Παράλληλα κείμενα

Έξι Ερωτικά Επιγράμματα του Φιλόδημου

από την Παλατινή Ανθολογία
Για κάθε επίγραμμα, παραθέτω το πρωτότυπο και τρεις μεταφράσεις.
Τη μετάφραση του Γ.Ε.Καραμανώλη (Θύραθεν εκδόσεις) ο οποίος
έχει μεταφράσει τα επιγράμματα του Φιλόδημου, τη μετάφραση του
Αντρέα Λεντάκη (εκδ. Δωρικός) που έχει μεταφράσει 500 ποιήματα
απ’ όλη την Παλατινή Ανθολογία, και τη μετάφραση του
Ν.Χ.Χουρμουζιάδη, που έχει μεταφράσει τα ερωτικά επιγράμματα
(δηλ. κυρίως το 5ο βιβλίο) της Ανθολογίας. Αυτή η τρίτη μετάφραση
είναι έμμετρη και με ρίμα, οι άλλες δύο όχι.
Διάλεξα να παρουσιάσω έξι επιγράμματα, στα οποία πρόσθεσα,
αυθαίρετα, σύγχρονους τίτλους.

V. 308 Κορίτσι στάσου να σου πω

Ἡ κομψή͵ μεῖνόν με. τί σοι καλὸν οὔνομα; ποῦ σε
ἔστιν ἰδεῖν; ὃ θέλεις͵ δώσομεν. οὐδὲ λαλεῖς;
ποῦ γίνῃ; πέμψω μετὰ σοῦ τινα. μή τις ἔχει σε;
ὦ σοβαρή͵ ὑγίαιν΄. οὐδ΄ Ὑγίαινε λέγεις;
καὶ πάλι καὶ πάλι σοι προσελεύσομαι·
οἶδα μαλάσσειν καὶ σοῦ σκληροτέρας. νῦν δ΄ ὑγίαινε͵ γύναι

1. Μετάφραση Γ. Καραμανώλη
Περίμενέ με ομορφούλα. Ποιο είναι τ’ ονοματάκι σου;
Πού μπορώ να σε βρω; Θα σου δώσω ό,τι θες. Δε μιλάς;
Πού μένεις, να στείλω να σε καλέσουν. Μήπως είσαι με κανέναν;
Γεια σου σοβαρή μου εσύ. Ούτε ένα «γεια σου» δε λες;
Θα’ ρθω να σε βρω ξανά και ξανά. Ξέρω να καταφέρνω
Πολύ πιο δύσκολες από σένα. Για την ώρα, άντε γεια.

2. Μετάφραση Α. Λεντάκη
Στάσου ομορφούλα,
Περίμενέ με.
Ποιο είν’ τ’ ονοματάκι σου;
Πού τάχα μπορώ να σε δω;
Πες μου τι θέλεις
κι εγώ θα στο δώσω.
Δε μιλάς, ε; Πού μένεις, πες μου.
Θα βάλω κάποιον να
σε παρακολουθεί.
Μήπως σ’ έχει άλλος κανείς;
Πω πω ακατάδεχτη. Γεια σου.
Ούτε γεια σου δε λες;
Ξανά και ξανά θα σε πλευρίσω·
ξέρω να μαλακώνω εγώ
πολύ πιο σκληρόκαρδες από εσένα.
Για τώρα, κυρία μου, αντίο σας.

3. Μετάφραση Ν. Χουρμουζιάδη
Στάσου, ομορφούλα. Δώσ’ μου τ’ όνομά σου και μιαν ευκαιρία
για να σε ιδώ· δίνω όσα θέλεις. Χάθηκε η λαλιά σου;
Πού κατοικείς, να στείλω κάποιον. Μήπως λόγο αλλού έχεις δώσει;
Γεια σου ακατάδεχτη. Μα δεν αξίζω ούτε ένα «γεια σου»;
Αλλά ήσυχη δεν θα σε αφήσω –κι άλλες έχω μαλακώσει
πολύ σκληρότερές σου. Τώρα χαίρετε, κυρία.

V. 126 Πρέπει να του τα κόψουν με πελέκι

Πέντε δίδωσιν ἑνὸς τῇ δεῖνα ὁ δεῖνα τάλαντα͵
καὶ βινεῖ φρίσσων καί͵ μὰ τόν͵ οὐδὲ καλήν·
πέντε δ΄ ἐγὼ δραχμὰς τῶν δώδεκα Λυσιανάσσῃ͵
καὶ βινῶ πρὸς τῷ κρείσσονα καὶ φανερῶς.
πάντως ἤτοι ἐγὼ φρένας οὐκ ἔχω͵ ἢ τό γε λοιπὸν
τοὺς κείνου πελέκει δεῖ διδύμους ἀφελεῖν.

1. Μετάφραση Γ. Καραμανώλη
Ο άλλος δίνει πέντε τάλαντα σε κάποια για να του κάνει μια φορά τη
χάρη,
τρέμει από φόβο όταν την πηδάει και δεν είναι κι όμορφη,
ενώ εγώ δίνω πέντε δραχμές στη Λυσιάνασσα που μου κάνει δώδεκα
φορές τη χάρη,
άρα και καλύτερα πηδάω και χωρίς να κρύβομαι.
Ή εγώ δεν είμαι στα καλά μου ή θα πρέπει του άλλου
να του τα κόψουν με πελέκι.

2. Μετάφραση Α. Λεντάκη
Ο τάδε στην τάδε δίνει τάλαντα πέντε για μία φορά
κι απαυτώνει με φόβο, κι ούτ’ όμορφη είναι μα το θεό.
Στη Λυσιάνασσα εγώ για δώδεκα φορές, πέντε δίνω
δραχμές, κι απαυτώνω μιαν ομορφότερη κι όχι κρυφά.
Αλλ’ είτε εγώ έχασα τα μυαλά μου, ή εκεινού
με πέλεκυ πρέπει τους διδύμους να κόψουν.

3. Μετάφραση Ν. Χουρμουζιάδη
Ο Τάδε πέντε τάλαντα για μια φορά στην Τάδε δίνει
κι έντρομος την πηδά κι αυτή είναι, θεέ μου, της αράδας·
εγώ πέντε δραχμές στη Λυσιανασσα αντί δωδεκάδας
και φανερά πηδώ κι είναι ωραιότερη από εκείνη.
Ή εγώ τις φρένες μου έχω χάσει ή ως εδώ και μη παρέκει:
τα δίδυμα του Τάδε ας τ’ αναλάβει ένα πελέκι.
V. 120 Οι ερωτευμένοι δεν ταιριάζει να κοιμούνται

Καὶ νυκτὸς μεσάτης τὸν ἐμὸν κλέψασα σύνευνον

ἦλθον καὶ πυκινῇ τεγγομένη ψακάδι.
τοὔνεκ΄ ἐν ἀπρήκτοισι καθήμεθα κοὐχὶ λαλεῦντες
εὕδομεν͵ ὡς εὕδειν τοῖς φιλέουσι θέμις;

1. Μετάφραση Γ. Καραμανώλη
Ξεγέλασα τον άνδρα μου κι ήρθα μέσα στη νύχτα,
μούσκεμα από τη δυνατή βροχή.
Ταιριάζει λοιπόν να μένουμε έτσι άπραγοι, αντί να μιλάμε
και να πλαγιάζουμε μαζί όπως κάνουν οι ερωτευμένοι;

2. Μετάφραση Α. Λεντάκη
Μεσάνυχα και σκαστή απ’ τον σύγκλινό μου
και μέσ’ τη μεγάλη βροχή ήρθα.
Άπραγοι λοιπόν θα καθόμαστε και δε θα συνομιλούμε
πλαγιάζοντας, ως πρέπει να πλαγιάζουν εραστές;

3. Μετάφραση Ν. Χουρμουζιάδη
Και στα μεσάνυχτα τον άντρα μου για σένα ξεγελώντας
έφθασα εδώ κι απ’ τη ραγδαία βροχή πνιγμένη.
Γι’ αυτό καθόμαστε άπραχτοι; γι’ αυτό κοιμόμαστε σιωπώντας,
λες και στον ύπνο έχουν δικαίωμα οι ερωτευμένοι;

V. 131 Θα γίνει η σπίθα πυρκαγιά

Ψαλμὸς καὶ λαλιὴ καὶ κωτίλον ὄμμα καὶ ᾠδὴ

Ξανθίππης καὶ πῦρ ἄρτι καταρχόμενον͵
ὦ ψυχή͵ φλέξει σε· τὸ δ΄ ἐκ τίνος ἢ πότε καὶ πῶς
οὐκ οἶδα· γνώσῃ͵ δύσμορε͵ τυφομένη.

1. Μετάφραση Γ. Καραμανώλη
Το παίξιμο της άρπας και η ομιλία της Ξανθίππης
το εύγλωττο βλέμμα και το τραγούδι της και η φλόγα που αρχίζει να
σιγοκαίει
θα σε κάψουν ψυχή μου. Δεν ξέρω γιατί, πότε και πώς θα συμβεί.
Θα το μάθεις δύσμοιρη ψυχή μου όταν θα τσουρουφλίζεσαι.

2. Μετάφραση Α. Λεντάκη
Το κιθάρισμα, κι η φωνή, και το βλέμμα το λάλο, κι η ωδή
της Ξανθίππης, κι η φωτιά που άναψε μόλις
θα σε κάψει ψυχή μου. Από τι, από πότε και πως
δεν το ξέρω. Καρδιά μου, δύσμοιρη, θα καείς σαν το μάθεις.

3. Μετάφραση Ν. Χουρμουζιάδη
Το εύγλωττο βλέμμα της Ξανθίππης, της φωνής η μελωδία,
το άγγιγμα της κιθάρας κι η ύπουλη μικρή φωτιά της
ψυχή μου, θα σε κάψει· μη ρωτάς πώς, πότε ή ποια η αιτία:
θα μάθεις τότε, όταν θα γίνεις παρανάλωμά της.

V. 112 Τέρμα πια τα παιχνίδια

Ἠράσθην· τίς δ΄ οὐχί; κεκώμακα· τίς δ΄ ἀμύητος

κώμων; ἀλλ΄ ἐμάνην· ἐκ τίνος; οὐχὶ θεοῦ;
ἐρρίφθω· πολιὴ γὰρ ἐπείγεται ἀντὶ μελαίνης
θρὶξ ἤδη͵ συνετῆς ἄγγελος ἡλικίης.
καὶ παίζειν ὅτε καιρός͵ ἐπαίξαμεν· ἡνίκα
καιρὸς οὐκέτι͵ λωιτέρης φροντίδος ἁψόμεθα.

1. Μετάφραση Γ. Καραμανώλη
Ερωτεύτηκα· αλλά και ποιος δεν ερωτεύτηκε. Γλέντησα· αλλά και
ποιος δεν ξέρει
από γλέντια. Έκανα κάθε λογής τρέλα· αλλά ποιος φταίει παρά ο
Θεός;
Φτάνει όμως τώρα με όλα αυτά. Τα μαύρα μου μαλλιά γίνονται
ολοένα και πιο γκρίζα, αγγελιοφόροι της ώριμης ηλικίας.
Όσο ήταν καιρός για παιχνίδι, έπαιξα. Τώρα δε μένει πια καιρός.
Ας σοβαρευτούμε λοιπόν.

2. Μετάφραση Α. Λεντάκη
Αγάπησα· και ποιος δεν το’ χει κάνει; Σε ξέφρενους γλεντοκόπησα
κώμους. Και ποιος έμειν’ αμύητος σ’ αυτές τις γιορτές; Κι είχα
καταληψία μανική. Από ποιόνε; Δεν ήταν του θεού;
Ας πάνε στο καλό. Γιατί τ’ άσπρα μαλλιά τα μαύρα βιάζουν
να ξετοπίσουν, φέρνοντάς μου το μήνυμα της φρόνιμης ηλικίας.
Κι όταν ήταν καιρός να παίξουμε, παίξαμε· και τώρα που εδιάβη
ας στραφούμε σε σκέψεις πιο σοβαρές.

3. Μετάφραση Ν. Χουρμουζιάδη
Αγάπησα· ποιος όχι; Εξώκειλα· σε ποιον αυτά είναι ξένα;
Έρμαιο μανίας· αλλά από πού; όχι θεός η αιτία;
Τώρα μακριά όλα αυτά –τα μαύρα μου μαλλιά ήδη χιονισμένα
παίζουν και μού προμηνούν τη συνετή ηλικία.
Έπαιξα, όσο ήταν καιρός· τώρα καιρός δεν μου έχει μείνει
–καιρός μου να προσανατολιστώ στη σωφροσύνη.
V. 115 Το’ χει τ’ όνομα, Φιλόδημε

Ἠράσθην Δημοῦς Παφίης γένος· οὐ μέγα θαῦμα·

καὶ Σαμίης Δημοῦς δεύτερον· οὐχὶ μέγα·
καὶ πάλιν Ὑσιακῆς Δημοῦς τρίτον· οὐκέτι ταῦτα
παίγνια· καὶ Δημοῦς τέτρατον Ἀργολίδος.
αὐταί που Μοῖραί με κατωνόμασαν Φιλόδημον͵
ὡς αἰεὶ Δημοῦς θερμὸς ἔχοι με πόθος

1. Μετάφραση Γ. Καραμανώλη
Ερωτεύτηκα κάποια Δημώ από την Πάφο· δεν είναι περίεργο
μετά κάποια Δημώ από τη Σάμο· τίποτα σπουδαίο·
Τρίτη πάλι μια Δημώ από τις Υσίες· δεν είναι πια παιχνίδι·
τέταρτη ήρθε η Δημώ απ’ την Αργολίδα.
Οι ίδιες οι Μοίρες πρέπει να με ονόμασαν Φιλόδημο
για να φλογίζει την καρδιά μου πάντα κάποια Δημώ.
.

2. Μετάφραση Α. Λεντάκη
Τη Δημώ απ’ την Πάφο αγάπησα· τίποτα το παράξενο.
Κι ύστερα τη Δημώ απ’ τη Σάμο· κι αυτό σπουδαίο δεν είναι.
Και πάλι τρίτη Δημώ απ’ τη Νάξο· μ’ αυτό δεν είναι αστείο
πια. Και τέταρτη Δημώ απ’ την Αργολίδα.
Φαίνεται πως οι Μοίρες μου με βάφτισαν Φιλόδημο
μιας και πάντα φλογερός πόθος με κατέχει για κάποια Δημώ.

3. Μετάφραση Ν. Χουρμουζιάδη
Κάποια Δημώ απ’ την Πάφο αγάπησα –δεν είναι για απορία·
μετά κάποια Δημώ απ’ τη Σάμο –πάλι η ίδια σελίδα·
τρίτην κάποια Δημώ απ’ τις Υσιές –μα αυτά δεν είναι αστεία·
τέταρτη στη σειρά ηρθε η Δημώ απ’ την Αργολίδα:
«Φιλό-δημο» σίγουρα οι Μοίρες οι ίδιες είπαν το όνομά μου
κάποια Δημώ για να φλογίζει πάντα την καρδιά μου.