‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬

‫دﻋﻮت از ﭘﯿﺸﻮاﯾﺎن دﯾﻦ ﮐﻨﻮﻧﯽ اﯾﺮان و ﺳﺨﻨﺮاﻧﺎن‬

‫و ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن و ﺟﻤﻌﯿﺖﻫﺎي ﻃﺮﻓﺪار آن‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪ‪:‬‬
‫ﻋﻠﯽ اﮐﺒﺮ ﺣﮑﻤﯽزاده‬

‫)ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﺴﺨﻪ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه در ﺷﻤﺎره ‪ 12‬ﻧﺸﺮﯾﻪ ﭘﺮﭼﻢ‪ ،‬ﺳﺎل‪(1322‬‬

 ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﮐﺘﺎب‪:‬‬

‫ﻋﻠﯽ اﮐﺒﺮ ﺣﮑﻤﯽزاده‬ ‫ﺗﺎﻟﯿﻒ‪:‬‬

‫ﺑﺮرﺳﯽ ﻋﻘﺎﯾﺪ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺷﯿﻌﻪ )زﯾﺎرت ﻗﺒﻮر‪ ،‬ﺷﻔﺎﻋﺖ‪ ،‬ﻋﻠﻢ ﻏﯿﺐ‪،‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‪:‬‬
‫اﻣﺎﻣﺖ و ﻣﻬﺪوﯾﺖ‪ ،‬ﺧﻤﺲ(‬
‫اول )دﯾﺠﯿﺘﺎل(‬ ‫ﻧﻮﺑﺖ اﻧﺘﺸﺎر‪:‬‬
‫دی )ﺟﺪی( ‪۱۳۹۴‬ﺷﻤﺴﯽ‪ ،‬رﺑﯿﻊ اﻷول ‪ ۱۴۳۷‬ﻫﺠﺮی‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ اﻧﺘﺸﺎر‪:‬‬
‫ﻣﻨﺒﻊ‪:‬‬

‫اﯾﻦ ﮐﺘﺎب از ﺳﺎﯾﺖ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﮥ ﻋﻘﯿﺪه داﻧﻠﻮد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪www.aqeedeh.com‬‬

‫‪book@aqeedeh.com‬‬ ‫اﯾﻤﯿﻞ‪:‬‬
‫ﺳﺎﯾﺖﻫﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﻣﻮﺣﺪﯾﻦ‬
‫‪www.aqeedeh.com‬‬ ‫‪www.mowahedin.com‬‬
‫‪www.islamtxt.com‬‬ ‫‪www.videofarsi.com‬‬
‫‪www.shabnam.cc‬‬ ‫‪www.zekr.tv‬‬
‫‪www.sadaislam.com‬‬ ‫‪www.mowahed.com‬‬

‫‪contact@mowahedin.com‬‬
 ‫��ﻢ اﷲ ا����ﻦ ا����ﻢ‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪي ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﮐﺘﺎبﻫﺎي ﻣﻮﺣﺪﯾﻦ‪1 ...... ................................ ................................‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪي ﻧﺎﺷﺮ ‪5 ............ ................................ ................................ ................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ ﻧﺨﺴﺖ ‪9 ............. ................................ ................................ ................................‬‬
‫زﻧﺪﮔﯿﻨﺎﻣﻪ ﻣﺆﻟﻒ ‪11 ..... ................................ ................................ ................................‬‬
‫ﺗﻮﺿﯿﺤﺎﺗﯽ ﮐﻮﺗﺎه ﭘﯿﺮاﻣﻮن اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ ‪17 .................... ................................‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪19 ....................... ................................ ................................ ................................‬‬
‫از ﻣﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺎﺳﺖ ‪20 ............................ ................................ ................................‬‬
‫‪ 6‬ﭘﺮﺳﺶ ‪21 .....................................................................................................................‬‬
‫اﺳﺮار ﻫﺰارﺳﺎﻟﻪ ‪22 ..... ................................ ................................ ................................‬‬
‫ﮔﻔﺘﺎر ﯾﮑﻢ‪ :‬ﺧﺪا ‪25 ......... ................................ ................................ ................................‬‬
‫ﺑﻬﺎﻧﻪﻫﺎ ‪31 .........................................................................................................................‬‬
‫ﮔﻔﺘﺎر دوم‪ :‬اﻣﺎﻣﺖ ‪37 .... ................................ ................................ ................................‬‬
‫ﮔﻔﺘﺎر ﺳﻮم‪ :‬روﺣﺎﻧﯽ ‪45 .............................. ................................ ................................‬‬
‫ﮔﻔﺘﺎر ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ‪53 ............................. ................................ ................................‬‬
‫‪۱‬ﮔﻔﺘﺎر ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻗﺎﻧﻮن ‪65 ............................... ................................ ................................‬‬
‫ﭼﺮا ﻗﺎﻧﻮن در اﯾﺮان ﻓﻠﺞ ﻣﯽﺷﻮد؟ ‪69 ................................................................................‬‬
‫ﮔﻔﺘﺎر ﺷﺸﻢ‪ :‬ﺣﺪﯾﺚ ‪77 . ................................ ................................ ................................‬‬
‫ﺑﻤﺒﺎران ﺳﻪ ﺳﻨﮕﺮ اﺻﻠﯽ ‪78 ..............................................................................................‬‬
 ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫‪2‬‬

‫‪ 13‬ﭘﺮﺳﺶ ‪85 ............... ................................ ................................ ................................‬‬

 ‫‪f‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪي ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﮐﺘﺎبﻫﺎي ﻣﻮﺣﺪﯾﻦ‬

‫ﺣﻤﺪ و ﺳﭙﺎس ﺧﺪاوﻧﺪي ﮐﻪ ﻧﻌﻤﺖ اﺳﻼم را ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد ارزاﻧﯽ داﺷﺖ و از ﻣﯿﺎن آﻧﺎن‪،‬‬
‫ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ و ﭘﺎكﺗﺮﯾﻦ را ﺑﺮاي اﺑﻼغ ﭘﯿﺎم آزادي و آزادﮔﯽ ﺑﺮﮔﺰﯾﺪ؛ و درود و ﺳﻼم ﭘﺮوردﮔﺎر ﯾﮑﺘﺎ‬
‫ﺑﺮ اﻫﻞ ﺑﯿﺖ ﺑﺰرﮔﻮار‪ ،‬ﺻﺤﺎﺑﻪ ﮐﺮام و ﺗﺎﺑﻌﯿﻦ ﮔﺮانﻗﺪر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮِ دوﺳﺘﯽ و رﺣﻤﺖ‪.‬‬
‫ي ﻣﺮدان‬
‫دﯾﻨﯽ ﮐﻪ اﻣﺮوز ﻣﻔﺘﺨﺮ ﺑﻪ آن ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬ﺛﻤﺮه ﻣﺠﺎﻫﺪتﻫﺎ و از ﺟﺎن ﮔﺬﺷﺘﮕﯽﻫﺎ ِ‬
‫ﺧﺪاﺳﺖ؛ آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ در راه ﺣﻔﻆ و ﻧﺸﺮ ﭘﯿﺎم اﻟﻬﯽ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺼﺎﻧﻪ ﻣ‪‬ﻬﺮ ﺣﻖ در دل و ﻣ‪‬ﻬﺮ ﻧﺎم ﭘﺎﮐﺶ ﺑﺮ‬
‫ﻟﺐ داﺷﺘﻨﺪ و در راه ﺻﯿﺎﻧﺖ از ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ‬ﺳﺒﺤﺎن و ﺳﻨﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﻬﺮﺑﺎن‪ ،‬ﺟﺎن و ﻣﺎل و ﻋ‪‬ﺮض‬
‫ﺑﺮ ﮐﻒ ﻧﻬﺎدﻧﺪ و ﺟﺰ ﺧﺸﯿﺖ و ﺧﻮف آﻓﺮﯾﺪﮔﺎر‪ ،‬ﺗﺮﺳﯽ ﺑﻪ دل راه ﻧﺪاﻧﺪ‪.‬‬
‫آري‪ ،‬اﺳﻼم ﻋﺰﯾﺰ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ رﺷﺪ ﮐﺮد و ﺑﺎﻟﯿﺪ و ﺑﺮ ﺑﻠﻨﺪاي آﺳﻤﺎن ﺑﺎﻧﮓ ﯾﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺘﯽ و‬
‫ﺑﺮاﺑﺮي ﺳﺮ داد‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن اﻣﺎ‪ ،‬دﺳﺖ ﺗﻄﺎولِ دﺷﻤﻨﺎن ﻗﺴﻢ ﺧﻮرده و ﺟﻮرِ ﻋﺎﻟﻤﺎن ﻣ‪‬ﺘﻬﺘّﮏ و‬
‫ﺟﺎﻫﻼن ﻣ‪‬ﺘﻨﺴ‪‬ﮏ‪ ،‬ﺑﺮ ﻗﺎﻣﺖ رﻋﻨﺎي دﯾﻦِ ﺣﻖ ﻧﺸﺴﺖ و ﺷﺮك و ﻏﻠﻮ‪ ‬و ﮔﺰاﻓﻪ و دروغ‪ ،‬ﭼﻨﺎن‬
‫ﻃﻮﻓﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﭘﺎ ﮐﺮد ﮐﻪ ﭼﻬﺮه زﯾﺒﺎي آﯾﯿﻦ ﺣﻖ‪ ،‬در ﭘﺲِ دروغﭘﺮدازيﻫﺎي ﻏﻮﻏﺎ ﺳﺎﻻرانِ دﯾﻦ‬
‫ﻓﺮوش در ﻣ‪‬ﺤﺎق اﻓﺘﺎد‪ .‬اﯾﻦ روﻧﺪ‪ ‬دوري از ﺣﻘﺎﯾﻖ دﯾﻦ و ﺳﻨﺖ ﺣﺴﻨﮥ رﺳﻮلاﷲ‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﮋه ﭘﺲ از‬
‫روي ﮐﺎر آﻣﺪن ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﺻﻔﻮي در ﻗﺮن ﻧﻬﻢ ﻫﺠﺮي و زﻣﺎﻣﺪاران ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ در ﻋﺼﺮ‬
‫ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬ﺳﯿﺮ ﺻﻌﻮدي ﮔﺮﻓﺖ؛ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﻣﺮوز‪ ،‬ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻣﺤﻞ ﺳﯿﻨﻪ زﻧﯽ و ﻋﺰاداري اﺳﺖ و‬
‫ﺻﺪاي ﻗﺮآن ﺑﺮ ﻧﻤﯽﺧﯿﺰد ﻣﮕﺮ ﺑﺮ ﻣﺰار ﻣﺮدﮔﺎن؛ رواﯾﺎت ﺷﺎذّ و ﺧﻮدﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﺳﻨﺖ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻣﺪاﺣﺎن ﺟﺎﻫﻞ و ﻋﻮامﻓﺮﯾﺐ‪ ،‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﺎﻃﻖ دﯾﻦ ﺷﺪهاﻧﺪ؛ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺑﻪ‬
‫رأي و رواﯾﺎت ﻣﺠﻌﻮل‪ ،‬ﻣﺴﺘﻤﺴﮑﯽ ﺷﺪ ﺑﺮاي ﺟﺪاﯾﯽ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺑﯿﻦ ﺷﯿﻌﻪ و ﺳﻨﯽ؛ و درﯾﻎ ﮐﻪ‬
‫ﻧﺪاﻧﺴﺘﻨﺪ از اﯾﻦ ﺗﻔﺮﻗﻪ و ﺧﺼﻮﻣﺖ‪ ،‬ﺑﻬﺮه و ﻣﻨﻔﻌﺖ از آنِ ﮐﯿﺴﺖ؟‬
 ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫‪2‬‬

‫آﻧﭽﻪ اﻣﺮوز ﺑﻪ ﻧﺎم ﺗﻘﺮﯾﺐ ﻣﺬاﻫﺐ اﺳﻼﻣﯽ در اﯾﺮان ﺳﺮ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﭼﯿﺰي ﻧﯿﺴﺖ ﻣﮕﺮ ﻫﯿﺎﻫﻮي‬
‫ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﯽ و ﮔﺮد و ﺧﺎك ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﻪ در ﺳﺎﯾﮥ ﭘﻮﺷﺶِ رﺳﺎﻧﻪاي ﮔﺴﺘﺮده‪ ،‬ﻣﻘﺼﻮدش ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺗﺮﺳﯿﻢ ﭼﻬﺮهاي ﻣﻨﺎﺳﺐ از ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺷﯿﻌﯽ اﯾﺮان در ﺟﻬﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﮑﺮد‬
‫ﺳﺮدﻣﺪاران و روﺣﺎﻧﯿﻮن و ﻣﺮاﺟﻊ ﺷﯿﻌﮥ اﯾﺮان‪ ،‬ﺧﻮد ﮔﻮﯾﺎيِ اﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺐ‬
‫ﻣﺬاﻫﺐ و دوﺳﺘﯽ و ﺑﺮادري دﯾﻨﯽ ﺑﻪ ﺷﯿﻮة زﻣﺎﻣﺪارانِ اﯾﺮان‪ ،‬ﺧﻮاب و ﺧﯿﺎﻟﯽ ﺑﯿﺶ ﻧﯿﺴﺖ و »دو‬
‫ﺻﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﭼﻮن ﻧﯿﻢ ﮐﺮدار ﻧﯿﺴﺖ«‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن‪ ،‬ﻣﻮﺣﺪان ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ در اﯾﺮان‪ ،‬از دل ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺧﺮاﻓﻪ زدة ﺷﯿﻌﮥ اﻣﺎﻣﯿﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ و‬
‫ﮐﻤﺮ ﺑﻪ ﺑﯿﺪاري ﺟﺎﻣﻌﮥ ﻏﻔﻠﺖ زده ﺧﻮد ﺑﺮ ﺑﺴﺘﻨﺪ؛ ﺳﺮاﭘﺎ ﺷﻮر و ﺷﻬﺎﻣﺖ ﺷﺪﻧﺪ و ﻗﻠﻢ ﻓﺮﺳﻮدﻧﺪ و‬
‫ﺳﺨﻦ دردادﻧﺪ و زﻧﮕﺎر ﺷﺮك را ﺑﻪ ﺻﯿﻘﻞِ ﺗﻮﺣﯿﺪ و ﺳﻨﺖ زدودﻧﺪ و ﺑﯽﭘﺮوا ﻓﺮﯾﺎد ﺑﺮآوردﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ‪:‬‬
‫ﺑﺮ ﺑﺎد‪ ‬ﻗﻠّﺎﺷﯽ دﻫﯿﻢ اﯾﻦ ﺷﺮك‪ ‬ﺗﻘﻮا ﻧﺎم را‬ ‫ﺑﺮﺧﯿﺰ ﺗﺎ ﯾﮑﺴﻮ ﻧﻬﯿﻢ اﯾﻦ دﻟﻖِ ازرق ﻓﺎم را‬
‫ﺗﻮﺣﯿﺪ ﺑﺮ ﻣﺎ ﻋﺮﺿﻪ ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺸﮑﻨﯿﻢ اﺻﻨﺎم را‬ ‫ﻫﺮ ﺳﺎﻋﺖ از ﻣﺎ ﻗﺒﻠﻪاي ﺑﺎ ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﯽ ﻣﯽرود‬
‫ﺣﯿﺪر ﻋﻠﯽ ﻗﻠﻤﺪاران ﻗﻤﯽ ‪-‬ﮐﻪ از زﻣﺮة اﯾﻦ ﺑﺰرﮔﻮاران ﺑﻮد‪ -‬در ﮐﺘﺎب ارزﺷﻤﻨﺪ ﺷﺎﻫﺮاه‬
‫اﺗﺤﺎد‪ ،‬ﻋﻠﺖ اﯾﻦ ﺗﻔﺮﻗﻪ را در ﺟﻬﻞ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﺘﺎب ﺧﺪا و ﺳﯿﺮه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﻣﯽداﻧﺴﺖ و‬
‫ﮐﻮﺷﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ رﯾﺸﮥاﺑﯽِ دﯾﮕﺮ ﻋﻠﻞ ﺟﺪاﯾﯽِ ﻓﺮﻗﻪﻫﺎي اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﮔﺎﻣﯽ ﺣﻘﯿﻘﯽ و ﻣﻮﺛﺮ در ﺟﻬﺖ‬
‫ﺗﻘﺮﯾﺐ ﻣﺬاﻫﺐ ﺑﺮدارد‪ .‬ﺗﻼش و ﺟﺪﯾ‪‬ﺖ دﯾﮕﺮ ﻋﻠﻤﺎ و دﻟﺴﻮزان اﺳﻼم‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن آﯾﺖ اﷲ ﺳﯿﺪ‬
‫اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ ﺑﺮﻗﻌﯽ ﻗﻤﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺪ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﺣﺴﯿﻨﯽ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﯾﯽ‪ ،‬آﯾﺖ اﷲ ﺷﺮﯾﻌﺖ ﺳﻨﮕﻠﺠﯽ‪ ،‬ﯾﻮﺳﻒ ﺷﻌﺎر‬
‫و ﺑﺴﯿﺎري دﯾﮕﺮ از اﯾﻦ ﻣﺠﺎﻫﺪانِ راه ﺣﻖ‪ ،‬ﺑﺪون ﺷﮏ‪ ،‬اﻟﮕﻮﯾﯽﺳﺖ ﺑﺮاي ﺣﻖﭘﮋوﻫﺎن و‬
‫ﺟﻮﯾﻨﺪﮔﺎنِ ﮔﻮﻫﺮ دﯾﻦ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺎ ﺗﺄﺳﯽ از ﺷﯿﻮة دﯾﻦﭘﮋوﻫﯽ و ﻋﯿﺎر ﺳﻨﺠﯽِ ﻣﺪﻋﯿﺎن دﯾﻨﯽ و در ﺳﺎﯾﮥ‬
‫آﻣﻮزهﻫﺎي ﻧﺎب ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ‪ ،‬در ﺟﻬﺖ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﯾﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺘﺎﻧﻪ ﮔﺎمﻫﺎي ﻣﻮﺛﺮي ﺑﺮدارﻧﺪ و‬
‫ﮔﻢﮔﺸﺘﮕﺎن را ﻣﺪد رﺳﺎﻧﻨﺪ ﺗﺎ ره ﺑﻪ ﺳﺎﺣﻞِ ﺳﻼﻣﺖ ﺑﺮﻧﺪ و از ﮔﺮداب ﺷﺮك و ﺗﻮﻫ‪‬ﻢ رﻫﺎﯾﯽ ﯾﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪3‬‬ ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬

‫ﺗﻼشﻫﺎي ﺧﺴﺘﮕﯽ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮِ اﯾﻦ رادﻣﺮدانِ ﻋﺮﺻﻪ ﯾﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺘﯽ‪ ،‬رﺳﺎﻟﺘﯽ را ﺑﺮ دوش دﯾﮕﺮاﻧﯽ‬
‫ﻣﯽﮔﺬارد ﮐﻪ ﺷﺎﻫﺪ‪ ‬ﮔﺮﻓﺘﺎريﻫﺎي دﯾﻨﯽِ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺟﺪاﯾﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ ﺣﯿﺎتﺑﺨﺶ اﺳﻼم‪،‬‬
‫ﺑﻪ وﯾﮋه در اﯾﺮان ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻻزم ﺑﻪ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺻﻼحﮔﺮاﻧﯽ ﮐﻪ اﻣﺮوز ﮐﺘﺎبﻫﺎﯾﺸﺎن را ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ در ﺧﻼل‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺬﻫﺐ ﺷﯿﻌﻪ اﻣﺎﻣﯽ ﮐﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﭘﯿﺮو آن ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮﺣﻠﻪﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﺎﻃﻞ ﺑﻮدن ﻋﻘﺎﯾﺪ ﺷﯿﻌﮥ اﻣﺎﻣﯽ را ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻣﺎﻣﺖ از دﯾﺪﮔﺎه ﺷﯿﻌﻪ‪ ،‬ﻋﺼﻤﺖ‪ ،‬رﺟﻌﺖ و‬
‫ﻏﯿﺒﺖ و اﺧﺘﻼﻓﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﺻﺤﺎﺑﻪ رخ داده و ﻏﯿﺮه‪ ،‬را ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﯽ ﺗﺪرﯾﺠﯽ و در ﭼﻨﺪ ﻣﺮﺣﻠﻪ‬
‫ﮐﺸﻒ ﮐﺮدهاﻧﺪ؛ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﻋﺠﯿﺐ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ در ﺗﻌﺪادي از ﮐﺘﺎبﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در اﺑﺘﺪاي اﻣﺮ‬
‫ﺗﺄﻟﯿﻒ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﺑﺮﺧﯽ از اﺛﺮات و ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪهﻫﺎي ﻋﻘﺎﯾﺪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺑﺨﻮرد وﻟﯽ ﮐﺘﺎبﻫﺎي‬
‫ﺑﻌﺪي آﻧﻬﺎ از اﯾﻦ ﻋﻘﺎﯾﺪ ﻏﻠﻮ آﻣﯿﺰ رﻫﺎ ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﮐﺎﻣﻼً از آن ﭘﺎك ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﺪف‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪه و ﺑﻠﮑﻪ ﻋﻘﯿﺪة ﭘﺎك اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺗﻮﺣﯿﺪي و ﺑﯽآﻻﯾﺶ را در آﻏﻮش ﮐﺸﯿﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫***‬

‫اﻫﺪاف‬
‫آﻧﭽﻪ اﻣﺮوز در اﺧﺘﯿﺎر دارﯾﺪ‪ ،‬ﺗﻼﺷﯽ در ﺟﻬﺖ ﻧﺸﺮ ﻣﻌﺎرف دﯾﻦ و اداي اﺣﺘﺮام ﺑﻪ‬
‫ﻣﺠﺎﻫﺪتﻫﺎي ﺧﺴﺘﮕﯽ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮِ ﻣﺮدانِ ﺧﺪاﺳﺖ‪ .‬ﻫﺪف از اﻧﺘﺸﺎر اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‪:‬‬
‫‪ -1‬اﻣﮑﺎن ﺗﻨﻈﯿﻢ و ﻧﺸﺮِ آﺛﺎر ﻣﻮﺣﺪﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت اﯾﻨﺘﺮﻧﺘﯽ‪ ،‬اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ‪ ،‬ﻟﻮح ﻓﺸﺮده و‬
‫ﭼﺎﭘﯽ ﻣﻬﯿﺎ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺎ زﻣﯿﻨﻪ آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎ اﻧﺪﯾﺸﻪ و آراء ﺗﻮﺣﯿﺪي آﻧﺎن ﻓﺮاﻫﻢ و‬
‫ارزشﻫﺎي راﺳﺘﯿﻦِ دﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺴﻞﻫﺎي ﺑﻌﺪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺑﺎ ﻣﻌﺮﻓﯽ آﺛﺎر و اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎي اﯾﻦ داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻣﻮﺣﺪ‪ ،‬ﭼﺮاﻏﯽ ﻓﺮا راه‪ ‬ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي‬
‫ﺗﻮﺣﯿﺪي و ﺣﻘﯿﻘﺖﺟﻮﯾﺎﻧﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد و اﻟﮕﻮﯾﯽ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻧﺪﯾﺸﻤﻨﺪ‪ ‬اﯾﺮان ﻣﻌﺮﻓﯽ‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺟﺎﻣﻌﮥ ﻣﻘﻠﺪ‪ ،‬روﺣﺎﻧﯽﮔﺮا‪ ،‬ﻣﺮﺟﻊ ﻣﺤﻮر و ﻣﺪاحدوﺳﺖ‪ ‬اﯾﺮان را ﺑﻪ ﺗﻔﮑﺮ در اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎي‬
‫ﺧﻮد وادارد و ﺿﻤﻦ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﮐﺮدن ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺗﻘﻠﯿﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‬
 ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫‪4‬‬

‫ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ از دلِ ﺷﯿﻌﮥ ﻏﺎﻟﯽِ ﺧﺮاﻓﯽ‪ ،‬ﻣﺮداﻧﯽ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ ﮐﻼم ﺧﺪا و ﺳﻨﺖ‬
‫رﺳﻮل‪ ،‬ره ﺑﻪ روﺷﻨﺎﯾﯽِ ﺗﻮﺣﯿﺪ ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺑﺎ ﻧﺸﺮ آﺛﺎر و اﻓﮑﺎرِ اﯾﻦ ﻣﻮﺣﺪﯾﻦِ ﭘﺎكﻧﻬﺎد‪ ،‬ﺛﻤﺮة ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﺑﯽﺷﺎﺋﺒﮥ آﻧﺎن را از ﺗﯿﻎ‬
‫ﺳﺎﻧﺴﻮر و ﻣ‪‬ﺤﺎق ﺟﻬﻞ و ﺗﻌﺼﺐِ زﻣﺎﻣﺪارانِ دﯾﻦ و ﻓﺮﻫﻨﮓ اﯾﺮان ﺑﻪ در آور‪‬د و ﺑﺎ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ اﯾﻦ ﮐﺘﺎبﻫﺎ ﺑﻪ دﯾﮕﺮ زﺑﺎنﻫﺎ‪ ،‬زﻣﯿﻨﻪ آﺷﻨﺎﯾﯽ اﻣﺖ ﺑﺰگ اﺳﻼم در دﯾﮕﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎ‬
‫را ﺑﺎ آرا و اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎي ﯾﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺘﺎنِ ﻣﺴﻠﻤﺎن در اﯾﺮان ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫***‬

‫ﭼﺸﻢ اﻧﺪاز‬
‫ﺗﺮدﯾﺪي ﻧﯿﺴﺖ ﮐـﻪ دﺳـﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑـﻪ ﺟﺎﻣﻌـﻪاي ﻋـﺎري از ﺧﺮاﻓـﻪ و ﺑـﺪﻋﺖ و رﺳـﯿﺪن ﺑـﻪ ﻣﺪﯾﻨـﮥ‬
‫ﻓﺎﺿﻠﻪاي ﮐﻪ آراﻣﺶ در ﺟـﻮار رﺿـﺎﯾﺖ ﺣﻀـﺮت ﺣـﻖ را ﺑـﻪ ﻫﻤـﺮاه دارد‪ ،‬ﻣﮕـﺮ ﺑـﺎ ﭘﯿـﺮوي از‬
‫آﻣﻮزهﻫﺎي اﺻﯿﻞ و ﻧﺎب ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ ﭘﺎك‪ ‬ﭘﯿـﺎﻣﺒﺮِ ﻣﻬـﺮ و رﺣﻤـﺖص ﻣﻘـﺪور ﻧﺨﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد‪.‬‬
‫ﻫﺪف ﻏﺎﯾﯽِ دﺳﺖ اﻧﺪر ﮐﺎرانِ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﻣﻮﺣﺪﯾﻦ‪ ،‬آن اﺳﺖ ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﻣﻌﺮﻓـﯽ آﺛـﺎر اﯾـﻦ ﺑﺰرﮔـﺎنِ‬
‫ﺟﻬﺎد‪ ‬ﻋﻠﻤﯽ‪ ،‬اﻟﮕﻮي ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺮاي دﯾﻦﭘﮋوﻫﺎن و ﺟﻮﯾﻨﺪﮔﺎنِ راه ﺣﻖ ﻓﺮاﻫﻢ آورﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺷﻨﺎﺧﺖ و‬
‫ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮي از ﻓﻀﺎﯾﻞ دﯾﻨﯽ و ﻋﻠﻤﯽِ اﯾـﻦ ﻋﺰﯾـﺰان‪ ،‬ﺑﺴـﺘﺮ ﻣﻨﺎﺳـﺒﯽ ﺑـﺮاي رﺷـﺪ و ﺗﻘﻮﯾـﺖ‪ ‬ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬
‫ﺗﻮﺣﯿﺪي و ﻗﺮآﻧﯽ در اﯾﺮان و ﻧﯿﻞ ﺑﻪ رﺿﺎﯾﺖ ﺧﺎﻟﻖ و ﺳﻌﺎدت‪ ‬ﻣﺨﻠﻮق ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﺨﺘﺼﺮ را وﺳﯿﻠﻪ ﻋﻠﻮ‪ ‬درﺟﺎت آن ﻋﺰﯾﺰان ﻗﺮار دﻫﺪ و ﺑﺮ ﮔﻨﺎﻫﺎن ﻣﺎ‪ ،‬ﻗﻠﻢِ‬
‫ﻋﻔﻮ ﮐﺸﺪ‪.‬‬
 ‫‪a‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪي ﻧﺎﺷﺮ‬

‫ﺳﭙﺎس ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرﮔﯽ را ﮐﻪ ﻧﻌﻤﺖ ﺑﻨﺪﮔﯽاش را ﺑﺮ ﻣﺎ ﻋﺮﺿﻪ ﮐﺮد و درود و ﺳﻼم ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﺑﺮ ﭘﺎكﺗﺮﯾﻦ ﺧﻠﻖ ﺧﺪا و آﺧﺮﯾﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﭘﺮوردﮔﺎر ‪ -‬ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼﻄﻔﯽ‪ -‬و ﺧﺎﻧﺪان و اﺻﺤﺎب‬
‫ﭘﺎك ﻧﻬﺎدش‪.‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻃﻮل ﻗﺮنﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺮﮐﺖ و ﻣﻮﻫﺒﺖ اﺳﻼم ﻋﺰﯾﺰ و ﭘﯿﺮوي از ﮐﻼم‬
‫ﮔﻬﺮﺑﺎر رﺳﻮل ﺧﺪا‪ ،‬در داﻧﺶ اﻧﺪوزي و ﻋﻠﻢ آﻣﻮزي‪ ،‬ﮔﻮي ﺳﺒﻘﺖ از دﯾﮕﺮان رﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎن‬
‫ﮐﻪ در ﭘﺎﯾﺎن ﺧﻼﻓﺖ ﻋﺒﺎﺳﯽ‪ ،‬داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﺳﺮآﻣﺪ دوران ﺧﻮد ﺷﺪﻧﺪ و ﻧﯿﻤﮥ دوم ﻗﺮنِ‬
‫دوم ﻫﺠﺮي ﻗﻤﺮي‪ ،‬ﺑﯿﺖاﻟﺤﮑﻤﻪ‪ ،‬ﮐﻪ در دورة ﺧﻼﻓﺖ ﻫﺎروناﻟﺮﺷﯿﺪ ﻋﺒﺎﺳﯽ در ﺑﻐﺪاد ﺗﺄﺳﯿﺲ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻧﻬﺎد آﻣﻮزﺷﯽ و ﭘﮋوﻫﺸﯽ ﺟﻬﺎن ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪ و ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﻋﻠﻤﯽاش در ﻋﺮﺻﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺄﻟﯿﻒ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ ،‬اﺳﺘﻨﺴﺎخ و ﭘﮋوﻫﺶ در داﻧﺶﻫﺎي‬
‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﭘﺰﺷﮑﯽ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﯽ و ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‪ ،‬ﻫﻨﻮز ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﺎد ﺗﻤﺪن اﺳﻼﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺪون ﺷﮏ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪي و ﺷﮑﻮﻫﯽ ﻫﻤﭽﻮن ﺧﺎري در ﭼﺸﻢ‪ ،‬دﺷﻤﻨﺎن اﺳﻼم را‬
‫ﻣﯽآز‪‬رد؛ ﭘﺲ ﺑﺮ آن ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ اﯾﺠﺎد زﻣﯿﻨﻪﻫﺎي اﺧﺘﻼف و ﺗﻔﺮﻗﻪ اﻓﮑﻨﯽ در ﻣﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ‪ ،‬اﯾﻦ‬
‫ﺷﮑﻮه و ﻋﻈﻤﺖ را‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﺎﺷﯽ از اﺗﺤﺎد و ﯾﮑﺪﻟﯽ و ﺑﺮادري ﻣﯿﺎن آﻧﺎن ﺑﻮد‪ ،‬از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮﻧﺪ و ﺗﻔﺮﻗﻪ‬
‫را ﻃﻮﻓﺎﻧﯽ ﺑﻼ ﺧﯿﺰ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﭼﺸﻢﻫﺎ را ﺑﺮ زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺣﻖ ﺑﺒﻨﺪد و ﺧﻮرﺷﯿﺪ‪ ‬دﯾﻦ را در ﭘﺲِ اﺑﺮﻫﺎي‬
‫ﺑﺪﻋﺖ و ﺧﺮاﻓﻪ ﭘﻨﻬﺎن ﮐﻨﻨﺪ و ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺷﯿﺦ ﺳﻌﺪي ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﻫــــــﻮا و ﻫــــــﻮس‪ ،‬ﮔــــــﺮد ﺑﺮﺧﺎﺳــــــﺘﻪ‬ ‫ﺣﻘﯿﻘــــﺖ‪ ،‬ﺳــــﺮاﯾﯽ اﺳــــﺖ آراﺳــــﺘﻪ‬
‫ﻧﺒﯿﻨــــﺪ ﻧﻈــــﺮ‪ ،‬ﮔﺮﭼــــﻪ ﺑﯿﻨﺎﺳــــﺖ ﻣــــﺮد‬ ‫ﻧﺒﯿﻨــﯽ ﮐــﻪ ﻫــﺮ ﺟــﺎ ﮐــﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳــﺖ ﮔــﺮد‬
 ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫‪6‬‬

‫ﺗﻼشﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي ﺷﺪه و ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت‪ ‬ﻣﻐﺮﺿﺎنِ اﺳﻼم ﺑﺮاي ﺑﺴﺘﻦ ﭼﺸﻢِ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ‬
‫ﺣﻘﯿﻘﺖ‪ ‬دﯾﻦ‪ ،‬ﺳﺴﺘﯽ و ﮐﺎﻫﻠﯽ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ در ﻓﺮاﮔﯿﺮي و ﻧﺸﺮ ﻣﻌﺎرف دﯾﻦ و دوري ﺟﺴﺘﻦ آﻧﺎن از‬
‫ﺳﻨﺖ ﻧﺎب و ﻫﺪاﯾﺘﮕﺮ رﺳﻮل ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺑﺮوز ﭼﻨﺎن ﺷﮑﺎف و اﺧﺘﻼف ﻋﻤﯿﻘﯽ در اﻣﺖ اﺳﻼم‬
‫ﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﺒﻌﺎت ﺷﻮم آن‪ ،‬اﻣﺮوز ﻧﯿﺰ داﻣﻨﮕﯿﺮ آﻧﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻮازات ﺗﻼشﻫﺎي ﺧﺼﻤﺎﻧﻪ دﺷﻤﻨﺎنِ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ص ﺑﺮاي ﺑﻪ اﻧﺤﺮاف ﮐﺸﯿﺪن‬
‫آﻣﻮزهﻫﺎي اﺳﻼم و وارد ﮐﺮدن ﺑﺪﻋﺖﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن در دﯾﻦ‪ ،‬ﻣﺆﻣﻨﯿﻨﯽ ﭘﺎكﻧﻬﺎد و دﻟﺴﻮز‪ ،‬اﯾﻦ‬
‫ﺧﻄﺮ را درﯾﺎﻓﺘﻨﺪ و در ﺟﻬﺎدي ﻣﺴﺘﻤﺮ ﺑﺮاي اﺣﯿﺎي اﺳﻼم و ﺳﻨﺖ ﻧﺒﻮي‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺎ ﺧﺎﺳﺘﻨﺪ و ﺑﺎ‬
‫ﺷﺠﺎﻋﺘﯽ ﮐﻢﻧﻈﯿﺮ‪ ،‬ﻗﻠﻢ در دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و در دلِ ﺷﯿﻌﯿﺎن ﺧﺮاﻓﻪﭘﺮﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﺷﺎﻋﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ و‬
‫اﻋﺘﻘﺎدات اﺻﯿﻞ اﺳﻼم ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ؛ ﻓﺮﯾﺎد ﺗﻮﺣﯿﺪ ﺳﺮ دادﻧﺪ و ﺧﻮاب دﯾﻦﻓﺮوﺷﺎن و ﺑﺪﻋﺖﮔﺬاران‬
‫را آﺷﻔﺘﻪ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻮﺣﺪﯾﻦِ ﺣﻘﯿﻘﺖﺟﻮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺄﺳﯽ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺷﺮﯾﻒ اﺳﻼم‪ ،‬ﺣﻘﯿﻘﺖ را ﻓﺪاي‬
‫َ َ ٓ َّ‬
‫ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻧﮑﺮدﻧﺪ و در اﯾﻦ راه‪ ،‬ﺟﺎن را ﺗﺤﻔﮥ ﺑﺎرﮔﺎه ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ راﺳﺘﯽ‪ ��﴿ :‬إِن‬
‫َ ُ َۡ ُ َ‬ ‫َ ٓ َّ َ َ ٌ َ َ‬
‫أ ۡو ِ�َا َء ٱ�ِ � خ ۡوف عل ۡي ِه ۡم َو� ه ۡم � َزنون ‪] ﴾٦٢‬ﻳﻮﻧﺲ‪.[٦٢ :‬‬
‫آﻧﭽﻪ در اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺮﻋﻪايﺳﺖ از درﯾﺎي ﻣﻌﺮﻓﺖ اﻟﻬﯽ و ﮔﺰﯾﺪهايﺳﺖ از‬
‫آﺛﺎر ﻣﻮﺣﺪﯾﻦ ﺧﺪاﺟﻮﯾﯽ ﮐﻪ در آﻏﺎز از ﻃﺎﯾﻔﻪ ﺷﯿﻌﯿﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻮر ﺧﺪا در دﻟﺸﺎن ﺗﺎﺑﯿﺪن ﮔﺮﻓﺖ‬
‫و ﺗﻮﺣﯿﺪ را ﺳﺮﻟﻮﺣﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﺎ ﺑﺮﮐﺘﺸﺎن ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﻓﺮاد‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﻤﮕﯽ از ﻋﻠﻤﺎ و ﻧﻮﯾﺴﻨﮕﺎن و‬
‫ﻣﺤﻘﻘﯿﻦ ﻃﺮاز اول ﺟﻬﺎن ﺗﺸﯿﻊ در اﯾﺮان ﺑﻮده و ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﺳﯿﺮ ﺗﺤﻮل ﻓﮑﺮي )و ﺑﺎﻟﻄﺒﻊ‪ ،‬در‬
‫آﺛﺎرﺷﺎن( ﺣﺮﮐﺘﯽ ﮔﺎم ﺑﻪ ﮔﺎم داﺷﺘﻨﺪ؛ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ ﻧﮕﺮﺷﺸﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﺎﯾﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻋﺘﻘﺎدي‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﯾﮑﺒﺎره ﻣﺘﺤﻮل ﻧﺸﺪه اﺳﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﮔﺴﺘﺮده و ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﺎ دﯾﮕﺮ‬
‫ﻫﻤﻔﮑﺮاﻧﺸﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺴﯿﺮي ﻧﻮ ﮔﺎم ﻧﻬﺎدهاﻧﺪ‪ .‬ﻟﺬا‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺮﺧﯽ از اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮﻫﺎ ﯾﺎ ﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫ﮔﯿﺮيﻫﺎ در آﺛﺎر اﯾﻦ اﻓﺮاد‪ ،‬ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎ روﯾﮑﺮدﻫﺎي دﯾﻨﯽ‬
‫و اﻋﺘﻘﺎدي اﻫﻞ ﺳﻨﺖ و ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻧﺒﺎﺷﺪ؛ ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﻫﻤﯿﺖ اﯾﻦ آﺛﺎر در ﻫﺪاﯾﺖ‬
‫ﺷﯿﻌﯿﺎن اﯾﺮان و دﯾﮕﺮ اﻗﻮام ﭘﺎرﺳﯽ زﺑﺎن‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺘﺸﺎر آن اﻗﺪام ﻧﻤﻮدﯾﻢ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎ و‬
‫ﻣﻮاﺿﻊ ﻓﮑﺮي ﻣﻄﺮح ﺷﺪه در اﯾﻦ ﮐﺘﺎبﻫﺎ‪ ،‬اﻟﺰاﻣﺎً دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎي ﻧﺎﺷﺮ و دﺳﺖ اﻧﺪرﮐﺎران اﻧﺘﺸﺎر‬
 ‫‪7‬‬ ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬

‫اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﯽﺗﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﻧﻔﺤﻪاي اﺳﺖ از ﻧﻔﺤﺎت ﺣﻖ و ﻧﻮري اﺳﺖ از ﺟﺎﻧﺐ‬
‫ﭘﺮودﮔﺎر ﺑﺮاي ﻫﺪاﯾﺖ آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ دور از ﺗﻌﺼﺒﺎت و ﮔﻤﺎﻧﻪ زﻧﯽﻫﺎي ﺗﺎرﯾﺨﯽ‪ ،‬ﻓﺮﻗﻪاي و‬
‫ﻣﺬﻫﺒﯽ‪ ،‬ﺟﻮﯾﺎي ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺄﻣﻞ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي آﮔﺎﻫﯽ از دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎي اﯾﻦ اﻓﺮاد ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫ﯾﮏ ﺟﻠﺪ از آﺛﺎرﺷﺎن ﺑﺴﻨﺪه ﮐﺮد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻧﯿﺎز اﺳﺖ ﮐﻪ زﻧﺪﮔﯽ آﻧﺎن ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮔﺮدد‪،‬‬
‫ﺗﺎ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اﻧﻘﻼب ﻓﮑﺮﯾﺸﺎن و اﻧﮕﯿﺰهﻫﺎ و ﻋﻮاﻣﻞ آن ﮐﺎﻣﻼً ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬آﯾﺖ اﷲ‬
‫ﺳﯿﺪ اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ ﺑﺮﻗﻌﯽ ﻗﻤﯽ‪ ،‬ﮐﺘﺎﺑﯽ دارد ﺑﺎ ﻋﻨﻮان درﺳﯽ از وﻻﯾﺖ ﮐﻪ آن را در اواﯾﻞ دوران‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻓﮑﺮياش ﺑﻪ رﺷﺘﻪ ﺗﺤﺮﯾﺮ درآورده اﺳﺖ‪ .‬او در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﺑﺤﺚ درﺑﺎره اﺋﻤﻪ و ادﻋﺎي‬
‫ﺷﯿﻌﻪ درﺑﺎره وﻻﯾﺖ و اﻣﺎﻣﺖ‪ ‬ﺑﻼﻓﺼﻞِ اﯾﺸﺎن ﭘﺲ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬او ﻋﺪد اﺋﻤﻪ را‬
‫دوازده ﻧﻔﺮ داﻧﺴﺘﻪ و ﺑﺮ وﺟﻮد و ﺣﯿﺎت ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ ﻋﺴﮕﺮي‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دوازدﻫﻤﯿﻦ اﻣﺎم‪،‬‬
‫ﺻﺤ‪‬ﻪ ﮔﺬاﺷﺘﻪ و آن را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﮐﺘﺎﺑﯽ ﺑﺎ ﻧﺎم ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻋﻠﻤﯽ در اﺣﺎدﯾﺚ‬
‫ﻣﻬﺪي ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ و ﻧﺘﺎﯾﺞ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎﯾﺶ را در اﺧﺘﯿﺎر ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺣﺎﮐﯽ از ﺟﻌﻠﯽ‬
‫و دروغ ﺑﻮدن ﺗﻤﺎم اﺣﺎدﯾﺚ‪ ،‬اﺧﺒﺎر و ﮔﺰارهﻫﺎي ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ وﻻدت و وﺟﻮد اﻣﺎم زﻣﺎن‬
‫اﺳﺖ‪ .‬از اﯾﻦ ﻣﺜﺎل و ﻣﻮارد ﻣﺸﺎﺑﻪ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺮﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ اﻃﻼع از ﺣﻮادث و روﯾﺪادﻫﺎي‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﻣﻮﺣﺪﯾﻦ و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ آﺛﺎر آﻧﺎن‪ ،‬ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﻘﺪم و ﺗﺄﺧﺮ ﻧﮕﺎرش آﻧﻬﺎ‪،‬‬
‫ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ راه ﺑﺮاي آﮔﺎﻫﯽ از ﺳﯿﺮ ﺗﺤﻮل اﻧﺪﯾﺸﻪ و آﺛﺎر اﯾﺸﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﯿﺪ اﺳﺖ آﺛﺎر اﯾﻦ ﺑﺰرﮔﻮاران و ﺗﻼشﻫﺎي ﻣﺘﻮﻟﯿﺎن ﻧﺸﺮ آﻧﻬﺎ‪ ،‬زﻣﯿﻨﻪاي ﺑﺮاي ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻣﺴﯿﺮ‬
‫اﻣﻦ اﻟﻬﯽ و ﻋﺒﺎدت ﺧﺎﻟﺼﺎﻧﻪ ﺧﺎﻟﻖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﺨﺘﺼﺮ را ﻣﻮﺟﺐ‬
‫ﺑﺨﺸﺶ ﮔﻨﺎﻫﺎن و ﻟﻐﺰشﻫﺎي ﻣﺎ ﻗﺮار دﻫﺪ و روح آن ﻋﺰﯾﺰان را در ﺟﻮار ﻣﻬﺮ و ﺑﺨﺸﺶ ﺧﻮد‬
‫ﮔﯿﺮد‪.‬‬
 ‫ﺳﺨﻦ ﻧﺨﺴﺖ‬

‫اﺳﺮار ﻫﺰارﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از آﺛﺎر ﭘﯿﺸﺮو در زﻣﯿﻨﮥ ﻧﻘﺪ ﻋﻘﺎﯾﺪ ﺧﺮاﻓﯽ و ﺑﺪﻋﺖآﻣﯿﺰ ﺷﯿﻌﻪ‬
‫اﺳﺖ؛ ﮐﺘﺎﺑﭽﻪاي ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﮥ ﮐﻮﭼﮑﯽ و اﺧﺘﺼﺎرش‪ ،‬ﺑﻨﯿﺎنﻫﺎي ﻓﮑﺮي و ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ ﺟﺎﻣﻌﮥ‬
‫ﺧﺮاﻓﻪزدة اﯾﺮان را ﭼﻨﺎن ﺑﺮ ﻫﻢ رﯾﺨﺖ ﮐﻪ اﻓﺮاد و ﮔﺮوهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎرﻫﺎ درﺻﺪد ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ‬
‫آن ﺑﺮآﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬و ﺣﺘﯽ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﻣﺜﻞ »ﮐﺸﻒ اﻻﺳﺮار« روح اﷲ ﺧﻤﯿﻨﯽ ﻧﯿﺰ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ آﺑﺮوي رﻓﺘﻪ‬
‫را ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﮥ ﺧﺮاﻓﺎت ﺷﯿﻌﻪ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﭘﻮﺷﺎﻟﯽ و ﺳﺴﺖ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﺑﺎ ﯾﮏ ﺟﺰوة ﮐﻮﭼﮏ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮان آن را ﺑﻪ ﺗﺰﻟﺰل درآورد؛ ﻫﻤﯿﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﺗﺎ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﻣﻮﺣﺪﯾﻦ‪ ،‬در ﺻﺪد اﻧﺘﺸﺎر ﻣﺠﺪد آن ﺑﺮآﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ اراﺋﻪ ﺷﺪه در ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﻧﮑﺘﻪاي ﺑﻪ اﻃﻼع ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن‬
‫ﻣﺤﺘﺮم ﺑﺮﺳﺪ‪:‬‬
‫ﻧﻮﯾﺴﻨﺪة ﮐﺘﺎب ـ ﻋﻠﯽ اﮐﺒﺮ ﺣﮑﻤﯽزادهـ ﻫﻤﭽﻮن دﯾﮕﺮ ﻣﻮﺣﺪﯾﻦ ﺷﯿﻌﻪ‪ ،‬ﯾﮏ ﺳﯿﺮ ﺗﻄﻮر‬
‫ﻓﮑﺮي را ﻃﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ؛ ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ اﺑﺘﺪا ﺷﯿﻌﻪ ﺧﺮاﻓﯽ ﺑﻮده و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺗﻮﺣﯿﺪ و‬
‫ﺣﻘﺎﻧﯿﺖ روي آورده اﺳﺖ؛ ﻟﺬا ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در ﻻﺑﻼي ﻣﻄﺎﻟﺐ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻧﮑﺎﺗﯽ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ‬
‫آﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻋﺘﻘﺎدات ﻧﺎب و ﺧﺎﻟﺺ ﯾﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺘﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﺗﻤﺎم ﻋﯿﺎر ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺑﻪ ﻗﻮل‬
‫ﻗﺪﻣﺎ‪» :‬ﻃﺎﺑِﻖُ اﻟﻨﱠﻌ‪‬ﻞِ ﺑﺎﻟﻨﱠﻌ‪‬ﻞ« ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﻠﺖ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ﻣﻘﺪﻣﮥ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ‬
‫ﻣﻮﺣﺪﯾﻦ ذﮐﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺤﻮل ﺗﺪرﯾﺠﯽ اﯾﻦ ﺑﺰرﮔﻤﺮدان ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮان از‬
‫آﻧﺎن اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ ﮐﻪ اﻧﺪﯾﺸﻪﺷﺎن از آﻏﺎز ﻣﻮﺣﺪاﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺗﺪرﯾﺞ در ﺗﻮﺣﯿﺪ‪ ،‬ذات‪‬‬
‫دﻋﻮت دﯾﻨﯽ اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ اﺳﻼم ﻋﺰﯾﺰ ﻧﯿﺰ در ﻃﻮل ﺑﯿﺴﺖ و ﺳﻪ ﺳﺎل ﮐﺎﻣﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫اﮔﺮ ﺧﻮاﻧﻨﺪة ﮔﺮاﻣﯽ‪ ،‬ﻣﻄﻠﺒﯽ ﺧﻮاﻧﺪ ﮐﻪ آن را ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺮ ﻋﻘﯿﺪه ﭘﺎك و ﻧﺎب ﻧﺪﯾﺪ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ را در ﻣﻮرد آن ﻟﺤﺎظ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
 ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫‪10‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ دﯾﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺟﺮﺋﺖ ﺑﺘﻮان ﺣﮑﻤﯽزاده را ﯾﮑﯽ از ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﺛﺮ و در‬
‫ﻋﯿﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﮥ ﻣﻌﺎﺻﺮ داﻧﺴﺖ؛ از اﯾﻦ رو‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳﺐ دﯾﺪﯾﻢ ﺗﺎ در آﻏﺎز ﮐﺘﺎب‪ ،‬زﻧﺪﮔﯿﻨﺎﻣﮥ‬
‫وي را ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ذﮐﺮ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺗﺎ ﻫﻢ ﺷﺨﺼﯿﺖﻫﺎي اﺛﺮﮔﺬار ﺑﺮ وي ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ و ﻫﻢ ﺗﺄﺛﯿﺮِ ﮐﺘﺎﺑﺶ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﻋﻮام اﯾﺮان و ﻗﺸﺮ ﺗﺤﺼﯿﻠﮑﺮده ﻣﺸﺨﺺ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر آﻣﺎده ﺳﺎزي ﮐﺘﺎب ﺑﺮاي ﭼﺎپ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻣﺘﻦ از ﻧﻮ ﺑﺎزﺧﻮاﻧﯽ ﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ روﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻼ دﺳﺖﻧﺨﻮرده ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ؛ اﻣﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ‬
‫ﻧﺜﺮ و اﻧﺸﺎي ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺣﻔﻆ ﺳﺒﮏ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه‪ ،‬ﮐﺎﻣ ً‬
‫در رﺳﻢاﻟﺨﻂ ﮐﺘﺎب ﺑﺎ ﻫﺪف روانﮐﺮدن ﻧﺜﺮِ آن ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﻨﺪة اﻣﺮوزي‪ ،‬اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺑﻮد؛‬
‫ﻟﺬا ﻣﺘﻦ ﮐﺘﺎب از ﻟﺤﺎظ ﻇﺎﻫﺮي ﺑﺎ ﺷﯿﻮة ﺧﻂ ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎن زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ ﯾﮑﺴﺎن ﮔﺮدﯾﺪه و‬
‫ﺗﻼش ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻼﺋﻢ وﯾﺮاﯾﺸﯽ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﮥ ﮐﺘﺎب ﺗﺴﻬﯿﻞ ﮔﺮدد‪ .‬اﻣﯿﺪ اﺳﺖ‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻣﺤﺘﺮم و ﻓﻬﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺎ اﻧﺪﯾﺸﻪاي ﺑﻪ دور از ﺗﻌﺼﺐ و ﺟﺰﻣﯿﺖ‪ ،‬درﺑﺎرة ﻣﻄﺎﻟﺐ اراﺋﻪ‬
‫ﺷﺪه ﺑﯿﻨﺪﯾﺸﻨﺪ و ﭘﻮﯾﻨﺪة راه ﺣﻘﯿﻘﺖ و ﺗﻮﺣﯿﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
 ‫زﻧﺪﮔﯿﻨﺎﻣﻪ ﻣﺆﻟﻒ‬

‫»ﻋﻠﯽ اﮐﺒﺮ ﺣﮑﻤﯽزاده« در ﺷﻬﺮ ﻗﻢ در ﺧﺎﻧﻮادهاي ﻣﺘﺪﯾﻦ ﭼﺸﻢ ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﮔﺸﻮد‪ .‬ﭘﺪرش‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﻬﺪي ﻗﻤﯽ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺷﻬﺮي‪ ،‬از ﺑﺎرزﺗﺮﯾﻦ ﻋﻠﻤﺎي ﺷﻬﺮ ﻗﻢ در زﻣﺎن ﺧﻮدش ﺑﻮد و‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺮﺟﻊ ﺑﺰرگ ﺷﯿﻌﻪ‪ ،‬آﯾﺖاﷲ ﺷﯿﺦ ﻋﺒﺪاﻟﮑﺮﯾﻢ ﺣﺎﺋﺮي )ﮐﻪ ﺣﻮزة ﻋﻠﻤﯿﻪ را در‬
‫ﺳﺎل ‪ 1340‬ق ﺑﻨﯿﺎن ﻧﻬﺎد( از اراك ﺑﻪ ﻗﻢ ﻧﻘﻞ ﻣﮑﺎن ﮐﺮد‪ ،‬از او ﺑﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺷﯿﺦ ﻣﻬﺪي ﻗﻤﯽ داﻣﺎد آﯾﺖاﷲ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻃﺎﻟﻘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﭘﺪر روﺣﺎﻧﯽ ﻣﺒﺎرز و ﻣﺸﻬﻮر‬
‫آﯾﺖاﷲ ﺳﯿﺪ ﻣﺤﻤﻮد ﻃﺎﻟﻘﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ »ﺣﮑﻤﯽزاده« ﭘﺴﺮﺧﻮاﻫﺮ آﯾﺖاﷲ ﻃﺎﻟﻘﺎﻧﯽ ﺑﻮده‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻠﯽ اﮐﺒﺮ ﺣﮑﻤﯽزاده در اﯾﻦ ﺟﻮ‪ ‬ﻋﻠﻤﯽ در ﺷﻬﺮ ﻗﻢ ﻧﺸﻮ و ﻧﻤﺎ ﯾﺎﻓﺖ و زﻧﺪﮔﯽاش را ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻃﻠﺒﮥ ﻋﻠﻮم دﯾﻨﯽ آﻏﺎز ﮐﺮد‪ .‬او در اﯾﻦ راه‪ ،‬ﮔﺎمﻫﺎي ﻣﻬﻤﯽ ﭘﯿﻤﻮد؛ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﮐﻪ‬
‫ﺣﺎﺷﯿﻪاي ﺑﺮ ﮐﺘﺎب »اﻟﻜﻔﺎﻳﺔ ﰲ أﺻﻮل اﻟﻔﻘﻪ« آﺧﻮﻧﺪ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ ﻧﻮﺷﺖ؛ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﮐﻪ آﺧﺮﯾﻦ‬
‫ﮐﺘﺎب اﺻﻮﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻄﺢ ﺗﺪرﯾﺲ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﺣﮑﻤﯽزاده در زﻣﺮة‬
‫ﻋﻠﻤﺎي ﻣﻘﻠﺪ ﻣﺬﻫﺐ ﺗﺸﯿﻊ درآﻣﺪ و ﻟﺒﺎس روﺣﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﺗﻦ ﮐﺮد؛ ﺣﺘﯽ در ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻋﺰاداري ﺑﻪ‬
‫ﻣﺮﺛﯿﻪﺧﻮاﻧﯽ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ او را از ﺧﻄﯿﺒﺎنِ ﺳﺨﻨﻮر و ﻣﺮﺛﯿﻪﺧﻮاﻧﺎن ﺧﻮب ﺑﻪ ﺷﻤﺎر‬
‫آوردهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺣﮑﻤﯽزاده از ﻫﻤﺎن آﻏﺎز ﺗﻌﻠﯿﻤﺎﺗﺶ‪ ،‬ﺷﺨﺼﯿﺘﯽ ﻧﺎﻓﺬ و ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬار و ـ‬
‫ﺗﺎ ﺣﺪوديـ از ﺗﻔﮑﺮات اﺣﻤﺪ ﮐﺴﺮوي ﻣﺘﺄﺛﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬از اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮔﺎم ﺑﻪ ﮔﺎم از روﯾﮥ‬
‫ﺗﻘﻠﯿﺪي ﺑﻪ ﺳﻮي ﻋﻘﻼﻧﯿﺘﯽ ﻋﺼﺮي ﺗﺤﻮل ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ‪ ،‬او ﻫﯿﭻﮔﺎه ﺑﻪ ﻣﺮز اﻟﺤﺎد و‬
‫اﻧﮑﺎر اﺳﺎس دﯾﻦ ﻧﺮﺳﯿﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس اﺳﻼم ﻣﺎﻧﺪ و ﺑﻪ اﻧﺘﻘﺎد از ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻋﻘﺎﯾﺪ و اﻋﻤﺎل‬
‫ﺷﯿﻌﯿﺎن ‪ -‬ﮐﻪ ﺑﻪ اﺳﻢ دﯾﻦ رواج ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ -‬ﭘﺮداﺧﺖ و از ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي ﻏﺮﺑﯽﺳﺎزي رﺿﺎﺧﺎن‬
‫دﻓﺎع ﮐﺮد‪ .‬او ﺧﻮدش را ﺧﻠﻊ ﻟﺒﺎس ﮐﺮد‪ ،‬ﺳﭙﺲ رﺳﺎﻟﻪاي ﻧﻮﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ آن ﻣﺸﻬﻮر ﺷﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ‬
 ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫‪12‬‬

‫»اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ«‪ .‬او اﯾﻦ رﺳﺎﻟﻪ را در ﺳﺎل ‪1322‬ﻫـ‪.‬ش )ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﺳﺎل ‪1363‬ق( ﺑﻪ ﺷﮑﻞ‬
‫ﻣﻘﺎﻻت ﺑﻠﻨﺪ در ﻣﺠﻠﮥ »ﭘﺮﭼﻢ« ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮐﺮد و در آن‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﻘﺪي ﮔﺰﻧﺪه و ﭘﺮﻃﻌﻦ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎري از‬
‫ﻋﻘﺎﯾﺪ و اﻋﻤﺎل راﯾﺞ ﻣﯿﺎن ﺷﯿﻌﯿﺎن اﻣﺎﻣﯽ را ﻣﻮرد ﻧﻘﺪ ﺷﺪﯾﺪ ﻗﺮار داد‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﯾﻦ رﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬او ﺣﺮﮐﺘﯽ در ﻣﯿﺎن ﺟﺎﻣﻌﮥ دﯾﻨﺪاران ﺑﻪ راه اﻧﺪاﺧﺖ؛ ﺣﺮﮐﺘﯽ ﮐﻪ دو ﺗﻦ از‬
‫ﺑﺰرﮔﺎن ﺷﯿﻌﻪ در زﻣﺎن ﺧﻮدش را ﻧﺸﺎﻧﻪ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ :‬آﯾﺖاﷲ ﺧﺎﻟﺼﯽزاده و آﯾﺖاﷲ ﺧﻤﯿﻨﯽ‪.‬‬
‫ﻣﯿﺮزا ﻋﻠﯽ اﮐﺒﺮ‪ ،‬ﻃﻠﺒﻪاي ﻣﻌﻤ‪‬ﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺪﺗﯽ ﻫﻢ ﺑﺎ »آﻗﺎي ﺑ‪‬ﺪ‪‬ﻻ« و »آﻗﺎي ﻃﺎﻟﻘﺎﻧﯽ« در‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﻣﺪرﺳﻪ ﻫﻢﺣﺠﺮه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬وي ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﻣﯽرﻓﺖ و در ﺟﻠﺴﺎت ﺗﺒﻠﯿﻐﯽاي ﮐﻪ در‬
‫ﻣﻨﺰل ﻋﺒﺎﺳﻘﻠﯽ ﺑﺎزرﮔﺎن ﺑﺮﮔﺰار ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬و آن ﺟﻠﺴﺎت را آﻗﺎ ﺳﯿﺪ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻃﺎﻟﻘﺎﻧﯽ اداره‬
‫ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﺷﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬آن زﻣﺎن‪ ،‬ﺷﯿﺦ ﻣﻬﺪي در ﻣﺪرﺳﮥ رﺿﻮﯾﻪ‪ ،‬روﺿﮥ ﻣﻔﺼﻠﯽ ﺑﺮﮔﺰار‬
‫ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ آﯾﺖ اﷲ ﺣﺎﺋﺮي ﻫﻢ ﺷﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﺮد و ﻫﻤﯿﻦ ﺷﯿﺦ ﻋﻠﯽ اﮐﺒﺮ ﻫﻢ آﻧﺠﺎ ﻣﻨﺒﺮ‬
‫ﻣﯽرﻓﺖ و روﺿﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﯿﺶ از آن ﮐﻪ وي ﮐﺘﺎب اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ را ﺑﻨﻮﯾﺴﺪ‪ ،‬ﮐﺘﺎﺑﭽﻪﻫﺎ و ﻣﻘﺎﻻﺗﯽ ﺣﺎوي ﻧﻮﻋﯽ‬
‫ﮔﺮاﯾﺶ ﻧﻮﯾﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﯾﻦ و اﺣﮑﺎم دﯾﻨﯽ ﻣﯽﻧﻮﺷﺖ؛ از ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬ﮐﺘﺎب »راه ﻧﺠﺎت از آﻓﺎت‬
‫ﺗﻤﺪن ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ« ﮐﻪ از ﻃﺮف ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﮥ ﻋﻠﻤﯿﮥ اﺳﻼﻣﯿﻪ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎب‪ ،‬درﺑﺎرة آﺛﺎر‬
‫و ﻣﻀﺮات دﺧﺎﻧﯿﺎت‪ ،‬اﻧﻮاع اﻓﯿﻮنﻫﺎ و ﻣﺸﺮوﺑﺎت اﻟﮑﻠﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺸﺖ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﺘﺎﺑﭽﻪ‪،‬‬
‫ﭼﻨﺪ اﺛﺮ دﯾﮕﺮ ﻣﺆﻟﻒ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﺮح ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬دﺳﺘﻮر ازدواج‪ ،‬آﺋﯿﻦ ﭘﺎك و ﺣﺎﺷﯿﻪ‬
‫ﺑﺮ ﮐﻔﺎﯾﻪ ﮐﻪ اﯾﻦ آﺧﺮي ﺑﻪ وﺿﻮح ﻧﺸﺎن از ﺗﺤﺼﯿﻼت دﯾﻨﯽ او دارد‪ .‬در ﻣﻌﺮﻓﯽ آن آﻣﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻼت و ﺑﺮﺧﯽ اﯾﺮادات ﮐﻔﺎﯾﻪ ﺑﺎ ﻣﺨﺘﺼﺮﺗﺮﯾﻦ‬
‫ﻋﺒﺎرت و ﻧﮕﺎرش در زﻣﯿﻨﮥ اﺻﻮل ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ و ﺗﻄﺒﯿﻖ آن ﺑﺎ ﺑﺮﺧﯽ از اﺣﮑﺎم‪ ،‬ﻣﺪ‪ ‬ﻧﻈﺮ وي‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﯾﮏ ﺷﻤﺎره از ﻧﺎﻣﮥ ﻣﺎﻫﺎﻧﮥ ﻫﻤﺎﯾﻮن ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »دﯾﻦ و دﻧﯿﺎ« ﺑﺎ ﻗﯿﺪ اﯾﻨﮑﻪ‬
‫ﻧﻮﯾﺴﻨﺪة آن‪ ،‬ﻋﻠﯽ اﮐﺒﺮ ﺣﮑﻤﯽ زاده و ﻧﺎﺷﺮش ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻤﺎﯾﻮنﭘﻮر ﺑﻮده‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻬﺮﻣﺎه‬
‫‪ 1317‬ﺷﻤﺴﯽ اﺳﺖ و ﺗﻤﺎﻣﺎً درﺑﺎره ﻫﻤﯿﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ و ﺗﻄﺒﯿﻖ آن ﺑﺎ اﺳﻼم ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و‬
‫در واﻗﻊ ﺷﺒﯿﻪ ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻬﻨﺪس ﺑﺎزرﮔﺎن ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻣﻄﻬﺮات در‬
 ‫‪13‬‬ ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬

‫اﺳﻼم ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺣﻀﻮر وي ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻘﺎﻻﺗﯽ درﺑﺎرة اﺻﻼح دﯾﻦ‪،‬‬
‫اﺻﻼح ﻣﻨﺒﺮ و روﺿﻪﺧﻮاﻧﯽ و ﻧﯿﺰ ﻣﻘﺎﻻﺗﯽ در زﻣﯿﻨﮥ اﺗﺤﺎد ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ از آﯾﺖ اﷲ ﺳﯿﺪ ﻣﺼﻄﻔﯽ‬
‫ﺧﻮاﻧﺴﺎري و آﻗﺎي ﺑﺪﻻ در ﻧﺸﺮﯾﮥ ﻫﻤﺎﯾﻮن ﭼﺎپ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل‪ ،‬وي ﺑﻪ ﻣﺮور ﻣﺴﯿﺮ ﺧﻮد‬
‫را از اﺻﻼحﻃﻠﺒﯽ در ﻣﺬﻫﺐ‪ ،‬ﺗﺎ اﻧﮑﺎر ارزشﻫﺎ و اﻋﺘﻘﺎدات ﺷﯿﻌﻪ ﭘﯿﺶ ﺑﺮد و ﭘﺲ از‬
‫ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪ 1320‬ﮐﻪ اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﺮد ﺑﺎ ﻓﺰوﻧﯽ ﻗﺪرت روﺣﺎﻧﯿﻮن‪ ،‬ﺑﺎر دﯾﮕﺮ اﻣﯿﺪﻫﺎي وي ﺑﺮاي‬
‫اﺻﻼﺣﺎت از ﻣﯿﺎن رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺷﯿﻌﻪ و روﺣﺎﻧﯿﻮن ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬
‫ﺣﮑﻤﯽزاده ﮐﺘﺎب اﺳﺮار ﻫﺰارﺳﺎﻟﻪ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﻠﻘﻪاي از ﺣﻠﻘﻪﻫﺎي ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻋﻠﯿﻪ‬
‫ﺧﺮاﻓﺎت و ﺑﺪﻋﺖﻫﺎي ﻣﺬﻫﺐ ﺷﯿﻌﻪ و ﺑﯿﺸﺘﺮ در دﻓﺎع از اﺳﻼم ﻧﺎب ﺗﺄﻟﯿﻒ ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ اﻗﺪام‪،‬‬
‫ﺣﺮﮐﺘﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ از دورة رﺿﺎﺷﺎه آﻏﺎز ﺷﺪه و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﭼﻮن ﺳﯿﺪ اﺳﺪاﷲ ﺧﺮﻗﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺷﺮﯾﻌﺖ‬
‫ﺳﻨﮕﻠﺠﯽ و ﺳﭙﺲ ﺧﻮد ﮐﺴﺮوي و ﺟﻤﻊ ﮐﺜﯿﺮي دﯾﮕﺮ ﻣﺮوج و ﭘﯿﮕﯿﺮ آن ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎب‬
‫و ﺷﯿﻌﻪﮔﺮي ﮐﺴﺮوي‪ ،‬ﭘﺲ از ﺳﻔﺮ ﺣﺎج آﻗﺎ ﺣﺴﯿﻦ ﻗﻤﯽ در ﺳﺎل ‪ 1322‬ﺷﻤﺴﯽ ﺑﻪ اﯾﺮان‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪ؛ زﯾﺮا ﺳﻔﺮِ ﯾﺎد ﺷﺪه‪ ،‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺳﺮ و ﺻﺪاي ﻓﺮاوان و اﺳﺘﻘﺒﺎﻟﯽ ﮔﺴﺘﺮده ﺑﻮد و ﻧﻮﯾﺪ‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺗﺸﯿﻊ ﺳﻨﺘﯽ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺟﺪﯾﺪ را ﻣﯽداد‪ .‬ﮐﺘﺎب ﯾﺎد ﺷﺪه در ﺷﻬﺮﯾﻮر و ﻣﻬﺮ ‪1322‬‬
‫ﺗﺄﻟﯿﻒ ﺷﺪ و ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺷﻤﺎرة ‪ 12‬ﻧﺸﺮﯾﮥ ﭘﺮﭼﻢ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﮐﺴﺮوي در ‪ 15‬ﻣﻬﺮ ﻫﻤﺎن ﺳﺎل‬
‫اﻧﺘﺸﺎر ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻠﯽ اﮐﺒﺮ ﺣﮑﻤﯽزاده از ﺳﺎلﻫﺎ ﭘﯿﺶ از آن‪ ،‬از ﺣﻮاﻟﯽ ﺳﺎل ‪ 1312‬ﺑﺎ ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﺟﻤﻌﯽ از‬
‫ﻃﻼﺑﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﺄﺛﺮ از ﻧﻬﻀﺖ اﺻﻼح دﯾﻨﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در اﻧﺘﺸﺎر ﻣﺠﻠﮥ ﻫﻤﺎﯾﻮن ﺗﻼش ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ﻣﺠﻠﻪ از ﺳﺎل ‪ 1313‬ﺗﺎ ‪ 1314‬ﺟﻤﻌﺎً ده ﺷﻤﺎره در ﻗﻢ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﭘﯿﺶ از اﻧﺘﺸﺎر آن‪ ،‬ﻣﺠﻠﮥ‬
‫ﭘﯿﻤﺎن‪ ،‬ﺧﺒﺮ اﻧﺘﺸﺎر و ﺗﺒﻠﯿﻎ آن را ﭼﺎپ ﮐﺮده ﺑﻮد و اﯾﻦ از ارﺗﺒﺎط آﻧﺎن ﺧﺒﺮ ﻣﯽداد‪ .‬ﻫﻤﯿﻦ‬
‫ﻃﻮر در ﻣﻘﺎﻟﮥ »ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﯽ« در ﻧﺸﺮﯾﮥ ﻫﻤﺎﯾﻮن ﻣﻘﺎﻟﻪاي ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﻧﻔﯽ زﯾﺎرت ﻗﺒﻮر اﺋﻤﻪ‬
‫ﺷﯿﻌﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺣﮑﻤﯽ زاده ﺿﻤﻦ ﯾﺎدداﺷﺘﯽ روي ﮐﺘﺎﺑﺶ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪» :‬ﭘﯿﺸﻮاﯾﺎن دﯾﻨﯽ ﻣﺎ آﻧﭽﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن‬
‫ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ و ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻗﺎﺿﯽ رﻓﺘﻪاﻧﺪ و دﯾﮕﺮان ﻫﻢ‪ ،‬ﯾﺎ ﺟﺮأت ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ‬
 ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫‪14‬‬

‫ﺳﺨﻨﯽ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ و ﯾﺎ اﻃﻼع‪ .‬اﯾﻨﮏ ﻣﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ اﯾﻦ ﭼﯿﺰي را ﮐﻪ ﺷﻤﺎ دﯾﻦ ﻧﺎم ﻧﻬﺎدهاﯾﺪ‪ ،‬ﻧﻮد‬
‫و ﭘﻨﺞ درﺻﺪش ﮔﻤﺮاﻫﯽ اﺳﺖ و ﺑﺮاي اﺛﺒﺎﺗﺶ ﺣﺎﺿﺮم«‪.‬‬
‫ﻣﺆﻟﻒ ﮐﻪ ﮐﺎرش در اﯾﻦ اﺛﺮ ﻧﻘﺪ ﻋﻘﺎﯾﺪ راﯾﺞ دﯾﻨﯽ و ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺑﻮده و ﺳﯿﺰده ﭘﺮﺳﺶ ﻫﻢ‬
‫در آﻏﺎز ﻣﻄﺮح ﮐﺮده‪ ،‬در ﻋﻤﻞ ﮐﺘﺎﺑﭽﮥ ﺧﻮد را ﮐﻪ ﺟﻤﻌﺎً ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ‪ 36‬ﺻﻔﺤﻪ اﺳﺖ‪ ،‬در‬
‫ﺷﺶ ﮔﻔﺘﺎر ﺗﺪوﯾﻦ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ :‬ﮔﻔﺘﺎر ﯾﮑﻢ‪ :‬ﺧﺪا‪ ،‬ﮔﻔﺘﺎر دوم‪ :‬اﻣﺎﻣﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺘﺎر ﺳﻮم‪ :‬روﺣﺎﻧﯽ‪،‬‬
‫ﮔﻔﺘﺎر ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﺣﮑﻮﻣﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺘﺎر ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻗﺎﻧﻮن و ﮔﻔﺘﺎر ﺷﺸﻢ‪ :‬ﺣﺪﯾﺚ‪.‬‬
‫اﻫﻤﯿﺖ »اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ« در ﻗﯿﺎس ﺑﺎ »ﺷﯿﻌﻪﮔﺮي«‪ ،‬ﮐﺴﺮوي ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻫﻤﺰﻣﺎن اﻧﺘﺸﺎر‬
‫ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬در آن ﺑﻮد ﮐﻪ وي ﻓﺮزﻧﺪ ﯾﮑﯽ از ﻣﻘﺪسﺗﺮﯾﻦ ﭼﻬﺮهﻫﺎي روﺣﺎﻧﯿﺖ در ﻗﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﻋﻼوه‪ ،‬ﺟﺪ ﻣﺎدري او ﻫﻢ آﯾﺖ اﷲ ﺳﯿﺪ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻃﺎﻟﻘﺎﻧﯽ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ‪ ،‬ﻻزم ﺑﻮد ﺑﻪ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺐ وي ﭘﺎﺳﺨﯽ داده ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺪﻻ در ﺧﺎﻃﺮات ﺧﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﭘﺲ از اﻧﺘﺸﺎر اﯾﻦ ﮐﺘﺎب‪،‬‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ آن ﭘﺎﺳﺦ دﻫﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺑﺎره ﮐﺎرﻫﺎي ﻣﺘﻔﺮﻗﯽ ﻫﻢ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫واﻓﯽ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﻮد ﻧﺒﻮد و ﺣﺘﯽ ﺑﺮﺧﯽ از ﺟﻮابﻫﺎ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻤﯽﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ وي ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ‬
‫ﺟﻮابﻫﺎ از آنِ آﯾﺖ اﷲ ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻟﺼﯽزاده ﺑﻮد ﮐﻪ آن ﭘﺎﺳﺦ را ﻋﻠﻤﺎ ﻧﻤﯽﭘﺴﻨﺪﯾﺪﻧﺪ«‪.‬‬
‫آﻗﺎي ﺷﯿﺦ ﻣﻬﺪي ﺣﺎﺋﺮي از ﻃﺮف ﻋﻠﻤﺎي ﻗﻢ‪ ،‬از آﻗﺎي ﺑ‪‬ﺪﻻ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﮐﺎﺷﺎن رﻓﺘﻪ و‬
‫آﻗﺎي ﺧﺎﻟﺼﯽزاده را از اﻧﺘﺸﺎر ﺟﻮاﺑﯿﻪاش ﺑﻪ اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ ﻣﻨﺼﺮف ﮐﻨﺪ‪ .‬آﻗﺎي ﺑﺪﻻ ﺑﻪ‬
‫ﮐﺎﺷﺎن ﻣﯽرود‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﺎﻟﺼﯽ ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺮده و درﺧﻮاﺳﺖ ﻋﻠﻤﺎ را ﺑﺎ وي ﻣﻄﺮح ﻣﯽﮐﻨﺪ و‬
‫اﻧﺘﻘﺎداﺗﯽ را ﮐﻪ ﻋﻠﻤﺎ ﺑﻪ آن ﺟﻮاﺑﯿﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ او ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ و اﯾﺸﺎن را ﻗﺎﻧﻊ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺟﻮاﺑﯿﻪاي ﮐﻪ ﭼﺎپ ﮐﺮده‪ ،‬ﺟﻤﻊآوري ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ‪ ،‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ اﯾﻦ وﻋﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮد‬
‫ﺣﻮزة ﻋﻠﻤﯿﻪ‪ ،‬ﺟﻮاﺑﯽ ﻗﺎﻧﻊﮐﻨﻨﺪه ﺑﺮاي ﮐﺘﺎب »اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ« ﺑﻨﻮﯾﺴﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺣﻮزه ﺑﺮاي ﻧﮕﺎرش ﺟﻮاﺑﯿﻪ‪ ،‬ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﺄﻟﯿﻒ ﮐﺘﺎب ﮐﺸﻒاﻷﺳﺮار ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻤﯿﻨﯽ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ ﺟﻤﻌﯽ از ﻋﻠﻤﺎي ﻗﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺧﻤﯿﻨﯽ‪ ،‬ﮐﻪ آن زﻣﺎن اﺳﺘﺎد ﻓﻠﺴﻔﻪ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﺮد ﻫﻢ آﻣﺪه و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﺑﺮاي ﺗﺪوﯾﻦ اﺛﺮي ﺟﺎﻣﻊ در ﻧﻘﺪ ﮐﺘﺎب اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬
 ‫‪15‬‬ ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬

‫ﻃﺮاﺣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ؛ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ‪ 38‬ﺻﻔﺤﻪ داﺷﺖ و ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬و اﯾﻨﮏ‬
‫ﻟﺸﮕﺮي از ـ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ـ ﻋﻠﻤﺎ ﮔﺮد ﻫﻢ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﻮاﻧﺐ آن را ﺑﺪﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺮﮐﺖ ﺧﻤﯿﻨﯽ ﺑﺮاي ﺗﺄﻟﯿﻒ »ﮐﺸﻒ اﻻﺳﺮار« ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ آﺷﮑﺎر و ﻋﻤﻮﻣﯽ اوﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﻣﺎه ﭘﺲ از اﻧﺘﺸﺎر ﮐﺘﺎب اﺳﺮار ﻫﺰارﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬در ﺳﺎل ‪ 1323‬ﻫﺠﺮي ﺷﻤﺴﯽ ﮔﻮﯾﺎ در‬
‫ﻇﺮف ﭼﻬﻞ روز ﺗﺄﻟﯿﻒ ﺷﺪ‪ .‬ﺧﻤﯿﻨﯽ ﺑﻪ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﺟﻤﻌﯽ از ﺷﺎﮔﺮدان ﺧﻮد ﻣﺼﻤﻢ ﺷﺪ ﺗﺎ در‬
‫اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﺗﺄﻟﯿﻒ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﺣﺴﺎس او اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﺲ از آن ﮐﻪ زﻣﯿﻨﻪ ﺑﺮاي ﺑﺎزﮔﺸﺖ دﯾﻦ‬
‫و روﺣﺎﻧﯿﺖ ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪه‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﺻﻼﺣﺎت دﯾﻨﯽ اﻣﯿﺪي داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﺻﺪد‬
‫ﺑﺮآﻣﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﺧﺮاﻓﺎت ﺷﯿﻌﻪ ﺑﺮﺧﯿﺰﻧﺪ‪ .‬اﻗﺪام ﺣﮑﻤﯽزاده‪ ،‬ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘﮥ ﻃﻠﺒﮕﯽ داﺷﺖ‪،‬‬
‫ﯾﮑﯽ از ﺣﻠﻘﻪﻫﺎي ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺤﻮل ﺑﻮد‪.‬‬
‫در زﻣﺎن اﻧﺘﺸﺎر ﻣﺠﻠﻪ ﻫﻤﺎﯾﻮن‪ ،‬ﺣﮑﻤﯽ زاده ﯾﮏ روﺣﺎﻧﯽ روﺷﻨﻔﮑﺮ و اﺻﻼح ﻃﻠﺐ ﺑﻮد‬
‫و ﻣﻘﺎﻻت وي در ﻋﺮﺻﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﺪف اﺻﻼح اوﺿﺎع دﯾﻨﯽ دﻧﺒﺎل ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي‬
‫ﻣﺜﺎل وﻗﺘﯽ از اﺻﻼح ﻣﻨﺒﺮ و روﺿﻪﺧﻮاﻧﯽ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬وي در اﯾﻦ ﺑﺎره ﭘﺎي ﻣﯽﻓﺸﺮد‬
‫ﮐﻪ‪:‬‬
‫»اﮐﻨﻮن ﮐﺎر ﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ دروﻏﯽ را در ﺑﺮاﺑﺮ ده ﻫﺰار ﭼﺸﻢ ﺑﺪون‬
‫ﻫﯿﭻ ﺗﺮﺳﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ و ﮐﺴﯽ ﻫﻢ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮﯾﻦ اﻋﺘﺮاﺿﯽ ﺑﮑﻨﺪ«‪،‬‬
‫و اﻓﺰود‪:‬‬
‫»اﻟﺒﺘﻪ ﮔﺮﯾﻪ ﮐﺮدن ﺧﻮب اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻧﻪ آن ﻃﻮر ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ را ﻓﺪاي آن ﮐﻨﻨﺪ«‪،‬‬
‫و ﺑﻌﺪ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ‪:‬‬
‫»در ﻫﺮ ﺷﻬﺮي ﻋﻠﻤﺎي آن‪ ،‬ﺟﻠﺴﻪﻫﺎﯾﯽ ﻫﻔﺘﮕﯽ ﯾﺎ ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﻨﺪ و ﻫﻤﻪ اﻫﻞ‬
‫ﻣﻨﺒﺮ را ﺟﻤﻊ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﺑﺮاي اﺻﻼح و اﻧﺘﻈﺎم آن وﻇﺎﺋﻒ و ﻣﻘﺮراﺗﯽ ﻣﻌﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪ«‪.‬‬
‫او در اﯾﻦ ﺟﺰوه‪ ،‬ﻫﺪف ﻧﮕﺎرش را زدودن اﻧﺤﺮاﻓﺎت از ﺟﺎﻣﻌﻪ دﯾﻨﯽ داﻧﺴﺘﻪ و ﺑﺎ اﺷﺎره‬
‫ﺑﻪ رﻓﺘﺎر و اﻋﺘﻘﺎد دوﮔﺎﻧﻪ ﻣﺮدم اﯾﺮان‪ ،‬ﺗﺤﺮﯾﻔﺎﺗﯽ را ﮐﻪ در دﯾﻦ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
 ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫‪16‬‬

‫اﯾﻦ ﺟﺰوه‪ ،‬ﺷﺮح ﺗﻔﺼﯿﻠﯽ ﺳﯿﺰده ﭘﺮﺳﺸﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آﻏﺎز ‪ 1322‬ﺷﻤﺴﯽ ﺑﺮاي روﺣﺎﻧﯿﻮن‬
‫و ﻋﻠﻤﺎي دﯾﻨﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮد؛ وﻟﯽ ﭘﺎﺳﺨﯽ درﯾﺎﻓﺖ ﻧﮑﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﻣﻮرد ﻋﻠﺖ ﻧﺎمﮔﺬاري ﺟﺰوه ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺎم‪ ،‬ﺣﮑﻤﯽزاده ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪» :‬ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﺪ‪:‬‬
‫ﻫﺮ ﮐﻪ را اﺳﺮار ﺣﻖ آﻣﻮﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻬﺮ ﮐﺮدﻧﺪ و زﺑﺎﻧﺶ دوﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ‪ :‬اﯾﻦ ﭼﮕﻮﻧﻪ‬
‫اﺳﺮاري اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺮدﻣﺎن زود ﺑﺎور و ﺑﯽﺳﻮاد ﺣﻖ دارﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ و ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ؛‬
‫وﻟﯽ ﭘﺎي ﻣﺮدﻣﺎن دﻗﯿﻖ و ﮐﻨﺠﮑﺎو ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن ﻣﯽآﯾﺪ‪ ،‬اﻧﮕﺎر ﺟﺰء اﺳﺮار ﻣﯽﺷﻮد؟ اﮔﺮ‬
‫ﺳﺮّ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ و اﮔﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺎري‪ ،‬ﯾﮏ ﺑﺎر آن را در ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺠﻠﺴﯽ‬
‫آﺷﮑﺎر ﮐﻨﯿﺪ«‪.‬‬
‫ﺣﮑﻤﯽزاده در اﺛﺮ ﻓﺸﺎرﻫﺎ و ﺳﺨﺘﮕﯿﺮيﻫﺎي ﺣﻮزة ﻗﻢ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺧﻠﻊ ﻟﺒﺎس ﻧﻤﻮد و ﺑﺎﻗﯽ‬
‫ﻋﻤﺮ را ﺑﻪ ﮐﺎر ﺗﺠﺎرت ﭘﺮداﺧﺖ و در آن ﻣﻬﺎرت ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬او ﺑﻘﯿﮥ ﻋﻤﺮش را دور از ﻣﻨﺎﻗﺸﺎت‬
‫دﯾﻨﯽ و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮔﻤﻨﺎم زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ در ‪ 11‬ﻣﻬﺮﻣﺎه ﺳﺎل ‪ 1366‬ﺷﻤﺴﯽ در ﺗﻬﺮان‬
‫وﻓﺎت ﯾﺎﻓﺖ و در ﺑﻬﺸﺖ زﻫﺮا ﺑﻪ ﺧﺎك ﺳﭙﺮده ﺷﺪ‪.‬‬
 ‫‪1‬‬
‫ﺗﻮﺿﯿﺤﺎﺗﯽ ﮐﻮﺗﺎه ﭘﯿﺮاﻣﻮن اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬

‫ﺗﻮﻗﯿﻒ دو ﻫﻔﺘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﭘﺮﭼﻢ ﺑﺎﻻﺧﺮه در ‪ 27‬اﺳﻔﻨﺪ ‪ 1322‬ﭘﺎﯾﺎن ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ اﻣﺎ در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن‪،‬‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺟﺰوهاي اﺷﺎره ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺿﻤﯿﻤﻪ ﺷﻤﺎره ‪ 12‬ﭘﺮﭼﻢ دو ﻫﻔﺘﮕﯽ اﻧﺘﺸﺎر ﯾﺎﻓﺖ‬
‫و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ در ﺗﻮﻗﯿﻒ دو ﻫﻔﺘﻪ ﻧﺎﻣﻪ در ‪ 15‬ﻣﻬﺮ ‪ 8) 1322‬ﺷﻮال ‪ (1362‬ﺑﯽاﺛﺮ ﻧﺒﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آن‬
‫ﺟﺰوه‪ ،‬اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺰوه ﯾﺎ ﮐﺘﺎﺑﭽﻪاي در ‪ 36‬ﺻﻔﺤﻪ از ﻋﻠﯽ اﮐﺒﺮ ﺣﮑﻤﯽزاده‪،‬‬
‫ﻓﺮزﻧﺪ ﯾﮑﯽ از روﺣﺎﻧﯿﻮن ﻗﻢ‪ .‬او ﺧﻮد ﻫﻢ زﻣﺎﻧﯽ در ﻟﺒﺎس ﻃﻼب و اﻫﻞ ﻋﻠﻢ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺮده و‬
‫ﺗﺤﺼﯿﻼت ﻗﺪﯾﻢ را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﺎﻧﺪه اﺳﺖ؛ در ‪ 1312‬در ﻗﻢ‪ ،‬ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪاي ﻫﻢ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻫﻤﺎﯾﻮن‬
‫اﻧﺘﺸﺎر ﻣﯽداده ﮐﻪ ﯾﮏ ﺳﺎﻟﯽ دوام آورده و از ﻣﺴﺎﯾﻞ دﯾﻨﯽ ﺑﻪ ﻟﺤﻦ ﺗﺎزهاي ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻔﺘﻪ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻟﻪاي ﻫﻢ از ﮐﺴﺮوي ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ )درﺑﺎره او ﻧﮕﺎه ﮐﻨﯿﺪ ﺑﻪ‪:‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘﯽ ﺣﺎج ﺑﻮﺷﻬﺮي‪» :‬از ﮐﺸﻒ اﻷﺳﺮار ﺗﺎ اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ«‪ ،‬ﭼﺸﻢ اﻧﺪاز‪،‬ﺷﻤﺎرة ‪،6‬‬
‫‪ 14 ،1368‬ﺗﺎ ‪ .(26‬اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﺣﺎج ﺳﯿﺪ ﺣﺴﯿﻦ ﻗﻤﯽ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﻣﯽآﯾﺪ و ﻫﻤﻪ ﺟﺎ از او‬
‫ﭘﺬﯾﺮاﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺣﮑﻤﯽزاده ﻗﻠﻢ ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ را ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻓﺮﻋﯽ آن ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪» :‬دﻋﻮت از ﭘﯿﺸﻮاﯾﺎن دﯾﻨﯽ ﮐﻨﻮﻧﯽ اﯾﺮان و ﺳﺨﻨﺮاﻧﺎن و‬
‫ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن و ﺟﻤﻌﯿﺖﻫﺎي ﻃﺮﻓﺪار آن«‪ .‬اﯾﻦ ﺟﺰوه در ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ﭘﯿﻤﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺎﻫﻤﺎد آزادﮔﺎن‬
‫ﺗﻌﻠﻖ دارد ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬دﻓﺘﺮ ﭘﺮﭼﻢ‪ ،‬ﮐﻪ آن زﻣﺎن روزﻧﺎﻣﻪ ارﮔﺎن ﺑﺎﻫﻤﺎد آزادﮔﺎن‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬در ﭘﺸﺖ ﺟﻠﺪ اﯾﻦ ﺟﺰوه‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻮﺿﯿﺢ داده اﺳﺖ‪» :‬ﭼﻮن آﻗﺎي ﺣﮑﻤﯽزاده ﺑﻪ ﭘﯿﻤﺎن و‬
‫راه آن ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮدهاﻧﺪ و اﯾﻦ ﮐﺘﺎﺑﺸﺎن از آن راه دور ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﺮﭼﻢ ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﯿﺪه«‪.‬‬
‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ ﺑﺎ ﺷﻤﺎره ‪ 12‬ﭘﺮﭼﻢ ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ و ﻧﺎﺷﺮ درﺑﺎره آن ﺗﻮﺿﯿﺢ‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ‪» :‬ﺑﻬﺎي اﯾﻦ ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﭘﻨﺞ رﯾﺎل اﺳﺖ و ﭼﻮن ﺑﯿﺶ از اﯾﻦ ﺑﺮاي ﺧﻮد ﻣﺎ ﺗﻤﺎم ﺷﺪه‪،‬‬

‫‪ -1‬ﮔﺰﯾﺪه از ﮐﺘﺎب ﻗﺘﻞ ﮐﺴﺮوي‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻧﺎﺻﺮ ﭘﺎﮐﺪاﻣﻦ‪ ،‬ﭼﺎپ دوم‪ ،‬ص‪ 103 :‬و ‪ ،104‬اﻧﺘﺸﺎرات ﻓﺮوغ‪:‬‬
‫آﻟﻤﺎن‪.‬‬
 ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫‪18‬‬

‫دﯾﮕﺮ ﻫﯿﭻ ﻣﺠﺎﻧﯽ داده ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬ﺟﺎي ﻓﺮوش ﻧﺸﺎﻧﯽ ﺑﺎﻻ ]ﺧﻮاروﺑﺎرﻓﺮوﺷﯽ رﺿﻮي در‬
‫ﻋﺸﺮت آﺑﺎد‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺎرﭘﺮدازي ﻟﺸﮑﺮ ‪ [2‬و ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ اﺑﻦ ﺳﯿﻨﺎ و دﻓﺘﺮ ﭘﺮﭼﻢ«‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺟﺰوه در واﻗﻊ ﺷﺮح و ﺗﻔﺼﯿﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﮑﻤﯽزاده درﺑﺎره ‪ 13‬ﭘﺮﺳﺸﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ در آﻏﺎز ﺳﺎل ‪ 1322‬ﺑﺮاي »روﺣﺎﻧﯿﺎن و اﻫﻞ اﻃﻼع« ﻓﺮﺳﺘﺎده و ﭘﺎﺳﺦ ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ‬
‫اﻣﺎ ﭘﺎﺳﺨﯽ ﻧﯿﺎﻣﺪه و اﻧﺠﻤﻦ ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت اﺳﻼﻣﯽ ﻫﻢ ﮐﻪ ‪ 31‬اردﺑﯿﻬﺸﺖ ‪ 1322‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﭘﺎﺳﺦ‬
‫ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪] ،‬وﻟﯽ[ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺧﺎﻣﻮش ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺣﮑﻤﯽزاده ﺑﺮ آن ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ آن‬
‫ﭘﺮﺳﺶﻫﺎي ﺳﯿﺰدهﮔﺎﻧﻪ را ﺑﺎ ﮐﻤﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺗﻮﺿﯿﺤﺎﺗﯽ در ﺟﺰوهاي ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪1‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﭘﯿﺸﻮاﯾﺎن دﯾﻨﯽ ﻣﺎ آﻧﭽﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ و ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻗﺎﺿﯽ رﻓﺘﻪاﻧﺪ و‬
‫دﯾﮕﺮان ﻫﻢ ﯾﺎ ﺟﺮأت ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ ]آن[ ﺳﺨﻨﯽ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ و ﯾﺎ اﻃﻼع ]ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ[ و اﮔﺮ ﻫﻢ‬
‫ﮔﺎﻫﯽ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ دﻟﺴﻮز و ﺑﺎاﻃﻼﻋﯽ ﭘﯿﺪا ﺷﺪه و ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺳﺨﻨﯽ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬از ﻫﺮ راه ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‬
‫ﺻﺪاي او را ﺧﻔﻪ ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ راﺳﺘﯽ ﺑﻪ ﺧﻮد اﻃﻤﯿﻨﺎن دارد‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﭘﯿﺪا‬
‫ﺷﺪن ﺣﺮﯾﻒ ﺑﺎﮐﯽ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻮد در ﭘﯽ آن اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﯾﮏ ﭘﻬﻠﻮان اﮔﺮﭼﻪ ﻗﺮنﻫﺎ در ﻣﯿﺪانِ‬
‫ﺧﺎﻟﯽ رﺟﺰ ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﯾﺎ ﻣﯿﻠﯿﻮنﻫﺎ ﮐﺘﺎب را از رﺟﺰﺧﻮاﻧﯽ ﭘﺮ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺎ ﺣﺮﯾﻔﯽ‬
‫روﺑﺮو ﻧﺸﻮد دﯾﮕﺮان ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ درﺳﺖ ﺑﻔﻬﻤﻨﺪ ﭼﻪ ﮐﺎره اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻨﮏ ﻣﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ اﯾﻦ ﭼﯿﺰي را ﮐﻪ ﺷﻤﺎ دﯾﻦ ﻧﺎم ﻧﻬﺎدهاﯾﺪ ﻧﻮد و ﭘﻨﺞ در ﺻﺪش ﮔﻤﺮاﻫﯽ‬
‫اﺳﺖ و ﺑﺮاي اﺛﺒﺎﺗﺶ ﻫﻢ ﺣﺎﺿﺮم؛ وﻟﯽ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﯿﻢ ﯾﮏ ﻣﺪﻋﯽ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻫﻢ درﺳﺖ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﺗﺎ‬
‫ﮔﻔﺘﮕﻮي ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻃﺮف در ﯾﮑﺠﺎ ﺗﻤﺎم ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬دﻗﯿﻖﺗﺮﯾﻦ ﻗﺎﺿﯿﺎن ﻫﻢ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ درﺳﺖ‬
‫ﻗﻀﺎوت ﮐﻨﻨﺪ ﭼﻪ رﺳﺪ ﺑﻪ ﺗﻮده‪ .‬ﺣﺎل اﮔﺮ ﺷﻤﺎ راﺳﺘﯽ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪﻫﺎي ﺧﻮد اﻃﻤﯿﻨﺎن دارﯾﺪ ﺑﯿﺎﯾﯿﺪ ﺗﺎ‬
‫اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮕﻮ را در ﯾﮏ ﮐﺘﺎب ﺗﻤﺎم ﮐﻨﯿﻢ و ﺑﻪ ﻗﻀﺎوت ﻋﺎﻣﻪ واﮔﺬارﯾﻢ ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻔﺮﻣﺎﯾﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﭼﯿﺰي‬
‫اﺳﺖ در ﺗﺼﺮف دارﯾﻢ و ﻫﺮ ﮐﺲ ﻫﻢ ﺣﺮﻓﯽ دارد‪ ،‬ﺧﻮدش ﺑﺮود ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﺪ؛ وﻟﯽ ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ‬
‫ﮐﻪ آن ﺳﺪ اﺳﺘﻮاري ﮐﻪ در ﺟﻠﻮ اﻓﮑﺎر ﺗﻮده ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺷﻤﺎ ﻫﻢ در ﭘﻨﺎه آن ﺑﻮدﯾﺪ‪،‬‬
‫ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺷﺪ و اﮐﻨﻮن ﺟﺰ دﻟﯿﻞ و ﻣﻨﻄﻖ ﭼﯿﺰي ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺟﻠﻮ آن را ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬اﮔﺮ دارﯾﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ‬
‫ﺑﻬﺘﺮ‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ دﯾﮕﺮ ﺑﺎ ﺳﮑﻮت و ﺗﮑﻔﯿﺮ و ﯾﺎ ﻓﺎﺳﺪاﻟﻌﻘﯿﺪه ﺧﻮاﻧﺪن و اﺳﺘﮑﺎن آب ﮐﺸﯿﺪن ﻧﻤﯽﺗﻮان‬
‫ﺟﻠﻮ ﺳﯿﻞ اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻣﺮدم اﯾﺴﺘﺎد‪ .‬اﮐﻨﻮن ﯾﺎ ﺟﻮاب ﯾﺎ اﺳﺘﻌﻔﺎ‪.‬‬
‫ﺣﮑﻤﯽ زاده‬

‫‪ -1‬ﻧﻮﺷﺘﻪ زﯾﺮ ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ﺣﮑﻤﯽزاده در ﺳﺎل ‪ 1322‬در ﻣﺠﻠﻪ ﭘﺮﭼﻢ ﭼﺎپ ﺷﺪ و ﯾﮏ ﮐﭙﯽ از ﻧﺴﺨﻪ ﻗﺪﯾﻤﯽ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮑﯽ از ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﺗﻼش در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﺎ ﻗﺮار داده ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﺒﺎﺣﺜﯽ ﮐﻪ‬
‫در اﯾﻦ ﺟﺰوه ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﻣﺮوز ﻧﯿﺰ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ و ﺟﺪال ﻧﻈﺮي اﺳﺖ و ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮرد‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻋﻼﻗﻤﻨﺪان ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ درج آن ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ‪.‬‬
 ‫از ﻣﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺎﺳﺖ‬

‫ﯾﮏ ﺗﻦ ﯾﺎ ﯾﮏ ﺗﻮده وﻗﺘﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ ﺑﺮﺳﺪ ﮐﻪ راﻫﺶ روﺷﻦ و ﻣﻘﺼﺪش ﻣﻌﯿ‪‬ﻦ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ؛ وﻟﯽ ﻣﺮدﻣﯽ ﮐﻪ از ﯾﮏ ﻃﺮف ﻗﺎﻧﻮن ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ اﯾﻦ‬
‫ﻗﺎﻧﻮنﻫﺎ ﺑﺪﻋﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﯾﮏ ﻃﺮف ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﻣﺎل دوﻟﺖ و ﭘﻮل ﺑﺎﻧﮏ ﺣﺮام‬
‫اﺳﺖ و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺑﺮاي ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻫﻤﺎن ﻣﺎل ﺑﺮ ﺳﺮ و ﺷﺎﻧﻪ ﻫﻢ ﺑﺎﻻ ﻣﯽروﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻮدهاي ﮐﻪ از‬
‫ﯾﮏ ﻃﺮف ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬاري ﻓﺘﻮا ﺗﻨﻬﺎ ﺣﻖ ﻣﺠﺘﻬﺪ اﺳﺖ و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‬
‫رأي دادن ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﻮدن ﻣﺠﺘﻬﺪ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ واﺟﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻮده ﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ رﺳﯿﺪ؛ ﻧﺨﻮاﻫﺪ رﺳﯿﺪ ﺗﺎ راه ﻣﺎ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺖ وﺿﻊ ﻣﺎ ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺴﯿﺎري از ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﻣﺎ ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺮدم را از ﺧﻮد ﻧﺮﻧﺠﺎﻧﻨﺪ و زﻣﯿﻨﮥ اﻧﺘﺨﺎب ﯾﺎ‬
‫ﻓﺮوش روزﻧﺎﻣﻪﺷﺎن ﺑﺮ ﻫﻢ ﻧﺨﻮرد‪ ،‬ﻫﺮ ﻧﻘﺼﯽ در ﺗﻮده ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ ﮔﻨﺎﻫﺶ را ﺑﻪ ﮔﺮدن دوﻟﺖ‬
‫ﻣﯽاﻧﺪازﻧﺪ؛ و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ دوﻟﺖ ﮐﺴﯽ ﺟﺰ ﺧﻮد ﻣﺮدم ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺗﻮده راﺳﺘﯽ ﭼﯿﺰي را‬
‫ﺑﺨﻮاﻫﺪ دوﻟﺖ ﭼﻪ ﮐﺎره اﺳﺖ؟ رﺿﺎﺷﺎه ﺑﺎ ﻫﻤﮥ ﻧﯿﺮو و ﻧﻔﻮذش ﺧﻮاﺳﺖ ﯾﮏ ﭼﺎدرِ‬
‫دﺳﺖوﭘﺎﮔﯿﺮ را از اﯾﺮان ﺑﺮدارد‪ ،‬ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ؛ ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ دوﻟﺖ ﮐﻨﻮﻧﯽ ﺑﺘﻮاﻧﺪ در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ اراده ﺗﻮدهـ آن ﻫﻢ اراده اﺻﻼحـ ﺑﺎﯾﺴﺘﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم از رﺷﻮهﺧﻮاري ادارات ﻓﺮﯾﺎد ﻣﯽزﻧﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﻫﻤﺎﻧﻬﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ادارهاي ﻣﯽروﻧﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺶ از آﻧﮑﻪ ﮐﺎرﻣﻨﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﺳﺨﻨﯽ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻪ زﺑﺎن ﺑﯽزﺑﺎﻧﯽ ﻣﯽﻓﻬﻤﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﺮاي دادن ﺣﻖ و ﺣﺴﺎب ﺣﺎﺿﺮﯾﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﻫﻤﻪ از وﻇﯿﻔﻪﻧﺸﻨﺎﺳﯽ ﮐﺎرﻣﻨﺪان ﮔﻠﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫وﻟﯽ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ اﮔﺮ رﺋﯿﺴﯽ در ﺧﻮاﺳﺘﻦ وﻇﯿﻔﻪ از زﯾﺮدﺳﺘﺎﻧﺶ ﭘﺎﻓﺸﺎري ﮐﻨﺪ‪ ،‬او را ﺑﺪﺟﻨﺲ ﯾﺎ‬
‫ﻣﺮدمآزار ﯾﺎ ﺧﺸﮏ ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﯾﮏ ﻣﺄﻣﻮر ﯾﺎ ﯾﮏ رﺋﯿﺲ ﯾﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه را وﻗﺘﯽ ﺧﻮب ﻣﯽﺷﻤﺎرﯾﻢ ﮐﻪ ﭼﺸﻢ ﺧﻮد را ﺑﺮ‬
‫ﻫﻢ ﮔﺬارد و ﺧﻄﺎي دﯾﮕﺮان را ﻧﺪﯾﺪه ﺑﮕﯿﺮد؛ ﯾﮏ ﺑﺎزاري را وﻗﺘﯽ ﺧﻮب ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﮐﻪ‬
‫ﻋﺮﻗﭽﯿﻨﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ و ﺗﺴﺒﯿﺤﯽ ﺑﺮ دﺳﺖ و ﺟﺎﻣﮥ ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺮ ﺗﻦ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎي دﯾﮕﺮش‬
 ‫‪21‬‬ ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬

‫ﮐﺎر ﻧﺪارﯾﻢ؛ ﯾﮏ ﻣﻼ را وﻗﺘﯽ ﺧﻮب ﻣﯽﺷﻤﺎرﯾﻢ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺷﺎهﺳﯿﻢ ﺑﺰﻧﺪ و ﺑﺎ ﻫﺮ ﭼﯿﺰ‬

‫ﺗﺎزهاي ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﮐﻨﺪ؛ ﯾﮏ روزﻧﺎﻣﻪ را وﻗﺘﯽ ﺧﻮب ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﻫﺮﭼﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺣﻖ ﯾﺎ‬
‫ﻧﺎﺣﻖ ﺑﺪﮔﻮﯾﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﺮاﻧﯿﺎن‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻌﺎرف و ﻣﺎﺳﺘﻤﺎﻟﯽ ﮐﺎر درﺳﺖ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﺎ ﭼﻨﯿﻨﯿﻢ‪ ،‬وﺿﻊ‬
‫ﻣﺎ ﻫﻢ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ 6‬ﭘﺮﺳﺶ‬
‫‪ -1‬آﯾﺎ اﯾﺮاﻧﯿﺎن در زﻣﺎن رﺿﺎﺷﺎه آﺳﻮدهﺗﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﯾﺎ ﭘﯿﺶ از او؟‬
‫‪ -2‬آﯾﺎ ادارات و ﻧﻈﺎم اﯾﺮان را رﺿﺎﺷﺎه ﺧﺮاب ﮐﺮد ﯾﺎ از ﭘﯿﺶ ﺧﺮاب ﺑﻮده اﺳﺖ؟‬
‫‪ -3‬آﯾﺎ دﺧﺎﻟﺖ رﺿﺎﺷﺎه در ﮐﺎر اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﺑﺠﺎ ﺑﻮد ﯾﺎ ﺑﯿﺠﺎ؟‬
‫‪ -4‬آﯾﺎ ﺑﺎﻋﺚ اﯾﻦ ﺿﻌﻒ ﺗﻘﻮا و اﯾﻤﺎن ﮐﻨﻮﻧﯽ‪ ،‬رﺿﺎﺷﺎه ﺑﻮده ﯾﺎ ﻋﻠﺖ دﯾﮕﺮ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ؟‬
‫‪ -5‬اﮔﺮ رﺿﺎﺷﺎه در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ اﯾﺴﺘﺎدﮔﯽ و ﺟﻨﮓ ﻣﯽﮐﺮد ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد ﯾﺎ ﺗﺮك ﻣﻘﺎوﻣﺖ؟‬
‫‪ -6‬رﺿﺎﺷﺎه ﺑﺎ ﻫﻤﮥ ﻧﯿﮑﯽﻫﺎ و ﺑﺪيﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ داﺷﺖ‪ ،‬روي ﻫﻢ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﺑﻮد؟‬
 ‫ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪا‬

‫اﺳﺮار ﻫﺰارﺳﺎﻟﻪ‬

‫ﺑﯿﺶ از ﻫﺰار ﺳﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺸﻮاﯾﺎن و زﻣﺎﻣﺪاران ﻣﺎ دﯾﻦ را ﺑﺎزﯾﭽﻪ ﯾﺎ وﺳﯿﻠﮥ ﭘﯿﺶ ﺑﺮدن‬
‫ﻏﺮضﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺷﺨﺼﯽ ﺧﻮد ﮔﺮداﻧﯿﺪهاﻧﺪ‪ .‬از اﯾﻦ رو‪ ،‬دﯾﻨﯽ ﮐﻪ اﻣﺮوز ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﺎ‬
‫رﺳﯿﺪه‪ ،‬ﯾﮏ آش ﺷﻠﻪﻗﻠﻤﮑﺎري از آب درآﻣﺪه ﮐﻪ ﻫﺮ ﭼﯿﺰش از ﯾﮏ ﺟﺎﺳﺖ و از دﯾﻦ‬
‫ﭼﯿﺰي ﮐﻪ دارد ﻫﻤﺎن اﺳﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺣﯿﺪ و ﺗﻘﻮا ﮐﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ دﯾﻦ اﺳﺖ‪ ،‬از ﻣﯿﺎن رﻓﺘﻪ؛‬
‫ﺷﺨﺺﭘﺮﺳﺘﯽ و دروغﺳﺎزي ﺟﺎي آن را ﮔﺮﻓﺘﻪ؛ دﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﻮد ﯾﮏ راﻫﻨﻤﺎي ﺧﺪاﯾﯽ اﺳﺖ‬
‫اﮐﻨﻮن در ﺟﻠﻮ راه ﺧﺪا و زﻧﺪﮔﯽ ﺳﺪي ﺷﺪه و ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺒﻮدنِ راه‪ ،‬ﺧﻮد ﺑﺎﻋﺚ ﭘﯿﺪا ﺷﺪن اﯾﻦ‬
‫ﻫﻤﻪ ﮐﻮره راه ﮔﺮدﯾﺪه‪.‬‬
‫ﭼﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ اﺳﻼم در ﻧﯿﻢ ﻗﺮن‪ ،‬ﻧﯿﻤﯽ از ﺟﻬﺎن را ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬وﻟﯽ در ﺳﯿﺰده ﻗﺮن ﻫﻤﻮاره رو‬
‫ﺑﻪ ﭘﺴﺘﯽ و اﺧﺘﻼف رﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ وﺿﻊ ﮐﻨﻮﻧﯽ رﺳﯿﺪ؟ ﭼﺮا ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﮐﻨﻮﻧﯽ دﻧﯿﺎ ﮐﻪ‬
‫ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﻫﺮ ﻣﻠﺘﯽ ﻫﺮ اﻧﺪازه دﯾﻨﺪارﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻧﺴﺒﺖ در زﻧﺪﮔﯽ‬
‫ﻋﻘﺐﺗﺮ اﺳﺖ؟ اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﺟﺰ ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ دﯾﻦ در ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺧﻮد را از دﺳﺖ داده و‬
‫اﮐﻨﻮن دﮐﺎﻧﯽ ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎدة ﭘﯿﺸﻮاﯾﺎن و آﻟﺘﯽ ﺑﺮاي ﻣﺮدمﻓﺮﯾﺒﯽِ اﯾﻦ و آن ﺷﺪه‪.‬‬
‫ﺣﺎل ﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ راﺳﺘﯽ ﺑﻪ دﯾﻦ ﺧﺪﻣﺘﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﭼﺎرهاي ﺟﺰ اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اول اﯾﻦ‬
‫دروغﻫﺎ ﯾﺎ زﺑﺎﻟﻪﻫﺎي ﻫﺰارﺳﺎﻟﻪ را از ﺟﻠﻮ ﺑﺮدارﯾﻢ ﺗﺎ راه روﺷﻦ ﺷﻮد؛ وﮔﺮﻧﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﺒﻠﯿﻎﻫﺎي‬
‫ﺧﻨﮏ و ﺧﺎﻟﯽ از ﺣﻘﯿﻘﺖ‪ ،‬ﻣﺮدم ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ دﯾﻨﯽ رو ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ آورد؛ و اﮔﺮ ﻫﻢ ﺑﯿﺎورﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﻫﻤﺎن ﭘﯿﺶاﻓﺘﺎدﮔﺎن‪ ،‬ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده و ﻣﺮدمﻓﺮﯾﺒﯽ اﺳﺖ؛ و اﮔﺮ ﻫﻢ راﺳﺘﯽ ﭘﺎﺑﻨﺪ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﺑﻪداماﻓﺘﺎدﮔﺎن‪ ،‬از روي ﻧﺎداﻧﯽ و ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺧﻮاﻫﯿﻢ دﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي آﻧﺎن‪ ،‬اولِ ﮔﺮﻓﺘﺎري‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫راﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺪار ﮐﺮدن ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺮدﻣﯽ ﻫﻢ ﮐﻪ ﻋﻘﻞ و ﺑﻠﮑﻪ ﺣﺲ ﺧﻮد را زﯾﺮِ ﭘﺎ‪ ،‬و‬
 ‫‪23‬‬ ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬

‫ﭘﺮدهﻫﺎي ﻋﺎدت و ﺗﻘﻠﯿﺪ را ﺑﺮ ﭼﺸﻢ ﻧﻬﺎدهاﻧﺪ‪ ،‬و اﯾﺴﺘﺎدﮔﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﻨﺎن دﯾﮑﺘﺎﺗﻮرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬
‫ﮐﺴﯽ ﺣﻖ ﻧﺪارد ﺑﻪ ﮐﻔﺶ آﻧﻬﺎ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﮐﻔﺸﮏ دﺷﻮار اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﭼﺎره ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫اﯾﻨﺠﺎ ﭘﺎي ﻣﯿﻠﯿﻮنﻫﺎ ﻣﺮدم آن ﻫﻢ ﺑﺮاي دورهﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر در ﮐﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﭼﻪ ﮐﺎري اﺳﺖ‬
‫ﺑﻬﺘﺮ از اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﮑﻮﺷﯿﻢ ﺗﺎ اﯾﻦ ﺑﻨﺪﻫﺎي ﮔﺮاﻧﯽ را ﮐﻪ ﻣﺮدم ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ و ﭘﺎي ﺧﻮد‬
‫اﻧﺪاﺧﺘﻪاﻧﺪ ﭘﺎره ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬دﯾﮕﺮان اﮔﺮ در ﻫﺰار ﺳﺎل و ﺑﺎ آن ﻫﻤﻪ ﺗﺒﻠﯿﻎ ﻣﺮدم را ﺑﻪ اﯾﻦ روز‬
‫اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﺎ ﻫﺰار ﯾﮏ‪ ‬آن ]= ﯾﮏﻫﺰارمِ آن[ ﺻﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﭘﯿﺶ روﯾﻢ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ آﻧﻬﺎ‬
‫اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺑﺮاي ﻣﺮدمﻓﺮﯾﺒﯽ و رﯾﺎﺳﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ در اﯾﻨﺠﺎ ﻫﯿﭻ ﻧﻈﺮي ﺟﺰ دﻟﺴﻮزي و‬
‫ﺣﻖﭘﺮﺳﺘﯽ در ﮐﺎر ﻧﯿﺴﺖ؛ و از اﯾﻦ رو‪ ،‬ﺧﺪا ﻫﻢ ﺧﻮد ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﯾﻨﮏ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺳﻬﻢ ﺧﻮد درﺑﺎرة ﭼﻨﺪ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻬﻢ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺮﻓﺘﺎري اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺷﺪه‪،‬‬
‫آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﭘﺲ از ﮐﻮﺷﺶﻫﺎي زﯾﺎد ﺑﻪ دﺳﺖ آوردهام‪ ،‬ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﻢ و اﻣﯿﺪوارم ﮐﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن‬
‫ﻫﻢ ﺑﺎ ﻧﻈﺮ ﺣﻘﯿﻘﺖﺟﻮﯾﯽ آن را ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ؛ اﮔﺮ اﯾﺮادي دارﻧﺪ ﯾﺎدآوري ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ از ﻫﺮ‬
‫راﻫﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺪاﻧﻨﺪ در ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﮑﻮﺷﻨﺪ‪.‬‬
 ‫ﮔﻔﺘﺎر ﯾﮑﻢ‪ :‬ﺧﺪا‬

‫دﯾﻦ اﻣﺮوز ﻣﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﺧﺪاي ﯾﮑﯽ اﺳﺖ وﻟﯽ در ﻋﻤﻞ ﭘﺎ را از ﺷﺮك ﻫﻢ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻧﻬﺎده‪.‬‬
‫اﺳﻢ ﺧﺪاﯾﯽ را ﺑﻪ او داده وﻟﯽ اﺧﺘﯿﺎرات آن را ﻣﯿﺎن اﻣﺎﻣﺎن و اﻣﺎﻣﺰادﮔﺎن ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺷﻬﺮت‬
‫ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮده‪ .‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﺧﺪا ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ زﺑﺎن درازي ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺪﯾﺪهاﯾﻢ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي‬
‫ﺑﺮﺧﯿﺰد‪ .‬ﺧﯿﺎم و دﯾﮕﺮان ﮐﻪ آن ﻫﻤﻪ ﺑﯽادﺑﯽ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﻢ ﻓﯿﻠﺴﻮﻓﻨﺪ و ﺑﺰرگ و‬
‫ﮐﺘﺎبﻫﺎﺷﺎن ﻫﻢ ﻣﯽداﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﮐﺠﺎﻫﺎ رﻓﺘﻪ‪ ،‬وﻟﯽ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﮔﻨﺒﺪﭘﺮﺳﺘﯽ ﻫﻤﺎن‬
‫ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آن ﻫﻤﻪ اﺳﻼم ﺑﺎ آن ﺟﻨﮕﯿﺪ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﻋﻘﯿﺪهاش ﻓﺎﺳﺪ اﺳﺖ و ﻓﮑﺮش‬
‫ﻣﺴﻤﻮم‪.‬‬
‫در زﯾﺎرت ﺟﺎﻣﻌﮥ ﮐﺒﯿﺮه‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮥ ﻣﺠﻠﺴﯽ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ زﯾﺎرات ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ‪ ،‬از ﺟﻬﺖ ﻣﺘﻦ‬
‫َ ْ َ َ َ َّ َ َ َ َ‬
‫و ﺳﻨﺪ و ﻓﺼﺎﺣﺖ و ﻣﻌﺠﺰات ﻫﻢ ﺑﺮاي آن ﻧﻘﻞ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺧﻮاﻧﯿﺪ‪» :‬ﻣﻦ أراد ا� ﺑﺪأ‬
‫� ُل َّ ُ‬‫� ْﻢ ُ� َ ِّ‬
‫َ ُ‬ ‫ُ ْ َ َ َ َّ ُ َ ُ ْ َ ْ ُ َّ ُ‬ ‫ُ ْ َ َ ْ َ َ َ ُ َ َ َّ َ َ ْ ُ‬
‫ا�‬ ‫ﺑِ�ﻢ‪ ،‬و ﻣﻦ ﻗﺼﺪه ﺗﻮﺟﻪ ِإﻴﻟ�ﻢ‪ ،‬ﺑِ�ﻢ �ﺘﺢ ا� و�ِ�ﻢ � ِﺘﻢ ا� ‪ ...‬و�ِ‬
‫َْْ َ‬
‫الﺴ َﻤﺎ ِء ‪ .(1 )« ...‬اﮔﺮ اﯾﻦ ﺷﺮك ﻧﯿﺴﺖ ﭘﺲ دﯾﮕﺮ ﺷﺮﮐﯽ در دﻧﯿﺎ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در‬ ‫ﺚ ﻣ َﻦ َّ‬
‫اﻟﻐﻴ ِ‬
‫ﮐﺘﺎب ﮐﺎﻓﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از آن ﭼﻬﺎر ﮐﺘﺎب ﻣﻌﺘﺒﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪» :‬ﺧﺪا ﻋﺎﻟﻢ را آﻓﺮﯾﺪ و‬

‫‪ -1‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﺎﻣﻞ اﯾﻦ ﺑﺨﺶ از دﻋﺎ ﺑﺪﯾﻦ ﺷﺮح اﺳﺖ‪] :‬اي اﺋﻤﻪ‪ [،‬ﭘﺪرم و ﻣﺎدرم و ﺟﺎﻧﻢ و ﺧﺎﻧﻮادهام و ﻣﺎﻟﻢ‬
‫ﻓﺪاى ﺷﻤﺎ‪ .‬ﻫﺮ ﮐﻪ ﺧﺪا را ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﺷﻤﺎ آﻏﺎز ﮐﺮد‪ ،‬و ﻫﺮ ﮐﻪ او را ﯾﮑﺘﺎ و ﺑﻰﻫﻤﺘﺎ ﺷﻨﺎﺧﺖ از‬
‫ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺷﻤﺎ آن را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ‪ ،‬و ﻫﺮ ﮐﻪ آﻫﻨﮓ او ﮐﺮد ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﺷﻤﺎ ﺗﻮﺟﯿﻪ ﺷﺪ‪ .‬اى ﺳﺮوران ﻣﻦ‪ ،‬ﺛﻨﺎى‬
‫ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺷﻤﺎرش ﻧﻤﻰآورم‪ ،‬و ﺑﺎ زﺑﺎن ﻣﺪح‪ ،‬ﺑﻪ ﮐُﻨﻪ ﻋﻈﻤﺖ ﺷﻤﺎ و از ﻃﺮﯾﻖ وﺻﻒ ﺑﻪ ﻗﺪر و ﻣﻨﺰﻟﺖ‬
‫ﺷﻤﺎ ﻧﻤﯽرﺳﻢ‪ ،‬و ﺷﻤﺎ ﻧﻮر اﺧﯿﺎر‪ ،‬و ﻫﺎدﯾﺎن اﺑﺮار‪ ،‬و ﺣﺠﺖﻫﺎى ﺧﺪاى ﺟﺒﺎرﯾﺪ‪ .‬ﺧﺪا ﺑﻪ ﺷﻤﺎ آﻏﺎز ﮐﺮده‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﻰﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﯾ‪‬ﻤﻦ وﺟﻮد ﺷﻤﺎ ﺑﺎران را ﻓﺮو ﻣﯽﺑﺎرد‪ ،‬و آﺳﻤﺎن را از ﺳﻘﻮط ﺑﻪ‬
‫زﻣﯿﻦ ﺑﺪون اذﻧﺶ ﺑﺎز ﻣﯽدارد‪) .‬وﯾﺮاﺳﺘﺎر(‬
 ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫‪26‬‬

‫اﺧﺘﯿﺎر آن را ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ و ﻋﻠﯽ و ﻓﺎﻃﻤﻪ واﮔﺬاﺷﺖ«‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻌﺪﻫﺎ ـﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﯿﺪـ ﺑﻪ اﯾﻦ‬
‫ﺷﻤﺎره اﻓﺰوده ﺷﺪه‪ ،‬ﺗﺎ اﻣﺮوز ﮐﻪ در ﮐﻤﺘﺮ ﺷﻬﺮ و دﻫﯽ اﺳﺖ ﯾﮏ ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﺑﺘﺨﺎﻧﻪ ﺑﺮﭘﺎ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ اﯾﻨﻬﺎ ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﯽ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ ﭘﺲ اول ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﯽ را ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﮔﻔﺘﮕﻮ‬
‫ﺗﻤﺎم ﺷﻮد‪ .‬ﻗﺮآن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬آﻧﺎن ﮐﻪ ﺟﺰ از ﺧﺪا ]را[ وﻟﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﻣﺎ آﻧﻬﺎ را‬
‫ﻧﻤﯽﭘﺮﺳﺘﯿﻢ ﻣﮕﺮ آﻧﮑﻪ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺧﺪا ﻧﺰدﯾﮏ ﮐﻨﻨﺪ«) ‪ .(1‬آﻧﭽﻪ از اﯾﻦ آﯾﻪ و آﯾﺎت ﺑﺴﯿﺎر دﯾﮕﺮ ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪] ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‪ [:‬ﺷﺮك ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ »از ﺧﻮاﺳﺘﻦ ﮐﺎر ﺧﺪاﯾﯽ از ﻏﯿﺮ ﺧﺪا ﺑﺎ‬
‫ﻓﺮوﺗﻨﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ آن«؛ ﺣﺎل اﮔﺮ ﺷﻤﺎ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ را ﻣﯽﭘﺬﯾﺮﯾﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﺑﻬﺘﺮ وﮔﺮﻧﻪ ﺧﻮدﺗﺎن آن را‬
‫ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ آن ﺷﺮﮐﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺴﺖ و ﺳﻪ ﺳﺎل اﺳﻼم ﺑﺎ آن ﺟﻨﮕﯿﺪ ﭼﯿﺴﺖ؟ ﺷﻤﺎ ﮐﻪ در‬
‫ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻧﯿﺸﻐﻮﻟﯽ آن ﻃﻮر ﻣﻮﺷﮑﺎﻓﯽ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ را ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﺰرﮔﯽ ﻧﺪﯾﺪه‬
‫ﮔﺮﻓﺘﯿﺪ؟ ﻗﺮآن و ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﻼم ﮐﻢ و ﺑﯿﺶ ﻧﻮد درﺻﺪش ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺷﺮك اﺳﺖ؛ وﻟﯽ آن را ﺑﻪ‬
‫ﯾﮏ ﺑﺎر ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدﯾﺪ‪ ،‬و در ﻋﻮض‪ ،‬ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﺳﺮﮔﺮم ﻧﻤﻮدﯾﺪ ﮐﻪ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮﯾﻦ‬
‫دردي را از دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت دوا ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ راﺳﺘﯽ ﺧﻨﺪهام ﻣﯽﮔﯿﺮد وﻗﺘﯽ ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ اﯾﻦ ﻣﺮدم ﺧﻮد را ﺑﻪ اﺳﻼم ﻣﯽﺑﻨﺪﻧﺪ و ﯾﺎ از آن‬
‫ﻃﺮﻓﺪاري ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﭘﺎﯾﮥ ﻣﻬﻢ اﺳﻼم‪ ،‬ﺗﻮﺣﯿﺪ اﺳﺖ؛ ﺷﻤﺎ از ﻫﻤﯿﻦ ﺗﻮﺣﯿﺪ ﭼﻪ ﺑﻬﺮهاي‬
‫دارﯾﺪ؟ اﮔﺮ ﯾﮏ ﻣﺎدي ﺗﻤﺎم ادﻋﺎي ﺗﻮﺣﯿﺪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﯿﻠﯽ ﺑﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا او‬
‫ﻫﻤﮥ ﻋﺎﻟﻢ را ﭘﯿﺮو ﯾﮏ ﻧﻈﺎم ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽداﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺷﻤﺎ ﻫﺰاران ﺳﻨﮓ و ﭼﻮب ﻗﺒﺮ و ﺻﺎﺣﺐ‬
‫ﻗﺒﺮ را دﺳﺖ اﻧﺪرﮐﺎر ﻣﯽداﻧﯿﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺮآن در ﭼﻨﺪ ﺟﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﻮد ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻏﯿﺐ ﻧﻤﯽداﻧﺪ؛ در ﭼﻨﺪ ﺟﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬او ﻫﻢ‬
‫ﺑﺸﺮي اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﯾﮕﺮان‪ ،‬ﺟﺰ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ او وﺣﯽ ﻣﯽﺷﻮد؛ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬او ﻣﺎﻟﮏ ﺳﻮد و زﯾﺎن‬
‫ﺧﻮد ﻧﯿﺴﺖ) ‪(2‬؛ وﻟﯽ ﺷﻤﺎ ﺑﺮاي اﻣﺎﻣﺰاده داود ﻫﻢ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﯿﺴﺘﯿﺪ اﯾﻨﻬﺎ را ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﻣﮑﺘﻮم‪،‬‬

‫ۡ‬ ‫ٓ َ‬ ‫َّ‬ ‫َ ٓ‬ ‫َ َّ َ َّ ُ ْ‬
‫ِين ٱ�َذوا مِن ُدونِهِۦٓ أ ۡو ِ�َا َء َما َ� ۡع ُب ُد ُه ۡم إِ� ِ�ُ َق ّ ِر ُ�ونَا إِ� ٱ َّ�ِ ُزل َ ٰٓ‬
‫�﴾ ]اﻟﺰﻣﺮ‪.[٣ :‬‬ ‫‪﴿ -1‬وٱ�‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ٓ‬ ‫َّ‬
‫�ا﴾ ]اﻷﻋﺮاف‪.[188 :‬‬ ‫‪﴿ -2‬قُل � أ ۡمل ُِك �ِ َ ۡف ِ� َ� ۡف ٗعا َو� َ ًّ‬
 ‫‪27‬‬ ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬

‫از اﺻﺤﺎب ﺧﺎص ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ‪ ،‬ﮐﻮر ﺑﻮد؛ ﻧﻪ او ﺑﯿﻨﺎﯾﯽ ﺧﻮد را از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺧﻮاﺳﺖ و ﻧﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎري ﮐﺮد‪ .‬ﻋﻘﯿﻞ‪ ،‬ﺑﺮادر ﻋﻠﯽ‪ ،‬ﮐﻮر ﺑﻮد؛ ﻧﻪ اﯾﻦ ﺑﻪ ﺑﺮادر ﺧﻮد دﺧﯿﻞ ﺑﺴﺖ و ﻧﻪ او‬
‫ﻋﻘﯿﻞ را ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﺟﺘﯽ رﺳﺎﻧﯿﺪ؛ وﻟﯽ ﺷﻤﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﺪ ﺗﺮﺑﺖ اﻣﺎم‪» ،‬ﺷﻔﺎي ﻫﺮ درد و اﻣﺎن از‬
‫ﻫﺮ ﺑﻼﯾﯽ اﺳﺖ«‪ .‬ﻧﻪ راﺳﺘﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎ در اﯾﻦ ﺳﺨﻦ اﮔﺮ ﺷﻮﺧﯽ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﮐﻪ دﯾﻦ ﺧﺪا و ﺟﺎن‬
‫ﻣﺮدم ﺷﻮﺧﯽﺑﺮدار ﻧﯿﺴﺖ؛ و اﮔﺮ ﺟﺪي ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﺮا ﻣﻌﻄﻠﯿﺪ؟ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ ﻫﻤﮥ اﯾﻦ‬
‫ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎنﻫﺎ و داروﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و داﻧﺸﮑﺪهﻫﺎي ﻃﺐ و داروﺳﺎزي را ﺑﺮﭼﯿﻨﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ‬
‫ﻋﻘﯿﺪه ﻻزم اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺎرة آن ﻫﻢ آﺳﺎن اﺳﺖ؛ ﺷﻤﺎ ﺧﻮدﺗﺎن ﮐﻪ ﻋﻘﯿﺪه دارﯾﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﺎر را‬
‫درﺑﺎرة ﺧﻮد ﺑﮑﻨﯿﺪ؛ دﯾﮕﺮان ﻫﻢ وﻗﺘﯽ دﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻘﯿﺪه ﭘﯿﺪا ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﻫﻢ ﻣﺮدم‬
‫اﯾﻤﺎن ﻣﯽآورﻧﺪ و ﻫﻢ دﻧﯿﺎ از ﭼﻨﮓ اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎريﻫﺎ و اﯾﻦ ﺧﺮجﻫﺎ آﺳﻮده ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺷﻤﺎ ﺧﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﺪ ﺑﺮاي ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻗﺒﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد؛ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ در ﻫﻤﺎن ﮐﺘﺎب‬
‫ﮐﺎﻓﯽ ﭼﻨﺪ ﺣﺪﯾﺚ از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ و اﻣﺎم آﻣﺪه ﮐﻪ وﺻﯿﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﻗﺒﺮ ﻣﺎ را ﭼﻬﺎر اﻧﮕﺸﺖ از‬
‫زﻣﯿﻦ ﺑﺎﻻ آورﯾﺪ و در ﺑﻌﻀﯽ ﻫﻢ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﭼﻬﺎر اﻧﮕﺸﺖ ﺑﺎﻻ آورﯾﺪ و روي آن آب ﺑﭙﺎﺷﯿﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ اﯾﻦ ﺑﻠﻨﺪيِ ﭼﻬﺎر اﻧﮕﺸﺖ ﻫﻢ ﺑﺮاي اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ از رﯾﺨﺘﻦ آب و‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻦ زﻣﺎن‪ ،‬ﻣﺴﺎوي زﻣﯿﻦ ﺷﻮد؛ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ در ﺟﺎي دﯾﮕﺮ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﺮ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ و‬
‫ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻣﺴﺎوي زﻣﯿﻦ ﺑﻮد و ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ در ﺧﯿﻠﯽ ﺟﺎﻫﺎ آﻣﺪه ﮐﻪ ﻋﻠﯽ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻣﺮ ﻣﯽﮐﻨﻢ‬
‫ﺗﻮ را ﺑﻪ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻣﺮا اﻣﺮ ﮐﺮده‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻫﺮ ﻗﺒﺮي دﯾﺪي از زﻣﯿﻦ ﺑﻠﻨﺪ اﺳﺖ‪ ،‬آن را‬
‫ﻣﺴﺎوي زﻣﯿﻦ ﮐﻦ و ﻫﺮ ﺗﻤﺜﺎﻟﯽ دﯾﺪي آﻧﺮا ﻣﺤﻮ ﮐﻦ«‪ .‬اﮐﻨﻮن ﺑﺎﯾﺪ ﭘﺮﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺎ داﺷﺘﻦ‬
‫ﭼﻨﯿﻦ دﺳﺘﻮرﻫﺎﯾﯽ ـﮐﻪ ﺑﻌﻀﺶ در اﯾﻨﺠﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪـ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﻮد اﺟﺎزه ﻣﯽدﻫﯿﺪ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ‬
‫ﮔﻨﺒﺪ و ﺑﺎرﮔﺎه ﺑﺮﭘﺎ ﺷﻮد؟‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺑﺰرﮔﺎن دﯾﻦ ﮐﻢ از ﺳﺮﺑﺎز ﮔﻤﻨﺎم ﯾﺎ ﻓﺮدوﺳﯽ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ؛ ﭘﺲ ﭼﺮا دﯾﮕﺮان ﻗﺒﺮ آﻧﻬﺎ‬
‫را ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ؟ ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ‪ :‬ﺷﻤﺎ ﮐﻪ ﻣﻘﻠﺪ دﯾﮕﺮان ﻧﯿﺴﺘﯿﺪ؛ آﻧﻬﺎ ﻫﺮﭼﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﮑﻨﻨﺪ؛ ﺷﻤﺎ اﯾﻦ‬
‫ﻫﻤﻪ ﻧﻬﯽ را ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺑﺎره رﺳﯿﺪه ﭼﻪ ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﮐﺮد؟ و ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬اﺣﺘﺮام ﻏﯿﺮ از ﻋﺒﺎدت‬
‫اﺳﺖ؛ ﺷﻤﺎ ﻗﺒﺮ را ﺑﺎباﻟﺤﻮاﺋﺞ ﻣﯽﺧﻮاﻧﯿﺪ و ﺑﺮاي آن زﯾﺎرت ﺟﺎﻣﻌﮥ ﮐﺒﯿﺮه ـﮐﻪ ﺳﺮاﭘﺎ ﺷﺮك‬
 ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫‪28‬‬

‫اﺳﺖـ ﻣﯽﺧﻮاﻧﯿﺪ ﺷﻤﺎ ﺑﺮ ﺧﺎك ﻗﺒﺮ ﺳﺠﺪه ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ؛ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﮐﺎر ﺧﻮد را ﺑﺎ آﻧﺎن در ﯾﮏ‬
‫ردﯾﻒ ﻣﯽآورﯾﺪ؟‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﺷﻬﺮي ﮐﺎر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اول ﺑﺎﯾﺪ درﺑﺎن را ﺑﺒﯿﻨﺪ‪ .‬آﯾﺎ ﺧﺪاي‬
‫ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﻗﺪر ﯾﮏ ﺣﺎﮐﻤﯽ ﻧﯿﺴﺖ؟ ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ‪ :‬اﺷﺘﺒﺎه ﺷﻤﺎ در ﻫﻤﯿﻦ ﺟﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ‬
‫ﺧﺪا ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﮐﺎرﻫﺎﯾﺶ رﺳﺪ؛ ﻧﺎﭼﺎر وزﯾﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮد؛ و ﯾﺎ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ آﺧﻮﻧﺪ ﻣﮑﺘﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﺷﺎﮔﺮد را ﺑﻪ ﻓﻠﮏ ﺑﺴﺖ‪ ،‬ﺧﯿﻠﯽ ﻣﯽزﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ‬
‫َ َ َ ُ َ َّ َ ُ ُ َّ ُ َ‬
‫ﻮن ُﻋﻠُ ًّﻮا َﻛﺒ ً‬
‫�ا‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫دﯾﮕﺮي ﺑﯿﺎﯾﺪ و ﻣﯿﺎﻧﺠﯿﮕﺮي ﮐﻨﺪ؛ �ﻌﺎﻰﻟ اﷲ �ﻤﺎ �ﻘﻮل اﻟﻈﺎلِﻤ‬
‫دﯾﻦ اﻣﺮوز ﻣﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬دوم از اﺻﻮل دﯾﻦ ﻋﺪل اﺳﺖ؛ وﻟﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﻨﺪمﻧﻤﺎﯾﺎنِ ﺟﻮﻓﺮوش‬
‫ﺧﺪاﯾﯽ را ﮐﻪ در ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﺧﯿﻠﯽ ﺳﺘﻤﮑﺎر و ﮐﺎرﻫﺎﯾﺶ ﺧﯿﻠﯽ‬
‫ﮐﻮدﮐﺎﻧﻪ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا اﯾﻦ ﺧﺪا ﮐﺎﻫﯽ را ﺑﻪ ﮐﻮﻫﯽ ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ و ﮐﻮﻫﯽ را ﺑﻪ ﮐﺎﻫﯽ؛ اﯾﻦ ﺧﺪا ﺑﻪ‬
‫ﺑﻬﺎ ﻧﻤﯽدﻫﺪ وﻟﯽ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﻣﯽدﻫﺪ؛ اﯾﻦ ﺧﺪاﯾﯽ اﺳﺖ ﻫﺮ د‪‬م ﺧﯿﺎل‪ ،‬ﮐﻪ اﻣﺮوز ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻣﯽﮔﯿﺮد‬
‫و ﻓﺮدا از رأﯾﺶ ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬در ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺎ ﺳﻨﺪ ﺻﺤﯿﺢ رﺳﯿﺪه ﮐﻪ ﺧﺪا ﻗﯿﺎم ﻗﺎﺋﻢ را ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺎد‬
‫ﻫﺠﺮي ﻣﻌﯿ‪‬ﻦ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﭼﻮن ﻣﺮدم اﻣﺎم ﺣﺴﯿﻦ را ﮐﺸﺘﻨﺪ ﺧﺪا اﻫﻞ زﻣﯿﻦ را ﻏﻀﺐ ﮐﺮد‬
‫و آن را ﺑﻪ ﺳﺎل ﺻﺪ و ﭼﻬﻞ ﻫﺠﺮي ﭘﺲ اﻧﺪاﺧﺖ ]= ﺑﻪ ﺗﻌﻮﯾﻖ اﻧﺪاﺧﺖ[ و ﭼﻮن ﻣﺎ اﯾﻦ را‬
‫ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﮔﻔﺘﯿﻢ و ﺷﻤﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﮔﻔﺘﯿﺪ‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﺧﺪا ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮐﺎر وﻗﺘﯽ ﭘﯿﺶ ﻣﺎ ﻧﮕﺬاﺷﺖ‪.‬‬
‫در ﺟﺎي دﯾﮕﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺎم ﺟﻌﻔﺮ ﺻﺎدق‪ ،‬اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ را ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﺧﻮد ﮐﺮد؛ ﭘﺲ ﭼﻮن از‬
‫اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﮐﺎري ﺳﺮ زد ﮐﻪ او ﻧﭙﺴﻨﺪﯾﺪ‪ ،‬ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﺧﻮد را ﻣﻮﺳﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﭼﻮن از ﻋﻠﺖ اﯾﻦ‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬درﺑﺎرة اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ »ﺑ‪‬ﺪاء«) ‪ (1‬ﭘﯿﺪا ﺷﺪ‪ .‬راﺳﺘﯽ اﮔﺮ ﺧﺪاﯾﯽ اﯾﻦ ﻃﻮر اﺳﺖ‬
‫ﭘﺲ ﻫﺮ ﺑﯽﺳﺮوﭘﺎﯾﯽ ﺣﻖ دارد ادﻋﺎي ﺧﺪاﯾﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -1‬ﻋﻘﯿﺪه ﺑﺪاء ﮐﻪ از ﻋﻘﺎﯾﺪ ﺷﯿﻌﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﺧﺪا در ﻧﺘﯿﺠﻪ رﻓﺘﺎر اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﮔﺎﻫﯽ‬
‫ﺧﺪاي ﻣﺘﻌﺎل ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ‪ ،‬از ﺗﻘﺪﯾﺮ ﺣﺘﻤﯽاي ﮐﻪ ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻨﺼﺮف و‬
‫ﭘﺸﯿﻤﺎن ﻣﯽﺷﻮد‪) .‬وﯾﺮاﺳﺘﺎر(‬
 ‫‪29‬‬ ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬

‫اﯾﻦ ﺧﺪا ﺑﺮاي ﯾﮏ ﻋﺰاداري ﯾﺎ زﯾﺎرت ﺛﻮاب ﻫﺰار ﺷﻬﯿﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ رواﯾﺘﯽ‪ ،‬ﺻﺪ ﻫﺰار ﺷﻬﯿﺪ‪،‬‬
‫و ﺑﻪ رواﯾﺘﯽ‪ ،‬ﻫﺰارﻫﺰار ﺷﻬﯿﺪ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬راﺳﺘﯽ اﮔﺮ ﺧﺪا ﻫﻤﯿﻦ ﻃﻮر اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺷﻨﺎﺧﺘﯿﻢ‪ ،‬ﭼﻪ‬
‫اﻧﺪازه ﺑﺪﺑﺨﺖ ﺑﻮدﻧﺪ ﺷﻬﯿﺪان ﺑﺪر و اﺣﺪ ﮐﻪ ﻧﻔﻬﻤﯿﺪﻧﺪ دﺳﺘﮕﺎه اﯾﻦ ﺧﺪا ﺑﭽﻪﺑﺎزي اﺳﺖ و‬
‫ﺑﯽﺟﻬﺖ ﺟﺎن ﺷﯿﺮﯾﻦ ﺧﻮد را ﻓﺪا ﮐﺮدﻧﺪ؛ و ﭼﻪ اﻧﺪازه ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﯿﻢ ﻣﺎ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﺪاﯾﯽ را‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﯿﻢ‪ ،‬و در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬آﺳﻮده ﻣﯽﺧﻮرﯾﻢ و ﻣﯽﺧﻮاﺑﯿﻢ و ﺑﺎ ﯾﮏ زﯾﺎرت‪ ،‬ﺛﻮاب ﻫﺰار ﺷﻬﯿﺪ‬
‫ﺑﺪر را ﻣﯽﺑﺮﯾﻢ‪ .‬آﻓﺮﯾﻦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮدﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﺣﻘﻪﺑﺎزان دﻧﯿﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﭘﯿﺶ ﺷﻤﺎ »اي واﷲ« ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ؛‬
‫زﯾﺮا آﻧﻬﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﭼﺸﻢﺑﻨﺪي ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ و]ﻟﯽ[ ﺷﻤﺎ ﻫﻢ ﭼﺸﻢﺑﻨﺪي ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ و ﻫﻢ ﻋﻘﻞ ﺑﻨﺪي‪.‬‬
‫ﻣﻮﺿﻮع دﯾﮕﺮي ﮐﻪ در اﯾﻦ ﮔﻔﺘﺎر ﺑﺎﯾﺪ روﺷﻦ ﺷﻮد‪ ،‬اﺳﺘﺨﺎره و ﻏﯿﺒﮕﻮﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي‬
‫ﻣﺎ ﮔﺮﻓﺘﺎري ﺑﺰرﮔﯽ ﺷﺪه‪ .‬ﺣﺎل ﻣﯽﭘﺮﺳﯿﻢ ﮐﻪ‪ :‬آﯾﺎ اﺳﺘﺨﺎره ﻣﺎ را ﺑﻪ واﻗﻊ راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﯾﺎ‬
‫ﻧﻪ؟ اﮔﺮ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬دروغ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﺎ ﺧﺪا ﭼﻨﯿﻦ راﻫﯽ داﺷﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﻔﻬﻤﯿﻢ ﮐﺎﻻ‬
‫را ﭼﻪ وﻗﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺧﺮﯾﺪ و ﯾﺎ ﻓﺮوﺧﺖ و ﯾﺎ ﭼﻪ وﻗﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ دﺷﻤﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد و ﭼﻪ وﻗﺖ‬
‫ﺑﺎﯾﺪ دﺳﺖ ﻧﮕﻪ داﺷﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﻪ اﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ ﺑﺮ ﻫﻤﮥ دﻧﯿﺎ ﺳﯿﺎدت‪ ‬ﻣﺎﻟﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ ﭘﯿﺪا‬
‫ﮐﻨﯿﻢ؛ ﻣﺜﻼً‪ :‬ﻣﻮﺳﯿﻠﯿﻨﯽ )ﺣﺎﻣﯽ اﺳﻼم( ﺑﻪ ﺟﺎي اﯾﻨﮑﻪ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺟﻨﮓ ﮐﻨﺪ و ﭘﺲ از آن ﻫﻤﻪ‬
‫ﺧﺴﺎرتﻫﺎي ﺟﺎﻧﯽ و ﻣﺎﻟﯽ ﺑﻔﻬﻤﺪ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﯽﺧﻮرد‪ ،‬ﯾﮏ ﭼﻨﮓ ﻣﯽاﻧﺪاﺧﺖ ﺑﻪ ﺗﺴﺒﯿﺢ و ﯾﺎ‬
‫ﻗﺮآن و ﻫﻤﺎن ﻧﺘﯿﺠﻪ را ﺑﯽآن ﻫﻤﻪ ﺧﺴﺎرت ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآورد‪ .‬از اﯾﻦ ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ‪ ،‬در ﺟﻨﮓ‬
‫ﻗﻔﻘﺎز ﮐﻪ ﺑﺎ دﺳﺘﻮر و ﺷﺮﮐﺖ ﺧﻮد ﻋﻠﻤﺎ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺷﮑﺴﺖ اﯾﺮان ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻮب ﺑﻮد اول‬
‫اﺳﺘﺨﺎره ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و اﯾﻦ ﻫﻤﻪ زﯾﺎن و ﻧﻨﮓ ﺑﺮاي اﯾﺮان ﺑﺎﻻ ﻧﻤﯽآوردﻧﺪ‪.‬‬
‫و اﮔﺮ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ ﮐﻪ اﺳﺘﺨﺎره واﻗﻊ را ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽدﻫﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﺮا ﻣﺮدم را ﻓﺮﯾﺐ ﻣﯽدﻫﺪ؟ ﭼﺮا‬
‫ﺑﺎ ﻧﺎم ﺧﺪا و ﺟﺎن و ﻣﺎل ﻣﺮدم ﺑﺎزي ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ؟ دﺧﺘﺮي را ﺑﺮاي ﻫﻤﺴﺮي ﺟﻮاﻧﯽ ﻣﯽﭘﺴﻨﺪﻧﺪ؛‬
‫ﭘﺲ از ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﻨﺎ ﻣﯽﺷﻮد ﺑﺎ ﺧﺪا ﻣﺸﻮرت ﮐﻨﻨﺪ؛ داﻧﻪﻫﺎ ﺟﻔﺖ ﻣﯽآﯾﺪ؛ در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬اﯾﻦ دو‬
‫ﻧﻔﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺪتﻫﺎ ﻃﺎق ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﭼﻪ وﻗﺖ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﯾﮏ ﻫﻤﺴﺮ ﻣﻨﺎﺳﺐ دﯾﮕﺮي ﭘﯿﺪا ﺷﻮد؛ آن‬
‫ﯾﮑﯽ ﭘﻮﻟﯽ ﺗﻬﯿﻪ ﮐﺮده و ﺧﺎﻧﻪاي را ﺑﺎ ﭘﻮل و زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد ﻣﻨﺎﺳﺐ دﯾﺪه‪ ،‬وﻟﯽ اﺳﺘﺨﺎره ﺑﺪ‬
‫ﻣﯽآﯾﺪ؛ اﯾﻦ از ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺤﺮوم ﻣﯽﺷﻮد و آن از ﭘﻮل‪ .‬ﺧﺪا ﻣﯽداﻧﺪ از ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺘﺨﺎره ﭼﻪ‬
 ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫‪30‬‬

‫ﺧﺴﺎرتﻫﺎي ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﺎ رﺳﯿﺪه و اﯾﻨﺎن ﺑﺎ ﻫﻤﺎن زرﻧﮕﯽِ ﻣﺨﺼﻮص ﺑﻪ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺮ روي‬
‫ﻫﻤﻪ روﭘﻮش ﮔﺬاﺷﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻏﯿﺐﮔﻮﯾﯽ ﯾﺎ ﻫﺮ ﮐﺎر دﯾﮕﺮي ﻣﺎﻧﻨﺪ آن‪ ،‬اﮔﺮ از راه دﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﺑﻪ ﺧﺪا‬
‫ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮ از ﭘﯿﻤﺒﺮان ﻧﯿﺴﺖ و ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺳﻼم در ﭼﻨﺪ ﺟﺎي ﻗﺮآن ﺧﻮد را از‬
‫اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺮﮐﻨﺎر ﻣﯽداﻧﺪ؛ و اﮔﺮ از راه ﻋﻠﻢ و آﯾﯿﻦ ﻃﺒﯿﻌﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﻣﺎﻧﻨﺪ اروﭘﺎﯾﯿﺎن‬
‫در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﭘﯿﺶ ﻧﺮﻓﺘﻪ و ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﺪ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﭼﻨﯿﻦ ادﻋﺎﯾﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻟﯽ ﻣﺎ از اﯾﻨﻬﺎ ﭼﺸﻢ ﻣﯽﭘﻮﺷﯿﻢ و ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ ﻫﯿﭻ دﻟﯿﻠﯽ ﺑﻬﺘﺮ از وﻗﻮع ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺷﻤﺎ اﮔﺮ‬
‫ﻏﯿﺒﮕﻮﯾﯽ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻫﺮ ﮐﺎري ﮐﻪ از آﯾﯿﻦ ﻃﺒﯿﻌﺖ ﺑﯿﺮون اﺳﺖ ﻧﺰد ﺧﻮد ﯾﺎ ﻫﺮ ﮐﺴﯽ‬
‫دﯾﮕﺮ ﺳﺮاغ دارﯾﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺎﯾﯿﺪ ﺑﻪ ﺧﺮج ﻣﻦ‪ ،‬داﻧﺸﻤﻨﺪاﻧﯽ را ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ و ﻣﺠﻠﺴﯽ ﺑﺮﭘﺎ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ آﻧﺎن اﯾﻦ ﮐﺎر ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ و ﻣﺎ ﻫﻢ آن را ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ اﻋﻼم ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﺗﺎ آﻧﺎن ﮐﻪ‬
‫اﯾﺮان و ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن را ﻣﻬﺪ ﺧﺮاﻓﺎت ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻨﺠﺎ ﺟﺎي ﻣﺮدان ﺧﺪاﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﺪ‪:‬‬
‫ﻣ‪‬ﻬـــﺮ ﮐﺮدﻧـــﺪ و زﺑـــﺎﻧﺶ دوﺧﺘﻨـــﺪ‬ ‫ﻫــﺮ ﮐــﻪ را اﺳــﺮار ﺣــﻖ آﻣﻮﺧﺘﻨــﺪ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ‪ :‬اﯾﻦ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺮاري اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺮدﻣﺎن زودﺑﺎور و ﺑﯽﺳﻮاد ﺣﻖ دارﯾﺪ‬
‫ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ و ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﭘﺎي ﻣﺮدﻣﺎن دﻗﯿﻖ و ﮐﻨﺠﮑﺎو ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن ﻣﯽآﯾﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺟﺰء‬
‫اﺳﺮار ﻣﯽﺷﻮد؛ اﮔﺮ ﺳﺮّ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﮐﺴﯽ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ و اﮔﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺎري ﯾﮏ ﺑﺎر آن را‬
‫در ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺠﻠﺴﯽ آﺷﮑﺎر ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫داوريِ ﺧﺮد ﯾﺎ ﻧﺘﯿﺠﮥ ﺳﺨﻦ‪ :‬آدﻣﯽ دﻧﺒﺎل ﻫﺮ ﭼﯿﺰي رود‪ ،‬ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﻣﻘﺼﻮد ﺧﻮد را در‬
‫ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮﯾﻦ راه ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪ .‬از اﯾﻦ رو‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺟﻬﺎن ﻧﮕﺎه ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺟﺴﺘﺠﻮي‬
‫ﭘﺪﯾﺪآورﻧﺪة آن اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﺧﯿﻠﯽ ﻣﯿﻞ داﺷﺖ او را در ﻫﻤﯿﻦ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺎدي ﺑﯿﺎﺑﺪ؛ از اﯾﻦ رو‪ ،‬دﺳﺘﻪاي‬
‫ﻣﺎدي ﺷﺪﻧﺪ و دﺳﺘﻪاي ﺑﺖﭘﺮﺳﺖ؛ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻓﺮق ﮐﻪ دﺳﺘﮥ اول راه را درﺳﺖ رﻓﺘﻨﺪ وﻟﯽ در‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺧﻄﺎ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﺎن از اول راه را ﺧﻄﺎ رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﭘﯿﻤﺒﺮان آﻣﺪﻧﺪ و ﻣﺮدم را ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر اﺻﻠﯽ راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﮐﺮدﻧﺪ؛ وﻟﯽ ﭼﯿﺰي ﻧﮕﺬﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺎز ﺑﻪ ﯾﺎد ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن اﻓﺘﺎدﻧﺪ و‬
 ‫‪31‬‬ ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬

‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺧﺪاي ﭘﯿﻤﺒﺮان را ﻧﻪ ﭼﺸﻢ و ﻧﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ و ﻧﻪ در ﺧﯿﺎل ﺑﯿﺎورﯾﻢ‪ ،‬و‬
‫از ﻃﺮﻓﯽ ﺳﺨﻦ آﻧﻬﺎ را ﻫﻢ ﻧﻤﯽﺗﻮان ﻧﺸﻨﯿﺪه ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ ﺧﺪاي ﭘﯿﻤﺒﺮان ﻣﺎل آﻧﻬﺎ‬
‫و ﺧﻮد آﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﻣﺎل ﻣﺎ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ دور ﻗﺒﺮﺷﺎن ﭘﻨﺠﺮه ﮔﺬارﯾﻢ و در ﭘﻨﺠﻪ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ‪ .‬ﺑﺎري‪ ،‬اﮔﺮ‬
‫ﻧﺸﺪ ﺧﻮد را ﺑﻪ آن رﺳﺎﻧﯿﻢ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ آﻧﻬﺎ را در ذﻫﻦ ﺧﻮد ﺣﺎﺿﺮ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫وﻟﯽ ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ آدﻣﯽ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ را ﺑﻪ ﻣﯿﻞ ﺧﻮد درآورد‪ ،‬اﺧﺘﯿﺎر‬
‫ﺧﺪاﺳﺎزي ﺑﻪ دﺳﺖ او ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﺧﯿﻠﯽ ﻣﯿﻞ دارﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﺬر ﮐﺮدن ﺷﻤﻊ و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ و‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻦ ﮔﻨﺒﺪ و ﺑﺎرﮔﺎه ﺑﻪ ﺣﺎﺟﺖﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﺮﺳﯿﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺧﺪا ﮔﯿﺘﯽ را ﺑﺮ روي ﻧﻈﻢ ﺛﺎﺑﺖ و‬
‫ﮐﺎﻣﻠﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﻫﯿﭻ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎي ﮐﻮدﮐﺎﻧﻪ آن را ﺗﻐﯿﯿﺮ داد‪.‬‬
‫از اﯾﻦ رو ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﻫﺮ ﮐﻪ ادﻋﺎي ﮐﺎر ﺧﺪاﯾﯽ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﺎري ﮐﻨﺪ ﮐﻪ از ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ‬
‫ﺑﺸﺮ ﺑﯿﺮون اﺳﺖ‪ ،‬دروﻏﮕﻮ و ﺑﺪﺗﺮ از ﮐﻼﻫﺒﺮدار و راﻫﺰن اﺳﺖ و ﺑﺎﯾﺪ او را در ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﺸﻢ‬
‫ﻋﻤﻮم اﻋﺪام ﮐﺮد ﺗﺎ دﯾﮕﺮ ﮐﺴﯽ ﻫﻮس ﻧﮑﻨﺪ ﻧﺎم ﺧﺪا را وﺳﯿﻠﮥ ﻧﺎن ﺧﻮردن ﯾﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫آوردن ﻣﻘﺎم ﻗﺮار دﻫﺪ؛ و اﮔﺮ اﯾﻦ را ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺎري‪ ،‬ﯾﮏ ﺗﻮدة رﺷﯿﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﺎن را‬
‫ﺧﻮار ﺷﻤﺎرد‪ ،‬و اﮔﺮ اﯾﻦ را ﻫﻢ ﻧﮑﺮد‪ ،‬ﺧﻮد آن ﺗﻮده ﺑﻪ ﺣﮑﻢ ﻃﺒﯿﻌﺖ‪ ،‬ﮐﻪ آن ﻫﻢ ﺣﮑﻢ‬
‫ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺤﮑﻮم اﺳﺖ ﺑﻪ اﻋﺪام و دﯾﺮ ﯾﺎ زود ﻧﺎﺑﻮد ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺎﻧﻪﻫﺎ‬
‫ﻫﺮﮔﺎه ﮔﻔﺘﮕﻮ از ﮐﻨﺎر ﻧﻬﺎدن ﯾﮑﯽ از ﺧﺮاﻓﺎت ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آﯾﺪ‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ دل از‬
‫آﻧﻬﺎ ﺑﺮدارﻧﺪ و در ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﻢ ﺟﻮاب درﺳﺘﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺎﭼﺎر از درﻫﺎي دﯾﮕﺮي وارد ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ آﻧﻬﺎ را ﻫﻢ روﺷﻦ ﮔﺮداﻧﯿﻢ ﺗﺎ در ﻫﺮ ﻗﺪﻣﯽ ﺑﺎ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﯾﺮادﻫﺎ روﺑﺮو ﻧﺸﻮﯾﻢ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺟﺎي اﯾﻦ ﺣﺮفﻫﺎ ﺑﺮاي ﻣﺮدم ﻓﮑﺮ ﺧﻮاروﺑﺎر ﮐﻨﯿﺪ؛‬
‫‪ -2‬اﯾﻦ ﺣﺮفﻫﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﻧﻔﺎق و اﺧﺘﻼف ﻣﯽﺷﻮد و ﺻﻼح اﻣﺮوز ﻧﯿﺴﺖ؛‬
‫‪ -3‬اﯾﻦ ﺣﺮفﻫﺎ ﺑﺮاي ﺷﻬﺮت ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن اﺳﺖ؛‬
‫‪ -4‬اﯾﻨﻬﺎ ﺗﺤﺮﯾﮏ اﺟﺎﻧﺐ ]= ﺑﯿﮕﺎﻧﮕﺎن[ اﺳﺖ؛‬
‫‪ -5‬ﭼﻄﻮر اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﻋﻠﻤﺎ و ﺑﺰرﮔﺎن ﻧﻔﻬﻤﯿﺪﻧﺪ و ﺷﻤﺎ ﻓﻬﻤﯿﺪﯾﺪ؟‬
 ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫‪32‬‬

‫‪ -6‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺣﺎﻻ ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ اﯾﻨﻬﺎ ﻏﻠﻂ و ﻣﺎ ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﯿﻢ ﺟﺎي اﯾﻨﻬﺎ ﭼﻪ ﺑﮕﺬارﯾﻢ؟ ﻣﺎ اﮔﺮ‬
‫ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ﯾﮑﯽ ﯾﮑﯽ اﯾﻨﻬﺎ را ﻣﻮرد ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻗﺮار دﻫﯿﻢ زﯾﺎد ﻣﯽﺷﻮد؛ وﻟﯽ ﻫﻤﮥ اﯾﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﺟﻮاب‬
‫ﻣﺸﺘﺮك دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن اﮐﺘﻔﺎ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ :‬راﻫﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﻮده در ﭘﯿﺶ دارد اﮔﺮ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ اﯾﻦ‬
‫ﮐﺘﺎب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﻏﻠﻂ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺴﻠّﻢ راه ﻏﻠﻂ را ﻧﺒﺎﯾﺪ رﻓﺖ و اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎ ﻫﻤﻪ زﯾﺎدي‬
‫اﺳﺖ؛ و اﮔﺮ درﺳﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻤﺎ اول ﻫﻤﯿﻦ را ﺑﺎ دﻟﯿﻞ روﺷﻦ ﺑﯿﺎن ﮐﻨﯿﺪ و اﺣﺘﯿﺎﺟﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ‬
‫ﻫﻤﻪ از اﯾﻦ ﺷﺎخ ﺑﻪ آن ﺷﺎخ ﭘﺮﯾﺪن ﻧﯿﺴﺖ؛‬
‫‪ -7‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻋﻘﻞ ﺑﺸﺮ ﻧﺎﻗﺺ اﺳﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ دﯾﻦﻫﺎي ﺑﯽﺷﻤﺎر‬
‫ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ ﺑﻮده و ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ دﻟﯿﻞ ﻋﻘﻞ دارﯾﻢ و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ واﻗﻊ ﯾﮑﯽ ﺑﯿﺶ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ‪ :‬ﺷﻤﺎ از ﮐﺠﺎ داﻧﺴﺘﯿﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞﻫﺎ راﺳﺘﯽ دﻟﯿﻞ ﻋﻘﻞ اﺳﺖ و ﺣﮑﻢ ﻋﺎدت و‬
‫ﺗﻘﻠﯿﺪ ﻧﯿﺴﺖ؛ اﮔﺮ دﯾﻮي را ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻧﺎم دﻫﻨﺪ‪ ،‬آﯾﺎ ﺣﻘﯿﻘﺖ‪ ‬آن ﻫﻢ ﻋﻮض ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ؟ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ‬
‫اﯾﻦ ﻋﻘﻞ‪ ،‬ﺧﺪا را ﺷﻨﺎﺧﺘﯿﺪ و ﺑﺮ روي ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻘﻞ‪ ،‬ﭘﺎﯾﮥ زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد را ﻧﻬﺎدﯾﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺣﮑﻢ‬
‫ﻋﻘﻞ ﻧﺎﻗﺺ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ دﯾﻦ و زﻧﺪﮔﯽ را ﺑﻪ ﯾﮏ ﺑﺎر ﮐﻨﺎر ﮔﺬارﯾﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ‬
‫ﺷﺎﺧﻪاي را رﻫﺎ ﻧﮑﻨﯿﺪ‪ ،‬رﯾﺸﻪ را ﻣﯽزﻧﯿﺪ؟‬
‫ﺣﻘﯿﻘﺖ آن اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﻋﻘﻞ ﻧﺎﻗﺺ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﻮد ﺑﺎور ﻧﺪارﻧﺪ؛‬
‫وﻟﯽ ﭼﻮن اﯾﻨﺎن ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻪاﻧﺪ ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﻃﺮف ﻧﺎداﻧﯽ ﺑﺒﺮﻧﺪ و ﻋﻘﻞ ﺑﻪ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي‬
‫ﺑﺮﻣﯽﺧﺎﺳﺘﻪ‪ ،‬ﻧﺎﭼﺎر اﯾﻦ ﺳﺨﻦ را ﭘﯿﺶ آوردهاﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﻘﻞِ ﺷﻤﺎ ﻧﺎﻗﺺ اﺳﺖ و ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻋﻘﻞ‬
‫ﮐﻞ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻫﺮ دروﻏﯽ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﻮﯾﺪ و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﻋﻘﻞ‪ ،‬ﻓﺮﺳﺘﺎدة ﻧﺰدﯾﮏ‬
‫ﺧﺪا و ﺑﺮاي آدﻣﯽ ﻫﻤﭽﻮن ﭼﺸﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯽ دﺳﺘﻮر او ﺣﻖ ﻧﺪارد ﻗﺪﻣﯽ ﺑﺮدارد‪ .‬آري‪،‬‬
‫ﻋﻘﻞ ﻫﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﺸﻢ‪ ،‬ﮔﺎﻫﯽ ﻣﺤﺘﺎج ﺑﻪ راﻫﻨﻤﺎﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﻣﺎ از ﺧﺮد ﺑﯽﻧﯿﺎز‬
‫ﻧﯿﺴﺘﯿﻢ‪ .‬و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ رﯾﺎﺿﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﯾﺎﻓﺘﻨﺶ ﻣﺤﺘﺎج ﺑﻪ آﻣﻮزﮔﺎر‬
‫ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬وﻟﯽ درس ﻫﻤﯿﻦ آﻣﻮزﮔﺎر را وﻗﺘﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﻘﻞ درﺳﺖ درآﯾﺪ‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫اﮔﺮ ﻋﻘﻞ در ﮐﺎر ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻣﻮزﮔﺎر ﺣﻖ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﯾﮑﯽ از ﻗﻮاﻧﯿﻦ رﯾﺎﺿﯽ اﯾﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﯿﻤﯽ از ﻣﺎل ﺧﻮد را ﺑﺪﻫﯿﺪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺗﺎ ﺣﻼل ﺷﻮد‪.‬‬
 ‫‪33‬‬ ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬

‫راﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﮑﺮ آدﻣﯽ ﮐﻮﺗﺎهﺗﺮ اﺳﺖ از اﯾﻨﮑﻪ از ﮐﺎرﻫﺎي ﺧﺪا ﺳﺮ درآورد‪ ،‬وﻟﯽ ﮐﺎر‬
‫ﺧﺪا ﻏﯿﺮ از راه ﺧﺪاﺳﺖ؛ ﮐﺎر ﺧﺪا ﺑﺮاي ﺧﻮد اﺳﺖ و رﺑﻄﯽ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺪارد‪ ،‬وﻟﯽ راه ﺧﺪا ﺑﺮاي‬
‫ﻣﺎﺳﺖ و ﺑﺎﯾﺪ آﻧﺮا ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ و ﭘﯿﺶ روﯾﻢ‪ ،‬ﻧﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﭼﺸﻢ ﺧﻮد را ﺑﺮ ﻫﻢ ﮔﺬارﯾﻢ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻮري‬
‫دﻧﺒﺎل دﯾﮕﺮان ﺑﯿﻔﺘﯿﻢ و ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ »ﺟﺎﻫﻞ را ﺑﺮ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺤﺜﯽ ﻧﯿﺴﺖ«‪.‬‬
‫درﺑﺎرة ﻧﻘﺺ ﻋﻘﻞ اﯾﻦ را ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎي دﯾﮕﺮي ﺟﺎﻣﮥ ﺧﺮد‬
‫ﻣﯽﭘﻮﺷﺎﻧﻨﺪ و آن را ﻋﻘﻞ ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎ ﮐﻤﯽ دﻗﺖ آﻧﻬﺎ را ﻫﻢ ﻣﯽﺗﻮان ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﭼﻨﺎن‬
‫ﮐﻪ ﺧﻮاﻫﯿﻢ دﯾﺪ‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ ﮐﺎر را ﺑﺎ دﯾﻦ و ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﺣﺲ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻨﻬﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ﻋﺎدت و ﺗﻘﻠﯿﺪ و وﻫﻢ و ﺳﻮدﺟﻮﯾﯽ و ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ اﯾﻨﻬﺎ‪ ،‬وﻟﯽ از ﻫﻤﻪ‬
‫ﻣﻬﻢﺗﺮ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻋﺎدت اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎري از ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻘﯿﺪهﻫﺎي ﻣﺎ را ﻋﺎدت ﺑﺮﭘﺎ ﻧﮕﺎه‬
‫داﺷﺘﻪ و ﻧﺎم آﻧﺮا ﻋﻘﻞ ﻧﻬﺎدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺎدت ﺑﺎ ﻋﻘﻞ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻌﮑﻮس دارد؛ ﯾﻌﻨﯽ در ﻣﺮدﻣﺎن ﮐﻢﻓﻬﻢ و زﻧﺎن ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪﺗﺮ اﺳﺖ و‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻢ اﯾﻦ ﻃﻮر ﺑﺎﺷﺪ؛ ﭼﻮن اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﺴﺎن ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻫﺮﭼﻪ را ﻣﯽﺷﻨﻮﻧﺪ و در ﺗﺮازوي‬
‫ﺧﺮد ﺑﺴﻨﺠﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺎﭼﺎر ﺑﺎﯾﺪ ﻋﺎدت در آﻧﻬﺎ ﻗﻮي ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﻫﺮ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪ رﻧﮕﯽ در ﻧﯿﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺎدت ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺎ ﻫﻢ ﯾﮑﯽ ﻣﯽﺷﻮد و در ﺣﺲ ﻧﯿﺰ ﺗﺼﺮف ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺧﻮد ﺑﯿﺶ از ده‬
‫ﺳﺎل و در ﻫﺮ روزي ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﻧﺎﻇﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ ﺑﻮدهام ﺗﺎ آﻧﮑﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﮐﺎر ﺧﻮد ﺑﻪ‬
‫اﺷﺘﺒﺎﻫﺶ ﭘﯽ ﺑﺮد و آﻧﺮا ﺗﺮك ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺴﯿﺎري از ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن اﯾﻦ را ﺷﻨﯿﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از دورة‬
‫رﺿﺎﺷﺎه در ﻣﺸﻬﺪ‪ ،‬ﺳﻨﮓﻫﺎي ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﻪ زﯾﺎرت ﻣﯽآﻣﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﺎ اﯾﻦ را ﺑﻪ‬
‫ﭼﺸﻢ ﺧﻮد دﯾﺪهاﯾﻢ‪ ،‬و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ در ﺟﻠﻮ ﭼﺸﻢ ﻣﺮدم آن را ﺑﺎ دﺳﺖ ﻣﯽآوردﻧﺪ و در ﻋﯿﻦ‬
‫ﺣﺎل ﻓﺮﯾﺎد ﻣﯽزدﻧﺪ‪ :‬ﭘﺲ روﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﻮريِ ﭼﺸﻢ دﺷﻤﻨﺎن‪ ،‬ﺳﻨﮓ ﺑﻪ زﯾﺎرت ﻣﯽرود و ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮥ‬
‫ﯾﮑﯽ از دوﺳﺘﺎن‪ ،‬در دورة دﯾﮑﺘﺎﺗﻮري ﺳﻨﮓﻫﺎ ﻫﻢ از زﻧﺪان ﻣﺨﺘﺎري ﺗﺮﺳﯿﺪﻧﺪ و دﯾﮕﺮ ﺑﻪ‬
‫زﯾﺎرت ﻧﯿﺎﻣﺪﻧﺪ‪ .‬در ﻫﻤﯿﻦ ﺷﺐ ﻧﻮزده رﻣﻀﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ دو ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﻫﻢ ﭼﺴﺒﯿﺪهاﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺪرﮐﺶ را ﮐﻪ ﻣﯽﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺧﻮدﻣﺎن دﯾﺪهاﯾﻢ« ﯾﺎ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬از آدم ﻣﻌﺘﺒﺮ‬
‫ﺷﻨﯿﺪهاﯾﻢ«‪ .‬ﺣﺎل ﺷﻤﺎ از ﻫﻤﯿﻦ ﺟﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ آورﯾﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﻣﻌﺠﺰهﻫﺎ ﮐﻪ ﻧﻘﻞ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻋﻠﺖ ﺣﻘﯿﻘﺘﺶ ﭼﯿﺴﺖ‪.‬‬
 ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫‪34‬‬

‫‪ -8‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﺧﺮاﻓﺎت در ﻫﻤﻪ ﺟﺎي دﻧﯿﺎ ﻫﺴﺖ و ﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ ﻫﻢ ﺿﺮر ﻧﺪارد؛ ﭘﺲ‬
‫اﯾﻦ ﭼﻪ ﮐﺎري اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﻬﻮده ﻣﺮدم را از ﺧﻮد ﺑﺮﻧﺠﺎﻧﯿﻢ؟ ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ‪ :‬اﮔﺮ اﯾﻦ اﺷﮑﺎل درﺳﺖ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اول ﺑﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ وارد اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﯽ آن ﻫﻤﻪ ﺧﻮﻧﺮﯾﺰي ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺮدم ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬
‫ﭼﻨﺪ ﭘﺎره ﭼﻮب و ﺳﻨﮓ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﺖ در ﺧﺎﻧﮥ ﮐﻌﺒﻪ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و آﻧﻬﺎ را ﺧﺪا ﻫﻢ‬
‫ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ وﺳﯿﻠﻪ و ﺷﻔﯿﻊ ﻧﺰد ﺧﺪا ﻣﯽﺷﻤﺎرﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﻪ ﮐﺠﺎي دﻧﯿﺎ ﺿﺮوري داﺷﺖ‬
‫ﮐﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﯿﺴﺖ و ﺳﻪ ﺳﺎل وﻗﺖ ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎي ﺧﻮد را ﺻﺮف آن ﻧﻤﻮد؟‬
‫ﺑﺮاي اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺸﺮ ﯾﮏ ﻧﯿﺮوي ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﮥ‬
‫ﭘﯿﺸﺮﻓﺖﻫﺎي زﻧﺪﮔﯽ از اﺛﺮ آن اﺳﺖ اﮔﺮ ﺑﻪ ﮐﻮه رﺳﺪ از ﻫﻢ ﻣﯽﭘﺎﺷﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﺑﻪ درﯾﺎ رﺳﺪ از‬
‫ﻫﻢ ﻣﯽﺷﮑﺎﻓﺪ؛ ﭘﺲ ﭼﻪ ﺿﺮري اﺳﺖ از اﯾﻦ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺮوﯾﯽ ﺑﯿﻬﻮده ﺻﺮف ﺑﺖ ﯾﺎ‬
‫ﻧﺨﻞ ﻋﻠﻢ و ﻗﺒﺮ ﺷﻮد؟ ﺑﺮاي ﭼﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﻣﺮوز ﺷﺮق زﯾﺮ دﺳﺖ ﻏﺮب اﻓﺘﺎده؟ ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﭼﻪ‬
‫ﭼﯿﺰش ﮐﻢ از اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن اﺳﺖ و ﯾﺎ ﻓﻨﻼﻧﺪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰش ﺑﯿﺶ از اﯾﺮان اﺳﺖ؟ ﭼﺮا او ﭼﻨﺎن‬
‫اﺳﺖ و اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ؟ ﺑﺮاي اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ آن ﺗﻮﺟﻬﺶ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﮐﺎر و ﮐﻮﺷﺶ اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺑﻪ‬
‫ﺧﺮاﻓﺎت‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ‪ :‬ﺧﺮاﻓﺎت ﭼﻪ ﻣﻨﺎﻓﺎﺗﯽ ﺑﺎ ﮐﺎر و ﮐﻮﺷﺶ دارد؟ ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ اﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ‬
‫اﺳﺖ ﻣﺴﻠّﻢ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻧﯿﺮوﯾﯽ ـ ﻣﺎﻧﻨﺪ آب ﻧﻬﺮـ ﻫﺮ اﻧﺪازه ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯾﮏ ﺳﻤﺖ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺎن‬
‫َّ َ َ َ َّ ُ َ ُ ّ َ ۡ َ ۡ‬
‫� ِ� َج ۡوفِهِۦ﴾‬
‫ﻧﺴﺒﺖ از ﺳﻤﺖ دﯾﮕﺮ ﮐﻢ ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ ﻗﻄﻊ ﮔﺮدد‪﴿ :‬ما جعل ٱ� ل ِرج ٖل مِن قلب ِ‬
‫]اﻷﺣﺰاب‪.(1 ) [4 :‬‬
‫ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﺜﺎﻟﯽ روﺷﻦ ﮐﻨﻢ‪:‬‬
‫در اﯾﺮان ﮐﻢ و ﺑﯿﺶ ﻫﺰار ﻫﺰار ﮐﺘﺎب در ﻣﺼﯿﺒﺖ و زﯾﺎرت و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن ﭼﺎپ ﺷﺪه ﺗﺎ‬
‫ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ در ﻫﺮ دﻫﯽ ﺑﺮوﯾﺪ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﺪ آن روﺳﺘﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﮐﻮره ﺳﻮادي ﭘﯿﺪا ﮐﺮده ﯾﮑﯽ ﯾﺎ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ از اﯾﻦ ﮐﺘﺎبﻫﺎ را در ﺗﺎﻗﭽﻪ دارد‪ ،‬وﻟﯽ در ﻫﻤﯿﻦ ﮐﺸﻮر ﻓﻼﺣﺘﯽ ]= ﮐﺸﺎورزي[ اﮔﺮ‬
‫ﮐﺘﺎﺑﯽ در ﮐﺸﺎورزي ﭼﺎپ ﺷﻮد‪ ،‬ﺧﺮﯾﺪار آن اﻧﮕﺸﺖ ﺷﻤﺎر اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ زﻧﯽ در ﺧﻮاب ﺑﯿﻨﺪ و ﯾﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﮕﺬرد ﮐﻪ ﺑﺎﻻي ﻗﻠﮥ ﮐﻮﻫﯽ‪ ،‬ﺟﺎي ﺳ‪‬ﻢِ دﻟﺪل را‬
‫دﯾﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﮑﺒﺎر ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﺪ ﺷﻬﺮي از ﺟﺎ ﺗﮑﺎن ﻣﯽﺧﻮر‪‬د و ﺑﺎ ﺳﯿﻞِ ﻧﺬر رو ﺑﻪ آن ﻣﯽرود؛‬

‫‪ -1‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاى ﻫﯿﭻ ﻣﺮدى در دروﻧﺶ دو دل ﻧﻨﻬﺎده اﺳﺖ‪.‬‬

 ‫‪35‬‬ ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬

‫وﻟﯽ اﮔﺮ ﯾﮏ دﺳﺘﻪ ﺳﺮﺑﺎز ﺑﺮاي ﻧﮕﺎﻫﺪاري ﺟﺎن ﺷﻤﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ دﺷﻤﻦ اﯾﺴﺘﺎد ﺗﺎ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪،‬‬
‫آﺧﺮﯾﻦ ﻗﺪرداﻧﯽ ﮐﻪ از آﻧﻬﺎ ﺷﻮد‪ ،‬ﯾﮏ ﻣﺠﻠﺲ ﯾﺎدﺑﻮد اﺳﺖ‪ ،‬آن ﻫﻢ از ﻃﺮف وزارت ﺟﻨﮓ‬
‫ﻧﻪ از ﻃﺮف ﺗﻮده‪.‬‬
‫ﺷﻤﺎ ﺑﺴﯿﺎر دﯾﺪهاﯾﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ در ﻧﻬﺮﻫﺎ رﺧﺖ ﻣﯽﺷﻮﯾﻨﺪ و ﺧﺎﮐﺮوﺑﻪ ﻣﯽرﯾﺰﻧﺪ و ﯾﺎ‬
‫ﺧﺰﯾﻨﻪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﯽ را آﻟﻮده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ ﺷﺎﯾﺪ ﮔﻤﺎن ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ اﯾﻨﻬﺎ ﻣﺮدﻣﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﯽﺗﺮﺑﯿﺖ؛‬
‫وﻟﯽ اﯾﻦ ﻃﻮر ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﯾﻨﻬﺎ ﺗﺮﺑﯿﺘﺸﺎن ﮐﺎﻣﻞ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ در راه دﯾﮕﺮ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﺪ‬
‫ﻫﻤﯿﻦﻫﺎ ﺑﻪ آبِ ﮐﻤﺘﺮ از ﮐُﺮ دﺳﺖ ﻧﻤﯽزﻧﻨﺪ و از دﯾﮕﺮان ﻫﻢ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﺑﺴﯿﺎر‬
‫دﯾﺪهاﯾﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ زراﻋﺖ را زﯾﺮ ﭘﺎ ﻣﯽﻣﺎﻟﻨﺪ و ﯾﺎ ﻧﻬﺎلﻫﺎ را ﺑﺮاي ﺑﺎزي ﯾﺎ ﭼﻮبدﺳﺘﯽ‬
‫ﻣﯽﺷﮑﻨﻨﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﮥ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﺎر زﺷﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻧﻬﺎلﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﺳﺘﻌﺪاد درﺧﺘﮑﺎري دارد و‬
‫ﺑﯿﮑﺎر اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎﯾﺪ ﺷﻤﺎ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﺮدم را ﺑﯽﻗﯿﺪ و ﺑﯽﭘﺮوا ﺑﺪاﻧﯿﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﯾﻨﻄﻮر ﻧﯿﺴﺖ؛ زﯾﺮا اﯾﻨﻬﺎ وﻗﺘﯽ‬
‫از ﯾﮏ زﯾﺎرﺗﮕﺎﻫﯽ ﺑﯿﺮون ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﭘﺲ ]= رو ﺑﻪ ﻋﻘﺐ[ ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺒﺎدا ﺑﻪ ﻗﺒﺮ‬
‫ﺑﯽاﺣﺘﺮاﻣﯽ ﺷﻮد؛ ﻫﻤﯿﻨﻬﺎ اﮔﺮ ﺧﻮرده ﻧﺎﻧﯽ را زﯾﺮ ﭘﺎ ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ ﺑﺮﻣﯽدارﻧﺪ و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ آن ﻧﺎنِ آﻟﻮده‬
‫را ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﺮﮐﺖ ﺧﺪا ﺑﯽاﺣﺘﺮاﻣﯽ ﻧﺸﻮد؛ ﭼﺮا؟ ﺑﺮ]اي[ اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻨﻬﺎ را ﺑﻪ اﺣﺘﺮام ﻗﺒﺮ‬
‫ﯾﺎ ﺧﻮرده ﻧﺎن ﻣﺘﻮﺟﻪ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ در آن ﻣﻮﺿﻮع ﭼﯿﺰي ﻧﮕﻔﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ اﯾﻦ ﺧﺮاﻓﺎت در ﻫﻤﻪ ﺟﺎي دﻧﯿﺎ ﻫﺴﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﺪان ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ ﺑﯿﻤﺎري در ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﻫﺴﺖ ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ آن را ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﺧﺮاﻓﺎت ﻫﻢ‬
‫ﻣﺮﺿﯽ اﺳﺖ روﺣﯽ؛ در ﻫﺮ ﺗﻮده ﮐﻪ زﯾﺎدﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻧﺴﺒﺖ در زﻧﺪﮔﯽ ﻋﻘﺐﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫]اﮔﺮ[ ﺑﺎور ﻧﺪارﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻪ وﺿﻊ ﮐﺸﻮرﻫﺎي اﯾﺮان و ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ ،‬ﯾﺎ ﭼﯿﻦ و ژاﭘﻦ‪ ،‬ﯾﺎ ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن و‬
‫روﺳﯿﻪ ﻧﮕﺎه ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ -9‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺧﺮاﻓﺎت ﺑﻬﺘﺮ از ﻟﺠﺎمﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﻣﺮدﻣﺎن ﺧﺮاﻓﯽ از‬
‫دﯾﮕﺮان ﻫﻢ درﺳﺖﺗﺮﻧﺪ و ﻫﻢ ﺧﯿﺮات و ﻣ‪‬ﺒ‪‬ﺮّاﺗﺸﺎن ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ‪ :‬از اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت اﯾﻦ‬
‫ﻃﻮر ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ دو راه ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﺪارﯾﻢ‪ :‬ﯾﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺧﺮاﻓﯽ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﯾﺎ ﻟﺠﺎم ﮔﺴﯿﺨﺘﻪ؛ و‬
‫ﺣﺎل آﻧﮑﻪ دو راه دﯾﮕﺮ ﻫﻢ دارﯾﻢ‪ :‬ﯾﮑﯽ آﻧﮑﻪ ﻧﻪ ﺧﺮاﻓﯽ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﻧﻪ ﻟﺠﺎم ﮔﺴﯿﺨﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﭘﯿﺮو‬
 ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫‪36‬‬

‫ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪاش ﻫﻤﺎن راﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدم در ﺻﺪر اﺳﻼم ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻢ ﭘﺎك‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﻫﻢ ﺧﺮاﻓﺎت ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ؛ دوم آﻧﮑﻪ ﻫﻢ ﺧﺮاﻓﯽ ﺑﺎﺷﯿﻢ و ﻫﻢ ﻟﺠﺎم ﮔﺴﯿﺨﺘﻪ‪ ،‬و آن راﻫﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ اﻣﺮوز ﻣﯽروﯾﻢ؛ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﺪ‪ ،‬ﻣﺮدم اﻣﺮوز‪ ،‬از اداري و ﺗﺎﺟﺮ و ﮐﺎﺳﺐ‪،‬‬
‫رﻓﺘﺎر و اﺧﻼﻗﺸﺎن ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؛ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﺮ ﯾﮏ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﮐﻨﯿﺪ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﺪ ﻫﻤﻪ‬
‫دﯾﻨﺪارﻧﺪ؛ از ﯾﮏ ﻃﺮف از راه ﺧﯿﺎﻧﺖ و اﺣﺘﮑﺎر و اﺧﺘﻼس ﭘﻮل ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآورﻧﺪ و از‬
‫ﻃﺮف دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ ﭘﻮل را ﺻﺮف روﺿﻪ و زﯾﺎرت ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و اﮔﺮ ﻫﻢ ﻗﺪري ﻣﻘﺪسﺗﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اول آن را دﺳﺖﮔﺮدان و ﺣﻼل ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻌﺪ زﯾﺎرت ﻣﯽروﻧﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮏ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺮدان ﻫﻔﺘﺎد ﺳﺎﻟﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﺧﺘﺮان ﭼﻬﺎرده ﺳﺎﻟﻪ ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ]و[ ﮔﻮش‬
‫ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﺟﺰ ﺟﻼءاﻟﻌﯿﻮن وﺟﻮدي ﮐﺘﺎﺑﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ؛ و ﺟﺰ »ﻣﻼ« داﻧﺸﻤﻨﺪي ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫از اﯾﻦ رو اﮔﺮ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎﺳﺖ ﺳﯿﺎه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬از ﻗﺪرت ﺧﺪا ﭼﻪ ﺑﻌﯿﺪ‬
‫اﺳﺖ؟ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص اﮔﺮ ﯾﮏ ﺟﻤﻠﮥ ﻋﺮﺑﯽ ﻫﻢ ﺑﻪ دﻧﺒﺎﻟﺶ ﻣﯽآوردﻧﺪ )ﻧﻤﻮﻧﮥ ﺣﺪﯾﺚ دﯾﺪه‬
‫ﺷﻮد(‪ .‬در آن زﻣﺎن آﺳﺎن ﺑﻮد ﺧﺮاﻓﺎت را ﺑﺎ درﺳﺘﯽ ﻧﮕﺎه داﺷﺖ‪ ،‬وﻟﯽ اﮐﻨﻮن در ﻓﮑﺮ ﻣﺮدم‬
‫ﯾﮑﯽ ﺗﮑﺎﻧﯽ ﭘﯿﺪا ﺷﺪه؛ در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﯿﺶ در ﻋﻘﯿﺪة ﺧﻮد ﭘﺎﺑﺮﺟﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ آن اﻧﺪازه‬
‫ﻓﮑﺮﺷﺎن ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ درﺳﺖ را از ﻧﺎدرﺳﺖ ﺟﺪا ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎﭼﺎر اﯾﻦ ﺗﺰﻟﺰل ﺑﺮ ﻧﻘﻄﻪ‬
‫ﺿﻌﻒ وارد ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻫﻤﺎن ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﭘﺎي ﻧﻔﻊ ﻣﺎدي در ﮐﺎر اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ‬
‫اﯾﻦ ﺧﺮاﻓﺎت ﭼﻮن ﺑﻪ ﻧﻔﻊ آﻧﯽ آﻧﻬﺎ ﮐﺎري ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻮد ﺳﺮﭘﻮﺷﯽ روي آﻧﻬﺎ ﻣﯽﮔﺬارد‪،‬‬
‫اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺟﺎ ﻣﺎﻧﺪه و اﯾﻦ ﺑﯽﻗﯿﺪي و ﻟﺠﺎمﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﻫﻢ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﻋﻼوه ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫و اﻣﺎ ﺧﯿﺮات و ﻣ‪‬ﺒ‪‬ﺮّات اﯾﻨﺎن ﻫﻢ ﮔﺮﭼﻪ زﯾﺎد اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺧﻮاﻫﯿﻢ دﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﭼﮕﻮﻧﻪ‬
‫ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ و ﻧﺘﯿﺠﻪاش ﭼﯿﺴﺖ‪.‬‬
 ‫ﮔﻔﺘﺎر دوم‪ :‬اﻣﺎﻣﺖ‬

‫دﯾﻦ اﻣﺮوز ﻣﺎ اﻣﺎﻣﺖ را ﭘﺲ از ﻧﺒﻮت ﻣﯽﺷﻤﺎرد‪ ،‬وﻟﯽ در ﻋﻤﻞ آن را ﺧﯿﻠﯽ ﺑﺎﻻﺗﺮ‬

‫ﻣﯽﺷﻤﺎرد‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﺎ و ﺷﻤﺎ ﻫﯿﭻ ﻧﺸﻨﯿﺪهاﯾﻢ ﮐﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﮐﻮري را ﺷﻔﺎ ﯾﺎ ﺑﯿﻤﺎري را ﺧﻮب ﮐﺮده‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﺪﯾﺪهاﯾﻢ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻧﺬري ﮐﻨﺪ؛ وﻟﯽ اﯾﻨﻬﺎ و ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻨﻬﺎ را درﺑﺎرة اﻣﺎم و‬
‫اﻣﺎﻣﺰاده ﺑﺴﯿﺎر ﺷﻨﯿﺪه و دﯾﺪهاﯾﻢ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﻣﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﺳﻮد و زﯾﺎن ﺧﻮد ﻧﯿﺴﺘﻢ وﻟﯽ‬
‫اﯾﻨﻬﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪» :‬ﺟﻬﺎن اﮔﺮ ﻓﻨﺎ ﺷﻮد ﻋﻠﯽ ﻓﻨﺎش ﻣﯽﮐﻨﺪ«‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻣﺴﻠّﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺎم ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮ اﺳﺖ؛ ﭘﺲ ﭼﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﻓﻀﺎﺋﻞ اﺋﻤﻪ و ﺳﺎدات اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﻣﺠﻠﺲﻫﺎ ﺑﺮﭘﺎ و ﮐﺘﺎبﻫﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬وﻟﯽ درﺑﺎرة‬
‫ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻣﻌﻤﻮل ﻧﯿﺴﺖ؟ آﯾﺎ ﻋﻠﺖ اﯾﻨﻬﺎ را ﺟﺰ ﻫﻢﭼﺸﻤﯽ و ﻟﺠﺒﺎزي ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي ﻣﯽﺗﻮان‬
‫داﻧﺴﺖ؟ ﻣﺎ ﺧﻮد ﺑﯿﻤﺎري داﺷﺘﯿﻢ ]ﮐﻪ[ ﻧﻮﺑﻪاي وﻗﺘﯽ ﺗﺐ ﻣﯽﮐﺮد ﭘﺮﺳﺘﺎرش ﻣﯽﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﻪ‬
‫ﮐﻨﯿﻢ؟ ﺧﺪا ﺧﻮاﺳﺘﻪ« و ﭼﻮن ﺧﻮب ﻣﯽﺷﺪ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪» :‬از ﺑﺮﮐﺖ اﺋﻤﮥ اﻃﻬﺎر راﺣﺖ ﺷﺪ«‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪﻫﺎ دﯾﺪم اﯾﻦ ﻃﺮز ﻓﮑﺮ ﻋﻤﻮﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺸﺎﻣﺪﻫﺎي ﺑﺪ را از ﺧﺪا و ﭘﯿﺸﺎﻣﺪﻫﺎي ﺧﻮب‬
‫را از اﺋﻤﻪ ﻣﯽداﻧﻨﺪ و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ را ﻫﻢ از ﻫﯿﭻ ﻃﺮف ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻧﻤﯽآورﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﯽداﻧﻢ ﮐﻪ ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﮔﻔﺖ اﯾﻦ ﺣﺮفﻫﺎ ﻣﺎل ﻋﻮام اﺳﺖ و رﺑﻄﯽ ﺑﻪ داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻧﺪارد‪.‬‬
‫آري اﯾﻦ ﺷﯿﻮة ﻣﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ ﮐﺴﯽ در ﺟﻠﻮ ﻧﯿﺴﺖ و ﻣﯿﺪان ﺑﺎز اﺳﺖ ﺗﺎ ﻫﺮﺟﺎ ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ‬
‫ﻣﯽﺗﺎزﯾﻢ وﻟﯽ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﯾﮏ ﮐﺴﯽ ﭘﯿﺪا ﺷﺪ و ﮔﻔﺖ ﭼﺮا زﯾﺎدهروي ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ ﻓﻮري ده ﺳﻨﮕﺮ‬
‫ﻋﻘﺐ ﻣﯽروﯾﻢ و ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ آن زﯾﺎده روي ﮐﺎر ﻋﻮام ﺑﻮده؛ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ‬
‫از ﮐﺘﺎب ﮐﺎﻓﯽ در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﯽآورﯾﻢ و ﺑﺎ آﻧﭽﻪ ﻗﺮآن درﺑﺎرة ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺳﻨﺠﯿﻢ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ‬
‫ﻋﻘﯿﺪة ﻋﻮام از ﮐﺠﺎ آب ﻣﯽﺧﻮرد‪:‬‬
‫اﺑﯽ ﺣﻤﺰه ﮔﻔﺖ‪ :‬وارد ﺷﺪم ﺑﺮ او و دﯾﺪم از زﻣﯿﻦ ﭼﯿﺰي ﺟﻤﻊ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﯾﻨﻬﺎ‬
 ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫‪38‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫ﺑﺮاي ﻓﺮزﻧﺪان‬ ‫ﭼﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧُﺮدهﻫﺎي ﭘﺮ ﻣﻼﺋﮑﻪ اﺳﺖ؛ ﺟﻤﻊ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ و از آن ﺑ‪‬ﺮدي‬
‫ﺧﻮد ﻣﯽﺳﺎزم‪ .‬در ﺟﺎي دﯾﮕﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ از رﺣﻠﺖ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ‪ ،‬ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﺑﺮاي دﻟﺪاري ﻓﺎﻃﻤﻪ‬
‫ﻣﯽآﻣﺪ و او را ﺧﺒﺮ ﻣﯽداد ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺎﻣﺪﻫﺎي آﯾﻨﺪه و اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ آﻧﻬﺎ را ﻣﯽﻧﻮﺷﺖ و در ﺟﺎي‬
‫دﯾﮕﺮ درﺑﺎرة اﯾﻦ ﻣﺼﺤﻒ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﺳﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺮآن ﺷﻤﺎ اﺳﺖ و ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ﺧﺪا ﻧﯿﺴﺖ در آن‬
‫از ﻗﺮآن ﺷﻤﺎ ﺣﺮﻓﯽ‪ ،‬وﻟﯽ در ﻗﺮآن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ وﺣﯽ را روح اﻻﻣﯿﻦ ﺑﺮ ﻗﻠﺐ ﺗﻮ ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺪ و‬
‫ﻫﯿﭻ ﻧﺎﻣﯽ از وﺣﯽ آوردن ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ و ﯾﺎ ﭘﺮ و ﭘﺸﻢ آن درﻣﯿﺎن ﻧﺒﻮده؛ و ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬اﮔﺮ اﯾﻦ‬
‫اﺣﺎدﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ راﺳﺘﯽ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ اﺳﻼم ﺑﺠﺎي ﯾﮏ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ‪ ،‬ﭼﻬﺎرده ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫داﺷﺖ‪.‬‬
‫و ﻧﯿﺰ در ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ز‪‬راره ﮔﻔﺖ‪ :‬از اﻣﺎم ﭼﯿﺰي ﭘﺮﺳﯿﺪم ﺟﻮاﺑﯽ داد و دﯾﮕﺮي آﻣﺪ و‬
‫ﻫﻤﺎن را ﭘﺮﺳﯿﺪ ﺟﻮاب دﯾﮕﺮي داد و ﺑﺎز دﯾﮕﺮي آﻣﺪ و ﻫﻤﺎن را ﭘﺮﺳﯿﺪ ﺟﻮاب دﯾﮕﺮي داد؛‬
‫ﺑﻌﺪ ﮔﻔﺘﻢ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ از ﺷﯿﻌﯿﺎن ﺷﻤﺎ ﯾﮏ ﭼﯿﺰ از ﺷﻤﺎ ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ و ﺷﻤﺎ ﺳﻪ ﺟﻮاب دادﯾﺪ؟ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﺑﺮاي اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺧﺘﻼف ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ اﻓﺘﺪ و ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻧﺸﻮﻧﺪ‪ .‬و در ﭼﻨﺪ ﺣﺪﯾﺚ دﯾﮕﺮ ﺟﻮاﺑﯽ‬
‫َ َ َ َ َُٓ َ ۡ ُۡ َ‬
‫ن أ ۡو‬ ‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻀﻤﻮن داده ﺷﺪه ﮐﻪ اﯾﻦ اﺧﺘﯿﺎري اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺎ واﮔﺬار ﺷﺪه‪ٰ�﴿ :‬ذا �طاؤنا فٱم‬
‫َۡ ۡ‬
‫ِك ب َغ ۡ� ح َ‬
‫اب ‪ (2 )﴾٣٩‬اﮔﺮ اﯾﻦ اﺣﺎدﯾﺚ ﻫﻢ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﭼﻪ ﻋﺮض ﮐﻨﻢ؟‬ ‫ٖ‬ ‫ِس‬ ‫أمس ِ ِ‬
‫ﮐﺘﺎبﻫﺎي ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺑﺴﯿﺎري از آﯾﺎت ﻗﺮآن را ﺑﻪ اﻣﺎﻣﺖ ﺗﺎوﯾﻞ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ‬
‫از آﻧﻬﺎ ﮐﻠﻤﻪﻫﺎي »ﺻﻼة« و »زﮐﺎت« و »اﺑﻞ« و »ﺑﻌﻮﺿﮥ« ﻗﺮآن را ﻫﻢ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺑﻪ ﻋﻠﯽ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ اﻣﺎﻣﺖ راﺳﺘﯽ ﺗﺎ اﯾﻦ اﻧﺪازه ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮآن ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﺮا ﺑﺮاي ﯾﮏ ﺑﺎر ﻫﻢ ﺷﺪه اﯾﻦ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع را آﺷﮑﺎر ﻧﮕﻔﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺮ ﺳﺮ اﯾﻦ ﮐﺎر ﻧﺸﻮد؟‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻣﯽﺗﺮﺳﯿﺪ از اﯾﻨﮑﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ و ﻣﺮدم ﻧﭙﺬﯾﺮﻧﺪ و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﺧﻮد ﻗﺮآن و‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﮔﻮاه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎري ﯾﺎ ﺗﻘﯿﻪ در ﮐﺎر ﺧﻮد او ﻧﺒﻮده‪ .‬وآﻧﮕﻬﯽ ﺷﻤﺎ‬

‫‪ -1‬ﺑ‪‬ﺮد‪ :‬ﻧﻮﻋﯽ ﭘﺎرﭼﻪ ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎ ﮐﻪ ﭘﯿﺸﺘﺮ در ﯾﻤﻦ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬وﯾﺮاﺳﺘﺎر‬

‫‪ -2‬اﯾﻦ ﺑﺨﺸﺶ ﻣﺎﺳﺖ ]آن را[ ﺑﻰﺷﻤﺎر ﺑﺒﺨﺶ ﯾﺎ ﻧﮕﺎه دار ]ص ‪.[39 :‬‬
 ‫‪39‬‬ ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬

‫ﮐﻪ ﺻﺪﻫﺎ ﺣﺪﯾﺚ از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﺻﺮﯾﺢ ﮔﻔﺘﻪ‪ ،‬ﭘﺲ دﯾﮕﺮ اﯾﻦ‬
‫ﺳﺨﻦ ﭼﻪ ﻣﻌﻨﺎ دارد؟ و ﻧﯿﺰ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪» :‬اﻣﺎﻣﺖ در ﻗﺮآن ﺑﺴﯿﺎر ﺗﺼﺮﯾﺢ ﺷﺪه وﻟﯽ آﻧﻬﺎ را‬
‫اﻧﺪاﺧﺘﻪاﻧﺪ ﯾﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ دادهاﻧﺪ و اﻣﺎم زﻣﺎن ﮐﻪ آﻣﺪ ﻗﺮآن درﺳﺖ را ﻣﯽآورد«‪ .‬ﺑﺒﯿﻨﯿﺪ ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ‬
‫ﺷﺎﺧﻪ را از دﺳﺖ ﻧﺪﻫﻨﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ رﯾﺸﻪ را ﻣﯽزﻧﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮب اﮔﺮ اﯾﻨﻄﻮر ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ دﯾﮕﺮ ﻗﺮآن‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮرات ﭼﻪ ﻓﺮق ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ؟ ﯾﮏ دﻟﯿﻞ ﺑﺰرگ ﺑﺮ راﺳﺘﮕﻮﯾﯽ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻗﺮآن اﺳﺖ؛ و‬
‫دﻟﯿﻞ دﯾﮕﺮ‪ ،‬اﺛﺮِ ﮔﻔﺘﻪﻫﺎي اوﺳﺖ در ﻫﻤﺮاﻫﺎﻧﺶ؛ آن را ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺮده و اﯾﻦ را ﻫﻢ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪» :‬ارﺗﺪ اﻨﻟﺎس ﺑﻌﺪ رﺳﻮل اﷲ إﻻ ﺛﻼﺛﺔ«) ‪.(1‬‬
‫ﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﺎ ﻧﻈﺮ ﺣﻘﯿﻘﺖﺟﻮﯾﯽ ﻗﺮآن و ﺗﺎرﯾﺦ ﺻﺪر اﺳﻼم را ﻧﮕﺎه ﮐﻨﯿﻢ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ اﻣﺎﻣﺖ‬
‫در اول ﯾﮏ اﻣﺮ ﺧﯿﻠﯽ ﺳﺎده ﯾﺎ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ ﻗﺮآن و ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ درﺑﺎرة آن ﺳﺎﮐﺖ ﺑﻮدهاﻧﺪ؛‬
‫وﻟﯽ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﮐﻪ زﻣﺎﻣﺪاران اﯾﺮان دﯾﺪﻧﺪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ زﯾﺮ ﺑﺎر ﺧﻠﻔﺎي ﻋﺮب ﯾﺎ ﺗﺮك ﺑﺮوﻧﺪ و ﺑﺎﯾﺪ‬
‫از ﻧﯿﺮوي ﺗﻮده ﺑﺮاي اﯾﺴﺘﺎدﮔﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ آﻧﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎﻣﺖ را ﺑﻪ اﯾﻦ رﻧﮓﻫﺎ در‬
‫آوردﻧﺪ؛ و ﻣﺎ ﻫﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻋﺎدت را ﻫﻤﯿﺸﻪ داﺷﺘﻪاﯾﻢ ﮐﻪ رو ﺑﻪ ﻫﺮ ﻃﺮف ﺑﯿﻔﺘﯿﻢ ﻣﯽروﯾﻢ ﺗﺎ‬
‫ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ دارﯾﻢ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ از ﻋﻠﯽ ﺳﺘﺎﯾﺶ ﮐﻨﯿﻢ او را ﻣﯽﺑﺮﯾﻢ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ »ﮐﺘﺎب‬
‫ﻓﻀﻞ او را آب ﺑﺤﺮ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﺮ ﮐﻨﯽ ﺳﺮِ اﻧﮕﺸﺖ و ﺻﻔﺤﻪ ﺑﺸﻤﺎري« و اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ‬
‫از ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ ﭼﯿﺰي ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ ﻣﯽروﯾﻢ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺧﻮدﺗﺎن ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯽداﻧﯿﺪ‪.‬‬
‫آب ﯾﮏ ﺟﻮ اﮔﺮ از ﯾﮏ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮ آﯾﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﮐﻤﺘﺮ ﻧﺸﻮد‪ ،‬زﯾﺎدﺗﺮ‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ؛ ﺣﺎل ﺷﻤﺎ ﮐﺘﺎبﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ درﺑﺎرة اﻣﺎﻣﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺎ ﻫﻢ‬
‫ﺑﺴﻨﺠﯿﺪ و ﯾﺎ ﯾﮏ ﮐﺘﺎب از ﭘﯿﺶ از دورة ﺻﻔﻮﯾﻪ و ﯾﮏ ﮐﺘﺎب ﻫﻢ از ﺑﻌﺪ از آن ﭘﻬﻠﻮي ﻫﻢ‬
‫ﺑﮕﺬارﯾﺪ؛ آﻧﮕﺎه ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﭼﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮ ﻣﯽآﯾﺪ‪ ،‬ﻏُﻠﻮ‪ ‬آﻧﻬﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﺣﺠﻤﺸﺎن ﺑﺰرگﺗﺮ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺷﻤﺎ ﮐﺘﺎب »ﻣﻘﺘﻞ ]ﻧﻮﺷﺘﮥ[ ﺳﯿﺪ اﺑﻦ ﻃﺎوس« را ﺑﺎ ﺟﻠﺪ دﻫﻢ »ﺑﺤﺎر« و آن را ﺑﺎ‬
‫»اﺳﺮار اﻟﺸﻬﺎدة« درﺑﻨﺪي ﺑﺴﻨﺠﯿﺪ؛ آﻧﮕﺎه از ﺧﻮد ﺑﭙﺮﺳﯿﺪ ﻋﻠﺖ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ اﺧﺘﻼف ﭼﯿﺴﺖ؛‬

‫‪» -1‬ﺑﻌﺪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮمص ﻫﻤﮥ ﻣﺮدم ﻣﺮﺗﺪ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ‪ :‬ﻣﻘﺪاد و اﺑﻮذر ﻓﺎرﺳﯽ و ﺳﻠﻤﺎن ﻓﺎرﺳﯽ«‪.‬‬
‫وﯾﺮاﺳﺘﺎر‬
 ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫‪40‬‬

‫اﯾﻨﻬﺎ را ﮐﻪ درﺑﻨﺪي ﻧﻮﺷﺘﻪ از ﮐﺠﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ آورده ﮐﻪ ﺳﯿﺪ اﺑﻦﻃﺎوس ﯾﺎ ﻣﺠﻠﺴﯽ ﺑﻪ آن‬
‫دﺳﺘﺮﺳﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ؟‬
‫ﯾﮏ زﻣﺎﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳﺖ اﯾﻦ ﻃﻮر اﻗﺘﻀﺎ ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺮاي اﺳﺘﻘﻼل اﯾﺮان و ﯾﺎ ﻧﮕﻬﺪاري آن در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ دو دﺷﻤﻦ ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ و ازﺑﮏ‪ ،‬ﻣﺮدم را ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﮔﺮﯾﻪ و زﯾﺎرت و دﺳﺘﻪ‬
‫و ﮔﻨﺒﺪ و ﻗﺒﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﮑﺎن ﺑﯿﺎورﻧﺪ؛ وﻟﯽ ﭼﻪ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ آن ﺳﯿﺎﺳﺘﺪاران ﺑﺎ ﺳﯿﺎﺳﺘﺸﺎن رﻓﺘﻨﺪ و ﻧﺎﺑﻮد‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و دﻧﯿﺎ ﻫﻢ ﻗﺮنﻫﺎ ﭘﯿﺶ رﻓﺖ‪ ،‬وﻟﯽ اﯾﻦ ﺑﺪﻋﺖﻫﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻣﺎﻧﺪ و ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ‬
‫ﺗﺎ ﮐﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﺮﻓﺘﺎر اﯾﻨﻬﺎ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ .‬اﯾﻨﮑﻪ ﻗﺮآن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﺳﺘﻤﮑﺎرﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮدم ﮐﺴﺎﻧﯽاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا‬
‫دروغ ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﭼﻪ رﻧﮓ دﯾﻦ ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﭘﺎﯾﺪار ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺷﻬﺮي را ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﯿﺎﺳﺖ وﯾﺮان ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ از اﯾﻨﮑﻪ‬
‫ﺑﺪﻋﺘﯽ ﺑﻨﺎم دﯾﻦ ﺑﺴﺎزد‪ .‬آن ﻫﻤﻪ ﺧﺮاﺑﯽﻫﺎ‪ ،‬ﻏﺎرتﻫﺎ‪ ،‬ﺟﻨﮓﻫﺎ‪ ،‬ﻗﺤﻄﯽﻫﺎ ﮐﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ واﻗﻊ‬
‫ﺷﺪه‪ ،‬اﻣﺮوز ﺟﺰ در ﺗﺎرﯾﺦ از آﻧﻬﺎ اﺛﺮي ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﯿﻢ؛ وﻟﯽ آن ﺑﺪﻋﺖﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺎم دﯾﻦ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺮﭘﺎﺳﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﻫﻢ آﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﺪﻋﺘﯽ‬
‫ﻧﺒﺮد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺎرﺷﺎن ﺳﻮدﻣﻨﺪﺗﺮ و ﭘﺎداﺷﺸﺎن در ﭘﯿﺶ ﺧﺪا ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻦ ﺧﻮب‬
‫ﻣﯽداﻧﻢ ﮐﻪ ﺧﻮاﻧﺪن اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﺮاي آﻧﺎن ﮐﻪ اﻣﺎﻣﺰاده را در دﺳﺘﮕﺎه ﺧﺪا ﻫﻤﻪﮐﺎره ﯾﺎ وزﯾﺮِ‬
‫درﺑﺎر ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ اﻧﺪازه دﺷﻮار اﺳﺖ؛ وﻟﯽ ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺮد؟ آﯾﺎ ﻣﯽﺗﻮان اﯾﻦ ﮔﺮﻓﺘﺎريﻫﺎ را‬
‫ﻫﻤﭽﻨﺎن دﯾﺪ و ﺧﺎﻣﻮش ﻧﺸﺴﺖ؟ راﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﮔﺮﻓﺘﺎريﻫﺎي ﺑﺰرگﺗﺮ از اﯾﻨﻬﺎ ﻫﻢ‬
‫دارﯾﻢ‪ ،‬وﻟﯽ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﻫﺴﺖ ﻣﺮدم ﭼﻮن ﻣﯽداﻧﻨﺪ آﻧﻬﺎ ﮔﺮﻓﺘﺎري اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺎﭼﺎر در ﻓﮑﺮ اﺻﻼح‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ اﻣﺎ اﯾﻨﻬﺎ را ﮔﺬﺷﺘﻪ از اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ وﺳﯿﻠﮥ ﺳﻌﺎدت دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت‬
‫ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮔﺮﻓﺘﺎري اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ اﻧﺪازه ﻫﻢ ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﺧﯿﻠﯽ ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﯾﺮاﻧﯿﺎن ـﭼﻨﺎن ﮐﻪ دﯾﺪﯾﻢـ ﺧﺪا و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ را ﻓﺪاي اﻣﺎﻣﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ و ـﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺧﻮاﻫﯿﻢ‬
‫دﯾﺪـ زﻧﺪﮔﯽ و ﮐﺸﻮر و ﻣﺎل و وﻗﺖ ﺧﻮد را ﻫﻢ روي اﯾﻦ ﮐﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪاﻧﺪ؛ و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ اﻣﺎم‬
‫ﻫﺮ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي زﻣﺎن ﺧﻮد اﻣﺎم اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ زﻣﺎنﻫﺎي دﯾﮕﺮ؛ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ در ﮐﺘﺎب ﮐﺎﻓﯽ‬
 ‫‪41‬‬ ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬

‫رﺳﯿﺪه »ﻞﻛ إﻣﺎم ﻫﺎد لﻠﻘﺮن اﺬﻟي ﻫﻮ ﻓﻴﻪ«) ‪ .(1‬و اﮔﺮ ﮐﺘﺎب ﻧﻬﺞ اﻟﺒﻼﻏﻪ را ﻫﻢ ﻣﺪرك ﻗﺮار‬
‫دﻫﯿﻢ‪ ،‬ﺧﻮد اﻣﺎم ﻋﻠﯽ اﺑﻦ اﺑﯽﻃﺎﻟﺐ در ﻧﺎﻣﻪاي ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﺎوﯾﻪ ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﻮراي‬
‫ﻣﻬﺎﺟﺮ و اﻧﺼﺎر اﮔﺮ ﮐﺴﯽ را اﻣﺎم ﮔﺮداﻧﯿﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن رﺿﺎي ﺧﺪاﺳﺖ )رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ ﻧﺎﻣﮥ ﺷﺸﻢ‬
‫از ﻗﺴﻤﺖ ﮐﺘﺎبﻫﺎ( وﻟﯽ ﻣﺎ در ﺻﺪد ﺑﯿﺎن اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻧﯿﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬زﯾﺮا ﻧﻪ ﺑﻪ ﺣﺎل ﻣﺎ ﺳﻮدي‬
‫دارد‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﻏﺮضﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ دو ﻃﺮف ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮدهاﻧﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ درﺳﺖ از ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ‬
‫ﮐﺎر آﮔﺎه ﺷﻮﯾﻢ؛ وﻟﯽ آﻧﭽﻪ ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺎم ﺧﯿﻠﯽ ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮ اﺳﺖ از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ؛ و‬
‫ﺧﻮد ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺣﮑﻢ ﻗﺮآن‪ ،‬ﺑﺸﺮي اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﯾﮕﺮان ﮐﻪ ﻧﻪ ﻏﯿﺐ ﻣﯽداﻧﺪ و ﻧﻪ‬
‫ﺑﺎباﻟﺤﻮاﺋﺞ اﺳﺖ و ﻧﻪ ﮐﻮر ﺷﻔﺎ ﻣﯽدﻫﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﻓﺮﻗﺶ ﺑﺎ دﯾﮕﺮان ﻫﻤﺎن وﺣﯽ اﺳﺖ؛ و اﯾﻦ‬
‫ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎ ﻫﻢ ﮐﻪ ﭘﯿﺪا ﺷﺪه‪ ،‬زاﯾﯿﺪة ﺳﯿﺎﺳﺖ و ﺑﺰرگ ﺷﺪة ﺗﻘﻠﯿﺪ و ﺑﺮ ﭘﺎﻣﺎﻧﺪة ﻋﺎدت اﺳﺖ‪.‬‬
‫دﯾﻦ اﻣﺮوز ﻣﺎ ﻋﺰاداري را ﯾﮑﯽ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎ داﻧﺴﺘﻪ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬ﺛﻮاب آن‬
‫را ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻤﺮده ﺑﺎ ﻫﺰار ﺣﺞ و ﻫﺰار ﻋﻤﺮه و ﻫﺰار ﺟﻬﺎد ﺑﺎ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪا و ﺛﻮاب ﻫﺮ ﻧﺒﯽ و‬
‫رﺳﻮل و ﺻﺪﯾﻖ و ﺷﻬﯿﺪي ﮐﻪ ﻣﺮده ﯾﺎ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪه از روز ﺧﻠﻖ دﻧﯿﺎ ﺗﺎ ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ .‬ﺧﻮاﻫﺶ دارم‬
‫ﯾﮏ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ و ﺑﺒﯿﻨﯿﺪ دروغ و ﮔﺰاﻓﻪ از اﯾﻦ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻫﻢ ﻣﯽﺷﻮد ﺑﺮ‬
‫ﺧﺪا ﺑﺴﺖ‪ .‬راﺳﺘﯽ اﮔﺮ اﺧﺘﯿﺎر ﺑﻬﺸﺖ و ﺟﻬﻨﻢ ﺑﻪ دﺳﺖ ﯾﮏ ﮐﻮدك ﺑﯿﺨﺮدي ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ‬
‫ﮐﺎري ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد؟‬
‫ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺮاي ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮔﻮشﻫﺎﺷﺎن از ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﮔﺰاﻓﻪﻫﺎ ﭘﺮ ﺷﺪه‪ ،‬اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﻫﻢ‬
‫ﻫﯿﭻ ﺗﺎزﮔﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ‪» :‬از ﻗﺪرت ﺧﺪا ﭼﻪ ﺑﻌﯿﺪ اﺳﺖ؟« وﻟﯽ دﯾﮕﺮ ﻓﮑﺮ‬
‫ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺪا ﻏﯿﺮ از ﻗﺪرت‪ ،‬ﻋﺪاﻟﺘﯽ ﻫﻢ دارد‪ .‬ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ ﻟﯿﺮه را ﺑﻪ ﺟﺎي رﯾﺎل ﺧﺮج‬
‫ﮐﻨﯿﺪ؛ وﻟﯽ آﯾﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﮐﺮد؟ اﮔﺮ انﺷﺎءاﷲ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺷﻤﺎ آﻗﺎي ﻋﺰادار رﻓﺘﯿﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺑﻬﺸﺖ و آن ﺑﺎﻻ ﺑﺎﻻﻫﺎي ﺑﻬﺸﺖ را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ دادﻧﺪ )آرزو ﺑﺠﻮاﻧﺎن ﻋﯿﺐ ﻧﯿﺴﺖ( و ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ‬
‫اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﻫﻢ ﺷﻬﺪاي ﺑﺪر و اﺣﺪ و ﻫﻤﮥ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮان را زﯾﺮ دﺳﺖ ﺷﻤﺎ ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻻﻏﯿﺮﺗﺎً‬
‫ﺷﻤﺎ ﺧﻮدﺗﺎن آﻧﺠﺎ ﺧﺠﺎﻟﺖ ﻧﻤﯽﮐﺸﯿﺪ اﮔﺮ ﺷﻬﺪاي ﺑﺪر ﺑﻪ ﺧﺪا اﻋﺘﺮاض ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ‪» :‬ﻣﺎ در‬
‫ﻣﻮﻗﻊ ﺿﻌﻒ‪ ‬اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﻪ ﯾﺎري آن ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﯿﻢ و ﺑﻨﺎي آن را ﺑﺎ ﺧﻮن ﺧﻮد ﺑﺎﻻ ﺑﺮدﯾﻢ؛ ﭘﺲ‬

‫‪» -1‬ﻫﺮ اﻣﺎﻣﯽ‪ ،‬ﻫﺪاﯾﺘﮕﺮ ﻫﻤﺎن ﻋﺼﺮ و دورهاي اﺳﺖ ﮐﻪ در آن زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ«‪ .‬وﯾﺮاﺳﺘﺎر‬
 ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫‪42‬‬

‫ﭼﻄﻮر ﻣﺎ را ﻫﺰار درﺟﻪ ﭘﺎﯾﯿﻨﺘﺮ از آن آﻗﺎي ﻋﺰادار ﺟﺎ دادي؟« آﯾﺎ ﺷﻤﺎ ﺧﻮدﺗﺎن ﺑﺎز روي‬
‫ﻧﺸﺴﺘﻦ آﻧﺠﺎ ﺧﻮاﻫﯿﺪ داﺷﺖ؟‬
‫ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ‪» :‬ﯾﺎدﺑﻮد و اﺣﺘﺮام ﺑﺰرﮔﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﮐﺎري اﺳﺖ ﺧﻮب؛ ﺣﺎﻻ ﺑﺮ‬
‫ﻓﺮض ﻫﻢ اﯾﻦ اﺣﺎدﯾﺚ دروغ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺻﻞ اﯾﻦ ﮐﺎر ﮐﻪ ﺑﺪ ﻧﯿﺴﺖ«‪ .‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ‪ :‬ﺑﻌﻀﯽ از‬
‫ﺳﻮداﮔﺮان ﺑﺮاي ﻫﺮ ﮐﺎﻻي ﺧﻮد ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﮥ ﺧﻮﺑﯽ دم دﺳﺖ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ ]ﮐﻪ[ در ﻫﻨﮕﺎم‬
‫ﮔﻔﺘﮕﻮ آن را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ؛ وﻟﯽ در ﻫﻨﮕﺎم ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺗﺤﻮﯾﻞ ﮐﺎﻻ‪ ،‬ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫دﯾﻦ اﻣﺮوز ﻣﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺣﺎل درآﻣﺪه؛ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ در ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم ﮔﻔﺘﮕﻮ‬
‫ـ ﺑﺨﺼﻮص ﺑﺎ ﻣﺮدﻣﺎن ﮐﻨﺠﮑﺎوـ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪» :‬اﯾﻦ زﯾﺎرت و ﻋﺰاﻫﺎ ﺑﺮاي ﯾﺎدﺑﻮد و اﺣﺘﺮام‬
‫اﺳﺖ و دﯾﮕﺮان ﻫﻢ دارﻧﺪ«‪ ،‬وﻟﯽ ﭘﺎي ﻋﻤﻞ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آﯾﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﺑﺴﺎط دﯾﮕﺮي اﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﯾﮏ ﻃﺮف‪ ،‬در ﻫﺮ ﺷﻬﺮ و دﻫﯽ آن ﻫﻤﻪ ﻋﺰاﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎ اﺳﺒﺎب ﮐﻮدﮐﺎﻧﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪاﻧﺪ و در ﻫﺮ‬
‫ﺳﺎل‪ ،‬ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺎر ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺎت ﮐﻮدﮐﺎﻧﻪﺗﺮي ﺑﻪ راه ﻣﯽاﻓﺘﻨﺪ؛ از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻣﺎه از ﺳﺎل را‬
‫ﺑﺮاي ﻋﺰاداري ﻗﺮار دادهاﻧﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻫﻢ ﻗﺎﻧﻊ ﻧﺸﺪهاﻧﺪ و ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ اﯾﻦ‬
‫ُ‬
‫ﯾﺎﺳﯿﻦ را ﺑﻪ ﮔﻮش ﻣﺮدم ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻞﻛ ﻳَﻮمٍ ﺎﻋﺷﻮراء«) ‪ (1‬ﺑﺎري اﮔﺮ از اﯾﻦ ﻫﻤﻪ وﻗﺖ و‬
‫ﺧﺮﺟﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ راه ﺻﺮف ﺷﺪه و ﻣﯽﺷﻮد ﯾﮏ ﻧﺘﯿﺠﻪﻫﺎي ﺧﺮدﻣﻨﺪاﻧﻪ ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺑﺪ ﻧﺒﻮد؛‬
‫وﻟﯽ ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺑﯿﺪار ﮐﺮدن ﻣﺮدم‪ ،‬اﯾﻦ دروغﻫﺎي ﺷﺎﺧﺪار را در ﻣﻐﺰ ﻣﺮدم ﺟﺎ‬
‫ﻣﯽدﻫﻨﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﻧﯿﺮوي ﺧﺮد‪ ‬اﯾﻦ ﺗﻮده را راﺳﺘﯽ از ﮐﺎر اﻧﺪاﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫رﺳﻮاﺗﺮﯾﻦ دروغﻫﺎ را ﺑﻪ ﻧﺎم دﯾﻦ ﻣﯽﭘﺬﯾﺮﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﺣﻘﺎﯾﻖ ﻋﻠﻢ و زﻧﺪﮔﯽ ﻃﻌﻨﻪﻫﺎ ﻣﯽزﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ آﻧﮑﻪ ﺑﺮ ﻓﺮض آﻧﭽﻪ درﺑﺎرة اﻣﺎﻣﺖ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬درﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﯾﻦ زﯾﺎدهرويﻫﺎ ﻏﻠﻂ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا در ﻫﺮ راﻫﯽ و ﺑﻪ ﺧﺼﻮص در راه ﺧﺪا‪ ،‬ﻧﺎم ﺷﺨﺺ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻢ ﺑﺎﺷﺪ؛ اﻣﺎﻣﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎي ﺧﻮد‪ ،‬ﺧﻮد ﻧﺒﻮت را ﻫﻢ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺟﺰء دﯾﻦ ﺷﻤﺮد‪ ،‬زﯾﺮا آﻧﺎن راﻫﻨﻤﺎي دﯾﻨﻨﺪ ﻧﻪ ﺟﺰء‬
‫دﯾﻦ؛ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ راﻫﯽ را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﺸﺎن داد‪ ،‬او راﻫﻨﻤﺎي ﻣﻘﺼﻮد ﺷﻤﺎ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺟﺰء‬
‫ﻣﻘﺼﻮد؛ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ از او ﺗﺸﮑﺮي ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ و ﭘﯽ ﮐﺎر ﺧﻮد ﻣﯽروﯾﺪ‪ .‬ﺣﺎل اﮔﺮ‬

‫‪ -1‬ﺑﺨﺸﯽ از ﯾﮏ رواﯾﺖ ﻣﻌﺮوف ﺷﯿﻌﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻫﻤﮥ روزﻫﺎ ﻋﺎﺷﻮراﺳﺖ و ﻫﻤﮥ ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎ‬
‫ﮐﺮﺑﻼﺳﺖ«‪ .‬وﯾﺮاﺳﺘﺎر‬
 ‫‪43‬‬ ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬

‫ﺑﺨﻮاﻫﯿﺪ ﺑﻪ ﺟﺎي ﭘﯿﻤﻮدن راه‪ ،‬ﺧﻮد را ﺳﺮﮔﺮم راﻫﻨﻤﺎ ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﻧﺎﭼﺎر از ﻣﻘﺼﻮد ﺑﺎز ﻣﯽﻣﺎﻧﯿﺪ‪،‬‬
‫ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻣﺎ اﻣﺮوز ﺑﺎز ﻣﺎﻧﺪهاﯾﻢ‪.‬‬
‫و اﯾﻦ ﻫﻢ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ اول ﺷﺨﺺ را ﺑﺸﻨﺎﺳﯿﻢ ﺗﺎ ﮔﻔﺘﻪﻫﺎﯾﺶ را ﺑﺎور ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬درﺳﺖ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ؛ زﯾﺮا ﻣﻌﺮّف ﻫﺮ ﮐﺴﯽ از راﻫﻨﻤﺎ و ﻣﻬﻨﺪس و ﭘﺰﺷﮏ و ﻧﺠﺎر و آﻫﻨﮕﺮ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﮐﺎر‬
‫اوﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﺷﺨﺺ او‪.‬‬
‫اﮔﺮ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎي ﺑﯿﻬﻮده ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻧﺎمﻫﺎ و ﺷﺨﺺﻫﺎ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﻨﻈﻮر اﺻﻠﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺗﻮﺣﯿﺪ اﺳﺖ و ﺗﻘﻮا ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻢ زودﺗﺮ اﯾﻦ اﺧﺘﻼفﻫﺎ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ و ﻫﻢ ﺑﻬﺘﺮ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ‬
‫� ۡم َ� َّ� َ� ۡع ُب َد إ َّ� ٱ َّ َ‬
‫�﴾) ‪.(1‬‬
‫َ َ َ ۡ ْ َٰ َ َ َ َ ٓ َ ۡ َ َ َ َ ۡ َ ُ‬
‫داﺷﺖ‪�﴿ .‬عالوا إِ� � ِمةٖ سواء ِۢ بيننا و�ين‬
‫ِ‬

‫‪» -1‬ﺑﯿﺎﯾﯿﺪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺳﺨﻨﻰ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﻣﺎ و ﺷﻤﺎ ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ ﺑﺎﯾﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬ﮐﻪ ﺟﺰ ﺧﺪا را ﻧﭙﺮﺳﺘﯿﻢ« ]آلﻋﻤﺮان‪[64 :‬‬
 ‫ﮔﻔﺘﺎر ﺳﻮم‪ :‬روﺣﺎﻧﯽ‬

‫دﯾﻦ اﻣﺮوز ﻣﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﻓﻘﯿﻪ در زﻣﺎن ﻏﯿﺒﺖ‪ ،‬ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ اﻣﺎم اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﭼﻨﺪﯾﻦ‬
‫اﺷﮑﺎل ﻓﻘﻬﯽ و ﻋﻤﻠﯽ وارد اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي اﺧﺘﺼﺎر آﻧﻬﺎ را ﺣﺬف و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ اﮐﺘﻔﺎ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‬
‫ﮐﻪ اﮔﺮ اﯾﻦ ﻧﯿﺎﺑﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي ﺑﯿﺎن اﺣﮑﺎم اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺴﻠّﻢ ﺑﺮ ﺧﻼف ﻣﻘﺼﻮد ﺷﻤﺎﺳﺖ؛ و اﮔﺮ‬
‫ﺑﺮاي وﻻﯾﺖ و ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺖ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﺎ در ﻫﺮ ﻣﺤﻠﻪ‪ ،‬و ﮔﺎﻫﯽ در ﯾﮏ ﺧﺎﻧﻪ‪،‬‬
‫ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺷﺎه ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ؛ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﻫﻢ ﻫﻤﮥ ﻓﻘﻬﺎ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ دﺳﺘﺮﺳﯽ دارﻧﺪ‪ ،‬در‬
‫اﯾﻦ ﮐﺎر دﺧﺎﻟﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از اﯾﻦ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺴﯽ را ﺑﻬﺮ ﮐﺎري ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓﻘﯿﻪ و‬
‫ﮐﺸﻮرداري‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن ﭘﺰﺷﮏ و ﻣﯿﮑﺎﻧﯿﮑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﺑﺎ ﻫﻢ رﺑﻄﯽ ﻧﺪارد و ﭘﺲ از ﻫﻤﮥ‬
‫اﯾﻨﻬﺎ‪ ،‬ﺗﺎزه ﻃﺒﻖ ﻫﻤﺎن ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻓﻘﻬﯽ ﻫﻢ اﯾﻦ ادﻋﺎ ﮐﻪ »ﺣﮑﻮﻣﺖ‪ ،‬ﺣﻖ ﻓﻘﯿﻪ اﺳﺖ« ﻫﯿﭻ دﻟﯿﻞ‬
‫ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪» :‬ﻻزم ﻧﯿﺴﺖ ﺣﮑﻮﻣﺖ دﺳﺖ ﻓﻘﯿﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ دﺳﺖ ﻫﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻫﺴﺖ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ از ﻓﻘﻬﺎ اﺟﺎزه ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ از ﺷﺎﻫﺎن ﭘﯿﺶ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﺎر را‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و در ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ اﯾﺮان ﻫﻢ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه«‪.‬‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ‪ :‬اﯾﻦ اﺟﺎزه اﮔﺮ ﺗﻨﻬﺎ از ﻧﻈﺮ ﺗﺸﺮﯾﻔﺎت ﯾﺎ ﺑﺮاي ﺗﺒﺮك اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺘﯿﺠﮥ ﻋﻤﻠﯽ‬
‫ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺑﺮاي ﺧﺎﻟﯽ ﻧﺒﻮدن ﻋﺮﯾﻀﻪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ و دوﻟﺖ اﺟﺎزه ﻣﯽدﻫﻢ ﮐﻪ ﻫﺮ‬
‫ﮐﺎري را ﺑﺮاي ﮐﺸﻮر و ﻣﺮدم ﻣﻔﯿﺪ ﻣﯽداﻧﻨﺪ اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ و اﮔﺮ ﺑﺮاي اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ راﺳﺘﯽ‬
‫ﻫﻤﮥ ﮐﺎرﻫﺎي ﮐﺸﻮر را ﺑﻪ اﯾﻦ دﺳﺘﻮر اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﻧﺸﺪﻧﯽ و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت‬
‫دﯾﮕﺮ‪ ،‬دور ﻻزم ﻣﯽآﯾﺪ؛ زﯾﺮا ﺑﻪ اﯾﻦ ﺣﺴﺎب‪ ،‬ﺑﻮدنِ ﻗﺎﻧﻮن و ﻣﺠﻠﺲ‪ ،‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﺟﺎزة ﻓﻘﯿﻪ‬
‫اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺑﻮدن ﻓﻘﯿﻪ ﻫﻢ ﻗﺎﻧﻮن و ﻣﺠﻠﺲ و دوﻟﺖ ﻣﻌﻨﺎ ﻧﺪارد )ﮔﻔﺘﺎر ﺣﮑﻮﻣﺖ و ﻗﺎﻧﻮن دﯾﺪه‬
‫ﺷﻮد(‪.‬‬
‫دﯾﻦ اﻣﺮوز ﻣﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻘﻠﯿﺪ از ﻣﺠﺘﻬﺪ زﻧﺪه ﮐﺮد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﻣﺠﺘﻬﺪي‬
‫ﻣ‪‬ﺮد‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪﻫﺎ و رﺳﺎﻟﻪﻫﺎ و وﻗﺖﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺻﺮف آﻣﻮﺧﺘﻦ آﻧﻬﺎ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻨﺎر رود‬
 ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫‪46‬‬

‫و ﺑﺎز ﻣﺮدم از ﻧﻮ ﮐﺘﺎب ﺑﺨﺮﻧﺪ و ﻣﺪتﻫﺎ وﻗﺖ ﺻﺮف آﻣﻮﺧﺘﻦ آن ﮐﻨﻨﺪ؛ ﭼﺮا؟ دﻟﯿﻞ اﯾﻦ ﮐﺎر‬
‫ﭼﯿﺴﺖ؟ ﺧﺠﺎﻟﺖ ﻣﯽﮐﺸﻢ ﻋﺮض ﮐﻨﻢ؛ ﺑﻠﮑﻪ دﻟﯿﻞ ﻧﻘﻞ و ﻋﻘﻞ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف آن اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﻧﻘﻞ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻓﺎرﺟﻌﻮا إﻰﻟ رواة أﺣﺎدﻳثﻨﺎ«) ‪ (1‬اﮔﺮ ﺣﯿﺎت ﺷﺮط ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ رواﯾﺖﻫﺎ را‬
‫ﻫﻢ ﮐﻨﺎر ﮔﺬارﯾﺪ؛ و ﻋﻘﻞ ﻫﻢ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ اﮔﺮ ﯾﮏ ﻋﺎﻟﻤﯽ از ﭘﺰﺷﮏ ﯾﺎ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﯾﺎ ﻓﻘﯿﻪ در ﻓﻦ‬
‫ﺧﻮد ﮐﺎري را اﻧﺠﺎم داد و ﻣ‪‬ﺮد‪ ،‬ﮔﻔﺘﮥ او ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﺧﻮد ﺑﺎﻗﯽ اﺳﺖ؛ وﮔﺮﻧﻪ ﻫﺮ داﻧﺸﻤﻨﺪي‬
‫]ﮐﻪ[ ﻣ‪‬ﺮد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ آﺛﺎر او را ﻫﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ رﺳﺎﻟﻪﻫﺎي ﻋﻤﻠﯿﻪ دور رﯾﺨﺖ و ﺑﺎز از ﻧﻮ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﮐﺎر‬
‫ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺷﺎﯾﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮﮐﻨﺎرﻧﺪ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ‪» :‬اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺮاي رﻋﺎﯾﺖ اﻗﺘﻀﺎي زﻣﺎن اﺳﺖ و ﺧﻮد ﮐﺎر‬
‫ﻧﯿﮑﯽ اﺳﺖ« وﻟﯽ اﻫﻞ اﻃﻼع ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻄﻠﺐ ﻏﯿﺮ از اﯾﻦ اﺳﺖ و دﻟﯿﻠﺶ ﻫﻢ اﯾﻦ‬
‫رﺳﺎﻟﻪﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯽ در ﭘﯽ ﻋﻮض ﻣﯽﺷﻮد ﺑﺒﯿﻨﯿﺪ در رﺳﺎﻟﻪﻫﺎي ﺑﻌﺪ ﮐﺪام رﻋﺎﯾﺘﯽ از‬
‫زﻣﺎن ﺷﺪه ﮐﻪ در رﺳﺎﻟﻪﻫﺎي ﭘﯿﺶ ﻧﺒﻮده‪.‬‬
‫ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﮔﻔﺖ ﺑﯿﻬﻮده ﺳﺨﻦ ﺑﻪ اﯾﻦ درازي ﻧﺸﻮد؛ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﺣﮑﻤﯽ را‬
‫ﺑﯽﻫﯿﭻ دﻟﯿﻞ از ﭘﯿﺶ ﺧﻮد درآورد؟ آري‪ ،‬در دﻧﯿﺎ ﻫﺮ ﮐﺲ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ادﻋﺎﯾﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫»دﻟﯿﻞ دارم«‪ ،‬وﻟﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﻢ ﺧﺪا ﯾﮏ ﺗﺮازوﯾﯽ ﺑﻪ ﻣﺎ داده ﺑﻪ ﻧﺎم ﻋﻘﻞ‪ ،‬ﮐﻪ اﮔﺮ از ﺑﻨﺪ ﻫﻮس‬
‫و ﻋﺎدت و ﺗﻘﻠﯿﺪ آزاد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ درﺳﺖ را از ﻧﺎدرﺳﺖ ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﺣﮑﻢ ﻫﻢ‬
‫ﯾﮏ دﻟﯿﻞ ﻣﻮﻫﻮم و ﮐﺸﺪاري درﺳﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم اﺻﻞ ﻋﺪم ﺟﻮاز ﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻣﻌﻨﺎﯾﺶ‬
‫را ﻫﻢ از ﺧﻮد اﻫﻞ ﻓﻦ ﺑﭙﺮﺳﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﯿﺪ اﺣﮑﺎم دﯾﻦ ﺷﻤﺎ ﺑﺮ روي ﭼﻪ ﭘﺎﯾﻪﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﯽداﻧﻢ آﻧﺎن ﮐﻪ ﻋﻤﺮي ﺑﺎ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺳﺨﻨﺎن ﺑﺎﻻ آﻣﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎور ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺪرك اﯾﻦ‬
‫اﺣﮑﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺻﺪﻫﺎ ﺳﺎل ﺣﮑﻢ ﻣﺴﻠﻢ ﺧﺪا ﻣﯽداﻧﺴﺘﯿﻢ ﺗﺎ اﯾﻦ اﻧﺪازه ﺳﺴﺖ و ﺑﯽﭘﺎ ﺑﺎﺷﺪ و‬

‫‪ -1‬ﺑﺨﺸﯽ از رواﯾﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ اﻣﺎم زﻣﺎن ﺷﯿﻌﻪ اﺳﺖ‪» :‬وأﻣﺎ اﳊﻮادث اﻟﻮاﻗﻌﺔ ﻓﺎرﺟﻌﻮا ﻓﻴﻬﺎ إﱃ‬
‫رواة ﺣﺪﻳﺜﻨﺎ ﻓﺈﳖﻢ ﺣﺠﺘﻲ ﻋﻠﻴﻜﻢ وأﻧﺎ ﺣﺠﺔ اﷲ ﻋﻠﻴﻬﻢ« »و اﻣﺎ در ﭘﯿﺸﺎﻣﺪﻫﺎ و ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻪ راوﯾﺎن‬
‫ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﻪ آﻧﺎن ﺣﺠﺖ ﻣﻦ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻣﻦ ﺣﺠﺖ ﺧﺪا ﺑﺮ آﻧﺎن ﻫﺴﺘﻢ«‪.‬‬
‫)ﺑﺤﺎر اﻷﻧﻮار‪ ،‬ج ‪ ،53‬ص ‪ .(181‬وﯾﺮاﺳﺘﺎر‬
 ‫‪47‬‬ ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬

‫ﺷﺎﯾﺪ ﮔﻤﺎن ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻨﻬﺎ ﻣﺪرك دﯾﮕﺮي داﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻧﯿﺎوردهاﯾﻢ؛ وﻟﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ‬
‫اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺎن را در ﭘﺸﺖ ﮐﻮه ﻗﺎف ﻧﻤﯽﻧﻮﯾﺴﻢ؛ ﻣﺎ در اﯾﻨﺠﺎ ﯾﮏ ﺳﻼح دارﯾﻢ و آن‪ ،‬ﺣﻘﯿﻘﺖ‬
‫اﺳﺖ؛ ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ آن را ﻫﻢ ﺑﺎ دﺳﺖ ﺧﻮد ﺑﺸﮑﻨﯿﻢ؟ ﻣﻦ ﻗﺴﻢ ﯾﺎد ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ‪،‬‬
‫وﻟﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﻣﯽدﻫﯿﻢ ﮐﻪ درﺳﺮﺗﺎﺳﺮ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﮐﻠﻤﻪاي ﺑﺮﺧﻼف ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻧﻨﻮﺷﺘﻢ‪ ،‬ﺗﺎ‬
‫ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﺟﻤﻠﻪﻫﺎ و ﮐﻠﻤﻪﻫﺎي ﮔﺰاﻓﮥ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻫﻢ ﺧﻮدداري ﺷﺪه؛ و ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻋﮑﺲ‪،‬‬
‫ﭼﻮن ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻢ دﻟﯿﻞﻫﺎي آن در ﻫﻤﻪ ﺟﺎ روﺷﻦ و اﺳﺘﻮار ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻢ ﭘﺎ از ﺣﺪ‬
‫ادب ﺑﯿﺮون ﻧﮕﺬارم‪ ،‬ﺧﯿﻠﯽ ﮔﻔﺘﻨﯽﻫﺎ را ﻫﻢ ﻧﮕﻔﺘﻢ‪.‬‬
‫ﻋﻨﻮان دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﺑﺮاي روﺣﺎﻧﯽ درﺳﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‪» :‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﻪ ﮐﻔﺶ ﻋﺎﻟﻢ‬
‫ﺑﮕﻮﯾﺪ ﮐﻔﺸﮏ‪ ،‬ﮐﺎﻓﺮ ﻣﯽﺷﻮد«؛ در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﺑﺮاي روﺣﺎﻧﯽ ﭘﺎﯾﻪاي ﺑﺲ ﺑﻠﻨﺪ درﺳﺖ ﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ اﺻﻼح دﺳﺘﯽ ﺑﻪ ﺳﻮي اﯾﻦ دﺳﺘﮕﺎه دراز ﮐﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ‬
‫در ﻇﺎﻫﺮ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ روﺣﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ در واﻗﻊ‪ ،‬ﻟﻄﻤﮥ ﺑﺰرﮔﯽ ﺷﺪ ﺑﺮاي دﯾﻦ و دﻧﯿﺎي ﻣﺎ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﺧﻮد روﺣﺎﻧﯽ؛ زﯾﺮا ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ راه ﺧﺮدهﮔﯿﺮي و ﭼﻮن و ﭼﺮا ﺑﺮ روي ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺴﺘﻪ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬راه ﻓﺴﺎد ﺑﺮ روي آن ﺑﺎز ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫آري‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ در ﮐﺎر ﺧﺪا ﭼﻮن از روي ﻧﻈﺎم ﮐﺎﻣﻞ اﺳﺖ و از داﺋﺮة ﻓﮑﺮ و اﺧﺘﯿﺎر ﻣﺎ ﻧﯿﺰ‬
‫ﺑﯿﺮون اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن و ﭼﺮا ﻣﻌﻨﺎ ﻧﺪارد؛ وﻟﯽ در ﺟﺎي دﯾﮕﺮ ﻣﺎ ﺧﻮد ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﮥ آن ﺑﻪ‬
‫ﻋﮑﺲ اﺳﺖ‪ .‬در ﮐﺎر ﺣﮑﻮﻣﺖ‪ ،‬زﺑﺎن ﻣﺮدم را ﺑﺴﺘﻨﺪ راه ﻓﺴﺎد ﺑﺎز ﺷﺪ؛ در ﮐﺎر اﻣﺎم ﺣﺴﯿﻦ‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻫﺮ ﮐﻪ ﭼﻮن و ﭼﺮا ﮐﻨﺪ ﭘﺸﺖ ﭘﺎ ﻣﯽﺧﻮرد‪ ،‬آن ﻫﻤﻪ ﮐﺎرﻫﺎي ﺑﯽﺧﺮداﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم او‬
‫درﺳﺖ ﺷﺪ؛ در زﻣﯿﻨﮥ دﯾﻦ راه ﺧﺮدهﮔﯿﺮي را ﺑﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ دروغﻫﺎي ﺷﺎﺧﺪاري ﭘﯿﺪا ﺷﺪ و‬
‫ﭼﻪ ﺑﺎرﻫﺎي ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم دﯾﻦ ﺑﺮ دوش ﻣﺮدم ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ؛ و درﺑﺎرة ﻣﻼ ﻫﻢ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻫﺮ ﮐﺲ‬
‫ﺑﻪ ﮐﻔﺶ او ﺑﮕﻮﯾﺪ ﮐﻔﺸﮏ ﮐﺎﻓﺮ ﻣﯽﺷﻮد« در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻﻮرت در آﻣﺪ‪.‬‬
‫آب ﮐﻪ از ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﺑﯿﺮون آﻣﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاي آن راه ﺧﺮدﻣﻨﺪاﻧﻪاي ﺑﺎز ﮐﺮد و از آن ﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ؛ وﻟﯽ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺑﺎ زور ﺟﻠﻮ آن را ﺑﮕﯿﺮد ﮐﻪ ﺑﯿﺮون ﻧﯿﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﯽ ﻧﺨﻮاﻫﯽ از‬
‫ﯾﮏ ﮔﻮﺷﻪ ﺳﺮ درﻣﯽآورد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﻫﻢ ﺑﻪ ﻫﺪر ﻣﯽرود و ﻫﻢ ﺧﺮاﺑﯽاش ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﮐﺴﯽ ﻫﻢ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺑﺎ زور ﺟﻠﻮي دﻟﯿﻞ و ﻣﻨﻄﻖ را ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﮔﺎﻫﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ‬
 ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫‪48‬‬

‫ﺑﺎ ﺧﺮاﺑﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺳﺮ در ﻣﯽآورد‪.‬‬

‫رﺿﺎﺷﺎه ﺟﻠﻮ ﻗﻠﻢ و زﺑﺎن ﻣﺮدم را ﮔﺮﻓﺖ؛ وﻟﯽ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ رﻓﺖ و ﻧﺎم آزادي ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آﻣﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺮدم ﯾﮏ درﺟﻪ ﻫﻢ از دﻣﻮﮐﺮاﺳﯽ ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ و »ﺳﻪﻣ‪‬ﮑﺮاﺳﯽ« ﺷﺪﻧﺪ و ﻧﯿﮑﯽﻫﺎﯾﺶ را ﻫﻢ‬
‫ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻼ ﻫﻢ وﻗﺘﯽ ﻣﯿﺎن ﺧﻮد و ﺗﻮده‪ ،‬آن ﺳﺪ آﻫﻨﯿﻦ را ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ‬
‫اﺣﺴﺎﺳﺎت از ﮐﻠﮑﺘﻪ و ﻣﺼﺮ و ﻗﻔﻘﺎز و ﺟﺎﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺪﺗﺮي ﺳﺮ در آورد‪ ،‬ﺗﺎ ﮐﺎر‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﺎن وﻗﺖﻫﺎ ﯾﮏ ﻣﻼ ﮐﻪ از ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻣﯽﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﺘﻠﮏﻫﺎ ﻣﯽﺷﻨﯿﺪ و‬
‫ﯾﻘﯿﻦ ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ آن را در دل داﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﯾﮑﯽ را ﺑﻪ زﺑﺎن ﻣﯽآوردﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﯾﺎد دارﯾﻢ آن‬
‫روزﻫﺎ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﻼ را ﺳﻮار اﺗﻮﻣﻮﺑﯿﻞ ﻧﻤﯽﮐﻨﯿﻢ و اﮔﺮ در راه ﭘﻨﭽﺮ ﻣﯽﺷﺪ از ﻗﺪم او‬
‫ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ؛ وﻟﯽ در ﭼﻨﺪ ﺳﺎل اﺧﯿﺮ در اﺛﺮ اﺻﻼﺣﺎت رﺿﺎﺷﺎه آن ﺑﺪﺑﯿﻨﯽﻫﺎ رﻓﺖ و اﯾﻦ‬
‫اﺣﺘﺮام اﻣﺮوزي ﻫﻢ دﻧﺒﺎﻟﮥ ﻫﻤﺎن اﺳﺖ؛ و اﮐﻨﻮن ﻫﻢ اﮔﺮ وﻗﺖ را ﻏﻨﯿﻤﺖ ﻧﺪاﻧﻨﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎي‬
‫ﻓﮑﺮ اﺻﻼح‪ ،‬در ﻓﮑﺮ ﺑﺴﺘﻦ زﺑﺎن ﻣﺮدم ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﯽﮔﻔﺘﮕﻮﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﺎر ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﯽ ﺑﺪﺗﺮ از‬
‫ﭘﯿﺶ در ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪ .‬ﺑﺎور ﻧﺪارﯾﺪ؟ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺳﭙﺎرﯾﺪ ﺗﺎ درﺳﺘﯽ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ را ﺑﺎ‬
‫ﭼﺸﻢ ﺧﻮد ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫ﻋﻨﻮان دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﺑﺮاي روﺣﺎﻧﯽ درﺳﺖ ﺷﺪه و ﺑﺎﻋﺚ ﻓﺴﺎد اﯾﻦ دﺳﺘﮕﺎه ﮔﺮدﯾﺪه‪ ،‬اﯾﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ »اﻣﺮوز روﺣﺎﻧﯽ ﺧﺮج ﺧﻮد را ﺑﯽواﺳﻄﻪ از دﺳﺖ ﺗﻮده ﻣﯽﮔﯿﺮد؛ در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﻧﺎﭼﺎر‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﻪ ﻣﯿﻞ ﺗﻮده ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﯾﺎ دﺳﺖ ﮐﻢ ﺑﺮﺧﻼف ﻣﯿﻞ او ﺳﺨﻨﯽ ﻧﮕﻮﯾﺪ« و‬
‫اﯾﻦ دو ﻋﯿﺐ ﺑﺰرگ دارد‪:‬‬
‫اول آﻧﮑﻪ‪ :‬در ﻣﯿﺎن ﺗﻮده ﻓﮑﺮﻫﺎي ﻏﻠﻂ زﯾﺎد ﭘﯿﺪا ﻣﯽﺷﻮد وﻟﯽ ﭼﻮن ﺑﻨﺎم »ﻋﻮام« اﺳﺖ‬
‫ﻣﺎﻧﺪﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ؛ اﻣﺎ ﭘﺲ از ﻗﺒﻮل ﯾﺎ ﺳﮑﻮت ﻣﻼ‪ ،‬اﯾﻦ ﻓﮑﺮ ﻏﻠﻂ ﺗﺴﺠﯿﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﻫﺮ‬
‫ﮐﺲ ﻣﺠﺒﻮر اﺳﺖ آن را ﺑﭙﺬﯾﺮد و ﺑﻪ ارث ﺑﺮاي ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد ﮔﺬارد؛ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻄﻠﺐ‬
‫ﺧﻮد ﺑﺎﻋﺚ ﭘﯿﺪاﯾﯽ ﺧﺮاﻓﺎت ﺑﺴﯿﺎري ﮔﺮدﯾﺪه؛‬
‫دوم‪ :‬ﺑﻪ ﺟﺎي آﻧﮑﻪ ﺗﻮده ﺗﻘﻠﯿﺪ ﻣﻼ را ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻼ ﻣﻘﻠﺪ‪ ‬ﺗﻮده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ؛ و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ اﮔﺮ‬
‫ﺗﻮده راه را ﻣﯽداﻧﺴﺖ‪ ،‬دﯾﮕﺮ روﺣﺎﻧﯽ ﺑﺮاي ﭼﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ؟‬
‫روﺣﺎﻧﯽ ﯾﻌﻨﯽ ﭘﺰﺷﮏ روح‪ ،‬و ﭘﺰﺷﮏ ﻫﻢ ﮐﺎرش در ﺑﺪن اﺳﺖ و ﺳﻮﺧﺘﻦ و دادن‬
 ‫‪49‬‬ ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬

‫دواﻫﺎي ﺗﻠﺦ و ﺗﻨﺪ و اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻪ ﻣﯿﻞ ﺑﯿﻤﺎران ﺧﻮد دوا و ﻏﺬا دﻫﺪ‪ ،‬ﮐﺎﻓﻪﭼﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‬
‫ﻧﻪ ﭘﺰﺷﮏ‪ .‬روﺣﺎﻧﯽ ﻫﻢ ﮐﺎرش ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﭘﻨﺪارﻫﺎ و ﺑﯿﺮون ﮐﺮدن ﺧﺮاﻓﺎت از ﻣﻐﺰﻫﺎ و ﭘﺎك‬
‫ﮐﺮدن دﯾﻦ از دروغﻫﺎﺳﺖ و اﯾﻨﻬﺎ ﻫﻤﻪ ﺑﺮﺧﻼف ﻣﯿﻞ ﺗﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﮐﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮد‬
‫را ﺑﺮاي ﭼﻨﯿﻦ ﺳﺨﺘﯽﻫﺎ آﻣﺎده ﮐﻨﺪ و ﺗﺎزه ﺟﻮاب ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ زن و ﻓﺮزﻧﺪ را ﻫﻢ ﺑﺪﻫﺪ؟‬
‫روﺣﺎﻧﯽ ﻫﻢ ﺑﻨﺪة ﺧﺪاﺳﺖ و از ﻗﺎﻧﻮن ﻃﺒﯿﻌﺖ ﺑﯿﺮون ﻧﯿﺴﺖ؛ وﻗﺘﯽ دﯾﺪ ﺷﺘﺮ در ﺧﺎﻧﮥ آن‬
‫ﮐﺲ زاﻧﻮ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻣﯽزﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﮐﺎرﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬وﻗﺘﯽ دﯾﺪ ﻟﯿﺮهﻫﺎ و ﺑﺎرﻫﺎ و اﺣﺘﺮامﻫﺎ ﭘﯿﺶ‬
‫آن ﮐﺲ ﻣﯽرود ﮐﻪ ﺧﺮاﻓﯽﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬وﻗﺘﯽ دﯾﺪ در روﺿﻪ و ﻣﻨﺒﺮ‪ ،‬آن ﮐﺲ ﺟﻠﻮﺗﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫دروغ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺒﺎﻓﺪ و در ﺑﺮاﺑﺮ‪ ،‬ﻣﻼي دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﻫﻢ از ﺗﺮاز ﻫﻤﺎﻧﻬﺎﺳﺖ ﭼﻮن ﺑﻪ ﻣﯿﻞ ﺗﻮده‬
‫ﺳﺨﻦ ﻧﮕﻔﺘﻪ ﺑﺮاي ﻧﺎن ﺧﺎﻟﯽ ﻫﻢ درﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ ،‬از ﻫﻤﯿﻦ ﺟﺎ درسِ ﮐﺎرِ ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﻫﻤﮥ‬
‫ﻋﻤﺮ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮏ ﻣﺜﺎل روﺷﻦ‪ :‬اﻣﺮوز ﻫﻤﻪ ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﻤﻪ زدن ﺧﻼف ﺷﺮع اﺳﺖ؛ ﻫﻤﻪ ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫اﯾﻦ روﺿﻪﻫﺎي اﻣﺮوز ﺑﯿﺸﺘﺮ دروغ اﺳﺖ و دروغ ﺑﺮ ﺧﺪا و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻫﻢ ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ دروغﻫﺎﺳﺖ؛‬
‫ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل ﭼﺮا ﯾﮏ ﻣﻼ ﺟﺮأت ﻧﺪارد ﻣﺮدم را از اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺎز دارد؟ ﺑﺮاي آﻧﮑﻪ ﻣﯽداﻧﺪ اﮔﺮ‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺮﻓﯽ از دﻫﺎﻧﺶ ﺑﯿﺮون آﯾﺪ‪ ،‬ﻧﺎﻧﺶ ﺳﻨﮓ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫روﺣﺎﻧﯽ اﮔﺮ آﻧﭽﻪ را ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬ﮐﺎر دﯾﻦ و زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺎ ﺧﯿﻠﯽ ﺑﻬﺘﺮ از‬
‫اﯾﻨﻬﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻼ اﮔﺮ از ﻗﻄﻊ ﻧﺎن ﺧﻮد ﻧﻤﯽﺗﺮﺳﯿﺪ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺮار در ﭘﺸﺖ ﭘﺮده ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﺜﻞ‬
‫ﻣﻌﺮوف‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺷﺘﺮ را از ﺑﺎم ﭘﺎﯾﯿﻦ آورد ﮐﻪ ﺧﻮدش ﺑﺎﻻ ﺑﺮده‪ .‬اﺻﻼح اﯾﻦ ﮐﺎر ﻫﻢ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﻮد ﻣﻼ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ رﺿﺎﺷﺎه و ﻧﺎدر و ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻧﻬﺎ‪ .‬آري‪ ،‬ﻧﯿﺮوي ﻣﺎدي ﻫﻢ ﺑﺮاي‬
‫ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ اﯾﻨﮑﺎر ﻻزم اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﺷﺮط آﻧﮑﻪ ﻧﯿﺮوي ﻣﻌﻨﻮي ﺟﻠﻮﺗﺮ رﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و دلﻫﺎي‬
‫ﻣﺮدم را ﺑﺮاي ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ آﻣﺎده ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در دﻓﻌﮥ ﭘﯿﺶ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﺎر را ﻣﯽﻧﻮﺷﺘﻢ‪ ،‬روز ﻋﺎﺷﻮرا ﺑﻮد؛ ﻧﺎﮔﻬﺎن دﯾﺪم از ﺑﯿﺮون‬
‫ﺻﺪاي ﻫﯿﺎﻫﻮ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ ﺑﯿﺮون آﻣﺪم دﯾﺪم ﮔﻔﺘﮕﻮ از داﺳﺘﺎن دﺳﺘﮥ ]ﻋﺰاداري[ اﻣﺮوز در‬
‫ﺟﻠﻮي ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﯽ اﻫﻮاز اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ ﮐﺎر ﺑﻪ ﺷﺮح داﺳﺘﺎن ﻧﺪارم ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺠﺎ ﮐﺸﯿﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺼﻮد‬
‫ﺷﺮح ﺣﺎل اﯾﻦ ﻣﺮدم ﺑﻮد ﮐﻪ از ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺷﺪن اﯾﻦ دﺳﺘﻪ‪ ،‬ﭼﻨﺎن اﻓﺴﻮسﻫﺎ ﻣﯽﺧﻮردﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻮ‬
 ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫‪50‬‬

‫ﮔﻮﯾﯽ ﺳﭙﺎه ﻣﺪاﻓﻌﯽ از ﺟﻠﻮ ﻟﺸﮑﺮ ﻣﻬﺎﺟﻤﯽ ﻓﺮار ﮐﺮده‪ .‬آﺳﯿﺒﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ رﺳﯿﺪه ﺑﻮد‪ ،‬از‬
‫ﻣﻌﺠﺰ اﻣﺮوز و ﺷﻘﺎوت آﻧﻬﺎ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ؛ و آﺳﯿﺒﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﻬﺎ رﺳﯿﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﺟﺮش را از‬
‫اماﻟﺒﻨﯿﻦ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ؛ و ﭼﻮن ﺷﺐ ﭘﺎي رادﯾﻮ ﻧﺸﺴﺘﻢ‪ ،‬دﯾﺪم رادﯾﻮ ﺗﻬﺮان ﺑﻪ ﺟﺎي ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ‬
‫از دﺳﺘﻮري ﮐﻪ ﺧﻮد دوﻟﺖ داده‪ ،‬ﺷﺮوع ﮐﺮد ﺑﻪ ﻫﻤﺎن روﺿﻪﻫﺎ و ﮔﺰاﻓﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﯿﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺰد ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺮاي ﺑﯿﺎن اﺣﮑﺎم دﯾﻦ‪ ،‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از آﻧﮑﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻓﺴﺎد دﯾﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﻮد‬
‫ﻓﻘﻬﺎ ﻫﻢ ﺣﺮام اﺳﺖ؛ و اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﺴﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﺑﯿﺖ اﻟﻤﺎل ﺣﻘﻮق ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ ﻧﻪ از‬
‫ﻣﺮدم؛ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ اﻣﺮوز ﻫﻢ ﻣﯽداﻧﯿﺪ ﮐﺎرﮐﻨﺎن دوﻟﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺎر ﻣﺮدم را اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ وﻟﯽ ﻣﺰد‬
‫ﺧﻮد را ﺑﺎﯾﺪ از ﺧﺰاﻧﻪ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ؛ زﯾﺮا اﮔﺮ ﻣﺮدم ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﮐﺎرﻫﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪،‬‬
‫وﻟﯽ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ درﺑﺎرة دﯾﻦ و روﺣﺎﻧﯽ دﯾﺪﯾﻢ‪ ،‬ﮔﺮدش ﮐﺎرﻫﺎ ﯾﮑﺴﺮ روي ﻏﺮضﻫﺎي ﺷﺨﺼﯽ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ اﻓﺘﺎد و زﯾﺎن اﯾﻦ ﮐﺎر ﺧﯿﻠﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺷﺘﺒﺎه ﻧﺸﻮد؛ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻏﻠﻂ اﺳﺖ ﮐﻪ دوﻟﺖ در ﮐﺎر روﺣﺎﻧﯽ دﺧﺎﻟﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا در اﯾﻦ‬
‫ﺻﻮرت‪ ،‬ﺑﺎز ﭘﯿﺮاﻫﻦ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ اﻓﺘﺎد؛ و ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬آﻧﺎن ﻫﻢ زﯾﺮ ﺑﺎر دوﻟﺖ‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ رﻓﺖ؛ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ دوﻟﺖ از درﺳﺖ ﮐﺮدن »داﻧﺸﮑﺪة ﻣﻌﻘﻮل و ﻣﻨﻘﻮل«) ‪ (1‬ﺷﺎﯾﺪ ﻫﻤﯿﻦ‬
‫ﻧﻈﺮ را داﺷﺖ‪ ،‬وﻟﯽ دﯾﺪﯾﻢ اﯾﻦ داﻧﺸﮑﺪه ﻫﻢ ﯾﮑﯽ از ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﭘﺸﺖ ﻣﯿﺰﻧﺸﯿﻦﺳﺎزي ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ راﻫﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﯽرﺳﺪ و ﺑﺎ ﻫﯿﭻ ﻗﺎﻧﻮن و ﻋﻘﯿﺪه ﻫﻢ ﻣﺨﺎﻟﻒ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺮوز در ﮐﺸﻮر ﻣﺎ ﻣﻮﻗﻮﻓﺎت زﯾﺎدي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺼﺮﻓﺶ روزه و ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫آن اﺳﺖ؛ اﮔﺮ درآﻣﺪ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻧﻈﺎرت ﯾﮏ رﺋﯿﺲ روﺣﺎﻧﯽ و ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ درﺳﺖ وﻟﯽ ﻏﯿﺮدوﻟﺘﯽ‬
‫در اﯾﻦ راه ﺻﺮف ﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻢ ﻣﺎل وﻗﻒ ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﺧﻮد رﺳﯿﺪه و ﻫﻢ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﺧﺪﻣﺘﯽ از‬
‫اﯾﻦ راه ﺑﻪ دﯾﻦ و زﻧﺪﮔﯽ ﺷﺪه؛ وﻟﯽ اﮔﺮ ﺗﻮده ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺖ و روﺣﺎﻧﯽ ﻫﻢ ﻫﻤﯿﻦ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺮ ﻣﺮده‪،‬‬
‫]ﺑﻠﮑﻪ[ ﺑﺮ زﻧﺪه ﺑﺎﯾﺪ ﮔﺮﯾﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ ﺗﻮ ﯾﺎ ﻣﺠﺘﻬﺪي ﯾﺎ ﻣﻘﻠﺪ؛ اﮔﺮ ﻣﺠﺘﻬﺪي ﺣﺮفﻫﺎﯾﺖ ﺑﺮاي ﺧﻮدت ﺣﺠﺖ‬
‫اﺳﺖ و ﺑﻪ درد دﯾﮕﺮان ﻧﻤﯽﺧﻮرد؛ و اﮔﺮ ﻣﻘﻠﺪي ﺟﺎﻫﻞ را ﺑﺮ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺤﺜﯽ ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻪ‬
‫ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪ ،‬اﯾﻦ ﻓﻀﻮﻟﯽﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﻤﯽرﺳﺪ‪ .‬آري‪ ،‬اﯾﻦ ﺳﺨﻦ درﺳﺖ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺮاي راه‬

‫‪ -1‬ﻧﺎم ﭘﯿﺸﯿﻦ »داﻧﺸﮑﺪه اﻟﻬﯿﺎت و ﻣﻌﺎرف اﺳﻼﻣﯽ«‪.‬‬

 ‫‪51‬‬ ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬

‫ﻧﻪ ﺑﺮاي ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺷﻤﺎ اﮔﺮ ﺟﺎﻣﮥ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺧﯿﺎط دادﯾﺪ ﺑﺪوزد‪ ،‬ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ آن را‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺒﺮد و ﺑﺪوزد؛ وﻟﯽ ﺟﺎﻣﻪ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ داد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﻧﺪام ﺷﻤﺎ راﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ‬
‫ﺑﺮ ﺷﻤﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ ﭼﺮا وﻗﺖ و ﭘﻮل و ﺟﺎﻣﮥ ﻣﻦ را ﺧﺮاب ﮐﺮدي‪ .‬ﺷﻤﺎ ﻫﻢ ﺑﺎ‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺰار ﻧﮕﻮﯾﯿﺪ ﮐﻪ ﺣﮑﻢ را ﭼﮕﻮﻧﻪ و از ﭼﻪ راه ﺑﯿﺮون آورد‪ ،‬وﻟﯽ ﺣﮑﻤﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ‬
‫داد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺣﮑﻢ ﻋﻘﻞ و آﯾﯿﻦ ﻃﺒﯿﻌﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺣﮑﻢ ﻣﺴﻠﻢ ﺧﺪا اﺳﺖ‪ ،‬راﺳﺖ ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ب ٱل ۡ ُم َت َط ّهر َ‬
‫�ن﴾) ‪ (1‬ﮐﻪ‬ ‫ح ُّ‬ ‫َّ َ‬ ‫� ُ� ُّ‬
‫ِب ٱ�َّ� ٰ�ِ� َو ُ� ِ‬ ‫اﻣﺮوز ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺮاي ﯾﮏ آﯾﻪ‪﴿ :‬إ َّن ٱ َّ َ‬
‫ِ ِ‬ ‫ِ‬
‫دﺳﺘﻮري اﺳﺖ ﺧﯿﻠﯽ ﺳﺎده و ﺣﺪودش را ﻫﻢ ﻫﺮ ﮐﺴﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻓﻄﺮت ﺧﺪادادي ﺧﻮد‬
‫ﺑﻔﻬﻤﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺮآن ﮐﺘﺎب ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺗﺎزه ﻧﺘﯿﺠﻪاش ﻫﻢ اﯾﻦ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ آب ﺧﺰﯾﻨﮥ‬
‫ﺣﻤﺎم و آب ﺣﻮض ﻣﺴﺠﺪ ﺟﻤﻌﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﮥ آﻟﻮدﮔﯽﻫﺎﯾﺶ ﭘﺎك اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﭘﺎﮐﯿﺰهﺗﺮﯾﻦ آبﻫﺎ‬
‫اﮔﺮ ﺳﺮ ﺳﻮزﻧﯽ از ﮐُﺮ ﮐﻢﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ اﻧﮕﺸﺖ ﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻨَﺠِّﺲ ]= ﻧﺠﺲ و ﻧﺎﭘﺎك[ ﺑﻪ آن‬
‫رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﻧﺠﺲ ﻣﯽﺷﻮد؛ و ﯾﺎ آﺑﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازة ﯾﮏ ﮐُﺮ اﺳﺖ اﮔﺮ ﺳﮓ در آن ﺑﺸﺎﺷﺪ ﭘﺎك‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا زﯾﺎد ﻣﯽﺷﻮد وﻟﯽ اﮔﺮ از آن ﺑﯿﺎﺷﺎﻣﺪ‪ ،‬ﻧﺠﺲ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻮن ﮐﻢ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻓﺴﻮس ﮐﻪ ﻋﻤﺮي ﺑﺎ ﭼﺸﻢ و ﮔﻮشِ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽآورﯾﻢ و ﻫﻤﭽﻮن ﺣﯿﻮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻨﮓ‪ ‬ﮔﭻﮐﻮﺑﯽ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺸﺘﺎد ﺳﺎل راه ﻣﯽروﯾﻢ ﺑﻪ ﮔﻤﺎن اﯾﻨﮑﻪ ﻋﺎﻟَﻤﯽ را ﭘﯿﻤﻮدهاﯾﻢ و‬
‫اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﭘﺸﺖ در ﺑﻬﺸﺖ ﻋﻨﺒﺮ ﺳﺮﺷﺖ رﺳﯿﺪهاﯾﻢ؛ وﻟﯽ ﭼﻮن ﭼﺸﻢ ﺑﺎز ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ در‬
‫ﻫﻤﺎن ﺟﺎ ﮐﻪ ﺑﻮدهاﯾﻢ ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ .‬آري‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﺳﺰاي آﻧﮑﻪ ﭼﺸﻢ ﺧﺮد را ﻣﯽﺑﻨﺪد و ﻫﺮ ﺟﺎ او‬
‫را ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪ ﻣﯽرود‪.‬‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ آﻧﮑﻪ‪ :‬ﻫﺮ ﭼﯿﺰي در اﯾﻦ ﺟﻬﺎن ﻫﺮ اﻧﺪازه ارزﺷﺶ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻗﺘﯽ از ﺣﺪ ﺧﻮد‬
‫ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه زﯾﺎﻧﺶ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺰﺷﮏ ﭼﻮن ﺟﺎن ﻣﺮدم را ﻧﮕﻪ ﻣﯽدارد‬
‫از دﯾﮕﺮان ارﺟﻤﻨﺪﺗﺮ اﺳﺖ؛ وﻟﯽ اﮔﺮ در ﮐﺎر ﺧﻮد ﺑﯽﭘﺮواﯾﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬از ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮدم اﺳﺖ؛‬
‫روﺣﺎﻧﯽ ﻫﻢ اﮔﺮ راﺳﺘﯽ ﺑﻪ وﻇﯿﻔﮥ ﺧﻮد رﻓﺘﺎر ﮐﻨﺪ‪ ،‬از ﭘﺰﺷﮏ ﻫﻢ ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﭘﺰﺷﮏ‬
‫ﺟﺎن را ﻧﮕﻪ ﻣﯽدارد‪ ،‬وﻟﯽ اﯾﻦ روان را ﮐﻪ ارزشِ ﺟﺎن ﻫﻢ ﺑﻪ اوﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎل اﮔﺮ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﺲ ﭘﺎ‬
‫را از ﮔﻠﯿﻢ ﺧﻮد درازﺗﺮ ﮐﻨﺪ ﯾﺎ وﻇﯿﻔﮥ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﮑﺲ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺷﻮد ﮔﻔﺖ از ﻫﻤﮥ‬

‫‪» -1‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮﺑﻪﮐﺎران و ﭘﺎﮐﯿﺰﮔﺎن را دوﺳﺖ ﻣﻰدارد« ]اﻟﺒﻘﺮة‪.[٢٢٢ :‬‬

 ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫‪52‬‬

‫ﻣﺮدم ﭘﺴﺖﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬روﺷﻨﺘﺮ ﺑﮕﻮﯾﻢ‪ :‬ﺿﺮر ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﺑﺮاي ﯾﮏ ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ از‬
‫ﻧﺎﯾﺐ ﺣﺴﯿﻦ ﮐﺎﺷﯽ ﺑﺮاي ﯾﮏ ﺷﻬﺮ؛ زﯾﺮا او ﻣﺎل را ﻣﯽﺑﺮد و اﯾﻦ ﺧﺮد را؛ او در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺮدم‬
‫ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ ﭘﺎ ﻣﯽﮔﺬارد و اﯾﻦ در دل ﻣﺮدم؛ آﺛﺎر او ﭘﺲ از رﻓﺘﻦ از ﻣﯿﺎن ﻣﯽرود‪ ،‬وﻟﯽ‬
‫ﺑﺪﻋﺖﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﻬﺎده‪ ،‬ﻗﺮنﻫﺎ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
 ‫ﮔﻔﺘﺎر ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﺣﮑﻮﻣﺖ‬
‫ُ ُّ‬
‫دﯾﻦ اﻣﺮوز ﻣﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﺮ دوﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از ﻗﯿﺎم ﻗﺎﺋﻢ ﺑﺮ ﭘﺎ ﺷﻮد ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ »ﻞﻛ َراﻳَ ٍﺔ‬
‫َِّ‬ ‫َ َ َُ َ ُ ٌ َُُْ ْ ُ‬ ‫ُْ َ ُ ََْ َ َْ‬
‫ون ا�«) ‪(1‬؛ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﮐﺎر ﺳﻠﻄﺎن و‬ ‫ﺎﺣﺒﻬﺎ ﻃﺎﻏﻮت �ﻌﺒﺪ ِﻣﻦ د ِ‬
‫ﺗﺮ�ﻊ �ﺒﻞ ِ�ﻴﺎمِ اﻟﻘﺎﺋِ ِﻢ ﻓﺼ ِ‬
‫ﻮل ﻲﻓ أَ ْ� َﻤﺎلﻬﻢْ‬
‫َ َ َ ُّ ُ ُ‬ ‫َ‬ ‫ُّ ْ‬ ‫َ‬ ‫َ َُْ ُ َ ْ َ‬
‫ِِ‬ ‫ﺎن؟ �ﻘﺎل‪ :‬اﺪﻟﺧ ِ‬
‫ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﺑﺎ آن ﻋﺪﯾﻞ ﮐﻔﺮ اﺳﺖ«‪» .‬ﺳﺄﺘﻟﻪ �ﻦ �ﻤ ِﻞ الﺴﻠﻄ ِ‬
‫ُ ْ ُ ْ‬ ‫َواﻟْ َﻌ ْﻮ ُن ل َ ُﻬ ْﻢ َو َّ‬
‫اﺠﺋ ِﻬ ْﻢ َﻋ ِﺪﻳﻞ اﻟ�ﻔ ِﺮ«؛) ‪ (2‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻗﺘﺎل ﺑﻪ ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﻏﯿﺮ اﻣﺎم‪،‬‬ ‫َ‬ ‫الﺴ ْ ُ‬
‫ﻲﻌ ِﻲﻓ ﺣ َﻮ ِِ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮردن ﮔﻮﺷﺖ ﺧﻮك و ﺧﻮن اﺳﺖ« و ﺑﻠﮑﻪ در ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ‪ ،‬آﻣﺎده ﺑﻮدن ﺑﺮاي‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ را ﻫﻢ ﻧﻬﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺷﮕﻔﺘﺎ وﺣﺸﯿﺎن آﻓﺮﯾﻘﺎ اﯾﻦ را ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺪﯾﺮي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ اﻓﺮاد ﭘﺮاﮐﻨﺪة آﻧﻬﺎ‬
‫را ﮔﺮد آورد و ﭘﺴﺖﺗﺮﯾﻦ ﺣﯿﻮانﻫﺎ ﺧﻮد را ﺑﺮاي اﯾﺴﺘﺎدﮔﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ دﺷﻤﻦ آﻣﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛‬
‫وﻟﯽ ﻣﺎ ﻓﺮﻗﮥ ﻧﺎﺟﯿﻪ در ﻣﯿﺎن ﻫﻤﮥ اﻧﺴﺎنﻫﺎ و ﺣﯿﻮانﻫﺎ‪ ،‬ﯾﮏ ﺳﺨﻦ ﺗﺎزهاي ﺑﻪ ﻧﺎم دﯾﻦ درﺳﺖ‬
‫ﮐﺮدهاﯾﻢ ﮐﻪ در ﻗﻮﻃﯽ ﻫﯿﭻ ﻋﻄﺎري ﯾﺎﻓﺖ ﻧﻤﯽﺷﻮد؛ و ﭼﻮن دﯾﺪﻧﺪ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻗﺪري‬
‫ﺑﯽﭘﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﺎن ﻣﺮدﻣﺎن زودﺑﺎوري ﮐﻪ ﻫﺮ ﭼﯿﺰي را ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﯾﮏ ﺟﻤﻠﮥ ﻋﺮﺑﯽ‬

‫‪ -1‬ﻫﺮ ﭘﺮﭼﻤﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﻗﯿﺎم ﻗﺎﺋﻢ ﺑﺮاﻓﺮاﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﺻﺎﺣﺐ آن ﻃﺎﻏﻮﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻏﯿﺮ ﺧﺪا را ﻣﯽﭘﺮﺳﺘﺪ‬
‫)ﮐﺎﻓﯽ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ‪ ،8‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ ،295‬وﺳﺎﺋﻞ اﻟﺸﯿﻌﻪ ج ‪ ،15‬ص‪ 52 :‬و ﻣﺴﺘﺪرك اﻟﻮﺳﺎﺋﻞ ج ‪ ،11‬ص‪.(34 :‬‬
‫وﯾﺮاﺳﺘﺎر‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ْ َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ َُ‬ ‫ِّ َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫َ ْ ُ َ ْ َ َ َ ْ َ ِّ‬
‫ﺎن؟ �ﻘﺎل‪ :‬ﻳَﺎ‬ ‫ُّ َ‬
‫ﺎل الﺴﻠﻄ ِ‬
‫َ َ‬
‫‪�» -2‬ﻦ ﺳﻠﻴﻤﺎن اﺠﻟﻌﻔ ِﺮي ﻗﺎل‪ :‬ﻗﻠﺖ ِﻷ ِﻲﺑ اﺤﻟﺴ ِﻦ الﺮﺿﺎ )ع(‪ :‬ﻣﺎ �ﻘﻮل ِﻲﻓ أ�ﻤ ِ‬
‫َ ْ‬ ‫ْ َ ُ ْ ُ ْ َ َّ َ َ‬
‫اﻨﻟﻈ ُﺮ إِﻴﻟْ ِﻬ ْﻢ َﻰﻠﻋ اﻟ َﻌ ْﻤ ِﺪ‬‫اﺠﺋ ِﻬﻢ ﻋ ِﺪﻳﻞ اﻟ�ﻔ ِﺮ‪ ،‬و‬ ‫َ َ‬ ‫ﻮل ﻲﻓ أَ ْ� َﻤﺎلﻬ ْﻢ َواﻟْ َﻌ ْﻮ ُن ل َ ُﻬ ْﻢ َو َّ‬
‫الﺴ ْ ُ‬ ‫ُ َ ْ َ ُ ُّ ُ ُ‬
‫ﻲﻌ ِﻲﻓ ﺣﻮ ِ ِ‬ ‫ِِ‬ ‫ﺳﻠﻴﻤﺎن‪ ،‬اﺪﻟﺧ ِ‬
‫ﺤ ُّﻖ ﺑ ِﻪ َّ‬
‫اﻨﻟ ُ‬ ‫ﻜﺒَﺎﺋﺮ َّاﺬﻟي � ُ ْﺴﺘَ َ‬
‫ْ َ‬
‫ﺎر«‪ ،‬ﺳﻠﯿﻤﺎن ﺟﻌﻔﺮي ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬از اﻣﺎم ﻣﻮﺳﯽ ﮐﺎﻇﻢ ﭘﺮﺳﯿﺪم ﻧﻈﺮت‬ ‫ِ‬ ‫ِﻣ َﻦ اﻟ ِ ِ ِ‬
‫درﺑﺎره ﮐﺎر ﺣﺎﮐﻤﺎن ]و ﻫﻤﮑﺎري ﺑﺎ آﻧﻬﺎ[ ﭼﯿﺴﺖ؟« او ﮔﻔﺖ‪» :‬اي ﺳﻠﯿﻤﺎن‪ ،‬داﺧﻞ ﺷﺪن در ﮐﺎرﻫﺎى‬
‫ﺳﻼﻃﯿﻦِ ﺟﻮر و ﯾﺎرى ﮐﺮدن آﻧﻬﺎ و ﺳﻌﻰ ﮐﺮدن در اﻧﺠﺎم ﻣﻘﺎﺻﺪﺷﺎن‪ ،‬ﻫﻤﭙﺎﯾﮥ ﮐﻔﺮ اﺳﺖ و ﻧﮕﺎه ﮐﺮدن‬
‫ﺑﻪ آﻧﻬﺎ از روى ﻋﻤﺪ‪ ،‬از ﮔﻨﺎﻫﺎن ﮐﺒﯿﺮهاى اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺰاوار آﺗﺶ ﻣﻰﺷﻮد« )وﺳﺎﺋﻞ اﻟﺸﯿﻌﻪ‪ ،‬ج ‪ ،12‬ﮐﺘﺎب‬
‫ﺗﺠﺎرت‪ ،‬ﺑﺎب  ‪  ، 45‬ص  ‪ .(138‬وﯾﺮاﺳﺘﺎر‬
 ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫‪54‬‬

‫ﻣﯽﭘﺬﯾﺮﻧﺪ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻧﺎﭼﺎر آن را ﺑﻪ رﻧﮓﻫﺎي دﯾﮕﺮي درآوردﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﯾﮏ ﯾﮏ‬

‫آﻧﻬﺎ را ﻫﻢ ﻣﻮرد ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﯿﻢ و ﺳﭙﺲ زﯾﺎنﻫﺎي اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪه را ﻣﯽآورﯾﻢ‪.‬‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪» :‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻓﻘﯿﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ دﯾﺪﯾﻢ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ دﻟﯿﻠﯽ‬
‫ﻧﺪارﻧﺪ؛ و ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬ﻫﺮﮔﺎه ﭼﯿﺰي را ﺷﺮط ﺑﺮاي ﭼﯿﺰي داﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻨﺎﺳﺒﯽ ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ؛ اﮔﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﻬﻨﺪس ﺑﺎﯾﺪ رﯾﺎﺿﯽ ﺑﺪاﻧﺪ ﯾﺎ ﻗﺎﺿﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﻓﻘﯿﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺨﻨﯽ اﺳﺖ درﺳﺖ؛‬
‫وﻟﯽ اﮔﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﻬﻨﺪس ﺑﺎﯾﺪ ﻓﻘﯿﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﺧﻮدﺗﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﺮط ﻣﯽﺧﻨﺪﯾﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﺑﺴﺘﮕﯽ‬
‫ﻣﯿﺎن ﻓﻘﻪ و ﻫﻨﺪﺳﻪ اﺳﺖ؟ ﯾﮏ ﭘﺎدﺷﺎه‪ ،‬اول ﺑﺎﯾﺪ اﺳﺘﻌﺪاد ذاﺗﯽ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮐﺎر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و‬
‫ﺳﭙﺲ اﻃﻼﻋﺎت ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺗﺎرﯾﺨﯽ و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن را ﺧﻮب ﺑﺪاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺳﺎﻋﺖ‬
‫وﻗﺘﺶ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﯿﻠﯿﻮنﻫﺎ ﺑﻪ ﮐﺸﻮر ﻧﻔﻊ دﻫﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ دارد ﮐﻪ ﻣﺪتﻫﺎ وﻗﺖ ﺧﻮد را ﺻﺮف‬
‫ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﺪ ﮐﻪ آﯾﺎ ﻣﻘﺪﻣﮥ واﺟﺐ‪ ،‬واﺟﺐ اﺳﺖ ﯾﺎ ﻧﻪ‪ .‬واﻧﮕﻬﯽ ﻣﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ ﮐﺸﻮر ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﮐﺸﺘﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺎﺧﺪاﯾﯽ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﮐﻪ آن را از ﮔﺮدابﻫﺎ ﺑﺮﻫﺎﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﻨﺰل رﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺎﺷﺪ؛ وﻟﯽ اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﻓﻘﯿﻪ ﻧﺨﻮاﺳﺘﻪ و ﯾﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ ،‬ﺗﮑﻠﯿﻒ‬
‫ﻣﺎ ﺳﺮﻧﺸﯿﻨﺎن ﭼﯿﺴﺖ؟ آﯾﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮد را ﺑﻪ اﻣﻮاج درﯾﺎ ﺑﺴﭙﺎرﯾﻢ؟‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪» :‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﺎﯾﺪ دﯾﻨﯽ ﺑﺎﺷﺪ«‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻘﺼﻮد دﯾﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺴﺎزد‪،‬‬
‫ﭼﯿﺴﺖ ﺑﻬﺘﺮ از اﯾﻦ ﺷﻤﺎ ﻫﺮﮔﺎه ﭼﻨﯿﻦ دﯾﻨﯽ را از دوﻟﺖ ﺑﺨﻮاﻫﯿﺪ‪ ،‬ﺑﯽﮔﻤﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ؛‬
‫زﯾﺮا دﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎن ﺑﺮاي دوﻟﺖ اﺳﺖ و ﮐﯿﺴﺖ ﮐﻪ از ﭼﻨﯿﻦ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﺑﮕﺬرد؟ و اﮔﺮ‬
‫ﻣﻘﺼﻮد ﻫﻤﯿﻦ دﯾﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺮوز در دﺳﺖ ﻣﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺑﯽﭘﺮده ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ آدم‬
‫ﮐﺎﻏﺬي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﯽﺗﻮان آن را در ﭘﺸﺖ ﺷﯿﺸﻪ ﮔﺬاﺷﺖ و ﺗﻤﺎﺷﺎ ﮐﺮد؛ و اﮔﺮ روزي‬
‫ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ آن را از ﻣﯿﺎن اوراق ﮐﺘﺎب ﺑﯿﺮون آورﻧﺪ و ﺻﺪ در ﺻﺪ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ اﺟﺮا ﮔﺬارﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻫﻤﺎن روز ﻫﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﻓﺎﺗﺤﮥ ﮐﺸﻮر و زﻧﺪﮔﯽ را ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪» :‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﺎﯾﺪ از روي ﻋﺪاﻟﺖ ﺑﺎﺷﺪ«‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﺷﺮﻃﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﭻﮐﺲ‬
‫ﻣﻨﮑﺮ آن ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻫﻤﻪ ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﮐﻪ اﯾﻨﻬﺎ ﺑﻬﺎﻧﻪ اﺳﺖ و ﻣﻘﺼﻮد اﺻﻠﯽ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﮑﻠﯿﻒ ارث‪ ‬آدم دو ﺳﺮ و اﺣﮑﺎم ازدواج »زن ﺟﻨّﯿﻪ« را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬
 ‫‪55‬‬ ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬

‫اﺣﮑﺎم ﻣﺮدﮔﺎن را از دم ﻣﺮگ ﺗﺎ ﺻﻮر اﺳﺮاﻓﯿﻞ ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﮐﺎري ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﮑﻮﻣﺖ‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫ﭘﺎﯾﮥ اول زﻧﺪﮔﯽ اﺳﺖ و ﻫﻤﮥ ﻣﺮدم در ﻫﺮ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﺎ آن ﺳﺮ و ﮐﺎر دارﻧﺪ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﺗﮑﻠﯿﻔﯽ ﻣﻌﯿﻦ‬
‫ﻧﮑﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎ اﮔﺮ ﻣﯽﮔﻔﺘﯿﻢ ﭼﻮن دوﻟﺖ ﺑﻪ وﻇﯿﻔﻪاش رﻓﺘﺎر ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﻇﺎﻟﻤﺶ ﻣﯽﺧﻮاﻧﯿﻢ و ﯾﺎ ﭼﻮن‬
‫ﻣﺎﻟﯿﺎت را ﺑﯿﻬﻮده ﺧﺮج ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺣﺮام ﻣﯽﺷﻤﺎرﯾﻢ‪ ،‬اﯾﻦ وﻟﺨﺮﺟﯽﻫﺎ و اﯾﻦ وﻇﯿﻔﻪ ﻧﺸﻨﺎﺳﯽﻫﺎ‬
‫از اول ﭘﯿﺪا ﻧﻤﯽﺷﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ اﮔﺮ در زﻣﺎن ﻏﯿﺒﺖ‪ ،‬اﻧﻮﺷﯿﺮوان ﻋﺎدل ﺑﻪ ﺗﺨﺖ ﻧﺸﯿﻨﺪ ﻇﺎﻟﻢ‬
‫اﺳﺖ؛ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﮐﺎر دوﻟﺖ را ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ وﻇﯿﻔﻪ ﻧﺸﻨﺎس ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻪ وﻇﯿﻔﻪ‬
‫ﺷﻨﺎس‪ ،‬اﻋﺎﻧﺖ ]=ﯾﺎري[ ﻇﻠﻢ و ﯾﺎ ﻋﺪﯾﻞ ]=ﻣﺎﻧﻨﺪ[ ﮐﻔﺮ اﺳﺖ؛ ﻣﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ ﻣﺎﻟﯿﺎت را ﻫﺮ ﮐﺲ‬
‫ﺑﮕﯿﺮد ـﭼﻪ ﮐﻢ و ﭼﻪ زﯾﺎدـ ﺣﺮام اﺳﺖ و ﺑﺎﯾﺪ آن را ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻃﺮزي ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﯽداﻧﯿﻢ‪،‬‬
‫ﺣﻼل ﮐﻨﺪ؛ ﻣﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ ﺗﺎ ﻣﯽﺷﻮد ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻣﺎﻟﯿﺎت داد و ﭼﻮن از دﺳﺖ ﻣﺎ رﻓﺖ‪ ،‬ﻣﺮﻏﯽ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻮا ﭘﺮﯾﺪه‪ ،‬ﻫﺮ ﺟﺎ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺮود‪ .‬ﭼﻮن ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ‪ ،‬وﺿﻊ ﻣﺎ ﻫﻢ ﭼﻨﺎن ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻗﺮآن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ و ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻫﻢ ﻧﺸﺎن داده ﮐﻪ »ﻫﺮ ﮔﺮﻓﺘﺎري ﺑﻪ آدﻣﯽ رﺳﺪ از ﺧﻮد اوﺳﺖ«) ‪.(1‬‬

‫اﻣﺎ زﯾﺎنﻫﺎي اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪه ]ﯾﻌﻨﯽ ﻋﺪم ﻫﻤﮑﺎري ﺑﺎ ﺣﮑﻮﻣﺖ[‪:‬‬

‫ﻣﺮدم را درﺑﺎرة ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮔﯿﺞ و ﺳﺮﮔﺮدان ﮐﺮده؛‬
‫اﺳﺘﻘﻼل و آراﻣﺶ ﮐﺸﻮر را ﺳﺴﺖ ﻧﻤﻮده؛‬
‫ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﮥ دوﻟﺖ زﯾﺎنﻫﺎي ﺑﺰرگ رﺳﺎﻧﯿﺪه؛‬
‫ﮐﺎرﮐﻨﺎن دوﻟﺖ را ﺑﻪ ﮐﺎر ﺳﺴﺖ و ﺑﺪﺑﯿﻦ ﮐﺮده؛‬
‫ﻓﺸﺎر ﻫﻤﮥ اﯾﻦ ﺧﺮاﺑﯽﻫﺎ ﺑﺮ دوش ﺗﻮدة ﺑﯿﻨﻮا اﻓﺘﺎده‪.‬‬
‫ﮐﺎر دوﻟﺖ در اﯾﺮان ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺒﻬﻢ و ﺑﻐﺮﻧﺠﯽ درآﻣﺪه‪ :‬از ﯾﮏ ﻃﺮف ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﻣﺎل و‬
‫ﮐﺎر دوﻟﺖ ﻣﺤﺘﺮم اﺳﺖ و ﺑﺮاي آن ﻗﺎﻧﻮنﻫﺎ و آﯾﯿﻦ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ درﺳﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ‬

‫ُ‬ ‫َ َ ٓ َ َ َ ُ ّ ُّ َ َ َ َ َ َ ۡ َ‬
‫ت �يۡدِي� ۡم﴾ »و ﻫﺮ ]ﮔﻮﻧﻪ[ ﻣﺼﯿﺒﺘﻰ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺮﺳﺪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ‬ ‫‪﴿ -1‬وما أ�ٰب�م مِن م ِصيبةٖ فبِما كسب‬
‫دﺳﺘﺎورد ﺧﻮد ﺷﻤﺎﺳﺖ« ]اﻟﺸﻮر￯‪.[٣٠ :‬‬
 ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫‪56‬‬

‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﻣﺎل دوﻟﺖ ﻣﺠﻬﻮلاﻟﻤﺎﻟﮏ و ﯾﺎ ﺑﯽﺻﺎﺣﺐ اﺳﺖ و اﯾﻦ ﻣﻘﺮرات ﻫﻢ ﻫﻤﻪ ﺑﯿﺨﻮد و‬
‫ﻣﻦدرآوري اﺳﺖ؛ از ﯾﮏ ﻃﺮف ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﺧﺪﻣﺖ‪ ‬ﻧﻈﺎم‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا اﺳﻼم ﺟﻬﺎد را‬
‫واﺟﺐ ﮐﺮده‪ ،‬و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﺟﻬﺎد اﺳﻼم ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮ اﺳﺖ و اﯾﻨﻬﺎ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮ‪ .‬در‬
‫اﯾﻦ ﻣﯿﺎن‪ ،‬ﻣﺮدم ﺑﯿﭽﺎره ﻣﺎﻧﺪهاﻧﺪ دودل و ﺳﺮﮔﺮدان؛ اﮔﺮ از آن راه ﺑﺮوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ دﯾﻨﺸﺎن‬
‫ﻧﻤﯽﺳﺎزد‪ ،‬و اﮔﺮ از اﯾﻦ راه ﺑﺮوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ دﻧﯿﺎﺷﺎن؛ اﮔﺮ ﻣﺎﻟﯿﺎت و ﺳﺮﺑﺎز ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻼف ﮔﻔﺘﮥ‬
‫دﺳﺘﻪاي ﻋﻤﻞ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﻧﺪﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف دﺳﺘﻮر ﮐﺴﺎن دﯾﮕﺮ‪ .‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮥ‬
‫اﯾﻨﺎن ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻧﻪ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر آﻧﺎن؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻫﺮ ﻃﺮف ﺳﻮد ﺧﻮد را ﺑﺒﯿﻨﺪ‪ ،‬رو ﺑﻪ آن ﻣﯽروﻧﺪ‪،‬‬
‫زﯾﺮا ﺗﻨﻬﺎ آن ﮐﺴﯽ ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ راه را ﺑﻪ ﻫﻤﮥ ﺳﺨﺘﯽﻫﺎ و ﭘﺴﺘﯽ و ﺑﻠﻨﺪيﻫﺎ ﺑﭙﯿﻤﺎﯾﺪ‬
‫ﮐﻪ ﯾﮏ ﻣﻘﺼﺪ ﺛﺎﺑﺖ و روﺷﻨﯽ در ﭘﯿﺶ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ وﻟﯽ آﻧﮑﻪ ﺧﻮد ﻧﻤﯽداﻧﺪ ﭼﻪ‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ‪ ،‬و از ﻫﻤﻪ ﺑﺪﺗﺮ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻦِ ﺧﻮد را ﻫﻢ ﻧﻤﯽداﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺎﭼﺎر ﻫﺮ ﻃﺮف را آﺳﻮدهﺗﺮ‬
‫دﯾﺪ‪ ،‬رو ﺑﻪ آن ﻣﯽرود‪.‬‬
‫ﺳﺮﺑﺎزي ﮐﻪ ﭘﺎﯾﮥ اﺳﺘﻘﻼل ﮐﺸﻮر روي ﺷﺎﻧﮥ اوﺳﺖ ﯾﺎ ﭘﺎﺳﺒﺎﻧﯽ ﮐﻪ آراﻣﺶ ﺷﻬﺮ ﺑﺮ ﻋﻬﺪة‬
‫اوﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ داﺷﺘﻦ اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪه ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺪاﮐﺎري و ﺟﺎﻧﺒﺎزي ﮐﻨﺪ؟ او در ﺳﺮﺑﺎزﺧﺎﻧﻪ و‬
‫روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺳﺨﻦ از ﻣﯿﻬﻦﭘﺮﺳﺘﯽ زﯾﺎد ﺷﻨﯿﺪه و ﺳﺮودﻫﺎي ﻣﯿﻬﻨﯽ را ﻫﻢ ﺧﻮب آﻣﻮﺧﺘﻪ؛ وﻟﯽ‬
‫ﻫﻤﮥ آﻧﻬﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ آن ﯾﮏ ﮐﻠﻤﻪاي ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم دﯾﻦ ﺷﻨﯿﺪه ﻫﯿﭻ اﺳﺖ‪ .‬او ﻧﺎم اﻧﺠﺎم وﻇﯿﻔﻪ را‬
‫در روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮاﻧﺪه؛ وﻟﯽ در ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎي ﺧﺼﻮﺻﯽ دﯾﺪه ﻫﺮ ﮐﺴﯽ در اﯾﻦ ﺑﺎره‬
‫ﺳﺨﻨﯽ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻪ او ﻟﺒﺨﻨﺪ ﻣﯽزﻧﻨﺪ و آدم ﺻﺎف و ﺻﺎدﻗﺶ ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬او ﺷﻨﯿﺪه ﮐﺎر دوﻟﺖ‬
‫ﺑﺪ اﺳﺖ؛ وﻟﯽ ﭼﻮن »اﺟﺒﺎري« آﻣﺪه‪ ،‬ﮔﻨﺎه ﻧﺪارد؛ دﯾﮕﺮ ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪي ﭼﺮا؟ او ﺷﻨﯿﺪه ﯾﮏ‬
‫زﯾﺎرت ﺛﻮاب »ﻫﺰار ﻫﺰار ﺷﻬﯿﺪ« دارد؛ ﭘﺲ ﺟﺎﻧﻔﺸﺎﻧﯽ ﺑﺮاي ﭼﻪ؟‬
‫ﻓﺪاﮐﺎري و ﺟﺎﻧﺒﺎزي ﺑﺎري اﺳﺖ ﺑﺲ ﺳﻨﮕﯿﻦ؛ و ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺴﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ آن را ﺑﻪ دوش ﮐﺸﺪ‬
‫ﮐﻪ داراي ﯾﮏ دل و ﯾﮏ اراده و ﯾﮏ راه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻓﺮﺳﺦﻫﺎ راه را ﺑﺎ ﺳﺮﺑﺎﻻﯾﯽ‬
‫زﯾﺎد ﭘﯿﻤﻮده‪ ،‬ﭼﻪ اﻧﺪازه دﻟﭽﺴﺐ اﺳﺖ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﺑﯿﻬﻮده ﺧﻮد را ﺧﺴﺘﻪ ﻧﮑﻨﯿﺪ و در‬
 ‫‪57‬‬ ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬

‫ﮐﻨﺎر ﻫﻤﯿﻦ آب و ﺳﺒﺰه ﺑﻨﺸﯿﻨﯿﺪ و ﺧﻮش ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ .‬آﯾﺎ ﮐﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﺳﺨﻨﯽ‬
‫ﭘﺎﯾﺶ ﺳﺴﺖ ﻧﺸﻮد؟‬
‫ﺷﻤﺎ از ﻗﺮآن آﯾﻪ ﻣﯽآورﯾﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﺰل ﭘﻮل ﺣﺮام اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﮔﻮش ﻧﻤﯽدﻫﺪ؛ وﻟﯽ اﮔﺮ‬
‫ﭘﯿﺮزﻧﯽ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﻣﻦ در ﺧﻮاب دﯾﺪهام ﮐﻪ دادن ﻣﺎﻟﯿﺎت ﯾﺎ ﺧﺪﻣﺖ ﺳﺮﺑﺎزي ﺣﺮام اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮ‬
‫ﺧﻮد‪ ‬ﻣﻦ‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪة اﯾﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬اﺛﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﯾﮏ اراﺑﻪ ﮐﻪ رو ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﯿﻞ ﻃﺒﯿﻌﺖ ﻣﯽرود‪ ،‬ﻧﯿﺮوي ﻣﺨﺎﻟﻒ ﮐﻢﺗﺮ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در آن اﺛﺮ ﮐﻨﺪ؛ وﻟﯽ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رو ﺑﻪ ﺑﺎﻻ ﻣﯽرود‪ ،‬ﻧﯿﺮوي ﮐﻢ اﺛﺮ زﯾﺎدي ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﮐﺮد‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﻓﻼن ﺳﻮداﮔﺮ و ﺑﺎزرﮔﺎن ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ ﭘﻮل اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﺟﺎن‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ آﺳﺎن ﺑﺘﻮان داد‪ .‬اﯾﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ دادن ﻣﺎﻟﯿﺎت‪ ،‬اﻋﺎﻧﺖ ﻇﻠﻢ اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﻫﻢ‬
‫ﻫﯿﭻ ﻋﻘﯿﺪه ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﮑﺮ دﯾﻦ ﻣﯽاﻓﺘﻨﺪ ]و[ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺄﻣﻮر وﺻﻮل را ﻓﺮﯾﺐ‬
‫داد‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ رﺷﻮهاي ﻗﺎﻧﻌﺶ ﮐﺮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺎﻟﯿﺎت را ﻧﮕﯿﺮد‪ ،‬ﯾﺎ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻤﺘﺮ‬
‫ﺑﮕﯿﺮد؛ و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﻗﺴﻤﺘﯽ از آن ﭘﻮل و ﯾﺎ ﻫﻤﻪاش را ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﺄﻣﻮر ﻣﯽدﻫﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺟﯿﺐ دوﻟﺖ‬
‫ﻧﺮود؛ و دوﻟﺖ ﻫﻢ ﮐﻪ ﮔﻨﺞِ آبآورده ﻧﺪارد‪ ،‬ﻧﺎﭼﺎر اﺳﺖ آن را وﺻﻮل ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﺳﺖ از‬
‫ﯾﮏ ﻃﺮف دوﻟﺖ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻣﺮدم ﺑﻪ زﯾﺮﮐﯽ ﺧﻮد‪ .‬ﺗﺎزه ﭼﻮن‬
‫ﭘﺎﯾﻪ ﮔﺮه اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ دوﻟﺖ ﻫﻤﮥ ﻣﺮدم ﮐﺸﻮر را ﻫﻢ ﻣﺄﻣﻮر و ﺑﺎزرس ﻗﺮار دﻫﺪ‪ ،‬ﺑﺎز آن ﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﺨﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺎرﻣﻨﺪ دوﻟﺖ ﯾﺎ ﺑﻪ دﯾﻦ ﻋﻼﻗﻪ دارد ﯾﺎ ﻧﻪ‪ .‬اﮔﺮ ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺣﺴﺎﺑﯽ ﻧﺪارﯾﻢ و اﮔﺮ دارد‪ ،‬اﯾﻦ‬
‫را ﻫﻢ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاﻫﺶ ﺗﺰرﯾﻖ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﺎرِ دوﻟﺖ ﺑﺪ اﺳﺖ و ﭘﻮﻟﺶ ﺣﺮام؛ ﭘﺲ در اﯾﻦ‬
‫ﺻﻮرت او اول ﺧﻮد را ﺑﺪﮐﺎر و ﺟﻬﻨﻤﯽ داﻧﺴﺘﻪ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﮐﺎر وارد ﺷﺪه‪ .‬ﺣﺎل ﺷﻤﺎ از ﭼﻨﯿﻦ‬
‫ﮐﺴﯽ ﭼﻪ اﻧﺘﻈﺎر دارﯾﺪ ﺟﺰ ﻫﻤﺎن ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ آب ﮐﻪ از ﺳﺮ ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﯾﮏ ﻧﯽ ﭼﻪ ﺻﺪ‬
‫ﻧﯽ؟‬
 ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫‪58‬‬

‫دﯾﮕﺮ آﻧﮑﻪ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ آدﻣﯽ را از روي دﻟﺴﻮزي ﺑﻪ ﮐﺎر وا ﻣﯽدارد و از ﺧﯿﺎﻧﺖ ﺟﻠﻮ‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬اول دﯾﻦ اﺳﺖ‪ ،‬دوم ﻋﻘﻞ و وﺟﺪان؛ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ اﯾﻦ ﻫﺮ دو ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ اﺛﺮش‬
‫ﺧﯿﻠﯽ زﯾﺎد اﺳﺖ‪ ،‬و اﮔﺮ ﺗﻨﻬﺎ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﺛﺮش ﮐﻢﺗﺮ‪ ،‬و ﻫﺮﮔﺎه اﯾﻦ دو ﺑﺮﺧﻼف ﻫﻢ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﺛﺮ‬
‫ﻫﺮ دو ﺧﻨﺜﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺣﺎل در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﻋﻘﻞ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﻓﺮﻗﯽ ﻣﯿﺎن ﮐﺎر و ﻣﺎل دوﻟﺖ ﺑﺎ‬
‫دﯾﮕﺮان ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﭼﻮن ﻣﺎل دوﻟﺖ ﻣﺎل ﻫﻤﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻔﻈﺶ ﻻزمﺗﺮ اﺳﺖ؛ وﻟﯽ دﯾﻦ ﻣﺎ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﻣﺎل دوﻟﺖ ﻣﺠﻬﻮل اﻟﻤﺎﻟﮏ و ﺑﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻣﺮدم‪ ،‬ﺑﯽﺻﺎﺣﺐ اﺳﺖ؛ ﭘﺲ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﻗﯽ‬
‫ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ ﺗﺮس‪ ،‬ﮐﻪ آن ﻫﻢ در ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫از اﯾﻦ رو ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﮐﺎر دوﻟﺖ در ﻧﻈﺮ ﮐﺎرﻣﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻧﻔﻊ ﺷﺨﺼﯽ ﺷﺪه و در ﻧﻈﺮ ﻣﺮدم‬
‫ﮔﻞ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺳﻨﺒﻞ ﻧﯿﺰ آراﺳﺘﻪ ﮔﺮدﯾﺪه‪ .‬ﻣﺎ ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﯿﻢ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺑﺮاي ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﺬﮐﺮه و‬
‫رﻓﺘﻦ زﯾﺎرت‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﻮدﺷﺎن ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ‪ ،‬رﺷﻮه ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺴﻠّﻢ ﺣﺮام اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ رﺳﻮاﺗﺮﯾﻦ دروغﻫﺎ را ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﻧﺎم دﯾﻦ ﺑﻪ روﯾﺶ آﻣﺪ‪ ،‬ﺑﯽﭼﻮن و ﭼﺮا ﻣﯽﭘﺬﯾﺮﻧﺪ‪،‬‬
‫و ﺑﻪ ﻋﮑﺲ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻫﻮش و ﺟ‪‬ﺮﺑ‪‬ﺰه و ﻓﮑﺮ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽاﻧﺪازﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﮐﺠﺎي ﻗﺎﻧﻮن‬
‫و ﻣﻘﺮرات ﻣﯽﺗﻮان دﺳﺖ اﻧﺪاﺧﺖ ﯾﺎ ﻣﺴﺨﺮه ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺴﯿﺎر ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﯿﻢ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ از ﻣﺎل‬
‫دوﻟﺖ ﻣﯽدزدﻧﺪ ﯾﺎ ﺧﯿﺎﻧﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و از ﻫﻤﺎن ﭘﻮل‪ ،‬ﺻﺮف زﯾﺎرت و روﺿﻪ و ﻧﺬر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫از اﯾﻦ رو ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺮدم ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﻓﺎﺳﺪ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ‬
‫ﺧﻮب ﺑﺎﺷﻨﺪ وﻟﯽ راه را ﮔﻢ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﻏﺮض از ﺑﺮﭘﺎ ﺷﺪن ﺣﮑﻮﻣﺖ و دوﻟﺖ‪ ،‬آﺳﺎﯾﺶ ﺗﻮده اﺳﺖ و ﻧﮕﻬﺪاري ﻫﺮ‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﻫﻢ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺗﻮده اﺳﺖ‪ ،‬از اﯾﻦ رو ﻫﺮ ﺧﺮاﺑﯽ در اﯾﻦ دﺳﺘﮕﺎه وارد ﺷﻮد‪ ،‬ﻓﺸﺎرش‬
‫ﺑﺮ دوش ﺧﻮد ﻣﺮدم ﺧﻮاﻫﺪ اﻓﺘﺎد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﻫﻤﮥ اﯾﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻼﯾﺎن ﻧﯿﺰ از اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪه آﺳﯿﺐ ﺑﺰرﮔﯽ رﺳﯿﺪه؛ زﯾﺮا ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ آﻧﺎن ﻋﻘﯿﺪه دارﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﮐﺎر دوﻟﺖ را ﺑﺪ ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ ﭘﯿﺮاﻣﻮن آن ﻣﯽروﻧﺪ؛ ﺑﻪ ﻋﮑﺲ‪،‬‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ وارد ﮐﺎر اداري ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮥ آﻧﺎن ارزﺷﯽ ﻧﻤﯽدﻫﻨﺪ ﯾﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﻨﺪ‪ ،‬در‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬آن ﺷﺪ ﮐﻪ دﯾﺪﯾﻢ‪.‬‬
 ‫‪59‬‬ ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬

‫دﯾﻦ اﻣﺮوز ﻣﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﭘﻮل ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺣﺮام اﺳﺖ و ﮔﺮﻓﺘﻨﺶ ﻇﻠﻢ اﺳﺖ و دادﻧﺶ اﻋﺎﻧﺖ‬
‫ﺑﺮ ﻇﻠﻢ‪ ،‬و ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺟﺎي آن‪ ،‬زﮐﺎت و ﺧﻤﺲ ﮔﺮﻓﺖ؛ اﻣﺎ زﮐﺎت ﺑﺎﯾﺪ از ﻧُﻪ ﭼﯿﺰ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‬
‫ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه )ﺳﮑﻪ دار( و ﮔﻨﺪم و ﺟﻮ و ﺧﺮﻣﺎ و ﻣﻮﯾﺰ و ﺷﺘﺮ و ﮔﺎو و‬
‫ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ؛ و اﻣﺎ ﺧﻤﺲ را از ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺗﺠﺎرت و ﺻﻨﺎﻋﺖ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﺼﺮﻓﺶ‬
‫ﻧﺼﻒ ﺳﻬﻢ اﻣﺎم اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ داد ﺑﻪ ﻣﺠﺘﻬﺪ‪ ،‬و او ﻫﻢ ﯾﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪﻫﺪ ﺑﻪ ﺳﺎدات ﯾﺎ ﺑﻪ ﻣﻼﯾﺎن‬
‫دﯾﮕﺮ و ﯾﺎ ﺑﻪ ﺷﺨﺺ اﻣﯿﻨﯽ ﺑﺴﭙﺎرد و ﯾﺎ ﺑﻪ زﯾﺮ ﺧﺎك اﻣﺎﻧﺖ ﮔﺬارد‪ ،‬ﺗﺎ اﻣﺎم زﻣﺎن ﺑﯿﺎﯾﺪ و‬
‫ﺑﺮدارد و ﻧﺼﻒ دﯾﮕﺮش ﻫﻢ ﮐﻪ ﯾﮑﺒﺎره ﻣﺎل ﺳﺎدات اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﮔﻔﺘﯿﻢ دﺳﺘﻮرﻫﺎي دﯾﻦ اﻣﺮوز ﻣﺎ اﮔﺮ از ﻣﯿﺎن اوراق ﮐﺘﺎب ﺑﯿﺮون آﯾﺪ و وارد ﻋﻤﻞ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻤﺎن روز ﺑﺎﯾﺪ ﻓﺎﺗﺤﮥ زﻧﺪﮔﯽ و ﮐﺸﻮر را ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺴﻨﺠﯿﺪه ﻧﮕﻔﺘﯿﻢ‪ .‬ﺷﺮط اول ﺑﺮاي‬
‫ﻧﮕﻬﺪاري ﻫﺮ ﺗﻮده‪ ،‬داﺷﺘﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺎﻟﯽ درﺳﺘﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﻫﻤﻪ‬
‫روي زﻣﯿﻦ ﺑﺎﯾﺪ زﯾﺮ ﻓﺮﻣﺎن ﻣﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬آﯾﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ دﺳﺘﻮر ﻣﻦدرآوري ﺧﻮد‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ‬
‫ﯾﮏ ﺗﻮدة ﮐﻮﭼﮏ را اداره ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ زﮐﺎت ـﭼﻨﺎن ﮐﻪ دﯾﺪﯾﻢـ ﺑﺎﯾﺪ از ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ از آﻧﻬﺎ اﻣﺮوز ﻫﯿﭻ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮة ﺳﮑﻪدار )اﺷﺘﺒﺎه ﻧﺸﻮد‪ ،‬اﺳﮑﻨﺎس و ﺷﻤﺶ زﮐﺎت ﻧﺪارد( و ﺑﻌﻀﯽ‬
‫از آﻧﻬﺎ ﮐﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺘﺮ و ﺧﺮﻣﺎ و ﻣﻮﯾﺰ؛ و ﺑﻌﻀﯽ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺎو و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ‬
‫و ﮔﻨﺪم و ﺟﻮ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺮدم ﻣﺎزﻧﺪران‪ ،‬ﮐﻪ زراﻋﺖ آﻧﻬﺎ ﺑﺮﻧﺞ اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﺎ ﻣﺮدم ﺗﻬﺮان و‬
‫ﺷﻬﺮﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﯾﺎ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﯽ از ﭼﻪ ﭼﯿﺰ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﺪﻫﻨﺪ؟‬
‫اﻣﺎ ﺧﻤﺲ ﻫﻢ ﺑﻪ آن ﻃﻮري ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺑﺎ زﻧﺪﮔﯽ اﻣﺮوز ﻧﻤﯽﺳﺎزد؛ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از‬
‫درآﻣﺪﻫﺎي ﻣﻬﻢ اﻣﺮوز‪ ،‬ﮐﻪ وﺟﻮدش ﻫﻢ ﻻزم اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﻤﺮك اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ دﺳﺘﻮر‬
‫ﻧﻤﯽﺳﺎزد و ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل‪ ،‬از زﮐﺎت ﻋﻤﻠﯽﺗﺮ اﺳﺖ؛ وﻟﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ‪ ،‬دو اﺷﮑﺎل ﺑﺰرگ دﯾﮕﺮ‬
‫دارد‪:‬‬
‫اول آﻧﮑﻪ ﺣﺪﯾﺚﻫﺎي زﯾﺎدي از ﺻﺤﯿﺢ و ﻏﯿﺮ ﺻﺤﯿﺢ رﺳﯿﺪه ﮐﻪ اﻣﺎم ﺧﻤﺲ را ﺑﺨﺸﯿﺪه؛‬
‫ﭼﯿﺰي را ﮐﻪ ﺷﺎه ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ ﺷﯿﺦﻋﻠﯽﺧﺎن ﭼﺮا ﻧﻤﯽﺑﺨﺸﺪ؟ در ﯾﮏ ﮐﺘﺎب واﻓﯽ ﻣﻦ ﺷﻤﺮدم‬
 ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫‪60‬‬

‫ﺷﺎﻧﺰده ﺣﺪﯾﺚ در اﯾﻦ ﺑﺎره رﺳﯿﺪه‪ .‬ﭼﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﯾﮏ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻣﻦ‬
‫) ‪(١‬‬
‫ﯾﮏ ﭼﻨﺎن ﺑﺘﺨﺎﻧﮥ ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﺎ آن ﻫﻤﻪ ﺗﺸﺮﯾﻔﺎت ﺑﺮﭘﺎ ﮐﺮدهاﯾﺪ‪،‬‬ ‫زار ﻓﺎﻃﻤﺔ ﺑﻘﻢ ﻓﻠﻪ اﺠﻟﻨﺔ«‬
‫وﻟﯽ ﺷﺎﻧﺰده ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ و ﻏﯿﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻫﯿﭻﺟﺎ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻧﯿﺎﻣﺪ؟ آﻓﺮﯾﻦ ﺑﺮ اﯾﻦ دﯾﻨﺪاري!‬
‫دوم آﻧﮑﻪ‪ :‬ﻣﻘﺼﻮد از ﮔﺮﻓﺘﻦ اﯾﻦ ﭘﻮلﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﭘﻮل ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻘﺼﻮد اﺻﻠﯽ‬
‫ﺗﺄﻣﯿﻦ ﺧﺮجﻫﺎي ﺿﺮوري ﮐﺸﻮر اﺳﺖ‪ ،‬و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﻃﺒﻖ اﯾﻦ دﺳﺘﻮر ـﭼﻨﺎن ﮐﻪ دﯾﺪﯾﻢـ‬
‫ﻣﺼﺮف ﺧﻤﺲ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ﮐﺸﻮر ﺳﻮدي ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻮد ﯾﮏ ﮐﺎرﺧﺎﻧﮥ ﮔﺪاﺳﺎزي‬
‫ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻤﺎ ﺧﻮد اﮔﺮ ﻓﺮزﻧﺪي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﺳﺎﻟﻢ و ﺑﯿﮑﺎر‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮ ﻧﯿﺴﺘﯿﺪ ﺧﺮج او را از ﺟﯿﺐ‬
‫ﺧﻮدﺗﺎن ﺑﺪﻫﯿﺪ‪ ،‬ﭼﻪ رﺳﺪ ﺑﻪ دﯾﮕﺮان؛ ﭘﺲ ﻣﺤﻤﺪ و ﻋﻠﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﻮد ﺳﺮﭼﺸﻤﮥ ﻏﯿﺮﺗﻨﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪان آﻧﻬﺎ ﯾﺎ ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻧﺎم آﻧﻬﺎ ﻣﺎل ﺑﯽﻋﻮض‬
‫دﻫﻨﺪ و از اﯾﻦ راه دﺳﺘﮥ زﯾﺎدي را ﺑﻪ ﻧﺎم دﯾﻦ ﺗﻨﺒﻞ و ﺑﯿﮑﺎر ﺑﺎرآورﻧﺪ؟‬
‫ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﻣﺎﻟﯽ ﺑﺎ ﻣﺮدﻣﺎن ﺟﻮان و ﺗﻨﺪرﺳﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﻤﺎرﻧﺪ ﺗﺎ در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺎر ﭘﻮل ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﭘﻮل ﺑﯽﻋﻮض دادن ﺑﻪ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺮدم‪ ،‬دﺷﻤﻨﯽ ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ ﻫﻢ ﺑﺎ‬
‫ﺧﻮد آﻧﻬﺎ و ﻫﻢ ﺑﺎ ﺗﻮده و ﮐﺸﻮر؛ زﯾﺮا ﺑﻪ اﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﺗﻨﺒﻞ و ﺑﯿﮑﺎر ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد‪ ،‬و‬
‫اﮔﺮ ﺧﻮب دﻗﯿﻖ ﺷﻮﯾﻢ‪ ،‬ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻋﻠﺖ ﭘﯿﺪا ﺷﺪن اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﮔﺪا و ﻣﻔﺖﺧﻮر در اﯾﻦ ﮐﺸﻮر‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﺧﯿﺮات و اﺣﺴﺎنﻫﺎي ﺑﯿﺠﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﻨﺪهآور اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﭘﯿﺶ ﺧﻮد ﯾﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮد ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﻨﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪:‬‬
‫»اروﭘﺎﯾﯿﺎن ﻗﺎﻧﻮنﻫﺎي ﻣﺎ را ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ و ﻣﻮرد ﻋﻤﻞ ﻗﺮار دادﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ اﯾﻨﺠﺎ رﺳﯿﺪﻧﺪ«‪ ،‬ﯾﺎ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪» :‬دﻧﯿﺎ اﮔﺮ اﯾﻦ دﺳﺘﻮرﻫﺎ را ﻋﻤﻠﯽ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ و ﭼﻨﺎن ﻣﯽﺷﺪ«‪ .‬آري‪ ،‬ﻣﻦ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ در اﺗﺎق ﺧﻮد ﺑﻨﺸﯿﻨﻢ و در ﻋﺎﻟﻢ ﻓﺮض ﯾﺎ ﺧﯿﺎل‪ ،‬ﺑﺮ روي اﻗﯿﺎﻧﻮس اﻃﻠﺲ‪ ،‬ﯾﮏ‬

‫‪» -1‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﻓﺎﻃﻤﻪ ]ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ[ را در ﻗﻢ زﯾﺎرت ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺮ او واﺟﺐ ﻣﯽﮔﺮدد«‪) .‬ﮐﺎﻣﻞ اﻟﺰﯾﺎرات‪ ،‬ص‬
‫‪ ،536‬ﺣﺪﯾﺚ ‪826‬؛ ﺑﺤﺎراﻻﻧﻮار‪ ،‬ج ‪ ،102‬ص ‪265‬؛ ﺛﻮاب اﻻﻋﻤﺎل‪ ،‬ص ‪ 124‬و ﻋﯿﻮن اﺧﺒﺎر اﻟﺮﺿﺎ‪ ،‬ج ‪،2‬‬
‫ص ‪ .(267‬وﯾﺮاﺳﺘﺎر‬
 ‫‪61‬‬ ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬

‫ﮐﺸﻮر ﭘﻬﻨﺎوري ﺑﺴﺎزم و ﺑﺮاي آن ﺑﻨﺎﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻫﺰار ﻃﺒﻘﻪ و در ﻧﻬﺎﯾﺖ زﯾﺒﺎﯾﯽ درﺳﺖ ﮐﻨﻢ؛‬
‫وﻟﯽ ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺧﯿﺎﻟﯽ ﻣﻦ را دو ﮐﻠﻤﻪ ﺣﺮف ﺣﺴﺎب‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﺑﺮ آب ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ‬
‫دﺳﺘﻮرﻫﺎي ﺷﻤﺎ ﻫﻢ اﮔﺮ ﻋﻤﻠﯽ ﺑﻮد اول ﺑﺎﯾﺪ در ﮐﺎﻧﻮن ﺧﻮد ﻋﻤﻠﯽ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﺮان زﯾﺎد‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺟﺎزة ﻋﻠﻤﺎ ﮐﺎر ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ؛ ﭼﺮا آﻧﻬﺎ اﯾﻦ ﮔﻮﻫﺮﻫﺎي ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎ را‬
‫ﺑﺮﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﭼﻨﮓ دﯾﮕﺮان اﻓﺘﺎد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ آﻧﻬﺎ رﻓﺘﻨﺪ و ﻣﺎ ﻣﺎﻧﺪﯾﻢ؟ اﻣﺮوز ﻫﻢ ﮐﻪ‬
‫زﻣﺎﻣﺪاران و ﭘﯿﺸﻮاﯾﺎن و ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﻣﺎ ﻃﺮﻓﺪار اﯾﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﮕﻮﯾﯿﺪ اﯾﻦ اﺻﻞ ﻣﻬﻢ دﯾﻦ را ﻋﻤﻠﯽ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻫﻢ وﺻﻮﻟﺶ آﺳﺎنﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﻢ ﻣﺮدم از ﭘﻮل ﺣﺮام دوﻟﺖ آﺳﻮده ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪» :‬ﻣﺮدم اﮔﺮ راﺳﺘﯽ دﯾﺪﻧﺪ ﯾﮏ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﻠﯽ و دﻟﺴﻮزي دارﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮد ﭘﺸﺘﯿﺒﺎن‬
‫آن ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ و اﯾﻦ ﭘﻮلﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم وﻗﻒ و ﻧﺬر و وﺻﯿﺖ و ﻏﯿﺮ از اﯾﻨﻬﺎ در راه‬
‫دﯾﮕﺮ ﺧﺮج ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ راه ﻣﯽدﻫﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر در ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﻈﯿﺮ ﻫﻢ دارد«‪.‬‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ‪ :‬اﮔﺮ ﯾﮏ ﺗﻮدهاي ﺗﺮﺑﯿﺖ درﺳﺘﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬و ﯾﺎ اﮔﺮ ﻫﻢ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎري‬
‫اﺧﻼق ﻧﯿﮏ ﻓﻄﺮي ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻧﺪاده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻨﻨﺪ؛ وﻟﯽ از‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺮدﻣﯽ ﮐﻪ دﺳﺘﻮرﻫﺎي دﯾﻨﯿﺸﺎن ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻧﻤﻮﻧﮥ آن ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﺪ‪،‬‬
‫ﭼﻨﯿﻦ اﻧﺘﻈﺎري ﻧﺘﻮان داﺷﺖ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻮﯾﺶ و ﻫﻤﺴﺎﯾﮥ ﺧﻮد را ﮔﺮﺳﻨﻪ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ و در‬
‫ﭼﻨﯿﻦ روزﮔﺎر ﺳﯿﺎﻫﯽ دﺳﺘﻪدﺳﺘﻪ ﺑﻪ زﯾﺎرت ﻣﯽروﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ اﻧﺘﻈﺎر ﻓﺪاﮐﺎري ﺑﺮاي ﮐﺸﻮر ﻫﻢ‬
‫دارﯾﺪ؟ ﻋﺠﺐ ﺧﯿﺎل ﺧﺎﻣﯽ!‬
‫آري‪ ،‬ﺧﺪا ﺣﺲ ﻧﯿﮑﯿﺨﻮاﻫﯽ را در آدﻣﯽ ﻧﻬﺎده؛ اﮔﺮ آن را در راه ﺑﯿﻬﻮده ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﺎن ﻗﺎﻧﻊ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ؛ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺷﻬﻮت ﺟﻨﺴﯽ ﺧﻮد را در راه ﻧﺎﻣﺸﺮوع ﺑﻪ ﮐﺎر‬
‫ﺑ‪‬ﺮَد‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻗﺎﻧﻊ و از راه ﻣﺸﺮوع ﻣﻨﺼﺮف ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﺪ در اﯾﺮان اﯾﻦ‬
‫ﻫﻤﻪ ﭘﻮلﻫﺎي ﮔﺰاف ﺑﻪ ﻧﺎم ﻧﺬر و وﻗﻒ و وﺻﯿﺖ داده ﺷﺪه‪ ،‬وﻟﯽ درﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻢ‬
‫اﺳﺖ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ راﺳﺘﯽ دردي را از ﻣﺮدم دوا ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻨﻬﻤﻪ ﺗﮑﯿﻪﻫﺎ ﺑﺮاي ﻋﺰاداري و ﻣﺪرﺳﻪﻫﺎ ﺑﺮاي ﻃﻼب و ﮔﻨﺒﺪ و ﺑﺎرﮔﺎهﻫﺎ ﺑﺎ آن ﻫﻤﻪ‬
‫اوﻗﺎف در ﻫﺮ ﺟﺎ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻫﯿﭻ ﻧﺸﻨﯿﺪهاﯾﻢ ـو اﮔﺮ ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻢ اﺳﺖـ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ‬
 ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫‪62‬‬

‫ﯾﮏ ﭘﻞ ﯾﺎ راﻫﯽ را ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﯾﮏ ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﯾﺎ داراﻟﻌ‪‬ﺠ‪‬ﺰه ]=آﺳﺎﯾﺸﮕﺎه ﻣﻌﻠﻮﻟﯿﻦ[ ﯾﺎ‬

‫داراﻷﯾﺘﺎم ﯾﺎ ﻣﮑﺘﺒﺨﺎﻧﻪ درﺳﺖ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﺮاي آﻣﻮﺧﺘﻦ ﭘﺰﺷﮑﯽ ﯾﺎ دواﺳﺎزي ﯾﺎ ﻓﻨﻮن‬
‫دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻣﺪرﺳﻪ ﯾﺎ ﺑﻨﮕﺎﻫﯽ درﺳﺖ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﮐﺸﻮري ﮐﻪ داﻧﺸﮕﺎﻫﯽ داﺷﺘﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﺟ‪‬ﻨﺪيﺷﺎﭘﻮر) ‪ ،(1‬ﮐﻪ درسﺧﻮاﻧﺪﮔﺎﻧﺶ‪ ،‬ﭘﺰﺷﮏ درﺑﺎر ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺎر ﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ رﺳﯿﺪ‬
‫ﮐﻪ ﭘﺰﺷﮑﺎﻧﺶ ﯾﺎ از ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﺷﺪﻧﺪ و ﯾﺎ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ ﺧﻮد ﺗﺤﻔﮥ ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻨﯽ را‬
‫ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺷﻬﺮﻫﺎ آن ﻫﻤﻪ ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﺮاي ﻃﻼب‪ ،‬ﺑﺎ آن ﻫﻤﻪ اوﻗﺎف درﺳﺖ ﺷﺪ؛ وﻟﯽ در ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ‬
‫ﮐﺸﻮر ﻫﯿﭻ ﺑﻨﺎﯾﯽ ﯾﺎ وﻗﻔﯽ ﺑﺮاي ﭘﺰﺷﮑﯽ ﺳﺮاغ ﻧﺪاﺷﺘﯿﻢ‪.‬‬
‫آري‪ ،‬در ﻣﯿﺎن ﻫﻤﮥ ﮐﺎرﻫﺎي ﺧﯿﺮ‪ ،‬ﺳﻘﺎﺧﺎﻧﻪ و آباﻧﺒﺎر ﺧﯿﻠﯽ زﯾﺎد ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬و آن ﻫﻢ‬
‫ﺑﺮاي اﯾﻦ ﺑﻮده ﮐﻪ ﯾﺎد ﻟﺐ ﺗﺸﻨﮥ اﻣﺎم ﺣﺴﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ از اﯾﻦ ﻫﻢ در اﯾﺮان اﺛﺮي‬
‫ﻧﻤﯽدﯾﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﮐﺎرﻫﺎي ﺧﯿﺮ دﯾﮕﺮ آن زﻣﺎن ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از اﻃﻌﺎم در ﻟﯿﺎﻟﯽ ﻣﺘﺒﺮﮐﻪ و ازدواج‬
‫ﺳﺎدات و ﻋ‪‬ﺰّابِ ]= ﻣﺠﺮدﻫﺎ[ اﻋﺮاب و ﻧﮕﻬﺪاري ﻣ‪‬ﺸﺎﻫﺪ ﻣ‪‬ﺸَﺮّﻓﻪ و ﻧﯿﺎﺑﺖ زﯾﺎرت و ﺻﻮم و‬
‫ﺻﻼت و رد ﻣﻈﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﻋﻠﻤﺎي اﻋﻼم ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ »ﺑﯿﻀﮥ اﺳﻼم«؛ و ﺑﯿﺶ از ﻫﻤﮥ اﯾﻨﻬﺎ ﮐﻪ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻋﺰاداري ﺧﺎﻣﺲ آل ﻋﺒﺎﺳﺖ‪ .‬اﯾﻨﻬﺎﺳﺖ آن ﺧﯿﺮات و ﻣﺒﺮاﺗﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﻮاره آن را ﺑﻪ‬
‫رخ ﻣﺮدم ﻣﯽﮐﺸﻨﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﭘﯿﺶ از اﯾﻨﻬﺎ ﭼﻨﯿﻦ و ﭼﻨﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫در ﮐﻨﺎرﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺎن را ﮔﺰاﻓﻪ ﭘﻨﺪارﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ آﺛﺎر ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ دﻓﺘﺮ ادارة اوﻗﺎف‬
‫ﮔﻮاه اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪﻫﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از ﮐﺎرﻫﺎي ﻧﯿﮏ رﺿﺎﺷﺎه‪ ،‬ﮔﺬراﻧﯿﺪن ﻗﺎﻧﻮن ﻓﺮوش اوﻗﺎف و ﺻﺮف آن در راه‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺑﻬﺪاري ﺑﻮد؛ زﯾﺮا ﺧﻮد ﻧﺎم وﻗﻒ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﻨﻮﻧﯽ‪ ،‬روي ﻫﺮ ﻣﻠﮑﯽ ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ ،‬داغ‬

‫‪ -1‬داﻧﺸﮕﺎه ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ ﺟﻨﺪي ﺷﺎﭘﻮر )ﮔﻨﺪيﺷﺎﭘﻮر( ﯾﮑﯽ از آﺛﺎر ﺑﻪ ﺟﺎي ﻣﺎﻧﺪه از ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺑﯿﺶ از ‪ 17‬ﻗﺮن ﻗﺪﻣﺖ دارد‪ .‬ﮔﻨﺪيﺷﺎﭘﻮر ﺷﻬﺮي ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ اﺳﺖ در ﺷﻤﺎل اﺳﺘﺎن ﺧﻮزﺳﺘﺎن و در ‪17‬‬
‫ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن دزﻓﻮل ﮐﻪ اﻣﺮوزه وﯾﺮاﻧﻪﻫﺎي آن ﺑﺎﻗﯽ اﺳﺖ و ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن و‬
‫داﻧﺸﮕﺎﻫﯽ ﮐﻪ در آن ﺑﻮده ﺷﻬﺮت ﺑﺴﯿﺎر داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬وﯾﺮاﺳﺘﺎر‬
 ‫‪63‬‬ ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬

‫ﺑﺎﻃﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ آن ﺧﻮرده و ﻣﺼﺮﻓﺶ را ﻫﻢ ﮐﻪ دﯾﺪﯾﻢ ﺑﺮاي ﭼﻪ ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ؛ وﻟﯽ‬

‫ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن و ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن و زﻣﺎﻣﺪاران ﻣﺎ ﭼﻮن در دورة دﻣﻮﮐﺮاﺳﯽ ﻃﺮﻓﺪار دﯾﻦ ﺷﺪهاﻧﺪ‪،‬‬
‫آﻧﻬﺎ را ﻟﻐﻮ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و از اﯾﻦ راه ﺧﺪﻣﺖ ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻪ دﯾﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﺘﯿﺠﻪ آﻧﮑﻪ ﺑﺮاي آدﻣﯽ ﻣﺴﻠّﻢ‬
‫ﻣﺪﯾﺮي ﻻزم اﺳﺖ و اﯾﻦ ﮐﺎر ﻫﻢ ﺣﻖ ﻫﯿﭻ ﺷﺨﺺ و ﯾﺎ دﺳﺘﮥ ﺑﺨﺼﻮﺻﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﭼﻮن‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي ادارة ﺗﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺴﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮ از ﻋﻬﺪة‬
‫اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺮآﯾﺪ‪ .‬ﺣﺎل اﮔﺮ ﺗﻮاﻧﺴﺖ وﻇﯿﻔﮥ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪» ،‬أوﻟﻮاﻷﻣﺮ« اوﺳﺖ و‬
‫اﻃﺎﻋﺘﺶ واﺟﺐ‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ ﺑﺎﯾﺪ او را ﺑﺮداﺷﺖ و ﻻﯾﻘﯽ را ﺑﻪ ﺟﺎﯾﺶ ﮔﺬاﺷﺖ؛ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ در‬
‫ﺻﺪر اﺳﻼم‪ ،‬ﻫﻤﺎم ﻣﺮدﻣﯽ ﮐﻪ آن ﻫﻤﻪ اﻃﺎﻋﺖ از ﺧﻠﯿﻔﻪ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻋﺜﻤﺎن را ﮐﺸﺘﻨﺪ) ‪.(1‬‬
‫و ﻧﯿﺰ ﻣﺴﻠّﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﻫﺮ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﻮل از ﺑﻬﺸﺖ ﻧﺨﻮاﻫﺪ آورد ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ از ﺧﻮد‬
‫ﻣﺮدم ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﯾﮏ زﻣﺎﻧﯽ داراﯾﯽ ﻣﺮدم از ﻧﻮع ﺧﺮﻣﺎ و ﺷﺘﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺎﻟﯿﺎت از‬
‫آن ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و اﻣﺮوز ﻫﻢ ﮐﻪ از ﻧﻮع ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ و ﻣﻮﺗﻮر اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ از اﯾﻦ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ؛ و ﻗﺮآن‬
‫ﻫﻢ ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎرﻫﺎ اﻣﺮ ﺑﻪ زﮐﺎت ﮐﺮده‪ ،‬در ﻫﯿﭻﺟﺎ ﻧﮕﻔﺘﻪ زﮐﺎت را از ﭼﻪ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫آن ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻓﺮار از ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺻﺪ ﺣﯿﻠﻪ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﺑﺮد‪ ،‬آن ﮐﺎرﻣﻨﺪي ﮐﻪ ﺧﻮد را‬
‫دﯾﻨﺪار ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل در ﻣﺎل دوﻟﺖ ﺧﯿﺎﻧﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬آن ﺳﺮﺑﺎز ﯾﺎ ﭘﺎﺳﺒﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻋﻘﯿﺪه‬
‫دارد ﮐﺎرش ﭘﯿﺶ ﺧﺪا ارزش ﻧﺪارد‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از زﯾﺮش در رود‪ ،‬ﺑﺪاﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺣﮑﻢِ ﻣﺴﻠّﻢِ ﻋﻘﻞ‪ ،‬ﮐﻪ ﺣﮑﻢ ﺑﯽواﺳﻄﮥ ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬ﮔﻨﺎﻫﮑﺎر اﺳﺖ و در ﭘﯿﺶ ﺧﺪا ﻣﺴﺌﻮل‪.‬‬
‫اي ﺳﺮﺑﺎز‪ ،‬ﺑﺪان ﺗﻮ اﮔﺮ ﯾﮏ ﻗﻄﺮه ﺧﻮن دﺷﻤﻦ را ﺑﺮﯾﺰي‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﮑﻢ ﻋﻘﻞ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ از‬
‫آﻧﮑﻪ اﺳﺘﺨﺮﻫﺎ را از اﺷﮏ ﭼﺸﻢ ﺧﻮد ﭘﺮ ﮐﻨﯽ‪ .‬اي ﭘﺎﺳﺒﺎن‪ ،‬ﺗﻮ اﮔﺮ ﯾﮏ ﺷﺐ ﺑﺮاي ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﯽ‬

‫‪ -1‬ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه در اﯾﻨﺠﺎ‪ ،‬اﺷﺎره ﺑﻪ ﻣﺸﺮوع ﺑﻮدن ﺣﻖ اﻋﺘﺮاض و ﺑﺮﮐﻨﺎري ﺣﺎﮐﻢ ﺗﻮﺳﻂ آﺣﺎد ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫اﺳﺖ؛ وﮔﺮﻧﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﮐﻪ اﻋﺘﺮاض و آﺷﻮﺑﯽ ﮐﻪ در دوران ﺧﻼﻓﺖ ﺣﻀﺮت ﻋﺜﻤﺎنا درﮔﺮﻓﺖ‬
‫و ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت آن ﺑﺰرﮔﻮار ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻏﻮﻏﺎﺳﺎﻻري و ﻓﺘﻨﻪاﻧﮕﯿﺰي ﻋﺪهاي ﻣﻐﺮضِ ﺑﯿﺨﺒﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻧﮕﺎﻫﯽ ﮐﻮﺗﺎه ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﻼم‪ ،‬ﺣﺎﮐﯽ از رﻓﺎه و آﺳﺎﯾﺶ ﺑﯽﻧﻈﯿﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﯽ در آن دوران‪ ،‬و‬
‫ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪة ﮐﻔﺎﯾﺖ و ﺗﺪﺑﯿﺮ ﺧﻠﯿﻔﻪ ﺳﻮم اﺳﺖ‪ .‬وﯾﺮاﺳﺘﺎر‬
 ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫‪64‬‬

‫دﯾﮕﺮان ﺑﯿﺪار ﺑﺎﺷﯽ‪ ،‬ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ از آﻧﮑﻪ ﺷﺐﻫﺎ را ﺑﺎ ﻟﺐ ﺟﻨﺒﺎﻧﯿﺪن اﺣﯿﺎ ﺑﮕﯿﺮي‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ‬
‫ﭘﺸﺘﮕﺮﻣﯽ ﻏﯿﺮت و ﻣﺮداﻧﮕﯽ ﺷﻤﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺴﯽ در ﮔﻮﺷﻪاي آﺳﻮده ﺳﺮ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ‬
‫ﻣﯽﮔﺬارد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ از ﺗﺮس ﺑﺮق ﺳﺮﻧﯿﺰه و ﻏﺮش ﺗﻮپ و ﺗﻔﻨﮓ ﺷﻤﺎﺳﺖ ﮐﻪ آﺷﻮبﻃﻠﺒﺎن در‬
‫ﺟﺎي ﺧﻮد ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﺎن! دﻏﺪﻏﻪ ﺑﻪ ﺧﻮد راه ﻣﺪه‪ .‬ﺑﺪران آن ﺷﮑﻤﯽ را ﮐﻪ از ﻣﺎل ﻏﺎرت‬
‫ﭘﺮ ﺷﺪه‪ .‬ﺧﻮرد ﮐﻦ آن دﺳﺘﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺎن ﺷﯿﺮﺧﻮار رﺣﻢ ﻧﮑﺮده‪ .‬ﻗﻄﻊ ﮐﻦ آن ﭘﺎﯾﯽ را‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ زور در ﺧﺎﻧﮥ ﺑﺮادران و ﺧﻮاﻫﺮاﻧﺖ درآﻣﺪه‪ .‬ﺗﻮ اﮔﺮ ﺧﻮﺷﻨﻮدي و ﭘﺎداش ﺧﺪاﯾﯽ را‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻫﯽ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ راه آن‪ ،‬ﻧﻪ آن ﮐﺎرﻫﺎي ﮐﻮدﮐﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﯿﻬﻮده ﺑﻪ آن دﻟﺨﻮش‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪاي‪.‬‬
 ‫ﮔﻔﺘﺎر ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻗﺎﻧﻮن‬
‫) ‪(1‬‬
‫‪1‬‬

‫‪ -1‬ﺳﺨﻨﺎن ﻣﺆﻟﻒ ﻣﺤﺘﺮم در ﻣﻮرد ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﻮم و ﺑـﻪ وﯾـﮋه ﻗـﻮاﻧﯿﻦ اﺳـﻼﻣﯽ زﯾـﺎد دﻗﯿـﻖ ﻧﯿﺴـﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻻزم دﯾﺪﯾﻢ ﮐﻪ درﻣﻮرد ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﯾﺎ ﺷﺮﯾﻌﺖ اﺳﻼﻣﯽ و وﯾﮋﮔﯿﻬﺎي آن ﻣﻄﻠﺐ ﻣﺨﺘﺼﺮي ﺑﻨﻮﯾﺴـﯿﻢ‬
‫ﺗﺎ ﺑﺮاي ﻫﻤﻪي ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻣﺤﺘﺮم روﺷﻦ ﮔﺮدد‪:‬‬
‫اﺳﻼم‪ ،‬آﺧﺮﯾﻦ دﯾﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬دﯾﻦ ﻓﻄﺮت و زﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬دﯾﻦ داﻧﺶ‪ ،‬ﻋﺪاﻟﺖ‪ ،‬اﻧﺼﺎف و ارزﺷﻬﺎي اﺧﻼﻗـﯽ‪،‬‬
‫دﯾﻨﯽ ﮐﻪ ﺳﺮاﺳﺮش ﻧﻈﺎم اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻈﺎم اﻋﺘﻘﺎدي ﺻﺤﯿﺢ و ﭘﯿﺮاﺳـﺘﻪ از ﺧﺮاﻓـﺎت‪ ،‬ﻧﻈـﺎم آداب ﻧﯿـﮏ‪ ،‬ﻧﻈـﺎم‬
‫ﻋﺒﻮدﯾﺖ و ﺑﻨﺪﮔﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻈﺎم ﺣﮑﻮﻣﺖ و ﺳﯿﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻈﺎم ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ و اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﻧﻈﺎم ازدواج و ﺧﺎﻧﻮاده و‬
‫اﺣﻮال ﺷﺨﺼﯽ‪ ،‬ﻧﻈﺎم ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﺘﺮﻗﯽ‪ ،‬ﻧﻈﺎم ﻗﻀﺎوت و دادرﺳﯽ‪ ،‬ﻧﻈﺎم ﺣﻘﻮق و ﻗﺮاردادﻫﺎ‪ ،‬ﻧﻈـﺎم‬
‫ﺟﻨﮓ و ﺻﻠﺢ و ﻧﻈﺎم ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻣﻮر و در ﯾﮏ ﮐﻼم‪ ،‬دﯾﻦ اﺳﻼم ﻋﻘﯿـﺪه‪ ،‬ﺷـﺮﯾﻌﺖ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳـﺖ و ﺣﮑﻮﻣـﺖ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫و ﻧﻈﺎم ﺣﻘﻮﻗﯽ در اﺳﻼم‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺟﺰ ﺷﺮﯾﻌﺖ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺷﺮﯾﻌﺖ ﺑﺎ اﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي اﺳﺖ از ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﺪ و ﺑـﺎ اداره ﺗﻤـﺎم ﺷـﺌﻮن‬
‫ﺣﯿﺎت ﻓﺮدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﯾﺠﺎد ﺗﻤﺪن اﺳﻼﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻫﻤﻪي ﻧﻈﺎﻣﻬﺎي وﺿﻌﯽ ﺷـﺮق و ﻏـﺮب ﺑﺮﺗـﺮي‬
‫دارد‪ ،‬ﻋﻬﺪهدار ﺳﻌﺎدت و ﮐﻤﺎل اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﻘﻬﺎي ﻣﺴﻠﻤﺎن در ﭘﺮﺗﻮ ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ )دو ﻣﻨﺒﻊ اﺳﺎﺳﯽ اﺳﻼم( ﺑﻪ ﺷـﮑﻞ ﮔﺴـﺘﺮده‪ ،‬دﻗﯿـﻖ و ﻋﻤﯿـﻖ‪ ،‬در‬
‫ﺷﺮﯾﻌﺖ اﺳﻼم ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﯾﮏ ﻧﻈﺎم ﻋﻠﻤـﯽ ﮐﺎﻣـﻞ را ﻣﺒﺘﻨـﯽ ﺑـﺮ اﯾـﻦ ﺷـﺮﯾﻌﺖ‪ ،‬ﺑﻨﯿـﺎن‬
‫ﻧﻬﺎدهاﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﺮﯾﻌﺖ داراي ﻣﺒﺎدي‪ ،‬ﻣﻨﺎﺑﻊ‪ ،‬ﻣﮑﺘﺐ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺧﺎص‪ ،‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪﯾﻬﺎي روﺷﻦ و ﻋﻠـﻮم زﯾـﺮ‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ و ﻣﺮﺗﺒﻂ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯿﺮاث ﻓﻘﻬﯽ اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫـﺎي ﻓﻘﻬـﯽ و ﺗﺄﻟﯿﻔـﺎت ارزﺷـﻤﻨﺪ و‬
‫ﻋﻠﻮم ﻣﺘﻌﺪدي ﮐﻪ دارد‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﻗﯿﺎس ﺑﺎ ﻫﯿﭻ ﻧﻈﺎم ﺣﻘﻮﻗﯽ ﯾﺎ ﺷﺮﯾﻌﺖ دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺧﺼﺎﺋﺺ و وﯾﮋﮔﯿﻬﺎي ﺷﺮﯾﻌﺖ ﯾﺎ ﻗﻮاﻧﯿﻦ اﺳﻼﻣﯽ‪:‬‬
‫ﺷﺮﯾﻌﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﯾﺎ ﻗﻮاﻧﯿﻦ اﺳﻼﻣﯽ داراي ﺧﺼﺎﺋﺺ و وﯾﮋﮔﯿﻬﺎي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﯾﮑﯽ از ﻗﻮاﻧﯿﻦ دﻧﯿـﺎ‪ ،‬آن‬
‫وﯾﮋﮔﯽﻫﺎ را دارا ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬اﻟﻬـﯽ و رﺑـﺎﻧﯽ ﺑـﻮدن‪ ،‬ﺟﻬـﺎﻧﯽ ﺑـﻮدن‪ ،‬ﺷـﻤﻮﻟﯿﺖ‪ ،‬ﻧـﻮﮔﺮاﯾﯽ و‬
‫ﺟﺎﻣﻌﯿﺖ‪ ،‬ﻋﺪاﻟﺖ ﮔﺴﺘﺮي‪.‬‬
 ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫‪66‬‬

‫‪ -1‬رﺑﺎﻧﯿﺖ‪ ،‬اﻟﻬﯽ ﺑﻮدن‪ :‬ﻣﻘﺼﻮد از »رﺑﺎﻧﯽ« ﺑﻮدن اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ اﺣﮑﺎم و اﺳﺎس اﯾـﻦ ﺷـﺮﯾﻌﺖ‪ ،‬ﺳـﺎﺧﺘﻪي‬
‫دﺳﺖ ﺑﺸﺮي ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ و ﺿﻌﻒ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻫﻤﺮاه اوﺳـﺖ‪ ،‬و او ﻣـﺆﺛﺮات ﻣﺨﺘﻠـﻒ زﻣـﺎن‪ ،‬ﻣﮑـﺎن‪،‬‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ ،‬وراﺛﺖ‪ ،‬ﺷﺨﺼﯿﺖ‪ ،‬و ﻋﻮاﻃﻒ و‪ ...‬ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﯽﭘـﺬﯾﺮد و ﺗﻐﯿﯿـﺮ روﯾـﻪ ﻣـﯽدﻫـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﺷـﺎرع آن‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻫﺴﺘﯽ ﺧﺎﻟﻖ و آﻓﺮﯾﻨﻨﺪه اﺳﺖ و اﻣﻮر اﯾﻦ ﺟﻬﺎن و ﻣﻮﺟﻮدات آن ﺑـﻪ دﺳـﺖ‬
‫او اوﺳﺖ‪ ....‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن را آﻓﺮﯾﺪ و ﺧﻮد ﻧﯿﺎز اﻧﺴﺎن را ﺑﻬﺘﺮ از ﻫﺮ ﮐﺴﯽ ﻣﯽداﻧـﺪ‪ ،‬و راه اﺻـﻼح او‬
‫�ب ُ‬‫َۡ‬ ‫َ َ َ ۡ َ ُ َ ۡ َ َ َ َ ُ َ َّ ُ‬
‫ـ� ‪] ﴾١٤‬اﳌﻠـﻚ‪[١٤ :‬‬‫را ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪� ��﴿ :‬علم من خلـق وهـو ٱلل ِطيـف ٱ ِ‬
‫»ﻣﮕﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ )ﻣﺮدﻣﺎن( را ﻣﯽآﻓﺮﯾﻨﺪ‪) ،‬ﺣﺎل و وﺿﻊ آﻧﺎن را( ﻧﻤﯽداﻧﺪ‪ ،‬و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ او دﻗﯿﻖ و ﺑﺎرﯾـﮏ‬
‫ﺑﯿﻨﯽ ﺑﺲ آﮔﺎه اﺳﺖ«‪.‬‬
‫ﻧﯿﺰ »رﺑﺎﻧﯽ« ﺑﻮدن ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ و ﻋﺎﻟﯽﺗﺮﯾﻦ ﻫﺪف اﯾﻦ ﺷﺮﯾﻌﺖ ارﺗﺒﺎط دادن اﻧﺴﺎن ﺑـﺎ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ او را ﺑﺸﻨﺎﺳﻨﺪ و اواﻣﺮش را رﻋﺎﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﻧﯿﮑﻮﯾﯽ او را ﻋﺒﺎدت ﮐﻨﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻫﺪف از ﺧﻠﻘﺖ آﻧﻬﺎ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺖ‪....‬‬
‫و اﯾﻦ اﻟﺒﺘﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﻋﺒـﺎدات ﻓـﺮدي ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﺷـﺎﻣﻞ ﺳـﺎﯾﺮ اﺣﮑـﺎم ﺷـﺮﯾﻌﺖ اﺳـﻼﻣﯽ در ﺑ‪‬ﻌـﺪ‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻗﻀﺎﺋﯽ و ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ و ‪ ...‬ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬و ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ ﻫﻤـﯿﻦ »رﺑﺎﻧﯿـﺖ« اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﻮاﻧﯿﻦ و دﺳﺘﻮرات اﯾﻦ ﺷﺮﯾﻌﺖ اﺧﺘﯿﺎري از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽدﻫﻨﺪ و اﯾـﻦ اﻣـﺮ ﻧﺸـﺎن‬
‫َ َ‬
‫دﻫﻨﺪهي اﯾﻤﺎن ﺧﺎﻟﺼﺎﻧﻪ و ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻋﻤﯿﻘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ آن دارﻧﺪ‪ ...‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬و َمـا �ن‬
‫�ةُ م ۡ َ ۡ‬
‫ِـن أمـ ِره ِۡم ‪] ﴾...‬اﻷﺣـﺰاب‪[٣٦ :‬‬
‫َّ ُ َ َ ُ ُ ُ ٓ َ ۡ ً َ َ ُ َ َ ُ ُ ۡ‬
‫�ِـ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ ۡ‬ ‫ۡ‬
‫ل ُِمؤم ِٖن َو� ُمؤم َِن ٍة إِذا ق� ٱ� ورسو�ۥ أمرا أن ي�ون لهم ٱ‬
‫»ﻫﯿﭻ ﻣﺮد و زن ﻣﺆﻣﻨﯽ‪ ،‬در ﮐﺎري ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ و ﭘﯿﻐﻤﺒـﺮش داوري ﮐـﺮده ﺑﺎﺷـﻨﺪ )و آﻧـﺮا ﻣﻘـﺮر ﻧﻤـﻮده‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ( اﺧﺘﯿﺎري از ﺧﻮد در آن ﻧﺪارﻧﺪ‪.« ...‬‬
‫‪ -2‬ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﻮدن‪ :‬ﻣﻨﻈﻮر از ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﻮدن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺣﮑـﺎم‪ ،‬اﺻـﻮل‪ ،‬و ﻗـﻮاﻧﯿﻦ ﺷـﺮﯾﻌﺖ اﺳـﻼﻣﯽ‪،‬‬
‫رﻧﮓ و ﺑﻮﯾﯽ اﻧﺴﺎﻧﯽ و ﺟﻬﺎﻧﯽ داﺷﺘﻪ و »رﲪﺔ ﻟﻠﻌﺎﳌﲔ« اﺳﺖ‪ .‬و ﺑﺮاي ﻫﺪاﯾﺖ ﻫﻤﻪ ﺑﺸﺮﯾﺖ آﻣﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬
‫و ﺷﺮﯾﻌﺖ و ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﺮاي ﮔﺮوه ﺧﺎﺻﯽ از ﻣﺮدم ﯾﺎ ﺑﺮاي ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﻣﻌﯿﻦ از زﻣﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮاي ﻧـﻮع‬
‫اﻧﺴﺎن‪ ،‬از آن ﻧﻈﺮ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪ ،‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﯿﺎه ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺳﻔﯿﺪ‪ ،‬ﻋﺮب ﯾﺎ ﻋﺠﻢ‪ ،‬ﺷﺮﻗﯽ ﯾـﺎ ﻏﺮﺑـﯽ و‪...‬‬
‫ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﻧﺪارد‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در اﯾﻦ ﺷﺮﯾﻌﺖ اﻟﻬﯽ‪ ،‬ﻧﮋاد ﭘﺮﺳﺘﯽ و ﺗﻌﺼﺐﻫـﺎي ﻗـﻮﻣﯽ و ﻗﺒﯿﻠـﻪاي و ﻃﺒﻘـﺎت‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﻘﺸﯽ ﻧﺪارد و از ﻧﻈﺮ آن‪ ،‬ﻣﺮدم ﻫﻤﻪ ﯾﮑﺴﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪67‬‬ ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬

‫ََٓ َۡ َ َۡ َ‬
‫ك إ َّ� َر ۡ َ‬
‫� ٗة ّل ِۡل َ� ٰلَم َ‬
‫ـ�‬ ‫ِ‬ ‫و اﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽ در ﺑﺴﯿﺎري از آﯾﺎت ﻗﺮآن ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ؛ از آﻧﺠﻤﻠﻪ‪﴿ :‬وما أرسل�ٰ ِ‬
‫ََ ٓ‬
‫‪] ﴾١٠٧‬اﻷﻧﺒﻴﺎء‪)» [١٠٧ :‬اي ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ!( ﻣﺎ ﺗـﻮ را ﺟـﺰ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان رﺣﻤـﺖ ﺟﻬﺎﻧﯿـﺎن ﻧﻔﺮﺳـﺘﺎدهاﯾـﻢ«‪﴿ .‬ومـا‬
‫�� َونَذ ٗ‬
‫اس �َشِ ٗ‬ ‫َۡ َ َۡ َ‬
‫ك إ َّ� َكآ َّف ٗة ّل َّ‬
‫ِير�﴾ ]ﺳـﺒﺄ‪» [٢٨ :‬ﻣﺎ ﺗﻮ را ﺑﺮاي ﺟﻠﮕﯽ ﻣﺮدﻣﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎدهاﯾﻢ ﺗﺎ ﻣـﮋده‬ ‫ِلن ِ‬ ‫أرسل�ٰ ِ‬
‫رﺳﺎن و ﺑﯿﻢ دﻫﻨﺪه ﺑﺎﺷﯽ ‪.« ...‬‬
‫‪ -3‬ﺷﻤﻮﻟﯿﺖ و ﮔﺴﺘﺮدﮔﯽ‪ :‬و ﻣﻔﻬﻮم آن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷـﺮﯾﻌﺖ اﺳـﻼﻣﯽ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪي ﻗـﻮاﻧﯿﻨﯽ اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﻧﻈﺎم و اﺣﮑﺎم و ﻣﺼﺎﻟﺤﯽ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺟﻮاﻧﺐ ﻻزم ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺖ و اﺻﻼح ﻓـﺮد و اﺟﺘﻤـﺎع را‬
‫در ﺑﺮدارد‪ .‬از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻋﻘﺎﯾﺪ و ﻋﺒﺎدات و اﺧﻼق ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﻗـﻮاﻧﯿﻦ ﻣـﺪﻧﯽ و‬
‫اﻣﻮر ﻗﻀﺎﺋﯽ و ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻓﺮدي و ﻧﻈﺎمﻫﺎ و رواﺑﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و رواﺑـﻂ ﺑـﯿﻦ ﮐﺸـﻮرﻫﺎ و اﻣـﻮر ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ‬
‫اﺻﻮل ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ و ﻗﻮاﻋﺪ اﻗﺘﺼﺎدي و ﭘﺎﯾﻪﻫﺎ و اﺳﺎس ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺮﺗﺮ‪ ...‬ﺗﻤﺎﻣﯽ اﯾـﻦ اﻣـﻮر در اﺻـﻮﻟﯽ‬
‫دﻗﯿﻖ و ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ و در ﻗﻮاﻧﯿﻨﯽ اﻟﻬﯽ و اﺑﺪي ﺗﺪوﯾﻦ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﻮاﻧﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺣﯿﺎت ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ و ﻣﺮگ را‬
‫ﻣﯽراﻧﺪ‪ ،‬وﺣﺪت ﻣﯽآﻓﺮﯾﻨﺪ و از ﺗﻔﺮﻗﻪ و ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ﺑﯿﺰار اﺳـﺖ و در ﻣﯿـﺎن ﻣـﺮدم ﻣﻬـﺮ و اﻟﻔـﺖ اﯾﺠـﺎد‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ و از ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ و اﯾﺠﺎد ﮐﺪورت در ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺎزﻧﺪﮔﯽ اﯾﺠﺎد ﻣـﯽﮐﻨـﺪ و از‬
‫وﯾﺮاﻧﯽ و وﯾﺮاﻧﮕﺮي دوري ﻣﯽﮔﺰﯾﻨﺪ و ﻣﻨﻊ ﻣﯽﮐﻨﺪ و‪ ...‬از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاوﻧﺪي ﻣﻘﺘﺪر ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪه اﺳـﺖ‪:‬‬
‫ى ل ِۡل ُم ۡسلِم َ‬ ‫� ٗة َو� ُ ۡ َ‬
‫�ء َو ُه ٗدى َو َر ۡ َ‬ ‫َ َ َّ ۡ َ َ َ ۡ َ ۡ َ ٰ َ ۡ َ ٗ ّ ُ ّ َ‬
‫�﴾ ]اﻟﻨﺤـﻞ‪ ...» [٨٩ :‬و ﻣﺎ اﯾـﻦ‬ ‫ِ‬ ‫� ٰ‬ ‫ِ� ۡ ٖ‬
‫﴿ونز�ا عليك ٱلكِ�ب ت ِب�ٰنا ل ِ‬
‫ﮐﺘﺎب را ﺑﺮ ﺗﻮ ﻧﺎزل ﮐﺮدهاﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ و وﺳﯿﻠﻪي ﻫـﺪاﯾﺖ و ﻣﺎﯾـﻪ رﺣﻤـﺖ و ﻣـﮋده رﺳـﺎن‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن )ﺑﻪ ﻣﻨﻌﻤﺖ ﺟﺎوﯾﺪان اﻟﻬﯽ( اﺳﺖ«‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺟﺎﻣﻌﯿﺖ و ﻧﻮﮔﺮاﯾﯽ‪ :‬ﻣﻨﻈﻮر از ﺟﺎﻣﻊ و ﻧﻮﮔﺮا ﺑﻮدن‪ ،‬آﻧﺴـﺖ ﮐـﻪ اﺻـﻮل و ﻗﻮاﻋـﺪ ﮐﻠـﯽ ﺷـﺮﯾﻌﺖ‬
‫اﺳﻼﻣﯽ ﻧﯿﺎزﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﻠﯿﻪ زﻣﺎنﻫﺎ را ﺑﺮ ﻃﺮف ﻣـﯽﮐﻨـﺪ و ﺑـﺎ ﻓﺮﻫﻨـﮓﻫـﺎ و ﺗﻤـﺪنﻫـﺎي اﻣـﺮوزي‪،‬‬
‫ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﮐﺎﻣﻞ دارد‪ ،‬ﺣﺘﯽ در اﺣﮑﺎم ﻣﻌﺎﻣﻼت و ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ و ﻧﻈﺎم اﻗﺘﺼﺎدي و رواﺑﻂ دول و‪...‬‬
‫در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺑﻪ ذﮐﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد ﻣﯽﭘﺮدازﯾﻢ‪:‬‬
‫» ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ« در اﻣﻮر ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ و ﻗﻀﺎﺋﯽ ﺑﻪ وﺿﻮح ﺑﺮ »اﺻﻞ ﻋﺪل« ﺻﺤﻪ ﻣﯽﮔﺬارد‪ ،‬آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾـﺪ‪:‬‬
‫� ٱ�َّ ِ َ َ ۡ ُ ْ ۡ ۡ‬
‫اس أن �ك ُمـوا ب ِٱل َعـد ِل﴾ ]اﻟﻨﺴـﺎء‪[٥٨ :‬‬
‫َ َ َ‬
‫ك ۡم ُتم َ� ۡ َ‬ ‫ى﴾ ]اﳌﺎﺋ ﺪة‪�﴿ [٨ :‬ذا ح‬
‫َ‬
‫﴿ٱ ۡعدِلُوا ْ ُه َو أ ۡق َر ُب ل َِّلت ۡق َو ٰ‬
‫اﯾﻦ اﺻﻠﯽ ﮐﻪ آﯾﺎت ﺑﺎﻻ ﺑﺮ آن ﺗﺄﮐﯿﺪ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺎﻋﺪهاي ﮐﻠﯽ و ﺛﺎﺑﺖ و ﭘﺎﺑﺮﺟﺎﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‬
‫و دﺳﺘﺨﻮش دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬و ﻋﻤﻞ ﺑﻪ آن در ﻫﺮ ﺷـﺮاﯾﻂ زﻣـﺎﻧﯽ و ﻣﮑـﺎﻧﯽ اﻟﺰاﻣـﯽ اﺳـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ‬
‫وﺳﺎﯾﻞ‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﺎت و ﺷﺮاﯾﻂ ﻋﻤﻠﯽ ﮐﺮدن آن‪ ،‬در زﻣﺎنﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺑﺨﺼﻮص در زﻧﺪﮔﯽ ﻧﻮﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ‬
 ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫‪68‬‬

‫ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﮑﺎرﮔﯿﺮي و ﺗﻌﻤﯿﻢ »اﺻﻞ ﻋﺪاﻟﺖ« در ﯾﮏ دادﮔﺎه ﯾﺎ در دادﮔﺎهﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد‪ ،‬ﯾـﺎ ﺑـﺎ ﺟـﺪاﯾﯽ‬
‫ﻗﻮهي ﻗﻀﺎﺋﯿﻪ از ﻗﻮهي ﻣﺠﺮﯾﻪ و ﻣﻘﻨﻨﻪ ﻫﻤﻪي اﯾﻦﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﺠـﺎرب ﻓـﺮدي ﮐـﻪ ﺑﺸـﺮﯾﺖ ﺑـﻪ دﺳـﺖ‬
‫آورده‪ ،‬ﻣﻄﺮود و ﻣﺘﺮوك ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫و ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻫﺪف ﺷﺮﯾﻌﺖ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﻋﻤﻠﯽ ﮐﺮدن و ﻋﻤﻮﻣﯿﺖ دادن »اﺻﻞ ﻋﺪل« اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺎل اﯾـﻦ ﺗﻌﻤـﯿﻢ‬
‫دادن ﺑﺎ ﻫﺮ وﺳﯿﻠﻪاي ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ اﻫﻞ ﺣﻞ و ﻋﻘﺪ‪ ،‬آﻧﺮا ﭼﺎرهاﻧﺪﯾﺸﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﯾـﺎ‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﻈﺎم و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﮐﻪ ﻣﺘﺨﺼﺼﯿﻦ در اﯾﻦ رﺷﺘﻪ آﻧﺮا ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ و اﯾﻦ اﻟﺒﺘـﻪ ﺗـﺎ‬
‫زﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‪ ،‬دادﮔﺎهﻫﺎ »اﺻﻞ ﻋﺪاﻟﺖ« را ﺑﺮاي آﺳﺎﯾﺶ اﮐﺜﺮﯾﺖ ﻗﺮﯾﺐ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﯿﺮﻧﺪ!‬
‫اﻣﺎ در ﻣﻮرد ﺑﺮﺧﯽ ﻣﺴﺎﺋﻞ دﺳﺘﻮري ﺻﺮﯾﺢ و »ﻧﺺ« ﺧﺎﺻﯽ ﻧﯿﺎﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﺮ اﺳﺎس‬
‫»اﺟﺘﻬﺎد زﻣﺎﻧﯽ« از ﻃﺮﯾﻖ » ﻗﯿﺎس ﺻﺤﯿﺢ« ﯾﺎ ﺑﮑﺎرﮔﯿﺮي »ﻣﺼﻠﺤﻪ ﻣﺮﺳﻠﻪ« و »اﺳﺘﺤﺴﺎن« ﯾﺎ ﺳﺎﯾﺮ ادﻟـﻪاي‬
‫ﮐﻪ ﺑﮑﺎر ﺑﺮدن آﻧﻬﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺸﺮب ﻓﻘﻬـﯽ ﻣﺠﺘﻬـﺪﯾﻦ ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺑـﻮده و آراء و ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﻣـﯽدﻫـﺪ‪ ،‬ﺣـﻞ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ...‬ﭘﺲ در ﻣﻮرد ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺟﺪﯾﺪي ﮐﻪ درﺑﺎرهي آﻧﻬﺎ »ﻧﺺ ﺻـﺮﯾﺢ« ﻧﯿﺴـﺖ ﻋﻠﻤـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ آﮔـﺎﻫﯽ‬
‫ﮐﺎﻓﯽ دارﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺗﻘﻮي و ﭘﺮﻫﯿﺰﮔﺎري ﻣﺸﻬﻮر ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﺟﺘﻬﺎد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺣﮑﻤﯽ ﮐﻪ ﺻﺎدر ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ ﺑـﺮ‬
‫اﺳﺎس ﻣﺼﺎﻟﺢ روز و در راﺳﺘﺎي اﺻﻼح ﺗﻤﺪنﻫﺎ و ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻮرد ﻋﻠﻤﺎي‬
‫اﺻﻮل ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪» :‬ﺗﻐﯿﯿﺮ و دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ اﺣﮑﺎم و ﻗﻮاﻧﯿﻦ )ﺛﺎﻧﻮي( ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ زﻣﺎن اﯾﺮادي ﻧﺪارد«‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ ﮐﻪ در ﻣﻮرد آﻧﻬﺎ »ﻧﺺ ﻗﻄﻌﯽ« ﺑﯿﺎن ﺷـﺪه‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ اﺻـﻮل ﻋﻘﺎﯾـﺪ‪ ،‬اﺻـﻮل اﯾﻤـﺎن‪ ،‬اﺣﮑـﺎم‬
‫ﻋﺒﺎدات و ﺗﺤﺮﯾﻢ زﻧﺎ و ﺧﻤﺮ و رﺑﺎ و ﻗﻤﺎر و ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻨﻬﺎ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ اﺟﺘﻬﺎد و ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻐﯿﯿـﺮ و ﺗﺤـﻮل ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ و‬
‫اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﺨﻮاﻫﺪ در ﻣﻮرد آﻧﻬﺎ ﺑﺎ دﻟﯿﻞﺗﺮاﺷﯽ ﺑﺮاي ﺗﻐﯿﯿﺮ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ اﺟﺘﻬﺎد روي آورد‪ ،‬ﺗﯿﺸﻪ ﺑـﻪ رﯾﺸـﻪي‬
‫»ﺷﺮﯾﻌﺖ اﺳﻼﻣﯽ« زده و ﺑﺎ ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ ﺑﻪ دﺷﻤﻨﯽ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ و از دﯾﻦ ﺧـﺎرج و ﻣﺮﺗـﺪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‬
‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻋﻠﻤﺎي اﺻﻮل ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪» :‬در ﻗﺎﺑﻞ ﻧﺺ ﻗﻄﻌﯽ‪ ،‬اﺟﺘﻬﺎد ﻫﯿﭻ ﻣﻮردي ﻧﺪارد«‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻮاردي ﮐﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺟﺎﻣﻌﯿﺖ و ﻧﻮﮔﺮاﯾﯽ ﻫﻤﯿﺸﮕﯽ اﯾﻦ ﺷﺮﯾﻌﺖ در ﻃﻮل زﻣﺎﻧﻬﺎﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻗﻮاﻋﺪ و ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺗﺸﺮﯾﻌﯽ ﺧﺎﺻﯽ آورده ﮐﻪ از ﻧﺼﻮص ﻗﻄﻌﯽ و وﻗﺎﯾﻊ ﺷﺮﻋﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬اﺻﻞ‬
‫»اﻟﴬر ﻳﺰال« و »اﻟﴬر ﻻﻳﺰال ﺑﺎﻟﴬر« و »ﻳﺘﺤﻤﻞ اﻟﴬر اﳋﺎص ﻟﺪﻓﻊ اﻟﴬر اﻟﻌﺎم« و اﺻﻞ »اﻟﴬورات‬
‫ﻳﻘﺪر ﺑﻘﺪرﻫﺎ« و اﺻﻞ » درء اﳌﻔﺴﺪة ﻳﻘﺪم ﻋﻠﯽ ﺟﻠﺐ اﳌﺼﻠﺤﺔ«‪.‬‬
‫ﺗﺒﻴﺢ اﳌﺤﻈﻮرات« و »ﻣﺎ أﺑﻴﺢ ﻟﻠﴬورة ﹸ‬
‫‪ -5‬ﻋﺪاﻟﺖﺟﻮﯾﯽ ﻣﻄﻠﻖ‪ :‬ﻣﻨﻈﻮر از آن اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﻫﺪف »ﺷـﺮﯾﻌﺖ اﺳـﻼﻣﯽ« اﻗﺎﻣـﻪي ﻋـﺪل و ﮔﺴـﺘﺮش‬
‫ﺑﺮادري و اﻧﺲ و اﻟﻔﺖ در ﺑﯿﻦ ﻫﻤﻪي ﻣﺮدم و ﺣﻔﻆ ﺟﺎن و ﻣﺎل و آﺑﺮو و ﻋﻘﻞ و ﺧﺮد آﻧﻬﺎ و ﺣﻔـﻆ دﯾـﻦ‬
‫و اﺧﻼق آﻧﻬﺎﺳﺖ‪ .‬و ﻧﯿﺰ ﻫﺪف ﻧﻬﺎﯾﯽ آن ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﯿﺪن ﺑﻪ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺑﻨﺪﮔﺎن در اﻣﻮر دﻧﯿﺎ و ﻗﯿﺎﻣﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪69‬‬ ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬

‫ﭼﺮا ﻗﺎﻧﻮن در اﯾﺮان ﻓﻠﺞ ﻣﯽﺷﻮد؟‬

‫دﯾﻦ اﻣﺮوز ﻣﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺗﻨﻬﺎ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ رﺳﻤﯽ و اﻃﺎﻋﺘﺶ ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺷﺮع رﺳﯿﺪه‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﻗﺎﻧﻮنﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻫﻤﻪ ﻣﻦدرآوري‪ ،‬و ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺪﻋﺖ اﺳﺖ«‪ .‬ﺷﻤﺎ اﮔﺮ در ﻫﻤﯿﻦ ﺟﺎ‬
‫ﮐﻤﯽ دﻗﯿﻖ ﺷﻮﯾﺪ ﯾﮑﯽ از ﺳﺮﭼﺸﻤﻪﻫﺎي ﺑﺰرگ ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر را ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫اﯾﻦ ﻣﺴﻠّﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺷﺮع‪ ،‬ﻫﺮ اﻧﺪازه ﻫﻢ ﺟﺎﻣﻊ و ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﻣﺤﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻫﻤﮥ اﺣﺘﯿﺎﺟﺎت ﺑﺸﺮ را در ﻫﺮ ﺟﺎ و ﻫﺮ زﻣﺎن ﺗﺄﻣﯿﻦ ﮐﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻣﺎ اﻣﺮوز اﺣﺘﯿﺎج ﺑﻪ‬

‫و اﻟﺒﺘﻪ ﻫﺪف اﯾﻦ ﺷﺮﯾﻌﺖ ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﯿﺪن ﺑﻪ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻃﺒﻘﻪاي ﺧﺎص ﯾﺎ ﻣﻠﺘﯽ ﺧﺎص ﺟﺪاي از دﯾﮕﺮان‬
‫ﻧﯿﺴﺖ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﮐﻪ ﻫﺪف آن ﻋﻤﻠﯽ ﮐﺮدن ﻣﺼﺎﻟﺢ دﻧﯿﻮي ﺑﺎ ﻗﻄﻊ ﻧﻈﺮ از ﻣﺼﺎﻟﺢ اﺧﺮوي ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬ﮐـﺎري‬
‫ﮐﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ زﻣﯿﻨﯽ ﺑﻪ آن اﺷﺘﻐﺎل دارﻧﺪ و اﻟﺒﺘﻪ ﻋﮑـﺲ اﯾـﻨﻬﻢ درﺳـﺖ ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨـﯽ ﻫﻤﺎﻧﻨـﺪ ﺑﻌﻀـﯽ از‬
‫ﺗﻔﮑﺮات و ادﯾﺎن ﺗﻨﺪرو ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻣﻌﻨﻮي و روﺣﯽ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫و رﻋﺎﯾﺖ دﻗﯿﻖ و ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺗﻤﺎﻣﯽ اﯾﻦ ﺟﻮاﻧﺐ از ﯾﮏ ﻗﺎﻧﻮن زﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪي دﺳﺖ ﺑﺸﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺤﺎل اﺳﺖ‪ .‬و رﻋﺎﯾﺖ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ و ﻣﺮﺣﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺎز دارد‪ ،‬ﭼﻮن اﻧﺴﺎن ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ از ﯾﮏ ﺟﻨﺒﻪ و‬
‫زاوﯾﻪ ﻣﯽﻧﮕﺮد و از زواﯾﺎي دﯾﮕﺮ و ﺟﻮاﻧﺐ دﯾﮕﺮ ﻏﺎﻓﻞ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺣﺎﻃﻪي ﮐﺎﻣﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻫﻤﻪي اﺷﯿﺎء و ﻫﻤﻪي ﺟﻮاﻧﺐ دارد‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﻣﯽﻧﮕﺮد‪ ،‬اوآﻓﺮﯾﻨﻨﺪهاي داﻧﺎ و ﺑﺎ ﺗﺪﺑﯿﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺣﻤﺖ‬
‫َۡ‬
‫�ب ُ‬ ‫َ َ َ ۡ َ ُ َ ۡ َ َ َ َ ُ َ َّ ُ‬
‫� ‪] ﴾١٤‬اﳌﻠﻚ‪ » [١٤ :‬ﻣﮕﺮ‬ ‫و ﻋﻠﻤﺶ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺳﯿﻄﺮه دارد‪� ��﴿ :‬علم من خلق وهو ٱلل ِطيف ٱ ِ‬
‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ )ﻣﺮدﻣﺎن( را ﻣﯽآﻓﺮﯾﻨﺪ )ﺣﺎل و وﺿﻊ آﻧﻬﺎ را( ﻧﻤﯽداﻧﺪ؟ و ﺣﺎل اﯾﻨﮑﻪ او دﻗﯿﻖ و ﺑﺎرﯾﮏ ﺑﯿﻦ‬
‫ﺑﺲ آﮔﺎﻫﯽ اﺳﺖ؟‬
‫اﯾﻨﻬﺎ ﺑﺎرزﺗﺮﯾﻦ و روﺷﻦﺗﺮﯾﻦ ﺧﺼﺎﯾﺺ و وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي »ﺷﺮﯾﻌﺖ اﺳﻼﻣﯽ« اﺳﺖ و ﺷﺮﯾﻌﺘﯽ ﮐـﻪ »رﺑـﺎﻧﯽ‬
‫ﺑﻮدن« ‪» ،‬ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﻮدن« ‪ ،‬و »ﺷﻤﻮﻟﯿﺖ« در آن ﺟﻤﻊ ﺷﺪه و در ﻧﻈﺎمﻫﺎي ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ آن وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي »ﻋﺪاﻟﺖ‬
‫ﮔﺴﺘﺮي«‪» ،‬ﺗﺠﺪد و ﺟﺎﻣﻌﯿﺖ«‪ ،‬ﻧﻬﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎً ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ ﺑﻘﺎ و ﺟﺎوداﻧﮕﯽ را دارد‪ ،‬و ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ اﻧﻮار‬
‫ﺣﻘﺎﯾﻖ‪ ،‬ﻣﺪﻧﯿﺖ‪ ،‬و ﻋﺮﻓﺎن دﻧﯿﺎ را روﺷﻦ ﮐﺮده و در آﺳﻤﺎن ﺑﺸﺮﯾﺖ ﻣﻨﺎرهﻫﺎي ﻫﺪاﯾﺖ و ﻋﻠﻢ و ﻓﺮﻫﻨـﮓ‬
‫و ﺗﻤﺪن را ﺑﺎﻻ ﺑﺮده و در درون زﻣﺎن‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﻋﻈﻤﺖ و ﺑﺰرگ و ﻗﺪرت و ﺟﺎوداﻧﮕﯽ ﺑﺮﺟﺎي ﻧﻬﺪ‪.‬‬
‫در اﺧﯿﺮ ﺷﺎﯾﺎن ذﮐﺮ اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ادﻋﺎي ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ و ﺗﻄﺒﯿﻖ ﻗﻮاﻧﯿﻦ اﺳﻼﻣﯽ را ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ اﻣـﺎ‬
‫دروغ ﮔﻔﺘﻪ و در اﯾﻦ اﻣﺮ ﺧﯿﺎﻧﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬و ﺧﻼف آن را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺴﺎب آﻧﻬﺎ ﺑﺎ اﺳـﻼم ﺟـﺪا‬
‫اﺳﺖ اﺳﻼم از اﻋﻤﺎل آﻧﻬﺎ ﺑﯿﺰار و ﻣﺒﺮاﺳﺖ‪) .‬ﻣ‪‬ﺼﺤﺢ(‬
 ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫‪70‬‬

‫ﻗﺎﻧﻮنﻫﺎي زﯾﺎدي دارﯾﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺎﻧﻮن ﺛﺒﺖ و ﺑﺎﻧﮏ و ﻣﺮور زﻣﺎن و آﯾﯿﻦ دادرﺳﯽ و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ و ﮔﻤﺮك و ﺻﺪﻫﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ آن‪ ،‬ﮐﻪ از ﺷﺮع ﻧﺮﺳﯿﺪه‪ .‬ﺣﺎل ﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ از ﯾﮏ ﻃﺮف‬
‫ﺑﺮاي اﯾﻨﻬﺎ ﻗﺎﻧﻮن وﺿﻊ ﮐﻨﯿﻢ و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ اﯾﻨﻬﺎ ﻏﯿﺮ رﺳﻤﯽ و ﯾﺎ ﺑﺪﻋﺖ اﺳﺖ‪،‬‬
‫درﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻤﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ از ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﺣﻮض آب ﺑﺒﻨﺪي و دﯾﮕﺮي از ﭘﺎﯾﯿﻦ‬
‫زﯾﺮاﺑﺶ را ﺑﺰﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﺪ در اﯾﻦ ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺳﺎزﻣﺎن‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬ارزﺷﯽ‬
‫ﻧﺪارد‪ ،‬زﯾﺮا ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ زﻧﺪه ]و[ ﺑﺮﭘﺎﺳﺖ ﮐﻪ رﯾﺸﻪاش در دلﻫﺎي ﻣﺮدم ﺟﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ آن درﺧﺖ ﮐﺎﻏﺬي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻇﺎﻫﺮش درﺧﺖ اﺳﺖ وﻟﯽ از ﯾﮏ ﺑﺎد‬
‫ﺳﺮﻧﮕﻮن ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﻧﻤﯽداﻧﻢ در ﮐﺸﻮرﻫﺎي دﯾﮕﺮ رﻓﺘﺎرﺷﺎن ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮن ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﮔﻮﯾﺎ ﻫﯿﭻ ﺟﺎي‬
‫دﻧﯿﺎ اﯾﻦ ﻃﻮر ﻧﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮن و ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺴﺨﺮه ﮐﺮدن آﻧﺮا ﺟﺰء وﻇﯿﻔﻪ و زرﻧﮕﯽ‬
‫ﺧﻮد ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻮاﻧﯽ دو ﺳﺎل ﺧﺪﻣﺖ ﺳﺮﺑﺎزي ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺗﻨﺒﻠﯽ و ﺑﯽﻋﺎري ﺑﺴﺮ آورده و اﮐﻨﻮن ﺑﺠﺎي‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎري اﯾﻦ ﮐﺎر زﺷﺖ ﺧﻮد را ﭘﻨﻬﺎن ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ ﺑﺎز‪ ،‬رﻓﺘﺎرِ زﺷﺖ‪ ‬ﺧﻮد را ﺑﺮاي اﯾﻦ‬
‫و آن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬و ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﻫﻢ ﺑﺎ ﺧﻨﺪهاي آﻣﯿﺨﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪» :‬ﺑﻠﻪ آﻗﺎ‪ ،‬ﺳﺮﺑﺎزي‬
‫ﯾﻌﻨﯽ زﯾﺮش در روي«‪ .‬دﯾﮕﺮي ]ﮐﻪ[ ﺑﺮ ﺳﺮِ ﮐﺎري ﮐﻮدﮐﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺒﺎﻧﯽ ﺟﺴﺎرت ﮐﺮده‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺟﺎي اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ او ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ‪» :‬آﺳﺎﯾﺶ و ﺣﻔﻆ ﻣﺎل و ﺟﺎن ﺷﻤﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﺣﺘﺮام ﭘﺎﺳﺒﺎن اﺳﺖ«‪،‬‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪» :‬اي آﻗﺎ‪ ،‬ﺣﻮﺿﯽ ﮐﻪ آب ﻧﺪارد‪ ،‬ﻗﻮرﺑﺎﻏﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﭼﻪ ﮐﻨﺪ؟« )ﯾﻌﻨﯽ‪ :‬ﻣﻤﻠﮑﺘﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﻧﺪارد ﭘﺎﺳﺒﺎن ﺑﺮاي ﭼﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ؟( دﯾﮕﺮي ﻣﺒﻠﻐﯽ رﺷﻮه داده و ﺗﺬﮐﺮة ]وﯾﺰا ﯾﺎ‬
‫روادﯾﺪ[ ﮐﺮﺑﻼ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ او ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ‪» :‬ﭼﺮا ﺑﺎ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺧﻮد ﮐﺎرﻣﻨﺪان دوﻟﺖ را‬
‫ﮐﻪ ﻋﻀﻮ ﺣﺴﺎس ﮐﺸﻮرﻧﺪ ﻓﺎﺳﺪ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ«‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪» :‬اﯾﻨﻬﺎ ﭘﯿﺶ ﺳﯿﺪاﻟﺸﻬﺪا ﺟﺎﯾﯽ ﻧﻤﯽرود؛‬
‫ﺧﻮب اﺳﺖ ﻫﻤﮥ ﺧﺮجﻫﺎ در اﯾﻦ راه ﺑﺎﺷﺪ«‪ .‬آن ﯾﮑﯽ ]ﮐﻪ[ ﮐﺎﻻي ﺧﻮد را ﻗﺎﭼﺎﻗﯽ از ﻣﺮز‬
‫ﮔﺬراﻧﯿﺪه‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﺳﺮﻓﺮازاﻧﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺧﻮد را ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻮ ﮔﻮﯾﯽ ﻣﺎل ﺧﻮد را از ﭼﻨﮓ‬
 ‫‪71‬‬ ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬

‫دزدان و راﻫﺰﻧﺎن ﺑﻪ در ﺑﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻨﻬﺎﺳﺖ ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﻃﺮز رﻓﺘﺎر اﯾﻦ ﺗﻮده ﺑﺎ ﻣﻘﺮرات‪ .‬ﺣﺎل‬
‫ﺷﻤﺎ از ﭼﻨﯿﻦ درﺧﺘﯽ‪ ،‬ﺟﺰ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﯿﻮهاي ﮐﻪ داده‪ ،‬ﭼﻪ اﻧﺘﻈﺎري دارﯾﺪ؟‬
‫ﺟﻬﺖ ﭼﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺳﺮﺑﺎز دﯾﮕﺮان ﺧﻮد را از زﯾﺮ ﺗﺎﻧﮏ و دﻫﺎن ﺗﻮپ ﻣﯽاﻧﺪازد‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﺎ‬
‫در ﭘﺸﺖ ﻣﯿﺰ و ﮐﻨﺎر ﺑﺎدزن و ﺑﺨﺎري‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم وﻇﯿﻔﻪ ﻧﯿﺴﺘﯿﻢ؟ ﭼﺮا در ﮐﺸﻮرﻫﺎي‬
‫دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺟﺒﻬﻪ ﺑﺎ آن ﻫﻤﻪ ﭘﻬﻨﺎ و درازا ﻣﺮﺗﺐ ﺧﻮارﺑﺎر و ﻟﻮازم ﻣﯽرﺳﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ دوﻟﺖ ﻣﺎ‬
‫روي ﻫﺮ ﭼﻪ دﺳﺖ ﮔﺬارد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﻮﻃﯽِ ﻟﻮﻃﯽ ﻏﻼﻣﺤﺴﯿﻦ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ از زﯾﺮش ﻓﺮار ﻣﯽﮐﻨﺪ؟‬
‫ﭼﺮا در ﺟﺎﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻣﯿﻠﯿﻮنﻫﺎ زن ﺑﺮاي ﺳﺮﺑﺎزي ﺛﺒﺖ اﺳﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﺎ ﺑﺮاي ﻓﺮار از‬
‫ﮐﺎر رﺷﻮه ﻣﯽدﻫﯿﻢ؟ ﭼﺮا در ﺟﺎﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺻﺪ در ﺻﺪ ﺑﺎ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﻫﻤﺮاه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬آن ﻫﻤﻪ داوﻃﻠﺐ دارد‪ ،‬وﻟﯽ اﯾﻨﺠﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﺳﺮﺑﺎزي ﯾﻌﻨﯽ زﯾﺮش در روي؟‬
‫ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﮔﻔﺖ ﺑﺮاي اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺰرﮔﺎن ﻣﺎ ﺑﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ و زﯾﺮدﺳﺘﺎن ﻫﻢ از آﻧﻬﺎ ﯾﺎد‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺨﻦ راﺳﺖ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ آﻧﻬﺎ ﭼﺮا ﺑﺪ ﺷﺪﻧﺪ؟ اﮔﺮ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﺎد از‬
‫روي درﺧﺖﻫﺎ و ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎري ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﺮا ﺗﻨﻬﺎ اﯾﻦ درﺧﺖ ﯾﺎ اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ را‬
‫ﺳﺮﻧﮕﻮن ﮐﺮد؟ ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽرﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﻋﯿﺐ اﺻﻠﯽ در رﯾﺸﻪ ﺑﻮده؛ ﺣﺎل ﺑﺎﯾﺪ دﯾﺪ‬
‫آن ﻋﯿﺐ ﭼﯿﺴﺖ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ‪ :‬ﻋﻠﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﺮاﻧﯽ ﺟﻨﺴﺶ ﺑﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﺎ ﺗﻘﺪﯾﺮ و‬
‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﺶ اﯾﻦ ﻃﻮر ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ‪ :‬ﺗﺠﺮﺑﻪ‪ ،‬ﺧﻼف اﯾﻦ را ﻧﺸﺎن داده و ﻗﺮآن ﻫﻢ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﻫﺮ ﮔﺮﻓﺘﺎري ﺑﻪ آدﻣﯽ رﺳﺪ از ﺧﻮد اوﺳﺖ‪ .‬آري اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﺪ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ اﯾﻦ ﺑﺪي در‬
‫ﺗﺮﺑﯿﺖ اوﺳﺖ ﻧﻪ در ﺟﻨﺴﺶ‪ .‬ﻣﻦ ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﻢ اﮔﺮ اﯾﻦ ﺗﺮﺑﯿﺖ و اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪهﻫﺎ در ﻫﺮ ﺗﻮدة‬
‫دﯾﮕﺮي ﺑﻮد‪ ،‬ﯾﮑﺒﺎره ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺑﺎز ﻫﻢ اﯾﺮاﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﺎ اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪهﻫﺎي ﻓﺎﺳﺪ‬
‫ﺳﺮ ﭘﺎ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ‪.‬‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪهﻫﺎ ﻣﺎل دﯾﻨﺪاران اﺳﺖ‪ ،‬و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ اﻣﺮوز ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺧﺪا‬
‫و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮش ﻫﻢ ﻋﻘﯿﺪه ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻪ رﺳﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺣﺮفﻫﺎ ﮐﻪ در درﺟﮥ دﻫﻢ و ﺑﯿﺴﺘﻢ اﺳﺖ؛‬
‫ﭘﺲ آﻧﻬﺎ ﭼﺮا ﺑﺪاﻧﻨﺪ؟ ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ‪ :‬اول آﻧﮑﻪ‪ :‬ﻓﺮار از ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻮاﻓﻖ ﻣﯿﻞ آدﻣﯽ اﺳﺖ و ـﭼﻨﺎن ﮐﻪ‬
‫دﯾﺪﯾﻢـ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ ﻣﺤﺮك‪ ،‬و ﺑﻠﮑﻪ ﻫﻤﺎن ﻧﺒﻮدن ﻣﺎﻧﻊ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ؛‬
 ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫‪72‬‬

‫دوم آﻧﮑﻪ‪ :‬در ﻣﯿﺎن ﻣﺎ ﺗﺎزﮔﯽ ﻧﺪارد ﮐﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺧﺪا و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﯽﻋﻼﻗﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ‬
‫ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺎﺑﻨﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺧﺪا ﻋﻘﯿﺪه‬
‫ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺮاي اﻣﺎﻣﺰاده ﻧﺬر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ ﺑﻪ ﻣﻌﺎد ﻋﻘﯿﺪه ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺮاي ﻣﺮدﮔﺎن‪ ،‬ﻣﺎه و‬
‫ﺳﺎل ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ؛ ﻣﺎل از راه ﺣﺮام ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآورﻧﺪ و ﺑﻪ زﯾﺎرت ﻣﯽروﻧﺪ؛ ﻋﺮق را‬
‫ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﮔﺮ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻪﺷﺎن ﺑﺮﯾﺰد‪ ،‬ﻣﯽﺷﻮﯾﻨﺪ‪ .‬آري‪ ،‬ﯾﮏ ﺗﻮده ﮐﻪ راه روﺷﻨﯽ در ﭘﯿﺶ‬
‫ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﻃﺮف ﻣﯽروﻧﺪ و در ﻫﯿﭻ ﻃﺮف ﻫﻢ اﯾﺴﺘﺎدﮔﯽ ﻧﺪارﻧﺪ؛ ﺳ‪‬ﯿ‪‬ﻢ آﻧﮑﻪ‪ :‬در اﯾﻦ‬
‫ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﺑﯽدﯾﻦ و ﺑﺎ دﯾﻦ ﮐﻢ اﺳﺖ و اﯾﻨﻬﺎ ﮐﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﺪ‪ ،‬ﻣﺮدﻣﺎن ﺳﺮﮔﺮداﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺧﻮدﺷﺎن ﻫﻢ ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ ﭼﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ؛ اﯾﻨﻬﺎ ﺑﻮﺟﺎر ﻟﻨﺠﺎﺑﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻃﺮف ﺑﺎﯾﺪ ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺎدش‬
‫ﻣﯽدﻫﻨﺪ؛ در ﭘﺎي ﻧﻔﻊ‪ ،‬ﻣﺎد‪‬ي ﺻﺮﻓﻨﺪ و در ﺧﺮاﻓﺎت‪ ،‬دﯾﻨﺪار ﺗﻤﺎم‪.‬‬
‫آﻧﺎﻧﮑﻪ دﯾﻦ ﻧﺪارﻧﺪ ﺑﺎري ﺻﻔﺤﮥ دﻟﺸﺎن از اﯾﻦ ﺧﺮاﻓﺎت ﭘﺎك اﺳﺖ و آﻧﺎﻧﮑﻪ دﯾﻦ دارﻧﺪ‬
‫ﮔﺮﭼﻪ ﻋﻘﻞ را زﯾﺮ ﭘﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ اﺻﻞﻫﺎي ﻧﯿﮏ دﯾﮕﺮي ﭘﺎﺑﻨﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ زﯾﻨﻬﺎر از اﯾﻦ‬
‫ﺷﺘﺮﻣﺮغﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﺪيﻫﺎي ﻫﺮ دو دﺳﺘﻪ را دارﻧﺪ و ﻧﯿﮑﯽﻫﺎي ﻫﺮ دو دﺳﺘﻪ را رﻫﺎ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎ‬
‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ اﻣﺮوز ﺟﻨﮕﯽ ﭘﯿﺶ آﻣﺪه و ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﺪ اﯾﻨﻬﺎ را ﺑﻪ دﻟﯿﺮي و ﭘﺎﻓﺸﺎري وادارﯾﺪ؛ اﮔﺮ‬
‫ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﯿﻬﻦ ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﯾﻨﺪاران‪ ،‬ﮐﺸﻮر و ﻣﯿﻬﻦ را دروغ ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ؛ و اﮔﺮ ﺑﻪ‬
‫ﻧﺎم دﯾﻦ ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﺪ ﺑﻪ آن ﻫﻢ دﻟﺒﺴﺘﮕﯽ ﻧﺪارﻧﺪ و ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻢ اﯾﻦ ﻃﻮر ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ دﯾﻦ اﻣﺮوز را ﺻﺪ در ﺻﺪ ﺑﭙﺬﯾﺮﻧﺪ و ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺻﺪ در ﺻﺪ آﻧﺮا ﮐﻨﺎر ﮔﺬارﻧﺪ و‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ راﺳﺖ و دروغ را از ﻫﻢ ﺟﺪا ﮐﻨﻨﺪ؛ ﻧﺎﭼﺎر ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﻤﮥ اﯾﻦ ﺣﺮفﻫﺎ درﺳﺖ وﻟﯽ ﻣﺎ دﻟﯿﻠﯽ ﻧﺪارﯾﻢ ﺑﺮ وﺟﻮب اﻃﺎﻋﺖ اﯾﻦ‬
‫ﻗﻮاﻧﯿﻦ و ﺑﺮﺧﻼف ﻣﺎ اﻧﺰل اﷲ ﻫﻢ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺣﮑﻢ ﺑﺪﻫﯿﻢ‪ .‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ‪ :‬ﭼﻪ دﻟﯿﻠﯽ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﺪ‬
‫ﺑﻬﺘﺮ از ﻋﻘﻞ ﮐﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدة ﻧﺰدﯾﮏ ﺧﺪا و راﻫﻨﻤﺎي ﻣﺎ ﺑﻪ ﺧﻮد دﯾﻦ اﺳﺖ؟ ﻣﺎ ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ‬
‫در ﮐﺎر دﯾﻦ و زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻮرﯾﻢ و ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﺎ دﺳﺘﻮر دﻫﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ در ﺣﺪﯾﺚ‬
‫ﻫﻢ آﻣﺪه ﮐﻪ وﻗﺘﯽ آدم ﮔﻨﺪم ﺧﻮرد‪ ،‬در ﻓﺸﺎر اﻓﺘﺎد و ﻧﻤﯽداﻧﺴﺖ ﭼﻪ ﮐﺎر ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺧﻼص ﺷﻮد؛ ﺑﻪ ﻣﺸﺮق و ﻣﻐﺮب رﻓﺖ ﭼﺎره ﺑﻪ ﻧﻈﺮش ﻧﺮﺳﯿﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ آﻣﺪ و ﺟﻠﻮ او‬
 ‫‪73‬‬ ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬

‫ﻧﺸﺴﺖ و ﯾﺎدش داد و آدم ﻫﻤﺎن ﮐﺎر را ﮐﺮد و آﺳﻮده ﺷﺪ‪.‬‬

‫راﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ آدﻣﯽ در راه‪ ،‬ﻣﺤﺘﺎج ﺑﻪ راﻫﻨﻤﺎﺳﺖ؛ وﻟﯽ ﺧﺪا ﭼﺸﻢ و ﻋﻘﻠﯽ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﺎ‬
‫داده‪ .‬ﺷﻤﺎ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯿﺪ رو ﺑﻪ ﻣﻘﺼﻮدي روﯾﺪ ﯾﮏ ﭼﯿﺰ از راﻫﻨﻤﺎ ﻣﯽﭘﺮﺳﯿﺪ و ﺻﺪ ﺑﺮاﺑﺮ آن‬
‫از ﭼﺸﻢ ﺧﻮد و ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ راه اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ؛ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺎ راه ﺧﺪا را ﻫﻢ ﺑﺎ ﺳﻪ وﺳﯿﻠﻪ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﺸﻨﺎﺳﯿﻢ‪ :‬اول‪ :‬ﮔﻔﺘﻪﻫﺎي ﻣﺴﻠّﻢ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﮕﺎن ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺷﻤﺎ آﻧﺮا ﻧﯿﮏ‬
‫ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﯿﺪ؛ دوم‪ :‬ﻋﻘﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ آن را ﯾﮑﯽ از دﻟﯿﻞﻫﺎي ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ ﻣﯽﺷﻤﺎرﯾﺪ وﻟﯽ در‬
‫ﻋﻤﻞ ﻫﯿﭻ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻧﻤﯽآورﯾﺪ‪ .‬آري‪ ،‬ﻋﻘﻞ آﻟﻮده ﺑﻪ ﻓﺮضﻫﺎي ﺷﺨﺼﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬وﻟﯽ‬
‫ﭼﺎرة آن را ﻫﻢ ﮐﺮده ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺴﺎن دﯾﮕﺮي ﮐﻪ در آن ﮐﺎر ﻧﻔﻊ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬درﺑﺎرة آن داوري‬
‫ﮐﻨﻨﺪ و ﯾﺎ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﮕﺬارﻧﺪ و ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬آﻟﻮدﮔﯽ ﺧﻮد دﯾﻦ ﻫﻢ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻏﺮضﻫﺎ ﮐﻢﺗﺮ از ﻋﻘﻞ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺳ‪‬ﯿ‪‬ﻢ‪ :‬آﯾﯿﻦ ﻃﺒﯿﻌﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ آن را ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺳﯿﺪ‪ ،‬و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﺑﻬﺘﺮ و روﺷﻦﺗﺮ از‬
‫ﻫﻤﻪ‪ ،‬ارادة اﻟﻬﯽ را ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻤﺎ اﮔﺮ وارد ﺧﺎﻧﻪاي ﺷُﺪﯾﺪ و دﯾﺪﯾﺪ ﯾﮏ ﺟﺎ ﮔ‪‬ﻠﮑﺎري اﺳﺖ و ﯾﮏ ﺟﺎ آﺟﺮ ﻓﺮش‪ ،‬ﯾﮏ‬
‫اﺗﺎق درش ﺑﺎز اﺳﺖ و دﯾﮕﺮي ﻗﻔﻞ‪ ،‬و ﯾﮏ ﻏﺬا روي ﻣﯿﺰ آﻣﺎده اﺳﺖ و دﯾﮕﺮي در ﮔﻮﺷﻪ‬
‫ﭘﻨﻬﺎن‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﻓﻬﻤﯿﺪ ﮐﻪ از ﭼﻪ راه ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮوﯾﺪ و ﮐﺠﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻨﺸﯿﻨﯿﺪ و از ﭼﻪ ﻏﺬا ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﺑﺨﻮرﯾﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺎ وﻗﺘﯽ ﻧﮕﺎه ﮐﻨﯿﻢ ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎه ﻃﺒﯿﻌﺖ و ﻗﻮاﻧﯿﻦ آن‪ ،‬ﮐﻪ آﻓﺮﯾﺪة ﺧﺪاﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﻔﻬﻤﯿﻢ ﮐﻪ ﺧﺪا از ﻣﺎ ﭼﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﭼﻮن ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﺑﻪ ﺗﻦ ﺧﻮد ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻫﻤﮥ ﻋﻀﻮﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻣﺪﯾﺮي دارﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻧﺎم ﻣﻐﺰ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ را ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﯾﮏ ﻣﻘﺼﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﮕﻬﺪاري ﺗﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺎر واﻣﯽدارد و‬
‫ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ اﻋﻀﺎ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺤﯿﻂ‪ ،‬ﻃﺮز ﮐﺎر ﺧﻮد را ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽدﻫﻨﺪ؛ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﻫﺮ ﻋﻀﻮي‬
‫اول ﺑﺮاي اﺟﺘﻤﺎع اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﺑﺮاي ﺧﻮد؛ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﻫﺮ ﻋﻀﻮي وﻇﯿﻔﮥ ﺧﻮد را اﻧﺠﺎم ﻧﺪاد‬
‫ﺑﯿﻤﺎر ﻣﯽﺷﻮد و اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎري ﮔﺎﻫﯽ ﻫﻢ ﻫﻤﮥ ﺗﻦ را ﻓﺮو ﻣﯽﮔﯿﺮد؛ ]ﭘﺲ[ ﻣﯽﻓﻬﻤﯿﻢ ﺗﻮده ﻫﻢ‬
‫ﮐﻪ در ﺣ‪‬ﮑﻢِ ﺗﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺎﮐﻢ و ﺳﺮﺑﺎز و ﻣﺎﻟﯿﺎت و ﻗﺎﻧﻮن ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ و اﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻫﻢ ﺑﺎﯾﺪ در‬
‫ﺻﻮرت ﺗﻐﯿﯿﺮِ ﻣﺤﯿﻂ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳﺐ آن ﺷﻮد‪.‬‬
 ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫‪74‬‬

‫ﻣﺎ ﭼﻮن دﯾﺪﯾﻢ ﮔﺮدش اﯾﻦ ﺟﻬﺎن ﻫﻤﻪ از روي آﯾﯿﻦ ﻃﺒﯿﻌﺖ اﺳﺖ و دﯾﺪﯾﻢ آﻧﺎن ﮐﻪ‬
‫ﺑﯿﺮون از اﯾﻦ آﯾﯿﻦ ادﻋﺎﯾﯽ دارﻧﺪ ﺟﺰ ﺣﺮف ﭼﯿﺰي ﺑﻪ دﺳﺘﺸﺎن ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻣﯽﻓﻬﻤﯿﻢ ﮐﻪ اﻣﺎم‬
‫ﺣﺎﺟﺖ ﻧﻤﯽدﻫﺪ و اﻣﺎﻣﺰاده ﮐﻮر را ﺑﯿﻨﺎ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﻧﺬر و روﺿﻪ و ﺧﺘﻢ ﮐﺴﯽ را ﺑﻪ‬
‫ﺣﺎﺟﺘﺶ ﻧﻤﯽرﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬و از روي اﺳﺘﺨﺎره و ر‪‬ﻣﻞ ﮐﺴﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ از آﯾﻨﺪه ﺧﺒﺮ دﻫﺪ‪ ،‬و ﺗﺮﺑﺖ‬
‫و آبِ دﻋﺎ ﺑﯿﻤﺎري را ﺷﻔﺎ ﻧﻤﯽدﻫﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺎور ﻧﺪارﯾﺪ‪ ،‬ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ ﻫﺮ ﮐﺲ ﭼﻨﯿﻦ ادﻋﺎﻫﺎﯾﯽ دارد‬
‫ﺑﯿﺎورد در ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ آدم دﻗﯿﻖ و ﮐﻨﺠﮑﺎو ﻧﺸﺎن دﻫﺪ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺪا ﻗﺎﻧﻮنﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫دﺳﺖ ﺧﻮد وﺿﻊ ﮐﺮده‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺖ اﯾﻦ ﻣﺮدﻣﺎن ﮐﻼﻫﺒﺮدار ﻋﻮض ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻣﮕﺮ ﺑﺎ ﺣﺮف ﻣﯽﺗﻮان آﯾﯿﻦ ﺧﺪا را ﻋﻮض ﮐﺮد؟ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺣﺮام اﺳﺖ و‬
‫ﮐﺎر دوﻟﺖ ﻇﻠﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺟﻠﻮ آﻧﺮا ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ )وﻟﯽ آن را آﻟﻮده ﮐﺮدﻧﺪ(‪.‬‬
‫آري‪ ،‬رودﺧﺎﻧﮥ ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻓﺸﺎر رو ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﯽآﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﺎك ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺟﻠﻮي آن را‬
‫ﮔﺮﻓﺖ؛ و اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺟﻠﻮ آن اﯾﺴﺘﺎده‪ ،‬ﺑﯿﻬﻮده ﺧﻮد را ﺧﺴﺘﻪ ﮐﺮده‪ ،‬وﻟﯽ در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن‪ ،‬آب را‬
‫ﻫﻢ ﮔﻞآﻟﻮد ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﻫﻤﮥ ﻗﻮاﻧﯿﻦ در ﮐﺘﺎب و ﺳﻨﺖ ﻫﺴﺖ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﻬﺎﻧﮥ ﺑﯽاﺣﺴﺎس‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ در ﺟﻠﻮ ﻧﺎﻣﻮس ﻣﻄﺎﺑﻘﻪ )ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﻬﻢ ﻃﺒﯿﻌﺖ اﺳﺖ( ﺑﺎﯾﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻗﺎﻧﻮن را از ﻧﯿﺮو ﺑﯿﺎﻧﺪازﻧﺪ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬اﮔﺮ ز ﮐﻮه ﻓﺮو‬
‫ﻏﻠﻄﺪ آﺳﯿﺎﺳﻨﮕﯽ‪ ،‬ﻧﻪ ﻋﺎرف اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺟﺎي ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺮﺧﯿﺰد« اﯾﻦ را ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺑﺮاي ﺗﻨﺒﻠﯽ و‬
‫ﻣﻔﺖﺧﻮري ﺧﻮد ﮔﺮداﻧﯿﺪه‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ ﻫﺮﮔﺎه ﺷﻤﺎ ﺳﻨﮓ ﮐﻮﭼﮑﯽ ﺳﻮي او ﭘﺮﺗﺎب ﮐﻨﯿﺪ‬
‫ﺑﯽاﺧﺘﯿﺎر ﻓﺮار ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪ .‬آﻧﮑﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ آب دﻋﺎ و ﺗﺮﺑﺖ ﻣﻦ ﺷﻔﺎي ﻫﺮ دردي اﺳﺖ‪،‬‬
‫دروغ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﯾﺎ ﻧﺎدان اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﺧﻮد او ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻤﺎر ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎ داﺷﺘﻦ‬
‫ﭼﻨﯿﻦ داراﻟﺸﻔﺎﯾﯽ‪ ،‬دﻧﺒﺎل ﭘﺰﺷﮏ و دارو ﻣﯽرود‪ .‬آن ﺣﺎﺟﯽ آﻗﺎ ﺻﺪﻫﺎ ﺷﻌﺮ و ﺟﻤﻠﻪﻫﺎي‬
‫ﻓﺎرﺳﯽ و ﻋﺮﺑﯽ در ﻧﮑﻮﻫﺶ دﻧﯿﺎ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل ﺗﻨﺰﯾﻞ ]= ﻧﺰول[ ﭘﻮل ﻣﯽﺧﻮرد و‬
‫اﺣﺘﮑﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﮐﺎﻻﯾﺶ را ﻫﻢ ده ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽﻓﺮوﺷﺪ؛ وﻟﯽ اﮔﺮ ﺑﻪ او ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ اﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻧﺎم دﯾﻦ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬دردي را از زﻧﺪﮔﯽ دوا ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻣﺎ دﻧﯿﺎ را ﺑﻪ ﭼﺸﻢ‬
‫ﻣﺎدي ﺷﻤﺎ ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﯿﻢ؛ دﻧﯿﺎ ﺧﺎﻧﮥ ﮔﺬر اﺳﺖ و ﺑﺎﯾﺪ آﺧﺮت را آﺑﺎد ﮐﺮد«؛ آن وﻗﺖ او ﻣﯽﺷﻮد‬
 ‫‪75‬‬ ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬

‫اﻫﻞ آﺧﺮت و روﺣﺎﻧﯽ‪ ،‬و ﻣﻦ ﻣﯽﺷﻮم اﻫﻞ دﻧﯿﺎ و ﻣﺎدي‪ .‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﻧﺘﯿﺠﮥ ﺧﺮاﻓﺎت ﯾﺎ‬
‫اﯾﺴﺘﺎدﮔﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ آﯾﯿﻦ ﺧﺪا و ﻗﺎﻧﻮن ﻃﺒﯿﻌﺖ‪ ،‬ﮐﻪ از راه ﮐﺞ ﺧﻮد ﻣﺎﻧﺪه و از راه ﺧﺪا راﻧﺪه‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ آﻧﮑﻪ‪ :‬دﯾﻦ و ﻋﻘﻞ و ﻃﺒﯿﻌﺖ ﺳﻪ ﭘﯿﮏ راﺳﺘﮕﻮﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺳﻪ از ﺟﺎﻧﺐ‬
‫ﺧﺪاي راﺳﺘﮕﻮﯾﯽ آﻣﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﯾﻨﻬﺎ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ ﻫﯿﭻ ﮔﺎه ﺑﺮﺧﻼف ﻫﻢ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺮآن ﯾﮏ ﮐﺘﺎب ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﮔﯿﺘﯽ ﮐﺘﺎب ﺑﺰرگﺗﺮ اوﺳﺖ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﮔﻔﺘﻪﻫﺎي ﻋﻘﻞ و‬
‫ﻃﺒﯿﻌﺖ را ﺑﯽواﺳﻄﻪ از ﺧﻮد آﻧﻬﺎ ﻣﯽﺷﻨﻮﯾﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﮔﻔﺘﻪﻫﺎي دﯾﻦ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺻﺪ ﻓﺎﺻﻠﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺷﻤﺎ رﺳﺪ ﮐﻪ در ﻫﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﻢ ﯾﮏ ﺟﻮر ﻏﺮض ﯾﺎ ﺧﻄﺎﯾﯽ آن را ﺗﻐﯿﯿﺮي داده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺪا دﯾﻦ را ﺑﺮاي آدﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ ﮔﺮهﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در اﺛﺮ ﻧﺎداﻧﯽ در زﻧﺪﮔﯽﺷﺎن ﭘﯿﺪا ﺷﺪه‬
‫ﺑﮕﺸﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻧﻪ آﻧﮑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮه دﯾﮕﺮي ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺑﯿﺎﻓﺰاﯾﺪ و ﻗﻮز ﺑﺎﻻ ﻗﻮز ﺷﻮد و ﯾﺎ ﻏﺮضﻫﺎ و‬
‫ﻫﻮسﻫﺎي ﻫﺰار و ﺳﯿﺼﺪ ﺳﺎﻟﮥ زﻣﺎﻣﺪاران و ﭘﯿﺸﻮاﯾﺎن را ﻫﻢ ﺑﻪ ﻧﺎم دﯾﻦ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺗﺤﻤﯿﻞ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻤﺎ اﮔﺮ دﺳﺘﻮري دﯾﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم دﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﻘﻞ و زﻧﺪﮔﯽ ﻧﻤﯽﺳﺎزد‪ ،‬ﭼﺎره ﻧﺪارﯾﺪ ﺟﺰ آﻧﮑﻪ‬
‫ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ اﯾﻦ دﺳﺘﻮر از دﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬و ﯾﺎ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ ﺧﻮد آن دﯾﻦ‪ ،‬ﺧﺪاﯾﯽ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ اﮔﺮ‬
‫ﺟﺎﻣﻪ ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ آوردﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﺪام ﺷﻤﺎ راﺳﺖ ﻧﻤﯽآﯾﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﺪ اﯾﻦ ﺟﺎﻣﻪ ﺑﺮاي ﻣﻦ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ و ﯾﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﺪ دوزﻧﺪة آن ﺑﯽاﻃﻼع ﺑﻮده و ﺷ‪‬ﻖِّ ﺳ‪‬ﯿ‪‬ﻢ ]= ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻮم[ ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﮐﻼه را ﺑﻪ اﻧﺪازة ﺳﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﺪ ﺳﺮ را ﺑﺎﻧﺪازة‬
‫ﮐﻼه ﮐﻨﯿﺪ؛ ﻧﺎﭼﺎر وﺿﻊ دﯾﻦ و زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺎ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﭘﺮﯾﺸﺎن و در ﻫﻢ ﺑﺮ ﻫﻢ از ﮐﺎر درآﻣﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﮔﻔﺘﺎر ﺷﺸﻢ‪ :‬ﺣﺪﯾﺚ‬

‫دﯾﻦ اﻣﺮوز ﻣﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬وﻇﯿﻔﻪاي را ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﺮاي آدﻣﯽ ﻗﺮار داده‪ ،‬درﻣﯿﺎن ﻫﻤﯿﻦ‬
‫اﺣﺎدﯾﺜﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ در دﺳﺖ دارﯾﻢ« و ﺑﺮ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﻫﻢ دﻟﯿﻞ از ﮐﺘﺎب و ﺳﻨﺖ و ﻋﻘﻞ و‬
‫اﺟﻤﺎع آوردهاﻧﺪ؛ وﻟﯽ ﻫﻤﮥ آﻧﻬﺎ را ﺧﻮدﺷﺎن ﺟﻮاب دادهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺰ دو دﻟﯿﻞ ﮐﻪ آن را ﻫﻢ ﻣﻦ‬
‫ﺟﻮاب ﻣﯽدﻫﻢ و ﺳﭙﺲ دﻟﯿﻞﻫﺎي درﺳﺖ ﻧﺒﻮدن اﯾﻦ اﺧﺒﺎر را ﻣﯽآورﯾﻢ‪.‬‬
‫اول‪ :‬دﻟﯿﻞ »اﻧﺴﺪاد« اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﻣﺎ ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﺧﺪا ﻣﺎ را ﻣﮑﻠﻒ ﮐﺮده و ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﮐﻪ‬
‫آن ﺗﮑﻠﯿﻒ ﻫﻢ در ﻣﯿﺎن ﻫﻤﯿﻦ اﺧﺒﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎل ﮐﻪ دﺳﺖ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ ﻧﻤﯽرﺳﺪ‪ ،‬ﻧﺎﭼﺎرﯾﻢ ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﯿﻦ اﺧﺒﺎر ﻋﻤﻞ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺨﻦ را اﮔﺮ ﮐﻤﯽ از ﻫﻢ ﺑﺸﮑﺎﻓﯿﻢ‪ ،‬ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻔﺮ آﺷﮑﺎري‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺧﺪا ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ اﯾﻦ زﻣﯿﻦ را ﺑﺮاي آدﻣﯽ آﻓﺮﯾﺪه و آدﻣﯽ را ﻫﻢ ﺑﺮاي ﭘﯿﻤﻮدن راه‬
‫ﺣﻖ؛ ﺣﺎل اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﺎب ﻋﻠﻢ ﺑﻪ اﯾﻦ راه را ﻫﻢ ﺑﺮ روي او ﺑﺴﺘﻪ‪ ،‬اﺳﻢ اﯾﻦ‬
‫ﺧﺪا را ﭼﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﺬاﺷﺖ؟‬
‫آﯾﺎ ﻫﯿﭻ ﺳﺘﻤﮑﺎري و ﯾﺎ ﻫﯿﭻ دﯾﻮاﻧﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎري را ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ را ﺑﻪ ﮐﺎري وادارد و‬
‫اﺳﺒﺎﺑﺶ را از او ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬ﻫﻤﯿﻦ دوﻟﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ او را »ﻇَﻠَﻤﻪ« ﻣﯽﺧﻮاﻧﯿﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺣﮑﻢ ﺧﻮد را ﺑﻪ‬
‫ﮐﺴﯽ اﺑﻼغ ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﯾﺎ وﺳﯿﻠﮥ ﻋﻤﻞ ﺑﻪ آن را در دﺳﺘﺮس ﻧﮕﺬارد‪ ،‬از ﺷﻤﺎ ﮐﺎري را ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﺪ؛‬
‫ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺮ ﺧﺪاي ﺗﻮاﻧﺎ و ﻣﻬﺮﺑﺎن روا ﻣﯽﺷﻤﺎرﯾﺪ ﮐﻪ ﻫﺰاران ﺳﺎل اﯾﻦ اﺷﺮف ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت‬
‫ﺧﻮد را ﺳﺮﮔﺮدان ﮔﺬارد و او را ﺣﻮاﻟﻪ ﮐﻨﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ اﺣﺎدﯾﺜﯽ ﮐﻪ ﺻﺪﻫﺎ و ﺷﺎﯾﺪ ﻫﺰارﻫﺎ ﺳﺎل‬
‫ﻧﺎﭘﺎك در ﺳﺎﺧﺘﻦ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ؟ ﻣﺎ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻃﺒﯿﻌﺖ و ﺣﮑﻢ ﻋﻘﻞ را ﮐﻪ ﺑﺎ روﺷﻦﺗﺮﯾﻦ ﺑﯿﺎن‬
‫و ﺑﯽﻫﯿﭻ واﺳﻄﻪ‪ ،‬ارادة اﻟﻬﯽ را ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻨﺎر ﻣﯽاﻧﺪازﯾﻢ و آﻧﮕﺎه ﻣﺎﻧﻨﺪ آن ﮔﺪاﯾﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺟﺎﻣﮥ ﺧﻮد را در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ و ﺑﺮﻫﻨﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ راه ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﻨﺪ و ﻣﯽﻟﺮزﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ‪ :‬ﺧﺪا‬
‫ﺑﺎب ﻋﻠﻢ را ﺑﻪ روي ﻣﺎ ﺑﺴﺘﻪ؛ و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﻓﻄﺮت اوﻟﯽ ﺧﻮد ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ ﯾﮏ ﻧﮕﺎه‬
‫اﯾﻦ را در ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ دري را ﺑﺮ روي ﻣﺎ ﺑﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻨﺎﯾﺶ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ از آن در ﻧﺒﺎﯾﺪ‬
 ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫‪78‬‬

‫رﻓﺖ‪.‬‬
‫دﻟﯿﻞ دوم ﮐﻪ ﺑﺮاي درﺳﺖ ﺑﻮدن اﺧﺒﺎر آوردهاﻧﺪ‪ ،‬ﺳﯿﺮة ﻋ‪‬ﻘﻼﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺧﺒﺮي‬
‫را از ﺟﺎﯾﯽ ﺷﻨﯿﺪ‪ ،‬آن را ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺎرﯾﺦ(؛ ﭘﺲ ﻣﺎ ﻫﻢ ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ اﺧﺒﺎر را ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﻢ‪.‬‬
‫آري‪ ،‬اﯾﻦ ﺳﺨﻦ درﺳﺖ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ دﻟﯿﻠﯽ ﺑﺮ ﻧﺎدرﺳﺘﯽ آن ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ؛ ﭼﻨﺎن‬
‫ﮐﻪ اﻣﺮوز ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺟﻬﺖ‪ ،‬ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﯿﺸﺪادﯾﺎن را ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮﯾﻢ؛ و ﻣﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪ از آﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﺗﺎ اﯾﻨﺠﺎ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﺷﺶ دﻟﯿﻞ ﺑﺮ ﻧﺎدرﺳﺘﯽ اﯾﻦ اﺣﺎدﯾﺚ دارﯾﻢ ﮐﻪ اول ﺑﻪ ﺗﻔﺼﯿﻞ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪،‬‬
‫وﻟﯽ در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺮاي اﺧﺘﺼﺎر‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳﺖوار آورده ﺷﺪ‪:‬‬
‫ﺑﺴﯿﺎري از اﺣﺎدﯾﺚ ﺑﺎ ﻋﻘﻞ ﻧﻤﯽﺳﺎزد )ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﭼﻨﺪي از اﯾﻦ اﺧﺒﺎر در ﮔﻔﺘﺎرﻫﺎي‬
‫ﭘﯿﺶ ﮔﺬﺷﺖ(؛‬
‫ﺑﺴﯿﺎري از اﯾﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﻋﻠﻢ و ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺎ ﺣﺲ ﻧﻤﯽﺳﺎزد )ﻧﻤﻮﻧﮥ ﺣﺪﯾﺚ دﯾﺪه ﺷﻮد(؛‬
‫ﺑﺴﯿﺎري از اﯾﻨﻬﺎ ﺑﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﻧﻤﯽﺳﺎزد‪) .‬ﮔﻔﺘﺎر ﺣﮑﻮﻣﺖ و ﻗﺎﻧﻮن دﯾﺪه ﺷﻮد(؛‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ اﯾﻨﻬﺎ ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺎ ﻫﻢ ﻧﻤﯽﺳﺎزﻧﺪ‪) .‬ﮐﺘﺎبﻫﺎي ﺣﺪﯾﺚ ﭘﺮ اﺳﺖ از اﯾﻨﻬﺎ(؛‬
‫ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﺑﺴﯿﺎري از اﯾﻦ اﺣﺎدﯾﺚ ﺳﺎﺧﺘﮕﯽ اﺳﺖ )ﮐﺘﺎبﻫﺎي در آﯾﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﺣﺪﯾﺚ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﯾﺎ ﻣﺠﻌﻮل دﯾﺪه ﺷﻮد(‪.‬‬
‫َّ َّ َ‬
‫اﯾﻦ اﺧﺒﺎر‪ ،‬ﻇﻨّﯽ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺣﮑﻢ ﻋﻘﻞ و ﻗﺮآن‪ ،‬ﭘﯿﺮوي ﻇﻦّ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪�﴿ :‬ن ٱلظ َّن �‬
‫َ َۡ َ ۡ ٗ‬ ‫ۡ‬
‫� ّ ِق ش�ٔا ‪.(1 )﴾٢٨‬‬ ‫ُ�غ ِ� مِن ٱ‬

‫ﺑﻤﺒﺎران ﺳﻪ ﺳﻨﮕﺮ اﺻﻠﯽ‬

‫ﻣﻦ ﻫﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻤﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﺷﻨﯿﺪه ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ دﺳﺘﻮرﻫﺎي ﻋﻠﻤﯽ و ﻋﻤﻠﯽ در اﯾﻦ‬
‫اﺣﺎدﯾﺚ ﻣﺎﺳﺖ و ﭘﯿﺸﺮﻓﺖﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ اروﭘﺎﯾﯿﺎن در ﻋﻠﻢ و زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺪا ﮐﺮدهاﻧﺪ از اﺣﺎدﯾﺚ ﻣﺎ‬
‫ﺑﺮداﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬از اﯾﻦ رو ﺑﺎ ﺷﻮق زﯾﺎدي ﺷﺮوع ﮐﺮدم ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﮐﺘﺎبﻫﺎي ﺣﺪﯾﺚ )و اﺗﻔﺎﻗﺎً‬
‫ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﮥ ﻣﺎ ﻫﻢ از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﻧﻘﺼﯽ ﻧﺪاﺷﺖ(‪.‬‬

‫‪» -1‬و در واﻗﻊ‪ ،‬ﮔﻤﺎن در ]وﺻﻮل ﺑﻪ[ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻫﯿﭻ ﺳﻮدى ﻧﻤﻰرﺳﺎﻧﺪ«‪] .‬اﻟﻨﺠﻢ ‪.[28 :‬‬
 ‫‪79‬‬ ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬

‫در ﺳﺎلﻫﺎي اول اﮔﺮ ﺣﺪﯾﺜﯽ ﻣﯽدﯾﺪم ﮐﻪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺶ ﺑﺮ ﻣﻦ دﺷﻮار ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﮑﻢ ﻋﺎدت‪،‬‬
‫ﻧﻘﺺ را از ﻃﺮف ﻋﻘﻞ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻢ و ﻣﺎﻧﻨﺪ دﯾﮕﺮان ﻣﯽﮔﻔﺘﻢ‪:‬‬
‫ور ﻧﻪ ﺗﺸﺮﯾﻒ ﺗﻮ ﺑﺮ ﺑﺎﻻي ﮐﺲ ﮐﻮﺗﺎه ﻧﯿﺴﺖ‬ ‫ﻫﺮ ﭼﻪ ﻫﺴﺖ از ﻗﺎﻣﺖ ﻧﺎﺳﺎزِ ﺑﯽاﻧﺪام ﻣﺎﺳﺖ‬
‫وﻟﯽ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل‪ ،‬اﮔﺮ ﺣﺪﯾﺜﯽ ﻣﯽدﯾﺪم ﮐﻪ ﯾﮏ ﮔﻮﺷﻪاش ﺑﺎ ﻋﻠﻢ اﻣﺮوز ﺟﻮر در ﻣﯽآﻣﺪ‪،‬‬
‫آن را ﺑﺎ ﻧﺸﺎﻃﯽ ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﯽﮐﺮدم )و ﺑﻌﺪﻫﺎ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﻫﻢ ﺑﻨﺎم دﯾﻦ و دﻧﯿﺎ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪام( وﻟﯽ اﯾﻦ ﮐﺸﻤﮑﺶ ﻣﯿﺎن ﻋﻘﻞ و ﻋﺎدت‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺮﭘﺎ ﺑﻮد و ﭼﻮن دﯾﺪم ﺑﯿﺶ از‬
‫اﯾﻦ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ وﺟﺪان ﺧﻮد را ﺧﻔﻪ ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ ﺷﺎﯾﺪ اﯾﻦ اﺣﺎدﯾﺚ ﺳﻨﺪش ﺿﻌﯿﻒ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در‬
‫اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﻫﻢ ﮐﻪ وارد ﺷﺪم‪ ،‬دﯾﺪم ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺎﺳﺎً ﮐﻢ اﺳﺖ )در ﮐﺘﺎب ﮐﺎﻓﯽ‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ ‪ 12‬درﺻﺪ( ﺑﺎز ﺧﯿﻠﯽ از اﯾﻦ اﺣﺎدﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻮن از اﯾﻨﺠﺎ ﻫﻢ ﻧﺎاﻣﯿﺪ ﺷﺪم‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ ﺷﺎﯾﺪ اﯾﻦ اﺣﺎدﯾﺚ ﺗﺄوﯾﻞ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ وﻟﯽ ﻣﯽدﯾﺪم‬
‫ﺗﺄوﯾﻞ ﻫﻢ ﮐﺎر ﺑﺴﯿﺎر ﺑﯿﺠﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﺴﻠّﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻋﺎﻗﻠﯽ ﺳﺨﻨﯽ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪،‬‬
‫ان‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ﻣﻘﺼﻮدش ﻫﻤﺎن ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺮف از آن ﻣﯽﻓﻬﻤﺪ ﴿ َو َما ٓ أَ ۡر َسلۡ َنا مِن َّر ُ‬
‫ول إِ� بِل ِس ِ‬
‫ٍ‬ ‫س‬
‫َ‬
‫ق ۡو ِمهِۦ﴾) ‪ (1‬و اﮔﺮ ﻏﯿﺮ از اﯾﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻈﺎم زﻧﺪﮔﯽ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﯽﺧﻮرد‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﻦ‬
‫ﺧﺎﻧﻪام را ﺑﺎ ﺳﻨﺪ رﺳﻤﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﻔﺮوﺷﻢ و ﭼﻮن ﭘﺸﯿﻤﺎن ﺷﺪم‪ ،‬ﺑﮕﻮﯾﻢ ﻣﻘﺼﻮد ﻣﻦ از ﺧﺎﻧﻪ‪،‬‬
‫درﺧﺖﻫﺎي ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻮد؛ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﺎر را ﺑﺎ ﻗﺮآن ﮐﺮدﻧﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﻫﻔﺘﺎد و دو ﻣﻠﺖ‬
‫ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﻗﺮآن ﺗﻤﺴﮏ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ از ﻫﻢ دورﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﺎر را ﺑﺎ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮدﻧﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﯾﮏ زﻣﺎن ﺑﺎ ﺗﺄوﯾﻞﻫﺎي ﺧﻨﮑﯽ آن را ﺑﺎ‬
‫ﻋﻠﻮم ﻗﺪﯾﻢ ﺗﻄﺒﯿﻖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﭼﻮن آﻧﻬﺎ ﻋﻮض ﺷﺪ‪ ،‬اﯾﻨﻬﺎ ﻫﻢ ﻃﺮز ﺗﺄوﯾﻞ را ﻋﻮض ﮐﺮدﻧﺪ‬
‫)ﻣﺎﻧﻨﺪ اﳍﻴﺌﺔ واﻹﺳﻼم( در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﻪ آن درﺳﺖ و ﻧﻪ اﯾﻦ‪.‬‬
‫در ﺿﻤﻦ اﯾﻦ اﻓﮑﺎر‪ ،‬ﺑﺮﺧﻮردم ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از دوﺳﺘﺎن؛ ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﺑﺎ آﻗﺎي ﮐﺴﺮوي ﺑﻮدم و‬
‫اﯾﺸﺎن ﺑﺮاي ﮐﺘﺎب دﯾﻦ و دﻧﯿﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪاي ﺑﻪ ﺗﻮ ﺑﺪ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﺮ ﻣﻦ‬

‫‪» -1‬و ﻣﺎ ﻫﯿﭻ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮى را ﺟﺰ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻗﻮﻣﺶ ﻧﻔﺮﺳﺘﺎدﯾﻢ« ]اﺑﺮاﻫﯿﻢ‪.[4 :‬‬

 ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫‪80‬‬

‫ﺧﯿﻠﯽ ﮔﺮان آﻣﺪ‪ ،‬وﻟﯽ وﻗﺘﯽ از او ﺟﺪا ﺷﺪم ﺑﻪ اﯾﻦ ﻓﮑﺮ اﻓﺘﺎدم ﮐﻪ ﻣﻦ در اﯾﻦ ﺑﺎره از ﻫﺮ‬
‫ﻃﺮف رﻓﺘﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎي ﺑﻦ ﺑﺴﺖ رﺳﯿﺪم؛ ﺣﺎﻻ ﭼﻪ ﻣﺎﻧﻌﯽ دارد ﮐﻪ از اﺻﻞ‪ ،‬دور اﯾﻦ اﺣﺎدﯾﺚ‬
‫را ﻗﻠﻢ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ؟ دﯾﺪم ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎﻧﻌﯽ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﭼﺎره ﻫﻢ ﺟﺰ اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺎل ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺴﺎن دﯾﮕﺮي ﮐﻪ در ﭘﯽ ﺣﻘﯿﻘﺘﻨﺪ از اول در اﯾﻦ ﮐﺸﻤﮑﺶﻫﺎ ﻧﯿﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ‬
‫ﺳﻪ ﺳﻨﮕﺮ را ﮐﻪ ﺳﻪ ﭘﻨﺎﻫﮕﺎه اﺻﻠﯽ ﻋﺎدت اﺳﺖ وﯾﺮان ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ‬
‫ﺣﺪﯾﺚﻫﺎﯾﯽ را ﻣﯽآورﯾﻢ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮﺧﻼف ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮﺧﻼف ﺣﺲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ از روي اﯾﻦ دﯾﺪهﻫﺎ ﭘﯽ ]ﺑﻪ[ ﻧﺪﯾﺪهﻫﺎ ﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ در اﯾﻨﺠﺎ ﻫﻢ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ ﺧﻄﺎ از‬
‫ﻃﺮف ﺣﺲ اﺳﺖ؛ دوم آﻧﮑﻪ‪ :‬اﯾﻦ اﺣﺎدﯾﺚ ﮔﺮﭼﻪ از ﺟﻠﺪ ‪ 14‬ﺑﺤﺎر]اﻻﻧﻮار[ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﺪه‬
‫وﻟﯽ آﻧﻬﺎ را ﮐﻪ ﺧﻮد‪ ‬ﮐﺘﺎب ﺿﻌﯿﻒ ﺷﻤﺮده و ﯾﺎ از ﮐﺘﺎب ﻏﯿﺮ ﻣﻌﺘﺒﺮي ﻧﻘﻞ ﮐﺮده ﻧﯿﺎوردهاﯾﻢ و‬
‫روي ﻫﻢ اﮔﺮ اﯾﻦ اﺣﺎدﯾﺚ از دﯾﮕﺮان ﻗﻮيﺗﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺿﻌﯿﻒﺗﺮ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺳ‪‬ﯿ‪‬ﻢ آﻧﮑﻪ‪ :‬آﻗﺎي‬
‫ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ »اﳍﻴﺌﺔ واﻹﺳﻼم« را ﺑﺮاي اﺻﻼح اﯾﻦ اﺣﺎدﯾﺚ ﻧﻮﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ اﯾﻨﻬﺎ را‬
‫ﺗﺄوﯾﻞ ﮐﻨﺪ و ﺑﻌﻀﯽ را ﻫﻢ ﮐﻪ ﺗﺄوﯾﻞ ﻧﻤﻮده‪ ،‬ﻧﯿﻤﯽ را آورده و ﻧﯿﻢ دﯾﮕﺮ را ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﻼف‬
‫ﻣﻘﺼﻮدش ﺑﻮده ﻫﯿﭻ ﻧﺎم ﻧﺒﺮده‪.‬‬
‫و ﭘﺲ از ﻫﻤﮥ اﯾﻨﻬﺎ ﺑﺎز ﭼﻨﯿﻦ اﻧﺘﻈﺎري ﻧﺒﺎﯾﺪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﮔﺮﻓﺘﺎران ﻋﺎدت‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﺪن ﯾﮏ‬
‫ﮐﺘﺎب‪ ،‬راه ﺻﺪ ﺳﺎﻟﻪ را ﺑﭙﯿﻤﺎﯾﻨﺪ؛ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﻫﺴﺖ‪ ،‬در ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ آﻧﺎن اﻟﺒﺘﻪ ﮐﻤﮏ ﻣﻬﻤﯽ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ را ﻫﻢ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ اﺣﺎدﯾﺚ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﺎر ﺑﺮاي اﺧﺘﺼﺎر ﻧﻘﻞ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﺷﺪه؛ اﮔﺮ‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ دﻗﯿﻖﺗﺮ رﺳﯿﺪﮔﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﺪرك آن )ﺟﻠﺪ ‪ 14‬ﺑﺤﺎر از ﺑﺎب ﯾﮏ ﺗﺎ‬
‫‪ (32‬رﺟﻮع ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﻮﻧﮥ ﺣﺪﯾﺚ‪ :‬ﺧﺪا را دو ﺷﻬﺮي اﺳﺖ ﯾﮑﯽ در ﻣﺸﺮق )ﺟﺎﺑ‪‬ﻠﻘﺎ( و دﯾﮕﺮي در ﻣﻐﺮب‬
‫)ﺟﺎﺑ‪‬ﻠﺴﺎ( ﮐﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ از آﻧﻬﺎ داراي دﯾﻮاري اﺳﺖ از آﻫﻦ‪ ،‬و ﻫﺮ دﯾﻮاري داراي ﻫﺰار ﻫﺰار‬
‫در اﺳﺖ‪ ،‬و در آﻧﻬﺎ ﻫﻔﺘﺎد ﻫﺰار ﻫﺰار زﺑﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺎم ﻫﻤﮥ آﻧﻬﺎ را ﻣﯽداﻧﺪ و ﺑﺮ ﻫﻤﻪ‬
‫ﺣﺠﺖ اﺳﺖ؛ و در ﺟﺎي دﯾﮕﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﻪ ﮐﺎري دارﻧﺪ و ﻧﻪ ﺣﺮﻓﯽ ﺟﺰ وﻻﯾﺖ ﻣﺎ و‬
‫ﻧﻔﺮﯾﻦ ﺑﺮ آن دو ﻧﻔﺮ ]ﯾﻌﻨﯽ اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻤﺮ[‪ .‬آﻗﺎي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﯽ اول اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ را آورده و آن‬
 ‫‪81‬‬ ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬

‫را ﺗﻄﺒﯿﻖ ﻧﻤﻮده ﺑﺎ آﻣﺮﯾﮑﺎ و اﺳﺘﺮاﻟﯿﺎ وﻟﯽ از آﺧﺮش ﻧﺎﻣﯽ ﻧﺒﺮده‪.‬‬

‫آﺳﻤﺎن اول ﻧﺎﻣﺶ رﻓﯿﻊ و از آب و دود اﺳﺖ‪ ،‬و دوﻣﯽ از ﻧﻘﺮة ﺳﻔﯿﺪ و ﻧﺎﻣﺶ ﻗﯿﺪوم‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻃﻮر ﻣﯽﺷﻤﺎرد ﺗﺎ آﺳﻤﺎن ﻫﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﻧﺎﻣﺶ ﻋﺠﻤﺎ و از دﻓﺮ ﺳﻔﯿﺪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﻘﻒ‪ ،‬آﺳﻤﺎن ﻣﺎﺳﺖ و ﺑﺎﻻي آن‪ ،‬آﺳﻤﺎن دﯾﮕﺮي اﺳﺖ‪ ،‬و ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺷﻤﺮد ﺗﺎ‬
‫ﻫﻔﺖ آﺳﻤﺎن‪ .‬و اﯾﻦ زﻣﯿﻦ‪ ،‬زﻣﯿﻦ ﻣﺎﺳﺖ و در زﯾﺮ آن‪ ،‬زﻣﯿﻦ دﯾﮕﺮي اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﺷﻤﺮد ﻫﻔﺖ‬
‫زﻣﯿﻦ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﻫﺮ دو زﻣﯿﻦ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺳﺎل راه اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﻏﺮوب ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽرود ﺑﻪ‬
‫آﺳﻤﺎنﻫﺎ و از آﺳﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ آﺳﻤﺎﻧﯽ ﺑﺎﻻ ﻣﯽرود ﺗﺎ ﺑﺮﺳﺪ ﺑﻪ زﯾﺮ ﻋﺮش و در آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺳﺠﺪه‬
‫ﻣﯽاﻓﺘﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا‪ ،‬از ﮐﺠﺎ اﻣﺮ ﻣﯽﮐﻨﯽ ﻃﻠﻮع ﮐﻨﻢ‪ ،‬از ﻣﻐﺮب ﯾﺎ از ﻣﺸﺮق؟ ﭘﺲ‬
‫ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﺑﺮاي او ﺣﻠّﻪاي از ﻧﻮر ﻋﺮش ﻣﯽآورد ﺑﻪ اﻧﺪازة ﺳﺎﻋﺖﻫﺎي روز در ﺑﻠﻨﺪي و‬
‫ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ و آن را ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﻣﯽﭘﻮﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺟﺎﻣﮥ ﺧﻮد را ﻣﯽﭘﻮﺷﯿﺪ و ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺮدد از‬
‫آﺳﻤﺎنﻫﺎ ﺗﺎ ﻃﻠﻮع ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﮔﻨﺎه ﺑﻨﺪﮔﺎن زﯾﺎد ﺷﻮد و ﺧﺪا ﺑﺨﻮاﻫﺪ آﻧﻬﺎ را ﻋﻘﺎب ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻠﮏ‪‬‬
‫ﻣﻮﮐّﻞ ﺑﺮ ﻓﻠﮏ‪ ،‬ﮐﻪ ﻓﻠﮏ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﯾﺎ ﻣﺎه را ﻓﺮو ﺑﺮد ﺑﻪ درﯾﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻓﻠﮏ در آن ﻣﯽﮔﺮدد و‬
‫ﻣﻠﮏ ﻣﯽﺑﺮد آﻧﺮا ﺑﻪ درﯾﺎ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪازهاي ﮐﻪ ﺧﺪا ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ را ﺑﺘﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬و ﻫﺮ وﻗﺖ‬
‫ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺑﺎز اﻣﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ آن ﻓﻠﮏ را ﺑﻪ ﻣﺠﺮاي ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ و ﻧﻤﯽﺗﺮﺳﺪ از اﯾﻦ )ﮔﺮﻓﺘﻦ‬
‫ﺧﻮرﺷﯿﺪ و ﻣﺎه( ﻣﮕﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﺷﯿﻌﯿﺎن ﻣﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﺧﺪا ﺧﻠﻖ ﮐﺮد ﻣﺎه را ﺑﺮ آن ﻧﻮﺷﺖ‪» :‬ﻻإﻟﻪ إﻻ اﷲ ﳏﻤﺪ رﺳﻮل اﷲ ﻋﲇ‬
‫أﻣﲑاﳌﺆﻣﻨﲔ« و اﯾﻦ ﻫﻤﺎن ﺳﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ در ﻣﺎه ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫روز ﺟﻤﻌﻪ ﮐﻮﺗﺎهﺗﺮ اﺳﺖ از روزﻫﺎي دﯾﮕﺮ‪ ،‬زﯾﺮا در روزﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﺧﺪا ارواح ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ‬
‫را زﯾﺮ ﭼﺸﻤﮥ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﻧﮕﻪ ﻣﯽدارد و ﻋﺬاب ﻣﯽﮐﻨﺪ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ اﯾﺴﺘﺎدن ]در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮔﺮﻣﺎ و‬
‫ﻧﻮر[ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ]ﺑﺮاي[ ﺳﺎﻋﺘﯽ‪ ،‬وﻟﯽ در روز ﺟﻤﻌﻪ ﺧﺪا ﻋﺬاب را از ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﺑﺮ ﻣﯽدارد و‬
‫ﺗﻮﻗﻔﯽ ﺑﺮاي ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﻧﯿﺴﺖ )از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ‪ ،‬روز ﺟﻤﻌﻪ ﮐﻮﺗﺎﻫﺘﺮ ﻣﯽﺷﻮد(‪.‬‬
‫ﻋﻠﺖ ﺳﺮدي و ﮔﺮﻣﯽ ﻫﻮا از ﺳﺘﺎرة ﻣﺮﯾﺦ و زﺣﻞ اﺳﺖ؛ ﻫﺮ وﻗﺖ ﻣﺮﯾﺦ ﺑﺎﻻ رود و زﺣﻞ‬
 ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫‪82‬‬

‫ﭘﺎﯾﯿﻦ آﯾﺪ ﻫﻮا ﮔﺮم ﻣﯽﺷﻮد و ﭼﻮن ﻣﺮﯾﺦ ﭘﺎﯾﯿﻦ آﯾﺪ و زﺣﻞ ﺑﺎﻻ رود ﻫﻮا ﺳﺮد ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺘﺎرة ﻣﺸﺘﺮي ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺮدي ﺑﻪ زﻣﯿﻦ آﻣﺪ و ﻋﻠﻢ ﻧﺠﻮم را ﺑﻪ ﻣﺮدي از اﻫﻞ ﻫﻨﺪ ﯾﺎد‬
‫داد‪ .‬در ﺟﺎي دﯾﮕﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺘﺎرة زﻫﺮه زن ﺑﺪﮐﺎري ﺑﻮده ﮐﻪ ﻫﺎروت و ﻣﺎروت را ﻓﺮﯾﺐ‬
‫داد و دﻋﺎﯾﯽ از آﻧﻬﺎ آﻣﻮﺧﺖ و ﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﻪ آﺳﻤﺎن رﻓﺖ؛ و ﺑﺎز در ﺟﺎي دﯾﮕﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺳﺘﺎرة ﺳﻬﯿﻞ ﻣﺮدي ﺑﻮده ﻋﺸﺎر از اﻫﻞ ﺑﻠﺦ؛ ﻫﻤﺎن دﻋﺎ را از ﻋﺎﺑﺪي ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺖ و ﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﻪ‬
‫آﺳﻤﺎن رﻓﺖ‪.‬‬
‫رﻋﺪ ﺻﺪاي ﻣﻠﮑﯽ اﺳﺖ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ﻣﮕﺲ و ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ از زﻧﺒﻮر و ﺑﺮق ﻫﻢ ﺗﺎزﯾﺎﻧﮥ ﻣﻠﮏ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎران از زﯾﺮ ﻋﺮش ﻣﯽﺑﺎرد و از آﺳﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ آﺳﻤﺎﻧﯽ ﻣﯽآﯾﺪ ﺗﺎ ﻣﯽرﺳﺪ ﺑﻪ آﺳﻤﺎن دﻧﯿﺎ و از‬
‫آﻧﺠﺎ ﻣﯽآﯾﺪ ﺑﺮ روي اﺑﺮ و اﺑﺮ ﻫﻢ آن را ﻣﯽﺑﺎرد در ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﮕﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎد در زﯾﺮ رﮐﻦ ﺷﺎﻣﯽ ﮐﻌﺒﻪ ﺣﺒﺲ اﺳﺖ و ﻧﺸﺎﻧﺶ ﻫﻢ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮ ﻣﯽﺑﯿﻨﯽ اﯾﻦ‬
‫رﮐﻦ در ﺷﺐ و روز و زﻣﺴﺘﺎن و ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن در ﺣﺮﮐﺖ اﺳﺖ )و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﻫﯿﭻ ﺣﺮﮐﺖ‬
‫ﻧﺪارد(‪.‬‬
‫ﻣﻠﮑﯽ اﺳﺖ ﻣﻮﮐﻞ ﺑﻪ درﯾﺎﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﺎم روﻣﺎن؛ ﭼﻮن ﭘﺎﯾﺶ را ﺑﻪ درﯾﺎ ﮔﺬراﻧﺪ ﺑﺎﻻ ﻣﯽآﯾﺪ‬
‫)ﻣﺪ( و ﭼﻮن ﺑﯿﺮون آورد ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﯽرود )ﺟﺰر(‪.‬‬
‫ﺧﺪا از ﺑﻬﺸﺖ ﭘﻨﺞ ﻧﻬﺮ ﺳﯿﺤﻮن و ﺟﯿﺤﻮن و دﺟﻠﻪ و ﻓﺮات و ﻧﯿﻞ را ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻫﻤﻪ از‬
‫ﯾﮏ ﭼﺸﻤﻪاﻧﺪ؛ و در ﺣﺪﯾﺚ دﯾﮕﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﻧﻬﺮ اﯾﻨﻬﺎ را ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﺑﺎ اﻧﮕﺸﺘﺶ ﮐَﻨﺪ‪.‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺑﺮ ]روي ﮐﻤﺮ ﯾﮏ[ ﻣﺎﻫﯽ اﺳﺖ و ﻣﺎﻫﯽ ﺑﺮ آب اﺳﺖ و آب ﺑﺮ ﺳﻨﮓ اﺳﺖ و‬
‫ﺳﻨﮓ ﺑﺮ ﺷﺎخ ﮔﺎو ﻗﻮي اﺳﺖ و ﮔﺎو ﺑﺮ ﺧﺎك اﺳﺖ و در اﯾﻨﺠﺎ دﯾﮕﺮ ﻋﻠﻢ ﻋﻠﻤﺎء ﺗﻤﺎم ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬آﻗﺎي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺮاد از اﯾﻨﮑﻪ ﮔﻔﺘﻪ زﻣﯿﻦ ﺑﺮ ﻣﺎﻫﯽ اﺳﺖ و ﯾﺎ ﺑﺮ ﮔﺎو اﺳﺖ‬
‫اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ زﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﺎﻫﯽ ﯾﺎ ﺷﺎخ ﮔﺎو اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﺑﺮ ﻓﺮض زﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﺎﻫﯽ ﯾﺎ‬
‫ﺷﺎخ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﺑﺎﻗﯽ ﺣﺪﯾﺚ را ﭼﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ )ﻧﮕﻔﺘﻪ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﺪﯾﺚ ﻫﻢ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ(‪.‬‬
‫آن ﻣﺎﻫﯽ ﮐﻪ زﻣﯿﻦ را ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺷﺪ از ﻗﻮت ﺧﻮد؛ ﭘﺲ ﺧﺪا ﻣﺎﻫﯽ دﯾﮕﺮي‬
 ‫‪83‬‬ ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬

‫ﻓﺮﺳﺘﺎد از وﺟﺐ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ و از ﺑﻨﺪ اﻧﮕﺸﺖ ﺑﺰرﮔﺘﺮ و رﻓﺖ در دﻣﺎغ او و ﭘﺲ از ﭼﻬﻞ روز‬
‫ﺑﯿﺮون آﻣﺪ‪ .‬ﺣﺎل ﻫﺮﮔﺎه اﯾﻦ ﻣﺎﻫﯽ آن ﻣﺎﻫﯽ را ﺑﺒﯿﻨﺪ ﻣﻀﻄﺮب ﻣﯽﺷﻮد و زﻣﯿﻦ ﻫﻢ ﺑﺎ او ﺑﻪ‬
‫ﻟﺮزه در ﻣﯽآﯾﺪ )اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺎ روﺷﻦﺗﺮﯾﻦ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ زﻣﯿﻦ ﺑﺮ روي ﻣﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﭼﻪ‬
‫ﺧﻮب اﺳﺖ آﻗﺎي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﯽ ﺑﻔﺮﻣﺎﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ و ﯾﺎ ﻧﯿﻤﮥ دﯾﮕﺮ ﻫﻤﺎن ﺣﺪﯾﺚ ﭼﻪ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ(‪.‬‬
‫ﺧﺪا ﮐﻮﻫﯽ آﻓﺮﯾﺪه ﻣﺤﯿﻂ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ )ﮐﻮه ﻗﺎف( از زِﺑ‪‬ﺮﺟ‪‬ﺪ ﺳﺒﺰ‪ ،‬و ﺳﺒﺰي آﺳﻤﺎن از اوﺳﺖ؛‬
‫و آﻓﺮﯾﺪه ﺧﻠﻘﯽ را ﮐﻪ واﺟﺐ ﻧﮑﺮده ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﭼﯿﺰي از آﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ واﺟﺐ ﮐﺮده از‬
‫ﻧﻤﺎز و زﮐﺎت و ﺗﻤﺎم آﻧﻬﺎ ﻟﻌﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ آن دو ﻧﻔﺮ را‪.‬‬
‫ﺷﺎﯾﺪ ﺷﻤﺎ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ‪ ،‬اﺣﺎدﯾﺚ ﺧﻮب ﻫﻢ دارﯾﻢ وﻟﯽ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﺮ ﻓﺮض ﻫﻢ‬
‫درﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺪان ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺨﻮاﻫﺪ از ﮐﺎﺳﻪاي ﮐﻪ ﻧﺼﻔﺶ ﺷﮑﺴﺘﻪ ﮐﺎر ﺑﮑﺸﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻧﺎم اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺼﻒ دﯾﮕﺮش ﺳﺎﻟﻢ اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺧﻮد ﺷﻤﺎ اﮔﺮ ﯾﮏ ﺳﺨﻦ ﻧﺎدرﺳﺖ از ﮐﺴﯽ‬
‫ﺑﺸﻨﻮﯾﺪ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪﻫﺎﯾﺶ ﺑﯽاﻋﺘﻨﺎ ﻣﯽﺷﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻀﯽ ﻫﻢ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ دﻟﯿﻞ درﺳﺖ ﺑﻮدن اﯾﻦ اﺣﺎدﯾﺚ‪ ،‬ﭘﯿﺸﮕﻮﯾﯽﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ‬
‫واﻗﻊ درآﻣﺪه و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﻈﺮ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺣﺪﯾﺜﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﻫﻢ ﻣﻌﺮوف ﺷﺪه و ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‬
‫زﻧﺪﯾﻘﯽ از ﻗﺰوﯾﻦ ﺑﺮﻣﯽﺧﯿﺰد ﮐﻪ ﺳﻮر آﻧﺠﺎ را ﺧﺮاب ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﭘﺮدة آﻧﺠﺎ )ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺰوﯾﻦ( را‬
‫ﻣﯽدرد و ﺑﻬﺠﺖ آﻧﺠﺎ را ﻣﯽﺑﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺎ ﺷﺎخ و ﺑﺮگﻫﺎي زﯾﺎدي ﺑﻪ رﺿﺎﺷﺎه‬
‫ﺗﻄﺒﯿﻖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﭼﻨﺪ ﺟﻤﻠﮥ ﮐﺸﺪاري اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﯿﻠﯽ ﭼﯿﺰﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﺗﻄﺒﯿﻘﺶ‬
‫ﮐﺮد؛ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻣﺎ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﺒﺮ دارﯾﻢ ﯾﮏ ﺑﺎر آن را ﺑﺎ ﺳﭙﻬﺴﺎﻻر ﺗﻄﺒﯿﻖ ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﯾﮏ‬
‫ﺑﺎر ﻫﻢ ﺑﺎ ﺳﭙﻬﺪار‪ ،‬ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ ﯾﮑﯽ ﻗﺰوﯾﻨﯽ ﺑﻮده‪ ،‬و دﯾﮕﺮي از ﻗﺰوﯾﻦ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ و ﺗﺎزه اﯾﻦ‬
‫ﺣﺪﯾﺚ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﻧﻬﺎي دﯾﮕﺮ ﺧﯿﻠﯽ روﺷﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ و دﻫﻦﻫﺎ اﻓﺘﺎده‪ .‬اﻣﺎ‬
‫ﭘﯿﺶ ﮔﻮﯾﯽ ﻫﺎي دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﯾﺎ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻫﺮ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻮده‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﺑﯿﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدم رﺑﺎ ﺧﻮرﻧﺪ و رﺷﻮه ﮔﯿﺮﻧﺪ و ﺷﻬﺎدت دروغ دﻫﻨﺪ و زﻧﺎ و ﻟﻮاط ﮐﻨﻨﺪ و‬
‫زﻧﺎن ﺳﻮار ﺑﺮ زﯾﻦ ﺷﻮﻧﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻨﻬﺎ‪ ،‬و ﯾﺎ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻼف ﺑﻮدﻧﺶ ﻣﺴﻠّﻢ ﺷﺪه‪،‬‬
 ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫‪84‬‬

‫ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺣﺎدﯾﺚ ﺳﻔﯿﺎﻧﯽ و ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ و ﯾﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ اﯾﻨﻬﺎ ﻫﻤﻪ در ﯾﮏ روز اﺳﺖ و آن‬
‫ﻫﻢ وﺻﻞ اﺳﺖ ﺑﻪ دوﻟﺖ ﺑﻨﯽﻋﺒﺎس؛ و ﯾﺎ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ وﻗﻮﻋﺶ ﻣﺤﺎل اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﻃﻠﻮع ﺧﻮرﺷﯿﺪ از ﻣﻐﺮب و ﺳﺮخ ﺷﺪن آﺳﻤﺎن از اﺷﮏ ﭼﺸﻢ ﺣﺎﻣﻼن ﻋﺮش و ﭘﯿﺪا ﺷﺪن‬
‫ﺳﺮ و ﺳﯿﻨﻪ ﺑﺮ ﻗﺮص ﺧﻮرﺷﯿﺪ و ﺻﯿﺤﻪ زدن ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺣﻖ ﺑﺎ ﻋﻠﯽ اﺳﺖ و ﺻﯿﺤﻪ‬
‫زدن اﺑﻠﯿﺲ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺣﻖ ﺑﺎ ﻋﺜﻤﺎن اﺳﺖ و ﯾﺎ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ اﻣﺮوز واﻗﻊ ﻧﺸﺪه‪.‬‬
‫و اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯿﺪ ﺑﻬﺘﺮ از ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اﯾﻨﻬﺎ آﮔﺎه ﺷﻮﯾﺪ ﺟﻠﺪ ‪ 13‬ﺑﺤﺎر ﻓﺼﻞ ﻋﻼﯾﻢ ﻇﻬﻮر را‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﯽ ﻫﻢ ﭼﺎپ ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﻈﺮ ﺣﻘﯿﻘﺖﺟﻮﯾﯽ ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﯿﺪ ﭘﺎﯾﮥ ﻋﻘﯿﺪه و ﮐﺎر و‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﺷﻤﺎ ﺑﺮ روي ﭼﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪ 13‬ﭘﺮﺳﺶ‬

‫ﻣﺎ ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻗﺎﺿﯽ ﻧﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ اول ﮐﺘﺎب اﺳﺮار ﻫﺰارﺳﺎﻟﻪ را در ‪ 15‬ﭘﺮﺳﺶ‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﮐﺮدﯾﻢ و ﺑﺮاي ﮐﺴﺎن ﺑﺴﯿﺎري ﻓﺮﺳﺘﺎدﯾﻢ وﻟﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ آﻧﺎن ﻫﯿﭻ ﺟﻮاب ﻧﺪادﻧﺪ و‬
‫ﺑﻌﻀﯽ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺟﻮاب ﻣﯽدﻫﻢ وﻟﯽ ﺑﻌﺪ از ﮔﻔﺘﮥ ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻌﻀﯽ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫زﺑﺎﻧﯽ ﺟﻮاب ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﮐﻪ در ﺟﻮاب زﺑﺎﻧﯽ ﻫﻢ ﺟﺰ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺧﺎرج از‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﯾﺎ ﺑﺪﮔﻮﯾﯽ ﭼﯿﺰي ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ اﻧﺠﻤﻦ ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت اﺳﻼﻣﯽ در ﻧﺎﻣﮥ ﺷﻤﺎرة‬
‫‪ 4/6974‬ﺗﺎرﯾﺦ ‪ 22/2/31‬ﺧﻮد ﻧﻮﺷﺖ ﮐﻪ اﯾﻨﻬﺎ را ﺟﻮاب ﻣﯽدﻫﯿﻢ و ﭼﺎپ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ و ﻣﺎ ﻫﻢ‬
‫ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎر دﯾﺪن ﺟﻮاب‪ ،‬ﭼﺎپ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب را ﺑﻪ ﻋﻘﺐ اﻧﺪاﺧﺘﯿﻢ وﻟﯽ ﺗﺎﮐﻨﻮن از آن ﺧﺒﺮي‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺣﺎل اﮔﺮ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ وﻋﺪه دادهاﻧﺪ ﭼﺎپ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺧﻮاﻫﯿﺪ دﯾﺪ ﻣﻮﺿﻮع از ﭼﻪ ﻗﺮار‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ دﯾﮕﺮ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺷﻤﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻄﻠﺐ را ﺗﺎ ﺑﻪ آﺧﺮ ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل دوﺑﺎره اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎ ﺑﺎ ﮐﻤﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ در اﯾﻨﺠﺎ آورده ﻣﯽﺷﻮد و از اﻫﻞ اﻃﻼع‬
‫)ﻧﻪ از دﯾﮕﺮان( ﺧﻮاﻫﺸﻤﻨﺪ اﺳﺖ ﺟﻮاب آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﯽ »ﻋﺸﺮت آﺑﺎد‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺎرﭘﺮدازي‬
‫ﻟﺸﮑﺮ ‪ ،2‬ﺧﻮارﺑﺎرﻓﺮوﺷﯽ رﺿﻮي« ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ و ﯾﻘﯿﻦ ﺑﺪاﻧﻨﺪ اﮔﺮ از روي ﻣﺘﺎﻧﺖ و اﻧﺼﺎف‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ و ﺟﺒﺮان ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﺑﻪ ﻋﺎدت ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺪﮔﻮﯾﯽ و ﺗﮑﻔﯿﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آن ﻫﻢ‬
‫ﺗﻼﻓﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫آﯾﺎ ﺣﺎﺟﺖ ﺧﻮاﺳﺘﻦ از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ و اﻣﺎم و ﺷﻔﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻦ از ﺗﺮﺑﺖ و ﺳﺠﺪه ﮐﺮدن ﺑﺮ آن و‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻦ اﯾﻦ ﮔﻨﺒﺪ و ﺑﺎرﮔﺎه ﻫﺎ ﺷﺮك ﻫﺴﺖ ﯾﺎ ﻧﻪ؟ اﮔﺮ ﻫﺴﺖ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ و اﮔﺮ ﻧﯿﺴﺖ‬
‫ﺧﻮاﻫﺸﻤﻨﺪ اﺳﺖ اول ﻣﻌﻨﺎي ﺷﺮك را ﺑﯿﺎن ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ آن ﺷﺮﮐﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ اﺳﻼم و‬
‫ﻗﺮآن ﺑﺎ آن ﺟﻨﮕﯿﺪه ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎ ﭼﻪ ﻓﺮق دارد‪.‬‬
‫آﯾﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ اﺳﺘﺨﺎره ﯾﺎ ﻏﯿﺮ آن ﺑﺎ ﺧﺪا راه ﭘﯿﺪا ﮐﻨﯿﻢ و از ﻧﯿﮏ و ﺑﺪ آﯾﻨﺪه ﺑﺎ‬
‫ﺧﺒﺮ ﺷﻮﯾﻢ ﯾﺎ ﻧﻪ؟ اﮔﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ از اﯾﻦ راه ﺳﻮدﻫﺎي ﺧﯿﻠﯽ ﺑﺰرگ ﻣﺎﻟﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ و‬
‫ُ َّ ٓ َ ُ‬
‫ﺟﻨﮕﯽ ﺑﺒﺮﯾﻢ و از ﻫﻤﮥ دﻧﯿﺎ ﺟﻠﻮﺗﺮ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﭘﺲ ﭼﺮا ﻣﻄﻠﺐ ﺑﻪ ﻋﮑﺲ ﺷﺪه ﴿قل � أ ۡمل ِك‬
 ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫‪86‬‬
‫ت م َِن ٱ ۡ َ‬ ‫َ ۡ ٗ َ َ َ ًّ َّ َ َ ٓ َ َّ ُ َ َ ۡ ُ ُ َ ۡ َ ُ ۡ َ ۡ َ َ ۡ َ ۡ‬
‫كَۡ‬
‫� ُ‬ ‫ۡ‬
‫� ۡ�ِ َو َما‬ ‫�ِ َف ِ� �فعا و� �ا إِ� ما شاء ٱ�ۚ ولو كنت أعلم ٱلغيب �ست‬
‫لس ٓو ُء﴾) ‪ (1‬و اﮔﺮ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﭘﺲ ﭼﺮا ﺑﺎ ﻧﺎم ﺧﺪا و ﺟﺎن و ﻣﺎل ﻣﺮدم ﺑﺎزي ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ؟‬ ‫َم َّس ِ َ‬
‫� ٱ ُّ‬

‫اﮔﺮ اﻣﺎﻣﺖ اﺻﻞ ﭼﻬﺎرم از اﺻﻮل ﻣﺬﻫﺐ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻣﻔﺴﺮﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫آﯾﺎت ﻗﺮآن ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻪ اﻣﺎﻣﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﺧﺪا ﭼﻨﯿﻦ اﺻﻞ ﻣﻬﻢ را ﯾﮏ ﺑﺎر ﻫﻢ در ﻗﺮآن ﺻﺮﯾﺢ‬
‫ﻧﮕﻔﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﻧﺰاع و ﺧﻮﻧﺮﯾﺰي ﺑﺮ ﺳﺮ اﯾﻦ ﮐﺎر ﭘﯿﺪا ﻧﺸﻮد؟‬
‫ﻣﺰد ﻫﺮ ﮐﺎري ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﻮﺷﺸﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي آن ﻣﯽﺷﻮد و ﺳﻮدي ﮐﻪ از آن ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﯾﻦ اﺣﺎدﯾﺜﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﺛﻮاب ﯾﮏ زﯾﺎرت ﯾﺎ ﻋﺰاداري ﯾﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻧﻬﺎ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‬
‫ﺑﺎ ﺛﻮاب ﻫﺰار ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﯾﺎ ﺷﻬﯿﺪ )آن ﻫﻢ ﺷﻬﯿﺪ ﺑﺪر( آﯾﺎ درﺳﺖ اﺳﺖ ﯾﺎ ﻧﻪ؟‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﻣﺠﺘﻬﺪ در زﻣﺎن ﻏﯿﺐ ﻧﺎﯾﺐ اﻣﺎم اﺳﺖ‪ ،‬راﺳﺖ اﺳﺖ؟ اﮔﺮ راﺳﺖ اﺳﺖ‬
‫ﺣﺪودش ﭼﯿﺴﺖ؟ آﯾﺎ ﺣﮑﻮﻣﺖ و وﻻﯾﺖ ﻧﯿﺰ در آن ﻫﺴﺖ ﯾﺎ ﻧﻪ؟‬
‫اﮔﺮ روﺣﺎﻧﯽ ﺧﺮج ﺧﻮد را ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﮐﺎر ﮐﺮدن ﯾﺎ از ﯾﮏ راه ﺛﺎﺑﺖ و ﻣﻌﯿ‪‬ﻦ دﯾﮕﺮي ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ آورد ﮐﻪ در ﮔﻔﺘﻦ ﺣﻘﺎﯾﻖ آزاد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻣﺮوز ﺧﺮج ﺧﻮد را‬
‫ﺑﯽواﺳﻄﻪ از دﺳﺖ ﺗﻮده ﺑﮕﯿﺮد و ﻧﺎﭼﺎر ﺷﻮد ﺑﻪ ﻣﯿﻞ آﻧﻬﺎ رﻓﺘﺎر ﮐﻨﺪ؟‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ دوﻟﺖ ﻇﻠﻤﻪ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻪ؟ آﯾﺎ ﻣﻘﺼﻮد اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ دوﻟﺖ ﭼﻮن ﺑﻪ‬
‫وﻇﯿﻔﻪاش رﻓﺘﺎر ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﻇﺎﻟﻢ اﺳﺖ؟ ﯾﺎ ﻣﻘﺼﻮد اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ دوﻟﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﺠﺘﻬﺪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺣﺮام اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻪ؟ آﯾﺎ ﻣﻘﺼﻮد اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ‬
‫ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻧﺒﺎﯾﺪ ﮔﺮﻓﺖ؟ ﯾﺎ آﻧﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺟﺎي ﻣﺎﻟﯿﺎت زﮐﺎت ﮔﺮﻓﺖ؟ اﮔﺮ ﻗﺴﻢ دوم اﺳﺖ‪ ،‬در‬
‫ﻣﺜﻞ اﻣﺮوز از ﻣﺜﻞ ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان ﯾﺎ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺎزﻧﺪران ﯾﺎ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﯽ از ﭼﻪ ﭼﯿﺰ زﮐﺎت‬
‫)زﻛﻮة( ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ؟‬
‫آﯾﺎ ﺑﺸﺮ ﺣﻖ دارد ﺑﺮاي ﺧﻮد ﻗﺎﻧﻮن وﺿﻊ ﮐﻨﺪ ﯾﺎ ﻧﻪ؟ اﮔﺮ دارد‪ ،‬آﯾﺎ اﻃﺎﻋﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ‬
‫واﺟﺐ اﺳﺖ ﯾﺎ ﻧﻪ؟ و در ﺻﻮرت وﺟﻮب اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺗﺨﻠﻒ ﮐﻨﺪ ﺳﺰاﯾﺶ ﭼﯿﺴﺖ؟‬

‫‪» -1‬ﺑﮕﻮ ﺟﺰ آﻧﭽﻪ ﺧﺪا ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺑﺮاى ﺧﻮدم اﺧﺘﯿﺎر ﺳﻮد و زﯾﺎﻧﻰ ﻧﺪارم و اﮔﺮ ﻏﯿﺐ ﻣﻰداﻧﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎً ﺧﯿﺮ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮى ﻣﻰاﻧﺪوﺧﺘﻢ و ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﻣﻦ آﺳﯿﺒﻰ ﻧﻤﻰرﺳﯿﺪ«‪] .‬اﻷﻋﺮاف‪.[188 :‬‬
 ‫‪87‬‬ ‫اﺳﺮار ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ‬

‫اﯾﻦ ﻣﺴﻠّﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻢ در ﻗﺮآن و ﻫﻢ در ﺣﺪﯾﺚ ﻧﺎﺳﺦ و ﻣﻨﺴﻮخ زﯾﺎد اﺳﺖ و ﻋﻠﺖ‬
‫اﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻫﻢ اﻟﺒﺘﻪ رﻋﺎﯾﺖ اﻗﺘﻀﺎي زﻣﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎل در ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﯾﮏ ﻣﺤﯿﻂ آن ﻫﻢ در‬
‫ﯾﮏ زﻣﺎن ﮐﻤﯽ‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﺮاي رﻋﺎﯾﺖ زﻣﺎن ﻋﻮض ﺷﻮد‪ ،‬آﯾﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در ﻫﻤﮥ روي زﻣﯿﻦ‬
‫ﺗﺎ آﺧﺮ دﻧﯿﺎ ﻋﻮض ﻧﺸﻮد؟ و ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﻫﻤﮥ ﻗﻮاﻧﯿﻦ اﺳﻼم ﺑﺮاي ﻫﻤﯿﺸﻪ‬
‫) ‪(1‬‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﺪرك ﻣﺴﻠﻢ و روﺷﻨﯽ دارد ﺧﻮاﻫﺸﻤﻨﺪ اﺳﺖ ﺑﯿﺎن ﻓﺮﻣﺎﯾﯿﺪ؟‬
‫ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ اﯾﻦ اﺣﺎدﯾﺜﯽ ﮐﻪ اﻣﺮوز در دﺳﺖ ﻣﺎﺳﺖ ﻇﻨّﯽ اﺳﺖ و ﻋﻘﻞ ﻫﻢ اﯾﻦ را‬
‫ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮد ﮐﻪ ﺧﺪاي ﻗﺎدر و ﻋﺎدل اﺷﺮف ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﺧﻮد را ﺑﻪ ﭼﯿﺰي اﻣﺮ ﮐﻨﺪ و راه ﻋﻠﻢ ﺑﻪ‬
‫آن را ﻫﻢ ﺑﺮ روﯾﺶ ﺑﺒﻨﺪد‪ .‬اﺣﺎدﯾﺚ ﺑﺴﯿﺎري رﺳﯿﺪه ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﻠﻢ و ﻋﻘﻞ و زﻧﺪﮔﯽ و ﺑﻠﮑﻪ‬
‫ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺎ ﺣﺲ ﻧﻤﯽﺳﺎزد و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺳﻨﺪﺷﺎن ﻫﻢ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺣﺎدﯾﺚ ﮔﺎو‪،‬‬
‫ﻣﺎﻫﯽ و ﺟﺎﺑ‪‬ﻠﻘﺎ و ﺟﺎﺑ‪‬ﻠﺴﺎ و ﺑﺪا و زﮐﺎت و ﺟﻬﺎد؛ اﯾﻨﻬﺎ را ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺮد؟‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ ﻋﻠﺖ اﯾﻨﮑﻪ اﻣﺮوز ﻣﺮدم ﺑﻪ دﯾﻦ ﺑﯽﻋﻼﻗﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫***‬
‫ﺧﻮاﻫﺸﻤﻨﺪ اﺳﺖ در ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺟﻮاب اﯾﻦ ﭼﻨﺪ ﻧﮑﺘﻪ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪:‬‬
‫اول‪ :‬اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺎرج از ﻣﻮﺿﻮع ﻧﺒﺎﺷﺪ؛‬
‫دوم‪ :‬ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﺨﺘﺼﺮﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ؛‬
‫ﺳﻮم‪ :‬ﭼﻮن دﯾﮕﺮان ﻫﻢ ﺑﺎﯾﺪ از اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮕﻮ آﮔﺎه ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺟﻮاب ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺘﺒﯽ ﺑﺎﺷﺪ؛‬
‫ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﭼﻮن ﺟﻮابﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎ ﺑﺪﻫﻨﺪ در ﺧﻮد ﮐﺘﺎب ﺑﯿﺎن‬
‫ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﭘﯿﺶ از ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺟﻮاب ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮد ﮐﺘﺎب ﻫﻢ دﯾﺪه ﺷﻮد؛‬
‫ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬اﮔﺮ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﯾﮏ ﻣﻮﺿﻮع را ﺟﻮاب ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ درﺑﺎرة ﺑﺎﻗﯽ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻫﻢ‬
‫ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻧﻈﺮي‪ ،‬از رد ﯾﺎ ﻗﺒﻮل ﯾﺎ ﻋﺪم اﻃﻼع دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫دﻓﺘﺮ ﭘﺮﭼﻢ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﮥ ﭘﯿﻤﺎن ‪1322‬‬

‫‪ -1‬راﺟﻊ ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎي ﻣﺆﻟﻒ ﻣﺤﺘﺮم‪ ،‬ﻧﮕﺎ‪ :‬ﭘﺎورﻗﯽ ﺻﻔﺤﻪ ‪ 65‬ﮐﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮ‪.‬‬