Ferdinand Marcos

Pilipinong abugado, pulitiko, at ang

ikasampung Pangulo ng Pilipinas

Si Ferdinand Emmanuel Edralin Marcos

(11 Setyembre 1917 – 28 Setyembre
1989) ay ang ika-10 Pangulo ng
Republika ng Pilipinas mula 30
Disyembre 1965 – 25 Pebrero 1986.
Siya ay isang abogado at nagsilbing
kasapi ng Kapulungan ng mga
Kinatawan ng Pilipinas mula 1949
hanggang 1959 at kasapi ng Senado ng
Pilipinas mula 1959 hanggang 1965
bago naging Pangulo ng Pilipinas
noong 1965 para sa apat na taong
termino. Sa kanyang unang termino,
sinimulan ni Marcos ang paggugol sa
mga gawaing pampubliko kabilang ang
pagtatayo ng mga lansangan, tulay,
mga health center at mga eskwela.
Kanyang napanatili ang kanyang
kasikatan sa kanyang unang termino at
noong 1969 ay muling nahalal bilang
pangulo para sa ikalawang 4 na taong
termino. Gayunpaman, ang kasikatan ni
Marcos bilang pangulo ay bumagsak
sa kanyang ikalawang termino.

Ferdinand Marcos

Marcos noong 1982.

Ika-10 Pangulo ng Pilipinas

Ika-anim na Pangulo ng Ikatlong Republika
Unang Pangulo ng Ika-apat na Republika

Nasa puwesto
30 Disyembre 1965 – 25 Pebrero 1986
Punong Ministro Cesar Virata (1981–
1986)

Pangalwang Pangulo Fernando Lopez

(1965–1973)
Arturo Tolentino
(1986)

Nakaraang sinundan Diosdado Macapagal

Sinundan ni Corazon C. Aquino

Punong Ministro ng Pilipinas

Nasa puwesto
12 Hunyo 1978 – 30 Hunyo 1981

Sinundan ni Cesar Virata

Assemblyman

Nasa puwesto
12 Hunyo 1978 – 30 Hunyo 1981

Pansariling detalye
 Pansariling detalye

Ipinanganak 11 Setyembre 1917

Sarrat, Ilocos Norte,
Pilipinas

Namatay 28 Setyembre 1989

(edad 72)
Honolulu, Hawaii,
Estados Unidos

Partidong Partido Liberal

pampolitika (1946–1965)
Partido Nacionalista
(1965–1978)
Kilusang Bagong
Lipunan (1978–1986)

(Mga) Asawa Imelda Romualdez

Mga anak Imee Marcos

Ferdinand Marcos, Jr.
Irene Marcos
 Irene Marcos

Trabaho Tagapagtanggol

Ang pagbatikos kay Marcos sa

kanyang ikalawang termino ay nagmula
sa panlilinlang sa kanyang 1969
kampanya at talamak na korupsiyon sa
pamahalaan.[1] Nagkaroon din ng isang
pangkalahatang kawalang kasiyahan
ng mga mamamayan dahil ang
populasyon ay patuloy na mabilis na
lumalago kesa sa ekonomiya na
nagsanhi ng mas mataas na kahirapan
at karahasan. Ang NPA ay nabuo
noong 1969 at ang MNLF ay
nakipaglaban para sa pakikipaghiwalay
sa Pilipinas ng Muslim Mindanao.
Sinamantala ni Marcos ang mga ito at
ang ibang mga insidente gaya ng mga
pagpoprotesta ng mga manggagawa at
mga estudyante at pambobomba sa
mga iba't ibang lugar sa bansa upang
lumikha ng isang kapaligiran ng krisis
at takot na kanyang kalaunang ginamit
upang pangatwiranan ang kanyang
pagpapataw ng Batas Militar o Martial
Law. Sa panahong ito, ang popularidad
ni Senador Benigno Aquino Jr. at ng
oposisyong Partido Liberal ay mabilis
na lumago.
Sinisi ni Marcos ang mga komunista
para sa nakakahinalang pambobomba
ng rally ng partido Liberal sa Plaza
Miranda noong 21 Agosto 1971. Ang
isang isinagawang pagtatangkang
pagpaslang sa kalihim ng pagtatanggol
ni Marcos na si Juan Ponce Enrile ang
isang dahilang ibinigay ni Marcos
upang ipataw ang Martial Law ngunit
ito ay kalaunang inamin ni Enrile na
peke. Noong 23 Setyembre 1972 ay
idineklara ni Ferdinand Marcos ang
Batas Militar o Martial Law at binuwag
ang Kongreso ng Pilipinas na nag-aalis
ng tungkulin sa mga senador at
kinatawan. Sa ilalim ng Batas Militar,
nagkaroon ng kapangyarihang
lehislatibo o paggawa ng batas si
Marcos. Noong 1973, pinalitan ang
Saligang Batas ng Pilipinas ng 1935 ng
isang bagong Saligang Batas at si
Marcos ay nagmungkahi ng mga
amiyenda sa bagong Saligang Batas na
pinagtibay noong 1976 na nagbibigay
sa kanya ng kapangyarihan na
magpapatuloy na magsanay ng mga
kapangyarihan sa ilalim ng 1935
Saligang Batas at ng lahat ng mga
kapangyarihang ipinagkaloob sa
Pangulo at Punong Ministro ng 1973
Saligang Batas gayundin ng mga
kapangyarihang paggawa ng batas
hanggang sa iangat ang Batas Militar.

Sa ilalim ng Batas Militar ipinabilanggo

ni Marcos ang mga 30,000 politikong
oposisyon, mga bumabatikos na
mamamahayag at mga aktibista
kabilang si Senador Benigno "Ninoy"
Aquino. Mula 1973, ginawang pag-aari
ng pamahalaan ni Marcos ang mga
pribadong negosyo at naging pag-aari
ni Marcos o ibinigay sa kanyang mga
crony o kamag-anak.[2] Itinatag ni
Marcos ang kapitalismong crony at
mga monopolyo sa mga
mahahalagang industriya gaya ng buko,
tabako, saging, pagmamanupaktura,
asukal at iba pa na nagbigay ng
malaking pakinabang sa kanyang mga
crony. Si Marcos ay mabigat na
umutang sa dayuhan na umabot ng 28
bilyong dolyar noong mapatalsik si
Marcos noong Pebrero 1986 mula
kaunti sa 2 bilyong dolyar noong
maluklok si Marcos bilang pangulo
noong 1965.[3][4] Kanyang hinirang ang
mga opiser ng militar upang
mangasiwa sa ilang mga korporasyon
at inutos niyang kontrolin ng militar ang
lahat ng mga pampublikong utilidad at
media.[2]

Ang mga hukumang sibilyan ay inalisan

ni Marcos ng kapangyarihan at
autonomiya.[2] Ang mga sahod ng
mamamayan ay nangalahati at ang
pambansang sahod ng Pilipinas na
hinahawakan lamang ng
pinakamayamang 10 porsiyento ng
populasyon ng Pilipinas ay tumaas
mula 27 % to 37%.[2] Ang kritiko ni
Marcos na si Benigno Aquino, Jr. ay
natagpuang nagkasala ng hukumang
militar ng pagpapabagsak ng
pamahalaan ni Marcos noong 1977 at
hinatulan ng parusang kamatayan.
Nagkaroon ng sakit sa puso si Aquino
habang nakabilanggo at pinili ni Aquino
na tumungo sa Estados Unidos sa halip
na gamutin ng mga doktor na nag-
atubiling masangkot sa kontrobersiya.
Upang makamit ni Marcos ang pag-
endorso ng Papa na dumalaw noong
Pebrero 1981 at Simbahang Katoliko sa
kanyang rehime, inangat ni Marcos ang
Martial law noong 17 Enero 1981
bagaman ang lahat ng mga kautusan
at atas na inilabas noong Martial Law
ay nanatiling may bisa.
Ang isang bagong halalan ay idinaos
noong 1981 kung saan nanalo si
Marcos ng isa pang anim na taong
termino bilang pangulo. Pagkatapos ng
tatlong taon, bumalik si Ninoy Aquino
sa Pilipinas noong 21 Agosto 1983
kung saan siya pinaslang sa ng
paliparan na kalaunang tinawag na
Ninoy Aquino Intenational Airport.
Natagpuan ng komisyong hinirang ni
Marcos na ang sabawatang militar ang
nasa likod ng pagpaslang kay Ninoy
ngunit mga nasangkot na kasapi ng
militar kasama si Fabian Ver ay
pinawalang sala sa isang paglilitis ng
pamahalaan ni Marcos.

Ang kamatayan ni Aquino ang nagtulak

sa kanyang balong si Corazon Aquino
na tumakbo sa 1986 snap election
laban kay Marcos. Ang mga iniulat na
pandaraya ng kampo ni Marcos sa
1986 halalan at mga karahasan ay
humantong sa pagbibitiw ng kalihim ng
pagtatanggol na si Juan Ponce Enrile at
military vice-chief of staff Fidel Ramos.
Ito ay humantong sa Himagsikang
People Power na nilahukan ng mula
isang milyon hanggang 3 milyong
katao noong 1986 dahil sa kawalan ng
pagtitiwala ng mga mamamayan sa
pamumuno ni Marcos. Ito ay nagtulak
kay Ferdinand Marcos at kanyang
pamilya na lumikas sa Hawaii, Estados
Unidos kung saan siya namatay noong
1989. Sinasabing mula 5 bilyon
hanggang 10 bilyong dolyar ang
nakamkam ni Marcos mula sa kabang
yaman ng Pilipinas sa 20 taon niyang
panunungkulan.[5][6] Ang mga 4 bilyong
dolyar lamang ang nagawang mabawi
ng pamahalaan ng Pilipinas kabilang
ang $684 milyon na itinago ni Marcos
sa mga Swiss bank account.[7]
Talambuhay
Si Marcos ay isinilang noong 11
Setyembre 1917 sa Sarrat, Ilocos
Norte. Sina Don Mariano R. Marcos at
Donya Josefa Edralin ang kaniyang
magulang.Mayroong siyang tatlong
kapatid, si Dr. Pacifico, Elizabeth at
Fortuna. Ang kanyang ama ay naging
kongresista ng Ilocos at gobernador ng
Davao. Si Donya Josefa naman ay
isang dating guro sa kanilang bayan.
Limang taong gulang lamang siya nang
pumasok sa elementarya sa Sarrat
Central School. Sa pamantasan ng
Pilipinas siya kumuha ng Abogasya at
nagtapos bilang Cum Laude noong
Marso 1939. Siya ay iskolar sa buong
panahon ng kanyang pag- aaral sa
Pamantasan ng Pilipinas at naging
kilala siya sa campus dahil sa
sinasabing kahusayan sa debate at
pagtatalumpati at maging sa larangan
ng palakasan tulad ng swimming,
boxing, at wrestling ay kinilala siya.
Nagsulat din siya sa Philippines
Collegian, ang opisyal na pahayagan ng
Pamantasan ng Pilipinas. Nagri- review
noon si Ferdinand para sa bar exams
nang matalo ang kanyang ama sa muli
nitong pagtakbo bilang kongresista.
Ang tumalo ditong si Julio Nalundasan
ay nabaril at namatay pagkatapos ng
halalan. Si Ferdinand ang
napagbintangan, at kahit pa nga isang
mahusay na abogado ang nagtanggol
sa kanya, nahatulan pa rin siya ng
labimpitong taong pagkabilanggo.
Nasa loob siya ng kulungan ng maging
topnotcher sa bar exams at nang
maging ganap na abogado ay hiniling
niya sa Kataas-taasang Hukuman na
payagan siyang ipagtanggol ang sarili
sa kasong ibinintang sa kanya at
pinayagan siya ng Korte Suprema at
napawalang sala.

Bilang isang sundalo

Nang sumiklab ang Ikalawang

Digmaang Pandaigdig, Marcos na
sumapi siya sa United States Army
Forces in the Far East bilang
Intelligence Adviser Officer o Meydor
ng Ika-21 Dibisyon ng Hukbong Lakad.
ni Marcos na siya ay lumaban sa
pagtatanggol ng Bataan laban sa
biktima ngHapones at naging isa sa
mga biktima ng Martsa ng Kamatayan
sa Bataan. niyang siya ay kinulong at
pinalaya ng mga Hapones sa Capas
ngunit siya ay muling dinakip, kinulong
at pinahirapan sa Kuta Santiago sa
Intramuros, Maynila. Kanyang siya ay
nakatakas at nagtatag ng kilusang
gerilya sa Hilagang Luzon na tinatawag
na "Maharlika". Kanya ring na siya ay
isa sa mga magagaling na pinuno ng
mga gerilya sa Luzon at ang kanyang
diumano’y pinakahanga-hangang
katapangawang-gawa ay sa Labanan
ng Pasong Bessang at tumulong sa
pagitan ng mga sundalong Pilipino at
Amerikanong lumaban sa Hapon.
Gayunpaman, sa paulit-ulit na
imbestigasyon ng United States Army,
walang natagpuang basehan ang mga
imbestigador sa pag-aangkin ni Marcos
ng kanyang inaangking kabayanihan sa
mga operasyong militar laban sa mga
pwersang Hapones mula 1942
hanggang 1944.[8] Dalawang beses na
humiling si Marcos sa U.S. Army ng
opisyal na pagkilala ng pag-iral ng
kanyang kilusang gerilyang "Maharlika"
upang makatanggap ng mga benepisyo
at nakaraang sahod ngunit sa pagitan
ng 1945 at 1948, ang iba't ibang opiser
ng U.S. Army ay tumakwil sa mga
paghiling na ito na tumatawag sa mga
pag-aangkin ni Marcos na "pandaraya"
at "hangal". Ang mga imbestigador ng
U.S. Army ay nagbigay konklusyon na
ang inaangkin ni Marcos na kilusang
"Maharlika" ay isang pekeng kathang
isip at "walang gayong unit ang
kailanman umiral" bilang isang
organisasyong gerilya noong Ikalawang
Digmaang Pandaigdig.[8] Ang mahusay
na nadokumentong paglalantad ni Col.
Bonifacio Gillego ng mga pekeng
medalya ni Marcos ay nagresulta sa
pagpapasara ni Marcos ng pahayagang
naglimbag nito at pagkakabilango ng
tagapaglimbag nito.[9][10]
Karera sa kongreso

Nang pagkalooban ng Estados Unidos

ang Pilipinas ng kalayaan noong 4
Hulyo 1946, ang Kongreso ng Pilipinas
ay itinatag. Pagkaraan ng digmaan at
pagtatag ng Republika ng Pilipinas
noong 1948, hinirang ni Pangulong
Manuel Roxas si Marcos bilang special
technical assistant. Sa parehong taon
ay tumakbo si Marcos sa kongreso at
nahalal ng dalawang beses. Sa gitna ng
kanyang ikatlong termino bilang
kinatawan, siya ay tumakbo sa Senado.
Kinatawan

Si Marcos ay tumakbo at dalawang

beses na nahalal bilang kinatawan ng
ikalawang distrito ng Ilocos Norte
noong 1949 hanggang 1959 at nagsilbi
bilang minority floor leader sa isang
punto at umasal na temporaryong
Pangulo ng Partido Liberal noong 1957.
Siya ay pinangalanang chairman ng
House Committee on Commerce and
Industry and member of the Defense
Committee na pinamunuan ni Ramon
Magsaysay. Sa ikatlong pagkakataon
ay nahalal siyang kinatawan noong
1957.

Senado

Noong 1959, si Marcos ay tumakbo sa

Senado at nagkamit ng pinakamataas
na bilang ng mga boto. Siya ay isang
kasapi ng Senado mula 1959 hanggang
1965 na nagsilbing pangulo ng Senado
mula 1959 hanggang 1965. Siya ang
minority floor leader, 1960; ehekutibong
bise-presidente, LP 1954–1961 at
presidente ng partidong Liberal 1961–
1964.
Personal

Ang Unang Pamilya

Mula sa kaliwa:Imee, Irene, Pangulong
Marcos,ang Unang Ginang, at si Bongbong.

Sa pamamagitan ng kongresistang si
Daniel Romualdez na pinsan ni Imelda
ay nakilala ni Ferdinand si Imelda na
naging Miss Leyte. Si Imelda ay
ginawaran ng pamagat na "Muse of
Manila" ng alkalde ng Maynila na si
Arsenio Lacson pagkatapos ng
pagprotesta ni Imelda sa kanyang
pagkatalo sa patimpalak na "Miss
Manila". Ikinasal sina Ferdinand at
Imelda sa Huwes noong 1 Mayo 1954.
Nagkaroon sila ng tatlong anak: sina
Imee, Bongbong at Irene. Si Marcos ay
may isa pang anak na babae na si
Analisa Hegyesi sa modelong si Evelin
Hegyesi.[11][12] Iniulat na si Ferdinand
Marcos ay nagkaroon ng lihim na
relasyon sa artistang Amerikana na si
Dovie Beams na dumating sa Pilipinas
noong 1968 upang gumanap sa isang
pelikulang tungkol kay Marcos. Ito ay
iniulat na nagdulot ng isang eskandalo
kay Marcos dahil sa tape na nirecord ni
Beams ng kanyang pakikipagsiping kay
Marcos[13][14][15][16] na isinahimpapawid
ng mga estudyanteng nagpoprotesta
sa estasyon ng radyo ng Unibersidad
ng Pilipinas ng higit sa isang
linggo.[17][18]

Bilang Pangulo ng Pilipinas

Matagal na panahong naging kasapi si
Marcos ng Partido Liberal . Hiningi niya
ang nominasyon ng partido bilang
kandidato sa pagka-pangulo noong
1964, ngunit ang kasalukuyang pangulo
na si Diosdado Macapagal ang pinili ng
partido. Tumiwalag si Marcos sa
Partido Liberal at lumipat siya sa
Partido Nacionalista, kung saan nakuha
niya ang kanilang nominasyon. Nanalo
siya halalan noong 19 Nobyembre 1965
na may 3,861,324 boto laban sa
3,187,752 boto ni Macapagal.

Unang termino (1965–1969)

30 Disyembre 1965- Panunumpa ni G. Ferdinand

Edralin Marcos bilang ika-10 na Pangulo ng

Republika ng Pilipinas.

Noong 30 Disyembre 1965, nanumpa si

Ferdinand Edralin Marcos bilang ika-10
na Pangulo ng Republika ng Pilipinas.

North Luzon Expressway, isa sa mga proyektong

North Luzon Expressway, isa sa mga proyektong
imprastraktura sa ilalim ng pamumuno ni Marcos.

Ang kanyang unang termino ay

minarkahan ng papalaking
industriyalisasyon at paglikha ng mga
imprastruktura sa buong bansa gaya
ng North Luzon Expressway at
Maharlika Highway. Ito ay ginawa ni
Marcos sa pamamagitan ng paghirang
ng isang gabinete na karamihang
binubuo ng mga teknokrata at
pagpapalaki ng pagpopondo sa
Hukbong Sandatahan at pagpapakilos
sa mga ito sa pagtulong sa
konstruksiyon. Sinimulan ni Marcos
ang pagpapatayo ng mga lansangan,
tulay, paaralan, at mga health center na
sinasabing nagbigay ng mga
benepisyong pork barrel para sa
kanyang mga kaibigan.[19] Ang
produksiyon ng kanin ay nasa
kasagsagan nito na humantong sa
pagiging sapat ng kanin sa bansa at
nagawang makapagluwas ng kanin na
nagkakahalagang 7 milyong dolyar. Ito
ay nangyari dahil sa tulong ng mga
pundasyong Rockefeller at Ford
Foundations na dinala ni Marcos ang
Rebolusyong Berde sa Pilipinas.
Itinatag ng mga pundasyong Rockeller
at Ford ang International Rice Research
Institute sa Los Baños, Laguna kung
saan direktor ang Amerikanong si Dr.
Robert Chandler at pangunahing rice
breeder ang Amerikanong si Dr. Henry
Beachell. Ang isang nalikhang uri ng
kanin o bigas ni Dr. Beachell ang IR8 na
tinawag na miracle rice na gumawa sa
Pilipinas at iba pang bansa na sapat sa
kanin sa mga panahong ito.[20]

Sa kanyang unang termino ay

nakatanggap si Marcos ng malaking
tulong pang-ekonomiya at pang-salapi
mula sa Estados Unidos.[19] Kanyang
pinaikli ang kasunduan ng mga baseng
militar ng Estados Unidos sa Pilipinas
mula 99 taon hanggang 25 taon.
Noong Oktubre 1966, sa Pilipinas
idinaos ang isang summit ng mga
pitong bansa upang talakayin ang
papalalang problema sa Vietnam.
Hiniling ni Marcos sa Kongreso na
magpadala ng mga sundalo sa Timog
Vietnam. Nang imungkahi ng
pangulong Diosdado Macapagal noong
1964–1965 na magpadala ng mga
sundalo sa Vietnam, si Marcos ang
nanguna sa pagsalungat sa planong
pagpapadala ng mga sundalo sa
Vietnam sa parehong mga
kadahilanang legal at moral. Sa kabila
ng mga pagsalungat laban sa plano ni
Marcos, nagawa niyang makamit ang
pagpayag ng Kongreso at ang
pamahalaan ay nagpadala ng higit sa
10,000 mga sundalong Pilipino sa
Vietnam sa ilalim ng PHILCAG
(Philippine Civic Action Group).
Kanyang nilagdaan ang Investment
Incentives Act of 1967 at responsable
sa pagsasabatas ng Decentralization
Act na nagbibigay kapangyarihan sa
mga pinuno ng mga lokal na
pamahalaan na humirang ng mga
pinuno ng opisyal na binayaran ng mga
pondong lokal. Sa panahong ito na
nabuo ang organisasyong pangrehiyon
na ASEAN na lalaban sa bantang
komunista sa rehiyon.

Ikalawang termino (1969–1981)

30 Disyembre 1969 - Pasinaya sa Pangalawang

termino ni Pangulong Ferdinand E. Marcos.
Noong 1969, si Marcos ay muling
naihalal bilang Pangulo ng Pilipinas
para sa isa pang apat na taong termino
laban sa 11 mga kandidato. Ang
halalang ito ay nabahiran ng malaking
karahasan, pagbili ng boto at
pandaraya sa panig ni Marcos[21][22] at
ginamit ni Marcos ang 50 milyong
dolyar ng kabang yaman ng Pilipinas
upang pondohan ang kanyang
kampanya.[23] Ang ikalawang termino ni
Marcos ay minarkhan ng kaguluhan sa
ekonomiya na dulot ng mga parehong
panloob at panlabas na mga paktor.
Noong 1969, ang Pilipinas ay
nakaranas ng isang mas mataas na
rate ng implasyon at debaluwasyon ng
piso. Sa karagdagan, ang pagbabawas
ng mga bansang Arabo ng produksiyon
ng langis bilang tugon sa tulong sa
Israel ng mga hukbong Kanluranin sa
alitang Arabo-Israel ay nagresulta sa
mataas na mga presyo ng langis sa
buong mundo. Sa panahong ito nang
ang mga imprastruktura ng Pilipinas
gayundin ang mga pananim at mga
sakahang hayop ay nasalanta ng mga
kadalasang natural na kalamidad at
sinamahan ng mga panloob at
panlabas na pwersang ekonomiko na
humantong sa walang kontrol na
pagtaas ng mga presyo sa mga
pangunahing komoditad.

Noong 1969, ang New People's Army

ay nagsagawa ng mga pananalakay,
bumaling sa mga pagdukot at lumahok
sa iba't ibang mga insidenteng
marahas na pumaslang sa 404 katao.
Ang karahasan sa pamayanan sa
Mindanao ay humantong sa 100,000
refugee, pagsunog ng mga bahay at
kamatayan sa mga daan daang
Kristiyano at Muslim sa Cotabato at
Lanao. Ang karahasan ay
nakapagbigay pansin sa atensiyong
internasyonal at simpatiya mula sa
Organization of Islamic Conference
(OIC) gayundin ang ibang mga bansang
Mulsim tulad ng Libya na nagbigay ng
pagsasanay militar at lohistika sa mga
rebeldeng Moro. Ang sesesyonismong
Muslim ang isa sa mga dahilan sa
pagdedeklara ni Marcos ng martial law.
Noong 3 Marso 1970 nag-aklas ang
mga nagmamaneho ng pampublikong
jeep ng Maynila at mga karatig-pook.
Ang dahilan ay upang tuligsain ang
pangingikil ng mga pulis at upang
hilinging pagtibayin ng lupon ng
Palingkurang-Bayan ang pagtataas ng
5 sentimo sa pamasahe ng jeep.
Noong Marso 23–24, 1970, ang mga
estudyante at mga pasahero ay
nagdaos ng isang demonstrasyon na
tumututol sa pagkataas ng bayad sa
jeep at bus.

Ang mga estudyante ay nagkaroon ng

sunod sunod na demonstrasyon na sa
simula ay bilang protesta laban sa
pagtaas ng matrikula at ibang bayarin
sa paaralan ngunit hindi naglaon ay
humihiling ng mga reporma sa
pamahalaan. Noong 26 Enero 1970, sa
araw ng pagbubukas ng regular na
sesyon sa Kongreso, ang Pambansang
Pagkakaisa ng mga Mag-aaral na
pinamumunuan ni Edgar Jopson ay
nagdaos ng malaking demonstrasyon
sa labas ng Kongreso upang ipahayag
ang kanilang petisyon para sa
pagdaraos ng isang Kumbensiyong
Konstitusyonal ng taong 1971 na
humantong sa mga kaguluhan sa
pagitan ng kapulisan at mga
estudyante. Noong 30 Enero 1971 sa
tinaguriang "Labanan sa Mendiola" o
"First Quarter Storm" o Sigaw ng Unang
Sikapat ay nagdaos ng panibagong
demonstrasyon ang mga aktibistang
estudyante kung saan nasawi ang apat
na demonstrador at maraming
nasugatan. Ang mga estudyante ay
nagtungo sa Malacanang pagkatapos
magtungo sa Kongreso at pinagpilitang
makapasok sa loob ng Malacanang.
Naghagis sila ng mga pillbox at mga
sariling-gawang bomba (Molotov) sa
bakuran ng Palasyo. Ito ay humantong
sa isang labanan sa pagitan ng mga
aktibistang estudyante at bantay ng
seguridad ng Malacanag na tumagal
hanggang makalipas ng hatinggabi.
Nang sumunod na araw, ipinahayag ni
Marcos sa radyo at telebisyon na ang
mga pangayayari sa Mendiola ay isang
panghihimagsik na may layuning
pabagsakin ang kanyang pamahalaan.

Ang pagbomba sa Liwasang Miranda

Nagdaos ang oposisyong Partido

Liberal ng rally ng pangangampanya sa
Plaza Miranda sa Quiapo, Maynila
noong 21 Agosto 1971 na dinaluhan ng
4,000 katao upang ipakilala ang mga
kandidato ng Partido Liberal para sa
Senado at mga kandidato para sa
Maynila mula Punong-Lungsod
hanggang sa mga konsehal. Nang
mag-iika-9:00 ng gabi, ang dalawang
granada ay inihagis sa entablado at
magkasunod na sumabog. Malubhang
nasugatan sina Jovito Salonga, Sergio
Osmeña, Jr., John Henry Osmeña,
Senador Gerardo Roxas, Kinatawan
Ramon Mitra, Ramon Bagatsing,
Senador Eva Estrada Kalaw, Kinatawan
Eddie Ilarde, Martin Isidro at iba pa.
Siyam na katao ang nasawi kabilang
ang potograpo ng pahayagang Manila
Times na si Ben Roxas at 95 na katao
ang nasugatan. Sa simula, ang
Pangulong Marcos ang itinuturong
siyang may pakana nito ngunit
makalipas ang ilang taon ay idiniin ni
Major General Victor Corpus si Jose
Maria Sison at sa pinamumunuan
niyang kilusan na Partido Komunista ng
Pilipinas bilang may utak nito ngunit ito
ay itinatanggi ni Sison. Sinisi rin ni
Marcos ang mga komunista sa balak
na pagpapahina ng kanyang
pamahalaan at ilang oras pagkaraan ng
pagpapasabog ay ipinalabas ng
Pangulong Marcos ang Proklamasyon
Bilang 889 na sumususpindi sa
pribelihiyo ng writ of habeas corpus.
Noong 7 Enero 1972 ganap na binawi
ni Pangulong Marcos ang kautusang
nagsususpindi sa pribelehiyo ng writ of
habeas corpus.Maling banggit
(Naawawala ang pansarang </ref>
na para sa tatak na <ref> ); $2
Inamin rin ng isang kasapi ng Klaseng
'40 ng PMA na ang kanyang malapit na
kamag-anak na isa sa mga diputado ni
Heneral Fabian Ver sa Presidential
Security Unit ay nag-organisa sa ilang
mga pambobomba sa bansa upang
hikayatin ang mga tao na may krisis ng
kaguluhan at ang demokrasya ay hindi
gumagana.[24] Ang opiser na ito ay
itinaas ni Marcos bilang Heneral mga
ilang araw bago ang pagdedeklara ng
Batas Militar.[24]

Sa bisa ng General Order No. 1, inutos

ni Marcos ang pagdakip at
pagpapabilanggo sa mga sumusunod
na politiko at mamamahayag na
bumabatikos kay Marcos: ito ay
kinabibilangan nina kinatawan Roque
Ablan, Jr. at Rafael Aquino, mga
Senador na sina Benigno Aquino, Jr.,
Jose W. Diokno at Ramon Mitra, Jr.,
mga Gobernador na sina Rolando
Puzon at Lino Bocalan, dating Senador
Francisco Rodrigo, mga delagado sa
Kumbensiyon Konstitusyonal na sina
Napoleon Rama, Enrique Voltaire
Garcia, II, Teofisto Guingona, Jr., Bren
Guiao, Alejandro Lichauco, Jose
Nolledo, Jose Concepcion, Jr., at Jose
Mari Velez, mga mamamahayag na
sina Joaquin "Chino" Roces, Maximo
Soliven, Teodoro Locsin, Sr., Amando
Doronilla, Renato Constantino, at Luis
Mauricio. Pinatalsik rin ni Marcos ang
ilang mga kawani ng tanggapan ng
pamahalaan sa bisa ng Presidential
Decree No. 1 o ang "Integrated
Reorganization Plan". Tanging ang
pahayagang Daily Express at mga
estasyon ng pamahalaan ang
pinahintulutang magpatuloy ng
kanilang operasyong pamamahayag.
Kalauna'y pinahintulutan ding
magbukas ang pahayagang Manila
Bulletin Today (na pag-aari ng Hans
Menzi na malapit kay Marcos), mga
estasyon ng Radio Philippine Network
at Intercontinental Broadcasting
Corporation na pag-aari ng crony ni
Marcos na si Roberto Benedicto, at ang
estasyon ng Republic Broadcasting
System na kilala sa tawag na GMA
Networks, na ang isa sa mga
nagmamay-ari ay si Gilberto Duavit na
malapit sa Pangulong Marcos.
Binuwag rin ni Marcos ang Kongreso
ng Pilipinas at naalisan ng tungkulin
ang mga senador at kinatawan. Sa
ilalim ng Batas Militar, nagkaroon si
Marcos bilang Pangulo ng bansa ng
kapangyarihang lehislatibo o paggawa
ng batas. Gumawa siya ng mga
Kautusang Pampanguluhan
(Presidential Decree), Kautusang
Pangkalahatan (General Order) at
Liham Pagpapatupad (Letter of
Instruction). Ang mga ito ang
mangangasiwa sa Pamahalaan at lahat
ng mga sibilyang kapangyarihan. Ang
Kautusang Pampanguluhan ay may
bisa at lakas tulad ng mga batas na
ipinapalabas ng dating Kongreso.
Bukod tangi ang pagpapairal ng Batas
Militar sa Pilipinas. Hindi tulad ng ibang
mga bansa na nagpapairal ng Batas
Militar. Hindi ang hukbo ang
nangangasiwa sa pamahalaan kundi
ang mga pinunong sibilyan rin.

Ang Saligang Batas ng 1973

Iminungkahi ang pagpapalit ng

Saligang Batas ng Pilipinas ng 1935 sa
kadahilanang binuo ito habang ang
Pilipinas ay kolonya pa ng Estados
Unidos at kaya ay gawa ng
impluwensiyang Amerikano at hindi na
napapanahon ang mga tadhana nito sa
paglutas ng mga suliranin at pagtugon
sa mga pangangailangan ng mga
mamamayan. Pinagtibay ng Kongreso
noong 24 Agosto 1970 ang Batas
Republika Bilang 6132 na nanawagan
para sa isang Kumbensiyong
Konstitusyonal sa taong 1971 at
ginanap noong 10 Nobyembre 1970
ang halalan ng 320 delegado sa
Kumbensiyong Konstitusyonal. Ang
Kumbensiyong Konstitusyonal ay
nagtipun-tipon noong unang araw ng
Hunyo 1971 ngunit bago matapos ang
Kumbensiyon ay idineklara ni Marcos
ang Batas Militar noong Setyembre
1972 at ipinabilanggo ang ilang mga
delegadong laban kay Marcos. Noong
19 Mayo 1972, binunyag ng
delegadong si Eduardo Quintero (na
dating embahador ng Pilipinas sa
United Nations mula sa Leyte) ang
panunuhol ng ₱11,150 ng isang
pangkat upang impluwensiyahan ang
kanyang pagboto sa panukala sa
Kumbensiyon ng nagbabawal sa
muling pagtakbo sa halalan ng Pangulo
at nagbabawal sa asawa ng pangulo na
tumakbo bilang pangulo. Tinukoy ni
Quintero na ang pangkat na nanuhol ay
kinabibilangan ng 12 delegado mula sa
Samar-Leyte kasama nina Imelda
Marcos at Paz Mate na asawa ni Rep.
Artemio Mate ng Leyte.

Ang balangkas ng mungkahing bagong

Saligang Batas ay pinagtibay noong 29
Nobyembre 1972. Kabilang sa mga
tadhana ng binuong Saligang Batas
ang pagpapalit ng sistema ng
pamahalaan mula sa pampanguluhan
(presidential) patungo sa
parlamentaryan kung saan ang
Pangulo ang siyang kakatawan sa
pamumuno ng estado, ang Punong
Ministro ng Pilipinas na inihalal ng
Pambansang Asembleya ang gaganap
ng kapangyarihang pampamahalaan
kasama ng kanyang Gabinete, at ang
isang Pambansang Asembleya na
binubuo ng isang kapulungan
(unicameral) ang may kapangyarihan
sa paggawa ng batas.

Nagpalabas si Marcos ng Kautusuan

pamapanguluhan 73 noong 30
Nobyembre 1972 na nagtatakda ng
plebisito na idadaos sa 15 Enero 1973
upang pagbotohan ang iminungkahing
Saligang Batas. Nagpalabas si Marcos
ng isang kautusang pampanguluhan 86
na lumilikha sa bawat baryo ng mga
munisipyo o bayan at sa bawat distrito
sa mga lungsod ng mga Asembleya ng
mga mamamayan o Citizen
Assemblies upang palakihin ang
saligan ng paglahok ng mga
mamamayan sa isang pamamaraang
demokratiko. Noong Enero 10–15,
1973, pinagtibay ng mga Asembleya
ang Saligang Batas. Nagkabisa ang
bagong saligang Batas noong 17 Enero
1973 sa pamamagitan ng
Proklamasyon Bilang 1102 ni Marcos
na may botong pabor na 14,976,561 at
botong pagtutol na 743,869. Ang
balidad ng pagpapatibay ng 1973
Saligang Batas ay tinutulan sa ilang
mga kasong isinampa sa Kataas-
taasang Hukuman ng Pilipinas.
Kabilang sa mga puntong itinaas laban
sa balidad ng pagpapatibay nito ang:
ang pagboto ay sa pamamagitan ng
bibig samantalang ang artikulo 15 ng
Saligang Batas ay nag-aatas ng
pagboto, ang mga bilang ng pagboto
na binanggit sa proklamasyon 1102 ay
nilikha nina Benjamin Romualdez
samantalang ang mga komisyoner ng
COMELEC na tumangging lumahok sa
proseso ng pandaraya ay pinaalis, at
walang malayang ekspresyon ang mga
tao dahil sa klima ng takot na nalikha
ng Batas Militar. Ang petisyong
kumukwestiyon sa balidad nito ay
ibinasura ng Kataas-taasang Hukuman
sa botong 6-4.[25]

Ayon sa mga probisyong paglipat ng

Saligang Batas, dapat tipunin agad ni
Marcos ang Interim Pambansang
Asemblea sa pagpapatibay ng 1973
Saligang Batas at ang Asembleang ito
ay dapat namang humirang ng interim
Pangulo at interim Punong Ministro.
Gayunpaman, ito ay hindi ginawa ni
Marcos at sinuspinde ni Marcos ang
pagpapatupad ng 1973 Saligang Batas
sa kadahilanang may panahon ng
emerhensiya at kinailangan niyang
ipagpatuloy ang Batas Militar.[25] Sa
halip, si Marcos ay nagmungkahi ng
mga amiyenda sa isang reperendum
noong 16 Oktubre 1976 na pinagtibay
noong 1976 na kinabibilangan ng mga
tadhanang: paghalili ng Interim
Batasang Pambansa sa Interim
Pambansang Asemblea, na ang
kasalukuyang Pangulo ay
magpapatuloy na magsanay ng mga
kapangyarihan sa ilalim ng 1935
Saligang Batas at ng lahat ng mga
kapangyarihang ipinagkaloob sa
Pangulo ng Pilipinas at Punong
Ministro ng Pilipinas ng 1973 Saligang
Batas, at ang Pangulo ay magpapatuloy
na magsanay ng mga kapangyarihang
paggawa ng batas hanggang sa iangat
ang Batas Militar.

Punong Ministro
Noong 7 Abril 1978, idinaos ang unang
halalan para sa Batasang Pambansa
kung saan nakuha ng partido ni Marcos
ang 152 ng 165 upuan nito na gumawa
kay Ferdinand Marcos na Punong
Ministro ng Pilipinas mula 1978
hanggang 1981. Inakusahan ng
oposisyon si Marcos ng pandaraya sa
pagbilang ng mga balota.[26]

Bagong Lipunan

Mga ilang buwan bago ipahayag ang

Batas Militar, tinunton ng Pangulo ang
sakit ng bayan sa pagkakaroon ng
isang "lipunang may karamdaman."
Ang bagay na ito'y kanyang ibinibintang
sa mga pangkating makapangyarihan
na kanyang tinaguriang oligarkiya
(kapangyarihan sa pamahalaang nasa
kamay ng iilang tao) at mga maka-
Maoistang Komunistang naghahangad
ba ibagsak ang pamahalaan sa
pamamagitan ng subersiyon at
paggamit ng karahasan. Upang
mabago ang di umano'y mga di kanais-
nais na naging dahilan ng mga
paghihirap, paghihikaos at kriminalidad
sa bansa, isinulong ni Marcos ang
pagtatag ng isang bagong uri ng
pamumuhay na kapaki-pakinabang
hindi lamang sa mga taumbayan kundi
sa bansa at sa buong mundo. Ito ang
simula ng Bagong Lipunan - isang
lipunan na binubuo ng mga bagong
Pilipino. Sa pagpapatupad ng Bagong
Lipunan, kinumpiska ni Marcos ang
mga negosyo ng "oligarkiyang Tsino at
Espanyol" ngunit ang mga ito ay
napunta naman sa mga kasapi ng
pamilya Marcos at mga malapit na
kaibigan na gumamit ritong mga pronta
upang pagtataguan ng mga nakuha nila
sa korupsiyon. Itinatag ni Marcos ang
"kapitalismong crony" kung saan
malaking nakinabang ang kanyang
mga crony ni Marcos na naging bagong
oligarkiya.[27][28] Sa ilalim ng Martial
Law, ginawang pambansa o pag-aari ng
pamahalaan ni Marcos ang mga
pribadong malalaking korporasyon
gaya ng PLDT, PAL (Philippine Airlines),
Meralco, Fortune Tobacco, San Miguel
Corporation at iba pa na naging mga
pag-aari ng mga pamilyang Marcos at
Romualdez.[29] Sinasabing ang PAL o
Philippine Airlines ay ginawang
pribadong sasakyan para kay Imelda
Marcos at mga kaibigan niya para sa
kanilang mga pagshoshopping sa New
York at Europa.[30] Ang mga monopolyo
sa mga mahahalagang industriya ay
itinatag ni Marcos gaya ng buko,
tabako, saging, pagmamanupaktura,
asukal at iba pa. Ang mga magsasaka
ng asukal at buko ay napilitan lamang
magbenta ng kanilang mga produkto
sa mga monopolyong itinatag ni
Marcos sa mas mababang presyo kesa
sa presyong pandaigdigan. Sa pagitan
ng 1972 at 1976, pinalaki ni Marcos
ang sukat ng militar mula 65,000
hanggang 270,000 katao. Ang mga
opiser ng militar ay inilagay niya sa
lupon ng mga korporasyon at inutos
niyang kontrolin ng militar ang lahat ng
mga pampublikong utilidad at media.[2]
Napapaloob ang mga programa ng
reporma ng pamahalaan sa salitang
"PLEDGES" na ang ibig sabihin ay: P-
eace and Order (Kapayapaan at
Kaayusan); Land Reform (Reporma sa
Lupa); Economic Development
(Kaunlaran sa Kabuhayan);D
development of moral values
Government Reforms (Mga Pagbabago
sa Pamahalaan); Educational Reforms
(Mga Pagbabago sa Sistema ng
Edukasyon); Social Services
(Serbisyong Panlipunan). Noong
Oktubre, 1972, isang buwan makaraan
ipahayag ang Batas Militar, nagpalabas
ng Kautusang Pampanguluhan Bilang
27 (Presidential Decree No. 27) si
Marcos kung saan ang mga
magsasaka, sa halip na kasamá
lamang sila ng may-ari ng bukid, ay
magmamay-ari na ng bahagi ng bukid.
Kung wala pa silang salaping ibabayad,
tutulungan sila ng Land Bank of the
Philippines na magbabayad ng
kaukulang halaga sa may-ari ng lupa at
sa bangko naman magbabayad ang
mga magsasaka. Ang isa pang paraan
upang mabigyan ng lupa ang mga
magsasakang walang sariling lupain
ang pagpapadala sa kanila sa mga
pook gaya ng Nueva Vizcaya, Southern
Leyte, Lanao del Sur, Davao del Sur, at
Sultan Kudarat na kanilang sasakahin
at ang bawat magsasaka ay bibigyan
doon ng anim na ektaryang lupa.
Pahihiramin sila ng salapi para sa
kanilang sinasakang bukid na
babayaran sa loob ng tatlong taon.
Nang mapatalsik si Marcos noong
Pebrero 1986, ang 50,000 hanggang
70,000 hektarya lamang ng lupain ang
naipamahagi sa mga maliliit na
magsasaka mula sa 10.3 milyong
hektarya ng pribadong lupain at mula
sa 17 milyong hektarya ng lupaing
pampubliko.[31]

Kabilang sa mga palatuntunang

ipinatupad ng administrasyon ni
Marcos ang Masagana 99 na
naglalayong maging masagana ang ani
ng mga magsasaka ng kanin at
makaani ng 99 na kabang palay o higit
pa sa bawat ektaryang taniman. Upang
matamo ito, pinatupad ang paggamit
ng mga uri ng bigas o kanin na may
mataas na ani na nilikha ng
International Rice Research Institute.
Ang mga magsasaka ay tutulungan na
umutang ng salapi sa bangko na
pambili ng mga binhi gayundin ng mga
kailangang pataba at pesticide upang
mapataas ang ani nito. Ang Masagana
99 ay gumawa sa Pilipinas na sapat sa
kanin sa mga simulang taon ng
pagpapatupad nito ngunit nabigong
palakihin ang real na sahod ng
pagsasaka dahil ang pagtaas ng
kabuuang suplay ay nagpasidhi sa
pagpiga ng gastos-presyo na nag-alis
ng mga nilayong tubo sa pagsasaka ng
kanin.[32]; ang Masaganang Maisan na
nauukol sa pagtatanim ng puting mais,
dilaw na mais, batad at balatong sa 43
lalawigan; ang Gulayan sa Kalusugan na
naglalayong paramihin ang mga tanim
na gulay; Biyayang Dagat o Blue
Revolution na naglalayong ang mga
mangingisda ay makauutang ng pera at
upang mapabuti ang kanilang
hanapbuhay at upang mabayaran
naman ng mangingisda ang kanilang
inutang, ang pamahalaan ni Marcos ay
nagsagawa ng hakbang upang maging
higit na malaganap ang
mapagdadalhan ng mga nahuli ng mga
mangingisdang ito. Kasama rin sa
programa ng Biyayang Dagat ang
pananaliksik at pinalawak na
paglilingkod, pagbibinhi at
pagpapaunlad ng palaisdaan,
pagsasalata at paglalagay ng mga
tinggalan ng huling isda at
pagpapalawak ng pamilihan. Kabilang
rin sa mga palatuntunan ng
pamahalaan ang pagdaragdag ng
produksiyon ng mga pananim na
nailuluwas at naipagbibili sa loob ng
bansa. Pinarami rin ang produksiyon ng
mga sumusunod na pang-komersiyong
produktong ramie, goma, abaka at
bulak. Isa sa pinakamalaking
pinanggagalingan ng kuwartang
pumapasok noon sa bansa ang
pagmimina ng tanso, ginto, nickel,
carbon at iba pa at unti-unti ring
umunlad ang industriyang pang-
elektroniks sa Pilipinas. Ang mga
bagay na yari sa kamay ay siyang
bumubuo ng malaking bahagi ng mga
produkto ng Cottage Industries na
kinabibilangan ng mga produktong
mga bag at maletang balat, patis,
ceramics, burdadong mga damit,
sumbrerong buntal, muwebles na nara,
mga kaldero, mga lamparang yari sa
tela at kapis, gitara, banig, telang
hablon, at mga produktong yari sa
tanso na galing-Marawi. Noong mga
maagang 1980, ipinakilala ni Marcos
ang golden kuhol sa Pilipinas upang
dagdagan ang protina ng populasyon
ngunit kalaunang naging mga peste
para sa magsasaka sa mga taniman ng
kanin.[33]

Ikatlong termino (1981–1986)

Noong 16 Hunyo 1981 anim na buwan

pagkatapos na alisin ang martial law,
ang unang halalan sa pagkapangulo ay
idinaos para sa isang anim na taong
termino. Gaya ng inaasahan, si Marcos
ay tumakbo at nanalo sa isang
malaking pagkapanalo laban sa iba
pang mga kandiato. Ang mga
pangunahing partidong oposisyon na
United Nationalists Democratic
Organizations (UNIDO) na isang
koalisyon ng mga partido at LABAN ay
bumoykot sa halalang ito bilang tanda
ng pagpoprotesta sa mga halalan
noong 1978 para sa isang interim na
Batasang Pambansa na kanilang
kinondena bilang pandaraya. Sa
ikatlong termino ni Marcos, ang
kanyang kalusugan ay mabilis na
bumagsak sanhi ng mga karamdaman
sa bato na kadalasang inilalarawan
bilang lupus erythematosus. Ang
rehimeng Marcos ay sensitibo sa
publisidad ng kanyang kondisyon. Ang
isang doktor ng Malacanang na si
Potenciano Baccay na nagsaad na sa
mga panahong ito ay sumailalim si
Marcos sa isang transplant ng bato ay
kalaunang dinukot at natagpuang
pinatay.[34] Maraming mga tao ang
nagtatanong kung may kakayahan pa
siyang mamuno dahil sa kanyang
malalang sakit at papalaking kaguluhan
sa politika.[35]
Mga akusasyon ng korupsiyon at
pagtatangkang impeachment kay
Marcos

Si Ferdinand Marcos at ang kanyang

asawang si Imelda Marcos at mga
crony ay inakusahan ng korupsiyon at
pagnanakaw ng mga bilyong bilyong
dolyar mula sa kabang yaman ng
Pilipinas.[36] Kabilang sa inilalarawang
maluhong pamumuhay ni Imelda ay
kinabibilangan ng limang milyong
dolyar na mga pagshoshopping sa New
York, Rome at Copenhagen noong 1983
at pagpapadala ng isang eroplano
upang pulutin ang mga puting buhangin
ng Australia para sa isang bagong
beach resort. Bumili siya ng ilang mga
ari-arian sa Manhattan noong mga
1980 kabilang ang $51-million Crown
Building, ang Woolworth Building (40
Wall Street) at ang $60-milyong Herald
Centre.[37][38] Ang kanyang New York
real estate ay kalaunang binawi ng
pamahalaan at ipinagbili kasama ng
karamihan ng kanyang mga alahas at
karamihan ng kanyang 175 pirasong
koleksiyon ng sining na kinabibilangan
ng mga sining nina Michelangelo,
Botticelli, at Canaletto. Kanyang
sinagot ang mga pagbatikos ng
kanyang maluhong pamumuhay sa
pag-aangking kanyang "katungkulan"
na maging "isang uri ng liwanag, isang
bituwin na magbigay [sa mahihirap] ng
mga gabay."[6][39][40][41][42][43]

Noong 13 Agosto 1985, ang 56

Assemblymen ay lumagda ng isang
resolusyon na tumatawag sa
impeachment ni Marcos para sa
inaakusang paglilihis nito ng tulong na
pang-salapi ng Estados Unidos sa
Pilipinas para sa pansariling gamit.[44]
Kanilang binanggit ang paglalantad
noong Hulyo 1985 ng San Jose Mercury
News ng multimilyong dolyar na mga
pamumuhunan at pag-aari ng pamilya
Marcos sa Estados Unidos. Kabilang sa
mga ari-ariang sinasabing nalikom ng
pamilyang Marcos ang Crown Building,
Lindenmere Estate, at isang bilang mga
matitirhang mga aparment sa New
Jersey at New York, isang shopping
center sa New York, mga mansion sa
London, Rome at Honolulu, ang Helen
Knudsen Estate sa Hawaii at tatlong
mga condominium sa San Francisco,
California.[45]
Kabilang sa mga kaso ng korupsiyon
na inakusa kay Ferdinand Marcos ang:
pagnanakaw o paglihis nito ng 800,000
troy ounces ng ginto mula sa mga
reserba ng Bangko Sentral ng Pilipinas
para sa sariling paggamit,[46]
pagtanggap ng mga kickback ng higit
53 milyong US dolyar sa mga kontrata
mula sa mga 7 kompanyang
Hapones,[46] pagkomberte ng 27
milyong dolyar mula sa PNB para sa
sariling paggamit, at pagbili ng higit sa
52 milyong pisong halaga ng mga
bagay sa mga Duty Free Shop sa
Pilipinas upang makaiwas sa
pagbabayad ng buwis.[46] Ninakawan
rin ni Marcos ang mga pondong tulong
pananalapi ng Estados Unidos at mga
kabayarang reparasyon para sa
digmaan ng mga Hapones.[46]

Si Marcos ay inakusahan ng
pagtanggap ng mga kickback mula sa
kontrata ng Bataan nuclear power
plant.[2] Ang crony ni Marcos na si
Herminio Disini ay kinasuhan ng
Sandiganbayan noong 2004 dahil sa
umano'y pagkuha ng mga suhol na 18
milyong dolyar kapalit ng paggamit ng
kanyang impluwensiya upang ibigay
ang kontrata ng pagtatayo ng Bataan
nuclear power plant para sa mga
kompanyang Amerikano na Burns and
Roe at Westinghouse Electrical
Corp.[2][47]

Sina Marcos, Danding Cojuangco, Juan

Ponce Enrile at Lobregat ay
nagsabwatan upang buwisan ang mga
magsasaka ng buko sa tinatawag na
Coco Levy Fund Scam. Ang nalikom na
buwis na nagkakahalagang P9.7
bilyong piso ay ginamit para sa
pansariling kapakinabangan.
Pagpapatalsik sa
kapangyarihan
Pagpaslang kay Ninoy Aquino

Pagpatay kay Ninoy Aquino

Ang pagpaslang kay Ninoy Aquino

noong 1983 ang kalaunang naging
katalista na humantong sa
pagpapatalsik kay Marcos. Ang
partidong oposisyon ay sumisi kay
Marcos ngunit ang iba ay sumisi sa
militar at kay Imelda. Noong 21 Agosto
1983 pagkatapos ng isang tatlong
taong pagkakatapon sa Estados
Unidos, si Ninoy ay pinaslang habang
bumababa sa isang pangkalakalan
(commercial) na paglipad sa Manila
International Airport na kalaunang
pinangalanang Ninoy Aquino
International Airport bilang
pagpaparangal kay Ninoy.[48] Ang
kanyang asasinasyon ay nagpagulat at
nagpagalit sa maraming mga Pilipino
na nawalan ng pagtitiwala sa
administrasyon ni Marcos. Ang
pangyayaring ito ay karagdagan pang
humantong sa mga pagsusupetsa sa
pamahalaan na nagtulak sa hindi
pakikipagtulungan ng mga Pilipino na
kalaunang humantong sa isang buong
sibil na hindi pagsunod.[49] Ito ay
nagpauga sa pamahalaan ni Marcos na
lumalala na sa panahong ito dahil sa
papalalang kalusugan ni Marcos. Ang
asasinasyon ni Ninoy Aquino ay
nagsanhi sa ekonomiya ng Pilipinas na
karagdagang lumala at ang
pamahalaan ng Pilipinas ay
karagdagang lumubog sa
pagkakautang. Sa wakas ng 1983, ang
bansa ay naging bangkarote, ang piso
ay dumanas ng debaluasyon ng 21% at
ang ekonomiya ng Pilipinas ay
umurong ng 6.8% noong 1984 at
muling umurong ng 3.8% noong 1985.
[50]

Noong 1984, si Marcos ay humirang ng

isang komisyon na pinangunahan ni
Chief Justice Enrique Fernando upang
maglunsad ng isang imbestigasyon sa
pagpatay kay Ninoy. Si Kardinal Sin ay
inanyahan na sumali sa komisyon na
ito ngunit tumanggi at naghayag ng
kanyang mga pagdududa sa bersiyon
ng militar na si Rolando Galman ang
pumaslang at ang komisyong ito ay
gumuho. Ang pamahalaan ni Marcos
ay lumikha ng isang reenactment video
ng kanilang bersiyon ng pangyayari na
ipinalabas sa telebisyon na
nagpapakitang si Galman ay nakatago
sa ilalim ng hagdan at bumaril kay
Ninoy sa tarmac at pagkatapos ay
binaril naman ng mga sundalo si
Galman.

Sumunod na hinirang ni Marcos ang

kanyang kaibigan at retiradong hukom
na si Corazon Agrava upang mamuno
sa isang may limang kasaping
komisyon upang mag-imbestiga sa
asasinasyon. Ang komisyong ito ay
naglabas ng isang malaki at maliit na
mga ulat noong Oktubre 1984. Ang
parehong mga ulat ay umaayon na ang
asasinasyon ni Ninoy ay isang
pakikipagsabwatang militar.
Gayunpaman, ang mga parehong mga
ulat ay hindi umayon sa mga aktuwal
na tao o mga bilang ng nasasangkot
dito. Ang maliit na ulat ay
nagpapawalang sala kay General
Fabian Ver at nagpangalan lamang ng
pitong mga kasangkot. Ang malaking
ulat ay nagpangalan ng 26 kasangkot
kabilang si Gen. Ver. Ang malaking ulat
ay humantong sa mga pagkakaso sa
mga pinangalanang kasabwat. Ang
paglilitis ng mga ito ay nagsimula
noong 22 Pebrero 1985 ngunit naging
maliwanag na pinili ng tagapaglitis na
hindi pansinin ang mga natuklasan ng
komisyon ni Agrava at nagpapatuloy
ayon sa kuwento ng militar. Dahil dito,
may papalaking mga protesta at
pagtawag sa pagbibitiw ni Marcos.
Noong 2 Disyembre 1985, ang lahat ng
mga nasakdal kabilang si Ver ay
napawalang sala sa pagpatay kay
Ninoy.[50] Noong 1990, hinatulan ng
Korte Suprema ng Pilipinas ang isang
heneral at 15 pang mga sundalo sa
pagpatay kay Ninoy at hinatulan ng
habang buhay na pagkabilanggo. Ang
mga ito ay kabilang sa mga 1000
sundalong nagbigay seguridad kay
Ninoy sa kanyang pagdating sa
bansa.[51]. Batay sa mga testigong sina
Rebecca Quijano, Jessie Barcelona at
iba pa, nakita nilang ang sundalong si
C1C Rogelio Moreno na nasa likod ni
Ninoy habang bumaba sa hagdan ng
eroplano si Ninoy ang bumaril sa batok
ni Ninoy. Ito ay umaayon sa autopsiya
kay Ninoy na ang bala ay pumasok
mula itaas ng mastoid ng bungo at
lumabas sa mababang panga na
nagpapakitang ang pagbaril ay
ginawang mas mataas sa ulo ni Ninoy.

Snap Election

Simula 1983 pagkatapos ng

pagpaslang kay Ninoy, ang mga opisyal
ng pamahalaan ng Estados Unidos ay
hindi na sumuporta sa rehime ni
Marcos[52] at naghanap sila ng mga
paraan upang mapatalsik na si Marcos
sa kapangyarihan.[52] Sa mukha ng
papalalang kawalang kasiyahan ng
mga mamamayang Pilipino, pinatawag
ni Marcos ang isang Snap election
noong 3 Nobyembre 1985 na may
natitira pang higit sa isang taon sa
kanyang termino. Ang snap election ay
tinawag para sa 17 Enero 1986 at
pagkatapos ay nilipat sa 7 Pebrero
1986. Pinili ni Marcos si Arturo
Tolentino na kasamang tatakbo sa
ilalim ng partidong Kilusang Bagong
Lipunan (KBL) samantalang ang balo ni
Ninoy na si Corazon Aquino ay
naghayag ng kanyang pagtakbo sa
pagkapangulo noong 3 Disyembre
1985 kasama ni Salvador Laurel sa
ilalim ng partidong United Opposition
(UNIDO) na sinuportahan ng oposisyon
ni Marcos.[53][54] Sa snap election na
idinaos noong 7 Pebrero 1986, ang
mga insidente ng pandaraya, pagbili ng
mga boto, pananakot at karahasan ay
iniulat gayundin ang pakikialam sa mga
election return. Ang Commission on
Elections (COMELEC) tally board ay
nagpapakita na si Marcos ang
nangunguna samantalang ang National
Citizen's Movement for the Free
Elections (NAMFREL) ay
nagpapakitang si Corazon Aquino ang
nangunguna sa isang komportableng
margin. Idenaklara ng opisyal na
canvasser na COMELEC si Ferdinand
Marcos na nanalo sa halalan. Sa huling
tally ng COMELEC, si Marcos ay
nagkamit ng 10,807,197 boto laban sa
9,291,761 boto ni Aquino.
Gayunpaman, sa final tally ng National
Movement for Free Elections
(NAMFREL), si Aquino ay nagkamit ng
7,835,070 boto laban sa 7,053,068 ni
Marcos.[55] Ang mga 29 mangggawa ng
komputer ay lumayas sa tabulation
center na nagpoprotesta sa
pakikiaalam sa mga resulta ng halalan
na pumapabor kay Marcos.[50] Ang
oposisyonistang dating Gobernador na
si Evelio Javier ng Antique ay pinaslang
sa harap ng kapitolyo ng lalawigan
kung saan idinadaos ang pagka-
canvass ng mga boto. Ang mga
pangunahing suspek ang mga sariling
bantay ng isang lokal na pinuno ng
Kilusang Bagong Lipunan. Ang Catholic
Bishops' Conference of the Philippines
(CBCP) ay naglabas ng isang pahayag
na kumokondena sa halalan bilang
pandaraya. Ang Senado ng Estados
Unidos ay nagpasa rin ng isang
resolusyon na kumokondena sa
halalan. Ang Pangulo ng Estados
Unidos na si Ronald Reagan ay
naglabas ng pahayag na tumatawag sa
mga ulat ng pandaraya na
"nakakabagabag".[56] Bilang tugon sa
mga protesta, inihyag ng COMELEC na
si Marcos ay nanalo ng 53 porsiyento
ng mga boto laban kay Aquino. Ito ay
sinalungat ng NAMFREL na si Aquino
ay nanalo ng 52 porsiyento ng mga
boto laban kay Marcos.[57]

Noong Pebrero 15, si Marcos ang

inihayag ng COMELEC at Batasang
Pambansa bilang nanalo sa gitna ng
kontrobersiya. Ang lahat ng mga 50
oposisyong kasapi ng Parliamento ay
lumayas sa pagpoprotesta.
Tumangging tanggapin ng maraming
Pilipino ang resulta ng halalan na
naghahayag na si Aquino ang tunay na
nanalo. Ang parehong "mga nanalo" sa
pagkapangulo na sina Aquino at
Marcos ay nanumpa bilang mga
pangulo sa dalawang magkaibang mga
lugar. Si Aquino ay tumawag ng mga
strike at pagboboykot ng mga
mamamayang Pilipino laban sa mga
negosyo at media na pag-aari ng mga
crony ni Marcos. Dahil dito, ang mga
bangko, korporasyon at mga media ng
mga crony ni Marcos ay matinding
tinamaan at ang kanilang mga bahagi
sa stock market ay bumagsak.

Himagsikang People power

Dahil sa mga iregularidad sa halalan,

ang Reform the Armed Forces
Movement ay naglunsad ng isang
pagtatangkang coup d'eta laban kay
Marcos. Ang simulang plano ay
salakayin ang Malacanang Palace at
dakpin si Marcos. Ang ibang mga unit
ng military ay kokontrol sa mga
stratehikong pasilidad gaya ng NAIA,
mga baseng militar, mga himpilan ng
radyo at telebisyon, ang GHQAFP sa
Kampo Aguinaldo, at mga highway
junctions upang limitahan ang mga
kontra-opensibo ng mga loyalistang
hukbo ni Marcos. Si Lt. Col. Gregorio
Honasan ang mangunguna sa pangkat
na sasalakay sa Malacanang Palace.
Gayunpaman, nang malaman ni
Marcos ang tungkol pagbabalak na ito,
kanyang inutos ang pagdakip sa mga
pinuno nito[58] at itinanghal sa lokal at
internasyonal na press ang ilan sa mga
nadakip na mga nagtatangkang
magpatalsik kay Marcos na sina Maj.
Saulito Aromin and Maj. Edgardo
Doromal.[59][60]

Dahil sa banta ng kanilang nalalapit na

pagkakabilanggo, nagpasya sina Enrile
at mga kapwa nagbabalak laban kay
Marcos na humingi ng tulong AFP Vice
Chief of Staff Lt. Gen Fidel Ramos na
hepe rin ng Philippine Constabulary
(ngayong Philippine National Police). Si
Ramos ay pumayag na magbitiw sa
kanyang posisyon at suportahan ang
mga nagbabalak laban kay Marcos.
Noong mga 6:30 pm noong 22 Pebrero
1986, sina Enrile at Ramos ay nagdaos
ng isang pagpupulong ng press sa
Kampo Aguinaldo kung saan nila
inihayag ang kanilang pagbibitiw sa
kanilang mga posisyon sa Gabinete ni
Marcos at pag-urong ng kanilang
suporta sa pamahalaan ni Marcos.
Mismong si Marcos ay kalaunang
nagsagawa ng mga pagpupulong ng
balita na tumatawag kina Enrile at
Ramos na sumuko na humihikayat sa
kanilang "itigil ang kaestupiduhang
ito".[61] Sa isang mensaheng
isinahimpapawid sa Radio Veritas
noong mga alas 9 ng gabi, hinimok ni
Kardinal Sin ang mga Pilipino na
tulungan ang mga pinunong rebelde sa
pamamagitan ng pagpunta sa seksiyon
ng EDSA sa pagitan ng Kampo Crame
at Aguinaldo at pagbibigay ng
suportang emosyonal, mga pagkain at
iba pang mga suplay. Maraming mga
tao, pari at madre ang tumungo sa
EDSA.[61][62]

Sa kasagsagan ng rebolusyong People

Power, inihayag ni Juan Ponce Enrile na
ang pananambang sa kanya ay pineke
upang magkaroon ng dahilan si Marcos
sa pagpapataw ng martial law.[63]

Sa bukang liwayway ng linggo, ang

mga hukbo ng pamahalaan ni Marcos
ay dumating upang patumbahin ang
pangunahing transmitter ng Radio
Veritas na pumutol sa
pagsasahimpapawid sa mga taong
nasa probinsiya. Ang himpilan ay nilipat
sa isang standby transmitter na may
isang limitadong saklaw ng
pagsasahimpapawid.[62] Ang himpilan
ay pinuntirya ni Marcos dahil ito ay
naging mahalagang kasangkapan ng
pakikipagtalastasan para sa
pagsuporta ng mga mamamayan sa
mga rebelde na nagbibigay alam sa
kanila sa mga pagkilos ng hukbo ni
Marcos at paghahatid ng mga
mensahe para sa pagkain, gamot at
mga suplay.[61]

Ang mga tao ay patuloy pa ring

tumungo sa EDSA hanggang sa
lumobo sa mga daan daang libong
hindi armadong mga sibilyan. Ang
mood sa mga lansangan ay aktuwal na
masaya na marami ay nagdadala ng
kanilang mga buong pamilya. Ang mga
mang-aawit ay nag-aliw sa mga tao,
ang mga pari at madre ay nanguna sa
mga prayer vigil at mga tao ay nagtayo
ng mga barikada at makeshift na mga
bag ng buhangin, mga puno at mga
sasakyan sa ilang mga lugar sa
kahabaan ng EDSA. Saanman, ang mga
tao ay nakikinig sa Radio Veritas sa
kanilang mga radyo. Ang ilang mga
pangkat ay umaawit ng Bayan Ko[64] na
mula pa 1980 ay naging makabayang
antema ng oposisyon. Kadalasang
ipinapakita ng mga tao ang tandang
LABAN[65] na may nabuong "L" sa
kanilang hinlalaki at hintuturo.
Pagkatapos ng tanghalian noong
Pebrero 23, nagpasya sina Ramos at
Enrile na palakasin ang kanilang mga
posisyon. Tumawid si Enrile sa EDSA
mula Kampo Aguinaldo hanggang
Kampo Crame sa gitna ng mga
paghihiwayan ng mga tao.[61] Sa
gitnang katanghalian, ang Radio Veritas
ay naghatid ng mga ulat ng
pagmamasa ng mga Marine malapit sa
mga kampo sa silangan at mga
tangkeng LVT-5 na papalapit mula
hilaga at silangan. Ang isang
kontinhente ng mga Marin na may mga
tangke at mga armoradong van na
pinangunahan ni Brigadier General
Artemio Tadiar ay pinahinto sa
kahabaan ng Ortigas Avenue mga 2 km
mula sa mga kampo ng mga sampung
mga libong mga tao.[66] Ang mga
madreng humahawak ng mga rosaryo
ay lumuhod sa harapan ng mga tangke
at ang mga babae ay naghawak hawak
upang harangin ang mga hukbo.[67]
Hiniling ni Tadiar sa mga tao na
padaanin sila ngunit hindi gumalaw ang
mga tao. Sa huli, ang mga hukbo ni
Marcos ay umurong nang walang
pagpapaputok ng baril na nangyari.[61]
Sa gabi, ang standby transmitter ng
Radio Veritas ay nabigo. Sa sandaling
pagkatapos ng hating gabi, nagawa ng
mga staff na pumunta sa isa pang
himplian upang simulan ang
pagsasahimpapawid mula sa isang
lihim na lokasyon sa ilalim ng
pangalang "Radyo Bandido". Sa bukang
liwayway ng Lunes, 24 Pebrero 1986,
ang unang mga malalang pagsagupa
sa mga hukbo ng pamahalaan ay
nangyari. Ang mga marine na
nagmamartsa mula sa Libis sa
silangan ay naghagis ng mga tear gas
sa mga demonstrador na mabilis na
kumalat. Ang ilang mga marine ay
pumasok naman at humawak sa
silangang panig ng Kampo
Aguinaldo.[61] Kalauna, ang mga
helicopter ng ika-15 Strike Wing ng
Philippine Air Force na pinangunahan ni
Col. Antonio Sotelo ay inutusan mula
sa Sangley Point, Cavite na tumungo sa
Kampo Crame.[68] Sa lihim, ang
squadron ay dumipekto at sa halip na
pagsalakay sa Kampo Crame ay
lumapag rito na may mga
naghahiyawang mga tao at yumayakap
sa mga piloto at mga crew nito. Ang
isang helicopter na Bell 214 na piniloto
ni Mahjor Major Deo Cruz ng ika-25
Helicopter Wing at mga Sikorsky S-76
gunship na piniloto ni Colonel Charles
Hotchkiss ng ika-20 Air Commando
Squadron ay mas maagang sumali sa
mga rebelde sa himpapawid. Ang
presensiya ng mga helicopter ay
nagpalakas sa morale nina Ramos at
Enrile na patuloy na humihikayat sa
kanilang mga kapwa sundalo na sumali
sa kilusan.[61] Sa katanghalian, si
Corazon Aquino ay dumating sa base
kung saan sina Enrile, Ramos, at mga
RAM officer at mga tao ay
naghihintay.[68]

Samantala, ang Pangulo ng Estados

Unidos na si Ronald Reagan ay
nabahala na baka atakihin at patayin ni
Marcos ang mga nagpoprotesta na
masasaksihan sa telebisyon ng buong
mundo. Naglabas ng pahayag ang
administrasyon ni Reagan na kung
gagamit si Marcos ng dahas ay
"magsasanhi ito ng hindi masabing
pinsala sa ugnayan sa pagitan ng ating
dalawang pamahalaan.[52]

Sa mga parehong oras, nakatanggap si

June Keithley ng mga ulat na nilisan ni
Marcos ang Malacanang Palace at
isinahimpapawid ito sa mga tao sa
EDSA. Ang mga tao ay nagdiwang at
kahit sina Ramos at Enrile ay lumabas
mula sa Crame upang harapin ang mga
tao. Gayunpaman, ang pagdiriwang ay
panandalian dahil kalaunang lumabas
si Marcos sa telebisyong kinokontrol
ng pamahalaan na Channel 4,[69] na
nagdedeklarang hindi siya magbibitiw
sa pagkapangulo. Pinagpalagay na ang
maling ulat ay isang kalkuladong
pagkilos laban kay Marcos upang
humikayat ng masa maraming mga
depeksiyon.[61] Sa pagsasahimpapawid
na ito, ang Channel 4 ay biglaang
naglaho sa himpapawid. Binihag isang
kontinhente ng mga rebelde sa ilalim ni
Col. Mariano Santiago ang himpilian.
Ang Channel 4 ay naibalik sa ere sa
katanghalian na naghahayg si Orly
Punzalan na ang "Channel 4 ay muling
nasa himpapawid upang paglingkuran
ang mga tao". Sa mga panahong ito,
ang mga tao sa EDSA ay lumobo na sa
higit sa isang milyon.[61] Ang
pagsasahimpapawid na ito ang
itinuturing na pagbabalik ng ABS-CBN
sa ere dahil ito ang unang beses na ang
mga dating empleyado ay nasa loob ng
complex nito pagkatapos ng 14 taong
pagsasara nito ni Marcos noong
martial law. Sa huling katanghalian, ang
mga helicopter ng rebelde ay
sumalakay sa Villamor Airbase na
nagwawasak sa mga ari-ariang
panghimpapawid ng pangulo. Ang isa
pang helicopter ay tumungo sa
Malacanang Palace na nagpatama ng
isang rocket at nagsanhi ng maliit na
pinsala. Kalaunan, ang karamihan ng
mga opiser na nagtapos sa Philippine
Military Academy (PMA) ay dumipekto
sa pamahalaan ni Marcos. Ang
karamihan ng mga Sandatahang Hukbo
ay lumipat na sa kabilang panig.[61]
Dalawang inaugurasyon ng
pangulo

Noong umaga ng Martes, Pebrero 25,

bandang ikapito ng umaga, nagkaroon
ng saguypaan sa pagitan ng mga
loyalista at mga rebeldeng sundalo.
May mga sniper na bumabaril sa mga
rebeldeng sundalo. Subalit patuloy na
sinugod ng mga rebeldeng sundalo ang
estasyon ng Channel 9, na nasa hindi
kalayuan ng Channel 4.
Nanumpa si Corazon Aquino bilang Pangulo ng
Pilipinas sa Club Filipino, San Juan noong 25

Pebrero 1986

Maya-maya lamang ay nanumpa si

Corazon Aquino bilang bagong pangulo
ng Pilipinas sa isang seremonya sa
Club Filipino sa Greenhills, isang
kilometro mula sa Kampo Crame.
Pinasumpa si Aquino ni Senior
Associate Justice Claudio Teehankee,
at pinasumpa naman si Laurel bilang
Pangalawang Pangulo ni Justice Abad
Santos. Hawak ni Aurora Aquino, nanay
ni Ninoy Aquino, ang bibliang ginamit
sa panunumpa ni Aquino. Kasama sa
seremonya si Ramos, na na-promote
bilang Heneral, si Enrile at ang iba pang
mga politiko. Nasa labas ang
maraming mga taga-suporta ni Aquino,
na karamihan ay naka-dilaw bilang
pagpapakita ng kanilang suporta.
Matapos ang panunumpa ni Aquino ay
kumanta sila ng Bayan Ko.

Samantala, nanumpa naman si Marcos

sa Malacanang Palace. Nandoon ang
ilan sa kanyang mga taga-suporta na
sumisigaw ng "Marcos! Marcos!
Marcos pa rin!" Ang panunumpa ay
ginawa ni Marcos sa balkonahe ng
palasyo ng Malacanang na
isinahimpapawid ng IBC-13 at GMA-
7.[61] Walang mga inanyayahang mga
dayuhang dignitaryo ang dumalo sa
seremonyang ito sa kadahilang
pangseguridad. Ang mag-asawang
Marcos ay lumabas sa balkonahe sa
harap ng mga 3000 loyalistang KBL na
nagsisigawan kina Marcos na "Dakpin
ang mga Ahas!".[70] Pagkatapos ng
panunumpa ay mabilis na umalis ang
mag-asawa sa labas ng Palasyong
Malacanang. Naputol ang pagbrodkast
nito noong kubkubin ng mga rebeldeng
sundalo ang mga nalalabing mga
estasyon.

Marami ding mga demonstrador ang

nagmasa sa mga barikada sa
kahabaan ng Mendiola, hindi kalayuan
mula sa Malakanyang, ngunit hinarang
sila doon ng mga loyalistang mga
sundalo. Maraming mga demonstrador
ang nagalit, ngunit inawat sila ng mga
pari na nakiusap na huwag maging
marahas.[61]

Paglisan ng pamilya Marcos

mula Pilipinas tungo sa Hawaii

Ang Pangulong Ronald Reagan ay

naglabas ng isang pagsusumamo kay
Marcos na magbitiw na: Ang mga
pagtatangka na patagalin ang buhay ng
kasalukuyang rehime sa pamamagitan
ng dahas ay walang kabuluhan. Ang
lunas sa krisis na ito ay matatamo
lamang sa pamamagitan ng isang
mapayapang paglipat sa isang bagong
pamahalaan.".[52] Binasa ni Marcos ang
mensahe ni Reagan noong alas 3 ng
madaling araw (oras ng Maynila) at
agad na tinawagan ni Marcos ang
Senador ng Estados Unidos na si Paul
Laxalt, para humingi ng payo mula kay
Reagan.[70] Iminungkahi ni Marcos kay
Laxalt ang pagsasalo ng kapangyarihan
kay Aquino o manunungkulan bilang
nakakatandang tagapayo ni Aquino.[52]
Tumawag si Laxalt kay Marcos ng alas
singko. Tinanong ni Marcos kay Laxalt
na Senador, ano sa tingin mo? Dapat na
ba akong magbitiw?".[52] Sumagot si
Laxalt na "I think you should cut and cut
cleanly. I think the time has come. (Sa
tingin ko dapat mo nang putulin at
putulin ng malinis. Sa tingin ko
dumating na ang panahon)" na siyang
kinalungkot ni Marcos. Bandang hapon,
kinausap ni Marcos si Enrile para sa
kanyang ligtas na paglisan kasama ang
kanyang pamilya at mga malalapit na
kaalyado gaya ni General Ver. Sa hating
gabi, dinala ng U.S. Airforce HH-3E
Rescue helicopter ang pamilya ni
Marcos sa Clark Airbase Pampanga
mga 83 kilometrong hilaga ng Maynila
bago sumakay sa mga eroplanong US
Air Force DC-9 Medivac at C-141B
patungo sa Andersen Air Force Base sa
Guam, at papunta naman sa Hickam
Air Force Base sa Hawaii kung saan
dumating si Marcos noong 26 Pebrero
1986.[61]

Marami ang nagsisaya sa paglisan ni

Marcos. Napasok na rin ng mga
demonstrador ang Palasyo ng
Malakanyang, na matagal na ipinagkait
sa mga ordinaryong mamamayan sa
nakaraang dekada. Maliban sa mga
naganap na nakawan, marami din ang
nagsilibot sa loob ng isang lugar kung
saan binago ang kasaysayan ng bansa.

Maging ang buong mundo ay nagsaya.

Ayon kay Bob Simon, isang
tagapagbalita ng CBS na isang
estasyon sa Amerika, ang nagsabi "We
Americans like to think we taught the
Filipinos democracy; well, tonight they
are teaching the world." ("Gusto naming
mga Amerikano na isipin na kami ang
nagturo sa Pilipinas ng demokrasya,
ngunit ngayong gabi tinuturuan nila ang
buong mundo.")

Kabilang sa mga bagay na itinala ng

bagong pamahalaan ng Pilipinas na
naiwan ng pamilyang Marcos sa
Malacanang Palace nang lumikas ito
patungo sa Hawaii ang 15 mink coat,
65 parasol, 508 mga gown, 888
handbag at 71 pares ng mga sunglass
at mga 1,060 pares ng sapatos.[71]
Iniulat na nang tumakas si Marcos,
natuklasan ng mga ahente ng U.S.
Customs ang 24 maleta ng mga brick
na ginto at diamanteng hiyas na itinago
sa mga diaper bag. Ang mga sertipiko
ng gintong bullion na nagkakahalaga
ng mga bilyong dolyar ay sinasabing
kasama sa mga ari-ariang personal na
dinala ni Marcos at kanyang pamilya at
mga crony nang bigyan sila ng ligtas na
daanan ng administrasyong Reagan
patungong Hawaii.
Kamatayan
Pagkalipas ng tatlong taon, namatay
siya noong 28 Setyembre 1989 sa
Honolulu, Hawaii sa edad na 72 sa
cardiac arrest matapos ng matagal na
pakikipaglaban sa mga karamdaman
ng bato, baga at puso.[72]

Ang bangkay ni Marcos ay inuwi sa

Pilipinas noong 1993 at nakatanghal sa
isang mausoleo sa Batac, Ilocos Norte.
Hiniling ng pamilya Marcos na ilibing si
Marcos sa Libingan ng mga Bayani
ngunit ito ay sinalungat ng maraming
mga politiko at mga biktima ng mga
karapatang pantao ni Marcos.

Legasiya ng pamumuno ni
Marcos
Sa kasalukuyan, ang pamahalaan ng
Pilipinas ay nagbabayad pa rin ng
interes sa mga utang pandayuhan ng
bansa na natamo noong panahon ng
administrasyong Marcos hanggang sa
2025. Nang maging Pangulo si Marcos
noong 1965, ang utang na pandayuhan
ng Pilipinas ay mababa sa dalawang
bilyong dolyar. Nang mapatalsik si
Marcos noong 1986, ang utang na
pandayuhan ng Pilipinas ay umabot ng
28 bilyong dolyar.[3][4] Ayon sa mga
ulat, ang 33% ng mga utang
pandayuhan na katumbas ng 8 bilyong
dolyar ay napunta sa bulsa ni Marcos
at kanyang mga crony.[4] Noong 1975,
ang 57% ng mga pamilyang Pilipino ay
iniulat na mahirap.[4]

Ang isang ulat noong 2007 ng United

Nations Office on Drugs and Crime at
World Bank ay nagtantiya na may
halagang $US 5 bilyon hanggang $US
10 bilyon ang mga aria-ariang kinuha ni
Ferdinand Marcos mula sa bansang
Pilipinas.[73] Sinasabing ang anak ni
Marcos na si Irene Marcos Araneta ay
may Swiss bank account na
naglamaman ng US $13.2 bilyon na ni-
launder at nilipat sa mga iba't ibang
account sa mga bansang gaya ng
Luxembourg, British Virgin Islands,
Liechtenstein.[74][75] Noong 8 Abril
2013, iniulat na ang anak ni Marcos na
si Imee Marcos ay may mga sikretong
offshore trust at isang offshore
company sa British Virgin Islands na
hindi niya idineklara sa kanyang
SALN.[76]
Noong 2004, si Ferdinand Marcos ay
inilagay ng Transparency International
na ikalawang pinakakurakot na pinuno
sa buong mundo.[77]

Hindi kailanman kinilala o hiningan ng

patawad ng mga kasapi ng pamilya
Marcos ang mga nagawang atrosidad
at paglabag ng mga karapatang pantao
ni Ferdinand Marcos.[78] Inangkin ni
Imelda Marcos na ang dapat humingi
ng tawad ay ang pamahalaan ng
Pilipinas at hindi ang kanyang
pamilya.[79] Ayon kay Human Rights
(CHR) Chairperson Loretta Ann
Rosales, ang pagpapatibay ng US Court
Appeals sa kasong contempt laban sa
pamilya Marcos ay kabayaran para sa
"walang hiyang kayabangan" ni
Bongbong at kanyang ina na hindi
humingi ng tawad para sa pagnanakaw
at pagpatay noong rehime ni
Marcos.[80] Ang hatol na $353.6 milyon
contempt laban sa pamilya Marcos ay
para sa paglabag ng pamilya Marcos
sa injunction na nagbabawal sa
kanilang ubusin ang ari-arian ng
pamilya Marcos na ibabayad sa mga
biktima ni Marcos.[80]
Ang mga kinatawan ng Akbayan ay
naghain ng resolusyon sa Kapulungan
ng mga Kinatawan ng Pilipinas na
mandatoryong ituro sa mga estudyante
ang mga atrosidad ng Batas Militar ni
Marcos sa lahat ng mga antas ng
edukasyon upang "bigyan ang mga tao
ng lahat ng mga kasangkapan upang
matukoy ang katotohanan mula sa
mga kasinungalingan". Hiniling ng
Akbayan sa Pangulong Noynoy Aquino
na suportahan ang kanilang resolusyon
"upang salungatin ang agresibong
kampanya [ng mga loyalista ni Marcos]
na baguhin ang kasaysayan at
itransporma ang brutal na diktador sa
isang mabuting pinuno."[78] Ang
resolusyon ng Akbayan ay
sinusuportahan ng Commission on
Human Rights (CHR), National Youth
Commission (NYC), mga iba't ibang
pangkat ng kabataan at mga propesor
ng kasaysayan.[78]

Isa sa pag-aangkin ng mga loyalista ni

Marcos ay ang Pilipinas ay isang
mayaman o napakaunlad na bansa
noong panahon ni Marcos.
Gayunpaman, ito ay sinasalungat ng
mga ebidensiya. Nang mapatalsik si
Marcos noong Pebrero 1986, ang
halaga ng piso ay bumagsak ng higit sa
400 porsiyento, ang Pilipinas ay nabaon
sa 28 bilyong dolyar na utang sa
dayuhan, may tumaas na implasyon at
ang kahirapan at korupsiyon ay
laganap.[81][82]

Inangkin ni Bongbong Marcos na kung

hindi daw napatalsik ang kanyang ama
sa kapangyarihan ay naging Singapore
na daw sana ang Pilipinas ngayon.[83]

Gayunpaman, ayon sa mismong unang

Punong Ministro ng Singapore na si
Lee Kuan Yew na namuno sa parehong
panahon ng pamumuno ni Marcos
mula 1959 hanggang 1990: Ang
kaibahan [ng Pilipinas sa Singapore] ang
kultura ng mga Pilipino. Ito ay isang
malambot, mapagpatawad na kultura.
Sa Pilipinas lamang na ang isang
pinunong tulad ni Ferdinand Marcos na
nagnakaw sa kanyang bansa sa loob ng
20 taon ay itinuturing pa rin para sa
isang pambansang paglibing. Ang hindi
malaking halaga ng mga ninakaw ni
Macos ay nagawang nabawi ngunit ang
kanyang asawa at mga anak ay
pinayagang makabalik at lumahok sa
politika. Kanilang sinuportahan ang
nanalong mga kandidato sa pangulo at
kongreso gamit ang kanilang
malalaking mga mapagkukunan at
muling bumalik sa politika at lipunan
pagkatapos ng 1998 halalan na nagbalik
kay Joseph Estrada.[84][85]

Ayon kay Lee Kuan Yew, dahil walang

nang nagpapautang na dayuhan kay
Marcos pagkatapos ng pagpatay kay
Ninoy at dahil sa hindi magawang
mabayaran ni Marcos ang mga interest
sa $25 bilyon dolyar utang sa dayuhan
ng Pilipinas, ipinadala ni Marcos ang
kanyang kalihim na si Bobby Ongpin
kay Lee upang umutang ng $300-500
milyong upang mabayaran ang mga
interes ng utang ng Pilipinas. Ayon kay
Lee, tumingin siya ng diretso sa mata ni
Marcos at sinabing "Hindi namin
kailanman makikitang maibabalik ang
salapi...Ang kailangan ay isang matatag
at malusog na pinuno at hindi mas
maraming mga utang".[84] Ayon din kay
Lee, sa $25 bilyong dolyar na utang ni
Marcos sa dayuhan, ang 8 bilyong
dolyar ay ipinautang ng mga bangko ng
Singapore.[84]
Ekonomiya ng Pilipinas sa
ilalim ng pamumuno ni
Marcos (1965–1986)
Bago maluklok si Marcos bilang
Pangulo noong mga 1965–1986, ang
Penn World Tables ay nag-ulat ng real
na paglago sa GDP kada kapita na may
aberaheng 3.5%. Sa ilalim ng rehimeng
Marcos (1965–1986), ang taunang
aberaheng paglago sa GDP ay 1.4%
lamang. Ayon sa ilang sanggunian, ang
taunang GDP ng Pilipinas mula 1976
hanggang 1986 ay 1.8% lamang.[86] Sa
20 taong pamumuno ni Marcos, ang
GNP kada tao ng Pilipinas ay lumago
lamang mula $495 hanggang $540 na
halos walang pag-usad samantalang
ang GNP kada tao ng Timog Korea sa
parehong panahon ay lumago mula
$330 hanggang $2,345 dahil sa naging
pamumuno ni Park Chung-hee .[87]
Iniulat ng World Bank na ang Pilipinas
ay isa sa pinakamayamang ekonomiya
sa Asya noong mga 1950 bago ang
pagluklok ni Marcos bilang Pangulo, na
ikalawa sa Hapon ngunit naging isa sa
pinakamahirap na bansa sa Asya
ngayon.[88][89] Ang mga taon ng maling
pangangasiwa sa ekonomiya at
pababago-bagong kondisyon sa
politika noong rehimeng Marcos ang
nag-ambag sa bumagal na pag-unlad
ng ekonomiya ng Pilipinas.[89] Sa ilalim
ni Ferdinand Marcos nang ang
ekonomiya ng Pilipinas ay kauna-
unahang nakaranas ng negatibong pag-
unlad mula 1984.[90] Ang implasyon ay
nasa 65%.[90] Ang opisyal na palitan ng
piso-dolyar noong 1965 ay 3.90 piso
kada dolyar ngunit bumagsak sa
19.030 piso kada dolyar noong
1985.[91] Sa halip na paunlarin ang
ekonomiya, pinalawig ni Marcos ang
papel ng mga renta sa ekonomiya. [92]
Ang ekonomiya ng Pilipinas ay
nasadlak sa krisis pang-ekonomiya
noong mga 1970 dahil sa sinasabing
paggastos ni Marcos ng mga pondong
pampamahalaan sa kanyang muling
pagtakbo bilang Pangulo.[93] Dahil hindi
mabayaran ng administrasyon ni
Marcos ang utang pandayuhan ng
bansa, siya ay nakipag-ayos sa IMF na
pabagsakin ang halaga ng piso sa
₱6.40 kada US dolyar.[93]

Noong mga 1970, ang pangkalahatang

pagtaas sa mundo ng mga presyo ng
hilaw na materyal ay nakatulong sa
ekonomiya. Napanatili ng
pagmamanupaktura ang 6
porsiyentong rate ng paglago noong
mga huling 1960 ngunit mababa sa
ekonomiya sa kabuuan. Ang
pagluluwas ng mga produkto ay
lumago rin. Sa ilalim ni Marcos ang
mga pagluluwas ng produktong kahoy
ang isa sa mga pangunahing iniluluwas
na produkto ng bansa. Ang kaunting
pansin ay binigay sa mga epektong
pangkapaligiran ng pagkakalbo ng mga
kagubatan. Noong mga maagang 1980,
ang industriya ay gumuho dahil ang
karamihan sa mga kagubatan ay
naubos na.[94] Sa tulong ng mga
Pundasyogn Rockefeller at Ford ay
dinala ni Marcos ang Rebolusyong
Berde sa Pilipinas. Itinatag ng mga
pundasyong Rockeller at Ford ang
International Rice Research Institute sa
Los Baños, Laguna kung saan direktor
ang Amerikanong si Dr. Robert
Chandler at pangunahing rice breeder
ang Amerikanong si Dr. Henry Beachell.
Ang isang nalikhang uri ng bigas o
kanin ni Dr. Beachell ang IR8 na
gumawa sa Pilipinas at ibang bansa sa
Asya na sapat sa kanin sa mga
panahong ito. Gayunpaman, upang
mapataas ang produksiyon ng kaning
ito, kailangang lapatan ng mga input na
pataba at pesticide na sobrang mahal
para sa mga mahihirap na magsasaka.
Ang Rebolusyong Berde ay binatikos ng
ilan dahil sa nakikitang matataas na
mga tubo para sa mga transnasyonal
korporasyon na nagbebenta ng mga
input ngunit pangkalahatang
mapanganib sa mga maliit na
magsasaka na kadalasang natutulak sa
mga pagkakautang at kahirapan.[95]
Dahil dito, iniulat na ang bilang ng mga
magsasakang-nangungutang na may
mabuting katayuan sa ilalim ng
Masagana 99 ay bumagsak sa 80,000
noong mga 1977–1978 mula 800,000
noong 1973.[96] Noong 2006, ang mga
utang ng mga magsasaka na hindi pa
rin nababayaran sa ilalim ng Masagana
99 ay ₱5.5 bilyon.[97] Ang 20 porsiyento
ng mga utang ay siningil pa rin sa ilalim
ni Arroyo sa mga umutang na
magsasaka.[97]

Ang mga kapital na dayuhan ay

inanyayahan ni Marcos na mamuhunan
sa ilang mga proyektong industriyal.
Ang mga dayuhan ay inalukhan ng mga
pabuyang eksempsiyon sa buwis at
pribilehiyo ng paglalabas ng kanilang
mga kinita sa kanilang salaping
dayuhan. Ang isa sa mga
pinakamahalagang programa pang
ekonomiya ni Marcos ang Kilusang
Kabuhayan at Kaunlaran na
naglalayong itaguyod ang pag-unlad sa
ekonomiya ng mga barangay sa
pamamagitan ng paghikayat sa mga ito
na magsagawa ng kanilang mga
proyektong pangkabuhayan.

Ang pampublikong sektor ay

gumampan ng mas malaking papel sa
ekonomiya noong mga 1970 dahil sa
paggastos ng pamahalaan sa GNP ng
mga 40 porsiyento.[93] Upang
suportahan ang ekonomiya, si Marcos
ay mabigat na umutang sa dayuhan.[11]
Nang maging Pangulo si Marcos noong
1965, ang utang na pandayuhan ng
Pilipinas ay mababa sa dalawang
bilyong dolyar. Nang mapatalsik si
Marcos noong Pebrero 1986, ang utang
na pandayuhan ng Pilipinas ay umabot
ng 28 bilyong dolyar. Sa kasalukuyan,
ang pamahalaan ng Pilipinas ay
nagbabayad pa rin ng interes sa mga
utang pandayuhan ng bansa na natamo
noong panahon ng administrasyong
Marcos hanggang sa 2025.[3] Ayon sa
mga ulat, ang 33% ng mga utang
pandayuhan na katumbas ng 8 bilyong
dolyar ay napunta sa bulsa ni Marcos
at kanyang mga crony.[4]

Sa kabila ng agresibong mga

patakarang pangungutang at paggasta
ng pamahalaan ni Marcos, ang
Pilipinas ay nahuhuli sa mga iba pang
bansa sa Timog Silangang Asya sa rate
ng paglago ng GDP kada capita. Ang
karamihan ng utang na ito ay ginugol ni
Marcos sa pagtatayo at pagpapabuti
ng imprastruktura at pagtataguyod ng
turismo. Ang turismo ay tumaas na
nag-ambag sa paglago ng ekonomiya.
Ang karamihan ng mga turistang ito ay
mga balikbayang Pilipino na bumalik sa
ilalim ng Balikbayan Program na
inilunsad noong 1973. Ang isa pang
pangunahing pinagkunan ng paglago
ng ekonomiya ang mga remittance ng
mga manggagawang Pilipino sa ibang
bansa (OFW) na naghanap at
nakatagpo ng trabaho sa Gitnang
Silangan, Singapore at Hong Kong dahil
hindi makahanap ng mga trabaho sa
sariling bansa ay.[98] Ang pagluluwas
ng mga manggagawang Pilipino sa
ibang bansa ay isang patakaran ni
Marcos noong 1974.[99]

Inutos ni Marcos ang isang pagbawas

sa mga paggasta ng pamahalaan at
gumamit ng isang bahagi ng mga
naipon upang pondohan ang Sariling
Sikap na isang programang
pangkabuhayang kanyang itinatag
noong 1984. Gayunpaman, ang
ekonomiya ng Pilipinas ay nakaranas
ng isang negatibong paglago mula
1984 at patuloy na bumagsak sa kabila
ng mga pagsisikap ng administrasyon.
Ang kabiguang ito ay sanhi ng
kaguluhang sibil, ang talamak na
korupsiyon sa loob ng pamahalaan ni
Marcos at kawalan ng kredibilidad ni
Marcos. Mismong nilihis ni Marcos ang
malalaking bahagi ng salapi ng
pamahalaan para sa mga pondong
pangangampanya ng kanyang partido.

Mula 1972 hanggang 1980, ang

produksiyon sa agrikultura ay
bumagsak ng mga 30%.[100]

Kapitalismong crony at pagtatag

ng mga monopolyo
Sa pagpapatupad ng Bagong Lipunan,
kinumpiska ni Marcos ang mga
negosyo ng "oligarkiyang Tsino at
Espanyol" ngunit ang mga ito ay
napunta naman sa mga kasapi ng
pamilya Marcos at mga malapit na
kaibigan na gumamit ritong mga pronta
upang pagtataguan ng mga nakuha nila
sa korupsiyon.[2] Itinatag ni Marcos ang
"kapitalismong crony" kung saan
malaking nakinabang ang kanyang
mga crony ni Marcos na naging bagong
oligarkiya.[27][28] Sa ilalim ng Martial
Law, ginawang pambansa o pag-aari ng
pamahalaan ni Marcos ang mga
pribadong malalaking korporasyon
gaya ng PLDT, PAL (Philippine Airlines),
Meralco, Fortune Tobacco, San Miguel
Corporation at iba pa na naging mga
pag-aari ng pamilyang Marcos.[8][29][30]
Ang mga monopolyo sa ilang mga
mahahalagang industriya ay nilikha ni
Marcos at inilagay sa kontrol ng
kanyang mga crony gaya ng
industriyang buko sa ilalim nina
Eduardo Cojuangco, Jr. at Juan Ponce
Enrile, industriya ng tobacco sa ilalim ni
Lucio Tan,[101] industriya ng saging sa
ilalim ni Antonio Floirendo, industriya
ng asukal sa ilalim ni Roberto
Benedicto at pagmamanupaktura sa
ilalim nina Herminio Disini at Ricardo
Silverio.[102] Ang pagtatag ni Marcos ng
mga monopolyo ang malalang
nagpalumpo sa ekonomiya ng
Pilipinas.[93] Ang mga magsasaka ng
asukal at buko ay napilitan lamang
magbenta ng kanilang mga produkto
sa mga monopolyong itinatag ni
Marcos sa mas mababang presyo kesa
sa presyong pandaigdigan. Ang mga
opiser ng militar ay inilagay ni Marcos
sa lupon ng mga korporasyon at inutos
niyang kontrolin ng militar ang lahat ng
mga pampublikong utilidad at media.[2]
Pagkatapos ideklara ni Marcos ang
Martial law noong 1972, siya ay
nangakong magpapatupad mga
repormang agrarian. Gayunpaman, ang
mga reporma ng lupain na ito ay
malaking nagsilbi upang pahinain ang
mga kalaban sa lupain ni Marcos at
hindi paliitin ang kawalang pantay sa
mga lugar rural.[103][104]

Kahirapan at hindi pantay na

sahod

Ang kawalang trabaho sa bansa ay

lumobo mula 6.30% noong 1972
hanggang 12.55% noong 1985. Ang
kawalang pantay sa sahod noong
Martial law ay lumago dahil ang
pinakamahirap na 60 porsiyento ng
bansa ay kumukuha lamang ng 22.5
porsiyento ng sahod ng bansa noong
1980 na mababa mula sa 25 porsiyento
noong 1970 samantalang ang
pinakamayamang 10 porsiyento ng
populasyon ay kumukuha ng mas
malaking bahagi ng sahod ng bansa na
41.7 porsiyento noong 1980 na tumaas
mula 37.1 porsiyento noong 1970. Ang
mga trend na ito ay kasabay ng mga
akusasyon ng cronyismo sa
administrasyong Marcos dahil ang
administrasyon ay nahaharap sa mga
tanong ng pagpapabor sa ilang mga
kompanya na malapit kay Marcos.[105]
Ayon sa Family Income and
Expenditure Survey na isinagawa 1965
hanggang 1985, ang insidensiya ng
kahirapan sa Pilipinas ay tumaas mula
41 porsiyento noong 1965 hanggang
58.9 porsiyento noong 1985.[106] Ito ay
maituturo sa mas mas mababang real
na mga sahod pang-agrikultura at mas
mababang mga sahod para sa wala at
may kasanayang mga manggagawa.
Ang real na mga sahod pang-
agrikultura ay bumagsak ng mga 25
porsiyento mula sa kanilang 1961 lebel
samantalang ang mga real na sahod
para sa mga wala at may kasanayang
trabahador ay nabawasan ng mga 1/3
ng kanilang 1962 lebel.

Mga paglilitis laban sa

pamilya Marcos
Noong 1995, ang mga 10,000 Pilipino
ay nanalo sa isang U.S. class-action
lawsuit na inihain laban sa estado ni
Marcos. Sila ay ginawaran ng
kabayaran sa pinsala na $1.96 bilyong
dolyar ng Federal District Court of
Honolulu, Hawaii para sa mga
paglabag sa karapatang pantao noong
Martial Law.[107] Ang mga kaso ay
inihain ng mga biktima o mga
nabubuhay nilang mga kamag-anak sa
pagpapahirap, pagpatay at mga
paglaho ng mga ito.[108][109] Kabilang sa
mga nanalo ang mga pamilya ng mga
biktimang sina Liliosa Hilao na
ginahasa at pinahirapan at pinatay ng
militar dahil sa pagbatikos sa
administrasyong Marcos at ng
estudyanteng si Archimedes Trajano na
pinahirapan at pinatay ng militar sa
ilalim ni Fabian Ver dahil lang sa
pagtatanong kay Imee Marcos sa isang
bukas na forum noong 1977.[110][111]

Sa pag-apela ni Imelda Marcos sa hatol

ng hukuman, pinagtibay ng United
States Court of Appeals for the Ninth
Circuit ang hatol laban kay Marcos at
pabor sa mga biktima ni Marcos. Dahil
wala pang nakukuhang pondo upang
ipagkaloob sa mga biktima ang hatol,
ito ay ipinagkaloob ng hukuman mula
sa mga pondo ng pamilya Marcos sa
mga Swiss bank accounts sa
pamamagitan ng mga sangay sa
California ng mga Swiss bank.[2]
Kalaunang pumasok ang mga biktima
ni Marcos sa isang kasunduang
kompromiso sa pamilya Marcos para
sa 150 milyong dolyar na settlement.[2]
Noong 1995, sina PCGG chairman
Gunigundo at abogado ng SELDA
(Samahan ng mga Ex-Detainees Laban
sa Detensiyon at Aresto) na si Robert
Swift ay lumagda sa isang
memorandum of agreement para sa
isang kompromiso sa administrasyong
Fidel Ramos na tatanggap ng 100
milyong dolyar kapalit ng pagbawi ng
class action na posibleng nagkakaloob
sa pamilya Marcos ng imunidad mula
sa mga hinaharap na demanda laban
sa kanila. Ang kasunduang ito ay
kinundena ng SELDA bilang ilegal at
imoral na nagtulak kay Ramos na
huwag nang lagdaan ang kasunduan.[2]
Noong Marso 1997, pinagtibay ng
Kataas-taasang Hukuman ng Estados
Unidos ang desisyon ng Court of
Appeals laban kay Marcos at pabor sa
mga biktima ni Marcos.[2]

Inilalagay ng mga grupong Human

rights ang bilang ng mga biktima ng
ekstrahudisyal na pagpatay sa ilalim ng
martial law ni Marcos sa 1500 katao.
Ayon as Karapatan, ang mga rekord ay
nagpapakitang ang 759 katao ay hindi
boluntaryong naglaho (ang kanilang
mga katawan ay hindi kailanman
natagpuan). Ayon sa historyan ng
militar na si Alfred McCoy may 3,257
ekstrahudisyal na pagpatay, 35,000
biktima ng mga pagpapahirap at
70,000 mga nabilanggo noong mga
panahon ng pamumuno ni
Marcos.[112][113]

Mga nabawing kayamanan

ng pamilya Marcos
Noong 2003, idineklara ng Korte
Suprema ng Pilipinas na ang anumang
kayamanan ni Ferdinand Marcos na
labis sa kanyang kabuuang legal na
kinita na $304,000 bilang Pangulo ng
Pilipinas mula 1965 hanggang 1986 ay
ipagpapalagay na kayamanang nakuha
mula sa masama.[114]

Nagawang mabawi ng Presidential

Commission on Good Government
(PCGG) na itinatag noong 1986 ang
164 bilyong piso ($US 4 bilyong dolyar)
na kinuha ni Marcos kabilang ang mga
alahas gaya ng isang 150-carat ruby at
isang diamanteng tiara, mga daang
milyong mga dolyar na itinago sa mga
Swiss bank account at mga prime real
estate.[6][115][116]

Noong 2003, ibinalik ng pamahalaan ng

Switzerland sa pamahalaan ng
Pilipinas[117] ang US$684 milyon (o 8
bilyong piso) ng kayamanan ni Marcos
na nakatago sa mga Swiss
account.[7][11][118] Ang salaping ito ay
ibabayad sa mga biktima ni Marcos
noong martial law.[119]

Noong 1968, ginamit ni Ferdinand at

Imelda ang mga alias na William
Saunders at Jane Ryan upang buksan
ang kanilang unang Swiss bank
account sa Zurich, Switzerland, na may
balanseng $950,000 noong Marso
1968 nang ang sahod ni Marcos bilang
Pangulo ng Pilipinas ay $5,600
lamang.[120]

Noong Pebrero 2014, nabawi ng

pamahalaan ng Pilipinas ang higit 29
milyong dolyar o mga ₱1.3 bilyon mula
sa mga natitirang salapi ni Ferdinand
Marcos na nakatago sa mga mga
Swiss account sa Singapore.[114]
Hinahanap pa ng pamahalaan ng
Pilipinas ang mga 150 painting ng mga
tanyag na maestro at pintor na nalikom
ng pamilya Marcos na naglaho
pagkatapos mapatalsik ang pamilya
Marcos sa Pilipinas noong Pebrero
1986.

Noong Enero 2014, ang dating

sekretarya ni Imelda Marcos na si
Vilma Bautista ay hinatulan ng dalawa
hanggang anim na taong
pagkakabilanggo sa New York dahil sa
pakikipagsabwatan sa pagbebenta ng
painting ni Claude Monet na Le Bassin
aux Nymphéas sa London gallery sa
halagang $28 milyon.[121] Ang painting
ay naglaho mula sa konsulado ng
Pilipinas sa Manhattan, New York City
pagkatapos mapatalsik ang mga
Marcos noong 1986.[122]

Mga inaangking pinagmulan ng

kayamanan ni Marcos

Noong 1992, inangkin ni Imelda

Marcos na ang kayamanan ni
Ferdinand Marcos ay mula sa Ginto ni
Yamashita[123] ngunit ito ay hindi
pinaniniwalaan ng mga imbestigador.
Ayon sa imbestigador na si Minoru
Fukumitsu na naglingkod sa staff ni
Heneral Douglas MacArthur,
nagsagawa siya ng lubusang
imbestigasyon sa ginto ni Yamashita
ngunit walang siyang nahanap na
ebidensiyang ito ay umiral.[124][125]
Inembistagahan ni Fukumitsu ang mga
200 Hapones na opiser at mga lalakeng
naglingkod sa ilalim ni Tomoyuki
Yamashita.[124] Pinaniniwalaan ng ilan
na inimbento lang ni Marcos ang
kuwento na nakamit nito ang ginto ni
Yamashita upang itago ang
pagnanakaw nito sa mga reserbang
ginto ng Bangko Sentral ng Pilipinas.
Ayon sa pamahalaan ng Pilipinas, ang
800,000 troy ounce ng reserbang ginto
ng Bangko Sentral ng Pilipinas ay
ninakaw o nilihis ni Marcos para sa
pansariling paggamit.[46] Noong 2006,
inangkin naman ni Imelda na ang
kayamanan ng kanyang asawa ay mula
sa pagiging gold trader nito at
inangking nagkamit ito ng 7,500
tonelada ng ginto noong mga 1950.[126]
Gayunpaman, walang record ang BIR
na ang pamilya Marcos ay nagdeklara
o nagbayad ng buwis sa mga inangking
ari-ariang ito. Ayon naman kay Imelda
noong 1998, nalikom ni Ferdinand
Marcos bilang gold trader ang 1,000
toneladang ginto habang isang "gerilya"
noong Ikalawang Digmaang
Pandaigdig at nakalikom ng 4,000
toneladang ginto noong mga 1970.
Inangkin ni Imelda na bumili si
Ferdinand ng ginto sa halagang 17
dolyar kada ounce at ipinagbili ito ng
31 dolyar kada ounce.[127] Ang pag-
aangking ito ni Imelda ay kinutya ng
mga eksperto ng ginto sa Pilipinas at
ibang bansa. Ayon sa mga eksperto ng
ginto, ang 4,000 tonelada ng ginto ay
kumakatawan sa output ng ginto ng
Timog Aprika sa loob ng 10 taon at sa
Pilipinas sa loob ng 100 taon. Ayon sa
Gobernador ng Bangko Sentral ng
Pilipinas na si Gabriel C. Singson
hinggil sa pag-aangkin ni Imelda,
"Magiging katatawanan lamang tayo ng
buong mundo".[127]

Mga panlabas na kawing

BELIEVE IT OR NOT: THE FACTS,
THE BACKGROUND AND PROCESS
OF THE GREATEST LOOT IN
HISTORY Marcos Chronology Report
Ferdinand Marcos’ Daughter Tied to
 Offshore Trust in Caribbean, 3 Abril
2013
Philippine Government to Probe
Marcos Daughter’s Offshore Trust, 4
Abril 2013

Mga sanggunian
1. http://www.ualberta.ca/~vmitchel/
fw8.html
2. http://www.assetrecovery.org/kc/r
esources/org.apache.wicket.Appli
cation/repo?nid=62506d95-a33e-
11dc-bf1b-335d0754ba85
3. http://www.indymedia.org.uk/en/2
012/09/500590.html
4. http://www.philippinehumanrights.
org/news/statements/227-the-
marcos-legacy-of-fraudulent-and-
illegitimate-debts
5. http://www.theguardian.com/worl
d/2004/mar/26/indonesia.philippi
nes
6. http://www.bbc.co.uk/news/world-
asia-21022457
7. http://www.baselgovernance.org/f
ileadmin/docs/publications/books
/Capacity_Building_in_Asset_Reco
very.pdf
8. http://articles.latimes.com/1986-
01-23/news/mn-28079_1_war-
 01-23/news/mn-28079_1_war-
record
9. http://news.google.com/newspap
ers?
id=AahjAAAAIBAJ&sjid=hiUMAAA
AIBAJ&pg=1123,5588197
10. http://www.philstar.com/opinion/6
80306/marcos-medals-only-2-33-
given-battle
11. http://www.smh.com.au/articles/2
004/07/03/1088488200806.html
12. http://www.news.com.au/entertain
ment/celebrity/ferdinand-marcos-
girl-is-shown-the-door/story-
e6frfmqr-1226030520002
 e6frfmqr-1226030520002
13. The Sun-Herald - Philandering
dictator added Hollywood star to
conquests
14. http://books.google.com/books?
id=B8HLO4wwswwC&pg=PA246
15. http://books.google.com/books?
id=Dfl53AtDM0oC&pg=PA135
16. http://www.telegraph.co.uk/news/
uknews/1317785/Imelda-called-in-
family-assassin-to-deal-with-love-
rival.html
17. Ayon kay Sterling Seagrave sa
pagsasahimpapawid ng mga tape.
“ Student protesters at the
 University of the Philippines
commandeered the campus
radio station and broadcast
a looped tape; soon the
entire nation was listening in
astonishment to President
Marcos begging Dovie
Beams to perform oral sex.
For over a week the
President’s hoarse
injunctions boomed out over
university loudspeakers. ”
Seagrave, The Marcos Dynasty,
1988: 225
18. http://www.thefreelibrary.com/Ime
 lda's+'plot+to+kill+husband's+mist
ress'+IMELDA+MARCOS+-
+Consumed...-a068590407
19. http://countrystudies.us/philippine
s/27.htm
20. http://atimes.com/atimes/Southea
st_Asia/HI27Ae01.html
21. Boudreau, Vincent (2004).
Resisting dictatorship: repression
and protest in Southeast Asia .
Cambridge University Press. p. 7.
ISBN 978-0-521-83989-1.
22. Hedman, Eva-Lotta E. (2006). In
the name of civil society: from free
election movements to people
 election movements to people
power in the Philippines .
University of Hawaii Press. p. 70.
ISBN 978-0-8248-2921-6.
23. McCoy, Alfred W. (2009). Policing
America's empire: the United
States, the Philippines, and the rise
of the surveillance state .
University of Wisconsin Press.
p. 52. ISBN 978-0-299-23414-0.
24. Maling banggit (Hindi tamang
<ref> tag; walang binigay na
teksto para sa refs na may
pangalang marcos11 ); $2
25. The United States Constitution: Its
 Birth, Growth, and Influence in
Asia, Joseph Barton Starr
26. http://www.ipu.org/parline-
e/reports/arc/PHILIPPINES_1978_
E.PDF
27. http://articles.philly.com/1986-03-
05/news/26083701_1_imelda-
marcos-land-reform-philippine-
troops
28. http://articles.philly.com/1986-01-
28/news/26055009_1_philippines-
president-ferdinand-e-marcos-
sugar-industry
29. Ayon kay Imelda Marcos:"We
practically own everything in the
 practically own everything in the
Philippines, from electricity,
telecommunications, airlines,
banking, beer and tobacco,
newspaper publishing, television
stations, shipping, oil and mining,
hotels and beach resorts, down to
coconut milling, small farms, real
estate and insurance, Financial
Times, 1998"
30. http://www.zum.de/whkmla/sp/07
08/chikyu/chikyu2.html
31. http://books.google.com/books?
id=BzOKgoNfw1AC&pg=PA87
32. http://www.agribusinessweek.com
/free-market-policy-root-cause-of-
 /free-market-policy-root-cause-of-
mass-poverty-in-agriculture/
33. http://www.gmanetwork.com/new
s/story/274389/lifestyle/healthand
wellness/masagana-99-nutribun-
and-imelda-s-edifice-complex-of-
hospitals
34. http://www.nytimes.com/1985/11
/02/world/a-doctor-for-marcos-is-
stabbed-to-death.html
35. Wurfel, David (1988). Filipino
Politics: Development and Decay .
Cornell University Press. p. 289.
ISBN 978-0-8014-9926-5.
36. http://www.latimes.com/news/wo
36. http://www.latimes.com/news/wo
rld/worldnow/la-fg-wn-philippines-
marcos-compensation-victims-
20130225,0,2781922.story
37. http://news.google.com/newspap
ers?id=b1lWAAAAIBAJ&sjid=L-
8DAAAAIBAJ&pg=5955,7676485
38. http://news.google.com/newspap
ers?
id=epNTAAAAIBAJ&sjid=GocDAAA
AIBAJ&pg=6411,6080906
39. McNeill, David (25 Pebrero 2006).
"The weird world of Imelda
Marcos" . The Independent.
London. Hinango noong 30
Disyembre 2006.
 Disyembre 2006.
40. http://www.theage.com.au/news/
world/imelda-loses-jewels-in-the-
marcos-
crown/2005/09/16/112675012966
7.html
41. http://www.nytimes.com/1986/02
/28/world/manila-after-marcos-
managing-a-frail-economy-marco-
s-mansion-suggests-luxury.html
42. http://www.nytimes.com/2012/11
/21/nyregion/imelda-marcoss-ex-
aide-charged-with-
conspiracy.html?_r=0
43. http://www.smh.com.au/lifestyle/
 a-dynasty-on-steroids-20121119-
29kwy.html#ixzz2MfsfBalA
44. Blitz, Amy (2000). The contested
state: American foreign policy and
regime change in the Philippines .
Rowman & Littlefield. pp. 167–168.
ISBN 978-0-8476-9934-6.
45. http://articles.philly.com/1986-02-
27/news/26089779_1_marcos-
holdings-imelda-marcos-marcos-
foes
46. http://news.google.com/newspap
ers?
id=fjlSAAAAIBAJ&sjid=TzYNAAAAI
BAJ&pg=7071,4966436
 BAJ&pg=7071,4966436
47. http://www.gmanetwork.com/new
s/story/328786/news/nation/sc-
gives-green-light-for-sandigan-to-
try-alleged-marcos-crony
48. Javate-De Dios, Aurora; et al., eds.
(1988), Dictatorship and
Revolution: Roots of People's
Power, Conspectus Foundation
Incorporated, p. 132,
ISBN [[Special:BookSources/99191
08018|9919108018[[Kategorya:Mg
a artikulong mayroong hindi
katanggap-tanggap na mga ISBN]]
[[Kategorya:Mga artikulong
mayroong hindi katanggap-
 mayroong hindi katanggap-
tanggap na mga ISBN]]]] Check
|isbn=value: invalid character
(tulong) Explicit use of et al. in:
|editor-first=(tulong).
49. Schock, Kurt (2005), "People Power
Unleashed: South Africa and the
Philippines", Unarmed
Insurrections: People Power
Movements in Nondemocracies,
University of Minnesota Press,
p. 56, ISBN 0-8166-4192-7
50. "Lakas Ng Bayan: The People's
Power/EDSA Revolution 1986" .
University of Alberta, Canada.
Hinango noong 2007-12-10.
 Hinango noong 2007-12-10.
51. http://www.nytimes.com/1990/09
/29/world/16-sentenced-to-life-for-
killing-aquino.html
52. http://www.nytimes.com/1989/03
/19/magazine/reagan-and-the-
philippines-setting-marcos-
adrift.html?
pagewanted=all&src=pm
53. Pollard, Vincent Kelly (2004).
Globalization, democratization and
Asian leadership: power sharing,
foreign policy and society in the
Philippines and Japan . Ashgate
Publishing. p. 50. ISBN 978-0-
 7546-1539-2.
54. Parnell, Philip C. (2003).
"Criminalizing Colonialism:
Democracy Meets Law in Manila".
Sa Parnell, Philip C. & Kane,
Stephanie C. (eds.). Crime's power:
anthropologists and the
ethnography of crime . Palgrave-
Macmillan. p. 214. ISBN 978-1-
4039-6179-2.
55. Peter Ackerman; Jack DuVall
(2001), [[A Force More Powerful|A
force more powerful]]: a century of
nonviolent conflict , Macmillan,
p. 384 , ISBN 978-0-312-24050-9
 URL–wikilink conflict (tulong);
^ Isabelo T. Crisostomo (1987),
Cory--profile of a president ,
Branden Books, p. 193 , ISBN 978-
0-8283-1913-3 (showing a
reproduction of NAMFREL's
announcement of the results).
56. "PRESIDENT'S STATEMENT, FEB.
11, 1986" . US Department of State
Bulletin, April, 1986. 1986. Hinango
noong 2007-12-03.
57. Schock, Kurt (2005), Unarmed
Insurrections: People Power
Movements in Nondemocracies , U
of Minnesota Press, p. 77,
 of Minnesota Press, p. 77,
ISBN 978-0-8166-4193-2, hinango
noong 2007-12-03.
58. West, Lois A. (1997), Militant Labor
in the Philippines , Temple
University Press, pp. 19–20,
ISBN 1-56639-491-0, hinango
noong 2007-12-03.
59. An Account of February
Revolution
60. Day One (EDSA: The Original
People Power Revolution)
61. Paul Sagmayao, Mercado;
Francisco S. Tatad (1986), People
Power: The Philippine Revolution
of 1986: An Eyewitness History,
 of 1986: An Eyewitness History,
Manila, Philippines: The James B.
Reuter, S.J., Foundation,
ISBN [[Special:BookSources/0-
9639420-7-8|0-9639420-7-
8[[Kategorya:Mga artikulong
mayroong hindi katanggap-
tanggap na mga ISBN]]]] Check
|isbn=value: invalid character
(tulong)
62. McCargo, Duncan (2003), Media
and Politics in Pacific Asia ,
Routledge, p. 20, ISBN 0-415-
23375-5, hinango noong 2007-12-
03.
63. Impossible Dream, Sandra Burton
64. Taylor, Robert H. (2002), The Idea
of Freedom in Asia and Africa ,
Stanford University Press, p. 210,
ISBN 0-8047-4514-5, hinango
noong 2007-12-03.
65. Crisostomo, Isabelo T. (1987),
Cory, Profile of a President: The
Historic Rise to Power of
Corazon. , Branden Books, p. 217,
ISBN 0-8283-1913-8, hinango
noong 2007-12-03.
66. Lizano, Lolita (1988), Flower in a
Gun Barrel: The Untold Story of the
Edsa Revolution , L.R. Lizano,
 Edsa Revolution , L.R. Lizano,
hinango noong 2007-12-02.
67. Merkl, Peter H. (2005), The Rift
Between America And Old Europe:
the distracted eagle , Routledge,
p. 144, ISBN 0-415-35985-6,
hinango noong 2007-12-02.
68. Crisostomo, Isabelo T. (1987-04-
01), Cory, Profile of a President:
The Historic Rise to Power of
Corazon. , Branden Books
(inilathala noong 1987), p. 226,
ISBN 978-0-8283-1913-3, hinango
noong 2007-12-03.
69. Maramba, Asuncion David (1987),
On the Scene: The Philippine Press
 On the Scene: The Philippine Press
Coverage of the 1986 Revolution ,
Solar publishing Corp., p. 27,
ISBN 978-971-17-0628-9, hinango
noong 2007-12-03.
70. Ellison, Katherine (2005), Imelda:
Steel Butterfly of the Philippines ,
iUniverse, p. 244, ISBN 0-595-
34922-6, hinango noong 2007-12-
03.
71. http://www.time.com/time/magazi
ne/article/0,9171,963620,00.html#
ixzz2Mfz3GD1m
72. http://www.nytimes.com/learning/
general/onthisday/bday/0911.htm
 l
73. http://www.smh.com.au/lifestyle/
a-dynasty-on-steroids-20121119-
29kwy.html
74. https://www.wsws.org/en/articles
/1999/07/phil-j20.html
75. http://news.google.com/newspap
ers?
nid=2479&dat=20000518&id=iVg1
AAAAIBAJ&sjid=gSUMAAAAIBAJ&
pg=1558,8728410
76. http://www.icij.org/offshore/ferdin
and-marcos-daughter-tied-
offshore-trust-caribbean
77. http://news.bbc.co.uk/2/hi/35677
77. http://news.bbc.co.uk/2/hi/35677
45.stm
78. https://akbayan.org.ph/news/12-
press-releases/224-marcos-
jrurged-to-apologize-for-fathers-
atrocities
79. http://lubbockonline.com/stories/
022306/wor_022306068.shtml
80. http://seldapilipinas.wordpress.co
m/tag/ferdinand-bongbong-r-
marcos-jr/
81. http://news.google.com/newspap
ers?
id=V0dPAAAAIBAJ&sjid=HwMEAA
AAIBAJ&pg=6933,5199449
82. http://news.google.com/newspap
ers?
id=Nc4zAAAAIBAJ&sjid=NO8DAAA
AIBAJ&pg=3466,6341220
83. http://www.gmanetwork.com/new
s/story/213657/news/nation/bong
bong-marcos-would-have-turned-
phl-into-another-singapore
84. http://opinion.inquirer.net/12827/l
ee-kuan-yew-on-philippines
85. “The difference lies in the culture
of the Filipino people. It is a soft,
forgiving culture. Only in the
Philippines could a leader like
Ferdinand Marcos, who pillaged
 Ferdinand Marcos, who pillaged
his country for over twenty years,
still be considered for a national
burial. Insignificant amounts of the
loot have been recovered, yet his
wife and children were allowed to
return and engage in politics. They
supported the winning presidential
and congressional candidates with
their considerable resources and
reappeared in the political and
social limelight after the 1998
election that returned President
Joseph Estrada.”
86. http://books.google.com/books?
id=z1cpiEJMAi8C&pg=PA295
 id=z1cpiEJMAi8C&pg=PA295
87. An Anarchy of Families: State and
Family in the Philippines, edited by
Alfred W. McCoy
88. http://www.insead.edu/facultyrese
arch/faculty/documents/5771.pdf
89. http://www.state.gov/outofdate/b
gn/philippines/195236.htm
90. http://articles.latimes.com/1985-
07-02/business/fi-
724_1_economic-recovery
91. http://intl.econ.cuhk.edu.hk/excha
nge_rate_regime/index.php?cid=1
92. An Anarchy of Families: State and
Family in the Philippines, edited by
 Family in the Philippines, edited by
Alfred W. McCoy
93. http://countrystudies.us/philippine
s/57.htm
94. Boyce, James K. (2002). The
political economy of the
environment . Edward Elgar
Publishing. pp. 43–44. ISBN 978-1-
84376-108-2.
95. Nadeau, Kathleen M. (2002).
Liberation theology in the
Philippines: faith in a revolution .
Greenwood Publishing Group.
p. 21. ISBN 978-0-275-97198-4.
96. http://books.google.com/books?
 id=4FXPwafvP84C&pg=PA276
97. http://business.inquirer.net/money
/topstories/view/20060422-
1151/10_rural_banks_tapped_to_c
ollect_Masagana_99_loans
98. http://books.google.com/books?
id=AsZLRP4VPNwC&pg=PA113
99. http://migration.ucdavis.edu/mn/
more.php?id=3309_0_3_0
100. Morada, Noel M. & Collier,
Christopher (1998). "The
Philippines: State Versus Society?".
Sa Alagappa, Muthiah (ed.). Asian
security practice: material and
ideational influences . Stanford
 ideational influences . Stanford
University Press. p. 554. ISBN 978-
0-8047-3348-9.
101. http://www.converge.org.nz/watch
dog/98/11.htm
102. "Jovito R. Salonga, Some
highlights" . Hartford-hwp.com.
Hinango noong 20 Oktubre 2008.
103. Kang, David C. (2002). Crony
capitalism: corruption and
development in South Korea and
the Philippines . Cambridge
University Press. p. 28. ISBN 978-0-
521-00408-4.
104. Sidel, John Thayel (1999). Capital,
 coercion, and crime: bossism in
the maPhilippines . Stanford
University Press. p. 21. ISBN 978-0-
8047-3746-3.
105. http://www.nytimes.com/1993/09
/09/opinion/burying-ferdinand-
marcos.html
106. http://news.google.com/newspap
ers?
nid=2209&dat=19920705&id=kZhK
AAAAIBAJ&sjid=PJQMAAAAIBAJ&
pg=5042,855367
107. http://articles.latimes.com/1999/f
eb/28/local/me-12505
108. Brysk, Alison (2005). Human rights
108. Brysk, Alison (2005). Human rights
and private wrongs: constructing
global civil society . Psychology
Press. p. 82. ISBN 978-0-415-
94477-9.
109. Hrvoje Hranjski (12 Setyembre
2006). "No hero's resting place as
Imelda Marcos finds site for
husband's grave" . The Scotsman.
UK. Hinango noong 19 Nobyembre
2007.
110. http://www.melonwater.com/mali
a/trajano.htm
111. http://www1.umn.edu/humanrts/r
esearch/Philippines/Trajano%20v
%20Marcos,%20%20978%20F%202
 %20Marcos,%20%20978%20F%202
d%20493.pdf
112. "Alfred McCoy, Dark Legacy:
Human rights under the Marcos
regime" . Hartford-hwp.com.
Hinango noong 20 Oktubre 2008.
113. Alexander Martin Remollino (17
Setyembre 2006). "Marcos Kin,
Allies Still within Corridors of
Power" . Bulatalat. Hinango noong
19 Nobyembre 2007.
114. http://www.theguardian.com/worl
d/2014/feb/12/philippines-seizes-
marcos-accounts
115. http://topics.nytimes.com/top/refe
115. http://topics.nytimes.com/top/refe
rence/timestopics/people/m/imel
da_r_marcos/index.html
116. "Philippine court orders Imelda
Marcos to return $280,000 seized
from food agency" , Washington
Post
117. Larmour, Peter & Wolanin, Nick,
eds. (2001). Corruption and anti-
corruption . Asia-Pacific Press.
pp. 99–110. ISBN 978-0-7315-
3660-3.
118. https://archive.is/2013042313515
1/www.dfa.gov.ph/index.php/com
ponent/content/article/194-27th-
anniv-of-the-edsa-people-power-
 anniv-of-the-edsa-people-power-
revolution/7527-philippine-swiss-
cooperation-in-illicit-assets-
recovery-highlights-
commemoration-of-edsa-
revolution-in-switzerland
119. http://www.taipeitimes.com/News
/world/archives/2013/02/26/2003
555766
120. http://articles.latimes.com/1986-
10-02/news/mn-3934_1_imelda-
marcos
121. http://www.nytimes.com/2014/01
/14/nyregion/aide-to-imelda-
marcos-is-sentenced-in-sale-of-
masterpieces.html
 masterpieces.html
122. http://star.worldbank.org/corruptio
n-cases/node/20307
123. http://news.google.com/newspap
ers?
nid=1243&dat=19920203&id=LVYP
AAAAIBAJ&sjid=j4YDAAAAIBAJ&p
g=4782,3870408
124. http://news.google.com/newspap
ers?
nid=1370&dat=19880304&id=9pgV
AAAAIBAJ&sjid=SQsEAAAAIBAJ&
pg=4367,177026
125. http://news.google.com/newspap
ers?
 ers?
id=BrM0AAAAIBAJ&sjid=YiEGAAA
AIBAJ&pg=6976,1298919
126. http://www.nytimes.com/2006/03
/21/international/asia/21marcos.h
tml?_r=0
127. http://cpcabrisbane.org/Kasama/1
999/V13n2/Imelda1.htm

Kinatawan,
Inunahan Sinundan
Ikalawang
ni: ni:
distrito ng
Pedro A. Simeon M.
Ilocos Norte
Albano Valdez
1949–1959

Inunahan Pangulo ng Sinundan

ni: Senado ng ni:
 Eulogio Pilipinas Arturo
Rodriguez 1963–1965 Tolentino
Inunahan Sinundan
Pangulo ng
ni: ni:
Pilipinas
Diosdado Corazon
1965–1986
Macapagal Aquino

Inunahan
ni: Punong
Ibinalik Ministro ng Sinundan
Posisyon Pilipinas ni:
ay huling 12 Hunyo Cesar
hinawakan 1978 – 30 Virata
ni Pedro Hunyo 1981
Paterno
Kinuha mula sa
"https://tl.wikipedia.org/w/index.php?
title=Ferdinand_Marcos&oldid=1723520"

Last edited 1 month ago by WayKurat

Maaaring gamitin ang nilalaman sa ilalim ng

CC BY-SA 3.0 maliban kung nabanggit.