USTAVNO UREĐENJE

I
BIBLIOTEČKO ZAKONODAVSTVO

I
1. USTAVNA POVELJA SRBIJE I CRNE GORE (CILJEVI I SEDIŠTE
INSTITUCIJA DRŽAVNE ZAJEDNICE
2.
Donele su je skupštine Srbije i Crne Gore. Njome je određeno ime državne zajednice,
proglašeno načelo ravnopravnosti, određeni ciljevi, simboli, teritorija, sedište institucija,
regulisano drđavljanstvo, zatim doneta je Povelja o ljudskim i manjinskim pravima i
građanskim slobodama, prihvaćena neposredna primena međunarodnih ugovora, proglašeni
principi tržišne ekonomije, zajedničko tržište, proklamovana sloboda kretanja i superiornost
međunarodnog nad domaćim pravom, utvrđena nadležnost i finansiranje zajednice... Uz
Povelju, donet je i Zakon za sprovođenje Ustavne povelje. Ciljevi zajednice su:
*poštovanje ljudskih prava;
*očuvanje i unapređenje ravnopravnosti i vladavine prava;
*uključivanje u Evropu;
*usklađivanje propisa prema međunarodnim standardima;
*stvaranje tržišne ekonomije;
*uspostavljanje zajedničkog tržišta.
Administrativni centar Srbije i Crne Gore je u Beogradu. Sedište Skupštine u
Beogradu, a Suda u Podgorici. Nakon perioda od 3 godine država članica ima pravo da
pokrene postupak za istupanje. Odluka se donosi nakon referenduma. U tom slučaju sukcesor
je Srbija.

2. ORGANI DRŽAVNE ZAJEDNICE S I CG

Organi su:
*Skupština S i CG;
*Predsednik S i CG;
*Savet ministara;
*Sud S i CG.

3. SKUPŠTINA DRŽAVNE ZAJEDNICE S I CG (NAČIN IZBORA, SASTAV I

NADLEŽNOST)
Ona je zakonodavni organ, odlučuje o Povelji i donosi zakone i dr. akte koji se
odnose na: institucije nastale Poveljom, primenu međunarodnog prava, proglašenje ratnog
stanja, odbranu, granice, međunarodne ugovore, finansiranje institucija, izbor predsednika S i
CG i Savet ministara, simbole i sl.
Skupština je jednodomna i čini je 126 poslanika (91 iz Srbije, 35 iz CG). Tokom prve
dve godine biraju se posredno, srazmerno zastupljenosti u republičkim skupštinama. Posle
ovog perioda biraće se neposredno. Mandat traje 4 godine. Predsednik i potpredsednik
Skupštine ne mogu biti iz iste države članice. Odluke se donose većinom glasova (ukupno i iz

1
svake države). Poslanici uživaju imunitet. Zakone mogu predlagati Predsednik S i CG, Savet,
poslanik i skupština države.

4. SAVET MINISTARA DRŽAVNE ZAJEDNICE S I CG (SASTAV, NAČIN IZBORA I

DELOKRUG RADA)
To je izvršni organ vlasti. SM: utvrđuje i sprovodi politiku, koordinira rad
ministarstava, predlaže zakone, imenuje ambasadore, donosi podzakonske akte itd.
Predsednik predlaže kandidate za ministre i zamenike ministara spoljnih poslova i
odbrane. Od 5 ministara 2 su iz države kao i Predsednik, a 3 iz druge. Kandidati za ministre
spoljnih poslova i odbrane su iz različitih država, kao i njihovi zamenici. Za listu glasa
Skupština. Ako nema većine Predsednik predlaže još dva puta, a onda se nakon 60 dana
raspisuju izbori. SM donosi odluke većinom glasova. Mandat traje 4 godine. Postoje ministri:
*spoljnih poslova;
*odbrane;
*za međunarodne ekonomske odnose;
*unutrašnje ekonomske odnose;
*ljudska i manjinska prava.
Ministri spoljnih poslova i odbrane nakon 2 godine zamenjuju mesta sa svojim
zamenicima.

5. SUD DRŽAVNE ZAJEDNICE S I CG (SASTAV I NADLEŽNOST)

Sud S i CG je organ sudske vlasti. On: rešava sporove između institucija, država
članica, odlučuje o žalbama građana kod kršenja prava garantovanih Poveljom, usklađenosti
ustava i zakona država sa Poveljom, zakonitosti upravnih akata institucija S i CG.
Sud čini jednak broj sudija iz svake države. Bira ih Skupština na predlog SM na period
od 6 godina. Sudije su dipl. pravnici sa bar 15 godina rada u struci. Mogu biti birani samo
jednom i nezavisni su u radu. Odlike su obavezujuće i bez prava žalbe.

6. ORGANI VLASTI U REPUBLICI SRBIJI

Vlast se deli na zakonodavnu- ustavotvornu (Parlanent), izvršnu (Vlada i Predsednik) i
sudsku (sudovi). Predsednik predstavlja Republiku Srbiju i izražava njeno državno jedinstvo.
On nije organ odlučivanja. On je samo organ izvršne vlasti, a ne njen šef. Iako ne proglašava
izričito načelo podele vlasti, Ustav RS polazi od njega kada utvrđuje shemu državnih organa.
Sistem vlasti u RS nije ni predsednički ni parlamentarni, već mešoviti.

7. NARODNA SKUPŠTINA REPUBLIKE SRBIJE (SASTAV I NADLEŽNOST)

Narodna skupština RS ima ustavotvorno- zakonodavnu funkciju. Bira se na opštim i
neposrednim izborima. Čini je 250 poslanika. Ona je jednodomna. Odluke se donose tzv.
"kvorumskom većinom". Predsednik RS ima pravo odlažućeg zakonodavnog veta i
raspuštanja skupštine. Donosi budžet i završni račun, ratifikuje međunarodne ugovore,
odlučuje o ratu, raspisuje referendum, kontroliše rad Vlade. Poslanici uživaju imunitet.

8. VLADA REPUBLIKE SRBIJE (NAČIN IZBORA, SASTAV I NADLEŽNOST)

Vlada je organ izvršne vlasti. Predstavlja skup ministara koji se nalaze na čelu
određenih resora. Nju obrazuje Parlament. Na čelu se nalazi predsednik vlade (premijer, prvi
ministar). Sastoji se još od potpredsednika i ministara. Ustav Srbije dopušta da ministri budu i
neposlanici. Kandidata za predsednika predlaže skupštini predsednik Republike. On sastavlja
spisak kandidata za članove i predstavlja program. Odlučuje Skupština RS. Vlada je organ
zadužen za izvršavanje zakona parlamenta i odluka sudova, donosi uredbe i dr. opšte akte
kojima se konkretizuju odredbe zakona. Raspolaže i mogućnošću donošenja individualnih
akata i mera (imenovanja, ovlašćivanja, zaključivanje ugovora...). Vlada utvrđuje i vodi
politiku nacije.

2
 II

9. IZVORI PRAVA O BIBLIOTEKARSTVU

Izvori u formalnom smislu su Ustav (kao najviši pravni akt), zakon (opšti pravni akt
koji donosi kolektivni zakonodavni organ), uredba (najviši akt posle zakona koji donosi organ
izvršne vlasti), ukaz (podzakonski akt koji donosi inokosni organ, npr. kralj) i ugovori (od
značaja su samo međunarodni). Bibliotečko pravo podrazumeva Ustav i Zakone o
bibliotečkoj delatnosti, kulturnim dobrima, izdavanju publikacija, opštem interesu u oblasti
kulture, javnim službama, kolektivni ugovori, kao i niz podzakonskih akata- pravilnika.

10. ZAKON O BIBLIOTEČKOJ DELATNOSTI

Uređuje opšti interes u bibliotečkoj delatnosti, kao i uslove i način obavljanja te
delatnosti. Opšti interes u oblasti bibliotečke delatnosti je:
*prikupkljanje, obrada, čuvanje i davanje na korišćenje knjiga i druge bibliotečke
građe;
*izrada bibliografije srpskog naroda i drugih manjina u Srbiji;
*prijem i čuvanje obaveznog primerka, upotpunjivanje fonda, organizovanje i vođenje
centralnog kataloga;
*staranje o srpskoj knjizi u inostranstvu;
*objedinjavanje i koordiniranje referalnih poslova i rada na bibliografijama;
*objavljivanje bibliotečke građe, bibliotekarske literature, kao i rezultata vlastitog
stručnog i naučno- istraživačkog rada i dr. Publikacija;
*koordiniranje izgradnje i razvoja jedinstvenog bibliotečko- informacionog sistema;
*opis južnoslovenskih ćirilskih i ostalih značajnih rukopisa;
*zaštita bibliotečke građe;
*obavljanje matičnih funkcija;
Opšti interes ostvaruje Narodna biblioteka Srbije u saradnji sa Bibliotekom Matice
srpske u Novom Sadu. ZOBD reguliše ko može obavljati bibliotečku delatnost, štiti staru i
retku knjigu. Zatim uređuje uslove i način obavljanja bibliotečke delatnosti. Popisuje matične
funkcije u bibliotečkoj delatnosti, propisuje kaznene mere za prekršaje u bibliotečkoj
delatnosti. Zakon je stupio na snagu juna 1994. godine.

11. ZAKON O KULTURNIM DOBRIMA

Ovim zakonom uređuje se sistem zaštite i korišćenja kulturnih dobara i utvrđuju uslovi
za obavljanje delatnosti zaštite kulturnih dobara. Kulturna dobra su stvari i tvorevine
materijalne i duhovne kulture od opšteg interesa, koje uživaju posebnu zaštitu. Upisuju se u
registar. Razlikujemo NEPOKRETNA (spomenici kulture, prostorno kulturno- istorijske
celine, arheološka nalazišta i znamenita mesta) i POKRETNA (umetničko- istorijska dela,
arhivsku građu i stare i retke knjige) kulturna dobra, kao i DOBRA KOJA UŽIVAJU
PRETHODNU ZAŠTITU. Zakon uređuje prava, obaveze i odgovornosti sopstvenika i
pravnih lica koja koriste i upravljaju kulturnim dobrima i dobrima koja uživaju prethodnu
zaštitu. Nepokretna kulturna dobra utvrđuje Vlada RS, a pokretna muzej, arhiv, biblioteka i
kinoteka. Ovim zakonom propisane su i mere tehničke zaštite na kulturnim dobrima
(konzerviranje, restauriranje, rekonstrukcija, revitalizacija i prezentacija). Reguliše promet i
eksproprijaciju kulturnih dobara. Nadležna ustanova zaštite ima pravo preče kupovine.
Republika garantuje za eksponate inostranih izložbi koje se priređuju na teritoriji Republike.
Nadzor nad sprovođenjem ovog zakona obavlja Ministarstvo kulture.

12. ZAKON O IZDAVANJU PUBLIKACIJA

Ovim zakonom utvrđuju se uslovi za izdavanje publikacija. Publikacija je: knjiga,
brošura, časopis, spis, štampano i muzičko delo, reprodukcija umetničke slike, amblem i
zaštitni znak, razglednica, fotografija, geografska karta, plakat, plan mesta, dijapozitiv,
gramofonska ploča, CD, audio i video kaseta, obrazac kao i drugo delo koje se umnožava

3
štampanjem ili na sl. Način. Izdavanjem publikacija mogu se baviti sva pravna i fizička lica.
To je izdavač. Nadzor nad zakonitošću rada izdavača vrši opštinski organ uprave, nadležan za
poslove kulture. Izdavač mora imati urednika. Na svakoj publikaciji se moraju označiti: ime
autora, saradnika, naslov, podaci o izvorniku, prevodioc, broj izdanja, ime urednika, naziv i
sedište izdavača i štamparije, mesto i godina štampanja, broj primeraka, ISBN odn. ISSN (za
serijske) broj, ime nosioca autorskog prava i godina prvog objavljivanja. ISBN broj određuje
JUBIN (Jugoslovenski bibliografski institut). Izdavač je dužan da dostavi NBS dostavi
kompletan štamparski otisak posle revizije, radi izrade kataloškog zapisa.

13. MEĐUNARODNI IZVORI PRAVA O BIBLIOTEKARSTVU

To su pravne norme proistekle iz međunarodnog bibliotekarstva, informatike i
dokumentalistike. Pravila koje IFLA (Međunarodni Savez Bibliotečkih Udruženja) propisuje
su:
*format kataloških listića;
*razmena informacija;
*međubibliotečka pozajmica;
*uključivanje u UNISIST (Univerzalni Sistem Informacija Nauke i Tehnologije);
*sprečavanje nedozvoljenog uvoza.

14. PODZAKONSKI AKTI O BIBLIOTEČKOJ DELATNOSTI

Zakonom je predviđeno da nadležni ministar donese podzakonske akte iz bibliotečke
delatnosti. To su:
*Pravilnik o evidenciji bibliotečke građe;
*bližim uslovima za čuvanje bibliotečke građe;
*nadzoru nad stručnim radom u bibliotekama;
*sadržini i načinu vođenja registra biblioteka;
*vrsti stručnih poslova u biblioteci, vrsti i stepenu stručne spreme potrbne za njihovo
obavljanje;
*bližim uslovima za sticanje zvanja lica koja obavljaju stručne poslove u biblioteci;
*programu stručnog ispita u bibliotečkoj delatnosti i načinu njegovog polaganja.

15. PRAVILNIK O EVIDENCIJI

BIBLIOTEČKE GRAĐE
Njime se propisuju podaci koji se unose u knjigu inventara i kataloge, zatim vrste
kataloga i način njihovog vođenja, kao i način vođenja centralnog kataloga. Knjige inventara
su 25x 35 cm i to:
*knjiga inventara za monografske;
*serijske publikacije;
*staru i retku knjigu;
*muzikalije;
*vizuelnu projekciju;
*filmove i video snimke;
*mikrooblike;
*vizuelnu;
*zvučnu
*rukopisnu građu;
*kartogrsfsku građu.
Za monografske i serijske publikacije, neknjižnu i drugu građu vodi se alfabetski,
stručni, predmetni i drugi katalozi. Lisni katalozi se sastoje od kataloških listića, formata
12,5x 7,5 cm.

16. MEĐUNARODNI STANDARDI ZA BIBLIOGRAFSKI OPIS BIBLIOTEČKE

GRAĐE

4
 Obrada bibliotečke građe vrši se na jedinstven način u skladu s odredbama ZOBD.
Način jedinstvene obrade bibliotečke građe zasniva se na primeni jedinstvenog sistema
klasifikovanja i indeksiranja te jedinstvene kataloško- bibliografske obrade podataka prema
međunarodnim standardima. U vezi s primenom međunarodnih standarda Zakon upućuje na
primenu standarda koje preporučuje IFLA za bibliografski opis Publikacija:
*ISBD (M) - Međunarodni standardni bibliografski opis monografskih;
*ISBD (S) - serijskih publikacija;
*ISBD (NBM) - neknjižne građe;
*ISBD (G) - bibliografski opis;
*ISBD (CM) - bibliografski opis kartografskog materijala;
*ISBD (CF) - mašinski čitljivih zapisa;
*ISBD (PM) - štampanih muzikalija;
*ISBD (A) - antikvarnih starijih monografskih publikacija;
*ISBD (CP) - sastavnih delova.
Ovi standardi su u primeni od 1957. god. Za indeksiranje građe primenjuju se
standardi za stručnu klasifikaciju, koja se zasniva na jedinstvenoj primeni sistema UDK
(Univerzalne decimalne klasifikacije), i međunarodnog klasifikacionog sistema za
indeksiranje bibliotečke građe.

17. KNJIGA INVENTARA BIBLIOTEČKE GRAĐE (VRSTE I NAČIN VOĐENJA)

Knjige inventara posebno se vode za svaku vrstu bibliotečke građe, na obrascima
veličine 25x 35 cm, i to:
*knjiga inventara za monografske;
*serijske publikacije;
*kartografsku građu;
*staru i retku knjigu;
*muzikalije;
*vizuelnu projekciju;
*filmove i video- snimke;
*mikrooblik;
*vizuelnu;
*zvučnu;
*rukopisnu građu.
Knjiga inventara se sastoji od listova numerisanih brojevima od 1. do najviše 300
ukoričenih u tvrd povez. Ka koricama i prvoj numerisanoj strani odštampan je naziv knjige
inventara. Zaključuje se na kraju svake kalendarske godine. Svaka jedinica građe se unosi u
knjigu kao pojedinačna jedinica po rednom broju.

18. REGISTAR BIBLIOTEKA (NADLEŽNOST I NAČIN VOĐENJA REGISTRA)

U registar biblioteka upisuju se biblioteke i organizacione jedinice drugih organizacija
koje obavljaju bibliotečku delatnost. U registar biblioteka upisuje se:
*naziv i sedište biblioteke;
*ime direktora;
*broj i kvalifikacija zaposlenih;
*broj knjiga i drugih publikacija;
*veličina i broj prostorija za čitanje.
U registar organizacione jedinice se upisuje:
*naziv i sedište kako organizacije tako i organizacione jedinice;
*ime lica odgovornog za rad.
Registar vodi matična biblioteka. Upis u centralni registar vodi NBS.

19. POJAM I VRSTE BIBLIOTEČKE GRAĐE

(PO ZOBD)

5
 Bibliotečka građa predstavlja knjige, časopise i novine, spise, muzička dela,
reprodukcije umetničkih slika i crteža, kartografske publikacije, planove naselja,
fonodokumente, reprografsku građu, plakate, oglase, fotodokumente, video i filmske zapise i
druga dela umnožena štampanjem ili na drugi način, kao i rukopise i memorisanu građu.
Bibliotečka građa ne sme se oštetiti, otuđiti niti uništiti, osim u slučajevima predviđenim
Zakonom. NBS obavlja kataloški opis i izrađuje uputstva za obradu. Čuva se u prostorijama u
kojima je zaštićena od požara, vlage, fizičkih, bioloških, hemijskih i dr. Uzročnika koji bi
mogli dovesti do oštećenja. Obrada se vrši na jedinstven način. O njoj se vodi knjiga
inventara i katalozi.

20. STRUČNI ISPIT U BIBLIOTEČKOJ DELATNOSTI (USLOVI I NAČIN

POLAGANJA)
Ispit se polaže prema stručnoj spremi. Rokovi su:
*za knjižničare- posle 9 meseci;
*za više knjižničare i bibliotekare- posle 12 meseci rada.
Lica koja su radila duže od 1 godine, a nemaju položen stručni ispit, mogu zasnovati
radni odnos i obavljati poslove najduže 3 godine od dana zasnivanja radnog odnosa, s tim da
u tom roku polože ispit.
Program propisuje ministarstvo. Predmeti su:
*ustavno uređenje i propisi iz bibliotečke delatnosti;
*osnovi bibliotekarstva;
*osnovi bibliotečke informatike;
*osnovi bibliografije;
*osnovi istorije pisma, knjige i biblioteka;
*alfabetski;
*stvarni katalog.
Ispit organizuje NBS. Komisiju čine predsednik, stalni član i ispitivač za predmet.
Troškove snosi biblioteka u kojoj kandidat radi.

21. VRSTE KATALOGA KOJE OBAVEZNO VODI OPŠTINSKA I NARODNA

BIBLIOTEKA
Biblioteka vodi alfabetski katalog, katalog monografskih i serijskih publikacija,
stručni katalog i katalog po naslovima knjiga za decu. NBS, Biblioteka Matice srpske,
Univerzitetska biblioteka "Svetozar Marković" i Narodna i univerzitetska biblioteka u Prištini,
vode alfabetski, katalog monografskih i serijskih publikacija, neknjižne i druge građe, kao i
stručni, predmetni i centralni katalog. Katalozi mogu biti lisni i elektronski.

22. PRAVILA ZA KATALOGIZACIJU I KLASIFIKACIJU BIBLIOTEČKE GRAĐE

Obrada građe se zasniva na primeni ISBD- međunarodnog standarda, UDK- sistema,
ujednačene predmetne klasifikacije publikacija prema međunarodnim standardima (JUS, ISO)
i jedinstvenog formata. Lisni katalog se sastoji od listića formata 12,5x 7,5 cm. Odrednicu u
alfabetskom katalogu za monografske publikacije čine autor (individualni, kolektivni) ili
stvarni naslov. Za službene publikacije odrednica je stvarni naslov ili kolektivni autor. Za
neknjižnu i dr, građu odrenicu čine autor (individualni, kolektivni). Odrednica u stručnom je
UDK broj, a predmetnom reč koja u najkraćoj formi izražava predmet dela. Kataloški opis
monogarfskih publikacija sadrži sledeća područja:
*stvarni naslovi i podaci o odgovornosti;
*izdanje;
*izdavanje;
*materijalni opis;
*izdavačka celina;
*napomene;
*međunarodni standardni broj i uslovi nabavke.

6
 Za serijske postoji još jedno područje između izdanja i izdavanja i to je:
*numeracija.
U alfabetskom, predmetnom i centralnom katalogu, kataloške jedinice se ređaju azbučnim
(abecednim) redom odrednica, a u stručnom, prema oznakama UDK.

23. USLOVI ZA POČETAK RADA BIBLIOTEKE

(PO ZOBD)
Biblioteka može početi sa radom i obavljati delatnost ako ima najmanje:
*3.000 knjiga i drugih publikacija;
*1 bibliotekara sa visokom stručnom spremom;
*prostorije za prijem čitalaca i za smeštaj publikacija sa odgovarajućim
nameštajem i opremom.

24. OBAVEZNI PRIMERAK (PO ZOBD)

Prijem i čuvanje obaveznog primerka štampane publikacije spada u opšti interes u
bibliotečkoj delatnosti. Preduzeće koje je štampalo publikaciju je obavezno da NBS dostavi
određen broj primeraka. NBS zatim dostavlja bibliotekama Matice srpske i Narodnoj
univerzitetskoj Kosova i Metohije. Obaveza se odnosi i na publikacije štampane na više jezika
(za sve jezike), na oba pisma (za svako pismo), na svako izdavanje publikacije.

25. MATIČNE FUNKCIJE U BIBLIOTEČKOJ DELATNOSTI I KO IH VRŠI

Matične funkcije u bibliotečkoj delatnosti su:
*vođenje registra biblioteka;
*kataloga bibliotečke građe;
*pružanje stručne pomoći bibliotekama;
*nadzor nad stručnim radom;
*staranje o usavršavanju kadrova;
*praćenje i proučavanje stanja, potrba i uslova rada;
*predlaganje mera za unapređenje bibliotečke delatnosti.
NBS obavlja matične funkcije za sve biblioteke i organizacione jedinice. Matične
funkcije za biblioteke na teritorijama određenih opština, obavljaju biblioteke koje odredi
ministar kulture. On imenuje i razrešava direktora biblioteke koja obavlja matične funkcije.
Na imenovanje direktora saglasnost daje direktor matične biblioteke.

26. VRSTE KATALOGA KOJE OBAVEZNO VODI MATIČNA BIBLIOTEKA

Biblioteka koja obavlja matične funkcije, pored alfabetskog kataloga, kataloga
monografskih i serijskih publikacija, stručnog kataloga i kataloga po naslovima knjiga za
decu, vodi i predmetni, kao i centralni katalog za svoje područje.

27. REVIZIJA BIBLIOTEČKE GRAĐE

Revizija i otpis bibliotečke građe obavlja se najmanje jedanput u 10 godina. NBS
donosi uputstvo o reviziji i otpisu građe. Propisuje način revizije i otpisa, i usklađivanje
materijalnog inventara sa stvarnim stanjem koje se njom utvrđuje. Može biti redovna i
vanredna (potpuna, delimična). Treba je vršiti u kraćim vremenskim razmacima:
*do 50.000 jedinica- na 3 godine;
*do 150.000 jedinica- na 4 godine;
*do 300.000 jedinica- na 5 godina;
*preko 300.000 jedinica- na 10 godina.
Pripremama i postupkom rukovodi direktor. On obrazuje komisiju od najmanje 3
člana. Metodi revizije su:
*revizija pomoću inventara;
*kartoteke kontrolnih listića;
*topografskih kataloga.

7
 Revizija se vrši sravnjivanjem određenih podataka svake jedinice sa podacima u
materijalnom inventaru. Po izvršenoj reviziji sastavlja se zapisnik. Na osnovu zapisnika
komisija sastavlja izveštaj o reviziji i upućuje ga direktoru na razmatranje. Kulturna dobra se
ne mogu otpisati. Rashodovanim knjigama se u knjizi inventara upisuje RASH., kao i broj
odluke i datum. Neaktuelnu, otpisanu bibliotečku građu, biblioteka je dužna da ponudi NBS,
drugoj biblioteci i opštini, odnosno drugoj zainteresovanoj.

28. VRSTE KATALOGA KOJE VODE BIBLIOTEKE OSNOVNIH I SREDNJIH ŠKOLA

Biblioteke osnovnih i srednjih škola vode alfabetski (azbučni, abecedni) katalog,
katalog monografskih publikacija i stručni katalog.

29. USLOVI ČUVANJA BIBLIOTEČKE GRAĐE (TEMPERATURA, VLAŽNOST,

SUNČEVA SVETLOST)
Bibliotečka građa čuva se u prostorijama zaštićenim od požara, vlage, fizičkih,
bioloških, hemijskih i dr. Uzročnika. Prostorije treba da su suve. Bibliotečka građa se čuva na
16- 20o C. Vlažnost treba da je 60%. Instalacije je potrebno kontrolisati i održavati.
Bibliotečki materijal ne sme biti izložen direktnoj sunčevoj svetlosti. Police sa knjigama treba
da su udaljene 15- 20 cm od poda, tavanice i zida. Mikrofilmovi se čuvaju na 10- 15o C i
vlažnosti 30- 35%. Za gramofonske ploče 10- 21o C i 40- 55%. Magnetofonske trake na 4- 16o
C i 40- 60% vlažnosti.Biološku kontrolu prostorija vrše radnici. Obavezna je primena
protivpožarnih mera.

30. REGISTAR BIBLIOTEKA

(NAČIN VOĐENJA REGISTRA)
Vidi pitanje br. 18.

31. USLOVI ZA IZLAGANJE BIBLIOTEČKE GRAĐE

Vitrine i panoi za izlaganje građe postavljaju se u prostorijama koje nisu izložene
naglim promenama temperature i vlažnosti. Konstrukcija vitrina treba da omogući cirkulaciju
vazduha. Materijal ne sme biti izložen direktnoj sunčevoj svetlosti. Sijalice treba da su na
dovoljnoj udaljenosti i da ne povećavaju temperaturu za više od 1o C za 10 časova.
Fluorescentne cevi se postavljaju van vitrina i imaju filter za UV svetlost. Pri izlaganju:
*površina treba da je ravna;
*otvorene stranice knjiga pridržavaju se pomoću traka ili vrpci;
*knjiga koja se izlaže otvorena, jedanput mesečno se polaže zatvorena na ravnom 24
časa.

32. NADZOR NAD STRUČNIM RADOM BIBLIOTEKA (NAČIN I POSTOJANJE

VRŠENJA STRUČNOG NADZORA)
Nadzor nad stručnim radom vrši matična biblioteka. Vrši se preko lica koje ovlasti
direktor matične biblioteke. Stručni nadzor obuhvata:
*prikupljanje i čuvanje bibliotečke građe;
*evidenciju i obradu;
*način vođenja kataloga;
*reviziju i otpis;
*osposobljavanje pripravnika;
*stručno usavršavanje;
*način vođenja registra;
*druge stručne poslove.
Ovlašćeno lice ima neposredan uvid u rad biblioteke i radnika. Biblioteka se pismeno
obaveštava o danu kada će se izvršiti nadzor. O izvršenom nadzoru, lice sastavlja zapisnik
koji sadrži naziv biblioteke u kojoj je vršen nadzor, sadržaj nadzora, vreme i imena prisutnih,
prikaz i ocenu stanja, sadržaj datih uputstava i mera koje treba preduzeti, kao i potpis lica koje

8
je obavilo nadzor. Biblioteka obaveštava matičnu o preduzetim merama za otklanjanje
utvrđenih nedostataka i nepravilnosti.

33. DEFINICIJA STARE I RETKE KNJIGE

(PO ZOKD)
Spada u pokretna kulturna dobra. Staru i retku knjigu sačinjavaju: rukopisi, rukopisne
i štampane knjige, periodika i dr. bibliotečka građa nastala do kraja 1867. godine, retke
knjige, određeni primerci periodičnih izdanja i dr. retke bibliotečke građe nastale i posle ove
godine, određena bibliotečka građa koja se dostvlja ovlašćenoj biblioteci, kao obavezni
primerak i dokumentacija o njoj, kao i posebne bibliotečke celine koje su zbog svog sadržaja,
umetničke, kulturne i istorijske vrednosti značajne za nauku i kulturu.

34. USLOVI ZA POČETAK RADA BIBLIOTEKE

(PO ZOBD)
Vidi pitanje br. 23.

35. STRUČNA ZVANJA SA VISOKOM STRUČNOM SPREMOM I POSTUPAK ZA

STICANJE ZVANJA
Stručni poslovi sa visokom stručnom spremom u bibliotekama su poslovi:
*bibliotekara;
*bibliografa;
*arheografa;
*informatora;
*dokumentaliste;
*konzervatora.
Ova zvanja mogu steći lica s odgovarajućom visokom stručnom spremom posle
jednogodišnjeg osposobljavanja u biblioteci i s položenim odgovarajućim stručnim ispitom.
Zvanje viši bibliotekar, bibliograf (...), mogu steći:
*doktori nauka iz ovih oblasti, koji su obavljali poslove iz iste najmanje 3 godine;
*magistri, posle 5 godina;
*specijalisti, posle 7 godina;
*ostali sa VSS, posle 10 godina uz objavljene radove od značaja za ove oblasti;
*ostali sa VSS, posle 15 godina koji su ostvarili zapažene rezultate iz ovih oblasti;
*doktori i magistri iz drugih oblasti, posle 5 odnosno 7 godina rada u ovim oblastima,
uz objavljene stručne radove.
Zvanje bibliotekar (...) savetnik mogu steći viši bibliotekari (...) koji su proveli
najmanje 3 godine u tom zvanju i posle sticanja zvanja imaju objavljene radove od značaja za
struku. To zvanje mogu steći i viši bibliotekari nakon 15 godina rada, ako imaju objavljene
značajne radove, kao i oni koji su posle 20 godina rada ostvarili značajne rezultate. Za
značajne radove smatraju se teorijski, istraživački i stručni radovi- bibliografije i katalozi.
Zapaženi rezultati su unapređivanje rada, izgradnja informacionih sistema, uvođenje
originalnih rešenja, doprinos zaštiti kulturnih dobara i sl.
Zvanje viši knjižničar mogu steći lica koja su sa odgovarajućom višom stručnom
spremom, posle jednogodišnjeg osposobljavanja i s položenim stručnim ispitom. Zvanje
samostalni viši knjižničar mogu steći lica kaja su najmanje 15 godina obavljala složenije
poslove u struci.
Zvanje knjižničar mogu steći lica s odgovarajućom srednjom stručnom spremom
posle devetomesečnog osposobljavanja i položenim stručnim ispitom. Zvanje samostalni
knjižničar mogu steći lica koja su najmanje 15 godina obavljala složenije poslove iz struke,
kao i ona koja imaju više objavljenih stručnih radova.

36. UPRAVLJANJE I RUKOVOĐENJE BIBLIOTEKOM (ORGANI, SASTAV I

NADLEŽNOST)

9
 Organi biblioteke kao ustanove su:
*direktor;
*upravni odbor;
*nadzorni odbor.
Bibliotekom rukovodi direktor. Njega imenuje i razrešava osnivač. UO ima najmanje
3 člana i imenuje ga osnivač. U njegov sastav ulazi i određen broj zaposlenih. UO:
*donosi statut;
*odlučuje o poslovanju;
*usvaja izveštaj o poslovanju i godišnji obračun;
*donosi program rada;
*odlučuje o korišćenju sredstava;
*vrši druge poslove određene statutom.
NO imenuje osnivač. Broj članova je određen aktom o osnivanju. U njega ulaze i
članovi iz reda zaposlenih. Nadzor nad zakonitošću rada vrši nadležni organ uprave.

37. NAČIN IMENOVANJA DIREKTORA OPŠTINSKE JAVNE BIBLIOTEKE

Direktora imenuje nadležni organ lokalne samouprave, uz saglasnost matične
biblioteke nadležne za to područje. Direktore matičnih (regionalnih) biblioteka imenuje
nadležno republičko ministarstvo.

10