‫وانەی سێیەم‬

‫جۆى داًطتابڵ (‪)٠٣٤٢ – ٠٢٣١‬‬

‫‪John Dunstable‬‬

‫جۆى داًطتاًبڵ داًەرێکی ئیٌگلیسە و بە ضەرۆکی قىتابخاًەی ئیٌگلیسی دەژهێرێت‪ ،‬داًطتاًبڵ ًاویکی‬
‫ًاضراو بى لە هەهىو ئەوروپادا و کەضایەتی ئەو هاوبەظ بىو لەًێىاى ئیٌگلیسی و فەرەًطیذا و هاوەیەکی زۆر لە‬
‫فەرەًطا ژیاوە‪ .‬لە قىتابخاًەی ئیٌگلیسیذا ژهارەیەکی بەرچاو لە هىزیطیاًە ًاودارەکاى دەرکەوتي کە کارە‬
‫هىزیکییەکاًیاى چەًذ داهێٌاًێکی تیذا بىو کە دەغێت بە ضەرەتای راضتەقیٌەی گىاضتٌەوە هەژهار بکرێت لە‬
‫هىًەری (ئارش ًىڤا) وە بۆ ضەدەی پاًسەهەم و جاخی رێٌطیاًص ‪.‬‬

‫گرًگتریي کارەکاًی داًطتاًبڵ و هاوضەردەهاًی بریتیبىى لە چەًذ گۆڕاًکارییەک لە غێىازی بەکارهێٌاًی‬

‫ئاوازی ضەرەکی (کاًتىش فیرهىش) و بەکار هێٌاًی چڕو پڕی هاودەًگییە ضیاًی و غەغییەکاى‪ ،‬هەرچەًذە‬
‫لەضەدەی چىاردەهەهەوە پێػکەوتٌێک هەبى لە بىاری ًاضیٌەوەی (تٌافر– ًاهاوضاز)‪ ،‬بەاڵم داًطتاًبڵ بە‬
‫غێىازێکی ًىێ چارەضەری کرد و تىاًی لە هەهىاى باغتر و بەغیىازێکی گىًجاو بەکاریاًبهێٌێت‪ ،‬کە ئەهەظ بە‬
‫هۆی بەکار هێٌاًی (‪ -suspension‬دواخطتٌی دەًگ) و )‪ً -Passing notes‬ۆتە پەرێٌەرەوەکاى) و بەهۆی‬
‫ئەم تەکٌیکە ًىێیاًەوە تىاًرا ئەو زبری و بیسارکەرییەی هىزیکی پێػتر ًەهێڵرێت‪ .‬غێىازە هىزیکییەکەی‬
‫داًطت ابڵ دەچێتە خاًەی داهێٌاًەکاًی قۆًاغی دوای ئارش ًىڤا و دەکەوێتە پێع قۆًاغی دوفای و قىتابخاًەی‬
‫فیلوٌکی‪.‬‬

‫گیۆم دوفێ‪)٠٣٣٣-٠٣١١(Guillaume Dufay-‬‬

‫دوفێ لە غاری کاهبریە لە دایک بىوە و لە کۆرضی کاتذرائیەدا فێری غێىازی تەکٌیکی (ئارش ًۆڤا) بىوە‪.‬‬
‫دوفێ بە ًىێٌەری قىتابخاًای فیلویٌکی دادەًرێت کە زۆر کات بە قىتابخاًەی زەویە ًسهەکاى یاى –‪(Gallo‬‬
‫)‪ Belgic‬دەًاضرێت‪ ،‬قىتابخاًەی فیلویٌکی بریتیبى لەو کۆهەڵە هىزیکٌاضە بەهرەدارەی کە تىاًیاى ئەو ًەریتە‬
‫هىزیکیاًەی کە لە ئارش ًۆڤاوە وەریاًگرتبىو پێػیبخەى‪ ،‬کارەکاًی دوفێ بە پىختەی داهێٌاًەکاًی قىتابخاًەی‬
‫فیلوٌکی هەژهار دەکرێت‪.‬‬

‫‪Гийом Дюфаи‬‬

‫دوفێ تىاًی لەکاتی کارکردًیذا لە رۆها گىًجاًێک دروضتبکات لە ًێىاى غێىازی فیلوٌکی و کرۆکی چاخی‬
‫رێٌطاًص لە ئیتاڵیادا ‪ .‬دیارە فلوٌکییە کاى ئەو هىزیکٌاضاًە بىوى کە ًەریتەکاًی ئارش ًۆڤا یاى لە باکىری‬
‫فەرەًطا و زەوییە ًسهەکاًەوە وەرگرتبىو بەاڵم تىاًیاى بەهۆی بەرکەوتٌی راضتەوخۆیاى لەگەڵ رۆها دا و‬
‫غارەکاًی دیکەی ئیتاڵیادا گىًجاًذى و داهێٌاًی هەزى دروضت بکەى‪.‬‬

‫کارەکاًی دوفێ دەکرێي بە دوو قۆًاغ – قۆًاغی ضەرەتای ژیاًی کە هەتا (‪)٠٣٢٣‬ی خایاًذ تەًها تىاًی‬
‫پێػکەوتٌێکی کەم بەضەر هىزیکٌاضی فەرەًطی (هاغى)دا بکات کەلە ضەدەی پێع ئەودا ژیابىو‪ ،‬بۆیە‬
‫هىزیکەکەی پربىو لە (تٌافر– هاوًەگىًجاى) کە غێىازی ئارش ًۆڤای پێٌاضراوە بەاڵم لەضەرەتای (‪ )٠٣٢٣‬وە‬
‫کاریگەری داًطتابڵ لە ضەری دەرکەوت و تەواو غێىازەکەی گىردرا و هارهۆًییەکی پاکتر لەکارەکاًیا‬
‫دەرکەوت‪ ،‬هەرچەًذە هێػتا پێٌجی و هەغتی لەکارەکاًیذا هەر بەکاردەهات و تەواو بێخەوظ ًەبىو‪.‬‬

‫یىهاًص ئۆکیجین (‪)٠٣١٣ -٠٣٠١‬‬

 ‫‪Johannes Ockeghem‬‬

‫ئۆکیجین بە یەکێک لەدیارتریي هىزیک ًاضی زەوییە ًسهەکاى هەژهار دەکرێت دوای ًەوەی دوفای‪ ،‬لە‬
‫ضەرەتای الوێتیذا هەروەک دوفای دەًگبێژی کۆرضی کاًذرائیە بىوە و ضەردەهێکیع فێرخىاز بىوە الی دوفای‪.‬‬
‫ئۆکیجین ًسیکەی ضاڵی (‪ )٠٣٤١‬بە دواوە زۆرتریٌی ژیاًی لە فەرەًطا بەضەر بردوە و ضەرۆکی دەًگبێژاًی‬
‫ئەکاپێالی غاهاًەی پاریص بىوە و هەروەها داًەر و رابەری هىزیکیع بىوە و کاتی کۆچیذواییکردًی هەڵگری‬
‫ًازًاوی هیری هىزیطیاًاى بىوە‪.‬‬

‫ئۆکیجین وەک هیرات گرێکی راضتەوخۆی داًطتابل و دوفای داهێٌەر بىو لە داًاًی غێىازە ئایٌی و‬
‫ژیاًیەکاى (دیٌی و دًیایی) لە جۆرەکاًی هاش و هۆتێت و کاًىى و گۆراًیە فەرەًطیە ًاضراوەکاى بە غاًطىى‪،‬‬
‫کارە ئایٌییەکاًی گرًگترى لە کارە دًیاییەکاًی و غێىازێکی پۆلیفۆًی زۆر تێهەڵکێع و راضتەقیٌەی تێذا‬
‫بەدیذەکرێت و رضتە ئاوازەکاى بەبێ وەضتاى بەدوای یەکذا یەکتری کێػذەکەى و بەدەرى لە بەکارهێٌاًی رضتەی‬
‫هیلىدی کىرت و کەدەًسەی زۆری یەک لەدوای یەک‪.‬‬

‫ئۆکیجین کاتێکی زۆری بۆ لێکۆڵیٌەوە لە کێػە و تەکٌیکەکاًی داًاًی هىزیکی تەرخاى کردبىو‪ ،‬ضەرئەًجام‬
‫تىاًی داهێٌاى بکات لە غێىازی هەڵطىکەوت لەگەڵ هۆتیڤذا و چەًذیي تەکٌیکی وەک بچىککردًەوە و‬
‫گەورەکردى و هەڵگەراًەوەی بەکار هیٌاو گەیاًذًیە ئاضتێکی بەرز‪.‬‬

‫جیىڤاًی بێرلیىجی پەلێطتریٌە – (‪)٠٤١٣ -٠٤١٤‬‬

‫‪Giovanni Pierluigi Palestrina‬‬

‫پەلێطتریٌە هىزیکٌاضێکی ئیتاڵییە لە ضاڵی (‪ )٠٤٢٣‬دا لە تەهەًی دواًسە ضاڵیذا دەًگبێژبىوە لە کڵێطەی‬
‫(ضاًتاهاریا هاجۆرێ) لە رۆها‪ ،‬لە ضاڵی (‪ )٠٤٤٠‬بىوە بە ضەرۆکی دەًگبێژاًی قذیص بطرش لە رۆها‪ ،‬پاغاى لە‬
‫ضاڵی (‪ )٠٤٣٣‬دا دەیکەى بە ئۆرگژەى و هاهۆضتای گۆراًی لە گەورەتریي کڵێطەی پەلێطتریٌە دا‪ ،‬پاغاى دەبێتە‬
‫لە رۆها و دواتریع دەبێتە هایطترۆی کڵێطەی (ضاى جیۆڤاًی‪-‬‬ ‫هایطترۆی کەپێللەی (جىلیا‪(Giulia-‬‬
‫‪ )Giovanni‬لە جێگەی (ئۆرالًذۆ دێ الضۆ‪.(Orlando de Lasso-‬‬

‫پەلێطتریٌە خاوەًی ژهارەیەکی زۆرە لە ضرودی ئایٌی و پرضە و بەرهەهیتری خىاپەرضتی کە ئەم کاراًە‬
‫بە ضاکرۆ یاى ضاکر (‪ً (Sacr–Sacro‬اودەبرێت و بەواتای پیرۆز دێت‪ ،‬هەروەها خاوەًی کۆهەڵێک بەرهەهی‬
‫دًیای و هیللییە کە بەهکاراًەظ دەوترێت پرۆفاًۆ یاى پرۆفاًێ )‪ (Profano-Profane‬و هەبەضت لێی هىزیکی‬
‫دًیاییە‪.‬‬

‫غێىازی پەلێطتریٌە بریتی بىو لە تێکەڵکردًی غێىازی فیلویٌکی و غێىازی گىراًی کەلەپىری ئیتاڵی‪،‬‬
‫بەرهەهەکاًی پەلێطتریٌە وەک ًوىًەیەکی بااڵ هەژهاردەکرێت لە ڕوی ڕوًی و بەهێسی دەربڕیي و‬
‫ضادەییەکەی‪ ،‬کارەکاًی لە (‪ )٢٢‬بەرگذا کۆکراوًەتەوە کە بریتیي لە (هاش ‪ ،‬هۆتێت ‪ ،‬هادریکاڵ‪ ،‬چەًذیي‬
‫هىزیکی جۆراوجۆری دًیای و ئایٌی)‪.‬‬

‫پیاواًی ئایٌی کەًیطەی کاتۆلیکی زۆر هەبەضتیاى بىو غکۆی ئاوازی ضەرەکی لە ًاو پۆلیفۆًیذا پارێسراو‬
‫بێت‪ ،‬پەلێطتریٌە تىاًی ببێتە ڕابەری ئەم بسوتٌەوەیە لە ئاوازەکاًی کەًیطەدا و هەتا ئەهرۆظ کارەکاًی بە‬
‫ضەرچاوەیەکی هێژوویی گرًگ دادەًرێي لەو رووەوە‪ .‬هەروەها لە باغتریي ضەرچاوەکاًیع هەژهاردەکرێي بۆ‬
‫هىًەری داًاًی پۆلیفۆًی و یاضاکاًی کۆًتراپۆیٌت‪.‬‬