İSLAM TARİHİ

SlRET-t İBN-I HİŞAM

TERCEMESl
Dördüncü Cild

T ercem e E d e n :
H ı s t ı ı EGE
D in işleri Y ü k sek K u ru lu Ü yeliğ in d en
E m ekli

NEŞREDEN:
KAHRAMAN YAYINLARI
Baskı
Selin Ofset
Davutpaşa Cd. 75/345 Topkapı-îst.
0212.577 63 48
•
İstanbul
2006
•

Cilt
Kahraman Cilt Sanayi

KAHRAMAN YAYINLARI
Merkez:
D avutpaşa Cd. TÎM-2 12/322 Topkapı-İst.
Tel: 0212 613 83 05 Fax: 0212 565 25 84
info@kahramanyayinlari.com
Şube:
Çatalçeşme Sk. 19/1 Kat: 4 Cağaloğlu-İst.
Tel: 0212. 512 32 69
 İSLAM TARİHİ

SİRET-t IBN-I HİŞAM

TERCEMESl
Dördüncü Cild

T ercem e E d e n :
H a şa n EGE
Din İşleri Y üksek K u ru lu Ü y eliğ in d en
E m ekli

NEŞREDEN:
KAHRAMAN YAYINLARI
 C A ’FER B. EBÎ TÂLİB’İN H A BEŞİSTA N ’D AN GELİŞİ
V E O RA Y A HİCRET EDENLER

R e sû lu lla h ’ın, C a f e r ’in gelişiyle sev in m esi

İb n -i H işa m şöyle d edi

S ü fy a n b. U yeyne, E cleh ’d en o d a Ş a ’b i’d e n şöyle h a b e r v e r d i :

C a fe r b. E bî T âlib (R a d iy a llâ h ü a n h ) , H a y b e r’in fe th in d e R esû-

lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’in y a n m a geldi. R e sû lu lla h (Sal-
la lla h ü A leyhi ve S ellem ) de o n u n gözlerin i ö p tü , o n u y a n ın d a n a y ır­
m ad ı, şöyle b u y u r d u :

— B ilem iyorum ki, şu ik isin d en h a n g isiy le b en d a h a sev in çliy im :

H a y b e r ’in fe th iy le m i, y o k sa C a ’f e r ’in gelişiyle m i?

A m r b. Ü m ey y e’n in , H a b e ş is ta n ’d a n g e tird iğ i
sah& belerin M ed in e'y e h ic re t e tm e le ri

İbn-i İsh â k şöyle d e d i :

B ir k ısım sa h a b e , H a b e ş is ta n 'd a b u lu n u y o rd u . N ih â y e t R e sû lu l­
la h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) o n la r için A m r b. Ü m eyye el-D am -
r i ’yi N e c a şi’ye g ö n d erd i. O d a o n la rı iki g em iy e b in d ird i v e o n la rı H u-
d e y b iy e ’d en so n ra o H a y b e r’de ik e n o n u n y a n m a g etird i. O n la r ş u n ­
la rd ır :
6 SİRET-Î İBN -t HİŞAM

B eni H âşim b. A bd-i M e n â f'd a n :

C a fe r b. Ebi T âlib b. A b d u lm u tta lib v ard ı. O n u n la b irlik te d e

h a n ım ı E sm â b in t-i U m eys el-H as’a m iy y e vardı. Bir d e o n u n o ğlu A b­
d u lla h b. C a ’f e r b u lu n m a k ta y d ı. A n ası E sm â o n u H ab e ş to p r a k la ­
r ın d a d ü n y a y a g etirm işti. C a f e r Ş am to p r a k la r ın d a n M u 'te ’de, Re-
s û lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m i’in em iri o ld u ğ u b ir s ıra d a
k a ti edildi. O n la rd a n b ir kişi v a r.

B enî A bd-i Ş em s b. A bd-i M e n âf’d a n !

H âlid b. S a id b. el-A s b. Ü m ey y e b. A bd-i Ş em s v ard ı. O n u n la

b irlik te de h a n ım ı Ü m eyne b in t-i H ale f b. E s'ad v ard ı. İbn-i H işam
şöyle d e d i :
— H u m e y n e b in t-i H ale f d e n ilir — ve o n u n iki ço c u ğ u S aid b. H a-
lid ile E m e b in t-i H alid v ard ı. A n a la rı Ü m eyne b u n la rı H ab e ş y u r ­
d u n d a d ü n y a y a g etird i. H alid, E bû B ekr es-S ıdd ık ’m h ilâ fe ti sıra s ın ­
d a Ş am to p r a k la r ın d a M erc-i S u ffe r ( l ) ’de k a ti ed ild i. H a lid ’in k a r ­
deşi A m r b. S a id b. El-As d a v ard ı. O n u n la b irlik te d e h a n ım ı Fâtı-
m a bint-i S a fv a n b. Ü m eyye b. M u h a rriş el-K in ân i b u lu n m a k ta y d ı.
Bu k a d ın H ab e ş to p ra k la rın d a öldü. A m r, E bû B ek r E s-Sıddık (Radi-
y a llâ h ü a n h ) 'in h ilâ fe tin d e Ş am to p r a k la r ın d a n E c n â d in 'd e k a ti edildi.

S aid b. El-A s’ın, oğ lu A m r için söyled iğ i şiiri

A m r b. S aid için b a b a sı U h ey h e S aid b. el-A s b. Ü m ey y e şöyle

d em iş :

«Ey Amr gençleştiğin ve ellerin kuvvetlenip silâhlandığın zaman seni

sorup keşke durumunu bilseydim.
Milleti, karışık ve iztiraplarla mı bıraktrstn.
Göğüslerde örtülü olan bir öfkeyi açığa vuruyorsun.»

(1) M erc-i Suffer D im eşk ’de bir m evkidir.

 EBAN B. EL-AS’IN HALİD'E SÖ YLED İĞİ Ş İİR

E b ân b. el-Â s'm , k a rd e şle ri H âlid ile S a îd ’e

söylediği şiiri ve H âlid ’iıı b u n a k a rş ı cev âb ı

E b â n b. S a îd b. el-A s k a rd e şle ri A m r ve H alid, m ü s lü m a n o l­

d u k la rın d a şu a ş a ğ ıd a k i şiiri söyledi. (O n la rın b a b a sı S aîd b. el-Â s
T âif’in b u c a k la rın d a n Z u re y b e d en ilen y e rd e b ıra k tığ ı b ir m a l y o lu n ­
d a öldü.)
il u , y f ¿ /ji ı j ü ji____rm) a \ t ş

y Uıljtcl y ^ *j L ^ j 1*1. _LıU #LJJÎ WlUI

«Keşke Zureybe’dcki ölü hazır bulunsaydı Amr ve Ilâlid’in dinde

yaptıkları yalanı görseydi.
Onlar kadınlar misali bize itaat ettiler ve sonra bize kile kuran düş­
manlarımıza yardım ettiler.»

H alid b. S aid de b u n a k a rş ı şöyle ce v a p v e r d i :

’j j û L şiüii JA ji V/ K - J f 1*1 JA U ¿A

t;: vı ıiı '¿ ¡ Ş

„ '•t - f s >."•• • •» , _ „
tS-Ü' (Jp (3t' ) ¿Azs.
«Kardeş; ama ne kardeş!
Ben onun ırzına söven falan değilim, o da kötü söz söylemekten geri
duran değildir.
İşleri üzerine ağırlaştığında, «keşke Zureybe’deki ölü hayat bulsaydı,»
diyor.
Geçen o ölünün yolunu bırak.
Daha yakınma gel.
O anılmaya daha muhtaçtır.»

B ir d e M u a y k ib b. Ebi F a tım a vardı. Bu, Ö m e r b. E l-H a ttâ b z a ­

m a n ın d a , Beyt-i M al-i M ü slim in ü z e rin e h a z n e d â r idi. S a id b. el-Â s’ın
s o y u n a m e n su b d u . Y ine E b û M û sâ el-E şari A b d u lla h b. K ays d a v a r ­
d ı k i b u U tb e b. R ab ie b. A bd-i Ş em s so y u n u n h a lifi idi. B u n la r d ö r t
k işid ir.

B eni E sed’d en

B eni E sed b. A bdil-U zza b. K u sa y ’d a n : E sved b. N evfel b. H uvey-

lid v ard ı. B ir kişid ir.
8 8İRET-1 İBN-1 HİŞAM

B eni A b d i'd d a r'd a n

B eni A b d i’d d a r b. K u sa y 'd a n : C eh m b. K ay s b. A bd-i Ş ü ra h b ll

v ard ı. O n u n la b irlik te iki o ğlu A m r b. C eh m ve H u ze y m e b. C eh m
ve h a n ım ı Ü m m -ü H erm e le b int-i A b d i’l-Esved v ard ı. Bu k a d m v e iki
oğlu, H ab e ş to p r a k la r ın d a öldü. B ir kişid ir.

Benî Z ü h re ’d en

Beni Z ü h re b. K ila b 'd a n : Â m ir b. Ebi V e k k a s ve U tb e b. M es’ud

v ard ı. U tbe, H ü ze y l’d e n o lu p Beni Z ü h re ’n in h a lifid ir. İki k işid irler.

B enî T ey m 'd e n

Beni Teym b. M ü rre b. K â b ’d e n : H â ris b. H alid b. S a h r v ard ı.

O n u n la b e r a b e r h a n ım ı R a y ta b in t-i H a ris b. C ü b e y le d e v ard ı. Bu
k a d ın H ab e ş to p r a k la r ın d a öld ü B ir kişidir.

B enî C u m e h 'd e n

Beni C u m e h b. A m r b. H u sa y s b. K â b 'd e n : O sm a n b. R abie b.

Ü h b a n v ardı. B ir kişidir.

Benî S e h m ’den

Beni S eh m b. A m r b. H u say s b. K â b ’d en : M eh m iy y e b. C ez’ v a r ­

dı. Bu, Benî Z ü b e y d 'd e n olu p Benî S e h m 'in h alifid ir. R e sû lu lla h (Saİ-
la lla h ü A leyhi ve Sellem ) on u , m ü s lü m a n la rın h u m u s (25)u n u n b a ­
ş ın a k o y m u ştu ! B ir kişidir.

Beni A d iy 'd en

Beni A diyy b. K âb b. L u ey ’d e n : M a ’m e r b. A b d illa h b. N ad le v a r ­

dı. Bir kişid ir.

B eni  m ir’d en

Beni A m ir b. L ueyy b. G a lib ’d e n r E bû H âtıb b. A m r b. Abd-i

Ş em s ile M âlik b. R ab ie b. K ays b. A bd-i Ş em s v ard ı. M â lik ile b ir ­
lik te k a rısı A m re b int-i S a di b. V e k d â n b. A bd-i Ş em s d e v ard ı. İki
k iş id irle r

(2) Ganimetin beşle biri.

 HA BEŞİSTAN’DAN GELEN D İĞ ER M UHACİRLER 9

B enî H â ris'd e n

B eni H â ris b. F ih r b. M â lik ’d e n : H â ris b. A bd-i K ays b. L ak it v a r ­

dı. B ir kişid ir. O n la rla b irlik te , o ra d a ölen m ü s lü m a n la n n k a d ın la rın ­
d a n b ir ta k ım k a d ın la r d a o ik i gem iy e b in d irilm işti.

Ü m e y y e 'n in gem iye b in d ird ik le rin n s a y ıla n

A dı y u k a r d a g eç en ler, N e c â şi’nn, A m r b. Ü m ey y e el-D am ri ile b ir ­

lik te ik i gem iy e b in d ird iğ i k im se le rd ir, tk i g e m in in içinde R e sû lu lla h
(S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’e g e le n le rin h ep si on a ltı kişi idi.

H A BEŞİSTA N ’DAN GELEN DİĞER MUHACİRLER

H a b e ş is ta n 'a h ic re t e d ip d e o ra d a n a n c a k B ed r v a k ’a s ın d a n so n ­
r a g e le n le r v ardı. O n la r, N e c â şi'n in g ö n d e rd ik le rin d e n ö n ce g elm iş­
tiler. B ir kısm ı d a H a b e ş is ta n ’d a ölm ü ştü . B e d ir’d e n so n ra g e le n le r
v ey a H a b e ş is ta n ’d a ö le n le r ş u n la r d ır :

B eni Ü m ey y e'd en

B eni Ü m eyye b. A bd-i Ş em s b. Abd-i M e n â f 'd a n : U b ey d u llah b.

C a h ş b. R iâb el-Esdi v ar. H u ze y m e’n in E sd 'in e m e n su p tu r; Beni Ü m e y ­
y e b. A bd-i Ş em s'in h a fifid ir ve o n u n la b e r a b e r h an ım ı Ü m m -ü H a-
b îb e b in t-i Ebi S ü fy a n ve kızı H ab ıb e b in t-i U b e y d u lla h v ard ı. Ü m m -ü
H a b ib e b in t-i Ebi S ü fy a n b u H ab ib e ile k ü n y e le n ird i. Ü m m -ü H ab i-
b e’n in ism i R em le’dir.

lbn-i C a h ş'ın H a b e ş is ta n 'd a H ıristiy a n lık d in in e g irm esi

ve Resulullah'uı onun hanımı ile evlenmesi
Bu U b ey d u llah b. C ahş, m ü s lü m a n la rla b irlik te m u h a c ir o la ra k
çıktı. H a b e ş to p r a k la r ın a g elin ce o r a d a n a s ra n ile ş ti ve İs lâ m ’d a n a y ­
rılıp u z a k la ştı. O ra d a n a s râ n i o la ra k öldü.

R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) d e o n d a n s o n ra o n u n

k a rısı Ü m m -ü H ab ib e b in t-i Ebi S ü fy a n b. H a rb ile evlendi.

İ b n -i'!s h â k şöyle d e d i :
B a n a M c h a m m e d b. C a fe r b. Z übeyr, U rv e ’d e n n a k le n o n u n şö y ­
le d e d iğ in i h a b e r v e r d i :
10 SİR E T -l İB N -t HİŞAM

U b e y d u lla h b. C ahş, m ü s lü m a n la r la b irlik te m ü s lü m a n o la ra k çı­

k ıp g itti. H ab e ş to p r a k la r ın a g eld iğ i z a m a n N a s â ra d in in e g ird i. Re-
s û lu lla h C Sallallahü A leyhi ve S e lle m l’in a s h a b ın d a n m ü s lü m a n la ra
r a s tla d ığ m d a şöyle d iy o r d u :
Biz g ö zlerim izi açtık; siz ise h e n ü z g ö rm eğ e ça b a lıy o rsu n u z . H e­
n ü z y a v r u la r g ib i g ö rü y o rsu n u z .

İbn-i İsh â k şöy le d e d i :

B ir d e K ays b. A b d u lla h v ard ı. Bu, Benî Esed b. H u ze y m e'd en b ir
ad a m d ır. Bu, Ü m m -ü H ab ib e ile b irlik te o la n Ü m ey y e b in t-i K ay s'ın
b ab a sıd ır. V e o n u n h a n ım ı B erek e b in t-i Y esa r v ard ı. Bu E bû S ü fy a n
b. H a rb 'in â z a d lı c a riy e sid ir. Bu iki k a d ın U b e y d u lla h b. C a h ş ’ın ve
Ü m m -ü H a b ib e b in t-i Ebi S ü fy a n ’ın s ü t a n n e le ri id iler. K ay s b. A b ­
d u lla h H ab e ş to p r a k la r ın a h ic re t e ttiğ i za m a n , U b e y d u lla h ile Ü m m -i
H a b ib e s ü t a n n e le ri o la n o iki k a d ın ı (Ü m eyye b in t-i K ay s ile B erek e
b in t-i Y esar'ı) b e ra b e rle rin d e g ö tü rd ü le r. B enî Ü m ey y e’d e n y aln ız bu
ik i k işi v ard ı.

B eni E sed 'd e n

Beni E sed b. A bdil-U zza b. K u sa y ’d a n : Y ezid b. Z em ea b. Esved

b. M u tta lib b. E sed v ard ı. Bu, H ü n e y n g ü n ü n d e R e sû lu lla h (S allalla-
h ü A leyhi ve S ellem ) ile b irlik te ik e n şe h id edildi. B ir d e A m r b.
Ü m eyye b. H a ris b. E sed v ard ı. B u H ab eş to p r a k la r ın d a öldü. B u n ­
la r ik i kişid ir.

Beni A b d i'd d a r'd a n

Beni A b d i’d d a r b. K u sa y ’d a n : E b u r-R u m b. U m e y r b. H aşim b.

A bd-i M e n a f b. A b d i’d d a r v ard ı. B ir de F ira s b. N a d r b. H a ris b. K e­
lede b. A lk am e b. A b d ’i M e n af b A b d i'd d a r v ardı. B u n la r ik i k işid ir.

B eni Z ü h re ’d en

B eni Z ü h re b. K ilab b. M ü r re ’d en .- M u tta lib b E z h e r b. A bd-i A vf

b. A bd b. H a ris b. Z ü h re ve o n u n la b irlik te h a n ım ı R em le b in ti Ebi
A v f b. D u b ey re b. S u a y d b. S a ’d b. S eh m b u lu n u y o rd u . M u tta lib H a ­
b eş y u rd u n d a öldü. H an ım ı R em le o r a d a o n d a n A b d u lla h b. M u tta-
lib 'i d ü n y a y a g etird i. Şöyle d e n ilird i:
«A bdullah,, b a b a s ın a isla m d a v a ris o la n ilk ad am d ır.»
O n la rd a n b ir k işi vardı.
 HABEŞİSTAN DAN GELEN D İĞ ER MUHACİRLER 11

Beni T eym ’d e n

B eni T eym b. M ü rre b. K âb b. L üeyy’d e n : A m r b. O sm a n b. A m r

b. K âb b. S a d b. T eym v ard ı. K ad isiy y e’de S a 'd b. E bi V ek k â s ile b ir ­
lik te b u lu n d u ğ u s ıra d a k a ti edildi. B ir kişid ir.

B eni M a h zu m ’d a n

B eni M ah zu m b. Y a k a z a b. M ü rre b. K â b ’d a n : H e b b â r b. S ü fy a n
b. A bdil-E sed v ardı. Ş am to p ra k la rın d a n E cn â d in 'd e, E bû B ek r (Ra-
d iy a lla h u a n h i ’in h ila fe ti s ıra s ın d a k a ti edildi. B ir d e o n u n k a rd e ş i
A b d u lla h b. S ü fy a n v ard ı. Bu ise Ş a m ’d a Y e rm u k (v ak ası) y ılın d a,
Ö m e r b. e l-H a tta b (R a d iy a lla h u a n h ) 'in h ila fe ti sıra s ın d a k a ti ed il­
di. O n u n o r a d a k a ti o lu n u p o lu n m a d ığ ın d a şü p h e ed ilir. Y ine Hi-
şa m b. E bi H uzeyfe b. M u ğ ire v ard ı. B u n la r ü ç k işid irler.

Beni C u m e h ’d en

B eni C u m eh b. A m r b. H u say s b. K â b ’d a n : H atıb b. H a ris b. M a-

m e r b. H u b ey b b. V eh b b. H ü zâ fe b. C u m eh ve o n u n ik i o ğ lu Mu-
h a m m e d ve H a ris v ard ı. O n u n la b iriik te h a n ım ı F a tım a b in ti M ü-
cellel v ard ı. H a tıb o r a d a m ü slü m a n o la ra k öldü. O n u n h a n ım ı v e
iki o ğ lu — ki bu k a d ın o ik i o ğ lu n u n d a a n a s ıd ı r — iki g e m id e n b i­
ris in d e geldiler. Bir d e o n u n k a rd e şi H a tta b b. H a ris ve o n u n la b ir ­
lik te k a rıs ı F ü k ey h e b int-i Y esa r vardı. H a tta b o r a d a m ü s lü m a n o la ­
r a k öldü. O n u n k a rısı F ü k e y h e ik i g em id en b irisiy le geldi. S ü fy a n
b. M a m e r b. H ab ib ve o n u n ik i oğlu C ü n a d e ve C a b ir d e v ard ı. O iki
o ğ u lu n a n a s ı H asen e, (3) S ü fy a n ile b irlik te idi ve o iki o ğ u lu n a n a
b ir k a rd e ş le ri Ş ü ra h b il b. H a se n e v ard ı. S ü fy a n öldü. O n u n ik i o ğ lu
C ü n a d e ve C â b ir d e Ö m e r b. el-H a tta b R a d iy a lla h u a n h ’in h ila fe ­
tin d e ö ld ü le r. B u n la r a ltı k işid irler.

Beni S e h m ’d e n

B eni S eh m b. A m r b. H u say s b. K â b ’d e n : A b d u lla h b. H a ris b.

K ay s b. A diyy b. S a d b. S eh m eş-Ş air v a rd ı. A b d u lla h , H ab e ş y u r ­
d u n d a öldü. K ays b. H ü z a fe b. K ays b. A diyy b. S a ’d b. S eh m d e v a r-

(3) Bu ibare, Îstiâb’da İbn-i tshak'dan naklen şöyle yazılıdır: «Onunla

birlikte onun iki oğlu Cabir b. Süfyan ve Cünâde b. Süfyan ve hanımı Hasene
vardı. Bu kadın o iki oğlun anasıdır.»
12 S İR E T Î İBN-1 HÎŞAM

dı. Y ine E bû K ays b. H a ris b. K ays b. A diyy b. S ad b. S eh m d e v a r ­

dı.

E bû K ays Y em â m e g ü n ü n d e E bû B ekr es-S ıddık (R a d iy a lla h u

a n h ) 'in h ila fe ti s ıra s ın d a k a ti edildi. A b d u lla h b. H u z a fe b. K ays b.
A d iy y b. S ad b. S eh m de v ard ı. Bu, R e sû lu lla h (S a lla lla h u A ley h i ve
S e lle m l’in K is râ ’y a g ö n d erd iğ i elçisidir. V e H aris b. K ay s b. A diyy de
b u lu n u y o rd u . B ir d e M a m e r b. H a ris b. K ays b. A d iy y v ard ı. V e B işr
b. H a ris b. K ay s b. A diy de v ard ı. O n u n Beni T e m im 'd e n o lan , k e n ­
d isin e S aîd b. A m r d e n ile n a n a -b ir k a rd e ş i de v ard ı. Bu E c n â d in ’de
E b û B e k r C R adiyallahu a n h ) ’in h ila fe tin d e k a ti edildi.
S a id b. H â ris b. K ays, Y e rm û k se n e sin d e Ö m e r b. H a tta b (R a­
d iy a lla h u a n h ) ’in h ila fe tin d e k a ti edildi.

S â ib b. H â ris T âif’d e R e sû lu lla h (S a lla lla h u A ley h i ve Sellem )

ile b irlik te b u lu n d u ğ u b ir s ıra d a y a ra la n d ı. Fihl (4) g ü n ü n d e Ö m er
b. H a tta b (R a d iy a lla h u a n h ) 'in h ila fe tin d e k a ti edildi. H a y b e r g ü ­
n ü n d e k a ti ed ild iğ i de sö ylenir. O n d a şü p h e edilir. B ir d e U m ey r b.
R iâb b. H u ze y fe b. M ihşem b. S ad b. S e h m v ard ı. Bu, H alid b. V elid
ile b irlik te A yn-i T e m r'd e b u lu n d u ğ u b ir s ıra d a k a ti edildi. Y em â m e’-
d e n d ö n ü şü E bû B e k r (R a d iy a lla h u a n h ) 'in h ila fe tin d e d ir. B u n la r on
b ir k işid irler.

B eni A d iy y ’d en

B eni A diyy b. K âb b. L u ey y ’d e n : U rve b. A b d i’l-U zzâ b. H ü r-

s â n b. A vf b. U beyd b. U veyc b. A diyy b. K âb v ard ı. Bu, H ab e ş y u r ­
d u n d a öldü. B ir de A diyy b. N a d le b. A bdil-U zzâ b. H ü rs a n v ard ı.
B u d a H ab e ş y u r d u n d a öldü. B u n la r iki k işidir.

Ö m e r’in N u 'm a n ’ı M e y sa n ’ın ü z e rin e a m il (vali)

ta y in etm esi so n ra d a o n u az le tm e si

A diyy ile b e r a b e r oğ lu N u m a n b. A diyy de v ard ı. N u m an , H a ­

b eş y u r d u n d a n g elen m ü s lü m a n la r la b irlik te geld i Ö m e r b. el-H at-
t â b ’ın h ila fe ti z a m a n ın a k a d a r h a y a tta kaldı. O n u B a sra to p ra k la rın ­
d a n M eysan ü z e rin e am il ta y in etti. N u m a n şu şiiri s ö y le m iş tir :

(4) F ih l: Şam’da bir mevkidir ki orada miislümanlar için Rum'la bir

sava; oldu. Fihl günü Dimeşk’in fethinden bir yıl sonra olmuştu (Mucem
el-Buldan’a b ak ).
 HABEŞİSTAN’DAN GELEN D İĞ ER M UHACİRLER 13

J — -J tjLuC L>' ^
' \ ‘¿ ÍT) •*-' k ' ' (T>' - l '- -V ' * . . , ' ,
J* Jr ****)) +m
J Ûf}*> tij
[¿II > -------- L ^ \ j â l t v / J i l ı z ' f o j í x c J ' o¡¿

f V : iı

«Acaba, gihcl ban kocastntrı bardak ve testi ile

su verdiğini biliyor ınu.J
istediğimde kiiyün işlerini iyi bilenler ve rakkaseler her
ayak üzere diz çökerek bana şarkı söylerler.
E y kadın eğer benim içki arkadaşım olursan, bana
büyük kab He içir, kırılmış küçük kab ile değil.
Belki de bizim yıkılmış yüksek binada içki meclisi kurmamız
Enıirül-Müminin’in hoşuna gitmez.» ( S)

Ö m e r o n u n b e y tle rn i h a b e r a lın c a şöyle d e d i :

«V allahi, b u ben im h o şu m a gitm ez. K im o n u n la k a rş ıla ş ırs a b e ­
n im o n u az le ttiğ im i o n a h a b e r versin.»

N u m a n o n u n y a m n a g eldiği z a m a n o n d a n ö z ü r diled i v e şöyle

d e d i:
— V a lla h i y a E m irel-M üm inin, söylediğim h a b e ri s a n a g elen şe y ­
le rd e n h iç b irin i şim diye k a d a r a s la işlem edim , f a k a t b en b ir şâ irim ,
boş lâ f la r b u ld u m . Ş â irle r gibi b ir şe y ler söyledim .

Ö m e r de o n a şöyle d e d i :
— A lla h ’a y e m in e d e rim ki, sen b u n la rı sö y le d ik te n s o n r a ben
h a y a tta kald ığ ım m ü d d e tç e h iç b ir a m illik te ben im am ilim o la m a z ­
sın.
B eni A m ir’d en

B eni A m ir b. Lüeyy b. G alib b. F ih r ’d e n : S elit b. A m r b. A bd-i

Ş em s b. A bd-i V ü d d b. N a s r b. M âlik b. H isl b. A m ir v ard ı. Bu, Re-
s û lu lla h (S a lla lla h u A leyhi ve S e lle m l’in Y e m â m e ’deki H evze b. Ali
el-H a n e fi’ye g ö n d erd iğ i elçisi idi. B ir kişid ir.

(5) Bu beytleri Kuman, kendi karısı için yazmıştır. Karısına kendisiyle

gitmesini istemiş fakat kadın kabul etmemiştir.
14 SİRET-1 İBN-1 HİŞAM

Beni H â r is ’d en

Beni H a ris b. F ih r b. M a lik ’d en : O sm a n b. A bd-i G a n m b. Z ü h ey r

b. Ebi Ş ed d âd ve S a d b. A bd-i K ay s b. L ak it b. A m ir b. Ü m ey y e b. Za-
rib b. H a ris b. F ih r ve ly a z b. Z ü h e y r b. Ebi Ş e d d a d v ard ı. B u n lar
ü ç k işid ir.

B e d ir’d en g e ri k a lıp k a tılm a y a n la rın ve R e sû lu lla h (S a lla lla h u

A ley hi ve S e lle m l’in y a n ın a M e k k e ’d e ik e n g elm ey ip o n d a n so n ra
g e le n le rin ve N e c a şi'n in iki g em iy e b in d irm e d iğ i k im s e le rin h ep si
o tu z d ö rt k işid ir.

H ab e ş y u r d u n d a ö le n ler

O n la rd a n ve o n la rın ç o c u k la rın d a n H ab eş y u r d u n d a ö le n lerin

c ü m le sin in isim le ri ş u n la r d ı r :

A bd-i Ş em s’d en

B eni A bd-i Ş em s b. Abd-i M e n a f'd a n : U b e y d u lla h b. C a h ş b. R iab

v a rd ır. Bu, B eni Ü m ey y e’n in h a lifid ir. H ab e ş y u r d u n d a n a s ra n i o la ­
r a k öldü.

B eni E sed 'd e n

B eni E sed b. A bdil-U zza b. K u sa y ’d a n : A m r b. Ü m ey y e b. H aris

b. E sed v ard ı.

Beni C u m e h ’d en

B eni C u m e h ’d en : H a a tıb b. H a ris ve o n u n k a rd e ş i H a tta b b. H a ­

ris v ard ı.
B eni S e h m ’d en

B eni S e h m b. A m r b. H u say s b. K â b ’d e n : A b d u lla h b. H a ris b.

K ays v ardı.

B eni A d iy ’d en

Beni A diyy b. K âb b. L ü eyy’d e n : U rv e b. A b d il-U zza b. H ü rs a n

b. A vf ve A diyy b. N ad le vardı.
H epsi y ed i kişid ir.
 HABEŞ YURDUNA H İCRET EDEN M UHACİRLER 15

O n la n n ç o c u k la rın d a n

O n la rın ç o c u k la rın d a n Beni T eym b. M ü r r e ’d en : M u sa b. H a ris b.

H alid b. S a h r b. A m ir v ard ı. Bu b ir kişid ir.

H ab e ş y u r d u n a h ic re t e d e n k a d ın la r

H ab e ş y u r d u n a h ic re t e d e n k a d ın la r d a n g eri g e le n le r ve o r a d a
ö le n le rin h ep si o n a ltı k a d ın d ır. O k a d ın la rın o r a d a d o ğ a n k ız la n b u ­
n u n d ışın d ad ır. B u n la rd a n g e le n le r ve o r a d a ö le n le r ve k e n d ile riy le
b irlik te g ö tü rd ü k le ri ş u n l a r d ı r :

K u re y ş'd e n

K u re y ş ’den, Beni H â ş im 'd e n : R uk iy y e b in ti R esû lillah (S a llalla-

h u A ley h i ve S e lle m l’dir.

B eni Ü m ey y e’d en

B eni Ü m ey y e’d en : Ü m m -ü H ab ıb e b in ti Ebi S ü fy a n v ard ı. O n u n ­

la b irlik te kızı H ab ib e v ard ı. Ü m m -ü H abibe, kızı H a b ib e ’yi M e k k e’­
d en g ö tü rd ü ve k en d isiy le b irlik te o n u M e k k e’ye g eri g etird i.

B eni M a h z u m 'd a n

B eni M a h z u m ’d a n : Ü m m -ü S elem e b in ti Ebi Ü m ey y e v a rd ır.

Ü m m -ü S elem e, E bû S ele m e’d en o la n kızı Z e y n e b ’i k en d isiy le b e r a ­
b e r g etird i. Z eynep H a b e ş is ta n ’d a d o ğ m u ştu .

Beni T ey m ’d en

B eni T eym b. M ü rre 'd e n : R a y ta b in ti H a ris b . C ü b ey le v ard ı. Bu

k a d ın y o ld a öldü. Bu k a d ın ın iki kızı d a v ard ı. Bu k ızları o r a d a d ü n ­
y a y a g e tirm işti. Â işe b in t-i H a ris ve Z eyneb b in ti H aris de v ard ı.
B u n la rın v e o n la n n k a rd e ş le ri M u sa b. H a ris y o ld a iç tik le ri b ir s u ­
d a n ö ld ü le r. Bu Z ey n eb ’in o r a d a d o ğ u rd u ğ u b ir kızı o ra d a n geldi.
Z ey n e b ’in b u k ız ın d an b a ş k a b ir ço cu ğ u h a y a tta k alm ad ı. Bu k ızın
ism i F â tım a ’dır.

B eni S eh m 'd en

Beni S eh m b. A m r’d a n : R em le b in t-i Ebi A v f b. D u b ey re v ard ı.

16 SİRET-1 İBN-1 HİŞAM

B eni A d iy y ’d en

Beni A diiy b. K â b 'd a n : L eylâ b in t-i Ebi H esm e b. G a n im v ard ı.

B eni A m ir’d en

Beni A m ir b. L ü e y y 'd e n : Ş ev d e b in t-i Z em ea b. K ays, S eh le b in ti

S ü h ey l b. A m r, M ücellel’in b ir kızı, A m re b in t-i S ad i b. V ek d a n , Ü m m -
ü K ülsum b in ti S ü h e y l b. A m r v ard ı.

G a rip A ra p la rd a n

A ra b ’ın g a r ib l e r in d e n : E sm a b int-i U m eys b. N u m a n el-H asa-

m iyye, F a tım a b in t-i S a fv a n b. Ü m ey y e b. M u h a rriş el-K inâyiye, Fü-
k e y h e b int-i Y e sa r ve B ereke b in ti Y e sa r ve H a se n e v a rd ı k i b u H a-
se n e Ş ü re h b il b. H a se n e 'n in a n a sıd ır.

M UH ACİRLERİN H A BEŞİSTA N 'D A K İ ÇOCUKLARI

H ab e ş y u r d u n d a d o ğ an ç o c u k la rın ın isim leri ş u n la r d ır :

B eni H â şim 'd e n

Beni H â şim ’d e n : A b d u lla h b. C a fe r b. Ebi T alib v ard ı.

A bd-i Ş em s’d en

B eni A bd-i Ş em s’d e n : M u h a m m e d b. Ebi H uzeyfe, S aîd b. H âlid

b. S aid ve o n u n kız k a rd e şi E m eh b in t-i H alid v ard ı.

Beni M a h z u m ’d a n

B eni M a h z u m ’d a n : Z ey n eb b in t-i Ebi S elem e b . E sed v ard ı.

B eni Z ü h re 'd e n

Beni Z ü h re ’d e n : A b d u lla h b. M u tta lib b. E zh e r v ard ı.

B eni T ey m ’d en

Benî T e y m ’d e n : M u sâ b. H a ris b. H alid ve o n u n kız k a rd e ş le ri

A işe b in t-i H aris, F a tım a b int-i H a ris ve Z eyneb b in t-i H a ris vardı.
 KAZA U M RESİ 17

E rk e k ç o c u k la r

O n la r d a n beş e rk e k v a rd ı. B u n la r : A b d u lla h b. C a fe r, M u h am -
m e d b. E bi H uzeyfe, S a id b. H alid, A b d u lla h b. M u tta lib v e M u sa b.
H aris.

Kız ç o c u k la r

K a d ın la rd a n b eş ta n e v a r d ı :
E m e b ln t-i H alid, Z ey n e b b int-i Ebi S elem e, ve H a ris b. H alid b.
S a h r 'm k ız la rı A işe, Z ey n e b ve F a tım a ’dır.

K AZA U M RESİ
(H. Y edinci se n e n in Z u lk a d esin d e )

R e sû lu lla h 'ın Z ilk a d ed e u m re y a p m a k ü z e re g itm esi

İb n -i ls h a k d ed i k i :
R e sû lu lla h (S a lla lla h u A leyhi ve S ellem ) H a y b e r’d e n M e d in e'y e
d ö n d ü ğ ü n d e o r a d a R ebiülevvel, R e b iü la h ır, C u m a d i’l evvel, C u m a-
d i’l a h ir, R eceb, Ş&ban, R a m a z a n ve Ş evval a y la rın ı ik a m e t etti.

B u a r a d a (S a lla lla h u A leyhi ve S ellem ), m ü fre z e le ri g a z v e le re

g ö n d e riy o r ve se riy y e le r te rtib ediy o rd u . S o n ra Z ilk ad e a y ın d a k e n ­
d isin i m ü ş rik le rin u m re d e n m e n e tm e le rin e k a rşılık o n u n y e rin e (b ir
se n e so n ra ) a y n ı a y d a k a z a u m re sin i y a p m a k ü z e re y o la çıktı.

İbn-i E z b a t M edine ü z e rin d e

M e d in e ü z e rin e d e U v ey f b. E z b a t ed-D ili’yi âm il (vali) kıldı. (6)

B u u m re n in K ısas U m resiy le isim le n d irilm e sin in seb eb i

O n a K ısas U m resi d en ilir. Ç ü n k ü m ü ş rik le r R e su lû lla h (S a lla l­

la h u A ley h i ve S e lle m )'i H. altın c ı se n e n in h a r a m a y ın d a Z ilk ad ed e
m e n e ttile r. R e sû lu lla h (S a lla lla h u A leyhi ve S ellem ) d e o n la rd a n

(6) Vâkidi’ye göre, Medine üzerine âmil kılınan, Ebû Rühm’dür.

tbn-i H işam — C. : 4 - F . : 2
18 SİR E T -Î İB N -l H İŞA M

k ısa s aldı ve h ic ri yedinci se n e iç in d e m e n edildiği h a r a m a y ın d a (Zil­

k a d e d e ) M e k k e ’y e g irdi. (7)

İbn-i A b b â s 'd a n riv a y e t ed ild iğ in e g ö r e : A lla h b u h u s u s ta şu

â y e tin i in z a l b u y u r d u :

« H u ru m a t ( ih ra m la r) t a k ısa s vard ır.»

tik in o n u n la b irlik te m e n o lu n a n m ü s liim a n la n n d a

u m re y e ç ık m a la rı

İbn -i ts h a k d ed i k i :
İşte o u m re sin d e , (8) k en d isiy le b irlik te m e n o lu n m u ş m ü slü m a n -
l a r d a o n u n la b irlik te çık tıla r. S e n e H. yed in ci se n e idi. M ek k e h a l­
k ı b u n u iş ittik le ri z a m a n o r a d a n çık tıla r. K u re y ş k e n d i a r a la r ın d a
şöyle k o n u şu y o rla rd ı.
M u h a m m e d ve o n u n a s h a b ı g ü ç lü k m e ş a k k a t v e şid d e t iç e risin ­
d ed irler.

S afft ile M erve a r a s ın d a h e rv e le 'n in se b eb i

İbn-i İs h a k şöyle d e d i : B a n a ith a m etm ed iğ im b ir k im se İbn-i

A b b a s’d a n n a k le n o n u n şöyle d e d iğ in i h a b e r v e r d i :
M ü ş rik le r D âr-i N ed v e y a n ın d a o n a ve o n u n a s h a b ın a b a k m a k
için s a f tu ttu la r . R e sû lu lla h (S a lla lla h u A leyh i v e S ellem ) m escid e
g irin c e rid a siy le iz tib a e tti (9) ve s a ğ p a z u sın ı ç ık a rd ı. S o n r a :
«Bu g ü n k u v v e t g ö ste rip m ü ş rik le re d e h ş e t v e re n k işile r A llah 'ın
r a h m e tin e m a z h a r o lsunlar.» dedi. S o n ra r ü k n ü istila m e tti ve h er-
vele y a p a r a k (10) çıktı. O n u n la b irlik te a s h a b ı d a h e rv e le y ap ıy o rd u .

(7) Bu umreye: Kaziyye umresi ve Sulh umresi de denilir. (Şerh-i Me-

vâhib’e bak).
(8) Müslümanların sayısı, kadın ve çocuklar hariç, iki bin idi.
(9) İztibâ’ ridasınm bir kısmını sağ kolunun altından alması ve onun
ucunu sol omuzunun üzerine atmasıdır.
(10) Hervele : Yürümenin üstünde koşmanın altında bir yürüyüştür.
 İBN-İ REVA h A’NIN ÜRCÜZE SÖYLEM ESİ 18

T a K âb e o n u n la a s h a b ı a r a s ın d a kaldı. S o n ra R ü k n -i Y em â n ly i is ti­
la m e tti. Y ü rü d ü ve R ü k n -i E svedi istila m e tti. S o n ra a y n ı şe k ild e ü ç
ta v a f ta h e rv e le y ap tı. S a ir ta v a f la r d a ise n o rm a l y ü rü d ü , İbn-i A b-
b â s şöy le d iy o r d u :
M illet h e rv e le n in k e n d ile rin e lazım g elm ed iğ in i za n n e d iy o rla rd ı.
Ç ü n k ü , R e sû lu lla h (S a lla lla h u A leyhi ve S ellem ) o h e rv e le y i a n c a k
K u re y ş’in k ü ç ü k to p lu lu ğ u z a if g ö rm e le rin e k a r ş ı b u n u yap m ıştı! N i­
h a y e t V e d a h ac cın ı y a p tığ ı z a m a n o h e rv e le y e d e v a m e tti v e böylece
s ü n n e t o şe k ild e d e v a m etti.
İb n -i Rev&he’n in R e sû lu lla h ’ın d e v e sin i y e d e re k
ü rc û z e sö ylem esi

İb n -i İs h a k şöyle d e d i :
B a n a A b d u lla h b. Ebi B e k r şu h a b e r i v erd i. R e sû lu lla h (S alllal-
la h u A ley h i v e S ellem ) işte o u m re d e M e k k e'y e g ird iğ in d e , A b d u lla h
b. R e v â h e o n u n d e v e sin in y u la rın d a n tu tm u ş şöyle d iy o r d u :

*Ey küffâr oğullan, AUah'm yolundan çekiliniz, çekiliniz ki

bütün hayır Onun elçisindedir.
E y Rabbim ben o elçinin sözüne iman ediyorum,
Allah'ın kabulünü onun kabulünde bilirim.
Biz sizinle onun tevili için savaştık.
Nitekim , daha önce onun tenzilinin inkârına karşı sizinle savaşmıştık.
Bir vuruşla ki o, başı boyundan götürür,
dostu da dosttan unutturur.»

İb n -i H işâ m d ed i k i :
«Biz sizin le o n u n tevili için savaştık» sözü b e y itle rin so n u n a k a ­
d a r (11) A m m a r b. Y â sir’e â id d ir. O n la rı S ıffın d e sö y lem iştir. Bu-

(11) Yani Sıffin gününde Ammar b. Yâsir’in kati ediliş gününde.

20 8İR E T -Î ÎBN -I H İŞAM

n u n delili ise ib n -i R e v âh e a n c a k m ü ş rik le ri k a s d e d e r. M ü ş rik le r ise

te n zili (y a n i K u r ’â n -ı K erim in in d irilm e sin i) i k r â r e d ip o n u ta n ım a z ­
la r. H a lb u k i a n c a k te n z ili i k r a r e d e n k im s e le rle te v il iç in sa v aşılır.

R e sü ln lla h ’ın M ey m ü n e ile e v le n m e si

İbn-i İs h a k şöy le d e d i :
B an a, E b a n b. S a lih ve A b d u lla h b. Ebi N e c îh ’in , A tâ b. Ebi Ri-
b a h ve M ü c a h id E b il-H accac’d a n n a k le tm e siy le o n la n n d a İb n -i A b -
b â s ’d a n n a k le tm e siy le şöyle h a b e r v e r d i :
R e sû lu lla h (S a lla lla h u A ley h i ve S ellem ) işte b u se fe rin d e ih-
ra m lı ik e n H â r is ’in kızı M e y m û n e ile evlendi. O n u o n a n ik â h la y a n
k im se ise A b b â s b. A b d u lm u tta lib idi.

İbn-i H işâ m d ed i k i :
M ey m û n e, işini k ız k a rd e şi Ü m m -ü F azla h e v a le e tti. Ü m m -ü F azl
ise A b b a s’ın n ik â h ı a ltın d a idi. Ü m m -ü Fazl d a o n u n işin i A b b a s 'a
h a v â le etti. O d a on u M e k k e ’d e R e sû lu lla h (S a lla lla h u A ley h i ve
S e lle m )'e n ik â h la d ı. R e sû lu lla h (S a lla lla h u A ley h i v e S e lle m )’in y e­
r in e o n a d ö rty ü z d irh e m m e h ir v erd i.

R e sû lu lla h 'ın M e k k e'd en ç ık m asın ı ta le b e tm e k ü z e re

K u re y ş’in H u v e y tib i o n a g ö n d e rm e le ri

İb n -i İs h a k şöyle d ed i .-
R e sû lu lla h (S a lla lla h u A leyhi ve S ellem ) M e k k e ’d e ü ç g ü n k a l­
dı. Ü çü n c ü g ü n d e o n a K u re y ş ’d e n b ir c e m a a t ile H u v e y tib b. A bdil-
U zza b. Ebi K ays b. A bd-i V ü d d b. N a s r b. M âlik b. H isl geldi.

K ureyş, R e sû lu lla h (S a lla lla h u A leyhi ve S e lle m )’in M e k k e’d en

ç ık a rtılm a sı işin i o n a v e rm işti. V e o n la r o n a şöyle d e d i l e r : B u ra d a a r ­
tık k a lm a v a k tin so n a e rm iş tir, b u r a d a n çık. R e sû lu lla h (S a lla lla h u
A leyhi ve S ellem ) d e şöyle d e d i :

B en b u r d a içinizde y eni e v le n d im ve sizin için y e m e k le r y a p tık

siz o n d a h â z ır b u lu n s a n ız ve b e n i b ıra k s a n ız size n e o lu r? O n la r d a
d e d ile r k i :

Bizim se n in y em eğ in i y em eğ e ih tiy ac ım ız y o k tu r, çık bizim y a n ı­

m ız d an . B u n u n ü z e rin e R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) çık ­
tı. Â zadlı kölesi E bû R â fi’i M e y m û n e 'y e b a k m a k için k e n d is in e vekil
 M U TE GAZVESİ 21

kıldı o d a o n u S e rif’e (12) g e tird i. R e sû lu lla h (S a lla lla h u A leyhi ve

S ellem ) de o n u n la o r a d a g e ıd e ğ e g ird i. S o n ra R e sû lu llah (S a lla lla ­
h u A ley h i ve S ellem ) Z ilhiccede M e d in e’ye d o ğ ru ayrıldı.

K az â u m re si h a k k ın d a n a z il o la n  yetler

İb n -i HişÂm şöyle d e d i :
E bû U b ey d e’n in b a n a h a b e r v e rd iğ in e g ö re A llah A zze v e C elle
d e R esûl ü z e rin e şu â y e ti k e rim e sin i in d i r d i :

tCi. ¿)1 ö - 1“® J^®

l 'Al
<
■ ^ 'O f & Y ) O i}^- <*

. « L y U a «ifla ö j a ¿j* J - ? *

•A n d o lsu n k i A llah, p e y g a m b e rin in rü y a s ın ın g e rç e k o ld u ğ u ­

n u ta s tik e tti k i t Ey in a n a n la r! siz, A llah d ile rse, g ü v e n için d e, b a ş la ­
rınızı tır a ş e tm iş v ey a sa ç la rın ız ı k ısa ltm ış o la ra k , k o rk m a d a n M es-
cid-i H a r a m ’a g irecek sin iz. A llah, sizin b ilm ed iğ in izi bilir. Size, b u n ­
d a n b a ş k a , y ak ın z a m a n d a b ir z a fe r v e re cek tir» . Y ani H a y b e r’d en
b a ş k a k i M e k k e’n in fe th id ir.

M U ’TE GAZV ESİ (13)

S ekizin ci se n e n in C u m a d il-u la sm d a C a fe r, Zeyd ve

A b d u lla h b. R e v â h e ’n in k a ti ed ilm e leri

İb n -i İsh a k şöyle d e d i :
R e sû lu lla h M ed in e’de Z ilhicce’n in k a la n ın d a ik a m e t etti. M u h a r­
re m , S a fe r, R ebiül-evvel v e R e b iü l-âh ir a y la r ın d a d a o ra d a k aldı. Cu-
m a d il-u la d a Ş a m ’a elçiler h e y e ti g ö n d erd i ki o n la r o r a d a k a ti ed il­
diler.

(12) Şerif Ten’î m’in yakınında bir mevkidir.

(13) Mûte : Şam’dan Belka topraklarından bir köydür. Gazvetü Ceyş’il-
ümera ismiyle de isimlenir. Çünkü müslümanlardan büyük bir ordu orada hazır
bulundu ve şiddetli çarpışmalar oldu. (Süheyli, Nihaye Şerh-i Ebi Zer ve Şerh-t
Mevahib’e bak).
22 BİRET-Î İBN-İ H tŞA M

R e su lû lla h ’u ı M u te ’y e a s k e r g ö n d e rm e si ve O ’n u n
k u m a n d a n la r ı seçm esi

İbn-i ls h a k şöyle d e d i :
B a n a M u h a m m e d b. C a fe r b. Z ü b ey r, U rv e b. Z ü b e y r’d en n a k le n
o n u n şöy le d ed iğ in i h a b e r v e r d i :
R e sû lu lla h (S a lla lla h u A ley h i ve S ellem ) H. se k izin ci sen esi Ce-
m â d il-u la s ın d a , M u ’te ’ye b ir a s k e r i b irlik g ö n d erd i. O n la rın b a ş la rı­
n a d a Z eyd b. H â ris e ’yi e m ir ta y in etti. V e şöy le d ed i .-
E ğ e r Z ey d ’e m u sib e t e riş irs e o n u n p eşin e C a fe r b. Ebi T âlib m il­
le tin ü z e rin e k u m a n d a n o lsun. E ğ e r C a fe r'e d e b ir şe y isa b e t ed e rse
o n u n p e ş in e A b d u lla h b. R e v â h e m ille te k u m a n d a n olsun.

İb n -i Rev&he’n in c e h e n n e m d e n k o rk m a s m d a n d o lay ı
a ğ la m a sı ve o n u n R e s û lu lla h için sö y led iğ i şiiri

B u n u n ü z e rin e m illet te c h iz a tla n d ıla r, s o n r a ç ık m a k iç in h a z ır ­

la n d ıla r. O n la n n sa y ısı ü ç b in k işi idi. Ç ık m a v a k itle ri g eld iğ i z a ­
m a n , m ille t R e sû lu lla h (S a lla lla h u A leyhi ve S e lle m )'in ta y in e ttiğ i
k u m a n d a n la riy le v e d a la ştıla r. A b d u lla h b. R e v âh e , R e sû lu lla h (Sa-
la lla h u A ley h i ve S e lle m )’in v e d a la ş a n k u m a n d a n la riy le b irlik te v e­
d a la ş tığ ın d a ağ lad ı. O n l a r :
— Ey İbn -i R e v âh e sen i a ğ la ta n n e d ir? O :
— B a k m b e n d e d ü n y a sev g isi y o k tu r ve size şid d e tli b ir a ş k v e
şev k im d e v a rd ır. F a k a t işittim R e sû lu lla h (S a lla lla h u A ley h i v e S el­
le m ), A lla h (A zze ve C e lle J’n in k ita b ın d a n b ir â y e t o k u y o r o n d a ce­
h e n n e m i z ik r e d iy o r :

0 V"»- viLj J p V} •

«Sizden c e h e n n e m e u ğ r a m a y a c a k y o k tu r, Bu, R a b b ln ln , y a p m a ­
y ı ü z e rin e ald ığ ı k esin le şm iş b ir h ü k m ü d ü r.»

B en b ilm iy o ru m ki o ra y a u ğ r a d ık ta n s o n r a o r a d a n n asıl çık arım .

S o n ra m ü s lü m a n la r g id e n o r d u y a şöyle d e d ile r :

«A llah size sa h ib o lsu n ve siz d en k ö tü lü k le ri b e r ta r a f e ts in ve

sizi bize s a lih le r o la ra k g e ri gön d ersin .» B u n a c e v a b e n A b d u lla h b.
R e v â h e şö y le d e d i :
 RESÛLULLAH’IN MU’TE’YE ASKER GÖ NDERM ESİ 23

J - ' j O '» \ j ~ * i *l*"

' - -O • - ^ • J •J ^ ı*- *' ^
J lLj 41**»

jij /¿ ¿ - â l ' \x ~ } J 's i. J / \ y j J l i J».

0 " ' -
*Fakat ben Rahman’dan mağfiret isterim ve kantn kaymağtm
üstüne atacak güçlü bir darbe isterim.
Veyâ Harran’ın ik i eliyle bağırsaklara ve ciğere işleyen bir
mızrak ile süratli katleden bir dürtme isterim.
Tâki benim kabrimin yanına vardıkları zaman, Allah o ğaziyi
doğru yola iletsin, denilsin ve o doğru yolu tutmuş olsun*.

ib n -i îs h a k şöyle d e d i :
S o n ra k a v m ç ık m a k için h a z ırla n d ıla r A b d u lla h b. R e v â h e Re-
s û lu lla h (S a lla lla h u A ley h i ve S e lle m l’e g eld i ve o n u n la v e d a ’la ştı
s o n ra şöy le d e d i :

Î î t l t> Jâ l w";**

„ ^ ü>( ’h
|* < » ,*
/O 'l A) ^î j j ' -û» aİ* aM'j İ ^ ¿ i Ü rö '
*Âllah sana verdiği güzel şeyleri devamlı ktlstn, tıpkı Musa’yı sabit
kılması gibi. Ve yardım görenler gibi yardım etsin.
Şüphesiz ben sende bolca hayır görüyorum.
Allak bilir ki ben sabit görüşlüyüm.
Sen peygambersin. Kim senin hayrından mahrum kalsa,
kader onu düşürmüş demektir.»

İb n -i H işâ m şöy le d e d i :
Ş iir ilim e h lin d e n b iri şu b ey tleri b a n a h a b e r v e r d i :

j jÎ)' *, ¿ ,'3\ !ü» *L V . İ l / *1*1/ V¿e j i viJı

<j jlî- İJ tlU «I j l i

I* 1 ** ^ "

' > j^ i u .¿3 u - j itt i ' / ¿ ı ü u jı

' \ " “> *5
«5c« Peygambersin kim onun hayırlarından mahrum kaltrsa
kader onu düşürmüştür.
24 8İR ET-Î tB N -t HİŞAM

Allah sana vermiş olduğu peygamberlerdeki güzellikleri sabit ktlstn.

O peygamberler ki yardtm görenler gibi yardım gördüler.
Ben senin hakkında iyilik görüyorum.
Onların sana baktığının tersine bir görüşle...»

M ü şrik le ri k a s d eder. Bu b e y tle r o n u n b ir k a sid e sin d e d ir.

İbn-i İs h a k d ed i k i :
S o n ra İsla m o rd u s u y o la çıktı, R e sû lu lla h (S a lla lla h u A ley h i ve
S ellem ) d e çıktı, o n la rla v ed a la ştı, o n la rd a n ay rıld ığ ı z a m a n A b d u l­
la h b. R e v â h e şöyle d e d i:

" ■* ' * - *
«Hayırlı bir teşyi edici ve bir dost olarak N ahl’de
kendisiyle vedalaştığım bir kişi üzerine selamlar kalsın».

M illetin H ira k l ile k a r ş ıla ş m a k ta n k o r k m a la r ı ve

tb n -i R e v â h e 'n in o n la n te şci etm esi

S o n ra y ü r ü d ü le r ve Ş a m to p r a k la r ın d a n M a a n ’a in d ile r. M illet
şu h a b e ri ald ı k i : H irak l, B elka to p r a k la r ın d a n M e â b ’a, R u m la rd a n
y ü z b in kişi ile in m iş tir ve L ahm , C ü zam , K ayn, B e h râ v e Beli k a b ile ­
le rin d e n y ü z b in kişi o n la ra k a tılm ıştır.
O k a tılm ış la rın b a ş la rın d a B eli’d e n o la n İrâ ş e k a b ile s in d e n M a­
lik b. Z âfile d e n ile n b ir a d a m v a rd ı. B u n u n h a b e r i m ü s lü m a n la r a
g elince m ü s lü m a n la r M e a n ’d a ik i gece k a ld ıla r, o n la n n d u ru m la rın ı
d ü ş ü n ü y o rla rd ı. Şöyle d e d ile r:
R e sû lu lla h (S a lla lla h u A leyhi ve S e lle m )'e y a z a rız v e d ü ş m a n la ­
rım ızın a d e d in i o n a h a b e r v eririz . O d a y a bizi ta k v iy e e d e r v e y a b i­
ze g e re k e n e m rin i v erir. Biz de o n u n için y ü rü rü z .
B öylelikle A b d u lla h b. R e v â h e m ille ti teşci e tti v e şö y le d e d i :
— E y k av m im , şü p h e siz h o şla n m a d ığ ın ız şey' m u h a k k a k k i şe-
h â d e ti ta le b e d e re k çık m am ızd ır. İ n s a n la r la n e a d e d ile n e k u v v e t
ile ve n e d e ço k lu k ile sa v a şm ıy o ru z . O n la r a a n c a k A lla h ’ın, bize ik ­
ra m e ttiğ i b u d in le m u k a b e le e d iy o ru z , işte y ü rü y ü n ü z . Bu y ü rü y ü ­
ş ü n ü z a n c a k ik i iy ilik te n b iridir.- Y â g a lib g e lec ek sin iz v ey a şe h it
o lacaksınız.
B u n u n ü z e rin e m il le t:
V a lla h i İbn-i R e v â h e d o ğ ru söyledi, d e d ile r ve y ü rü d ü le r. A b d u l­
la h b. R e v â h e d e işte o b e k le y iş le ri e s n a s ın d a şö y le d e d i:
 M İLLETİN HİRA KL İL E KARŞILAŞMAKTAN KORKM ALARI 25

£ ¿}, d S*
0 »S> 3jl ^ ‘JjU fj»

\$ V > "¿T fi* > ¿ a f o - te î

l^ lll Û^¿> j )U>lj Üy

p i J J v->j* »!»*• û j j ‘r ’^* ti*> *

( f,/ ^ j Ç^'j t r i 'j * 0 » lİ IfÜ*:' Ü lli

V 4 ' j * '- 'j ^ r ,V, u*tr** «-4- t£-*>

^»î j l £^XL*£t 1^1» ÂİtoU <- J»\ j

*Ecâ ve Fer'den (14) atları topladık

Kuru otla doyurulurlar. Onların yük denkleri vardır.
Sert zeminden kurtulmaları için onları dibağ olmuş derilerle nalladık.
O atlar Meân (İS) da iki gece kaldılar.
Ve onların zayıflamalarından ve durgunluklarından sonra
kuvvet ile rahatttan sonraki dinçlik takib etti.
Biz yürüdük süratli koşan atlar da serbest bırakıldılar
burun deliklerinden sıcak bir rüzgar ile nefes alıyorlardı.
Hayır razı olmaz, ille Meâb’a (16) gideceğiz,
her ne kadar orada Arab ve Bizans olsa da.
Ortayı doldurduk. Allah onları kast etti. Ekçi yüzle geldiler.
Toz kolonları onlara yollar olmuştu.
Seslerin birbirine karıştığı ve çok olduğu bir yerde
yani askerlerin başlan göründüğü zaman sanki o orduda
miğferler yıldızlarmış.
Böylece atlar geçimlerinden memnundurlar, ağızlarındaki dişleri
onları serbest bıraktı ya nikahlanırlar tıpkı kadınlar gibi
veya evlenmez kocaya varmayan kadınlar gibi kalırlar».
Ibn -i H işâ m d e d i :

(14) E c â : T ay’ın iki dağından biridir. Diğeri ise Selmâ’dır. Fer’ Ferek’in
ötesinde bir mevkiin ismidir.
(15) Meân : Şam’da bir mevzi’dir.
(16) M eâb : Şam tarafında Belka bucaklarından bir şehrin ismidir.
2# BİRET-İ İ B N l HİŞAM

t- 9

Rivayet olunur k i: «A tlan Kurh’un (17) arslan yataklarından

topladık*.

t (jl*\ l'ljrf >».

«Onlara meşakkat vererek hazırlandık*.

\ü i-l » Ji-İ J* -j 'H

ü 'j j ' J l ¿ v 'Y i ^ "fH»' d t l İ »

sö zü ise Ib n -i ts h a k ’ta n b a ş k a b iris in d e n m e n k u ld ü r.

İbn-i İs h a k şöy le d e d i : S o n ra o r d u y ü rü d ü . A b d u lla h b. E bi B e k r
Z ey d b. E rk a m ’d a n şöyle d ed iğ i o n a h a b e r v e r ilm iş : A b d u lla h b. Re-
v â h e ’ye a id o la r a k o n u n g ö z e tim in d e b ir y etim d im . İşte o se fe rin d e
b e n i d e b in e ğ in in a r k a s ın a a l a r a k g ö tü rd ü . V a lla h i b ir g ec e y ü r ü r ­
k e n şu b e y itle ri sö y led iğ in i i ş i t t i m :

«Beni vasıl ettiğin ve kisâ’dan ( 18) sonra dört günlük mesafeye

yolculuktaki yüküm ü taşıdığın zaman,
Sen nimetlersin ve başkası ise zemdir.
Ben artık arkama ehlime dönmem.
Müslümanlar geldiler ve beni kalmaya iştahlı olarak
Şam topraklarında bıraktılar.
Orada ne hurması zahir olmuş yağmur suyu ile sulanan
ağaçlara ve ne de suya kanmış diplerinden sulanan
hurma ağaçlarına aldırış etmem*.

Z eyd b. E rk a m d e d i k i:
Bu s a tır la r ı o n d a n işittiğ im z a m a n ağ la d ım . O b a n a k am çı ile
v u r d u ve şöy le d e d i :

(17) Kurh : Vadil-Kura’nın çarşısıdır. Bu rivayetle bu beyt Y akut’ta İbn-i

Revahe’ye mensub olarak varid oldu.
(18) H is â : H asî’nin cemidir. Bu kumda kaynayan bir sudur. Kendisin­
de hisâ = taşlar olan bir mekânı kast eder.
 B İZ A N S’LA YAPILAN KARŞILAŞM A 27

S a n a n e ey y a ra m a z , A lla h ’ın b en i ş e h â d e tle rız ık la n d ırm a s m d a n

v e s e n in y o lc u lu k e ş y a la rın ın iki ta r a f ı a r a s ın d a g e ri d ö n m e n d e n
s a n a n e o lu rl D edi k i :
S o n r a A b d u lla h b. R e v â h e işte b u s e fe rin in b ir y e rin d e u rc u z e
s ö y le r o la ra k şöy le d e d i :

E y Zeyd, yürümek kendilerini zayıflatan ve böylece

etleri azalan süratli yürüyen develerin Z eyd’i!
Gece uzadı gayene vardın, artık in.»

B iz a n s'la y a p ıla n k a rş ıla ş m a

İbn -i İsh a k şöy le d e d i :

A s k e r le r y ü r ü d ü le r ve B eJka'nın s ın ırla r ın a v a rd ık la rın d a H i-
r a k l ’in R u m ’d a n ve A ra b ’d a n to p la n a n to p lu lu k la riy le B e lk a ’m n k ö y ­
le rin d e n M e sâ rif d e n ile n b ir k ö y d e k a rş ıla ş tıla r. S o n ra d ü ş m a n y a k ­
la ş tı ve m ü s lü m a n la r M u ’te d e n ile n b ir k ö y e d o ğ ru m e y le ttile r. O
k ö y ü n y a n ın d a k a rş ıla ş tıla r. M ü s lü m a n la r o n la r için h a z ırlık y a p tı­
la r. S a ğ k o la B eni U z re ’d e n K u tb e b. K a tâ d e 'y i k u m a n d a n k o y d u la r.
Sol k o la d a E n s a r ’d a n U b â y e b. M â lik 'i k u m a n d a n k o y d u la r.
İb n -i H işâ m d e r k i : U b â d e b. M âlik d en ilir.

İb n -i H a ris e 'n in k a ti edilm esi

İb n -i İs h a k şöy le d e r :
S o n ra o r d u la r b irb iriy le k a r ş ı k a rş ıy a g e ld ile r ve sa v a ş tıla r. Z eyd
b. H a ris e R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m l’in b a y ra ğ iy le s a ­
v aştı. N ih a y e t k a v m in m ız ra k la rın ın a r a s ın d a k a n k a y b e d e re k öldü.

C a 'f e r'in e m irliğ i ve k a ti ed ilm esi

S o n ra s a n c a k C a ’f e r 'e geçti. O o n u n la sa v a ştı. S a v a ş ın iç in d e o n ­

d a n k u rtu la m ıy a c a k b ir v a z iy e tte d ü ş tü ğ ü z a m a n kızıl a tın d a n k e n ­
d in i f ır l a tt ı ve o a tm a y a k la rın ı kesti. S o n ra k a v m ile s a v a ş tı v e ni-
h â y e t k a ti edildi. C a ’fe r, isla m d a a tın ın a y a k la rın ı k e s e n m ü slü m a n -
la n n ilk i idi. (19)

(19) Süheyl! dedi k i : «Hiçbir kimse bunu ayıplamadı. Bu olay düşmâ-

98 8İRET-1 İB N -İ H tŞA M

B a n a, Y a h y â b. A b b a d b. A b d u lla h b. Z ü b ey r, b a b a s ı A b b a d 'd a n
n a k le n o n u n şö y le d e d iğ in i h a b e r v e r d i : B eni y e tiş tire n b a b a m — ki
o. B eni M ü r re b. A v f’d e n b iri idi ve M û te g a z v e s in d e b u lu n d u y d u —
b a n a h a b e r v erd i.

V a lla h i s a n k i b en , kızıl a tın d a n k e n d in i a tıp s o n r a o a tm a y a k ­

la rın ı k e s tiğ i s o n r a sa v a ştığ ı v e k a ti edildiği z a m a n C a 'f e r'e b a k ı­
y o rd u m o şö y le d i y o r d u :

«Cennet ne güzeldir, ona yaklaşmak ne güzeldir ve

onun içeceği soğuktur.
Rum ise Rumdur, onun azabt yaklaşmışttr, kâfirdir,
nesebleri uzaktır.
Savaşta onların darbeleri bana ait olsun».

Ibn -i Hiş&m d e d i k i :
B a n a, e h li ilim d e n k e n d isin e itim a d e d ip g ü v e n d iğ im b ir k im se
şu h ab e ri v e r d i:
C a 'fe r b. E bi T âlib sa n c a ğ ı s a ğ eliyle tu ttu v e o eli k esild i. S o n ­
r a o n u sol eliy le t u tt u sol eli d e k esild i. S o n ra o n u b a z u la riy le g ö ğ ­
s ü n e a la r a k m u h a f a z a e tti, n ih a y e t b u h a ld e o tu z ü ç y a ş m d a y k e n
k a ti edildi. A lla h d a b u n u n se b e b iy le o n a c e n n e tte ik i k a n a d m ü k â ­
f a t v e rd i k i o n la r la d iled iğ i g ib i u ç s u n . D en ilir k i : O g ü n d e R u m d a n
b ir a d a m o n u b ir v u r u ş la ik iy e ay ırd ı.

tb n -i R e v fth a'n m e m irliğ i ve o n u n k a ti ed ilm e si

Ibn-i îs h a k şöyle d e d i :
B a n a Y a h y a b. A b b a d b. A b d u lla h b. Z ü b ey r, b a b a s ı A b b a d ’d a n

nın atı alıp onun üzerinde müslümanlara karşı savaşmasından korkulduğu za­
man, böyle yapmanın caiz olduğunu gösterir. Bu hayvanlara azâb etmekten ve
abes yere onları katletmekten nehi babına girmez. Şu kadar var ki, Ebû Dâvud
şöyle d e d i: Bu hadis sahih değildir. Ve bu hususta sahâbeden çok yasaklar
rivayet edilmiştir.
 İBN -İ REVAHA’NIN E M tR L tÖ t 29

n a k le n şöy le h a b e r v e r d i : B a n a s ü t e m z irte n b a b a m — ki o, B eni M ü r-

r e b. A v f'd a n b iri id i — b a n a şöyle h a b e r v e r d i :
C â ’f e r k a ti e d ild iğ in d e A b d u lla h b. R e v â h e sa n c a ğ ı a ld ı s o n r a
a tm a b in m iş o la ra k o n u n la ilerled i, a tın d a n in m e ğ e b a şla d ı v e b ira z
ta r a d d ü d g eç ird i s o n r a şöy le d e d i :

t E y can kasem ettim ; elbette ineceksin,

muhakkak ya ineceksin yoksa zorla inersin.
İnsanlar bağırırlarsa ve toplanırlarsa ve ağlarlarsa sana
ne oluyor ki seni cennetten koflanmaz görüyorum.
Huzur ve sükûnlu zamanların epey oldu.
Sen ancak eski bir su kabında azıcık safi bir susun.*

V e y in e şöy le dedi

*Ey nejs, eğer kati edilmezsen ölürsün.

B u öyle bir ölüm atefidir k i ona girmiş durumdasın.
Temenni ettiğin şeyler sana verilmiştir,
eğer o ikisinin yaptıklarını yaparsan gayene ermişsin demektir.»

O ik isiyle, a r k a d a ş la r ı Z eyd ile C â ’f e r ’i k a s t ed er. S o n ra a tın d a n

in d i. İn d iğ in d e a m c a sın ın o ğ lu o n a etli b ir k e m ik g e tird i v e şöyle d e d i t

B u n u y e k u v v e tle n , ç ü n k ü se n b u g ü n le rd e çok y o ru ld u n . O d a
o e ti o n u n e lin d e n a ld ı v e ağ z iy le o n d a n b ir p a r ç a k o p a rd ı s o n r a m il­
le tin iz d ih a m se sle rin i iş itti ve şöyle d e d i :

H â lâ se n d ü n y a d a sın ! S o n ra o eti e lin d e n a ttı s o n r a k ılıcın ı ald ı

v e ile rle d i. S a v a ş tı n ih a y e t k a ti edildi.
30 SİRET-1 İBN -İ H İŞA M

İb n -i V elid ve m ille tle o r a d a n a y rılm a s ı

S o n ra sa n c a ğ ı B eni A c la n ’ın k a r d e ş i S a b it b. A k re m a ld ı v e şö y ­
le d e d i :
— E y m ü s lü m a n la r to p lu lu ğ u , siz d e n b ir a d a m ü z e rin e an laşın ız.
O n la r d a d e d ile r k i :
— Ş e n sin işte o a d a m . D edi k i :
— B en b u işi y a p a c a k değilim .
B u n u n ü z e rin e m ille t H alid b. V elid ü z e rin d e a n la ş tıla r.
O d a b a y ra ğ ı a ld ığ ın d a s a ld ır m a k ta n v az g eç ti. Y aln ız m ü d a fa a ­
y a g ird i. M illeti u z a ğ a çek ti. S o n ra o ra y ı te rk e d in c e k a r ş ı t a r a f d a
te rk e ttile r. N ih a y e t h e rk e s o r a d a n a y n lıp u z a k la ştı.

R e su lû lla h 'ın , M ü s lü m a n la rın R u m la rla a r a la r ın d a

m e y d a n a g elen şe y le ri h a b e r a lm a s ı

İbn-i İs h a k şöy le d e d i :
M illet, m u s ib e te d u ç a r o ld u ğ u n d a , b a n a g e le n h a b e r e g ö re, Re-
sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) şöyle d e d i :
Z eyd b. H a ris e sa n c a ğ ı a ld ı ve o n u n la sa v aştı, n ih a y e t şe h id o la ­
r a k k a ti o lu n d u . S o n ra C a ’f e r o n u aldı, o n u n la s a v a ş tı ve şe h id o la ­
r a k k a ti edildi.
S o n ra R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) s u s tu v e E n s a r ’ın
y ü z le ri d eğ işti. Z a n e ttile r k i A b d u lla h b. R e v â h e ’n in h a k k ın d a h o ş­
la n m a d ık la r ı b ir şe y olm uş. B u n u n ü z e rin e şöyle d e d i :
« S o n ra A b d u lla h b. R e v â h e s a n c a ğ ı a ld ı ve o n u n la s a v a ş tı ve n i­
h a y e t şe h id o la ra k k a ti edildi.» S o n ra d e v a m e n :
R ü y a d a a ltu n d a n k a r y o la la r ü z e rin d e c e n n e tte b a n a v a rd ıla r.
B en d e A b d u lla h b. R e v â h e ’n in k a ry o la s ın d a , iki a r k a d a ş ın m k a ry o ­
la la r ın d a n f a r k lı o la ra k b ir eğ ik lik ve e ğ rilik g ö rd ü m . D ed im k i :
— B u n e d e n d ir? B a n a d en ild i k i :
— O ik isi y ü r ü d ü le r , A b d u lla h ise b ira z te re d d ü d g eç ird i s o n ra
y ü rü d ü .

R e sü lu lla h 'ın C a 'fe r'e ü z ü lm e si ve o n u n A ilesine ta v siy e le ri

İbn-i İs h a k d ed i k i :
B a n a A b d u lla h b. Ebi B ekr, Ü m m -ü İsa el-H u z aiy y e’d en , o n a
Ü m m -ü C a ’f e r b in ti M u h a m m e d b. C a ’f e r b. Ebi T a lib ’d e n , o n a d a
 RESÛLULLAH’IN CA’FE R 'E Ü ZÜ LM ESİ 31

Ü m m -ü Is a 'n ın n e n e si E sm a b in ti U m ey s’d e n n a k l ed ilm e k s u re tiy le

h a b e r v e rild i k i : E sm a b in t-i U m eys şöyle d e d i :
C a ’f e r ve a r k a d a ş la r m a m u s ib e t e riştiğ i z a m a n R e sû lu lla h (Sal-
la lla h ü A ley h i ve S ellem ) b e n im y a n ım a g eld i ve b e n k ırk n tıl d e ri
d ib a ğ la m ıştım ,

(Ibn-i H işâ m d ed i k i : D ib a ğ d a k ırk ta n e d e rim v ard ı, d iy e r iv a ­

y e t e d ilir) ve h a m u ru m u y o ğ u rm u ş tu m ve o ğ u lla rım ı y ık am ış, o n ­
la rı k o k u la n d ırm ış ve tem iz lem iştim . E sm â d e v a m la şöyle d e d i :
R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) b a n a : -B eni C a ’f e r ’in
ç o c u k la n n a götür.» dedi. E sm â d ed i k i :
B en d e o n u o n la r a g ö tü rd ü m . O d a o n la rla k o k la ş tı v e g ö z le rin ­
d e n y a ş la r ak tı. Ben d ed im k i :
Y a R e sû lu lla h , b a b a m ve a n a m s a n a fe d a , se n i a ğ la ta n n e d ir?
C a ’f e r ve a r k a d a ş la rın d a n s a n a b ir şey m i h a b e r v erild i? D edi k i :
E v e t b u g ü n k a ti ed ild ile r. E sm a d ed i k i :
B u n u n ü z e rin e b a ğ ır a r a k a y a ğ a k a lk tım v e k a d ın la r b e n im y a ­
n ım a to p la n d ıla r. R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) a ile s in e
çıkıp g itti v e :
«Ca’f e r â ilesin e y e m e k y a p m a k ta n g a fle t etm ey in iz, ç ü n k ü o n la r
a r k a d a ş la n n m işiyle m e şg u ld ü rle r» , dedi.

B a n a A b d u rr a h m a n b. K aa sım b. M u h a m m e d , b a b a sm d a n , o n u n
d a P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in h a n ım ı A işe’d e n n a k ­
li s u r e tiy le h a b e r v e rild i ki A işe şöyle d e d i :
C a ’f e r ’in ö lü m ü h a b e r i g eld iğ i z a m a n R e sû lu lla h (S a lla lla h ü
A ley h i ve S e lle m )’in y ü z ü n d e ü z ü n tü y ü g ö rd ü k . A işe d ed i k i:
B u n u n ü z e rin e o n u n y a n m a b ir a d a m g ird i ve şö y le d e d i :
— Y â R esû lellah , k a d m la r bizi m e ş a k k a te s ü r ü k lü y o r la r v e bizi
fitn e y e d ü ş ü rd ü le r. D edi k i :
— O n la r a d ö n ve o n la n s ü k u n e te d a v e t et. A işe d ed i k i :
O d a g itti s o n r a g e ri d ö n d ü v e R e s û lu lla h 'a b u n u n a y n ısm ı sö y ­
ledi. «Ve şöyle böyle e m re d iy o rsu n . F a k a t te k e llü f o n u n â ile s in e z a ­
r a r v erir.» dedi. R e sû lu lla h d e d i k i:
G it o n la n s u s tu r. E ğ e r s u s m a z la rs a a ğ ız la n n a to p r a k a t. A işe
d ed i k i :
iç im d e n d ed im k i :
«A llah se n i u z a k la ştırsın ! V a lla h i n e fsin i b ıra k m ıy o rs u n v e R e sû ­
lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) ’e i t a a t k â r değilsin.» A işe d e d i :
32 8İR E T -Î İB N -t H tŞA M

B ildim ki o, o k a d ın la rın a ğ ız la rın a to p ra k a ta m a z .

İbn-i İs h a k şöy le d e d i :
M ü s lü m a n la rın sa ğ k o lu n u n k u m a n d a n ı o la n K u tb e b. K a ta d e el-
U zri, M alik b. Z a file ’n in ü z e rin e sa ld ırd ı v e o n u k a tle tti. K u tb e b. K a­
ta d e şöyle d e d i :

«İbn-i Zajile b. İra}'t bir mızrak ile dürttüm.

Mızrak onu geçti sonra kırıldı.
Onun boynuna bir darbe ile vurdum.
Deve dikenli ağacın eğilmesi gibi eğildi.
Amca oğullarının kadınlarını Rukeyn de
mal-davartn sürülmesi gibi sürdük.»

İbn-i H işa m şöyle d e d i :

İbn-i lr a ş sözü, İbn-i İs h a k 'm g a y r ın d a n m e n k u ld ü r. Ü çü n c ü b ey t
ise H a lla d b. K u re 'd e n m e n k u ld ü r.
M â lik b. R âfile d en ilir.

H a d e s’in k â h in e s i ve k a v m in i u y a rm a s ı

İbn-i İs h a k d ed i k i :
H ad e s (2 0 )'te n b ir k â h in e , R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e Sel-
l e m l’in o r d u s u n u n g eld iğ in i iş ittiğ i z a m a n H a d e s 'te n o la n k a v m in e
(kİ o n u n k a v m i k e n d ile rin e B e n û Ğ a n m d e n ile n b ir b a tın d ır) şöyle
d e m iş ti:

T e k e b b ü rle rin d e n g ö z le rin in u c u y la b a k a n , d ü ş m a n lık b ak ışiy le

b a k a n , a tla r ı b ir b ir p eşin e y e d e n , k a rış ık k a n l a n a k ıta n b ir k a v m e
k a r ş ı sizi u y a n n m . O n la r d a o n u n sö z ü n ü t u tt u la r v e L a h m k a b ile s i­
n in a r a s m d a n çıkıp u z a k la ş tıla r ve öylelikle H ad e s k ab ilesi z e n g in

(20) Hedes : Lahm’den bir kabiledir. Lahm ise Yemen’den bir kabiledir
(Ebû Zer’den menkul).
 ORDUNUN O E R Î D Ö N M ESİ 33

k a ld ıla r. İşte o z a m a n h a r b i a te ş le y e n le r B e n û S a ’leb e o ld u la r. O n la r

H a d e s 'd e n b ir k o ld u r. B u n d a n d o la y ı h a la o n la n n say ısı az d ır. H âlid
m ille tç e b irlik te g eld iğ i z a m a n o n la rı d a b e r a b e r in d e g etird i.

O rd u n u n g e ri d ö n m e si ve R e s û lu lla h ’ın o rd u y u
k a r ş ıla m a s ı ve m ü s lü m a n la n n ö fk esi

İb n -i İ s h a k şöyle d e d i :
B a n a M u h a m m e d b. C a fe r b. Z ü b ey r, U rv e b. Z ü b e y r’d e n n a k le n
şöyle h a b e r v e r d i :
M e d in e h a v a lis in e y a k la ş tık la rın d a , R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley ­
h i v e S ellem ) v e m ü s lü m a n la r o n la n k a rş ıla d ıla r. Ç o c u k la r d a k o ş a ­
r a k o n la rı k a rş ıla d ıla r. R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) d e
k a v m ile b ir lik te b in e ğ i ü z e rin d e g itm e k te y d i. Ş öyle b u y u r d u :
— Ç o c u k la rı tu tu n u z v e o n la rı b in e k le re b in d irin iz v e C a fe r ’in
o ğ lu n u b a n a v erin iz.

B u n u n ü z e rin e A b d u lla h o n a g e tirild i o d a o n u tu tt u v e ö n ü n e

b in d ird i. M illet a s k e r le r in e k a r ş ı to p r a k s e rp m e ğ e b a ş la d ıla r v e şö y ­
le d iy o r la rd ı:
— E y f i r a r ed iciler, A lla h y o lu n d a n f i r a r ettin iz ! D edi k i :
R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) d e şö y le d iy o rd u :
— O n la r f i r a r e d e n le r d e ğ ille rd ir. O n la r, in ş a a lla h T e â la h a m le
y a p a c a k la r.
İb n -i ts h a k şöyle d e d i :
B a n a A b d u lla h b. Ebi B ekr, A m ir b. A b d u lla h b. Z ü b e y r’d en , o
d a H â r is b. H işa m ’m s o y u n d a n b irin d e n — k i o n la r o n u n d a y ıla r ı­
d ır — o d a P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) ’in h a n ım ı Ü m m -ü
S e le m e 'd e n n a k le n şöyle h a b e r v e r d i :
— B en, S ele m e b. H işâ m b. Â s b. M u ğ ire ’n in b ir k a r ıs ın a d ed im
k i:
« S elem e’n in R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) ile ve m ü s-
lü m a n la r la n a m a z d a h a z ır b u lu n d u ğ u n u a c a b a n iç in g ö rem iy o ru m ? »
O n u n h a n ım ı d ed i k i :
— V a lla h i n a m a z a ç ık m a y a ta k a ti y o k tu r. H e r ç ık tık ç a m illet
o n a «Ey k a ç k ın la r A lla h y o lu n d a n k aç tın ız! d iy e b a ğ ırm a k ta d ır la r ,
iş te b u n u n iç in e v in d e o tu r u y o r ve çıkm ıyor.

lbn-1 H lşam — C . : 4 - F . : 3
34 SİR K T İ İB N -Î H İŞA M

K a y s'in , H a liri’in g eri d ö n m e sin d e n ö z ü r d ile y e re k

sö y le d iğ i ş iiri

İb n -i I s h a k şö y le d e d i :
K ay s b. M ü s a h h a r el-Y a’m e ri m ille tin ve H a lid ’i n s a v a ş ta n k o r­
k u p g e ri g e lm e le rin d e n ö z ü r b e y a n e d e re k ş ö y le d e m i ş t i r :

«Vallahi atlar orda dururken kendimi kınamaktan alıkoyamıyorum.

Orada durdum, kenara çekilmedim. Savaş ateşine atılmaya
kazır olanları engellemedim.
Her şeve rağmen ben nefsime Hâlid’i örnek kıldım.
Zira kavini içinde Hâlid’in benzeri yoktur.
M ûtc'de, Cafer gibisinden ötürü, nefsim bana kabardı,
ne yapalım ki okçuya oku fayda sağlamıyordu.
Onların ikisinin de saf dışı edilmeleri bize ilave bir üzüntü vermiştir.
Muhacirlerdi, müşrik değillerdir. Silahsız gayesiz de değillerdi.»

B öylelikle, K ay s m ille tin ç e k in ip ö lü m d e n h o ş la n m a d ık la r ın a v e

H â lid ’in k e n d isiy le b irlik te k ile rle a y rılıp u z a k la ş tır m a s ın d a ih tila fa
d ü ş tü k le ri b u k a b il şe y leri ş iirin d e b e y a n etti.

İbn-i H işa m şöyle d e d i :

Z ü h ri’ye gelince, o n d a n bize n a k le n g e le n h a b e r e g ö re şöyle d e d i :
M ü s lü m a n la r k e n d ile rin e H alid b. V elid ’i e m ir k ıld ıla r v e A llah
d a o n la r a n u s r e t k a p ıla rın ı açtı. O, o n la rın b a ş la r ın d a ik e n P e y g a m ­
b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m l’e d ö n ü p geldi.

M û te m a k tu lle rin e a ğ la y a n H a s s â n 'ın şiiri

İb n ’i I s h a k şöyle s ö y le d i:
R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) ’in a s h a b ın d a n o la n M û-
 MÛTE M AKTULLERİNE AĞLAYAN HA SSA N’IN Ş İİR İ 35

te a s h a b ın a a ğ la n ıla n sö z le rd e n b iri d e H a s s â n b. S â b it’in şu sö zü

id i:

j f - “* 3"^* 'H ' f ) İr-*-' v / S ıJi V*

/" Jc)ûs3Î
f '<fi % \, j r

je-ti» vy*“ cS5-^' jÇ*; •—

J *" ° \ **• *-** 0> >" ' >m * ' 9* ’ •
j * » 0 5 ^ " ' )> f t * ^ <*' Û -*~ 51*

¿ W ı .1 \»j|" Û5^* ^ Aı
V ." • > Jt *V ’ ** >J ^ ,1» ^

^L > C İ)1 (İl t i . » ^ JT ^

^ - 3 C s l UÎ «¡i ^ M j u e j —1 ^ . j* t ¿¿İLİ

.A*“^ ^*1^1-1 İJcLj (jli»- <\y ¿/Jy11—11 £• jû«İ

rV v—i*- [A cy > r ti, tf> ^
* 'U ı 7 iy V- fV

#¿1 A^t ’¿¿-j *J*- ,A 0;'j y-r r«-, 3=* 't:

i r JUU-> J y * (*r?J f r ı u 'V -’y
_ s - - - ' - "^ *• •> i - . ' „
jA a a (_jUi»Uİ3İ lÎJ^* (J ^ c l 1?J*1 (*"f7
" - ^ -»' " ' 'w „ - '■'
jy»lı «_,bCjii |»f^j ‘ Ali- j_/i ¿ı »ü^ı fp

tY esrib’de güç bir gece bana yeniden geldi,

bir de insanlar uyuduktan zaman uykuyu men eden bir gam geldi.
B ir sevgilinin hatırlanması bolca akan göz yaçımt tahrik etti.
Ağlamanın sebebi hatırlamaktır.
36 SİRET-1 ÎB N -t H İŞAM

Evet, sevgilinin kayb ediliji büyük bir beladır, çok kerim kişiler
vardır ki belaya düşer sonra sabreder.
Müminlerin hayırlılarım gördüm ki birbirini takiben ölüme geliyorlar.
Onlardan sonra gelenler ise gecikiyorlar.
M ûte’de birbirini takib eden maktulleri Allah rahmetinden
uzak kılmasın. Onlardan iki kanadlt Cafer de vardır.
Yine hep birlikte bir bir peşine gittikleri zaman, Zeyd ve Abdullah
da vardır. Ölümün sebepleri ise hilesini kurmaktadır.
Müminlerle yürüdükleri bir sabah, mutlu ve mübarek bir say ve
gayret onlart ölüme çekiyordu.
Beyaz, aytn ondördünün ışığı gibi ak, Hâşim soyundan arkası perk,
zulme maruz kaldığı zaman cesur ve atılgandır.
Vuruştu ve yasttkstz olarak harp mahalline kendisinde
kırılmış süngü olduğu halde uzandı.
Böylece şehid düşenlerle birlikte oldu ki onun sevabı-mükâjatt
bahçeleri girift yeşil cennetlerdir.
Cafer’de Muhammed’e sıkı bir vefa ve emrettiği zaman emrine mazbut
ve merbut bir güven görüyorduk.
Böylece Haşim soyundan islamda izzet dayanakları ve iftihar kaynağı
eksik olmaksızın devam etti ve devam edecektir de.
Onlar islamtn dağıdır insanlar ise onların etrafında dağa doğru
birbiri üzerine yığılmış taşlardır, onlarla yükselir ve galib olurlar.
Onlar yüzü beyaz efendi kişilerdir. Onlardan Cafer
ve onun anasının oğlu Ali vardır. Seçilmiş Ahmed de anlardandır.
liam za ve Abbas da onlardandır. Onlardan A kil de vardır.
Ağacın suyu ise sıkılırken çıkar.
(Harp vaktinde tozların saçılmasının çokluğundan) karanlık olan
her bir dar zamanda çıkış yeri insanlara daraldığı zaman,
şiddet zorluk onlarla açılır ve ortadan kalkar.
Onlar Allah'ın dostlarıdırlar ki onlara hükmünü indirmiştir ve
işte bu mutahhar kitab onlardadtr.v

M û te ’n in m a k tu lle rin e a ğ la y a n K â b ’m şiiri

K âb b. M âlik şöyle d e d i :

V M î V 'to * . T' i « i : - r 'i .;

 M Û TE'N İN M AKTULLERİNE AĞLAYAN K A 'B 'IN Ş İİR İ 37

y y tr*
^ * " ’ " _
ji-ju yy* y y i 'j ¿ 'y * ii«; ^

y i ! ^ iji* i-i ûy y G j ¿ r i» , ¿ 1 j * O f*

t
A İI l £ $ '£< *£« 0
3 # ry y y y i C J y ^ i îj

jüiyyajı Jjiit «i-»- j*^~)¿->-"j*> 'j*-

J»t CoSj«l~*-5~~a» ,^-JLIIj _*jÜî)jj il yi)l "jia
Y -V r ı " i j '
J«-iU • '. ) ?•'•
iCj* » . '• •, ir * i %
vi-. i r) çv .ı
j

j i l ' Ç.îXjİ J> yicj »sÇt 4İVİ y*i (*r î->*

J«£ ¿r* tJjJ.Lj UyÜj »j*. ^iUİİ ljL»i
j " *y, <-î / . j ^ y »^-'* j ı ¿ y y v

jaiiı ¿>uy 3i -*1 w ¡sİL- î j y lsv*jV/'yr

J-— - ‘j ' y ' . y <ıy' y*-> fi'-v: i

*Gözler uyur, gözlerinin yap ise dökülerek akar.

N itekim sırımlarla dikilmiş su kabının dikişleri arasından
suyun akması gibi.
B ir gecede ki, benim üzerime o gecenin hüzünleri kederleri geldi,
kâh inliyorum kâh yatak içinde sağıma soluma dönüyorum.
H üzün bende alışkanlık haline geldi ben geceledim sanki
kutup yıldızını ve gökü gözetlemekle vazifelendirilmişim.
Ve sanki kaburgalarla iç azalartmtn arasında bana gelen nöbetlerden
ateşten çıkan ıştk nüfuz edip girmiştir.
38 SİRET-1 İB N -Î H İŞAM

M ûte'de bir gün birbir peşine giden o kişilerin üzerine

hüzün etmekteyim onlar götürülmediler, yükseltildiler.
Allah o yiğitlere rahmet etsin ve yağmurlu bulut onların
kemiklerini sulasın.
Onlar helak olmaktan sakınmak için ve düşmandan korkarak
geri dönmekten korktukları için M ûte’de kendilerini Allah için
hapsettiler.
Böylece müslümanlartn önlerinde yürüdüler sanki onlar,
üzerlerinde uçlan yerde sürünen demir zırhlar bulunan
erkek develerdir. (Yani zırhları çok mükemmel idi.)
Cafer ve onun sancağı ile başlarının peşine gidiyorlardı.
O ne güzel baştır.
Nihâyet saflar aralandı Cafer safların birbirine ulaşıp kaynaştığı sırada
yere düşmüş vaziyette karşılandı.
Bunun üzerine onun kaybından dolayı aydınlatıcı ayın yüzü değişti
ve güneş tutuldu nerde ise kaybolacaktı.
Efendim, onun binası Haşim’den yücedir,
yücelikte en üstün şerefe sahibdir.
kadri yücelikte hiçbir kavim onlara varamaz.
ilah kullarım saklasın ki Kitab-ı Münzel onların üzerine indi.
İzzet ve keremce bütün topluluklara üstün geldiler ve
onların akılları bilgisizlerin bilgisizliklerini örttü.
Onların şeref için kalmaları onlart cahilliğe atmaz.
Onların hatibi hakkı söyler, hakkı batıldan ayırır.
Yüzleri beyazdır şiddetli kıtlık zamanı özür beyan ettiği zaman
avuçlarının içleri cömertliğini gösterir.
Onların yol göstermeleriyle İlah halkından razı olur ve onların
say ve gayretleriyle Miirsel Nebi muzaffer olur.»

C a fe r b. Ebi T alib 'e a ğ la y a n H a s s â n ’m ş iiri

H a s s â n b. S â b it C a fe r b. Ebi T â lib (R a d iy a lla h u a n h l ’a a ğ la y a ra k

şö y le d e d i :

ij Joı L,»- jiâ * cUip» ■&)

" - ■" 0
l# İly , ,¿1)1 <_î-J fy t
“ Jfcu»««
 HASSAN’IN İBN-Î REVÂHA’YA SÖ Y L ED İĞ İ Ş İİR 39

r«i£/ £-C“j ı S f \ i ¿ j. j i t j » .

A jiîf « J * *>’ •‘■T

M aY i ,' d ıiıi u*>V '~ f V ?

l ^ y (,>TjL U U j « C ^ " J » i» j « 1 v r i ¿e*; j p i

> 0 ; , ¿ T iX V , 5ûi ÎO t f S 4 C Ğ i u / r ' W

•g riy O « .u » ,y <y- <M ^ JS *

«Ağladım ve Cafer’in ölümü bana çok güç geldi.

O, bütün halkın üstünde bir sevgi ile Peygamberin dostudur sevdiğidir.
Kesinlikle bildim ve bana öliim haberi geldiği zaman dedim k i :
Ukab ( 2 l) ’m yanında ve onun gölgesinde, kınlarından çıkarıldıkları
zaman kılıçlarla birbir peşine vuruşmak için kim vardır.
Fâtıma (22)’ntn oğlu mübarek Cafer’den sonra bu vuruşmayı
acaba kim yapacak?
O, Muhammcd’in gayrı biitiin mahlukattn hayırlısı, cömertlikçe
en büyüğü, asaletçe onların hepsinin en kerimi, zulme karşı
sabr etmede onların en güçliisü, bir makama geldiğinde yalan
uydurmaksızın hak karşısında boynu en incesi, en zelili,
onların elce en cömerdi, kötülükçe onların en az işleyeni,
bir tutu) ve ihsan taleb edildiği zaman onların en çok vereni,
sahîlik bakımından onların en bol ellisi, iyilikçe onların en
bahş edicisidir.
Tabii ki Muhaınmed’in gayrı herkesten. Çünkü bütün mahlûkatm
canlılarından hiçbir canlı Muhanımed'in misili dengi değildir.»

H a s s a n ’m İb n -i H â ris 'e ve İbn-i R e v â h e 'y e

a ğ la y a r a k söylediği şiiri

H a s s a n b. S a b it M û te g ü n ü n d e Z eyd b. H â ris 'e ve A b d u lla h b.

R e v â h e ’ye a ğ la y a ra k şöyle d e d i :

(21) Ukab, Resûlullah’m sancağının ismidir.

(22) F â tım a : Cafer ve Ali b. Ebi Talib’in anasıdır. O Fatıma bint-i Esed
b. Hâşim’dir. Bu kadın bir Hâşimî erkekten çocuğu olan ilk Hâşimi kadındır.
40 S İR K T İ İBN-1 H İŞA M

iy  J * ' ı i f J3 ^ & >?r Ö ?

, ¿¿ }\ i # / J jjr 'y*

v iL ^ U ' ıfjl* ji» & *j 'jeAj

t: VJ> îifi a;—rv *

J jjü s ^ j £ l \ y \ s \ %. û * J» U j j ¿’i

j > s j * Y i & ' f i *— —" ¿^f u T -lA - f

'& WîfG¿ £ ^ u*\ Si

«£^ı gözüm (öteki ikisine ağlamaktan) azalmış yaşlarınla yaş dök ve

iyi geçimli samanlarda kabirdekileri hattrla.
Kaçmaya sürat gösterildiği bir vak.’ada yürüdükleri saman
M ûte’yi ve onda olanlart hattrla.
B ir samanda k i yürüdüler ve orada Zeyd’i terkettiler.
Fakirin ve esirin ne güzel bartnağtdtr o.
B ütün insanoğlunun haytrltstnm, mahabbeti göğüslerde olan
insanlartn efendisinin dostudur sevgilisidir,
içte o (insanoğlunun haytrltst) Ahmed’dir.
Hüznüm onun içindir, sevincim onunla birliktedir.
Z eyd’in bizde gerçek bir makamt vardır.
Sonra bir Hazredi (23) için bir efendi için bolca yaşım dök,
çünkü o çok fedakârlık yaptt.
Onların kati edilmelerine dair bize kâfi miktarda haber geldi,
A rtık canlı bir hüzünle ağla.*

M û te g a z v e s in d e n d ö n e n m ü s lü m a n la r d a n b ir ş a ir şöyle d e d i :

P j O* '} •C-^ ^^

(23) H a z r e d i, A bdullah b. R e v ah e d ır.

 M Û TE'N İN ŞE H İD L E R Î 41

«Üzülmem için şu kâfidir ki, ben döndüm Cafer,

Zeyd ve Abdullah ise kabirlerin toprakları içerisinde oldular.
Yollarına gittiklerinde, hayatları sona erdi.
Kalanlarda birlikte zahmet imtihan ve tecrübe için geri kaldım.
Üç kişi takdim edildiler, onlar da ölümün hoşlanmayan kırmızı gülüne
doğru ilerlediler.d

M û te ’n in şe h id le ri
M û te g ü n ü n d e şe h id d ü ş e n le rin isim le ri ş u n l a r d ı r :

B eni H & şim 'den

K u re y ş’d e n o la n B eni H â ş im d e n : C a fe r b. E bi T âlib (R a d iy a lla h ü
a n h ) v e Z eyd b. H â rise (R a d iy a lla h ü a n h ) .

B eni A d iy y 'd en
B eni A diiy b. K â ’b 'd e n : M esu d b. E sved b. H â rise b. N ad le.

B eni M â lik ’d en
B eni M alik b. H isl’d e n : V e h b b. S a d b. Ebi S erh .

E n s a r 'd a n
E n s a r ’d a n o la n B eni H a ris b. H a z re c ’d e n : A b d u lla h b. R e v â h e ve
A b b â d b. K ays.
B eni G a n e m b. M âlik b. N e c c â r’d a n : H a ris b. N u m a n b. E sa f b.
N a d le b. A b d b. A v f b. G an m .
B eni M a zin b. N e c c a r’d a n : S ü r a k a b. A m r b. A tiy y e b. H a n sâ .

İbn -i H işa m 'm z ik r e ttik le r i

İb n -i H işa m d ed i k i : İbn-i Ş ih a b ’ın z ik re ttiğ in e g ö re M û te g ü ­
n ü n d e şe h id d ü ş e n le r d e n :
B en i M a z in b. N e c c a r’d a n : E b u K ü le y b v e C â b ir v a rd ır. B u n la r
A m r b. Z eyd b. A v f b. M e b z û l’u n ik i o ğ u lla rıd ırla r. B u n la r b a b a ve
a n a b ir k a rd e ş d irle r.
B eni M â lik b. E f s a 'd a n : A m r ve  m ir v a rd ı. B u n la r S a d b. H â-
ris b. A b b a d b. S a d b. A m ir b. S â le b e b. M â lik b. E fsâ ’n m ik i o ğ lu ­
d u r la r .
İb n -i H işa m şöyle d e d i : D e n il ir : E b u K ilâ b v e C â b ir, A m r’m o ğ u l­
la n ılır la r.
42 S İR E T -t İB N -t H İŞA M

M EK K E’YE YÜRÜM EYİ İCAB EDEN SEBEPLER V E

M EK K E’N İN FETHİ

(H. S ek izin ci se n e R a m a z a n a y ın d a )

B e k r ile H u z a e k a b ile le ri a r a s ın d a s a v a ş

İbn-i İ s h a k şöyle d e d i :
R e s ü lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) 'in M û te 'y e a s k e r g ö n ­
d e rm e sin d e n s o n r a C e m a d il-a h ir ve R e ce b ’de M e d in e 'd e k ald ı.

S o n ra B eni B e k r b. A bd-i M e n â t b. K in ân e , H u z a a ’ k a b ile s i ü z e ­

r in e (o n lar, k e n d is in e V e tir d e n ile n M e k k e’n in a lt ta r a f ın d a k i b ir s u ­
la rın ın y a n ın d a b u lu n d u k la r ı b ir sıra d a ) sa ld ırd ıla r. B en i B e k r ile
H u z â e a r a s m d a sa v a şı ta h r ik e d e n şey, şu i d i :
B eni H a d r a m i’d e n b ir a d a m , (ki o n u n ism i M âlik b. A b b â d idi.
O z a m a n H a d r a m i'n in a n d la ş m a s ı E sv ed b. R ezn o ğ u lla n ile idi) t a ­
c ir o la ra k çıktı, H u z â e to p r a k la r ın a g ird iğ i z a m a n o n a sa ld ırd ıla r,
o n u k a tle d ip m a lım a ld ıla r. B u n u n ü z e rin e B enû B e k r d e H u z â e ’d a n
b ir a d a m ın ü z e rin e s a ld ırd ıla r ve k a tle ttile r. Bu s e fe r H u zâe, İslam a
g iriş in d e n b ir m ü d d e t ö n ce B eni E sved b. R ezn el-Dili, S elm a, K ü lsü m
v e Z u ey b ü z e rin e s a ld ırd ıla r. (O n la r B eni K in â n e ’n in ö n d e g e le n le ri
v e o n la n n e ş r a f ı id iler) ve o n la n A r a f a t d a H a re m ile H ill (24) a r a ­
sım a y ırm a k iç in d ik ile n ta ş la n n y a n ın d a k a tle ttile r.

İb n -i İ s h a k şö y le d e d i :
B a n a , B eni D il'd e n b ir a d a m şöyle d e d i :
B e n û E sv ed b. R ezn c â h iliy e d e v rin d e ik işe r d iy e tle d iy e tle n d iri-
lirle rd i. B iz ise b ir te k d iy e tle d iy e tle n d irild ik . Ç ü n k ü o n la rm bizim
içim izde ü s tü n lü k le r i v ard ı.

İbn-i İs h a k şöy le d e d i :
B eni B e k r ve B eni H u z â e işte b u d u r u m ü z e re ik e n İslam a r a la r ı­
n a g ird i. M illet o n u n la m e şg u l o ld u la r. R e sü lu lla h (S a lla lla h ü A ley­
h i v e S ellem ) ile K u re y ş'in a r a s m d a H u d ey b iy e s u lh u o ld u ğ u n d a ,
(Z ü h ri'n in , U rv e b. Z ü b e y r’d en , o n u n d a M isv er b. M a h re m e v e M er-
v â n b. H a k e m 'd e n ve b u n la rın g a y r ı u le m a m ız d a n n a k le d e re k b a n a
h a b e r v e rild iğ i gibi) R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) ve
k e n d ile ri için ş a r t k ıld ık la rı şe y le r iç in d e ş u n la r v a r i d i :

(24) Y asak bölge ile serbest bölge arasın ı a y ıra n ta şla r, d e m e k tir.
 M EKKE’YE YÜ RÜM EYİ İCAB EDEN SEBEBLER 43

«Kim R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’in a k d in e v e o n u n

a h d in e g irm e y i a r z u e d e rs e o n a g irsin . K im K u re y ş'in a k d in e v e o n ­
la rın a h d in e g irm e y i is te rs e girsin.» B öylece B e n û B e k r K u re y ş ’in
a k d in e ve o n la rın a h d in e g ird ile r. H u z â a d a R e sû lu lla h (S a lla lla h ü
A ley h i ve S ellem ) 'in a k d in e ve a h d in e g ird ile r.

Ib n -i İs h a k d ed i k i :
H u d e y b iy e m ü s â la h a s ı o ld u ğ u z a m a n B eni B e k r’d e n o la n B en û
D il H u z â a lıla r a s a ld ırm a k iç in fırs a tı g a n im e t b ild iler. K en d ilerin d en :
B en i E sved b. R e zn ’d e n k a ti ed ilen o k işile r m u k a b ilin d e in tik a m a l­
m a k iç in H u z a a lı k a tille ri k a tle tm e k isted iler. B u n u n için N ev fel b.
M u â v iy e el-Dili, B enî Dili ile y o la çıktı. N evfel, o z a m a n o n la rın y ö ­
n e tic isi idi. Beni B e k r’in h e p s i o n a ta b i değildi. N ih a y e t H u z â a ’y a Ve-
t i r d e n ile n b ir s u la rın ın y a n ın d a b u lu n d u k la r ı b ir s ıra d a b a s k ın y a p ­
tıla r ve o n la rd a n b ir a d a m a is a b e t ettile r. B irb irle rin e c e p h e a ld ıla r
ve b irb irle riy le v u r u ş tu la r.

K u re y ş, Beni B e k r’e s ila h y a rd ım ı y a p tı ve o n la rla b irlik te K u-

r e y ş ’te n g ece g izlice s a v a ş a n la r oldu. N ih â y e t H u z â a 'y ı H a re m ’e s ü r ­
d ü le r. O r a y a v a r d ık la r ın d a B enû B ekr şöyle d e d i :
— E y N evfel, biz H a r e m ’e g ird ik . İla h ın d a n sa k ın , ila h ın d a n
sa k ın .
O d a o n la r a şöyle d e d i :
«B üyük b ir k elim e, f a k a t b u g ü n ila h y o k tu r. Ey Beni B ek r in ti­
k a m ın ız ı alınız. A n d o lsu n ki siz H a re m ’d e h ırsızlık y a p ıy o rd u n u z ,
o r a d a in tik a m ın ız ı a ls a n ız n e o lu r?
B e n û B ekr, V e tir’d e o n la r a (y a n i H u z â a ’y a) g ece b a s k ın la rı sı­
r a s ın d a k e n d isin e M ü n e b b ih d e n ile n o n la rd a n b ir a d a m a is a b e t e t­
m işle rd i. M ü n e b b ih k a lb ı z a y ıf b ir a d a m d ı. O ve k a v m in d e n k e n d i­
sin e T e m im b. E sed d e n ile n b ir a d a m b irlik te çık tıla r. M ü n e b b ih o n a
şö y le d e d i :

— E y T em im , se n k e n d in i k u r ta r . B en v a lla h i m u h a k k a k ö le ce­
ğim . B en i is te r k a tle ts iln e r is te r b ıra k s ın la r b en im k a lb im k esild i.

T em im g itti ve o r a d a n k a y b o ld u . O n la r ise M ü n e b b ih ’e k a v u ş ­
t u la r v e o n u k a tle ttile r. H u z â a M e k k e’ye g ird iğ in d e B üdeyl b. V er-
k a n ’ın ev i ile k e n d ile rin e a i t R âfi d e n ile n b ir a z a d lı k ö le n in e v in e il­
tic a e ttile r. T em im b. E sed, M ü n e b b ih ’d e n k a ç m a s ın d a n ö z ü r b e y a n
e d e re k şöy le d e d i :
44 SİRET-1 ÎBN -İ H tŞA M

T em im in M ü n e b b ih ’d e n k a ç m a s ın d a n ö z ü r
b e y â n e d e re k sö y led iğ i ş iir

jT oyii' 1A4*' jj; sij'j" Li

v jÜ öf : jm f^'5- 'y***
<— ı_ ü ll ^ i O i j
!*.<• *■> • .r.*, • - ,v >>" -
^U » o l,, ^ y jii g jc + ü j

j*— f j,V ¿H ^ 0 ‘^ s*
ciC* *^l CÂ-l'; û jli IjU-l V }i_>-j o *V
V" - - - ^ J
^J'jti\ ^ L ' O l ¿u Çiti JuT ¿Jv o-^V
v üâî yii; 5-^. v*; ¿¿5 o v î/ji*

«Be»/ Nüjâse’yi, gelip düz yerleri ve çukurlan sardıklarını

gördüğüm zaman,
Kayalığı ve yüksek yerleri sardıklarında orada onlardan başka
kimseler yoktu. Burun delikleri büyükçe olan her şahlanan atı
sevkediyorlardt.
Geçmiş senelerde bizim katımızda eskimiş bir intikam talebini
hatırladım.
Onların tarafından ölümün kokusunu kokladım
keskin kılıçların vurmasından korktum.
Ve ben bildim ki buldukları kimseleri, yavruları olan dişi arslan için
bir et olarak ve kalanını da kargalara bir leş olarak bırakırlar.
Ayağı doğrulttum, onun kaymasından korkmuyordum
ve elbiselerimi de boş bir arazi üzerine attım.
Bir kaçışla kaçlım kurtuldum ki, benim kaçışım gibi hiçbir kalın,
kam ı zayıf ve koltuk altlan ve ona bitişik yerleri çekik
vahşi eşek kaçamaz ve kurtulamazdı.
O kadın beni levm ediyor kınıyor, H albuki şayet o kendisi hazır
bulunsaydı onun yadırgadığı bir şey,
 A H Z E R ’İN HARB HAKKINDAKt Ş İ İ R t 45

fercittin kenarlarından sidiğim işemek olacaktı.

Kavm bilir ki, ben Münebbihi isteyerek gönül m asıyla bırakmadım.
İstersen (ey kadın) benim arkadaşlarımdan sor.»

tb n -i H işa m şöyle d e d i :
B u ş iirin H a b ib b. A b d u lla h el-A lem el-H ü zeli'y e aid o ld u ğ u r i ­
v a y e t ed ilir. O n u n ;

b ey ti, E b û U b ey d e’d en m e n k u ld ü r. Şu sözü;

ve şu sözü;

y in e o n d a n m e n k u ld ü r.

A h z e r'in , K in â n e İle H u z â e a r a s ın d a k i h a r b h a k k ın d a şiiri

lb n -i Ish a k şöyle d e d i :
A h z e r b. L u’t el-Dili, K in â n e ile H u z â e a r a s ın d a k i işte o h a r p h a k ­
k ın d a şöy le d e d i :
46 SlR E T-I İBN-1 H İŞAM

«D ikkat, acaba ehabişin (25) cn uzaklarına ¡u haber verilmedi

mi ki, biz Beni Kâb’i hayal kırıklığına uğramış ziyan cimi}
bir vaziyette geri, gönderdik.
Onları R a/i denilen kölenin evinde ve Biideyl'in yanında
faydasız bir haps edişle haps ettik.
Onlardan birtakım ncjislerc kılıçlarla ¡ifa vermemizden sonra
zilleti alan zelilin evinde.
Onları hapsettik nihayet onların günleri uzadığı zaman
onlara her bir dağ boğazından at tekmeleri vurduk.
Onları keçileri boğozlarcastna boğazlarız, sanki biz onların içinde
dişlerle yarışan arslanlartz.
Onlar bize zulmettiler ve yürümelerinde saldırdılar ve harem ile hillin
arasını ayıran dikili taşların yanında ilk kaatil oldular.
Sanki onlar, vadinin yamacında, Fasur'da, (2b)
onları kovalarken süratli kaçan deve kuşlarının küçükleridir.»

B ü d e y l'in A h re z 'e k a r ş ı red d iy e si

B üdey! b. A bd-i M e n a t b. S ele m e b. A m r b. El-E ceb d e — k i o n a

B ü d eyl b. Ü m m -ü E srem d e n ilird i — şöy le c e v a p v e r d i :

(25) Ehâbîş, burada, Kureyş ile andlaşma yapan ve onların ahdine giren
herkes ve her kabiledir.
(26) Fâsur Necid’de bir mevkidir.
 k I n An e İle h u z â e a r a s in d a k I h a r p 47

«iftihar eder olan kavim birbirini ganimet dağıtan kumandamız olarak

kaybettiler ve biz onlar için onları meclise toplayan bir ejendi
bırakmadık.
İşte o hakir gördüğün kavimin korkusundan mı korkarak
geri bakmayarak Vciirden geçersin. (2i)
Biz her gün bahşişimizi diyet olarak veririz. Bize hiç diyet
bahşedilmez.
Biz Tclâc’dc sizin evinizde, kılıçlarımızla sabahladık ki
o kılıçlar levmedcnlcrin levmini öne geçti. (28)
Biz Be.yz ile lzved ’in arasında,
at sahasından itibaren Rrdvan’ın inişine kadar koruduk. (29)
i'beys koşarak Camim günü yoldan ayrıldı.
Kavi bir efendi mukabilinde musibet eriştirdik. (30)
Sizde* bazılarınızın anası evine pisliğini süratle atmadı mı
siz ise savaşmadık diye ortaya fırlıyorsunuz. (31)
AUah’m beytine yemin ederim ki yalan söylediniz, siz katletmediniz
fakat biz sisin işinizi hüznün karışıklıkları ve onun vesveseleri
içinde terkettik.»

İb n -i H işa m d e d i k i B

sö z ü ve; • tJ !»

sözü, lb n -i İ s h a k ’m g a y r ın d a n m e n k u ld ü r.

K in ân e ile H u z â e a r a s ın d a k i h a r p h a k k ın d a
H a s s a n 'm şiiri
lb n ’i H işa m d edi k i :
H a s s a n b. S â b it b u h u s u s ta şöyle d e d i :

(27) Vetir : Mekke’nin alt yanında Huzaa’ye âid bir sııyun ismidir.
(28) T elae: Beni Kinane’nin Hicaz’daki bir suyudur. Kılıç kınamayı geç­
ti, Araplarda darb-i mesel olmuş.
(29) B eyz: Beni Kinane’nin Hicaz’daki meskenlerindendir. Izved ise : Yi­
ne Kinana’ye âid bir sudur. Radva Medine’de bir dağdır.
(30) Camim : Mekke ile Medine arasında bir mevkidir.
(31) Korkuyu ve huzursuzluğu kast eder.
48 S İR E T -t İB N -Î H ÎŞA M

v-JV jfc la—i-î (»rtr- Uy ^ ^

"• , , • , > i-^ , '" r • '! » - - >ı
jjjıt C }ü» ¿ i ) j * o l* j l ^ Lt***-

«Allah bir kavme lanet etsin ki, onlar için onlarm eşrafından ve
hayırlılarından N âkib’in gayrt onları meclise cem edecek
bir kimse bırakmadık.
Dün ölen bir eşeğin iki hayasını mı bırakacaktık.
Bununla N evfcl’i kasd ediyorum.
E y, bineklerin strlında arkaya yüklenen heybelerin düşmanı
sen ne zaman felah buldun.»

R e s û lu lla h ’ta n y a rd ım d ile y e re k A m r e l-H u z a î’n in

o n a ş iiri ve o n u n d a o n a ce v ab ı

İbn -i Is h a k d ed i k i :
B en û B e k r v e K u rey ş, H u z â e ü z e rin e g a ü b g e ld ik le ri ve o n la ra
is a b e t e ttik le ri şe y leri y a p tık la rı ve R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve
S ellem ) ile k e n d ile ri a r a s ın d a a h d ve m isak ı, H u z â e ’y a sa ld ırm a la rı
se b eb iy le b o z d u k la rı z a m a n — k i H u z â e R e sû l’ü n a k d in d e ve a h d in ­
d e idi — B eni K â b 'd e n b iri o la n A m r b. S â lim el-H u z âi çık tı v e R e­
s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in y a n m a M e d in e ’y e geldi.
İşte b u , M e k k e ’n in fe th in i h a r e k e te g e tir e n şe y le rd e n b iri idi. O ise
m escid d e, m ille tin a r a s ın d a o tu r m a k ta ik e n o n u n y a n ın d a d u r d u ve
şöyle d e d i :
 AM R B. EL-HUZAİ’N İN Ş İİR İ 49

*Ey Rabbim, ben Muhammcd'den bizim babamızın ve onun

kadim babasının andlaşmasını taleb ediyor ve onu hatırlıyorum.
Siz çocuklar biz ise doğuranlar olmuştuk.
B iz sana teslim olduk, el çekmedik. (Î2)
O halde yardım et, Allah seni hazır bir yardıma kavuştursun.
Allahın kullarım çağır ki yardıma gelsinler.
Onların içinde Resûlullah gazablanır.
Eğer ondan boyun eğme istenirse yüzü siyaha değişir.
Çok askerler içinde k i köpüklü bir halde deniz gibi akar.
Eğer Kureyş seninle anlaştıkları va’de muhâlefet eder
ahdi bozarsa
Eğer senin tekidli misakını bozarlarsa vc
Kedâ’da (33i benim için gözetleyiciler kılarlarsa,
Benim hiçbir kimseyi çağırmadığımı zum ederlerse,
Onlar daha zelil ve adedce daha azdırlar,
Ve onlar bizi uyurken Vetir’de (34) gece bastılar ve
bizi rükû ve sücud ederken katlettiler.» (Artık ne yapılacağını
sen bilirsin.)

Y an i d iy o r k i :
Müslüman olduğumuz halde katledildik.

Ibn -i H işam dedi k i : Y ine şöyle riv a y e t e d i l i r :

Yardım et, Allah seni teyid edilmiş bir yardıma kavuştursun.

İbn -i H işam d e d i : Y ine şöyle riv a y e t e d i l i r :

Biz seni doğurduk sen de doğdun.

İb n -i ls h a k dedi k i :
R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) d e şöyle d e d i :
— Ey A m r b. S âlim y a rd ım o lu n d u n m u z a ffe r kılındın.

(32) Şunu kast ediyor: ileni Abd-i M enafin anası Huzâe’dendir ve Ku-
seyy’in anası Fatıma binti Sad el-Hıızaiyye’dir.
(33) Kedâ : Mekke'nin üst tarafında bir mevkidir.
(34) V e tir: Mekke’nin alt yanında Huzae'ye âid bir suyun ismidir.

İbn-i H işam — C. : 4 - F. : 4
50 SİR E T -İ İB N -l H İŞAM

S o n ra R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’e g ö k te n b ir b u ­

lu t g ö rü n d ü . B u n u n ü z e rin e o şöyle d e d i :
— İşte b u b u lu t e lb e tte B eni K âb in m u z a ffe riy e tin e iş a re t e t­
m e k te d ir.

İbn -i V e rk a ’n ın ş ik â y e tç i o la ra k M e d in e'd e
R e s û lu lla h 'a gidişi ve E b u S ü fy a n 'ın o n u n d u r u m u n u
ö ğ re n m e ğ e ç a lışm ası

S o n ra B üdeyl b. V e rk a , H u z â e ’d en b ir c e m a a tla y o la ç ık tıla r ve

n ih â y e t M e d in e ’d e R e sû lu lla h (S a llla lla h ü A ley h i ve S e lle m l’in y a ­
n m a g eld ile r. V e k e n d ile rin e is a b e t ed e n şe y leri v e K u ry ş ’in o n la ra
k a r ş ı Beni B e k r’e y a rd ım d a b u lu n m a sın ı h a b e r v e rd ile r. S o n ra M ek­
k e ’ye d ö n e re k a y rıld ıla r. R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem )
m illete şöyle d e d i :

S a n k i E b û S ü fy a n ’ın «akdi m u h k e m le sin ve m ü d d e ti artırsın .»

d iy e g eld iğ in i g ö rü y o ru m . B üdeyl b. V e rk a ve o n u n a r k a d a ş la r ı g it­
tile r ve U s f â n ’d a (35) E bû S ü fy a n b. H a rb ile k a rş ıla ş tıla r. K u rey ş
o n u R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’e g ö n d e rm işti k i a k d i
m u h k e m le y e ve m ü d d e ti ziy a d e kıla. İşle d ik le rin d e n k o rk u y o rla rd ı.
E b û S ü fy a n B üdeyl b. V e r e k a ’y a ra s tla d ığ ın d a şöyle d e d i :
— Ey B üdeyl, n e re d e n g e liy o rsu n ?
O, B ü d e y l’in R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’e g ittiğ in i
s a n ıy o rd u ? D edi k i :
— işte b u sa h ild e ve işte şu v a d in in ç u k u r u n d a H u z â e 'd e g e z in ­
dim . D edi k i :
— M u h a m m e d ’e g elm ed in m i? D edi k i :
— H ay ır. B üdeyl M ek k e'y e y ü r ü d ü ğ ü z a m a n E bû S ü fy a n şöyle
d e d i:
— A nd o lsu n ki e ğ e r B üdeyl M e d in e’ye g eld i ise d ev esi h u r m a
ç e k ird e k le rin i y e m iştir.

Böylece o n u n b in e ğ in in ç ö k tü ğ ü y e re geldi, o n u n k ığ ım aldı, d a ­

ğ ıttı, o n d a h u r m a ç e k ird e ğ in i g ö rd ü ve şöyle d e d i :
— A lla h ’a y em in e d e rim ki, B üdeyl M u h a m m e d ’e g elm iştir.

(35) U sfan : M ekk e'd en iki konak ötede M edine yolu üzerinde b ir yerd ir.
 EBÛ SÜ FYA N’IN SULH İÇ İN M EDİN E’YE G İT M E Sİ 51

E b û S ü fy a n ’ın s u lh ve h â c e tin i ta le b e tm e k için

çıkıp M e d in e'y e g itm e si

S o n ra E bû S ü fy a n çık tı ve M e d in e’d e R e su lü lla h (S a lla lla h ü

A ley h i ve S ellem ) 'in y a n m a geldi. Kızı Ü m m -ü H a b ib e b in ti E bi S ü f-
y a n ’m y a n m a g ird i. R e su lü lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )'in y a ­
ta ğ ı ü z e rin e o tu r m a k iç in g ittiğ in d e kızı o n d a n o n u d ü rd ü . B u n u n
ü z e rin e şöy le d e d i :
— E y kızım b ilm iy o ru m k i b en i m i o y a ta ğ a ço k g ö rd ü n , y o k sa
o n u b a n a çok m u g ö rd ü n ?
K ızı d a şö y le d e d i :

— H a y ır b ila k is o, R e sû lu lla h ( S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m )'in

y a ta ğ ıd ır, s e n ise n ec is m ü ş r ik b ir a d a m sın . R e su lü lla h (S a lla lla h ü
A ley h i ve S ellem ) 'in y a ta ğ ın ın ü z e rin e o tu r m a m istem e d im . D edi k i :
— V a lla h i ey kızım b e n d e n s o n r a se n k ö tü le şm işsin .

S o n ra çıktı, R ş s u lû lla h (S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m )'e g eld i v e

o n u n la k o n u ştu . O ise b ir şe y le ce v a p v erm e d i. S o n ra E bû B e k r’e g it­
ti. O n u n la k o n u ş tu ki, R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m )'i
o n u n la k o n u ş tu rs u n . O d a şöyle d e d i :
— B en b u n u y a p a n f a la n değilim .
S o n ra Ö m e r b. e l-H a tta b ’a g itti ve o n u n la k o n u ştu . O d a o n a
şöyle d e d i :
— B en m i se n in için R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )'e
ş e f â a t iç in gid eceğ im ? V a lla h i z e r re k a d a r b ir şe y b u lsa m o n u n la si­
zin le m ü c â h e d e ed erim .

S o n ra çık tı ve Ali b. E bi T alib (R ıd v a n u lla h i A le y h i)'n in y a n m a

g ird i. O n u n y a n ın d a R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )'in k ızı
F a tım a (R a d iy a lla h ü a n h a ) v ard ı. F a tım a ’n m y a n ın d a d a H a ş a n b. A li
v a rd ı. H e n ü z b ir b e b e k o lu p o n u n ö n ü s ır a y ü rü y o rd u . E bu S ü fy a n
şöyle d e d i :
— E y Ali, şü p h e siz se n hısım lık y ö n ü n d e n k a v m in b a n a e n y a ­
k ın ısın. B en b ir h â c e tte n d o la y ı g elm işim d ir, o h a ld e b en i g eld iğ im
g ib i eli b o ş g e ri çev irm e. R e s û lu lla h ’m k a tm d a b e n im için ş e fa a tç i ol.
O d a şö y le d e d i :
— Y azık s a n a Ey E b u S ü fy a n ! V a lla h i R e sû lu lla h (S a lla lla h ü
A ley h i v e S ellem ) b ir iş ü z e rin e a z m e tti ki, o h u s u s ta o n u n la k o n u ş ­
m a y a g ü c ü m y etm ez.
52 S İR E T -t ÎB N -t H İŞA M

B u n u n ü z e rin e o F a tım a ’y a -Ö n d ü v e şöy le d e d i :

— Ey M u h a m m e d ’in kızı şu o ğ u lc a ,¡ n a em i ed e m e z m isin ki, in ­
s a n la r a r a s ın d a b a ı,a e m a n v e rsin . B eni m ü lte c i sa y sın . B öylece z a ­
m a n ın s o n u n a k a d a r A /a b '., e fe n d isi olsu.,.

F â tım a şöy le d e d i :
— V a lla h i b e n im b u o ğ u lc u ğ u m h e n ü z in s a n la r a r a s ın d a a h d v e
e m a n v e re c e k d u r u m a gelm etıi. R e sû lu lla h (S a lta B a h ü A ley h i v e Sel-
lem ) ’e k a r ş ı h iç b ir k im se a h d ve e m a n v erm e z. D edi k i =
— Ey E b ü H a ş a n b e n g ö rü y o ru m ki işler b e n im ü z e rim e ş id d e t­
le n m iştir, b a n a iyilik y ap . D edi k i :

— V a lla h i s a n a b ir f a y d a s a ğ la y a c a k b ir şey b ilm iy o ru m ki. F a ­

k a t sen, B eni K in â n e 'n in e fe n d isisin , k a lk , in s a n la rın a r a s ın d a e m a n
v er, s o n r a d a y u r d u n a la h ik ol. D edi k i :

— B u n u n b a n a b ir şey m e n f a a t v e re c e ğ in i m i z a n ed iy o rsu n ?
D edi k i :

—H a y ır v a lla h i, z a n e tm iy o ru m , f a k a t se n in iç in b u n d a n g a y ri
b ir şey b u la m ıy o ru m . B u n u n ü z e rin e E bû S ü fy a n m e sc id d e a y a ğ a
k a lk tı ve şöy le d e d i :

— Ey in s a n la r, b en in s a n la rın iç in d e a h d ve e m a n v e rd im . S o n ­
r a b in e k d e v e sin e b in d i ve g itti, K u re y ş ’in y a n m a g e ld iğ i z a m a n d e ­
d ile r k i :
— A rd ın d a n e le r v a rd ır? D edi k i :
— M u h a m m e d 'e g eld im ve o n u n la k o n u ş tu m v a lla h i b a n a b ir
şeyle c e v a p v erm e d i. S o n ra E b û K u h a fe 'n in o ğ lu n a g eld im o n d a b ir
h a y ır b u lm a d ım , s o n ra H a ttâ b ’ın o ğ lu n a g eld im o n u d a e n y a k m b ir
d ü ş m a n o la r a k b u ld u m .

İbn-i H işa m d ed i k i :
E n s a ld ır g a n b ir d ü ş m a n o la ra k b u ld u m .
İbn-i ls h a k şöyle d e d i :
■— S o n ra  li'ye geldim ve o n u k a v m in en y u m u şa ğ ı b u ld u m . A li
b a n a b ir şey ile iş a re t e tti ki o n u y ap tım . V a lla h i b ilm iy o ru m ki b u
b a n a b ir şey m e n f a a t v e rir m i, y o k sa v erm e z m i? D ed iler k i :
— S a n a n ey i e m r etti. D edi k i :
— B a n a in s a n la rın için d e a h d ve e m a n v e rm e m le e m r e tti b en
d e y ap tım . D ed iler ki -M u h a m m e d b u n a ic a z e t v e rd i mi?» D edi k i :
 HASSAN’IN M İLLETİ TEŞV İK ETM ESİ 53

— H ay ır. D ediler k i : «yazık sa n a! V a lla h i a d a m s a n a se n in le

o y n a m a k ta n b a ş k a b ir şe y ila v e etm em iş. S e n in d ed iğ in şey s a n a
m e n f a a t verm ez. D edi k i :
— H a y ır v allah i, b u n d a n b a ş k a b irşey b u la m ad ım .

M e k k e’n in fe th i için R e su lû lla h ’ın te c h iz a tla n m a s ı

R e su lü lla h C S allallahü A leyhi ve S ellem ) te ç h iz a tla n m a y ı e m r

e tti. E h lin e de k e n d isin i te çh iz e tm e le rin i e m r etti. B u n u n ü z e rin e
E bû B ekr, kızı Â işe (R a d iy a lla h ü a n h â l'n m y a n m a g ird i, o R esu lû l-
la h (S a lla lla h ü A ley hi ve S e lle m )’in b ir kısım te ç h iz a tın ı h a z ırlıy o r­
du. Ş öyle d ed i ?
— Ey kızcağızım , R e su lü lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) mi
o n u h a z ırla m a n ız ı size e m r e tti? Â işe de d ed i k i :
— E vet. S en d e h a z ırla n . D edi k i :
— N e ıe y e g itm ey e k a s t e ttiğ in i z a n e d iy o rsu n ? Â işe d e d ed i k i :
— V allah i b ilm iy o ru m .
S o n ra R e su lü lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) M e k k e'y e b il­
d ird i ki, k en d isi M e k k e'y e y ü rü y e c e k tir. O n la r a o ceh d ve h a z ırlık ile
e m r e tti ve şöyle d e d i :
— E y A lla h ’ım g ö zc ü le ri ve h a b e rle ri K u re y ş’d e n s a k la k i b e ld e ­
le rin d e o n la rı a n id e n b a stıra lım .

H a ss a n 'ın m illeti te şv ik etm esi

B öylece m illet c ih a z la rın ı a ld ıla r. H a ss a n b. S â b it d e o n la rı kın-

d ır a r a k v e H u z a e 'n in a d a m la rın ın m u sib e te u ğ ra m a la rım z ik r e d e ­
re k şöyle d e d i :
54 8İRET-1 İB N -t H İŞA M

«Beni Kâb’in adamlartntn boyunlart Mekke vadisinde kılıçlarını

kınından çıkarmayan birtakım adamların elleriyle vurulurken
orada hazır bulunmadığım beni üzmektedir. Ve bir çok maktuller ki
henüz elbiseleri örtülmedi (yani kabre defn olunmadılar).
Keşke bilseydim ki acaba benim yardım Süheyl b. Am r’a
nail olacak mıdır.
Sajvan makedinin kenarından ses çıkaran bir yaşlı devedir
bu harb ânlarında bağlanır.
E y İbn-i Ümm-ü Mücâlid o deveden halis bir süt sağtldtğt ve
dişleri eğildiği zaman bize emin olma.
Ondan korkmayınız, çünkü kılıçlarımız ölümle ona vardı.
Onlar önünde kapısı açılır,»

İbn-i H işa m d ed i k i :
H a s s a n ’n ın «K ılıçlarını k ın ın d a n ç ık a rm a y a n b ir ta k ım a d a m la r»
sö zü y le K u re y ş’i k a s d ed er. «İbn-i M ücâlid» ile d e İk rim e b. Ebi C e h l’i
k a s d ed er.

H fttıb'ın K u re y ş’e m e k tu b u ve R e su lü n o n u n d u r u m u n u
b ilm esi

İbn-i İs h a k d ed i k i :
B a n a M u h a m m e d b. C a fe r b. Z ü b ey r, U rv e b. Z ü b e y r'd e n ve b a ş ­
k a a lim le rim iz d e n n a k le n şöy le h a b e r v e r d i :
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) M e k k e ’y e y ü rü m e ğ e
a z m e ttiğ i z a m a n , H âtıb b. Ebi B e lte a K u re y ş’e b ir m e k tu b yazdı. R e­
s u lû lla h ( S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) ’in M ek k e ü z e rin e y ü rü m e h u ­
su s u n d a o n la r a h a b e r v e riy o rd u S o n ra o m e k tu b u b ir k a d ın a verdi.
M u h a m m e d b. C a fe r id d ia e d e r k i o k a d ın M ü z e y n e 'd e n idi. B a n a
o n u n g a y rı b ir k im se id d ia e d e r ki o k a d ın S â r e idi. Bu S â re B eni
A b d u lm u tta lib ’d e n b irin in a z a d lı ca riy e sid ir. V e o k a d ın a o m e k tu b u
u la ş tırm a s ı k a rşılığ ın d a b ü y ü k b ir v a itte b u lu n d u .

O k a d ın o m e k tu b u b aşın ın ö r g ü s ü için e k o y d u . S o n ra y o la çık ­

tı. H â tıb ’ın y a p tığ ın ın h a b e ri, R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S el­
lem ) e g ö k te n geldi. B u n u n ü z e rin e Ali b. Ebi T âlib v e Z ü b e y r b. el-
A v v am (R a d iy a lla h ü a n h ü m a l’yı g ö n d e rd i ve şö y le d e d i:
 H Â TIB’IN KUREYŞ'E m ektûbu 55

— B ir k a d ın a k a v u ş u n u z ki H âtıb b. Ebi B eltee o n u n la K u re y ş ’e

b ir m e k tu p g ö n d e rm iş o n la r için a z m e tm iş o ld u ğ u m u z şe y d en o n la rı
k a ç ın d ırıy o r.

A li ve Z ü b ey ir n ih a y e t o k a d ın a . B eni Ebi A h m e d ’in H alik asın -

d a k a v u ş tu la r ve o k a d ın ın b in e ğ in d e n in m e sin i isted iler, o n u n y o l­
c u lu k e ş y a la rın ı a r a d ıla r ve b ir şey b u la m a d ıla r. B u n u n ü z e rin e Ali
b. E bi T âlib o k a d ın a şöyle d e d i :
— A lla h 'a y em in e d e rim ki n e R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e
S ellem ) a ld a tıld ı n e d e biz ald a tıld ık . Y a o m e k tu b u ç ık a rırsın v e y a
se n in ü z e rin i a r a n z .

K ad ın o n d a n b u cid d iy eti g ö rü n c e dedi k i :

— ö te y e dön.
O d a ö te y e y ü z ü n ü ç e v ird i ve k a d ın b a şın ın ö r ü k le rin i çö zd ü ve
m e k tu b u ç ık a rttı ve o n a v erd i. O d a R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve
S e lle m )'e g e tird i. R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) d e H â-
tıb ’ı ç a ğ ırd ı ve şöyle d e d i :
— E y H âtıb, se n i b u n u n ü z e rin e s ü rü k le y e n n e d ir? O d a şöyle
d e d i;
— Y â R e su lellah v a lla h i b e n e lb e tte A lla h ’a ve R e su lü n e im a n
e tm iş b ir kim seyim , d in im i n e d e ğ iştird im n e d e te b d il ettim , f a k a t
b en ö yle b ir kişiyim ki k a v m için d e b ir a sıl b ir a ş ire tim y o k tu r. B e­
n im o n la n n a r a s ın d a çocu k ve ailem v a rd ır. B u n u n için o n la r a k a r ­
şı m ü d â h e n e d e b u lu n d u m .

B u n u n ü z e rin e Ö m e r b. e l-H a tta b şöyle d e d i :

— Y â R e su le lla h b e n i b ır a k o n u n b o y n u n u v u ra y ım , ç ü n k ü a d a m
m ü n a fık olm uş. R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi v e S ellem ) d e şöyle
d e d i:
— Y â Ö m e r n e rd e n b iliy o rsu n . A llah B e d r g ü n ü n d e B ed r a s h a ­
b ın ı g ö rd ü ve şöyle d e d i : «D ileğinizi yapınız, sizi a f ettim .»

B u n u n ü z e rin e A lla h T e â lâ H â tıb ’m h a k k ın d a şu â y e tle rin i in-

zâl e t t i :
56 SÎRET-1 İBN-1 H tŞA M

«Ey in a n a n la r , b en im de d ü şm a n ım , sizin d e d ü ş m a n ın ız o la n la rı
d o st ed in m ey in iz. O n la r size g elen g erç eğ i in k â r e tm işk e n , o n la ra
sevgi g ö ste riy o rsu n u z .»
Şu k a v lin e k a d a r :

İte ¿1 Jİlj (J 4i_>- — -1 js_J -i» »

' ^ S u j t Z i \ x ' ) v ' j î i <i' ¿ r û } - ^ V i ' i ’jsCL

« j f c \ ^ ‘y J i \%\ l U d i j

« İb ra h im ve o n u n la b e r a b e r o la n la rd a , sizin için u y u la c a k g ü zel

b ir ö rn e k v a rd ır. O n la r m ille tle rin e şöyle d e m işle rd i i Biz siz d e n ve
A lla h 'd a n b a ş k a ta p tık la rın ız d a n u zağ ız. Sizin d in in iz i in k â r ed iy o ­
ru z . Bizim le sizin a r a n ız d a y a ln ız A lla h 'a in a n m a n ız a k a d a r eb ed i
d ü ş m a n lık ve ö fk e b a şg ö ste rm iştir.» K ıssan ın s o n u n a k a d a r .

R e s u lû lla h ’m R a m a z a n 'd a y o la çık m ası ve y e rin e

E b u R ü h m 'ü b ıra k m a sı

Ibn-i İsh a k şöyle d e d i :

B ana. M u h a m m e d b. M üslim b. Ş ih a b ez-Z ü h ri, U b e y d u lla h b.
A b d u lla h b. U tb e b. M e s'u d ’d a n , o d a A b d u lla h b. A b b a s 'd a n n a k le n
o n u n şöyle d ed iğ in i h a b e r v e r d i :
S o n ra R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) s e fe r h a z ırlık la ­
r ın a d ev a m e tti ve Ebû R ü h m ’ü M e d in e ü z e rin e v ali b ıra k tı, (ki b u
K ü lsû m b. H u sa y n b. U tb e b. H a lf e l-C ıfâ ri'd ir) R a m a z a n d a n on g ü n
g eçtiği b ir s ır a d a çıktı.

R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) o ru ç tu tt u v e m ille t d e

o n u n la b irlik te o ru ç t u tt u la r n ih a y e t U sfâ n ile E m ec’in a r a s ın d a Kü-
d e y d ’de o ld u ğ u z a m a n if tâ r ettile r.

M e rr’i Z a h r â n ’a in m e le ri ve K u re y ş'in
R e s u lû lla h ’m h a b e r le r in i te c e ssü s e tm e si

İbn-i Is h a k şöyle d e d i :
S o n ra m ü s lü m a n la r d a n on b in kişi ile y o lu n a d e v a m e tti. M err-i
Z a h r a n 'd a indi. S ü ley m k ab ilesi y ed iy ü z kişi ile k atıld ı. B â z d a n , S ü -
 EBÛ SÜFYAN B. H A R S’IN MÜSLÜMAN OLM ASI 67

le y m ’in b in kişi ile k atıld ığ ın ı sö y le rler. M ü zey n e k ab ilesi b in k işi ile

k a tıld ı. B ü tü n k a b ile le rd e sa y ıc a k a tıla n la r ve m ü slü m a n o la ra k k a -
tıla n la r v ard ı. M ü h â c irle rin ve E n s a r ’ın h ep si R e su lû lla h (S a lla lla h ü
A ley h i ve S ellem ) ile b irlik te çık tıla r. O n la rd a n h iç b ir k im se g e riy e
k a lm a d ı. R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) M err-i Z a h r â n 'd a
in d iğ i z a m a n , (ki o z a m a n h a b e r le r K u re y ş'te n gizli idi.) R e su lû lla h
(S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m J'd e n o n la ra h iç b ir h a b e r gitmiyor-, o n u n
n e y a p a c a ğ ın ı o n la r b ilm iyo rla rd ı. İşte o g e c e le rd e E bu S ü fy a n b.
H arb i H a k im b. H izam ve B üdeyl b. V a rk a ç ık tıla r, h a b e rle ri te ce ssü s
e d iy o rla rd ı. A ca b a b ir h a b e r b u la c a k la r m ıd ır v ey a işite c e k le r m i­
d ir a ra ş tırıy o rla rd ı. İşte, o v a k itle rd e A b b as b . A b d u lm u tta lib d e hic-
re te d ip y o lu n b ir y e rin d e R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’e
ra stla d ı.

A b b â s'ın h ic re ti

İb n -i H işam d ed i k i :
A b b as, ailesiy le b irlik te h ic re t ettiğ i b ir s ır a d a C ü h fe ’d e R e su lû l­
la h ile k a rşıla ştı. B u n d a n ö n ce sik a y e g ö re v in in (36) b a ş ın d a M ek ­
k e ’d e ik a m e t e tm e k te idi. R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem )
ise o n d a n râ z ı idi. İbn -i Ş ih a b e z -Z ü h ri'n in z ik r e ttiğ in e g ö re b ö y le
idi.

E bû S ü fy a n b. H â ris ile A b d u lla h b. Ü m e y y e 'n in

m ü s lü m a n o lm a la rı

İb n -i İsh a k şöyle d e d i :
Y in e E b u S ü fy a n b. H â ris b. A b d u lm u tta lib v e A b d u lla h b. Ebi
Ü m ey y e b. M u ğ ire, M ek k e ile M edine a ra s ın d a k i N ik e l-U k a b 'd a R e­
s u lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) ile k a rş ıla ş tıla r. O n u n y a n ın a
g irm e k isted iler. Ü m m -ü S e le m e o n la r h a k k ın d a R e su lû lla h ile k o ­
n u ş tu ve şöyle d e d i :
— Y â R esu lellah , se n in a m c a n o ğ lu ve h a la n o ğ lu ve k a y ın p e ­
d e r in g e lm iş d iy o rla r. R e s u lû lla h :
— B en im o n la ra ih tiy a c ım y o k tu r dedi. A m ca m o ğ lu n a g elin ce
b e n im n a m u s u m u çiğ n ed i, h a la m o ğ lu n a ve k a y ın p e d e rim e g elin ce
o M e k k e 'd e b a n a d iy e ce ğ in i d em iştir.

(36) Sikaye hacılara su içirme görevidir.

58 SİR E T -l İBN-1 H İŞAM

B u ta rz d a k i h a b e r o n la ra v a rd ığ ın d a , (ki Ebıi S ü fy a n ile b irlik te

y a n ın d a o n u n k ü ç ü k b ir o ğlu d a v a rd ı, o d a ) şö y le d e d i :
— V a lla h i y a b a n a izin v e rir v e y a b u o ğ u lc u ğ u m u n e lin d e n tu ­
ta rım s o n ra d e v e s u s u z lu k ta n ö lü n c e y e k a d a r y e rd e y ü r ü r g id eriz.
B u h a b e r R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’e v a rd ığ ın d a k a l­
bi o n la ra y u m u şa d ı, acıdı, s o n r a o n la r a izin v erd i, o n la r d a o n u n y a ­
n m a g ird ile r ve m ü s lü m a n o ld u la r. E b û S ü fy a n b. H a ris isla m ı h a k ­
k ın d a sö z ü n ü ş iir ile dile g e tird i ve k e n d i g e ç m iş in d e n o la n şe y le r­
d e n ö tü r ü o n d a n ö z ü r d iled i ve şö y le d e d i :

«And olsun ki ben L at’ın (İ7 ) ordusu Muhammcd'in ordusuna

galib gelmesi için bir bayrak taşıdığım gün, gece yürüyen,
şaşkın, gecesi karanltk bir kimse idim. İşte bu anlar,
doğru yola iletildiğim ve doğru yolu bulduğum zamanki anlartmdtr.
Beni nefsimin gavrt bir hidâyetci doğru yola iletti ve
«beni bütün şiddetiyle kovduğum bir kimse Allah’a nail elti.»
Muhammed’i bütün cchdimlc men ediyordum ve ondan uzaklaşıyordum.

(37) Lat Arapların taptıkları putlarından bir puttur. Lat'ın askerleri ise
kâfirlerin ordusudur.
 EBÛ SÜFYAN’IN M ÜSLÜMAN O LM A SIN IN H A BERİ 59

Her ne kadar Muhammed'in nesebine intisab etmesem de

onun nesebini iddia ediyordum.
Onlar, hevalariyle konuşmayan kimselerdi.
Her ne kadar görüş sahipleri kınanıyor ve yalanlıyorsa da.
İstiyorum ki, onları razı edeyim ve ben her oturuşta
hidayet edilmedikçe kavm ile birlikte uzlaşıcı değilim.
Sakij’e de ki: onlarla savaşmak istemiyorum,
Onlara de ki benden başkasını tehdid etsinler.
Âm ir’e isabet eden kimsenin ordusunda değildim
Lisanım ve elimin de yaptığı bir şey değildi.
Uzak beldelerden gelen kabilelerdir, Seham ve Sürded’den ( i 8) gelen
gariblerin ellerinden çıkan atlar ve develerdir.»

tb n -i H işâ m şöyle d e d i :
« B ü tü n şid d e tiy le k o v d u ğ u m k im se b en i h a k k a d e lâ le t etti» ş e k ­
lin d e r iv â y e t edilir.
İb n -i İs h a k şöyle d e d i :
İd d ia e ttile r ki o, ve «B ütün şid d e tiy le k o v d u ğ u m k im se b e n i A l­
la h 'a n â il etti» sö z ü n ü R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyh i ve S e lle m l’e o k u ­
d u ğ u z a m a n , R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S elem ) g ö ğ sü n e v u r ­
d u ve şöye d e d i : «Sen m i b e n i b ü tü n şid d e tiy le kovdun!»

EbA S ü fy a n ’ın (*) m ü s lü m a n o lm a sın ın h a b e r i A b b a s’a

u la şıy o r
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) M err-i Z a h r a n 'a in d iğ i
z a m a n A b b a s b. A b d u lm u tta lib şöyle d e d i :
— Y a rın v a h K u re y ş’in b aşın a! V allah i e ğ e r R e su lû lla h (S a lla l­
la h ü A ley h i ve S ellem ) K u re y ş ’in o n a g elip e m a n ta le b e tm e le rin d e n
ö n ce k a h r e n M e k k e’ye g ire rs e b u , o n la rın ile le b ed h e lâ k o lm ası d e ­
m e k tir. S o n ra A b b as şöyle d e d i :
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in b ey a z k a tırın ın ü z e ­
r in e b in d im ve yola çıktım . N ih a y e t E ra k 'a g eld im ve şöyle d e d i m :
O d u n c u la rd a n b irin i v ey a b ir sü tç ü y ü v e y a h a c e ti için M e k k e’ye
g id e n b irin i b u lm alıy ım ki o o n la r a R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve

(38) Sehâm ve Sürded, Ak topraklarından iki mevkidirler.

( * ) Burdaki Ebû Süfyan, yukarda bahsi geçen Ebû Süfyan b. Haris
değildir. Belki Mekke’nin reisi Ebû Süfyan b. H arb’tir. Ebû Hanzala ile kün-
yelenir.
00 S İ R E T İ İBN -I H İŞA M

S ellem ) 'in y e r in i h a b e r v e rsin . B öylece o n la r d a R e s u lu lla h ’ın k a h -

r e n M e k k e’ye g irm e s in d e n ö n ce ç ık s ın la r d a o n d a n e m â n d ilesin ler.
V a lla h i b e n o k a tır ın ü z e rin d e g id iy o rd u m ve b irin i a rıy o rd u m . O
s ır a d a E bu S ü fy a n ile B ü d ey l b. V e r k a ’n ın k o n u şm a sın ı işittim . O n ­
l a r k e n d i a r a la r ın d a k o n u ş u y o rla rd ı. E bû S ü fy a n şö y le d iy o r d u :
— Ş im d iy e k a d a r b u g ec ek i g ibi n e b ir a te ş n e d e b ir a s k e r g ö r­
m ed im ! B üdeyl d e şöyle d iy o rd u :
— V a lla h i b u H u z â e k a b ile sid ir. S a v a ş o n la rı k ızd ırm ış. E bû S ü f­
y a n şöyle d i y o r d u :
— H u zâ e, b u a te ş le r ve b u a s k e r le r e sa h ip o lm a la rın d a n d a h a
zelil ve d a h a a z d ırla r. B en o n u n se sin i ta n td ım v e :
E y E b û H an z ele , d ed im . O b e n im sesim i ta n ıd ı v e şö /1 " d e d i .-
— E b u ’l-Fazl m ısın ? D edim k i :
— E vet. D edi k i :
— S a n a n e o ld u ? B a b am ve a n a m s a n a k u r b a n o lsu n . D edim k i .
— Y azık s a n a , ey E bû S ü fy a n ! İşte R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley­
h i ve S ellem ) m ille tin için d ed ir. Y a rın v a h K u re y ş’in b a şın a ! D edi k i :
— B a b a m ve a n a m s a n a fe d a o lsu n . D edim k i :
— V a lla h i e ğ e r s a n a k a rş ı z a f e r b u lu r s a k e s in lik le se n in b o y ­
n u n u v u r a c a k tır . A rtık b u k a tır ın a r k a s ın a b in d e se n i R e su lû lla h
(S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’e g ö tü re y im .

A rk a m a k a tır a bindi, iki a r k a d a ş ise g e ri d ö n d ü le r. O n u g e tir ­

d im . M ü s lü m a n la rın a te ş le rin d e n h e r b ir a te şe r a s tla d ığ ım ız d a :
— B u k im d ir? d ed iler.
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in k a tır ın ı ve o n u n ü z e ­
rin d e b en i g ö rd ü lk e rin d e R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m )’m
a m c a sı k a tır ın a b in ip gidiy o r, d iy o rla rd ı. N ih a y e t Ö m e r b. e l-H a ttâ b
(R a d iy a lla h ü a n h ) in a te ş in in y a n m a v ard ığ ım ız z a m a n o şöyle d e d i :
— Bu k im d ir? (ve b a n a d o ğ ru k a lk ıp geldi.) E b û S ü fy a n ’ı b in e ­
ğ in a r k a s ın a b in m iş g ö rü n c e şöy le d e d i :

— İşte A lla h 'ın d ü ş m a n ı E b û S ü fy a n ! A lla h ’a h a m d o lsu n ki,

a k id siz ve a h id siz b ir h a ld e se n i b izim elim ize g e tird i. S o n ra k o ş a ra k
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) in ta r a f ın a d o ğ ru g itti; b e n
d e k a tır ı k o ş tu rd u m ve y a v a ş g id e n b ir b in eğ in , y a v a ş g id e n b ir a d a m ı
g eçeceği şe k ild e o n u geçtim . K a tırın ü s tü n d e n k e n d im i a ttım , R e su ­
lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) ’in y a n ın a g ird im . Ö m e r d e o n u n
y a n ın a g ird i ve şöyle d e d i :
 EBÛ S U PY A N IN M ÜSLÜMAN O LM A SIN IN HA BERİ 61

— Y a R e su le lla h , işte E bû S ü fy a n a k id siz ve a h id siz o ld u ğ u b ir

s ır a d a A lla h o n u elim ize v e rm iştir. Beni b ıra k d a o n u n b o y n u n u v u ­
ra y ım .

Ben, y a R e su le lla h b e n o n a a h d ve e m a n v e rm işim d ir, d ed im .

S o n r a R e s u lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S elle m l ’in y a n ın d a o tu rd u m
v e E b û S ü fy a n ’ı ald ım ve b u gece b e n d e n b a ş k a k im se o n u n y a n ın d a
k a lm a y a c a k d iy e y em in e ttim . Ö m e r o n u n h a k k ın d a b ira z ile ri g i­
d in c e d e d im k i :
«D ur b a k a lım y a Ö m er, v a lla h i şa y e t B eni A diyy b. K â b ’d e n o l­
sa y d ı b ö y le sö ylem ezdin, f a k a t se n b iliy o rsu n ki o, Beni A bd-i M e­
n â f i n a d a m la n n d a n d ır.» B u n u n ü z e rin e Ö m e r d e şöyle d e d i :
— D u r b a k a lım y a A b b âs, v a lla h i m ü s lü m a n o ld u ğ u n g ü n İs­
lâ m 'ın , ş a y e t H a tta b İsla m a g irse y d i o n u n îs lâ m ın d a n b a n a d a h a
sev g ili, idi. Ç ü n k ü b iliy o rd u m ki, se n in islâ m m , şa y e t m ü s lü m a n o l­
sa y d ı H a tta b 'ın islâ m m d a n R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi v e S e lle m l’e
d a h a se v g ilid ir. R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i ve S ellem f) d e şö y le
d e d i:
— E y A b b â s o n u k e n d i ç a d ırın a g ö tü r s a b a h o ld u ğ u z a m a n o n u
b a n a g e tir.
B en d e o n u y o lc u lu k e ş y a la rım ın y a n ın a g ö tü rd ü m v e b en im y a ­
n ım d a g ec eled i. S a b a h o ld u ğ u z a m a n o n u e r k e n d e n g ö tü rd ü m . R e sû ­
lu lla h ( S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) o n u g ö rü n c e şöyle d e d i :
— Y azık s a n a ey E b û S ü fy a n d a h a A lla h ’d a n b a ş a k ib a d e te l â ­
y ık b ir m a b u d u n o lm a y ıp a n c a k A lla h ’ın b u n a lây ık o ld u ğ u n u b ile ­
ce k v a k tin g elm ed i m i? D edi k i :

— B a b am ve a n a m s a n a fe d a olsun, sen n e k a d a r h alim , k e rim

ve lu tu f k â r b irisin! V a lla h i A llah ile b irlik te o n u n g a y rı b ir ilâ h o lsa
b a n a m e n f a a t v e rir d iy e sa n ırd ım . B u n d a n so n ra R e su lû lla h :
— E y E bû S ü fy a n y az ık sa n a! B enim A lla h R esu lü o ld u ğ u m u b i­
lecek v a k tin gelm edi m i? dedi. O :
— B a b a m ve a n a m s a n a k u r b a n o lsun, sen n e k a d a r h alim , k e ­
rim ve lu tu f k â r b ir kim sesin! F a k a t v a lla h i b u h u s u s ta el a n b e n d e
b ir şü p h e v a rd ır.

B u n u n ü z e rin e A b b âs o n a şöyle d e d i :
■— Y azık sa n a ! M ü slü m a n ol ve ib â d e te lây ık h iç b ir k im se n in o l­
m a d ığ ın a a n c a k b u n a lây ık A lla h ’ın o ld u ğ u n a ve M u h a m m e d ’in A l­
62 SİR E T -l İB N -l H lŞA M

la h ’ın R e su lü o ld u ğ u n a , b o y n u n v u r u lm a d a n ö n ce ş e h â d e t g etir. D e­
di k i :
O d a h a k ş e h â d e tiy le ş e h â d e t g e tird i ve m ü s lü m a n old u . A b b as
d ed i k i :
— Y â R e su le lla h , E bû S ü fy a n if tih a r p ay ım a lm a k istiy o r. O n u n
iç in b ir şey kıl. D edi k i :
— E vet, k im E bû S ü fy a n 'm e v in e g ire rs e o e m n iy e tte d ir, k im
k ap ısın ı k ilitle rs e o e m n iy e t iç in d e d ir, k im m e scid e g ire rs e o m en i-
y e tte d ir. E bû S ü fy a n a y rılm a k iç in g ittiğ i z a m a n R e s u lû lla h (S allal-
la h ü A leyih ve S ellem ) d ed i k i :
— Ey A b b â s o n u d a ğ b u r n u n u n y a n ın d a k i v a d in in d a r y e rin d e
b e k le t k i o r a d a A lla h ’ın a s k e r le r in e r a s tla s ın ve o n la n g ö rsü n . D edi
k i:
— B en d e çıktım ve o n u v a d in in d a r y erin d e , R e s u lû lla h (Sal-
la lla h ü A leyhi ve S e lle m l’in b a n a b e k le tm e sin i e m re ttiğ i şe k ild e d u r ­
d u rd u m .

R e su lû lla h o rd u s u n u n , E bû S ü fy a n 'ın ö n ü n d e g ö rü n m e s i

K a b ile le r b a y r a k la r iy le g elip g eç tiler. H e r k a b ile g e ç tik ç e :

«Ey A b b â s b u n la r k im lerd ir.» d iy o rd u . B en «S üleym kabilesi» d i­
y o rd u m . O : «Ben S ü le y m ’e n e y a p tım ki?» d iy o rd u . B ir k a b ile d a h a
g e ç in c e :
— E y A b b â s işte b u n la r k im lerd ir?» d iy e so rd u . B en c e v a b ım d a :
«M üzeyne k ab ilesid ir» , dedim . O : «Ben M ü z e y n e ’y e n e y a p tım ki»
d ed i. N ih a y e t b ü tü n k a b ile le r g eç tiler. H iç b ir k a b ile g eçm ed i k i b a ­
n a so rm a sın . O n la rı o n a h a b e r v e rd iğ im z a m a n «Ben f a la n o ğ lu n a
n e y a p tım ki» d iy o rd u . N ih â y e t R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S el­
lem ) yeşil a s k e r i k ıta siy le geçti.

İb n -i H işa m d ed i k i :
Y eşil k ıt’a d en ilm e si, z ırh la rın ç o k lu ğ u n d a n v e iç le rin d e d e m irin
(k ılıçların ) g ö rü n m e s in d e n idi. (39)

H â ris b. H illize el-Y e şk ü ri şöy le d e d i :

(39) Araplar, açık siyaha yeşil derler. Koyu yeşile de siyah dedikleri gibi.
 EBÛ SÜPYAN’IN M EKKE HA LK IN I SA K IN D IRM A K İÇİN. 63

«Sonra hücrâ’yt ki Umm-ü K at’am’ın oğlunu kasd ediyorum.

Ve onun yefil fârisiyesi vardı.*
B u rd a a s k e ri b irliğ i k a s d e d e r. Bu b e y t o n u n b ir k a sid e sin d e d ir.
H a ss a n b. S a b it el-E n sa ri şöyle d e d i :

«Hacrec'den ye}il bir askeri birliği kenarlarından akıtırken

gördüğün zaman»

B u b ey t, o n u n b irta k ım b e y tle ri iç in d e d ir ki, o n la n B ed r g ü n ü ­

n ü n ş iirle ri iç in d e y azm ışızd ır.

İb n -i İsh a k şöyle d ed i ■.
O a s k e r i b irlik içinde, M u h a c irle r ve E n s a r (R a d iy a lla h ü a n h ü m )
v ard ı. Z ırh d a n ö tü r ü o n la rd a n a n c a k g ö zleri g ö rü n ü y o rd u . O z a m a n
E b û S ü fy a n şöyle d e d i :
— S ü b h a n e lla h ! Ey A b b â s b u n la r k im le rd ir? D edim k i :
— İşte R esu lû llah ! (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) M u h a c irle r ve
E n s a r'ın iç erisin d e . D edi k i :
— B u n la ra n e g ü ç y e te r n e ta k a t. V a lla h i ey E bul fazl, se n in k a r ­
d e ş in in o ğ lu n u n m ü lk ü k ısa z a m a n d a b ü y ü m ü ş tü r. D edim k i :
— E y E b û S ü fy a n o n ü b ü v v e ttir. P e y g a m b e rlik tir. D edi k i :
— Ö y le ise n e m u tlu !

E b û S ü fy a n ’ın M e k k e h a lk ın ı s a k ın d ırm a k ü z e re
o n la r a dön m esi

D ed im k i : S ü ra tle k a v m in e git. O d a o n la ra g eld iğ i z a m a n en

y ü k s e k sesiy le şöyle b a ğ ı r d ı:
E y K u re y ş to p lu lu ğ u , işte M u h a m m e d sizin k a rş ıs m d a d u r a m a ­
y ac ağ ın ız b ir k u v v e tle size g e lm iştir. K im E b û S ü fy a n ’m ev in e g ir e r ­
se o g ü v e n için d ed ir. B u n u n ü z e rin e H in d b in ti U tb e k a lk ıp o n u n
y a n m a g itti, o n u n b ıy ık la rın ı tu tt u ve şöy le d e d i :
«Bu y a ğ tu lu ğ u n u (40) k a tle d in iz . K a h ro ls u n k a v m in b ek çileri!

(40) Yağ tuluğu, demekle şişman bir adam olan Ebû Süfyan’ı kast edi­
yor.
64 S İR E T - İ İB N -İ H İŞ A M

D edi k i :
Y a z ık la r olsu n ! S a k ın b u k a d ın sizi a ld a tm a s ın , ç ü n k ü M u h am -
m e d g ü ç g e tire m e y e c e ğ in iz b ir k u v v e t ile size g e lm iştir. A rtık k im
E b û S ü fy a n ’m e v in e g ire rs e o g ü v e n lik iç e risin d e d ir. D e d ile r k i :
A lla h s a n a la n e t etsin , se n in e v in bize n e m e n f a a t s a ğ la y a c a k ­
tır. D edi k i :
K im k a p ısın ı o n a k a rş ı k itle rs e o g ü v e n iç e risin d e d ir. K im m e sci­
d e g ire rs e o g ü v e n iç erisin d e d ir. B u n u n ü z e rin e M e k k e 'Iile r e v le rin e
ve m e scid e d ağ ıld ıla r.

P e y g a m b e rin , Zı T u v a 'y a vâsıl o lm a sı

Ibn-i Is h a k d ed i k i : A b d u lla h b in E bu B e k ir şö y le riv a y e t e t t i :

R e su tû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) Zi T u v a ’y a v a rd ığ ın d a ,
b in e ğ i ü z e rin d e k ırm ızı y e m e n k u m a ş ın d a n b ir p a r ç a ile d ü rm e k si-
zin , b a şın ı sa rd ı. R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi v e S ellem ) A lla h 'ın
o n a ik r a m e ttiğ i fe th i g ö rd ü ğ ü z a m a n A lla h 'a te v a z u iç in b aşın ı in ­
d iriy o rd u . Ö y le k i n e rd e ise s a k a lı b in e ğ in s ır tın a d e ğ e c e k v az iy e te
g eliy o rd u .

E b û K u h a fe ’n in islâm ı

Ibn-i Is h a k d ed i k i :
B a n a Y a h y a b. A b b âd b. A b d u lla h b. Z ü b ey r, b a b a sın d a n , o d a
n e n e si E sm a b in ti E bi B e k r'd e n n a k le n şöyle h a b e r v e r d i :
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) Zi T u v â ’d a d u r d u ğ u z a ­
m a n E bû K u h â fe ç o c u k la rın d a n e n k ü ç ü k o la n b ir k ız m a d ed i k i :
— Ey kızcağızım beni E bû K u b ey s (4 1 )'in ü z e rin e ç ık a rt.
E sm â d ed i k i : O n u n gözü g ö rm ü y o rd u . O d a o n u o r a y a ç ık a rttı.
O şöyle d e d i :
— Ey kızcağ ızım n e g ö rü y o rs u n ? Kız, dedi k i :
•— T oplu b ir k a r a r tı g ö rü y o ru m . D edi k i :
— İşte o n la r a tlıla rd ır. Kızı d ed i k i :
— B ir a d a m ı d a g ö rü y o ru m o k a r a r tın ın ö n ü n d e ileri g eri k o ­
şu y o r. D edi k i :

(41) E bû K u b e y s : M ekke'de bir dağdır.

 EBÛ KUHA f E ’N İN İSLÂ M Î <68

— E y kızcağızım işte o v â z i’d ir. (42) Y an i a tlıla r a e m r e d e n v e

o n la rı ile ri g ö n d e re n k im se d ir.

S o n ra k ı z ı :
— V a lla h i k a r a r tı d ağ ild i, dedi. O d a şöy le d e d i :
— D em e k a tlıla r savıldı, o h a ld e b en i s ü r a tle ev im e g ö tü r.
Kız d ed i k i :
— B en o n u in d ird im , o e v in e vâsıl o lm a d a n ö n ce a tlıla r o n u n la
k a r ş ıla ş tıla r.

E sm â d edi k i : K ızın b o y n u n d a g ü m ü ş te n b ir g e rd a n lık v a r idi. B ir

a d a m o kız ile k a rş ıla ş tı v e o n u o n u n b o y n u n d a n k e sip aldı.
E sm â şöyle d e d i :
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) M e k k e'y e g ird iğ i z a ­
m a n m e sc id e g ird i. E b û B e k r b a b a sın ı y ö n e te re k g e tird i. R e su lû lla h
( S a lla lla h ü A leyhi v e S elle m ) o n u g ö rd ü ğ ü n d e şö y le d e d i :
— İ h tiy a rı e v in d e b ıra k s a y d m y a o r a d a o n a g id e n b e n o lsa y d ım ?
E b û B e k r d ed i k i :
— Y â R e su le lla h se n in o n u n y a n ın a y ü rü m e n d e n s e o n u n se n in
y a n m a y ü rü m e s i d a h a la y ık tır.
E sm â d ed i k i :
O n u ö n ü n e o tu r ttu , s o n r a o n u n g ö ğ sü n ü sıvad ı, s o n r a o n a «M üs­
lü m a n ol» dedi. O d a m ü s lü m a n oldu.

E sm â d ed i k i :
E bû B e k r o r a y a o n u n y a n ın a g ird i sa n k i o n u n b aşı se ğ a m e d e ­
n ile n b ir d a ğ b itk isi g ibi b em b ey a zd ı. R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i
v e S ellem ) d ed i k i :
— O n u n bu s a ç la rın ın re n g in i d eğ iştirin iz . S o n ra E b û B e k r k a l k ­
tı ve k ız k a rd e ş in in e lin d e n tu ttu ve şöyle d e d i :
— A lla h ve İslâm a d ın a d u y u ru y o ru m , kız k a rd e ş im in g e r d a n lı­
ğ ın ı b u la n g e tirsin . H iç b ir k im se o n a c e v a p v erm e d i. E sm a d ed i k i :
E b û B e k r şöyle d e d i :
K ız k a rd e şc iğ im , g e rd a n lığ ın ı h a y r ın a say . V a lla h i b u g ü n m ille t
iç in d e e m a n e te r ia y e t a z d ır.

(42) V âzi: Askeri tertipleyen, onu düzene sokan ve saflar haline getiren
kimsedir. Sanki o, onu dağılma ve yayılmaktan men ediyor.

İbn-i H işam — C . : 4 - F . : 5
66 S İR E T t tB N -İ H İŞA M

M ü s lü m a n la rın a s k e r le r in in M e k k e’y e g irişi

İbn-i İs h a k şö y le d e d i :
B a n a A b d u lla h b. Ebi N ecih h a b e r v erd i k i : R e su lû lla h (S allal-
la h ü A leyhi ve S ellem ) a s k e rle rin i Zi T u v â ’d a n d a ğ ıttığ ı z a m a n Zü-
b e y r b. el-A v v a m ’a, m illetin b ir k ısm ın ı K ü d â (4 3 )’d a n g ird irm e s in i
e m r etti. Z ü b e y r sol c e n a h ın b a ş ın d a idi. S a d b. U b a d e ’y e d e m illetin
b ir kısm ın ı K e d â 'd a n içeri g ird irm e s in i e m r e tti.

M u h a c irle rin K u re y ş için S a 'd ’d e n k o r k m a la r ı

ve R e su lû lla h 'ın e m r e ttiğ i

İbn-i İsh a k d ed i k i :
Ehl-i lle m d e n b iri id d ia e tti ki, S a 'd g irm e ğ e y ö n e ld iğ in d e :
B u g ü n b o ğ a z la m a g ü n ü d ü r , b u g ü n h a r a m la r h e la l k ılın ır, dedi.
M u h a c irle rd e n b ir a d a m işitti.

İbn-i H işam d ed i k i : O Ö m e r b. e l-H a ttâ b 'd ır v e şö y le d e d i :

— Y â R e su lellah ! S a 'd b. U b a d e ’n in d ed iğ in i d in le. O n u n b u şe ­
k ild e K u re y ş'i b a s tır a c a ğ ın a in a n m ıy o ru z .

R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) d e Ali b. E bi T a lib 'e

d ed i k i :
•— O n a k a v u ş ve b a y ra ğ ı o n d a n al. O n la rı iç eri so k a c a k o la n
s e n ol.

M ü s lü m a n la rın M e k k e’ye g iriş le rin d e k i y o lu

İbn-i İsh a k şöyle d e d i :

B a n a A b d u lla h b. Ebi N ecih. şöy le riv a y e t e t t i :
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) H âlid b. V elid ’e e m r e t­
ti, o d a M e k k e 'n in a lt y a n ın d a n L a y t’d a n , m ille tin b ir k ısm iy le g ird i.
H alid sağ c e n a h ın b a ş ın d a idi. O ra d a Eşlem , S ü ley m , C ıfa r, M üzey-

(43) Kedn. semâ vezninde : Mekke'nin üst yanıııtla bir dağdır. Burası
bir yokuş yoludur ki kabristanın yanında bulunmaktadır. Bu bölge Muallat is­
miyle isimlenir. Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) Meke’ye oradan gir­
di. Bir de Kurâ vezninde Küdâ vardır : Bu ise Mekke’nin alt yanında bir dağ­
dır. Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) oradan çıktı. Bunun gayrı da
söylenir (Mııem el-Buldan, Kamus ve Şerih'ine müracaat et)
 SAPVAN’IN MÜSLÜMANLARA TAARRUZU 67

ne, C ü h e y n e ve A ra b k a b ile le rin d e n b irta k ım k a b ile le r v ard ı. E b û

U b ey d e b. e l-C e rra h d a m ü s lü m a n la n n sa ffiy le b e r a b e r geldi. R esu -
lû lla h ( S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l'in ö n ü n d e M e k k e ’ye d ö k ü lü y o r­
la rd ı. R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) E z â h ır’d e n g ird i. T a
M e k k e’n in ü s t ta r a f ın a indi. O ra d a o n u n iç in b ir ç a d ır k u ru ld u .

S a fv a n 'ın , k e n d isiy le b irlik te o la n b ir to p lu lu k la

M ü s lü m a n la ra ta a r r u z u

İb n -i İsh a k şöyle d e d i :
B a n a A b d u lla h b. Ebi N ecih ve A b d u lla h b. Ebi B ekr şöyfe h a b e r
v e r d il e r :
S a fv a n b. Ü m eyye ve İk rim e b. Ebi C ehl ve S ü h e y l b. A m r s a v a ş ­
m a k için b ir g u r u p a s k e ri H a n d e m e ’d e to p la m ışlard ı. Beni B ek r in k a r ­
d eşi H im a s b. K ays b. H alid d e R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e l­
le m ) ’in g irm e sin d e n ö n ce s ila h h a z ırlıy o r ve İslah ed iy o rd u . K arısı
o n a şöy le d e d i :
— G ö rd ü ğ ü m b u şeyi n e için h a z ırlıy o rsu n ? D edi k i :
— M u h a m m e d ve a s h a b ı için. K arı şöyle d e d i :
— V a lla h i M u h a m m e d ve a s h a b ın a m u k a v e m e t ed ecek b ir şey
o la ra k g ö rm ü y o ru m . O d a şöyle d e d i:
— V a lla h i b e n u m u y o ru m k i o n la rd a n b irin i s a n a h iz m etçi k ı­
larım . S o n ra şöyle d e d i :

*Eğer bu gün gelirlerse benim için bir illet yoktur,

tfte silah ijte uzun demirli bir mızrak.
Ve. iki tarajt kesici, çekmesi süratli kılıç.*

S o n ra b u a d a m H a n d e m e 'd e S afv an , S ü h e y l ve İk rim e ile b ir lik ­

te h a z ır b u lu n d u . H alid b. V elid ’in a r k a d a ş la r ın d a n m ü s lü m a n la r o n ­
la rla k a r ş ı k a rş ıy a g e ld ik le ri z a m a n d e v e le rin d e n in ip a tla r ın a b in ­
m ek s û re tiy le o n la rla sa v a ş tıla r. K ü rz b. C a b ir k a ti edildi. (Bu, B eni
M u h a rib b. F ih r ’d e n b irid ir.) B ir de H u n ey s b. H alid b. R ebie b. E s­
re m k a ti edildi. (Bu ise B eni M ü n k a z ’in h a lifid ir.) Bu ikisi H alid b.
83 S tR E T -l İB N -t H İŞAM

V elid ’in s ü v a rile ri a r a s ın d a id iler, o n d a n a y rıld ıla r v e o n u n y o lu n ­

d a n b a ş k a b ir y o la s ü lü k e ttile r, ikisi b irlik te k a ti ed ild ile r. H u n ey s
b. H alid, K ü rz b. C â b ir'd e n ö n ce k a ti edildi. K ü rz b. C â b ir d e o n u a y a k ­
la rı a r a s ın a k o y d u s o n r a o n u k o r u y a r a k sa v aştı, n ih a y e t k a ti edildi.
O ü rc u z e sö y le y e re k şöyle d i y o r d u :

«Yüzü pak, kalbi pak, Bent Fihrden olan Sajrâ biliyor k i :

Bu gün elbette Ebu Sahr't koruyarak vuruşacağım.*

İbn -i H işa m d ed i k i :
H u n e y s E bu S a h r ile k ü n y e le n ird i. lbn-i H işa m d ed i k i : H ü n ey s
b. H alid, H u z a e 'd e n d ir.

tb n -i ts h a k şöyle d e d i :
B a n a A b d u lla h b. Ebi N ecih ve A b d u lla h b. B e k r şöyle h a b e r
v e r d il e r :
C ü h e y n e 'd e n S elem e b. M ila k a ti edildi. Bu, H alid b. V elid ’in sü-
v a rile rin d e n d i. M ü ş rik le rd e n ise o n iki v ey a o n ü ç k işiy e y a k m b ir
in s a n to p lu lu ğ u k a ti ed ild ile r. S o n ra y en ild ile r. H im a s y e n ilm iş v a ­
z iy e tte çık tı ve e v in e g ird i. S o n ra k a r ıs ın a şöy le d e d i .- B en im ü z e r i­
m e k a p ım ı k ilitle. K a r ıs ı: S öylem iş o ld u ğ u n o v â d n e re d e ? dedi. O
şu şiirle c e v a p v erd i .-

«Şüphesiz sen şayet Handeme gününde haztr bulunsaydtn,

ki Safvan ve Ikrime kaçtılar.
Ebû Yezid de direk gibi ayakta dikildi,
ben ise müslüman ktlrçlariyle onlarla karşılaştım.
O kılıçlar ki onlar her baldır ve kafa kemiklerini keserler.
 FE T İH GÜ NÜNDE M ÜSLÜM ANLARI ŞİA R I 69

B ir vuruşla ki başka işitilemez ancak karışmalarından dolayt

bnlaştlmayan bir ses işitilir.
Bizim ardtmtzda onlartn bir kükremesi ve ses vardır.
A rtık kınayarak en ufak bir kelime konuşma.»

İb n -i H işa m dedi k i :
B a n a ş iir ilim e h lin d e n b irisi «Kel-M utim e» sö z ü n ü h a b e r v erd i.
R iâs el-H ü z eli’ye a id o ld u ğ u d a riv â y e t ed ilir.

F etih , H u n e y n ve T aif g ü n ü n d e
M ü s lü m a n la rın şiftn (p aro lası)

F etih , H u n e y n v e T âif g ü n ü n d e R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e

S e lle m l’in a s h a b ın ın ş iâ n şö y le id i:
M u h a c irle rin ş i â n : Y a B eni A b d u rra h m a n ; H a c re c ’in ş i â n : Y a
Beni A b d u lla h . Evs in ş i â n : Y â B eni U b e y d u lla h , idi.

R e su lû lla h k u m a n d a n la n n a a h d i ve isim le rin i

v e rd iğ i b ir ta k ım k im s e le rin k a tliy le e m ri

R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) m ü s lü m a n k u m a n d a n ­

la n n a M e k k e 'y e g irm e le rin i e m r e ttiğ i z a m a n o n la rd a n şu sözü aldı:
M ü s lü m a n la r a n c a k s a v a ş a n la r la s a v a ş a c a k la rd ır. İsim le rin i v e r ­
d iğ im b ir ta k ım k im s e le r b u n d a n m ü ste sn a d ır. B u n la r K â b e ’n in ö r tü ­
s ü n ü n a ltın d a b u lu n s a la r bile. O n la n k a tle ts in le r. O n la rd a n b iri B eni
A m ir b. L u ey y ’in k a rd e ş i A b d u lla h b. S a ’d ’ir.

R e su lû lla h 'ın , A b d u lla h b. S a 'd 'in k a ti ed ilm esin i

e m re tm e s in in se b eb i ve O sm a n 'ın
o n u n h a k k ın d a ş e fa a t etm esi

R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) o n u n k a tle d ilm e sin i

e m r e tti. Ç ü n k ü o is lâ m a g ird i.R e s u lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi v e S el­
le m )'in v a h y k a tib i oldu. S o n ra m ü şrik o la ra k irtid a d e d ip K u re y ş ’e
d ö n d ü . M e k k e f e th in d e O sm a n b. A ffa n 'ın y a n m a k aç tı. O n u n s ü t
k a r d e ş i idi. O d a o n u gizledi. N ih a y e t s a h a b e le r ve M e k k e h a lk ı s ü ­
k û n e te e r d ik te n s o n r a o n u R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) ’e
g e tird i ve o n u n iç in e m a n diledi. D e rle r k i :
70 8İRET-1 İB N -l HİŞAM

R e su lü lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) u z u n u z u n s ü k û t etti.

S o n ra peki, dedi. O sm a n o n u n y a n ın d a n a y rıld ığ ın d a R e s u lü lla h (S al­
la lla h ü A leyhi ve S ellem ) a s h a b ın d a n e tr a fın d a k ile r e şöyle d e d i :
S u s tu m ki siz d en b irin iz k a lk ıp o n u n b o y n u n u v u rs u n . E n sar-
d a n b ir a d a m d a şöyle d e d i :
Y â R e sû le lla h b a n a iş a re t e ts e y d in ya. O d a b u y u r d u ki; P e y g a m ­
b e r iş a re t ile k a tle tm e z .

ib n -i H işa m şöyle d e d i :
S o n ra A b d u lla h m ü s lü m a n oldu. Ö m e r b. e l-H a tta b d a o n u am il-
lik le rin d e n b ir in e a m il (vftli) o la ra k ta y in etti. S o n ra O s m a n b. A ff’-
a n , Ö m e r’d e n s o n r a o n u a m il ta y in etti.

İbn-i İs h a k d ed i k i :
K a tle d ilm e sin i e m re ttiğ i k işile r a r a s ın d a b ir d e A b d u lla h b. H a-
ta l v ard ı. Bu B eni T eym b. G a lib 'd e n b ir a d a m d ır.

O n u n k a ti ed ilm e sin i a n c a k ş u n u n için e m r e t t i : O m ü s lü m a n

idi. R e su lü lla h S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) o n u z e k â t to p la m a m e ­
m u r u o la ra k g ö n d e rd i. O n u n la b ir lik te E n s a r’d a n b ir a d a m ı d a g ö n ­
d e rd i. O n u n la b e r a b e r o n a h iz m e t ed e n b ir kö lesi v a rd ı ve o köle
m ü slü m a n d ı. Bir k o n u k la m a y e rin d e in d i ve k ö le y e k en d isi için b ir
k eçi k e sm e sin i ve o n u n için y em ek y a p m a sın ı e m r e tti v e y a tıp u y u ­
d u . U y a n d ığ ın d a b a k tı köle o n u n iç in b ir şey y a p m a m ış. Bu seb ep le
o n u n ü z e rin e sa ld ırd ı ve o n u k a tle tti, s o n r a d a m ü ş r ik o la ra k irti-
d a d etti.

O n u n iki şa rk ıc ı k a d ın ı v a rd ı. F e r te n a ve o n u n a rk a d a ş ı. Bu k a ­
d ın la r R e su lü lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )'i h ic v etm e k le ş a rk ı
sö y le rlerd i. R e su lü lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) d e o n la rın o n u n ­
la b irlik te k a ti ed ilm e sin i e m r etti.

K a tle d ilm e le rin i e m re ttiğ i k iş ile r a r a s ın d a n b iri d e H u v e y ris b.

N u k a y z b. V e h b b. A bd b. K u sa y ’dır. M e k k e’d e R e s u lû lla h ’a ez iy e t
e d e n le rd e n d i.

İbn-i H işa m şöyle d e d i :

A b b âs b. A b d u lm u tta lib R e su lü lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S el­
le m ) 'in k ız la n F a tım a ile Ü m m -ü K ü lsu m ’u, M e k k e 'd e n M e d in e’y e
g ö tü rm e k iç in b in e k le rin e b in d irm işti. H u v e y ris b. N u k a y z o n la n n
b in e k le rin i a r k a d a n m o d u llad ı v e o n la n y e re a ttı.
 F E T ÎH GÜNÜNDE M ÜSLÜM ANLARIN ŞİA R I 71

İb n -i İs h a k d ed i k i :
K a tle d ile c e k le rd e n b iri d e M ikyes b. H ü b â b e 'd ir. R e su lû lla h (Sal-
la lla h ü A leyhi ve S ellem ) o n u n k a ti ed ilm e sin i a n c a k ş u n u n iç in
e m r e t t i : E n sa rlı b irisi o n u n k a rd e şin i h a ta e n k a tle tm işti. O ise k ar­
d eşi se b eb iy le işte o e n s a riy i k a tle tti ve m ü ş rik o la ra k K u re y ş’e dön­
dü.,.

K a tle d ile c e k le r a r a s ın d a b ir de S â re v a rd ı. Bu, Beni A b d u l-M u t-

ta lib ’d e n b irin in c â riy e sid ir.

B ir d e İk rim e b. Ebi C ehl v ard ı. S â re R e s u lû lla h ’a M e k k e'd e ezi­

y e t e d e n le rd e n d i. İk rim e ’ye g elin ce Y em e n ’e k açtı. O n u n k a rısı Ü m m -
ü H a k im b in t-i H a ris b. H işa m m ü slü m a n oldu. K ocası için R e su lû l­
la h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )'d e n e m â n diledi. O d a o n a e m a n
v erd i. B u k a d ın o n u a r a m a k ü z e re Y em e n ’e g itti ve o n u R e su lû lla h
(S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )'e g e tird i, o d a m ü s lü m a n oldu:

A b d u lla h b. H a ta l’a gelin ce, S aid b. H u re y s el-M ah zu m i ve E b û

B erze el-E slem i o n u k a tle ttile r. O n u n k a n ın d a m ü ş te re k o ld u la r. M ik ­
y es b. H ü b â b e ’ye gelince, o n u N ü m ey le b. A b d u lla h k a tle tti. Bu N ü-
m ey le M ik y es'in k a v m in d e n b ir a d a m d ır. B u n u n ü z e rin e M ik y es’in
kız k a rd e ş i o n u n k a tli h a k k ın d a şu n u s ö y le d i:
• ■'** ^ —* **^ ^ ^ ı •‘‘V * f <-
»LiM C it ¿1 «Laj illif j J (_fj J İ

{ ¿ f 'jf- 1 C-j«— »L-iJI ISI .j M t ı j \ 'j (il» â i

- ' t ^ "

«And olsun ki X ¡¡meyle kaimine hııkarrt etti. ’ ■

Vc Mikyas sebebiyle kış misafirlerini iirktiirdii.
■Allah için söyleyin kimin gözleri, Mikyas gibisini görmüştür.
Lohusa kadınlar yemeği yapamaz oldukları zaman.»
(yani zor durumda)

İb n -i H a ta l’m iki şa rk ıc ı k a d ın ın a gelince, o n la rd a n b irisi k a ti

ed ild i, d iğ e ri ise k aç tı. D a h a so n ra R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi, ve
S e lle m )'d e n o n u n için e m a n dilenildi, o d a o n a e m a n v erd i. S â r e ’ye
g elin ce, o n u n için e m a n d ile n ild i o d a o n a e m a n v erd i. S o n ra h a y a t­
t a k ald ı, n ih a y e t b ir a d a m , Ö m e r b. H a ttâ b 'm z a m a n ın d a E b ta h ’d a
o n u a tm a çiğ n e tti ve o n u k a tle tti. H u v ey ris b. N u k a y z ’e g elin ce o n u
A li b. Ebi T âlib k a tle tti.
72 S İR K T İ İBN-1 H İŞAM

Ü m m -tt H a n i n in k e n d ile rin e e m a n v e rd iğ i

ik i a d a m ın h a b e ri

îb n -i İs h a k şöyle d e d i :
B a n a S a id b. Ebi H ind, A kil b. E b u T a lib ’in k ö lesi E b u M ü r re ’d en ,
n a k le n Ü m m -ü H â n i b in ti E b u T a lib ’in şöyle d ed iğ in i h a b e r v e r d i :
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) M e k k e 'n in y u k a n s m a
in d iğ in d e b e n im B eni M a h z u m ’d a n k a y m ç a la n m d a n ik i a d a m b a n a
k a ç tıla r. (Ü m m -ü H â n i o z a m a n H u b e y re b. Ebi V e h b el-M a h zu m i’d e
idi.) Ü m m -ü H â n i d ed i k i :
V e k a rd e ş im Ali b. Ebi T alib b en im y a n ım a g ird i v e :
«V allahi o n la n e lb e tte k atled eceğ im .» ded i. V e ev im in k ap ısın ı
o n la n n ü z e rle rin e k ilitledi. S o n ra R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve
S e lle m )'in y a n m a , o M e k k e 'n in y u k a r ıs ın d a ik e n g eld im v e o n u b ü ­
y ü k b ir k a b m iç e risin d e g u sü l a b d e s ti a lırk e n b u ld u m . K ab m içinde
h a m u r izleri v a rd ı. Kızı F a tım a ise o n u elbisesiy le p e rd e liy o rd u . G us-
lü n ü y a p tığ m d a elb ise sin i a ld ı ve k u şa n d ı, s o n ra k u ş lu k ta n sek iz r e ­
k â t n a m a z kıldı, s o n r a b a n a d o ğ ru d ö n d ü ve şöyle d e d i :
«Ey Ü m m -ü H â n i m e rh a b a , s a f a g eld in h o ş g eld in , se n i g e tire n
n edir?» O d a o ik i a d a m ile A li’n in o la y ın ı o n a h a b e r v erd i. R e su lû l­
la h şöyle dedi. S e n in e m a n v e rd iğ in k im sey e b en e m a n v erd im . C iv a­
r ın a a ld ığ ın k im sey i biz d e c iv a rım ız a aldık. A li o n la n k a tle tm e sin .
İbn-i H işa m d ed i k i :
O jıla r H a r is b. H işam ile Z ü h e y r b. Ebi Ü m ey y e b. M u ğ ire idiler.

R e su lû lla h 'ın B eyti ta v a f e tm e si ve o r a d a k i sö zü

İbn-i İs h a k d ed i ki .•
B a n a M u h a m m e d b. C a fe r b. Z ü b ey r, U b e y d u lla h b. A b d u lla h
b. E bi S e v r'd e n , o d a S afiy y e b in ti Ş ey b e’d e n n a k le n h a b e r v e rd i k i :
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) M e k k e ’y e indiği, m illet
h u z u r a k a v u ş tu ğ u z a m a n e v in d e n çıktı, B ey t’e geldi, b in e k h a y v a n ı
ü z e rin d e y ed i k e r e ta v â f etti. E lin d e k i u cu e ğ ri b ir a ğ a ç la R ü k n ’ü
istila m ed iy o rd u . T av a fın ı b itird iğ i z a m a n O sm a n b. T a lh a ’yı ça ğ ırd ı
ve o n d a n K â b e ’n in a n a h ta n m ald ı. K âb e o n u n için açıld ı ve o r a y a
g ird i. O ra d a ik i a ğ a ç ta n y ap ılm ış b ir g ü v e rc in b u ld u v e o n u eliy le
k ırdı. S o n ra o n u a ttı. S o n ra K â b e ’n in k ap ısı ö n ü n d e d u rd u ; m illet
m e scid d e o n u n için to p la n m ışla rd ı.
İbn-i İsh a k d ed i k i :
 RESÛLULLAH’IN TALHA’YI SEDANE Ü Z E R İN E BIRAK M ASI 73

B a n a ehl-i ilim d en b iri h a b e r v e rd i ki; R e su lû lla h (S a lla lla h ü

A ley h i ve S ellem ) K â b e ’n in k ap ısın ın y a n ın d a d u r d u ve şöyle d e d i :
«A llah’d a n b a ş k a ib a d e te la y ık h iç b ir k im se y o k tu r. O b ir d ir.
Ş erik i y o k tu r. V erd iğ i sözü d o ğ ru çık ard ı. K u lu n a y a rd ım e tti ve
y aln ız o la ra k a h z a b ı yen d i. D ik k a t o lu n su n ki b a b a d a n o ğ u la in ti­
k a l e d e n ve k o n u ş u la n h e r b ir ö ğ ü lm ü ş h a s le t v e y a k a n v e y a id d ia
e d ile n m a l, işte şu iki a y a ğ ım ın a ltın d a d ır, a n c a k B ey t’in se d â n e si (44)
ve h a c c ın sik a y e si (45) m ü ste sn a d ır. D ik k a t o lu n s u n ki k a s d e n y a ­
p ıla n a b e n z e y e n h a t a k a rşılığ ın d a k i ceza, k a m ç ı ve d e ğ n e k le v u r ­
m a k tır. O n d a şid d e tli b ir d iy e t v ard ır! K ırkı h a m ile o lm a k ş a rtiy le
y ü z d ev e v erilir. Ey K u re y ş to p lu lu ğ u , şü p h e siz A lla h sizd en ca h ili-
y e n in k ib ir ve b ö b ü rle n m e sin i ve b a b a la rla ö ğ ü n ü p b ü y ü k lü k ta s la ­
m a y ı g id e rd i, in s a n la rın h e p si A d em 'd e n d ir. A dem ise to p r a k ta n d ır .
S o n ra R e su lû lla h şu â y e ti o k u d u :

«Ey İn s a n la r, d o ğ ru su , b iz sizleri b ir e rk e k le b ir d işid en y a r a ttık .

Sizi m ille tle r ve k a b ile le r h a lin d e k o y d u k ki b irb irin iz i k o la y c a t a ­
n ıy a sın ız . Ş ü p h e siz A lla h k a tın d a en d eğ e rlin iz , O n a k a rş ı g e lm e k ­
te n e n ço k sa k ın a n ız d ır...» A y etin so n u n a k a d a r.
S o n ra şöy le d e d i :
«Ey K u re y ş to p lu lu ğ u , b en im size n e y a p a c a ğ ım ı z a n e d iy o rs u ­
nuz?» D e d ile r k i :
H a y ır y a p a rsın , se n k e rim b ir k a rd e ş s in k e rim b ir k a rd e ş o ğ lu ­
su n . D edi k i :
«G idiniz sîz le r serbestsiniz.»

R e su lü ila h ’ın İbn-i T a lh a 'y ı y e n id e n se d â n e

ü z e rin d e b ıra k m a sı

S o n ra R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) m escid d e o tu r ­

d u v e Ali b. Ebi T alib, e lin d e K â b e ’n in a n a h ta r ı o ld u ğ u h a ld e o n a
d o ğ ru k a lk ıp g itti şöyle d e d i :

(44) Beytin sedânesi: onun hizmeti demektir.

(45) Hacıların su işlerine bakmak.
74 8İR E T -İ İB N -t H İŞA M

Y â R e su la lla h , S ik a y e ile b irlik te H icâbeyi b izim iç in kıl. R esu-

lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) d e :
«O sm an b. T a lh a n ere d ed ir?» d iy e so rd u . O n u ç a ğ ırd ıla r Resu-
lû lla h (S a lla lla h ü A ale y h i ve S elle m ) şöy le d e d i :
«Ey O sm a n , a n a h ta r ın ı al. Bu g ü n iyilik ve v e fa g ü n ü d ü r.»
tb n -i H işa m d e d i k i :
S ü fy a n b. U y ey n e z ik r e tti k i : R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve
S ellem ) A li’ye şöyle d e d i :
S ize a n c a k g e lirin iz e m u h ta ç şeyi v eririm , sizin o n u n g e lirin e
m u h ta ç o ld u ğ u n u z şe y le ri değil. (40)

R e su lû lla h 'm B eyt’de b u lu n a n s û re tle ri

im h a e tm e y i e m r etm esi

lb n -i H işa m şöyle d e d i :
B a n a eh li ilim d en b irisi h a b e r v e rd i k i :
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) fe tih g ü n ü n d e B ey t’e
g ird i ve o r a d a m e le k le rin ve b a ş k a la rın ın s u re tle rin i g ö rd ü . İb ra h im
(A ley h isselâm ) ’ı e lin d e o k la rı ç e k e r b ir v az iy e tte ta s v ir o lu n m u ş
o la ra k g ö rd ü ve şöyle d e d i :
— A llah la n e t etsin! Bizim Ş ey h im izi o k la rı ç e k e r b ir v az iy e tte
k ılm ışla r! İ b ra h im n e rd e ? O k la r n e rd e ?

« İb rah im y a h u d i de, h ıris tiy a n d a d eğ ild i a m a d o ğ ru y a y ö n elen

b ir m ü slim d i. P u ta ta p a n la r d a n değildi.»
S o n ra o h e y k e lle rin y ık ılm asın ı e m re tti. V e im h a edildiler.
R e su lû lla h 'ın B eyt’te n a m a z k ılm ası ve İbn-i Ö m e r'in
o n u n o r a d a n a m a z k ıldığı y e rd e n a m a z k ılm ası

lb n -i H işa m d e d i : B an a h a b e r v erild i k İ :
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) B ilal ile K â b e 'y e g ird i.
S o n ra R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) çıktı. B ilal ise o ra-

(46) Çünkü sikaye işi. zahmet, meşakkat harcamayı gerektiren bir i$ti.
Sedaneye gelince insanlar beytin kisvesini göndermekle onun için hizmet etmiş
oluyorlar, ona karşı hayırlarını yapıyorlardı.
 RE8ÜLULLAH IN H IR A Ş’I KATTAP DİYE İSİM L E N D İR M E Sİ 78

d a k ald ı. B u n u n p eşin e A b d u lla h b. Ö m er, B ilal'in y a n m a g ird i v e

o n d a n R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’in n a m a z kıldığı
y e ri so rd u . N e k a d a r n a m a z kıldı diye so rm ad ı, lb n -i Ö m e r B e y t’e
g ird iğ i z a m a n y ü z ü n ü n y ö n ü n d e y ü rü d ü ve k ap ıy ı a r k a s ın a b ıra k tı.
O k a d a r ki o n u n la d u v a n n a r a s ın d a ü ç k u la ç m e sa fe k aldı. B ilal'in
o n a söylediği y e rd e k ılm a k istiy o rd u .

A ttâ b ile H a ris b. H işa m 'ın m ü s lü m a n o lm a la rın ın seb eb i

lb n -i H işa m d ed i k i : B a n a şöyle h a b e r v e r i l d i :
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) fe tih y ılın d a b e r a b e ­
r in d e B ilal o ld u ğ u h a ld e K â b e ’ye g ird i ve o n a e z a n o k u m a sın ı e m r ­
etti. E bû S ü fy a n b. H arb , A tta b b. Esid ve H a ris b. H işam ise K â b e ’n in
s a h a s ın d a o tu rm a k ta y d ıla r. A tta b b. Esid d ed i k i :
«A llah, b a b a m E sid ’e ik ra m e tti ki b u şeyi işitecek k a d a r y a ş a ­
m ad ı. Y oksa M u h a m m e d ’in k ızacağ ı şe y ler söylerdi.» H a ris b. H işam
d a şöyle d e d i :
« V allah i şa y e t o n u n g e rç e k o ld u ğ u n u bilsem o n a ta b i o lu rd u m .»
E bû S ü fy a n ise şöyle d e d i :
«H içbir şey söylem em . Ş a y e t söylesem b u ç a k ılla r b en d e n h a b e r
v erirler.» B u n u n ü z e rin e P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem )
o n la rın y a n la r ın a g ird i ve :
«S öylediğiniz şey leri bildim .» dedi ve d u r u m u o n la ra a n la ttı. B u ­
n u n ü z e rin e H a ris ve A tta b şöyle d e d i le r :
« Ş eh âd e t e d e riz ki se n m u h a k k a k A lla h ’ın R e su lü sü n . V allah i y a ­
n ım ızd a k im se y o k tu ki o g elip s a n a h a b e r v erd i, diyelim .»

R e su lû lla h ’m H ır a ş ’ı k a tta ! (çok k a tle d e n ) ile

isim le n d irm e sin in se b eb i

lb n -i ts h a k şöyle d e d i :
B a n a S a id b. Ebi S e n d e r el-Eslem i, k a v m in d e n b ir a d a m d a n şö y ­
le d e d iğ in i h a b e r v e r d i :
— B izim le b irlik te b ir a d a m v ard ı. O n a A h m erü l-B e sen = Kızıl
te h lik e d en ilird i. Ş eca atlı b ir a d a m d ı. U y u d u ğ u z a m a n y e ri g iz len m e­
yecek şe k ild e ve h o şa g itm e y e c e k b ir v a z iy e tte h o rlu y o rd u . K ab ile­
76 SlRET-1 İB N -İ H İŞA M

s in in iç in d e g ec eled iğ i z a m a n k a b ile n in b ira z u z a ğ ın d a g ecelerd i.

K ab iley e g ece b a s k ın yap ıld ığ ı z a m a n «yâ A hm er» d iy e b a ğ ırırla rd ı.
O d a a r s la n m isa li fırla r; y o lu n d a h iç b ir şey d u ra m a z d ı. H ü ze y l'd en
sa v a şç ı b irta k ım k im s e le r o n u n su b a ş ın a in e n a d a m la rım m u r a d e d e ­
r e k g eld iler. S u b a ş ın a in e n le re y a k la ş tık la rı z a m a n İbn-i E sv e’ el-H ü-
zeli şöyle d e d i :
«Acele e tm e y in iz k i b ak a y ım ! E ğ e r su b a ş ın a in e n le rin için d e A h ­
m e r v a r ise o n la r a g itm ey e yol b u la m a y ız . O n u n g iz len m ez b ir h o r ­
la m a s ı vard ır.» G itti dinledi. O n u n h o ru ltu s u n u işittiğ i z a m a n o n a
d o ğ ru y ü r ü d ü ve kılıcı g ö ğ sü n e k o y d u so n ra ü z e rin e y ü k le n d i ve o n u
k a tle tti. S o n ra o H ü z e lile r s u y u n b a ş ın a in e n A h m e r ’in a d a m la rın a
s a ld ırd ıla r. O n la r ise «ya A hm er,» d iy e b a ğ ırd ıla r. H a lb u k i o n la rın
A h m e r ’le ri a r tık y o k tu . F etih se n esi fe th g ü n ü s a b a h le y in İbn-i E sv a ’
el-H üzeli geldi, M e k k e'y e g ird i. B a k a r a k m ille tin d u r u m u n u so ru y o r­
d u . O h e n ü z şirk ü z e re idi. H u z â e k a b ile si o n u g ö rü n c e ta n ıd ıla r, e t­
ra f ım k u ş a ttıla r . O ise M e k k e’n in d u v a r la rın d a n b ir d u v a n n y a n ın ­
d a idi. Şöyle d iy o r la r d ı: «Sen m isin A h m e r'in k aatili?» D edi k i :

— E vet A h m e r'in k a a tili b e n im n e y a p m a k istiy o rs u n u z ? D e­

di k i ;
O s ır a d a H ırâ ş b. Ü m eyye kılıcını k u şa n m ış geldi ve şö y le d e d i :
— K e n a ra çekiliniz. O m ille tin y a n ın d a n çe k ilm esin i istiy o rd u .

K e n a ra çe k ild iğ im iz z a m a n İbn-i E sv â’in ü z e rin e s a ld ırd ı v e k a r ­

n ın a k ılıçla v u rd u . V allah i o n a b a k tığ ım d a sa n k i b a ğ ırs a k la rı y e re
a k ıy o rd u . A z k a lsın g özleri fırla y a c a k tı. O : «Ey H u z a e to p lu lu ğ u , b en i
ö ld ü rd ü n ü z m ü?» dedi. N ih a y e t a ğ ırc a y e re yığıldı. B u n u n ü z e rin e Re-
sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) şöyle d e d i :
Ey H u z â e to p lu lu ğ u , e lle rin iz i k a tild e n k ald ırın ız, e ğ e r f a y d a s a ğ ­
la d ı ise k a til çok oldu. Siz öyle b irin i k a tle ttin iz k i o n u n d iy e tin i ö d e­
m e m g e re k ir.

İbn-i ls h a k şö y le d edi .-
B a n a A b d u rr a h m a n b. H e rm e le el-E slem i, S aid b. M ü se y y ib 'd en
n a k le n h a b e r v e rd i ki o şöyle d e d i ;
— H irâ ş b. Ü m e y y e ’n in y a p tığ ı şey, R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley­
h i v e S ellem ) 'e u la ş tığ ın d a şöyle d ed i •
— Ş ü p h esiz H irâ ş e lb e tte çok k a tle d ic i b ir k im se d ir. B u n u d e rk e n
o n u ay ıp lıy o rd u .
 EBÛ ŞÜREYH İL E İBN-İ SA İD ARASINDA GEÇEN ŞEY 77

E bö Ş ü re y h M e k k e ’n in h ü rm e tin i z ik re ttiğ i s ıra d a

o n u n la ib n -i S a id 'in a r a s m d a g eç en şey

ib n -i İsh a k d ed i k i :
B a n a S aid b. Ebî S a id el-M ek b ü ri, E bû Ş ü re y h el-H u z âi’d e n n a k -
Jen şö y le d e d iğ in i h a b e r verdi.
A m r b. Z übeyr, k a r d e ş i A b d u lla h b. Z ü b e y r ile sa v a şm a k için M ek ­
k e ’y e g elin ce o n a g ittim ve o n a şöyle d ed im :
«Ey a d a m , biz M ek k e F eth edildiği z a m a n R e sû lu lla h S a lla lla h ü
A ley h i ve S ellem ) ile b irlik te idik. F etih g ü n ü sa b a h le y in H u z â e H ü-
z e y l’d e n b ir a d a m a s a ld ırd ıla r ve onu, m ü ş rik o ld u ğ u h a ld e k a tle tti­
ler.» B u n u n ü z e rin e R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) k alk tı,
h u tb e o k u d u ve şöyle d e d i :
— E y in s a n la r, şü p h e siz A lla h M e k k e’yi, g ö k le ri ve y e ri y a r a t­
tığ ı g ü n d e n b e ri h a r a m k ılm ıştır. K ıy am et g ü n ü n e k a d a r d a h a r a m ­
la r d a n b ir h a ra m d ır. A lla h ’a ve â h ir e t g ü n ü n e im a n e d e n h iç b ir k işi
için o r a d a b ir k a n d ö k m e si ve o r a d a b ir a ğ a ç kesm esi h e lâ l olm az.
B e n d en ö n ce k i h iç b ir k im se y e h e lâ l olm adı, b e n d e n s o n r a g e le n h iç ­
b ir k im s e y e d e h e lâ l olm az. B enim için d e a n c a k işte b u s a a t h e lâ l
oldu. B u d a b u rd a k ile re b ir a z a p o la ra k oldu. D ik k a t ed in iz d ü n g i­
bi esk i h a ra m lığ ı te k r a r y e rin e g elm iştir. S izd e n h a z ır b u lu n a n k işi
h a z ır b u lu n m a y a n a te b liğ e tsin Size, R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i
ve S ellem ) o r a d a sa v a şm ıştır, d iy e n k im s e le re d ey in iz k i :
« Ş üphesiz A lla h o ra y ı R e sû lü için h e lâ l k ılm ıştır, sizin iç in ise
h e lâ l k ılm ad ı. Ey H u z â e to p lu lu ğ u , ellerin iz i k a tild e n k ald ırın ız, e ğ e r
f a y d a sa ğ la d ı ise k a til çok old u a r tık y e te r, ö y le b irin i k a tle ttin iz k i
o n u n d iy e tin i ö d em em g ere k . İşte b u m a k a m ım d a n so n ra k im k a tle ­
d ilirse o n u n âilesi, iki yol a r a s ın d a m u h a y y e rd ir. D ile rlerse k a tilin i
k a tle d e rle r d ile rle rse m a k tu lü n d iy e tin i alırlar.»
S o n ra R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) H u z â e ’n in k a t ­
le ttiğ i işte o a d a m ın d iy e tin i v erd i. B u n u n ü z e rin e A m r E bû Ş ü re y h 'e
şöyle d e d i :
— H ad i g it ey ih tiy a r, biz o ra n ın h a ra m lığ ın ı isenden d a h a iyi b i­
liriz. O ra n ın h a ra m lığ ı k a n d ö k e n e ita a t ta n ç ık a n ve cizyeyi v e rm e ­
y e n e k o r u y u c u o lam az. E b û Ş ü re y h de şöyle d e d i :
— B en h a z ır b u lu n a n idim , sen ise g a ib idin. R e sû lu lla h (S a lla l­
la h ü A ley h i ve S ellem ) b ize h â z ır b u lu n a n ım ız ın g aib im iz e te b liğ e t­
m e sin i e m r e tm iştir. A rtık se n k e n d i d u r u m u n la b a ş b a şa sın .
78 â lR E T -Î İBN-1 R İŞA M

F e tih g ü n ü n d e R e sû lu lla h ’ın d iy e tin i öded iğ i ilk m a k tu l

lb n -i H işâ m d ed i k i : B a n a şu h a b e r v a rd ı k i : R e su lü lla h (Sallal-

la h ü A leyhi ve S e lle m )'in fe tih g ü n ü n d e d iy e tin i öd ed iğ i ilk m a k tu l,
C ü n e y d ib b. el-E k v e’dir. O n u B enû K â'b k a tle ttile r. O d a o n u n d iy e­
tin i y ü z dişi d ev e o la ra k ödedi. (47)

E n sa r'ın , R e sû lu lla h 'm M e k k e ’d e k a lm a s ın d a n k o r k u d a

k a lm a la r ı R e sû lu lla h ’m d a o n la n te s k in e tm e si

İbn-i H işâ m şöyle d ed i :

B a n a Y a h y a b. S a id 'd e n n a k le n şu h a b e r g e l d i:
P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) M e k k e'y i f e th e ttiğ i ve
o r a y a g ird iğ i z a m a n S a f a ’ın ü s tü n d e d u rd u , A lla h 'a d u â ed iy o rd u .
E n s a r ise o n u n e tr a f ın a to p la n m ışla rd ı. K endi a r a la r ın d a şöyle sö y ­
lü y o rla rd ı : «A caba R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi v e S ellem ) A llah
o n u n y e rin i ve b eld esin i o n a fe th e d in c e o r a d a k a lır mı?» R e su lü lla h
( S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) D u âsın ı b itirin c e şöyle d e d i :
«Ne d iy o rsu n u z?» O n la r, «Bir şey değil, y a R e sû lallah » , d ed iler
v e ço k g e ç m e d e n ona h a b e r verd iler. P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi
ve S ellem ) ise şöyle d e d i :
A lla h sa k la sın ! H a y a t sizin h a y a tım z d ır, ö lü m sizin ö lü m ü n ü z-
d ü r.

R e s û lu lla h ’ta n b ir iş a r e t ile K â b e ’n in p u tla rın ın d ü şm e si

İbn-i H işâ m şöyle d e d i :
R iv â y e t e h lin d e n k e n d isin e is n a d d a g ü v e n d iğ im b ir k im se b a n a

(47) Süheylî şöyle dedi : Bu İbn-i Hişâm'dan bir vehimdir. Onun doğru­
su : O, Amr b. Saîd b. el-Ass b. Ümeyye’dir. Adı Eşdek’dir... Yanlışlık İbn-i
Hişam veya Bekkâi rivayetine ancak şundan girm iştir: Amr b. Zübeyr kar­
deşi Abdullah’ın düşmanı ve Benî Ümeyye’nin yardımcısı idi. Süheylî’nin görüşü
budur. Fakat İbn-i Ebil-Hadîd, Nehcül-Belağa şerhinde Mesudî’den nakletnıiş-
tir ki, (c. 4, s. 495) Sabit olan kıtal Amr b. Zübeyr ile kardeşi Abdullah ara­
sında olmuştur. Dedi k i : «Yezid b. Muaviye, Velid b. Utbe b. Ebi Süfyan’ı Me­
dine'ye amil tâyin etmişti. Oradan Mekke’ye bir ordu birliği gönderdi ki Ab­
dullah b. Zübeyr ile savaşsın. Ordunun başında Anır b. Zübeyr vardı. Abdul-
lah’dan inhiraf etmişti. Ordu saf tuttuğu zaman Amr’m adamları yenildiler, Ab­
dullah ise onu ele geçirdi ve onu Mescidin kapısında teşhir için soydu ve ölün-
ceya kadar kamçı ile onu dövdü.
 FEDALE NA SIL MÜSLÜMAN OLDU 79

lb n -i Ş ih â b ez -Z ü h ri'd en n a k le n , o d a U b e y d u lla h b. A b d u lla h ’d a n

n a k le n , o d a İbn-i A b b â s ’d a n n a k le n h a b e r v e rd i ki İbn-i A b b as şö y le
d e d i:
R e sû lu lla h S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) fe tih g ü n ü n d e b in eğ i ü ze­
rin d e M e k k e ’ye g ird i ve o n u n ü z e rin d e ta v a f yaptı. B eytin e tra fın d a
k u r ş u n la b a ğ la n m ış p u tla r v ard ı. P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i v e
S ellem ) e lin d ek i b ir a ğ a ç d a lı ile p u tla r a iş a re t ed iy o r ve şö y le d i­
y o rd u :

«H ak geldi b atıl yok old u , ç ü n k ü b atıl yok o lm a y a m a h k u m d u r.»

O n la r d a n h e r b ir p u ta d o ğ ru o n u n y ü z ü n e iş a re t etm ezd i, illâ o

sırtı ü s tü d ü şe rd i. H iç b ir p u tu n en se sin e iş a re t etm ezd i, illâ y ü z ü ü s ­
tü n e d ü şe rd i. N ih a y e t o n la rd a n h iç b ir p u t k a lm a d ı ki d ü şm e m iş o l­
su n . T em im b. Esed el-H uzâi b u h u s u s ta şöyle d e d i :

UİJI ¡\ I j l y l l ’jçjL j /

«Scvâbt veya azâbt uman kimseler için putlarda ibretler ve

bildiler vardtr.»

F ed ale n a s ıl m ü slü m a n oldu

tb n -i H işâ m şöyle d e d i : B a n a h a b e r v erild i k i :

F e d a le b. U m ey r b. el-M ü lev v ih el-Leysi, P e y g a m b e r (S a lla lla h ü
A ley h i ve S elle m )'i, fe tih se n e sin d e Beyti ta v â f e d e rk e n k a tle tm e k
istedi. O n a y a k la ştığ ı z a m a n R e sû lu llah (S a lla lla h ü A leyhi v e S e l­
lem ) şöy le d e d i :
— F ed ale m isin ? o d a c e v a b ın d a :
— E v e t F ed ale y a R e sû la lla h , dedi.
— İç in d e n n e k o n u şu y o rd u n , dedi.
— B ir şey değil, A llah 'ı z ik r ed iy o rd u m , dedi.
B u n u n ü z e rin e P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve Sellem ) g ü ld ü
so n ra «A llah’a is tiğ fa r et, a f dile» dedi. S o n ra elin i o n u n g ö ğ sü n e k o y ­
d u, k a lb i h u z u r b u ld u . F ed ale şöyle d e r d i :
V a lla h i A lla h 'ın m a h lû k a tın d a n h iç b ir şey b a n a o n d a n d a h a se v ­
gili o lm a y m c a y a k a d a r elin i g ö ğ sü m d e n k a ld ırm a d ı. F ed ale d ed i k i :
B u n u n ü z e rin e âilem e d ö n d ü m . S ırd a şım o la n b ir k a d ın a v a rd ım .
80 SİRET-1 İBN -İ H tŞA M

S öyle y a F u d a le dedi. B en şey d iy e m e m d ed im ve o z a m a n co şu p şö y ­

le d e d i m :

Kadın «Bana haber ver» dedi, bert hayır,

Allah ve İslam senden razı değiller, dedim.
Şayet Muhammed’i ve onun taraftarlarım, putların kırıldığı günde
feth ile görseydin, elbette Allah'ın dinini açıkça aydmlatmı}
olarak ve çirkin de yüzünü karanlık örtü olarak görürdün.»

R e s u lû lla h ’ın S a fv a n b. Ü m ey y e’ye e m a n v e rm e si

Ibn -i İs h a k şöyle d e d i :
B a n a, M u h a m m e d b. C a fe r, U rv e b. Z ü b e y r’d e n n a k le n h a b e r
v e rd i ki, U rv e şöyle d e d i :
S a f v a n b. Ü m ey y e C id d e’ye, o r a d a n d a gem iy e b in e re k Y em en ’e
g itm e k ü z e re y o la çıktı. U m e y r b. V e h b şöyle d e d i :
— Ey A lla h N ebisi, S a fv a n b. Ü m eyye, k a v m in in efen d isi, se n ­
d e n k a ç a r a k g itti k i k e n d isin i d e n iz e a ta . O n a e m a n v er. A lla h 'ın
s a la tı ü z e rin e o lsun.

R e s u lû lla h o n a e m a n v erd i. D edi k i :

— Y â R e sû le lla h se n in v e rd iğ in e m a n ı g ö ste re c e k b ir a la te m e t
v er bana.
R e s u lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m l’d e M e k k e ’y e g ire rk e n
b a ş ın a s a rd ığ ı sa rığ ın ı o n a v erd i. U m e y r o s a rık la y o la çık tı O d e n iz ­
d e g itm e y i istiy o rd u . G em iy e b in e ce ğ i z a m a n o n a k a v u ş tu v e şöyle
d e d i:
— Y â S a fv a n b a b a m ve a n a m s a n a k u r b a n , n e fsin i te h lik e y e
a tm a k ta n k o rk , A lla h ’d a n k o rk . İşte b u R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley­
h i ve S e lle m l’d e n s a n a em a n d ır, s a n a g e tird im . O d a şöyle d e d i :
— Y azık s a n a b e n d e n k a y b o l b e n im le k o n u şm a . D edi k i :
— Ey S a fv a n , b a b a m ve a n a m s a n a fe d a o lsu n . O, in s a n la rın e n
faz iletlisi, in s a n la rın en iyisi, in s a n la rın en h a lim i, in s a n la rın e n h a -
 İK R İM E VE SAFVÂN’IN MÜSLÜMAN OLMALARI 81

yırlısıdır. A m ca n o ğ lu d u r, o n u n ı//.etı se n in iz ze tin d ir, o n u n ş e re fi

se n in ş e re fin d ir ve o n u n m ü lk ü se n in m ü lk ü n d ü r. D edi k i :
— B en k e n d im için o n d a n k o rk u y o ru m . D edi k i :
— O b u d ü ş ü n d ü ğ ü n d e n d a h a h a lim d a h a k e rim d ir.
B öylece o n u n la b irlik te g e ri d ö n d ü ve o n u n la b irlik te R e su lû l
la h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m l’in y a n ın d a d u rd u . S a fv a n şö y le
d e d i:
— Ş u a d a m id d ia e d iy o r ki se n b a n a e m a n v erm işsin . D edi k i :
— D o ğ ru söylüyor.
S afv an :
— O h a ld e b u e m a n iç in d e iki ay b en i m u h a y y e r b ırak .
R e s u lû lla h :
— S e n o e m a n d a d ö rt a y m u h a y y e rsin .
Ib n -i H işa m şöyle d e d i :
B a n a K u re y ş’d e n ehl-i ilim d en b ir a d a m h a b e r v erd i k i : S a fv a n ,
U m e y r’e şöyle d e d i :
— Y azık sa n a! B e n d en u z a k la ş, b en im le k o n u ş m a , ç ü n k ü s e n ço k
y a la n c ısın . (B u n u o n u n y a p tığ ı b ir şe y d en ö tü r ü söyledi. Ki B e d r g ü ­
n ü h a b e r in in s o n u n d a o şey i z ik r etm iştik .)

İk rim e ve S a fv a n 'ın m ü s lü m a n o lm a la n

lb n -i Is h a k şöyle d e d i : B a n a Z ü h ri h a b e r v e rd i k i :
Ü m m -ü H a k im b in ti'l-H a ris b. H işam ve F a h ite b in ti V elid (Fa-
h ite S a f v a n b. Ü m ey y e’de idi. Ü m m -ü H a k im ise ik rim e b. E bi C e h l’-
d e idi) m ü s lü m a n o ld u la r. Ü m m -ü H a k lm ’e g elin ce R e su lû lla h (S a l­
la lla h ü A ley h i ve S e lle m )'d e n İk rim e için e m a n diled i, o d a o n a e m a n
v erd i. Ü m m -ü H a k im Y e m e n ’e g ird i k o ca sın ı g etird i. İk rim e v e S a f ­
v a n m ü s lü m a n o ld u k la rı z a m a n R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve
S ellem ) o n la n n m ü s lü m a n k a n la r ın ı ilk n ik â h ü z e re y a n la r ın d a b ı­
ra k tı.

İbn-i Z ibe’rft’n ın m ü s lü m a n o lm a sı ve o n u n
b u h u s u s ta k i şiiri
lb n -i Is h a k d e d i : S a id b. A b d u rr a h m a n b. H a ss a n b. S a b it b a n a
şu h a b e r i v e r d i :
D edi k i : H assan , lb n -i Z ib e 'ra ’ya, o N e c ra n 'd a ik en , y a ln ız b ir
b ey tle, ta ş a ttı. Şöyle d e d i :
lbn-i H işam — C . : 4 - F. : 6
82 StR E T -l 1BN-1 HİŞAM

«Bıığz etmesi sııını helal alan lıir aılaıııı sakıtı yak etme.
OXeeraıı'da yaramaz dar lıir geçini içindedir.»
Bu beyt, tb n i Z ibe’r a 'y a v a rd ığ ın d a çıkıp R e su lu lla h (S a lla lla h ü
A leyhi ve S e lle m l'e geldi ve m ü s lü m a n oldu. M ü slü m a n o lu rk e n şö y ­
le d e d i :

«Ey Mdik'in Resulü, beniııı lisanını tuluktur.

Açılmadım, çünkü ben jenayim.
Sapıklığın yahnimi ortasında adeta şeytanla yarış ediyordum.
Kimanını meyline ıııeyl ederse o fenadır.
Et ve kemikler Katibime iıııaıı etti. Sonra kalbimşahiddir ki
sen Peygambersin.
Ben I.uay’den bir kabileyi arada senden ahkayaeağtm.
Onların lıepsi dc aldanmışftr.»
İbn-i tsh a k şöyle d e d i :
A b d u lla h b. Z ib e 'ra m ü slü m a n o lu rk e n y in e şöyle d e d i :
 SAFVÂN VE İK R ÎM E 'N İN MÜSLÜMAN OLMALARI «3

ç^*~) ^ . * - s i j *j>»oı ¿ ;y .

\ f f r”}j ^ !' ‘ Jt*i ıS-K

(y* *J M «iLllI ¿j*

^ m ¿ u * ;; 5 ^ 'i û / i i i îk u Î

»- iUJI j »iLlj ¿JL»s ( j t o>Xf£ aİ j

fS cİ Jî<^—• ■
i*"' û'
j v j 'j *j -^' t i £ j* ¿1 *V ; f j»

*Kartjtk vesveseler ve hüzünler uykuyu kaçırttı.

Gecenin bas tarafı bir bir üzerine binmiş bir vaziyette
tjtksız bir durumdadır.
Bana gelen haberlerden birinde Ahmcd beni kınadı.
Böylece sanki ben sıtmaya tutulmuş bir vaziyette geceledim.
E y, dönmez seni develerin taşıdıklarının en hayırlısı.
Ben, yüzükoyun saikın bir vaziyette dalalete giderken
islediğim şeylerden özür ditiyorum. (48)
O günlerde ki Sehm kabilesi bana en sapık isleri yapmamı
emr ediyordu. Mahzûtn kabilesi de aynı seyi emr ediyordu.
Helâktn sebeplerini çekiyordum, azgınların emri beni yönetiyordu ve
halbuki onların emri meş'ıimdur. (hayırsızdır, uğursuzdur).
Artık düşmanlık geçmiştir ve onun sebepleri sona ermiştir.
iste bu hatalara düşürenler ise bundan mahrumdur.
Artık düşmanlık geçmiştir ve onun sebepleri sona ermiştir.
Aramızdaki akrabalık bağlan ve akıllar çağırıyorlar.
A f et, sana anam babam feda olsun, ki onların ikisi de ayağımı
kaydırmışlardı. Çünkü sen merhamet eden ve merhamet
olunmuş kimsesin.
Senin üzerinde M elik’in ilminden'bir alâmet vardır.
O ak bir nurdur ve. hatm olunmuş bir hatemdir.

(48) Islâmından önceki söylediği şiirlerini kasd ediyor.

34 SİR E T -Î İBN-İ H İŞAM

Stııta mahabbcttcn sonra şeref için burhanım verdi.

İlâhın burhanı İse büyüklitr.
Şehâdet eltim ki, senin dinin doğrudur, haktır.
Sen ise kullar içinde yücesin, büyüksün.
Allah şehâdet eder ki, Ahmcd M ustafa’dır—seçilmiştir,
kendisine saliltler arasında ve ilgi ile bakılmaktadır, kerimdir.
Bir efendidir ki, onun binası Itâşim ’dcn yükselmiştir.
Bir frri’dir ki zirvede ve asıllar içinde yer almıştır.»

İbn-i H işâ m şöyle d e d i : Ş iir ilim e h lin d e n b iri b u şiirin o n a â id

o ld u ğ u n u k a b u l etm ez le r.

H ü b e y re ’n in , k ü f r ü ü z e re k a lm a s ı v e zev cesi
Ü m m -ü H â n in in İ s lâ m 'a g irm e si h a k k m d a k i şiiri

İbn-i ts h â k şöyle d e d i :
H u b e y re b. Ebi V eh b b. el-M a h z û m i’ye gelin ce, o r a d a ik a m e t e t­
ti ve k â fir o la ra k öldü. Ü m m -ü H â n i b in t-i Ebi T âlib o n u n n ik â h ı a ltın ­
d a idi. İsm i H in d ’dir. K ü n y esi Ü m m -ü H â n i'd ir. O n u n İslâ m h a b e ri
k o c a sın a v a rd ığ ın d a şöyle d e d i :

C i ( d \ 3 ijü Ç j U Îİ" fİ Oıa ¿b'Ü -1

LİL>- j— Çr* J

— J şJ ü j Jr* jM ^

u V j VI Ü / j . > 3 ^ p * >3

a u ; ^ i j û ;* i> ' ü»* â $

C lU jÇ jl **J3 Of ^ <İİ3

L iy u j ' i 3 jijĞ t Ç İ T ^»^1)1 Ç . İ İ O j^ » j

LJLLî j jj; *(/«^3 li’V t İ ’t 3

LILm ^ V ff- <-* ¿İ3

- >- ' -r» / . V '-
ULU»- ıiL« ^U-jVl o iLc) lı” -ü oj*

,j~f< *1*-----* cJ^'

 M EKKE’NİN FETH İN D E H A ZIR BULUNANLARIN SAYISI 85

«Acaba Hind, sana müştak mtdır, yoksa sana onun suali mi geldi ki,
ayrılığın sebcpleı i ve bir halden bir hale çevriliş bifyledir.
NecrSnda korunmuş bir kalenin başında uykuya giderdi,
(H ind’in) hayali gidiyor.
Levm edici bir kadınla ki beni levm eder olduğu halde geceden uyandı,
gece boyu beni levm ediyordu, sapsın da sapsın.
O iddia eder ki, ben eğer aşiretime itaat edersem,
yakında hclâk olurum. Halbuki beni başka değil ancak
o kadının gitmesi helak eder.
Çünkü ben bir kavimdenim ki onlartn cehidleri şiddetlendiği zaman
onun hâli ne olacaktır.
Ben elbette aşiretimin ardından, onun mtzraklartntn
üst taraflarının altından fırsat buldukça, himaye ediciyim.
Kılıçlar onlartn ellerinde öyle bir hale geldi ki sanki onlar
çocukların mendilleri kıvırarak kılıç oyunu oynamaları gibi oldu.
O kılıçların gölgeleri kendilerindendir.
Ben hasedciler ve onların yaptıklarına en çok kızanım.
Benim kendimin rızkı ve iyalimin rızkı Allah üzerinedir.
Hakikatinin gayrında kişinin kelamı elbette
demiri bulunmadığı halde havalanan bir. ok gibidir.
Eğer sen Muhammed’in dinine tabi olmuş isen ve
hısımların kendinden bağlarını koparmışsan.
Sen müdevver, uzak, sarp, tozlu, yaşlığı kurumuş bir kayanın
üzerinde ol.»

İbn-i ls h a k dedi k i : Ş öyle d e riv â y e t e d i l i r :

• U- ciil* j i \ ız 'J L ij >

«Hısımların bağlan senden kesilmişse.»

M ü s lü m a n la rd a n M e k k e 'n in f e th in d e h a z ır
b u lu n a n la r ın ın sayısı

İb n -i ls h a k d ed i k i :
M ü s lü m a n la rın M e k k e’n in fe th in d e h a z ır b u lu n a n la rın ın h ep si,
on b in k işi idi. Beni S ü le y m ’d e n y ed iy ü z kişi. B â z ıla n b in o ld u k la rı­
n ı sö y le rle r. B eni Ğ ıfa r’d a n d ö rt y ü z k işi idi. E sle m ’d en d ö r t y ü z k i­
şi idi. M ü z ey n e’d e n b in ü ç kişi idi. G eri k a la n la r ı K u rey ş, E n s a r v e
o n la rın h a lifle rin d e n ; T eym , K ay s ve E6ed g ib i A ra b tâ ife le rin d e n d i-
ler.
86 S tR E T -t ÎBN -Î H tŞA M

Mekke'nin fethi hakkında Hassan'ın şiiri

F etih g ü n ü h a k k ın d a sö y le n e n ş iirle rd e n b iri H a ss a n b. S â b it el-

E n s a ri'n in şu s ö z ü d ü r :

i ." f
CJkju t\jS L j l

V*“* J* ey

îü j 'tr r s s J ^ - ı^*“ ' Ç: S ^ y

►Ciji w j^ “ik 'oA'cfrJı *

i ü __ i ÇL ü û '¿ Â '¿ i ; Si J ' — İ)

JUj Tı.ıC Ö j^ i (J"'J '~"Ü (j*-

 M EKKE’N İN F E T H İ HAKKINDA HA SSA N’IN Ş İİR İ 87

\ U I Jaki£ ¿ç»- < _ ı ^

» y 2 "> £ & J î <«& u . il -¿t v!

»t*^ll I^öC- jljll tjui etid 'J ¿>1»

»Îj^Ll illâ (j 4>l 1 :ej i_ic il- j- lj İJÎ* Cjjâi*

Wj j \ t k - ± V '^ i i •J x r V i j ; ^

ilijli c - i ¿1 ”0 ^ 1 Cl £ l*£ & 3Ç

î ^ '¿ s î ; :<£l ¿1 0 ^ ¿ ¿ ¿ 1

■'b ’i ''1 ^ ”f - -"I ^ •

**.» ^ i— * o v ! '■ ? )) c f ’ <y?

►MjII »j S£c V (jfyi j a j C-—*V |.jlu> (jl_)

Zatü’l-Esâbi’ ve Civâ, Azrâ’ya (49) kadar drğişıııis çürümüş evleri de

boş kalmıştır.
Benî Hcshâs’in (50), bitki bitmeyen çiil diyarları ki izlerini örten rüz­
gârlar ve yağmur onu eskitmiş yak etmiş.
Orada bir arkadaş devamlı bulunurdu.
Ve otlu sulu bol arazilerinin arasında ise develer ve davarlar daimi bu­
lunurdu.
Bunu bırak, fakat yatsı gittiği zaman, o mahbubenin hayalinden beni
kim uykusuz bırakacak.
Onu kendine köle kılan kendine bayıın eğdiren Şa’sâ’dan (51) ötürü
söyledi ki onun kalbi için o kadından bir şifâ olmadı.
Sanki Bevt-i Rcs'dcn (52) bir mühürlü şarabdır ki, onun karışımı bal
ile sudur.

(49) Zâtü'l-Esâbi’ ve Cevâ : Şam'da iki mevkidirler. Cevâ’da Hâris b.

Ebî Şemr el-fiassânî'nin konağı vardı. Hassan da çok kere Şam'da Hassan
meliklerinin yanına gelir onları medh ederdi. Ilımdan dolayı işte o konakları
zikr ediyor. Azrâ : Dimaşk'a bir berîd mesafede bir köydür.
(50). Benîı Heshâs : Benî Esed'den bir koldur. Heshâs'ın aslı, cömerd bir
adamdır. Belki de burada murâd odur.
(51) Şe’sâ : Bir kadının ismidir.
(52) Beyt-i Res : Ürdün’de bir mevkidir. Kaliteli şarabiyle meşhûrdur.
88 8ÎB E T -Î ÎBN-1 H İŞAM

Bir gün i}te o içkiler anûdtklarmda, onlar Râh (53) şarabının güzel
kokusuna fedâ olsunlar.
Eğer elle vurmak veya sövmek gibi şeyler olduğu zaman levmi gerekti­
ren bir şey yaparsak bu levmi işte o içkilerin üzerine atartz.
Onlart içiyorduk ve onlar da bizi melikler ve arslanlar olarak terkedi-
yorlardt ki, düşmanla karşılaşmaktan bizi men etmiyor ve geri çevir­
miyordu.
Atlarımızı kaybettik, eğer onları görürseniz toz koparırlar onların bu­
luşma yerleri Kedâ’dır. (54)
Yularlarım tutmakta terslik ederler, kendileri sığmak yerleridir, omuz­
larının üzerinde suya susamı} mızraklar vardır.
Süratli ko}an atlarımız birbirini geçmekte yart}ctlar olmakta devam eder­
ler.
Kadınlar onlart geri çevirmek için baş örtüleriyle onların yüzlerine vu­
rurlar.
Eğer bizden yüzünüzü öteye çevirirseniz umre yaparız ve fetih olur ve
perde açılır.
Yoksa bir günün kılıçla vuru}mastna sabr ediniz ki o günde Allah dile­
diği kimselere yardım eder.
Cibril bizim içimizde Allahın elçisidir, Ruhül-Kudüs için bir misil
yoktur.
Allah buyurdu k i:
Size bir kulu göndermişimdir ki o size hakkı söyler eğer tecrübe menfaat
verirse.
Onunla şehâdet ettim o kaide kalkınız ve onu tastik ediniz, der.
Sîzlerse ne kalkarız ne dileriz, dediniz.
Allah buyurur k i :
Bir ordu göndermişimdir ki onlar ensardtr düşmanla karşılaşmak onla­
rın âdetidir.
Benim denizimi su kovaları bulandıramaz.n
O halde bizi hicveden kimseleri kafiyelerle men ederiz ve kanlar karış­
tığında kılıçla vururuz.

(53) Râh, Beyt-i Re’s’in şarabıdır ki lezzette ötekiler buna yaklaşamaz-

mış.

(54) Kedâ : Mekke’nin yukarısında bir yokuş yoludur.

 M EKKE’N İN F E T H İ HAKKINDA HA SSA N'IN Ş İİR İ 88

Ebû Süfyan’a (55) benden bir mektup ilet ki, gizlilik devam etmektedir.
Şununla ki bizim ktltçlartmız seni bir köle olarak terketti.
Abduddar’m efendilerini de (zelillik ve alçaklıkta) cariyeler gibi bt-
raktt. (56)
M ukammed'i hicvettin bense cevap verdim, ikimizin de ceza ve mükâ­
fatı Allah katindadır.
Onu nasıl hicvettin ki, onun misli yoktur.
O halde ¡erriniz hayrınıza feda olsun.
Mübârek, lutufk&r H anif (hakka meyleder) (57) Allah emini, tabiatı,
ahdine vefadan ibaret bir kimseyi hicvettin.
Allah Resûlünü, sizden biri, ister hicvetsin, ister onu medh etsin ve is­
ter ona yardım etsin müsavidir, değişmez.
Benim babam ve onun babası, benim namusum ve Muhammed’in na­
musu, sizden korunmuş saklanmıştır.
Benim lisânım kesicidir.
Onda bir ayıp yoktur.
Benim denizimi su kovalan bulandıramaz.

İb n -i Hiş&m d ed i k i : B u şiiri H a ss a n F etih g ü n ü n d e söyledi.

*Lisântm kesicidir, onda bir bozukluk yoktum

şe k lin d e d e r iv â y e t ed ilir. B a n a Z ü h ri’d e n şu h a b e r geldi k i : O şö y ­

le d e d i :
R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ), k a d m la n n b a ş ö r tü le ­
r iy le a t l a n n y ü z le rin e to k a t a tm a la r ın ı g ö rü n c e , E b û B e k r S ıd d ık R a-
d iy a lla h ü a n h l ’e b a k a r a k te b e ssü m etti.

(55) Ebû Süfyan : Muğîre b. Hâris b. Abdulmuttalib'dir. Peygamberimi­

zin amcasının oğludur. Müslüman olmadan önce Peygamberi hicvederdi.
(56) Şunu kasd eder k i : Ensarın kılıçları Ebû Süfyan’ı Mekke’nin fethi
gününde zelil bir köle gibi yaptı ve Benî Abduddar’ın efendileri de mezellet ve
hakirlikte câriyeler gibi oldular.
(57) Hanif demek müslüman demektir. Hanif olarak isimlenmesi bâtıldan
hakka meylettiği içindir.
90 SİRET-1 İBN-Î HİŞAM

E n es b. Z ü n ey m 'in , İb n -i Sftlim R e sû lu lla h 'a

söylediği şe y d en ö z ü r dilem esi

İbn-i İsh a k şöyle d e d i :

E nes b. Z ü n ey m el-Dili, R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S ei­
lern) e, A m r b. S alim el-H u z âi’n in o n la rın h a k k ın d a sö y lem iş o ld u ğ u
şe y le rd e n d o la y ı ö z ü r d ile y e re k şöy le d e d i :

' *r - '
¿ y *■— J j ’j / ' J y Âît j .

ß \ jß ß j' ir ' (s J \> sa S

j p J j > V ß \ j j jO ıi ß t;

jü \ d iL j i \j ¿¿i ¿1 ß -

* g -"

V* ö s .& Û $ P S û*V * g - i

tS^İ ti! \ J * y dS*" ^ "3yj

•*— J J * * * u r* -; ' r ^ 1 V » r' J -Î

&Â-y> *1“* ^ c ^ - 'l ¿y

« *ı •" «, 9 tÖ »«* / > i» * <•* "’* *1 ^ ^
?*îl> i* ^ ^ Lc L .^ j j û lO y î^ lJİıİL ji

ß I g x vıi C g £ £ jiı; y ^ f;
i •( ^ ^ J B «■• . f _ s I
ı - u i T U ji. > , > > ! , ¿ j J jl ; J jl . /

~ ıP“' i\+^ ûiy* »—■*S* Y> ¿-iû L j V jÜ

'y*

«Emretmesiyle Madd’tn hidayete erdirdiği kiıııse sen misin, bilâkis Al­

lah onları hidâyete erdirdi ve sana şâhid ol, dedi.
 İBN 1 ZÜNEYM 'E K A RŞI BÜDEYL’İN REDDİYESİ 91

Muhammed’den daha iyi vc daha vefalı bir kimseyi hiçbir deve, eğe­
rinin üstüne yüklem em izin,
Hayre teşvik etti ve bahşişi bol verdi, ve keskin parlak ktltç gibi ra­
hata kavuşturdu.
Eskimesinden önce hal (58) kumaşını giydirdi vc atların arasından sıy­
rılıp onları geçen bir atın başına bahşiş verdi.
Bil ki, ya Resûlallah, sen benim müdrikimsin ve senden olan tehdid
de elle tutulur gibidir.
Yâ Resûlallah, bil ki, sen her çukura ve her yüksek evlere k aa-
dırsin.
B il ki ya Resûlallah binici L'veymir’in binicileri anlardır yalancılar on-
lardır her vadi yerine getiremeyenler.
Allah Resûlüne haber verdiler k i :
Ben onu hicvetmişim, benim elim kamçımı bana taşımasın.
Şu kadar ki ben «O yiğitlerin anasının vay başına ki onlar mutsuz bir
günde kati edildiler, mutlu günlerde kati edilmediler», dedim.
Onları, kanlarına denk olmayan kimseler katlettiler bu yüzden göz ya­
şım aktı ve hayrette kaldım.
Çünkü sen Abdullah’ın oğlu Abd-i ve Mehved’in kızını jurnal ettinse
ahdi bozdun.
Züeyb, Gülsüm vc Sclnıâ birbirini takiben hepsi de kati edildiler, yok
eğer böyle değilse gözüm hüzün döker.
Selmâ, o Selnıâ ki onun misli vc onun kardeşinin misli yoktur.
Hiç melikler köleler gibi olur mu?
Çünkü ben ne dini çiğnedim ne de bir kan akıttım hakkın âlimine be­
yan et ve adaletini göster.»

tbn-i Z ü n ey m 'e k a rş ı B üdeyl’in red d iy e si

B üdeyl b. A bd-i M e n af b. Ü m m -ü E srem de o n a şöyle ce v a p v e r d i :

(58) Hal : Yemen kumaşlarından bir türdür. Bu, elbiselerin en kıymet-

lilerindeııdir.
es 8İRET-1 İB N -t H tŞA M

«Enes sesini yükselterek ağladt, ağladıkça sesi yükseldi,

Adiyyi kovdu.
Onun kam heder olup ve intikamı alınmadığı zaman...
Ebû Abs’e ağladın çünkü onun kam sana yakındır.
Böylece harbi bir ateşleyici ateşlemez olduğu bir sırada özür dilersin.
Henâdim (59) gününde kerim birtakım yiğitler onlara yara aldırdılar.
N üjeyl ve Mabed bunlardandır.
Orada eğer senin göz yaşların akarsa, onlara karşt levm edilmezsin.
Eğer göz, yaş akıtmazsa onlar hüzünlenirler.»

N iic e y r'in F etih g ü n ü h a k k ın d a k i ş iiri

İbn -i Is h a k şöyle d e d i : N ü c e y r b. Z ü h e y r b. Ebi S elm â, F etih g ü ­

n ü h a k k ın d a şöy le d e d i :

(59) Hanâdim g ü n ü : Bununla Handeme gününü kast eder. Burası Mek­

ke’de bir dağdır.
 M EKK E’NİN F E T H İ HAKKINDA M İRD A 8TN Ş İİR İ 93

rM üzeyne ve Benû H ufâf (60) erkenden koyun sürülerinin sahiplerini

her bir geniş vadiye sürdüler.
' Haytrlt peygamberin fethi gününde M ekke'de onlara keskin kılıflarla
vurduk.
Süleym ’den yediyüz kişi ile ve Bent Osman’dan tam bin kişi ile onla­
rın yerlerinde sabahladık.
Onların yanlarına kılıçlarla ve mızraklarla dürterek ve lutujkâr yeleklİ
oklarla süratli atarak.
Safların arasında onların seslerini işitirsin, ok yayından çıkar gibi...
Süratli koşan atlar onların içinde Heri geri gidip geldikleri halde, biz
kasımlara mukavemet eden mızraklarla yürüdük.
Biz arzu ettiğimiz şekilde ganimetler elde ederek döndük.
Onlarsa muhalefet etmeğe karşı pişman olarak geri döndüler.
Allah Resulüne, bizden halis güzel bir dostluk üzere ahidlerimizi ver­
dik.
Bizim sözlerimizi işitmiştiler ve biiylece korku günü sabahı bizden uzak­
laşmaya yüz tuttular.»

M e k k e 'n in f e th i h a k k ın d a tb n -i M ird a s ’ın şiiri

İb n -i H işâ m şöyle d e d i : A b b as b. M ird as el-S ü lem i M e k k e’n in fet-

h i h a k k ın d a şöyle d e d i :

>. J ı — G '1 1 çp 4&C l l .

;
* - -- •
' p i \ 4—-i ç\İ\ ¿U f •■"ıT'î J j * j

/M y j ~ ı u ¿ u i:ı Ol» lj
f 9 * "" f "- f*i 1 j
S I s <! \
»• *■ u

*Muhammed’in fetih gününde, M ekke’de bizden bin kişi vardı, ki ge­

niş düzlükler alâmetti oldukları halde onları akıtıyordu.
Resûle yardım ettiler ve onun günlerini müşâhede ettiler.

(60) B enû H i i f â f : S üleym 'den b ir koldur.

94 SİRET-İ İBN -Î H tŞA M

Kavuşma gününde onların şiâırı (yâni harpteki alâmetleri) mukaddem

yâni ileri) idi.
Dar bir menzilde, ki onların ayakları orada sâhit oldu, orada başlar san­
ki hanzala bitkisi idi.
Ayaklarının tırnaklarının ün tarafını Nerid'de önceden çektiler, niha­
yet onlar için arştan Hicâz boyun eğdi.
Allah onun için orayı mekân kıldı ve kılıçlar bizim için onu zelil kıldı
ve çalışmaları üstün olduğu halde...
Riyâsetin yaşlı adaını, burnunun ucu yüksek, kerim kişilerin kalesine
yükselen, atası çok cömert kişi.»

ABBAS B. M İRD Â S'IN M Ü SLÜ M A N OLUŞU

İbn-i M ird âs'ın m ü s lü m a n o lu ş u n u n se b eb i

İbn-i H işam şöyle d e d i : — Ş iir ilim e h lin d e n b irin in b a n a b ild ir­

d iğ in e g ö re — A b b âs b. M ird â s’ın m ü s lü m a n o lu ş u n u n h a b e ri şöyle-
d i r : O n u n b a b a s ı M ird âs'ın ib â d e t e ttiğ i b ir p u tu v ard ı. Bu p u t ta ş ­
ta n idi. O n a D a m â ri d e n ird i. M ird a s geldiği z a m a n A b b â s’a şöyle
d e d i : Ey o ğ u lc u ğ u m , D am ftri'ye ib â d e t et. O h em y a r a r sa ğ la r, h em
d e k ızar. B ir a r a A b b âs b ir g ü n D a m â ri'n in y a n ın d a idi. D a m a ri'n in
iç in d en b ir n id â c ın m şöyle d ed iğ in i i ş i t t i :

*Süleym’den olan bütün kabilelere söyle ki Damâri helâk oldu.

Mescid ehli ise yaşadı.
Meryem oğlundan sonra, Kureyş’dcn nübüvvete ve hidâyete vâris olan
kişi hidâyete ermiştir.
Damâri helâk oldu ve Peygamber Muhammcd'c kitâb gelmeden önce
bir kere ibâdet edilmişti.»

B u n u n ü z e rin e A bbas, D a m â r i’yi y a k tı ve P e y g a m b e r (S a lla lla h ü

A leyhi ve S e lle m l'e g itti, m ü s lü m a n oldu.
 BÜDEYL’İN F E T İH GÜNÜ HARKINDAKİ Ş İİR İ 95

F etih g ü n ü h a k k ın d a C a 'd e 'n in şiiri

Ibn-i H işa m şöyle d e d i : C a 'd e b. A b d u lla h el-H uzai M e k k e 'n in

fe th i g ü n ü n d e şöyle d e d i :

«Kâh b. Arın't Hadid giinündc mukadder olan bir helaktan ötürü,

B aht ahtıayan bir davetle davet mi edersin.
Bir gere silahsız alarak anu kat! edesin diye
yer ve gökten hazrrhk yapıldı.
Biz a kimseleriz ki, bizim atlarımız (lazal’ı ve I.ift'i tıkadılar
ve biz Fcer-i Tılâlı-t tıkadık (61)
Müslümanların ardından çak bir ardıt ile bizim atlılarımızdan
kuvvetli pazııya sahib kimselerle ve süngülerle koruduk.»

Bu b e y tle r o n u n b irta k ım b e y itle ri için d ed ir.

B üceyd'in, fe tih g ü n ü h a k k ın d a k i şiiri

B ü cey d b. îm r â n el-H üzâi şöyle d e d i :

«Allak bizim yardımımız sebebiyle bulutlan yukarı kaldırdı.

Birbiri üzerine bininiş, yere yaklaşık, yığılmış bulutlan.
Bizim arzımızda hicretimizde o yerde, bizim yanımızda,
hayırlı bir imla eden ve yazan bir kimse tarafından bir kitâb getirildi.
Bizden ölürü M ekke’nin haramltğt helâl kılındı ki,
keskin kılıçlarla intikam almaya kavuşalım.»

(61) ("inzal: Bir mevkiin ismidir. L ift: Yine bir mevkidir. Fecc-i Tılâh
da : Bir mevkidir.
0« SİR E T 1 İBN-1 HÎŞAM

F E T İH T E N SO N R A , HALİD B. V ELİD’İN, K İN A N E 'D E N OLAN

BENİ CEZİM E'YE Y Ü RÜ M ESİ (62) VE HÂLİD İN H A TA SIN I
TELAFİ İÇ İN ALİ N İN YÜRÜM ESİ

R e su lû lla h 'm H a lid 'e ta v siy e si

İbn-i ts h a k şöyle d e d i :
R esu lû H ah (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) M e k k e ’n in e tr a f ın a se-
riy y e le r g ö n d erd i. A lla h (A zze ve C e lle l’m y o lu n a ça ğ ırıy o rd u . F a ­
k a t sa v a şın d iy e e m r v e rm iy o rd u . G ö n d erd iğ i k im s e le rd e n b iri de
H âlid b. V elid idi. İslâ m 'a d a v e t için T ih a m e 'n in a ş a ğ ı k ıs ım la rın a
g itm e sin i o n a e m r etm işti; sa v a ş için g itm ey e ce k ti. H alid g itti. Beni
C ezim e'yi b a s tırd ı. O n la rd a n k a tle tti.

İbn-i H işa m şöyle d e d i : A b b âs b. M ird as es-S ü lem i b u h u s û s ta

şöyle d e d i :

Eğer Hâlid'i millete emir ktldmsa ve onu gönderdinse ¡¡te geldi.

Senin idare ettiğin, Allah’ın hidayet ettiği bir asker ile geldi.
Onunla hakk yolunda zulm edenlere musallat oluyoruz.»

İbn -i H işâ m d e d i :
B u ik i b ey t, o n u n H u n e y n g ü n ü h a k k ın d a b ir k a s id e sin d e d irle r,
in ş a a lla h y e rle rin d e o n la n y a k ın d a z ik r edeceğiz.

İbn -i İs h a k d e d i :
B a n a H a k im b. H a k im b. A b b â d b H u n ey f, E b û C a fe r M u h am -
m e d b. A li'd e n n a k le n şöyle d e d iğ in i h a b e r v e r d i :
R e su lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) M e k k e ’n in fe th i s ır a ­
s ın d a H âlid b. V elid ’i d a v e tç i o la r a k g ö n d erd i, o n u sa v aşç ı o la ra k
g ö n d e rm e d i. O n u n la b irlik te A ra b ’d a n S ü ley m b. M a n s û r ve M üdlic
b. M iirre k a b ile le ri v ard ı. Beni C ezim e b. A m ir b. A bd-i M e n â t b.

(62) Bu seriyye, Gumeyt gazvesiyle tanınır. Bu, Benî Cezîme’nin bir su­
yunun ismidir.
 RESÛLULLAHTN HA LİD’İN YAPTIKLARINDAN GADAPLANMASI 97

K in â n e ’n in to p r a k la r ın a g ird ile r. O n la r, H a lid ’i g ö rd ü k le rin d e s ila h a

sa rıld ıla r. H âlid şöyle d e d i :

S ila h la n b ırak ın ız, ç ü n k ü h e p im iz ¡n ü slü m a n ız.

tb n -i İs h a k şöyle d e d i :
B a n a, B eni C e zim e'd en o lan , ehl-i ilim d en a r k a d a ş la n m ız d a n b iri
şöyle h a b e r v e r d i :

H âlid sila h ı b ıra k m a m ız ı e m r ettiğ in d e , b iz d en k e n d isin e C eh-

d em d e n ile n b ir a d a m şöy le d e d i :
«Y azık size, ey B eni C ezîm e! V a lla h i o H â lid ’dir. S ila h ı b ır a k ­
m a d a n s o n r a a n c a k e s ir ediliriz. E sirlik te n s o n r a d a a n c a k b o y u n la ­
rım ız v u r u lu r. V a lla h i a s la sila h ım ı b ırak m ıy acağ ım .» O n u n k av m in -
d e n b irta k ım a d a m la r o n a şöy le d e d i le r :
— Ey C ehdem , b izim k a n la rım ız ın d ö k ü lm e sin i m i istiy o rs u n ?
Ç ü n k ü h e rk e s m ü s lü m a n o lm u ştu r.

B u n u n ü z e rin e silâ h ı b ıra k tıla r , h a r p so n a e rd i h e rk e s em in o l­

d u . C e h d e m ’in de silâ h ın ı a ld ın n c a y a k a d a r h e rk e s o n u n la u ğ ra ştı.
N ih a y e t h e r k e s H â lid ’in sözü için silâ h ı b ırak tı.

İbn-i İsh a k şöyle d e d i :

B a n a H a k im b. H akim , E bû C a fe r M u h a m m e d b. A li’d en n a k ­
le d e re k şöyle h a b e r v e r d i :
S ila h ı b ır a k tık la rı z a m a n H alid e m re tti ve o n la rın elleri a r k a l a ­
rın d a b a ğ la n d ı s o n ra o n la rı k ılıç ta n g eç ird i ve o n la rd a n k a ti e ttik ­
le rin i k a ti etti. H a b e r R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’e v a r ­
d ığ ın d a e lle rin i göğe d o ğ ru k a ld ırd ı so n ra şöyle d e d i :
— A lla h ’ım b en H alid b. V elid ’in y a p tık la rın d a n b eriy im .

R e su lû lla h ’ın, H â lid ’in y a p tık la rın d a n g a z a b la n m a s ı

ve A li’yi g ö n d erm e si

İb n -i H işa m şöyle d e d i :

İlim e h lin d e n b iri İb ra h im b. C a fe r e l-M a h m û d i’d en o n u n şöyle

d e d iğ in i b a n a h a b e r v e r d i :
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) :
98 SİRET-I İBN-İ H İŞAM

•G ö rd ü m ki sa n k i b en h e y s (63) y em eğ in d e n b ir lo k m a aldım ,
o n u n lezzetin i ta d d ım ve y u ttu ğ u m z a m a n o n d a n b ir şey b o ğ az ım d a
k ald ı. Ali de elin i so k tu ve o n u b o ğ a z ım d a n çık arttı.» dedi. B u n u n
ü z e rin e E bû B ekr es-Sıddık (R a d iy a lla h ü a n h ) şöyle d e d i :
— Yâ R e su le lla h , bu se n in g ö n d e rd iğ in se riy y e le rd e n b ir seriy-
y ed ir. O n la rd a n s a n a bazı se v d iğ in h a b e r le r g eliy o r ve o n la rın b az ı­
la rın d a ise itira z o lu y o r. A li'yi g ö n d e rirse n , d u ru m u k o la y la ş tırır.

İbn-i H işam şöyle d e d i:

B a n a h a b e r v erild i ki-. Beni C e m e ’d e n b ir a d a m k aç ıp k u r tu ld u
ve R e su lû llah S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )'e geldi ve o n a bu h a b e ri
verdi. R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi v e S ellem ) d e şö y e d e d i :
— O n a k im s e k a rşı çık m ad ı m ı? O d a d edi k i :
— Evet, o r ta boylu b e y a z te n li b ir a d a m o n a k a r ş ı çık tı. H alid
d e o n u m e n etti. O d a su stu . V e u z u n b oylu çelim siz d iğ e r b ir a d a m
k a rş ı koydu. B irb iriy le k arşılık lı c e v a p la ş tıla r, b u k o n u ş m a la rı şid ­
d etlen d i. B u n u n ü z e rin e Ö m e r b. E l-H a ttâ b dedi ki .■
— Y â R e su la lla h birin cisi b en im oğ lu m A b d u llâ h 'd ır. D iğ eri ise
E bû H u z e y fe 'n in kölesi S âlim 'd ir.

İbn-i îs h a k dedi k i :
B a n a H a k im b. H akim . Ebû C a fe r M u h a m m e d b. A li’d en n a k ­
len şöyle h a b e r v e r d i :
S o n ra R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) Ali b. Ebi T âlib
(R ıd v a n u lla h i ale y h i) yi ça ğ ırd ı ve şöyle d e d i:
Ey Ali işte o k a v m e d o ğ ru g it ve o n la rın d u r u m la rın a b ak , câ-
h iliy et a d e tle rin i a y a k la rın ın a ltın a al. Ali de çıktı ve o n la ra geldi.
B e ra b e rin d e d e b ir m a l v ard ı. R e su lû llah (S a lla lla h ü A leyhi ve S el­
lem ) o m alı g ö n d erm işti. O d a o n la ra k a n la rın ın d iy e tle rin i ve is a ­
b e t a la n m a lla rın ı ödedi, h a ttâ o n la ra köpeğ in a ğ a ç ta n o y u lm u ş
y alağ ın ın b ed e lin i d a h i verdi. N ih â y e t k a n d a n ve m a ld a n h iç b ir şey
k a lm a y ıp h ep sin i ödedi. Ali ile b irlik te m a ld a n biı b ak iy y e k aldı. Ali
(R ıd v a n u lla h i a ley h i) işini b itirip o n la rd a n ay rıld ığ ı z a m a n o n la ra
şöyle dedi ■
— Sizin için ö d en m em iş k a n v ey a m a ld a n k a la n b ir şey v a r m ı­
d ır? D ediler k i :

(63) Heys : Tere yağı, hurma ve keş karıştırılıp yenilir. Keş ise sütten
tutundurulur ve kurutulur bir yiyecektir.
 h Al Id İ l e a b d u r r a h m a n 'in a r a s i n d a o l a n ş e y w

— H a y ır y o k tu r. D edi k i :
«Ben işte b u m a ld a n k a la n b u b ak iy y ey i d e size v e riy o ru m ki,
R e su lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) iç in o n u n b ilm ed ik leri, si­
zin d e b ilm e d iğ in iz şe y le r y e rin e geçsin.»

S o n ra R e su lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )'e d ö n d ü v e o n a

d u r u m u h a b e r v erd i. O d a şöyle b u y u rd u :
« İsab et e ttin ve g ü zel yaptın.» S o n ra R e su lû lla h (S a lla lla h ü
A ley h i ve S ellem ) k a lk tı ve k ıb le y e d ö n d ü a y a k ta d u r u p e lle rin i k a l­
d ırd ı. — O şe k ild e ki, o m u z la rın ın a ltı g ö n ü n ü y o rd u — Ş öyle d iy o rd u :
— E y A lla h ’ım, b e n H âlid b. V elid’in y a p tığ ı şe y d en s a n a b e -,
riy im . B u n u ü ç k e re söyledi.

H â lid 'in m a z e re ti

İb n -i İs h a k şöyle dedi
H â lid ’i m a z u r g ö ste re n b az ı k im s e le r id d ia e d e rle r ki; H âlid şö y ­
le d e m iş :

— B en o n la rı k esm ey e ce k tim . F a k a t A b d u lla h b. H u zâ fe es-S eh-

m i e m r e tti. R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S elle m ), is lâ m d a n im ­
tin a e ttik le ri için o n la rla sa v a ş m a n ı e m r ediy o r, d ey in ce o n la rla s a ­
v a ş m a y a b aşlad ım .

İbn-i H işam d e d i ;
E bû A m r el-M edenl d ed i k i : H âlid o n la ra geld iğ i z a m a n o n la r
şöyle d e d i l e r :
«Biz d in im iz d e n çıkıp M u h a m m e d 'in d in in e girm işiz.»

H âlid ile A b d u rra h m ftn 'ın a r a s ın d a o la n şey ve

R e su lû lla h 'ın H alid 'i a z a rla m a s ı

İbn-i İsh a k şöyle d e d i :

B eni C ezim e silah ı b ır a k tık la rı ve H â lid ’in o n la ra y a p tığ ı şeyi
g ö rd ü ğ ü z a m a n C eh d em o n la r a :

«Ey B eni C ezim e d ö ğ ü şü k a y b e ttik . Sizi, için e d ü ş tü ğ ü n ü z b u şe y ­

d en sak m d ırm ıştım .» dedi.
100 SİRET-İ İB N -t HİŞAM

B a n a g elen h a b e r e göre, H âlid ile A b d u rr a h m â n b, A v f’ın a r a ­

sın d a , b u h u s u s ta b ir k o n u şm a geçm işti. A b d u rr a h m â n b. A vf ona:
İslâm d a, c â h iliy e t işini işledin, dedi. H alid de d ed i k i :

A n ca k se n in b a b a n ın in tik a m ın ı aldım . A b d u rr a h m a n d a «ya­

la n sö y lü y o rsu n , b en b a b a m ın k a a tilin i k a tle ttim , f a k a t sen se n in
a m c a n F â k ih b. M u ğ ire 'n in in tik a m ın ı aldın» dedi. N ih a y e t ik isin in
a r a s ın d a ş e r k o p tu . Bu, R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m l’e
u la ştığ ın d a şöyle d e d i :

— D ur, y â H âlid, b ıra k a sh a b ım ı, v a lla h i ş a y e t se n in U h u d d ağ ı

k a d a r a ltın ın olsa, so n ra o n u A lla h y o lu n d a h a r c a s a n , a s h â b ım d a n
b ir a d a m ın ın n e b ir k e re s a b a h y ü rü m e s in e ne d e b ir k e re a k ş a m y ü ­
rü m e sin e k a v u ş a m a z sın .

K u re y ş ile Beni C e z îm e 'n in a r a s ın d a h a r b in

b a ş g ö ste rm e si s o n r a s u lh u n o lm a sı

F â k ih b. M u ğ ire b. A b d u lla h b. A m r b. M a h zû m , A vf b. Abd-i

A v f b. A b d il-H âris b. Z ü h re ve A ffân b. Ebil-A s b. Ü m ey y e b. A bd-i
Ş em s Y em e n 'e tü c c a r o la ra k çık m ışlard ı. A ffân ile b irlik te oğlu Os-
m â n ve A vf ile b irlik te ise oğlu A b d u rr a h m a n v ard ı. G ittik le rin d e
B eni C ezîm e b. Â m ir'd e n b ir a d a m ın m alını (ki o a d a m Y em e n ’de
ö lm ü ştü ) v â ris le rin e ta şıd ıla r. O n la r d a n k e n d isin e H âlid b. H işâm
d en ilen b ir a d a m o m alın k e n d isin in o ld u ğ u n u id d ia e tti ve ölen k im ­
se n in e h lin e v a rm a la r ın d a n önce Beni C ezim e n in to p r a k la r ın d a o n ­
la rla k a rşıla ştı. O n la r da o n a v e rm e k te n im tin a e ttile r. B u n u n ü z e ­
rin e k en d isiy le b irlik te k a v m in d e n olan k im se le rle m a lı a lm a k için
o n la rla sa v a ş tıla r. O n la r d a o n u n la sa v a ş tıla r. A v f b. A bd-i A v f ve
F â k ih b. M u ğ ire k a ti edildi. A ffân b. E bi’l-As ve o ğ lu O sm â n k u r ­
tu ld u . O n la r F â k ih b. M u ğ ire ’n in m alı ile A vf b. A bd-i A v f’ın m alın ı ele
g e ç ird ile r ve g ö tü rd ü le r. (A b d u r r a h m â n b A vf b a b a s ın ın k a a tili o lan
H âlid b. H işâ m ’ı o se riy e d e k a ti etti) K u re y ş Beni C ezîm e ile s a v a ş ­
m a y a az m e tti. B eni C ezîm e de şöyle d e d ile r : «K abilem iz size b ir şey
y a p m am ış. B izden b az ıla rı b ilm e y e re k böyle b ir iş y a p m ışla r. Bizim
h a b e rim iz yok. Biz size.sizin k a n v e y a m alınızın d iy e tin i öderiz.» K u ­
re y ş de b u n u k a b u l etti ve h a rb i b ıra k tıla r.
 selm A’n i n c e z îm e İle k u r e y ş 'I n a r a s i n d a g e ç e n l e r ıo ı

S e lm â 'n ın , C ezîm e ile K u re y ş'in a r a s ın d a g eç en ler

h a k k ın d a şiiri

B eni C e zim e’d en b iri a ş a ğ ıd a k i şiiri söyledi. B azıları da, S elm â

ism in d e b ir k ad ın söyledi derler.-

¿ ı > r>; y i . c J y ı

¿ tu

C jÇ

& jş u i

«Şayet kavinin kavine, sulh ediniz, sözü olmasaydı elbette işte

o günde Sülcyın vuruşur olarak karşılaşacaktı.
Elbette onlarla Hüsr ve Cehdem’in arkadaşları ve Mürre,
kılıçlarla vuruşacak/ardı, ta çökmüş develeri bağırır olarak
bırakmalarına kadar.
Ğumeysa 64) gününde çok yiğitler gördün, isâbet almış,
yaralanmamış, yaralayıcı olmuştu.
Kocası olmayan kadınlar işte o günde kendilerine evlenme teklifinde
bulunan kimselere bağlandılar ve o günde nikâhlı olan kimseler
karılarını boşadılar.»

İbn-i H işam şöyle d e d i :

t ve «v lİ2eüj1/,

sözü, İbn-i İs h â k ’ın g a y r ın d a n m e n k u ld ü r.

(64) flıııneysâ : Kir m evkidir.

102 8İR E T -Î İB N -l HİŞAM

İbn-i M ird âs'ın Selm&’y a k a rş ı red d iy e si

lbn-i Jsh âk şöy le dedi

A bbfts b. M ird â s d a o n a şöyle c e v a p v erdi. B ir r iv a y e tte ise, C eh-
h â f b. H a k im es-S ü lem i o n a c e v a p v erd i, d en ilir.

tA buk sapuk sözleri bırak, harbin liderliği için

bu gün ve dün vuruşumuz bize kâfi gelir.
Hâlid açık bir yol aldı. Sizden özür dilemeye hakkt vardır.
Allah’ın emriyle vardım görmüş olarak, sağınıza ve solunuza
adamlar gönderdi.
Toz kaldıranların içinde asık suratlılar olarak oraya
indikleri zaman, Schl’in karşılığında Mâlik'in ölüm haberini verdiler.
Ey Sel mâ eğer biz seni ağlat mışsak, o kayb olan,
erkek ve kadınların üzerine ağladığı bir maliktir.»

C ehh& f'ın S e lm â ’y a k a rş ı red d iy esi

Cehh.-if b H akim es-S tilem i şöyle d e d i:

 İBN-t EBİ HEDRED'İN FETİH GÜNÜ RtVÂYETİ 103

♦Hüneyn'de yanılan kan akılır oldukları hâlde nişanlanmış allar

Peygamberle birlikle hâzır bulundular.
Hâlid'in gazvesinde de o allar hâzır bulundular ve haram beldede
tırnaklarının uçlarının iiıı kısımlariyle geviş getirdiler.
Yiiz viize karşılaştığımızda, süngüleşmeğe başvururuz.
Şamarlaşmaya liizıım yoktur.
•Şecaatlı zırhlı kişiler kılıçlarını salladıkları ve ben vuramaz olduğum
zaman, elbiselerimi kendimden soyan falan değilim.
Pakat at lavı benim altımda keskin kılıç ile örslere doğru giıler.n

C ezim eli d elik an lı )bn-i Ebi H e d re d 'in

fe tih g ü n ü h a k k ın d a k i riv a y e ti

I b ııi lslıak şöyle d e d i :

B a n a Y a k u b b. U tb e b. M u ğ ire b. E l-A hnes, Z ü h ri’den, o d a îbn-i
Ebi H ed red el-E slem i'den n a k le n şöyle d e d i :
Ben o z a m a n H âlid b. V elid'in a tlıla rın ın için d ey d im . Beni Ce-
z lm e ’d e n b ir d elik an lı — ki o ben im y aşım d a idi, b ir eski ip ile elleri
b o y n u n a b ağ lan m ıştı. K a d ın la r d a o n d a n u z a k ta o lm a y a n b ir y e rd e
to p lu h a ld e d u ru y o rla rd ı — b a n a şöyle d e d i :
«Ey delikanlı», Ben de ded im ki «ne istiyorsun ?» Dedi k i :
«Bu ipi tu tu p beni işte o k a d ın la r a d o ğ ru g ö tü rü rm ü s ü n . O n la ­
r a b ir h â c e ti ed a edeyim . S o n ra da b eni g e ri g e tirip d iled iğ in izi y a ­
pınız.» D edim k i :
V a lla h i isted iğ in şey k o lay d ır. O n u n ipini tu ttu m onu y ed e rek
g ö tü rd ü m , k a d ın la rın y a n ın d a d u rd u ve şöyle d e d i :
104 SİRET-1 tBN-1 H tŞA M

*Ey Hubeyşe, (65) hayatım tükenm ek üzereyken teslim ol.

Seni gördüm, zira sizi aramış ve sizi Hilye’de veya
Hevânik’de bulmuştum (66).
Bir âşık kavuşulmaya ehil değil midir. Gecede ve gündüzün
öğle vaktinin şiddetli stcağında yürümeyi göze al.
Benim bir günahım yoktur, ehlimizle birlikte iken demiştim,
musibetlerden birinden önce sevgi ile geri dön.
Ayrılık uzaklaştırmadan aytrtct emir uzak kılmadan önce
sevgi ile geri dön.
Çünkü ben bir emânetin gizliliğini ihlâl ettim, onu zâyi ettim.
Benim gözüme senden sonra insanlardan hiçbir güzel hoş gelmez.
Ne var ki, aşirete nâil olmak, sevgiden meşgul edicidir.
Ancak sevginin olması bundan müstesnadır.d

ib n -i H işâ m şöyle d e d i :
Ş iir ilim e h lin in ço ğ u n lu ğ u son iki b ey tin o n a a id o ld u ğ u n u k a ­
b u l etm ezler.

Ibn-i İsh a k şöyle d e d i :

B an a Y a k û b b. U tb e b. M u ğ ire b. E l-A hnes, Z ü h ri’d en , o d a İbn-i
Ebi H ed red el-E slem i'd en n a k le n h a b e r v erd i ki H u b ey şe şöyle d e d i :
S en on yedi se n e y aşad ın , — ik i sek iz (on altı) ve b ir te k (to p ­
la m onyedi) se n e y a ş a d ın — S o n ra o n u g e tird im , b o y n u v u ru ld u .

tb n -i İsh a k şöyle d e d i :
B a n a E b û F irâ s b. Ebi S ü n b ü le el-E slem i, B eni C ezim e'li b ir ta ­
k ım ih tiy a r la r d a n o n la r d a o h â d is e de h â z ır b u lu n a n k im se le rd e n
n a k le n h a b e r v erd i, k i : şöyle d e d i l e r :
B u n u n üfcerine H ubeyşe, o n u n b o y n u v u ru ld u ğ u z a m a n k a lk ıp
o n a d o ğ ru y ü r ü d ü ve o n u n ü z e rin e k a p a n d ı. D u rm a d a n o n u ö p ü y o r­
du. N ih â y e t o kız o n u n y a n ın d a öldü.

F etih g ü n ü h a k k ın d a B eni C e zîm e'd en b ir a d a m ın şiiri

İbn-i İsh â k şö yle d e d i : Beni C e zîm e'd en b ir a d a m şöyle d e d i :

(65) Hübeyşe kendi sevgilisidir, bu şiiri onun için söylemiştir.

(66) Hilye ve Havâııik : İki mevkidir.
 V EHB’İN OKA REDDİYESİ 305

«Bizden yana Allah Müdlic’c sabahladığı zaman ceza versin ki

yürüdü ve yerleşti.
Toplu mallarımızın üzerine konup onu taksim etmeğe haşladılar.
Bizde süngüler birinci suyunu ¡(inişti İkinciyi de içtiler.
Vallahi şayet Muhamıncd soyunun dini olmasaydı, elbette onlardan
olan atlılar kaçar ve uzak/aşırlardı.
Gönderilen ve dağılan çekirge toplulukları gibi bir ordu birliğinin
onlara yardım etmemesi onlara zarar vermez.
Ya tevbe ederler ya onların emrine dönerler, biz onlara sapıklık
etmeleri sebebiyle cezâ verecek değiliz.»

V e h b 'in o n a red d iy esi

V e h b d e o n a c e v a p v erd i. (V ehb, Benî L eys’d en b ir a d a m d ır.)

V e şö y le d e d i :

*Amir’i islâma ve hakka davet ettik.

Yüz (evirdiği zaman Âmir hakkında bizim günâhtınız nedir?
Âmir hakkında bizim günahımız nedir, akıllarım yitirmeleri
sonra sapıklığa düşmelerinden dolayı onlara aldırış etmem.»

Beni C ezim e'den bir adam şöyle d e d i:

106 SİR E T -1 İB N -t HİŞAM

«Hâliri'ili ve Diııııı arkadaşlarının gelmesi,

ordu birlikleri bize sabahtan geldikleri zaman, lieni Kâbe kolay gelsin.
!bn-i Huvcylid’in (alıştığı bir intikam ve bir düşmanlık yoktur.
Şayet sen gaib olmasaydın bize kâji gelirdin.
Hiziııt kavnıimiz bizden ayak takımlarını men etmediler.
Gumcysi gününden olan hastalık da gitmedi.»

HAlid’in önünden kaçan Beni Cezimeli bir çocuğun şiiri

Beni C e zim e'd en b ir o g ian çocuğu, a n a s ın ı ve iki kız k a rd e şin i
sev k ed e rek ve (.ıılm ı II,ilk im m d u m n u l.m ImıjiüUiU ^uylc d e d i:

tl'.lb iı htin eh kinini sarkılın. >■>ıııli haknıııyuillııış gibi

dirice kadınların yüriiyiişii gibi yürüyün.
Eğer bu giin kadınlar knrııılıırsa siz de korunursunuz.»

Beni Cezime'den oğlan çocuklarının Hâlid'i işittikleri

zaman urcüze söylemeleri
B eni C e zim e’d e n b irta k ım o ğ la n ço cukları, ki o n la ra B enû Mü-
s â h ik d en ilir. H âlid 'i işittik le ri z a m a n u rc ü z e sö y lü y o rla rd ı. O n la r­
d a n b iri şöyle d e d i :

«Hernz sairû atlındaki d m hihli ki kaynı sıtıldı rinin ve

develerin sahibi onu şevkedir.
liir giin bir adamın menfaat vermediği şeyi menfaat veririm.»

D iğer b irisi şöyle dedi ?

«Sarı deve bağlandığı if> ile oynar İnilde lıildiki:

 HALÎD B. VELfD lN ÜZZA’YI YIKIŞI 107

kendisinden az yemesi sebebiyle göğsünün kolan bağlanan

yeri dolmayacaktır.
Bu gün elbette süratli bir yürüyüşle yürüyeceğim.
Tıpkı Harem’den HUTe yürümekten imtina eden
geciken yüklü develerin yürüyüşleri gibi.*

D iğ er b iri şöyle d e d i :

• Yemin ettim ki omuzu kıllı, parmakları kalın, asık suratlı,

ağzı kıllı, saldırgan, yatağına girmiş olan arslan,
soğuk sabahta yoktu.
Çok dallı budaklı olan ağaçlarla, dallan ve yaprakları az olan
ağaçların arasında kükrüyordu.
Tek başına adamları yemeyi âdet edinmişti.
Sabahleyin benden şccaatca daha doğru olarak.*

H ÂLİD B. V E L lD İN UZZA'YI YIKM AK İÇİN YÜRÜM ESİ

H âlid ve U zzâ'yı yıkışı

S o n ra R e su lû llah (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) H âlid b. V elid ’i

U z z â ’y a g ö n d erd i. U zzâ N a h le 'd e idi. K u rey ş, K in â n e ve M u d a r’ın
m e y d a n a g e tird iğ i ve ta z im e ttiğ i b ir ev idi. O n u n b ak ım ı ve p erd e-
d a rlığ ı B eni H â şim ’in h a lifle ri Beni S ü le y m ’d e n o la n Beni Ş e y b a n ’d a
idi. O n u n S ü lem i sâ h ib i, H â lid ’in o n a d o ğ ru y ü r ü d ü ğ ü n ü işitin ce
ü z e rin e kılıcını astı ve k en d isi o evin b u lu n d u ğ u d a ğ a çıktı. V e şöyle
d iy o rd u :

• Ev Tzzıi, anması: bir şekilde Ilalid'iıı üzerine saldır.

108 SİRET-1 İBN-İ HİŞAM

Silahı at ve süratli bir şekilde ka(.

E y Uzzâ eğer kişiyi yani Halid'i kati edemezsen,
âcil bir günahla geri dön veya nasrâni dinine gir.»

H âlid o n a v a rd ığ ın d a o n u yıktı, so n ra R e su lû lla h (S a lla lla h ü

A ley hi ve S e lle m )’e dö n d ü .

İbn-i ls h a k şöyle d e d i :
B a n a İbn-i Ş ih â b ez-Z ühri, U b e y d u lla h b. A b d u lla h b. U tb e b.
M esu d ’d a n n a k le n şöyle h a b e r v e r d i :
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) M e k k e 'n in fe th in d e n
so n ra o r a d a on b eş gece ik a m e t e tti ki o z a m a n z a rfın d a n a m a z ı kas-
red iy o rd u .
İbn-i İsh â k şöy le d e d i :
M e k k e ’n in fe th i, H. sek izin ci sen esi R a m a z a n a y ın d a n on gece
k ald ığ ı b ir s ır a d a o lm u ştu .

FETİH TEN SO N R A H. SEK İZİN Cİ SEN ESİ H U N EY N GAZVESİ

H a v â z in 'in to p la n m a sı

İbn-i ls h a k şöyle d e d i :
H evâzin, R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )'i ve A lla h ’ın
o n a fe th e ttiğ i M e k k e fe th in i iş ittik le ri za m a n , M âlik b. A vf en -N asrî
o n la rı (H evazini) to pladı. H e v â z in ile b irlik te S a k if’in h ep si N a s r ve
C u şe m ’in hep si, S ad b. B ekr ve Beni H ilâ l’d a n d a az b ir g u ru p o n ­
la rla to p la n d ıla r. K ays b. A y la n ’d a n o to p lu lu k ta a n c a k b u n la r h a ­
z ır b u lu n d u la r. H e v â z in ’d e n o la n n e K âb n e d e K ilâb k a b ile le ri o
to p lu lu k ta h a z ır b u lu n m a d ıla r. O n la r d a n m e ş h u r h iç b ir k im se o to p ­
lu lu k ta h â z ır b u lu n m a d ı.

Beni C ü ş e m ’d e D ü re y d b. S ım m e v ardı. Bu y aşlı b ir k işid ir. O n ­

d an , a n c a k g ö rü ş ü y le ve h a r b i bilişiyle u ğ u r b ek len ilird i. T ecrü b eli
b ir ih tiy a rd ı. S a k if ’de de o n la rın iki efen d isi v a rd ı. H a lifle rd e n d e
K a rib b. El-Esved b. M es'û d b. M u a ttib v ard ı. Beni M â lik ’d e n d e Z u ’l-
H im â r S ü b e y ’ b. H â ris b. M âlik ve o n u n k a rd e şi A h m e r b. H â ris v a r ­
dı. H ep sin in id â re si M âlik b. A vf e n -N a s ri’de to p la n ıy o rd u . O, Re­
s u lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) ü z e rin e y ü rü m e ğ e a z m e ttiğ i
 HUNEYN GAZVESİ 109

z a m a n o rd u s u y la b irlik te m a lla rın ı, k a d ın la rım ve ç o c u k la rın ı d a

şe v k e tti. E v tâ s ’a (67) in d iğ i z a m a n o rd u s u o n u n y a n m a to p lan d ı.
O n la rın içinde, D ü re y d b. S ım m e v ard ı. D eve ü stü n d e , g ö lg elik al
tın d a ta şm ıy o rd u , in d iğ i z a m a n şöyle d e d i :
— S iz h a n g i v ad id esin iz? D ediler k i :
— E v tâ s ’dayız. D edi k i :
— N e g ü zel a t k o şa c a k y erd ir! N e k e s k in k a y a lı tep elik , n e de
to p ra ğ ı y u m u ş a k d ü z lü k tü r. N e o lu y o r? D eve sesi, eşek a n ırm a sı, ço ­
c u k a ğ la m a s ı ve d a v a r m elem esi işitiy o ru m g ibi g eliy o r b an a ! D e­
d ile r k i :
— M alik b. Avf, m illet ile b irlik te m a lla rın ı, k a d ın la rın ı ve ço ­
c u k la rın ı d a şe v k etti. D edi k i :
— M alik n e re d e d ir? D enildi k i :
— iş te M âlik.
M â lik ça ğ ırıld ı. O n a şöyle d e d i :
— Ey M âlik, ne oluyor, d ev e sesini, eşek zırla m a sın ı çocu k a ğ la ­
m a sın ı ve d a v a r m e lem esin i işitiy o ru m gibi? D edi k i :
— M illet ile b irlik te o n la rın m a lla rın ı, ç o c u k la rın ı ve k a d ın la rı­
n ı d a şe v k e ttim . D edi k i :
— N için b u n u y a p tın ? D edi k i :
—O n la r d a n h e r b ir a d a m ın a rd ın d a o n u n ailesin i ve m alın ı k o y ­
m a k isted im ki e rk e k le r o n la rı m ü d a fa e d e re k sa v a şsın la r.

B u n u n ü z e rin e , D u re y d o n u kovdu. O n u n b u y ap tığ ın ı y a d ırg ı­

y o rd u . S o n ra şöyle d e d i :
— K oyun çobanı, n e o la ca k , a n la m a z ki v allah i. H a rp te n d a ğ ı­
lıp k a ç a n kim seyi hiç b ir şe y g e ri ç e v ire b ilir m i? Ç ü n k ü h a r p s e n in
le h in d e o lu r ise kılıçlı ve m ız ra k lı e rk e k te n b a ş k a k im s a n a f a y d a
v ere b ilir. E ğ er h a r p se n in a le y h in e o lu r ise e h lin in ve m a lın ın iç in ­
d e rez il o lu rsu n .

S o n ra d ev a m e t t i :
— K âb ve K ilâb n e y a p tı? D ed iler k i :
— O n la rd a n h iç b ir k im se o to p lu lu k ta h a z ır b u lu n m a d ı. D edi ki:
— H id d e t ve ş e c a a t k ay b o ld u ! Ş â y e t y ü c e lm e ve y ü k se lm e g ü ­
n ü o lsa y d ı o n d a n ne K âb n e de K ilâb k ay b o lm az d ı. A rzu e d e rd im

(67) Evtâs : İçimle Huneyn vak’asımn olduğu Hevâzin diyarında bir

vadidir.
110 8 İR E T t İBN -t HİŞAM

ki K âb ve K ilâ b ’ın y ap tığ ı şeyi y ap a sın ız. Bu to p lu lu k ta siz d en k im

h â z ır b u lu n d u ? D ed iler k i :
A m r b. Â m ir ve A vf b. Â m ir. D edi k i :
— Â m ir in o iki k u z u s u n u n , n e f a y d a la r ı o lu r, n e z a r a r la r ı. Ey
M âlik, sen, H e v â z in to p lu lu ğ u n u a tla r ın g ö ğ ü sle rin e d o ğ ru ile ri s ü r ­
m e k le b ir şey y a p m a d ın . O n la rı b e ld e le rin in k o ru n a k lı y e rle rin e ve
k a v im le rin in ü s t ta r a f la r ın a g ö tü r. S o n ra s â b iile ri (m ü slü m a n la -
rı) (68) a t la r ü s tü n d e k a rşıla . E ğ er h a r p se n in le h in e o lu r ise a r k a ­
d a k a la n la r s a n a k a v u ş u r ve e ğ e r se n in a le y h in e o lu r ise e n a z ın ­
d a n a ile n i ve m a lın ı hıfz e tm iş o lu rsu n . D edi k i :
— V a lla h i b u n u y a p m a m . S e n y a şla n m ışsın ve s e n in a k im d a
y a ş la n m ıştır. V a lla h i ey H ev â zin to p lu lu ğ u y a b a n a m u h a k k a k ita a t
ed e rsin iz v ey a s ırtım d a n ç ık ın c a y a k a d a r bu kılıcın ü z e rin e d a y a n ı­
rım .
O, D ü re y d b. S ım m e ’n in bu to p lu lu k ta z ik rin in v e y a fik rin in o l­
m a sın ı iste m iy o rd u . O n la r d a şöyle d e d i le r :
— S a n a ita a t ettik .
B u n u n ü z e rin e D ürey d b. S ım m e şöyle d e d i :
— B en b u g ü n d e n e h a z ır b u lu n a b ild im n e d e m e n ed eb ild im .
S o n ra şöyle d e d i :

*Keşke o toplulukta genç olsaydım onda yürür ve koşardım.

Saçları uzun bağının bağlandığı yerin üst tarafında saçı olan bir atı
yediyorum sanki o at ne büyük ne küçük orta halli bir
dağ keçisidir.»
lbn-i H işa m d ed i k i ;
O n u n şu sö z ü n ü şiir ilim e h lin d e n b irç o k la n b a n a h a b e r v e r­
diler. t ^ .
* V_* »

«Keşke o toplulukta genç olsaydım.»

(68) Metinde Subâ’ şeklinde geçen İni kelime sâbiî’nin cemidir. Bunlar,
onlara göre müslümanldrdır. Bununla isimlendiriyorlardı. Çünkü onlar onların
dininden (câhiliye dininden) Islama çıkmışlardı.
 M Â LİK B. AVF’IN GÖ ZETLEY İCİLERİ 111

Melekler ve Malik b. Avf'ın gözetleyicileri

ib n -i ts h a k şöyle d e d i :
S o n ra M alik m illete şöyle d e d i : O n la rı g ö rd ü ğ ü n ü z z a m a n k ılıç­
la rın ızın k ın la rın ı kırm ız, s o n r a b ir tek a d a m ın sa ld ırm a sı g ib i s a l­
dırınız.

D edi k i : B a n a Ü m eyye b. A b d u lla h b. A rar b. O sm a n k e n d isin e

şöyle h a b e r v erild iğ in i b a n a a n la ttı •.

M alik b. A vf a d a m la rın d a n b irta k ım g ö ze tle y ic iler g ö n d erd i. O n a

g e ld ik le rin d e o n la rı, u z u v la rı ay rılm ış b ir v a z iy e tte g ö rd ü . O n la r a
şöyle d ed i ■.
— Y azık size! Sizin d u r u m u n u z n e d ir? O n la r d a şöyle d e d i l e r :
— B eyaz b en e k li a t l a n n ü z e rin d e b irta k ım b ey a z a d a m la r g ö r­
d ü k . V a lla h i o n la ra ilişir ilişm ez bizi g ö rd ü ğ ü n bu h a le s o k tu la r.
V a lla h i b u d u r u m on u , k a s t e ttiğ i g a y e ü z e re y ü rü m e n iy e tin d e n
g eri d ö n d ü rm e d i.

tbn-i Ebi Hedred'in gözcü olarak Hev&zin üzerine

gönderilmesi

İbn-i İsh a k şöyle d edi -.

P e y g a m b e r (S a ila lla h ü A leyhi ve S ellem ) o n la rı işitin ce o n la ra
A b d u lla h b. Ebi H ed red el-E slem i'yi g ö n d e rd i ve o n a, o n la rın içine
g irm e sin i ve o n la rm iç in d e k a lm a s ın ı ve b ilg ile rin i alm asın ı, so n ra
o n la rın h a b e r in i k e n d isin e g e tirm e sin i e m r e tti. İbn-i Ebi H ed red d e
g itti ve o n la n n içine g ird i. O n la n n içinde kaldı. R e su lû llah (S allal-
la h ü A ley h i ve S e lle m )’le sa v a ş m a k için y a p m ış o ld u k la rı şeyi d in ­
ledi, ö ğ re n d i. M âlik v e H e v â z in ’in d u r u m u n u g ö rd ü , d ed ik lerin i d in ­
ledi. S o n ra d ö n d ü ve R e su lû lla h (S a ila lla h ü A leyhi ve S e lle m )'e geldi.
O lay ı o n a h a b e r verdi.

B u n u n ü z e rin e R e su lû lla h (S a ila lla h ü A leyhi ve S ellem ) Ö m er

b. e l-H a tta b ’ı ça ğ ırd ı d u r u m u o n a h a b e r v e rd i Ö m e r d e şöyle d e d i :
— tb n -i Ebi H ed red y a la n söylüyor. Jbn-i H e d re d d e şöyle d e d i :
— E ğ er beni y a la n la d ın s a ey Ö m er h a k k ı d a y a la n la y a b ilirs in .
B enden h a y ırlı o la n kim seyi de y a la n lıy o rsu n .

Bunun üzerine Öm er şöyle d e d i:

112 SİRK T-l İB N -t HİŞAM

— Y â R e su le lla h tb n -i Ebi H e d re d ’in söyled iğ in i işitiy o r m u su n ?

R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) d e d ed i k i :
— Ey Ö m e r se n d a la le tte idin, A lla h sen i h id a y e t etti.

Resulûllah Safvân'dan zırhlarını ve silahlarını istedi

o da kabul etti

R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) H e v â z in ile k a rş ıla ş ­

m a k için o n la ra y ü rü m e ğ e a z m e ttiğ i z a m a n , o n a, S a fv â n b. Ü m ey-
y e'n in (69) y a n ın d a z ırh la r ve s ila h la rın o ld u ğ u z ik r edildi. R e su lû l­
la h o n u çağırdı. O z a m a n o m ü şrik idi. O n a şöyle d e d i :
— Ey E bû Ü m eyye, b u s ila h la rım bize e m â n e t v e r ki, o n la rla y a ­
rın d ü ş m a n la rım ız la k a rşıla şa lım . S â fv a n d a şöyle d e d i :
— Y â M u h a m m e d ğ a sb o la ra k m ı? b u y u rd u k i :
— H ay ır, b ila k is e m â n e t o la ra k ... Ben o n la rı s a n a g e ri v e rin c e ­
ye k a d a ı o n la r k e fâ le t a ltın d a d ır. S â fv a n dedi k i :
— O lur, b u n d a b ir beis y o k tu r.

Böylece o n a y ü z z ırh ile o n la ra k â fi m ik d a rd a s ila h v erd i, td d ia

e d e rle r ki, R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) o n d a n , o s ila h ­
l a n o n la n n y e rin e ta şım a işini ü z e rin e alsın diy e isted i. O d a k a b u l
etti.

R e su lû lla h 'ın , o rd u su y la H e v â z in ’e d o ğ ru çık m a sı

R avi d ed i ki •. S o n ra R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) b e ­

ra b e rin d e M ek k e h a lk ın d a n iki bin; k en d isiy le b irlik te ç ık a n ve k e n ­
d ile riy le A lla h 'ın M e k k e’yi f e th e ttird iğ i a s h â b ın d a n d a o n b in k işi
ile çıktı. Böylece o n la r on iki b in k işi o ld u la r. R e su lû lla h (S a lla lla h ü
A leyhi ve S ellem ) A ttâ b b. Esid b. E b i’l-îs b. Ü m ey y e b. A bd-i Ş em s'i
M ekke ü z e rin e âm il o la ra k , k e n d isin d e n g e rid e b ıra k ıp o r a d a b u lu n a n
in s a n la rın ü z e rin e de b ir k u m a n d a n o la ra k ta y in e tti. S o n ra R esu ­
lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) H e v â z in ’le k a rş ıla ş m a y ı k a s t
e d e re k y ü rü d ü .

(69) O, o zaman Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)'in kendisine

muhayyerlik verdiği müddet içindeydi.
 ABBAS B. M İRD A S'IN K A 8İD E Sİ 113

Abb&s b. Mird&s'ın kasidesi

Abb&s b. Mirdâs es-Sülemi şöyle d e d i:

•yij>1 Uî 3> fö ç #
t â j&
a
fr - r s i
f — « y»
JX > ¿r' û<
•Ay»' ' ı »■ i i'^A
— ijU jliî; V
ti î
..

İU l > ¿ £ 0 ¿b- j f (,u'

ûW /• yr i * Cr**- ı>* J V

JT- JS® ıX^ " J'* H vj »-1£ 'r~i_ o —ıl

' ¿ ^ 1 f ûj* t i Q ' J»r. ü ' j s — *• p * ö j» > j j

»yV ji JJÜV f^ ^ r' h V /* ly 5 i ¿)

♦S« ie«e Ri'l kabilesine evlerin ortasında kavimlerinin

felâketi isâbet etmiştir. Felâketin çeşitleri ise çoktur.
Sonu gelmeyecek kadar çok at ve insan Hevze’ye gece bastıkları gaman
Umm-ü Kilâb’tn vay başınaI
Ahdinizin düğümünü iyice bağlayınız, onu atmayınız ki sizin
amcanızın oğlu Sa’d ve Dühmân’dır.
(Bunlar, Nasr h. Muâviye b. Bekr’in iki oğludur. Hevazindendirler.)
Alınmış deve ve davarlarda sütler olduğu müddetçe, örtülmüş olsalar
bile onlardan elbette geri dönmeyeceksiniz.
Çirkindir ayıp yerlerini Haden dağı (70) örtmüştür ki oradan akan Zü
Şevğer ve Silvân vâdileri vardır.
H azej isimli adamın yaptığı kebabtan daha güzel değildir.
Zira o şöyle dedi :
Her vahşi eşeğin kebabı o eşeğin zekeri gibidir kolay yutulmaz.
Hevâzin’de bir kavm vardır şu kadar ki onlarda Yemenlilerin hastalığı
vardır, ğadr etmezlerse hivanet ederler.

(70) H a d en : N ecid 'd e bir dağdır.

İb n i H işam — C . : 4 P . : 8
114 SİR E T -t İBN-I HİŞAM

Onlarda bir kardeş vardır, şayet vefa ederlerse veya ahidlerine sadtk
olurlarsa.
Şayet onlart mızrak dürtmekle zelil edersek vc onlara zarar vermede
ileri gidersek yumuşarlar.»

«Benden Hevâzin'in yukarısına vc aşağısına bir nasihat mektubu götür

ki onda şu beyan vardır :
Zan ediyorum ki sizin arkadaşınız Allah Resulü ¡(in yerin boşluğunda
kendisi için kumandanlar olan bir ordu vardır.
Onların içinde sizin kardeşiniz Süleym sizi tcrkcdici değildir.
Müslümanlar Allah’ın kullarıdır, hiddetti gençlerdir.
Sağ yanındaki desteğinde Renıi F.scd ve F.crebân (71) Benû Abs ve
Zübyân vardır.
Az kaldı ki, onun korkusundan yer sarsılsın onların önünde de Evs ve
Osman vardır.»

Ibn-1 H işâm şöyle d e d i :

sö z ü n d e n so n u n a k a d a r H u n e y n g ü n ü h a k k ın d a d ır. B u n d a n ön cek i
kısım ise b a ş k a b ir g ü n h a k k ın d a d ır. Bu iki g ü n a y rıd ırla r. F a k a t
İbn-i İsh â k o ik isin i b irle ştirm iştir.

(71) Bunlar, insanların kendisinden kaçtıkları uyuz!:.» ı benzetilerek Ec-

rebân diye isimlendiler.
 ZAT-Î ENjrAT’IN DÜRÜMU 115

Z at-i Env& t'ın d u r u m u

Ib n -i ls h â k şöyle d e d i :
B a n a İbn-i Ş ih â b ez-Z ü h ri, S in â n b. Ebi S in a n ed D ü eli’d en , o,
E b û V â k id el-L eysi’d e n n a k le n h a b e r v erd i k i : H â ris b. M âlik şö y le
d e d i:
R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) ile b irlik te H u n e y n ’e
çık tık . Biz c â h iliy e d e n y e n i çıkm ış in sa n la rd ık . O n u n la b irlik te H u ­
n e y n ’e y ü rü d ü k . K u re y ş k â f ir le rin in ve A ra b 'd a n o n la rın b a ş k a la r ı­
n ın y eşil b ü y ü k b ir a ğ a ç l a n v a r idi. O n a Z at-i E n v â t d en ilird i. H e r
se n e o n a g e lirle r, s ilâ h la rın ı o n u n ü z e rin e a s a r la r , o n u n y a n ın d a
k u r b a n k e s e r le r ve o n u n ü z e rin d e b ir g ü n itik â f y a p a rla r. Biz R e sû ­
lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) ile b irlik te y ü r ü rk e n b ü y ü k y e ­
şil b ir a ğ a ç g ö rd ü k . Y olun y a n la r ın d a n şöyle n id â la ş tık :
— Y â R e sû la lla h , bize d e Z at-i E n v â t kıl. O n la n n Z at-i E n v â tı
o ld u ğ u gibi.

R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) d e şö y le d e d i :

— A llâ h ü ek b er! M u h a m m e i'in n e fsi e lin d e o la n a k a s e m e d e ­
rim k i siz d e M û s â ’n ın k a v m in i/) M u sa 'y a ş u ded iğ i g ib i d e d in iz :

-
$ a T £' Y d i ti y a l»

«Bizim için b ir ilâ h kıl, o n la rıp ilâ h ı o ld u ğ u gibi. D edi k i siz c â ­

h il b ir kavim siniz.» Y an i b u b ir â d e ttir. S iz g e ç m işle rin â d e tin e u y u ­
y o rsu n u z .

H ev â zb ıle k a rş ıla ş m a ve R e sû lu lla h ’tn se b â tı

Ib n -i ls h â k şöyle d e d i :
B a n a A sım b. Ö m e r b. K atâ d e, A b d u rr a h m a n b. C â b ir’d en , o b a ­
b a sı C â b ir b. A b d u lla h 'd a n n a k le n h a b e r v e rd i k i o şöyle d e d i :
H u n e y n v â d isin e y ö n eld iğ im iz z a m a n H icaz to p ra k la rın ın ç u k u r
g en iş ve e n g in v â d ile rin d e n b ir vâd iy e in d ik . A n ca k d u rm a d a n o r a ­
d a n a ş a ğ ı in iy o rd u k . D edi k i :
S a b a h ın k a ra n lığ ın d a idi. K avm b iz d en ö n ce v âd iy e g itm işle rd i.
Bizim iç in o ra n ın gizli y o lla rın d a ve y an ta ra fla r m d a k i gizli v e d a r
y e rle rin d e g iz len m işle rd i. A zm etm işler, h a z ırla n m ış la r ve h a z ırlık la rı­
116 SİRET-1 İBN-I HİŞAM

n ı y a p m ışla rd ı. V a lla h i biz a ş a ğ ı in e rk e n n ey e u ğ ra d ığ ım ız ı bilem ed ik .

A n c a k o rd u b irlik le ri bizim ü z e rim iz e b ir a d a m ın sa ld ırışı g ib i s a ld ır­
d ıla r. M illet g e ri d ö n e re k d ağ ılıp g ittile r. H iç b ir k im s e b ir b a ş k a ­
sın ı b e k le m iy o r ve o n u n için d u rm u y o rd u .

R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) sa ğ y a n d a n a y n ld ı so n ­

r a şöyle d e d i : E y in s a n la r n e re y e ? «B ana geliniz. B en A lla h R e su lü ­
y ü m , b e n M u h a m m e d b. A b d u lla h ’ım.» B ü y ü k b ir m esele idi. D ev e­
le r b irb iri ü z e rin e b in m işle rd i. M illet g itm işti. A n c a k R e sû lu lla h (S a l­
la lla h ü A ley h i v e S ellem ) ile b irlik te m u h â c irle rd e n v e e n s â r d a n ve
eh l-i b e y tin d e n b ir to p lu lu k k alm ıştı.

R e sû lu lla h ile b irlik te s â b it k a la n k im s e le rin isim le ri

O n u n la b irlik te m u h â c irle rd e n sâ b it k a la n la r E b û B ek r, Ö m e r ve
e h li b e y tin d e n A li b. Ebi T âlib, A b b a s b. A b d u lm u tta lib , E b û S ü fy â n
b. H a ris ve o n u n oğlu ve F azl b. A b b a s ve R ebia b. H a ris ve U sâm e b.
Z eyd v ard ı. E y m en b. Ü m m -ü E y m e n b. U beyd o z a m a n k a ti edildi.

İbn -i H işâ m şöyle d e d i :

E b û S ü fy â n b. H â ris ’in o ğ lu n u n ism i C a fe r ’d ir. E b û S ü fy a n ’m
ism i ise M u ğ ire ’d ir. B azı in s a n la r o n la rm için d e K u şem b. A b b â s’ı s a ­
y a r la r d a E b û S ü fy a n ’m o ğ lu n u s a y m a z la r.

İbn -i İs h â k şöyle d edi .-

B a n a  sim b. Ö m e r b. K a tâ d e , A b d u rr a h m a n b. C â b ir’den , o d a
b a b a s ı C â b ir b. A b d u lla h ’d a n n a k le n şöyle d e d iğ in i h a b e r v e r d i :
H e v a z in ’d e n b ir a d a m k ırm ız ı b ir e rk e k d ev e si ü z e rin d e b u lu n u ­
y o rd u . E lin d e siy a h b ir b a y r a ğ ı v a rd ı. Bu b a y r a k o n u n u z u n c a b ir
m ız ra ğ ın ın u c u n a tak ılı idi. H e v a z in ’in ö n ü n d e b u lu n u y o rd u . H ev a zin
ise o n u n a rd ın d a y d ı. K a v u ştu ğ u z a m a n m ız ra ğ iy le v u ru rd u . O n la r
o n u k a y b e ttik le rin d e a rk a s ın d a k ile r e m ız rağ ın ı y u k a r ı k ald ırır, o n ­
la r d a o n u n p eşin i ta k ib e d e rle rd i.

E b û S ü fy â n ve b a ş k a la rın ın m ü s lü m a n la n n
d ü ş tü k le ri b u d u r u m a se v in m e le ri

İbn-i İs h a k şöyle d e d i :
M ü s lü m a n la r dağ ılıp k a ç tık la r ın d a ve R e su lû lla h (S a lla lla h ü
A ley h i ve S ellem ) ie b irlik te M e k k e h a lk ın ın k a b a s a b a k işile rin d e n
 H A SSA N’IN KELDE'Yİ HİCVETM ESİ 117

o r a d a b u lu n a n k im s e le r h e z im e ti g ö rd ü k le rin d e , o n la rd a n b irta k ım
a d a m la r iç le rin d e k i d ü şm a n lık se b eb iy le k o n u ş m a y a b a şla d ıla r. E b û
S ü fy â n b. H a rb şöyle d e d i :
— O n la rın h ez im e ti d en ize k a d a r bitm ez. F al o k la rı d a o k lu ğ u
iç in d e b e ra b e rin d e idi. C ebele b. H an b e l şöyle b a ğ ı r d ı:
— A rtık b u g ü n sih ir b o zu lm u ştu r.
Ib n -i H işam , b u n u sö y le y en in K elde b. H a n b e l o ld u ğ u n u sö y ler.
Bu C ebele, k a rd e şi S a fv â n b. Ü m eyye ile b irlik te o g ü n o r a d a b u lu n ­
m a k ta y d ı. Bu S a fv â n b. Ü m eyye ise, R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i
v e S ellem ) 'in k e n d isi için m u h a y y e rlik k ıldığı m ü d d e t iç erisin d e m ü ş ­
r ik o la r a k b u lu n u y o rd u . B u n u n ü z e rin e k a rd e ş i S a fv â n o n a şöyle
d e d i:
S us, A lla h d işle rin i d ü ş ü rs ü n . V allah i K u re y ş’d e n b ir a d a m m b a ­
n a h â k im olm ası, H e v â z in d e n b ir a d a m ın b a n a h a k im o lm a sın d a n
d a h a iy id ir.

H a s s â n ’ın K elde'yi h ic v etm esi

}} J* y) ÜZ % r İ- 'j

«Uzaktan bir karartı gördüm, bana öyle geldi ki Henbel'in baban

Hanbel’in anastntn üzerine atladı.
Sanki o kadının üstüne kendisiyle atladığı ¡ey
İbn-i İzhil’in dölünden yavru devenin koludur.»

B u ik i b e y ti, bize E b û Z eyd h a b e r v erd i ve o ik i b ey t ile S a fv â n

b. Ü m e y y e ’yi h ic v e ttiğ in i bize z ik r etti. S a fv â n K eld e’n in a n a b ir
k a rd e ş i idi.

Şeybe'nin, Resulûllah’ı kati etm eye kast ettiği

halde âciz kalması

Ib n -i İs h a k şöyle d e d i :
Ben! A b d u d d â r ’m k a rd e ş i Ş eybe b. O sm a n b. E bi T a lh a şö y le
d e d i:
118 8İR E T -Î İB N -t HİŞAM

«Bu g ü n M u h a m m e d 'd e n in tik a m ım ı ala c a ğ ım . B u g ü n M u h a m -

m e d 'i k a ti ederim .» Ş ey b e’n in b a b a s ı U h u d g ü n ü n d e k a ti edilm işti.
D edi k i :
İsted im k i R e su lü lla h ’ı k a ti ed ey im , b ir şe y g eld i v e k a lb im i ö r t­
tü . B u n a ta k a t g e tire m e d im . B ildim k i o b e n d e n m e n ed ilm iştir, k o ­
ru n m u ş tu r .

İbn-i ts h a k şöyle d ed i .-
B a n a b a z ı M ek k e h a lk ın d a n b iri h a b e r v e rd i k i : R e su lû lla h (Sal-
la lla h ü A leyhi ve S ellem ) M e k k e’d e n H u n e y n 'e a y rılığ ı v e k e n d isiy ­
le b irlik te A lla h a s k e rle rin in ç o k lu ğ u n u g ö rd ü ğ ü z a m a n şö y le d e d i :
«Bu g ü n m a ğ lu b iy e tim iz a z lık ta n o lm a y ac ak tır.»

İbn-i İs h a k şöyle d e d i : B azı in s a n la r id d ia e ttile r k i : B eni B ekr'-

d e n b ir a d a m , b u n u söyledi.

M ü s lü m a n la rın A b b â s'ın n id â s ıy la g e ri d ö n m e le ri v e
h e z im e tte n s o n r a m u z a ffe riy e t

İbn-i ts h a k şöyle d e d i :
B a n a Z ü h ri, K esir b. A b b â s’d a n , o b a b a sı A b b âs b. A b d u lm u tta -
lib 'd e n n a k le n şöyle d ed iğ in i h a b e r v e r d i :
B en R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) ile b irlik te idim .
O n u n b e y a z k a tırın ın g e m in d e n tu tm u ş tu m . B en cü sseli, sesi şid d etli
b ir k işi idim . R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi v e S ellem ) in s a n la rd a n
g ö rd ü ğ ü şeyi g ö rd ü ğ ü z a m a n :
«Ey in s a n la r nereye?» d iy o rd u . F a k a t, o n la rın d u r d u ğ u n u g ö r­
m edim . D edi k i :
«Ey A b b as şöyle b a ğ ı r :
Ey E n s â r to p lu lu ğ u ey a s h â b -ü sem üre!» D edi k i :
— O n la r d a le b b ey k leb b ey k (y an i, e m rin e h az ırın ı, e m rin e h a ­
zırım ) d iy e re k c e v a p v erd iler. Bu d u r u m d a a d a m b in e k d ev e sin i g e­
r i çe v irm e ğ e gidiyor, b u n a k a d ir o lm u y o rd u . Z ırh ın ı a lıy o r v e o z ırh ı
b o y n u n a atıy o r, kılıcını ve k a lk a n ın ı a lıy o r b in e k d e v e sin d e n k e n d i­
n i a tıy o r ve b in e ğ in i se rb e st b ıra k ıy o r ve sese u y u y o r, n ıh â y e t R e­
s u lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in y a n m a v a rıy o rd u . N ih â y e t
o n u n y a n ın d a o n la rd a n y ü z kişi to p la n d ığ ı z a m a n H ev â zin i k a r ş ıla ­
d ıla r v e s a v a ş tıla r. Ç a ğ ın n ın ilki şöyle i d i : İm d a d ey E n sâ r. S o n ra
so n o l a r a k : fm d a d ey H azrec. B u n la r h a r b e s n â s m d a s a b ırlı k im s e ­
 ÜMM-Ü SÜLEYM ’İN DURUMU 119

le r idi. R e su lû llah (S a ila lia h ü A leyhi ve S ellem l d e ü ze n g ile rin d e

y u k a r ı k a lk tı ve k a v m in k ılıç la rla v u ru ş m a la rın a b ak tı. O n la r k ılıç­
la rla v u ru şu y o rla rd ı. B u n u n ü z e rin e şöyle d e d i:
İşte şim d i V etis d e re si kızıştı.

A li’n in ve E n sâ rlı b irin in bu h a r p te çe k tiğ i a z a p

İbn-i Ish â k şöyle dedi .-

B a n a A sım b. Ö m er b. K a tâ d e A b d u rra h m a n b. C â b ir’den , o b a ­
b ası C â b ir b. A b d u lla h 'd a n n a k le n şöyle d ed iğ in i h a b e r v e r d i :
B ir a r a H e v â z in ’d en işte o ad a m , b a y r a k ta r , e rk e k d ev e sin in ü z e ­
rin d e y a p a c a ğ ın ı y a p ıy o rd u . Ali b. Ebi T alib (R a d ıy a lla h u a n h l ’ı En-
s a r d a n d a b ir a d a m o n u k a s t e d e re k fırla d ıla r. Ali b. Ebi T alib o n u n
a rd ın d a n g eliy o rd u ve e rk e k d ev e sin in ta b a n la rın ın ü stü n d e k i k a im
sin irle re kılıcını v u rd u ve d ev e gerisi ü z e rin e d ü ştü . E n sarî d e a d a ­
m ın ü z e rin e atıld ı ve o n a b a ld ırın ın y a rısı ile b irlik te a y a ğ ın ı u ç u ­
r a n b ir d a r b e in d ird i. O d a b in e ğ in in ü z e rin d e n d ü şe re k y ere serild i.
M illet k ılıçla b irb irin e v u ru y o rla rd ı. V allah i h e z im e tte n g e ri d ö n e n ­
le r g e r i d ö n d ü k le rin d e R e su lû llah (S a ila lia h ü A ley h i ve S e lle m l’ih
y a n ın d a e s irle ri elleri a r k a la r ın d a b ağ lı o la ra k b u ld u la r.
R e su lû lla h (S a ila lia h ü A leyhi ve S ellem l E b û S ü fy a n b. H â ris b.
A b d u lm u tta lib 'e y ü z ü n ü çe v ird i O, o g ü n d e R e su lû lla h (S a ila lia h ü
A ley h i ve S ellem l ile b irlik te s a b r ed e n le rd e n d i, iyi b ir m ü slü m a n idi.
O, o n u n k a tırın ın e ğ e rin in a rk a s ın d a k i sırım ın d a n tu tm u ş tu . D edi k i :
«Bu kim dir?» d edi k i :
«Yâ R e sû la lla h ben se n in a n a n ın oğluyum .»*

Ü m m -ü S ü le y m ’in d u ru m u

ib n -i Ish â k şöyle d e d i :
B a n a A b d u lla h b Ebi B e k r h a b e r verd i ki :
R e su lû lla h (S a ila lia h ü A leyhi ve S ellem l y ü z ü n ü çevirdi. B ir de
g ö rd ü k i M ilh â n ’ın kızı Ü m m -ü S üleym , y a n m d a kocası E bû T a lh a
ile b irlik te d ir. O b elin d en elbisesi ü z e rin e b ir k u m a ş p a rç a sı ile k e ­
m e r b ağ lam ıştı. V e o, A b d u lla h b. Ebi T a lh a ile h â m ile idi. O n u n la

* Ben senin ananın oğluyum, dedi. Ancak O, Rasulûllah’ın amcasının oğ­

ludur. Bunu demekle Ona yakın olduğunu kast etmiştir. Çünkü baba analar
birdir.
120 SİR E T -l İBN-1 H İŞA M

b irlik te E b û T a lh a 'n m b ir e rk e k d ev esi v ard ı. B u d e v e n in k e n d isin e

g a lib gelip o n u z a p t ed e m e y e c e ğ in d e n k o rk tu . V e o d e v e sin in b aşım
k e n d isin e d o ğ ru y a k la ş tırd ı ve e lin i o n u n y u la riy le b irlik te b u r n u n a
ta k ıla n k ıld a n ö r ü lü h a lk a y a ta k tı. R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve
S ellem ) o n a şö y le d e d i :
Ü m m -ü S ü le y m m i? D edi k i :
E v et b a b a m a n a m s a n a k u r b a n y â R e sû la lla h ! S a v a ş ta n k a ç a n ­
la rı k a tle t, n ite k im se n in le s a v a ş a n la r ı k a tle ttiğ in g ib i. Ç ü n k ü o n ­
l a r b u n a e h ild irle r.
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) d e şö y le d e d i :
— E y Ü m m -ü S ü ley m A lla h k â f i g elm ez m i? (72)
Ü m m -ü S ü le y m ile b irlik te b ir h a n ç e r v a rd ı. (73) E b û T a lh a o n a
şö y le d e d i :
— E y Ü m m -ü S ü ley m se n in le b e r a b e r o la n b u h a n ç e r n e d ir?
D edi k i :

(72) Bir rivayette ise Allah kâfi gelmiş ve güzel etmiştir, diye geçer.
Peygamberin Ümm-ü Süleym’e karşı reddinden, müslümanların Huneyn günün­
deki kaçmalarının kebâir günahlardan olmadığı ahz olunur. Ulemâ da firârın
kebâirden madüd olduğu üzerine icma etmemiştir, ancak Bedir günü müstesnâ-
dır. Allah Teâlâ şöyle buyurdu :

( • / J •**•.£ rfjî u 'j )

♦O günde onlara arkalarını çeviren kimseler..»

«O günde» sözü, Bedr gününe işârettir. Uhud günü kaçanlara gelince, on­
ların hakkında da şu âyet nâzil oldu :

<rr* u* -^j)

«Onlardan Allah onları af etmiştir.»

Huneyn gününde firar edenlere gelince onların hakkında da şu âyet nâzil
o ld u :
( *1 •¥*■ fJ!J)

«Huneyn gününde onların çokluğu sizi hayrete düşürdü.» Şu kavline kadar :

«Çok bağışlayan ve çok merhamet edendir.»

(73) Hançer : Bildiğimiz bıçaktır.
 M Â LİK B. AVF’IN Ş İİR İ 131

— B ir h a n ç e rd ir, ki e ğ e r b a n a m ü ş rik le rd e n b iri y a k la ş ırs a o n u n

k a m ın ı o n u n la y a ra y ım .

E b û T a lh a şöyle d iy o rd u :
—Y â R e sû la lla h Ü m m -ü S ü ley m el-R ü m ey sâ'n ın söy led iğ in i işi­
tiy o r m u s u n ?

M â lik b. A v f’ın, m ille tin h ez im e ti h a k k ın d a k i şiiri

lb n -i İsh a k şöyle d e d i :
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) H u n e y n 'e y ö n eld iğ i z a ­
m a n B eni S ü ley m e l-D a h h â k b. S ü fy â n e l-K ilâ b iy i y a n ın a aldı. O n ­
la r o n u n y a n ın d a ve o n u n la b e r a b e r id iler. O rd u d ağ ıld ığ ı z a m a n
M â lik b. A v f a t ü s tü n d e ü rc û z e sö y le y erek şöyle d e d i :

«Muhac (74) ilerle! Çünkü şiddetli bir gündür.

Benim gibisi senin gibisi üzerinde korur ve hamle yapar.
Bir gün saj ve geri taraf zayi olduğu, sonra
topluluklardan sonra topluluklar kalktığı zaman
Birçok ordu birlikleri ki onları saymakla gözler yorulur.
Bir dürtüşle dürterim ki yaranın derinliğini ölçmede
kullanılan fitil ile İrinini dışarı atar.

(74) M u h â c , M â lik b. A v f’ın a tın ın adıdır.

122 8İRET-1 İBN-Î H İŞAM

Bir mekâna sığman zelil kişi zem edildiği zaman geniş bir
yara açacak şekilde dürterim.
O yaradan akan parça parça kanlar vardır.
Bir çok kereler açılır, bazan da kant akar.
Mızrağın iç demirine giren ağaç kısmının üst tarafı o yarada kırılır.
E y Z eyd ey İbn-'ı tlcmhcm, nereye kaçıyorsun?
Diş tükenmiş, ömür uzamış uzun boylu baş örtülü beyaz kadınlar
bitmişlerdir ki ben onlar gibi bir kişi değilim.
O zamanda ki afif korunmuş kadınlar perdelerinin altından çıkartılır.»

M alik b. A v f y in e şöyle d e d i :

«Muhat, ileri atıl, çünkü onlar at yedicilerdir.

Seni nâdir olarak bulunan piyâdeler aldatmasınlar.»

tb n -i H işâ m d ed i k i : İşte b u iki b ey t, b u g ü n ü n g a y n b ir g ü n

h a k k ın d a M â lik b. A v f’ın g a y r ın d a n m e n k u ld ü r.

E b u K a tâ d e 'n in d u r u m u ve o n u n seleb i

İbn-i ts h a k şöyle d e d i : B a n a A b d u lla h b. E bi B e k r h a b e r v e rd i

ki, k e n d isin e E b û K a tâ d e e l-E n sa ri'd e n n a k le n şöyle d e n ild iğ i h a b e r
v e r ilm iş :
B a n a a r k a d a ş la rım ız d a n k e n d isin i ith a m e tm e d iğ im b ir k im se
h a b e r v e rd i ki, Q n a Beni G ıfa r'ın az ad lısı N â fi'd e n , o n a d a E bû K a-
tâ d e 'd e n şöyle d ed iğ i h a b e r v e r ilm iş :
H u n e y n g ü n ü n d e s a v a ş m a k ta o la n iki a d a m ı g ö rd ü m . B iri m üs-
lü m a n b iri m ü şrik . B a k tım ki m ü ş rik le rd e n b ir a d a m m ü s lü m a n a
k a r ş ı m ü ş rik a r k a d a ş ın a y a rd ım e tm e k istiy o r. B en o n a geld im ,
o n u n elin e v u rd u m , elin i k estim . O ise d iğ e r eliy le b e n im b o y n u m ­
d a n tu ttu , v a lla h i tâ k a n ın ın k o k u s u n u h issed in c ey e k a d a r b en i b ı­
ra k m a d ı. (İbn-i H işâ m ’ın sö y le d iğ in e göre, ö lü m ü n k o k u s u n u h iss e ­
d in c e y e k a d a r şe k lin d e r iv a y e t e d ilir.) A z k a lsın b e n i k a tle d e c e k ti.
Ş â y e t k a n o n d a n a k ıp d a o n u z a y ıf d u r u m a g e tirm e se y d i b en i e lb e t­
te k a tle d e c e k ti. O d ü ştü , o n a k ılıçla v u rd u m ve o n u k a tle ttim . Sa-
 M ELEK LERİN YARDIM I 123

v a ş b e n i o n d a n m e şg u l etti. M e k k e h a lk ın d a n b ir a d a m o n a r a s tla d ı
v e o n u n se le b in i aldı. H a rb a ğ ırlık la rın ı k o y d u ğ u (y an i so n a e rd iğ i)
ve k a v im d e n f a r iğ o ld u ğ u m u z z a m a n , R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley ­
h i v e S eliem ) şöyle d e d i :

— M a k tu lü n selebi k a tilin e d ir. Ben d e d ed im k i :

— Y â R e sû la lla h , v a lla h i selebi o la n b ir m a k tu lu k a tle ttim ve
s a v a ş b e n i o n d a n m e şg u l e tti. B ilm iy o ru m ki o n u n se leb in i k im ald ı?
B u n u n ü z e rin e M ekke h a lk ın d a n b ir a d a m şö y le d e d i :
— Y â R e sû la lla h , d o ğ ru sö yledi işte o m a k tu lu n selebi b e n im y a ­
n lın d a d ır. B en d en y a n a o n u n se le b in d e o n u ra z ı kıl.
B u n u n ü z e rin e E bû B e k r es-S ıddık (R a d iy a llâ h ü a n h ) şöyle d e d i :
— H a y ır, v a lla h i, o n u ra z ı etm em eli. A lla h ’ın d in in d e m ü ­
d a f a a iç in s a v a ş a n A lla h 'ın a r s la n la n n d a n b ir a r s la n ın y a n m a g id e r ­
sin d e o n u n se leb in i m i b ö lü şü rsü n ! O n u n m a k tu lü n ü n se leb in i o n a
g e ri ver.

B u n u n ü z e rin e R e sû lu llâ h (S a lla lla h ü A leyhi v e S ellem ) d e şöyle

d e d i:
— D o ğ ru söyledi, o n u n se leb in i o n a ver. E bû K a tâ d e d e d ed i k i :
— B en d e o a d a m d a n o seleb i a ld ım ve o n u sa ttım . O n u n
b a h a s iy le b ir k a ç h u r m a a ğ a c ı sa tın aldım . B enim m a lım ın ilk m a ­
y a sı o d u r.

îbn-1 İs h â k şöyle d e d i :
İ th a m e tm e d iğ im b ir k im se E bû S ele m e'd en , o d a ts h â k b. A b ­
d u lla h b. Ebi T a lh a ’d a n , o, E n es b. M â lik ’d e n n a k le n b a n a h a b e r v e r ­
d i k i, E b û T a lh a H u n e y n g ü n ü n d e sırf k e n d isi y irm i k işin in se le b i­
n i alm ıştır. (75)

Meleklerin yardımı
lb n -i İs h â k şöyle d e d i :
B a n a b a b a m İsh â k b. Y e sa r h a b e r v e rd i ki o n a C ü b e y r b. M u t’im ’-
d e n n a k le n şöy le h a b e r v e r ilm iş :
K a v m in h e z im e tin d e n önce in s a n la r s a v a ş ırk e n siy a h k ilim g iy ­
sile r m is a li b ir şe y le r g ö rd ü m k i g ö k te n g e ld ile r ve b izim le k a v m in

(75) Seleb: Katledilen bir düşmanın üzerinde silâh cephane ve mal cin­
sinden olan her şeydir.
 124 S İR E T İ İBN-1 HİŞAM

a r a s ın a d ü ş tü le r. B a k tım ki o n la r siy a h k a r ın c a la r d ır. D ağ ın ık v a z i­

y e tte v ad iy i d o ld u rm u ş la rd ır. O n la rın m e le k le r o ld u ğ u n d a n şe k e t ­
m ed im . S o n ra ço k geçm ed i ki H e v â z in h a z im e te u ğ ra d ı.

M ü ş rik le rin h e z im e ti

İb n -i İs h â k şöy le d e d i :
A llah . H ü n e y n m ü ş rik le rin i h e z im e te u ğ r a ttığ ı v e R e sû lu lla h
(S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m l'i o n la r a k a r ş ı g ü ç le n d ird iğ i z a m a n ,
m ü s lü m a n la r d a n b ir k a d ın şöyle d ed i :

* t

«Allah’ın atlıları, Lat'ın atlılarına gâlib geldiler.

Allah, sebata daha lâyıktır.»

İbn -i H işâ m şöyle d e d i : Ş iir ilim e h lin d e n b iri b a n a ş u b e y itle ri

h ab er v e rd i:

■~*t- . -tll

E y Allah'ın atlıları, L at’ın atlılarına gâlib geldiniz.

O’nun atlıları dayanmaya daha lâyıktırlar.»
İbn -i İ s h â k şöy le d e d i :
H e v â z in h e z im e te u ğ r a d ığ ın d a S ak if, B eni M â lik iç in d e sa v aşı
şid d e tle n d ird ile r. O n la rd a n , b a y r a k la r ı a ltın d a y e tm iş a d a m k a ti
edildi. O n la rın iç in d e O sm a n b. A b d u lla h b. R a b ie b. H â ris b. H a-
b lb d e v a rd ı. O n la n n b a y r a ğ ı Z u l-H im â r (*) ile b e ra b e rd i. O k a ti
ed ild iğ i z a m a n O s m a n b. A b d u lla h b a y r a ğ ı a ld ı v e k a ti ed ilin cey e
k a d a r o b a y r a k la sa v aştı.

İb n -i İ s h â k şöyle d e d i : B a n a  m ir b. V eh b b. E sv ed şöyle h a b e r
v e rd i:
O n u n k a ti h a b e r i R e sû lu lla h ( S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m l’e v a r ­
d ığ ın d a şöy le d e d i :

( *) Zül-Hinıar : Avf b. Rabi’dir.

 SÜ N N ETSİZ H IR İSTİY A N KÖLE VE E N 8A R İ 125

— A lla h o n u k a h r etsin ! O K u re y ş'e yızıyordu .

H ris tiy a n s ü n n e ts iz g en ç ve o n u n seb eb iy le

S a k if'in b a ş ın a g elen

tb n -i ts h a k d e d i : Y a k u p b. U tb e b. M u g iré b. A h n es rivA yet e t ­

ti k i :
O sm a n b. A b d u lla h ile b e r a b e r sü n n e ts iz b ir H ristiy a n g en ç ö ld ü ­
rü ld ü . E n s a r d a n b ir a d a m S a k if k a b ile s in in ö lü le rin in g a n im e tle rin i
to p la r k e n b ir g e n c in elb ise le rin i a ç tığ ın d a g e n c in sü n n e ts iz o ld u ğ u n u
g ö rd ü , e n y ü k s e k sesiyle şöy le se slen m ey e b a ş la d ı:
— E y A ra p la r ce m a atı! A llah b iliy o r k i : S a k if k ab ilesi sü n n e tsiz -
d irle r. B u n u n ü z e rin e M u ğ ire b. Ş u b e d ed i k i :
— O E n s â ri'n in elin i tu ttu m . K o rk tu m ki; b u söz A ra p la r a r a s ın ­
d a y ay ılır. D ed im k i : A n a m b a b a m s a n a k u rb a n ! Böyle söylem e! Bu
b iz d en d eğ ild ir; o b izim h r is tiy a n b ir k ö le m iz d ir. S o n ra d iğ e r ö lü le ri
açıp o n a g ö ste rd im , d ed im k i : B ak g ö rü y o rs u n h ep si sü n n e tsiz d irle r.

K a n p ve k a v m in in f ı r a n ve İbn-i M ird as'ın

o n la n h icv etm esi

tb n -i ts h a k dedi .-
M ü tte fik le rin sa n c a ğ ı K a n p b. E l-E sved'te idi. M illet h e z im e te u ğ ­
ra y ın c a sa n c a ğ ı b ir a ğ a c a d a y a d ı O, a m c a o ğ u lla n ve m ü tte fik le rd e n
o la n k a v m i k a ç tıla r, m ü tte fik le rd e n iki a d a m d a n b a ş k a k im se ö l­
m edi. B eni G ıy a râ 'd a n V eh b ism in d e b ir a d a m ve Beni K ü b b e'd en Cü-
la h is m in d e biri. C ü la h 'ın ö ld ü rü lm e h a b e ri R e sû lu lla h (S a lla lla h ü
A ley h i ve S e lle m i’a v a rd ığ ın d a şöyle b u y u rd u :
— tb n -i H ü n ey d e E l-H aris b. U veys m ü s te s n â S a k if g e n ç le rin in
efe n d isi ö ld ü rü ld ü .
B u n u n ü z e rin e A bbas b. M ird as E s-S ülem i K a rip b. E sved ve
a m c a o ğ u lla n n d a n kaçışını, Z ü l-H îm ar ve k a v m in i ö lü m le b a ş b a ş a
b ıra k m a sm ı a n la ta r a k şöyle s ö y le d i:
126 8IR E T -İ İBN-1 H ÎŞA M

V -l J v C i* p / { j£ ó V fi

j*-> C O / jt V y} V 'j f V-Í j •?/■>

y * V ; í>— -¿¿V ^ fjx U ÓÍ

ÿ j j ^
yyı Jî
•
yg s ,' v ; V -J / > f ' s x l y^ * 1

'jj
\
J
"
S ¿¿ •f^ ı c # cl :

iç * <ÿ ( i * } /
iy ~ j i/ f j f j Y jtj
'j j t î -rH
^ y ‘ji ç - ' f V v& l j ^ Á _ d ¿ ¿
•"
y r * ^ » ı» Ú i^ f> J'
-"l * 'Y '
->r * ff JV ç* - \¿f ^ C — 'I <** *
Jij í r í 'j d* İLLİ. jT /u i j Üs».

r‘y •* L*^ı
j^«Vı U ^- a JL o <V -**) Ç C JÎ ş - > 'f b<
«■* A• - ^ I-
y f ' - ; ' # / L«j ^>- ^
."î J* * > f* • •, ' _
S ¿ u 'C y * ¿ılı» * ; ü'j^' >*-' J>*^ ıi*i Y>
'. ^ J l ^ p ¿ \ • jd U j ö^j VI
r*”

^/«»LuH L Í ó¡*^ jú»- j» f- ç j i ı_»^fr

 İBN-İ M İR D A S’A ÂİD B İR KA SİDE 127

'/■ »"'j 3} s ----------------- Ç jf \ f - u»^

V iA jr t ^ Ci> ı \'& rS c ^ ı j j v g .

V>t > r » / ¿ ‘f i#
.v-• •«r
4» y*
- i*
1"
*/
* - • Vs-
«—«/ - j y - jjj ¿-X»- Ç

jyi 4--- ¿y» J> *jr ûV'

y > ( 'û | y i _ J Ü î
jy jJUl -U< »l^i.,11 ^ UJ} ly*V i j ^»31

«D ikkat dikkat, kim benden, Reni Oay/an'a ve l'rve'ye bildirecek :

Zan ediyorum ki yakında Habir ana şu haberi getirecektir:
İkinizin sözünden başka tesirli bir cevap ve bir sik gönderiyorum.
Muhantmed, Rabbi’nin kuludur ve. Resulüdür.
O haktan sapmaz ve zulmetmez.
Biz onu peygamber olarak bulduk.
Tıpkı Musa gibi.
Ona karşı üstünlük taslayan her adanı aşağıdır.
İşler paylaşıldığı zaman ne kiitii oldu, Reni Kasiyv’in Vccc’dcki du­
rumları. (76)
İşlerini zayi ettiler ve her bir kavim iğin bir baş vardır.
Felâket bazan bir başkasına devredilir.
B iz meşeliklerin arslanlarına geldik ki, Allah’ın askerleri aşikâr bir
şekilde onlara doğru yürürler.
B ir öfke üzerine bir topluluğa uyduk, Beni K asiyy’in topluluğuna, ner-
de ise onlar için havadan uçuyorduk.
Kasem ederim ki, şayet onlar bekleyip gitnıeseydiler elbette onlara as­
kerlerle giderdik.
Böylece biz L iyye’nin arslanları olurduk ve nihayet orayı kökünden
yıkardık ve Huşur da yardımsız bırakılırdı (71)

(76) K asiyy: Sakif’in ismidir Vecc : Hüneyn'e yakın bir yerde. T âif-
te bir vadinin ismidir.
(77) Liyye : Tâif’e yakın bir yerin ismidir. Nusur : Hevâzin'dendir.
Bunlar Mâlik b. Avf en-Nasrî’nin kavmidir (Süheyli’ye bak).
128 S İ R E T t tB N -Î H İŞ A M

Kundan öner Hıınryn aşmışında, t;ünlerden bir giin vardı ki onun gibi­
sini ne sen ifit t in ne de erkek kavimler; onda kanlar akıyordu.

Beni H utayt’ı bayrakları üzerinde tozun içinde atları eğilmiş oldukları

halde katlettik.

Zül-Himâr aklı olan bir kavmin reisi olmaz, ¡ayet olursa ya cezasını
bulur veya o kavın işini bilmeyen bir kavimdir.

Onları ölümlerin yolları üzerinde durdurdu, halbuki onları görenler

için işler aşikâr olmuştu.

Onlardan kurtulanlar helâka yüz tutmuş oldukları halde kurtuldular

ve onlardan çok insanlar kat! edildi.

Tevân'ltnın kardeşi bu işlere fayda sağlamaz güçsüz, çekingen kişi de

faide vermez. ,

Onları helak etti ve kendisi de helâk oldu.

Onlar onu işlerine malik yaptılar, şeeaatlılar, doğanlar ise kaçıp kur­
tuldular.

Bcnû AvJ’ı, iyi koşan atlar güzel bir şekilde yürüttüler ki o atlara
yem olarak bakla ve arpa as gelir.

Şâyct Kaarib ve kardeşleri olmasaydı ekin tarlaları ve köşkler takAm

edilirlerdi.

Fakat riyâset sarığı bir uğurluluk üzerine giydirilmişti k i tına, işaret

eden işaret etti.

Kaaribe itaat ettiler halbuki izzete doğru varan onların dedeleri ve

akıllı kimseleri vardı.

Eğer İslama doğru hidâyet edilirlerse gere sohbeti için toplananlar top­
landığı müddetçe insanların eşrafı ve onların öncüleri olarak bulu­
nurlar.

Eğer oıtiar müslüman olmazlarsa onlar Allah'a harb Han etmişlerdir

ki oıılur için artık hiçbir yardımcı yoktur.

N itekim felaket bir harlı, Beni Ğaziyyrnin kavmiyle Beni Sa'ıl'i

yerinden söküp attı.

S an k i B en i M u a v iy c b. B e k r bir k o y u n d u r da is/ama doğru meliyor.

 DÜREYD B. SIM M E ’N ÎN KATL E D İL M E Sİ 139

Biz dedik ki: müslüman olunut, bit sizin kardejinitiz ve göğüsler

diifmanhktan beri olmujlardtr.
Sanki kavmbize doğru sulhten sonra geldikleri zaman
düfmanhktan dolayt gözleri ¡ajt olmuftu.»
lbn-i Hiş&m şöyle d e d i:
Gaylan, Gaylan b. Selem e es-Sakafi’dir. Urve ise Urve b. Mesûd
es-Sakafi'dir.

Düreyd b. Sımme'nin kati edilm esi

lbn-i tshak şöyle d e d i:
Müşrikler yenilgiye uğradıkları zam an Taif’e gittiler. Beraberle­
rinde ise M&lik b. A vf vardı. Ordu birliklerinin bir kısmı Evtas’da idi.
Onların bir kısmı N ahle’ye doğru yol aldılar. N ahle tarafına yöne­
lenlerin içinde ancak S a k lfd en Benû Giyere vardı. Besulûllah (Sal-
lallahü Aleyhi ve S ellem l’in atlıları insanlardan N ahle yönüne gi­
denlerin peşine düştüler. Dağ yollarını tutanların peşlerine düşm e­
diler.
Rabie b. Büfey b. Ühbân b. Sâlebe b. Rabie b. Yerbû b. Sem m âl
b. A vf b. İmriül-Kays, Düreyd b Sımme’ye kavuştu. Bu Rabia’ya lbn-i
Düğünne denilirdi. D üğünne onun anasıdır. Anası ile künyelenmiş-
tir. (lbn-i Hişam ’m dediğine göre lbn-i Lize denilir.) Düreyd b. Sım-
ıpe’ye kavuşunca onun erkek devesinin yularından tuttu. O onun bir
kadm olduğunu zan ediyordu. Bunun sebebi de, onun devesinin üze­
rine konulan üstü açık hevdec şeklinde bir sandukun içinde olm a­
sıdır. H evdec’in içinde olan kişinin erkek olduğunu öğrenince, hev-
dec’i çökertti. Baktı yaşlı bir adamdır. (Onun ism i Düreyd b. Sım-
m e idi.) Çocuk onun kim olduğunu bilmiyordu. Düreyd ona şöyle
d e d i: Bana ne yapm ak istiyorsun? Dedi k i :
— Seni katledeceğim. Dedi k i :
— Sen kimsin? Dedi k i :
— Ben Rabia b. Rüfey es-Sülem i’yim.
Sonra kılıcıyla ona vurdu. Fakat bir şey yapamadı. Bunun üze­
rine o da ona şöyle d e d i:

tbn-i H işam — C . : 4 - F . : 9
130 S İR E T -t ÎBN -I H İŞAM

— A n a n se n i n e k ö tü sila h la n d ırm ış. Y ü k ü m ü n a r k a s ın d a n işte

şu kılıcım ı al, ( e ş y a la r h e v d e c d e n ile n s a n d u k u n iç in d e y d i), so n ra
o n u n la v u r. K e m ik le ri u ç u rt. D im a ğ a in d ir. Ç ü n k ü b e n d e a d a m la r a
işte böyle v u r u rd u m . S o n ra a n a n ın y a n m a g ittiğ in z a m a n ve o n a
k e n d in D ü re y d b. S ım m e y i k a tle ttiğ in i h a b e r v er. V a lla h i ço k g ü n ­
le r sizin k a d ın la rın ız ı k o ru d u m . B e n û S ü ley m id d ia e d e r k i :
R a b ia o n a v u rd u ğ u ve o d ü ş tü ğ ü z a m a n elb isesi açıldı, b ir d e
g ö rü ld ü ki o n u n iki ferci ve u y lu k la rın ın içi k ır ta s g ib id ir, (k ırtas,
ü z e rin e yazı y a z ıla n sa h ife d ir. B eyazlık y ö n ü n d e n te ş b ih y ap m ıştır.)
E ğ ersiz ç ıp la k a t a b in m e sin d e n d o la y ı böyle o lm u ş tu . R a b ia a n a s ın a
d ö n d ü ğ ü z a m a n o n a o n u k a tle ttiğ in i h a b e r v erd i. B u n u n ü z e rin e
a n a s ı şöyle d ed i .•
— A m m a v a lla h i o se n in ü ç a n a m a z a d ed en b ir a d a m idi.
B u n u n ü z e rin e A m re b in ti D ü re y d , R a b ia 'n ın D ü re y d 'i k a tle t­
m esi h a k k ın d a şö y le d e d i :

«And otsun ki Diircyd'e karşı Siiıııeyre (78) vadisinin çukurunda

ümidsizlik ordusundan korkmadım.
Ondan yana ilah, Beni Sülryııı'in cezasını versin ki yaptıkları şeyle
onlara isyan ettiler.
Onlara doğru yedilip yötiiıüldiiğümüz zaman karşılaşma esnasında
onların hayırlılarının kanlarını bize içirdiler.
 EBÛ Â M İR EL-EŞA Rİ'N İN KATLEDİLM ESİ 131

Çok büyük kadınlar vardı ki sen onları müdafaa ettin ve

halbuki onların nefesleri boğaza çıkmıştı.
Onlardan çok kerime kadınlar vardt ki onları azad ettin ve
diğer birtakım kadınlarım da bağlarından çözmüştün.
Süleym ’den çok kimseler vardı bi seni çağırmışlardı
sen onlara düşmanca bakmaksızın cevap vermiştin.
Bizim onlardan cezamız isyankârlıktan ve hüzünden oldu.
Ondan baldırımın iliği aktı.
Eyn'den sonra Zi Bakar’da (19) N ühak’m çölüne kadar senin atının
izleri değişti.»

Amre binti Düreyd yine şöyle d e d i:

Dediler ki, Uüreyd'i katlettik dedim ki doğru söylediler.

Bunun üzerine göz yaşlarım gömlek üzerine aktı.
Kavimlerin hepsini kahreden olmasaydı, Süteym ve Kâ’b’tn
nasıl birbirine katletmeyi emredeceklerini görürdün.
B u takdirde de kerih kokulu çok askerli ordu ikamet ettiği yerde
elbette onları gün aşırı ve her gün sabahleyin bulurdu.»

İbn-i Hişam dedi k i :

Denilir k i : Düreyd’i kati eden kimsenin ismi, Abdullah b. Kuney’
b. Ühbân b. Sâlebe b. Rabie’dir.

Ebû Âmir el-Eşarî’nln katledilmesi

İbn-i İshak şöyle d e d i:
Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) Evtâs tarafına yönelen
kimselerin izlerine Ebû Amir el-Eşari’yi gönderdi. O da dağılıp ka-

(78) Süm eyre: Hüneyn’e yakın bir vadidir. Orada Dureyd b. Sımme kati
edildi.
(79) Z û B a k a r b ir y e rd ir. \ Tiihak, o rada b ir m evkiin adıdır.
132 S İR K T İ İBN-İ HİŞAM

ç a n la rd a n 'B S Z ıla n n a k a v u ş tu . O n la r o n u n la s ü n g ü h a r b i y a p tıla r.

E b û A m ir b ir o k la v u r u la r a k k a ti edildi. B u n u n ü z e rin e b a y ra ğ ı E bû
M û sa el-E şa ri aldı. O, o n u n a m c a s ın ın o ğ lu d u r. O, o n la rla sa v aştı.
A lla h m u z a f fe r kıldı, o n la rı y e n d i id d ia e d e r le r ki, E b û Â m ir e l-E şa rl’-
y i b ir ok ile v u r a n k işi S elem e b. D ü re y d ’d ir. O n u n d iz in e is a b e t e t­
tird i. O, ö lü n c e S ele m e şöyle d ed i

'•¿ 'j jrAe* O), c if ¿1

<JL1.1I j cJu—)l

«Eğer beni sorarsanız ben Seleme’yim. Semâdir'in oğluyum.

Kim bu hususta düşünmekte ve bunun üzerinde durmakta ise..
Kılıçla müslümanlartn başlarını vururum.»

S e m â d ir, o n u n a n a sıd ır.

R e su lû lla h 'ın B eni R iab iç in d u a e tm e s i

B eni N a s r B eni R ia b iç in d e s a v a ş ı ş id d e tle n d ird ile r. D e rle r k i :

A b d u lla h b. K ay s şöyle d e d i :
Y â R e sû la lla h , B en û R iab h e lâ k oldu. — B u A b d u lla h ’a Ibn-i E v râ
d en ilir, B eni V e h b b. R iâ b ’d a n b irisid ir. Y in e d e r le r k i : R e su lû lla h
(S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) şöy le d e d i :
«Ey A lla h ’ım b a ş la r ın a g e le n m u s ib e tin o n la rd a n g ö tü r d ü ğ ü şe ­
y i g e ri ver.»

M â lik b. A v f'in k a v m in e ta v s iy e le ri ve
Z ü b e y r'in o n la rla k a rş ıla ş m a s ı

H e v â z in h e z im e te u ğ r a d ık la r ın d a M alik b in A v f g itti v e ik i d a ğ
a r a s ın d a k i y ü k se k b ir m ev zid e k a v m in d e n b irta k ım s ü v a rile r in iç in ­
d e d u r d u ve a r k a d a ş la r ın a şöy le d e d i :

— D u ru n u z ki za y ıfla rın ız y ü r ü s ü n ve g e rid e k ile rin iz k a v u ş su n .

V e h e z im e te u ğ r a y a n la r g e lip o n la ra k a v u ş u n c a y a k a d a r o r a d a
d u r d u la r . B u n u n ü z e rin e M âlik b. A v f b u h u s u s ta şö y le d e d i :
 RESÛLULLAH’IN B E N Î RİA B İÇ İN DUA ETM ESİ 133

' ¿ > ' 1 j» j ü a İ > ' J U V Y

*0 ~ * -*■ *
¿JL İİı o ö ti'J j[ ¿ & 4
j" V J i
y y c *& v > j s u o v

Jâyei Muhâc üzerinde iken iki hamle olmasaydı, elbette yol,

Atarît’in üzerine daralacaktı. (80)
Şâyet Şedîk (81) bölgesinin kenar bir yerindeki hurmalıkların yanında
Dühman b. Nasr'tn hamlesi olmasaydı elbette Cafer ve Benû Hilâl
onlardan hezimete uğrayanlar birbir pekine meşakkatlere düşerek
hakir ve zelil vaziyetle geri dönerlerdi.»

İbn-i Hişâm dedi k i :

Bu beytler Mâlik b. A vf’ın bu günden başka bir gün hakkıiıda
söylediği şiirlerdir. Bunun delili de Düreyd b. Sım me’nin bu m evzu­
un baş tarafındaki şu sö zü d ü r:
«Kâb ve Kilâb ne yaptılar? Onlar da dediler k i :
«Onlardan hiçbir kim se bu toplulukta hazır bulunmadı.» Cafer
Kilâb’ın oğludur. H alb uk i: Mâlik b. Avf bu beytlerde şöyle d em iş:
«Elbette Cafer ve Benû Hilâl geri dönerlerdi.»
İbn-i Hişam şöyle d e d i:
Bana şu haber geldi ki, Mâlik ve arkadaşları dağ yolundaki yük­
sek bir yerde idiler. O sırada atlılar göründü. Mâlik arkadaşlarına
şöyle dedi: t ;•
— N e görüyorsunuz? Dediler k i :
— Bir kavmi görüyoruz ki, onlar mızraklarını atlarının kulakla­
rının araşm a koymuşlar, uylukları uzuncadır. O da şöyle d e d i:
— İşte onlar Beni Süleym ’dir. Size karşı onlardan bir zarar gel­
mez.
İleri doğru gittiklerinde vadinin çukuruna doğru yol aldılar. Son­
ra onların peşine gelen diğer bir atlı gurubu daha göründü. Bunun
üzerine arkadaşlarına şöyle d e d i:

(80) M uhâc: Onun atının ismidir. Atarît ise utrûtun cemidir, usfûr vez­
ninde, karın tokluğuna çalışan hizmetçi ve işçi demektir.
(81) Şedîk : Tâif toprağında bir vadidir. Oranın bölgelerinden bir böl­
gedir.
134 8İR E T-1 İB N -t H İŞA M

— N e görüyorsunuz? Dediler k i :
Bir kavmi görüyoruz ki mızraklarını genişlem esine koymuşlar,
atlannm üzerinde alametleri olmadığı bir haldedirler. O da şöyle d e d i:
— işte onlar Evs ve Hazrec’dir. Onlardan size bir zarar gelmez.
O tepeliğin dibine vardıklarında Benû Süleym'in yolunu tuttular.
Sonra bir süvari göründü. Bunun üzerine arkadaşlarına dedi k i :
— Ne görüyorsunuz? Dediler k i :
— Uylukları uzunca bir süvari görüyoruz. Mızrağını omuzu üze­
rine koymuş başına bir kırmızı san k bağlamıştır. O da şöyle d e d i:
— işte o Zübeyr b. A vvâm ’dır. Lât'a yemin ederim ki elbette o
size bulaşır onun için yerinizde sebat ediniz.
Zübeyr o iki dağ arasındaki tepelik yerin dibine vardı, kavm
onu gördüler. O ise onlara saldırdı. O nlan oradan çıkartıp uzaklaşt-
nncaya kadar onlarla süngüleşti.

Selem e'nin kaçması hakkında söylediği şiiri

tbn-i İshak şöyle d e d i:

Selem e b. Düreyd karısmı bineğiyle sevkederek onlan da yolda
bırakıp geçtiği halde şöyle d e d i:

«tsâbct almadığın müddetçe sen benim unuttuğumu sandın.

Ezrüb’ün dağının alt yanında o sabah bildin k i : (82)
Ben seni korudum. Senin ardından bir yöne eğilmiş gibi yürüdüğüm
halde bineğe binmen pek sevimlidir.
Ayıplardan saji, seferde arkadaşları olan herkes anasından ve
arkadaşından kaçıp dönmediği bir sırada.»

Ibn-i Hişam dedi k i :

Bana şiir ilim ehlinden kendisine güvendiğim bir kimse şunu
haber verdi.

(82) E zrü b : Hir m evkidir.

 SELEM E'N İN KAÇMASI HARKINDAKİ Ş İİR İ 135

E b û Â m ir el-E şari E v tâ s g ü n ü n d e m ü ş rik le rd e n on k a rd e şle k a r

şılaştı. O n la r d a n b iri o n u n ü z e rin e sald ırd ı, E bû A m ir d e o n u n ü z e ­
rin e sa ld ırd ı O n u Islam a d â v e t etti. Ve A llah 'ım şa h it ol, dedi ve bu
ta rz d a d o k u z kişiyi ö ld ü rd ü .
— Ey A llah'ım , şâ h id ol.
S o n ra b a ş k a b iri o n u n ü z e rin e h a m le y ap tı. Ebû A m ir d e o n u n
ü z e rin e sa ld ırd ı o n u İslam a d a v e t e d iy o rd u ve şöyle d iy o r d u :

«Ey A lla h 'ım şâ h id ol.» B u n u n ü z e rin e a d a m şöyle d e d i :

— Ey A lla h ’ım şâ h id olm a. B u n u n ü z e rin e E bû A m ir k e n d in i o n ­
d a n ç e k ti o d a k u rtu ld u . S o n ra o a d a m m ü s lü m a n o ldu ve islam iy e-
tin i g ü ze l yaşadı. R e su lu lla h (S a ila lla h ü A leyhi ve S ellem ) o n u g ö r ­
d ü ğ ü n d e şöyle d e r d i :

İşte bu, E bû A m ir'in k aç k ın ıd ır. S o n ra Beni C üsem b. M u a v iy e’d e n

H a r is ’in iki oğlu A lâ ve E vfâ E bû A m ir'e sa ld ırd ıla r. O n la rd a n b iri
o n u n k a lb in e , d iğ e ri d e o n u n d izin e isa b e t e ttir d i ve o n u k a tle ttile r.
E bû M û sa el-E şari de o n la rın peşini ta k ib etti, o ik isin i y a k a la d ı ve
o n la rı k a tle tti. B u n u n için Beni C uşem b. M u a v iy e ’d en b ir a d a m on-
. la r a a ğ ıt y a k a r a k şöyle dedi :

h i\ '\p \ o\
il V
- . *. •
\SL< dLe- ^ l i 'i

C Á * * c  ' (j y ^

«.l/â vc E vjunnt birlikle katl edilmeleri ve son demlerinde kendilerine

kavuşulmayı/) kendilerini tutan bir yere dayandırılmaları
zarar vc musibettir.

Onlar Ebu Amir'in kaatilleri idiler, üzerinde kanalları bulunan

hareketli kılıçların sahibi idiler.

Onlar nnıı bir savaş yerinde bıraktılar, sanki onun onıuzbaşları

üzerinde zajeranla boyanmış bir elbise var idi.

İnsanların içinde onlar gibi düşüp kaynıaea daha az durumda ve

ok atıcılıkta elce daha atıcı ele sahih hiçbir kimseyi göremezsin.»
136 8İRJ5T-Î İBN-1 H İŞAM

Resulûllah'in sahabelerini zaif kişilerin

kati edilm esinden nehy etmesi

İbn-i İshak şöyle d e d i:

Bana arkadaşlarımızdan birisi haber verdi k i :
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem ) ile işte o zam an bir kadı­
n a rastladık, Hâlid b. Velid onu katletmişti. Onun baş ucunda ise ka­
labalık bir topluluk vardı. «Bu nedir?» dedi. Dediler k i :
«Bir kadındır. Hâlid b. Velid onu katletmiştir.» Bunun üzerine
Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem ) kendisiyle beraber olan
kimselerden birisine şöyle d e d i:
«Hâlid’e kavuş ve ona de k i :
Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) seni, çocuk, veya ka­
dın veya işçi, ve kendisiyle yardım görülen köle gibi kimseleri katlet­
m enden nehy etti!»

Bİcftd ve Şeymft’nın durumu

İbn-i İshak şöyle d e d i:

Beni Sad b. Bekr’den birisi bana haber verdi k i :
Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) işte o günde şöyle d e d i:
Eğer Bicâd’a gücünüz yeterse onu elinizden kaçırtmayınız. O
Beni Sad b. Bekr’den bir adamdı. Bir iş işlemişti. M üslümanlar onu
ele geçirdikleri zam an onu ve onun ehlini önlerine kattılar ve onun­
la birlikte Şeym â binti Hâris b. Abdul-Uzzâ’yı da şevkettiler. Bu
Şeym â Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem )’in sütten kızkarde-
şidir. Şeym â’ya şefkatli davranmadılar bilaskis şiddetli m uam eleye
tabi tuttular. Bunun üzerine o m üslüm anlara şöyle d e d i: «Biliniz ki
vallahi ben sizin arkadaşınızın sütten kızkardeşiyim.» Onlarsa onu
doğrulamadılar ve onu Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem )’e
getirdiler.
İbn-i İshak şöyle d e d i:
Bana Yezid b. Ubeyd es-Sa’d’i şöyle haber v e r d i:
Şeymâ, Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem )'e kadar getiril­
diğinde şöyle d e d i:
— Yâ Resulellah, ben senin sütten kızkardeşinim. Buyurdu k i :
— Bunun alâm eti nedir? Dedi k i :
 HUNEYN GÜNÜNDE ŞE H İD D Ü ŞEN LERİN İS İM L E R İ 137

— Ben seni uyluklarım ın üstünde taşırken, sırtım dan beni ısır­

mıştın. H alen izi vardır. Dedi k i :
Resulüllah (Sallallahü A leyhi ve Sellem ) alâm eti tanıdı, ridasını
onun için serdi ve onu üzerine oturttu ve şöyle d e d i:
— Eğer istersen sevgi ile ikrâm ile benim yanımda kal. Eğer sa­
na yararlı olm am ı ve kavm ine dönmeyi arzu edersen bunu yaparım.
O da dedi k i :
— Hayır, bilakis beni yararlandır ve beni kavmim e geri gönder.
Bunun üzerine Resulüllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) de ona
birtakım m enfaatler sağladı ve onu kavm ine geri gönderdi. Benû
S a ’d iddia etti ki, ona, kendisine Mekhûl denilen bir kölesini ve bir
de câriye verdi. O da onları birbiri ile evlendirdi. Halen o ikisinin
nesli onların içinde yaşamaktadır.
İbn-i Hişâm dedi ki :
Allah A zze ve Celle Huneyn günü hakkm da şu âyetini in d ird i:

«And olsun ki, Allah birçok yerlerde ve Huneyn gününde sizin

çokluğunuz sizi ucbe düşürdüğü bir sırada size yardım etmiştir.»
Bu, şu kavline kadar:

« 2 / jilC ji >■ ¿Ü S »
■ -

•İşte bu, kâfirlerin cezâsıdır.»

Huneyn gününde şehid düşenlerin isimleri

İbn-i İshak şöyle d e d i:
Huneyn gününde müslüm anlardan şehid düşenlerin isimleri şun­
lardır :
K ureyş’den olan Beni Hâşim ’d e n : Eymen b. Ubeyd’dir.
Benî Esed b. Abdul-Uzzâ’d a n : Yezid b. Zemee b. Esved b. Mut-
talib b. Esed’dir. Kendisine Cenâh denilen bir atı ona galebe çaldı
ve kati olundu.
Ensâr’dan : Sürâka b. Hâris b. Adiyy vardı. Beni Aclân'dandır.
Eş’arller’d e n : Ebû Amir el-Eşari vardır.
133 SİR E T -Î İBN-1 H IŞAM

H u n e y n 'in m a l ve e s irle rin in to p la tılm a sı

S o n ra H u n e y n e s irle ri ve m a lla n , R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi

ve S elem ) in y a n ın a to p la n d ı. G a n im e tle rin b a ş ın d a M es'û d b. A m r
el-G ıfâri v a rd ı. R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) e s irle rin ve
m a lla n n C i'd â n e ’ye k a d a r g ö tü rü lm e sin i e m r e tti ve o n la r o r a d a tu ­
tu ld u la r.

H u n e y n g ü n ü n d e B ü c ey r’in şiiri

B ü cey r b. Z ü h e y r b. Ebî S elm â H ıınevn g ü n ü n d e şö y le d e d i :

«Şayet İlâh ı r onun Kutu olmasaydı, korku her korkağın aklını ha­
cından aldığı zaman yeri kaçardınız.
Bizim akranımız, bize itiraz ettiği ve denizde yüzer yibi atlar çeneleri
üzerine düştükleri yündeki vadinin yanlarında...
Elbisesini avucuna alıp koşan ve tırnaklarının iin ııçlariyle ve yiiğüs-
teriyle yanma vurulmuş atlara varıncaya kadar.
Allah bize ikrâm elli ve dinimizi yâlib kıldı ve Ralımân'a ibâdetle bizi
aziz kıldı.
Allah onları helâk etti ve topluluklarını dağıttı ve onları şeytâna ibâ­
det etmekle zelil kıldı.»

İbn-i H işâ m d edi k i : Bâzı r â v ile r o b e y itle rin için d e şu b ey tleri

d e riv â y e t e d e r l e r :
 ABBAS B. M İR D A S’IN HUNEYN GÜNÜ Ş İİR İ 139

t Peygamberinizin amcası ve onun velisi: «E y îman ordusu, diye çağır­

maya kalktıkları zaman,
Ureyz ve Bey’atür-Rıdvân gününde Rablerine icabet eden o kimseler
nerededirler.» (83)

Abb&s b. Mirdâs'm Huneyn gânü hakkındaki şiiri

Ibn-i tshak şöyle d e d i:
Abbâs b. Mirdâs Huneyn günü hakkında şöyle d e d i:

«Ben ve suda yüzer gibi koşan atlar toplanma gününde ve Resûl'ün

Kitabdan (K ur’ân’dan) okuduğu günde,
Dün boğazın yanında Sakij’in karşılaştığı azabı, and olsun ki sevdim.
Onlar Necid halkı içinden düşmanın başıdırlar.
Onların ölümü, bizi sevindirdi.
Beni Kasiyy topluluğunu yenilgiye uğrattık.
Harp onların göğsünü Benî Riab ile şiddetle çiğnedi.
llilâVdan Sırm kabilesi, onları, Evtâs’ta toprakla çiğnenmiş oldukları
halde terketti. (84)

(83) Ureyz : Medine'de bir vadidir.

(84) Sırm : Büyük bir kabileden kopmuş evler topluluğudur. E v lâ s: Bir
mevzidir.
(85) Büss : Benî Cuşnı yurdunda bir mevkidir.
140 SİR E T -t ÎBN-Î HİŞAM

Şayet onlartn hüzünlü kadınları Beni Kilâb’tn topluluğu ile

karşılaşsalardt elbette toz kalkardı.
Onlartn içinde atları koşturduk, Büss’den ta siyâk üç dağa kadar olan
yerlerde ganimet edip kapıp kaçtrdtklariyle onlartn nefesleri yüksek­
ten çıkıyordu. (85)
Sesleri çok bir ordu ile Resûlullah da onlartn içinde olduğu hâlde onun
ordusu kılıçla vuruşma arzuluyordu.»

-i
ib n -i H işâ m şöyle d e d i : « ,_,1j ü t j u J ı

sözü, İbn-i İ s h a k ’m g a y n n d a n d ır .

İb n -i U fe y y if e n -N a sri’n in İbn -i M ird â s 'a k a r ş ı re d d iy e si

A tiy y e b. U fe y y if e n -N a sri d e (İbn-i H işa m ’ın b iz e h a b e r v e rd i­

ğ in e g ö re) o n a şöy le c e v a p v e r d i :

lyU jjl <.— jr o " . ) ctt— — **■ ü 4c ı»j i

V? -A i» dJiilt

«£y Rijae ve az sütlü koyunların oğlu Abbas, H uneyn’de ijtikarlı mı­

sın.
Seni başkalarına karşı iftihar edip böbürlenmeklen saktndırtrtm.
Böyle iftiharlandtğm takdirde ev hanımının elbisesini giyen hizmetçi
bir kadın gibi elbise içinde salına salma gezer olursun.»

İbn-i I s h a k şöy le d e d i :
A tiy y e b. U fe y y if b u ik i b ey ti, A b b â s H e v â z in ü z e rin e H u n e y n
g ü n ü n d e çok ile ri g ittiğ i z a m a n d a söyledi. R ifâe ise C ü h e y n e ’d e n d ir.

A b b â s b. M ir d â s 'a â id d iğ e r b ir ş iir

İbn -i İs h â k d e d i :
Y ine A b b a s b. M ird â s şöyle d e d i :
 ABBÂS B. M lR D A S’A AİT B İR Ş İİR 141

U jJ t p CJİm JkLi Cc l y j jjl 'ı*-’

S”" I jr J-l 44iC} C l 4ı t P * ı _ ı j i 4ı

."ti >*s — r*. - -• *
ır t / f - .
1 /-j 'j jj jl ıdi*A<1
tı CjU» (_j y ı î j l 'j ¿ / j ü l ^ Ij'jU

îf^ C it i j ı C ^ J ı İL J / J j * c i 7 û 4ı ^ iî

jJÜ l j (jij V lr* A.C' ._ ‘ jy ^ jL ¿L. y j j

^ \ f y 'oV*\ or>11 j£İ ¿ 4 ile ¿¿¿T

^ i*— r. J > ^ 1 *1. t *İjX ' Oî ¿ A v i
ir i i j i " « jj u ii^ jiı v ! u (L '

«JEy nebilerin hâtemi, muhakkak ki sen hakkile bir mürselsin, yolun

bütün hidâyeti senin hidâyetindir.
Çünkü İlâh halkt içinde senin üzerine mahabbet kurdu ve seni Mu-
hammed ismiyle isimlendirdi.
Sonra kendileriyle ahdleştiğin şeyi yerine getiren kimseler bir asker­
dir ki onların başlarında Dahhâk’t gönderdin.
Bir adamı ki, onda silâhın keskinliği ve nüjûzu vardır, sanki o, düş­
man onu kuşattığı zaman seni görüyordu.
Yakın nesebli kimselere kamçt ile vuruyordu, ancak Rahmân’tn rıza­
sını sonra da senin rızanı taleb ediyordu.
Sanahaber vereyimki:
Ben dağılan tozların altında onun saldırısını gördüm.
Şirk koşmanın dimağına darbe indiriyordu.
Bâzan elleriyle boğaz boğaza geliyor, bazan dimağın üstüne gelen kaja
kemiklerini ziyade keskin bir ktltç ile kesiyordu.
O kılıçla şecaatlı kişilerin başlarına darbe indirirdi.
Şâyet benimondangördüğümü sengörseydin sana şifâ olurdu.
BenûSüleym, onunönünde süratlice düşmana birbir peşine kılıçla vur­
mak ve mızrak ile dürtmektedirler.
Onun bayrağının altında yürüyorlar, sanki onlar yatağın arslantdtrlar
da orada harpte müdâfaayı murad ettiler.
142 SİRET-1 İB N -t H İŞAM

Hısımdan yakınlık ummazlar, ancak Rablerinin taatını vc seni sevmeyi

umarlar.
Bu, bizim için bilinen hâzır bulunma yerleridir, bizim velimiz ise senin
Mevlândtr.»

A b b âs b. M ird â s y in e şöyle d e d i :
^ -> s - -
lüiia jliî 1------------------LJ;»- »j j ^ Ç \ S j 13

L jS j>r < S ı/j*

rA - 7 > ' } ’) küs" j — * v i*

^ uV. v ^ ç a w jv i is v

¿ Ş V rıV ¿ ’$ ¿V Vn V> ¿ i ^
^ ü î ¿ ‘i ' ¿ j j ; J tâ & » ;

£ ji A*"'.3 ' i - ¿T ^**J3 '^*1'

« 'i. w ^ îıı ^ G ü l i - — i)» i',

v »l İ .1 jü t »-ü— e ¿ y y , « • > . t j»

f- ib siy

p ;;- ^ c l _L j Xi i4 ; u £ j_ jj\r

' j £ / 1 j X i ¿ i ; ısı s ; ı ; Û s ^ 'X / ¿ C j

^ ¡î U jU J i ^ j y* Oi1*- 4î -A

£ ^ 3 î r “ <— Jf' J [A * ^ 3 ^ u^' A

^LL)_ ^*îr*l î)Î^ 3 <jj'3* A ta * < ° io i

^ **■• ..111 ¿I^Hj v_t\^ ¿1

¿ rî > ' «w

^ ^ " i* d> _ i â ' jb ' bi j :

l» ^ 3 J jr^ f f A «-» » -1 S 'İ ffc i- ’j

 ABBÂS B. M İR D A S’A AtD B tR Ş İİR 143

«Ey Ümm-ü Ferve, eğer atlarımızı görürsen onlardan muattal olup ye­
dilen ve topal hale gelenler vardır.
Düşmanların süngülerle vuruşması onların etlerini zayıf düşürdü.
Onlarda kan akıtan açılmış yaralar vardır.
Şunu çok söyleyen kadınlar vardır:
B izim harplerin şiddetine düşmemiz, bize kâfidir, o harbin kendisi artık
korkulur değildir.
İlk elçi heyeti gibi bir heyet yoktur.
Onlar bize Muhammed'in kesilmeyen ipiyle boynumuza bir bildirme
alâmeti bağladılar.
Bu, F.bii Kaln’ın elçi heyetidir.
Hiizâhe, Ehıı'i-Cuyâs, Vasi ve Mikne' onlardandrr.
Bir yüz kişinin kumandam da onlardandır ki o yüzü,dokuzyüzün üze­
rine koydu böylecc tam bin oldu.
Benu A vf ve Muhâşin kavmi altı kişi topladı veHufâf (86) kabile­
sinden de dört kişi toplandı.
işte orada peygamber bizim binimizle muzaffer olduğu zaman, peygam­
ber bizim için parıldayan bh sancak akd etti.
Biz de onun bayrağı sebebiyle ve onun akdedilmcsiyle hayatın şerefine
nâil olduk ve oma vâris olduk ki artık etimizden gitmez.
Biz Peygamberle birlikte olduğumuz sabahı onun kanadı da M ekke'nin
vâdisinde olduğu ve mızraklar hareket etlikleri zaman Rabbimizin
dâvetçisine icabetimiz hakkiyle oldu.
Bizden üzerinde sirki olmayanlar vardı ve başında miğfer olanlar vardı.
Her bir kâmil zırh içinde ki Davud ve Tübbe onların dokunmalarını
seçmişlerdi. (87)
Bizim Huneynin iki su kuyusunda atlı ve yaya bir cemaatımız vardır ki
nifakın dimağına darbeyi indirdiler ve yerinden sökülüp atılmayan
yüksek dağlar ve tepelerimiz vardır.
Peygamber bizimle muzaffer oldu biz felâketli günlerin hepsinde bir
topluluk idik, zarar veriyorduk ve menfaat veriyorduk.
Ertesi gün Hcvâzinr karşı süngülerle müdafaa ettik.
Atlar ise bir yerde idi ki yükselen ve dağılan toz onları örtüyordu.
O sıra Peygamber anların ukubetinden korktu ve onlar bir topluluğu
dağa yükselttiler.

(86) H u fa f: Kabilenin, kendisine nisbet edildiği bir adamın ismidir.

(87) Tübbe’ : Yemen meliklerinden bir meliktir.
144 8ÎRET-1 İB N -Î H İŞA M

Güne} batmak üzere idi.

Benû Cuşem çağrılırdı ve onun arastndan muzafferiyet için bulunan
çeşitli kabilelerden toplanan topluluk da çağırttırdı.
Mtzraklar ise dürtmeğe eğilmi} vaziyette idiler.
Nihayet Muhammed R esûluüak:
«Ey Süleym, yerine getirdiniz artık ellerinizi kaldırınız, dediği zaman,
biz yürüdük.
Şayet biz olmasaydık mü’minlere zarar verip onları eksilttiler ve
topladıkları kimseleri gizlediler.»

Y in e Abbâs b. Mirdâs, Huneyn günü hakkında şöyle d e d i:

¿ 'r ¿s*) İ)»- >[ ÇÜ

ç fij or®- ¿ y * J5* Jj*»» üj*

■» ı " • s: * r. 7ı ” - r .- -
(*ri c. y - (*4^f jf~ fî}[.

ç } j >3\> g i i ¿ î ¿ y j 14

ü ’ı ; SiÇ;

L iL _ _ L V j J U ^ I•* ¿«i

Cr, j j ’j (c T ı

U l û j '^ * O j C j

t f ,w V t i j ı i l n £

AjV i)'>»!-" U iy ^¿¿î ^ “J

^ •Vı *" ,, - t« <» ^ j / * / / i ^ ^ ' #>
O y 'j y \ J j~ j ‘-« - ••'i ( j* 1*-* û W * - c / ç lc

<uji C f a 'j ^ .Ö C j Vt»* ı£ V y> V1 1 3_j»

 ABBAS B. M İRD A S’A AİD B İR Ş İİR 145

✓i ^ I I* ^ ^ I «
;u İ-1*1* 4__*t Aı ÜxJ»j JL^ »>> <1^ t f 3 f*.X-J*
- " i ‘ı * ^ *' L/-
■/âb ¿1 4 X JSJ ^ J y Îi^ lib lJ I.

«Micdel, ehlinden değişmiş eskimiş, M ütâli ve E rik’in M illâ’t ve ar-

dtndan su havuzlan boş kalmıştır. (88)
E y Cüııtl, bizim öyle İnlerimiz vardır ki, yaşayışımızın = geçimimizin
ekserisi nimetlidir, evlerin yurdun felâketlere uğraması kabileyi top­
layıcıdır. (89)
Sevgilicik ki ondan firkattan dolayı ayrılık gurbeti gider, hiç geçmiş
hayat geri döner mi?
*Eğer sen kınanmaksızm kâfirleri arz ucdersen ben
peygamberin veziriyim ve ona tabiyim.
B izi onlara hayırlı bir elçiler heyeti davet ettiler.
Bildim ki onlar, Huzeyme, Merrâr ve Vâsi’dir.
Bizler Siileym’dcn binlerce kişi olarak geldik. Üzerlerimizde Dâvud’un
dokuduğu hayret uyandıran demir zırhlar bulunmaktaydı.
M ekke’deki iki Ahşeb dağı arasında ona bey’at ederiz ve ancak
Ahşeb isimli iki dağın arasında Allah'a çağırır, biz ona bey’at ederiz.
Hidâyete ermiş olan zât ile birlikte kahren kılıçlarımızla M ekke’yi
çiğnedik. O sırada toz yükselip dağılmaktaydı. (90)
Aşikâr bir şekilde atların sırtlarını, ter ve içten gelen çok sıcak
kan bürüyordu.
Huneyn gününde Hevâzin bize doğru yürüdü ve kaburgalar nefesleri
sıkıştırıp daralttığı zaman,
D ahtâk ile birlikte sabrettik. Düşmanların vuruşması ve
vâkialar bizi elbetteki korkutmaz.
Resulûllah’m önünde, üstümüzde parıldayan sancak,
bir bulutun ucu gibi dalgalanır olduğu hâlde.
Akşam üstü Dahhâk b. Süfvân, Resulûllah’tn kılıcıyla vurucudur,
ölüm ise yaklaşmıştır.

(88) Micdel : Bir mevkidir. Mütâli : Necid’de bir dağdır. Mitla : Sakız
ağacı bitiren yumuşak topraklı diiz bir yerdir. Erik bir mevkidir.
(89) C üm l: Bir kadının ismidir.
(90) Hidâyete ermiş’den maksad Feygamber (Sallallahü Aleyhi ve Sel-
lem) Mir.
İbn-1 H işam — C. : 4 - F. : 10
146 SİRET-1 İBN-Î HİŞAM

Kardeşlerimizi kardeşlerimizden dej' ediyorduk. Şıîyet insanlara bir

saldırıyı hak görsek, elbette anların daha yakını alan Hcvâzin’e
tâbi olurduk. (9\)
Fakat Allah’ın dini Muhammed’in dinidir, ona râzt olduk,
hidâyet ve şeriatlar — ahkâm andadır.
Dalâletten sonra bizim işimizi onunla doğrulttu ve Allah’ın takdir
ettiği bir işi dej'edici hiçbir kimse yoktur.»

Abbâs b. Mirdâs yine Huneyn günü hakkında şöyle d e d i:

uu ju U j â liu y J— J(Ç

Uli.1 c/j Vj y zj ju*Lİ tiy 1' V <11 jij

¿¡3 1 ¿ t tiU -

UİÎ j*J|Î «lo JÎ> f' jUCjİ çij oj*

UU* b ^ C_Jİ» ^ b u l bl V*:l

U! *fj Î 4 * / u /

t> •v'V /* O* O-*— ü^*;

U ü Û jl #Iy j w*S^

lîL * jj (3®^J Ji * ¿y > İL

Ju> o ' j l j l t_jÜ* U * Cj) * ’ Ul>- ¿1 iC Î

(91) Kardeşimizi kardeşimizden defettik demesi, kendisinin Benî Sü-

leym’den olduğunu, Süleym'in de Hevâzin gibi Kays'den olduğunu kasıt eder.
Onların ikisi de Mansur b. İkrime b. Haşefe b. Kays'in oğullarıdır. Bu duruma
göre beytin manası şöyledir : Kardeşlerimiz Hevâzin’le savaşırız. Ve onları Sü-
leym’den olan kardeşlerimizden defederiz, uzaklaştırırız. Şâyet dinde insanlara
saldırıyı hak giirseydik elbette en yakınlarımız olan Hevâzin'le birlikte olurduk.
 ABBÂS B. M İRD A S’A AİD B İR Ş t t R 147

«Sonunda, Ütnm-ii M üemmel’in geri kalan ilişkisi de kesildi.

O vaadinde durmamakla niyetini değiştirdi.
Halbuki Allah’a ipler’in bağım kesmemeye (yani ahdi bozmamaya)
yemin etmişti. Onda ne doğru oldu ne de yemininde durdu.
Kendisi Hujâj kabilesine mensûbdur. Yazın kalacak yeri A kik balntdtr.
Bedevilerin içinde Vecre'de ve Urf’de yerleşir.
Eğer Ümm-ü Müemmel kâfirlere tâbi olursa, onun uzaklaşmasına
karşı kalbime, bir azık olarak, perdeleyen bir aşk kılar.
Alim Allah, yakında ona haber verir ki, biz Rabbimizl'e anlaşmaktan
başka hiç bir şey istemedik.
Ve biz doğru yolu gösteren Peygamber Muhammed ile birlikteyiz.
Ve biz sözümüzde durduk. Hiçbir topluluk bine tamamlanmadı.
Süleym ’den izzetli, doğru sözlü yiğitlerle birlikte.
İtaat ettiler onun emrinden dışarı çıkmadılar.
Hujâj, (92) Zekvân ve Avj't dişilerin üzerine giden erkek develer
zan edersin.
Sanki kulak asmış gözetleme yerinde birbiriyle karşılaşan arslanlara
giydirilmiş demir zırhlar ve çelik başlıklardır.
Yalan olmaksızın, Allah'ın dini bizimle izzet buldu ve kendisiyle
beraber bizim iki katımız olan bir kabileye karşı kuvvetimiz arttı.

(92) H u fâ f: Bir kabiledir. Hufâfiyy’e bu kabileye mensûb bir kadın

demektir. Yani Benî Hufâf’a nisbettir. Bu Hufâf Siileym’den bir kabiledir. Akik,
Hicâz’da bir vâdidir. Vecre ve Urf iki mevkidir.
148 S İR E T -t İB N -t H İŞAM

M ekke’ye geldiğimiz zaman, sanki bizim sancağımız bir tavşancıl

kuşudur da yukarda bir halka yaptıktan sonra kapıp götürmeyi
mnrâd. eder.
Atlar gidiş-geliş yerlerinde hareketli ve sesli olarak gidip geldikleri
zaman, gözlerini dikip bakanlara karşı kendini o atlıların arasında
zan edersin.
Müşrikleri çiğnediğimiz sabah, Resuliitlah’ın emrine ne bir fidye
ne bir tevbe bulamadık.
Bir savaş meydanındaki kavim bizden savaşa teşvik ve başların kesim
sesinden başka bir şey işitmez.
Kılıçlarla, başlarını uçururuz ve şecaath kişilerin boyunlarım
onlarla iyice bir koparırız.
Çok eti kesilmiş maktulleri ve kocalarına: yazık, eyvah, diye
çağıran çok dul kadınları bıraktık.
Allah’ın rızâsını niyyet ederiz, insanların rızasını aramayız.
Aşikâr olan da gizli olan da hep Allah içindir.»

Abbâs b. Mirdâs yine şöyle d e d i:

 ABBÂS B. M İRD A S’A ÂÎD B İR Ş İİR 149

j j Gül» iJy-U' *y>- Öi

>££L . u u ’t y jfc ,
^ .jıi ¿ i 'y - k i^ ı> ¿ 0 o î^ - f

j J Î ^ '^ L » «îlL; J ■*»

jjklıl *jl»fc j ^ L..AL i)U»JJl ç* >\J\ ^

^ ¡n j ^4 30 '> ¿ 4 j j U i

^’ ¿ ¿ '3 \h ’J ü i t £ J y - i j u '^ ş - i» /

t / ^ u y v i 'i ı u i ı v / ¿ 'j C $ i ^ j ;

y*t J— ji C- g y ıj j f c i / J e l l z J /\ i

«Senin gözünün durumuna ne olmuş ki, onda bir rahatsızlık, bir

uykusuzluk vardır. Tıpkı göz kapaklarının içine giren saman çöpü
gibi.
Bir göz ki ona hüzünden dolayı geceleyin bir uykusuzluk gelir.
Göz yaşı bazan onu örter hazan da aşağı dökülür.
Sanki o, dizici bir kadının yanında inci dizimidir de ondan ip
kopmuştur, o da dağılmıştır.
E y onun dostluğunu uman menzili uzak kimse, ey önüne Samman (93)
ve Hajer gelen kimse.
Gençlik çağtndan geçen şeyi bırak ki gençlik artık senden yüz
çevirmiştir. İhtiyarlık ve saçın azlığı seni ziyârete gelmiştir.
Süleym ’in, belcdelerinde çektiği belâyı hatırla.
Süleym’de ijtihâr ehli için ijtihâr vardır.
Bir kavimdir ki, onlar Rahmân’a yardım ettiler ve insanların işleri
kartşık olduğu bir sırada Resûl’ün dinine tâbi oldular.
Aralarında hurma çubuğu dikmezler, onların ahırlarında sığırlar
böğürmez. Yani onlar ehli harptirler ne çijtçi ne de mal ve davara.

(93) Sam m ân ve H a f e r ; İ k i m evkidir.

150 SÎR E T -İ İB N -t H İŞAM

Ancak tavşancıl kuşlan gibi süzülen atlar, evlerin yanlatma yaktn

dururlar ki ihtiyaç antnda şecaata ve benzerine çağırıldığı zaman
hemen binilsinler, etraflarında ise deve toplulukları ve çok develer
bulunmaktadır.
Etraflarında Hufâf, A vf ve Zekvân kabileleri çağrılır, ne silahsızlar
vardır ne de bir güçlük ve kötü ihtimâl vardır.
M ekke vadisinde gün ışığında açık bir şekilde şirkin askerlerine
vurucudurlar, ruhlar ise süratle zâil olmaktadır.
Nihâyet biz onları def ettik ve onların maktulleri ise sanki vâdinin
düzünde dipten kesilmiş hurma ağaçlarıdır.
Biz o kimseleriz ki, Huneyn gününde hâzır bulunmamız din için
bir güç ve Allah indinde dünyâ ve âhiret için hâzır kılınmış şeydir.
B iz kefenleri biçilmiş bir ölüm seferine çıkıyoruz.
Atlar ise siyaha çalan dağılmış tozlar saçar.
Lahhâk ile beraber sancağın altında bizim önünmüzde gider.
Arslanm meşedeki yatağında yürümesi gibi...
Harbin akıp gittiği yerden harpteki dar bir mekânda onların
göğüsleri daralmıştır. Serde ise ondan güneş vc ay kaybolmak
üzeredir.
Süngülerimizle Evtâs'ta sebât ettik. Dilediğimiz kimselere Allah için
yardım ederiz vc muzaffer oluruz.
Nihayet bir takım kavimler şayet Melik olmasaydı
menzillerine dönerlerdi ve şayet biz olmasaydık menzillerinden
çıkamazlardı.
N e azalmış ne çoğalmış bir topluluk görmezsin ki ancak onlar da
bizden bir iz olmasın.»

Yine Abbâs b. Mirdâs şöyle d e d i:

 ABBÂS B. M lR D A S’A ÂİD B İR Ş İÎR 151

I *♦ * • ''f * ' 0+ * "i, *i - -

^ jt ıL r * LÎİIj ^ LWL^* ^>.

u - ’ yV J ^ 1 İ & *^4* °y o-

J j î U (il 0 ıu u f/

¿Z » j ' J ; 5, îa ; " L İ î ¿Ç"; ü c i ¿ 3 C ü j ı l

y /. * -u ^ ^ ,t| ." • - * • •"> fı"-*
Kjrx f - O y r > . » -* ' ¿r^ ( J J ^ 0*^ Jf j
i V» • .o -» ^ ^ *>• -i ;
p r ^* 2^*f. < * r* ^ V S îı/3 0 ^ ^ ' |y fc ^

CrV- ¿* CrV «*'■> X' ~ A ) urf*

^ ¿ ı jjJ 4, 'i y i v ;û iı C _ i ı i - l a . '

lj ‘J - * j j - i J I / . î r * îjl İ t a JUL
^ 0 \ * 0
M f ^ trn^m j i"*'' **** vh* •"”" ^
^ o ıj ^ l^Ui İjW^fv öj^j*

^ yL* fy jl < J ı« j» 4ı O j UJ j

«Zvy kendisini şişman tavlt, toplu tırnaklara sahip olan kuvvetli bir
devenin süratle götürdüğü adam,
Eğer Peygamber’e gidersen mecliste huzur bulduğun zaman
senin üzerine bir borç olarak ona şöyle de :
E y şahıslar sayıldığında bineğine binenlerin ve toprak üstünde
yürüyenlerin en hayırlısı,
Bizimle muahede ettiğin (and!aşma yaptığın) şeyde biz vefa gösterdik.
Atlar şeci kişilerle men edilirken ve yaralanırken.
Süleym'den bir kabile olan bütün Biihselilerde yuvalarından bir
topluluk aktı ki onunla dağların yolları titrer oldu.
Nihayet M ekke halkına silahlarının çokluğundan ötürü kendisi için
parıltı olan büyük bir ordu ile sabahleyin vardı ki o büyük orduyu
tekebbür eden kişinin bakışiyle bakan bir efendi öne sürmektedir.
Süleym'den her şiddetli, güçlü ve katı kişinin üstünde kuvvetli
dokunmuş zırhlar ve çelik başlıklar bulunmakladır.
Harpte cesaret gösterdikleri zaman süngüleri kana kandırır ve
sen onu, yüzünü ekşittiği zaman bir arslan zan edersin.
152 SİR E T -İ İB N -Î H İŞA M

Alâmetti, elinde ise kendisiyle kestiği keskin kılıcı ve

çok dürttüğü mızrağı olduğu halde ordu birliklerinin etrafını kapatır.
Huneyn’in üzerinde bizim topluluğumuzdan şiddetli bin kişi vardır ki
görevlerini ifa etmişlerdir. Resul de onlarla desteklenmiştir.
Müminlerin önlerinde müdafi idiler, o günde onların üzerindeki güneş
ise birden çok güneşler idiler (çünkü onların zırhlarında, kılıçlarında,
miğferlerinde ve mızrak demirlerinde güneşin parıltıları sanki
ayrı ayrı güneşlerdi)
Biz yürürüz, İlâh bizi hıjziylc korur, Allah'ın koruduğu hiçbir kimse
zayi olmaz.
M enakib’de (94) öyle bir şekilde haps edildik ki İlâh onunla razı oldu.
O ne Güzel Hapsedendir.
Evtâs sabahında öyle bir şekilde hamle yaptık ki, bu hamle
düşmana kâfi geldi ve oradan şöyle denildi:
E y kişiler, ganimet altntz.
Hevâzin aramızdaki bir kardeşlikle çağırıyor. Halbuki bu çağrı,
Hevâzin’in emdiği kuru bir memedir.
Nihâyet biz onların topluluğunu terkettik, öyle bir vaziyette ki sanki
onlar yırtıcı hayvanların saldırısına uğramış vahşi eşeklerdir.»

İbn-i Hişam şöyle d e d i:

« I j-itİÇ L j j / ı
1

sözünü bana Halef el-Ahmer haber verdi.

İbn-i İshak d e d i:
Yine Abbâs b. Mirdâs şöyle d e d i:

V/
• V- v jl 4! ly. ¿1 ' j i - J V j s ,
-*’• 0 * * 0 A Jt" **
* (j Ç-jj» ~>
}aj ^ ^
* çy_ *

. > £ ; *iyji u ¿ ¿ j- ’i ' ¿ J . y i 5j

•jjC liy » j Vj i> 4>lL 3y JL I y p 4

(94) M e n â k ib : M e k k e ’den T â i f e giden yolun ism idir.

 ABBAS B. M ÎRD A S’A AİD B İR Ş İİR 153

«Resulûllah’a, onlara kızdığı için çoğu zırhlı olan bin feci kifi ile
yardım ellik.
Biz onun için mızrak demirinin kovuğunda bir bayrak laftdtk ki
o bayrakla onun yardımcısı ölüm hücumunu def eder.
Biz o bayrağı kan ile boyadık, onun rengi kandır, Huneyn sabahında
ki o, Safvanîtn süngü dürtücüsü olduğu bir gündür.
Onun için bir uğurluluk olarak biz İslam üzere olduk.
Sancak akdi ve onun tanıttctlığı bizim için oldu.
Askerlerin önünde onun için bir perde olduk ki ¡¡i hakkında bizimle
müşavere etsin ve biz onunla müşavere edelim.
O bizi çağırdı ve o bize şiarı (9$) «mukaddem» ismiyle isimlendirdi,
biz ona karşı gelenlere karşı onun için bir yardımcı olduk.
Allah Peygamberi Muhammed’e hayır mükâfatlar versin, ve onu
yardım ile teyid etsin. Allah onun yardımcısıdır.»

lbn-i Hişâm şöyle d e d i:

sözünden itibaren sonuna kadar bana şiir ilim ehlinden biri haber
verdi. Fakat evveli.

olan beyti ise bilmedi.

sözünden sonra b a n a ■.

(95) Ş iâ r: İnsanın cesedini örten elbiselerdir. Burda onun iç durumu ve

duyguları için mecazen kullanmıştır.
154 SİR E T -İ İB ff-î H İŞAM

t 9+ VO t
sözünü haber verdi.
lbn-i İshak d e d i:
Yine Abbâs b. Mirdâs şöyle d e d i:

İ J ^ ¿1 ' ~H
f •;,, •
4 j | J j JL» fu — .#»

iC * ¿ı Î;i ıL "*r*? îi* \S,1i \i7c\y} \Ly.

\a *jâa l ı t j k u iı ^ ıs *

\* y jA ^ ' J - 5 û - k lîjjL İ j Jf

Ul> ¿j* p L IL . ¿1 »tr* o li

. ^ «* fa. *-
U JC L Ü £ Ü »İ < /• * £ N j ü V l 3 -

Uİ ü Jİ < |i 4 ii j f j CdLp'^İ)"'j o ‘> ' Jİ «İL ¿)l»

lilâi 3* L>^ j ^ s..* .ti a jçd O» I 41)1 aL »

- J • * .1 - 4 -. -m- * 0 ^ ^
U iL»lJ îÜ j r* li)' IfLfcj* U ju a J La-ijc •zJb*

S o ^ C i ■* C * ^ ' Li*
t _ 1" ^
. (<*
u y i) İIi-3 Vl o ’jîil CL

C j -î ' 3 .1 £ ı J^ / '¿ V * 0 - ü ı p ¿ JC İi

U 'jİJ Q»ÎJ! (J^Jaı V 5 4İaLj 3j

L i* . • -»» < L t aly ^^aJ. 4»jiLbi >3 3 |*i t y *

c J L o»j d x ü u i " y 3»- •j'-üt j j l

iS ^tz Ç rv'O » y * ^ . ' j " ı X d r i * ^ r ’H

Î.jrf’j û» V; j~* O j3 * L . Cj j ^ - \ j j j
 ABBÂS B. M İRDAS'A ÂtD B İR Ş tİ R 155

rKavimlere kim tebliğ edecektir ki Muhammed İlâh’tn elçisidir

o nereye gitmeyi kasd ederse doğru yola gidicidir.
Yalnızca Rabbi’ne dua etti ve yalnızca Allah’dan yardım diledi.
Allah da ona dilediğini tamamiyle verdi, inam ve ihsanda bulundu.
Yürüdük ve Kudcyd’de Muhammld’le vaidlcştik, O bizi Allah’dan
muhkem bir işe tabi kıldı.
Fecirde bizimle şckke düştüler, nihayet yiğitler ve düzgün mızraklar
¡ecirle açığa çıktılar.
Zırhlarımız üzerimize bağlı olarak ve allar üzerinde gider olduğumuz
halde. Ttpkt ç okşiddetli bir selin önüne katıp sürüklediği gibi.
Eğer sorarsan şüphesiz kabilenin hayırlı kişileri Süleymdir ve
onların içinde SUleym’e intisab eden kimseler vardır.
Ensar’dan da birtakım askerler onu yardımsız bırakmazlar.
İtaat ederler, konuştuğu müddetçe ona isyan etmezler.
Eğer kavim içinde HSlid’i emir tayin ettin ve onu öne sürdün ise,
şüphesiz ki o öne geçti.
Bir asker ile ki, Allah onu doğru yola iletmiştir ve sen onun eminsin,
onunla, zulmette olan kimseleri hakka isabet ettirirsin.
Sâdık kaldığım bir yeminle Muhammed için yemin ettim ve o yemini
yularlt bin al ile ikmâl ettim.
Müminlerin peygamberi, «ileri gidiniz», dedi ve bize ilerde olmamız
sevdirildi.
Nehy-t Müstedir’de geceledik, bizde bir korku olmadı, ancak rağbet
ve sağlam bir güvenle işe sarılma oldu.
İnsanların hepsi de müslüman oluncaya kadar sana itaat ettik.
Nihâyet topluluğu sabahleyin Yelemlem halkına götürdük. (96)
Ortası kırmızıya çalan alaca at, ihtiyar yaşlı kişi belirleninceye kadar
sükûnete ermez.
Güneşten kaçan Bağırtlan kuşu gibi, onlarla savaşmaya kalkıştık.
Onların hepsini görürsün ki kardeşinden meşgul durumdadır.
H uneyn’de sabahtan akşama kadar terkettik ki sclgâhlan kan
akıyordu.
Dilediğin zaman hepsini görürsün : süratli koşan atı ve havada uçan
süvarisini ve kırılmış mızrağı.

(96) Yelemlem veya Eİemlem : Yemen cihetinden gelen hacıların mi-

katıdır. Bu, Mekke’den iki merhale ötede bir dağdır.
156 SİR E T -Î İB N -İ H İŞAM

Hevâzin, bizden çobanın otlattığı malını saklamıştır. Eli boş olmamız

ve mahrum kalmamız Hevâzin’e doğru bize sevdirildi.*

D a m d a n ım , H u n e y n g ü n ü h a k k u ıd a k i şiiri

İbn-i İs h a k şöyle d e d i :
D a m d a m b. H a ris b. C u şem b. A bd b. H a b ıb b. M âlik b. A v f b.
Y a k a z a b. U sey y e es-S ülem i, H u n e y n g ü n ü h a k k ın d a a ş a ğ ıd a k i şiiri
söyledi. S a k if, K in â n e b. H a k e m b. H âlid b. Ş e rid ’e v u rm u ş tu . O
d a b u n u n m u k a b ilin d e M ih c e n ’i ve o n u n a m c a o ğ lu n u k a tle tti. B u n ­
l a r S a k if’d e n id ile r .-

«Biz atları toplantı yerlerinin gayrı bir yerden Zeyyan (97) ve Fem (98)
eklinden Cüreş’e (99) doğru topladık.
Arslanlarin yavrularını katlediyorduk ve bizden önce henüz yıkılma­
yan tağutları (100) arıyorduk.
Eğer fbn-i Şerid sebebiyle iftihar ediyorsanız, ben Vecc'de (101) ma­
temden sonra bir matem bıraktım.

(97) Zeyyân : Bir dağın ismidir.

(98) Fem : Bir mevkidir.
(99) C ü reş: Mekke cihetinden Yemen’in bölgelerindendir.
(100) Metinde geçen tevâği, tâğiye’nin cem’idir. Bu ikisiyle yani arslan
yavrulariyle ve tağutlarla burada câhiliye devrinde içlerinde ibadet ettikleri ve
Beyt-i H arâm ’ın gayrı kendilerine tazim ettikleri beytleri (evleri) kast eder.
(101) V ecc: Tâif’de bir mevkidir. Me’tem : Hayır ve şer hakkında top­
lanan kadınların cemaatıdır. Burada bu kelimeden hüzünde toplanmalarını kast
eder.
 DAMDAM’IN HÜNEYN GÜNÜ Ş İİR İ 157

O ikisini İbn-i Şerid’in mukabilinde katlettim.

Onu sisin eman vermeniz aldatmıştı, o kötülenmiş değildi.
Mızraklarımız ve kılıçlarımız Sakij’den bir takım adamlara isabet eder.
Onları büsbütün bir yaralamakla yaralar.»

Y in e D a m d a m b. H a ris şöyle d e d i :

> cj\I j— '¿¿ti v \ t j - S İ ı ¿ / s aÇ,j

j Jj , j»' ; jÜL c j l i J » i s,'

£»-> o 'j Cl

J»-' »I_/ ^VkuJl

tij'ji ¿v j* O'j ' y

C f\< y i y

«I #£ îie f ' J f ' '•(# j y

/ — i** v-)5* ^ t j f * y s «— ¿ ı^ r .^ /A \Ş "

«Evli erkeklere bir alâmet bildir ki zaman boyunca hiç bir örtü sahi­
bine (kadınlara) güvenmeyiniz.
Bir kadından sonra ki o kadın evinin komşusu olan, bir kadına şöyle
d ed i:
Şayet savaşanlar topluluğu bekleselerdi evde olurdum.
O kadtn bir erkeğe göründüğü zaman, sıcağı şiddetlenen bir yerin ha­
rareti o erkeğin rengini kırmızı ile karışık siyaha değiştirir ve kemikler
ise çıplak olurlar.

Gecenin sonunda onu akın yapmak için zırhına bürünmüş, kemikleri

üzerinde az et bulunduğu halde görürsün.
O zaman ki, ktsa tüylü atın eğeri üzerinde şalvarım kılıcın bağına ka­
vuşur olduğu halde durmakta devam ediyordum.
Bir gün yağma etme, ganimet alma peşinde ve bazen de Ensar ile
birlikte mücâhid bir kadın yazılmış olarak.
Güzel her verimli, ekilir ve yumuşak toprağın verdiği tekebbürü ibtal
ettim.
158 SİRET-1 İB N -l H İŞAM

Onun yavaşça yapttğt gibi sen de yavaş et.

O kadındaki olan haceti değiştirmem için benim jâcire bir kadın ola­
rak dönmemem arzu edilir.»

E bû H irâ ş'm , Ib n -i A cve’ye ağ ıtı

tb n -i H işâ m şöyle d e d i :
B a n a E bu U b ey d e şöyle h a b e r v e r d i :
Z ü h e y r b. A cve el-H üzeli. H u n e y n g ü n ü n d e e s ir ed ilip elleri a r ­
k a s ın a b a ğ la n d ı. C em il b. M a ’m e r el-C u m eh i o n u b ö y le b ir h a ld e gö­
r ü n c e : G ay z ve g a z a b la r la bize y ü r ü y e n se n m iy d in ? d ed i ve o n u n
b o y n u n u v u rd u . B u n u n ü z e rin e E b û H ırâ ş el-H üzeli o n a a ğ ıt y a k a ­
r a k a ş a ğ ıd a k i şiiri söyledi. O, o n u n a m c a oğlu i d i :

ıs f i ı$*• ¿f J î * '
" * - \ 0 ' *- # '
J ÎO -I \Ja1~W

* "•cûjjl U JyÛ y , * t'j\j\ ¿ L IU Ji

> # f *
G Sıir d i,^ ıı ^ V o . 'J i

J ît^ i •¿ 4 1 , j l ->■ C J r jj

V* lA Jİ j ^ jJ»! Lİ

J Î O .I ¿ L - İ l l o ^ d L V -i—* t^ r i ) ç j h

;/ ? i ı ;

jiû # jiıı oy y J / '¿ 's f i & J ü

. . j i Jl» \î -W*
 EBÛ H IR A Ş’IN İBN-1 ACVE’YE Ş İİR İ 159

Kerem sahibi Cemil b. M amer, konuklarımı zayıflattı, ctlız bıraktı ki

yoksullar ve muhtaçlar ona barınma için sığınırlar.
Ktltctmn bağı (102) uzundur, kılıç hareket ettirildiği ve onun üzerine
sarkıtıldığı zaman kendisi kısa değildir. '
A z kalsın ki soğuk kuzey rüzgârları (103) kıtlık ile beraber geldiğinde
onu güç duruma soktuğu zaman elleri, cömerdliğinden ötürü izartm
(alt elbisesini) (104) teslim etsinler.
Kış geldiği zaman, iki elbisesi de eskimiş (105) yoksul kimse ve hav­
layarak yolunu bulan kimse (*) onun evine barınmak için sığınır.
Kendisine soğuk isabet etmiş olarak akşam yürüdü.
Akşam düzgârı esti ki esmesi esnasında hasıl olan yığılma onu süratli
bir şekilde sürer.
Böylecc o da bir sığınak yeri taleb eder.
E v halkının durumu nedir ki dağılmıyorlar.
O evden keskin ve açık lisanlı bir efendi zahir olmuştur.
Kasem ederim ki şayet eli kolu bağlı olmayarak onunla karşılaşsaydtn,
elbette dağın alt yanında ceyel denilen sırtlanlar seni ziyaret eder­
lerdi.
Ve sen şayet onunla karşılaşıp yiiz yüze gelseydin ve onunla savaşmak
için atından inseydin,
Elbette Cemil kavmin en kötü bir şekilde yere serileni olurdu.
Fakat sırtının ardı kişiyi meşgul edicidir (Yâni görmediği yerden ge­
len kimse).
E y Ümm-i Sâbit, ahd ve eman almak gibi yoktur.
Fakat boyunları zincirler kuşattı. (106)

(102) Kılıç bağının uzunluğu ile boyunun uzunluğundan kinayedir.

(103) Kuzey rüzgârları esince kıtlık olur, onun evine sığınırlar. Bu du­
rum onun cömertliğini gösterir.
(104) Cömertliğinden dolayı, peştemalmı dahi dilenciye verdiğini kast
eder.
(105) İki eski elbiseden hırka ve peştemalı kast eder.
( * ) Havlayarak yolunu bulandan maksad, gece yürüyen ve hayrete dü­
şen ve bu yüzden de it gibi havlayan köpeklerin de havlayıp bulundukları ye­
re doğru giden ve böylece köyü ve evi bulan kimsedir.
(106) Murad eder ki İslâm bizim boyunlarımızı kuşattı, böylece biz bir
şey işlemeğe kaadir olamaz olduk.
160 BİRET-1 İBN-1 HİŞAM

Hakdan başka bir şey yapmayan genç yiğit kişi ihtiyar gibi avdet etti
ve kınayan kadınlar istirahat ettiler. (107)
Sajâ’mn kardeşleri, sanki üzerlerine toprağı bir döken dökmüş gibi ol­
dular.
O halde yapmak istediğimiz şeyi yapmaktan men edilmediğimiz zaman
M ekke’de geçen geceleri benim unuttuğumu zan etme.
İnsanların insan oldukları ve beldeler gaflet içinde bulundukları zaman.
Biz ise üzerimize giriş yerlerini övmediğimiz zaman.

İb n -i A vf’ın, f ir a r ın d a n ö z ü r b e y a n etm esi

İbn-i Is h a k şöy le d e d i :
M âlik b.A vf, işte o g ü n d e k i fira t ın d a n ö z ü r b e y a n e d e re k şöyle
d e d i:

ÂeC Lİ 3^1

{j*S* 'H (i jie Ja ûj***

i r ; UT—*, î+ıtSÇ *-;)

' ^ î ------^ W

'C'A ' < r £ <

' ? ' u /v . <1 klj jjy

a* C£JU*jjt *11^ 1

— .» ü ij ıj 1
\ • ' > '> r
jl — »-j İ*— t 'j Oi'**' M

e-*f öV iS y —l ^

S '-İ j f j ü . » ¿ _ in ^ /lit ij i ;

(107) Levm eden kadınlar istirahata çekildiler. Çünkü onlar onda ada­
letten yani hakkdan başka levm edecekleri bir şeyi bulamazlar.
 İBN-İ AVF'IN FİRA RIN D A N ÖZÜR BEYANETM ESÎ 161

(Ca —

'¡ .jü ^
>• *> ~ ^ } ~ s. *" *» .*'»-» r* •"■ * -
UeiL' 4T_ıJİI ^1 i» U*>--L. ç - t j b ^ - A ı w.‘«aıj

«Kulakları işaret edil mi} develer ve sığırlar yolun yamacında uyku­

dan men ettiler, öyle ki bir an bile gözlerimi yummuyordum.
Hevâzin’e sor ki acaba onların düşmanına zarar vereyim mi ve borç
ettikleri zaman onlara yardım edeyim mi?
Ztrhstz ve zırh giydirilmiş iki fırka bir ordu birliği sebebiyle, kendisi­
ni giydirdiğim bir ordu birliği içinde,
Şecâatlılardan başkasının ileri gitmediği, darlığından dolayı nefislerin
yorulduğu, meşakkat çektikleri bir mevzide ben ileri atıldım ki kavmi-
nin şâhidleri bunu çok iyi bilmektedirler.
Onu getirdim, birtakım kardeşlerini ise bıraktım ki onlar onun şidde­
tine gelirler.
Onun şiddeti ise kandır.
Onun şiddetleri açılıp gittiğinde beni hayatın şerefine ve taksim edilen
ganimetin şerefine vâris kıldı.
Bana Muhammed soyunun günahını teklif ettiniz, halbuki Allah asi
olan ve zulmeden kimseleri en iyi bilendir.
Savaştığım zaman beni iek olarak yardımsız bıraktınız ve Has’am
kabilesi savaştığı zaman yardımsız bıraktınız.
Mescidi inşâ ettiğim zaman bazınız yıktınız, oysa yapan ile yıkan bir-
» birine müsavi değildir.
Kışın koltuk altlan ve kam ı zayıf, şerefte süratli koşan yücelere y ü k ­
selen kerem sahibi olmakta özenendir.
Zû Yezen’e (108) ait mızrağı onda zorlattı, siyah asasını uzunca süngü
demirine ileri sürer.

Kocasını velisine döndürür olarak terketti ve falan kadın üzerine öne

geçen kimse olmadı, der.
Kendini kâmil silâhlar olarak süngülere karşı diktim, hpkt dürtme
talimi yapılan, kendisine dürtülen ve knilen dikilmiş bir robot gibi.

(108) Y em en m eliki.

lbn-1 H işam — C. : 4 F
162 SİRET-1 İBN -İ H İŞA M

K a v m in in m ü slflm a n o lm asın ı z ik r e d e n b ir H evaziırH nin şiiri

İbn -i İs h a k şö y le d e d i :
Y in e H e v â z in iç in d ek i b ir sözcü M âlik b. A v F m İslam andan so n ­
r a o n u n la b irlik te R e su lû lla h (S a ila lla h ü A leyhi v e S elleı» ) 'e g itm e ­
le rin i şöyle z ik r e d e r :

«Onların yürümelerini insanlara hatırlat ki anlar M alik'le birlikte top­

lanmışlardı, Malik'in üstünde bayraklar dalgalanıyordu.
Malik maliktir, onun üstünde hiç bir kimse yoktur, Htm eyn gününde
onun üzerinde tac parlamaktaydı.
Şiddet ve şecaat onları ileri götürdüğü zaman, şiddetle karşılaştılar,
üzerlerinde miğferler, zırhlar ve deriden kurutulmuş kalkanlar vardı.
İnsanlarla vuruştular, öyle ki Peygamberin etrafında hiçbir kimseyi
görmediler ve öyle ki tozlar onu setretti.
Sonra onlara yardım etmek için Cibril gökten indirildi.
Iiöylece onlar hezimete uğradılar ve esir edildiler.
Şayet Cibril’in gayrı bizimle savaşsaydt elbette nefis kılıçlarımız bizi
korurdu.
Hezimete uğradıkları zaman, bir dürtme ile Ömer cl-Fanık bizi kaçırt­
tı ki o dürtme ile onun atının eğerini kan ıslatıntştı.»

İki k a r d e ş in in m e rsiy e si için C u şem ’li k a d ın ın şiiri

Beni C u ş e m ’d en b ir k ad ın H u n e y n g ü n ü n d e m u s ib e te u ğ r a y a n iki
k a r d e ş in e a ğ ıt y a k a r a k şöyle d e d i :
 EBÛ SEVAB’IN KUREYŞ’l HİCV ETM ESİ 163

*Ey iki gözüm, M alik’in ve Ala’mn ikisine birden ya} dökünüz ve ya}
dökmekte cimri olmaytntz.
O ikisi, Ebû Amir’in katilidirler ki o keskin ve kanadlart olan kılıcın
sahibi idi.
O ikisi onu kanların elbisesini zajerantn boyaması gibi boyadığı halde
terkettiler.
Zayıf dü}ürünceye kadar o kanı akar olduğu halde ağtr bir ¡ektide
yorgun - argın kalktı ve bir yere dayandırılmadı.»

E b û S e v â b 'm K u re y ş’i h ic v e tm e si

E b û S e v â b Z eyd b. S u h a r Beni S ad b. B e k r'd e n b iri şöyle d e d i :

*Kıırty}'in Hevazin'i yendiği haberi sana geldi mi?

H albuki durumlar onun alâmetidir.
E y Kurey} biz gazab ettiğimiz zaman, gazablanmaklan dolayı taze kan
gelir.
E y Kurey} biz gazab ettiğimiz zaman, bizim burunlarımız sanki içle­
rine ilâç konulmu} gibi olur yâni kızarlar.
164 SİR E T -Î İBN-İ HİŞAM

Boylere biz Nrbit'in (109) sürdükleri vahfı eşeklerin sürülmesi gibi

Kur ey f in bizi sürdüğü bir hale, geldik.
Eğer zilleti sorarsam, ben imtina edici değilim ve ben onlara yumuşak
davranacak kadar sevinçli değilim.
Yakında onun eti her bir yarıktan nakl olunur vc onun işitme yerle­
rine çekler yazılır.»
t >v -

d iy e riv a y e t ed ilir. Bu b ey t İbn-i S a d 'in riv a y e tin d e v a rd ır.

İbn-i H işa m şöyle d e d i : E bû S e v â b Z iyâd b. S e v â b d a d en ilir.

H a le f el A h m e r şu;

sö z ü n ü ve o m a n z u m e n in en son b e y tin i İbn-i ts h a k ’ın g a y rın d a n b a ­

n a h a b e r v erd i.

tb n -i V e h b 'in E bû S e v â b ’a k a rş ı red d iy e si

İb n -i İs h a k şöyle d e d i :
Beni T em im d e n s o n ra Beni Ü sey y id ’d en o la n A b d u lla h b. V eh b
d e o n a şöyle c e v a p v e r d i :

(109) X e b ît : I r a k ’ın o rta la rın d a o tu ra n b ir m illettir.

 HADİC'İN HUNEYN GÜNÜ Ş İİR İ 165

«Allah'tn şartiyle bizimle karşılaşanlara vurunuz, tıpkı şartların cida­

linden gördüğün gib’.
E y Hevâzin, karşılaştığımız zaman biz başları taze kandan ıslatır ol-
duk.
Sizin topluluğunuzla ve Beni K asiy y ’in (110) topluluğu ile devenin
göğsünü ovarız ve onlar tıpkı hayvanların yemesi için bastonla vu­
rulup düşürülen ağaç yaprağı gibi düşer.
Sizin eşrafınıza isabet ettik onları katlettik, uzak yakıtı kimseler içinde
katil ile doldurduk.
Orada Mültas (111) ellerini döşcmiştir, tıpkı vızıltısı işitilen, alıp ver­
diği nefesle iiliim saçan genç deve gibi.
Eğer Kays Aylan gazablt iseler, burnuma akıtılan ilâç sebebiyle burnu­
mun kızması onları kahr etmekte devam eder.»

H ad ic 'in H u n e y n g ü n ü h a k k ın d a şiiri

H ad ic b. A vca e n -N asri şöyle d e d i :

‘y \ijti L1

«Huncyn'c ve onun suyuna yaklaştığımız zaman, uzaktan acayip renk­

li, kendisinde birçok renkler bulunan şahısları gördük.
Toplanmış, silâhı çok, büyük bir ordu birliği ile ki, şayet onu Urvâ’-
dan dağların yücelerine atsalar bu takdirde o dağlar düz bir yer ol­
maya avdet ederler.
Şâyct kavmimin eşrafı bana uysalar, bu takdirde açık bir bulutla kar­
şılaşmayız.

(110) Benû Kasiyy : Tâif halkı olan Sakîf’i kasd eder.

(111) Mültas : Bir adamın ismidir.
166 SÎRET-1 İB N -l H İŞA M

ButakdirdeMuhammedâlininordusuile, seksenbinki}i olarak ve bir

kabüe olan Hindif (112) desteklendikleri kaide karfdaftnaytz.»

HUNEYN’DEN SONRA TÂİF GAZVESİ

(H. Sekizinci senede)

SakiTin hezimete uğrayan ordu birlikleri

S a k if’in y en ilm iş o rd u b irlik le ri T â if’e g e ld ik le ri z a m a n , ü z e rle ­
rin e şe h irle rin in k a p ıla rın ı k itle d ile r ve s a v a ş iç in h a z ır lık la r y a p m a ­
y a b a ş la d ıla r.

Huneyn'den ve Tâif'den geri kalıp iştirak edem eyenler

N e H u n e y n ’d e n e de T â if k u ş a tm a s ın d a U rv e b. M es’u d v e G ay-
la n b. S elem e h a z ır b u lu n m a d ıla r. O n la r C ü re ş ’d e (113) id iler, deb-
b a b e (114), m a n c ın ık (115) ve d a b û r (116) tâ lim i y a p ıy o rla rd ı.

Resûlullah'm Tâif’e gidişi ve Kâb'in şiiri

S o n ra R e sû lu lla h S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) H u n e y n ’in işini
b itird iğ i s ır a d a T â if’e y ü rü d ü . R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S el­
lem ) T â if’e y ü rü m e ğ e a z m e ttiğ i z a m a n K â b b. M â lik şöyle d e d i :

(112) H indif: Bir kabiledir.

(113) C üreş: Mekke cihetinden Yemen’in bölgelerinden bir bölgedir.
(114) Süheylî dedi k i: «Debbâbe harb âletlerinden bir âlettir ki adam­
lar onun içine girerler ve onunla surları delmek için saldırırlar.» Ebû Zer de
şöyle d ed i: «Debbâbeler: Ağaçtan yapılan bir takım âletlerdir ki derilerle
üzerleri kaplanır ve onların içerisine adamlar girerler ve kalelerin duvarların­
dan tutunurlar.»
(115) M ancınık: Bunlar hisar âletleridir ki onlarla ağır taşlar ve ben­
zerleri atılır.
(116) D abûr: Sepet başları gibi olup harpte ayrılma esnasında onlarla
korunulur. Ayn kitabında: Dabûr kendileriyle ağaçların kaplandığı birtakım
derilerdir ki, harpte onlarla korunulur. (Süheyli’den nakl edilmiştir) Lisan’da
ise D a b r: bir ağacın örtüldüğü bir deridir ki içinde adamlar bulunur ve ehliy­
le savaşmak için kalelere yaklaşırlar. Cemi dabû’dur.
 RESÛLULLAH’IN T A İF'E G İD İŞ İ 167

Ü j 'JS^. < .l ¿ ° y UÜ*

ÛjS ji klJlî) vüL i °jlj ú jjJ ¿

¿ } t _________i_____ İ Ü »>•// ^ û[ ¿-Ü »

" » v 'V . . >-
^JJ-5 V j

* ' ' •«• *” ** «■-- * ^

U m )
“1
^ ^
'
i i l > j^ İÂ ı
- - Jî» - Ö 'O “’ U
«; e ■>* • „ i" '
l— ^ Ç- ^l»i L-İ ı" ^
" i " ' I *
tityjj ly. - j j Jr y* İl f

Il z j o y^i ^ jlLLI

Wjju I jU v J ¿ J l il-i c
168 BİRET-1 İBN-1 H tŞA M

J* î -» ¿¡J J y - J ^ = V

Lş*~ y i
" is " ^ V .'
*')) LÎ O ’iü'
|x a ; ' ' I - » , ¿f • - ," i • " » -
lip - S ^ »yum ,ı/yi a i rp u

«Tihâme’den ve Hayber’den bütün ¡ek ve ¡üphelere son verdik.

Sonra ktltçlan istirahat ettirdik.
Onlart muhayyer kıldık, ¡ayet konu¡salar onların keskinleri ¡öyle der­
ler :
Devs ve Sakif ile muharebe edeceğiz.
Yurdunuzun civarında bizden binlerce ki¡i olarak onlart ¡ayet görmez­
seniz ben çocuğa bakıcı değilim (veya afife kadın değilim).
Vec vadisinde evlerin çatılarını çıkartırız ve evleriniz sizden boç kal-
rntç bir hale gelir.
Bizim için olan öncü atlar, ardında yoğun bir topluluk bırakarak
size gelirler.
Sizin sahanıza indikleri saman onlar için onları çöktüren
kimselerden ¡iddetli depreten bir ses ¡¡ittiniz.
Ellerinde keskin kılıçlar olduğu halde dumanlarından
onlarla m üba^ret eden kimseleri ölüm için ziyaret ediyorlar.
Tıpkı yıldırımların parlaması gibi kılıçlar ki onları Hind demircileri
halis kılmtçtır henüz hiçbir kapu demirini dövmem^tir.
Bahâdır ki¡ilerin kan yollarını, orada muharebecilerin birbirine
yaklaşığı sabahı, baçkasiyle kart^ntç bir zaferan zan edersin.
Onlardan gayret gösterenler var mıdır? Bizi ziyadesiyle tam m q olan
kavimlerden onlara bir nasihat eden yok m udur?
Onlara haber ver ki biz kerim, iyi asıllı atları cem ettik.
Ve biz onların kalelerinin surlarını saflar halinde ku p ta n bir ordu ile
onlara gittik.
Onların reisi Peygamberdir, salabetli, kalbi temiz, sabırlı,
zühd ettiği ¡eylerden uzak duran kimsedir.
1}in doğrusunu bilen, hüküm, ilim ve hilim sahibi olup
hafif mcpebli olmayan bir kimliğe sahibdir.
Peygamberimize itaat ederiz ve Rabbe itaat ederiz. O ki Rahman’dır.
Bize rahmeti bol, Zat-i Ecel-i Âladır.
 K İN A N E’NİN K A B E K A RŞI REDDİY ESİ 169

Eğer bize sulhu ilka ederseniz kabul ederiz ve sizi bizim içirt destek,
verimli topraklarınızı da geçim kaynağımız kılarız.
Eğer imtina ederseniz sizinle mücahede ederiz ve sabr ederiz.
Bizim içimiz kararsız ve zayıf olmaz.
Biz baki olduğumuz müddetçe, kılıçlarımızla harb ederiz,
ya da siz zorla ve inkiyad ile İslama dönersiniz.
Mücâhede eder ve bizimle karşılajan kimselere aldırış etmeyiz,
ister eski malı helak etmiş olalım ister yeni meydana gelmiş olanını.
Birçok topluluklar vardır ki bizim yanımızda toplandılar, onlardan
halis asıllı olanlar vardır, onlarla andlaşma yapmış olanları vardır.
Kendileri için kâfi bir kuvvet görmez olarak bize geldiler.
Böylece biz kulakları ve burunları kestik.
Her yumuşak ve parlak Hind ktltçlariyle ki, onlarla onları şiddetli
bir şekilde sürüyorduk.
Allah’ın emrinden ve islâından dolayı.
Nihayet din doğru bir şekilde batıla meyletmeksizin kalır.
Lât, Uzza ve Vedd unutulur, onlardan gerdanlıkları ve küpeleri
soyarız.
Böylece onlar ikrar etmiş ve mutmain oldular.
Kim kötülüklerden kaçınmazsa, zilleti kabul eder.»

K in& ne'nin K âb 'e k a r ş ı red d iy e si

B u n u n ü z e rin e K in ân e b. A bd-i Y â Leyi b. A m r b. U m ey r şöyle

cevap v e r d i:
 170 8İRET-1 İBN-1 H İŞA M

«Kim bizimle savaşmayı murad eder olduğu halde bizi arıyorsa biz
bir meşhur yurddaytz ki oradan katiyyen ayrılmayız.
Orada babaları bundan önce gördüğün şey üzere bulduk ve
bizim için oraların kuyuları ve üzüm bağları kaldı.
Bundan önce A mr b. A mir bizi denedi (117) böylece onun fikir ve akıl
sahibi adamı ona haber verdi.
O biliyor k i : eğer hakkı söylerse, şöyle diyecektir: Biz, tekebbüründen
ötürü yanaklar bir cihete eğildiği zaman onları düzeltiriz.
Onları doğrulturuz, taki onların şiddetlisi yumuşasın ve hakk-ı
mübinden ötürü zalimler bilinsin tanınsın.
Yakan ( l IS) kimsenin mirasından bizim üzerimizde yumuşak zırhlar
vardır. Ttpkt yıldızların zinetlendirdiği gökün rengi gibi.
Bir şiddet zamanı kınlarından sıyrıldıkları zaman keskin kılıçlarla
onu bizden kaldırırız ve o kılıçları kınlarına koymayız.»

Ş e d d â d 'ın T âif’e y ü r ü m e h a k k ın d a k i şiiri

İbn-i İs h â k şöyle d e d i :
Ş e d d â d b. Arız el-C uşem i, R e sû lu lla h (S a lla ila h ü A ley h i ve Sel-
» lem ) ’in T âiF e y ü rü m e s i h a k k ın d a şöyle d e d i :

I (117) «Bundan önce Amr b. Amir bizi tecrübe etti» sözünü Ensar’a ce­
vap olarak söyledi. Çünkü onlar Benû Harise b. Sâlebe b. Amr b. Âmir’dir. En-
sâr’m daha önce onları denediğini kast etmiyor. Ancak onların kardeşlik müt­
tefikleri olan Huzaa kabilesini kast ediyor. Çünkü onlar Benû Rabie b. Hârise
b. Amr b. Âmir’dir. Mekke’ye indiklerinde onlarla muharebe etmişlerdi.
Bekrî şöyle d e d i: Şair ancak Benî Amr b. Âmir b. Sa’saa’yı kast etmiş.
Çünkü bunlar Sakif’e komşu idiler. Sakif Benî Amr b. Âmir’i yerlerine konuk
etmişti ki orada çalışsınlar ve ekin ve meyvanın yarısı onların olsun. Sonra
Sakif onları bundan men etti. Onlar da bulundukları yerin etrafında inşa et­
tikleri bir bahçeye sığındılar. Benû Amr b. Âmir onlarla savaştı, fakat onlar­
dan bir şeyi ele geçiremediler ve işte bu beldelerden çekildiler (Süheylî’ye mü­
racaat e t) .
(118) Burada yakan kimse Amr b. Âmir’dir. Bu Arabi ateşle yakan kim­
selerin ilkidir. (Süheylî’den naklen).
 T A ÎF ’E G ÎD tŞ YOLU 171

>
j-~\0**' ot 'r, ir-3 ‘cP*1
. <f J.y-0' ¿1

«Lât’a yardım etmeyiniz, çünkü Allah onu helak edicidir.

Nasıl olur da yardım etmeyen kimseye yardım edilir!
B ir ¡ey ki dağda yakıldı ve alevlendi ve taşlarının yanında
savaşılmadı, o şey kederdir. (119)
Şüphesiz ki, Resûl sizin beldelerinize indiği zaman hemen kalkar ve
oralarda ora ehlinden hiçbir beşer yoktur.»

Tâif’e gidiş yolu

İbn-i lshak şöyle d e d i:
Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) Nahle-i Yemâniye üze­
rinden yola çıktı. Sonra K am ’a (120) vardı. Sonra Müleyh üzerin­
den yürüdü. Sonra Leyye’den olan Buhret’i Rüğâ üzerinden gitti ve
orada bir mescid bina etti, o mescidin içinde namaz kıldı,
İbn-i lshak d e d i:
Bana Amr b. Şuayb haber verdi k i :
İşte o günde, Buhret-i Ruğâ’da, oraya indiği bir sırada bir kanın
kısasını aldı. Bu, isl&mda mukabilinde kısas edilen ilk kan idi. Beni
Leys’den bir adam Hüzeyl’den bir adamı katletti. O da onun muka­
bilinde onu katletti. Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem ), ken­
disi Leyye’de iken, Malik b. Avf’m kalesinin yıkılmasını emr etti. Ve
kale yıkıldı. Sonra Dayka denilen bir yolda yürüdü. Resulûllah (Sal­
lallahü Aleyhi ve Sellem) o yola yöneldiği zaman; «bu yolun ismi
nedir?» diye sordu. Ona denildi ki:
— Dayka’dır.
Bunun üzerine dedi k i :
— Hayır bilakis o Yüsrâ’dır (Dayka darlık, Yüsrâ kolaylık ma­
nasına gelir ki bunu uğurluluk için değiştirmiştir.)
Sonra oradan Nahb yolu üzerine çıktı. Nihayet bir sedir ağa­
cının altına indi ki ona sadire denilirdi. S ak ifd en bir adamın malına
yakın idi. Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) ona haber gön­
derdi k i :

(119) H eder: Yani değersiz kan ki, intikamı alınmaz,

(120) K am , Müleyn, Rüğâ ve Leyye Taif’te birer mevkidirler.
172 SİR E T -l İBN-1 HtŞA M

«Ya ç ık a rsın veya se n in ü z e rin e b ah ç en i h a r a b ederiz.» O d a

ç ık m a k ta n im tin a etti. B u n u n ü z e rin e R e su lû llah (S a lla lla h ü A leyhi
ve S ellem ) o b a h ç e n in h a r a p ed ilm e sin i e m r etti.

B u n d a n s o n r a R e su lû llah (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) y o la d e ­

v am etti. T a if’e y a k ın b ir y ere g elin ce k o n u k la d ı. B u ra d a O n u n a s ­
h a b ın d a n b irta k ım in s a n la r o k la rla k a ti edildi. B u n u n sebebi, a s k e r ­
le r T a if’in b a h ç e le rin e y ak laşm ıştı. Böylece o k la r o n la ra erişiy o rd u .
M ü s lü m a n la r ise, o n la rın k e n d ile rin e k a rş ı k itlem iş o ld u k la rı k a le ­
le rin e g irm e y e k a a d ir o la m ıy o rlard ı. A sh a b ın d a n işte o k işiler o k la r ­
la m u sib e te m a ru z k a lın c a a s k e rin i b u g ü n T a if'te b u lu n a n m esci­
d in in y a n m a b ıra k tı, T a if’i y irm i k ü s u r gece m u h a s a r a etti.

İbn-i H işâm d ed i k i : Y irm i yedi gece o ld u ğ u sö y len ir.

İbn-i İsh a k şöyle d e d i :
O n u n la b e r a b e r h a n ım la rın d a n iki h a n ım v a r idi. B u n la rd a n b i­
ri, Ü m m -ü S elem e b in t-i Ebi Ü m eyye idi. O ikisi için ik i k u b b e k u r ­
du. S o n ra o iki k u b b e n in a r a s ın d a n a m a z kıldı. S o n ra ik a m e t etti.
S a k if m ü s lü m a n o ld u ğ u z a m a n R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S el­
le m )'in n a m a z kıldığı işte o y e r ü z e rin e A m r b. Ü m ey y e b. V eh b b.
M u a ttib b. M alik b ir m escid in şa etti. İd d ia e ttik le rin e göre, o m e s­
c itte b ir S eriy y e v ard ı. A lla h ’ın h iç b ir g ü n ü g eçm ezd i illa o n la rd a n
b ir (sav aş) sesi işitilm esin . R e su lû lla h (S alla'ılah ü A ley h i ve Sellem )
T aiflileri m u h a s a r a e tti ve o n la rla şid d e tli b ir şe k ild e sa v aştı, o k la r­
la a tıştıla r.

M a n cın ık la a ta n la rın ilk i R e su lû lla h 'd ır

İbn-i H işam şöyle dedi :

R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) o n la rla m a n c ın ık la ta ş
attı. B a n a k e n d isin e g ü v e n d iğ im b ir k im se h a b e r v e rd i k i :
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) isla m d a m a n c ın ık la
a ta n la rın ilk id ir. B unu T aif h a lk ın a a tm ıştır.

T aif S u ru n u a ç m a g ü n ü

İbn-i İsh a k şöyle d e d i :

N ih a y e t T â if'in s u r u n d a g ed ik a ç m a g ü n ü , R e su lû lla h (S a lla l­
la h ü A leyhi ve S e lle m )'in a s h a b ın d a n b ir to p lu lu k d e b b â b e n in a ltı­
 SA K ÎF İLE G Ö RÜŞM ELER 173

n a g ird ile r. (D eb b âb e s u r la r a tırm a n m a a le tid ir) S o n ra o n u n la Tâ-

if'in d u v a r ın a d o ğ ru , o nu d e lm e k için y ü rü d ü le r. B u n u n ü z e rin e S a k if
o n la rın ü z e rle rin e ate şle k ızdırılm ış k a tı k a lın ' d e m irle r g ö n d erd i.
B u n u n ü z e rin e o n la r d e b b â b e n in «altından ç ık tıla r. S a k if o n la ra ok
a ttı ve o n la rd a n b irta k ım a d a m la rı k a tle ttile r. B u n u n ü z e rin e Resu-
lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve Sellem ) S a k if'in ü z ü m b a ğ la rın ın k e sil­
m esin i em re tti. B u n u n ü z e rin e s a h a b e le r o n la rın içine g irip k esm eğ e
k o y u ld u la r.

S a k if ile g ö rü şm e le r

S o n ra E bû S ü fy a n b. H a rb ve M u ğ ire b. Ş u ’be T a ife g ittile r. S a ­

k if k a b ile sin i ş u n a ç a ğ ır d ıla r :
— Bize e m a n v erin iz ki sizinle k o n u şalım .
O n la r d a o n la ra e m a n v erd iler. B u n u n ü z e rin e o ikisi K u re y ş’in
ve Beni K in â n e ’n in k a d ın la rın d a n o rd a b u lu n a n b irta k ım k a d ın la n
ç a ğ ırd ıla r ki o n la n n y a n ın a g elsin ler. Ç ü n k ü o n la r d a h a e m a n a ltı­
n a alın m a m ıştı. O k a d ın la r d a b u ç a ğ n y a k a rş ı im tin a e ttile r. O n la r ­
d a n biri, A m in e b int-i Ebi S ü fy â n 'd ır. Bu k a d ın U rv e b. M e s'u d ’u n
n ik â h ın d a idi. U rv e 'n in o k a d ın d a n o lm a o ğlu D âv u d b. U rv e v a rd ır.

İbn-i H işam d e d i :
D e n ilir ki D â v u d 'u n a n a sı, M e y m û n e b int-i Ebi S ü fy â n ’dır. Bu
k ad ın , E bu M ü rre b. U rv e b. M es’u d ’u n n ik â h ın d a idi. O n u n o k a ­
d ın d a n oğlu D âvud b. Ebi M ü rre o lm u ştu .

İbn-i İsh a k d e d i :
F ira siy y e b int-i S ü v ey d b. A m r b. S a ’lebe v ard ı. Bu k ad ın A b d u r­
r a h m a n b. K a a rib ’de idi.

B ir d e F u k a y m iy y e v ard ı. Bu, Ü m ey m eh bint-i N âsi' Ü m ey y e

b. K al’d ir. Bu k a d ın la r b u ik isin e k a rşı im tin a e ttik le ri z a m a n İ b n ü ’l-
E sved b. M esud o n la ra şöyle d e d i :

Ey E bû S ü fy a n ve Ey M uğire, k en d isi için geld iğ in iz şe y lerd en

d a h a h a y ırlı b ir işi size g ö ste re y im m i? Beni E sved b. M es’u d 'u n m a ­
lının y e rin i b iliy o rsu n u z — R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem )
o ra ile T a if'in a ra s ın d a idi. K en d isin e A kik d e n ile n b ir v âd iy e in m iş­
ti — T a if'te Beni E sv ed 'in m a lm d a n , s u la m a y ö n ü n d e n d a h a u za k ,
k ü lfe t y ö n ü n d e n d a h a m e şa k k a tli ve im a re t b a k ım ın d a n d a h a u z a k
174 SİRET-1 İB N -t H İŞAM

h iç b ir m a l y o k tu r. E ğ er M u h a m m e d o n u k e s e rse d a h a a s la im a r e d il­
m ez. O h a ld e o n a söyleyiniz, y a k e n d isi için a ls ın v e y a A lla h iç in ve
a k r a b a lık h a k k ı iç in o n u b ırak sın . Ç ü n k ü bizim le o n u n a r a s m d a
m e c h û l k a lm a y a c a k şe k ild e b ir a k r a b a lık v a rd ır.

İd d ia e d e r le r k i : B u n u n ü z e rin e d e R e su lü lla h (S a lla lla h ü A leyhi

ve S ellem ) o n u o n la r için b ıra k tı.

R e su lû lla h 'ın rü y a s ı ve E bu B e k r'in o n u t a b i r etm esi

B a n a şu h a b e r geldi k i .- R e su lü lla h IS a lIa lla h ü A ley h i ve S ellem )

E b û B e k r'e (ki o, o s ır a d a S a k if’i k u şa tıy o rd u .) şöyle d e d i :
— Ey E bu B ekr, b en r ü y a d a g ö rd ü m k i b a n a içi k a y m a k d o lu
b ir k a d e h h e d iy e edildi. Bir h o ro z d a o n u d id ik led i ve iç in d ek in i
ak ıttı.

E bu B e k r d e şö y le d e d i .
— Bu g ü n o n la rd a n isted iğ im iz şey i elde ed eceğ im izi z a n e tm i­
y o ru m .

R e su lü lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) d e şöyle d e d i :

— B en d e z a n e tm iy o ru m .

M ü s lü m a n la rın y o la ç ık m a la n ve b u n u n se b eb i

S o n ra H u v ey le b in t-i H ak im b. Ü m eyye b. H a rise b. E l-E vkas es-

S ü lem iy e — k i b u k a d ın O sm a n 'ın k a rısıd ır — şöyle d e d i :
Y â R e sû la lla h , e ğ e r A lla h T aif'i s a n a a ç a r s a b a n a B âdiye b in t-i
G a y la n b. M a z’û n b. S eie m e'n in z in e tin i v ey a F â rie b in t-i A k il'in zi-
n e tin i ver. B u iki k a d ın S a k if’in k a d ın la rın ın en fa z la z in e t sa h ib e le ­
ri idiler.

B a n a z ik r edildi k i; R e su lü lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) o n a

şöyle d e d i :
— Y â H uveyle, e ğ e r b a n a S a k if h a k k ın d a izin v erilm em işse n e
y ap a lım ?
B u n u n ü z e rin e H uveyle çık tı ve b u n u Ö m e r b. E l-H a tta b ’a z ik r
e tti. O d a R e su lü lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )'in y a n m a g ird i
v e şöyle d e d i :
 S A K İF’İN AZADLILARI 175

— Y â R e su le lla h , H u v e y le ’n in b a n a v e rd iğ i h a b e r n e d ir? id d ia
e d iy o r k i o n u se n söylem işsin.

D edi k i :
— O n u b en söyledim . D edi k i :
— O n la n n h a k k ın d a s a n a izin v erilm ed i m i y a R esü lellah ?
D edi k i :
— H a y ır verilm edi.
D edi k i :
— Y ola çık m ay ı ila n e d e y im m i?
D edi k i :
—E v et ila n et. Ö m e r d e y o la ç ık m ay ı ila n etti.

U y ey n e v e gizlem iş o ld u ğ u n iy y e ti

S a h a b e le r yola ç ık tık la rı z a m a n S aid b. U b ey d b. E sîd b. Ebi A m r

b. İlaç şö y le s e s le n d i:
— E y in s a n la r S a k if k a b ile s i k a lıc ıd ırla r. U y ey n e b. H ısn d a
şö y le d iy o rd u :
— E vet, v a lla h i ş e c a a tlı v e ü s tü n b ir k a v im o la ra k k a lıy o rla r.
B u n u n ü z e rin e m ü s lü m a n la r d a n b ir a d a m o n a şö y le d e d i :
— Ey U yey n e, A lla h s a n a la n e t etsin , m ü ş rik le ri, R e su lû lla h (S al-
la lla h ü A ley h i ve S e lle m l’d e n im tin a etm e le ri se b eb iy le m ed h mi e d i­
y o rsu n . H a lb u ik se n R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m l'e y a r ­
d ım e tm e k ü z e re gelm iştin!
O d a şöy le d e d i :
— B en v a lla h i siz in le b irlik te S a k if'le s a v a ş m a k için g elm ed im
y a ln ız iste d im ki M u h a m m e d T a if’i fe th e ts in d e b a n a S a k if'te n b ir
c â riy e isa b e t e tsin y a ta ğ ın a girey im . U m u lu r k i : b en im için o n d a n
b ir e r ço cu k d o ğ a r. Ç ü n k ü S a k if k ab ilesi d e h â ve z e k â s a h ib id irle r.

R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’in T a if'in y a k ın la rın d a

ik a m e ti s ıra s ın d a T aif’te m u h a s a r a a ltın d a b u lu a n a n la rd a n b irta k ım
k ö le ler in d ile r ve m ü slü m a n o ld u la r. R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi
ve S ellem ) d e o n la rı a z a d etti.

S a k if'in a z a d lıla n .

lb n -i İs h a k şöyle d e d i :
B a n a ith a m e tm ed iğ im b ir kim se, A b d u lla h b. M ü k e d d em ’d en , o,
176 SİR E T -l İBN-İ HİŞAM

S a k if’d e n b irta k ım a d a m la rd a n n a k le n b a n a h a b e r v e rd i ki o n la r
şöyle d e d i le r :
T aif h a lk ı m ü s lü m a n o ld u ğ u z a m a n o n la rd a n b irta k ım k işile r
işte o k ö le le rin h a k k ın d a k o n u ş tu la r. B u n u n ü z e rin e R e su lû lla h (Sal-
la lla h ü A leyhi ve S ellem ) şöyle d e d i :
•H ayır, işte o n la r A lla h ’ın â z a d lıla rıd ırla r.» O n la rın h a k k ın d a
k o n u ş a n la r d a n H a ris b. K elede v a r idi.

İbn-i H işam d ed i k i :
İbn-i Ish a k in e n o k ö le lerin isim le rin i z ik r e tm iştir.

Ü beyy *\ M a lik 'in M e rv a n 'ın e lin d e n se rb e s t

b ıra k ılm a s ı ve D a h h a k ’uı b u h u s u s ta k i şiiri

İbn-i îs h a k şöyle d e d i :
S a k if’te n o la n K ays kolu M e rv a n b. K ays ed -D ev si’n in b ir eh lin i
ele g e ç irm iştile r. M e rv a n m ü s lü m a n o lm u ştu . R e s u lû lla h (S a lla lla h ü
A leyhi ve S ellem ) de o n la ra k a r ş ı geldi. S a k if k a b ile s i d e r le r k i:
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) M e rv a n b. K a y s’a şö y ­
le d e d i :
«Ey M e rv a n se n in â ile n m u k a b ilin d e K a y s'd a n ilk k a rşıla ştığ ın
a d a m ı al.» O d a Ü bey y b. M âlik el-K u şey riy e r a s tla d ı ve o n u , eh lin i
k e n d isin e v e rin c e y e k a d a r tu ttu B u n u n h a k k ın d a D a h h a k b. S ü fy a n
el-K ilâbi de k a lk tı ve S a k if ile k o n u ştu , n ih a y e t o n la r M e rv â n 'ın a ile ­
sin i g ö n d e rd ile r. O d a o n la r için Ü b ey y b. M a lik ’i se rb e s t b ırak tı. B u­
n u n ü z e rin e D a h h a k b. S ü fy a n , k en d isiy le Ü beyy b. M a lik ’in a r a ­
s ın d a o la n b ir şey h a k k ın d a şöyle d e d i :

¿ il* ¿r O ' ^

J jlİ- lri* û; ü '/ r

i * - * *11 * *-• p * -î a" \' * ** ° ^ f i " *- ı *

— ' (M“ - iS* ^

«Ey Übeyy b. Malik, R esulün diğer bir cihete bakarak senden yüz
çevirdiği sabahı benim sana olan nimetimi unutuyor musun?
 T A İF GÜNÜNDE M ÜSLÜM ANLARIN ŞE H İD LE R İ 177

Mervan b. Kays ipiyle seni zelil bir vaziyette yediyordu,

zelil ktltnmt} çok zelil bir kimsenin yedilmesi gibi.
Sakij'den bir topluluk senin üzerine saldırmıştı ne zaman ki onlara
şerrin talibi geldiği zaman onlar da o talebi kabul ederler.
Onlar efendi idiler senin üzerine otdartn aktlltlart saldırdılar
az kala (hayattan) umudunu kesiyordun.»

tb n -i H işa m şöyle d e d i : «I¿L û, t

lb n -i ls h a k ’ın g a y rın d a n m e n k u ld ü r.

T âif gU nünde m ü s lü m a n la rın şe h id le ri

lb n -i İs h a k şöyle d e d i :
T a if g ü n ü n d e R e su lü lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) ile b ir­
lik te b u lu n u p şeh id d ü şe n m ü s lü m a n la rın isim le ri ş u n l a r d ı r :

K u re y ş ’den o la n la r
K u re y ş’d e n o la n Beni Ü m eyve b. A bd-i Ş e m s’d en : S aid b. S aid
b. As b. Ü m ey y e v a rd ır. Bir d e U rfu ta b. C e n n a b v a rd ır. Bu o n la rın
h a lifid ir. E sd b. Ğ a v s’d en d ir.

lb n -i H işa m şöyle d e d i : U rf u ta b. H u b a b d en ilir,

lb n -i İs h a k şöyle d e d i :
Beni T eym b. M ü r re ’d e n : A b d u lla h b. Ebi B ekr es-S ıddık v a rd ır.
B ir ok ile v u ru ld u . O y ü z d e n M e d in e’de R e su lü lla h (S a lla lla h ü A ley­
h i ve S e lle m )'in v e fa tm d a n s o n r a öldü.

Beni M a h z u m ’d a n : A b d u lla h b. Ebi Ü m eyye b. M u ğ ire v a rd ır.

O g ü n d e a tıla n b ir ok se b eb iy le şe h id d ü şm ü ştü .

B eni A d iy y b. K â b ’d e n : A b d u lla h b. Â m ir b. R ebie v a rd ır. Bu,

o n la rın h a lifid ir.
B eni S e h m b. A m r 'd a n .- S â ib b. H â ris b. K ay s b. A diyy v ard ır.
B ir d e o n u n k a rd e ş i A b d u lla h b. H â ris v a rd ır.
B eni S a d b. L eys’d e n : C ü le y h e b. A b d u lla h v a rd ır.

tbn-l H işam — C .: 4 - F . : 12
178 8ÎRET-1 İBN-1 H İŞAM

E n s o r 'd a n o la n la r

E n s a r 'd a n ş u n la r şe h id d ü ş t ü l e r :
B eni S e le m e ’d e n : S a b it b. C e ze’.
B eni M â z in b. N e c c â r 'd a n : H â ris b. S eh l b. E bi S a ’sa a .
B eni S a a id e ’d e n : M ü n z ir b. A b d u lla h .
E v s'd en : R u k a y m b. S â b it b. S a le b e b. Z eyd b. L ev z ân b. M u a v iy e
BÖylece, R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) 'in a s h a b m d a n
T a if’de şe h id d ü ş e n le rin h e p si o n ik i e rk e k k işid ir. Y edisi K u re y ş’d en -
d lr. D ö rd ü E n s a r ’d a n d ır. B ir kişi d e B eni L eys’d e n d ir.

H u n e y n ve T&if h a k k ın d a b ir ş iir

R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) k ıta ld a n ve m u h a s a ­

r a d a n s o n r a T â if’d e n ay rıld ığ ı z a m a n B u c ey r b. Z ü h e y r b. E bi S ül-
m a H u n e y n v e T âif'i z ik re d e re k şöyle d e d i :

jv V * ; y i fİ ^
+ * \ m ^ * +

^ -i («I* üy'y» ıjjij; ¿ ir

Jju il y » j —*■"ifl U - _ C l i : tL ^
'j i ly- ji*-, (i -«*-■ JLj Ij

‘¿ T «Cvi 3— j ı t v i î c /

JU . f b-----i t V lyJJ ; ju ^
j& fÇa» a !î> -

ıjŞ jM c i* ¿J L İVaJ t. ¿1 JS*'jj

j t > >;>> ^ ^ tfe

»Huneyn vadisi günümle ve Evlas sahalımda vc Ebrak (121) gününde
koşmaktan sonra koşmak veya kıtaldan sonra kıtal oldu.

(121) Evtas : Benî Hevâzin diyarında bir vadidir. Orada Huneyn vak‘-
asıolmuştur. Ebrak: Bir mevkidir. Bunun aslı, bir dağdır ki onda çeşitli taşlar
ve kuralar vardır.
 H EV A ZİN ’lN E S İR L E R İN İN VE M A LLARIN IN DURUMU 179

Hcvâzin iğva (122) ile cemaatlerini topladı ve parçalanıp

birbirinden ayrılmış kuşlar gibi dağıldılar.
Bizden hiçbir kalarak yerlerini korııyaıııadtlar ancak surlarını ve
hendeğin balnını korudular.
Onların çıkması için biz onlara taarruz ettik, onlarsa bizden
kilitlenmiş bir kapı ile ka/elendiler korundular.
Bizim yorgun kişilerimiz şiddetli çok büyük bir ordu birliklerine
dönüşüyor ölümlerle parıldıyor şiddetli büyük bir ordu haline
geliyordu.
Silahların renklerinden yeşile bürünmüş bir ordu topluluğu k i şayet
onunla Haden dağını atsalar elbette o dağ yaratılmamış gibi olurdu.
Dikenli bitkilerin üzerinde köpeklerin veya saldırgan arslanlarm
yürüyüşiyle yürüdüğümüz zaman sanki ayaklarım ellerinin yerine
koyan atlar gibi olduk. Öyle ki yedilmelerinde bazan ayakları
birbirinden ayrılır bazan birleşirler.
Her bir kâmil zırh içinde kalelcnip korunma vasiyetine geçtikleri
zaman tıpkı hareketli, rüzgârı esenderin bir sugibiyiz.
iy i dokunm uş'birtakım zırhlarla ki, onların etekleri ayakkabılarımıza
değmektedir. Davud’un dokumasından ve Al-i Muharrik’in (123)
dokumasındandır.»

HEVAZtNİN MALLARININ VE ONUN ESİRLERİNİN DURUMU VE

ONLARDAN MÜELLEFE-1 KULUBA BAHŞİŞ EDİLMESİ

Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem l'in

Hevftzln hakkında yaptığı in'am, ihsanı ve Hevâzin için duası
S o n ra R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) T alf’d e n a y r ıl­
d ığ ı z a m a n D e h n a (124) ü z e rin d e n y o la çık tı ve b e ra b e rin d e k i in s a n ­
la r la b ir lik te C lrâ n e 'd e k o n u k la d ı. B e ra b e rin d e H e v â z in ’d e n ço k e s ir­
le r b u lu n m a k ta y d ı. S a k if'd e n a y n lıp y o la çık tığ ı g ü n d e a s h a b ın d a n
b ir a d a m o n a şöyle d e m iş ti:

(122) Iğvâ : Riişdün yani doğruluğun hilafı olan ğaydendir. Aldatma

manasına gelir.
(123) Al-i Muharrik : Hire Meliki Anır b. Hind'i kasd ediyor.
(124) Dehnâ : TSif bölgelerinden bir bölgedir.
180 6İRET-1 İB N -l H İŞAM

Y â R e su la lla h , o n la n n ü z e r le r in e b ed d u â et. R e su iû lla h CSal-

la lla h ü A leyhi v e S ellem ) ’d e şöy le d e d i :
E y A lla h ’ım , S a k if ’i h id a y e t et, o n la rı d o ğ ru y o la ile t v e o n la rı
m ü s a h h a r k ıl...

Resulûilah’ın Hevâzin'e bağışı

S o n ra H e v â z in ’in e lç ile r h e y e ti C irâ n e ’d e y a n m a g eld ile r. R esu lû l-

la h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) ile b irlik te H e v â z in ’in e s irle rin d e n
a ltı b in ç o c u k v e k a d ın v a r idi. D e v e le rd e n ve k o y u n la rd a n ise s a ­
y ısın ın n e k a d a r o ld u ğ u b ilin e m e y e c e k k a d a r m a l v a rd ı.

Ibn -i İs h a k şöy le d e d i :
B a n a A m r b. Ş u ay b , b a b a s ın d a n , o d ed esi A b d u lla h b. A m r’d a n
n a k le n şu h a b e r i v e r d i :
H e v â z in ’in e lç ile r h e y e ti, R e s u iû lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S el­
le m ) ’e m ü s lü m a n o lm u ş o la ra k g eld ile r. V e şöy le d e d ile r :
Y â R e sû la lla h , biz b ir asiliz b ir a ş ire tiz . S a n a gizli k a lm a y a n b ir
b e lâ b ize is a b e t e tm iştir. Bize lu tf eyle, A lla h d a s a n a lu tf etsin . D e­
di k i :
H e v â z in ’d e n s o n r a B eni S a 'd b. B e k r’d e n b iri o la n k e n d is in e Zü-
h e y r d e n ile n E b û S û re d ile k ü n y e le n e n b ir a d a m k a lk tı v e şö y le d e d i :
Y â R e sû la lla h s e n in h a la la rın , te y z e le rin ve s a n a k ü ç ü k k e n b a k a n
s ü t e m z ire n b a k ıc ı k a d ın la r şim d i a ğ ılla rd a d ır. Ş a y e t b iz H â ris b.
E bi Ş e m r’e (125) v e y a N u m a n b. M ü n z ir’e s ü t e m z irm iş o lsa y d ık s o n ­
r a b a ş ım ız a g e le n b u şey g ib isi b a ş ım ız a g elsey d i o n u n b iz e ş e fk a tim
v e fa z lın ı lu tf u n u u m a rd ık , h a lb u k i se n k e n d isin e b a k ılıp b ü y ü tü le n ­
le r in e n h a y ırlısısın .

İb n -i H işa m şöyle d e d i :
R iv â y e t e d ilir k i : Ş â y e t biz H â ris b. E bi Ş e m r’e v e y a N u m a n b. M ü n ­
z ir ’e s ü t em z irm e m iş olsaydık'.

İbn -i İs h a k şöy le d e d i :
B a n a A m r b. Ş u a y b b a b a s ın d a n , o, d ed e si A b d u lla h b. A m r’d a n
n a k le n şöyle h a b e r v e r d i :

(125) Hâris b. Ebi Şemr el-Cassânî Arablardan olup Şamhükümdarıdır.

Numân b. Mtinzir ise Arablardan olup Irak hükümdarıdır.
 RESÛLULLAH’IN HEVÂ ZİN’E B A Ğ IŞ I 181

R e s u lû lla h (S a lla lla h ü A le y h i ve S ellem ) d e şö y le d e d i:

— S iz in ço c u k la rın ız ve k a d ın la rın ız m ı size d a h a se v g ilid ir y o k ­
s a m a lla rın ız m ı?
O n la r d a şöyle d e d i l e r :
— Y â R e sû la lla h bizi m a lla rım ız ile h a s e b le rim iz a r a s m d a m u ­
h a y y e r k ıld ın . B ilakis bize k a d ın la rım ız ı ve ço c u k la rım ız ı g e r i v e ­
r irs e n o b iz e d a h a se v im lid ir.

O d a o n la ra şöyle d e d i :
— B e n im ve B eni A b d u l-M u tta lib ’in e lin d e o la n la r siz in d ir. B en
öğle n a m a z ım in s a n la r a k ıld ırd ığ ım z a m a n k a lk ın ız v e : «Biz R esu -
lu lla h ’ı m ü s lü m a n la r a , m ü s lü m a n la n d a R e s u lû lla h ’a ç o c u k la rım ız
v e k a d ın la rım ız h a k k ın d a b iz e ş e fa a tç i o lm a sın ı diliyoruz.» d ey in iz.
B en d e k e n d im d e k ile ri v e ririm v e sizin iç in o n la r d a k in i isterim .

R e s u lû lla h (S a lla lla h ü A le y h i ve S ellem ) m ille te ö ğ le n a m a z ım

k ıld ırd ığ ı z a m a n k a lk tıla r ve o n la r a e m re ttiğ i şey i k o n u ş tu la r . R e su ­
lû lla h ( S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) de şöy le d e d i:

— B e n im ve B enî A b d u l-M u tta lib ’te o la n la r ı v e riy o ru m .

B u n u n ü z e rin e M u h â c irle r şöyle d e d ile r:
— B iz d e k ile r de R e s u lû lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m )’in d ir.
E n s a r d a şöyle d e d i :
— B iz d e k ile r de R e s u lû lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m )’in d ir.

E k r a ’ b. Hairis ise şöyle d e d i :

— F a k a t b e n ve B e n û T em im b ir şey v erm e y iz.
U y e y n e b. H ısn d a şöy le d e d i :
— B a n a ve B e n û F e z â re y e g elin ce biz de v erm ey iz.
A b b â s b. M ird â s d a şöy le d e d i :
— B e n v e B e n û S ü le y m d e v erm ey iz.
B e n û S ü le y m ise şöyle d e d i :
— H a y ır b ila k is bizde o la n şe y R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e
S ellem ) ’in d ir.
A b b â s b. M ird â s B eni S ü le y m ’e : «Beni z a y ıf b ıra k tın ız .» ded i.
S o n ra R e s u lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) şö y le d e d i :

— D ik k a t edin. S izd e n k im b u e s irle rd e n h a k k ım e lin d e t u t a r s a

o n a h e r b ir f e r t m u k a b ilin d e (b u n d a n so n ra ) ilk e lim e g e ç e n e s irle r­
d e n a ltı h isse o la c a k tır. A r tık ç o c u k la rın ı ve k a d ın la r ın ı g e r i v e rin iz .
182 S İR K T İ İBN-İ HİŞAM

lb n -i ts h a k d e d i :
B a n a E b û V e c z e Y ezid b. U b ey d e s -S a ’di şöyle h a b e r v e r d i:
R e sû lu llah (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) Ali b. E bû T a lib (R adıyal-
la h ü a n h l ’e b ir c â riy e verdi. O c â riy e y e R a y ta b in t-i H ilal b. H ay-
y a n b. U m e y re b. H ilal b. N â s ire b. K u sey y e b. N a s r b. S a ’d b. B e k r
d e n ilir. O sm a n b. A ffa n ’a d a b ir c â riy e v erd i ki o c â riy e y e Z ey n eb
b in t-i H ey y a n b. A m r b. H e y y a n d e n ilir. Ö m e r b. e l-H a tta b ’a d a b ir
c â riy e v erdi. O ise o n u oğlu A b d u lla h b. Ö m e r'e h ib e etti.

lb n -i İs h a k d e d i :
B a n a A b d u lla h b. Ö m e r’in a z ad lısı N afi, A b d u lla h b. Ö m e r’d en
şö y le d e d iğ in i h a b e r v e r d i :
O câ riy e y i Beni C u m e h 'd e n o la n d a y ıla rım a g ö n d e rd im ki o n d a k i
b azı h u y la n b e n im için İslah e ts in le r ve o n u h a z ırla s ın la r. B en Beyti
ta v a f e ttik te n s o n ra o n la ra g id e ce k tim . İstiy o rd u m k i d ö n d ü ğ ü m z a ­
m a n o c â riy e ile y atay ım . T av a fım ı b itird iğ im z a m a n m escid d en çık ­
tım . B aktım ki m illet (T aifliler) k o şu y o rla r. D edim k i :
— N e d ir sizin b u h alin iz ?
O n la r d e d ile r k i :
— R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) bize k a d ın la n m ız ı
ve ç o c u k la n m ız ı g e ri verdi.

Ben de d ed im k i : «Sizden o la n b en d e k i c â riy e Beni C u m e h 'd e d ir,

g id in iz ve alınız.» O n la r d a g ittile r ve o nu a ld ıla r.

lb n -i İs h a k dedi
U y ey n e b. H ısn 'a gelince, H e v â z in ’in ih tiy a r k a d ın la rın d a n b ir
k a d m ı aldı. O k ad ın ı a lırk e n şöy le d e d i :
«Bir ih tiy a r k a d ın g ö rü y o ru m ki b en e lb e tte k a b ile için d e o n u n
için iyi b ir n e s e b o ld u ğ u n u z a n e d iy o ru m , u m u lu r ki o k ad ın ın fid ­
yesi b ü y ü k olsun.» R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi v e S ellem ) e s irle ri
a ltı h ıssa m u k a b ilin d e g e ri v erd iğ i z a m a n o ih tiy a r k a d ın ı g e ri v e r ­
m e k te n im tin a e tti. B u n u n ü z e rin e E bu S u re t Z ü h e y r o n a şöyle d e d i :
— O n u g ö n d e r. V allah i o n u n ne ağzı s e rin d ir n e m em esi b ü y ü k ­
tü r , n e k a r n ı ço c u k d o ğ u r u c u d u r ve o n u n kocası d a o n u k a y b e ttiğ i­
n e ü z ü le n d e ğ ild ir ve s ü tü bol d eğ ild ir.
Böylece, Z ü h e y r o n a öyle söy led iğ i z a m a n a ltı h ıs s a m u k a b ilin ­
d e o n u g e ri v erd i. İd d ia e d e r le r k i U y ey n e A k ra ’ b. H â b is ’e r a s tla d ı
v e b u d u r u m u o n a şik a y e t etti. O d a şöyle d e d i :
 M ALİK B. AVF EN-NA SRİ'NİN MÜSLÜMAN OLM ASI 1S3

— V a lla h i o k a d ın y a ş ç a k a d ın la rın o r ta h a llisi değildi. V ü c u t­

ç a d a id e a l değildi.

M&lik b. A v f e n -N a s ri'n in m ü s lü m a n o lm ası

R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) H e v â z in ’in e lç ile r h e y ’-

etiy le k o n u ş tu ve o n la ra M âlik b. A vf’ın n e y a p m a k ta o ld u ğ u n u s o r­
d u . O n la r d e d ile r k i :
— O T a if'd e S a k if k a b ile si ile b irlik te d ir.
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) d ed i k i :
— M â lik 'e h a b e r v e rin iz ki e ğ e r o b a n a m ü s lü m a n o la ra k g e lirse
o n a a ile s in i ve m alın ı g e ri v e ririm . V e o n a y ü z d ev e v e ririm .

B u h a b e r M â lik 'e iletildi. O d a T aif’d e n o n a g itm e k ü z e re y o la

çıktı. M âlik , R e su lû llah (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )'in k e n d i k a b i­
lesi o la n S a k if'in o n a v e rd iğ i sö zü ö ğ re n e c e k le rin d e n v e k e n d isin i
a la k ö y a c a k la r ın d a n k o rk u y o rd u . F a k a t h a z ır la n m a s ı iç in g e re k e n le ­
r in y a p ılm a sın ı em re tti. H a z ırlık la r yapıldı. B ir a tın h a z ırla n m a s ın ı
e m re tti. O n u T a if'e g ö tü rd ü le r. G ece b in ip çık tı. A tın ı k o ş tu r d u t a
d ev e ile g ö n d e rd iğ i h a z ır lık la r ın a k a v u ş tu . D a h a ö n ce b elli b ir y e rd e
b e k le m e le rin i söylem işti. Böylece R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve
S e lle m )’e k a v u ş tu . (Ci’r â n e ’d e v ey a M e k k e ’d e O n a erişti.) O d a o n a
a ile s in i ve m a lın ı g e ri v e rd i ve o n a y ü z d ev e b a h ş e tti. O m ü slü m a n
o ld u v e isla m iy e tin i g ü zelce y aşad ı. M âlik b. A v f m ü s lü m a n o lu rk e n
şö y le d e d i :

«insanların bütünü içinde Mııhammed’in emsali gibi birisi olduğunu

ne gördüm ne işittim.
Sözünü yerine getirdi ve bahşiş verdiği zaman bol bol verdi ve
ne zaman dilerse varın olacak şeylerden sana haber verir.
 184 S lR E T -t İB N -l H tŞA M

Ordu süngü ile ve her bir kılıçla vurmakla dişlerini kuvvetlendirip

şiddetlendirdiği zaman bakarsın ki sanki tozların ortasında
yavrulan üzerinde bir arslan ininde teyakkuz halindedir.»

R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi v e S ellem ) d e o n u k a v m in d e n m üs-

lü m a n o la n k im s e le rin ü z e rin e a m il (vali) ta y in e tti. E tb a ı o la n k a-
h ile le r ş u n l a r d ı r :
S ü m âle , S elim e ve F ehm . O, o n la rla S a k if ile s a v a şıy o rd u . O n ­
la r ın b ir m a lı v e y a d a v a r s ü r ü s ü çık m az d ı ki o n u n ü z e rin e s a ld ır­
m a sın la r. N ih a y e t o n la n sıkıştırdı. B u n u n ü z e rin e E b û M ih cen b. Ha-
blb b. A m r b. U m e y r e s-S ek a fi şöyle d e d i :

*Düşmanlar bizim tarafımızdan korkutulur sonra Beniî Selime bizimle

savaşmaya özendi.
Ahdi ve haramlan bozarak M âük onlan bize getirdi.
Bizim konuk yerlerimize geldiler ve biz intikam sahihleri idik.»

Ganimeti taksim
R e s u lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) H u n e y n e s irle rin i H u-
n e y n h a lk m a g e ri v e rm e işini b itird iğ i z a m a n b in e ğ in e b in d i v e m il­
le t (sa h a b e le r) d e o n u n p e ş in e d ü ş tü le r . Ş öyle d iy o r la r d ı:
— Yö. R e sû la lla h , bize d e v e le rd e n ve k o y u n la rd a n g a n im e t ed i­
le n m a lla rım ız ı ta k s im et.

H a tta o n u b ir a ğ a c a s ığ ın m a y a z o rla d ıla r. C ü b b e si o n a takıldı.

O (A.S.M .) şöyle b u y u rd u :
— Ey in s a n la r b a n a c ü b b e m i v erin iz. V a lla h i ş a y e t sizin için
T ih a m e ’n in a ğ a ç l a n sa y ısın c a d e v e le r ve s ığ ırla r o lsa e lb e tte o n u si­
ze ta k s im e d e rd im . B en n e cim riy im n e k o rk a ğ ım n e d e y alan cıy ım .
B e n d en bö y le b ir şey g ö rem iy ece k sin iz.

S o n ra b ir d e v e n in y a n m a v ard ı, h ö r g ü c ü n d e n b ir a z y ü n a ld ı ve
o n u p a r m a k la n a r a s ın a k o y d u s o n r a y u k a n k ald ırd ı, v e şö y le d e d i :
 M ÜELLEFE-Î KULUB'A BA H ŞİŞ V E R İL M E Sİ 185

— E y in s a n la r, V a lla h i b e n im sizden a lm a n g a n im e tin iz d e n v e

şu y ü n p a r ç a s ın d a n a n c a k b e ş te b ir h issem v a rd ır. B eşte b ir d e size
g e ri v e rilm iştir. S o n ra s a h a b e le r in e :
«İpliği iğ n e y i v erin iz, ç ü n k ü h iy â n e t, ehli ü z e rin e â r o lu r, k ıy a ­
m e t g ü n ü n d e n â r ve a r la r ın e n çirk in i olacak tır.» d iy e b u y u rd u . B u ­
n u n ü z e rin e E n s a r ’d a n b ir a d a m kıl ip lik le rin d e n b ir d ü rü m g e tird i v e
şöyle d e d i :
— Y â R e sû la lla h b u d ü r ü m ipliği a ld ım ki o n u n la b e n im s ır ­
tı y a ğ ır o la n b ir b in e k d e v e m e e ğ e r a ltın d a n b ir k eç e y ap ay ım .
O d a şö y le d e d i :
— İşte o n d a n o la n b en im p ay ım şe n in d ir. E n s a ri a d a m :
— İş b u d e re c e y e v a n n c a b en im o n a ih tiy a c ım y o k tu r, dedi. S o n ­
r a o y ü n ü g a n im e tin için e a ttı.

S o n ra o n u e lin d en attı.
İbn-i H işa m d e d i :
Z eyd b. E şlem , b a b a s ın d a n n a k le n şöyle z ik r e t t i :
A kil b. Ebi T âlib H u n e y n g ü n ü n d e k a rıs ı F â tım a b in t-i Ş ey b e b.
R a b ia ’n ın y a n m a kılıcı k a n la b u la şm ış v a z iy e tte g ird i. K a n s ı o n a
şöyle d e d i :
— B en bild im ki sen m u h a k k a k sa v aşm ışsın . M ü şrik le rin g a n i­
m e tle rin d e n n e le r ele g e ç ird in ?
O cevaben:
— İşte şu iğneyi a l ki o n u n la e lb ise le rin i d ik e rsin , d ed i ve o n a
v erd i.

B u n u m ü te a k ip R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyh i ve S e lle m l’in ni-

■dacısım işitti ki o şöyle d i y o r :
«Kim b ir şey a lm ışsa o n u g e ri v ersin , h a t t a b ir ip lik ve iğ n e a l­
m ış o la n dahi.» B u n u n ü z e rin e A kil g e ri d ö n d ü v e k a r ı s ı n a :
« S enin iğ n e n gitti.» dedi. İğneyi aldı ve g a n im e tle rin içine a ttı.

M üellefe-i k u lu b 'a (1281 b a h ş iş v e rilm e si

İbn-i îs h a k şöyle d e d i :
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) k a lb le ri telif ed ilen
k im s e le re b a h ş iş verdi. B u n la r şe re f s a h ib i k iş ile r id iler. O n la rı ısm -

(126) İslama kalblerini çekmek için onlara yardım edilen gayrı müslim-
lerdir.
 18« S İR irr-t ÎBN-1 H tŞA M

d ın y o r ve o n la rın se b eb iy le o n la n n k a v im le rin i d e ısın d ırıy o rd u . E bû

S ü fy â n b. H a rb e y ü z d ev e verdi. O n u n oğlu M u â v iy e ’y e d e y ü z d e ­
v e v erd i. H â k im b. H iz â m ’a y ü z d e v e v erd i. H â ris b. H â ris b. Kele-
d e ’y e ki, b u Beni A b d u d d a r’ın k a rd e ş id ir, y ü z d ev e v erd i.

İb n -i H işa m şöy le d e d i :
O N u s a y r b. H â ris b. K elede d ir. V ey a H âris, o n u n b a ş k a b ir ism i
o lm a sı d a m ü m k ü n d ü r.

İbn-i ls h a k şöyle d e d i :
H â ris b. H iş a m 'a y ü z d ev e verdi. S ü h e y l b. Ö m e r'e y ü z d e v e v er-
di. H u v e y tib b. A b d u l-u zzâ b. Ebi K a y s 'a y ü z d ev e v e rd i. Alft b. C â ­
riy e e s -S a k a fi’ye, — ki bu, Beni Z ü h re ’n in h a tifid ir — y ü z d e v e v erd i.
U y ey n e b. H ısn b. H ü ze y fe b. B e d r'e y ü z d ev e v erd i. A k re ’ b. H âb is et-
T em im i’ye y ü z d e v e verdi. M âlik b. A vf e n -N a sri'y e y ü z d e v e v erd i.
S a f v a n b. Ü m e y y e ’ye y ü z d ev e v erd i. İşte b u n la r y ü z d e v e v erilen
k im se le rd ir.

K u re y ş'd e n b irta k ım a d a m la r a ise y ü z ü n a ş a ğ ıs ın d a v erd i. O n ­

la r d a n M a h re m e b. N evfel ez-Z ü h rl, U m e y r b. V e h b el-C u m eh l v e
H işâ m b. A m r B eni A m ir b. L u a y ’m k a rd e ş i v a rd ır. O n la r a n e v erd iğ i
a k lım d a k a lm a d ı. Y alnız ş u n u b iliy o ru m ki o n la ra v e rile n y ü z ü n a l­
tın d a d ır. S a id b. Y erb û b. A n k ese b. A m ir b. M a h z û m ’a ve S e h m i’ye
e lliş e r d e v e verdi.

İbn-i H işâ m d ed i k i : O n u n ism i A diyy b. K ay s’dır.

İbn-1 M ird â s'ın ald ığ ın ı a z g ö rm e si ve B e su lû lla h 'm

o n u rftzı etm e si

İbn-i ls h a k şöy le d e d i :
A b b â s b. M ird â s 'a b irk a ç d ev e v e rd i, o d a b u n a k ız d ı v e o n la n n
h a k k ın d a R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m l’e itâ b e tti. V e şö y ­
le d e d i :
 İBN-İ M İRD AS'IN ALDIĞ INI AZ G Ö R M E Sİ 187

* /’ r yağma idi ki unu ahit lavı üztıinde ovalık yerde hande yapmamla,
l'yum akta olan kavmimi uyandırmakla, insanlar uyudukları zaman
uyumadığını bir zamanda, trdarik etmiştim.
Böylecc benim yağma ettiğim, ganimet aldığım ve l'beyd'in
ganimet aldığı şeyler Uyeyne ile Ekra arasında taksim edildi.
Halbuki ben harpte kavmimden düşmanı dej eden bir kişiliğe
sâhibtim. Bana ne bir şey verildi ne de verilmedi.
Ancak birkaç küçük deve ki ancak anların dört ayaklarının
sayısınca bana verildi.
•Ye Hısn ne de Habis toplulukta şeyhimden (127) üstün olmazlardı.
Onlardan bir kişinin aşağısında değildim bu giin alçalan yükselmez.»

İb n -i H işam şöyle d e d i : B an a Y unus e n -N a h v i şöyle h a b e r v e r d i :

«AV Hısn ne Habis toplumda Mirdâs’tan iistiin olmazlardı.»

İb n -i İs h a k d e d i :
R e s u lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) d e şöyle d e d i :
O n a g id in iz ve o n u n lis a n ın ı b en d e n k esin iz . O n la r d a g ittile r ve
ra z ı o lu n c a y a k a d a r o n a v e rd ile r. R e su lû lla h d a b u n u k a s t etm işti.
İb n -i H işa m şöyle d e d i : İlim e h lin d e n b iri h a b e r v erd i k i :
A b b â s b. M irdâs, R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve Sellem ) 'e g el­
di. R e s u lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) d e o n a :

(127) Şeyhim den kasıt b abası M ird a s'tır.

188 8İRET-1 İBN-1 H ÎŞAM

• " */•> ' "*' vl i ' ' ' ■ • - • M ' “T' " • Î-'V
* 1^3 Û5f ■!; ; » ' ¡jf

«Benim ganimetim ve Ubeyd’in ganimeti, Akra ile U yıyne arasında

taksim edilir oldu»

sö z ü n ü sö y le y en se n m isin ? dedi.
E b û B e k r e s -S ıd d ık :
«U yeyne ile A k re ara sın d a .» (128) dedi.
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) :
O ik isi b ird ir, dedi. E b û B e k r :
Ş e h â d e t e d e rim ki m u h a k k a k s e n A lla h ’ın şu do i i | i g ibisin, dedi.

9 a! \+3 •

•Biz ona şiiri öğretmedik ne de şiir söylemek ona yakışır.»

H uneyn ganim etlerinin bey’at edenlere tevzii

Ibn-i H işa m d ed i k i :
B a n a is n a d d a eh l-i ilim d en k e n d is in e is n a d d a itim a d ettiğ im
b ir k im se, İbn -i Ş ih â b ez -Z ü h ri’d en , o d a U b e y d u lla h b. A b d u lla h b.
U tb e ’d en , o d a İbn -i A b b â s ’d a n n a k le n h a b e r v e rd i k i İb n -i A b b âs
şöyle d e d i :
K u re y ş ’d e n ve b a ş k a la rın d a n b a z ı k im s e le r R e su lû lla h (Sallalla^-
h ü A ley h i ve S ellem ) ’e b e y a t e ttile r, o d a C i’r â n e g ü n ü n d e H u n e y n ’in
g a n im e tle rin d e n o n la r a verdi.

^ o n i Ü m ey y e b. A bd-i Ş em s’d e n : E b û S ü fy a n b. H a r b b. Ü m ey-

ye. T alik b. S ü fy a n b. Ü m ey y e ve H âlid b. Esid b. E b il-îs b. Ü m ey y e
v a rd ır.
B eni A b d u d d a r b. K u sa y y ’d a n : Ş eybe b. O sm â n b. Ebi T a lh a b.
A b d u l’u z z â b. O sm a n b. A b d u d d a r, E bu S e n â b il b. B a ’k e k e b. H â ris
b. U m eyle b. S e b b a k b. A bduddar,- İk rim e b. A m ir b. H a şim b. A bd-i
M e n a f b. A b d u d d a r.

(128) Uyeyne ile Akra’ arasında şiirdeki yerlerinin değiştirilmesi söz

ediliyor.
 CUEYL’E BA H ŞİŞ V ER İLM ESİ 189

B eni M a h z û m b. Y a k a z a ’d a n : Z ü h ey r b. Ebi Ü m ey y e b. M u ğ ire,

H a ris b. H işa m b. M u ğ ire, H alid b. H işa m b. M u ğ ire, H işam b. V elid
b. M u ğ ire, S ü fy a n b. A b d u l-E sed b. A b d u lla h b. A m e r b. M a h z u m ve
S â ib b. E bi S a ib b. A iz b. A b d u lla h b. Ö m e r b. M ah zû m .

B en i A d iy y b. K â b ’d e n : M u ti' b. E sved b. H â rise b N ad le ve E bu

C e h m b. H u ze y fe b. C a n im .

B eni C u m e h b. A m r’d a n t S a fv a n b. Ü m ey y e b. H alef ve U h ey h e

b. Ü m ey y e b. H a le f ve U m e y r b. V ehb b. H âlef.

B eni S e h m ’d e n : A diyy b. K ays b. H u zâfe.

B eni Amir b. L u a y ’d a n : H u v e y tib b. A b d u lu z z a b. Ebi K ay s b.
A b d -i V ü d d ve H işâ m b. A m r b. R ebîe b. H â ris b. H udeyyib.

K a b ile le rin d ışın d a n o l a n l a r d a n :

B eni B e k r b. A bd-i M e n â t b. K in â n e ’d e n : N ev fel b. M u âv iy e b.
U rv e b. S a h r b. R ezn b. Y a m e r b. N ü fâ se b. A diyy b. Dil.

B eni K a y s 'd a n o la n B enî Â m ir b. Ş a ş a a d a n so n ra B en! K ilâb

b. R eb ie b. Amir b. Ş a ş a a d a n : A lk am e b. U lâse b. A v f b. E h v as b.
C a fe r b. K ilâ b ve L ebid b. R a b ia b. M âlik b. C a fe r b. K ilâb.

B eni Amir b. R e b ie 'd e n : H âlid b. H evze b. R eb îe b. A m r b. Amir

b. R eb ie b. Âmir b. S a s a a ve H erm e le b. H evze b. R eb ie b A m r.

B en i N a s r b. M u â v iy e 'd e n : M âlik b. A vf b. S a id b. Y erb û .

B eni S ü le y m b. M a n s û r ’d a n : A b b âs b. M ird â s b. Ebi  m ir. Bu,
B eni H â r is b. B ü h se b, S ü le y m ’in k a rd e şid ir.

B eni G a ta f a n 'd a n o la n B eni F e z â r e ’d e n : U y e y n e b. H ısn b. H u ze y fe b

B ed r.
B en i T e m im 'd e n o la n B enî H a n z e le ’d e n : E k r a ’ b. H âb is b. tk a l.
B u B eni M ü c â şi’ b. D â r ü m ’d e n d ir.

R e su lû IIa h 'a , C u e y l’e b a h ş iş v e rilm e si s o ru ld u o d a

c e v a p verd i

lb n -i ts h a k şöyle d e d i : B a n a M ııh am m ed b. İb ra h im b. H â ris et-

T ey m i ş u h a b e r i v e r d i :
R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem l ’in a s h a b ın d a n b iri o n a
şöyle d e d i :
 190 SİRET-Î İBN -t HİŞAM

— Yâ R e sû la lla h , U yeyne b. H ıs n 'a ve E k ra ' b. H â b is’e y ü z e r d e ­

v e v erd in . C u ey l b. S ü râ k a el-D a m ri’yi ise b ıra k tın :
R e su lü llah (S a l)a lla h ü A leyhi ve S ellem ) d e şö y le d e d i :
— M u h a m m e d 'in n efsi k u d r e t e lin d e o la n Z ât a y e m in e d e rim ki,
C u eyl b. S ü râ k a , d ü n y a d o lu su U y ey n e b. H ısn ve E k râ b. H ab is g ib i­
le rd e n d a h a h a y ırlıd ır, f a k a t b en o ik isin i ısın d ırd ım k i m ü s lü m a n o l­
su n la r. C ueyl b. S ü r â k a ’yı ise is la m ın a ısm a rla d ım .

Z ü ’I-H uveysire e t-T e y m i'n in itira z ı

İbn-i İsh a k şöy le d e d i :

B a n a E bu U b ey d e b. M u h a m m e d b. A m m a r b. Y asir, A b d u lla h b.
H â ris b. N ev fel’in m e v lâsı E bul-K asım M ik se m 'd e n n a k le n b a n a h a ­
b e r v erd i k i : O şöyle d e d i :
Ben ve T elid b. K ilâb el-Leysi çık tık ve A b d u lla h b. A m r b. A s'a
geldik, o Beyti ta v a f ed iy o rd u , a y a k k a b ısın ı e lin e alm ıştı. Biz o n a d e ­
d ik k i :
— H u n e y n g ü n ü n d e T em im li a d a m R e su lü lla h (S a lla lla h ü A ley­
h i ve S ellem ) ile k o n u ş u r k e n h â z ır b u lu n d u n m u ? D edi k i :
— E v et Ben! T e m im d e n Ebi H u v e y sire n a m ın d a b ir a d a m geldi.
R e su lü lla h m ille te g a n im e t d a ğ ıtırk e n o n u n y a n ın d a d u r d u v e şöyle
d e d i:
— Ey M u h a m m e d , bu g ü n se n in y a p tığ ın şeyi g ö rd ü m .
R e su lü lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) de şö y le d e d i :
— E vet. N asıl g ö rd ü n ?
O d a şöyle d e d i :
— S en i a d â le tli görm ed im .
B u n u n ü z e rin e P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) gazab -
la n d ı s o n r a şöyle d e d i :
— Y azık sa n a ! A d â le t b e n d e o lm a z s a k im d e o lu r.

B u n u n ü z e rin e Ö m e r b. H a ttâ b şöyle d e d i :

— Y a R e sû la lla h o n u k a ti e d e y im m i? R e s û lu lla h :
— H ay ır, o n u b ıra k ç ü n k ü y a k ın d a o n u n için b ir şia = t a r a f t a r
to p lu lu ğ u o la ca k ; d in d e a ş ın g id e rle r. S o n ra o k u n y a y d a n çık tığ ı gibi
d in d e n ç ık a rla r. Ki o k u n u c u n a b a k ılır b ir şey b u lu n m a z . S o n ra o k u n
g ö v d esin e b a k ılır b ir şey b u lu n m a z . S o n ra o k u n k irişe g elen ta ra fı-
. n a b a k ılır b ir şe y b u lu n m a z en s o n u n d a o n u n k a n ve k a n n a geçtiğ i
g ö rü lü r.
 HA SSÂ N’IN EN SA R 'IN G A NİM ETLERİNDEN M AHRUM ... 191

ib n -i İs h â k d e d i : B ana, E b û C a fe r M u h a m m e d b. A li b. H ü sey in
E b û U b e y d e ’n in r iv a y e tin in a y n ın ı h a b e r v e rd i ve o n u n ism in i
Z u -H u v e y sire o la ra k z ik re tti.

ib n -i İs h a k d e d i : B a n a A b d u lla h b. Ebi N ecih, b a b a s ın d a n n a k ­

le n b u r iv a y e tin m islin i h a b e r v erd i.

H a ss â n 'ın , E n s â r ’m g a n im e tle rd e n m a h ru m
k a lm a la r ı h a k k ın d a k i şiiri

İb n -i H işâ m şöyle d e d i :
R e s u lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) K u re y ş ve A ra b k a b i­
le le ri iç in d e g a n im e tle ri d a ğ ıttığ ı ve E n s a r a b ir şe y v e rm e d iğ i z a m a n ,
H ass& n b. Sftbit b u h u s u s ta o n a ita p e d e re k şöyle d e d i :
192 S İ R E T İ İB N -İ H İŞ A M

y ii) \ y f iÇ ij İ^Jİ» U O jJ jJ^Î ^ İ J

¿ 1 ¿. 4 a -f>; i t e . '¿ i ;

'9*" a|

j i ^ U l J i j Ijlİ* L ı Ijji»- U j L r - U j G ıij L İ

«Hüzün ve kederler arttı ve gözün yaşı çoğalıp damlalar toplanıp

dökülerek aşağı iniyor.
Şemma'ya (129) üzülerek, zira Şemmâ çok etlidir, koltuk altları ince
zayıjcadır, Onda ne bir kir ne de bir zaj yoktur.
Şemmâ’yı bırak, zira onun sevgisi az oldu. Ve vâsıl olan bir kimsenin
visalinin en şerlisi, az sevgi olmaktır.
Resule git ve de k i : E y insanların saytldığı zaman müminler için
en hayırlı emin olan kimse,
Kendisi uzak olduğu halde ne sebeple Süleym öyle bir kavmin önünde
çağırılır ki onlar, sizi barındırdılar ve yardım ettiler.
Allah onlara, (birbir peşine kati edilen alevlenen şiddetlenen bir harb
olurken, hidâyetei dine yardımları sebebiyle) Ensar ismini verdi.
Onlar Allah yolunda koştular, musibetlere sabr ettiler ne korktular
ne de güç ve dar duruma geldiler.
Halbuki insanlar senin hakkında bize karşı toplanmışlardır, bizim için
başka bir şey olmayıp ancak kılıçlar ve mızrakların uçları
sığmak yeridir.
İnsanlarla kılıçla vuruşuruz, hiçbir kimseye acımayız ve sûrelerin
kendisiyle vahy olduğu şeyleri zâyi etmeyiz.
Harbin derinliklerine dalan kimseler, bizim meclisimizi nâhoş
karşılamazlar ve biz harbin ateşi yandığt zaman harbi yakar ve
onu alevlendiririz.
Nitekim Bedir’de ehl-i nifâkı, taleb ettikleri şeylere karşı, geri çevirdik
ve bizim hakkımızda zajer nâzil oluyordu.
Biz Uhud’dan dağın eteği gününde senin askerlerindik.
Bir sırada ki Muzar sevincinden veya tekebbüründen hiziblerini
toplamıştı.
Biz ne za’fa düştük ne korkaklık ettik ne de bizden, bir kayma
haberi verdiler, halbuki insanların hepsi kaymaktaydılar.»

(129) Şem m â b ir kad ın d ır.

 E N SA R ’IN GANİM ETLERDEN MAHRUM KALM ALARI 193

E n s â r ’ın m a h rû m k a lm a la n n d a n ö tü r ü h ü z ü n le n m e le ri
R e su lû lla h 'ın d a o n la n rftzı e tm e si

İb n -i H işâ m şöyle d e d i :
B a n a Z iy â d b. A b d u lla h İb n -i İs h a k 'ta n , O A sım b. Ö m e r b. K a-
tâ d e 'd e n O, M a h n iû d b. L eb ıd ’d en , O, E b ü S a id el-H u d ri’d e n n a k le n
şöyle h a b e r v e r d i :
R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) işte o b a h ş işle rd e n v e r ­
d iğ i şe y le ri ve A ra b k a b ile le rin e d a ğ ıttığ ın d a v e E n s â r a b ir şe y v e r ­
m e d iğ in d e , E n s â r 'd a n işte b u g u r u p iç le rin d e b ir b u r u k lu k h is s e ttile r,
h a t ta o n la r d a a d i sö z ler çoğaldı, öyle ki o n la r d a n b ir sözcü şö y le
d e d i:
— V a lla h i R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) k a v m in e
k a v u ş tu .

B öylece S â d b. U b â d e o n u n y a n ın a g ird i ve şöyle d e d i :

— Y& R e sû la lla h , şü p h e siz işte E n s â r ’d a n b u to p lu lu k s a n a k a r ­
şı iç le rin d e b ir ş e y le r h iss e tm e ğ e b a ş la d ıla r ki, ele g e ç ird iğ in b u g a ­
n im e t h a k k ın d a y a p tığ ın ı y a p tm . K av m in iç in d e ta k s im e ttin v e A r a b
k a b ile le ri iç in d e b ü y ü k b a h ş iş le r b a h ş e ttin . H a lb u k i E n s â r ’d a n işte
b u to p lu lu k iç in b ir şey verilm edi.

R e s u lû lla h b u y u r d u k i :
— E y S âd , se n n e d iy o rsu n ?
D edi k i :
— Y â R e sû lu lla h , b e n b a ş k a değil a n c a k k a v m im d e n b ir k işiy im .
D edi k i :
— O h a ld e işte b u a ğ ıld a k a v m in i b a n a topla.
B u n u n ü z e rin e S â d çık tı ve o a ğ ılın iç in d e E n s â r ’ı to p lad ı. S o n ­
r a m u h â c ir le rd e n b ir ta k ım a d a m la r g e ld ile r o d a o n la n b ıra k tı ve
o n la r g ird ile r, d iğ e r b ir ta k ım d a h a g eld i o n la n ise g e ri çev ird i. O n u n
iç in o n la r to p la n d ık la rın d a S â d R e su lû lla h ’a g itti ve şöyle d e d i :
— S e n in için E n sftrd a n işte b u to p lu lu k to p la n m ıştır.

B u n u n ü z e rin e R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) o n la ra

g eld i v e A lla h 'a h a m d e tti ve O ’n a la y ık o ld u ğ u şe y le s e n â etti, s o n ­
r a şöyle d e d i :

tbn-1 Hiçtim — C . : 4 - F . : 13
194 SİRET-1 İBN -Î H İŞA M

— Ey E n sâ r to p lu lu ğ u ; sizd en b a n a v a r a n d ed ik o d u n e d ir? B ir
h is k i on u b a n a k a rş ı içinizde d u y m a k ta s ın ız ? S izle r d a lâ le tte k iIe r
o ld u ğ u n u z h a ld e ben size g elm ed im m i, böytece A lla h sizi h id a y e te
e rd irm e d i m i, siz le r fa k ird in iz de A lla h sizi z e n g in e tm e d i m i, siz b ir­
b irin iz e k a rş ı d ü şm a n d ın ız d a A lla h siz in k a lb le rin iz i b irle ştirm e d i
mi! D ed iler k i :

— E v et ö yle oldu, A llah ve R e sû lü e n lu tu f k â r d ır ve en faz iletli

v e ih sa n lıd ır.

S o n ra şöyle d e d i :
■
— Ey E n s â r to p lu lu ğ u , b a n a c e v a p v e rm iy o r m u s u n u z ?
D ed iler k i :
— Y â R e su la lla h n e ile s a n a c e v a p v e re lim ? M in n e t ve fa z l A l­
la h ve R e su lü n e â id d ir.

S a lla lla h ü A leyhi ve S e 'le m şö y le d ed i :

•— A m m a v a lla h i şa y e t d ile se y d in iz şöyle d e rd in iz v e d o ğ ru söy­
lem iş o lu rd u n u z ve e lb e tte d o ğ r u la n ır d ın ız :

«Bize y a la n la n m ış o la ra k g eld in biz sen i ta s tık e ttik ve y a rd ım ­

sız te rk e d ilm iş o la ra k g eld in biz s a n a y a rd ım e ttik , k o v u lm u ş o la ra k
g e ld in biz sen i b a rın d ırd ık ve f a k ir yo k su l o la ra k g e ld in biz s a n a
b a h ş e ttik , b iz d e n b irim iz gibi kıldık.»

Ey E n s â r to p lu lu ğ u , d ü n y a d a n y u m u ş a k yeşil b ir b a k la (d ü n y a
g ü z e llik ve n im e tle ri) h a k k ın d a h is le re k ap ıld ın ız, k i o n u n la m üslü-
m a n o ls u n la r d iy e b ir k av m i ısın d ırd ım ü lfe t e ttird im . Sizi ise sizin is-
la m m ız a ısm a rla d ım . Ey E n s â r to p lu lu ğ u in s a n la rın , d a v a r la r la ve d e ­
v e le rle g itm e sin e k a rşılık sizin R e su lû lla h ile y o lc u lu ğ u n u z a d ö n m e ­
n iz e ra z ı o lm a z m ısınız? M u h a m m e d 'in n efsi y e d in d e o la n Z â t'a y e ­
m in e d e rim ki ş a y e t h ic re t o lm a sa y d ı e lb e tte E n s â r ’d a n b ir k işi o lu r­
d u m ve ş a y e t b ü tü n in s a n la r b ir y o la s ü lü k e ts e le r v e E n s â r d a a y rı
b ir y o la sü lü k e tseler, e lb e tte ki E n s â r m y o lu n a sü lü k ed e rd im . Ey
A lla h ’ım E n s â r ’a ve E n s â r'ın ç o c u k la rın a ve E n s â r'ın ın ço c u k la rın ın
ç o c u k la rın a r a h m e t et.

B u n u n ü z e rin e E n s â r ağ lad ı, öyle ki s a k a lla n ıslan d ı. D ed iler k i :

«Payım ız ve k ısm etim iz o la ra k R e su lü lla h ’a râzıyız.»
S o n ra R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) d ö n d ü o n la r d a
d ağ ılıp g ittile r.
 RESÛLULLAH’IN Cİ'RAN E’DEN U M RESİ 195

RESU LÛ LLA H'IN C İ’RÂ N E’DEN U M RESİ

A ttâ b b. E sîd 'in M ek k e ü z e rin e b ıra k ılm a s ı ve A tta b ’m

m ü s lü m a n la r a se k izin ci se n ed e h a c y a p tırm a sı
R e su lu lla h 'ın u m re y a p m a sı ve İbn-i E sid ’i
M ek k e ü z e rin e n a ib ta y in etm esi

lb n -i ts h a k şöyle d e d i :
S o n ra R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) C i'râ n e 'd e n u m ­
r e e tm e k ü z e re y o la çık tı ve g a n im e tin g eri k a la n la rın ın M err-i Z ah-
r â n ’m b ir b u c a ğ ın d a b ir m u h a fa z a lık ta tu tu lm a s ın ı em re tti. R e su ­
lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) u m re sin i b itird iğ i z a m a n M ed i­
n e ’y e d ö n m e k ü z e re ay rıld ı. A ttâ b b. E sid ’i M ek k e ü z e rin e k e n d isi­
n e v ekil ta y in etti. O n u n la b irlik te M uâz b. C eb el'i de m illete d in ­
le rin i ö ğ re tm e si ve K u r 'â n ’ı ta lim etm esi ü z e re h a le f b ırak tı. G a n i­
m e tin b a k iy e sin i a lm a k ü z e re R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e l­
lem ) 'e m ü r a c a a tla r başlad ı.

lb n -i H işâ m şöyle d e d i :
Z eyd b. Eşlem ’d en n a k le n b a n a h a b e r v erild i ki, o şöyle d e d i :
P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) A ttâ b b. E sid'i M ek k e
ü z e rin e â m il kıldığı z a m a n h e r b ir g ü n için b ir d irh e m le o n u n z ık -
la n d ırd ı (m a a ş b a ğ la d ı). O d a k a lk tı ve m ille te h ita b e d e re k şöyle
d e d i:
— E y in s a n la r A lla h b ir d irh e m d e n fa z la sın a im re n e n k im sen in
c iğ e rin i in c itsin . R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) h e r b ir
g ü n iç in b en i b ir d irh e m ile rız ık la n d ırm ıştır. O h a ld e b en im h iç b ir
k im sey e ih tiy a c ım y o k tu r.

U m re ’n in v ak ti

lb n -i İs h a k şöyle d e d i :
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )'in u m re si Z ilk a d e ’de
idi. R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) Z ik a 'd e 'n in k a la n ın d a
v ey a zül H icc e’de M e d in e’ye geldi.

Ib n -i H işâ m şöyle d e d i :
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) M ed in e'y e, E bû A m r
el-M ed en i’n in id d ia s ın a göre, z ilk a d e d e n g e ri k a la n altın c ı g eced e
geldi.
 196 8İRET-1 İBN-1 H İŞA M

İbn -i İs h a k d e d i :
iş te o se n e d e h a lk , A ra b la n n h a c e ttik le ri m in v a l ü z e re h a c y a p ­
tıla r. iş te o se n e d e A tta b b. E sid m ü s lü m a n la r a h a c y a p tırd ı. B u H.
S ek izin ci se n esirid e idi: T âif h alk ı, ş ir k ü z e re ve T â if’te R e su lû lla h
(S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m l’in Z ü lk â d e d e a y rıld ığ ı s ır a d a n d o k u ­
z u n c u se n e n in R a m a z a n a y ın a k a d a r ik a m e t e d ip k a ld ıla r.

KAB B. Z Ü H EY R ’İN T A I f T E N A Y R ILM A SIN D A N SO N R A K İ

D U RU M U

B u c e y r’in , k a r d e ş i K âb için k o rk m a s ı ve o n u n o n a n a s ih a ti

İte s u lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) T â if d e n a y rıld ığ ı y e r ­

d e n g eld iğ i z a m a n , B ü c ey r b. Z ü h e y r b. Ebi S ü lm â , k a rd e ş i K â b b.
Z ü h e y r’e, R e s u lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m l’in, k e n d is in i h ic ­
v e d e n ve o n a e z iy e t v e re n k im s e le rd e n b irta k ım a d a m la r ı M e k k e ’d e
'k a tle ttiğ in i ve K u re y ş ’in ş â irle r in d e n g e riy e k a la n İbn-i Z ib â râ v e H u-
b e y re b. Ebi V e h b ’in e t r a f a k a ç tık la rın ı h a b e r v e r e re k b ir m e k tû b
y azd ı. M e k tû b u n d a d e v a m la şöyle d i y o r d u :
«E ğer se n in k e n d in e b ir ih tiy a c ın v a r ise R e su lû lla h (S a lla lla h ü
A le y h i ve S ellem ) 'e u ç git, ç ü n k ü o n a te v b e e d e re k g e le n h iç b ir k im ­
se y i k a tle tm e z . E ğ e r se n b u n u y a p m a z s a n y e rd e n s ığ m a c a k b ir y e re
sığın.» K â b b. Z ü h e y r d e şöyle d e m iş ti:

fc j v .- i & mm ^

ISdl'S ıî-İ5 ji—& <Jp W Cftr*

Çİ ÂJZ Uj *Â i '4 Çİ \»’y ^ J1*-

0 : C'J j f t v ; jJ C zS\ ¿4

Benden Büceyr’e bir mektûb iletiniz ki, eğer senin

dediğim }eyle bir ihtiyacın yoksa, Eğer yapacak değilsen bize bildir.
Seni buna iten nedir?
B ir ahlâk üzeredir onun babasını bir gün olsun öyle görmedim.
Sen de o konuda bir baba bulamazsın.
Eğer sen dediğimi yapan falan değilsen, hiç de esef eden değilim.
 ZÜHEYR-İN T A İF ’DEN AYRILM ASINDAN SO N RA K İ DURUMU 197

N e de, eğer kayarsan kayman, zail olsun, diye dua eden de değilim.
Seni M e’mun (130) onunla kanarcasına bir bardakla suladt ki
M e’mun seni ondan birinci kere içirdi ve ikinci içirimi de içirdi.»

lb n -i H lşâ m şöyle d e d i :

« v 'î i r ,

d iy e r iv â y e t ed ilir.

« ü o îf »

sözü lb n -i İ s h a k ın g a y r ın d a n m e n k u ld ü r.
Ş iir ilm i e h lin d e n b iri b a n a b u şiiri şöyle r iv â y e t etti.

f c jj
- « .. f ^ •_ „ , , ,
I2j ^

13 : 0 - ji Cl Jfl» v ; wiJC ¿ 3 ' j i i ’i ¿ ¡i ju

" r- ' >(i v
t Kim benden Büceyr’e bir haber götürecektir: H a yf’de ( I J l) sana
dediğim şeyde senin için bir fayda yok mudur. f
M e’mun ile birlikte kana kana bir bardaktan içtin, M e’mun ondan
sana bir kere içirdi ve sana İkinciyi de içirdi.
Sen hidâyet sebeplerine muhâlejet ettin ve ona tâbi oldun.
Hangi şeye göre senin gayrın helakiyle helak oldun.
N e ile onu buldun.
Bir ahlâk üzere ki, ne bir anayı ne bir babayı onun üzerine bulmadın.
Onun üzerine olan bir kardeşine de erişmedin.
Eğer sen dediğimi yapmazsan esef eden falan değilim, ne de eğer
kayarsan, kayman zâil olsun, diyen de değilim.»

(130) M e’m un: Bununla Peygamber (Salallahü Aleyhi ve Sellem)’i kasd

eder. Kureyş onu onunla isimlendirirdi. Peygamberlikten önce ise Emin ile
isimlendirirlerdi.
(131) H a y f : Dağın alt yanıdır. Bununla M ina’nm hayf’ını kast eder.
198 SİR E T I IBN-I HİŞAM

V e b u risâ le y i B ü c ey r'e g ö n d erd i. M e k tû b B ü c e y r’e g eld iğ i z a ­

m a n R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l'd e n o n u g izlem ek h o ­
ş u n a g itm ed i ve o şiiri o n a o k u d u . B u n u n ü z e rin e R e su lû lla h (S a l­
la lla h ü A leyhi ve S ellem )

rMe'mun seni onunla suladı.»

sö z ü n ü işitin c e şöyle d e d i :
D o ğru söyledi. F a k a t o y a la n c ıd ır, b en M e m û n ’um . Ve

t v u iıy j& ı jju -ı

«Bir ahlâk üzeresin ki ne bir anayı ne bir babayı onun üzerine

bulmadın.»

sö zü n ü işitin c e d e :

—« Evet, ne anası ne de babası o ahlâk ihere değildi» dedi.

S o n ra B ü cey r K âb 'e şöyle s ö y le d i:

t / / 'İ ki çjâ jjİj d İ ç.L . ,{y

’f l J j ı > > Vj ^ G ll 0 . £ & ¿ ¿ ¡V .j. J i

’( • > ' * > ^ c»! * t> ' V y L / ¿ a

«Kim Kâb’e iletecektir ki, kınadığın şeyde bir bâtıl var mıdır.
Halbuki o yalnızca Allah’a muhkemce bağlayıcıdır, Uzzâ’ya ve
Lâl’a değil. Kurtulursun, kurtulur ve İslama girersen. (132)
Bir gün ki insanlardan hiçbir kurtulan olmaz ancak kalbi temiz
müslüman kimse kurtulur.

(132) Zürkaani İbn-i Enbaıiden naklen ilâve etti ki : Peygamber (Sal­

lallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle dedi : Sizden kim Kâb b. Züheyr’e rastlarsa onu
katletsin.
 KA'B’IN RESÛLULLAH'IN YANINA G E L İŞ İ 199

Züheyr’in dini hiçbir şey değildir, F.bn Sü/mâ'nın dini ise

bana haram kılınmıştır.»

îb n -i İs h a k şöyle d e d i :
K âb, K u re y ş ’in R e s u lû lla h 'a «M e'm un» d e d ik le ri için o n a o la ­
k ab ı ta k tı.

İbn-i H işa m 'ın riv a y e tin d e ise K u rey ş R e s û lu lla h ’a «Me’m ur» di-
y o rlarm ış.

K âb 'm , R e su lû lla h 'ın y a n m a gelişi ve o n u n K asîde-i L âm iyesi

İbn-i İsh a k şöyle d e d i :

M e k tû b K â b ’e v a rın c a , y e r o n a d a r geldi. K e n d isin d en k o rk tu .
K a b ile sin d e b u lu n a n d ü ş m a n la rın d a n b a z ıla rı o n u n h o ş u n a g itm e y e n
şe y le rle o n u k o r k u ttu la r. D ed iler k i : «Kâb ö ld ü rü le c e k tir» O h iç b ir
şe y d en b ir k u r tu lu ş ç a re si b u la m a y ın c a , için d e R e su lû lla h (S a lla lla-
h ü A leyhi ve S e lle m l’i öv en k a s id e sin i söyledi. V e o k a s id e d e k o r k u ­
s u n u ve d ü ş m a n la rın d a n o n u ju r n a l ed e n o n u n k ö tü lü ğ ü n ü iste y e n
v e o n a k o rk u tu c u şe y le r sö y ley en k im sele ri z ik r etti. S o n ra çık tı v e
ta M e d in e ’ye geldi. B a n a z ik r edildiği g i b i : C ü h e y n e 'd e n k e n d isiy le
a r a s ın d a ta n ış lık o ld u ğ u b ir a d a m ın y a n m a indi. O a d a m b u n u s a ­
b a h le y in e rk e n d e n R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in y a ­
n ın a s a b a h n a m a z ın ı kıldığı s ır a d a g ö tü rd ü . O d a R e su lû lla h (S a lla l­
la h ü A ley h i ve S ellem ) ile b irlik e t n a m a z kıldı. S o n ra o n a R e su lû l­
la h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )'i iş a re t e tti ve şöyle d e d i:

— İşte R esu lû llah ! k a lk o n a g it ve o n d a n e m a n dile.

B a n a z ik r edildi k i: R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m )’e

d o ğ ru k a lk ıp g itti, o n u n y a n m a o tu rd u , elin i o n u n elin e k o y d u . R e­
su lû lla h ( S a a la h ü A leyhi ve S ellem ) o n u ta n ım ıy o rd u . O şöyle d e d i :

— Y â R e sû la lla h K âb b. Z ü h e y r tev b e e d e re k ve m ü s lü m a n o la ­
r a k g e lm iş tir ki se n d e n e m â n dileye. O n u s a n a g e tirse m k a b û l ed e ce k
m isin ?

R e s u lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) d ed i k i :

— E vet.
D edi k i :
200 S İR E T -t İB N -t H Î8A M

— Y â R e sû la lla h , K âb b. Z ü h e y r b en im .
İb n -i ts h a k şöy le d e d i :
B a n a A sım b. Ö m e r b. K a tâ d e ş u h a b e r i v e rd i :
E n s â r ’d a n b ir a d a m y e rin d e n fırla d ı ve şöyle d e d i :
— Y â R e sû la lla h B eni A lla h d ü ş m a n ı ile b a ş b a ş a b ır a k d a o n u n
b o y n u n u v u ra y ım .

R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) ’de şöyle d e d i :

— S e n o n u b ıra k . Ç ü n k ü o te v b e e d e re k ve ü z e r in e b u lu n d u ğ u
şe y d e n a y r ıla r a k g elm iştir.

B u n u n ü z e rin e K âb. E n s â r ’d a n işte b u to p lu lu ğ a kızdı. Ki o n la r­

d a n o la n o a d a m o n u ö ld ü rm e y e k alk ışıy o rd u . M u h â c irle r ise o n u n
h a k k ın d a iy ilik te n b a ş k a b ir şey sö y le m e m iştiler. K âb, R e su lû lla h
(S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )'in y a n ın a g eld iğ i z a m a n şu k a s id e sin i
s ö y le d i:

İL'\ Ü'J*j '¿Z J s ^ çj Ç

İ s & L i ' j j \ (r)f c \\ ç ç i ; u S C u ;

J > Vj y \ j jıi »tj# ^ .«1 ilijk

İ * «»V* .1 ^ .11 j'

W 'v r '- • i - r r -r. - ..r r

ı M ^ u-H! v V ' ir îi* t f İ a ı 'c i 7 p j

je^jı o' j>y £.**> c jâ ____ ıp j a l iı ü

J tp i jî a -* - v O

j> y y i j ¿ jü ? ^ ¿ ^ j û > (0fA : a

i y i « u ı ¿ u ; '< r v ı

j — ¿ ıV yı C; y i;C Î v jır
 K Â ’B ’IN RESÛLULLAH'IN YANINA G E L İŞ İ 301

j,p tf L ju C ia û ic ; ı ; ^
» ,
J î—— I^İİ O Ü J İI ¿ Ü İ VI i& s ¿ X \ÎL l ü 'i

iv / K .j; a \ i# &
J * f f'& V ' 1 ^ *^ sli> ü j c ijiil « ¿u iJ i^ ,

J- -g^lı ö ' j£ ' c/-i*y İSI ¿ i ijL ^

‘ jlZı aûfcül

Js*“" y 1
& o» V 1»- J UaJû* ^¡5 ûj| .««

¿e t i - * ___ ¿ ® j ’ " S i ' i i j j f c i j A j ı i y

J>3 r o/^* î— «1»j<U

js û t *ı»y u£ \&î
v)— s>j*3 y'j»l> öM V ; <*Jjr Y /j3 l

Ç lu* o i L cS^

j—fvi '¿'¿Jjjij
Jî»^1 Crj İ* j j ¿¡^ lr -*— "V I Sy S*-j, 4'/ a

J»^6 ü */^ ’ v> r- J îJj * <i*-V ¡>3 o '^h . j * ciAit

3^2 yvi Cr/j 2 ^ 7 .

J -» tn n Jİ) £ S f J İ) ^ t d  v j '

ûT \S*J«a. *, J L Lj»

\jls(LL\lyjS^j,^>Qı[y/) fy i

JİT"\î2 j$ d j Ç-jlf- »!«••£ *Ju*î (J^y k lj i V

202 8İRET-1 lBN-1 H İŞAM

JjÜ * ô l * V —1 Ú ^jjŞ ¿¿¡İL j â»-I j>

¿» ı>»-^ ıS j»

Jy ü l ^ i - t_í' «¿t ¿M (*^yj »'y*' x —1

\ f, - - ., «V 4 '. V - . . ;^-
¿ U J İ d i^ H V 4.1 ¿ 1 5 ¿

j ^ ^ ’ó > 'jjSl ¿ ¿ j ' jfû lî V j ^

*Îa_»- 31 Cj<_ AiOC^JlUı^j^t

4İİ Jj-aJ J i t j i <ll J j *aj

Çj ó '/ ___^ 3*.^ lllLiıl ti-ill ±Hjl* îÇ»
» »; ^ 4 *ı «• -- •*•.» *'•( i *'A» ' i
Jı jĞ'ill j O^îS^^j w»âı ’^) »lijH J'yl* (jj»-tV
Jt® (5 jl 5*. fJ*L C¿. ^yl JlS
y ¿ >> û% j P 'j i x ^ ¿Á i y VI '¿ ‘j; ] p
(JjJl 4»İ ı^ıCi {gy t_) Aej\»^ I«
J y~ ~ * 3 >—jj-» . <^*[ ıjî*i 4İÎ^"İpi ı£-A-^ ,<_İy»-l

Î)îf V,3 O îf-^ J “? j ¿ j^'o^jVİ* !>.

jo i> ^ ¿ ' ó* £ í ^ > r ^ * i ‘u -
j¿ % '% $ û ï à '4 ÿ .v G> 5 / i l'il
y s } * ^ ¿ ¿ Sis '¿ t f e ^
J^" U ôùjjll/>)' ’¿ S~ ** y’*' ^ ^
jis ii -U

y ¿ \pL\ a ¿ j~ ; í # Jf y ) * £ * j
J.-3Ú Vj »un' Jkie Jlj^il^ lj

^ l^ v k jîjV jlj j X pr-r^ J'1*?' ¿íO *1

"'
 KÂ’B ’IN R ESÛ LU LLA H 'IN YANINA G E L İŞ İ 203

«Suad (133) uzak bir ayrılışla ayrıldı, kalbim bu yün yaralıdır.

Onun için dc zelildir uzak kaldığını hissetmiştir, esirlikten
kurtulamamış bağlanmıştır.
Suâd ayrılış sabahı intikal ettikleri zaman ancak sesi genizden gelen
küçük bir geyiktir, güz kapakları yumulmuş sürme çekilmiştir. (134)
Önünü çevirdiği zaman karnı zayıf koltuk altları ince, arkastnt
çevirdiği zaman kalça tarafları büyük ne kısalık ne uzunluğundan
şikâyet edilmez. (135)
Tebessüm ettiği zaman sulu ve parlak beyaz dişleri görünür sanki o
hamri bir ve iki kere içmiştir (136)
Zi Şebcm Deresinin saf ve kuzey riizgariyle soğutulmuş suyundan doydu.

(133) Suad : Bir kadının ismidir. Bir kavle göre de (nitekim Zürkaani’de
olduğu gibi) : O, onun karısı olan, amcasının kızıdır. Ondan ayrı ve uzak kal­
ması sebebiyle hususi olarak zikr etti. Çünkü o kendisi Peygamber (Sallallahü
Aleyhi ve Sellem)'den kaçınıştı.
ı Şunu kast eder ki : Onun mahbûbesi ondan ayrılmıştır ve onun kalbi has­
talık, zillet ve esaretin son haddine varmıştır. Öyle ki esaret bağından bir ay­
rılışı bulamamaktadır. Yine onun hapishanesinden de kurtulamamaktadır.
(134) Mahbûbesini ayrılış vaktinde sesi genizden gelen, göz kapağı yu­
mulan, sürme çekilen bu sıfatlarla nıevsuf bir geyiğe benzetti. Bunlar cemâl sı­
fatlarıdır.
(135) Kısalık şikâyet edilmez demek, gören kimsenin onu görmesi esna­
sında ondaki kısalıktan şikâyet etmez. Bununla şunu kast eder k i : İşte bu
mahbûbe her halde manzarası güzel olur. Öne döndüğü zaman karnı zayıf beli in­
ce, arkasını çevirdiği zaman kalçası büyük. Ye o uzunluk ile kısalık arasında
orta hallidir.
(136) Şair şıınu kast eder ki : Suâd tebessüm ettiği zaman sulu ve par­
lak dişler veya beyaz ve ince dişler görünür. Sanki onun ön dişleri, kokusunun
güzelliğinden dolayı ard arda içki içmiştir.
204 8İRET-1 İBN-Î H İŞAM

Rüzgâr çerçöpü ondan atar. Sabahleyin kendisinden yağmur yağdtğ*

bululun yağmurdan meydana gelen ve su üstünde yükselen
beyaz kabarcıklar ve köpükler ona geçer ve ona doldururlar. {137)
O ne kerim bir dost kadındır ki }ayet o vadinde doğru olsa veya
¡ayet nasihati kabul etse elbette ki dostluğun en tamamı ve
hallerin en kâmili olurdu (138)
Fakat o bir dost kadındır ki, onun etine ve kanına, ayrılık ve benzeri
gibi kerih şeye isabet etmek, yalan, vadinde durmamak karıçit (139)
Bu mahbûbe kadın, kendisiyle olduğu bir hal üzere devam etmez.
N itekim cinden sihirci ğul denilen bir kadın gibidir ki elbiseleri
içinde renkten renge girer halden hale değiçir. (140)
Jddia ettiği ahdi (141) ancak kalburların suyu tutması gibi tutar.
Onun temenni ettirdiği ve vad ettiği ¡eyler seni aldatmasın ki boç
ümidlere kapılmak ve rüyada görülen hayaller sapmaya sebeptir ve
zamanı zayi etmektir.
Urkub’un vadeleri o mahbube için bir mesel olmuçtur. Onun vadleri
ancak aslı jaslı olmayan batıl §eylerdir. (142)

(137) Şunu kast eder ki : rüzgarlar çerçöpü hamrin kendisine karıştığı

işte bu sudan izale ederler. O şekilde ki artık onda onu bulandıracak bir şey
kalmaz. Ve bu selgâhı beyaz kabarcık ve köpükler doldurmuştur. O kabarcık­
lar ki, sabahtan yağan bulutun yağmurundan neşet ederler.
(138) Şunu kast eder k i : Şayet o kadın va’dinde doğru olsa ve nasihati
kabul etse elbette dostluğun en tamamı ve hallerin, en kâmili üzere olurdu.
(139) K ast eder ki bu beyitte geçen işte bu ahlâk ile onun mahbûbesi
ittisaf etmiştir, o derece ki sanki onlar onun kanı ile karışmıştır.
(140) C u l: Onların iddialarınca cinnin sihirbaz kadınıdır. İddia ederler
ki ğul, sahralarda muhtelif renklerde görülür ve yoldan bir kenara alır ve onu
gören kimse ona tabi olur. Böylece yoldan sapar ve helak olur. Şunu murad
eder k i : Mahbûbe, üzerinde olduğu bir hal üzere devam etmez. Bilakis bir hal­
den bir hale değişir, böylece muhtelif renklere bürünür ve muhtelif suretlerde
görünür. Nitekim ğu’lun elbiseleri içinde birçok renklerle renklenmesi gibi.
(141) O mahbûbenin ahdini tutmasını, kalburların suyu tutmasına ben­
zetir. Bunu ahdi bozmakta, onu çözmekte ve ahde vefa etmemekte mübalağa
için yapar. Çünkü su sırf kalburların içine konulmakla dökülür.
(142) Urkub : Bir adamdır, Arablar nezdinde, sözünde durmamakla şöh­
ret bulmuştur. Bunun üzerine vadinde durmama hakkında onunla darbı mesel
verilmiştir.
 K Â 'B'IN R ESÛ LU LLA H 'IN YANINA G E L lŞ Î 205

O mahbûbenin sevgisinin yaklaşmasını umar ve. ümid ederim.

Zan etmiyorum ki bizim katımızdan senden bir bahşiş= vuslat
olsun. (143)
Süâd bir yerde akşamladı ki, oraya başkası vardıramaz anı 'ik iistün
asıllı hafif kuvvetli ve süratli koşan develer vardırabilirlcr.
Ona elbette başkası vardıramaz, ancak yorulma ve mcşakkata karşı
dört nala giden salabet/i develer vardırırlar. (144)
Kulağının çukurundan başlayarak çok ter akıtan her bir deveden ki,
onun himmeti, terlediği zaman kendisiyle doğruyu bulmak için
yola konulan alametlerin eskiyip değişikliğe uğradığı zaman,
çok gidip geldiğinden, meçhûl yolu bulmaktır. (145)
B ir mekânda tek kalan beyaz vahşi sığırın iki gözüyle kendilerinde
çok çakıllar bulunan salabetli katı mekânlar ve kabaca birikmiş
kum yığınları parladığı zaman yükselen yücelen yerlere atarsın (146)
Boyundaki gerdanlık yeri kalıncadır, ayaklan ise dolguncadır. (147)
Aşılanmaya hazırlanmış erkek deveye mensub dişi develerden
yaratılışça üstündür.

(143) Kast eder k i : Ben onun cefa ile, vaaadde durmamakla ve ahde
vefa etmemekle muttasif olmasiyle beraber onun sevgi ve dostluğundan umud
kesmem ve ona vasıl olmaktan ye’se düşmem, bilakis onun dostluğunu ve sev­
gisinin yaklaşacağını umar ve ümid ederim, der. Her ne kadar bunda bir uzak­
lık1olsa da.
(144) Kast eder k i : Onun mahbûbesi çok uzak bir yerde kalmıştır, onu,
ancak aşıtları iyi üstün süratli yürüyen kuvvetli develer ona kavuştururlar.
(145) Murad eder ki işte bu deve çok terler. Bu ise ancak şiddetli yürü­
mekle ve çalışmakla olur. Bir de o devenin özellikleri, gidiş yerleri belirsiz hale
gelmiş yolu bilmesidir. Çünkü o sefere çıkan ve sahralarda çok yürüyendir.
(146) Murad eder ki işte bu dişi devenin görmesinin keskinliği son derece
ileridir. Yolun eserlerinden = izlerinden gözlerden gaib olan,şeyi katı salâbetli
ve birikmiş kalın kum yığınlarında sıcağın şiddetli vaktinde beyaz vahşi öküzün
gözlerine benzeyen iki gözleriyle görür.
(147) Dişi deveyi boynunun şişmanlığı ile vasıflıyor. Bu onun başının
bütününün şişmanlığını gösteriyor. Ayaklarının da büyüklüğü ile vasıflıyor. Bu
ise onun yürümedeki kuvveti ve ağır yükü taşımaya gücünü gösteriyor. Bir de
o devenin başka develerin üzerine hilkatinin büyüklüğünde ve teşekkülünün
güzelliğinde üstünlüğünü vasf ediyor.
206 SİRK T İ İBN-İ HİŞAM

Boynu kalındır, yanayının elmacıkları büyüktür, şiddetlidir, develerin

erkeklerine benzeyen hilkati büyük, iki yanı geniş, boynu uzundur.
Onun derisi deniz kaplumbağasının cildindcndir. (148) Hayvanın
sağından ve, solundan belini kuşatan sinir ve etten güneşe karşı gelen
tarafında açlıktan cılız dan kurt onu zelil etmeğe çalışıyor fakat
tesir edemiyor.
Kuvvet ve salabette (149) dağdan çıkan bir kıta gibidir. Anast babası
anteast ve dayısı üstün asıllı develerdir. Sırtı ve boynu uzundur.
Hafiftir süratlidir.
Onun üzerinde kurdlar yürürler sonra ondan dümdüz (ISO)
yusyuvarlak alan göğsü ve pöç kısmı o kurdları düşürürler.
Süratında, dinçliğinde ve selabetinde vahşi eşeğe benzeyen bir dişi
devedir ki yanlarından et fışkırmıştır. Dirsekleri kaburgalarından
uzaktır. (150/a)
Sanki o deve gözlerini ve kesilme yeri olan boğazını kaybetmiştir.
Boylere sanki o devenin yüzünden iki gözlerine kadar olan yerleri
burnundan ve alt dişlerinin üzerinde bittiği iki çene kemiğinden
itibaren uzunea bir taş gibidir. ( 150/b)

(149) Dişi deveyi kuvvette ve salabette dağdan çıkan parçaya benzetti.

Develerden olan anası babası bakımından kerim asıllı olup nesebine, yakınla­
rının gayrı bir deve girmediğini kast eder. Sırtının ve boynunun uzun olması,
devenin kendisiyle medh edildiği sıfatlar cümlesindendir.
(148) Sağdan ve soldan sinir ve etten belini kuşatan şeyin güneşe karşı
gelen tarafını hassaten zikr etti. Çiinkü kurdun güneşte himmeti kavileşir, hare­
keti çoğalır ve kanı emmesi şiddetlenir. Kast eder ki : işte bu dişi devenin cildi
yumuşaklığın ve düzlüğün son haddindedir ki onda açlıktan cılız kalan kurd­
lar o devenin sağından ve solundan belinin iki yanından güneşe açık olan yer­
de tesir etmez.
(150) Şunu kast eder k i: işte bu dişi deve yumuşaklığından ve sırtının
düz olmasından ötürü onun üzerinde kıırd kalamaz.
(150/a) Murad eder ki : işte o dişi devenin dirsekleri, göğsün etrafında
bulunan kaburgalardan uzak kalmıştır. Böylece sıkışmaktan korunmuştur. Çün­
kü dirsekleri kaburgalarından uzaktır.

C150/b) Şunu murad eder ki : o devenin yüzü burnundan ve çenenin

sağlı sollu iki kemiğinden itibaren uzunca bir taşa benzer.
 K Â 'B ’IN RKSÛLULLAH'IN YANINA GELİŞİ 207

Yapraksız hurma dalının benzeri kıldan lifleri nlan kuyruğunu

bir memeye sürer ki sütün çıkış yerleri onu noksantatmaz. (150/c)
Kanbur burunlu, o deveye iyi bakmastm bilen kimseye, onun
kulaklarında zahir bir üstünlük vardır. Yanaklarında ise
yumuşaklık ve necabet vardır. (150/d)
M ızrak gibi kuru ve salabetli olan avuçtu hafif ayaklarının üzerine,
onu geçmiş olan develere kavuşmuş olduğu halde, süratle yürür ki,
o ayaklar az yere değer. ( I 50/e)
Tırnaklara bitişik buğday renkli süngüler gibi, sinirler veya ayağın
etleri, çakılları dağtntk vaziyette terkederler ki onları nallamak,
yüksek arazilerin üstlerinde onları taşlardan korumaz. (151)
Korumaya ihtiyaç vaki olmaz.
Deve sıcağın şiddetinden terlemiş ve serap küçük dağları kaplamış
olduğu halde sanki o devenin ayaklarının ha! değiştirmesinin ve
donüşününün sürati fiyle bir günde vaki olmaktadır ki o günde
kertenkele, güneşin hararetiyle yanmaktadır. Sanki onun güneşe
karşı gelen tarafı sıcak küle konulmuştur. (152)

(150/c) Murad eder ki : işte bu dişi deve kalınlıkta ve uzunlukta ve tü­

yü çok olmakta hurma ağacının dalı gibi olan kuyruğunu meme- üzerine gezdi­
rir, sütün çıkış yerleri o memeyi noksanlatmaz. Çünkü o deve sağılmaz. Bövie-
ce bu onun için yürümeğe karşı daha kavi olur.
(150/d) Murad eder ki : işte bu dişi deve burnu kamburdur iyi develeri
bilen kimse için onun kulaklarında güzel oldukları ve uzun oldukları için zahir
bir kerim üstünlük hemen zahir olur. Onun yanaklarında ise necabet ve yumu­
şaklık vardır.
(150/e) Murad eder ki : işte bu dişi deve ayaklariyle yürümekte süratli­
dir, yerden ayaklarını süratlice kaldırandır. Sanki o ayaklarını yere hiç dokun­
durmamış ancak yemini çözecek bir zaman kadar dokunrlurmuştur. Bu ise yü­
rümesinde süratli gitmenin en son haddidir.
(151) Şunu kast eder ki, işte bu dişi devenin ayaklarının sinirleri şid­
detlidir. Tıpkı esmer mızraklar gibi. Ve o devenin yere şiddetli basmasından
dolayı da çakılları dağınık vaziyette kılar. Avuçlarının salabetinden dolayı da
■¡avuçları yüksek arazilerin üstlerinde olan taşlardan koruyan nallamaya ihtiyaç
göstermez. Böylece ayakları ne yalın olur ne de incelir.
(152) Murad eder k i: Küçük dağlar, kendisinde kertenkelelerin güneşle
yandıkları bir günde serab ile kaplanır. Sanki işte o günde ters çevirilmesinde
ve dönmesinin süratinde işte o hayvandan güneşe açık kalan kısımları sıcak
kumda yapılmış bir ekmektir.
306 8ÎRET-1 ÎBN-1 H İŞAM

Çekirgelerin siyaha çalan yeşil renklileri hararetin şiddetinden

uçmaktan yorulmaları sebebiyle inmeyi kasd ettikleri için ayaklariyle
çakılları hareket ettirmeğe başladıkları halde, kavmin develerini
süren kimse kavm ine: (153) Kaylûle yapınız yani öğle vaktinin
sıcağından istirahata çekiliniz, dedi.
Sanki gündüzün güneş yükseldiği tam hararetli vakitte uzun boylu
orta yaşlı kadının kollarının hareketinin sürati gibidir ki o kadına
çocukları yaşamayan çokça çocuklarım yitiren kadınlar kalkıp
cevap verirler. (154)
İşte bu kadın ölüsü üzerine çok ağlayıcıdır. Kollarım sarkıtmıştır.
Böylcce onun elleri hareket ederken süratlidirler. Ölüm haberi
veren haberciler onun ilk çocuğunun ölümünü haber verdikleri
zaman onun için akıl kalmadı. O halde o kadın yorgunluk ve
meşakkati hissetmez. İşte bu dişi devenin durumu da yürümesinde
ne yorgunluk ne de meşakkat hissetmez.
İşte bu kadın, aklı gittiği için parmak uçlariyle gömleğini keser.
O halde onun gömleği göğsünün kemiklerinden çokça kesmekle
yarılmıştır. Deve işte bu kadına, onlardan her ikisinin de idraki
gitmiş olmakta benzer. Böylece karşılaştığı meşakkat ve şiddeti
hissetmez.
Müjsidler onun iki yanı etrafında koşarlar. Onların sözleri ise şudur:
E y Ebû Sülman’tn oğlu sen kati edilmekle tehdid edilmektesin.
(Çünkü Peygamber Sallallahü Aleyhi ve Sellem onun kanınt heder
etti.) (155)
Felâketli günlerde yardımlarını umduğum her dost şöyle d ed i:

(153) Bu beytte ve «sanki ile başlayan bundan sonraki beytte işte bu

dişi devenin ellerinin hareketinin süratini, uzunca orta halli yaşta olan bir kadı­
nın çocuğuna karşı hüznünün şiddetinden dolayı yüzüne şamar vurmakta el­
lerinin hareketinin süratine benzetiyor ki o kadına çocukları yaşamayan ka­
dınlar cevap veriyorlar, böylece o kadının fiili şiddetleniyor ve ağlama esnasın­
da ellerini ileri geri hareket ettirmesi kuvvetleniyor. Çünkü başka kadınların
hüznünü ve onların kendi yüzlerine şiddetli şamar vurmalarını görüyor.
(154) Yani öyle sıcaktır k i : Sürü çobanı dahi develerini istirahata çeker.
(155) Şiirin başından beri Suad ile kast ettiği deve ve kadından kastı
kendisidir. Şair. Kâb, deve ve kadın güzelliklerini gösterip kendini mazur gös-
mek istiyor.
 K A ’B 'IN RESÛLULLAH’IN YANINA G E L İŞ İ 209

Seni teselli edemem. Çünkü meşgulüm. Artık sen kendine çalış,

kendi işine bak. Çünkü ben sana bir fayda sağlayamam.
Ben de dedim k i : Benim yolumu bırakınız. Size hiç bir politikam
yoktur. Rahmanın takdir ettiği her şey yapılmış demektir.
Selâmette kalması ister uzasın ister kısalsın, her insan oğlu bir gün
üzerinde ölünün taşındığı na'şın üzerine biner. O hâlde helâk olduğum
zaman hiçbir kimse benim üzerime gülüp ölümüme sevinmesin.
Haber aldım ki, Resulıillah beni katil ile tekdid etmiştir.
H albuki Resuliillah’tan af umulur.
Biraz mühlet ver, içinde vaz ve nasihatlar ve hak ile batılın arasını
ayırma bulunan Kura’n’m nafilesini bahşeden Zât bununla senin
hidayetini ziyade etti. (156)
Beni birtakım jurnalrıların sözleriyle muaheze etme. Halbuki ben
günah işlemedim. Her ne kadar hakkımda yalan ve bühtanlar
çok oldu ise de. (157)
And olsun ki bir makamın huzurunda bulunmaktayım ki şayet benim
gördüğüm ve işittiğim şeyleri fil (158) orada bulunsa da işitse,
elbette titremeğe başlar. Meğer ki onun için Resûl'den Allah'ın izniyle
bir teminat olsun.
Nihâyet, dediği dedik olan intikamlar (159) sahibi olan Zâtın avucuna

(156) Senin hidayetini artırdı veya Allah seni, beni af etmeğe, bağışla­
maya hidayet etsin demektir. Buna Rİİre kendisi için dua eden olur. Nafile, zi­
yâde demektir. K ur’an’ı nafile diye isimlendirdi. Çiinkü O, peygamberlik üze­
rine ziyade bir bahşiştir.
(157) İşte bu bey t şefkat ve sözde lııtııf elde etmenin cıimlesindendir.
O halde nefi edatı olan «la» her ne kadar vazı hesabiyle nahiye ise de yani
olumsuz emir kipi ise de fakat ondan murad, niyaz ve yakarıştır. Benimle se­
nin aramıza ifsad, yalan ve bühtan ile giren söz götürüp getirenlerin sözleri se­
bebiyle kanıma girme, kamım ıııübâh görme, demektir.
(158) Fil ile şiirde tazim ve korkutmayı kast ediyor. Fil hay­
vanların cüsse ve durum bakımından en büyüğüdür. Ancak Allah’ın izniyle Re-
sûl'deıı eıııan alınırsa onunla onun korkusu sakin olur ve onunla nefsi sabit olur.
(159) İntikamlar sahibinden kasıt. Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve
Sellem)’dir. Çünkü o kâfirlerden intikam alırdı. Böylece onların hakkında şid­
detli ve katı durumda idi. Bu beyt ile. Mescidde yanına geldiği elini eline koy­
duğu ve kendisinden eman dilediği zamanki Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve
Sellem) ile beraber olan haline işaret ediyor.
İbn-i H işam — C. : 4 - F . : H
219 S İR E T İ İBN -l HİŞAM

sağ elimi koydum, münazaa ve münakaşa etmeksizin emrini

beklercesine duruyorum.
Vah bana kendi kendime konuştuğum bir şey vardır ki ondan
korkuyorum. O da şudur: Sen birtakım söylenen sözler sana nisbet
ediliyor ve sen bunu niçin yaptın diyene karşı sorumlusun
denilirse ne yapacağım.
Bir arslandan ki, yatağı ormandır. Bir vâdidc ki birbirine yakın
sık meşeliklerin bulunduğu yırtıcıların çokluğu ile meşhurdur
(Murad eder ki, Rcsulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) sık
meşeliklerdeki yatağında bulunan arslanlardan daha heybetlidir.)
Yavrularına av aramak üzere gündüzün evvelinde çıkar, tk i yavrusunu
et ile doyurur. O iki yavrunun geçimi insanların eliyle sağlanır.
Bu etler küçük parçalar halinde yere atılmıştır. (B u etlerin küçük
parçalar halinde toprağa atılmış olmasiylc vastjlamast çokluğundan
ve tok olmasından ötürü kaygılanmadığından dolayıdır.)
O arslan şecaat t a mukavim olan bir arslana saldırdığı zaman, onun için
şecaatta mukavim olan o arslanı bırakması başkaca helal olmaz,
ancak kırılmış ve yenik bir hale gelmesi müstesnadır. (Şecaatta
mukavim olanı zikr etmesinde şuna işaret vardır ki bu arslan
ne zayıfa ne korkağa saldırmaz, ancak şecaatta mukavim otanma
ve kuvvette müsavi olanına saldırır.)
Cev denilen mevziin veya geniş vadilerin veya gök ile yer arasının
yırtıcıları ondan uzak olur. Onun vadisinde erkek cemaatları
yürümez olur. (İşte bu arslanı kuvvet ile vasıflar. Öyle ki ondan
yırtıcı hayvanlar ve insanlar korkarlar).
Onun vadisinde şeeaatına güvenen şccatlı kişi eksik olmaz. Silah ve
eski elbiselerle kana boyanmış kimseler işle bu arslantn yemeğidir.
(Şunu murad eder k i : işte bu arslantn vadisinde hiçbir şccaatlı kimse
geçmez ki onu yiyip parça parça ettiği elbiselerini atmasın.
Başkasına değil ancak şeci kimseye, haristir, başkasına aldırış ve
iltifat etmez.)
M uhakkak Resiil cihetteki bir nurdur onunla hakka varılır. Kınından
çıkmış kılıçlarından Allah'ın bir Iftnd kılıcıdır (Arabın adeti,
etraflarındaki bir kavnti çağırmayı murad ettikleri zaman parıldayan
kılıcı kınından çıkartmak idi. Biiylece o kılıç parlar ve bunun
peşine anım parlaklığı ortaya çıkar. Böylcce ona gelirler onun
miriyle hidayete ererler yolu bulurlardı. Onun yol göstermesine emin
 K Â B IN RESÛLULLAH'IN YANINA G E L İŞ İ 211

olarak. İşte burada Resûlullah, o kılıca benzetmiştir. Hind ktltct

eskiden kılıçların en güzeli ve en iyisi idi. Allah’ın kılıçlarından
demek : Bir takım kılıçlardandır ki, Allah onları zafere ve intikam
almaya nail olmakla aziz kıldı.)
Kureyş'den bir cemaat içinde, müslüman oldukları zaman Mekke'nin
vadisinde onların bir sözcüsü, yer değiştiriniz ve intikal ediniz, dedi.
(Yani M ekke’den Medine’ye).
İntikal ettiler, ne zayıflar ne düşmanla karşılaşma esnasında kalkanları
olmayanlar ne kılıçları olmayanlar veya binmesini bilmeyenler olarak,
ne de silâhsızlar intikal etmediler.
Burun kemiği yüksek olan, şecaatti kişilerdir. Elbiseleri, harpte giysiler
Davud dokumak zırhlardandır. (Dâvud dokumahdır, diye vastflamatı
onun korumalı olmasına bir delildir.)
Parlak bir takım paslanmaz zırhlar, halkaları olan ve birletmeyen
birbirlerine girmiş) kamil muhkem yapık zırhlardır.
Eğer süngüleri bir kavine nail olursa çok sevinir olmazlar. Kendilerine
nail olunduğu zaman çok üzgün durumda değillerdir.
Beyaz erkek develerin yürüyüşü gibi yürürler. Siyah kısa adam,
emsalinden kaçtp ondan yüz çevirdiği zaman bir vuruş onları korur.
Vurma, başka yerlerine değil, ancak göğüslerine vâki olur.
Onlar için savaş alanlarından geri kalma yoktur.*

İbn-i H işa m d e d i : K âb M e d in e'd e R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i

ve S e lle m i’in y a n ın a g e lm e sin d e n s o n ra b u k a s id e y i sö y le d i:

t .
beyti,

beyti,

beyti,

beyti, « JİÜJI i j t
2X2 S İR K T İ İB N -t H İŞA M

■jÇa» <Sj»*
beyti,
« t 'j î J j t î Ûl >

beyti ve

*Î *

b e y ti İbn-i ts h a k ’m g a y rın d a n m e n k u ld ü r.

K â b 'ın Ens&r'ı m e d h e tm e siy le o n ia n n n z & la n n ı

ta le b e tm e s i

lbn-i Ishak d e d i: Asım b. Ömer b. Katâde şöyle d e d i:

Kdb,

* ¿jU l i jt- 'il t

«Siyah kısa adam emsalinden kaçıp ondan yiiz çevirdiği zaman...»

sö z ü n ü söylediği z a m a n , (ki a n c a k biz E n s â r to p lu lu ğ u n u m u r a d e d i­
y o rd u , ç ü n k ü b izim a rk a d a ş ım ız o n a y a p a c a ğ ın ı y ap m ıştı,) v e R esu-
lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in a s h â b ın d a n K u re y ş ’d e n o la n
m u h a c ir le ri ö zellik le m e d h e ttiğ i z a m a n . E n s â r o n a k a r ş ı g a z a b la n d ı-
la r. F a k a t m ü s lü m a n o ld u k ta n s o n r a E n s â r ’ı m e d h e d e r v e
o n la rın R e s u lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) ile b irlik te ç e k tik ­
le ri b e lâ y ı ve Y e m e n ’d ek i y e rle rin i z ik r e d e re k şöyle d e d i :

y * -* ^ ty «İ j / ^ * x " Cr*

jCİ-MÎ jÇ tl — jjÇ ’ 0 'j*' 'y j j

jL û ¡¿M il « J J I O * »
 KA'B’IN RESÛLULLAH’IN YANINA G E L İŞ İ 213

jliO l y l^a* jUa j»A K ili

{f j\ y»yJ)İ\ ^ ^Ji)\LÂi lJm*ı tZZj î ^ \f j3
jG lV i j i u l i £ ¿ 2 ,* j^ ji i j p 4 ) f s ı;

y j £— ^ y - f f . ı- ^ o >A> ^ LU ' J s *

lijö ¿ İl jf r j ')

« fe O iJ jÛ I ¿ ¡y L l '¡ r İ f f ^ y r li[ Jr y

jViüll jp Uj —».i* *j». ^ ¿>IİX^ y J 'ı|

*Ustün hayat sürmek kimin hoşuna giderse, Ensâr’m salihlerinden

bir cemaat içinde yaşastn.
Onlar büyükten büyüğe üstün vâsıf ve ahlâka vâris oldular,
çünkü hayırlılar, ancak onlar, hayırlıların oğullarıdır.
Mızrağı kollarla zorlatanlar olarak. Tıpkı kısa olmayan Hind
kılıçlarının aksesuarı gibidir. Göçmeleri yorulmuş olmayarak köz
gibi kızartılmış gözlerle bakar olarak.
Boğaz boğaza gelindiği ve hamleler yapıldığı bir günde ölüm için
canlarını peygamberlerine satanlar olarak,
insanları, Meşref’e mensub kılıçlarla ve titreyen süngülerle
dinlerinden def edenler olarak.
Kâfirlerin kanlarından bulaşan şeylerden temizlenirler ve onu
kendileri için bir ibadet ameli gibi itikad ederler.
Alışkanlık haline getirdiler, tıpkı arslanh bir.yerde avlanmayı ve
saldırmayı alışkanlık haline getiren kalın boyunlu arslanlar gibi.
Kendini onlardan korumak için yerleştiğin zaman, dag keçisinin
korunma yerlerinde sabahladın.
Bedr gününde Ali’ye (yani Ali b. Mes’ud b. Mâzin el-Ğassani’ye)
bir darbe vurdukları zaman onun vak’asma Nizâr’m
hepsi toplandılar. <
Şâyet onların hakkında kavimlerin hepsi benim bildiğim şeyi bilselerdi
benimle mücâdele eden kimseler elbette beni tastik ederlerdi.
214 SİR E T -İ İBN -t HİŞAM

Bir kavimdir ki, yıldızlar döküldükleri ve onların düşmeleri esnasında

yağmur yağmadığı zaman anlar gece gelip yanlarına konuk olarak
inen kimseleri ziya/ellendirip doyuran bir kavimdir.
Gassan'dan bir yerin temelinden yarılmasında kazan âlete, kazılar
meşakkat ve yorgunluk verir.»

lb n -i H işam d ed i k i :
D e n ilir : R e su lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) K âb, d a h a ev ­
vel o n u n h a k k ın d a , o u z u n k asid ey i o k u d u ğ u z a m a n o n a şöyle d e d i :
K eşke E n s â r'ı d a h a y ır ile a n sa y d ın , ç ü n k ü o n la r b u n a eh ild irler.
P e y g a m b e rin a r z u s u ü z e rin e K âb işte bu b ey itle ri söyledi. Bu beyt-
le r o n u n b ir k a s id e sin d e g eç m e k ted ir.

lb n -i H işâm şöyle d e d i : B an a Ali b. Zeyd b. C ü d ’â n 'd a n n a k le n

z ik r edildi ki o şe y le d e d i :
K âb b. Z ü h e y r «B anet Suadı» k asid esin i, R e su lû llah (S a lla lla h ü
A leyhi ve S e lle m )'e m escidde ik en söyledi.

TEBÜK GAZV ESİ

(H. D o k u zu n cu sen e R eceb ay ın d a)

R e su lû llah 'ın , T e b ü k ’e h a z ırla n m a la rı için
m illete e m re tm e si

E bû M u h a m m e d A bdul-m elik b. H işâm bize h a b e r v erd i k i : Zi-

y a d b. A b d u lla h el-B ekkâi M u h a m m e d b. İsh ak el-M u tta lib i’d en n a k ­
len şöyle d e d i :

S o n ra R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) Zil-H icce ile R e­

ceb a y la n a r a s ın d a M e d in e'd e ik a m e t etti. S o n ra R u m la rla s a v a ş için
sa h a b e le rin e h a z ırla n ın ız d iye e m r etti. (Z ühri, Y ezid b. R u m ân , A b­
d u lla h b. Ebi B ekr, A sım b. Ö m e r b. K a tâ d e ve o n la rd a n b a ş k a a lim ­
le rim iz bize d u r u m u z ik r e ttile r. H er b iri T ebûk g azv esi h a k k ın d a ,
O g az v e d e n k e n d isin e u la şa n ı h a b e r verdi. B irinin h a b e r v erm e d iğ in i
d iğ e rle ri h a b e r verdi.)

R e su lu llah (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) a s h a b ın a R ûm sav aşı

iç in h a z ırla n m a y ı e m r etti. Bu olay, m illetin sıık n tıd a ve sıcağ ın şid ­
d e tin d e ve k ıtlık z a m a n ın d a idi. M e y v a la r o lg u n la ştığ ı ve m illetin
 CED'İN SAVAŞA KATILMAMASI 215

b a h ç e le rin g ö lg e le rin d e k a lm a y ı a rz u la d ık la rı ve için d e b u lu n d u k la ­

rı h a ld e n h o ş n u t o lm a d ık la rı b ir z a m a n d a idi. R e su lû lla h (S a lla lla h ü
A ley h i ve S ellem ) g az v ey e ç ık tığ ın d a çoğu z a m a n g itm e k isted iğ i y e ­
ri g izlerd i. B a şk a b ir y e re g ittiğ in i söylerdi. F a k a t T eb û k g a z v e s in ­
d e a ç ık ç a n e re y e g id eceğ in i söyledi. Ç ü n k ü y o lu n u z a k lığ ın d a n ve
z a m a n ın şid d e tin d e n ve k a s d e ttiğ i d ü ş m a n ın ç o k lu ğ u n d a n ö tü r ü o
g az v ey i m illete b e y â n e tti ki o n u n için h a z ırlık la rın ı y a p s ın la r. T eç­
h iz a tla rın ı h a z ırla m a la rın ı söyledi ve R u m u (B izans'ı) k a s t ettiğ in i
o n la ra h a b e r verdi.

C ed ’in s a v a ş a k a tılm a y ıp g e ri d u r m a s ı ve
o n u n h a k k ın d a n â z il o la n â y e t

R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve Sellem ) b ir g ü n b u sa v a ş için

c ih a z la n ırk e n C ed b. K a y s’a (ki Beni S elim e’d en b irisid ir) şöyle d e d i :
— Ey Ced, b u se n e Beni E sfer ile (R um ile) k ılıçla v u ru ş m a k is­
tem ez m isin ?
O d a şöyle d e d i :
— Y â R e su la lla h b a n a izin versen beni fitn e y e d ü ş ü rm e s e n o l­
m a z m ı? V a lla h i k av m im b ilir ki k a d ın la r a b e n d e n d a h a m e ftu n b ir
a d a m y o k tu r ve b en k o rk a rım ki e ğ e r Beni E sfe r'in k a d ın la rın ı g ö ­
r ü rs e m s a b r edem em .
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) d e o n d a n y ü z çev ird i
ve » S a n a izin verdim .» dedi. B u n u n ü z e rin e C ed d b. K ays h a k k ın d a
şu â y e t i k e rim e n âz il old u :

¿ 15 IjL Ji AcuJljV l T i Jo -i» * J y t y

« O n la rd a n — B a n a izin v er, b eni fitn e y e d ü ş ü rm e — , d iy e n i v a r ­

dır. B ilm iş o lu n u z ki s fitn e y e d ü şm ü ş le rd ir. V e c e h e n n e m e lb e tte k i
k â firle ri kuşatıcıdır.»

Y an i e ğ e r a n c a k Beni E sfe r’in k a d ın la rın d a n g elen fitn e d e n k o r ­

k u y o rd u ise — ki böyle b ir şey y o k tu r — için e d ü ş tü ğ ü fitn e b u n d a n
d a h a b ü y ü k tü r . Bu fitn e R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’d e n
g e ri k a lm a k la d ır ve n e fsi a r z u s u sebebiyle k e n d isin d e n y ü z ç e v ir­
m e sid ir. A lla h T e â la m e â le n şöyle b u y u r m a k t a d ır : « C eh en n em o n u n
ark a sın d a d ır.»
216 S tR E T Î İBN-1 H İŞAM

B ekleyip h a r p te n g e ri d u r a n la rın h a k k ın d a n â z il o la n â y e tle r

M ü n â fık la rd a n b ir k a v m in f e r d le ri b irb irle rin e şöyle d e d i le r :

S ıc a k ta s a v a ş a y ıkm ayınız.
C ih â d d a n k a ç ın d ık la rı ve h a k t a şe k k e d ü ş tü k le r i v e R e su lû lla h
(S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m l’e y a la n h a b e r v e rd ik le ri iç in b ö y le d e ­
d ile r. B u n u n ü z e r in e A llah T e b â re k e ve T a lâ lâ o n la rın h a k k ın d a şu
ftyetirti in d i r d i :

'yf'j '*> & p # y <> ı J \/Jû V \jt;)

« » > i' j t İ T IJ z â j * J J

«D ediler k i t S ıc a k ta yola çık m ay ın ız, de k i : C e h e n n e m 'in a te şi

d a h a sıc a k tır. K eşke b u n u a n la s a la rd ı. O h â ld e a z g ü ls ü n le r, çok a ğ ­
la sın la r. Bu o n ia n n y a p tık la rı se b eb iy le o n la ra b ir cezadır.»

S ü v ey lim 'in ev in in y a k ılm a sı ve D a h h â k 'ın

b u h u s u s ta k i şiiri
tbn-i H işâm şöyle d e d i :
B a n a itim a d a ş a y a n kişiler, k e n d ile rin e M u h a m m e d b. T a lh a b.
A b d u r r a h m a n ’d a n n a k le n o n a d a ts h a k b. İb ra h im b. A b d u lla h b.
H ftrise’d e n n a k le n , o n a d a o n u n b a b a s ın d a n n a k le n o n a d a o n u n d e ­
d e s in d e n n a k le n o n u n şöyle d e d iğ in i h a b e r v e r d il e r :
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’e şu h a b e r g eld i k i:
M ü n a fık la rd a n b ir g u r u p y a h û d i S ü v e y lim ’in e v in d e to p la n ıy o rla r.
O n u n ev i C â su m d e n e n b ir m e v k id e' idi. M illeti R e su lû lla h (S a lla l­
la h ü A leyhi ve S e lle m l’den, T eb û k g a z v e sin e g itm e k te n g e ri ç e v ir­
m e k istiy o rla rd ı. B u n u n ü z e rin e P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve
S ellem ) T a lh a b. U b e y d u lla h ı, a s h â b ın d a n b irta k ım k işile rle b irlik ­
te g ö n d e rd i ve o n a S ü v ey lim 'in evini, o n la rın ü z e rle rin e y a k ıp y ık ­
m a la rın ı e m r e tti. T a lh a d a b u n u y ap tı. D a h h â k b. H a life ev in a r k a ­
sın d a n a tla d ı ve a y a ğ ı kırıldı. O n u n a r k a d a ş la rı d a a tla d ıla r, k u r tu l­
d u la r. B u n u n ü z e rin e D a h h â k bu h u s u s ta şöyle d e d i :

JjjTl & \y Ç. -U.il. X w>•&'

¿ J i & V p c
 RESÛLULLAH'IN ORDUYA NAFAKA VERM EĞE TEŞV İK İ 217

«Allâfı'm Beytine and olsun ki, az kaldı ki A/it ha mined'in ateşi ile
Dalıhak ve İbn-i Vbeyrik yanıyordu.
Siileym'in küçük evinin üstiinc yükselmiş iken kırılmış bir vaziyette
ayağımın ve dirseğimin üzerine düşmüştüm.
Sizin üzerinize Allah’ın selâmet ve bereketi olsun, bunım benzerine
bir daha gclıniyeıeğim. Korkuyorum. Ateş kim i kuşatırsa yanar.»

R e su lû lla h 'ın o rd u y a n a f a k a v erm e ğ e te şv ik i ve

O sm a n 'ın b u h u s u s ta k i d u r u m u

İbn-i ls h a k d e d i :
S o n ra R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) ç ık m a y a çalıştı.
M illete to p a rla n m a y ı ve h a z ırla n m a y ı e m r etti. Z en g in k işileri A llah
y o lu n d a n a f a k a ve se fe re g ö tü re c e k le ri y ü k le ri v e rm e y e te şv ik etti.
B u n u n ü z e rin e ze n g in k im s e le rd e n b ir ta k ım a d a m la r y ü k le ri v e rd i­
le r ve e c rin i C en âb -ı H a k d a n b elk ed iler. O sm a n b. A ffa n b u h u s u s ­
ta b ü y ü k b ir n a f a k a in fa k e tti ki. şim d iy e k a d a r o n u n m islin i h iç ­
b ir k im se in fa k etm em işti.

İbn-i H işâ m d edi k i : B a n a k e n d isin e itim a d e ttiğ im b irisi şu h a ­

b e ri v e r d i :
O sm a n b. A ffan T eb û k g a z v e sin d e d a r d u r u m d a o la n o rd u y a b in
d in â r in f a k etti. R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) d e şöyle
dedi. «Ey A llah 'ım , O s m a n ’d a n ra z ı ol. ç ü n k ü b e n o n d a n razıyım .»

A ğ la y a n la rın d u ru m u

İb n -i ls h a k şöyle d e d i :
S o n ra m ü s lü m a n la rd a n b irta k ım a d a m la r a ğ la y a r a k R e su lû lla h
(S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) in y a n ın a g eld ile r. O n la r E n s â r'd a n ve
o n la rd a n b a ş k a Beni A m r b in A v f’te n o lu p c e m ia n y ed i k işi i d i l e r :
S âlim b. U m e y r ve U lbe b. Z eyd v ard ı. (Bu U lbe, B eni H â ris e ’n in k a r ­
d eşid ir) Ve E bu L eylâ A b d u rr a h m a n b. K âb (Bu, Benî M âzin b. N ec-
c â r'm k a rd e şid ir.) V e A m r b. H u m â m b. C e m û h (Bu Beni S elim e’n in
k a rd e ş id ir.) ve A b d u lla h b. M u ğ a ffe l el-M üzeni. (B azıları d e r le r k i :
B ilakis o, A b d u lla h b. A m r el-M ü z en i'd ir) ve H erem i b. A b d u l­
lah . (Bu B eni V a a k ıf’ın k a rd e ş id ir.) ve Irb a z b. S â riy e el-F ez ârı...
B u n la r R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) d e n k e n d ile rin i b in ­
218 S İR K T İ İBN-I HİŞAM

d irec eğ i ve se fe rd e y ü k le rin i y ü k le y e c e k le ri h a y v a n istiy o rlard ı. İh ­

tiy a ç için d ey d iler. O d a şöyle d e d i :
— Size ü z e rin e b in d ire ceğ im b ir şey b u la m ıy o ru m . B u n u n ü z e ­
r in e o n la r in f a k ed ilec ek şeyi b u la m a m a k ta n ö tü rü ü z ü le re k gözle­
ri y a ş la r a k ıtır o ld u ğ u h a ld e g eri d ö n d ü le r.

İbn-i İsh a k d e d i :
B a n a şu h a b e r geldi ki lb n -i Y âm in b. U m ey r b. K âb en -N ad ri,
E b u L eylâ A b d u rr a h m a n b. K âb ve A b d u lla h b. M u ğ a ffe l'e rastlad ı;
o n la r ağ lıy o rlard ı.

Sizi a ğ la ta n n e d ir? dedi. O n la r d e d ile r ki, R e su lû llah (S a lla lla h ü

A leyhi ve S e lle m l’e geldik ki bizi b in d irsin , f a k a t y a n ın d a bizi ü z e ­
r in e b in d ire ceğ i b ir şey b u la m ad ık . Bizde de o n u n la b irlik te ç ık m a ­
y a k en d isiy le ta k v iy e gö receğ im iz b ir şey y o k tu r. B u n u n ü z e rin e o
o n la r a ü z e rin d e su ta ş m a n b ir e rk e k d ev e verdi. O n la r, ç ık m a y a h a ­
z ırla n ın c a , o n la ra b ir m ik d a r h u r m a d a verdi. Böylece o n la r Resu-
lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) ile b irlik te yola çık tıla r.

M a z u rla rın d u ru m u

lb n -i İsh a k şöyle d e d i :
B e d ev ilerd en m a z u r o la n la r o n a g e ld ile r ve o n d a n ö z ü r d iled iler.
A lla h T a â lâ o n la rın ö z ü rle rin i k a b u l etm edi. B a n a z ik r edildi ki
o n la r Beni C ıf a r ’d a n b irta k ım k işile rd ir.

İ m a n la rın d a b ir şü b h e o lm a d ığ ı h a ld e , d eğ işik se b ep le rle

g eri k a la n la r

S o n ra R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )'in se fe re ç ık m a ­

sı p ek işti. O, ç ık m a y a azm etti. K a lb le rin d e b ir şü p h e o lm ad ığ ı h a l­
d e b az ıla rı g e ri k a lm a k isted iler. V e g itm ed iler. O n la rd a n b az ıla rı
ş u n la r d ır : K âb b. M âlik b. Ebi K âb. Bu Beni S elim e’n in k a rd e şid ir.
M ü râ re b. Rebi. Bu, Beni A m r b. A v f'ın k a rd e şid ir. H ilâl b. Ü m eyye.
Bu, B eni V a a k ıf'ın k a rd e şid ir. E bû H ay sem e. Bu, Beni S âlim b. A vf'ın
k a rd e şid ir. B u n la r d o ğ ru k işile r olu p isla m la rın d a n ittih a m ed ilm e z­
lerdi.
 ALİ B. EBİ TALİB İN DURUMU 219

R e su lû lla h 'm çık m ası ve M edine ü z e rin e âm il (vali!

tâ y in etm esi

R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) çık tığ ı z a m a n a s k e rin i

S e n iy y e tü ’l-V eda (160) ü z e rin d e n y ü rü ttü .

lbn-i Hişâm dedi k i :

Medine üzerine Muhammed b. Mesleme el-Ensâri’yi âmil tayin
etti.
Abdul-Aziz b. Muhammed ed-Derâverdi, babasından naklen şöy­
le zikr e t t i :
Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) Medine üzerine Tebûk’e
doğru çıkışında, Sibâ' b. Urfuta'yı âmil kıldı.

M ü n â fık la rın g eri k a lıp h a rb e iş tira k etm em ele ri

tb n -i ls h a k şöyle d e d i :
A b d u lla h b. U beyy, a y rı b ir ta r a f ta n k e n d isiy le b irlik te a s k e rin i
o n d a n a lt y a n a bir y erd e n Z ü b â b 'a (161) d o ğ ru y ü r ü ttü . D en ilir k ir
O n u n a s k e rle ri İslâm a s k e rle rin d e n az d eğildi R e su lû lla h (S a lla lla ­
h ü A leyhi ve S ellem ) y ü r ü d ü ğ ü z a m a n A b d u lla h b. Ü beyy, m ü n a ­
f ık la rd a n , şü p h e e r b a b ın d a n a y r ıla n la rla b irlik te o n d a n ay rılıp g e ­
ri kaldı.

Ali b. Ebi T â lib 'in d u ru m u

R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve Sellem ) Ali b. Ebi T alib i (Rıd-

v a n u lla h i a le y h i), a ile le rin e b a k m a k için g eri b ıra k tı ve o n a o n la ­
rın için d e k a lm a s ın ı e m r etti. B u n u n ü z e rin e m ü n a fık la r bu k o n u d a
y a la n h a b e r le r u y d u rd u la r. D ed iler k i : A n c a k o n u a ğ ır g ö rd ü ğ ü n ­
d en ve k o rk tu ğ u n d a n g eri b ırak tı. M ü n a fık la r b u n u sö y le d ik le ri
z a m a n Ali b. Ebi T alib (R ıd v a n u lla h i aley h i) sila h ın ı aldı, çıktı. R e­
su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )'e C ü r f ’de (162) in m iş ik e n
v a rd ı ve şöyle d e d i :

(160) Seniyyelül-Veda : Medine'ye yükseklen hakan bir tepedir. M ek­

ke'ye gitmek isteyenler oradan geçerler.
(161) Zihab veya Zühal) : Medine'de hir dağdır.
(162) t ' ü r f : M e d i n e ' d e n ü ç mi l f i l e de h i r m e v k i d i r .
220 SİRET-1 İBN İ H İŞA M

— Y â N eb iy y e lla h , m ü n â fık la r id d ia e ttile r ki, se n a n c a k b en i

a ğ ır b u ld u ğ u n d a n ve k o r k m a n d a n d o la y ı g e ri b ıra k tın .

O d a şöyle d e d i :
— Y a la n sö y le m işler. B en se n i a r k a m d a b ıra k tığ ım şe y le r için
g e ri b ıra k tım . G e ri dön, a ile m in ve â ile n için d e k al. E y Ali, H â r û n 'u n
M u s â ’y a k a r d e ş o ld u ğ u g ibi b a n a k a r d e ş o lm a k iste m e z m isin . F a ­
k a t b e n d e n s o n r a b ir n eb i d a h a g elm ey e ce k tir.

B u n u n ü z e rin e Ali M e d in e’ye g e ri dö n d ü . R e su lû lla h (S allalla-

h ü A leyhi ve S ellem ) se fe rin e d e v a m etti.

İbn-i İsh a k d e d i :
B a n a M u h a m m e d b. T a lh a b. Y ezid b. R ü k â n e , İ b ra h im b. S ad
b. Ebi V a k k a s ’d a n , o d a b a b a sı S a d ’d e n n a k le n o n u n , R e su lû lla h
(S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) in A li’ye b u sözü sö y le d iğ in i işittim ,
d ed iğ in i h a b e r v erd i.

E bû H a y se m e 'n ln d u ru m u

lb n i İsh a k d e d i :
S o n ra Ali M e d in e ’ye g e ri d ö n d ü . R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i
ve S ellem ) se fe rin e d e v a m etti. E bû H ay sem e, R e su lû lla h (S a lla lla ­
h ü A leyhi ve S ellem ) ile b irk a ç g ü n y ü r ü d ü k te n s o n r a sıc a k h a r a r e t ­
li b ir g ü n d e a ile s in e ğ e ri dö n d ü . İki k a n s m ı b a h ç e s in d e ik i g ö lg elik
iç in d e b u ld u . O ik is in d e n h e r b iri g ö lg eliğ in i d ö şem iş v e o n u n için
o r a d a su s o ğ u tm u ş ve y em ek h a z ırla m ıştı. B u s ta n ’a g ird iğ i z a m a n
g ö lg eliğ in k ap ısı ö n ü n d e dikildi ve ik i k a r ıs ın a b a k tı v e o n la rın k e n ­
d isi için y a p tık la rın ı g ö rü n c e şöyle d e d i :
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) g ü n e ş te r ü z g â r d a ve
s ıc a k ta o lsun, E bû H ay se m e ise s e rin b ir gölgede o ls u n v e y em eğ i d e
h a z ırla n m ış ve d a im o la n m a lın ın için d e güzel k a rıs ıy la b irlik te o lsu n ,
b u in s a fa sığm az! S o n ra şöyle d e d i :
V a lla h i sizin ik in izd e n h iç b irin iz in gölgeliğ in i g ö rm e m , tâ k i R e­
s u lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )'e k a v u şa y ım . B a n a azık h a ­
zırlayınız. O n la r d a e m rin i y e rin e g e tird ile r. S o n ra b in e k e rk e k d e ­
v esi geldi ve o n u n la y o la çıktı. R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S el­
le m ) ’i a r a m a y a çıktı, n ih â y e t o n a, T e b û k ’e in d iğ i z a m a n k a v u ş tu .
U m e y r b. V e h b el-C um ehi de y o ld a E bû H a y se m e 'y e k a v u ş m u ştu .
 EBÛ HAYSEM E'NİN DURUMU 221

O d a R e s u lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’i a n y o rd u . İkisi b ir ­

b irin e a r k a d a ş o ld u la r ve T e b û k ’e y a k la ş tık la rı z a m a n E bu H ay sem e,
U m e y r b. V e h b 'e şöyle d e d i :
B e n im b ir g ü n a h ım v a rd ır, öyle ise b e n d e n g e ri k a lm a n d a ve
b e n R e s u lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m l’e v a r d ık ta n s o n ra o n a
g e lse n s e n in iç in d a h a iyi o lu r. O d a o n u n b u d ed iğ in i y ap tı. N ih â-
y e t R e s u lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m l’e, O T e b û k ’e in d iğ i b ir
s ır a d a y a k la ş tığ ı z a m a n m ille t şöyle dedi.

— İşte yol ü z e rin d e b in e k li b ir kişi g e lm e k te d ir.

R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) d e şöyle d e d i:
— E b û H ay se m e ola.
O n la r d a d e d ile r k i :
— Y â R e su la lla h o v a lla h i E bû H a y se m e 'd ir.
D ev esin i ç ö k tü rd ü ğ ü z a m a n ile rled i ve R e su lû lla h (S a lla lla h ü
A ley h i v e S e lle m l’e se lâ m v erd i. R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e
S ellem ) d e o n a şöyle d e d i :
— E y E b û H ay se m e h e la k a y a k la ştın .
S o n ra R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’e olayı h a b e r
v erd i. R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) d e iy ilik le o n a sö y ­
led i v e o n u n için h a y ır ile d u a etti.
Ib n -i H işâ m şöyle d e d i :
E b û H a y se m e b u h u s u s ta b ir şiir söyledi O n u n ism i M âlik b.
K ay s’d ı r :

«İnsanları dinde nifak etmiş olarak gördüğüm zaman en iffetlisini ve

en iyisini yaptım.
Sağ elimle Muhammed’in iki eline beyât eltim ve bir günâh işlemedim
ve haram kılınmış şeye bürünmedim.
Boyalt kadtnt çadırında ve çok yüklü büsrü (yani çağlası) kızarıp
322 SİR E T -İ İBN-İ H İŞAM

karanp olgunlaşmaya yih tıılmuş hurma ağa( topluluklarını

tcrkcttim.
Münafık şok ettiği zaman, nefsim kendini dine teslim etti.»

P e y g a m b e r ve m ü s lü m a n la r H ic r’de

tbn-i İs h a k d e d i :
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) H ic r’e v a rd ığ ı z a m a n
o r a d a inm işti. S a h a b e le r o ra n ın k u y u s u n d a n su a ld ıla r. O ra d a n , y o ­
la d ü ş tü k le ri z a m a n R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) şöyle
d e d i:
« O ran ın s u y u n d a n b ir şey içm eyiniz. O n d a n n a m a z için a b d e st
d e alm ayınız. O s u d a n y ap tığ ın ız h a m u r l a n d a d e v e le re a la f ediniz.
O n d a n h iç b ir şeyi yem eyiniz. Bu gece sizden h iç b ir k im se b ir a r k a ­
d a ş y a n m a a lm a d a n çıkm asın.» O n la r R e su lû lla h (S a lla lla h ü
A leyhi ve S e lle m )’in k e n d ile rin e e m r ettiğ i şeyi y a p tıla r. A n ca k Beni
S â id e ’d e n iki a d a m b u n u y a p m a d ıla r. O n la rd a n b iri b ir h â c e ti için
çıktı. D iğeri d e b ir d ev esin i a r a m a y a çıktı. H âceti için ç ık a n a g e lin ­
ce o gid iş y o lu ü z e rin d e sıkıştı. D evesini a r a m a y a ç ık a n a g elin ce r ü z ­
g â r o n u sü rü k le d i ve o nu T ay 'ın iki d a ğ ın a a ttı. R e su lû lla h (S a lla l­
la h ü A leyhi ve S ellem ) b u n u n h a b e rin i ald ı ve şöyle d e d i :
— S izd e n b ir k im s e n in a rk a d a ş s ız d ışa rı çık m a s ın ı n e h y e tm e ­
m iş m iy d im ?
S o n ra R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) h a c e ti için çık­
tığ ı h a ld e sık ışa n k im se için d u a etti. O şifa b u ld u . T a y 'ın iki d a ğ ın a
d ü ş e n d iğ e rin e gelince, R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) M e­
d in e ’ye g eldiği z a m a n T ay o n u o n a h ed iy e ettiler.

B u iki a d a m d a n n a k le d ile n h a b e r, A b d u lla h b Ebî B e k r’d e n o n u n

d a A b b âs b. S eh l b. S ad es-S âid ı’d e n n a k l ed ilm iştir. B a n a A b d u lla h
b. Ebi B e k r h a b e r v e rd i k i : A b b âs o n a o iki a d a m ın ism in i z ik r e t­
m iştir. F a k a t o n a o n la rı k im sey e sö y lem e diye o n d a n te m in a t a lm ış­
tır. O n u n için A b d u lla h o n la n n isim le rin i b a n a z ik r e tm e k te n ç e ­
k in d i.
İbn-i H işâm d e d i :
B a n a Z ü h ri’d e n n a k le n şöyle h a b e r g e l d i:
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) H ic r’e (163) v ard ığ ın -

(163) Hicr, Salih peygamberin knvminiıı şehridir. İsyankârlıkla zulmet-

 RESÜLULLAH'IN DEVESİNİN KAYBOLMASI 223

d a elb ise sin i y ü z ü n e k a p a ttı ve b in e ğ in i acele s ü r d ü so n ra şöyle d e ­

di : Z u lm e d e n le rin e v le rin e a n c a k a ğ la y a ra k g irin iz. K o rk u n k i, o n la ­
r a is a b e t e d e n şeyin m isli siz le re isa b e t etm esin .

ib n -i İs h a k d e d i :
M illet k e n d ile rin d e su k a lm a y ın c a d u r u m la rın ı R e su lû llah (Sal-
la lla h ü A leyhi ve S ellem ) ’e şik â y e t e ttile r. R e su lû lla h (S a lla lla h ü
A leyhi ve S ellem ) de d u a e tti ve A llah S ü b h â n e h u ve T a â la b ir b u ­
lu t g ö n d erd i. B u lu tta n y a ğ m u r yağdı. M illet, s u y a k a n d ıla r ve s u ­
d a n ih tiy a ç la rım b in e k le rin e y ü k le d ile r.
İbn-i İsh a k dedi •
B a n a A sım b. Ö m er b. K atâ d e, M a h m u d b. L eb id 'd en o d a Beni
A b d u l-E şh el'd en olan b irta k ım a d a m la rd a n n a k le n dedi k i : M a h m û d ’a
şöyle d ed im :
— M illet kendi iç lerin d e k i n ifa k ı b iliy o rla r m ıydı?
D edi k i :
— E vet v a lla h i a d a m o n u k a rd e şin d e n b a b a s ın d a n a m c a sın d a n
ve a ş ire tin d e n ö ğ re n m e k s û re tiy le bilirdi ve b irb irin i te şv ik e d e rle rd i.

S o n ra M a h m û d şöyle d e d i ;
— B a n a k a v m im d e n b ir ta k ım a d a m la r, m ü n a fık la rd a n n ifa k la
m a r u f b ir a d a m ı h a b e r v e rd ile r ki R e su lû llah (S a lla lla h ü A leyhi
ve S ellem ) n e re y e g id e rse o d a o ra y a g id iy o rd u . H ic r'd e in s a n la rın
d u r u m la rın a d a ir o lan şe y ler o ld u ğ u ve R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley­
h i ve S ellem ) d u a sın ı y ap tığ ı z a m a n , A llah b ir b u lu t g ö n d e rd i ve b u ­
lu tta n y a ğ m u r indi. M illet s u y a k a n d ıla r. D ed iler k i o n u n (o m ü n a -
fıkın) y a n m a g ittik şöyle d iy o r d u k :
— Y azık sa n a , b u n d a n s o n r a d a h a ne kaldı! İn an m ıy o rsu n .
D edi k i :
« Y ü rü y e n b ir b u lu tta n b a ş k a b ir şey değildi.»

R e su lû llah 'ın d ev e sin in k a y b o lm a sı ve

İbn i L u sa y t'ın h a b e ri

İbn-i İs h a k dedi :
S o n ra R e su lû llah (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) y ü rü d ü . Y olda
b ir y e rd e d u rd u ve devesi k a y b o ld u . B u n u n ü z e rin e a s h a b ı o dev ey i

inişler. Başlarına yok edici bir fırtına gelmiştir. Onıın için oranın kavasını ve
suyunu sevmemiştir.
224 SİR E T 1 İBN İ HİŞAM

a r a m a y a ç ık tıla r. R e su lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in y a n ın ­

d a a s h a b ın d a n U m a re b. H azm a d ıy la b ir a d a m v a rd ı. A k a b e ’d e ve
B ed ir de b u lu n m u ş tu .A m r b. H azm o ğ u lla rın ın a m c a sı idi. O n u n t a ­
k ım ın d a K a y n u k a ’lı Zeyd b. L u sa y t v a rd ı. M ü n a fık idi.
(İbn-i H işa m d e d i: İbn-i L u say b d en ilir.)
İbn-i İs h a k d e d i :
— B a n a  sim b. Ö m er b. K a tâ d e , M a h m û d b. L eb id ’d en , o Beni
A b d u l-E şh el'd en o la n b irta k ım a d a m la r d a n n a k le n h a b e r v e rd i ki
o n la r şöyle d e d i l e r :
U m a re R e su lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’in y a n ın d a ik en
b u Zeyd b. L u say t, o n u n ta k ım ın d a :
« M u h am m ed p e y g a m b e r o ld u ğ u n u ve g ö k te n h a b e r v erd iğ in i
söylüyor. H a lb u k i d e v e sin in n e re d e o ld u ğ u n u bilm iyor« dedi.

R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) d e U m a re y a n ın d a ik en

o n a şöyle d e d i :
Biri d i y o r : « M uham m ed size k e n d isin in b ir p e y g a m b e r o ld u ğ u ­
n u h a b e r v e riy o r. Size g ö k ü n d u r u m u n u h a b e r v e rd iğ in i id d ia e d i­
y o r h a lb u k i d e v e sin in n e re d e o ld u ğ u n u bilm iyor.
V a lla h i ben, a n c a k A lla h ’ın b a n a b ild ird iğ in i b ilirim . A llah b a n a
o d ev e y i g ö ste rd i. O d ev e şu v a d id e d ir. Şöyle şö y le iki d a ğ a r a s ın ­
d a k i b ir y o ld a d ır.

— Y u la rı b ir a ğ a c a ta k ılm ıştır. G id in iz ve o n u b a n a g etirin iz.

O n la r d a g ittile r ve o n u g e tird ile r. U m â re b. H azm d a ta k ım ın a
d ö n d ü v e : «V allahi b ir a c a y ib şey ki R e su lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi
v e S ellem ) b ira z ö n ce b ir sö y le y ic in in sö z ü n ü b a n a a n la ttı. A llah,
o n a, b irin in şöy le şöyle d e d iğ in i h a b e r v erm işti. L u s a y t’ın d ed iğ in i
d ile g e tiriy o rd u . B u n u n ü z e rin e U m â r e ’n in ta k ım ın d a ve R e su lû llah
( S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’in y a n ın a g itm ey e n b ir a d a m şöyle
d e d i:
— V a lla h i o Z ey d ’d ir, sen b u r a y a g e lm ed e n ö n ce bu sözü o sö y ­
ledi.

B u n u n ü z e rin e U m â re Z ey d ’e d o ğ ru o n u n b o y n u n a d ü r te r b ir
v a z iy e tte y ö n eld i ve şöyle d iy o rd u :

— E y A lla h ’ın k u lla n b a n a b ak ın ız, ta k ım ım d a b ir m u sib e t v a r ­

m ış d a b en b ilm iy o rm u şu m . Ey A lla h d ü şm a n ı ta k ım ım d a n çık, a r ­
tık b u n d a n s o n r a b a n a a rk a d a ş lık etm e.
 EBÛ Z E R B ’lN DURUMU 225

E b û Z e rr'in d u ru m u

İb n -i Is h a k şöyle d e d i :
B iri d e r k i : «Zeyd b u n d a n so n ra te v b e etm iştir.» 'B iri d e şö y le
d e r : «O, h e lâ k o lu n c a y a k a d a r öyle m ü tte h e m kaldı.»

S o n ra R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi v e S ellem ) y ü rü m e ğ e d e ­

v a m e tti. B iri a y rılıp g e ri k a lm a y a b a şla y ın c a , s a h a b e le r :
— Y â R e sû la lla h , fa la n ay rılıp g e ri kaldı.
O d a şöyle d iy o rd u :
—- O n u b ırak ın ız, e ğ e r o n d a b ir h a y ır v a r ise y a k ın d a A lla h T a-
â la o n u size k a v u ş tu ru r , e ğ e r o n d a b a ş k a b ir şe y v a r ise A lla h sizi
o n d a n k u r ta r ıp r a h a ta k a v u ş tu rm u ş d em ek tir.

Ve n ih a y e t şöyle d e n i ld i:
— Y â R e sû la lla h , E bû Z e rr g e ri kaldı. O n u n dev esi o n u g ec ik tird i.
O d a c e v a b e n şöyle d e d i :
— O n u b ırak ın ız e ğ e r o n d a b ir h a y ır v a r ise A lla h o n u size k a ­
v u ş tu r a c a k tır ve e ğ e r b u n u n g a y rı v a r ise A lla h sizi o n d a n k u r ta r ­
m ıştır.

E b û Z er ise b in e k d e v e sin in ü z e rin d e kaldı. F azla g e c ik tiğ in i g ö ­

rü n c e e şy a sın ı aldı ve s ırtın a y ü k le d i s o n ra R e su lû lla h (S a lla lla h ü
A ley h i ve S ellem ) ’in izin e d ü ş tü R e su lû llah ise k o n u k la m a y e r le rin ­
d e n b irin d e k o n u k la m ıştt. M ü s lü m a n la rd a n b ir gözcü b a k tı ve şöyle
d e d i:
— Y â R e sû la lla h işte y o ld a b ir a d a m y a ln ız c a g elm ek ted ir.
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) d e :
« A lla h ’d a n u m a n m ki o, E bû Z e rr olsun», dedi. M illet o n a d ik ­
k a t e ttik le ri z a m a n şöyle d e d i le r :

— Y â R e sû la lla h v a lla h i o, E bû Z e r r ’dir.

R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) d e şöyle d e d i :
— A lla h E bû Z e rr’e r a h m e t etsin , y a ln ız y ü r ü r, y aln ız ö lecek ve
y aln ız d irile c e k tir.

İbn-i Is h a k şöyle d e d i :
B a n a B ü rey d e b. S ü fy a n el-Eslem i, M u h a m m e d b. K âb el-K ur-
z i’d en , o, A b d u lla h b. M e su d ’d a n n a k le n h a b e r v e rd i k i o şöyle d e d i :

İbn-l H işam — C . : 4 - F . : 15
226 8İR E T -İ İBN-1 H IŞA M

O sm an , E bû Z erri R e b eze'y e s ü r d ü ğ ü ve eceli o r a d a g eld iğ i z a m a n

k a rıs ın d a n ve o n u n b ir k ö le sin d e n b a ş k a k im se y a n ın d a y o k tu . O d a
o n la r a «Beni y ık a y ın ız ve k e fe n le y in iz so n ra b en i y o lu n o r ta s ı­
n a k o y u n u z, siz e r a s tla y a n ilk yolcu k a file sin e «Bu E b û Z e r’d ir. Re-
s u lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i-v e S e lle m l’in s a h a b isid ir, o n u n d e fn i için
b ize y a rd ım ediniz, deyiniz» d iy e v a s iy y e t etti. Ö ld ü ğ ü z a m a n o n la r
b u n u y a p tıla r s o n r a o n u y o lu n o r ta s ın a k o y d u la r ve A b d u lla h b.
M esud, U m re 'y e g e le n Ira k lı b ir to p lu lu k la b irlik te g eld i ve o n la r y o ­
lu n ü s tü n d e b ir c e n â z e ile k a rş ıla ş tıla r. Az k a lsın d e v e le r o n u ç iğ n e ­
y ecek lerd i. K öle o n la r a d o ğ ru g itti ve şöyle d e d i :
— Bu, E bû Z er d ir. R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m l'in
s a h ib e s id ir . O n u n d e fn edilm esi için bize y a rd ım ediniz.

D edi k i :
— A b d u lla h b. M esud a ğ la m a ğ a ve şöyle d em eğ e b a ş l a d ı : «Re­
su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) d o ğ ru söyledi y a ln ız b a ş m a
y ü r ü rs ü n , y a ln ız b a ş ın a ö lü rs ü n ve y a ln ız b a ş ın a h a ş r e d ilirsin dedi.»
S o n ra o ve a r k a d a ş la r ı b in e k le rin d e n in d ile r ve o n u ö r ttü le r so n ra
A b d u lla h b. M esu d o n u n h a d ise sin i ve R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley­
h i ve S ellem l ’in T e b û k 'e g id işin d e o n u n için sö y le d ik le rin i h a b e r verdi.

M ü n a fık la rın m ü s lü m a n la n y a rd ım sız b ır a k m a la rı ve

o n la rın h a k k ın d a n â z il o lan â y e t

İbn-i İsh a k şö y le dedi .-

M ü n a fık la rd a n b ir to p lu lu k v ard ı. O n la rd a n b iri V edie b. S â b it’-
tir. Bu, Beni A ra r b. A vf ın k a rd e şid ir. O n la rd a n b iri d e E şce’d e n bir
a d a m d ır. Bu, Beni S elim e’n in h a lifid ir. O n a M u h a şşin b. H u m ey y ir
d e n ilir — lbn-i H işam d e d i: M ahşi d e n i l i r — B u n la r R e su lû lla h (S a l­
la lla h ü A leyhi ve S e lle m l’e k a s t e d iy o rla rd ı. O ise T e b û k 'e d o ğ ru y ü ­
rü m e k te y d i. B irb irin e şöyle d e d ile r:
— Beni A sfe r'in kılıçla v u ru şm a s ın ı, a r a p la r ın b irb irle riy le s a ­
v a şm a sı g ibi mi z a n ed iy o rsu n u z ! V a lla h i sa n k i biz y a rın sizi ip le re
d izilip b a ğ la n a c a ğ ın ız ı g ö rü y o ru z .
B unu, m ü m in le re y a la n h a b e r y a y m a k ve o n la rı h e y e c a n la n d ır­
m a k ve o n la rı k o r k u tm a k için sö y lü y o rla rd ı. B u n u n ü z e rin e M u h a ş­
şin b. H u m e y y ir şöyle d e d i :
 RESÛLULLAH İL E YUHANNA ARASINDAKİ SULH 227

— V a lla h i b en bizd en h e r b ir a d a m a y ü z celde v u ru lm a sın ı is­

te rim de h a k k ım ız d a b u sö z ü n ü z d e n dolayı K u r’â n in m e sin d e n k u r ­
tu lalım .

B a n a g e le n h a b e r e göre, R e su lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e l­

lem ) A m m a r b. Y â sir’e şöyle d e d i:
— K av m e k av u ş, o n la r h e la k o ld u la r. V e o n la r a sö y le d ik le rin i
sor. E ğ er in k â r e d e rlerse; «Evet siz şöyle şöyle söylediniz», de.

A m m a r d a o n la ra g itti. O n la r a söyledi. O n la r d a R e su lû llah (S a l­

la lla h ü A leyhi ve S ellem ) e, ö z ü r d ile y erek g e ld ile r -R e s u lû lla h (S a l­
la lla h ü A ley h i ve S ellem ) d ev e sin in ü z e rin d e d u r u r k e n V edie b. S â-
b it k o n u ş tu ve o, o d e v e n in k o la n ın d a n tu ttu ğ u h a ld e şöyle d em eğ e
b a ş la d ı:
— Y â R e sû lâ lla h biz a n c a k eğ len ip o y n u y o rd u k .
B u n u n ü z e rin e A llah (A zze ve Celle) şu â y e tin i i n d ir d i:

«E ğer o n la r a so ra c a k o lu rs a n , «Biz a n d o lsu n k i eğ len ip o y n u y o r­

duk» diyecekler.»

M u h a şşin b. H u m e y y e r şöyle d e d i :
— Y â R e sû la lla h ism im ve b a b a m ın ism i b en i g eri b ırak tı.
Bu â y e tte a f ed ilen kişi M u h a şşin b. H u m e y y e r’d ir. B u n u n ü z e ­
rin e A b d u rr a h m a n ile isim le n d irild i. A llah T e â lâ 'd a n y e rin in b ilin ­
m ey ecek b ir şe k ild e şe h id o la ra k k a ti ed ilm e sin i istedi, Y em âm e g ü ­
n ü n d e k a ti edildi ve izi b u lu n m a d ı.

R e su lû llah ile Y u h a n n a a ra s ın d a k i su lh

R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) T e b û k ’e v a rd ığ ı z a m a n ,

o n a K u d u s 'ü n valisi Y u h a n n a b. R üûbe, geldi. R e su lû lla h (S a lla lla h ü
A leyhi ve S ellem ) ile su lh y a p tı ve o n a cizye verdi. C e rb â ve E zrü h
h alk ı d a geldi o n la r d a o n a cizyeyi verdiler. B u n u n ü z e rin e R e su lû l­
la h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) o n la ra b ir yazı (a n d la şm a ) yazdı.
Bu o n la rın y a n ın d a d ır..
228 StR E T -Î ÎBN -Î HİŞAM

R e su lû lla h ’ın Y u h a n n a ’y a yazısı

« R ah m an ve R a h im A lla h 'ın a d i y l e : Bu A lla h 'd a n v e A lla h 'ın

R e su lü p e y g a m b e r M u h a m m e d ’d e n Y u h a n n a b. R ü û b e, k a r a d a ve d e­
n iz d e E yle h a lk ı için b ir g ü v e n c e d ir. O n la ra A lla h 'ın a h d i ve P ey­
g a m b e r M u h a m m e d ’in a h d i v a rd ır. V e o n la rla b e r a b e r o la n Ş am
h a lk ı, Y em en h a lk ı ve B a h re y n h a lk ı için de b u a h d le r v a rd ır. O n ­
la r d a n k im b ir h â d is e ç ık a rırs a o n u n m a lı c a n ın ın a r a s ın a geçip o n u
k u r ta r m a z . V e o z a m a n m a lla n in s a n la r a h e lâ l o lu r. İçm ek isted ik ­
le ri h iç b ir su ve geçm ek iste d ik le ri h iç b ir yolu in s a n la rd a n y a s a k la -
m a y a c a k la rd ır.»

Ü k e y d ir’in e s ir ed ilm e si h a d ise si so n ra d a

m u s â la h a y a p m a sı

S o n ra R e su lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) H âlid b. V elid’i

ç a ğ ırd ı ve o n u D û m e ’n in Ü k e y d ir'in e g ö n d erd i. Bu, Ü k e y d ir b. Ab-
d u l-M elik 'd ir. K in d e 'd e n b ir a d a m d ır. O ra n ın ü z e rin e b ir 'm e li k idi.
N a s râ n i idi. R e su lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) H a lid 'i g ö n d e­
r ir k e n : H alid e : «O nu ö k ü z a v ın a çıkm ış o la ra k b u lu rsu n .» dedi.

H âlid çıktı n ih â y e t k a le sin d e n gözle g ö rü lec ek b ir m e sa fe d e d u r ­

du. A y ışığı o la n b ir y az gecesi idi. E v in in d a m ın d a idi. Y a n ın d a k a-
n s ı d a v a rd ı. Y a b a n i Ö k ü z le r b o y n u z la riy le k ö şk ü n k ap ısın ı d ü r tü ­
y o rla rd ı. K arısı o n a «Şim diye k a d a r b u n u n b e n z e rin i h iç g ö rd ü n m ü?»
dedi. O : «H ayır v a lla h i görm edim !» dedi. H a n ım ı: «Böyle av k a ç ı­
r ılır mı?» K o c a s ı: «Asla!» B u n u n ü z e rin e indi ve a tın ın h a z ır la n m a ­
sın ı em re tti. O n u n için a t e ğ e rle n d i ve o n u n ev h a lk ın d a n b ir to p ­
lu lu k ile b irlik te a tla r ın a b in d iler. O n la rın için d e b ir e rk e k k a rd e şi
d e v ard ı. O n a H a ss â n d en ilird i. O d a a tm a bindi. S ila h la riy le çık ­
tıla r. Ç ık tık la rı z a m a n R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )'in
a tlıla rı o n la n k a rşıla d ıla r. O n u y a k a la d ıla r ve k a rd e ş in i k a tle ttile r.
O n u n ü z e rin d e a ltın la işlem eli ip e k te n k a f ta n v ard ı. H âlid o n u ü z e ­
r in d e n so y d u ve o elbiseyi R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve Sellem ) 'e
(o n u o n u n y a n ın a g ö tü rm e d e n önce) gö n d erd i.
 M E D İN E ’YE G E R İ DÖNÜŞ 229

Ib n -i ts h a k d e d i :
B a n a A sım b. Ö m e r b. K atâ d e, E nes b. M â lik ’te n şöyle h a b e r verdi:
R e su iû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m l’e g etirild iğ i z a m a n ,
Ü k e y d ir’in e n ta ris in i g ö rd ü m . M ü slü m a n la r o n u elleriy le y o k lu y o r­
l a r v e h a y r e te d ü şü y o rla rd ı. R e su iû llah (S a lla lla h ü A leyhi v e Sel-
lem ) d e şöyle d e d i :
— B u n d a n h a y r e te m i d ü ş ü y o rsu n u z ? N efsim k u d r e t elin d e o la ­
n a k a s e m e d e rim ki c e n n e tte S âd b. M u â z ’ın m e n d ille ri b u n d a n d a h a
g ü ze ld ir.
İbn -i ls h a k d e d i :
S o n ra H âlid, Ü k e y d ir’i R e su iû llah (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m l’e
g etird i. R e su iû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) o n u n k a n ın ı k o r u ­
d u ve cizy e k a rşılığ ın d a o n u n la su lh laştı. S o n ra o n u n y o lu n u s e rb e s t
b ıra k tı o d a k ö y ü n e d ö n d ü . T a y 'd a n k e n d isin e B u c e y r b. B ü c ere d e ­
n ile n b ir a d a m R e su iû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )'in H â lid ’e
s ö y le d iğ i: «Sen o n u y a k ın d a ö k ü z a v la rk e n b u lu rsu n » sö z ü n ü v e iş ­
te o g ec e d e ö k ü z le rin o n u e v in d e n ç ık a rtın c a y a k a d a r y a p tık la rı şey ­
le ri z ik re d e re k R e su iû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in sö z ü n ü
ta s tik için şöyle d e d i :

«Sığırları sevk eden ne yücedir. Ben gördüm ki Allah her hidâyetcinin

hidâyet edenidir.
Kim Tebuk'un sahibinden meylediyor idiyse biz cihâd ile
etnr olunmuşuzdur.»

M ed in e’ye g e ri d ö n ü ş

R e su iû lla h (S a lla lla h ü A leyhi vo S ellem ) T e b û k 'd a on k ü s û r g e ­

ce k ad ı. D a h a fa z la k a lm a d ı. S o n ra M ed in e’ye d ö n e re k o ra d a n a y n ld ı.

V adi-i M ü ş a k k a k ve o n u n s u y u n u n h âd isesi

Y olda k a y a la rd a n d a m la y a n b ir su sızıntısı v ard ı. Bir, iki v e y a ü ç

b in ic in in su ih tiy a c ın a y etm ezd i. K en d isin e V âdi-i M ü şa k k a k d e n i­
le n b ir v a d id e idi. R e su iû lla h (S a lla lla h ü A leyhi v e S ellem ) şöyle
d e d i:
230 S İR K T İ İBN -İ H İŞAM

B izden k im ö n ce b u vâd iy e g id e rse biz o n a v a rın c a y a k a d a r o n ­

d a n su alm asın .

M ü n a fık la rd a n b ir to p lu lu k o n a ö n ce g ittile r v e v â d in in için d e

b u lu n a n su y u a ld ıla r. R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) g el­
d iğ i ve s u y u n b a ş ın d a d u r d u ğ u z a m a n o r a d a k im sey i g ö rm ed i. D e­
d i k i:
— Bu s u y a b iz d en önce kim g elm iş?
O n a d en ild i k i :
— Y â R e sû la lla h f a la n ve fa la n .
R e s u lû lla h :
•Ben o n u n y a n m a v a rın c a y a k a d a r o n d a n su a lm a la rın ı n e h y et-
m em işm iydim !» dedi.

S o n ra o n la ra la n e t ve bed d u a e tti. S o n ra in d i ve elin i su sızan k a ­

y a n ın a ltm a ko y d u . E linden A lla h 'ın , a k m a sın ı d ile d iğ i m ik d a r su a k ­
m a y a başlad ı. S o n ra su y u o r a d a n a k ıttı ve o ray ı eliy le m e sh e tti y an i
elin i o ra y a sü rd ü . A llah'ın, d u a e tm e s in i diled iğ i k a d a r d u a e tti ve
k a y a d a b ir y a rılm a oldu (o ra d a o la n ın riv a y e tin e g ö re) y ıld ırım la r­
d a n işitile n b ir ses gibi sesi v ard ı. M illet iç tile r ve su ih tiy a ç la rın ı o n ­
d a n k a rşıla d ıla r. R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) d e şöyle
d e d i:
— E ğ er y a ş a rs a n ız veya siz d en y a ş a y a n la r o lu rs a işte b u vad iy i
ö n ü n d e ve a r d ın d a yem yeşil (b e re k e tli) b ir y e r o la ra k g ö recek sin iz.

Z ül-B icâd ey n 'in v e fa tı ve R e sû lu lla h 'ın o n u n

d e fn işlerin i y e rin e g etirm esi

D edi k i : B a n a M u h a m m e d b. İb ra h im b. H a ris et-T ey m i h a b e r

v e rd i k i : A b d u lla h b. M esûd riv a y e t e d ip şöyle d iy o r d u :
Ben R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) ile b irlik te T eb û k
g a z v esin d e ik e n b ir gece b ird e n k a lk tım . O rd u g a h ın ta r a f ın d a a te ş te n
b ir a le v g ö rd ü m .

D edi k i :
— O n u n p e ş in e d ü ş tü m ki o n a b a k a y ım b ir d e b a k tım ki R esu ­
lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m ), E b û B e k r ve Ö m e r o rd a ve A b ­
d u lla h Z ül-B icâdeyn el-M üzeni ölm üş. O n la r o n u n için m e z a r k a z ­
m a k ta d ırla r. R e su lû lla r (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) o n u n m e za rı
 RESÛLULLAHTN EBİJ RÜ H M ’E HARBE KATILMAYANLARI. 231

için d ed ir. E b û B e k r ve Ö m e r de o n a y a k la ş m a k ta d ırla r. O şöyle d i­

y o rd u :
— K ard eşin izi b a n a y ak laştırın ız.
O n la r d a o n a o n u y a k la ş tırd ıla r. O n u n m e z a rın ı o n a h a z ırla d ığ ı
z a m a n şöy le d e d i :
— E y A lla h ’ım b en o n d a n r a z ı oldum . S en d e o n d a n r a z ı ol.
B e n : «K eşke k azılm ış y e r in sa h ib i b e n olsaydım !» d edim .

O n u n Zül-BicA deyn ile isim le n d irilm e sin in seb eb i

îb n -i H işa m d e d i :
Z ül-B icâdeyn ile isim le n d irilm e si a n c a k ş u n u n iç in d ir .- O İsla m a
ça ğ ırırd ı. K avm i ise o n u b u n d a n m en ed e rd i. O n u sık ıştırırla rd ı. N i­
h a y e t o n u B icâd için d e b ıra k tıla r. Ü ze rin d e b a ş k a b ir şey y o k tu . (Bi-
câd , k a im k a b a k a tı b ir g iy sid ir.) O d a R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley ­
h i v e S e lle m J’in y a n ın a k aç tı. O n a y a k la ştığ ı z a m a n b ic âd m ı ik iy e
y a rıp a y ırd ı ve b irin i iz a r y a n i do n ed in d i d iğ e rin i d e ü z e rin e aldı.
S o n ra R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S elle m J’e geldi ve o n a b u n
d a n d o la y ı Z ül-B icâd denildi. Bicâd y in e p a la s m a n a s ın a d a g e lir
lb n -i H işa m d e d i : İm riü l-K a y a şöyle d e d i :

*Sanki Ebban, iki savaş içinde şimşeği, bir palas içinde örtünen
büyük bir insan topluluğudur.»

R e su lü lla h ’ın, E bû R ü h m ’e g e ri k a lıp

h a r b e k a tılm a y a n la rı so rm a s ı

lb n -i İsh a k d e d i :
lb n -i Ş ih â b ez-Z ü h ri lb n -i Ü keym e el-L eysi’d e n n a k le n , o d a E bû
R ü h m el C ıfâ ri’n in k a rd e ş in in o ğ lu n d a n n a k le n z ik r e tti k i o E bû
R ü h m K ü lsü m b. H u s a y n ’d a n (ki o, R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi
v e S ellem ) 'in a ğ a c ın a ltın d a b e y a t ed en a s h a b ın d a n d ı)' işitm iş k i O
şöyle d iy o r d u :
232 BÎRET-İ İBN-t HİŞAM

R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi v e S ellem ) ile b irlik te T eb û k g a z ­

v e s in d e sa v a ştım . B ir gece o n u n la b irlik te y ü rü d ü m . Biz A h d a r ’d a
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’e y a k ın b ir d u r u m d a idik.
A lla h ü z e rim iz e b ir u y u k la m a a ttı. U y a n d ığ ım d a b a k tım k i b e ­
n im b in e ğ im R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) ’in y ü k ü n e y a k ­
la şm ıştır. O n u n o n a y a k la şm a sı b e n i k o r k u tu y o rd u . Ç ü n k ü o n u n a y a ­
ğ ı b e n im b in e ğ im in k ay ış ü z e n g isin e ta k ıla b ilird i. B u n u n ü z e rin e b e ­
n im b in eğ im i o n d a n u z a k la ş tırm a y a b aşlad ım . N ih a y e t y o lu n b ir y e­
rin d e u y k u g ö zü m e g alib geldi. G ec e d e n h a y li z a m a n g eçm işti. Be­
n im b in e ğ im R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in b in e ğ in i sı­
kıştırdı. O n u n a y a ğ ı ise ü z e n g id e idi. B en a n c a k o n u n «Acındım» sö ­
z ü y le u y a n d ım ve d ed im k i :
— Y â R e su la lla h ben im için is tiğ f a r et.
O d a şöyle d e d i :
— Yürü.
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) b en d e n , B eni G ıfa r'd a n
g e ri k a la n la rın d u r u m u n d a n s o rm a y a b aşlad ı. B en d e O n a h a b e r v e­
riy o rd u m . O b e n d e n s o r a r a k şöyle d e d i .-
— K ırm ızı u z u n köse sa k a llı k iş ile r n e y a p tıla r?
Ben de onların ayrılmalarını ve geri kalmalarını ona haber ver­
dim. O şöyle d e d i:
— S iy ah , k ıv ırcık saçlı k ısa k iş ile r n e y a p ıy o rla r?
D ediıp k i :
— V a lla h i içim izd e öyleleri ta n ım ıy o ru m .
D edi k i :
— Evet! S izd e o n la r v a r d ır O n la rın Ş ebeke-i Ş e d h ’d e (164) d e ­
v eleri v ard ır.

O n la n B eni C ıf a r ’ın için d e h a tır la m a y a çalıştım ve o n la rı h a t ır ­

la y a m a d ım . N ih a y e t h a tırla d ım k i o n la r E sle m 'd en b ir to p lu lu k tu r.
O n la r bizim içim izd e h a lifle r id iler. V e d ed im k i :
— Y â R e sû la lla h işte o n la r E sle m ’d en b ir to p lu lu k tu r bizim içi­
m izd e h a lifle rd ir. (165)

(164) Şebeke-i Şedh: Beni Ğıfâr’dan olan Eslenı’in suyudur.

(165) Halif: Başka bir kabileden olup içinde bulunduğu kabile ile an­
laşma yapan ve onlardan 'sayılan demektir.
 MESCİD-İ D İR A R ’IN DURUMU 233

R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) d e şöyle d e d i :

— O n la r h iç biri, g e ri k a ld ığ ın d a , A lla h için ç a lışa n b ir m ü slü -
m a n ın o n u n d ev e sin e b in m e sin i eng elllem ed i. E sas b a n a z o r g elen
M u h a c irle rin , E n sarın , G ifa r ve E şlem in g e ri k a lm a sıd ır.

TEBÛK G A ZV ESİN D EN DÖNÜŞTE M ESCİD İ DİRARTN

DU RU M U

O n la n n R e su l’ü o n u n için n a m a z k ılm a y a ç a ğ ırm a la rı

İbn-i ts h a k d e d i :
S o n ra R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) y ö n eld i v e Zi
E v â n ’d a indi. O ra ile M edine a r a s ı g ü n d ü z d e n b ir s a a t s ü r e n b ir b el­
d ed ir. O T e b û k ’e c ih a z la n ırk e n M escid i D ıra r a s h a b ı o n a g e lm işle r
ve şö y le d e m iş le r d i:
— Y â R e sû la lla h , biz h a s ta la r ve ih tiy a ç lıla r için y a ğ m u rlu g e ­
ce v e k ış gecesi için b ir m escid in ş a ettik . Biz, bize g elm en i v e bizim
için o n u n iç in d e n a m a z k ılm a n ı istiyoruz.

O d a şöyle d e d i :
— B en se fe r k a n a d ı ü z e rin d e ve m e şg u liy e t h a li ü z e re y im (v ey â
(S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) b en z erin i söyledi.) E ğ er g e lirse k in -
ş â a lla h size g eliriz ve sizin için o n d a n a m a z k ıla n z .

R e su lû lla h 'ın iki kişiye, o m escidi y ık m a y ı e m r etm esi

R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) Zû E v a n ’a in d iğ i z a m a n

m e sc id in h a b e r in i aldı. B u n u n ü z e rin e R e sû lu llah , Beni S â lim b. A v f’m
k a rd e ş i M âlik b. D ü h şem 'i ve M a a n b. A d iy y ’i v e y â o n u n k a rd e ş i  sim
b. A d iy y ’i : (Beni A clâ n 'ın k a rd e ş i M ü ttefik i) ça ğ ırd ı. V e şöyle d e d i :
— İşte o z a lim le rin m e scid in e gidiniz ve yıkınız, y ak ın ız.

O n la r d a s ü r a tle ç ık tıla r, Beni S âlim b. A v f’a g eld iler. O n la r M â ­

lik b. D u h şe m ’in k a v m id ir. M âlik M a a n ’a şöy le d ed i :
— B eni b ek le ta k i ev im d en b ir a te ş ile geleyim .
E v in e g ird i, h u r m a a ğ a c ın d a n b ir y a p r a k lı d a l ald ı ve o n d a b ir
a te ş a le v le n d ird i. S o n ra ikisi k o ş a ra k çık tıla r. O m ü n a fık la r o m e s­
cid in iç in d e ik e n o n u n iç in e g ird ile r, o n u y a k tıla r ve y ık tılar. O n la r
234 S İR E T İ IBN-I H tŞA M

d a o rd a n d ağ ılıp g ittile r. O n la rın h a k k ın d a K u r'a n ’d a n şu â y e tle r

n â z il o l d u :

«O k im s e le r ki b a ş k a la rın a z a r a r v erm e k , k ü fre tm e k , m ü ’m inle-

r in a ra s ın ı a y ırm a k için b ir m escid edindiler..»

K ıssasının s o n u n a k a d a r ...

O n u in ş â e d e n le rin isim le ri

O n u y a p a n la r o n iki kişi idi. Benî U beyd b. Z ey d ’d e n H izâm b.

H âlid. (Beni A m r b. A vf’d a n b irisid ir.) M escid-i Ş ik a k (166) o n u n
ev in d en b ö lü n ü p yapılm ıştı. Beni Ü m ey y e b. Z ey d 'd en S â le b e b. H a-
atıb . Beni D u b ey ’e b. Z eyd’d e n M u a ttib b. K uşeyr. E bû H a b ib e b. E zar.
B eni D ubeye b. Z ey d ’d e n A b b âd b. H u n ey f. S ehl b. H u n e y f’in k a r d e ­
şid ir. Beni A m r b. A v f’d a n d ır. C â riy e b. A m ir ye o n u n ik i o ğlu Mü-
cem m l b. C â riy e ve Zeyd b. C â riy e. N eb te l b. H âris. Bu B eni D ube-
y e ’d e n d ir. Behzec. Bu Beni D u b e y e ’d e n d ir. B icâd b. O sm a n . B u Beni
D u b e y e ’d e n d ir. V ed ie b. S âb it. Bu B eni Ü m eyye b. Z ey d ’d e n d ir. E bû
L ü b âb e b. A b d u l-M ü n z ir’in k a v m in d e n d ir.

R e s u lû lla h ’ın M edine ile T eb û k a r a s ın d a k i m e scid leri

R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’in M e d in e ile T eb û k

a r a s ın d a b ilin e n isim len m iş m e scid leri ş u n la r d ı r :
T e b û k ’d a k i b ir m escid. S eniyye-i M e d â râ n 'd a k i b ir m escid. Zât-ı
Z irâ b 'd a k i b ir m escid. A h d a r ’d a k i m escid. Zftt-ı H itm i’d ek i m escid.
E lâ e ’d ek i m escid, Z eneb-i K e v â k ib ’d e n B e trâ ta ra fın d a k i m escid,
Ş a k k ’d a k i m escid. Ş ıkk ı T a r a d ’m Zû C ife’d ek i m escid. S a d r-i H a v ­
z a ’d a k i m escid. H ic r’d ek i m escid, S a id ’d ek i m escid. V a d i’d ek i m escid.
Bu g ü n o ra y a V a d il-K u ra d en ilir. Ş ik k a ’d an ; Beni U z re ’n in şık k asın -
d a n = b ö lm e sin d e n R a k u a m escidi. Z ü l-M erv e’d ek i m escid, F e y fâ ’da-
k i m escid ve Zû H u ş u b ’d a k i m escid.

(166) Ş ik a k : B ölücülük m escidi dem ek tir.

 TEBÛK GAZVESİNDE G E R İ KALAN ÜÇ K İŞ İ 235

TEBÛK G A ZV ESİN D E GERİ KALAN ÜÇ KİŞİNİN

DU RU M U İLE ÖZÜRLÜLERİN DU RU M U

R e su lü lla h 'm , g e ri k a la n üç kişi ile k o n u şm a y ı y a s a k la m a s ı

R e su lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) M e d in e'y e geldi. M ü ­

n a f ık la r d a n b ir to p lu lu k s a v a ş ta n g eri k alm ıştı. M ü s lü m a n la rd a n ü ç
kişi ise ş ü b h e etm ek sizin ve o n la rd a m ü n a fık lık o lm ak sızın g e ri k a l­
m ışlard ı. B u n l a r :
K âb b. M âlik, M ü râ re b. R ebi' ve H ilâl b. Ü m ey y e’d ir. R e su lu lla h
(S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) a s h a b ın a şöyle d e d i :
— İşte o üç k işid en h iç b irisiy le k esin lik le k o n u şm ay ın ız.
M ü n â fık la rd a n olu p g e ri k a la n la r o n a g eld ile r. Y em in etm e ğ e ve
ö z ü r d ile m e ğ e b a şla d ıla r. R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) d e
o n la rd a n y ü z çevirdi. O n la rın ö z ü rle rin i n e A llah n e d e R esû lü k a b u l
etm ed i. M ü s lü m a n la r d a işte o ü ç kişi ile k o n u ş m a k ta n u z a k d u r d u ­
lar.

K âb 'ın g e ri k a lm a sın ı a n la tm a s ı

îb n -i İsh a k şöyle d e d i :
Z ü h ri M u h a m m e d b. M üslim b. Ş ihâb, A b d u rr a h m a n b. A b d u l­
la h b. K âb b. M â lik 'd en şöyle söz e t t i : A b d u rr a h m a n d ed i k i :
B a b a m A b d u llah , ki b a b a s ı K â b ’ın gö zü g ö rm e z o ld u ğ u n d a o n u
y ed iy o rd u , şöyle d e d i : B a b am K âb b. M â lik ’d e n i ş i ttim :
T eb ü k g az v e sin d e R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )'d e n
g e ri k a ld ığ ı z a m a n k e n d isin in ve iki a r k a d a ş ın ın olayını h a b e r v e ­
re r e k şöyle d e d i .
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )'d e n B edir h a riç şim d i­
y e k a d a r h iç b ir g az v ed e g e ri k alm ad ım . O b ir g az v e idi ki n e A lla h
n e d e R e sû lü o n d a n g e ri k a la n h iç b ir k im sey e ita b etm ed i. Ç ü n k ü :
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) a n c a k K u re y ş'in b ir k a ­
filesin i k a s t e d e re k çıktı. N ih â y e t A llah o n u n la d ü şm a n ın ı v a d e t a ­
y in e d ilm e y en b ir v a k itte cem e tti = b ir a r a y a g etird i. H a lb u k i A k a ­
b e ’d e ve İslam ü z e rin e a n d la ş m a yap tığ ım ız z a m a n d a h a z ır b u lu n ­
m u ştu m . B enim için o A k a b e ’d e h a z ır b u lu n m a k B e d r’d e h a z ır b u ­
lu n m a k ta n d a h a ü stü n d ü . H e r n e k a d a r o B edr gazvesi, in s a n la rd a ,
A k a b e ’d e n d a h a çok h a tır d a k alm ış k e n d in d e n söz ed ilm e k te ise de.
236 SİRBT-1 İBN -İ H tŞA M

T eb û k g a z v e s in d e R e su lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi v e S e lle m l'd e n

a y n lıp g e ri k a ld ığ ım z a m a n : B a şım d a n g eçen şe y le rd e n b irisi d e ş u ­
d u r k i O n d a n a y rılıp g e ri k ald ığ ım z a m a n o g az v e d e k i d u r u m u m ­
d a n h iç b ir z a m a n d a h a k u v v e tli ve d a h a v a rlık lı d eğ ild im .

V a lla h i b en im için o s a v a ş a k a d a r iki b in e k h a y v a n ı b ir a r a y a

g elm em işti. R e su lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) g a z a e ttiğ i h iç ­
b ir g az v ey i k a s t etm ez d i ki illa o n u n g a y rın ı iz h a r etm esin . N ih â y e t
işte o g azv e oldu. R e su lu lla h (S a lla lla h ü A leyh i ve S ellem ) şid d etli
b ir s ıc a k ta çıktı. Ç ok u z a k b ir se fe re g itti ve çok d ü ş m a n la rla s a v a ş ­
m a y ı k a rşıla d ı. M illete d u r u m la rın ı a ç ık la d ı ki b u n u n iç in h a z ırlık la ­
rın ı y a p s ın la r. O n la r a k a s t e ttiğ i v ec h iy le sa v a şın d u r u m u n u h a b e r
v erd i. R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )'e tâ b i o la n m ü slü -
m a n la r ise ço k tu . O n la rı b ir a r a d a z ik re d e n hıfz edici h iç b ir k ita p
y o k tu . Y ani y azılm ış hiç b ir k ü tü k y oktu.

Ç ok a z a d a m v a r d ır ki g iz len m ey i m u r a d ed ip d e h a k k ın d a Al-
la h d a n b ir v a h iy in m ed ik çe, b u n u n k e n d isi için g iz len e ce ğ in i ö rtb a s
ed ilec eğ in i z a n etm esin . R e su lû lla h (S a lla llîih ü A ley h i ve S ellem ) b u
g az v ey i m e y v a la r o lg u n la ştığ ı ve g ö lg e le r sevim li h a le g eldiği, in s a n ­
la r ise o n la ra m e y le d e r o ld u ğ u b ir s ır a d a y ap tı. R e su lû lla h (S a lla l­
la h ü A leyhi ve S ellem ) c ih a z la n d ı ve m ü s lü m a n la r d a o n u n la b ir ­
lik te c ih a z la n d ıla r. Ben de o n la rla b irlik te c ih a z la n m a k iç in s a b a h ­
ta n y o la ç ık m a y a b aşlad ım . G eri d ö n ü y o r ve b ir h a c e t için k a r a r ve-
re m iy o rd u m . tç im d e n d iy o rd u m k i : «Ben m u r a d e ttiğ im z a m a n b u ­
n a k a d irim y ap a b ilirim .» Bu d u r u m b e n d e n a y rılm a d a n d e v a m etti.
S a y ve g a y r e t m ille tin p a ç a la rın ı sıv a zlattı. R e su lû lla h (S a lla lla h ü
A leyhi ve S ellem ) d e s a b a h ta n e r k e n d e n y o la çıktı. M ü s lü m a n la r d a
o n u n la b irlik te y o la çık tıla r. H a z ırlık la rım için h iç b ir şeye k a r a r
v ere m ed im ve şöy le ded im .-

O n d a n b ir v e y a ik i g ü n s o n r a c ih a z la n ırım . S o n ra d a o n la ra k a ­
v u şu ru m .» O n la rın a y r ılm a la r ın d a n s o n r a sa b a h le y in e rk e n d e n ci-
h a z la n m a ğ a k o y u ld u m ve b ir şe y e k a r a r v e re m e d e n g e ri d ö n d ü m .
S o n ra s a b a h ta n y in e e rk e n d e n c ih a z la n m a y a k o y u ld u m ve h iç b ir şeye
k a r a r v e re m e d e n g e ri d ö n d ü m . Bu d u r u m b e n d e n a y n lm a d a n d e v a m
ed iy o rd u . N ih a y e t o n la r s ü r a tle n d ile r ve g a z a k açırıld ı. B u n u n ü z e ­
r in e y o la ç ık m a y a ve o n la ra k a v u ş m a y a a z m e ttim , k e şk e y ap say d ım .
F a k a t y ap m ad ım .
 KAB’IN G E R İ KALM ASINI ANLATMASI 237

R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l'in s a v a ş a ç ık m a s ın d a n

so n ra h a lk ın için e ç ık m a y a b a şla d ığ ım z a m a n o n la n n a r a s ın d a b ir
do laştım . K en d im i a n c a k n if a k ta ü z e rin e ta n e d ile n v ey a za y ıf k işile r­
d e n ö z r ü n ü A lla h ’ın k a b û l e ttiğ i k im se le rd e n b ir a d a m o la ra k g ö r ­
m e m b e n i ü z ü y o rd u . R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) Te-
b û k ’a v a rın c a y a k a d a r b e n d e n söz etm ed i ve o T e b û k ’d a k a v m in a r a ­
s ın d a o tu r u r o ld u ğ u b ir h a l d e : «K âb b. M âlik n e yapıyor?» dedi. Be­
n i S e lim e ’d e n b ir a d a m .-
— Y â R e sû la lla h , o n u n ik i k u m a ş elbisesi ve k o ltu k la rın a b a k ­
m a k o n u h a p s e tti, dedi.

B u n u n ü z e rin e M u âz b. C ebel şöyle d e d i :

— N e k ö tü söyledin! V a lla h i Y â R e sû la lla h o n d a n , b a ş k a şey d e ­
ğ il a n c a k h a y ır işitm işiz.

B u n u n ü z e rin e R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) s ü k û t

etti.

R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’in T e b û k ’d a n g e ri d ö ­

n e re k y o la y ö n elm iş o ld u ğ u h a b e r i b a n a g elin ce h ü z n ü m b a n a geldi;
b ir y a la n h a tır la m a y a b aşlad ım . Şöyle d iy o rd u m :

« Y a n n R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l'in g a z a b ın d a n

n asıl k u rtu lu ru m .» B u n a k a rş ı e h lim d e n g ö rü ş sa h ib i h e rk e s te n y a r ­
d ım d iliy o rd u m . R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l'in g elm esi
y a k la şm ıştır, d en ild iğ in d e, b e n d e n b â tıl zâil old u ve bildim ki, o n d a n ,
a n c a k d o ğ ru sözle k u r tu lu r u m . B öylece o n a, d o ğ ru sö y lem eğ e a z ­
m e ttim .

R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) M e d in e'y e s a b a h le y in

geldi. S e fe rin d e n geldiği z a m a n ilk o la ra k m escid e g id erd i. O n d a ik i
r e k â t n a m a z k ıla r s o n r a m ille t iç jn d e o tu ru rd u . B u n u y a p tığ ı z a m a n
o n a h a r b e k a tıla m a y ıp g e ri d u r a n la r g e ld ile r ve o n a y em in etm e ğ e
v e ö z ü r d ile m e ğ e b a şla d ıla r. S e k se n k ü s û r a d a m idiler.

R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) d e o n la rd a n â ş ik â rla -

n n ı v e y e m in le rin i k a b u l e d iy o r ve o n la r için is tiğ fa r ed iy o rd u . G iz­
lilik le rin i ise A lla h T e a lâ ’y a ısm arlıy o rd u . N ih â y e t g eld im v e o n a
se la m v erd im . G az ab lı b ir te b e ssü m le te b essü m etti, s o n r a b a n a şö y ­
le d e d i :
— G el b ak alım ..
238 S İR E T İ IBN-1 H IŞAM

Ben de y ü rü y e re k geldim ve ö n ü n e o tu rd u m . B a n a şöyle d e d i :

— S eni g eri b ıra k a n n e d ir? Hiç a r k a d a n g eri d ö n ü p b a k m a d ın
m ı?
D edim k i :
— Y â R e sû la lla h , ben v a lla h i d ü n y a e h lin d e n se n in g a y n n b ir
k im sen in y a n ın d a o tu rsa y d ım e lb e tte b ir ö z ü rle o n u n g a z a b m d a n
k u rtu la c a ğ ım ı z a n ed e rd im . A llah b a n a cid al k u v v e tin i v erm iş, f a ­
k a t v a lla h i b iliy o ru m ki e ğ e r s a n a bu g ü n y a la n b ir söz sö y lersem
e lb e tte b en d e n ra z ı o lu rsu n . A m a s o n r a A llah se n i b e n im ü z e rim e
g a z a b la n d ırır. S a n a b ir d o ğ ru söz sö y le rsem beni su ç lu g ö rü rs ü n .
Ben bu m e seled e A lla h 'd a n cezam ı u m a rım . H a y ır v a lla h i b en im
için b ir ö z ü r y o k tu . V allah i şim d iy e k a d a r h iç b ir z a m a n se n d e n a y ­
rılıp g e ri k ald ığ ım z a m a n k i d u r u m u m d a n d a h a k u v v e tli ve d a h a v a r ­
lıklı o lm am ıştım .

R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) d e şöyle d e d i :

— işte sen d o ğ ru söyledin k alk , tâ k i A llah se n in h a k k ın d a h ü k ­
m ü n ü versin.

Ben de k a lk tım ve b en im le b irlik te Beni S ele m e’d e n b irta k ım

a d a m la r d a y e rle rin d e n k a lk tıla r, b en im p eşim e d ü ş tü le r, b a n a :
«V allahi se n in b u n d a n önce b ir g ü n a h işled iğ in i bilm iy o ru z» d e­
d iler. A nd o lsu n ac iz k ald ın , R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S el­
le m ) ’e, h a r p te n g e ri k a la n la rın o n a ö z ü r d ile d ik le ri şey le ö z ü r d ile­
m ed in . H a lb u k i R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in se n in
iç in is tiğ fa r etm esi, se n in g ü n â h ın için s a n a y e te r idi. V a lla h i b en im
h a k k ım d a bö y le söylem eye d e v a m e ttile r h a t ta b ir a r a isted im ki
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’e dön ey im ve k en d im i y a ­
la n la y a y ım . S o n ra o n la ra şöyle dedim .-
— A ca b a b e n d e n b a ş k a b u d u r u m d a o lan o ldu m u ? D ed iler k i :
— E v et iki a d a m . S en in gibi söylediler. O n la ra d a s a n a sö y len en
şey in m isli sö y len d i. D edim k i:

— O n la r k im le rd ir? D ediler k i :
— Beni A m r b. A v f’d a n o lan M ü râ re b. R ebi' el-A m ri. Bir d e H ilâl
b. Ebî Ü m eyye el-V âkıfi. Böylece b a n a sa lih iki a d a m ı z ik r e ttile r ki
o n la rd a g üzel ö rn e k le r v a rd ır. O n la rı b a n a z ik re ttik le ri z a m a n s u s ­
tu m . R e su lû llah (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) g e ri k a la n biz üç kişi
ile k o n u şm a y ı y a s a k la d ı. Bize k a rşı m illetin d u r u m u d eğişti. Bizden
 KÂ B'IN G E R İ KALM ASINI ANLATMASI 239

u z a k la ş tıla r. H a tta k en d im i k a y b e ttim , d ü n y a b a ş k a b ir d ü n y a oldu.

A rtık o b ild iğ im ta n ıd ığ ım b ir y e r y ü z ü değildi. Bu m in v a l ü z e re elli
gece b ek led ik . A m m a o ik i a r k a d a ş ım a g elin ce o n la r g iz le n d ile r ve
e v le rin d e o tu r d u la r. B en ise k a v m in en g en ci ve o n la n n en s a la b e tli
k u v v e tlisi idim . Ben çık ıy o rd u m ve m ü s lü m â n la rla b irlik te n a m a z ­
la r d a h â z ır b u lu n u y o r ve s o k a k la rı d o la şıy o rd u m . B enim le h iç b ir
k im se k o n u şm u y o rd u . R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m l'e g i­
d iy o r ve o n a m a z d a n s o n r a m e clisin d e o ld u ğ u b ir s ır a d a o n a se la m
v e riy o rd u m . İçim d en d e şöyle d iy o rd u m :

« A caba se lam ım ı a lm a k la iki d u d a ğ ın ı h a r e k e t e ttird i mi, y o k sa

e ttirm e d i mi?» S o n ra o n a y a k ın b ir y e rd e n a m a z k ılıyor ve o n a b a k ­
m a k için b ir göz atıy o rd u m . N a m a z ım a d ö n d ü ğ ü m z a m a n b a n a b a ­
k ıy o r o n u n ta ra fın a y ö n eld iğ im göz a ttığ ım z a m a n b en d e n y ü z ç e ­
v iriy o rd u . N ih a y e t b u m ü s lü m a n la rm b u ç e k in m e le ri u z a y ın c a y ü ­
rü d ü m . E bû K a tâ d e ’n in b a h ç e s in in d u v a rın ın ü s tü n e çıktım . O b e ­
n im a m c a m o ğ lu d u r. V e b a n a in s a n la rın en se v g ilisid ir. O n a se lâ m
v erd im . V a lla h i o b en im se lâm ım ı alm ad ı. B e n :
— Ey E b û K atâ d e, A lla h h a k k ı için b e n im A lla h ’ı ve R e su lü n ü
se v d iğ im i b iliy o r m u s u n ? d ed im . O, S ü k û t etti. Y en id en o n u A lla h h a k ­
k ın a h a v a le ettim . Y ine b a n a c e v a p v e rm e k te n s ü k û t etti. B ir d a h a
o n u ça ğ ırd ım . Y ine su s u p kaldı. D ö rd ü n c ü s e fe r ıs ra rım d a o şöyle
d e d i:
«A llah ve R esu lü d a h a iyi bilir.» B u n u n ü z e rin e g ö zlerim y a ş
d ö k m e ğ e b aşlad ı. F ırlad ım ve d u v a rın ü z e rin e çık tım s o n ra s a b a h ­
ta n e r k e n d e n ç a rş ıy a gittim . B ir a r a ben ç a rş ıd a y ü r ü rk e n b ir d e b a k ­
tım ki, N a b a tlı b irisi b en i so ru y o r. K endisi Ş a m 'ın N a b a t’ın d a n M e­
d in e ’y e s a tm a k ü z e re b u ğ d a y g e tire n k im s e le rd e n d i, şöyle d iy o rd u -.
— K im b a n a K âb b. M â lik 'i g ö sterecek . B u n u n ü z e rin e m illet
b en i o n a g ö ste rd ile r. N ih a y e t b a n a geldi ve b a n a G a ss a n m elik in d e n
b ir m e k tu p verdi. B ir ipek k u m a ş p a rç a s ın a b ir y az ı yazm ıştı. B ir de
b a k tım k i iç in d e :
«A m m a b a ’d, bize g elen h a b e re gö re se n in a rk a d a ş ın s a n a ce fa
ed iy o rm u ş, h a lb u k i A llah sen i n e h a k ir b ir y u rd d a , n e d e h a r c a n a ­
ca k b ir m e k â n d a kıldı. O h â ld e bize la h ik ol sen i geçim ve n z ık ta
o r ta k ederiz.»
B en o yazıyı o k u d u ğ u m z a m a n dedim k i : Bu b a ş k a b ir b elad ır.
İçine d ü ş tü ğ ü m şey b ir d e re c e y e v a rd ı ki m ü ş rik b ir a d a m b a n a im ­
 240 8ÎRET-1 İBN-1 H tŞA M

re n iy o rd u . B en d e o yazıyı ta n d ır a g ö tü rd ü m o n u o r a d a tu tu ş tu rd u m .
Biz b u n u n ü z e rin e k a ld ık ve elli g ec ed e n k ırk ı g e ç tiğ i z a m a n b ir de
b a k tım ki R e su lû lla h 'ın elçisi b a n a g eliy o r ve şöyle d iy o r :
— R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) s a n a k a r ın d a n u z a k ­
la ş m a n ı e m re d e r. D edim k i :
— O n u b o şa y a y ım m ı y o k sa n e y a p m a m iste n iy o r? D edi k i :
— H a y ır b ila k is o n d a n u z a k la ş ve o n a y a k la şm a .
ik i a r k a d a ş ım a d a b u n u r nıislin i g ö n d erm iş. B en d e k a n m a şöy­
le d ed im :
— S en a ile n e k a v u ş ve o n la rın y a n ın d a ol, ta k i A lla h b u işte-
k a z a e tm iş o ld u ğ u şeyi b ild irsin . D edi k i :
H ilâl b. Ü m e y y e ’n in h a n ım ı R e su lû lla h C Sallallahü A ley h i ve S el­
le m ) ’e geldi ve şöyle d e d i:
— Y â R e sû la lla h , H ilâl b. Ü m ey y e yaşlı ih tiy a r b ir k im sed ir. B ir
h izm etçisi o lm a y a n y ıp ra n m ış b ir k im sed ir. O n a h iz m e t etm e m i is­
te m iy o r m u su n ? D edi k i :
— H a y ır iste m iy o r değilim . F a k a t s a n a y a k la şm a sın .
H an ım ı şöyle d e d i :
— V allah i y a R e sû la lla h o n d a b a n a b ir h a r e k e ti y o k tu r ki. V al­
la h i b u iş o la lıd a n b eri b u g ü n ü n e k a d a r d ev a m lı a ğ la m a k ta d ır. Bu
se b e p le o n u n g ö z ü n ü n g id e ce ğ in d en k o rk m a k ta y ım .

B a n a d a e h lim d e n b irisi şöyle d e d i :

— R e s u lû lla h ’d a n h a n ım ın için izin istese n n e o lu r. H ilâ l b.
Ü m ey y e’n in k a n s ı için o n a h iz m e t e tm e sin e izin v e rm iştir. Ben d e
d e d im k i :
— V a lla h i h a n ım ım için o n d a n izin istey em em . B ilm em ki, R e­
su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) b u h u s u s ta o n d a n izin iste ­
d iğ im z a m a n n e d e r, ç ü n k ü b e n g e n ç b ir kişiyim .

B u n d a n s o n r a on gece d a h a b ek led ik . Böylece R e su lû lla h (S a l­

la lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in m ü s lü m a n la n b izim le k o n u ş m a la rın d a n
n e h y e tm e si z a m a n ın d a n b e ri bizim için elli gece ta m a m oldu. S o n ra
s a b a h n a m a z ın ı kıldım . Elli g e c e n in son g ec esin in s a b a h n a m a z ın ı
e v lerim iz d en b irin in ü stü n d e A lla h ’ın bizim h a k k ım ız d a z ik re ttiğ i b ir
h a l ü z e re ik e n kıldım . Bizim ü z e rim iz e y e r b ü tü n g en işliğ i ile d a ­
ra lm ıştı. C a n ım sıkılıyordu. S e l’ d a ğ ın ın ü s tü n d e b ir ç a d ır k u r m u ş ­
tu m b e n o r a d a b u lu n u y o rd u m . B ird en , d a ğ ın s ırtın d a b ir b a ğ ın c ın ın
se sin i işittim . E n y ü k se k se siy le şöy le d iy o r d u :
 ALLAH’IN O ÜÇ K İŞ İN İN TEV BESİN İ KABULÜ 241

— Ey Kâb b. Mâlik müjde.

Bunun üzerine secdeye kapandım ve bildim ki gamdan keder­
den kurtulup şad olma zam anı geldi.

Allah'ın o üç kişinin tevbesini kabul etmesi

Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) sabah namazmı kıldı­

ğı zaman, Allah'ın bizim tevbemizi kabul ettiğini millete bildirdi ve
halk bizi müjdeleyerek geldiler. Müjdeciler iki arkadaşıma koşuştu­
lar. Bir adam da bana doğru at koşturuyordu. Eşlemden biri koştu
ve dağın üzerine çıktı. Uzaktan bağırdı. Ses attan daha süratli geldi.
Beni müjdelerken sesini işittiğim kimse bana geldiği zaman iki el­
bisemi de çıkarttım ve müjdesine mukâbil onları ona giydirdim. Val­
lahi işte o zaman o iki elbiseden başkasına malik değildim, iki elbise
emanet aldım ve onları giyindim. Sonra Resulûllah (Sallallahü Aley­
hi ve Sellem ) e gitmeyi kasd ederek gittim. Millet beni, tevbe ile
müjdeleyerek karşılıyorlardı. Ve şöyle diyorlardı:
•Allah'ın senin tevbeni kabul etmesi, mübarek olsun.»
Nihâyet mescide girdim. Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sel­
lem) oturuyordu. Sahabeler etrafında toplanmışlardı. Talha b. Ubey-
dullah bana geldi, beni selam ladı ve bana «mübarek olsun!» dedi.
Vallahi muhâcirlerden onun gayrı hiçbir adam bana kalkıp gelmedi.
Kâb b. Mâlik Talha'nın bu iyiliğini unutmuyordu.
Kâb dedi k i :
Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem )'e selam verdiğim za­
man sevinçten yüzü parlar vaziyette bana şöyle d e d i:
— Seni anan doğurduğundan beri en hayırlı günün ile seni müj­
delerim.
Dedim k i .-
— Yâ Resûlallah bu tevbe kabulü senin katından mıdır, yoksa
Allah'ın katından mıdır?
Dedi k i :
— Allah'ın katmdandır.
Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) beni müjdelediği za-

lbn-1 H işam — C .: 4 - F . : 1«
242 8İR E T -İ İB N -t HİŞAM

m a n sa n k i o n u n y ü zü a y d a n b ir p a r ç a idi. O n u n , se v in d iğ i z a m a n öy­
le p a rla d ığ ım g ö rü y o rd u k .

O n u n ö n ü n d e o tu rd u ğ u m z a m a n ded im k i:
— Y â R e su la lla h A llah A zze ve C elle’ye te v b e o la ra k A lla h ’a ve
O n u n R e sû lü n e s a d a k a o lsu n d iy e m a lım d a n so y u lu y o ru m . R esulûl-
la h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) d e d ed i k i :
M a lu m u n b ir kısm ını y a n ın d a b ıra k . Bu se n in için d a h a h a y ır ­
lıdır. D edim k i :
ı — B en H a y b e r’deki p ay ım ı b ıra k ıy o ru m . Y â R e su la lla h , şü p h e-
siz A llah b e n i d o ğ ru söz sö y lem ek le k u rta rd ı. B en im A lla h ’a tev b e
o la ra k y a şa d ığ ım m ü d d e tç e b a ş k a d eğ il a n c a k d o ğ ru söz söy lem em
o la c a k tır. V a lla h i R e su lû llah (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) e d o ğ ru
k o n u ş tu ğ u m d a n b e ri d o ğ ru lu k ta A lla h 'ın b en i im tih a n etm e s in d e n
d a h a ü s tü n b ir şe k ild e in s a n la rd a n h iç b ir k im sey i im tih a n e ttiğ in i
b ilm iy o ru m . V a lla h i b u n u R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )'e
z ik r e ttiğ im d e n b eri, işte b u g ü n ü m e k a d a r, k a s d e n h iç b ir y a la n söy­
lem edim . Ben u m a n m ki A lla h k a la n h a y a tım b o y u n c a d a b en i k o ­
ru s u n .

A llah T a â lâ o n la r h a k k ın d a şu â y e tle ri i n d ir d i:

•y -J H iU .j • ¿r-İl v>5 ¿r Jp C_A> jÎÜÎ #

> * • A • ı ; - - • ^ ; > , - '■ •
‘-♦ y 'j rr. f (*r^ - J .f V ■*-* ¿1 / . “ ^"0*,

«I J I i î )

«And o lsu n , A llah, sık ın tılı b ir z a m a n d a b ir k ısm ın ın k a lb le ri

k a y m a k ü z e re ik e n P e y g a m b e r’e u y a n M u h a c irle rle E n s a n n ve P ey­
g a m b e rin te v b e le rin i k a b û l e tti. T ev b e lerin i, o n la ra k a r ş ı şe fk a tli ve
m e rh a m e tli o ld u ğ u için k a b û l e tm iştir. (D u ru m la rın ın n e o lacağ ı k e n ­
d isin e b ild irilm e sin i b e k le m e k ü ze re) P e y g a m b e r ta ra fın d a n , d iğ e r­
le rin d e n g e riy e b ıra k ıla n üç k işin in te v b e sin i de...» şu k a v lin e k a d a r :

•«o»* ai î «j »

« D o ğ ru larla b e r a b e r olun.»
K âb şöyle d e d i :
 ALLAH’IN O ÜÇ K İŞ İN İN TEVBKSİNİ KABULÜ 243

A lla h b eni islâ m a h id â y e t e ttik te n so n ra , o g ü n d e R e su lû lla h

(S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’e, d o ğ ru söz sö y lem em d en d a h a b ü -
y ü k o la n b ir n im e ti şim d iy e k a d a r b a n a in a m etm e d i. O n a y a la n
sö y le r olm ad ım . Böylece y a la n sö y le y en lerin h e lâ k o lm a sı g ib i h elftk
o lu rd u m . Ç ü n k ü A lla h T e b â re k e ve T e â lâ o n a y a la n sö y le y e n le rin
h a k k m d a v a h y i in d ird iğ i z a m a n b ir k im sey e söylediği şey in en ş e rli­
sin i söyledi. Şöyle d e d i :

« D ö n d ü ğ ü n ü zd e k e n d ile rin e ç ık ışm a m an ız için, A lla h 'a y e m in

e d e c e k le rd ir. Siz o n la rd a n y ü z çev irin ; ç ü n k ü p istirle r. Y a p tık la rı­
n ın k a rşılığ ı o la ra k v a r a c a k ta n y e r c e h e n n e m d ir. K e n d ile rin d e n ho ş-
n u d o la sın ız diye, size a n d v e rirle r. Siz o n la rd a n h o şn u d o lsa n ız bile,
A llah , y o ld a n çıkm ış k im s e le rd e n ra z ı olmaz.*

D edi ki; Biz üç kişi o la ra k , R e su lû llah (S a lla lla h ü A leyhi v e S e l­

le m l’e g elip yem in e ttik le ri o n u n d a o n la rı m a z u r g ö rd ü ğ ü ve o n la r
için is tiğ fa r e ttiğ i z a m a n k e n d ile rin d e n k a b u l e ttiğ i işte o k im se le ­
r in d u r u m u n d a n g e ri b ırak ıld ık . R e su lû llah (S a lla lla h ü A leyhi ve
S ellem ) bizim d u ru m u m u z u ise te h ir etti. T âk i o d u ru m h a k k m d a
A lla h v e rd iğ i h ü k m ü n ü b ild ird i A llah T e a lâ bu k o n u d a şöyle b u ­
y u rd u ;

« (D u ru m la rı, a n la ş ılm a k ü z e re P e y g a m b e r ta ra fın d a n d iğ e rle ri­

n in d u r u m la rın d a n ay ırd edilip) g eri b ıra k ıla n ü ç k işin in te v b e sin i
de.»

A lla h ’ın bizim ta h lifim iz e (y an i g e riy e b ıra k ılm a m ız a ) d a ir z ik r

e ttiğ i şey, bizim g a z v e d e n g e ri k alm am ız d eğ ild ir. F a k a t k e n d is in e
y e m in e d e n ve o n a ö z ü r d ile y e n ve o n u n d a k e n d isin d e n k a b û l e ttiğ i
k im s e le rd e n bizi g e riy b ıra k m a s ı ve bizim işim izi te ’h ir e tm e sid ir.
244 S İR K T İ İBN -İ H İŞA M

SAK İF K A BİLESİN İN ELÇİLER H EY ’ETİN İN DU RU M U

V E O KABİLENİN M Ü SLÜ M A N OLM ASI
(H. D o k u zu n c u s e n e R a m a z a n ay ı)

U rv e b. M es’û d 'u n m ü s ü im a n o lm a sı ve k a v m in e
g e r i d ö n m e si

İbn-i İs h â k d ed i .-
R e su lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) R a m a z a n ’d a, T ebûk-
d a n M e d in e’y e geldi. İşte b u a y d a S a k if ’ın e lç ile r h e y ’e ti o n u n y a ­
n m a geldiler.
O n la rın h a b e r le r i ş ö y le d ir:
R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) o n la rd a n ay rıld ığ ı z a ­
m a n U rv e b. M e s’û d es-S ek afi o n u n iz in e d ü ş tü . N ih â y e t o n a M edi­
n e ’ye v a r m a d a n ö n ce k a v u ş tu . V e m ü s lü m a n o ld u . R e s û lu lla h ’d a n
k a v m in e İslâ m î ile tm e si iç in g e r i d ö n m e y i isted i. R e sû lu lla h (S a l­
la lla h ü A ley h i ve S ellem ) d e o n a (o n u n k a v m in in riv â y e t e ttik le ri
gibi) şöyle d e d i :
O n la r se n i ö ld ü rü rle r.» R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem )
o n la rın in a t ve se rk e şlik le rin i b iliy o rd u . U rv e d e şö y le d e d i :
— Y â R e sû la lla h , b e n o n la ra o n la rın İlk ç o c u k la rın d a n d a h a se v ­
giliyim .
ib n -i H işâ m d e d i : O n la n n g ö z le rin d e n d a h a sev g iliy im , d ed i d iy e
riv â y e t ed ilir.

U rv e ’n in ls lâ m a ç a ğ ırm a s ı ve k a ti ed ilm esi

İbn-i İs h â k d e d i :
O, o n la n n iç in d e işte bö y le se v ile n ve ita a t e d ile n b ir k im se idi.
K av m in i ls lâ m a ç a ğ ırm a k ü z e re y o la çıktı. O n la rın o n a m u h a le fe t
e tm e y e c e k le rin i u m u y o rd u . Ç ü n k ü o n la rın için d e o n u n b ir m a k a m ı
m e n zilesi v ard ı. O n la r a y ö n elm ek için k e n d isin in o d a s ın a çık tığ ı z a ­
m a n o n la n ls lâ m a d â v e t e d e rk e n ve d in in i o n la ra a ç ık la rk e n o n la r
o n u h e r c ih e tte n o k la rla v u rd u la r. B ir ok o n a is a b e t etti, o n u k a tle t­
ti. B eni M âlik d e r le r ki, o n u k e n d ile rin d e n b ir a d a m k a tle tti. O n a B e­
n i S âlim b. M â lik ’in k a rd e ş i Evs b. A vf d en ilir. A h lâ f m ü tte fik le r d e
d e rle r ki, o n la rd a n b ir a d a m o n u k a tle tm iş tir.
B u a d a m B eni A h tâ b b. M â lik ’d e n d ir. O na V eh b b. C â b ir d en ilir.
V u ru ld u k ta n s o n r a U rv e ’ye şöyle d e n i ld i:
 S A K İF ’İN RESÛLULLAH'A ELÇİLER GÖ NDERM ESİ 245

— Senin kanın için ne düşünüyorsun?

O da şöyle d e d i:
— Bu A llah’ın bana ikrâm ettiği bir ikramdır ve bana gönderdi­
ği bir şehâdettir. Benim kanım, ancak Resûlullah (Sallallahü Aleyhi
ve Sellem) bu şehirden gitmeden önceki kati edilen şehidlerin kanı
gibidir. Beni onlarla birlikte defn ediniz.

Onlar da onu onlarla birlikte defn ettiler. İddia ederler ki, Re­
sûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) onun hakkında şöyle d e d i:
«Onun kavmı içindeki durumu. Yâsin sûresinde adı geçen, kav-
mini hidâyete dâvet eden adamın durumu gibidir.»

Sakif'in Resûlullah’a elçiler heyeti göndermek için

müşavere etmesi

Sonra Sakif kabilesi Urve'nin kati edilmesinden sonra birkaç ay

öyle kaldılar. Sonra onlar aralannda müşavere ettiler, bey'at etmiş
ve müslüm an olmuş olan etraflarındaki araplarla harp etmeğe takat­
lerinin olmadığı kanaatine vardılar.

Bana Yâkub b. Utbe b. Muğire b. Ahnes şöyle haber verd i:

Beni İlâcın kardeşi Amr b. Ümeyye, Abd-i Yâ Leyi b. Amr’e iki­
sinin arasmdaki bir kötülükten dolayı küs idi. Amr b. Ümeyye Arab’ın
dâhilerindendi. Abd-i Ya Leyi b. Amr'a doğru yürüdü tâ onun evi­
ne girdi. Sonra ona haber gönderdi ki Amr b. Üm eyye sana şöyle di­
yor :
— Bana doğru gel. Dedi k i :
Abd-i Ya Leyi de elçiye şöyle dedi:
— Hay yazık, Amr mı seni bana gönderdi?
Dedi k i :
— Evet, işte o burada senin evinde duruyor.
O da şöyle d e d i:
— Bu benim zannetmediğim bir şeydir. Muhakkak, Amr böyle
bir şey yapmaktan daha gururludur.
Böylece ona doğru çıktı. O da onu görünce ona «merhaba» dedi.
Amr da ona şöyle d e d i:
— Bize bir durum gelip çatmıştır ki ondan kaçış yoktur. İşte bu
adamın (Muhammed'in) durumu gördüğün gibidir. Arabların hep­
249 StBJST-t tB N -t K tŞ A M

si m üslüman oldular. Sizin onlarla harb etm eğe takatiniz yoktur.

Arfik başınızın durum una bakınız.
Bu esnada Sakif kendi arasında meşveret yaptı ve birbirine şöyle
d ed iler:
— Görmüyor musunuz size âid olan hiçbir yayılan mal güven
içinde değildir. Ve sizden bir kim se çıkmaz ki önü kesilmesin.
Böylece aralarında meşveret ettiler, Resûlullah (Sallallahü Aley­
hi ve S ellem l’e bir adamı göndermeğe karar verdiler. Daha evvel
Urve'yi gönderdikleri gibi. Abd-i Yâ Leyi b. Amr b. Um eyr’le konuş­
tular. Onun yaşı Urve b. Mes’ûd’un yaşında idi. Bu m eseleyi ona arz
ettiler o ise yapm aktan imtina etti ve döndüğü zaman Urve'ye yapı­
lan şeyin kendisine yapılmasından korktu. Şöyle d e d i:
— Benimle birlikte birtakım adam lar göndermenize kadar bunu
yapacak değilim.
Bunun üzerine onlar onunla birlikte A hlaf’dan iki adamı ve Be-’
ni Mâlik'den de üç adamı göndermeğe karar verdiler. Altı kişi oldu­
lar: Abd-i Ya Leyi ile birlikte Hakem b. Amr b. Vehb b. Muattib’i
ve Şüreyhbil b. Gaylan b. Sâlim e b. Muttalib’i ve Beni Mâlik'den Os-
mân b. Ebil-As b. Bişr b. Abd-i Dühm ân’ı (ki bu Beni Yesâr’m kar­
deşidir) ve Evs b. A vf’ı (ki bu Beni Sâlim b. Avf'ın kardeşidir)' ve
Numeyr b. Hareşe b. Rebie (ki Beni Hâris’in kardeşidir.) yi gönderdi­
ler. Abd-ü Yâ Leyi kavmin efendisi ve onların başkanı olarak onlar­
la yola çıktı. Onlarla beraber çıkmasının sebebi ancak Urve b. Mes'-
ûd'a yapılan şeyin kendisine yapılmasından korkması idi. Çünkü on­
lardan her biri Tâif’e döndüğü zaman kavmini m eşgul edebilirdi.

Onların Medine'ye gelmeleri ve Resûlullah'tan birtakım

şeyler istemeleri onun da imtina etmesi
Medine’ye yaklaştıkları ve K^nat'ta indikleri zaman orada Muği-
re b. Ş u b e y i buldular. Nöbetinde Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve
Sellem )’in sahâbelerinin binek develerini otlatıyordu. Sahâbeler nö­
betleşe onlan otlatıyorlardı. Muğire onları görünce develeri Sakafî’-
lerin yanmda bıraktı, süratle yürüdü ki onların Resûlullah (Sallalla­
hü Aleyhi ve Sellem ) 'e geldiklerini ona müjde versin. Resûlullah (Sal­
lallahü Aleyhi ve Sellem )'in yanına girmeden önce ona Ebû Bekr
es-Sıddık rastladı. O da ona Sakif’in kafilesinin bey'at ve İslâmî kast
ederek geldiklerini haber verdi. Onlar şu şartla gelm işler idi ki, ka-
 SA K İF’İN RESÛLULLAH'A ELÇİLER GÖ NDERM ESİ 247

h ileleri, m a lla n ve m e m le k e tle ri için R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i

ve S e lle m )’d e n yazılı b ir e m r a lsın la r. B u n u n ü z e rin e E bû B ekr, M u-
ğ ir e ’y e a n d iç ird i ki :«B enden ö n ce R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve
S e lle m )'e v a rm a y a c a k s ın ki o n a h a b e r v e re n b e n olayım . M u ğ ire d e
k a b u l e tti. E b û B ekr, R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m )'in y a ­
n m a g ird i ve o n la rın g elişle rin i o n a h a b e r verdi. S o n ra M u ğ ire a r ­
k a d a ş la rın ın y a n m a çıktı ve o n la rla b irlik te d ev e le ri, b a r ın a k la r ın a
g ö tü rd ü . O n la r a R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) e n asıl se ­
lâ m v e re c e k le rin i ö ğ re tti.O n la r ise b u n u y a p m a d ıla r a n c a k c â h iliy e
se lâm iy le se lâ m v erd iler. R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in
y a n m a g e ld ik le ri z a m a n (riv â y e t edildiği gib i) o n u n m e scid in in b ir
k e n â r m d a o n la ra b ir ç a d ır k u ru ld u . O n la r R e sû lu lla h (S a lla lla h ü
A ley h i ve S e lle m )'d e n a n la ş m a y ı a lın c a y a k a d a r , o n la rla R e sû lu lla h
(S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) a r a s ın d a g id ip g elen H alit oldu. V e Re-
s û lu lla h ’ta n o n la ra gelen y e m e k te n H alid y em ed ik ç e o n la r y e m iy o r­
lard ı. N ih a y e t m ü slü m a n o ld u la r ve yazı işle rin i b itird ile r. R e sû lu l­
la h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )'d e n iste d ik le ri şe y le rd e n b iri Tâ-
ğ iy e'y i o n la r a b ıra k m a sı idi. T ağiye, L â t’tır. R e sû lu lla h (S a lla lla h ü
A ley h i ve S e lle m )’d en ü ç se n e o n u y ık m a m a sın ı isted iler. R e sû lu l­
la h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) ise b u n a râ z ı o lm ay ıp im tin a etti.
İki se n e ve b ir se n e istem ey e d e v a m e ttile r. F a k a t R e sû lu lla h (S a lla l­
la h ü A ley h i ve S ellem ) k a b u l etm edi. N ih ay e t g elişle rin d e n so n ra b ir
a y k a lm a s ın ı isted iler. R e sû lu llah (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) h iç
b irin i k a b u l etm edi.

D e d ik le rin e g ö re o T a ğ iy e ’yi b ıra k m a k ta k i k a s ıtla rı se fih le rin in ,

k a d ın la rın ın ve ç o c u k la rın ın itira z la rın d a n e m n iy e tte k a lm a k v e k a -
v im lerin i Islâ m a s o k u n c a y a k a d a r L atı y ık m a k ta o n la rı k o r k u tm a ­
m a k tı. R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) b u n a ra z ı olm ayıp,
E b û S ü fy a n b. H a rb ile M u ğ ire b. Ş u b e'y i g ö n d erd i. O n la r d a o n u
y ık tılar.
S a k if T âğ iy e’n in te rk e d ilm e siy le b irlik te R e sû lu lla h (S a lla lla h ü
A ley h i ve S e lle m )'d e n k e n d ile rin i n a m a z d a n a f etm es in i v e p u tla r ı­
n ı k e n d i elleriy le k ırd ırm a m a sın ı istem işlerd i. R e sû lu lla h (S a lla lla ­
h ü A leyhi ve Sellem ) de şöyle d e d i :
— P u tla rın ız ın sizin ellerin iz le k ırılm a sın a gelin ce, sizi o n d a n a f
edeceğiz. A m m a n a m a z a g elin ce n a m a z ı o lm a y a n b ir d in d e h a y ır
y o k tu r. O n la r d a şöyle d e d i l e r :
248 SİRET-1 İBN -l H tŞA M

— Ey Muhammed, onu yakında sana getiririz her ne kadar bir

hasislik ise de.

Osman b. Ebl’I-As’m onların üzerine emir kılınması

Müslüman oldukları ve Resulüllah (Sallailahü Aleyhi ve Sel-

lem) onlar için anlaşm ayı yazdığı zaman onların üzerine Osmân b.
Ebi’l-As'ı emir kıldı. Bu onların yaşça en gençleri idi. Onun emir kı­
lınmasının sebebi, onun İslam bilgisini edinm eğe ve Kur'an’ı öğren­
meğe onların en düşkünü olması idi. Ebû Bekr, Resulüllah (Sallal-
lahü Aleyhi ve S ellem l’e şöyle dedi:
— Yâ Resulallah, ben işte onlardan bu delikanlıyı islam bilgisi
edinm eğe ve Kur’an öğrenmeğe onların en düşkünü gördüm.

Bilâl ve S a k if'in R a m a z â n d a gelen elçiler heyeti

Ibn-i İshak d e d i:
Bana tsâ b. Abdullah b. Atiyye b. Süfyan b. Rebie es-Sakafi, el­
çiler heyetinden bir kimseden naklen haber verdi ki o şöyle d e d i:
— Müslüman olduğumuz ve Resulüllah (Sallailahü Aleyhi ve
Sellem) ile birlikte Ramazan dan kalan günleri oruç tuttuğum uz za­
m an Bilal bize iftar yemeğimizi ve Sahur yemeğimizi Resulüllah (Sal-
lallahü Aleyhi ve Sellem l'in yanından getiriyordu. O bize Sahur ye­
meğini getiriyorken biz şöyle diyorduk:

— Biz, fecrin doğmuş olduğunu görüyoruz. O da şöyle diyordu:

— Resulüllah (Sallailahü Aleyhi ve Sellem) i henüz sahur ye­
m eğini yerken bıraktım ve buraya geldim. Bize iftâr yem eğim izi ge­
tiriyorken biz, güneşin henüz tam battığını göremiyoruz. B ilâ l:
Resulüllah (Sallailahü Aleyhi ve Sellem) yem eğini yidi. Sonra
ben size geldim, diyordu. Sonra kendisi de elini çanağa koyuyor ve
ondan yiyordu.
İbn-i Hişam d e d i:
Bi fetûrina ve sehûrina (yukarki r iv a y e t: Bi fıtrina ve sehurina
idi. İkisinin de manâları aynıdır.)
 T A Ö İY E’NİN Y IK IL IŞ I

R e su lû lla h 'm , İbn-i E bi’l-Â s’ı, S a k îf'in ü z e rin e

e m ir kıldığı z a m a n o n a o la n a h d i

İb n -i İs h a k d e d i :
B a n a S a id b. Ebi H ind, M u ta rr if b. A b d u lla h b. Şihhiı*'den, o d a
O sm a n b. Ebi el-A s’d a n n a k le n h a b e r v erd i ki o şöyle d e d i :
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S elle m ), ben i, S a k îf'in ü z e rin e
g ö n d e rd iğ i z a m a n b a n a en son a h d ettiğ i şe y le rd e n b iri de şöyle d e ­
m esi o l d u :
— Ey O sm a n , n a m a z ı hızlı kıldır, in s a n la rı z a y ıfla n ile ölç, ç ü n ­
k ü o n la n n için d e yaşlı, k ü ç ü k , z a if ve ih tiy a ç s a h ib i o la n la r v a rd ır.

T âğ iy e’n in yıkılışı

İbn-i İs h a k d e d i :
İşle rin i b itird ik le ri ve g e ri d ö n e re k b e ld e le rin e y ö n eld ik le ri z a ­
m an , R e su lû lla h (S a la lla h ü A leyhi ve S ellem ) o n la rla b irlik te E bû
S ü fy a n b. H a rb ve M u ğ ire b. Ş ube yi T â ğ iy e 'n in y ık ılm ası için g ö n ­
d erd i. O n la r d a b u to p lu lu k ile b irlik te yola ç ık tıla r. T â if’e g eld ik le ri
z a m a n M u ğ ire b. Ş ube, E bû S ü fy a n 'ı ö n d e g ö n d e rm e y i istedi. E bû
S ü fy a n k a b u l etm ed i ve « k av m in in y a n ın a sen gir.» dedi. E bû S ü fy a n
m a lı ile Z û H ed m ’de kaldı. M u ğ ire b. Ş û b e g ird iğ i z a m a n
o T a ğ iy e ’ye b a lta ile v u r m a k ü z e re ü s tü n e çıktı. K avm i o la n
B eni M u a ttip o n u n ö n ü n d e d u rd u la r. U rve gibi o n u n d a v u r u lm a ­
sın d a n k o r k tu la r. S a k if’in k a d ın la n ise o T â ğ iy e ’ye a ğ la y a ra k ve
şöyle d iy e re k b a ş la rı aç ık b ir v az iy e tte ç ı k t ı l a r :

«Dü/fâ'a (167) ağlansın, kİ onu kotu yaramaz kişiler teslim ettiler,

onlar kılıçlarla vuruşmasını bilmediler.»

İbn-i H işam d e d i :

sözü İbn-i İ s h â k ’ın g a y rın d a n m e n k u ld ü r.

(167) O Lât putuna «Düffâ’» adının verilmesi, onların iddialarına göre,

o putun onları koruduğu ve menfaat ve zarar verdiği içindir.
250 SİRET-1 İBN-1 H İŞA M

Ibn-i İsh a k d e d i :
M u ğ ire b a lta ile o T ağ iy e’ye v u r u r k e n E bû S ü fy a n şö y le d iy o rd u :
— V a h yazık. A h yazık.
M u ğ ire o T ağ iy e'y i yıktı ve m a lın ı ve z in e tle rin i aldı. E b û S üf-
y a n ’a h a b e r g ö n d e rd . S iy ah lı b ey a zlı b o n c u k la rd a n te ş e k k ü l e d e n
m a l ve a ltın o rd a to p lan m ıştı.

E bû M ü ley h ve K a a rib 'in m ü s lü m a n o lm a sı

E bû M üley h b. U rv e ve K a a rib b. El-Esved, S a k if’in e lçiler h e ­

y e tin d e n önce; U rv e k a ti edildiği z a m a n , R e su lû lla h (S a lla lla h ü
A ley hi ve S e lle m l’e geldiler. S a k if’d e n a y rılm a y ı ve o n la rla a s la h iç­
b ir şey ü z e re b irle şm em ey i istiy o rla rd ı. Ve m ü slü m a n o ld u la r.

R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) ise o n la ra şöyle d e d i :

— D ilediğiniz k im sey i d o st ed in in iz.
O n l a r .-
— A lla h ve R e su lü n ü d o st ed in iy o ru z , dediler.
B u n u n ü z e rin e R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) şöyle
d e d i;
— B ir de d ay m ız E bû S ü fy a n b. H a rb 'i d o st ed in in iz.
O n la r d a d e d ile r k i :
— Bir de d ay ım ız E bû S ü fy a n b. H a rb 'i d o st e d in d ik ...

O iki k işin in R e su lû lla h ’m T â ğ iy e ’n in m a lla rın d a n

bo rç ö d em esin i istem e leri

T âif h a lk ı m ü s lü m a n o ld u ğ .u ve R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi

ve S ellem ) E bû S ü fy â n ’ı ve M u ğ ire ’yi T â ğ iy e ’n in y ık ılm a s ın a y ö n e lt­
tiğ i z a m a n E bû M ü le y h b. U rve, R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve
S e lle m )'d e n , b a b a s ı U rv e 'n in ü z e rin d e o la n b ir b o rc u o n u n y e rin e
T â ğ iy e ’n in m a lın d a n ö d em esin i istedi. R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley­
h i ve S ellem ) de k a b u l etti. B u n u n ü z e rin e K a a rib b. E sved o n a şöy­
le d e d i :

— Y â R e su la lla h E sv ed 'in y e rin e de öde, U rv e ile E sved ik isi b a ­

b a ve a n a b ir k a rd e ş tirle r.
 RESÛLULLAH'IN, SA K İF'E YA ZISI 281

R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) d e o n a ce v ab e n şöyle

d e d i:
— Ş ü p h e siz E sved m ü ş rik o la ra k ö lm ü ş tü r. K a a rib d e R e su lû l­
la h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) e şöyle d e d i:
— Y â R e sû la lla h , f a k a t k a r a b e t sa h ib i o la n b ir m ü s lü m a n a b o rç
ö d em ek g ere k iy o r. (B u n u n la k en d isin i k asd e d iy o rd u .) B orç a n c a k
b en im ü z e rim e d ir. B enden isten iy o r.

B u n u n ü z e rin e R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) E b û

S ü fy a n ’a e m r e tti ki U rv e ve E sv e d ’in b o rc u n u , T a ğ iy e ’n in m a lın d a n
ödesin. M u ğ ire T ağ iy e’n in m a lın ı b ir a r a y a g e tird iğ i z a m a n E bû S ü f­
y a n ’a şöy le d ed i .•
— R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) s a n a e m r e d e r ki,
U rv e ve E sv e d ’d e n o n la rın b o r ç la rın ı ödeyesin.

O d a b o rç la rın ı ödedi.

Resulü ilah'm, Sakif'e yazısı

R e s u lû lla h ( S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) in o n la ra y azm ış o ld u ­

ğ u m e k tu b şu i d i :

« R a h m a n ve R a h im A lla h ’ın a d i y le : A llah R e su lü P e y g a m b e r

M u h a m m e d ’d e n m ü ’m in l e r e : Ş ü p h esiz V ecc'in (168) ide d e d ile n d i­
k en li a ğ a ç la r ı ve o ra n ın avı kesilm ez. B u n la rd a n b ir şeyi y a p a n b ir
k im s e b u lu n u r s a o n a celd e v u r u lu r ve o n u n elb ise leri çık artılır. E ğ e r
b u n u te c â v ü z e d e rse o k im se y a k a la n ır ve P e y g a m b e r M u h a m m e d 'e
g ö tü rü lü r. İşte bu P e y g a m b e r M u h a m m e d R e s u lû lla h ’m em rid ir.

H âlid b. S aid y a z d ı: Bu, R esul M u h a m m e d b. A b d u lla h ’ın em rid ir.

H iç k im se sın ırı a şm a m a lıd ır. Ş a y e t te c â v ü z ed e rse, M u h a m m e d R e­
su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) in e m r e ttiğ i şey d e k e n d in e
zu lm e tm iş olur.

(168) Vecc : T âif'd e bir m evkidir.

252 SÎR E T -Î İBN-1 H İŞAM

H. D O KU ZU NCU SENEDE EBÛ BEKR'İN İN SA N LA RA

H A C Y A PTIRM A SI

P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )'in Ali b. Ebi T â lib (Rıd-

v a n u lla h i A le y h i)'y i O ’n u n y e rin e ilk b e ra e ti y e rin e g e tirm e k le h u ­
su si o la ra k g ö re v le n d irm e si ve b e r a e tin zik ri ve o n u n te fsiri h ak k ın -
d a k i k ıssa la r.

Ebû B e k r'in H acc ü z e rin e e m ir k ılın m ası

lbn-i Ish âk d e d i :
S o n ra R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) R a m a z a n ay ın ın
k a la n ın ı, Ş evval ve Z ul-K ade'yi (M edine'de) geçirdi. S o n ra d o k u z u n ­
cu se n e d e Ebû B e k r'i m ü s lü m a n la ra h a c la rın ı y a p tırm a k için h a c
ü z e rin e e m ir o la ra k g ö n d erd i. M ü şrik le r esk id en o ld u ğ u g ib i h a c la ­
rın ı y a p m a k ta y d ıla r. E bû B ekr (R ıd v a n u lla h i a n h ) ve m ü s lü m a n la r-
d a n o n u n la b irlik te o la n k im se le r yola çık tıla r.

R e sû lu llah ile m ü şrik le rin a r a s ın d a k i a n d la ş m a n ın

b o zu lm ası h a k k ın d a Ber& etin n âz il o lm ası

B erâ et S û re si R e sû lu llah (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) ile m ü ş ­

r ik le rin a r a s ın d a k i a h d in (a n d la şm a n ın ) b o zu lm ası h a k k ın d a indi.
M ü şrik le r b u a n d la ş m a y a b ağ lı k alm ışlard ı.

Bu a n d la ş m a m ü s lü m a n la r ile m ü ş rik le r a r a s ın d a g en e l b ir an d -
la ş m a idi. B u n u n a r a s ın d a R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem )
ile A ra b d a n b ir ta k ım k a b ile le rin a r a s ın d a isim le ri z ik r ed ilm iş v a ­
d e le re k a d a r h u s u s i b irta k ım a n d la ş m a la r d a v ard ı. İşte b u a n d la ş ­
m a ve T e b û k ’d a o n d a n a y rılıp g e ri k a la n m ü n a fık la r v e d ed ik o d u ­
la rı h a k k ın d a B e râ e t S û re si indi. A lla h T e â lâ o sû re d e b irta k ım k a-
v im lerin sırla rın ı a ç ığ a v u rd u ki o n la r k e n d ile rin i d o st g ö s te riy o rla r­
dı. O n la rd a n bize isim le ri z ik r e d ile n le r v a rd ır. O n la r d a n b ize isim ­
leri z ik r e d ilm e y e n le r de v a rd ır. A llah (A zze ve Celle) şö y le b u y u rd u :
 EBÛ B E K R İN HAC Ü Z E R İN E E M İR K IL IN M A SI 253

«Bu, Allah'dan ve Peygamberinden, kendileriyle andlaşma yap­

tığınız m üşriklere bir ihtardır.« Yâni ehli şirkten umumi bir ahidle
ahid yaptığı kişiler için.

— >
j ii J X J İ j ' d 0 ' ) ^ j 'y * i—*

e*-'1r >' y ^ ı J J .«! jA 'jj ^ o<V3 i 'û ıy ^ jı -Jt. "¿1

( ^’y -3 J ' y * *1$ û ' JP ^

«Yâr yüzünde dört ay daha dolaşabilirsiniz. Allah’ı aciz bıraka-

mıyacağınızı, Allah’ın inkârcıları rezil edeceğini bilin. Allah’ın ve pey­
gamberinin, puta tapanlardan uzak olduğunu, büyük hac günü, Al­
lah ve peygamberi insanlara ilân eder.« Yâni işte bu yıldan sonra.

¿i ¿ jjL % p C jt ı p y i» 3 ’p o f )

( * ( * " ¿r-W j ~ \3

•Eğer tevbe ederseniz, bu sizin için daha hayırlı olur, yüz çevi­
rirseniz, bilin ki siz Allah’ı aciz bırakamazsınız. Ey Muhammedi İn­
kâr edenlere can yakıcı azabı müjdele. Ancak müşriklerden kendi­
leriyle andlaşm a yaptığınız kim seler bundan müstesnadır.» Yâni bir
vadeye kadar hususi ahid ile andlaşma yaptığınız müşrikler...
>54 SİR E T -t İB N -l H İŞAM

« (S izinle a n d la ş m a y a p a n la rl s o n r a a n d la ş m a h ü k ü m le rin i boz

m a y a n la r ve a le y h in iz d e k im sey e y a rd ım etm e y e n b u m ü ş rik le rle y a p ­
tığınız a n d la ş m a y a so n u n a k a d a r ri&yet edin. A llah s a k ın a n la r ı sev er.
H ü rm etli a y la r çıkınca.» Y âni k e n d ile ri için b ir v ad e tâ y in ed ilen d ö rt
ay.
« P u ta ta p a n la r ı b u ld u ğ u n u z y e rd e ö ld ü rü rn o n la n y a k a la y ıp h a p ­
sedin) h e r g ö zetlem e y e rin d e o n la rı b ek ley in . E ğ er te v b e e d e r, n a m a z
k ıla r ve z e k â t v e rirle rse y o lla rın ı s e rb e st b ıra k ın . D o ğ ru su A llah
b a ğ ış la r ve m e rh a m e t e d e r. E ğ er p u ta ta p a n la r d a n biri..» Y âni k a tle ­
d ilm ele rin i s a n a e m r e ttiğ im işte o k im s e le rd e n ...

«Ey M u h a m m e d i S a n a sığ ın ırsa o n u g ü v e n e al, tâ k i A lla h 'ın sö­

z ü n ü d in lesin . S o n ra o n u g ü v e n iç in d e o lacağ ı y e re u la ş tır. Ç ü n k ü
o n la r bilg isiz b ir to p lu lu k tu r.»
S o n ra şöyle b u y u r d u :

«M ü şrik le r ki sizinle, K â b e ’de ve h a r a m a y la r d a size z a r a r v e r­

m e y ec ek le ri ü z e rin e sizinle a n d a lş m a yapm ışlardı..»

«M escid-i H a r a m ’ın y a n ın d a a n d la ş tık la n n ız ın d ışın d a, p u ta tâ-

p a n la n n A llah ve p e y g a m b e rin in y a n ın d a n asıl b ir a n d la ş m a la n ola-
bilir.»
A y e tte söz ed ilen b u n la r Beni B e k r’d en b irta k ım k a b ile le rd ir ki
o n la r K u re y ş’in a k d in e ve H u d ey b iy e g ü n ü n d e k i a n d la ş m a la n n a g ir ­
m işlerd i. R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) ile K u re y ş’in a r a ­
sın d a k o n u la n m ü d d e te k a d a r. O H u d ey b iy e a n d la ş m a s ın ı b aşk ası
n a k z e d e n o lm a d ı a n c a k K u re y ş t a r a f t a n o la n bu k a b ile b o zm u ştu . Bu
k ab ile, Beni B ekr b. V âil'd e n Dil k ab ilesid ir. O n la r ki K u re y ş’in a k d in e
ve o n la rın a h d in e (y ân i a n d la ş m a la n n a ) d â h il o lm u şla rd ı. Beni B e k r -
d e n a n d la ş m a y ı b o z m a y a n k im s e le r için a n d la ş m a n ın v â d e sin e (*)
k a d a r a h d i ta m a m la m a k la e m r o lu n d u .

( * ) Hudeybiyye andlaşnıasında bu va'de on sene olarak tayin edilmişti.

 EBÛ B E K R İN HAC Ü Z E R İN E E M İR K ILIN M A SI 2S5

( ü i f L f , « l ¿ 1 (U jJ C j G ")

«Size d o ğ ru d a v r a n d ık ç a siz de o n la ra d o ğ ru d a v ra n ın . A llah ,

sö z leşm ele rin i b o z m a k ta n s a k ın a n la r ı sever.»

S o n ra A lla h T e â lâ şöyle b u y u rd u :

( '/ ¿ İ i . O l} t j j T )

«N asıl o la b ilir? Ki, size ü s tü n gelselerdi.» Y an i o m ü ş rik le r ki u m u ­

m i ş irk e h lin d e n o lu p belli b ir m ü d d e te k a d a r b ir ah id (a n d la şm a -
la n ) y o k tu r.

( a s Y jy rjc Ş ı* » ' $ )

«Ne b ir y ak ın lık , n e d e b ir a h d gözetirlerdi.»

tb n -i H işâ m ’ın b â z ı g a rib k elim e leri te fs ir etm esi

İbn-i H işâm şöyle d e d i :

İli: H ilftir. Bu iki k elim e y em in le şm e a n d la ş m a m a n a s ın a d ır. Evs
b. H a c e r ki b u Beni Ü seyyid b. A m r b. T em im ’d e n b irid ir, şöyle d ed i :

i,¿s\] 'vvf 'rci ¿ fj' ¿JL £ v j

«Şâyet Benû Mâlik olmasaydı ve yeminleleşme de gözetilir olmasaydı,.

Halbuki nimetler ve şeref M âlik’dedir.*

B u b e y t o n u n b ir k a sid e sin d e d ir. O n u n cem i â lâ l’dır. Ş a ir şö y le

d e d i:

ti p » ; ¿¡L; JVVI ^ *

«Sizinle benim aramda yeminleşmelerılen bir yeminleşme yoktur.

O kaide gayretinizi esirgemeyiniz.»
236 SİRET-İ İBN-İ HİŞAM

Z im m et: Ahid — aııdlaşmadır. Ecde' b Malik e!-Hemdani (ki bu,

fakih Ebû Mcsrı'ık b. Ecde'dir,) şöyle dedi :

« /{ /';/;» ¡iz n im iz e , verilen m a r u f ve m iin k er ( iy i v e k ö t iiy ii) b iz e

g ö n d er m en iz b ir a h it nldıı.»

Bu beyt onun üç beyti içerisindedir. Zimmetin cem ’i zimemdir.

• r o p - ;

«Kalpleriyle istemezlerken sizi ağızlariyle hoşnut etm eye uğraşır­

ları çoklan fasıktırlar. Allah'ın Ayetlerini az bir değere değişip, O'nun
yolundan alıkoydular. Onlann işledikleri gerçekten ne kötüdür! On­
lar hiç bir m ü’minin yakınlık veyâ ahdini gözetmezler, İşte aşın gi­
denler bunlardır.»

Y ani size k a rş ı h a d d i te c a v ü z e tm işle rd ir.

Eğer tevbe eder, nam az kılar ve zekât verirlerse, sizin din kar­
deşiniz olurlar. Bilen kimseler için âyetleri uzun uzadıya açıklıyoruz.»

Resulûllah’ın Ali’yi kendi yerine beraeti = m üslüm anlann

andiaşmadan beri olduklannı ilan için görevlendirmesi

Ibn-i İshak d e d i:
Bana Hakim b. Abbâd b. Huneyf, Ebû Ca’fer Muhammed b. Ali
Rıdvanullahi Aleyhi'den naklen haber verdi ki, o şöyle d e d i:
 RESÛLULLAH'IN A Lİ'Y İ KENDİ Y ERİN E BERÂ ETİ 257

B e râ et, R e su lu llah (S a lJallah ü A leyhi ve S e lle m l’e n a z il o ld u ğ u v e

E b û B e k r es-S ıd d ık ’ı in s a n la ra h a c y a p tırm a k için g ö n d e rm iş o ld u ­
ğ u z a m a n o n a d en ild i k i :
— Y â R e sû la lla h k e ş k e o sû re y i E bû B e k r’e g ö n d ersey d in *
O d a şöyle b u y u r d u :
— O n u a n c a k Ehl-i B eytim d en b ir a d a m y e rin e g e tirir. S o n ra
Ali b. E bi T âlib (R ıd v a n u lla h i A ley h i)'y i ç a ğ ırd ı ve o n a şöyle d e d i:
— B e râ e t sû re s in in b a ş ta ra fın d a n işte b u kıssay ı g ö tü r ve in ­
s a n la r ın içinde N a h ir K u rb a n g ü n ü n d e . M in â ’d a to p la n d ık la rı z a ­
m a n ila n e t ki c e n n e te h iç b ir k â f ir g irem ez ve b u se n e d e n s o n r a h iç ­
b ir m ü ş rik h a c edem ez, b e y ti de çıplak o la ra k ta v a f edem ez. K im
için R e s u lû lla h ’ın k a tın d a b ir a n d la ş m a v a r ise o a n d la ş m a s o n u n a
k a d a r b a k id ir. B u n u n ü ze rin e, Ali b. Ebi T âlib (R ıd v a n u lla h i A leyhi)
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l'in A d b â la k a b ın d a k i dişi
d e v e sin in ü z e rin d e y o la çıktı. N ih a y e t Ebû B e k r’e y o ld a k a v u ş tu .
E bû B e k r o n u yolda g ö rü n c e şöyle d e d i :

— E m irm isin yo ksa m e m u rm u su n ?

O şöyle d e d i :
— H a y ır b ila k is m e m u ru m .
S o n ra g ittile r. Ebû B ekr in s a n la ra h a c la rın ı ifa e ttird i. A ra b la r
d a işte o se n ed e ca h iliy e d e v rin d e h a c d a k i d u r u m la rın ı m u h â fa z a
e ttile r. N ih â y e t N a h ir g ü n ü o ld u ğ u z a m a n Ali b. Ebi T âlib (R ad iy al-
la h u a n h ) k a lk tı ve in s a n la r iç erisin d e R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi
ve S e lle m l’in o n a e m r e ttiğ i ay e tle ri ilan e tti ve şöyle d e d i:

— Ey in sa n la r, b ilm iş o lu n u z ki, c e n n e te h iç b ir k â f ir g irem ez.

Bu se n e d e n s o n ra h iç b ir m ü şrik h a c edem ez, B eyti çıp lak o la ra k t a ­
v a f ed em ez. R e su lû llah (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’in k a tın d a k e n ­
disi için b ir a h id (a n d la şm a ) o lan kim se için o a h id , ıp ü d d e tin e k a ­
d a r b a k id ir.

İ n s a n la r iç lerin d e b e râ e tin ilan edildiği g ü n d e n itib a re n d ö r t a y

te h ir e d ild ile r ki h e r b ir kav im g ü v en d u y d u k la rı y e rle rin e v ey a b e l­
d e le rin e d ö n sü n le r. S o n ra belli b ir m ü d d e te k a d a r a n d la ş m a la n o la n ­
la r h a r iç hiç b ir m ü şrik e a h it ve a n d la ş m a o lm a y ac ak . Bu s e n e d e n
s o n ra h iç b ir m ü şrik h a c c etm ed i ve K a b e ’yi çıp lak o la ra k ta v a f e t­
m edi.

İb n i H işam — C . : 4 - F . : 17
 258 S İR E T Î İBN -İ RİŞ-AM

S o n ra ikisi Ebü B ekr ile Ö m e r R e su lü llah (S aülallahü A leyhi ve

S e lle m )'in y a n m a geldiler.

İbn-i İsh ak d edi :

İşte b u ila n eh l-i ş irk te n u m u m i b ir a n d la şm a y a p a n v e z ik r e d il­
m iş b ir v a d e y e k a d a r a n d la şm a sı ol’a n k im sele rin h a k k ın d a b ir be-
r â e t oldu. (M ü slü m a n la rın o n la ra k a rş ı so ru m lu o lm a y a c a k la rı ilan
edildi.)

M ü şrik le rle c ih a d etm e k le e m ir için n âz il o lan â y e tle r

İbn-i İsh a k ded i .-

S o n ra A llah .R esulü (S a lla lla h ü A leyhi ve S eltern) 'e h u sû si a h id
(a n d la şm a ) ile a n d la şm ış o ld u ğ u k im s e le rd e n ahdii b o z a n la rla cih ad ı
e m r etti. Bir d e u m u m i a h id e r b a b iy te k en d ileri bçiı» ecel k ılın an daırt
a y d a n s o n ra c ih a d ile e m r etti. A n c a k k e n d ile riy le b ir v a d e y e k a ­
d a r a h id le şile n k im s e le rd e o m ü d d e t iç in d e o n la r d a n d ü ş m a n lık edip»
sa ld ırıd a b u lu n a n b ir k im se b u f ır s a tta n m ü s te s n a o lu p d ü şm a n lığ ı
seb eb iy le k a ti ed ilir. A llah T eâ lâ şö y le b u y u rd u .

m<f , » x > 5 Jj-V ' r r ^ . * ' r v- ‘ V ' )

y öl «i* (*r s ~ ^ ' \ j'

ı ’l ** . , ı • .. • ^ ‘i / - i 1 ’* ■1
; .X * .-JL-JJ ^ j* .) (*T'Vî

Ij* •**? (V lS*( ^ 'rj y~i ) (••f. sr'* -\ -t ‘

J/-Î' V_Lj ly jm ¿i' «-*“ *

■ 48 3 i

V i ' ¿ :3 ' ^ 3 V5 >S-3 Vj ¿ i j / , ^ »¿¿4 7 5 ;JC L

■( ü j LT*" '-'î

« Y em inlerini bozan , p e y g a m b e ri s ü r g ü n e g ö n d e rm e y e az m e d en
b ir to p lu m la sa v a şm a m ız g e re k m e z m i ki, önce o n la r b a ş la m ışla rd ır?
O n la rd a n k o r k a r m ısınız? E ğ er in a n ıy o rsa n ız b ilin ki asıl k o rk m a n ız
g e re k e n A lla h ’dır. O n la rla sa v a şın ki A lla h sizin elin izle o n la n azab -
la n d ırsm , rezil e tsin ve sizi ü stü n kılsın d a m ü m in le rin g ö n ü lle rin i
 CİHAD İÇİN NÂZİL OLAN ÂYETLER 25»

f e ra h la n d ırs ın , k a lb le rin d e k i ö fkeyi g id e rsin . A llah tevbeyi» y a n i

b u n d a n so n ra ; ‘ D ilediğinin te v b esin i k a b u l e d e r. A lla h B ilendir, H a ­
k im d ir. A llah , içinizden c ih â d ed e n le ri; A lla h ’d a n , p ey g a m b e rin d e n
ve in s a n la rd a n b a ş k a sırd a ş ve d o st ed in m e y e n le ri o r ta y a ç ık a rm a z ­
d a n sizi k e n d i h a lin iz e b ır a k a c a k mı z a n n e d iy o rsu n u z ? A llah işle­
d ik le rin iz d e n h a b e rd a rd ır.»

İbn-i H işâ m 'ın bâzı g a r ib k elim e leri te fs ir etm esi

lbn-i H işâm şöyle d e d i :

V elîce -. D ahil sırd a ş m a n a sın a d ır. C em i : v elâic 'd ir. V elece yeli-
c u ’d e n d ir. Y ani d ü n y a s ın a g ird i d e m e k tir.

A llah (A zze ve C e lle l’niıı K itabında;

•D eve iğ n e n in d eliğ in d e n geçm edikçe.» y an i g irm ed ik çe.

A y et d iy o r k i ;
O m ü s lü m a n la r ki A lla h 'ta n b a ş k a b ir sırd a ş ed in m ed iler. Ö yle
s ır d a ş la r ki m ü n a fık la rın y ap tığ ı g ibi k e n d ile rin i o ld u k la rın d a n b a ş ­
k a g ö ste riy o rla r, im a n ed e n le re im a n e ttik le rin i iz h a r ed iy o rlar.

H albuki:

E le b aşılariy le b a ş b a ş a kaldıklarında-, Biz şü p h e siz sizinleyiz, d e r ­

ler.»

Ş â ir şöyle d e d i .-

«Ş u n u hil k i sen sırda} k ılın m ış ın d ır , k i sana k a n } ik olm aksızın

ö liim ü şevketliler.»
260 S tR ü T -Î İBN-1 H İŞAM

K u re y şlile rin B ey t’i ta m ir e tm e id d ia la rı ve

o n la n re d d için n â z il o la n â y e tle r

İbn-i tshak d e d i:
S o n ra A lla h K u re y ş'in şu sö z ü n ü z ik r e t l i : Biz H a re n i ehliyiz,
h a c c ın su iç ire n le riy iz ve işte b u B ey tin ta m irc ile riy iz . O h a ld e b iz­
d e n efd al h iç b ir k im se y o k tu r. B u n u n ü z e rin e şöyle b u y u rd u :

»A llah’ın m e sc id le rin i a n c a k A lla h 'a ve â h ire t g ü n ü n e im a n e d e n ­

le r ta m ir ed erler.» Y ani sizin ta m ir etm e n iz böyle d eğ ild ir. A llah 'ın
m e scid lerin i a n c a k o n la rı h a k k iy le ta m ir e d e n le r bu b e rik ile rd ir.

-A lla h 'a ve â h ir e t g ü n ü n e im a n e d e n le r, n a m a z ı k ıla n la r, ze k âtı

v e r e n le r ve b a ş k a s ın d a n değil a n c a k A lla h 'd a n k o rk a n la rd ır.» Y ani
işte o n la rd ır A lla h ’ın m e sc id le rin in im a rcıla rı.

«İşte o n la r d o ğ ru yo ld a b u lu n a n la r d a n o la b ilirle r. Â y ette geçen

«Asa» A llah için h a k tır g e rç e k tir, m a n a s ın a gelir.
S o n ra A llah T e â lâ şöyle b u y u rd u :

«H acca g e le n le re su v erm ey i, M escid i H a ra m 'ı o n a rm a y ı, A lla h 'a

ve â h ire t g ü n ü n e in a n a n la , A lla h y o lu n d a cih âd e d e n le b ir m i t u t t u ­
n u z? A lla h k a tın d a b ir olm azlar.»
 İK İ EH Lİ KİTAB ARASINDA NAZİL OLAN AYETLER 281

M ü şrik le rle s a v a ş m a k için n âz il o la n fty etler

A y e tle r, o n la rın d ü ş m a n lık la rın d a n t â H u n e y n ve H u n e y n ’d e

o la n la r ve m ü s lü m a n la rın d ü ş m a n la rın d a n k a ç ış la rı ve m a ğ lu b iy e t­
te n s o n r a A lla h 'ın o n la ra y a rd ım ın ı a n la tıy o r. Bu â y e tle rd e n s o n r a
A lla h T e â lâ şöyle b u y u rd u :

¿)\) I ^1 _,i-l xj r£ - ]

« D oğrusu p u ta ta p a n la r p istirle r, b u seb ep le, b u y ılla rd a n s o n r a

M escid-i H a r a m ’a y a k la ş m a s ın la r. E ğer f a k ir lik te n k o rk a rs a n ız - (Ki:
in s a n la r şöyle d e d i le r : e lb e tte ç a r ş ıla r k a p a n ır ve tic â r e t k e s a d o lu r
ve m u h ta ç o ld u ğ u m u z m a lla r b u lu n m a z o lu r. B u n u n ü z e rin e A lla h
(A zze ve C elle) şöyle b u y u rd u :

( «U»» ¿j* ¿ t ‘ ~»i> J i j )

«E ğer f a k ir lik te n k o rk a rs a n ız , bilin kİ A lla h d ile rse sizi bol n i­

m e tiy le z e n g in le ştire c e k tir.» Y an i b a ş k a b ir y o ld a n .

Vj ¿ ri» i* <
' S ' »
¿} S j a!y . j j â l jt.S lj

( ö ij^ * f* ) ,j* Â. jl-l Ijlfc«* J ü f j \ Iyj1

« E ğer d ile rse. A lla h ş ü p h e siz b ile n d ir, h â k im d ir. K itâ b v e r e n le r ­

den , A lla h 'a , â h ir e t g ü n ü n e in a n m a y a n , A lla h 'ın ve p e y g a m b e rin in
h a r a m k ıld ığ ın ı h a r a m s a y m a y a n , h a k d in in i d in e d in m e y e n le rle , b o ­
y u n la rım b ü k ü p k e n d i elleriy le cizye v e re n e k a d a r savaşın.» Y an i işte
M ek k e tic a re tin in k esilm e sin e b ed el bu cizy eleri size g elec ek tir.

İki Ehl-i K itâ b h a k k ın d a n â z il o la n â y e tle r

S o n ra ik i E hl-i K itâ b 'ın k ö tü lü k le rin i ve u y d u r d u k la r ı y a la n la rım

z ik re tti. A lla h T e â lâ ’m n ş u k a v lin e k a d a r g e ld i:
262 S İR K T İ İB N -İ H İŞA M

J tu i _ rü ' 'J p o P ' Ü jLİ-Vi V - T ¿4)

Ç j iiZ V j i l i i ' j ' ¿ ¡ ¿ f c ¿r J '5 ‘ <i' J iV - o * 0 j ^ * 1 5

. « ^Jl w !jui <il j

« H a h a m la r ve R a h ib le rin çoğu, in s a n la rın m a lla rın ı h ak sızlık la

y e rle r. A llah y o lu n d a n a lık o y a rla r. A ltın ve g ü m ü şü b irik tirip A llah
y o lu n d a s a rfe tm e y e n le re ca n yakıcı b ir az ab ı m üjdele.«

N esi h a k k ın d a n â z il o la n â y e tle r

S o n ra n esi ve c n d a A ra p la rın ih d a s etm iş o ld u k la rı şey leri z ik r

etti. N esi, A lla h T e â lâ ’nm h a r a m kıldığı a y la rın h e lâ l k ılın m ası ve
h a r a m a y la r d a n A lla h ’ın h elâl k ıldığını d a h a ra m k ılm a k tır. Ve şö y ­
le b u y u rd u :

«->’ <¡>1 t_jlı S ' j ' j t Z LM <ji x s . j j ^ l l l î-ie ¿4 )

' jjc - îı^ ¡> j î ¿ » s 1 1 o y fo

« A llah ’ın g ö k le ri ve yeri y a ra ttığ ı g ü n k ü y az g ısın d a. A lla h ’a gö­

re a y la rın sa y ısı o n ik id ir. B u n la rd a n d ö rd ü h ü rm e tli a y d ır. Bu d o s­
d o ğ ru b ir n iz a m d ır. Ö yleyse o a y la r içinde k e n d in iz e y azık etm eyin.«
Y âni o n la rın h a ra m ın ı helâl ve h elâlın ı d a h a ra m k ılm ay ın ız. M ü ş­
rik le rin y ap tığ ı gibi.

l»W lj p P J l <ı t (j o l j L.C | )

'¿j j « ÇP ^ 'jİ4 » ‘ ujl ^ ^ >‘“S* P - i

( ¿ x J < J ı? £ \ ¿ p y a \). >p $

«A ncak n esi» . Y ani o n la rın y a p m a k ta o ld u k la rı şe y :

« S ap ıtm ak için h ü rm e tli a y la rın y e rle rin i d e ğ iştirip g e c ik tirm e k ,
k ü f ü rd e g e rç e k te n ile ri g itm e k tir. İ n k â r e d e n le r, A lla h ’ın h a r a m k ıl­
d ığ ı a y la rın s a y ıs ın a u y d u rm a k için, o n u b ir yıl h a r a m , b ir yıl h e la l
sa y ıy o r, böylece A lla h ’ın h a r a m kıld ığ ın ı h elâl k ılıy o rla r. K ötü işleri
 TEBUK HAKKINDA NÂZİL OLAN ÂYETLER 263

k e n d ile rin e g ü zel g ö rü n d ü . A llah , in k â r ed e n to p lu m u d o ğ ru yola e r iş ­

tirm ez.»

T eb û k sa v a şı h a k k ın d a nâzil o la n â y e tle r

S o n ra T ebük sa v a şın ı ve m ü s lü m a n la rın ü şe n g eç lik ed ip g eri k a l­

m a la r ın ı ve R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) o n la rı R u m ­
la r la c ih a d e tm e ğ e ça ğ ırd ığ ı z a m a n sa v a şı b ü y ü k g ö rd ü k le rin i ve
m ü n a fık la rd a n , k e n d isin e d a v e t ed ild ik le ri c ih a d a ç a ğ rıld ık la rı z a ­
m a n m ü n a fık lık e d e n le rin n ifa k ın ı s o n ra isla m d a ih d a s e ttik le ri ş e y ­
le rd e n ü z e rle rin e ay ıp lad ığ ı ve itâ b ettiğ i şe y leri z ik r etti ve şöyle
b u y u rd u :

»Ey in a n a n la r! Size ne oldu ki, »A llah y o lu n d a , s a v a ş a çıkın» d e n ­

diği z a m a n y e re ç ö k ü p kaldınız?» S o n ra kıssa, A llah T e â lâ 'n ın şu k a v ­
line k a d a r d ev a m e d e r .■

« Ç ık m azsan ız A llah size caıı yakıcı a z a b la a z a b e d e r ve y e rin iz e

b a ş k a b ir m ille t getirir.» A llah T e â lâ 'n ın şu k a v lin e k a d a r :

« M u lıam m ed ’e y ard ım etm ezsen iz, bilin ki, in k â r e d e n le r o n u

M e k k e'd en ç ık a rd ık la rın d a m a ğ a r a d a b u lu n a n iki k işid en b iri o la ­
ra k A llah o n a y a rd ım etm işti.»

Elıl-i n ifa k h a k k ın d a nâzil o la n â y e tle r

S o n ra A lla h T eâlâ n ifa k ehlini z ik re d e re k P e y g a m b e ri (S allal-

lalı . A leyhi ve S e lle m )'in e şöyle d e d i:
264 SİREY-fc İBN-İ H İŞ A ı.i'

)-*: ¿»j (*r~*’' ‘ C. ., Oyl*'«^

(ö ^ İlO (*r l

«Ey M u h a m m e d i K olay b ir k a z a n ç , n o rm a l b ir y o lc u lu k olsaydı

s a n a u y a rla rd ı, f a k a t ç ık ıla c a k yol o n la ra u z a k g eldi, k e n d ile rin i he-
lâ k e d e re k , « G ü cü m ü z y etsey d i siz in le b e r a b e r ç ık a rd ık , d iy e A lla h 'a
y e m in e d e c e k le rd ir. A lla h o n la rın y a la n c ı o ld u ğ u n u e lb e tte biliyor.»
Y an i o n la rın g ü ç le ri y etiy o rd u .

O y iS C jl 1y ju * (Jr-jl ¿ il . j ; —î< j * - C -o ' ıviAit Vi' lit

«A llah se n i a ffe tsin ; d o ğ r u la r s a n a belli olu p , y a la n c ıla rı b ilm e­

d e n önce, n iç in o n la r a izin v erdin?» Şu k a v lin e k a d a r .•

VÜ. VI -f/>h U »¿y- V

* ' -- ; i - i- , ■*/» •
4üfil

« A ra n ız d a s a v a ş a çıkm ış o lsa la rd ı, a n c a k sizi b o z m a ğ a ç a lışır­

l a r ve fitn e y e d ü ş ü rm e k için a r a n ız a so k u lu rla rd ı. İçin izd e o n la ra k u ­
la k v e r e n le r var.»

İb n -i H işâ m 'ın , bazı g a rib k elim e leri te fs ir etm esi

İbn-i H işâ m şöyle d e d i :

E v deû h ilâ le k ü m S a rû bey n e e z a f ik ü m , d e m e k tir. Y ani sizin
z a y ıfla rın ız ın a r a s ın a g ire rle r.

E v d û ; K o şm a k ta n b ir n e v id ir. Y ü rü m e k te n d a h a s ü ra tlid ir. Ec-

d e ’ b. M âlik el-H e m d ân i şöyle d e d i :

l 'J i ,/ıi 'i j i ı ¿ ¿ ¡t ¡ j i i u ı

«Şiddetli yürümek ile normal yiirümc arasında yürüyen yabani

öküz, (o al) seni avlayacaktır.»

Bu b eyt onun bir k asidesindedir.

 K ÎF /.K EH LÎ HAKKINDA NÂZİL OLAN ÂYETLER 265

N ifc .t ehli h a k k ın d a n â z il o la n â y e tle re y e n id e n d ö n ü ş

İb n -i İsh â k d e d i :
B a n a v e rile n b ilgiye g ö re R e su lu IIa h 'ta n izin istey e n e ş ra f ş u n ­
la r i d i l e r : A b d u lla h b. Ü b ey y b. S elûl ve C ed b. K ays v ard ı. B u n la r
k a v im le ri iç in d e e ş râ f idiler. A lla h d a o n la rı b ildiğ i için o n u n la b ir ­
lik te çıkıp o n a k a rş ı a s k e rle rin i ifsad e tm e k te n g e ri b ırak tı. R esu lû l-
l a h ’ın a s k e r le r i iç in d e o n la ra m u h a b b e t b esley e n ve ç a ğ ırd ık la rı şe y ­
d e o n la r a i ta a t ed ecek b ir to p lu lu k v ard ı. Ç ü n k ü o n la r o n la rın iç in ­
d e şe re fli k işilerd i. A lla h T e â lâ d a şöyle b u y u rd u :

«İçinizde o n la ra k u la k v e r e n le r v a r. A lla h k e n d ile rin e y azık e d e n ­

le ri b ilir. A n d o lsu n ki, d a h a ö n ce de fitn e k o p a r m a k istem işlerd i.»
Y ani s e n d e n izin is te m e le rin d e n önce.

« S an a k a rş ı b ir ta k ım işle r çev iriy o rlard ı.» Y ani se n in a s h a b ın ın

s e n d e n y a rd ım la rın ı te rk e tm e ie ri ve seni k en d i işin le b a şb a şa b ır a k ­
m a k için

« S o n u n d a o n la r iste m e d ik le ri h a ld e h a k o r ta y a çıktı. A lla h 'ın

e m ri ü s tiin geldi. O n la rd a n , «B ana izin v er, b e n i fitn e y e d ü şü rm e » d i­
y e n v a rd ır. Bilüı ki o n la r z a te n fitn e y e d ü şm ü şler.»

Bize z ik r ed ild iğ in e g ö re b u n u söyley en k im se Beni S e le m e ’n in

k a rd e şi C ed b. K ay s'd ır. R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) o n u
R u m ’u n (B izansın) c ih a d ın a çağ ırd ığ ı z a m a n böyle d em işti. S o n ra
k o n u , A lla h T e â lâ ’n ın şu k a v lin e k a d a r d e v a m ed iy o r :
266 SİRET-İ İBN-İ HIŞAM

i t
>?’! *vy V V ^ o)^-. •))
¿1I^L«I ^ ¡5 ‘ J V~* 'y*6' Oİ* 4 ^ jA.

( ö ^ • * - J.
-B ir sığ m ak v ey â m a ğ a r a y a h u t g irec ek b ir y e r b u lm u ş o ls a la r­
dı, ç a r ç a b u k o r a y a y ö n e lirle rd i. S a d a k a la r h a k k ın d a s a n a dil u z a ­
t a n la r v a rd ır. O n la r a v erilirse h o şn u d o lu rla r, v erilm ez se h em en öf-
k e le n iv e rirle r.» Y ani o n la rın n iy y e tle ri rız a la rı ve g a z a b la rı a n c a k
d ü n y a la rı içindir.

S a d a k a e rb a b ın ı a n la tm a k için nâzil o la n â y e tle r

S o n ra s a d a k a la r ın k im le r için k im le re a it o ld u ğ u n u b e y â n etti
ve s a d a k a e h lin in isim le rin i z ik r e tti ve şöyle dedi :

j j i.ü 'y .'j.(¿ u j j L . u i j n ij - ly ü ’u ^ i )

4 'tU' (Jy* 4 (3^!—^ ıY?~" 'j-j öî* ¿i

v-

•Zekâtlar-, A lla h 'ta n b ir fa rz o la ra k y o k su lla ra , d ü ş k ü n le re , onu

to p la y a n m e 'm u rla ra , k a ib le ri m ü s lü m a n lığ a ıs ın d ırıla c a k la ra v e ri­
lir. K ö lelerin , b o rç lu la rın , A llah y o lu n d a o la n la rın ve y o ld a k a la n la ­
rın u ğ r a n d a sa rfe d ilir. A llah b ile n d ir h ak im d ir.»

R e s u lû lla h 'a eziy et v ere n k im se le r h a k k ın d a

n âz il o la n â y e tle r

S o n ra o n la rın h iy â n e tle rin i ve P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve

S e ile m l'e e z iy e tle rin i z ik r e tti ve şöy le d e d i :

y ; S p £ $ y 4$ > ö m î y i £ 5)

û l ^ '3 4 y ')

\y\
 RESULULLAH'A EZİY EN EDENLER HAKKINDA. 267

« İk iy ü zlü lerin için d e «O h e r şey e k u la k kesiliyor» d iy e re k p e y ­

g a m b e ri in c ite n le r v a rd ır. De k i : «O k u la k , A lla h 'a in a n a n ve m ü - .
m in le rin m e n fa a tın a in a n a n , sizin için h ay ırlı o lan , için izd en in a n a n
k im s e le re r a h m e t o la n b ir k u la k tır» A lla h 'ın p e y g a m b e rin i in c ite n le re
c a n y ak ıcı a z a b vardır.» B a n a g elen h a b e re g ö re işte o sözü sö y ley en
k im se Beni A m r b. A v f’m k a rd e şi N ebtel b. H â ris'd ir. Bu â y e t o n u n
h a k k ın d a n az il oldu. B u n u n sebebi ise ş u d u r : o şöyle d iy o rd u :
M u h a m m e d a n c a k b ir k u la k tır. Kim o n a b ir şey k o n u ş u r h a b e r
v e rirs e o nu ta stik ed er. A llah T eâ lâ şöyle d iy o r :

-D e ki; O sizin için h a y ırlı b ir k u la k tır.» Y ani h a y rı d in le r ve

o n u ta s tik eder.

S o n ra A llah T eâ lâ şöyle b u y u rd u :

’•r * j . ' f ¿ s f* .)

y* !y V

»Sizi h o şn u d etm ek için A lla h 'a yem in e d e rle r. E ğ er in a n ıy o r la r ­

sa A lla h ’ı ve p e y g a m b e rin i h o şn u d etm e le ri d a h a g erek lid ir.» S o n ra
şöyle dedi :

_ , | , V . >' »' .V

\O j Jt— 1 y y j i

» O n la ra so ra c a k o lu rs a n , -Biz an d o lsu n ki, e ğ len ip o y n u y o rd u k »

d iy e ce k ler. De k i ; -A lla h ’a, â y e tle riy le , p e y g a m b e riy le m i a la y e d i­
y o rd u n u z? » Ş u â y e te k a d a r

( :« a
¿ul. l*. j u; •
: •rV
-fjL -.*n — 'j : )

-İç in iz d e n b ir to p lu lu ğ u a ffe ts e k b ile , s u ç la r ın d a n ö tü r ü b ir to p ­

268 SİR E T -Î İBN-İ HİŞAM

lu lu ğ a d a a z a b ederiz.« Bu sözü söyley en kim se, Beni Ü m ey y e b.

Z ay d ’in k a rd e şi V edîe b. S a b it tir. Beni A m r b. A v f'd a n d ır. B a n a g e ­
le n h a b e r e g ö re a f ed ilen k im se Beni S e lim e 'n in h a lîfi M u h a şşin b.
H u m e y y ir el-E şce'i idi. B u n u n se b eb i o n u n o m ü n a fık la r d a n d in le d i­
ği b ir şeyi in k â r etm esid ir.
M ü n a fık la rın ev safın ı a n la ta n k ıssa A llah T e â lâ 'n ın şu k a v lin e
k a d a r v a r ır .-

«Ey P e y g a m b e r! İn k a rc ıla rla , ik iy ü z lü le rle sa v a ş; o n la r a k a rşı

s e r t d a v ra n . V a r a c a k la rı y e r c e h e n n e m d ir, n e k ö tü d ö n ü ş tü r. A n d o l­
su n ki, m ü s lü m a n o ld u k ta n so n ra in k â r ed ip k ü f ü r sö z ü n ü sö y lem iş­
le r ik e n , sö y le m e d ik , diye A lla h 'a y em in e ttile r, b a ş a r a m ıy a c a k la rı
b ir şeye g iriştile r; A lla h ve p e y g a m b e ri bol n im e tle rd e n m ü slü m a n -
l a n z e n g in le ş tird i d iye o n la ra k in b a ğ la rla r.« Şu k a v lin e k a d a r :

**

« Y ery ü zü n d e b ir d o st ve b ir y a rd ım c ıla rı y o k tu r.» B u n u sö y le­

y en , C ü lâs b. S ü v e y d b. S â m it'tir. O n u n y a n ın d a k i b ir a d a m O n u n bu
sö z ü n ü R e s u lû lla h 'a iletti. O a d a m a U m e y r b. S âd d e n ilir. O ise sö y ­
le d iğ in i in k â r e tti ve sö y le m e d iğ in e d a ir A lla h ’a y e m in e tti. O n la rın
h a k k ın d a K u r'a n n âz il o lu n c a te v b e etti, o h a lin d e n sıyrıldı. B a n a
g elen h a b e r e g ö re o n u n h ali ve te v b esi g ü zel oldu.

S o n ra A lla h T e â lâ şöyle d e d i :

« A r a la r ın d a ; «A llah bize bol n im e tin d e n v ere cek o lu rs a , a n d o l­

s u n ki s a d a k a v ere ceğ iz ve iy ile rd e n o la ca ğ ız- diy e O 'n a a n d v eren -
 RESULULLAH'A EZİY ET EDENLER HAKKINDA. 269

le r v ard ır.» O n la rd a n A llah ile id d ia la ş a n la r S a le b e b H a tta b ile M u-

a ttib b. K u şe y r'd ir. B u n la r Beni Ö m e r b. A v f'd a n d ırla r.

S o n ra şöyle dedi:

ûjJUftSl O’J İ 'j o Ğ jÛ J ' j ji ü f- Cii 'j K )

/ J ı! J • P\ * l l 1. ^ ***■ ". /< #--. %P '• P flı

( ^Jl J l f pt-> «»' t* %
C" * , * .
» S a d a k a v e rm e k te g ö n ü ld e n d a v r a n a n m ü m in le re dil u z a ta n ve
a n c a k e lle rin d e n geldiği k a d a r v e re b ile n le rle a la y ed en k im se le re bu
d a v ra n ış la rın ın cezasını, A lla h v e re c e k tir; o n la r a ca n yakıcı a z â b
vard ır.» M ü m in le rd e n s a d a k a v e rm e k te g ö n ü ld e n d a v r a n a n k im s e ­
ler A b d u rra h m a n b. Â vf ve Âsim b. A divy idiler. B u n la r Beni Ac-
liin'ın k a rd e şid irle r. B unun sebebi; R e su lü llah (S a lla lla h ii A leyhi ve
S ellem ) s a d a k a v erm e ğ e te rğ ib ve teşvik etti. A b d u rra h m a n b. A vf
k alk tı ve d ö rt bin d irh e m s a d a k a verdi. Asım b. A diyy d e k alk tı, yü z
vesk yük h u rm a sa d a k a verdi. O n la r ise o n la rı a la y v a ri b ir işa re tle
şöyle d e d ile r - »Bu a n c a k riy a içindir.» »Elinden g eld iğ i k a d a r a n c a k
sa d a k a v ere n ise Ebü Akil dir.» Bu Beni Ü n ey k 'in k a rd e şid ir. Bir sâ =
ta b a k h u rm a g etird i ve o n u s a d a k a n ın içine boşalttı. B u n u n ü z e r i­
n e o n la r b u n a g ü lü ş tü le r ve şöyle d e d ile r:
— Ş ü p h esiz ki A llah e lb e tte Ebû A kil in s a m d a n zen g in d ir.
S o n ra R e su lü llah (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) c ih a d etm ey i e m r
ettiğ i ve sıcağın şid d e tin e ve b eld ele rin kıtlık için d e o lm a la rın a r a ğ ­
m en T e b û k 'e g itm ey i e m r e ttiğ i z a m a n o n la rın b irb irle rin e sö y le d ik ­
lerini z ik r etti. A llah Te,-ila şöyle b u y u r d u :

I^ b w â i V y e y J 'j f c )

\ J d l ) » iL İ j

» S ıcak ta sa v a şa çık m ay ın , d ed iler. De ki : C e h en n e m a te şi d a h a

sıc a k tır. K eşki b ilseydiler! Y ap tık la rın ın cezası o la ra k b u n d a n böyle
a z g ü ls ü n le r, çok ağ lasın lar.» Şu k av lin e k a d a r :
270 S İR E T Î tB N -İ HİŞAMT

- -M a lla rı ve ç o c u k la rı se n i h a y r e te d ü şü rm e s in .-

P e y g a m b e r'in , İbrv-i Ü b ey y ü z e rin e c e n a z e n a m a z ı

k ıim ast se b e b iy le n â z il o la n â y e t

İhtı-i ls h â k şö y le d e rir: B a n a Z ü h ri, U b e y d u lla h b . A b d u lla h b.

U the'eJen, o d a fbn-i A b b ö s’d a n n a k le n h a b e r v e rd i k i o şö y le d e d i :
İşittim ki Ö m e r b. e l-H a tta b şö y le diyor; A b d u lla h b. Ü b ey y ö l­
d ü ğ ü z a m a n R esulü ila h IS a lla iia h ü A leyhi ve S elle m ) o n a c e n a z e n a ­
m a z ı k ılm a y a çağ ırıld ı- O d a k a lk ıp g itti. O n u n b a ş u c u n d a n a m a z
k ılm ay ı m u r a d e d e r o ld u ğ u h a ld e d u r d u ğ u z a m a n , y e r d e ğ iştird im v e
o n u n g ö ğ sü h iz a s ın d a d u r d u m ve şö y le d e d i m :
— Yâ R e sû la lia h , A lla h ’ın d ü ş m a n ı A b d u lla h b. Ü b ey y b. Se-
iû l'e m i n a m a z k ılıy o rsu n ? ki o şu g ü n d e şöyle sö y le y en şu g ü n d e d e
Şöyle söyley en k im s e d ir, o n u n g ü n le rin i sa y ıy o rd u m . R e su lû lla h (Sal-
la lla h ü A leyhi ve S ellem ) te b e ssü m ed iy o rd u . N ih â y e t te k ra rla d ığ ım
z a m a n şöyle d e d i :
— Ey Ö m e r, g e ri d u r, ç ü n k ü b en m u h a y y e r k ılın d ım ve b u n u
seçtim . B a n a d e n ild i k i :

/ . - •' . . V . V.'- '-.i *'1 • A.»?V».t • V • i^

( • _/ u îv — (*-* _/*—1 '-’i ı* y p* )

«Ey M u h a m m e d o n la rın iste r b a ğ ışla n m a sın ı dile, is te r dilem e,

b ird ir. O n la r a y e tm iş d e fa b a ğ ış la n m a d ilesen A lla h o n la rı b ağ ışla-
m a y a c a k tır.. Ş â y e t bilsem ki ben e ğ e r y etm iş ü z e rin e ziy âd e e d e r­
sem o n u n g ü n a h ı b a ğ ışla n ır e lb e tte ziy â d e ederd im .

S o n ra R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) o n u n ü z e rin e

ç e n â z e n a m a z ın ı kıldı ve c e n az esiy le b irlik te y ü r ü d ü ve k a b rin in b a ­
şın a gelip d u r d u ta d efin işi b ite n e k a d a r. B u n u n ü z e rin e k en d im e
ve R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )'e k a r ş ı c ü re tim e h a y re t
ettim . H a lb u k i,A lla h ve O n u n R esu lü d a h a iyi b ilir. V a lla h i çok g eç­
m e d i ki işte şu iki â y e t i n d i :

J ¿ 3 5 <Mi_ '¿ - i S ’ '^ f ' ^ 1^*^5)

( ö y ^ ¿ 5 'y t j
 tZ İN İSTEY EN LERİN HAKKINDA NÂZİL OLAN ÂYET... 271

-O n la r d a n ölen k im s e n in n am az ın ı sa k ın k ılm a, m ezarı b a ş ın d a

d a d u rm a ! Ç ü n k ü o n la r A lla h ’ı ve p e y g a m b e rin i in k â r e ttile r, fısıfc
o la ra k ö ld ü le r. R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) de bunetara>
s o n ra A llah T e â lâ k en d i r u h u n u k ab z ed in ce y e k a d a r h iç b ir m ü n â -
fık ü z e rin e c e n a z e n am az ı kılm adı

İzin istey e n lerim h ak k ın d at ntâzil o la n â y e tle r

Ibn-i İsh a k dedii:

S o n ra A llah: T eâlâ şöyle b u y u rd u :

- A lla h 'a in a n ın « e p e y g a m b e rin in y a n ın d a sa v a şın , d iy e b ir s û ­

r e in m iş o lsa , o n la rın g ü ç lü le ri siz d e n izin is te r le r .- tb n -i Ü b ey y işte
o n Ia rd a n d ı A lla h d a o n u a n la tıp o n u ay ıp lıy o r. S o n ra A llah T e â lâ
şöyle b u y u r d u :

'***' *>.'^3 3 r - J ' p O )

^ yfoU i- ^^ « t j i l . j fi

( < \/~ j j '¿ i i i i y *r' i

«Fakat peygamber ve onunla beraber bulunan m ü’minler, mal-

lariyle ve canlariyle savaştılar. İşte iyilikler onlaradır. Saadete eri­
şenler de onlardır. Allah onlara tem elli kalacakları, içlerinden ırmak­
lar akan cennetler hazırlamıştır. Büyük kurtuluş budur. Bedeviler­
den, izin almak üzere, özür beyan eden kim seler geldiler. Allah'a
ve peygam berine yalan söyleyenler ise özür bile beyan etmeksizin
geri kaldılar.»
K ıssa n ın so n u n a k a d a r.
B a n a g elen h a b e r e gö re, ö z ü r b ey a n e d e n le r Beni G ıf a r 'd a n b ir
272 SİR E T -t İBN-Î H İŞAM

to p lu lu k idi. H u fa f b. E ym a b. R a h a z a o n la rd a n d ır. S o n ra k ıssa ö z ü r

ehli için indi. N ih a y e t A llah T e â lâ ’n ın şu k a v lin e k a d a r v a r d ı :

V f) İÜ iJ y ta O -J' ( Î ^ i )

{'ö 'y L t\,^ y \

«Binek v e rm e n İçin s a n a g eld ik le rin d e , size b in e k b u la m ıy o ru m ,
d e d iğ in z a m a n , sa rfe d e c e k b ir şey b u la m a d ık ta n için ü z ü n tü d e n gö z­
y a şı d ö k e re k g e ri d ö n e n le re de so ru m lu lu k yok tu r.« S a v a ş a g id e m e ­
d ik le ri için, çok a ğ la y a n la r b u n la rd ır.

S o n ra A lla h T eâ lâ şöyle b u y u rd u :

¿1* ' r * j * ¿ l y i lil» ¿ r J ' j e ^ J)

( V ¡£ j i '¿1 '¿ V )

« S o ru m lu lu k a n c a k , ze n g in o ld u k la rı h ald e se n d e n izin istey en ,

g e rid e k a la n k a d ın la r la b u lu n m a y a raz ı o la n la r ve A lla h k a lb le rin i
m ü h ü rle m iş o ld u ğ u için b ilm ey e n lerd ir.»

H e v â lif s K a d ın la rd ır. S o n ra o n la rın m ü s lü m a n la r a y em in e tm e ­

le rin i ve ö z ü r b e y â n e tm e le rin i z ik r etti. Şöyle b u y u rd u :

«Siz o n la rd a n y ü z çevirin.» A lla h T e â lâ n ın şu k a v lin e k a d a r :

( * ■ > * * ' û* ^ ‘j«’ r * * ^ )

«Siz o n la rd a n h o şn u d o lsa n ız bile, A llah, y o ld an çıkm ış k im se­

le rd e n razı olm az.»

B e d ev ilerd en m ü n a fık lık y a p a n la r h a k k ın d a in en â y e tle r

S o n ra bedevi a r a b la r ı ve o n la rd a n m ü n a fık lık y a p a n k im seleri,

R e su lü lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l'i ve m ü m in le ri g ö ze tle m e­
lerini z ik r etti ve şöyle d e d i :
 MUHACİR VE EN SA RIN ÖN CÜLERİ 273

( ^ jS v ' )

«Bedevilerden (Allah yolunda) sarfettiklerini angarya sayanlar»

(^ c?r ^ rf, . ’j ş 't i )

•Ve sizin başınıza belalar gelm esini bekleyenler vardır. Belalar

onlara olsun. Allah işitir ve bilir.»
Sonra bedevilerden ehli ihlas ve ehli iman olanları zikr etti ve
şöyle buyurdu :

<JI 'üt o Ç y Jjcjj ji-Vi f ' p j *i>\'jjfk ü* V * )

( ¡ t f V y Ç ı vl J ^ 'J I o lib j
«Bedevilerden, Allah'a ve âhiret gününe inanan, sarfettiğini, Al­
lah katında ibadet ve peygamberin dualarına n&il olm ağa vesile sa­
yanlar da vardır. Bilin ki, verdikleri onlar için ibâdettir.»

Muhâcir ve Ensâr’m öncüleri hakkında nâzil olan âyet

Sonra Muhacirler ve Ensar'dan önce geçenleri ve onların fazilet­
lerini ve A llah’ın onlara vâd ettiği güzel sevabını zikr etti, sonra gü­
zellikle onlara tabi olanları zikretti ve şöyle d e d i:

rr*

«Allah hoşnud olmuştur, onlar da A llah’dan hoşnuddurlar.»

Sonra Allah Teâlâ şöyle buyurdu :

«Çevrenizdeki bedeviler içinde ikiyüzlüler ve Medinelller içinde

de ikiyüzlülükte direnenler vardır.» Yani m ünafıklıkta direndiler ve
onun gayrından kaçındılar.
İbn-i H lşam — C. : 4 -F . : 18
274 8İR E T -İ İBN İ H İŞAM

« K endilerine iki d e fa a z a b ed eceğ iz.- O n la ra A lla h T e â lâ ’n ın v âd

e ttiğ i a z a b ı iki k a ttır.

B a n a g elen h a b e r e g ö re o n la rın az ab ı, isla m iy e tte n d o la y ı b a ş la ­

r ın a g elen d u r u m d a n o n la rın ü z ü lm e le rid ir ve islam ın b ek le n m e d ik
m u v a ffa k iy e tin e k ız m a la rıd ır. S o n ra k a b ird e ç e k ec ek leri a z a p tır. S o n ­
r a Ebl C e h e n n e m a te şid ir.

A lla h T e â lâ şöyle b u y u rd u :

« S a v a şta n g e ri k a la n la rın b ir kısm ı d a, su ç la rın ı itir a f ettile r.

O n la r iy i işi k ö tü y le k a rış tırd ıla r. A lla h 'ın o n la rın te v b e sin i k a b u l
etm esi u m u lu r. Ç ü n k ü O b a ğ ışla y a n d ır, m e rh a m e t ed en d ir.»

S o n ra A lla h T e â lâ şöyle b u y u rd u :

« S av aştan g e ri k a la n la rın b ir k ısm ın ın işi de A lla h ’ın b u y r u ğ u n a

k a lm ıştır. A llah o n la r a y a a z â b e d e r y a d a te v b e le rin i k a b u l eder.»
O n la r ise d u r u m la rı belli o lsu n d iy e g e ri b ıra k ıla n ve R e su lû lla h
(S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l'in A lla h ’d a n o n la rın te v b e le rin in k a ­
b u lü g elin cey e k a d a r te h ir ettiğ i ü ç k işid ir. S o n ra A lla h T e â lâ şö y ­
le b u y u rd u :

^ t i , , : ..: lyüicl ) •

« Z a ra r v erm e k , in k â r e tm e k için b ir m escid k u ru p » k ıssasın ın

so n u n a k a d a r. S o n ra A llah T eâ lâ şö y le b u y u rd u .-
 HASSAN'IN G A ZV ELER İ SA YDIĞ I Ş İİR İ 275

«Allah şüphesiz, Allah yolunda savaşıp öldüren ve öldürülen m ü­

minlerin canlarım ve mallarını cennete bedel olarak satın almıştır.»
Sonra sûre sonuna kadar Tebûk'ta olan şeyleri anlattı.
Berâet sûresi Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve S ellem l’in zam a­
nında ve ondan sonra Mübe’sire ile isimlendirilirdi. Çünkü o sûre
onlann sırlarını açığa vurmaktadır. Tebûk Resulûllah (Sallallahü
Aleyhi ve S ellem l’in yaptığı gazvelerinin en sonuncusu idi.

H assan’ın içinde gazveleri saydığı şiiri

Hassan b. Sâbit Ensar’m Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve Sei­
lern) ile beraber yaşadıkları savaş günlerini sayarak ve onunla bir­
likte savaşta bulundukları yerleri zikrederek aşağıdaki şiiri söyledi.
İbn-i Hişâm dedi k i :
Bu şiir, onun oğlu Abdurrahman b. Hassân'a aid olarak da ri-
vâyet e d ilir :
276 SÎR E T -t İBN-1 H İŞA M

C j ’» f — 'J* j^ İ - l j c 3 —* ' r . / fjlJ

ijii û j iy.il. iî o * v y A ijy j ^¿' • 's '} -i

jk p r ¿ y i;

j j ü - j j ü u»-' j \ v » j ^ r * y o !* ^ k .

J jV ' i ) , ------ .? (Ji L ^ a <»' jV— j*Vi

JV*»^ |»— i ^A» j>»- j*Ao a i

J —y ' ûi» ji^*' urV / a Cp' A »' f^ 1'

y j ¿1 ¿1 Jî^- ti ) tA ¿ £ -5 "(lj
«Maaddîn hepsinin tek kişi olarak ve topluluk olarak, en iyi kişisi
değil miyim? İster onlar ayrı ayrı ister toplu olsunlar.
Onlar bir kavimdir ki, Bedr’de bütüniylc Resul ile birlikte
hâzır bulundular, ne kusur ettiler ne de yardımsız bırakıp gittiler.
Onunla bey'at ettiler onlardan hiçbiri o beytallaşmayı bozmadı
ve imanlarında bir jesad olmadı.
Uhud’daki boğazda, onların yanma sabahleyin vardığı zaman, sabit
muhkem bir vuruş oldu ki, bu tıpkı alevlenmiş bir ateşin sıcağı
gibiydi.
Zû Karcd gününde an/art iyi koşan atların üzerine sıçrattığı gün ne
korktular ne korkudan dolayı ayrılıp uzaklaştılar.
İşte Zû-Uşeyre, Rcsûl ile birlikte oraya atlariylc ayak bastılar,
üzerlerinde kılıçlar ve süngüler vardı.
Veddân gününde oranın ehlini oradan çıkarttılar, atlarla rehvâna
kalktıkları bir sırada. Nihayet bizi yüksek yerlere ve dağa vardırdılar.
Bir gece ki onda Allah için düşmanlarını aradılar. Allah ise onların
işledikleri şey sebebiyle karşılığını veriyordu.
Ne.eid günü gazvesinde, Resul ile birlikte onlar için orada selebler
( yani karşı savaşçıların üzerlerindeki silâh, teehizât ve elbise gibi
şeyler) ve ganimetler oldu.
Bir gece, Huneyn’de, Resul ile kılıçlarla vuruştular, onlara hamle.
üzerine hamle yapıyorlardı.
Kaa’ gazvesinde düşmanı onunla dağıttık, tıpkı develerin su içme
yerinde dağılmaları gibi.
 HASSAN’IN GA ZV ELERİ SA YDIĞ I Ş İİR İ 277

Bey'tıl edildiği günde kılıçlarla vuruşma üzerine onun bey'at ehli

olduhır. Onlar onu kendilerine nimette ortak ettiler ve bundan asla
ayrılıp uzaklaşın "d dar.
Fetih gazvesinde onun seriyyesindc muribıtlar (korkmayan eesur
kişiler) oldular, ne yavaş ne de aceleci oldular.
Hayber gününde onun ordu birliğinde yürüyorlardı, hepsi de kendisini
ölüme hazırlamış bahadır, cesur kahraman kişilerdi.
Sağ ellerde âriye (emânet) olarak kılıçları titrer, vuruşta bazan
eğilirler bazan doğrulurlar.
Hcsutûllah’ın Al/ah’dan ecir dileyerek Tebûk'a yürüdüğü günde,
onlar onun ilk bayrakları idiler.
Eğer bir harb olursa, onlara harbin edebi ve idaresi zahir olur.
Hatta onlara ilerlemek ve gerilemek dahi zahir oldu.
İşte o kavm Peygamberin Ensartdır (yardımcılarıdır). Onlar benim
kavmimdir ki nesebimle nisbet edildiğim zaman onlara vartrtnt.
Kerimler (üstünler) olarak öldüler ve ahidleri bozulmadı,
kati edildikleri zaman da onların katli .Ulah yolundadır.»

İbn-i Hişâm şöyle d e d i B u şiirin sonunda yer alan bir beyt İbn-i
shak’ın gayrındandır.
İbn-i İshâk şöyle d e d i:
Hassân b. Sâbit yine şöyle d e d i:
278 StRETt tBN t HİŞAM
--------------- TT
jjp î;
%
J â i V j Î^ u | y . S/ «jı»- jsÇ

J j* (+£-*-> r^ J t)’J* j* Ol *jî-^

J-J* j î O ^ r ^ 1 Oü-j &•_>
*Muhammcd’den önce insanların melikleri idik, İslâm gelince bizim
için fazl oldu.
Kendisinden başka bir ilâh olmayan Allah, misli olmayan geçmiş
günlerde bize ikram etti.
Allah’ın, Resulünün ve dininin yardımiylc. Ona kendisi içiıt misli
geçmiş olmayan bir isim giyindirdik.
işte onlar benim kavminıdir. Bütiiniylc hayırlı bir kavimdir.
Hayra dair şeyler sayıldığında benim kavınım onun için ehildir,
iyilikle İslah ediyorlar, geçen kimseler iyidirler onların üzerinde
iyiliklerinin önünde bir geri dönüş yoktur.
Meclislerine gittikleri zaman çirkin işler yapmadılar.
Onların katında onlardan istcyicilcre karşı bir cimrilik olmaz.
İster harb etsinler ister sulh etsinler, kimse kendilerine benzemez.
O halde onların harbi ölümdür, sulhları ise yumuşaktır.
Onların, komşularının odası yüksek yere çıkmıştır. Bizim içimizde
kaldığı müddetçe, onun için ikram ve i/ısân vardır.
Onların taşıyıcısı yüklendiği her diyet borcunu ijâ edicidir.
O yüklenilen diyet borcuna karşı ne zarar ne meşakkat vardır.
N e de yardımı terk etme vardır.
Eğer onlardan bir sözcü söylerse, hakkı söyler. Onların hilnıi eskidir,
tekrar edilegclinektedir. Onların hükümleri ise adâl’c ttir.
Müslümanların emini (169) hayatı boyunca /tizdendir. Ve meleklerin,
cenabetinden yıkadığı kimse de bizdendir.»
«* ■ } ' ^ '
tbn-i Hişâm şöyle d e d i: t ir] »

lbn-i İshâk’m gayrındandır.

lbn-i İshak dedi k i :
Hassân b. Sabit yine şöyle d e d i:

(169) Müslümanların emini: Sac! 1>. Muaz'dır. Meleklerin yıkadığı ise

Hanzala'dır. İhı hadise Uhııd gününde şehid düştüğü zamanda oldu.
 HA SSA N’IN GA ZV ELERİ SA V D IĞ I Ş İİR İ 279

C jliH ti', f l r f * J ' —. -* Û| ¿ i l i y

ç-- -Jl ö j^ i —X j j - 1

û j^ J (j ö j-— i —' j i

Ç— ju. ûj^ii ^ ' O *

jç*^*' t>* * j ^ K "(^ ‘ <_r^' d*"

^ y**i J -l> '¿ j *

(^* ¿rTJ5 ----- <«*■ ı İ 'j-V * •**

p s ) ; a ^ j 'ı ( > ) s ¿ 1 '( fi j £ _ J .g

*{* Jf- <]f f y - j J - ^ i v» ^ y * f‘ ' j r — - l Ç»_>

(4 -' û U -JT ' > L _ _ j i ^ _' ____^ j'i V j Ş

(•iVİ J^U- UjU »-Jİ J ¿ C . *,___ LjI».

280 StRET-1 İB N -t H İŞA M

jç t ı/-*. ' j y ¿Jı_____ j i < )V> o__________¿1.1 j y i i i

Ü L j j ¿1____ J 2. i W jV İli

Vj tijj ¿1______

■ ¿j V/ r,^ . . *<i;
i
•0 ^ .
4•
-VI ;u JİU Li1

»i»- ıjl* yat. ¿X*)

I- ^ f -- ^ ’

lir-— fi V* v*. f f-
y i i ly > ; t* j t tjî* f

^ m !İ Sb . . Ü > t j

(¿-Jl t r ^ - O l) U V» ^01 / t o ıl: L İ

<itjte o kavmimin durumundan sorarsan bir gün konuk geldiği

zaman ikram edicidirler.
Meysir yemekleri için çömlekleri büyük olup içlerine hörgüçleri büyük
develer konulur.
Komşularını zenginlikte kendilerine ortak ederler ve eğer zulme
uğrarsa ejendilerini himaye ederler.
Yurdlarında hükümdarlar idiler, en kötü bir zulüm sebebiyle söverek
bağrışırlar.
insanlar üzerine melikler oldular. Bir gün, kısa bir jetrat devresi gibi,
melik kılınmadılar.
 HASSAN'IN G A ZV EL ER İ SA YDIÛ I Ş İİR İ 281

A d ve onun tarajtarlan Semini ve İrem'den bazı topluluklarla

haber verdiler.
Yesrib’de (yani Medine'de) hurmalıkları içinde muhkem kaleler
inşa ettiler ve orada evlerde deve sığır ve davarları beslediler.
Birtakım üzerinde su ta{ınan develeri de beslerler ki onlara yahudiler
«el» ve «helümme» sözlerini öğrettiler. («El» git uzakla¡, demektir.
«Helümme» ise gel yaklaş manasınadır, develeri çağırma ve kovma
için söylenilen sözlerdir.)
Hurma veya üzüm salkımının şırasından iştahlarının çektiği şeyde ve
bolluk geçimde keder üzere değillerdir.
Böylece biz çekilmeğe hâztr beyaz erkek develer üzerinde ağırlıklarımız
ile onlara doğru yürüdük.
Biz işte o develerle, derilerden örtülerle örtülmüş iyi koşan atları
yeddik.
Yüksek yerin iki yanında develerini çöktürdükleri ve eğerleri
bağladıkları zaman kolanlar eskir.
Onları, atların süratinden ve arkalarından hazırlık olmaksızın gayretle
gelen savaştan başkası korkutmaz.
Böylece onlar süratlice korkutulmuş oldukları halde uçtular ve
sık meşeliğin yatağındaki arslan/art gibi onlara geldik.
Örtüleri içinde uzunca bir at üzerinde ki, onlar usanmanın cılızlığından
şikâyet etmezler.
Kalbi keskin, kemiklerinin majsalları kuvvetli, ok gibi her bir at
üzerinde.
Üzerlerinde süvariler, şeci kişilerin ve bahadır kişilerin
vuruşmasına alışmışlardır.
Birtakım melikler beldelerde zulümlerini artırdıkları zaman, onlar
geri durmazlar ajakat ilerlerler.
Biz onların efendileriyle geri (töndiik, onların kadınları ve çocukları da
onların içerisinde taksim ediliyordu.
Onlardan sonra onların meskenlerine vâris olduk, biz orada yer
değiştirmeyen melikler idik.
Zulümden sonra hakkı ve nuru bulan Resul bize geldiği zaman.
M elik'in Resûlü doğru söyledin, bize gel ve bizde kal dedik.
Senin Allah'ın kulu olduğuna kendisinde eğrilik olmayan bir din ile,
nur olarak gönderildiğine şehâdet ederiz.
Biz ve çocuklarımız bir kalkandır, seni koruruz ve bizim
malımızda muhkemlen.
282 SİRET-İ İBN-İ HIŞAM

B iz o kimseleriz ki, seni yalanlayanlara karji bize emretmen yeter.

Gizlemekte olduğun şey ile aşikâr bir nida ile nida et ve gizleme.
Azgınlar ktlıçlariyle ona doğru yürüdüler, onun helâk olacağım
zan ediyorlardı.
Bunun üzerine biz kılıçlarımızla kalkıp onlara doğru gittik ondan
müdafi olarak milletlerin azgtnlariyle kılıçlarımızla vuruşuyorduk.
Kendisi için suyun berraklığında olan parlak udu, ince, kesici
her kılıç ile.

Kemiklerin sağırlığına tesadüf ettiği zaman onlardan geri çevrilmez ve

ne de kendisinde bir gedik olur.
Bu efendilerin eski bir şeref ve yüksek bir izzete bizi vâris kılmasıdır.
Bir nesil geçtiği zaman onun nesli kâfi gelir, ve son bulduğu zaman
bir nesli terkeder.

insanlardan hiçbir kimse yoktur ki biziın içiıı onun üzerinde

nimetlerin fazlt olmasın. Her ne kudur gadr etse de...»

lbn-i Hişam şöyle dedi

Bana Ebu Zeyd el-Ensâri şu beyti haber v erd i:

«Kendi yerlerinde melik idiler, çok zulüm sebebiyle gazablı olarak

nidâ ediyorlardı.»

Ve bana şunu :

ve :

beytini ondan naklen haber verdi.

 E L Ç İL E R SEN ESİ 283

H. DOKUZUNCU SENE VE ONUN VÜFUD (ELÇİLER) SENESİ İLE

İSİMLENDİRİLMESİ

(Fetih sûresinin nâzil olması)

İbn-i İshak şöyle dedi .-
Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) Mekke'yi fethettiği ve
Tebûk’dan işini bitirdiği, Sakif müslüman olduğu ve beyat ettiği za­
man ona her bir taraftan A rablann elçiler heyetleri geldiler.
İbn-i Hişâm d e d i:
Bana Ebû Übeyde haber verdi k i : Bu geliş H. dokuzuncu senede
idi. Ve o sene, elçiler senesi diye isimlendiriliyordu.

Arablann boyun eğm eleri ve m üslüm an olmaları

İbn-i İshak d e d i:
Araplar Kureyş kabilesine bakarak İslama girm ekten durdular.
Çünkü Kureyş onların önderi ve onların yol göstericisi, Beyt-i Ha-
ram ’m ehli ve İsmail b. İbrahim (A leyhim esselam l’ın öz çocukları
idiler. Arabm önde gelenleri ise bunu yadırgamıyorlardı. Kureyş,
Resulûllalı (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) ile savaşm ak için yegâne
dikilmiş kimselerdi. Ve onun muhâlifi idiler. Mekke fetih edildiği ve
Kureyş ona yaklaştığı ve İslam Kureyş’e boyun eğdirdiği ve Arap
kendileri için Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) ile harp et­
m eğe ve ona düşmanlık etm eğe takatlannm olmadığını bildikleri za­
man; Allah (Azze ve C ellel’nin dediği gibi, A llah’ın dinine'bölük bö­
lük girdiler her bir taraftan ona geliyorlardı. Allah Teâlâ Peygam ­
beri (Sallallahü Aleyhi ve Selİem l’e şöyle diyordu:

Çı>( i» j ¿ ¿ S -J * i ş i » g a j
( ÇVj ¿X>J ¿ J r -*

«Allah’ın yardımı ve fetih geldiği ve insanları Allah'ın dinine bö­

lük bölük girerken gördüğün zaman Rabbi'nin hamdiyle teşbih et
(Onun noksan sıfatlardan beri olduğunu överek an) ve ondan m ağ­
firet dile, çünkü O, tevbe edenlerin tevbesini kabul edendir.» Yani A l­
lah’a, senin dinini izhar edip galib çıkarmasına karşılık hamd et ve
ondan af dile. Çünkü O tevbeyi kabul edicidir.
284 SİR E T -Î ÎBN -Î H İŞAM

BENİ TEMİMİN ELÇİLER HEYETİNİN GELMESİ VE

HUCURÂT SÛRESİNİN İNMESİ

Hey'etin adamları

Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve S ellem l’in yanm a Araplann el­

çiler heyetleri geldiler. Utârid b. Hâcib b. Zürâre b. Udus et-Temimi
de Beni Temim’in eşrafiyle birlikte Resulullah'a geldi. O elçiler için­
de Ekra' b. Habis et Temimi ve Beni Sad’dan biri olan Zibirkan b.
Bedr et-Temimi ve Amr b. El-Ehtem ve Hebhab b. Yezid vardır.

Hiitât'tan bir şey

!bn-i Hişam şöyle d e d i:

Hütât; Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem l'in bununla Mua-
viye b. Ebi S ü fyan ’ın arasında kardeşlik akdi yaptığı bir kişidir. Re­
sulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem ) Muhacirlerden olan ashabın­
dan birtakım kişilerle Ebü Bekr ve Öm er’in arasında kardeşlik akdi
yapmıştı. Osman b. Affân ile Abdurrahman b. A vf’in arasında; Talha
b. Ubeydullah ile Z üb eyrb . el-Avvam arasında ve Ebû Zer el-Gıfâri
ile Mikdâd b. Amr el-Behrâni arasında ve Muâviye b. Ebl Süfyân
ile Hütât b. Yezid el-Mecâşii arasında da kardeşlik akidleri yapmış­
tı. Hütât M uâviye’nin hilâfetinde onun yanında öldü. M uâviye de
onun terkettiği malını işte bu kardeşlik sebebiyle verâseten aldı. Bu­
nun üzerine Ferazdak, Muâviye için şöyle d e d i:

tiJ t”j j 1 Ç jj/j iiy \

j ¿ S JuÇ- v_ı^ Jl Lİ

«Ey Muâviye senin baban ve benim amittim birtakım miraslar

bıraktılar ki, mirasa ancak ikisinin akrabaları konarlar.
O hâlde H ütât’m mirasının hali nedir ki, sen onu yedin. Harb’in (yani
senin babanın) mirasına ne al muş ki kaymağı sana donmuştur.»

İşte bu iki b eyt onun birtakım beytleri içindedir.

 B EN İ TEM İM ’ÎN ELÇİLER HEYETİ 285

Elçiler heyetinin diğer adamları

ibn-i İshak d e d i:
Beni Temîm’in elçiler heyeti içerisinde Nuaym b. Yezid, Kaya b.
Hâris ve Kays b. Asım vardı. Bu Kays b. Asım, Beni Sâd’m kardeşi­
dir. Bunlar Beni Temim’den büyük bir elçi heyeti içindeydiler.

İbn-i Hişam d e d i:
Ve şunlar v a rd ı: Utârid b. Hâcib. (Bu, Beni Dârüm b. Mâlik b.
Hanzala b. Malik b. Zeyd-i Menat b. Temim'den biridir.) Akra’ b. Hâ-
bis (ki bu Beni Dârüm b. Mâlik'den biridir.) Hütat b. Yezid, (ki bu,
Beni Dârüm b. Mâlik’den biridir.) Zibirkan b. Bedr (ki bu Beni Beh-
dele b. A vf b. Kâb b. Sad b. Zeyd-i Menât b. Temim'den biridir.) Amr
b. el-Ehtem (ki bu Beni Minkar b. Ubeyd b. Hâris b. Amr b. Kâb b.
Zeyd-i Menât b. Temim’den ,biridir.) Kays b. Asım, (ki bu Beni Min­
kar b. Ubeyd b. Hâris’den biridir.)
İbn-i İshak şöyle d e d i:
Ve onlarla birlikte Uyeyne b. Hısn b. Huzeyfe b. Bedr el-Fezârı
vardı. Akra’ b. Hâbis ve U yeyne b. Hısn Resûlullah (Sallallahü A ley­
hi ve Sellem ) ile birlikte M ekke’nin fethinde, Huneyd'de ve Taif’de
hazır bulundular.

ResulAUah'a bağırarak seslenmeleri ve Utftrid'in sözü

Beni Temim’in elçiler heyeti geldiği zaman o ikisi onlarla birlik­

te idiler. Beni Temim’in elçiler heyeti mescide girdiği zaman Resu-
lûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem )'in hücrelerinin arkasından ona
şöyle seslen d iler:
— Ey Muhammed bize doğru çık.
Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) de onlarm bağırmala­
rından eziyet duydu ve onların yanlarına çıkıp geldi.
Onlar da ona şöyle d ed iler:
— Ey Muhammed sana geldik ki seninle iftiharlaşalım, o halde
bizim şâirimize ve hatibimize İzin ver.
Dedi k i :
— Sizin hatibinize izin vermişimdir; konuşsun.
Bunun üzerine Utârid b. Hâcib kalktı ve şöyle d e d i:
 286 SİR E T Î İBN t HİŞAM

«O A lla h 'a h a m d o lsu n ki, o n u n ü ze rim iz d e n im e t ve lu tfu v a r ­

dır. Ve O, o n u n eh lid ir. O bizi m e lik le r kıldı ve bize b ü y ü k m a lla r
b a h ş e tti. O n la rla iyilik y ap ıy o ru z. Bizi m e şrik e h lin in e n azizi ve sa-
- yıca en çoğu ve h a z ırlık ç a en v arlık lısı kıldı. O h a ld e in s a n la rın iç in ­
d e m islim izd e k im v a rd ır? Biz in s a n la rın b a ş la n ve o n la rın fa z ile t s a ­
h ih le ri değil m iyiz? O h a ld e k im bize k a r ş ı if tih a r e d e rse b izim s a y ­
d ık la rım ız ın m islin i saysın. V e biz ş a y e t d ile se y d ik e lb e tte k e la m ı çok
ed e rd ik . F a k a t bize y e rile n şe y le r h a k k ın d a çok k e la m e tm e k te n h a ­
y a ederiz. V e biz b u n u n la ta n ın ırız.

B u n u sö y lü y o ru m ki, sö z ü m ü z ü n m islin i ve d u r u m u m u z d a n d a h a
ü s tü n ü n ü g ö steresiniz.» dedi. S o n ra o tu rd u .

U tâ rid 'e k a rşı re d d e n S â b lt’in söyled iğ i sözü

B u n u n ü z e rin e R e su lû llah (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) Beni

H â ris b. H a z re c ’in k a rd e ş i S a b it b. K ays b. Ş e m m â s’a şöyle d e d i :
«K alk ve a d a m a h u tb e si h a k k ın d a ce v ap ver.» S â b it d e k a lk tı ve
şöyle d e d i :
O A lla h ’a h a m d o lsu n ki g ö k le r ve y e r o n u n y a ra tığ ıd ır. O n la r­
d a e m rin i k a z a e tm iştir. O n u n k ü rs is in i ilm i ih a ta etti. H içb ir şey
o lm a m ıştır ki o n u n fa z lın d a n olm asın. S o n ra O n u n k u d r e tin d e n d ir ki
bizi m e lik le r k ılm ıştır. H alk ın ın en h a y ırlısın d a n b ir R esû l seçm iştir.
H a lk ın ın n e se b c e e n k erim i, sözce en d o ğ ru su , h a s e b c e en faz ile tlisi­
d ir. O n a k ita b ın ı in d ird i ve o n u h a lk ı ü z e rin e em in kıldı. Böylece o
A lla h ’ın â le m le rd e n seçtiği oldu. S o n ra in s a n la rı o n a im a n etm eğ e
çağ ırd ı. B öylece k a v m in d e n ve a r k a b a la r m d a n M u h â c irle r R esulûl-
la h ’a im a n ettile r.

O in s a n la rın h a b e sc e en k erim i, y ü zce en gü zeli, fiilce e n h a y ır­

lısıdır. S o n ra ic a b e t e tm e y ö n ü n d e n h a lk ın en ev v eli idi. R e su lû llah
(S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) A lla h için d a v e t e ttiğ i z a m a n biz O n a
İc a b e t ettik . Biz A lla h 'ın E n sa n y ız . R e su lü n ü n v ez irleriy iz, in s a n la r ­
la A lla h ’a im a n e tm e le rin e k a d a r sa v aşırız .

O h a ld e k im A lla h ’a ve R e su lü n e im a n ed e rse o n u n m a lı ve k a ­
n ı b iz d en m e n o lu n u r k o ru n u r. K im de in k â r ed e rse, A lla h y o lu n d a
o n u n la eb e d e k a d a r c ih â d ederiz. O n u n k a tle d ilm e si bize çok k o la y ­
 Z İB E R K A N 'I N Ş İ İ R İ 287

d ır. iş te b u sö z ü m ü sö y lü y o r ve ken d im , m ü m in e r k e k le r ve m ü m in '

k a d ın la r için A ila h 'd a n a f d iliy o ru m . S ela m ü z e rin iz e o lsun.

K avm iyle ö ğ ü n e n Z ib irk a n 'ın şiiri

B u n u n ü z e rin e Z ib irk a n b. B edr k a lk tı ve şöyle d e d i :

vj’*
&t ijjLJİl İL LbÜ t / * i«>ÛI
"
¿’ A
ç j j y i\ j —j a i j »Ç»-Vi ¿j* U y— *

J h y. f 'M î V - 1' o t l ü i xx. fj..

^ f \ j* o * } o t (*tir* <s J

1^ 1 iy_>l \jt '¿J ¿jljlıl! ¿ « jjt , j lUli ^» :;t

¿ r f . V J 'y'¿»Oi-l VI jı-ii\ j-V-----»

£ J

jitiJI .i xx ¿«uTlil JL- _»-1 ü j \ ı Vj iifal û

*Kerimler bizleriz; bize muadil olacak bir kabile yoktur.

Melikler bizdendir, dua ve ibadet yerleri bizde dikilir.
Kabilelerin hepsinden çok kimseleri, ganimet esnastnda mağlub ettik.
Tâbi olunacak şey ise güçlülüğün fazlıdır.
Biz o kimseleriz ki ktllık zamanı yediricimiz doyurucumuz, yağmur
yağmadığı ve kıtlık olduğu zaman kebaptan yedirip doyurur.
İnsanları, gördüğün şeyle her bir yerden onların efendileri süratle bize
gelirler sonra biz ijleriz.
Böylece konuk olup inenler için bu kerem bizde bir asalet olarak, bir
illet olmaksızın, hörgüçleri büyük dişi develeri boğazlarız. İndikleri
zaman doyarlar.
Bizi hiçbir kabileye karşı ¡ahırlanır = övünür olarak görmezsin ki
istifade etmesinler ve onlar kesilen bir baş olmasınlar.
Kim bize karşı bu hususta iftiharlanırsa onu biliriz ve
haberler dinler olarak geri döneriz.
288 S İR E T İ İBN-İ H İŞA M

Biz karşı çıkarız, hiçbir kimse bize karjt çıkamaz, biz içte böyle
jahr esnasında yükseliriz.»

lb n -i H işâ m d e d i : Şöyle riv â y e t e d i l i r :

- -Jf /» •-
£ J* IL

«Melikler bizdendir ve rib (170) = dörtte bir bizde taksim edilir.»

V e şöyle riv â y e t e d i l i r :

«Her yerden hakir olarak gelirler sonra bize tabi olurlar.»

Beni T e m im ’d e n b iri b a n a b u şiirle ri r iv â y e t etti. Ş iir b ilg in le ri­

n in e k serisi o n u n Z ib irk a n ’a âid o ld u ğ u n u in k â r e d e rle r.

Ziberkân'a karşı Hassân'm reddiyesi

lb n -i İs h â k şöyle d e d i :
H a ss â n o r a d a yok tu . R e su lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem )
o n a h a b e r g ö n d erd i.

H a ss â n d e d i :
■
— R e s u lû lla h ’m elçisi b a n a geldi. B a n a h a b e r v erd i k i O b en i
a n c a k B eni T e m im 'in ş â irin e c e v a p v erm e m için ça ğ ırm ış. B u n u n
ü z e rin e b e n R e su lü lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )'in y a n m a çı­
k ıp g ittim ve b e n şöyle d iy o rd u m :

cr '■ f ^i y İ h 3\ 5»' J h j

\h J S e» *J - C i *& > :

¿ ¿ y i\ 1

(170) Rib’ bizim içimizde taksim edildi : Yani bizler başkanlar ve efen­
dileriz. Bunun sebebi şudur. Reis câhiliye çağında ganimetin dörttebirini alırdı.
 Z İB E R K A N ’A K A R Ş I S Ö Y L E N E N Ş İ İ I . 289

Rrsıılnllalı'ı içimize baş Hs/iine, yerleştiği zaman koruduk. Mead ve

Rûğim'dcn razıdır, /tizimev/erimizin arasında yerleştiği zaman onu
kılıçlarımızla her azgın ve zâlimden koruduk.
İzzetle birieik olan ve çok malları da Acemlerin içinde Câbiye el-
Cevlân'da bulunanbir evde (171)
Merd ve şeref aneak dâimi tekrar olunan efendilik ve ihsandır.
A/eliklerin eâ/ıı ve biiyiik işleri yüklenmektir.»
D edi k i: R e su lû liah (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’in y a n ın a v a r ­
d ığ ım d a ve k a v m in ş â iri k a lk ıp söyled iğ in i sö y led iğ i z a m a n sö z ü n e
m u k a b e le d e b u lu n d u m ve o n u n söylediği m in v a l ü z e re k o n u ştu m .
D edi ki :
Z ib e rk a n b itird iğ i z a m a n R e su lû lia h (S a lla lla h ü A leyhi ve Sel-
lem ) H a s s â n b. S â b it’e şöyle d e d i :
— Ey H a ss â n k a lk ve a d a m a söylediği şe y d e c e v â p ver. H a s s â n
d a k a lk tı ve şöyle d e d i :

(171) Câbiyetii'l-Cevlan : Şam'da bir beldedir. Şunu kast eder ki: Pey-
gamber, korumacı şevketli olan F.nsar'dan bir kabilenin içinde idi. Onların câh
ve mevkileri eskidir, Şâtn melikleri Gassanhların câhına bitişiktir.
tbn-i H işam — C . : 4 - F . : 19
290 SİR E T -Î İB N -I H İŞA M

i j J I KyLr~'i\ j l y J b İT" r** v "^* »\ »f '4 - * ’5!**

Ç j * Ö V Ç JLİ ty ¡ S i
I t ' ' ; ■» *
A» Vj ^ lj'. 3
*- , • # c>*
£jki jl j }S*. JÛ'
> ' r '-1' o " *. >
t' iytt j h i Jb*-

Ş —^llj .~J«U~ l>l . V ı ''

O y i ey'l ç y 1
/i j *; - • •t Ç *f
ouV *Ç »,
f - i ►• - **•!•» "
jj»ü)\ıj »- 0 |

«Fihr ve kardeşlerinden olan efendiler, insanlara bir sünnet

beyan etmişlerdir ki ona uyulur.
Kalbi, İlahın takvası olan ve her hayrı yapan her kimse onlara razı
olur.
Bir kavimdir ki, harb ettikleri zaman düşmanlarına zarar verirler ve
taraftarlarına menfaat vermek isterlerse, menfaat verirler.
işte o onlardan bir seciyvedir bir tabiattır, sonradan icad edilmiş
değildir. Çünkü b ilk i: halaikin şerleri bidat!ardtr.
Eğer onlardan sonra insanların içinde ileri geçenler otursa her bir geçiş,
onların en aşağı geçişine tabidir.
Müdafaa esnasında insanlar ellerinin yıktığı şeyi onarmazlar ve
onardıkları şeyi de yıkmazlar.
Eğer bir gün insanlar birbirini geçmek için yarış ederlerse, onların
geçişi başarıya ulaşır veya insan ile şeref sahibi kimselerle boy
ölçüşürlerse ziyâde olurlar.
İffetlidirler, onların iffetleri vahiyde zikr edildi. Ne, kirlenirler ne de
bir tama onları alçaltır.
Fazılları sebebiyle hiçbir komşuya buhl etmezler. Ne de kirlilik
tamamdan bir şey onlara dokunmaz.
Bir kabileye düşmanlık izhar ettiğimiz zaman, yavrusunun
vahşi ineğe doğru yürümesi gibi o kabileye biz debelemeyiz.
 Z İ B E R K A N ’A A İT B İ R Ş İ İ R 291

Harb bize tırnaklarından çengellerini kavuşturduğu zaman, insanların

etraflart ve etbaları zelil oldukları zaman, yerimizden kalkartz.
Düşmanlarına musibet eriştirdikleri zaman fahirlenip böbürlenmezler.
Eğer kendilerine felaket erişirse ne zelil olurlar ne de korkar ve
sabırsız hale gelirler.
Sanki onlar harptedir iiliim de yaklaşmıştır. Ycmen'deki bir arslanlıkta
arslanlar olup bileklerinde, bir yana eğiklik vardır.
Gazablandıkları zaman meşakkatsiz gelen şeyi onlardan al,
senin kasdin vermedikleri şev olmasın.
Onların düşmanlığını terket, çiinkii onlarla savaşmakta zehirli
otlarla karışık zararlar vardır.
Bir kavnıe ikram et ki Resulidlalı anların taraftarıdır. O zamanda ki
hevalar bidatlar ve taraftarlar farklılık arzederler.
Bir kalb ki sevdiğim şeylerde, sözii güzel yapan tırmalayıcı bir lisan
ona yardım eder, işte o kalb onlara ıııedh edişimi hediye etti.
Çünkü onlar bütün kabilelerin en üstünüdür. İster insanlara ciddi
konuşsun ister şaka yapsınlar.»

lbn-i Hişam şöyle d e d i: Bana Ebu Zeyd şöyle rivayet e t t i:

«Kalbi İlâh’tıı takvası olan herkes onlara ve başlamış oldukları işe

razı olur.»

Ziberkan’a âid diğer bir şiir

İbn-i Hişâm d e d i:
Bana Beni Temim'den şiir bilginlerinden biri şöyle haber v e r d i:
Ziberkan b. Bedr Beni Temim’in içinde Resulûllah (Sallallahü Aley­
hi ve S ellem i'e geldiği zam an kalktı ve şöyle dedi:
292 S İ R E T - 1 İ B N - İ H tŞ A M

«Mevsimler (173) gdip çattığı esnafla toplandıkları zaman sana

geldik ki insanlar bizim faziletim izi bilsinler.
Şöyle ki biz her bir mevkide insanların dalları şubeleriyiz ve
Hicaz topraklarında Uârim gibisi yoktur. (174)
Ve. biz harbtc. bilinmek için kendilerini alametlendiren kişileri
tekebbür edip böbürlendikleri saman de) eder onları kovarız ve
tekebbüründen boynunu sağa ve sola eğmeyen böbürlenen kimsenin
basını vururuz.
Vc Arap topraklarında veya acemlerin yurdlarında yağına ettiğimiz
her bir yağmada ganimet mallarıpda dörtte bir { 175) bizim içindir.»

Z ib e rk a n ’a k a rş ı H a s s â n ’ın red d iy e si

Hassân b. Sâbit de kalktı ve ona cevap vererek şöyle d e d i:

(173) Mevâsiııı : Mevsimin cemidir. Hacc "ilıi milletin toplandığı pa­

nayırlar demektir. Ukkâz ve Zül-Mecâz «illi.
(174) Dârüııı. İleni Temimrleııdir.
(175) Mirba=dürtle bir: Ganimetten dörtte biri alır. Itıırda kendileri­
nin reisler olduğunu kast eder. Nectl. yerin yükselen yerleridir. N'ecid'den ka­
sıt Arabistan'dır.
 Z tB E R K Â N 'A K A R Ş I H A S S Â N 'IN R E D D İY E S İ 293

• -aJ» ılç* U J Ü ,__ j j u j « .

r-Ğl' J Û> *£>> J i ^ ’4

^ ic V İ ^ j " i v ; \ i» j l î : vJi & \Jj £ yi

«Meed (yeni şerri), ancak efendilik, ihsan lıılıtj ve meliklerin cahı vc

büviik şeyleri yüklenmektir.
Peygamber Mnhamnted'c yardımellik vc baştınız üzerinde barındırdık.
OMcadd vc Râğinı’den razıdır.
Biricik bir kabile ile ki nnınt ash ve. servetleri Acemlerin ortasında
Câbiyc-i Ccvlân'dadtr.
Bizim memleketlerimizin ortasına yerleştiği zaman ona her azgın vc
zalimden kılıçlarımızla yardımettik.
Oğullarımızı vc kızlarımızı onun iinündc kıldık vc ganimetlerin
taksiminde onun için gönlümüzü hoş ettik.
Biz insanlar onun dinine tabi oluncaya kadar insanlara keskin
kılıçlarla vurduk.
Biz Kureyş’den onların büyüklerini doğurduk. Ilaşiııı soyundan olan
hayır peygamberini doğurduk.
Ev Beni Dârimjahirlennıeyiniz. çiinkii sizin fahriniz, üstünlükleriniz
zikr edildiği zaman istiskal edilir.
Bize karşı fahirleııiyorsnnuz, çocuğunuzu ve aklınızı kaybettiniz.
Halbuki siz bizimiçin siit anası ve hizmetçi olma arasında kide ve
câriye/erdiniz.
Eğer siz hanlarınızı hıfz etmek onu korumak için ve mallarınızın
taksim olunmasını korumak için gelmiş iseniz,
Allah'a bir ortak koşmayınız, İslamolunuz, acemlerin kılık kıyafetin’
giymeyiniz.»

Onların müslütnan olması ve Resûl'ün onları

mükâfatlandırması

tbn-i İshak dedi

Hassan b. Sabit sözünü bitirdiği zaman Akra’ b. Habis şöyle d e d i:
— Babam feda olsun, işte bu adam elbette m uvaffak kılınmıştır.
Onun hatibi bizim hatibimizden daha hitâbetlid iı. Onun şairi bizim
294 8 ÍR E T - Í ÎB N -Î H İŞ A M

şairim izden daha şairdir. Onların sesleri sedaları bizim ses ve seda­
larımızdan daha helâvetli ve tatlıdır.
Konuşmasını bitirdiği zam an onlar m üslüman oldular. Resulûl-
lah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) de onları mükâfatlandırdı. Onlara
güzel arm ağanlar verdi.

İbn-i Ethem'in, Kays’ı, ona hakaret ettiği için

hicv etm esi

Beni Temim heyeti Amr b. el-Ehtem’i geride develerinin yanın­

da bırakmışlardı. O onların en genci idi. Kays b. Asım, ki Amr b. el-
Ehtem ’e kızıyordu. Şöyle d e d i:
— Yâ Resûlallah, o bizim yolculuk eşyalarımızın yanında kaldı.
Genç biridir. Ben onu azarlardım.
Bunun üzerine Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) heyete
verdiğinin mislini ona da verdi. Amr b. el-Ehtem Kays’m bunu söy­
lediği haberini aldığı zaman, onu hicvederek şöyle d e d i:

«Dübiirii vere diişcyiıi olarak Rcsıd'iin kıılnıda bana söğmeğe

başladın ne doğru söyledin ve ne de isabet ettin.
Sizi geniş bir şekilde bir rfcndilikle şcrcjlilikle efendi ve şerefli yaptık.
Sizin efendiliğinizin dişleri açıktır ve uylukları üzerine oturmuştur.»

İbn-i Hişam dedi t

Bir beyti yazmadık. Çünkü onda ayıp söz söylemişti.
İbn-i tshâk d e d i: Kur’ân'dan şu âyet onların hakkında nâzil o ld u :

«Hücrelerin arkasından sana nidada bulunanların ekserisi ak!etmezler.*

 R E S U L E G A D R İÇ İN Â M İR 'İN T E D B İR İ 295

AMİR B. TUFEYL VE ERBED B. KAYS IN KISSASI

Benî Am ir’in yerine elçi olarak gelmeleri

ve elçilik heyetinden bâzılan

Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem l'e, Beni Âmir'in elçilik

heyeti geldiler. Onların içinde Âmir b. Tufeyl ve Erbed b. Kays b. Ce-
ze b. H&lid b. Cafer ve Cebbâr b. Selm â b. Mâlik b. Cafer vardı. İş­
te bu üçü kavm in reisleri ve onların şeytanları idiler.

Resûl'e ğadr için Âmir'in tedbiri

Allah düşmanı Âmir b. Tufeyl, Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve

S ellem l’in yanına geldi. Ona ğadr ve hainlik etm eyi murad ediyor­
du. Onun kavm i ona şöyle d em işti:
— Ey Amir, insanlar m üslüm an olmuşlardır, o halde sen de müs-
lüman ol.
Dedi k i :
— Vallahi cehd etmiştim ki Arab benim peşime gelinceye kadar
durmayayım. Ben mi bu K ureyşii genç peşine gideceğim! Sonra Er-
bed'e şöyle d e d i:
— Adamın yanına geldiğim iz zaman ben onun yüzünü senden
m eşgul ederim. Bunu yaptığım zaman onu kılıç ile katlet.
Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem l’in yanm a geldikleri za­
man Amir b. Tufeyl şöyle d e d i:
— Ey Muhammed, gel, seninle yalnızca konuşalım.
Dedi k i :
— Hayır, vallahi A llah’ın bir olduğuna im an etmedikçe senin­
le yalnızca konuşmam.
Dedi k i :
— Yâ Muhammed gel seninle yalnızca konuşalım.
O nunla konuşm aya ve Erbed’den, ona emr ettiği şeyi yapmasmı
beklem eğe başladı. Erbed bir şey tercih edemedi. Dedi k i :
Âmir, Erbed'in bir şey yapmadığını görünce şöyle d e d i:
— Ey Muhammed gel seninle yalnızca konuşalım.
Dedi k i :
29« SİR E T -t İBN-1 H İ$A M

— H ay ır, A lla h ’ın h iç b ir o rta ğ ın ın o lm a d ığ ın a im a n ed in ce y e k a ­

d a r yapm am .

R e su lû lla h (S a lla la h u A leyhi ve S ellem ) o n a k a rş ı rız a g ö s te r­

m e y in ce şöyle d e d i :
— tşte v a lla h i e lb e tte b u ra y ı s a n a k a rşı a tlıla rla ve p iy â d e le rle
d o ld u ra c a ğ ım .

G eri d ö n d ü ğ ü z a m a n R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem )

şö y le d e d i :
— Ey A lla h ’ım beni A m ir b T u fe y l’d en koru .
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )'in y a n ın d a n ç ık tık la ­
r ın d a A m ir E rb e d 'e şöyle d e d i :
— Y azık s a n a ey E rbed! S a n a e m r e tm iş o ld u ğ u m şey n e re d e
k a ld ı? V a lla h i y e r y ü z ü n d e b a n a g ö re se n d e n d a h a k o rk u n ç b ir a d a m
y o k tu . A lla h ’a y e m in ederirtı ki b u g ü n d e n s o n ra a r tık a s la se n d en
k o rk m a y a c a ğ ım .

D edi k i :
— S a n a h iç a ldırış e tm e m ! B an a, a c e le e tm e . V a lla h i o n u n y a ­
p a c a ğ ın a d a ir b a n a e m r e ttiğ in şey i h e r y a p m a k iste d iğ im d e a n c a k
b en im le o n u n a r a s ın a sen g iriy o rd u n . Ö yleki s e n d e n b a ş k a b ir şey
g ö rem e z o ld u m , kılıçla s a n a mı v u rs a idim ?

Resûl'ün Âmir’e bed duasiyle Amir'in ölmesi

B e ld e lerin e d ö n e re k yola ç ık tıla r, n ih a y e t y o lu n b ir y e rin d e o l­

d u k la rı z a m a n A llah A m ir b. T u fe y l'in ü z e rin e b o ğ a z ın a v eb a g ö n ­
d e rd i ve A llah o n u Beni S e liıl'd a n b ir k ad ın ın e v in d e k a tle tti. V e şö y ­
le d e m e ğ e b a ş l a d ı :
— Ey B eni A m ir, Beni S e lû l'd a n b ir k ad ın ın e v in d e B e k r'e (g en ç
d ev ey e) (176) is a b e t e d e n ğ u d d e g ibi ö ld ü rü c ü h a s ta lık la m ı ö le ce k ­
sin!

(176) Bekr : Genç deve. Amir ınaktul olarak ölmediğine esef ediyor. Tıp­
kı şecııatlı kişinin esef etmesi gibi. Yine Selûl'dan bir kadının evinde ölmesine
de esef ediyor. Çünkü Meııû Selul onlarca yaramazlıkla biliniyordu. Halbuki
bu onların asıllarının yaramazlığından dolayı değildir. Çiinkü onların kavim-
leri içinde ünleri biiyiiktiir.
 E R B E D ’İN Y I L D IR IM Ç A R P M A S IY L A Ö LÜ M Ü 297-

tbn-i Hişam şöyle d e d i:

Denilir ki; lbil'e = deveye isabet eden ve öldürücü olan bir has­
talıkla mı ve Selûl’lü bir kadının evinde bir ölüm mü?

Erbed’in yıldırım çarpmasiyle ölmesi, onun

ve Amir'in hakkında nâzil olan âyet
İbn-i lshak şöyle d e d i:
Sonra onun arkadaşları onu gömüp gizledikleri zaman yola çık­
tılar ve dağınık vaziyette Beni Amir’in yurduna geldiler. Geldikleri
zaman kavimleri onlara geldiler ve şöyle d ed iler:
— Ey Erbed sen ne yaptın?
Dedi k i :
— Vallahi hiçbir şey yapmadım. Bizi bir şeye ibadet etm eğe ça­
ğırdı, şimdi onun benim yanımda olmasını ve ona ok atıp onu katlet­
meyi çok isterdim.
Bu sözünü söyledikten bir gün veya iki gün sonra eşine gitmek
için bir erkek devesiyle birlikte yola çıktı ve Allah Teâlâ onun ve er­
kek devesi üzerine bir yıldırım gönderdi. Yıldırım o ikisini yaktı. Er­
bed b. Kays, Lebid b. Rebie'nin ana bir kardeşi idi.
İbn-i Hişâm şöyle d e d i:
Zeyd b. Eşlem Atâ b. Yesâr'dan naklen, o da İbn-i Abbâs’dan
naklen zikr etti ki o şöyle d e d i:
Allah (Azze ve Celle) Âmir ve Erbed hakkında şöyle d e d i;

«Allah her kadının batnında yüklendiğini ve rahimlerin eksiltti­

ğini ve artırdığını bilir.» Şu kavline k a d a r:

( 0J'j I/*
* * "
ü* )
«Ondan başka onlar için hiçbir vali (otoriter) yoktur.»
Dedi k i : Muakkibat, meleklerdir. Allah’ın em riyle Muhammed’i
korurlar. Sonra Erbed’i ve onu kendisiyle katlettiği şeyi zikr etti ve
şöyle d e d i:
298 BİRKT İ İBN-t HİŞAM

« Y ıldırım ları g ö n d e r ir ve o n u n la d ile d iğ i k im s e le re m u s ib e t in ­

d irir.» Ş u

( JUİI x x i 4 y J l <»& V. Î )

e k a d a r.

E rb e d 'e a ğ la y a r a k L eb id ’in söy led iğ i ş iiri

İbn-i ts h a k şö y le d e d i : Lebid, E rb e d 'e a ğ la y a r a k şö y le d e d i :

■Jj Yj J» * - Jl^V A»l y* ö j^

«•> I j' > ,^ - t

jlÎ^ j »O l (iai ¿1 Y* ûi «*

JL*ü»^j^XIJj IjJUûı jl j>^»» Ij.« ...¿J Jİ

jjC jij U u **r ¿'}% j j ’L ş ) Jj~ i -

jjcJlı sb .JJI j 0^/1 ¿1 A jl Y* öS*j

«-» M jr*ji J» Ü j^ ı LiV

ŞUH* j jC v i s ^ ife ¿ ¿ ¿ , g J

¿jİlT jL L I ^ '¿ J j ( ¿ ¿ r ‘jÎT' ¿ ¿ J jİ

JS2Y İ t'üiiı 'j* . < --* £ ; j ^-*y)i C uuı

^ ^ ^tl'^ÎJIj

J»» -1" ö l) Lj^_* tU İSI > 1 jrüll «_ıjil-l^

j S^ ^ o j ı ¿ j ı y ü i j j|i.ı

3 ia i o j i r ' ı ö)5 j» j»— ^ -sj~ ^ y

¡ ¿ h & — -¡& ç i ty ' ı/y ö ijf e jy ^ .ö i

 LEB İD 'İN SÖ Y LED İĞ İ Ş İİR

«Zaman hiçbir kimseden vaz geçmez, ne müşfik bir ana babadan

ne de bir yavrudan.
Erbed'in ölümünden korkanın ne Balık Burcunun ne de Esed
Burcu’nun yıldızlarının dökülmesinden korkmanı.
E y benim gözüm, Erbed’e ağlamaz mısın, biz ve kadınlar hüzün içinde
kalktığımız zaman.
Eğer şerri üzerlerine tahrik ederlerse onların bu tahrikine aldırış etmez,
veya hükümlerde adalet ederlerse adalet eder.
Tatlıdır, akıllıdır, dahidir, tatlılığında bir acılık vardır,
bağırsakları ve ciğeri latiftir incedir.
E y benim gözüm, Erbed'c ağlamaz mısın, şu zamanda ki kış rüzgârları
ağaçları eğer ve yapraklarını döker.
Sütü olmayan sağılır bir deve oldu. Hatta müddetlerin kalanları
açılıncaya kadar.
Meşeliğin arslanından daha şecidir, etlidir tavlıdır, gözlerini yukarlara
dikerek bakıcıdır. İşleri iyi görüp bilendir.
İy i koşan atlar sırımlar gibi olduğu gecede göz bütün gayelerine
varmaz.
Ağlayan kadınlar topluluğunda ağlamaya sebeptir. Tıpkı kendisinde
nebat olmayan kırdaki genç geyikler gibi.
Yıldırtın şecaatti bir süvariye hoşa gitmeyen bir günde aniden
bana musibet eriştirdi.
M usibete ermiş olarak geldiği zaman soyulmuşu cebren soyan
soyucuya. Eğer avdet ederse avdet eder.
Bahşişi çok olur ve cehd ve meşakkat zamanı artar, nitekim
az ot veren bahar yağmurunun bitirmesi gibi.
Benî Hurrc'nin hepsinin varacağı yer azdır, her ne kadar sayıca
çok iseler de.
Eğer haller iyileşirse arızı halleri değişir, eğer bir gün çoğalırlarsa
kökleri kesilir.»

Ib n -i H işâ m şöyle d e d i :

b ey ti, E b û U b e y d e d e n m e n k u ld ü r.
300 S İR E T İ ÎBN-Î HİŞAM

b e y ti ise İbn-i I s h a k ’m b a ş k a s ın d a n m e n k u ld ü r.

İb n -i ts h a k şö y le d e d i : Y ine L ebid, E rb e d ’e a ğ la y a r a k şöyle d ed i •.

fi1
, M 4* ı^üiiy iûMı 3 yİ
j?j» 'ju yi »jyi'i
*>•
fyyj Cii J y y i 'jiL-
jP * -
İS İ '¿35 *>V y.O*- V (\Y— ¿V
ı Ullî Uj ¿¡Cj
> L _ İİI 0 > - L 13[ U^iı A.jij
& ‘
rı'jiı .Cill lil

Cr> ' Jı îm ' o h ir •i’l dili ç"y l)«!y

r H 1 U jı 13. ^ a,jl ' j» ^

•'7 • fy *.>" ^
r ~— * ^4ı-d I3J
fS6 jV j j a ¿1j juü yı»
$ £ & ı yi f\vı > ' ^ y . / 1!/ v^*'
fî*^—r’V £ & \; j\fL cA** 31» Yu

tlU lm iş iilııını- k i, ıııuhâlız ve h im a y e c i kim se ve hu sum etler /¡ününün

zuim iin ün zilletinin ıııânii /¡itm iştir.
K rh e d 'in m alı srh im lerle taksim e d iliyo r, d ed ik le ri zaman
dağılm anın olduğunu k e sin lik le b ild im .
 LEBİD’İN SÖ Y LED İĞ İ Ş İİR 301

Ç ift ve te k oturak o rta kla rın ıınsiblrrini p aylarını süratle kılarsın.

R iy a se t ise oğlan ¡eiııılir.
S e lâ m ite E bıı I lu r a y z 'r veıla et, E rlırd 'in selam ile az vedalaştın.
B iz im im a n ım ız idin, b izim bir d ü ze n im iz vardı. Teshili, ölçü ve
d ü ze n ile h a y a tta kalır.
E r b e d harbin süvarisidir. Ielerin in hah k ilim le r iy le h e v d e d e r
d o n a tılıp d erinleştiği zam an.
B irb iri ardına y ü zleri a çık olarak kad ın la r bin eklerin e bin d ikleri
zam an, baldırlarını örtm ezler.
İş le o nünde ona ,ı[elen k im se bir sığınarak vere sığınır. .\ite k in ı l l i l ’de
b ulunan kim selerin H aram bii!nesine sığ ın d ıkla rı gibi, { m )
f it sahihleri zem ed ild ikleri zam an, E rbed'in ken d isin e ihsan ettiğ i
kim se le r onun çöm leğini överler.
O nıııı ka d ın ko m şu su , onun y anında y erle ştiğ i zam an, o kadın irin
bahşiş ve develerin hörgüçlerinden pay vardır.
E ğer o kadın atururnsa ikra m edilir. İ f f et l i k a lıp taarruz edilm ez.
E ğ er durm az da in tik a l ederse sözü güzel edendir.
İcaba ik i kardeşten haber aldın mı k i onlar günlerce devam ettiler.
A n ca k ik i dağ olan İb n â Ş a n d ın .
IV fe rk e d â n yıld ızla rı ile . M-i na'ş (y a n i dört y ıld ızla r Ur a rka sın d a ki
iiç yıldızlar) devam lıdırlar onların y ık ılm a sın d a n söz ed ilm ez.»

lbn-i Hişâm d e d i: Bu, onun bir kasidesindedir.

Ibn-i tshâk d e d i:
Yine Lebid, Eıbed'e ağlayarak şOyle d e d i:

(177) M e kk e 'd e yasak bölgeye Harem , nnm ıa l bölgeye de Hil denilir.

302 S tR E T -İ ÎBN-1 H İŞA M

«Kerim olan F.rbrd’in ölümünü kerime bildir. Reisin, latijin, yiğidin

öldiiğiinii dr bildir.
Malını bahşiş eder ki övülsün, vahşileşmiş ürkek vahşi sığır sürülerine
benzeyen beyaz develeri bahşeder.
Sayıldığı zaman ¡azlı, İhsam boldur. Çömlekleri bol hol doldurur.
Bir fakir geldiği zaman gelir ve her gün daimi olarak bunu yapar. Tıpkı
Cümüd isimli dağda bir ars/an yatağında araştıran kimse gibi.
Tehdid olunmak için ziyâde yaklaşır, varlıksız olmayan bir adamın
mirasına bizi vâris kılar.
Senin ölümünden sonra yeni meydana gelmiş mata, tıpkı şahin kuşu
gibi genç büluğa ermiş ve tüyü bitmemiş çocuğa.»

Y ine Lebid şö y le d e d i :

«Siz ikiniz, Erbed’in hayratını yok edemezsiniz. O halde onun yeniden

gelmesine kadar ağlayınız.
Deyiniz ki, o, demirden zırhlar giyildikleri zaman bahadır himayeci
kişidir.
Boynunu kibir için eğen mütekebbir kişilerden müteşekkil bir kavimle
karşılaştığımız zaman zalimleri bizden men ederdi.
Halkın Rabbt onu emeline kavuşmaktan men etti zira o gördü ki asla
dünyada ebedi kalma yoktur.
Böylece kaldı ikamet etti bir yeri ağırmadı. Fakat kaybolan o oldu.»

Y ine Lebid şö y le d e d i:
 İBN-İ SA ’LEBE’NİN ELÇİ OLARAK G E L İŞ İ 303

«Şiddetli her bir hasım, Krbed'i hana hatırlatır zan edersin ki onun ¡¡i
zarar vermektir.
Adalet ettikleri zaman kerim bir adaletlidir. Zulüm ettikleri zaman da
iyi zulın eder..
Bir gösetleyiei alarak kavrni doğru yola iletir. Bunu (¡ilde yolunu
şaşırmış bir kavme rehber olduğu saman yapar.»

Ib n -i H işa m d e d i : O n u n son beyti İbn-i ts h a k 'ın b a ş k a s ın d a n

m e n k u ld ü r .

İb n -i İs h a k d ed i
Y in e L ebid şö y le d e d i :

•Sdm â b. M âlik’dcn ve F.hu Kavs ve L’rve’den sonra hörgüçü kesilmiş

deve gibi yürür oldum.
O öyle kesilmiş deve ki, karganın gölgesini gördüğü zaman kalan
omurga kemiklerine ve sinirlerine iarşt, sakınmak kaçınmak için,
bağırır.»

İb n -i H işâ m d e d i : İşte b u iki b e y t o n u n b irta k ım b e y tle ri iç in ­

d e d ir.

D IM Â M B. S A L A B E ’N İN BENİ S A D B. BEKR YERİNE

ELÇİ OLARAK GELİŞİ

İbn-i İ s h a k d e d i :
B e n û S a d b. B e k r b ir a d a m ın ı R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve
S e lle m l'e g ö n d e rd ile r, ki o n a D ım â m b. S a ’le b e d en ilir.
304 SİRET-1 İBN-I H tŞA M

O n u n R e sû le b irta k ım s o r u la r so rm a s ı s o n r a
m fislü m a n olm ası

lb n -i İs h a k d e d i :
B a n a M u h a m m e d b. V elid b. N u v e y fi’, A b d u lla h b. A b b â s’m m ev-
İftsı K ü re y b ’d e n n a k le n , o d a lbn-i A b b â s 'd a n n a k le n h a b e r v e rd i ki
o şöyle d e d i :
B enû S a d b. B ekr, D ım âm b. S a le b e ’yi R e sü lu lla h (S a lla lla h ü
A leyhi ve S e lle m i’e elçi o la ra k g ö n d e rd ile r. O o n u n y a n ın a g eld i ve
m e scid in k ap ısı ö n ü n d e b in e k d e v e sin i ç ö k tü rd ü ve b a ğ la d ı, s o n ra
m e sc id e g ird i. R e su lü lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) a s h a b iy le
b irlik te o tu r u y o rd u . D ım am k u v v e tli, saçı iki ö r ü k lü b ir a d a m idi.
İlerle d i ve a s h a b ın için d e b u lu n a n R e su lü lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve
S e lle m )'in y a n ın a geldi d u rd u . V e :
«H anginiz A b d u lm u tta lib 'in o ğ lu d u r?» dedi. R e su lü lla h (S a lla l­
la h ü A leyhi ve S ellem ) de :
— M u tta lib 'in oğ lu benim , dedi. O .-
— M u h a m m e d m i? dedi. R e su lü lla h :
— E vet, dedi. O :
— Ey lb n -i M u tta lib , b en se n d e n so ru s o ra c a ğ ım ve sen i sık ış­
tıra c a ğ ım . K ırılırsın.

D edi k i :
— H a y ır k ırılm am . A k lın a n e g e lirse sor.
D edi k i :
— S e n in ila h ın ve se n d e n ö n c e k ile rin ila h ı ve se n d e n s o n r a o la ­
c a k la rın ila h ı h a k k ı için, A llah s e n i'b iz e R esüi m ü g ö n d e rd i?
D edi k i :
— A lla h h a k k ı için evet.
D edi k i :
— İlah ın ve se n d e n ö n c e k ile rin ilah ı ve se n d e n s o n r a o la c a k la ­
rın ila h ı h a k k ı için, A llah m ı s a n a y a ln ız c a o n a ib â d e t etm em izi ve
o n a h iç b ir şeyi o r ta k k o şm a m a m ız ı ve b a b a la rım ız ın o n u n la b irlik te
ib a d e t e ttik le ri işte b u o r ta k la r ı so y u p a tm a m ız ı bize e m r e tti?
D edi k i :
— A lla h h a k k ı için evet.
— S e n in ila h ın ve s e n d e n ö n c e k ile rin ilahı ve s e n d e n s o n r a o la ­
c a k la rın ila h ı h a k k ı için, şu b eş v a k it n a m a z ı k ılm am ızı A lla h m ı
s a n a e m r e tti?
 KAVM İNİ İSLAM A DAVET ETM ESİ 305

D edi kİ :
— Allah hakkı için evet.
Sonra isiamın farzlarını farz farz zikr etm eğe b aşlad ı: Zekâtı,
orucu, haccı ve islamm bütün ahkâmını zikr etti. Her bir farzda
Ondan o yem ini istiyordu. Nihâyet bitirdiği zam an şöyle d e d i:
— Ben şehâdet ederim ki Allah'dan başka ibadet edilmeğe lâyık
hiçbir mabud yoktur ve şehadet ederim ki Muhammed Allah’ın re­
sulüdür. Ve yakında işte bu farzları eda edeceğim ve kendisinden
beni nehy ettiğin şeylerden kaçınacağım, sonra ne ziyade ederim ne
noksan ederim.
Sonra dönerek binek devesine doğru gidip uzaklaştı.
Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) de şöyle d e d i:
— İki örüklü adam, eğer doğru ise cennete girdi, demektir.

Onun kavmini İslama davet etmesi

■Binek devesine geldi bağını çözdü, çıktı ve kavminin yanına gel­

di. Onlar da onun yanına toplandılar. Onun ilk konuştuğu şey. şöy­
le dem esi oldu :
— Lat ve Uzzâ ne kötü şeylerdir!
Dediler k i :
— Sus yâ Dımâm! Barasdan (yani alacalık hastalığından) sakın,
cüzzâmdan sakın, cinnet getirmekten sakın!
Dedi k i :
— Yazıklar olsun sizlere! Onlar vallahi ne zarar verirler ne fa y ­
da verirler. Şüphesiz Allah bir Resül göndermiştir ve ona bir kitap
indirmiştir ki sizi içinde bulunduğunuz şeylerden kurtarsın. Ve ben
şehâdet ederim ki Allah'dan başka ibâdet edilm eğe lâyık hiçbir m a­
bud yoktur, yalnızca O vardır. Onun ortağı yoktur ve Muhammed
Onun kuludur ve Resulüdür. Onun katından size emr ettiği şeyi ve
kendisinden sizi nehy ettiği şeyi getirdim. Dedi ki :
— Vallahi işte bu günden itibaren Onun m ahallesinde ne bir er­
kek ne de bir kadın kalmadı. Ancak müsliiman oldu.
Abdullah b. Abbas şöyle diyordu; Dımâm b. Sa'lebe’den daha ef-
dal hiçbir kavmin elçisini işitmedik.

İbn-i H işam — C. ; 4 - F. : 20
306 S İR E T İ İBN-1 H1ŞAM

C Â R Û D U N ABD Ü ’L -K A Y SIN ELÇİLERİ İÇİND E GELİŞİ

İbn-i İsh a k d e d i :
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’in y a n ın a A b d u l-K ay s'-
ın k u rd e şi C â rû d b. A m r b. H an ş, geldi.

İbn-i H işa m d e d i :
C â rû d b. H işr b. M u a llâ A b d u lk a y s 'ın elçileri için d e geldi. N as-
r a n i idi.

R e su lû lla h 'ın o n u n b o rc u n u ta z m in etm esi v e

o n u n m iislü m a n olm ası

İbn-i İsh a k d e d i : B an a ith a m etm e d iğ im b ir k im se H a s s â n 'd a n

n a k le n h a b e r v erd i ki o şöyle d e d i :
C â rû d R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’e v a rın c a o n u n ­
la k o n u ştu . R e s u û lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) d e o n a islam ı
a r z e tti ve o n u İsla m a çağırdı, o nu İsla m a te rğ ib ve te şv ik etti. O d a
şö y le d e d i :
— Ey M u h a m m e d , ben im ü z e rim d e b ir borç v a r idi. Ben se n in
d in in için d in im i te rk ed iy o ru m . B enim için b o rc u m a k e fil o lu r m u ­
su n ?
D edi k i :
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) d e :
— E vet, b e n ta z m in ed e rim . A lla h o n d a n d a h a h a y ırlısın ı s a n a
v erd i.

O d a b u n u n ü z e rin e m ü s lü m a n oldu, a r k a d a ş la r ı d a m ü s lü m a n
o ld u la r .S o n ra R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )'d e n b in ek
h a y v a n la n isted i. O d a şöyle d e d i :
— V allah i, b e n im y a n ım d a ü z e rin e sizi b in d ire c e k b ir h a y v a n ım
y o k tu r.

D edi k i :
— Y â R e sû la lla h b izim le b e ld e le rim iz in a r a s ın d a in s a n la rın y itik
b in e k h a y v a n la rı v a r d ır o n la rın ü z e rle rin d e b e ld e le rim iz e v a ra m a z
m ıyız?
D edi k i :
— H ay ır, sizi o n la ra b in m e k te n sa k ın d ırırım . Ç ü n k ü o n la r a b in ­
m e k a n c a k a te ş tir.
 M Ü SEY LÎM ETÜ ’H CEZZÂ B BA H St 307

Kavmi irtidat ederken onun tutumu

C â rû d R e s u lû lla h ’ın y a n ın d a n k a v m in e d ö n e re k çıktı. M ü slü m a n ­
lığı g ü z e l o lm u ştu . D in in d e s a la b e tli idi. İ rtid a t o la y ın a k a v u ş m u ş
o la ra k ö ld ü . K a v m in d e n m ü s lü m a n o la n k im se le rd e n , G a r u r (178)
b. M ü n z ir b. N u m a n b. M ü n z ir ile b irlik te ilk d in le rin e d ö n e n le r o l­
d u ğ u z a m a n C â rû d k a lk tı ve k o n u ş tu ve h a k şe h â d e tiy le ş e h â d e t
g e tird i ve İslam a d a v e t e tti ve şöyle d e d i :
— Ey in s a n la r, b en ş e h â d e t e d e rim ki, A lla h ’d a n b a ş k a ib a d e t
ed ilm e ğ e la y ık h iç b ir m a b ü d y o k tu r ve M u h a m m e d o n u n k u lu ve
r e s u lü d ü r . Ş e h â d e t g e tirm e y e n le ri k ü fü rle ith a m ed e rim .

lb n -i H işam d e d i :
Ş öyle riv â y e t e d i l i r :
Ş e h â d e t g e tirm e y e n d e n beriy im .

lbn-i Sâvâ'nın müslüman olması

tb n-i ts h â k d e d i :
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) A lâ b. H a d ra m i’yi M ek ­
k e ’n in fe th e d iliş in d e n önce M ü n z ir b. S â v â el-A b d i'y e g ö n d erd i. O
d a m ü s lü m a n oldu ve islam ı g ü ze lc e y aşad ı. R e su lû lla h (S a lla lla h ü
A ley h i ve S ellem ) d e n so n ra B a h re y n h a lk ın ın irtid a d ın d a n ö n ce ö l­
d ü . A lâ, R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) in B a h re y n ü z e ri­
n e e m iri idi.

BENİ HANÎFE’NİN ELÇİLER HEYETİ VE ONLARLA

BİRLİKTE MÜSEYLİMETÜ’L KEZZÂB

B eni H a n ife ’n in e lçiler h e y e ti R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e

S e lle m )'in y a n m a geldi. İç le rin d e M ü se y lim e tü ’l-K ezzâb b. H a b ib el-
H a n if d e v a rd ı.

lb n -i H işa m d e d i :
M ü se y lim e b. S ü m â m e ’d ir. E bû S ü m â m e ile k ü n y e le n ir.

(178) G a r u r : Onun ismi M iin z ir 'r lir . Böyle isimlendirildi. Çünkü o rid-
det harbi zamanında kavmini aldattı (Süheyli). G a r u r , aldatan demektir.
308 S İR E T İ İBN-1 H İŞAM

Resulûllah'ın M üseylim e’ye söylediği

İb n -i Ish a k d e d i :
O h e y e tin k o n u k la n B int-i H â r is 'in e v in d e idi. Bu E n s a r d a n b ir
k a d ın d ır. B eni N e c c a r’d a n d ır. M e d in e h a lk ın d a n u le m a m ız d a n b iri
b a n a h a b e r v e rd i k i :
B eni H a n ife o n u elb ise le rle ö r tü lü o la ra k R e su lû lia h (S a lla lla h ü
A ley h i ve S e lle m l’e g e tird ile r. R e su lû lia h (S a lla lla h ü A ley h i v e S el-
lem ) ise a s h a b ın ın iç in d e o tu r m a k ta idi. E linde h u r m a d a lın d a n k e ­
silm iş u c u n d a h u r m a y a p r a k la r ı o la n b ir h u r m a b u d a ğ ı v a rd ı. O n ­
la r o n u e lb is e le r iç in d e R e su lû lia h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m l’in
y a n m a g e tird ik le ri z a m a n R e su lû lia h ile k o n u ş tu ve' o n d a n b az ı şe y ­
le r isted i. R e su lû lia h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) d e o n a şöyle d e d i :
— Ş a y e t işte b u h u r m a b u d a ğ ım b e n d e n iste se n o n u d a h i v e r­
m em .

İb n -i Ish a k d e d i :
B a n a , Y e m â m e h a lk ın d a n B eni H a n ife ’d e n ih tiy a r b ir a d a m h a ­
b e r v erd i. M ü se y lim e 'n in d u r u m u b u n d a n b a ş k a b ir şe y d ir. O id d ia
e tti ki, B eni H a n ife 'n in e lç ile r h e y e ti R e su lû lia h ( S a lla lla h ü A ley h i
v e S e lle m )'e g e ld ile r, M ü se y lim e 'y i y o lc u lu k e ş y a la rm ın y a n ın d a g e ­
r i b ıra k tıla r. M ü slü m a n o ld u k la rı z a m a n o n u n n e re d e o ld u ğ u n u z ik r
e ttile r. V e şöy le d e d i l e r :
— Y â R e sû la lla h biz, bizim b ir a rk a d a ş ım ız ı e ş y a la rım ız ın ve b i­
n e k h a y v a n la rım ız ın y a n ın d a g e ri b ıra k tık ki o bizim için o n la rı hıfz
e tsin .

D edi k i :
R e su lû lia h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) d e k a v m e e m r e ttiğ i şe ­
y in m isliy le o n a e m re tti ve şöy le d e d i :
— A m m a o n u n işi siz in k in d e n d a h a k ö tü d e ğ ild ir. Ç ü n k ü a r k a ­
d a ş la rın ın m a lla rın ı k o ru y o r.

R e su lû lia h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )'in k a s t e ttiğ i k işi işte

b u d u r.

O n u n irtid a d ı ve p e y g a m b e rlik id d ia sı

S o n ra R e s u lû lia h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )'d e n ay rıld ıla r.

R e su lû lla h 'ın o n a g ö n d e rd iğ i şeyi o n a g e tird ile r. Y e m â m e ’ye v ard ık -
 ZEYDÜ'L-HAYL'IN ELÇ İL E R İL E G E L İŞ İ 309

¡ a rın d a A lla h d ü şm a n ı ir tid a d etti, d in in d e n d ö n d ü ve p e y g a m b e r­

lik id d ia e tti. O n la r a y a la n u y d u r m a y a b aşlad ı. V e şöyle d e d i :
— B en işte o n u n la o r ta k o lm u şu m d u r.
K en d isiy le b e r a b e r o la n e lçiler h e y e tin e şöyle d e d i :
— B eni o n a z ik r e ttiğ in iz z a m a n size «am m a o n u n işi s iz d e n d a ­
h a k ö tü değildir» d em ed i m i? Bu, b a ş k a şey d eğ il a n c a k b en im işte
o n u n la o r ta k o ld u ğ u m u b ilm iş o lm a sın d a n d o lay ıd ır.
S o n ra o n la r a se ciler d iz m e ğ e b a şla d ı ve o n la r a d ed iğ i şe y le rd e
K u r 'a n 'a b e n z e r sö z ler sö y lü y o rd u . «Lekad e n 'a m e lla h u a le l-h u b lâ ,
a h re c e m in h â n e s a m e te n te s 'a m in b e y n i sıfâ k ın ve heşâ» (A llah y ü k ­
lü k a d ın a in ’a m etti, o n d a y ü r ü y e n b ir y a r a tık ç ık a rttı, k a r ın d a n çı­
k a n şe y ile k a r ın d a o la n şey a r a s ın d a n ) . O n la r a içkiyi ve zin ây ı h e ­
lâl kıldı v e n a m a z ı k a ld ırd ı. B u n u n la b irlik te ş e h â d e t e d iy o rd u ki,
M u h a m m e d (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) p e y g a m b e rd ir. E bû H an i-
fe k a b ile s i b u k o n u d a o n a el v erd iler.
Bu iki riv â y e tin h a n g is in in d o ğ ru o ld u ğ u n u e n iyi b ilen A lla h ’tır.

ZEYD Ü ’L H A YL’IN TAY IN ELÇİLER H EY ETİ İLE GELİŞİ

O n u n m ü s lü m a n olm ası ve ö lü m ü

İbn-i ts h a k d e d i :
T ay k a b ile s in in h e y e ti R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’-
in y a n m a geldi. O n la rın iç in d e Z eydü'1-H ayl v a r idi. Bu o n la rın e f e n ­
d isi idi. R e s u lû lla h ’ın y a n ın a v a rd ık la rın d a o n u n la k o n u ş tu la r. R e­
s u lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) o n la r a isla m ı a r z etti. O n la r
d a m ü s lü m a n o ld u la r ve isla m iy e ti g ü zel y a ş a d ıla r ... R e su lû lla h (Sa-
la lla h ü A ley h i ve S ele m ), (T a y 'm a d a m la rın d a n k e n d isin i ith a m e t­
m ed iğ im b ir k im se n in b a n a h a b e r v erd iğ i gibi) şöyle d e d i :
A r a b la r d a n fa z ile t y ö n ü ile b a n a z ik r ed ilişd e b a n a g e le n h iç b ir
a d a m o lm a d ı ki o n u h a k k ın d a d e n ile n d e n d a h a a ş a ğ ı d e re c e d e g ö r ­
m ey ey im . A n c a k Z eydü'1-H ayl m ü ste sn a d ır.
O n d a k i ü s tü n lü k le r in b a h si, ta m a m ı ile h e n ü z b a n a u la ş m a ­
m ıştır.
S o n ra R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) o n a Z ey d ü ’l-H a y r
d iy e isim v erd i. O n u n için F e y d ’i (179) ta h s is e tti. A y rıc a b ir ta k ım

(179) F ey d : B ir y erin ism idir.

310 SÎR E T -İ İBN-1 H İŞAM

araziler de tahsis etti. Ve ona bu konuda bir yazı verdi. O da Resu-

lûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem ) in yanından kavm ine dönerek
çıktı. Besulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) de şöyle d e d i:
— Keşke Zeyd, Medine'nin sıtmasından kurtulsa.
Ravi şöyle d e d i:
Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) sıtmayı (sıtma m ana­
sına olan) hum m anın gayrı bir isimle isimlendirmiştir ve (sıtma ma­
nasına olan) ümm-ü meldem'den de gayrı bir isimle isimlendirmiştir.
Fakat hatırlamıyorum o kelime ne idi.
Necid beldesinden oranın sularından bir suya vardığı zaman
(ki o suya Ferde denilir) orada ona sıtma isâbet etti ve öldü. Zeyd
ölümü hissettiği zaman şöyle d e d i:

• K a v m in doğru tara ¡Itırına erkenden seter eder k i N e cd 'd c F erde’de

bir evde m i terk edilirim .
B ih n iş nl k i, (tık günler vardır k i, şayet kast altınsam elb ette beni bir
çok ziy a re tç i kadınlar ziya ret ederler k i onlardan seferin
z a y ıfla tm a d ık la rı kim seler giiçtiik çekerler .»

Öldüğü zam an karısı, Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem l’in

tahsis ettiği yer ve araziler için ona verdiği o yazıları, ateşte yaktı.

ADİY B. HÂTİM’İN DURUMU

Firar etmek için onun Şam'a kaçması

Adiyy b. Hâtim’e gelince, (bana gelen habere göre) o şöyle di­
yordu :
— Araplardan Resulûllah'a gelen hiç kimse benden ona daha
iğrenç gelen olmadı. Ben ise şerif bir kişi idim Hıristiyan idim. Kav­
ininsin içinde ganim etin dörttebirini alırdım. Kendimce bir din üze­
 RESÛLULLAH’IN, HATİM 'İN K IZ IN I E S İR ETM ESİ 311

re idim. Bana yapılan şeylerden dolayı kavmimde bir melik idim.

Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem l'i işittiğim zaman ondan
hoşlanmadım. Benim Arabdan olan bir uşağım a (ki o benim deve­
lerimi otlatıyordu) dedim ki, benim için develerimden tavlı eke er­
kek develerden hazırla ve onları bana yakın bir yerde beklet. Mu-
hammed'e âit bir ordu birliğinin bu beldelere ayak bastığını işittiğin
zaman bana bildir. O da bunu yaptı. Sonra o bir sabah bana geldi ve
şöyle d e d i:
— Ey Adiy, Muhammed'in atlıları seni sardığı zaman ne yapa­
caktın! Şimdi yap. Çünkü ben birtakım bayraklar gördüm ve onları
sordum, şöyle d ed iler:
— İşte onlar Muhammed'in askerleridir.
Ben de dedim k i :
— Bana erkek develerimi yaklaştır.
O da onları yaklaştırdı. Ben de hanımımı ve çocuklarımı bindir­
dim. Sonra şöyle d ed im :
— Şam'da hıristiyan olan ehl-i dinime kavuşurum Böylece Cev-
şiye'nin yolunu tuttum, (lbn-i Hişâm'ın dediğine göre Hevşiye (*) de
denilir) Hatim'in (180) bir kızanı kabilede geride bıraktım. Şam'a
geldiğim zaman orada ikamet ettim.

Besulûllah'ın. Hatim'in kızını esir etmesi sonra

onu serbest bırakması
«
Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve S ellem l’e aid atlılar benim ar­
dıma düşerek ele geçirdikleri kadınlarla birlikte Hatim’in kızını
da ele geçirdiler. Tay’dan olan kadın esirlerin içinde Resulûllah (Sal­
lallahü Aleyhi ve Sellem l'in yanına getirdiler. Benim Şam'a kaçışım,
Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem l'e haber verilmişti. Dedi ki:
Hatim'in kızı Mescid’in kapısı önünde etrafı çevrilmiş bir arsa­
da konulmuştu. Esir kadınlar orada haps edilmişlerdi. Resulûllah
(Sallallahü Aleyhi ve Sellem) onun yanına vardı O da kalkıp Resu-
lûllah’m yanm a gitti. İri yarı bir kadın idi. O kadın şöyle dedi:

( * ) Hevşiye : N'ecd topraklarından Sırye'niıı yakınında sırtlanların ba­

rındığı bir dağdır.
312 S İ RET-1 İBN-1 HİŞAM

— Yâ Resûlallah, valid öldü, vafid kayboldu. Bana lütfet Allah

sana lütfetsin.
Dedi k i :
— Senin vâfidin (181) kimdir?
Kadın da şöyle d e d i:
— Adiy b. Hâtim.
Dedi k i :
— Allah ve Resûlünden kaçan mı?
Sonra kadm şöyle d e d i:
— Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) yürüdü ve beni ter-
ketti. Ertesi gün bana yine uğradı yine ona söyledim. Bana dün söy­
lediği gibi söyledi. Nihâyet ertesi gün olduğu zaman bana uğradı
ve ondan ümidi kesmiştim. Onun arkasından bir adam bana işaret
etti ki «kalk ve onunla konuş * Ben de kalkıp ona gittim v e :
«Yâ Resulâllah, vâlid helâk oldu vâfid de gaib oldu o halde bana
lütfet ki Allah sana lütfetsin.»
(Sallallahü Aleyhi ve Sellem) de şöyle d e d i:
— Dediğini yapmışımdır. Senin kavminden sana itimadlı bir kim­
se bulmana kadar çıkmakta acele etme ki o kişi seni beldene götür­
sün. Sonra bana bildir.

Onunla konuşmam için bana işaret eden adamın kim olduğunu

sordum, denildi k i :
«Ali b. Ebi Talib (Rıdvanullahi a ley h )’dir.» Kaldım, nihâyet Beli
veya Kuzâe kabilesinden bir kervan geldi. Ancak ben istiyordum ki
Şam'da kardeşime gideyim. Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sel­
lem )'e geldim ve dedim k i :
— Yâ Resûlallah, kavmimden bir topluluk gelmiştir. Benim on­
lara itimadım vardır.

Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) de beni giydirdi, bin­

dirdi ve bana nafaka verdi ben de onlarla birlikte çıktım ve Şam’a
geldim.

(181) Vâfid, ziyaretçi demektir. Vâlid. bilindiği gibi baba demektir. Onun
babası ise Hâtiııı’dir. Sahiliği ile meşhur olan adam. O sıra o ölmüş, oğlu Adiy
de böylece kız kardeşinin azarımı maruz kalmıştı.
 ADİY'tN P.ESÛLE GELM ESİ 313

H&tim'in kızının, kardeşi Adiyy’e İslamı tebliğ etmesi

Adiy şöyle d e d i:
— Vallahi ben ehlimin içinde oturmaktaydım. Hevdec içindeki
bir kadını gördüm ki bize doğru geliyor. Dedim ki o Hâtim’in kızıdır.
Bir de baktım ki hakikaten de odur. Kadın benim yanımda durdu­
ğu zaman şöyle diyerek kınamaya b aşla d ı:
— Ey alâkayı kesen zâlim. Ai'eni ve çocuklarını bindirdin ve
babanın kalan zürriyetini bıraktın.
Dedim k i :
— Ey kız kardeşim ancak hayır söyle, vallahi benim özrüm yok­
tur. Zikr ettiğin ş e y lc i yaptım.
Sonra kadın indi ve benim yanımda kaldı. O iyi görüşlü zabtı kuv­
vetli bir kadın idi. Ona şöyle dedim : «Bu adamın durumu hakkında
ne dersin?» Kadın da şöyle d e d i:
— Senin hemen ona kavuşm anı uygun görüyorum. Eğer adam
bir peygam ber ise ona önce giden için fazilet vardır. Eğer bir melik
ise elbette Yemen in izzeti içinde zillete düşmeyeceksin. Sakın ha sa ­
kın.
Dedim k i :
— Vallahi işte bu iyi bir görüştür.

Adiy'in Resûl'e gelm esi ve onun m üslüman olması

Dedi k i :
Çıktım ve Medine'ye Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve S ellem l’in
yanına geldim, onun yanına girdim. O Mescidinde idi. Ona selâm ver­
dim. O da şöyle d e d i:
— Bu adam kimdir?
Dedim k i :
— Adiy b. Hâtim'dir.
Bunun üzerine Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) kalktı
ve beni evine götürdü. Vallahi o beni kendisine götürmekteydi ki,
ona zayıf yaşlı bir kadın rastladı. O kadın ondan durmasını istedi.
O da o kadın için uzun zaman durdu o kadın onunla ihtiyaçları hak­
kında konuşuyordu. İçimden dedim k i : Vallahi bu bir melik değildir.
Sonra Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) beni götürdü.
Beni evine getirdiği zaman içi lifle dolu deriden bir minderi aldı ve
onu bana attı ve şöyle d e d i.-
314 8İRET-1 İBN-Î HI$A M

— İşte buna otur.

Dedim k i :
— Hayır, onun üzerine sen otur.
O da:
— Hayır, sen, dedi.
Ben onun üzerine oturdum. ’Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve
Sellem) yere oturdu. İçimden dedim k i : Vallahi bu melikin durumu
değildir. Sonra şöyle d e d i:
— Ey Adiy b. Hâtim, hadi konuş tafsilatlı anlat bakalım. Sen
Reküsl (182) değil misin?
Dedim ki .ev et Rekûsi'yim.» Dedi k i :
— Sen kavm in içinde ganim etin dörttebirlerini alan değil misin?
Dedim k i :
— Evet alıyorum.
— Dedi k i :
— İşte bu, senin dininde senin için helâl değildir.
Dedim k i :
— Evet vallahi! Ve ondan bildim ki o nebidir, mürseldir, bilin­
m eyen şeyi biliyor! Sonra şöyle d e d i:
— Ey Adiy belki de seni işte bu dine girmekten ancak onların
ihtiyaç içinde olduklarını görmen men ediyor. Vallahi umulur ki ya­
kında mal onların içinde çoğalır, hatta onu alacak kimse bulunmaz
olur. Belki de seni işte ona girm ekten ancak onların düşmanlarının
çok olduğunu ve adedlerinin az olduğunu görmen men ediyor. Val­
lahi um ulur ki kadın Kadisiye'den binek devesi üzerinde çıkar ve
korkusuzca işte bu beyti ziyaret eder. Belki de seni ancak bu dine
girmenden mülkü, sultanı = idareyi onların gayrında görmüş olman
m en eder. A llah’a yemin ederim, umulur ki Bâbil topraklarından be­
yaz sarayların feth edilmiş olduğunu işiteceksin.
Ben de bunun üzerine m üslüm an oldum.

Resulûllah'ın Adiy'e vâd ettiği şeylerin vukuu

Adiy şöyle d iy o rd u : İkisi geçmiştir, üçüncüsü kalmıştır. Valla­
hi elbette olacaktır. Bâbil topraklarından beyaz köşkleri gördüm ki

(182) Rekûsi: Rekûsivedendir. Hımlar bir kavimdir. Onların hıristiyan-

lık ile sabiilerin dinleri arası bir dinleri vardır.
 REDM GÜNÜ HAKKINDA FER V E'N İN Ş İİR İ 315

feth edilmişlerdir. Kadını gördüm ki K adisiyeden binek devesi üze­

rinde çıkıyor işte bu Beyte hacca gelinceye kadar korkmuyor. Allah'a
yemin ederim ki elbette üçüncüsü de olacaktır, elbette mal çoğala­
cak ve onu alacak kim se de bulunmayacaktır.

FERVE B. MÜSEYK EL MURÂDİ'NİN GELİŞİ

İbn-i İshak d e d i:
Ferve b. Müseyk el-Murâdi, Kinde meliklerinden ayrılarak, on­
lardan uzaklaşarak Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem l'e geldi.

Murâd ve Hemdân arasında Redm günü

İslam'dan biraz önce Murâd ile Hemdân arasında bir vaka ol­
muştu. O vakada Hemdân, Murâd'dan istediklerine nâil olmuştu. Hat­
ta bir günde çok kati ettiler ve onlara çok yara verdiler. O güne
Redm günü denilirdi. İşte o günde Hemdân’ı Murâd'a karşı yöneten
kişi Ecde' b. Mâlik idi.
İbn-i Hişâm d e d i: işte o günde Hemdân'ı yöneten kişi Mâlik b.
Herim el-Hemdâni idi.

Redir günü hakkında Ferve'nin şiiri

İbn-i İshak d e d i: İşte o gün hakkında Ferve b. Müseyk şöyle di­
yordu :
316 8tR E T -t İBN-1 H tŞA M

*0 kadınlar çukur gözlü oldukları yularları tutm akta birbiriyle

nizâlaştıkları, kasd eder oldukları kaide Lüjât’a vardılar.
Eğer ğalib gelirsek zaten önceden galibler durumunda idik.
Eğer mağlûb olursak defalarca ntağlub olanlar değiliz.
Bizim âdetimiz korkaklık olmadı, fakat bizim maksudlarımız
bankalarına lutufta bulunmaktır.
Zaman işte bövledir, onun devleti kâh lehte kâh aleyhtedir. Onun
musibetleri ve hâdiseleri zaman be zaman tekrarlanır.
Taze elbiseleri senelerce giyitse de kendisiyle sevindiğimiz ve râzı
olduğumuz şeyler arasında olur.
Zamanın devirleri onu ters çevirdiği zaman iince geçen insanlar
harpei olarak hallerini iyi bulursun.
Onlardan zamanın hadiseleriyle, kimin hali iyi görülmezse zamanın
hadiselerini kendisi için çok hain olarak bulur.
Şâyct melikler ebedi kalsalardı biz de ebedi kalırdık, ¡şayet kerim
kişiler baki olsalardı biz de kalırdık.
İşte bu, kavmimin şerif kişilerini yok etti. .\itekinı ilk asırlarda
geçenleri yok ettiği gibi.»

lbn-i Hişam d e d i: Ondan birinci beyt v e :

O u;

beyti lbn-i tshak’dan menkul değildir.

Ferve'nin Resııl'e gelişi ve müslüman oluşu

lbn-i lshak şöyle d e d i:
Ferve b. Müseyk, Kinde meliklerinden ayrılarak Resulûliah (Sal-
lallahü Aleyhi ve Sellem l'e gelm eğe yöneldiğinde şöyle dedi:
 A M R’IN BENİ ZEBİD'DEN B İR GURUBLA G E L İŞ İ 317

«Kinde meliklerini yüz çevirdiklerini giirdiiğün zaman tıpkı uyluktaki

damarı kendisine hainlik yaptığı hir ayak bibi,
Muhammet!’e muvafakat etmek üzere güzelliklerini ve servetinin
güzelliğini umarak bineğimi yaklaştırdım.»

İbn-i Hişâm şöyle d e d i:

sözünü bana Ebû Ubeyde haber verdi.

İbn-i tshak d e d i:
O, Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem l'e vardığında, Resu-
lüllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem ) (bana gelen habere göre) ona
şöye d e d i:
— Ey Ferve, Redm gününde kavmine isabet eden şey sana kötü
mü geldi?
Dedi k i :
— Yâ Resulallah, Redm gününde benim kavmime isabet eden
şeyin misli onun kavm ine isabet eder de bu ona kötü gelmez olan
kim var?
Bunun üzerine Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) ona
şöyle d e d i:
— Fakat bu, senin kavm ine islam iyete girm elerine faydalı oldu.
Sonra Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) onu, Murâd, Zü-
beyd ve Mezhic kabilelerine vali tayin etti. Ve onunla birlikte Hâlid
b. Said b. ei-Â s’ı sadaka = zekât memuru olarak gönderdi. Resulûl­
lah Sallallahü Aleyhi ve Sellem) vefât edinceye kadar onun m em le­
ketinde onun yanında kaldı.

AMR B. MA’D-İ YEKRÜB'ÜN BENİ ZEBİD’DEN BİR GRUPLA GELİŞİ

Amr b. Ma’d-i Yekrüb, Beni Zübeyd'den bir grup içinde, Resu­

lûllah (Sallallahü Aleyhi ve S ellem l’e geldi ve müslüman oldu. Olay
şöyle olmuştu. Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem )'in emri ken­
dilerine vardığı zaman, Amr, Kays b. Mekşûh el-Murâdi'ye şöyle de­
mişti :
— Ey Kays şüphesiz sen kavminin efendisisin. Bize zikr edildi
ki kendisine Muhammed denilen Kureyş'den bir adam Hicâz’da çık-
318 S İR E T t İBN İ H İŞAM

mıştır. Kendisinin peygamber olduğunu söylüyor. Bizi ona götür de

onun ilmini bilelim. Eğer dediği gibi peygamber ise, o sana gizli kal­
maz. Onunla karşılaştığımız zaman ona ittiba ederiz. Eğer bunun
gayrı ise onu tanımış oluruz. Kays ise bunu yapmaktan ona karşı
İmtina etti ve onun görüşünü sefihliğe nisbet etti. Bunun üzerine Amr
b. Ma'd-i Yekrüb atm a bindi, Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sel-
lem l'e geldi, m üslüman oldu. Onu tastik etti ve ona iman etti.
Bu haber Kays b. Mekşûh'a vardığında, Amr’ı tehdid etti ve ona
karşı şiddetlendi. Bana m uhalefet etti ve benim görüşümü terketti!
diye onu kınadı. Bunun üzerine Amr b. Mad-i Yekrüb bu hususta
şöyle d e d i:

' y_rj j* ii
# 0 '

*Z u San'u (183) gününde sana, doğruluğu aşikâr olan bir emirle

emr eltim.

(183) Z u S a n 'â : B ir m evkidir.

 A M R I N tRTİD A D I 319

.1Uah'dan sakınmayı ve iyilik etmeyi sana m ır ritim , srıı isr trhıfiıi

ediyorsun.
Akıldan ( ıktın. E şeklik gibi bağlandığı kazık aıııı aldattı.
/fenden bir ata bindi. Vzerinde anım arslaııı mirdi.
Sert yerin sııyıınıı koruyan derin sn kuyusu gibi üzerimde ilerin bol
zırhın olmasıdır.
Süngü demiri eğilmiş kırıkları neınıış olarak geri diinrn süngii.
Şayet bana rastlasaydııı elbette üstünde tüyleri yükselen bir arslanla
karşılaşmış alacaktın.
İH omuzu arası yüksek, ayak parmakları kalın bir arslana rastlarsın.
Eğer fecaatin emsal ise eınsala iftihar eder onu doğrultur ve onu
pususunun altına yere yıkm ak iğin girer.
Onu yakalar, onu kaldırır, onu indirir ve onu katinler.
Onun dimağına isabet eder, onu kırar, onu yer ve onu yutar.
Onun dişleri ve eli yakaladığı şeyde ipleri (ok zaliminedir.»

Ibn-i Hişâm d e d i: Ebû Ubeyde şu beyitleri bana haber v e rd i:

«7. ii San'â gününde, sana doğruluğu ayan beyan olan bir meseleyi
emrettim.
Sana AUah’dan sakınmayı emrettim sen ise ona geliyor ve onu tehdid
ediyorsun.
/tüylere eşek sahibi gibi oldun ki bağladığı kazık onu aldatır. »

Fakat diğer beyitleri bilemedi.

O n u n d in d e n d ö n m e si ve b u h u s u s ta k i şiiri

Amr b. Mad-i Yekrüb Beni Zübeyd'den olan kavmi içinde kaldı.

Onların üzerinde Ferve b. Müseyk vardı. Resulûllah (Sallallahü Aley­
hi ve Sellem) vefat edince Amr b. Ma'd-i Yekrüb irtidad edip şöyle
d e d i:
3M SÎR E T -İ İBN-İ H tŞA M

jO ij » j.—— <_>L» fy*" ¿IU *j£ı »j j vüU t

)**■) O! M O 'j W ^ İÎ j

«Fervenin mülkünü mülkün en (erlisi bulduk, bir r(ck gibi ki, onun
burnunun delikleri döl yatağını koklar.
Sen F.bii l'm eyr’i gördüğün zaman, çocuk doğarken beraberinrc dt(an
çıkan kırmızı ve yc(il çizgiler ve damarlar bulunan suyu ye(il olan
pis bir deri giirmü( olursun.»

İbn-i Hişâm şöyle d e d i: «yİ »

sözü Ebû U beyde’den menkuldür.

EŞ’AS B. KAYS IN KİNDE ZİYARETÇİLERİ İLE GELİŞİ

Onların gelişleri ve müslüman oluştan

İbn-i İshak şöyle d e d i:
Eş'as b. Kays Kinrle ziyâretcileri içinde Resulûllah (Sallallahü
Aleyhi ve S ellem l'e geldi. Bana Zühri b. Şihâb haber verdi ki: o,
Kinde’den seksen atlı kişi ile birlikte Resulûllah (Sallallahü Aleyhi
ve Sellem l'e geldi. Mescidinde Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sel-
le m l’in yanm a girdiler. Başlarının üstündeki saçlarını iki omuzları­
na doğru taram ışlar ve sürm elenm işler, üzerlerinde ipekten pervaz-
lamış yemen kumaşından pardisöleri vardı. Resulûllah (Sallallahü
Aleyhi ve Sellem l'in yanına girdikleri zaman şöyle dedi:
— Siz m üslüm an olmadınız mı?
Dediler k i :
— Evet olduk.
Boyunlarınızda bulunan bu ipek nedir? diye sorunca, onlar elbi­
selerinden o ipeği alıp attılar.

Ziyâretcilerin, Âkilül-Mİ’râr'a intisap edilmeleri

Sonra Eşas b. Kays ona şöyle d e d i:
— Yâ R esû lallah : Biz Akil-il-Mürar oğullarıyız Sen dahi Aki-
lü'l-Mürar’ın oğlusun.
 EŞA S’IN Â K İLÜ ’L-MÜRÂR'A N İSBET ED İLM ESİ 321

Bunun üzerine Resulullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) gülüm ­

sedi ve şöyle d e d i:
— Abbâs b. Abdulmuttalib'i ve Rabia b. Hâris’i kast ediyorlar.
Abbâs ve Rabia tâcir idiler. Arabların bazıları ile arkadaş olduklan
zaman kimden olduklan sorulunca derlerdi k i :
— Biz Benû Akili’l-Mürar'ız. Onlarla şerefleniyorlardı. Çünkü
Akilü’I-Mürar’ın sülalesi olan Kinde kabilesi m elikler idiler. Sonra
Resulullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) onlara şöyle d e d i:
— Hayır bilakis biz Benû Nadr b. Kinâne'yiz. Anamızın nesebine
tâbi olmayız, babamızdan nesebimizi nefy etmeyiz.
Bunun üzerine Eş’as b. Kays şöyle d e d i:
— Ey Kinde topluluğu, işlerinizi bitirdiniz mi? Vallahi hiçbir
adamı işitmem ki böyle babasından ayrı kendisini nisbet etsin de ona
seksen değnek vurmayayım.

Eşas'ın Âkilü’l-Mürâr'a nisbet edilmesi

İbn-i Hişam d e d i:
Eş'as b. Kays ana tarafından Âkilü'l-Mürar’a intisap eder.
 kilü’l-Mürâr: Haris b. Amr b. Hucr b. Amr b. Muâviye b. Haris b.
Muâviye b. Sevr b. M ürette’ b. Muâviye b. Kindi’dir. Kinde diye de
söylenir. Ancak Âkilü'l-Mürâr, diye isimlenmesi şundan dola­
yıdır : Amr b. Hebûle el-Gassani onların üzerine saldırdı. Hâris dışar-
da idi. Amr mallarını ganim et aldı ve kadınlarını esir etti. Hâris b.
Amr'ın karısı Ümm-ü Ünâs bint-i Avf b. Muhallem eş-Şeybâni de
esir edilenlerin içinde idi. Ümm-ü Ünâs gidişinde Amr’a şöyle d e d i:
— Sanki ben dudakları sarkıtılmış siyah, mürar yiyen bir binek
devesinin dudakları gibi olan birinin yanındayım.
Bu sözleriyle Haris’i kasd ediyordu. Böylece mürâr yiyen m âna­
sında  kilü’l-Mürâr diye isimlendi. (Mürâr acı bir bitkidir.) Sonra
Hâris geldi. Beni Bekr b. Vâil ile Amr’ın peşine düştü, ona kavuştu,
onu katletti, hanımını ve ele geçirdikleri mallarını kurtardı.

İbn-i Hişam — C. : 4 - F. : 21
3? i SIRET-Î İBN-I HtBAM

Haris b Hillize el-Yeşküri, Amr b. Münzir'e — ki bu Amr b. Hind

el-Lahmi'dir — şöyle d e d i:

« U j|I J lC ;V ¿1 jj Jl JL l Lİ'LÂj'î

«Cassan’ıtt sahibi alarak Miinzir mukabilimle seni istemeyerek

kısas ellik. Çünkü kantar ölçekle ölçülmez.»

Çünkü Münzir Hâris el-Arec el-C assani’nin babasını katletmişti.

Bu beyt onun bir kasidesindedir. Bu haber zikr ettiğimizden daha
uzundur. Ancak onu uzunca anlatm aktan, söz ettiğim ihtisar beni
men etti.
Bir rivâyette ise Bilâkis Âkilü'l-M ürâr: Hucr b. Amr b. Muâvi-
y e’dir. O bu olayın sahibidir. Ancak Âkilü'l-Mürâr ile isimlenmesi
şunun içindir: O ve onun arkadaşları işte o gazvede mürâr denilen
bir bitkiyi yediler.

SURED B. ABDULLAH EL EZDÎ'NİN GELİŞİ

Onun m üslüman oluşu

İbn-i İshak d e d i:
Sured b. Abdullah el-Ezdi, Resülullah (Sallallahü Aleyhi ve SeT-
le m l’e geldi, m üslüman oldu ve İslâmiyeti güzel yaşadı. Ezd heyeti
içinde idi. Resülullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) de onu kavmin-
den müslüman olanların üzerine em ir tâyin etti. Onlar onu. m üslü­
man olan kimselerle birlikte, Yemen taraflarından ona yakın yerde­
ki müşriklerle cihad etmesi için emir kıldılar.

Cüreş halkı ile savaşı

Sured b. Abdullah Resülullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)'in

emriyle gitmek üzere yola çıktı. Nihayet Cüreş'e indi. Orası o zaman
kilitlenmiş bir şehir idi. Orada Yemen kabilelerinden birtakım kabi­
leler vardı. Has'am kabilesi onlara sığınmıştı. Müslümanların, kendi­
lerine doğru yürümelerini işittikleri zaman Cüreş’e girmişlerdi. Müs-
lümanlar onları bir aya yakın bir zaman orada muhasara ettiler. On-
 CÜREYŞ HEYETİ K A V İM LERİN İN BAŞINA G ELEN LER 323

lar da kendilerini müslümanlardan korudular. Sonra geri gelmek

üzere ayrıldılar. Nihayet onların Şekr denilen bir dağlarına vardık­
ları zaman Cüreş halkı, onlardan ancak yenilerek geri döndüklerini
zan ettiler ve peşlerine düştüler. Nihayet onlara kavuştukları zaman
m üslüm anlar onların üzerlerine hücum ettiler ve onları şiddetli bir
şekilde kati ettiler.

R e sû lu lla h 'ın C ü re ş h e y e tin e k a v im le rin in b a ş ın a

g e le n le ri h a b e r v erm esi

Cüreş halkı kendilerinden iki adamı Medine’ye Resûlullah (Sal­

lallahü Aleyhi ve S ellem l’e göndermişlerdi. Gezip dolaşıp bakıyor­
lardı. Bir ara ikindi namazından sonra akşam a doğru Resûlullah
(Sallallahü Aleyhi ve Sellem l'in katında bulundukları bir sırada Re­
sûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle d e d i:
— Şekr Allah'ın beldelerinin hangisidir?
Bunun üzerine o iki Cüreşli, kalktılar ve dediler k i :
— Yâ Resûlallah, bizim beldelerimizde bir dağ vardır, ona Keşr
denilir. Cüreş halkı da onu işte böyle isimlendirirler.
O da şöyle d e d i:
— O Keşr değildir, fakat o Şekr’dir.
Dediler k i :
— Yâ Resûlallah, ne var orda?
Dedi k i :
— A llah’ın develeri şimdi onun yanında elbette boğazlanmakta­
dırlar.
Bunun üzerine o iki adam Ebû Bekr veya Osman'ın yanmda otur­
dular.
O da onlara şöyle d e d i:
— Yazık size! Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şimdi
size sizin kavminizrn kati edildiklerini haber veryor. O halde
kalkınız, Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem l'e gidiniz ve on­
dan sizin kavminizden bu katli kaldırması için Allah'a dua etmesini
isteyiniz.
Onlar da kalkıp onun yanm a gittiler ve bunu ona sordular. Bu­
nun üzerine o şöyle d e d i:
— Ey Allah'ım bunu onlardan kaldır.
324 S İR E T İ İBN-İ H tŞA M

Onlar da Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve S ellem l’in yanından

kavimlerine dönmek üzere yola çıktılar. Böylece kavimlerini Sured
b. Abdullah'ın onlara vurduğu günde isabet aldıklarını gördüler. Re­
sûlullah (Sallallahü Aleyhi ve S ellem l’in söylediği aynı günde ve ay­
nı saatte, onların başına o savaşın geldiğini anladılar.

Cureş halkının müslüman olması

Cüreş'in heyeti çıktılar, Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sel-
lem l'in yanına geldiler ve müslüman oldular. O da onlar için köyle­
rinin etrafında onların malı olarak bilinen dağların üzerinde atlar,
develer ve çift sürm e öküzleri için meralar verdi. Kim orayı otlatır­
sa onun için bir yasak yoktu. İşte bu gazvede Ezd’den bir adam aşa­
ğıdaki şiiri söyledi : Haş am kabilesi Cahiliye’de Ezd kabilesinden
istediğine nail olmuştular. Onlara haram ayda tecâvüz etmişlerdi:

J li J 'y » j» 'yf. \ , ) f L l y y \

Lı -AÎ j Ij j '7- tu, 1

|j jS 'ı* ' -t» 1^ b l J b '- lî 1 İ3 İ

« K e n tlis in d e k a lır la r ın b u lu n du ğ u vr. k e n d is in d e a lla r ın vc e ş e k le r in

bu lu n d u ğ u b ir g a z v e g ib i z iy a n a u ğ ra m a m ış b ir g a z v e y a p m a d ık .
N ih a y e t l /u ın r y r k a b ile s in e k ö y le r in e k a le le r in e g e ld ik , I Ia s a n d ın
to p lu lu ğ u k e n d ile r i için k o r k u t u c u la r o ld u ğ u Iıa ld c d a ğ ılm ıştı.
T a ş ım ış o ld u ğ u m içim in h a r a r e tin i b ır a k t ığ ım z a m a n , a ld ır ış e tm e m ,
ister b u n d a n so n r a d in e in k iy â d e ts in le r, is te r in k â r etsin ler.»

HİMYER MELİKLERİNİN ELÇİLERİ. ONLARIN

MEKTUPLARI İLE GELİŞİ

Himyer meliklerinin elçilerinin gelişi

Himyer meliklerinin mektubu ve müslüman olmalarının haberi,
e lçiler ile Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve S ellem l’e Tebûk'den dön­
düğü sırada geldi Bu m elikler: Haris b. Abd-i Külâl, Nuaym b. Abd-i
Külâl ve Num an’dır. Bunlar Zu Ruayn, Meâfir ve Hemdân'ın küçük
 RESÜLULLAH'IN ONLARA MEKTUBU 325

m e lik le rid ir. Z ü r ’a t ü Zû Y ezen M âlik b. M ü r r e er-Relıâvi'yi m ü slü -

m a n o ld u k la r ın ı şirk'i b ır a k tık la r ın ı h a b e r v e r m e k ü ze re R esûlullah
( S a lla lla h ü A leyhi ve S e l l e m l ’e gönderdi.

R e s u lû ll a h ’ın o n la r a m e k t u b u

R e s u lû lla h (S a lla llah ü Aleyhi ve Sellem) de o n la r a şu m e k t u b u

g ö n d erd i:

¿ '( d

R a h m a n ve R a him A lla h ’ın ismiyle : A llah Resûlıı P e y g a m b e r

M u h a m m e d ’den, H âris b. A b d i K ülâl ve N u a y m b. Abd-i K ülâl ve
N û m â n ’a : Zü R ua yn, M e â fir ve H e m d â n 'ın y a rd ım c ı m eliklerine. A m ­
m a b a d e z â lik ü m : Ben, O n d a n b a ş k a ibâ d ete layık o lm a y a n A lla h 'a
h a m d ederim . A m m a bad : R û m a r z ın d a n d ö n ü ş ü m ü z d e sizin elçiniz
bizim y a n ım ız a geldi. M e d in e'd e karşılaştık, o n u n la g ö n d erd iğ in iz
m e k t u b u iletti ve sizde olan şeyleri h a b e ç verdi ve bize İslam o ld u ­
ğ u n u z u ve m ü ş r i k l e r i k a tle tm e n iz i h a b e r verdi. E ğ e r İslah olur, Al­
la h ve R e s u lü n e ita a t ed erseniz, n a m a z ı kılar, z e k â tı v erirse niz ve
g a n i m e t le r d e n A llah'ın h u m u s u n u (beştebir h ak k ın ı) ve r e s u lü n seh-
m in i ve o n u n kendisi için seçtiğini verirseniz, A llah sizi h id a yetiy le
h id a y e t e tm iş d e m e k tir. M ü m in le r in ü z e rin e a k a r d a n (yan i a ra z id e n )
verilen s a d a k a d a n f a r z olan, a k a r su la rın ın ve y a ğ m u r su la rın ın s u ­
la d ığ ın d a n o n d a b ird ir. Kova ile s u la n a n ı n ü z e rin e ise o n d a b irin y a ­
rısıdır (yani y irm id e bird ir). Kırk d evede üç y a ş ın a girm iş dişi d e ­
ve y a v r u s u lazım gelir D e v e lerd en o tu z ta n e s in d e iki y a ş ın a girm iş
e rk e k dev e y a v r u s u d u r . H er beş devede bir k o y u n lazım gelir. H er
on d ev e d e iki k o y u n lazım gelir. H er kırk sığırda üç y aşın a g irm iş
b ir sığır lazım gelir. H er otuz, sığır da iki y a ş ın a g irm iş bir e r k e k b u ­
zağı lazım gelir. H e r kırk d a v a r d a n bir d a v a r lazım gelir. Bu h a y ­
v a n la r ın s a d e c e sa im e o la n ın d a n (yani se n e n in altı a y ı n d a n ç o ğ u n ­
d a d ış a r d a o tla y a n l a r ın d a n ) lazım gelir. O n l a r A llah'ın f a r iz a la rıd ır
ki A lla h z e k a t o la ra k m ü m i n le r in ü z e r in e f a r z kılmıştır. Kim ziya-
326 SİR E T -l İBN -t H lŞA M

d e e d e rse b u o n u n için hyırlıd ır. K im b u n u ed a e d e rse ve m ü slü m a n

o ld u ğ u n u is b a t e d e r, m ü şrik le re k a rş ı m ü m in le re y a rd ım ed e rse o
m ü m in le rd e n d ir, o n la r a o la n o n a d a v a rd ır. O n u n için A lla h ’ın Re-
s û lü n ü n a h d ve a n d la ş m a s ı v a rd ır. Y a h u d i vey a n a s râ n ile rd e n kim
m ü s lü m a n o lu rs a o m ü m in le rd e n d ir, o n la ra o la n o n a d a v a rd ır. O n ­
la r a lazım g elen o n a d a lazım gelir. K im y a h û d iliğ i ü z e re v ey a n a s ra -
n iliğ i ü z e re o lu r s a o d in in d e n z o rla çevrilm ez. O n u n ü z e rin e cizye
l&zım gelir. E rk e k o lsu n , k ad ın o lsu n h ü r o lsu n k ö le o lsu n b ü lü ğ ç a ­
ğ m a g elm iş h e r k im se ü z e rin e m e â fir (185) k ıy m e tin d e n ta m b ir di-
n â r v ey a elb ise y ö n ü n d e n o n u n k a rşılığ ı lazım gelir. K im b u n la rı
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’e e d â ed e rse, o n u n için A l­
la h 'ın a h d i ve R e su lü n ü n a h d i v a rd ır. Kim v erm ezse o A lla h ve R esu ­
lü n ü n d ü şm a n ıd ır. A m m a b a d : M u h a m m e d R e sû lu lla h (S.A.V .),
Z u r ’a te Zi Y ezen ’e h a b e r g ö n d e riy o r : Ki ben im elçilerim size g eld ik ­
le ri z a m a n o n la r a iyi d a v ra n m a n ız ı ta v siy e ed e rim : B u n la r M u âz b.
C ebel, A b d u lla h b. Zeyd, M âlik b. U b âd e, U kb e b. N em ir, M âlik b.
M ü rre ve o n la rın a r k a d a ş ta n d ır . V e siz in y a n ın ız d a k i s a d a k a y ı ve şe ­
h irle rin iz d e n a ld ığ ın ız cizyeyi e lçilerim e veriniz. O n la rın em iri M u âz
b. C ebel d ir. B a şk a d eğ il a n c a k râ z ı o la ra k geri d ö n sü n . A m m a b ad :
M u h a m m e d ş e h â d e t e d e r ki A lla h ’d a n b a ş k a ib â d e te lay ık h iç b ir
m â b û d y o k tu r ve o, o n u n k u lu d u r ve r e s û lü d ü r.

Mâlik b. Mürre er-Rehâvi bana haber vermiştir ki sen Himyerin

ilk müslümanı olm uşsun ve müşrikleri katletmişsin. Hayır ile müj­
dele. Himyere hayırlı davranmanı sana emr ediyorum, hiyânet etme­
yiniz, biı biribinizi yardımsız bırakmayınız. Allah Resulü sizin zen­
gininizin ve fakirinizin velisidir. Sadaka = zekat ne Muhammed'e
ne de onun ehl-i Beytine helâl olmaz. O ancak bir zekât olup
müslümanların fakirlerine ve yolcuya verilir. Mâlik haberi bize ulaş­
tırmıştır ve sırrı gizlemiştir. Ona hayır ile davranmanı size tavsiye
ederim. Ben ehlim in sâlihlerinden, dindarlarından ve ilim sahihle­
rinden olan kimseleri size gördermişimdir. Sana onlara hayır ile dav.
ranmam tavsiye ederim. Çünkü onlar, güzide insanlardır. A llah’ın
selâm ı rahmeti ve bereketi üzerinize olsun.

(185) M e â fir : Yem en elbiselerinden b ir çeşit elbisedir.

 R E SÜ L U L L A H IN MUAZ'A VASÎYYETt 327

Y EM EN E G Ö N D ERD İĞ İ ZAMAN RESÜLULLAH IN

M U Â Z’A VASİYYETİ

R e sû l'ü n M u â z'ı Y em e n ’e g ö n d erm e si ve o r a d a

y a p m a sın ı isted iğ i şe y leri o n a e m re tm e si

Ibn-i İs h a k şöyle d e d i :
B a n a A b d u lla h b. Ebi B ekr h a b e r verd i ki, o n a şu h a b e r v e ril­
m iş :

R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ), M uâz'ı g ö n d erd iğ i z a ­

m a n , o n a v asiy y et etti ve o n a a h id d e b u lu n d u . S o n ra o n a şöyle d e ­
di :

K olay kıl g ü çleştirm e. S ev in d ir, n e fre t e ttirm e . S en y a k ın d a E hl-i

K ita b ’d a n b ir k av m in y a n ın a g ideceksin. C e n n e tin a n a h ta r ı n e d ir,
d iy e s a n a so ra c a k la rd ır. O z a m a n sen şöyle d e :

— A lla h ’d a n b a ş k a ib â d e te layık h iç b ir m a b u d u n o lm a d ığ ın a ,
y a ln ız c a o n u n o ld u ğ u n a , o n u n h iç b ir o rta ğ ın ın b u lu n m a d ığ ın a şe-
h a d e t e tm e k tir. Dedi k i :

B u n u n ü z e rin e M uâz çıktı ve Y em en'e g eldiği z a m a n R e su lû lla h

(S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’in e m r ettiğ i şeyi y e rin e g etird i. Ye­
m e n h a lk ın d a n b ir k ad ın o n a geldi ve şöyle d e d i :

— Ey R e su lû lla h ’ın se h âb e si, k a n n ın ü z e rin d e k o casın ın h a k k ı

n e d ir?
D edi k i :
— Y azık sa n a ! K adın k o casın ın h a k k ın ı ödeyem ez. O n u n h a k k ı­
nı e d a e tm e y e çalış, g ü c ü n y ettiğ i k a d a r g a y re t gö ster.

K adın şöyle d e d i :

— V a lla h i e ğ e r se n R e su lû llah (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’in

se h ab e si isen m u h a k k a k sen e lb e tte k o can ın k a rısı ü z e rin d e k i h a k ­
k ın ı b ilirsin .

D edi k i ı

— Y azık sa n a ! Ş a y e t o n a g e ri d ö n se n ve o n u n b u r n u irin ve k a n
a k ıtır o la ra k o n u b u lsa n ve o n u g id e rin c e y e k a d a r em se n o n u n h a k ­
kını ö d ey em ezsin .
328 SİRET-1 ÎBN-İ H İŞAM

FERVE B. A M R EL-CÜZÂM Î’N İN M Ü SLÜ M A N OLM ASI

Ibn-i İs h a k d e d i :
F erv c b. A m r b. N â fire el-C üzâm i, en -N ü fâ si, R e su lû lla h S allal-
la h ü A leyhi ve S e lle m l’e m ü s lü m a n o ld u ğ u n a d a ir b ir elçi g ö n d erd i.
V e o n a b ey a z dişi b ir k a tır h ed iy e etti. F erve, B iza n s’a y a k m A rap -
l a r ü z e rin e B iza n s’ın am ili (valisi) idi. O n u n o tu r m a k ta o ld u ğ u y e r
M u â n ve Ş am to p r a k la r ın d a n o ra n ın e tra fı idi.

B iza n s'ın o n u h a p s e tm e si ve o n u n h a p s edilişi

h a k k ın d a k i şiiri

O n u n İslam o ld u ğ u n a d a ir h a b e ri, B iza n s'a v a rd ığ ı z a m a n , o n u

a r a d ıla r , ve y a k a la d ıla r ve o n u k e n d ile ri y a n ın d a h a p s e ttile r.
O d a b u h a p se d ilişi h a k k ın d a şöyle d e d i :

«Ey Sclmâcığım gecenin bir saatinden sonra arkadaşlarım kapımı

şaldılar. Rum, kqpı ile kapı önündeki hayvanların yalakları
arasında idi
Haya! durdu ve görmüş olduğu şey onun hoşuna gitmedi. İstedimki
hafifçe bir uyuyayım, halbuki beni ağlatmışlı.
 BEN İ H Â RİS B. KÂ 'B’IN HÂLÎD B. VELİD'İN ELİ İLE. 329

Ey Selmâ, artık benden sonra ismüd denilen sürmeyi göze çalma.

Yakınlıkta bulunmak için kimseye yaklaşma.
Ey Ebû Kübeyşe bilmektesin ki ben izzetlilerin arasmdaytm lisanım
kesilmez.
Eğer ben helak olursam and olsun siz bir kardeşinizi kaybedersiniz.
Eğer kalırsamelbette benimyerimi bilirsiniz.
Cömertlik, şce.aat ve beyan gibi bir gencin cemettiği şeylerin en
biiyiiğiinü cemetmişimdir.»
Bizanslılar, F ilistin'de A f r â d en ilen b ir s u y u n y a n ı n d a o n u a s ­
m a k için a z m e ttik l e r i z a m a n o şöyle d e d i :

«Acaba Selmâ, korasının Afra suyunun üzerinde astıkları ağaçlardan

birinin üstünde bulunduğunu gelip görecek mi?
Bir dişi devenin üzerinde ki, o devenin anasına hiçbir erkek deve
çekilmedi. O ağaç ki dalları oraklarla kırpılmıştır.»

O n u n katledilişi

Z ü h ri b. Ş ih â b iddia e d e r k i :
O n l a r o n u k a t le t m e k için g ö n d e rd ik le ri z a m a n o şöyle d e d i :

Oy j —

«Müslümanların eşrafına bildir ki, ben kemiklerim ve makamımla

Rabbi’me teslimolmuşumdur.-»
S o n r a o n u n b o y n u n u v u r d u l a r ve o n u işte o s u y u n ü z e r in e a s tı­
lar. A lla h T e â lâ o n a r a h m e t etsin.

BENÎ HÂRİS B. K ÂB’IN, HÂLİD B. VELİD'İN ELİ İLE

M Ü SLÜ M A N OLMALARI
(Halid o n l a r a y ü r ü d ü ğ ü z a m a n )

H â li d ’in o n la rı İslam a ç a ğ n s ı ve o n la rın m ü s l ü m a n olması

İb n i İs h a k d e d i :
S o n r a R e su lü lla h (S a lla llahii Aleyhi ve Sellem) H alid b. V elid ’i,
R e b iü l- â h ir v e y a C u m â d i'l- û la a y ı n d a o n u n c u se n e d e Beni H a r is b.
330 S t R E T - 1 İB N -Î H tŞ A M

K â b ’e, N e c ra n 'a (186) g ö n d erd i. O n la r la s a v a ş m a d a n ö n ce ü ç g ü n o n ­

la rı İslam a d a v e t e tm e sin i e m r etti. Ş öyle k i :
E ğ er o n la r d a v e ti k a b u l e d e rle rs e z e k a tla n n ı al. E ğ e r b u n u y a p ­
m a z la rs a o n la rla s a v a ş . H âlid d e çık tı ve o n la rın y a n la r ın a geldi. H er
b ir y ö n d e n o n la r a g id e n b in e k li a d a m la r g ö n d erd i. O n la rı, İslam a
d a v e t e d iy o r ve şöy le d iy o r la r d ı:
«Ey h a lk , İsla m o lu n u z ki s e lâ m e t bulasınız.» B u n u n ü z e rin e o n la r
m ü s lü m a n o ld u la r ve k e n d isin e ç a ğ ırıld ık la rı d in e g ird ile r. H âlid o n ­
la rın a r a s ın d a k ald ı. O n la ra İslâm î, A lla h 'ın k ita b ın ı ve p e y g a m b e r
(S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) in s ü n n e tin i ö ğ re tiy o rd u . E ğ er o n la r
m ü s lü m a n o lu r d a s a v a ş m a z la rs a R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve
S ellem ) o n la n n iç in d e k a l o n la r a islam ı ö ğ re t d iy e o n a e m r etm işti.

Hfilid'in, kalması veya gelm esi hakkında,

görüşünü almak üzere Resule durumu sorması

S o n ra H âlid b. V elld, R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )'e

şö y le y a z d ı:

( t )' fi

« R ah m an ve R a h im o la n A lla h 'ın ad iy le : A lla h 'ın R esu lü P ey ­

g a m b e r M u h a m m e d 'e , H âlid b. V elid den. Ey A llah R esu lü , se n in ü z e ­
r in e A lla h 'ın selam ı, ra h m e t ve b e re k e tle ri olsun. Ben, k e n d isin d e n
b a ş k a ib â d e te h iç b ir m a b u d u n lay ık o lm adığı A lla h ’a h a m d ed e rim .
A m m a bad; Ey A lla h 'ın R esulü (se n in ü z e rin e A lla h s a la t e ts in ), sen
b en i, Beni H â ris b. K â b 'e yollad ın ve b a n a e m r e ttin k i o n la ra g itti­
ğ in z a m a n üç g ü n o n la rla s a v a şm a y a s ın . V e o n la rı İslam a d a v e t e d e ­
sin , e ğ e r m ü s lü m a n o lu r la rs a o n la rın içinde k al ve z e k a tla rın ı al.
O n la r a islam m m a lu m a tın ı ve A lla h ’ın K itâb ın ı ve P e y g a m b e rin in
sü n n e tin i ö ğ ret. E ğ er m ü slü m a n o lm a z la rs a o n la rla sa v a ş. B en o n ­
la r a geld im ve o n la rı İslam a üç g ü n d a v e t ettim . R e sû lu lla h (S a lla l­
la h ü A leyhi ve S e lle m l’in b a n a e m r e ttiğ i gibi. O n la r a a tlıla r g ö n ­
d e rd im , o n la ra şöyle teb liğ e t t i l e r :

(186) N ecrân : Y em en ile H ie r a ra sın d a b ir beldedir.

 HALIDAN RESÛLULLAH'A G E L İŞİ 331

«Ey Beni H a ris m ü s lü m a n o lu n u z ki, s e lâ m e t bulasınız.»

O n la r d a m ü s lü m a n o ld u la r ve s a v a şm a d ıla r. Ben şim di o n la n n
a r a s ın d a ik a m e t e d iy o ru m ve o n la ra A lla h ’ın e m r e ttiğ i şe y leri e m r
ed iy o ru m , ve o n la rı, A lla h ’ın, k e n d isin d e n n e h y e ttiğ i şe y le rd e n n e h y
ed iy o ru m . Islam ın e s a sla rın ı ve P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve Sel-
le m l'in s ü n n e tin i ö ğ re tiy o ru m .
H alid bu g öreve, «Yâ R e sû la lla h , (S en in ü z e rin e A lla h ’ın se lâ m ı
r a h m e t ve b e re k e tle ri o lsu n )» sö z ü n ü R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i
ve S e lle m J'e y a z ın c a y a k a d a r d e v a m etti.

Resûl'ün, Hâlid'e gelm esini emreder bir mektup göndermesi

R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) d e o n a b ir m e k tu p g ö n ­
d erd i.

R a h m a n ve R ahim A lla h 'ın ad iy le :

A lla h R e su lü P e y g a m b e r M u h a m m e d ’den, H âlid b. V elid'e. Se­
n in ü z e rin e se lâm o lsun. Ben k e n d isin d e n b a ş k a ib â d e t ed ilm e y e
lay ık h iç b ir m a b ü d o lm a y a n A lla h 'a h a m d e d e rim . A m m a b a d : Se­
n in m e k tu b u n se n in elçin le b irlik te b a n a geldi. H a b e f v e riy o rsu n ki,
«Beni H â ris b. K âb o n la rla s a v a ş y a p m a d a n m ü s lü m a n o lm u şla rd ır.
O n la r k e n d isin e d a v e t e ttiğ in islam ı k a b u l e tm işle r, ve A lla h 'd a n b a ş ­
k a ib â d e te lây ık h iç b ir m a b u d u n o lm a d ığ ın a ve M u h a m m e d ’in A l­
la h ’ın k u lu ve R esulü o ld u ğ u n a şe h â d e t g e tir iy o rla r ve A llah h id â ­
y e tiy le o n la rı h id â y e t etm iştir.» O h a ld e o n la rı m ü jd e le ve o n la rı k o r ­
k u t, se n gel ve se n in le b irlik te o n la rın elçileri d e g elsin le r. S en in ü z e ­
r in e A lla h ’ın se lam ı ra h m e t ve b e re k e tle ri olsun.

O n la n n elçileriyle b irlik te H âlid 'in R e s u lü lla h 'a gelişi

B u n u n ü z e rin e H âlid, R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )'e

g eldi. O n u n la b irlik te Beni H â ris b. K âb ın elçileri d e g eld iler. O n la r
için d e K ay s b. H u sa y ın Z ü l-G u ssa (187), Y ezid b. A b d ü ’l-M edân, Ye-

(187) Gussa ile isimlendi. Çünkü o konuştuğu zaman ğussalar (kederler)

geliyordu.
332 SİRET-1 İBN-İ H İŞAM

zid b. M üh a cc el, A b d u lla h b. K u r a d ez-Ziyâdi, Ş e d d â d b. A b d u lla h el-

K e n â n i ve A m r b. A b d u lla h e d -D a b â b i vardı.

O n l a n n h e y e tle ri n in R e s u lû ll a h 'm y a n ı n d a y a p t ık la rı

R e s u lû lla h ( S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l'e g eld ik le ri ve onları

g ö r d ü ğ ü z a m a n şöy le d e d i :
— K im le r d ir b u c e m a a t. S a n k i o n l a r H in d a d a m l a r ı n a b e n z iy o r­
lar.

D enildi k i :
— Y â R e sû la lla h , o n la r Beni H â r is b. K â b ’in a d a m la r ı d ır la r .
R e s u lû lla h ( S a lla lla h ü Aleyhi ve S e l l e m l ’in y a n ı n d a d u r d u k la r ı
z a m a n o n a s e la m v e r d ile r ve şöyle d e d ile r :
— Ş a h a d e t ed e riz ki, se n m u h a k k a k A llah R e su lü sü n , ve şehâ-
d e t ed e riz ki, A l la h 'd a n b a ş k a ib a d e te layık hiç b ir m a b û d y o ktur.

R e su lû lla h ( S a lla lla h ü A leyhi ve Sellem) de şöyle dedi :

— V e b e n d a h i ş e h â d e t e d e r im ki, A lla h ’d a n b a ş k a ib â d e te l a ­
yık h iç b ir ila h y o k t u r ve ben A lla h 'ın re s û lü y ü m .

S o n r a R e s u lû lla h S a lla lla h ü A leyhi ve Sellem) şöyle d e d i :

— Men edild ik le ri z a m a n ile rle y e n le r sizler mi idiniz?
O n l a r ise s ü k û t ettile r ve o n l a r d a n hiçbiri c e v a p verm edi. S o n ra
o sözü ikinci k e r e t e k r a r etti ve y in e o n l a r d a n h iç b ir k im s e c e v ap
v erm e d i. S o n r a ü ç ü n c ü k e r e t e k r a r etti ve o n la r d a n h iç b ir kim se c e ­
v a p v erm e d i. S o n r a o sözü d ö r d ü n c ü k e r e iâde etti. B u n u n ü z e rin e
Yezid b. A b d u l- M e d â n şöyle d e d i :
— Evet Y â R e sû la lla h , m e n edildikleri z a m a n ö n e g e ç e n le r biz-
lerdik.

B u n u d ö r t k e r e söyledi. B u n u n ü z e r in e R e su lû lla h (S a lla lla h ü

A leyhi ve S ellem ) şöyle d e d i :
— Ş ay et H â lid b a n a sizin m ü s l ü m a n o ld u ğ u n u z u ve s a v a ş m a d ı­
ğınızı y a z m a m ış olsay dı e lb e tte sizin b aşların ızı a y a k la rın ız ın a l tın a
a ta r d ım .

B u n u n ü z e r in e Y ezid b. A b d u l-M e d â n şöyle d e d i :

— A m a v a lla h i biz n e s a n a h a m d ed e riz ne de H â li d ’e.
Dedi k i :
— O h â ld e k im e h a m d ed e rsin iz ?
 RESÛLULLAH'IN ONLARA EMAN G Ö NDERM ESİ 333

D e d ile r k i :
— Y â R e sûlallah, bizi sen in le h id â y e te e r d i r e n A llah (Azz ve
C e lle l’ye h a m d ediyoruz.

D edi k i :
— D o ğ ru söylediniz.
S o n r a R e su lu lla h (S a lla lla h ü Aleyhi ve Sellem) şöyle d e d i :
— C â h iliy e tte sizinle s a v a ş a n k im s ele re n e ile galib o lu y o r d u n u z ?
D ed iler k i :
— H iç b ir k im s ey e galib olm azdık.
D edi k i :
— E v et sizinle s a v a ş a n l a r a galib o lu r d u n u z .
D e d ile r k i :
— Y â R e sû la lla h bizim le s a v a ş a n l a r a g alib o lu rd u k , şöyle ki;
Biz to p la n ır d ık ve d a ğ ılm a z d ık ve hiç bir k im s e y e z u lm e tm e k le b a ş ­
la m az d ık . *
D edi k i :
— D o ğ ru söylediniz.
R e s u lu lla h ( S a lla lla h ü A ley hi ve Sellem) Beni H a ris b. K â b ’ın
ü z e r in e K ay s b. H u s a y n 'ı e m i r kıldı.

Beni H â r i s ’in elçiler hey e ti k a v im le rin e Ş evval'in k a l a n k ıs m ın ­

d a v e y a Z il-kâde’nin b a ş ın d a d ö n d ü le r ve k a v i m le r in e d ö n m e le r in d e n
s o n r a a n c a k d ö r t a y k a ld ıla r ki R esu lu llah (S a lla lla h ü Aleyhi ve S el­
lem) v e f a t etti. A llah o n a r a h m e t etsin o nu m ü b a r e k kılsın, o n d a n
r âzı o lsu n ve o n a in a m ve ih s a n etsin.

R e s u lû lla h ’m A m r b. H a z m ’i a hdiyle o n l a r a g ö n d e rm e si

O n la r ın elçiler heyeti geri d ö n d ü k te n so n ra , R e su lu llah (S a lla l­

la h ü Aleyhi ve Sellem) o n la r a A m r b. H az m ı g ö n d erd i ki o n la r a dini
bilgiler ö ğ re ts in ve o n la r a s ü n n e ti ve islam ın es a s la r ın ı ö ğ retsin ve
o n l a r d a n s a d a k a la r ın ı alsın. O n a b ir m e k t u p yazd ı ki o m e k t u p t a
o n u n t a a h ü d ü y l e geldiğini ve şu em irleri y a z d ı :
334 Sİ RET-1 ÎBN-İ H tŞA M

•R a h m a n ve R a h im o la n A lla h 'ın a d i y le : Bu, A lla h 'd a n ve Re-

s ü lü n d e n b ir sö z leşm ed ir. Ey im a n e d e n k im se le r a k id le ri y e rin e g e­
tirin iz! Bu, M u h a m m e d R e su lû lla h 'd a n ; A n ır b. H a z m ’e, o n u n
Y em en e g ö n d e rd iğ i z a m a n , b ir a h id d ir = sö zleşm ed ir. O n a b ü tü n
işle rin d e A lla h 'ta n sa k ın m a sın ı e m r e tti. Ç ü n k ü A llah ittik a e d e n s a k ı­
n a n ve ih sa n e d e n le rle b e ra b e rd ir. V e o n a h a k k iy le a m e l etm esin i
A lla h 'ın o n a e m r e ttiğ i gibi e m r e tti. V e in s a n la rı h a y ır ile m ü jd e le ­
m esin i ve o n la ra o n u n la e m re tm e sin i ve in s a n la ra K u r’a n ’ı ö ğ re tm e ­
sin i ve o n d a o n la n fa k ih le ş tirm e s in i ve in s a n la rı s a k ın d ırm a s ın ı ve
h iç b ir in sa n ın K u r ’a n 'a b a ş k a c a d o k u n m a y ıp a n c a k te m iz o ld u ğ u
h a ld e d o k u n a b ile c e ğ in i ve in s a n la r a k e n d ile ri için o la n ı ve k en d i
a le y h le rin e o la n şe y le ri h a b e r v e rm e sin i ve in s a n la r a h a k ta y u m u ­
ş a k d a v r a n m a s ın ı ve zu lu m e ttik le rin d e o n la rın ü z e rin e şid d e tli d a v ­
ra n m a s ın ı e m r e tti. Ç ü n k ü A llah z u lm ü sev m ez ve o n d a n n e h y e d e r
ve şöyle b u y u r u r :

« ^ıL'ijc <ll <^' yi t

•B ilm iş o lu n s u n ki, A lla h ’ın la n e ti z a lim le rin ü ze rin ed ir.» İn s a n ­

la rı c e n n e t ile ve o n u n am eliy le m ü jd e le m esin i ve c e h e n n e m ile ve
o n u n am eliy le k o rk u tm a sın ı, in s a n la rın d in d e a n la m a v e k a v r a m a y a
g eçin cey e k a d a r , o n la rı a lıştırm a sın ı ve in s a n la ra h a c c m e s a s ­
la rın ı, o n u n s ü n n e tin i ve fa riz a sın ı ve A lla h ’ın e m re ttiğ i şey leri, b ü ­
y ü k h ac cı — ki b u b ü y ü k h a c d ı r — ve k ü ç ü k h a c c ı — ki b u u m r e ­
d i r — ö ğ re tm e sin i e m r etti. İ n s a n la rı k ü ç ü k tek b ir elb ise için d e n a ­
m a z k ılm a k ta n n e h y etm esin i e m r etti; a n c a k iki u cu o m u z u n a k a t­
la n a c a k şe k ild e b ir elb ise ile olm ası m ü ste sn a d ır. İn s a n la rı a y ıp y e r­
le rin in göğe d ik ilec ek şe k ild e b ir tek elbise için d e o tu r u p d izlerin i
y u k a n d ik m e sin d e n n eh y e tm e sin i ve b a ş ın ın tü y le rin i e n s e sin d e to p ­
la m asın ı n e h y e tm e s in i ve in s a n la r a r a s ın d a h a r p o ld u ğ u z a m a n k a ­
b ile le re ve a ş ire tle re ç a ğ ır m a k ta n n e h y etm esin i e m r etti.
A lla h ’a o rta k k o şm a d a n o n la rın d u a la r ın ın A llah (A zze ve C e lle l’ye,
o lm asın ı e m r etti. K im A lla h ’ta n d u a e tm e z se ve k a b ile le rd e n ve a ş i­
r e tle rd e n istese; o n la rın d u a la rın ın y a ln ız c a A lla h 'a o lm a sın a k a d a r,
b o y u n la rın ın k esilm e sin i e m r etti. İn s a n la r a a b d e s tle rin i a lırk e n ta m
a lm a la rın ı ve y ü z le rin i ta m y ık a m a la rın ı ve ellerin i d irs e k le rin e k a ­
d a r, a y a k la rın ı d a to p u k la rın a k a d a r y ık a m a la rın ı, b a ş la rın ı m esh et-
m e le rin i e m r etti. N itek im A llah o n la r a böyle e m r ed er.
 R İFÂ E B. ZEYD E LC Ü ZA M I'N İN G E L İŞİ 335

N a m a z ı v a k tin d e k ılm a la rın ı rü k û , siicû d ve h u ş u la rın ı ta m y a p ­

m a la rın ı, s a b a h n a m a z ın ı g e c e n in son k a ra n lığ ın ın a k a b in d e k ılm a ­
yı, ö ğ le n a m a z ın ı g ü n e ş m e y lettiğ i z a m a n g ü n d ü z ü n o rta sın d a , sı­
ca ğ ın en şid d e tli o ld u ğ u z a m a n d a kılm ayı, ik in d i n a m a z ın ı g ü n e ş
y e rd e g e ri d ö n e rk e n , a k ş a m n a m a z ın ı g ece g e lirk e n kılıp, g ö k te yıl­
d ız la rın b e lirm e sin e k a d a r o n u te h ir etm em ey i, y atsı n a m a z ın ı g e ­
c e n in e v v e lin d e kılm ayı, c u m a için n id a edildiği z a m a n c u m a y a sa y
e tm ey i e m r etti. C u m a ya g itm e d e n ö n ce y ık a n m a y ı e m r etti.
G a n im e tle rd e n A lla h 'ın b eşte b ir payını a lm a s ın ı ve m ü m in le rin
ü z e rin e a k a r d a n (y an i a ra z id e n ) s a d a k a d a fa r z k ılın an şeyi a lm a s ı­
n ı e m r e tti. Bu, a k a r s u y u n ve y a ğ m u r s u y u n u n su la d ığ ı y e rd e n on-
d a b ir, k o v a ile s u la n a n y e rd e n ç ık a n a o n d a b irin y arısı (y an i y irm i­
d e b ir) ve h e r o n d ev e d e iki k o y u n , h e r y irm i d e v e d e d ö rt k o y u n v e
h e r k ırk sığ ırd a b ir sığ ır ve h e r o tu z sığ ırd a iki y a ş ın a g irm iş e rk e k
v ey a d işi b ir b u z a ğ ı ve h e r k ırk d a v a r d a n b ir d a v a r lâzım g elir. Bu
h a y v a n la rın sa d a k a s ı lâzım gelm esi için s â im e o lm a la rı (y an i s e n e ­
n in a ltı a y ın d a n fa z la sın ı d ış a rd a o tla m a la rı) ş a r t k ılınır. B u n la r A l­
la h 'ın m ü m in le r ü z e rin e f a r z kıldığı fa riz a sıd ır. K im b ir h a y ır z iy â d e
e d e rs e o o n u n için d a h a h a y ırlıd ır. Y ah u d i v ey a n a s ra n id e n b ir k im ­
se k e n d in d e n h â lis b ir isla m iy e tle m ü slü m a n o lsa ve İslam d in i ile
d in le n se o. m ü m in le rd e n d ir. O n la r a o la n o n a d a v a rd ır. O n la rın ü z e ­
r in d e o la n b ir şey o n u n d a ü z e rin e d ir. K im n a s ra n iy e ti v ey a y a h û -
d iliği ü z e re o lu rs a o k im se n a s ra n ilik te n ve y a h û d ilik te n d ö n d ü r ü l­
m ez ve e rk e k o lsu n k a d ın o lsu n , h ü r o lsu n k öle o lsu n h e r b ü lû ğ
ç a ğ ın a e rm iş k im sen in ü z e rin e ta m b ir d in a r (d irh e m le rle ö lç ü ld ü ­
ğ ü n d e ) v ey a e lb ise lerce o n u n k arşılığ ı lazım gelir.
K im b u n la rı e d a e d e rse o n u n için A llah 'ın zim m eti ve r e s u lü n ü n
z im m eti (y an i o n la rın a h id le ri v a rd ır.) Kim b u n la rı v e rm e z se o, A l­
la h 'ın ve r e s u lü n ü n ve m ü m in le rin h e p sin in d ü şm a n ıd ır. S a la v â tu l-
la h i A lâ M u h a m m e d , v essela m ii aley h i ve r a h m e tu lla h i ve b e re k â -
tü h .

RİFÂE B. ZEYD EL-CÜZÂM Î'NİN GELİŞİ

O n u n m ü slü m a n olm ası ve H e sü lu lla h 'ın m e k tu b u n u

k a v m in e g ö ste rm esi

H a y b e r ’d e n önce H u d ey b iy e m u s â la h a s ın d a R ifâe b. Zeyd el-C ü-

zâm i, ed-D ubeybi, R e su lü lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )'e geldi.
336 SİRET-1 İBN İ HİŞAM

R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m ) 'e b ir h izm etçi köle h ediye
etti ve m ü s l ü m a n oldu. Ve islam iyeti güzel yaşadı. R e su lû lla h (Sal­
la lla h ü A leyhi ve Sellem) o n a k a v m in e g ö tü r m e k ü z e r e b ir m e k tu p
verdi.
M e k t u b u n d a şöyle d e m i ş t i :

^ C f ) ' **'

« R a h m a n ve R a h im ola n A lla h 'ın a d i y l e : Bu m e k tu p , R e su lû llah

M u h a m m e d 'd e n , R ifâe b. Zeyd'e. Ben o n u b ü tü n k a v m i n e ve o n l a r a
d a h il o la n k im s ele re , o n la rı A lla h 'a ve r e s û lü n e d a v e t e t m e k ü z e r e
g ö n d e rd im . O n l a r d a n k im gelirse A lla h 'ın ve r e s û l ü n ü n h iz bindedir.
K im g eri d ö n e r s e o n u n için iki a y e m a n vardır.

R ifâ e k a v m i n e geldiği z a m a n ic a b e t ettile r ve m ü s l ü m a n o ld u ­

la r. S o n ra , Reclâ h a r r e s i n e d o ğ r u y ü r ü d ü l e r ve o r a y a indiler.

H E M D Â N 'IN ELÇİLER H EY ETİN İN GELİŞİ

O n la rın isim le ri ve İbn-i N a m a t’ın, R e su lü n ö n ü n d e

k o n u şm a sı

İbn-i H iş â m d e d i :
H e m d â n ’ın elçiler heyeti, R e s u lû lla h ( S a lla lla h ü A leyhi ve S el­
le m ) 'i n y a n ı n a geldiler. B a n a k e n d is in e itim a d e ttiğ im b ir k im se A m r
b. A b d u lla h b. Ü z e y n e el-A bdi'den n a k le n , o d a b a b a m İsh a k es-Sü-
b e y ’d e n n a k l e n h a b e r verdi ki o şöyle d e d i :
H e m d â n 'm z iy aretç i hey e ti R e su lû lla h ( S a lla lla h ü A ley hi ve S el­
l e m ) 'in y a n m a geldiler. M âlik b N a m a t ve Ebû S e v r o n la rı n içinde
idi. Bu, Zû-M i’şâ r'd ır. M âlik b. Eyfe, D ım â m b. M âlik el-S elm ânî, Â m i­
r e b. M âlik el-H arifi de o n la rın içinde idi. R e su lû llah ( S a lla lla h ü A ley­
h i ve Sellem) ile T e b û k ’d a n d ö n ü ş ü s ır a s ın d a k a r şıla ştıla r. O n la r ın
ü z e r le r in d e Y e m e n k u m a ş l a r ı n d a n yap ılm ış çizgili elb ise le r ve A den
s a rık l a r ı vardı. M e h riy y e (188) ve E rh e b iy y e (189) h ev deçli b ine klere
b inm iştiler.

(188) Mehriyye : Necîb üstün vasıflı develerdir. Mehre’ye nisbet edilir­

ler. Mehre, Yemen’de bir kabiledir.
(189) Erhebiyye : Erheb’e nisbet edilen develerdir. Onlar Hemdân’dan
 HEM DAN'IN E L Ç İL E R H EY ETİN İN G E L İŞ İ 337

Mâlik b. Nam at ve diğer bir adam kavmi ile karşılıklı urcûze söy­
lüyorlardı. O şöyle d iyord u:

X ¿ ¿ İû i j C i i 0 ' ^

'X T; ı JM '

«Hemdin hayırlı yönetilenler ve yöneticilerdir, onlar için alemler

içinde emsal yoktur.
Onların mahalli yüksek yerlerdir. Şecaatti bahadır kifiler onlardandtr,
onlar için iyi güzel mallar vardır ve oralarda meliklerin aldıkları
vazifeler vardır.»
Kavmi şöyle cevap veriyordu :

—i*)i o ' u * j ^

* <A)^Ji41İ j û î O Ü * < •
^ ^

«Sanayaztnvebaharıntozlaniçindenehirlere vederinbol sularayakın

arazilerinağacı ve hurma ağaçlan çok olan köylerini, liften yapılmış
yularlariyle armağan edilmiş develeri sana terkettiler.»
Resûlullah'ın önünde Mâlik b. Namat kalktı ve şöyle d e d i:
— Yâ Resûlallah, Hemdân’dan her bir şehir ve kırsal yerlerin­
den kavm in hayırlıları, süratli genç develerin üzerinde İslama bağlı
olarak sana geldiler. Hiçbir kınayanın kınaması onlan Allah’ın yo­
lunda geri tutmaz. Bunlar Hârif (*) Yâm ve Şâkir şehirlerinden de­
ve at sahihleridirler. Resûl'ün dâvetine icâbet etmişler, ilahlara tap­
maktan ve kendileri için kurbanlar kesilen taşlardan ayrılıp uzak­
laşmışlar. Dağ durdukça ve geyik yavrusu da Sale denilen mevzide
koştukça ahidleri bozulmaz.
bir kabiledir. Veya döl alman erkek deve veya iyi vasıflı develerin nisbet edil­
diği bir mekândır.
( * ) Hârif, Yâm ve Şâkir : Yemen’de kabilelerdir.
lbn-1 H işam — C . : 4 - F . : 22
338 SİR E T -l İB N -t H İŞAM

Resulûllah’ın yasaklayan mektubu

Resulûllah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) onlara bir mektup yaz­

dı. İçinde şu vardı:

«Rahman ve Rahim olan Allah'ın adiyle : Bu, Resulûllah Muham-

m ed’den, Hârif’in şehri için ve yüksek yerler halkı ve yuvarlak yı­
ğılm ış kum halkı için onların ziyaretçi elçiler heyeti Zil-Mişâr Mâlik
b. Nama't ve kavm inden m üslüm an olan kimselerle birlikte gönde­
rilen bir mektuptur. Şunun üzerine ki namazı kıldıkları ve zekâtı ver­
dikleri m üddetçe arazinin yüceleri ve alçaklan onlanndır. Oraların
muz m eyvelerini yerler ve oralann otlaklarını hayvanlanna otlatır­
lar. Onlar için bu konuda Allah'ın ahdi ve Resûlünün zimmeti var­
dır. O nlann şâhidleri Muhâcirler ve Ensardır. Bu hususta Mâlik b.
Nam at şöyle d e d i:

c M i/* } «İli CJ

J rr ç r v Jü; fy L Ijfy - b
j . û i i l y jıiil / L "J. »^L>. »Şia jf

yj* J l 0 ^ * 1 ^ * /J

'¿ y -j ö \

> j 'S \ Î A j 'S f t â & ^ û

i i 'ı j l 3 j > sV i W. ^
*Resulûllah’t, karanltğtn karasında hatırladım. Biz, Rehrekan ve
Salded mevkilerinin üstünde idik.
O kadınlar bizim yanımızda gözleri' çukurdur, ayıplıdır, uzunca açık
seçik bir yolda kervanlariyle yürümektesüratlidirler.
Yürümekte kuvvetli olan kolları omuzlarından uzak her bir deve
üzerinde bize deve kuşlarının rastlaması gibi rastlıyorlardı.
Yüksek yerlerden kafile ile Mina'ya doğru dönen raksederek giden
develerin Rabbi’ne yemin ederimki.
 RESÛLULLAH’IN DECCALLARDAN H A BER V ERM ESİ 339

Allah’ın Resûl’ü bizim içimizde lastik edilmiçtir. Bir Resûl ki Ari’m

Sahibi’nin katından gelmiılir, hidâyet edilmiilir.
Hiçbir deve bnck eğerinin üstüne, dumanlarına Muhammed’den daha
iiddetli katı olan hiçbir kimseyi yüklenmemi}tir.
iyilik isteyen kimse onun yanma geldiği zaman, ihsan eder ve
Me}rej'de yaptlmt} Hind kılıçlarının ağziyle injâz eder.*

İKİ YALANCI» MÜSEYLEMETÜ’L HANEFÎ VE

ESVED EL-ANSİ

İbn-i İshak d e d i:
Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem )'in zamanında iki ya­
lancı peygam berlik iddia ettiler. M üseyleme b. Habib Yemâme'de
Beni H anife’de idi. Esved b. Kâb el-Ansî ise San’a ’da idi.

O ikisinin hakkında Resulûllah’ın rüyası

İbn-i İshak d e d i:
Bana Yezid'b. Abdullah b. Kusayt, Atâ b. Yesâr'dan veya karde­
şi Süleym ân b. Yesâr’dan naklen, o da Ebû Sâid el Hudri’den nak­
len haber verdi ki o şöyle d e d i:
İşittim ki, Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) minber üze­
rinde hutbe okuyor ve o şöyle diyordu :
— Ey insanlar ben kadir gecesinde bir rüya gördüm, sonra onu
unuttum. Kollarımda altundan iki bilezik gördüm, onlardan hoşlan­
madım. Onlara üfledim onlar uçup gittiler. Onları işte bu iki
yalancı kişi ile tevil e ttim : Bunlar Yemen sâhibi ve Yemâme sahi­
bidirler.

Resulûllah'ın deccallardan haber vermesi

İbn-i İshak d e d i: Bana, itham etmediğim bir kişi Ebû Hureyre’-

den naklen haber verdi ki o şöyle d e d i:
Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem )’i işittim şöyle diyordu:
Otuz deccal çıkmadıkça kıyam et kopmaz. Onların hepsi de pey­
gamberliği iddia ederler.
340 S İR K T İ İBN -İ H İŞA M

EMİRLERİN VE AMİLLERİN SADAKALARI = ZEKATLARI

ALMAK ÜZERE ÇIKMALRI

Emirler ve amillerin isimleri ve üstlendikleri şeyler

İbn-i İshak d e d i:
Resulûllah (Sallallahü leyhi ve Sellem) emirlerini ve âmillerini
sadakaları alm ak üzere islamm ayak bastığı bütün beldelere gön­
dermişti. M uhâcir b. Ebi Üm eyye b. Muğire'yi San'a’ya gönderdi. An-
si onun yanm a çıktı. O orada idi. Ziyâd b. Lebidi’i Beni Beyaze el-
Ensâri’nin kardeşini Hadremuta ve oranın sadakaları üzerine gön­
derdi. Adiyy b. Hâtim ’i Tay kabilesine ve oranın sadakalarını al­
m aya ve Beni Esed üzerine gönderdi. Mâlik b. Nuveyre'yi (İbn-i Hi-
ş a m : Yerbui der.) Beni Hanzala'nın sadakaları üzerine gönderdi. Beni
Sa'd’in zekâtlarını alm ayı iki adam a taksim etti. Ziberkan b.
Bedr’i oradan bir bucak üzerine, Kays b. Âsım ’ı bir bucak üzerine
gönderdi. Alâ b. el-Hadrami'yi ise Bahreyn üzerine gönderdi. Ali b.
Ebi Talib (Rıdvanullahi aleyhi) yi Necrân halkına gönderdi ki onla­
rın sadakalarını toplasın ve onların cizyesini ona getirsin.

MÜSEYLEME’NİN RESULÛLLAH’A MEKTÛBU VE

RESULÛLLAH'IN ONA CEVABI

M üseylem e b. Habib, Resulûllah (Sallalahü Aleyhi ve SellemJ'e

şöyle bir m ektup yazm ıştı:
«Resülullah M üseylem e’den Resûlullah Muhammed'e selam ol­
sun. Amma bad. Ben bu işte seninle birlikte ortak oldum yerin ya­
n sı bize, yansı da Kureyş'e, fakat Kureyş tecavüz nden bir kavimdir.»
İşte bu m ektubu ona iki elçisi getirdi.
İbn-i İshak d e d i:
Bana Eşce’den ihtiyar bir adam, Seleme b. Nuaym b. Mesud el-
Eşcei’den naklen, o da babası Nuaym'dan naklen haber verdi ki o
şöyle dedi .• ,
işittim Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) onun m ektubu­
nu okuduğu zam an o iki elçiye şöyle diyordu:
 VEDA HACCT 341

— Sizler ne dersiniz?
Dediler k i :
— Onun dediği gibi diyoruz.
Ve şöyle d e d i: Bak am m a vallahi şayet elçiler öldürülmez olm a­
salardı, elbette boynunuzu vururdum. Sonra M üseylem e’ye şöyle bir
mektup yazdı •.

-¿I
ı- ’

«Rahman ve Rahim olan Allah’ın a d iy le : Resulûllah Muham-

med'den çok yalancı M üseylem eye .•
Selâm hakka tabi olanlara olsun. Amma bad, Yer Allah’a aiddir,
kullarından kimi dilerse onu onlara vâris kılar. Akibet ise mutta-
kilerindir.
Bu olay, Hicri onuncu sene sonunda idi.

VEDA HACCI

R esulûllah’ın hazırlıkları yapması ve Medine üzerine

Ebû Dücâne’yi amil kılması

İbn-i İshak d e d i:
Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem ), Zul-kade girdiği za­
man, hac için hazırlık yaptı ve hacca hazırlanmaları için millete emir
verdi.
İbn-i İshak d e d i:
Bana Abdurrahman b. Kasım, babası Kasım b. Muhammed’den
naklen, o, Peygamber (Sallalahü Aleyhi ve Sellem )'in hanımı Â işe’-
den naklen haber verdi ki o şöyle d e d i:
Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) Zil-kade’den kalan beş
gece içinde hacca çıktı.
İbn-i Hişam dedi .-
Medine üzerine Ebû Dücâne es-Sâidi’yi amil tayin etti. Sibâ b.
Udfile el-Cıfâri olduğu da söylenir.
342 StR E T -İ İBN-1 H İŞAM

ResulAlIah'ın Aişe’ye hayza hakkında emr ettiği şey

İbn-i İshak d e d i:
Bana Abdurrahman b. Kasım, babası Kasım b. M uhammed’den,
o A işe’den naklen haber verdi ki o şöyle d e d i:
Millet haçtan başka hiç bir şeyi konuşmuyorlardı. Nihâyet Serif'e
gidildiği zaman, Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem ) beraberin­
de hedy (kurbanlıklar) sevk etmişti. Eşraftan bir grup da böyle yap­
mışlardı. Rasulûllah m illete umre ile ihramdan çıkmalarını emr
etti, ve «hedy sevk edenler bundan müstesnadır» dedi. Aişe şöyle
dedi:
— İşte o günde hayiz oldum. Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve
Sellem ) yanım a girdiğinde ben ağlıyordum.
O şöyle d e d i:
— Yâ Aişe sana ne oldu? Belki de hayiz oldun?
Aişe d e d i: Dedim k i :
— Evet, keşke ben sizinle beraber bu sene bu sefere çıkmasay-
dım.
Resulûllah ise şöyle d e d i:
— Böyle söylem e, çünkü sen hacıların eda ettikleri her şeyi eda
edersin, ancak sen beyti tavaf etmezsin.
Aişe dedi k i :
— Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) Mekke’ye girdi ve
beraberinde kurbanlık olmayan herkes ihramdan çıktı ve onun
hanımları da umre ile ihramdan çıktılar. Nahir günü olduğu zaman
bana birçok sığır etleri getirildi ve evim e atıldılar.
— Bu nedir? dedim.
Dediler k i :
— Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) hanımlarının yerine
sığır boğazladı. Nihâyet taş atma, recm gecesi olduğu zaman, Resu­
lûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem ) beni kardeşim Abdurrahman
b. Ebi Bekr ile birlikte gönderdi. O da bana geçirttiğim Um re’nin y e­
rine Ten’im'den umre yaptırdı.
İbn-i İshak d e d i:
Bana Abdullah b. Ömer’in azadlısı Nâfi, Abdullah b. Ömer'den,
o da Hafsa binti Ömer’den naklen haber verdi ki o şöyle d e d i:
 A Lİ’N İN YEM EN’DEN DÖNÜŞÜNDE RESÛLULLAH’A KAVUŞMASI 343

R e s u lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) h a n ım la rın a u m r e ile

ih r a m d a n ç ık m a la rın ı e m r e ttiğ i z a m a n , o n la r şöyle d e d i le r :
— Y â R e su la lla h se n i bizim le b e r a b e r ih r a m d a n çık m ay ı m e n
e d e n n e d ir?
D edi k i :
— B en h e d y g ö n d e rd im ve to z lan ıp b itle n m e m e si için ih r a m e s­
n a s ın d a s a m â (a ğ a ç sak ızı) ’d a n b ir şeyi s a ç la rım a k o y d u m , o h a ld e
h e d y im i (k u rb a n la rım ı) b o ğ a z la y ın c a y a k a d a r ih r a m d a n çık m am .

ALİ’N İN Y EM EN’D EN D Ö N Ü ŞÜ N D E H A CD A RESULÛLLAH'A

K A V U ŞM A SI

R e su lû llh 'm h a c işle rin d e A li'ye e m r e ttiğ i şe y le r

İb n -i ts h a k d e d i :
B a n a A b d u lla h b. Ebi N ecih şöyle h a b e r v e r d i :
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) Ali (R a d iy a lla h u a n h l ’i
N e c râ n ’a g ö n d e rm iş idi. M e k k e'd e o n a k a v u ş tu ve ih r a m a g ird i. Ali
F a tım a b in ti R e su lû llah (R adiye A n h a ) 'n ın y a n ın a g ird i. O n u ih ­
r a m d a n çık m ış ve h a z ırla n m ış b u ld u . «Ey R a s u lû lla h 'm kızı, s a n a n e
oldu?» dedi. O R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) u m re ile ih ­
r a m d a n çık m am ızı e m r e tti biz de çıktık, dedi. S o n ra R e su lû llah (S a l­
la lla h ü A ley h i ve S ellem ) geldi. Ali, k e n d i se fe ri h a k k ın d a h a b e r v e r ­
m ey i b itird iğ i za m a n , R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) o n a
on şeyi e m r e t t i :
— G it ve b ey ti ta v a f e t ve ih r a m d a n çık, a r k a d a ş la n n gibi.

D edi k i :
— Y â R e sû la lla h , ben se n in ta v a fın gibi ta v a f y ap tım .
S o n ra R e su lû lla h o n a şöy le d e d i :
— D ön, ih r a m d a n çık, se n in a r k a d a ş la n n çık tık la rı gibi.
D edi k i :
— Y â R e sû la lla h ben ih r a m a g ird iğ im z a m a n şöyle d ed im :
— E y A lla h 'ım ben, p e y g a m b e rin , k u lu n ve R e sû lü n M u h a m -
m ed (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in teh lil g e tird iğ i g ib i teh lil ettim .

D edi k i :
; 344 8İRET-1 İBN -İ H tŞA M

— S e n in le b irlik te b ir h e d y ( k u rb a n ) yok m u d u r?
Dedi ki:
— Hayır.
B u n u n ü z e rin e R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) onu
k u r b a n ın a o r ta k e tti ve R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) ile
b ir lik te ih râ m ı ü z e re s e b a t e tti, t a h a c c ı b itirin c e y e v e R e su lû lla h
(S a lla lla h ü A le y h i ve S ellem ) ik is in in y e rin e d e h e d y i b o ğ az la y m ca -
y a k ad a r.

A sk e rle ri, A li’yi R e s u lû lla h 'a şik â y e t e ttile r

Ç ü n k ü O, Y em e n b e z in d e n o la n h ü lle le rin i ü s tle rin d e n ç ık a rtm ıştı.

îb n -i İs h â k d e d i :
B a n a Y a h y â b. A b d u lla h b. A b d u rr a h m a n b. E bi A m re, Y ezid
b. T a lh a b. Y ezid b. R ü k â n e 'd e n n a k le n h a b e r v e rd i k i o şöyle d e d i :
A li (R a d iy a lla h u a n h ) Y em e n 'd e n R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley ­
h i ve S ellem ) ile M e k k e’d e b u lu ş m a k için g eld iğ i z a m a n R esû-
lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’e acele g eld i v e a s k e rin in
b a ş ın a d a a r k a d a ş la r ın d a n k e n d isiy le b e r a b e r b u lu n a n b ir a d a m ı y e­
r in e h a le f ta y in etti. Bu a d a m d a h e r b ir a d a m a , Ali (R a d iy lla h u a n h )
ile b irlik te o la n b e z d e n c ü b b e le r g iy d ird i. O rd u s u y a k la ş tığ ın d a o n ­
la r ı k a rş ıla n m a k için Ali d ışa rı çıktı, b ir d e b a k tı k i o n la n n ü z e rle ­
r in d e c ü b b e le r v a rd ır.

— Y azık! N e d ir b u ? dedi.
A r k a d a ş ı:
— M illeti g iy d ird im ki, in s a n la rın için e g e ld ik le ri z a m a n g ü zel
g ö rü n s ü n le r.

A li d ed i k i :
— Y azık! R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) g ö rm e d e n
çık a rt.

B u n u n ü z e rin e c ü b b e le r ç ık a rtıld ı. Ali o n la rı b ezin için e k o y d u

R âv i d ed i k i :
— O rd u a s k e rle ri k e n d ile rin e y a p ıla n şey d en d o la y ı ş ik â y e tle ­
rin i R e s u lû lla h ’a b e lirttile r.
İbn-i tshak d e d i:
 VEDA HACCINDA RESÛLULLAH’IN HU TBESİ 345

B a n a A b d u lla h b. A b d u rr a h m a n b. M a m e r b. H azm , S ü le y m a n
b. M u h a m m e d b. K âb b. U c re 'd e n , o, b a b a s ın ın kız k a rd e ş i Z ey n eb
b in ti K a b 'd e n — ki b u k a d ın E b û S a id e l-H u d ri’d e idi — , o d a E b ıi
S a id e l-H u d ri'd e n n a k le n h a b e r v e rd i ki o şöy le d e d i :
İ n s a n la r, Ali (R ıd v â n u lla h i aley h i) yi ş ik â y e t ettile r. R e su lû lla h
(S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) de b iz im içim izd e h ita p e tm e k ü z e re
k a lk tı ve şöy le d e d i :

— Ey in s a n la r, A li’yi ş ik â y e t etm ey in iz. V a lla h i o A llah y o lu n d a

ş ik â y e t edilm ez.

V ed â h a c c ın d a R e su lû lla h ’ın h u tb e s i

ib n -i ts h a k d e d i :
S o n ra R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) h a c c m a d e v a m
e tti. İ n s a n la r a h a c f a r iz a la rım g ö ste rd i ve o n la r a h a c la rın ın s ü n n e t­
le rin i b ild ird i. İçin d e b ü y ü k e s a s la rı b e y a n e ttiğ i h u tb e s in i in s a n la r a
a n la ttı. A lla h ’a h a m d e tti ve O n a s e n a etti. S o n ra şöyle d e d i :
— Ey in s a n la r, b e n im sö z ü m ü d in ley in iz, ç ü n k ü b en b ile m iy o ­
ru m , b elk i d e işte b u se n e m d e n so n ra işte b u m e k â n d a a s la siz in le
k a rş ıla ş a m a m . Ey in s a n la r! S izin k a n la rın ız , ve sizin m a lla rın ız , R a b -
b in iz e k a v u ş u n c a y a k a d a r b irb irin iz e h a r a m d ır , b u g ü n ü n ü z ü n h a r a m
o ld u ğ u g ib i v e işte b u ay ın ızın h a r a m o ld u ğ u gibi. Siz g elec ek te R ab b ı-
n ız a k a v u ş a c a k sın ız . O d a size a m e lle rin iz d e n so ra c a k tır. T eb liğ e d i­
y o ru m , k im in y a n m d a b ir e m a n e t v a r ise o n u k e n d isin i o n u n ü z e r i­
n e e m in k ıla n (y an i e m â n e t ed e n ) k im sey e ö desin , v ersin . V e h e r
n ev i fa iz k a ld ırılm ıştır. A n a m a lın ız siz in d ir, n e h a k k in iz in fa z la s ı­
n ı a lırsın ız n e d e h a k k ın ız alın ır. A lla h h ü k m ü n ü v e rm iştir, a r tık fâ iz
y o k tu r. A b b â s b. A b d u lm u tta lib ’in faizi k a ld ırılm ış tır. C â h iliy e t’te
o la n h e r k a n k alk m ıştır. K ald ırd ığ ım ilk k a n ın ız , tb n -i R a b ia b. H â-
r is b. A b d u lm u tta lib 'in k a n ıd ır. İbn-i R a b ia B eni L ey s'd e s ü t e m z iril­
m e k için b u lu n d u ğ u s ır a d a H üzeyl k ab ilesi o n u k a tle tm işti. Bu, C â-
h iliy e k a n la r ın d a n k e n d isiy le ilk b a ş la n a n k a n d ır.

A m m a b a d : Ey in s a n la r, şü p h e siz şe y ta n , b u m e m le k e tin iz d e
eb ed i o la ra k k e n d isin e ib â d e t o lu n m a k ta n ü m id in i k e sm iştir. F a k a t
e ğ e r b a ş k a k ü ç ü k g ö rd ü ğ ü n ü z şe y le rd e k e n d is in e ita a t ed ilirse o b u ­
n a ra z ıd ır. D in in iz için o n d a n sakınınız.
346 StRET-1 İBN-Î H tŞA M

E y i n s a n l a r : N esi (a y la rın y e rle rin i te h ir e tm e k s u re tiy le d e ğ iş­

tir ip h a r a m a y ı h e la l, h e la l ay ı d a h a r a m k ılm ak ) k ü f ü rd e ile ri g it­
m e k tir. İ n k â r e d e n le r o n u n la s a p tırılırla r. B ir se n e o n u h e lâ l k ıla r la r
b ir se n e o n u h a r a m k ıla r la r ki A lla h ’ın h a r a m kıldığı şe y in sa y ısın a
u y d u r s u n la r . B öylece A lla h 'ın h a r a m k ıldığını h e lâ l e d e r le r v e A l­
la h 'ın h e lâ l k ıld ığ ın ı d a h a r a m k ıla r la r . Z am an , A lla h 'ın g ö k le ri ve
y e r i y a r a ttığ ı g ü n d e k i şek li g ibi d u ru y o r. A lla h k a tın d a a y la rın s a ­
yısı on ik i a y d ır. O n la r d a n d ö rd ü h a r a m a y la n d ır. Ü çü b ir b ir p eşin e
g e lm e k te d ir. B ir d e M u z a r k a b ile s in in R eceb id ir (190). Bu R eceb,
C e m â z iy e la h ir a y ı ile Ş a b a n ay ı a ra s ın d a d ır.

A m m a b a d : Ey in s a n la r. S izin h a n ım la n n ız ın ü z e rin d e h a k la n -
n ız v a rd ır. O n la n n d a sizin ü z e rin iz d e h a k l a n v a rd ır. O n la n n ü z e r­
le rin d e sizin h a k k ın ız : ev in ize h o şla n m a d ığ ın ız h iç b ir k im sey i a y a k
b a s tırm a m a la rıd ır. V e f u h ş y a p m a m a la n d ır. E ğ er y a p a r la r s a ş ü p h e ­
siz A lla h o n la n y a ta k la rın ız d a n a y ırm a n ız a ve o n la n şid d e tli o lm a ­
y a n b ir şe k ild e d ö v m e n iz e izin v e rm iştir. E ğ e r y a p m a k ta n v az g e­
ç e rle rs e o n la r için ö rfç e k a b u l e d ile n rız ık la rı ve g iy sile ri v erin . K a­
d ın la r a iyiliği ta v siy e edin. Ç ü n k ü o n la r sizin y a n ın ız d a e s irle rd ir.
B ir şe y e s a h ip d eğ ille r. V e siz a n c a k o n la rı A lla h ’ın e m â n e tiy le alm ış-
sm ızdır, o n la n n fe rç le rin i A lla h ’ın k e lim e le riy le h e lâ l k ılm ışsınızdır.
O h a ld e ey in s a n la r sö z ü m ü iyi d in le y in iz . Ben te b liğ e ttim , b ild ird im
v e sizin iç in iz d e ö yle b ir şey b ıra k tım ki, e ğ e r o n a b a ğ la n ırs a n ız eb e­
d i o la ra k sa p m a z sın ız . A p açık b ir şey! A lla h ’ın K itâ b ı v e P e y g a m b e ­
r in in sü n n e ti.
Ey in s a n la r! S ö z ü m ü iyi d in le y in ve o n u iyi a k le d in , iyi b ilin iz
k i h e r b ir m ü s lü m â n , d iğ e rin in k a rd e ş id ir. M ü s lü m a n la r k a r d e ş tir ­
ler. H iç b ir k işin in h iç b ir şeyi g ö n ü l h o şlu ğ u ile v e rd iğ in d e n b a ş k a
h e lâ l d eğ ild ir. N e fisle rin iz e z u lm e tm e y in iz .

Y a R a b b i a c a b a te b liğ e ttim m i?
B a n a z ik r ed ild i ki m ille t şöyle d e d ile r : Y a R a b b i evet! B u n u n
ü z e rin e R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) şöyle d e d i :
Y a R a b b i ş â h id ol.

(190) Muzar’ın Recebi: Bunu ancak şunun için söyledi: Rebîe kabilesi
Ramazan'ı haram kılar ve onu Receb diye isimlendirirdi. Böylece Aleyhisselâm
beyan etti ki o Muzar’ın Receb’idir, Rebîe’nin Receb’i değildir. Ve beyan etti
ki o Cumadî ile Şaban ayının arasındaki aydır.
 RESÛLULLAH’IN SÖ Z L E R İN İ ETRAFA İL ET EN İN İSM İ 347

R e su lû lla h 'ın sö z le rin i e tr a f a ile te n in ism i ve

o n u n te k ra rla d ığ ı şe y le r
!bn -i ts h a k d e d i :
B a n a Y a h y â b. A b b â d b. A b d u lla h b. Z ü b ey r, b a b a sı A b b â d 'd a n
n a k le n h a b e r v e rd i ki, o şö y le d e d i :
A ra fa t'd a , R e su lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’in sö z ü n ü
m ille te ile te n a d a m , R ebie b. Ü m ey y e b. H a le f idi.
R e s u lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) o n a şöyle d e r d i :
D e k i : Ey in s a n la r! R e su lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem )
şöyle d e r :
«Biliyor m u s u n u z b u h a n g i aydır?» O d a o n la ra sö y lü y o r, o n la r
d a şö y le d iy o r la r d ı: « H aram aydır.» Bu s e fe r şöyle d iy o r d u : O n la ­
ra de :
« Ş üphesiz A llah sizin ü z e rin iz e k a n la rın ız ı ve m a lla rın ız ı R ab b i-
n iz e k a v u ş u n c a y a k a d a r h a r a m kılm ıştır. T ıpkı işte b u ay ın ızın h a ­
r a m o ld u ğ u gibi.» S o n ra şöyle d iy o rd u : De :
E y in s a n la r R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) şöyle d e r :
B iliy o r m u s u n u z b u h a n g i b e ld e d ir? O d a b u n u te k ra rlıy o rd u . O n ­
l a r d a « h a ra m beldedir» d iy o rla rd ı. V e d iy o rd u : O n la ra şö y le d e :
Ş ü p h e siz A lla h sizin ü z e rin iz e siz R a b b in iz e k a v u ş u n c a y a k a d a r
k a n la rın ız ı ve m a lla rın ız ı h a r a m kılm ıştır. T ıpkı işte b u b eld en iz in
h a r a m k ılındığı gibi. S o n ra şöyle d iy o r d u : De k i : «Ey in s a n la r ş ü p ­
h esiz, R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) şöyle d e r :

«B iliyor m u s u n u z b u h a n g i g ü n d ü r?» O d a o n u o n la ra sö y lerd i.

O n la r d a şöy le d e r l e r d i : «B üyük h a c c g ü n ü d ü r.» V e d e r d i : O n ­
la r a şöy le d e :
« Ş ü p h esiz A lla h R a b b in iz e k a v u ş m a n ız a k a d a r k a n la rın ız ı v e
m a lla rın ız ı sizin ü z e rin iz e h a r a m kılm ıştır. T ıpkı işte b u g ü n ü n ü z ü n
h a r a m kılın d ığ ı gibi.»

Ib n -i H â ric e ’n in V e d a h a c c m d a R e su ld e n işittiğ i
ş e y le ri riv a y e t etm e si

İb n -i îs h a k dedi .-
B a n a L eys b. Ebi S ü ley m , Ş e h r b. H a v şe b e l-E ş â ri’d e n n a k le n , o
d a A m r b. H â ric e ’d e n n a k le n h a b e r v e rd i k i o şö y le d e d i :
348 SİRET-1 İBN-1 H İŞAM

A ttâ b b. Ü seyd, b en i b ir iş h u s u s u n d a R e su lû lla h (S a lla lla h ü

A ley h i ve S e lle m )'e g ö n d erd i. R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S el­
lem ) ise A r a f a ’d a v a k fe e tm e k te y d i. Ben o işi o n a sö y led im . S o n ra
R e su lû lla h ( S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’in d e v e sin in a ltın d a v a k fe
y a p tım ve o d e v e n in ağ ız s u la n b a ş ım ın ü s tü n e d ö k ü lü y o rd u . O şöy­
le d e rk e n o n u d in le d im :

— E y in s a n la r) Ş ü p h e siz A lla h h e r h a k s a h ib in e h a k k ım v e r­
m iş tir. V â rise v a s iy y e t etm esi caiz olm az. Ç o cu k y a ta k s a h ib in in d ir.
Z in â e d e n e ise ta ş v u ru lu r. K im b a b a s ın ın g a y rm ı b a b a d iy e id d ia
e d e rse v e y a m e v â lis in in g a y rın ı m e v la e d in irse A lla h ’ın, M e lek lerin
v e b ü tü n in s a n la r ın la n e ti o n u n ü z e rin e o lsun. A lla h o n d a n n e b ir
te v b e y i n e b ir fid y e y i k a b u l etm ez.

R e s u lû lla h 'm h a c d a b az ı şe y le ri m illete ö ğ re tm e si

İb n -i ts h a k d e d i :
B a n a A b d u lla h b. E bl N ecih şö y le h a b e r v e r d i :
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) A r a f a t'd a v a k fe e ttiğ i
z a m a n ü z e rin d e b u lu n d u ğ u o d a ğ iç in şöyle d e d i :

— B u ra sı ve A r a f a t’ın h e p si v a k fe y erid ir.

M üzd elife s a b a h ın d a K u zeh d a ğ ın ın ü z e rin d e v a k fe e ttiğ i z a m a n
d a şöy le d e d i :

— B u ra s ı ve M ü z d elife’n in h ep si v a k fe y e rid ir.

S o n ra M in â 'd a k u r b a n k e sm e y e rin d e k u r b a n ın ı k e s tiğ i z a m a n
şö y le d e d i :

— B u rası ve M in â ’n ın h ep si k u r b a n k esm e y e rid ir.

R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) h a c c ı edft e tti. O n la r a
m e n â s ik le rin i g ö ste rd i ve h a c la r ın d a n A lla h ’ın o n la r a f a r z k ıld ığ ı şe y ­
le ri o n la r a b ild i r d i:

V a k fe y a p m a k , ş e y ta n ta ş la m a k , Beyti ta v â f e tm e k g ib i... H a c ­
la rın d a n o n la r a h e lâ l k ılm a n şe y le ri ve o n la rın ü z e rin e h a r a m kılı­
n a n şe y leri d e b ild ird i. B öylece bu, B elâğ y a n i te b liğ v e v ed a haccı
o ld u . Ç ü n k ü R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) bu hacdan
s o n r a b ir d a h a h a c y ap m ad ı.
 ÜSAME B. ZEYD'İN F İL İS T İN TOPRAKLARINA. 349

Ü SÂ M E B. ZEYD ’İN FİLİSTİN TO PR A K LA RIN A

GÖ ND ERİLM ESİ

lb n -i İs h a k d e d i :
S o n ra R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) g eri d ö n d ü ve
Z il-h icce’n in k a la n ın d a M u h a rre m ve S a fe r a y la r ın d a M e d in e'd e ik a ­
m e t e tti. Ş â m ’a b ir e lç ile r h e y e ti g ö n d erd i. A zadlısı Ü sam e b. Zeyd
b. H a r is e ’yi o n la rın ü z e rin e e m ir kıldı. F ilistin to p r a k la r ın d a n B elk a
ve D â r u m ’ü n s ın ırla rın a a t la r g irsin d iye o n a e m r etti. M illet h a z ır ­
la n d ıla r ve Ü sâm e b. Z eyd ile b irlik te ilk m u h a c ir le r e lle rin d e n g e l­
d ik le ri k a d a r b ir o rd u y u to p la d ıla r.

R ESU LÛ LLA H 1N ELÇİLERİNİN KRALLARA GÖNDERİLM ELERİ

R e su lû lla h 'ın , k a v m in e , İsa k o n u s u n d a ih tila f e ttik le ri

z a m a n H a v a rile rin b a ş ın a geleni h a tır la tm a s ı

lb n -i H işâ m şöyle d e d i :
R e s u lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) a s h a b m d a n b irta k ım
elçileri k r a lla r a g ö n d erd i. O n la r la b e ra b e r o n la rı İslam a d a v e t e tm e k
ü z e re b irta k ım m e k tu p la r g ö n d erd i.

ib n -i H işâ m d e d i :
B a n a k e n d isin e itim a d e ttiğ im biri, E bû B e k r el-H ü z eli'd e n n a k ­
le n h a b e r v erd i ki o şöy le d e d i :
B a n a şu h a b e r geldi k i : R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi v e S e l­
lem ) H u d e y b iy e g ü n ü n d e y a p a m a d ığ ı u m re s in d e n so n ra , b ir g ü n a s ­
h a b ın ın k a rş ıs ın a çık tı ve şöy le d e d i :
— Ey in a n a n la r, şü p h e siz A llah b en i h e rk e s e r a h m e t o la ra k g ö n ­
d e rm iştir. B enim e m rim d e ih tila f etm ey in iz. H a v a rile r İsa b. M e r­
y e m 'in e m rin d e ih tila f e ttik le ri gibi.
A sh a b ı d a şöyle d e d i l e r :
— Y â R e sû la lla h , H a v â rile r n asıl ih tila f e ttile r?
D edi k i :
— Sizi d a v e t e ttiğ im şey e o n la rı d a v e t e tti. Y ak ın d a k i b ir y e re
g ö n d e rd iğ i k im s e le r râ z ı o ld u la r ve s ü k û n için d e o ld u la r. U zak b ir
y e re g ö n d e rd iğ i k im s e le r ise s u r a tla r ın ı a s tıla r ve a ğ ır d a v r a n d ıla r.
İs a d a b u n u A lla h 'a şik â y e t etti. B u n u n ü z e rin e a ğ ır d a v r a n a n la r
g ö n d e rild ik le ri m illetin lisa n iy le k o n u ş u r o ld u la r.
350 SİRET-1 İBN-1 H İŞA M

E lçilerin isim le ri ve k e n d ile rin e e lç ile r g ö n d e rile n k im s e le r

R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyh ve S ellem ) a s h a b ın d a n b irta k ım

e lç ile r ve o n la rla b irlik te m e k tu p la rı k r a lla r ı İsla m 'a d a v e t e tm e k
ü z e re g ö n d erd i. D ihye b. H alife el-K elbi’yi, R u m k r a lı K a y s e r’e
g ö n d erd i. A b d u lla h b. H u zâ fe e s-S e h m i'y i F a rs k ra lı K is râ ’y a g ö n d e r­
di. A m r b. Ü m ey y e el-D a m ri'y i H a b e ş is ta m n k ra lı N e c â şi’y e g ö n d e r­
di. H â tıb b. E bi B e lte a ’yı, İsk e n d e riy e k ra lı M u k a v k ıs'a g ö n d e rd i. A m r
b. A s’ e s-S e h m i’yi d e U m m â n ’ın iki k r a lı C ü lü n d i'n in iki o ğ lu Ezdli
o la n C e y fe r ve ly â z ’a g ö n d erd i. S a lit b. A m r’ı, ki b u B eni  m ir b.
L u a y 'd a n b irid ir, Y em â m e k r a lla r ı H a n e fi S ü m â m e b. Ü sâl v e H evze
b. A li'y e g ö n d e rd i. A lâ b. H a d r a m i’yi d e B a h re y n ’in k r a lı M ü n z ir b.
S â v â el-A b d i’ye g ö n d e rd i. Ş ü c a b. V e h b el-E sdi’yi d e Ş a m s ın ırla rı­
n ın k r a lı H â ris b. Ebi Ş im r e l-G a ssâ n i’ye g ö n d erd i.

İb n -i H işâ m d e d i : Ş ü c â ’ b. V e h b ’i, C ebele b. el-E y h em el-G assâ-

n l’ye g ö n d erd i. M u h â c ir b. Ebi Ü m ey y e el-M a h zû m i’yi, H â ris b. A bd-i
K ü lâ l el-H im y eri o la n Y em en M e lik i’n e g ö n d erd i.

Ibn-i H işâ m d e d i : B en S elit, S ü m â m e , H evze ve M ü n z ir’i u n u t­

tu m .

lb n -i H â b ib 'in R e su lû lla h 'ın e lçilerin i g ö n d e rm e sin i

riv â y e t etm esi

lb n -i İsh a k d e d i :
B a n a Y ezîd b. E bi H a b ib el-M ısri şöyle d e d i :
B ir m e k tu b b u ld u m ; için d e R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S el­
le m ) 'in b eld ele re , A ra b ve A cem in m e lik le rin e (191) e lç ile r g ö n d e rm e ­
sin e d a ir şe y le r ve o n la n g ö n d e rd iğ i z a m a n a s h a b ın a d ed iğ i şe y le r z ik r
ed ilm işti. B en d e o n u M u h a m m e d b. Ş ih â b ez -Z ü h ri'y e g ö n d erd im ,
o d a o n u ta n ıd ı. O m e k tu p ta şöyle yazılı i d i :

R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) a s h a b ın ın k a rşıs ın a

çık tı ve o n la ra şöy le d e d i :
Ş ü p h esiz A lla h Beni h e rk e s e r a h m e t o la ra k g ö n d e rd i. B en d en
iletin iz, A lla h size r a h m e t etsin . B enim e m rim d e ih tila fa d ü şm e y in iz .
H a v â rile r İsa b. M e ry e m ’in e m rin d e ih tila f a d ü ş tü k le ri gibi. D ed iler ki:

(191) M elik , k ra l dem ek tir.

 İS A ’NIN E L Ç İL E R İN İN İS İM L E R İ 351

— Y â R e sû la lla h , o n la rın ih tila fı n a sıl o lm u ş tu r?

Dedi k i :
— Sizi ç a ğ ırd ığ ım şe y in m islin e Isa o n la rı ça ğ ırd ı. K en d isin i y a ­
k ın y e re g ö n d e rd iğ i k im se se v in d i ve s ü k û t b u ld u . K en d ilerin i u z a ğ a
g ö n d e rd iğ i k im s e le r d e h o ş g ö rm e d ile r ve im tin a e ttile r. B u n u n ü z e ­
r in e Isâ b u d u r u m u A lla h 'a ş ik â y e t etti. B u n u n ü z e rin e o n la rd a n h e r
b ir a d a m k e n d ile rin e g ö n d e rild ik le ri k a v m in lü g a tiy le k o n u ş u r o l­
d u la r.

İsa'nın elçilerinin isim leri

İbn -i Is h a k d e d i :
İsa b. M e ry e m A le y h isse la m ’ın g ö n d e rd iğ i e tb a ve h a v â r ile r in in
isim le ri ş u n l a r d ı r : B u tru s el-H a v â ri ve o n u n la b irlik te P av lu s, P a v lu s
e tb a d a n idi. H a v â rile rd e n d eğildi. B u n la n R û m iy e 'y e g ö n d erd i. E n-
d e râ is ve M e n tâ ’yı d a h a lk ı in s a n la rı y iy e n b ir y e re g ö n d erd i. Tu-
m a s 'ı d o ğ u y a B ab il’e g ö n d e rd i F ilib u s’u A f r ik a ’d a K a r ta c e n n e ’y e
g ö n d e rd i. Y u h e n n e s ’i E fs u s'a (E fes’e) g ö n d erd i. B u ra s ı E sh a b ’ı k e h fin
k ö y ü d ü r. Y a k u b u s 'u U râ ş e lim ’e g ö n d erd i. B u ra s ı K u d d û s’tü r. Ib n -i
S e lm â ’yı ise A ra b iy y e ’ye g ö n d e rd i. B u rası H icâz y u r d u d u r. S im ü n ’ü
B e rb e r to p r a k la r ın a g ö n d erd i. Y a h u z â — ki h a v â r ile r d e n d e ğ ild ir —
Y u d is’in y e rin d e kaldı.

BÜTÜN SAVAŞLAR

R av i şöyle d e d i : Bize E b û M u h a m m e d A bd u l-M elik b. H işâ m h a ­

b e r v erd i, şöyle d e d i : Bize Z iy âd b. A b d u lla h el-B ek k âi M u h a m m e d
b. Ish a k e l-M u tta lib i'd e n n a k le n şu h a b e ri v e r d i :

R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’in b iz z a t y a p tığ ı g a z ­

v eleri y irm i y ed id ir. O n la r d a n b iri V e d d â n G az v esid ir. Bu, E b v â g a z ­
v esid ir. S o n r a B u v â t g a z v esid ir. Bu B ü v â t R a d v â b ö lg e sin d e n d ir. S o n ­
r a U şe y re G az v esid ir. U şe y re Y en b u z b a tn ın d a n d ır. S o n ra ilk B e d ir
382 8İR E T -İ İBN-Î H İŞA M

g a z v e sid ir. K ü rz b. C a b ir’i a rıy o rd u . S o n ra B e d ir g a z v e sid ir

k i A lla h o n d a K u re y ş ’in u lu b a h a d ır k işile rin i k a ti e tti. S o n ­
r a B eni S ü le y m g a z v e sid ir. T a K ü d r ’e v a rd ı... S o n ra S ev ik g a z ­
v esid ir. E b û S ü fy â n b. H a rb 'i a rıy o rd u . S o n ra G a ta f a n g a z v e sid ir. Bu
g azv e, Z û e m ir g a z v e sid ir. S o n ra B e h râ n g a z v esid ir. B u ra s ı H icâ z’d a
b ir y e rle şm e y e rid ir. S o n ra U h u d g a z v e sid ir. S o n ra H a m râ -i E sed
g a z v e sid ir. S o n ra B eni N a d ir g a z v e sid ir. S o n ra Z at-i R ik a ’ g az v e si­
d ir. B u ra s ı N a h l'd e n d ir. S o n ra so n B e d r g a z v esid ir. S o n ra D û m e tü ’l-
C e n d el g a z v e sid ir. S o n ra H a n d e k g a z v e sid ir. S o n ra B eni K u re y ze
g a z v e sid ir. S o n ra B eni L ih y a n g a z v e sid ir. B u ra sı H ü te y l’d e n d ir. S o n ­
r a Z u K a re d g a z v e sid ir. S o n ra B eni M u sta lik g a z v e sid ir. B u ra sı H u-
zfte’d e n d ir. S o n ra H u d ey b iy e g a z v e sid ir. S a v a ş m a y ı k a s t e tm iy o rd u ,
m ü ş rik le rs e o n u m e n e tm işle rd i. S o n ra H a y b e r g a z v e s id ir. S o n ra U m -
r e t ü ’l-K aza'd ır. S o n ra F e tih g a z v e s id ir. S o n ra H u n e y n g az v esid ir.
S o n ra T aif g a z v e sid ir. S o n ra T e b û k g a z v e sid ir. O n la r d a n d o k u z g a z ­
v e d e sa v aştı. B u n la r : B edr, U h u d , H a n d e k , K u ra y z a , M u sta lik , H a y ­
b e r, F etih , H u n e y n ve T aif.

SER tY Y E V E M ÜFREZELER

P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) 'in m ü fre z e le ri v e seriy-

y e le ri o tu z se k iz idi. G ö n d e rd ik le ri S e riy y e le rd e n ş u n la r v a r d ı :

U b ey d e b. H â ris g a z v e si... S e n iy y e tü ’l-M ere’n in a lt y a n ın d a idi.

S o n ra H â m z a b. A b d u lm u tta lib g a z v e s i... D enizin sa h ilin d e idi. B u ­
r a s ı Is b u c a ğ ın d a n d ır. B azıları H a m z a g az v e sin i U b ey d e g a z v e sin d e n
ö n ce sö y le rle r. S a d b. Ebi V e k k a s e l-H a rr a r g a z v e s i... A b d u lla h b.
C a h ş gazv esi. N a h le ’d e o lm u ş tu r. Z eyd b. H â ris e ’n in g azv esi. Bu k a r-
d e ’d e oldu. M u h a m m e d b. M eslem e, K â b b. E l-E şref’in g azv esi. M ersed
b. Ebi M ersed e l-G a n e v i’n in gazv esi, R e ci’d e oldu. M ü n z ir b. A m r’ın
g azv esi. Bir-i M e û n e ’de oldu. E bû U b ey d e b. e l-C e rrâ h ’ın g azv esi. Zul-
K a ss e ’d e oldu. B u ra sı I ra k y o lu n d a d ır. Ö m e r b. e l-H a ttâ b 'm g azvesi.
B u T ü rb e ’de o lm u ş tu r. B eni A m ir’r in m e m le k e tin d e n b ir y e rd ir. Ali
b. E bi T â lib 'in g a z v e s i... Y e m e n ’d e oldu. C a lib b A b d u lla h el-K elbi’-
n in g a z v e si... Bu L eys’i k e lb in in g a z v e sid ir. K ed id ’d e old u . B eni M ü-
le v v a h ’a sald ırd ı.
 İBN-1 BERSÂ ’NIN DURUMU 353

ĞALİB B. ABDULLAH EL-LEYSİ'NİN B EN t M ÜLEVVAH

İLE G A ZV ESİN İN HABERİ

İb n -i B e rs â 'n ın d u r u m u

O n u n h a k k ın d a k i b ilg ile rd e n biri; Y a k u b b. U tb e b. M u ğ ire b.

el-A h n es, M ü slim b. A b d u lla h b H u b ey b e l-C ü h e n i’d e n n a k le n , o d a
M ü n z ir’d e n n a k le n o da, C ü n d e b b. M ekis el-C ü h e n i'd e n n a k le n h a ­
b e r v erd i ki, o şöyle d e d i :
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) G alib b. A b d u lla h el-
K elb i’yi (K elb b. A vf b. Leys) içinde b u lu n d u ğ u m b ir s e riy y e ’d e g ö n ­
d e rd i. O n a Beni M ü le v v eh ü z e rin e a k ın d ü z e n le m e sin i e m r etti. O n ­
la r K e d id 'd e idi. Biz de çık tık ve K u d ey d 'd e o ld u ğ u m u z z a m a n H â ris
b. M âlik ile k a rşıla ştık . O, İbn-i B e rsâ e l-L e y si'd iı. V e o n u y a k a la d ık .
O şöyle d e d i : Ben m ü s lü m a n o lm a y a n iy e t e d e re k g eld im . A n ca k R e­
s u lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) e g itm e k iç in çıktım . Biz o n a
şöyle d e d i k :
— E ğ e r m ü s lü m a n isen b ir g ece sen i iple b a ğ la m a k s a n a b ir z a ­
r a r v erm e z. E ğ er b a ş k a b ir şey ise n biz se n in y ö n ü n d e n g ü v e n lik iç in ­
d e o lu ru z.

V e b öylece on u iple b a ğ la d ıla r. S o n ra a rk a d a ş la rım ız d a n siy a h

b ir a d a m ı o n u n b a ş ın d a b ıra k tıla r. Biz o n a d e d ik k i .-
— E ğ e r s a n a g a le b e ç a la r s a o n u n b o y n u n u u ç u r.

İbn-1 M ekîs'in işte b u ğ az v ed e ç e k tiğ i b e lâ la r

S o n ra y ü r ü d ü k ta g ü n e ş in b a tm a s ı e s n a s ın d a K ed id 'e v a rd ık Biz
v â d in in b ir k e n a r ın d a idik. A rk a d a ş la rım b e n i o n la r için g ö zetley ici
o la ra k g ö n d e rd ile r. Ben de çık tım ve şe h re b a k a n b ir te p e n in ü z e ri­
n e v a rd ım o r a y a y ü k se ld im ve o n u n b a ş ın a çıktım , şe h ire b a k tım .
V a lla h i ben te p e n in ü z e rin d e y ü z ü k o y u n y e re y a ttım o n la rd a n b ir
a d a m ç a d ırın d a n çıktı ve k a rıs ın a şöyle dedi.

— B en te p e n in ü z e rin d e b ir k a r a r tı g ö rü y o ru m . S a b a h le y in o r­
d a öyle b ir şey y o k tu . Bak d a o rd a n b ir şey g ö re b ilirm isin . K ö p ek le r
b irb irin i o r a y a çek m ezler.
Dedi k i ; Kadın da baktı ve şöyle d e d i:

İbn-i H işam — C . : 4 • F . : 23
354 8İR E T -İ İBN İ H tŞA M

— H a y ır v a lla h i b ir şey b u la m ıy o ru m . D edi k i :

— O h a ld e y ay ım ı ve iki d e ok ver.
O d a o n a v erd i. D edi k i :
— O d a b ir ok g ö n d erd i. V a lla h i ta m y a n ım a h a t a etm ek sizin
is a b e t etti. Ben ise o o k u v ü c u d u m d a n ç ık a rd ım ve k e n a r a k o y d u m .
Y erim d e s â b it k ald ım . S o n ra d iğ e r o k u g ö n d erd i ve o n u o m u z u m a
k o n d u rd u . O n u d a ç ık a n p y a n ım a k o y d u m . Y erim d e s â b it k ald ım .

B u n u n ü z e rin e k a rıs ın a şöyle d e d i :

— Ş a y e t k a v m in b ir g ö zetley icisi o lsay d ı e lb e tte h a r e k e t ed erd i.
M u h a k k a k ik i o k u d a o n a g ird ird im . N e ise. sa b a h la d ığ ın z a m a n o
o k la n a r a r s ın ve o n la rı alırsın , k ö p e k le r o n la n ç iğ n e m e sin le r.
S o n ra içeri g ird i.

M ü s lü m a n la rın m a l ve d a v a r la r la o r a d a n a y rılm a la rı

O n la r a m ü h le t v erd ik , n ih a y e t s ü k û n e te e rd ik le ri ve u y u d u k la rı
z a m a n , s e h e r v a k ti idi ki o n la rın ü z e rin e d ö rt b ir y a n d a n s a ld ıra n
atlıla rım ız ı sa ld ık . S av aştık , d e v e le rin i s ü rd ü k , k a v m in b o ra z a n ı çık ­
tı ve bize çok b ü y ü k b ir c e m a a t geldi. Bizim o n la n k a rş ıla m a im k â ­
n ım ız y o k tu . D ev e lerin i g ö tü rd ü k , lb n -i B ersâ ve a r k a d a ş ın a v ard ık ,
o n la rı d a b e ra b e rim iz d e g ö tü rd ü k . Bizi ta k ip e ttile r ve bize
y a k la ş tıla r. B izim le o n la rın a r a s ın d a a n c a k K u dey d v ad isi k ald ı. A lla h
d a v âd iy e T e b â re k e ve T e â lâ 'n ın diled iğ i y e rd e n g ö rd ü ğ ü m ü z n e b ir
b u lu t n e de b ir y a ğ m u r o lm ak sızın sel g ö n d erd i. B ir şey g e tird i k i
h iç b ir k im se o n a k a rşı k o y am ad ı. O n u g eçem ed iler. Böylece bize b a ­
k a r o ld u k la rı h a ld e d u r d u la r . Biz ise o n la rın d e v e le rin i sü rü y o rd u k .
O n la rd a n h iç b ir a d a m bize d o ğ ru g elem iy o rd u . Biz ise o n la n s ü r a t­
lice sü rü y o rd u k . N ih a y e t o n la rd a n k u r tu ld u k , o n la r bizi a r a m a y a t a ­
k a t g e tire m e d ile r.

İşte b u g az v ed e m ü s lü m a n la n n ş ia n (p aro lası)

O n la n R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l'e g etird ik .

İbn-i İsh a k d e d i :
B a n a b ir a d a m Eşlem k a b ile s in d e n o lan b ir a d a m d a n n a k le n h a ­
b e r v erd i k i :
 BAZI G A ZV ELERİN TANITILM ASI 3S5

R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’in a s h a b ın ın ş i â n işte

o g ec ed e «em it em it* idi. (192) M ü s lü m a n la rd a n u rc u z e sö y le y en b ir
a d a m d e v e le ri s ü r e r k e n şöyle d e d i :

1 J •*' J '-l ■ \ »- •» '' ’’ *

-oL J — J j y i öl ^131 y \

« E b u l-K a sım dipleri y e şil tepeleri ya ld ız gib i s a n bol o tla k ta yayılan

d evelerin ka yb o lu p geri dönm em esine razı olmaz.»

İbn-i H işâ m d e d i : Ş öyle r iv a y e t o l u n u r :

* >—- * jl t

« .U tun rengi gibi.»

G a z v e le rin h a b e ri ta m a m oldu. S eriy y e ve b a ’sle r'in ta fsilin e y e ­

n id e n d ö n ü y o ru m .

Bazı Gazvelerin tanıtılması

ib n -i Ish a k d e d i :
Ali b. Ebi T alib R a d iy a lla h ü A n h 'ın F edek h a lk ın d a n Beni A b ­
d u lla h b. S âd ile gazvesi, E bü A vcâ e s-S ü le m i'n in g azv esi, Beni Sü-
le y m 'in b ö lg e sin d e oldu. O ve o n u n a r k a d a ş la r ı h e p b irlik te is a b e t
a ld ıla r.

Ü k k â şe b. M ıh sen 'in gazv esi, Ğ a m re ’d e oldu. Ebü S ele m e b. A b-

d il-E sed'in gazvesi, K a ta n a 'd a oldu. B u rası N ecid b ö lg esin d e B eni
E sed'in s u la rın d a n b ir su d u r. M esud b. U rv e o n d a k a ti o lu n d u .

B eni H â rise 'n in k a rd e şi M u h a m m e d b. M eslem e'n in g azv esi, He-

v â z in d e n o la n K u re tâ 'd a oldu. Beni M ü rre b ö lg e sin d e o la n B eşir b.
S a d 'in g azv esi, F ed ek 'd e oldu.

(192) «E m it em il» : Ö ld ü r öldür, dem ek tir.

356 SİRET-İ İBN-t H İŞAM

B eşir b. S a d ’in ikinci g azvesi H a y b e r b ö lg e sin d e oldu.

Z eyd b. H â ris e 'n in gazvesi, Benî S ü le y m 'in to p r a k la r ın d a n Ce-

m û h ’d a oldu.

Z eyd b. H â r is e ’n in ikinci g az v esi C ü z â m 'd a oldu. B u ra sı H u şey n

b ö lg e sin d e n d ir.

İbn -i H işâ m k e n d isin d e n n a k le n Ş afii de A m r b. H a b ib 'd e n , o,

İbn-i İ s h a k ’d a n n a k le n şöyle d e d i : H ism â b ö lg e sin d e n d ir.

ZEYD B. H Â R İSE 'N İN C Ü Z Â M ’A D O ĞRU G A ZV ESİ

O g a z v e n in se b eb i

İbn-i İs h a k şöy le d e d i :
İ th â m e tm e d iğ im b ir k im s e n in C ü z a m d a n b irta k ım a lim le rin d e n
n a k le n b a n a h a b e r v erd iğ i gibi, o g a z v e n in kıssası ş u d u r :
R ifa e b. Z eyd el-C ü zâm i R e su liılla h (S a lla lla h ü A ley h i ve Sel-
le m i’in y a n ın d a n , o n u n m e k tu b iy le , k a v m in i İslam a d a v e t e tm e k ü z e ­
r e o n la ra geldi ve o n la r d a o n a ic a b e t ettile r. Ç ok g e ç m e d e n D ihye
b. H alife el-K elbi, tic a r e t y a p m a k la b e ra b e r, R e su lû lla h (S a lla lla h ü
A ley h i ve S ellem ) ta ra fın d a n k e n d isin e g ö n d erild iğ i R û m M eliki K ay-
s e r'in y a n ın d a n geldi. N ih a y e t c ü z â m v â d ile rin d e n Ş e n â r d e n ile n b ir
v a d id e o ld u k la rı z a m a n H ü n e y d b. U s ve o n u n o ğ lu U s b. H ü n e y d
D ih y e b. H a life 'y e sa ld ırd ıla r. O n la r D uley k a b ile s in d e n idiler.

D uley C ü z â m ’d a n b ir k o ld u r. O n la r o n u n la b e r a b e r o la n h e r m alı
ele g e ç ird ile r. B u n u n h a b e ri, D u b e y b ’d e n b ir k a v m e v a rd ı. D ü b ey b Ri-
f â e b. Z ey d ’in k a v m id ir. B u n la r isla m iy e ti k a b u l e d e n le rd e n idiler.
İç le rin d e Beni D u b e y b ’d en N û m â n b. Ebi C iâl v ard ı. N ih a y e t D uleyi-
le rle k a r ş ıla ş tıla r ve s a v a ş tıla r b ir b irin i k a tle ttile r. O g ü n , K u rre b.
E ş k a r e d -D a fâ ri s o n r a D ullel «Ben L ü b n â ’n m oğluyum .» dedi. V e N u-
m a n b. E bi C iâ l’a b ir ok a ttı ve o n u n d iz in e isa b e t e ttird i. O n a v u rd u ğ u
z a m a n «Al b u n u b en d e n . B en L ü b n â ’n m oğluyum .» ded i. O n u n Lüb-
n â a d iy le ç a ğ rıla n b ir a n a s ı v a r idi. H a s s â n b. M elie el-D ü b ey b i b u n ­
d a n ö n ce D ih y e b. H a life 'y e a r k a d a ş lık ö tm işti. D ihye o n a F a tih a yı ö ğ ­
re tm işti.
İb n -i H işâ m d e d i : K u rre b. E ş k a r e l-D e fâ ri v e H e y y a n b. M elle
d e n ilir.
 M ÜSLÜM ANLARIN K Â FİR L ER E G A LİB İY ET LE R İ 357

M ü slü m a n la rın , k â firle re g a lib iy e tle ri

İb n -i İs h â k d e d i :
B a n a , C ü z â m 'ın a d a m la rın d a n k e n d isin i ith a m etm ed iğ ifh ^ b iri
şö y le h a b e r v e r d i :
D u b e y b lile r H ü n e y d ve o ğ lu n u n elin d e b u lu n a n m a lla n k u r ta r d ı­
l a r v e o n la n D ih y e'y e g e ri v e rd ile r. D ihye çıktı, R e su lû lla h (S a lla l-
la h ü A ley h i ve S e lle m l'e g eld i ve m eseleyi o n a h a b e r verdi. O n d a n
H ü n e y d ve o ğ lu n u n ö ld ü rü lm e le rin i istedi. R e su lû lla h (S a lla lla h ü
A ley h i ve S ellem ) de o n la ra Z eyd b. H â ris e ’yi g ö n d e rd i. Z ey d ’in C ü-
z â m ’a o la n g a z v e sin e se b e p o la n bu m esele idi. R e su lû lla h (S a lla lla ­
h ü A ley h i ve S ellem ) o n u n la b irlik te a s k e r g ö n d erd i.

C ü z â m k a b ile s in d e n C a ta f a n ve V âil ve S e la m a n d a n o la n la r v e
S â d b. H ü ze y m ve R ifâe b. Z eyd R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S e l­
le m )'in m e k tu b u n u o n la ra g ö tü r d ü ğ ü n d e y o la çık m ışlard ı. N ih a y e t
h a r r e 'y e R eclâ h a r r e s in e in d ik le ri z a m a n R ifâ e b. Z eyd K ü ra -ı R ab -
b e 'd e idi ve o n la rın n e y a p tık la rın ı b ilm iy o rd u . O n u n la b e r a b e r d e
B eni D u b e y b 'd e n b ir c e m a a t v ard ı. Beni D u b ey b 'in g eri k a la n la rı ise
M e d ân v â d isin d e idiler. B u ra sı R eda h a r r e s in in d o ğ u y a ta r a f a k m a k ­
ta o la n ta ra fın d a d ır.

Z eyd b. H â ris e ’n in o rd u s u ise E vlâc b ö lg e sin d e n g eld iler. H a r re

ta r a f ın d a n M a a k ıs’a s a ld ırd ıla r ve b u ld u k la rı m a l v ey a in s a n la rı to p ­
la d ıla r ve H ü n e y d ve o ğ lu n u ve Beni A h n e f'd e n de iki a d a m ı k a tle t­
tiler.

İbn-i H işâm d e d i : Beni E c n e f’d en iki kişiyi.

M elle’n in iki oğ lu H a ssa n ve Ü n ey f m eselesi

Beni H a b is 'd e n .de b ir a d a m ı k a tle ttile r. Beni D u b ey b b u n u işit­

tik leri z a m a n (o v a k it o rd u M e d â n ’m d ü z b ü y ü k s a h ra s ın d a idi) o n ­
la r d a n b ir to p lu lu k a tla r ın a b in d iler. O n la r içinde, H a ss â n b. M elle,
S ü v e y d b. Z ey d 'in a tın a b in m işti, o a tın ad ı A câce idi ve Ü n ey f b. M el­
le d e b a b a sı M elle'n in a tın a b in m işti. O a t a d a R ığal d e n ilird i. B ir
de E bû Z eyd b. A m r k e n d i a tm a bin m işti. O n u n a tm a Ş e m ir d e n ilir­
di. O n la r g ittile r ve o rd u y a y a k la ş tık la rı z a m a n E bû Zeyd ve H a s ­
sân , Ü n ey f b. M elle’ye şöyle d e d ile r :
358 SİR E T -İ İBN I H İŞAM

— U z a k la ş ve g it. Biz se n in d ilin d e n k o rk u y o ru z .

O d a u z a k la ştı. F a k a t o n la r o n d a n u z a k la ş m a d a n o n u n a tı ön
a y a ğ ıy la d e v ş irm e y e ve y e rin d e n f ırla m a y a b aşlad ı. B u n u n ü z e rin e
o şöy le d e d i :
— Ey a tım , se n in o a t la r a o la n iste ğ in d e n d a h a fa z la b e n d e o
a d a m la r a istek liy im .

B öylece a tın ın y u la rın ı s e rb e s t b ıra k tı ve o n la ra k a v u ş tu . O n la r

d a o n a şöyle d e d i l e r :
— H adi n e ise, y ap tığ ın ı y a p tın , b a ri d ilin i b iz d en m u h a fa z a et.
Bu g ü n bize u ğ u r s u z lu k etm e.

B öylece a r a la r ın d a n , b a ş k a sın ın değil a n c a k H a s s â n 'ın k o n u ş m a ­

sın ı k a r a rla ş tır d ıla r .

O n la r a r a s ın d a C â h iliy e 'd e n k a lm a b ir söz v a r idi, ki o n u b irb i­

r in d e n ö ğ re n m işle rd i. O n la rd a n b iri kılıcıyla v u rm a y ı k a s t ettiğ i z a ­
m a n , û ri v e y a s û r i d e rd i. O rd u y a k a rş ı m e y d a n a ç ık tık la rı z a m a n
m iis lü m a n la r o n la r a d o ğ ru s ü ra tlic e g elm eğ e b a ş la d ı H a s s a n o n l a r a :
— Biz m ü s lü m a n b ir k av m iz, dedi. M ü s lü m a n la rd a n o n la rla , k a r ­
ş ıla şa n ilk kişi, k a r a b ir a t ü z e rin d e idi. O n la rı sü rm e ğ e b aşlad ı. B u­
n u n ü z e rin e Ü n e y f «Ûri* dedi. B u n a k a rş ı H a ssa n «acele etm e» , dedi.
Z ey d b. H a ris e 'n in y a n ın d a d u r d u k la r ı z a m a n H a ssa n .- -Biz m ü s lü ­
m a n b ir kavm iz.» dedi. Zeyd d e ona, öyle ise Ü m m ü 'l K ita b ı ( F a tih a ­
yı) o k u y u n , dedi. H a ssa n d a o n u o k u d u . Bu se fe r Z eyd b. H a r i s e :
« A sk erle re ila n e d in ki; Bu k a v m in h im a y e e ttik le ri b ö lg e leri A llah
h a r â m k ılm ıştır. A n cak ah d i b o z a n la r m ü stesn a.»

O n la n n , R e su lû lla h 'a g elm eleri ve Ebü C iâl'ın şiiri

İbn-i İsh a k d e d i :
B ir de b a k tıla r ki, H a ssa n b M e lle 'n in k ız k a rd e şi, (o k ad ın Ebû
V eb r b. A diyy b. Ü m eyye b. D u b ey b 'in k a rısıd ır), e s irle rin iç in d e ­
d ir. Z eyd H a s s â n 'a «Onu al» dedi O k ad ın o n u n a r k a s ın d a n tu ttu .
Ü m m ü ’l-Fizr el-D uleiyye de şöyle d edi :
— Kızınızı g ö tü r ü y o rs u n u z d a a n n e le rin iz i b ıra k ıy o rsu n u z .
Beni H a sib ’d en birisi şöyle d e d i :
Beni D u b ey b 'in d ille riy le y a p tık la rı s ih ir bu g ü n e k a d a r d ev a m
ediyor.
A sk e rle rd e n biri bu sözü işitin c e Zeyd b. H â rise 'y e h a b e r verdi.
 EBÛ CİÂL'İN Ş İİR İ 359

O d a e m r e tti ki, H a ss â n 'ın k ız k a rd e şin i -o n d a n ayırın.» O n d a n a y ­

rıld ığ ın d a Z eyd o n a şöyle d e d i :
— A m c a n k ız lariy le b irlik te o tu r, tâ k i A llah h ü k m ü n ü b ild irsin .
S o n ra m ü s lü m a n la r g e ri d ö n d ü le r; O rd u y u g eld ik le ri v a d ile rin e
İn m e k te n n e h y etti. O n la r d a a ile le rin in iç in d e a k ş a m la d ıla r. S ü v ey d
b. Z ey d 'in b e ş on d e v e sin in sü tle rin i a k ş a m içm ek ü z e re b ek led iler.

A k şa m s ü tle rin i iç tik le ri z a m a n R ifâe b. Z ey d ’e g itm ek ü z e re a t ­

la rın a b in d iler, işte o g eced e R ifâe b. Z eyd'e g itm e k ü zere a ta b in e n
k im s e le rd e n ş u n la r v a r d ı :

E bû Z eyd b. A m r, E bû Ş em m â s b. A m r, S ü v ey d b. Zeyd, Bace b.

Zeyd, B erze b. Zeyd, S a le b e b. Zeyd, M u h a rrib e b. Adiyy, Ü n ey f b.
M elle ve H assan b. Melle. N ih ây e t K iira-i R a b b e'd e h a r r e n in s ır tın ­
d a H a rre t-i L ey la'd an o lan o ra d a k i b ir su k u y u s u n u n y a n ın d a R ifâe
b. Z ey d 'in y a n ın a sa b a h le y in v a rd ıla r.

H a ss â n b. M elle o n a şöyle d e d i :
— S en o tu r u p keçileri sa ğ ıy o rsu n , C ü z â m 'ın k a d ın la n ise e s ir
e d ilm işle rd ir, se n in g e tird iğ in m e k tû b o n la rı a ld a ttı.

B u n u n ü z e rin e R ifâe b. Zeyd k en d isin e aid b ir e rk e k d ev ey i is te ­

di. O n u n ü z e rin e yo lcu lu k e ş y a sı b ağ lan d ı. O şöyle d iy o rd u ;

( j ^ ^ **
y c j i 'J m

«Srtı sağ m ısın yoksa sağ b îrin i m i ça ğ ırıy o rsu n ’ »

S o n ra o n la rla b irlik te m a k tu l H asibli k işin in k ard e şi Ü m ey y e

b. D a fa re 'y i de a la r a k h a r r e n in sırtın d a n sa b a h e rk e n d e n yola ç ık ­
tılar. M e d in e 'n in içine k a d a r üç g ü n y ü rü d ü le r. M ed in e'y e g ird ik le ri
z a m a n M escid e v a rd ıla r. Bir a d a m o n la ra b ak ıp şöyle dedi :

— D evelerinizi ç ö k tü rm e y in iz , yoksa o n la rın elleri kesilir.

B u n u n ü z e rin e d ev eleri a y a k ta b ır a k a ra k in d iler. R e su lû llah (Sal-

la lla h ü A leyhi ve S ellem ) 'in y a n ın a g ird ik le ri ve o n la rı g ö rd ü ğ ü z a m a n
o n la ra eliyle -m illetin a r k a s ın d a n geliniz.» d iy e iş a re t etti. R ifâe b.
Zeyd k o n u şm a y a b a şla y ın c a b ir a d a m k a lk tı iki s e f e r : «Yâ R esûlal-
la h işte bu k av m sih irb a z d ırla r» dedi. R ifâe b. Zeyd de şöyle d e d i :
360 S İR E T -t İBN-1 H tŞA M

— Bu g ü n b ize a n c a k h a y ır v e re n k im s e le re A lla h r a h m e t etsin .

S o n ra R ifâe b. Z eyd m e k tu b u n u R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve
S e ile m l’e v erd i, o m e k tu p ki R e su lû lla h o n a y az m ıştı. R ifâe şöyle
d e d i:
— Y â R e sû la lla h m e k tû b g ö tü re n , g a d ir g e tire n i g ör. R e su lû lla h
(S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) d e :
— Ey d e lik a n lı, o k u ve ila n et.
/
M e k tu b u n u o k u d u ğ u z a m a n m eseley i so rd u . O n la r d a o n a h a b e r
v e rd ile r. R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) :
— M a k tu lle re n e y a p a y ım ? d iy e üç s e fe r te k r a r etti.
R ifâ e ise şöy le d e d i :
— Y â R e s û la lla h sen e n iyisini b ilen sin . Biz s a n a k a r ş ı h e la li
h a r a m k ıla m a y ız, h a r a m ı d a h e la l k ılam ay ız.

E bû Z eyd b. A m r d a şöyle d e d i :
— Y â R e sû la lla h sa ğ o la n la rı b ıra k , k a ti e d ile n le ri a y a ğ ım ın a l ­
tın a alıy o ru m .
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) d e :
— E bu Z eyd, d o ğ ru söyledi, Ali o n la rla b irlik te b in e ğ e b in , dedi.
Ali R a d iy a lla h u A n h de :
— Zeyd b a n a a s la ita a t e tm e z y a R e sû la lla h , dedi.
Peygam ber is e :
— Bu kılıcım ı al, d edi ve kılıcını o n a v erd i. A li :
— Y â R e sû la lla h b en im için b in e c e ğ im b ir b in e k h a y v a n ı yok
ki, dedi.
B u n u n ü z e r in e o n u S a le b e b. A m r'ın b ir b in e k d e v e sin in ü z e r i­
n e b in d ird ile r. O d e v e y e M ikhftl d e n ilir. Böylece çık ıp g ittile r. B ir d e
b a k tıla r ki, Z eyd b. H â rise 'n in elçisi, E bû V e b r’in d e v e le rin d e n b ir
d işi d e v e n in ü z e rin d e d ir. O d ev e y e Ş e m ir d e n ilir ve o n u o n d a n in d ir ­
d ile r. O :
— Ey Ali b e n im için n e d iy o rsu n ? , dedi.
A li:
— Bu o n la rın m a lıd ır, dedi.
O n la r m a lla rın ı ta n ıd ıla r ve a ld ıla r. S o n ra g ittile r ve F a h le ta n 'm
b ü y ü k d ü z s a h r a s ın d a o rd u ile k a r ş ıla ş tıla r, o n la rın e lle rin d e k i
şe y leri a ld ıla r. H a ttâ b ir k a d ın ın k ü ç ü k ç u v a lın ı d a h i y o lc u lu k e ş y a ­
la rın ın a ltın d a n ç ık a rtıy o rla rd ı. B u n u n ü z e rin e E bû C iâl işle rin i b itir ­
d ik le ri z a m a n şöyle d e d i :
 EBÛ C İA L'İN Ş İİR İ 361

l^Jaı J â m Jj
> ,
1,-1* l» t f 'j L . y j
% ^*
’j;v ı s V > j ' . ¿ ^ 'i h
M

<>
V; ’S~. <*

s
*

./ : v
•'■
V ^ t r j o-v^-t _y^

¿f- \-JfZ_ »L 13 j j
v'J» ¿7.
ı* > i 4İV 3Üİ j*' j f j u _ D i r 'v *>* *jsç
jy —
jy t-r" “
j \■*f. p , *•j ,■ _ > „ , _,
C jU ^yll ı — >■ 1--Vt....t j ^ *i*i£

«Bir kınayıct kadtn idi ki, rtjk ilr le.vm etmedi.

Şayet biz olmasaydık onun sebebiyle cehennem gibi ateş yanardı.
Esirlerin içinde iki kızını müdâfaa ediyor ki o kadtn için kolay bir
azad umulmuyordu.
Şâyet Us’a veya E vs’e ısmarlansaydı elbette, onunla işler azaddan geri
dönerdi.
Şâyet o kadın kervanlarımıza Mısır'da şâhid olsaydı oraya ikinci kere
gitmekten saktndtrtrdt.
Gazablanarak Yesrib’in suyuna geldik, dörd gün develer suya gelmesi
için.
Suyu aramakta yürümek sevr etmek zarar verici idi.
Kurt gibi katı her bir tecrübe edilmiş bineklerle, sabırlı süratli giden
develerin semerlerinin üzerinde.
Develer göğüs göğüse geldikleri zaman, Yesrib'de her asker
Ebû Süleymâ'ya feda olsun.
Bir sabah ki onda teeriibe edilmiş deveyi kavinin karşısında başı
dönmüş olarak sakin bir vaziyette görürsün.»

tb n -i H işâ m d e d i : « 'jy 'Ü #

sö zü v e « j$—- Î LA J f . ’j S j »

sö zü İbn-i ls h â k 'ın g a y r ın d a n m e n k u ld ü r.
362 S İR E T - İ İ B N -t H İŞ A M

Gazveler tam am landı ve seriyyelerin ve ba'se’lerin tafsilâtlı bah­

sine geri dönüyoruz.
lbn-i İshâk d e d i:
Zeyd b. Hârise’nin gazvesi Nahl taraflarından Taraf’da Irak yo­
lunda oldu.

ZEYD B. HÂRİSE'NİN BENf FEZÂRE İLE GAZVESİ VE

ÜMM-Ü KIRFE’NİN KATLİ

O gazvede yaralanan ve kati edilenlerden bazıları

Zeyd b. Hftrise’nin gazvesi Vadî'l-Kurâ'da oldu. Orada Beni Fe-
zâre ile karşılaştı. Orada arkadaşlarından bir cem aat yaralanıp kati
edildiler. Zeyd maktullerin arasından yaralı olarak çıkartıldı. O gaz­
vede Beni Sa'd b. H üzeyl’den biri olan Verd b. Amr b. Medâş kati
edildi. Beni Bedr'den birisi onu vurdu.
lbn-i Hişâm d e d i: Sa'd b. Hüzeym denilir.

Zeyd'in onlara yakında savaşm a tehdidinde bulunması

Zeyd b. Harise Beni Fezâre ile savaşıncaya kadar cenabetten yı­
kanm ayacağına yem in etti. Yarası iyileştiği zaman Resûlullah (Sal-
lallahü Aleyhi ve Sellem ), onu Beni Fezâre’ye bir ordu ile birlikte
gönderdi. O da V âdi’l-Kurâ'da onlarla savaştı ve onları yaraladı.
Kays b. M üsehher el-Ya'muri, Mes'ade b. Hakeme b. Mâlik b. Hu-
zeyfe b. Bedr'i katletti. Ümm-ü Kırfe esir edildi. Bu, Fâtıma bint-i
Rebie b. Bedr'dir. Çok yaşlı ihtiyar bir kadındı. Mâlik b. Huzeyfe b.
Bedr'de idi. Bir de o kadının bir kızı ve Abdullah b. Mes'ade esir edil­
di. Zeyd b. Harise, Kays b. M üsehher’e, Ümm-ü Kırfe'yi katletmesini
emr etti. O da onu feci bir şekilde katletti. Sonra Ümm-ü Kırfe’nin
kızını ve lbn-i Mesâde'yi Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem )'e
getirdiler.

Ümm-ü Kırfe’nin meselesi

Ümm-ü Kırfe'nin kızı. Selem e b. Amr b. El-Ekve'e verildi. O kı­
zı ele geçiren o olmuştu. O kız kavminden şerefli bir âilede idi. Arap-
lar şöyle d erlerdi:
 A B D U L L A H B . R E V Â H E 'N İN Y Ü S E Y R 'İ N K A T L t İÇ İN . 363

— Ümm-ü Kırfe'den daha aziz olsaydın, azizliğini artırmazdın.

Selem e, Resûiullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem l'den o kızı iste­
di, Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) onu ona hibe etti, O
da onu dayısı Hazn b. Ebi Vehb e hediye etti. Onun ondan Abdur-
rahman b. Hazn ismindeki oğlu oldu.
t

İbn-i Müsehher'in, Mes'ade'nin katledilm esi

hakkındaki şiiri
Kays b. M üsehher M es’ede'nin katli hakkında şöyle dedi:

'J\Û îU ü j >Yf j 'J j <• 1 o ' (j*-* î ) f.

jjLİ jV JT l y . j k Je o jj Ll Oj' f

j f i ' c,y ; a t v & y J f)

«Verditesay eltim, tıpkt anasının oğlunun sâyi gibi, ve ben Verd kar-
}ılığında hayatta cihetteki intikamaliliyim.
Ben onu Al-i Bedr'den akıncılardan bir bahadırın üzerinde gördüğüm
zaman onun üzerine at tayımla hamle yaptım.
OnaKazab't kılıcını bindirdimsanki ohiçbir jeyin örtemediği bir yerde
bir ateş }üleşidir, bakan için şulclenir.»

ABDULLAH B. REVÂHE’NİN YÜSEVR B. RİZÂM'IN

KATLİ İÇİN GAZVESİ

Abdullah b. Revâhe'nin Hayber'de iki kere gazvesi oldu. Biri Onda

Yüseyr b. Rizâm'a isabet ettiğidir.
İbn-i Hişâm dedi : tbn-i Râzim, denilir.

Yüseyr’in katledilişi
Yüseyr b. Rizâm’ın kıssası şudur : O Hayber'de Gatafan'ı, Resûlul­
lah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem ) ile savaşm aya topluyordu. Resûlul­
lah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) de ona, Abdullah b. Revâhe'yi asha­
bından bir topluluk ile birlikte gönderdi. Onlardan biri Beni Seleme'-
nin halifi Abdullah b. Üneys'dir. Sahabeler, Y üseyr’in yanına geldikle­
364 S t R E T - 1 İB N -1 H İŞ A M

rinde onunla konuştular ve kendilerinin ona yakın olduğunu söyledi­

ler. Ona «Sen eğer Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem l'in yanı­
na gelirsen seni vâli yapar ve sana ikram eder,» dediler. Onunla dâi­
m i ilişki kurdular nihâyet onlarla birlikte yahûdilerden bir topluluk
içerisinde çıktılar. Abdullah b. Ü neys onu binek devesine bindirdi.
N ihâyet altı m illik bir m esafe üzerinde, Hayber’den Karkara m ev­
kiinde oldukları zam an Yüseyr b. Rizâm, Resûlullah (Sallallahü Aley­
hi ve Sellem l'e gidişine pişman oldu. Abdullah b. Üneys de onun bu
durumunu anladı. Kılıca uzanıyordu. Onunla üzerine atıldı. Sonra
kılıç ile ona vurdu ve onun ayağını kesti. Yüseyr de elindeki neb’
ağacından yapılmış bastonla ona vurdu ve onun başım yardı.
Resûlulk ı (Sallallahü Aleyhi ve S ellem l’in ashâbından her bir
adam yahûdilerden arkadaşı üzerine eğildi ve onu katletti. Ancak bir
adam m üstesna olup ayakları üzerine kaçarak kurtuldu. Abdullâh
b. Üneys, Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve S ellem l’e geldiği zaman
onun başındaki kırığa hafifçe bir tükürdü, o yara, ne cerâhatlandı
ne de ona eziyet verdi.

İbn-i Atik'in H ayber’deki gazvesi

Cümle gazevattan olarak Abdullah b. Atik’in, Hayber'deki gaz­
vesi oldu. Orada Ebû Râfi b. Ebi’l-Hukayk’ı katletti.

ABDULLAH B. ÜNEYS’İN, HÂLİD B. SÜFYAN B. NÜBEYH

EL-HUZELl’Yİ KATLETME İÇİN YAPTIĞI GAZVE

İbn-i Nübeyh'in katledilişi

Abdullah b. Ü neys’in Hâlid b. Süfyân b. Nübeyh ile g a z v e si:
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem ) A bdullah’ı ona gönder­
di. O N ahle’de veya Urene'de idi. Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve
Sellem ) ile savaşm ak için insanları topluyordu. Abdullah gitti ve onu
katletti.
İbn-i İshâk d e d i:
Bana M uhammed b. Cafer b. Zübeyr haber verdi ki Abdullah b.
Üneys şöyle d e d i:
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem ) beni çağırdı ve şöyle
d e d i:
 İB N -İ N Ü B E Y H 'İN K A T L İ 365

— Şüphesiz bana şu haber ulaşmıştır ki İbn-i Süfyân b. Nübeyh

el-Hüzeli, benim le savaşm ak için insanları bana karşı toplam akta­
dır. O, Nahle'de veya U rene’dedir. Git ve onu katlet.
Dedim k i :
— Yâ Resûlallah bana onun sıfatlarını belirt ki onu tanıyayım.
Dedi k i :
— Sen onu gördüğün zam an o, sana şeytânı hatırlatacaktır. S e­
ninle onun arasındaki alâm et, sen onu gördüğün zaman onda bir tit­
reme göreceksin.
Ben de kılıcımı kuşanarak çıktım ve ona geldim baktım. O ken­
dileri için bir konuk araştırdığı hevcdecli birtakım hanımları içinde­
dir. İkindi namazı vakti olmuştu. Onu gördüğüm zam an Resûlullah
(Sallallahü Aleyhi ve S e lle m l’in bana anlattığı titremeyi gördüm. Ona
doğru gittim. Onunla ilgilenm em , beni nam azdan alıkor diye kork­
tum ve nam azım a başladım. Yürüyordum, baş işaretiyle namazımı
kıldım. Onun yanına vardığım zaman şöyle d e d i:
— Bu ada!m da kim?
Dedim k i :
— Arablardan biriyim. Seni ve senin Muhammed için insanla­
rı topladığını işittim ve bundan dolayı sana geldim.
Dedi k i :
— Evet öyleyim.
O nunla birlikte biraz yürüdüm ve bana imkân hâsıl olduğu za­
man kılıçla onun üzerine ham le ettim ve onu katlettim.
Onun hevdeclerindeki hanımlarım onun üzerine kapanmış ola­
rak bıraktım ve döndüm. Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem l'in
yanm a geldiğim ve o beni gördüğü zaman şöyle d e d i:
— M atlubuna erdin.
Dedim k i :
— Yâ Resûlallah onu katlettim.
Buyurdu k i :
— Doğru yaptm.

Resûlullah’ın, İbn-i Üneys'e bir baston hediye etm esi

Sonra kalktı ve beni evine götürdü, bana bir baston hediye etti
şöyle d e d i:
Y â Abdullah b. Üneys, bu bastonu yanında tut.
366 S İR E T - İ İB N -t H İŞ A M

Dedi ki :
Ben de onunla milletin karşısına çıktım. Bana «Nedir bu baston?»
O
dediler. Ben «Onu bana Besûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem ) he­
diye etti ve onu yanım da tutmamı bana emr etti» dedim. Onlar:
«Resülullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem )'in yanına geri dönüp bu­
nu niçin verdiğini ona sor?» dediler.
Ben de Resülullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem )'e döndüm ve
«Yâ Resülallah, bu bastonu bana niçin verdin» dedim. O «Aramızda
kıyâm et gününde bir alâm et olsun diye... O günde bastonlara daya­
nanların işi kolaydır» dedi.
Bunun üzerine Abdullah b. Üneys kılıcını onunla birleştirdi ve
ölünceye kadar o baston onun yanında kaldı. Sonra kefeninin içine
konulsun diye vâsiyet etti, ö lü n ce ikisi birlikte defn edildiler.

İbn-i Üneys'in. tbn-i N übeyh’in katledilm esi

hakkındaki şiiri

İbn-i Hişâm dedi : Abdullah b. Ü neys bu hususta şöyle d e d i:

*lbn-i Sevr'i, eskimiş parçalanmış yakasını kesen ağlayıcı kadınlar

etrafında oldukları halde, devenin küçük yavrusu gibi bıraktım.
Uevdceli kadınları benim ardımda ve onun ardında oldukları halde
onu demir suyundan beyaz llin d kılıçlariyle aldım.
 BEN f A N BER G A ZV ESİ 367

Zırhlıların haşlan çak ısırıcıdır, sanki a yanmış alevlenmiş ğutla ağa­

rının şulesidir.
Kılıç onun haşini ısırırken ona derlim :
Ben, Üneys'in oğluyum, siivari olarak, kınayan olmayarak.
Ben, zaman/n eşini indirmediği hir kişinin oğluyum, evinin avlusu
geniştir. Cimri değildir.
Ona dedim ki şerif hir kişinin. Peygamber Muhammcd'in dini üzere
hanif bir kişinin darbesini al.
Peygamber bir kâfiri kasd etliği zaman, ona lisan ve. el ile süratle
koşarım.»

Gazilerin bahsi tamam oldu ve seriyelerin haberine yeniden dön­

dük.

D iğ e r b irta k ım g a z v e le r

lbn-i İshak şöyle d e d i:

Ve gazveler cüm lesinden Zeyd b. Harise’, Cafer b. Ebi Talib ve
Abdullah b. Revahe’nin Şam topraklarından Mûte'deki gazveleri var.
O gazvede onlann hepsi kati edildiler. Ve Kâb b. Umeyr el-Gı-
fâri'nin Zat-i Etlâh'daki gazvesi var. Burası Şam topraklarındadır.
O gazvede o, ve onun arkadaşları hep birlikte kati edildiler. Bir de
Uyeyne b. Hısn b. Huzeyfe b. Bedr'in, Beni Temim'den olan Beni An-
ber ile olan gazvesi var.

UYEYNE B. HISN’IN, BENİ TEMİM DEN OLAN

BENİ ANBER İLE GAZVESİ

Resûl'Un, Âişe'ye onlardan bir esiri âzâd etmesi için

bahşetmesi
Onlar haberinin cümlesinden, Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve
Sellem) Uyeyne'yi onlara gönderdi. O onların üzerine saldırdı ve on­
lardan bir takım insanları katletti ve onlardan bir takımını da esir
etti.
Bana Âsim b. Ömer b. Katâde haber verdi ki; Âişe, Resulûllah
(Sallallahü Aleyhi ve S ellem l'e şöyle dedi:
368 S İR E T - İ İB N -t H tŞ A M

— Yâ Resulallah, şüphesiz üzerimde Ismâil'in çocuklanndan bir

köle âzâd etm e adağım vardır.
Dedi ki işte Beni Anber’in esirleri şimdi geliyor onlardan birini sa­
na veririm, onu âzâd edersin.

Esirlerden ve kati edilenlerden bâzılan ve

Selm â'nm bu husustaki şiiri

lbn-i İshak dedi :

O nlann esirlen, Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem l’e gö­
türüldüğü zam an onlann içinde Beni Temîm'den bir elçiler heyeti de
bineklerine bindiler ve Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve S ellem l’e
geldiler. Bazılan şunlardır:
Rebie b. Rufey', Sebre b. Amr, Kâkâ b. Mâbed, Verdân b. Muh-
riz, Kays b. Asım, Mâlik b. Amr, Akrâ b. Habis, Firâs b. Habis. Ken­
dileri için Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem ) ile konuştular.
O da bazılarını âzâd etti ve bazılarını fidye ile bıraktı.
Beni Anber’den o günde kati edilen kim eslerden :
V ehb’in oğu llan Abdullah ve onun iki kardeşi ve Şeddâd b. Firâs
ve Hanzala b. Dârüm vardı. O günde onlann kadınlarından esir edilen­
lerden :
Esmâ binti Mâlik, Kâs b. Eriyy, Necve binti Nehd, Cümey’e binti
Kays ve Amre binti Matar vardı. İşte o günde Selm â binti Attab şöy­
le d e d i:

«And olsun k i Adi y y b. C.'ndeb, ¡erden sarp yokuşu ¡iddetli olan iki
dağ arasındaki alçak bir mevkie mülâki oldu.
Düşmanlar her yandan onu kuşattılar ve ondan izzeti, mutluluk ve
bahtı kayb oldu.*

Bu hususta Ferezdak'ın şiiri

lbn-i Hişâm şöyle d e d i: Bu hususta Ferezdak şöyle d e d i:
 M İR D A S ’IN K A T L E D İL M E S İ 369

»jU- JmİI J l j ' j - /U e c rî '*’ '-?) e'* J^**j -*»*>

^ " 9* . / ¥ I• -'•l Jt**
^Kluı j ı>uı au: j U j jj\ ^ v ı ¿¡li4
^.*(¡11 |»ly~» jl *54— t p~r^ ûi*!.^ Jff"

*ibn-i Hâbis, sağlamyükseliri hasletiyle Resulûllah'tn yarımda kaldı.

Onun iplerinde boyunları bağlı olan esirleri onun için serbest kıldı.
Savaftan geri kalanların anaları için, fidyeler ve ganimet paylan
yeter.»
Bu beytler onun bir kasidesindedir. Adiyy b. Cündeb Beni An-
ber’dendir. Anber ise Am r b. Temim’in oğludur.

ĞALİB B. ABDULLAH’IN BENİ MÜRRE YURDUNDA GAZVESİ

Mird&s’ın katledilmesi

İbn-i İshak dedi:

Leys’in Kelb kabilesinden olan Galib b. Abdullah’ın gazvesi, Beni
Mürre’de oldu. O gazvede Cüheyne’den olan Huraka’dan onlann ha-
lifi olan Mirdâs b. N ehik’e isabet ettiler. Üsam e b. Zeyd ve Ensar’dan
bir adam onu katletti.
İbn-i Hişâm d e d i:
Ebû U beyde’nin bana bildirdiğine göre, o Hüraka’dır.
İbn-i İshâk d e d i:
Üsâm e b. Zeyd'den naklen, onun haberinin cüm lesinden olarak
o şöyle d e d i:
— Ben ve Ensâr’dan bir adam ona kavuştuk. Onun üzerine sila­
hımızı çektiğim iz zaman «Şehadet ederim ki A llah’dan başka ibadet
edilm eğe layık hiçbir mabud yoktur» dedi. Biz ise geri çekilmedik
ve onu katlettik. Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve S ellem l’e geldiği­
miz zam an ona durumu haber verdik. O şöyle sö y led i:
— Ey Üsâm e «Şehadet ederim ki, Allah’dan başka ibâdete layık
hiçbir mabud yoktur» sözüyle birlikte sana katletm eyi kim câiz kıldı?
Dedim k i :

Ibn-1 H işam — C . : 4 - F . : 24
370 S İR E T -İ İB N -I H İŞ A M

— Yâ Resulallah o ancak o sözü, kati edilmekten kurtulup sı­

ğınm ak için söyledi. Dedi k i :
— Ey Üsam e o söz ile birlikte kim sana katletm eyi caiz kıldı?
Dedi k i :
Resulullah'ı hak ile gönderene yem in ederim ki, bana karşı o, o
sözü tekrar tekrar söyledi. Hatta istedim ki keşki daha evvel müs-
lüm an olmasaydım da onu kati etm iş olmasaydım. Dedim k i :
— Yâ Resulallah bana m üsaade et. Ben A llah’a söz veriyorum
k i : Şehadet kelim esini getiren hiç bir kimseyi asla katletm eyeceğim .
Dedi k i :
— Ey Üsâm e benden sonra da mı kati etmeyeceksin?
B en:
— Evet senden sonra da yâ Resulallah, dedim.

AMR B. EL-AS’IN ZÂT-İ SELÂSİL’DEKİ GAZVESİ

Am r’ın gönderilmesi ve O’nun yardım istem esi

Amr b. El-Âs’m gazvesi, Beni Azre yurdundan olan Zat-i Selâ-
sil’de oldu. Onun kıssası şu d u r:
Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) onu Şam toprakların­
da savaşm ak için çöl Arapları toplam aya göndermişti. Çünkü As b.
Vail’in anası Beli kabilesinden bir kadın idi. Resulûllah (Sallallahü
Aleyhi ve Sellem ) onu gönderdi ki, onları savaş için hazırlasın. Ni­
hayet o Cüzâm yurdundaki bir suyun başında olduğu zaman (ki o
suya Selsel denilir ve işte o gazve de Zatus-Selasil ile isimlendirilmiş­
tir.) Amr orada kendinden korktu ve Resûlullah (Sallallahü Aleyhi
ve Sellem )'e ondan yardım istemek üzere haber gönderdi.
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) de Ebû Ubeyde b. El-
Cerrâh'ı ilk muhacirlerle birlikte gönderdi.
O nlann içinde Ebû Bekr ve Ömer de vardı. Ebû U beyde’yi gön­
derirken ona şöyle d e d i:
— İkiniz ihtilâf etmeyin, birbirinize düşmeyin.
Bunun üzerine Ebû Ubeyde çıktı ve onun yanm a geldi. Amr ona
şöyle d e d i:
—• Sen ancak bana yardım için geldin.
Ebû Ubeyde ise şöyle d e d i:
— Hayır ben takımımın başıyım, sen de takımının başısın.
 E B Û B E K R 'İ N , E B Û R Â F İ ’E V A S İY Y E T İ 371

Ebû Ubeyde yum uşak uysal ve kendisi için dünya işleri kolay ge­
len bir adam idi. Amr da ona «Bilâkis sen benim için yardım olarak
geldin* dedi. Ebû Ubeyde ise ona «Ey Amr, Resulullah (Sallallahü
Aleyhi ve Sellem) bana ikiniz ihtilâf etmeyiniz, dedi ve eğer sen ba­
na isyan edersen sana itaat ederim.» dedi. O d a :
«Ben senin üzerine emir ve kumandanım ve sen benim için yar­
dımcısın» dedi. Ebû Ubeyde «öyle ise senin olsun,» dedi.
Neticede namazı Amr kıldırdı.

Ebû Bekr'in, Râfi b. Ebı Bâfi'e vasiyyetl

Bu gazveler hakkındaki haberlerden biri de şudur:
Râfi b. Ebî Râfi el-Tâî (ki o Râfi b. Um eyre’dir), (bana bildiril­
diğine göre) kendini anlatarak şöyle diyordu :
— Ben hırıstiyan idim. İsmim Cercis idi. Ben bu kumda insanla­
rın en iyi kılavuzu ve onların en iyi yol göstereni idim. Câhiliye’de
kumluk bölgelerde suyu deve kuşlarının yum urtaları içinde gömer
sonra insanların develeri üzerine yağm a için saldırırdım. O nlan ku­
ma soktuğum zaman onların üzerine gâlib gelirdim. Böylece hiçbir
kimse beni orada bulm aya kadir olamazdı. Sonra deve kuşlarının
yumurtalarında gizlediğim işte o suyun yanma gider ve onu çıkartır
ve ondan içerdim. Müslüman olduğum zaman, kendisine Resûlullah
(Sallallahü Aleyhi ve Sellem) in Amr b. el-Âs’ı Zât-ı Selâsisil'e gön­
derdiği işte o gazveye çıktım. «Vallahi ben kendime bir arkadaş se ­
çeceğim.» dedim ve Ebû Bekr’i arkadaş seçtim kendime.
Ben onunla birlikte onun takımında oldum. Onun üzerinde Fe-
dek abeası vardı. İndiğimiz zam an onu yere sererdi. Bindiğimiz za­
man onu giyinirdi. Sonra onu kendine âid bir valizine soktu. Bunun
için. Necid halkı dinden döndükleri zaman ona :
«Biz Abâeli'ye bey'at eder miyiz» diyorlardı. Geri dönüşümüzde
Medine'ye yaklaştığımız zaman dedim k i :
— Ey Ebû Bekr sana ancak, Allah beni seninle m enfaatlandırsın
diye arkadaş oldum, o hâlde bana nasihat et ve bana bir şeyler öğ­
ret.
Ebû B e k r :
— Şayet «Istemeseydin de ben bunu yapardım,» dedi. Ve şöyle
devam e t t i:
373 S İR E T - İ İB N -1 H İŞ A M

— A llah’ı birle, ona hiçbir şeyi ortak kılma. Nam azı kıl, zekâtı
ver, Ramazan'da oruç tut, bu Beyti hac et, cenâbetten gusl abdesti
al, m üslüm anlardan iki adamın üzerine asla emirlik etme.
Dedim k i :
— Ey Ebû Bekr, umarım ki, A llah’a hiçbir kim seyi aslâ ortak kıl­
mam. N am aza gelince elbette inşâallah aslâ onu terketmem. Zekâ­
ta gelince eğer benim malım olursa inşâallah onu edâ ederim. Ra-
m azan’a gelince elbette onu inşâallah asla terk etmem. Hac­
ca gelince, takat getirirsem inşâallah hac ederim. Cenâbete gelince
ondan inşâallah guslederim. Emirliğe g e lin c e :
— Yâ Ebâ Bekir, görüyorum, millet, Resûlullah (Sallallahü Aley­
hi ve Sellem) ve insanların yanında ancak onunla yükseliyorlar. N e­
den beni bundan sakındırıyorsun. Ebû Bekir (Radiyallâhü anh) de­
di k i :
— Sen benden ictihâd etmemi istiyorsun ki senin için ictihâd ede­
yim. Yakında sana haber vereceğ im :
Allah Azze ve Celle, Muhammed (Sallallahü Aleyhi ve Sellem )'i
işte bu din ile gönderdi. O din için insanlar ona isteyerek ve istem eye­
rek girinceye kadar mücâhede etti. Ona girdikleri zaman Allah'ın
mültecileri ve onun komşuları oldular. Ve onun ahd ve zimmetine
girdiler. Sakın komşuları hakkında Allah ile olan ahdini bozma. Yok­
sa Allah ahdinin bozulmasında senin peşini bırakmaz. Eğer sizden
birinizin kom şusu hakkındaki ahdi bozulursa onun adeleteri kom şu­
su için gazablandığından dolayı gerilir, şişer, yükselir ve kabarır hâ­
le gelir. İster onun bir koyununa isabet etmiş olsun, ister, onun bir
deevsine. Allah ise komşusunun hakkı için gazabı daha şiddetlidir.
Bunun üzerine ondan ayrıldım.
Sonra Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) vefât ettiği ve
Ebû Bekr insanların üzerine emir kılındığı zaman ona geldim ve şöy­
le d ed im :
— Ey Ebû Bekr, müslümanlardan iki adamın üzerine emir ol­
m am dan beni nehy eden sen değil miydin?
Dedi k i :
— Evet nehy etmiştim ve şimdi de seni ondan nehy ediyorum.
Ona dedim k i :
— İnsanların işini üstlenm eğe seni sevk eden nedir?
 E B Û B E K R 't N , E B Û R Â F İ ’E V A S İY Y E T Î 373

Dedi k i :
— Bundan bir kurtuluş yolu bulamıyorum. Muhammed (Sallal-
lahü Aleyhi ve Sellem) 'in üm m etinin dağılmasından korkuyorum.

A vf el-Eşceı'nin kesilm iş develerin etlerini kavm

arasında taksim etmesi

A vf dedi k i :
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem )'in Amr b. el-Âs’ı gön­
derdiği Zat-ı Selâsil gazvesinde idim. Ebû Bekr ve Ömer’e arkadaş ol­
dum. Develerini kesmiş, fakat parçalamayan bir cem aat gördüm. Ben
iş bilir iş yapar et kesm ekte mâhir bir kişi idim. Dedim k i :
— Onları sizin aranızda taksim etmem karşılığında onlardan ba­
na bir aşlr (her deveden onda bir pay) verir misiniz?
— Dediler k i :
— Evet.
Dedi k i :
— Ben de iki bıçak aldım ve onları orada parçalayıp cüzlere
ayırdım. Onlardan bir parça aldım ve arkadaşlarıma götürdüm. Biz
onu pişirdik ve yedik.
Ebû Bekr ve Ömer (Radiyallâhü anhüm â) bana:
— Ey Avf bu et sana nereden geldi? dediler.
Ben de m eseleyi onlara haber verdim. Onlar ise şöyle d ed iler:
— Vallahi bunu bize getirm ekle hiç iyi etmedin.
Sonra kalktılar yediklerini zorla kustular. Millet işte bu sefer­
den döndükleri zaman Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem )'e
ilk gelen ben oldum. Ona geldim baktım evinde namaz kılıyor. De­
dim k i :
— Esselâmü aleyke yâ Resûlallahi ve rahm etullahi ve berekâ-
tühü.
Dedi k i :
— A vf b. Mâlik misin?
D ed im :
— Babam ve anam sana fedâ olsun, evet benim.
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) :
— Kesilen develerin sâhibi misin? dedi ve başka bir şey ilâve et­
medi.
374 SİR E T -İ İBN-1 H İŞAM

İBN-1 EBİ H E D R E D İN IDM BA TN IN D A Kİ G A ZV ESİ

V E Â M İR B. EL-EZBAT EL-EŞCEÎ’N İN KATL EDİLM ESİ

(ib n -i Ebi H e d re d ve o n u n a r k a d a ş la rın ın Idm b a tn ın d a k i g a z v e ­

si M ek k e F e th in d e n önce o lm u ş idi.)

İb n -i A z b e t'in k a tle d ilm e si ve o n u n h a k k ın d a in e n â y e t

İb n -i İ s h â k d e d i :
B a n a Y ezid b. A b d u lla h b. K u sa y t, K a ’k a ’ b. A b d u lla h b. Ebi
H e d re d 'd e n n a k le n , o b a b a sı A b d u lla h b. Ebi H e d re d ’d e n n a k le n h a ­
b e r v e rd i ki o şöy le d e d i :
R e sû lu lla h C S allallahü A leyhi ve S ellem ) bizi m ü s lü m a n la r d a n
b ir to p lu lu k iç in d e İd m 'a g ö n d e rd i. O to p lu lu k için d e E bû K a tâ d e el-
H â ris b. Ribi ve M u h a llim b. C e ssâ m e b. K ays v a rd ı. Biz çık tık ve
Id m b a tn m d a o ld u ğ u m u z z a m a n bize  m ir b. el-E z b at el-E şcei h e r iş­
te k u lla n d ığ ı b ir d e v e sin in ü z e rin d e ra stla d ı. O n u n a z b ir eşy ası ve
b ir s ü t k a b ı v a rd ı. Bize ra stla d ığ ı z a m a n bize İslâm se lâm iy le selâm
v erd i. Biz d e k en d im iz i tu tu p o n a d o k u n m a d ık . M u h a llim b. C e ssâm e
o n u n ü z e rin e sa ld ırd ı. D a h a ev v el ikisi a r a s ın d a g eç en b ir h â d is e ­
d e n ö tü r ü o n u k a tle tti, o n u n d ev e sin i ald ı ve o n u n e şy a sın ı d a aldı.

R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) e g eld iğ im iz ve o n a

b u h a b e ri v erd iğ im iz z a m a n bizim h a k k ım ız d a şu â y e t n â z il o l d u :

«Ey im a n e d e n le r A llah y o lu n d a g az v ey e çık tığ ın ız z a m a n işin

d o ğ r u s u n u a r a ş tırın ız , size su lh ve se lâ m e t ilk a e d e n k im sey e m ü 'm ln
d eğ ilsin , d e m e y in iz . D ü n y a h a y a tın ın m e ta m ı ta le b e d e re k ..
A y etin s o n u n a k a d a r .
İbn-i H işâ m d e d i : Ebû A m r b. A lâ şöyle k ır a a t e t t i :
 İBN-1 AZBET'İN KANI HAKKINDA R E SÛ L ’E DÂVA AÇM ALARI 375

•S ize s e lâ m ilk a ede n k im se y e se n m ü ’m in değ ilsin , dem eyiniz.»

B u h â d is e d e n d o la y ı...

İb n -i H a b is ve İb n -i H ısn, İbn-i A z b e t’in k a n ı h a k k ın d a

R e sû le d â v a a ç m a la rı

İb n -i İs h â k d e d i :
B a n a M u h a m m e d b. C a fe r b. Z ü b e y r h a b e r v erd i ki, Z iy âd b. D u-
m e y re b. S a 'd el-S ülem i, U rv e b. Z ü b e y r'd e n n a k le n o d a b a b a s ın d a n
o d a d e d e sin d e n n a k le n h a b e r v erd i (ki b u ikisi R e sû lu lla h (S a lla l-
la h ü A le y h i ve S ellem ) ile b irlik te H u n e y n ’d e h a z ır b u lu n d u la r.) D e­
di k i :
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) bize ö ğ le n a m a z ın ı k ıl­
d ırd ı, s o n r a b ir a ğ a c ın g ö lg e sin e g itti ve o n u n a ltın d a o tu rd u . O H u -
n e y n 'd e idi. E k râ b. H â b is ve U yey n e b. H ısn b. H u ze y fe b. B edr, Â m ir
b. E z b a t El-E şceî’n in h a k k ın d a d a v a la ş tıla r. U y ey n e  m ir’in k a n ın ı
ta le b e d iy o rd u . O, o z a m a n C a ta f a n 'ın reisi idi. E k râ b. H âb is ise M u-
h allirıı b. C e ssâ m e'y i sa v u n u y o rd u . M u h a llim in H in d ef k ab ilesin d e,
y e ri v a rd ı. B u n la r R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )'in y a n ın ­
d a d a v a a ç tıla r. Biz o n la n n sesini işitiy o rd u k . İşittik k i U y ey n e b.
H ısn şöy le d i y o r :
— V a lla h i y â R e sû la lla h , o n u n H ü rk a 'd a n o la n h a n ım la rın a ,
o n u n b e n im h a n ım la rım a ta d d ırd ığ ı şey in a y n ım ta tır m a d a n o n u bı­
r a k m a y a c a ğ ım .

R e s u lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) ise şöyle d iy o r d u :

— H a y ır ellisi b u se fe rim izd e , ellisi d e d ö n d ü ğ ü m ü z z a m a n o l­
m a k ü z e re d iy e ti alırsınız.
O ise b u n a k a rş ı çık ıy o rd u . O s ıra d a Benî L eys’den M ü k e y sir is ­
m in d e b ir a d a m a y a ğ a k a lk tı. (K ısa to p lu b ir a d a m d ı) İbn-i H işâ m
d ed i k i :
M ü k e y til d en ilir.
O şö y le d ed i •.
— V a lla h i y â R e sû la lla h islam ın b a ş ın d a k a ti gibi b ir şey b u la ­
m a d ım . Bu başı y a k a la n a n so n u k a ç a n b ir k o y u n s ü r ü s ü n e b en zed i.
Bu g ü n k ısa s h ü k m ü n ü v e r y a r ın ise d iy e t h ü k m ü n ü ver. (183)

(183) Resûlullah onlara kısas ile hükmetmişti. Diğerlerine ise diyet tav­
siye etti.
378 SÎR E T -İ İBN-1 H İŞA M

B u n u n ü z e r in e R e su lû lia h (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) elin i

k a ld ırd ı ve şöy le d e d i :
— E llisi b u se fe rim iz d e ellisi d ö n d ü ğ ü m ü z z a m a n o lm a k ü z e re
d iy e ti alırsın ız.
O n la r d a d iy e ti k a b u l e ttile r. S o n ra şö y le d e d i l e r :
— A rk a d a ş ın ız n e r e d e d ir R e su lû lia h (S a lla lla lla h ü A ley h i ve S el­
lem ) o n u n iç in is tiğ f a r etsin . B u n u n ü z e rin e e s m e r z a y ıfç a u z u n b o y ­
lu , ü z e rin d e k e n d is in e a i t b ir c ü b b e içinde, k a tle h a z ırla n m ış b ir
a d a m k a lk tı v e R e s u lû lia h (S a lla lla h ü A leyhi v e S e lle m ) ’in ö n ü n d e
o tu rd u . R e s u lû lia h :
— S e n in ism in n e d ir? dedi.
O:
— B en M u h a llim b. C e ssâ m e ’yim , dedi.
R e su lû lia h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) e lin i k a ld ırd ı ve «Ey
A lla h 'ım M u h a llim b. C e ssâ m e ’yi b ağ ışlam a,» d ed i. B u n u ü ç k e re
t e k r a r e tti. B u n u n ü z e r in e göz y a ş la rın ı eteğ iy le a l a r a k k a lk tı. Biz
ise a r a m ız d a «E lbette R e su lû lia h (S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m )'in ,
o n u n için is tiğ f a r ed e ce ğ in i u m u y o ru z.» d iy o rd u k .
R e su lû lia h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )'d e n z a h ir o la n ise b u
d u r u m oldu.

M u h a llim 'in ö lü m ü ve o n u n iç in h â d is o la n ş e y le r
İb n -i ts h a k d e d i :
B an a, k e n d is in i ith a m e tm e d iğ im b ir k im se H a ş a n el-B asri’d e n
n a k le n şöy le h a b e r v erd i .-
M u h a llim R e su lû lia h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )'in ö n ü n d e
o tu r d u ğ u z a m a n R e su lû lia h , o n a : «O a d a m ı A lla h ’a im a n e ttir d ik ­
te n s o n r a m ı ö ld ü rd ü n .» dedi. S o n ra o n a öylece b e d d u a e tti. V a lla ­
h i M u h a llim b. C e ssâ m e a n c a k y e d i g ü n y a şa y a b ild i. H a s a n ’m n efsi
e lin e o la n a y e m in e d e rim ki, y e r o n u d ış a rı a ttı. S o n ra o n u te k r a r
y e r e g ö m d ü le r v e y e r y in e o n u a ttı. K av m i b u n u n la b a ş a ç ık a m a y ın ­
c a ik i d a ğ a g ittile r ve o ikisi a r a s ın d a o n u y e re y ık tıla r s o n r a o n u n
ü z e rin e t a ş l a n ü s t ü ste k o y d u la r ve o n u g izled iler. O n u n d u r u m u
R e su lû lia h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’e h a b e r v e rilin c e o şöyle
d e d i:
— V a lla h i m u h a k k a k y er, o n d a n d a h a şe rlisin i k a b u l ed er. F a ­
k a t A lla h iste d i ki, o n d a n g ö rd ü ğ ü n ü z şeyle, h a r a m l a r h a k k ın d a s i­
ze ö ğ ü t v ersin .
 İBN-İ EZBAT’IN DİYETİ 377

İb n -i E z b a t'u ı d iy e ti

İb n -i İs h a k d e d i : Bize S â lim E b û N a d r h a b e r v e rd i d ed i ki, b a ­

n a ş u h a b e r v e r il d i:
U y e y n e b. H ısn ve K ay s ile b irlik te y a ln ız o ld u k la rı b ir s ır a d a
E k ra b. H â b is o n la r a h itâ b e n şöy le d e d i :
— E y K a y s to p lu lu ğ u , R e sû lu lla h ( S a lla lla h ü A ley h i v e S elle m ) ’i,
k e n d isiy le in s a n la rı su lh e tm e k isted iğ i b ir m a k tu ld e n m e n e ttin iz ,
(o n a h a k ta n ım a d ın ız ). R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m )’in
size lâ n e t e tm e s in d e n v e A lla h ’ın d a o n u n lâ n e tiy le size lâ n e t e tm e ­
s in d e n v e y a size g a z a b e tm e s in d e n ve A lla h ’ın d a size o n u n g a z â -
b iy le g a z a b e tm e s in d e n e m in m isin iz? E k r a ’in n e fsi y e d in d e o la n A l­
la h 'a y e m in e d e rim ki y a o m a k tu lu R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i
v e S e lle m ) 'e te slim e d e rsin iz , o d a o n u n h a k k ın d a m u r a d e ttiğ i şe ­
y i y a p a r , y o k sa B eni T e m im 'd e n elli a d a m g e tir irim k i a d a m ın ız ın
k â f ir o la r a k ö ld ü r ü ld ü ğ ü n e ve h iç n a m a z k ılm a d ığ ın a y em in e d e r ­
leri B öylece o n u n k a n m ı h e d e r e d e rim , ki o n u n in tik a m ı a lın m a z h â ­
le g elir.

O n la r d a b u n u iş ittik le ri z a m a n d iy e ti k a b u l ettile r.

İb n -i H işâ m d e d i : B u r iv â y e tle rd e M u h a llim (zap tı) İb n -i Is-

h a k 'ın g a y r ın d a n m e n k u ld ü r. Bu, M u h a llim b. C e ssâ m e b. K ay s el-
L ey sl'd ir.
Z iy â d ’ın b iz e o n d a n h a b e r v e rd iğ in e g ö re İb n -i İsh â k , M ü c ellem
d iy e n a k l e tm iştir.

İBN-1 EBÎ H EDRED ’İN RİFÂE B. K A Y S EL CU ŞEM İ’Yİ

ÖLDÜRM EK İÇ İN Y A PTIĞ I G A ZV E

O g a z v e n in se b e b i

İb n -i İs h â k d ed i .-
İb n -i Ebî H e d re d el-E slem i'n in m e şe d e k i g az v esi
B a n a ith a m e tm e d iğ im b ir k im s e d e n n a k le n o n a d a tb n -i H ad -
r e d 'd e n n a k le n o şöyle d e d i :
— K a v m im d e n b ir k a d ın la e v le n d im ve o n a ik i y ü z d irh e m m e-
h ir kıldım . R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) ’d e n e v le n m e m
iç in y a r d ım iste m e ğ e geldim .
378 SİRET-1 İBN-1 H tŞA M

O İse :
— N e k a d a r m e h ir kıld ın ? dedi.
B en d ed im k i :
— Y â R e sıila ila h , ik i y ü z d irh e m .
D edi k i :
— S ü b h â n a lla h ! Ş â y e t d irh e m le ri b ir v a d in in k u m lu ğ u n d a n a l­
m ış d a o lsa n ız m e h ri a rtırm a y ın . V a lla h i b en im y a n ım d a s a n a y a r ­
d ım ed eceğ im b ir şey yok.

B u n u n ü z e rin e b irk a ç g ü n b ek led im . B eni C u şe m b. M u â v iy e ’-

d e n b ir a d a m y o la çıktı. O n a R ifâ e b. K ays, v ey a K ay s b. R ifâe d e ­
n ilir. B enî C u ş e m 'd e n b ü y ü k ç e b ir b a tın d a n d ır (b a tm k a b ile d e n d a ­
h a k ü ç ü k b ir to p lu m d u r). N ih a y e t k a v m i ile ve k e n d isiy le b irlik te ­
k i k im s e le rle m e şe lik te k o n u k la d ı. R e sû lu llalı (S a lla lla h ü A ley h i ve
S ellem ) ile h a r b e tm e k ü z e re K ay s'ı to p la m a y ı istiy o rd u . C u şem k a ­
b ilesi için d e isim ve şe re f sa h ib i idi. R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i
v e S ellem ) b en i ve m ü s lü n ıa n la r d a n b e n im le b irlik te iki a d a m ı ç a ­
ğ ırd ı ve şöyle d ed i :
— İşte o a d a m a d o ğ ru çıkınız ve o n d a n h a b e r ve bilg i g etirin iz.
Bize y aşlı ve za y ıfç a b ir d ev e y i g ö n d erd i. O n u n ü z e rin e ik im iz­
d e n b irim iz b in d irild i. V a lla h i z a y ıflık ta n a y a ğ a k a lk a m a d ı, a d a m ­
l a r a r k a s ın d a e lle riy le d ü r tü p ö ylece zo rla k a ld ırd ıla r. R e sû lu lla h
(S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ); o n u n ü z e rin d e h a b e r to p la y ın ve o n a
n ö b e tle ş e b in in , dedi.

M ü s lü m a n la rın m u z a ffe r o lm a la rı ve îbn-i E bı H e d re d ’in

e v le n m e k için o n d a n y a rd ım u m d u ğ u g a n im e tte k i p a y ı

Biz çık tık , b izim le b e r a b e r ok ve k ılıç la rd a n silâ h la rım ız v ard ı.

A k şa m ü z e ri g ü n e ş in b a tm a s iy le b irlik te o r d u g â h la rın a y a k ın b ir y e­
r e g eld ik . D edi k i :
B ir ta r a f t a b e n gizlen d im . İki a r k a d a ş ım a d a e m r e ttim o n la r
d a d ü ş m a n ın y e rle ştiğ i y e rin d iğ e r b ir ta ra fın d a g iz len d iler. O n la ra
şöyle d ed im :
B en o n la rın a s k e r le r in in b ir ta r a f ın d a te k b ir g e tir irk e n ve k o ­
ş a rk e n b en i işittiğ in iz z a m a n siz d e b e n im le b irlik te te k b ir g e tirin
ve k o şu n .
V a llâ h i biz işte b ö y lelikle o n la rın g a fle tin i v ey a o n la rd a n b ir şe y ­
le r ele g e ç irm e y i b ek liy o rd u k .
 DÛM ETÜL CENDELE GAZVESİ 379

K a ra n lığ a b ü r ü n m ü ş tü k . N ih a y e t g e c e n in ilk k a ra n lığ ı g itti. O n ­

la rın b ir ç o b a n ı v ard ı. Bu b eld ed e h a y v a n la rın ı o tla tıy o rd u . O n la r a
g itm e k te gecikti. O n la r d a o n u n için k o r k tu la r. B u n u n ü z e rin e o n ­
la rın a d a m ı R ifâe b. K ay s k a lk tı, kılıcını a ld ı ve o n u b o y n u n a ta k ­
tı, s o n r a şöyle d e d i :
— V a lla h i bizim b u ço b an ım ızın izin e g ideceğ im . O n a b ir ş e r
is a b e t e tm iştir.

O n u n la b e r a b e r o la n k im s e le rd e n b ir to p lu lu k o n a şöyle d e d ile r :
— V a lla h i sen g itm e biz se n in y e rin e g id eriz.
D edi k i :
— V a lla h i b a ş k a sı g itm e y e c e k a n c a k b e n gid eceğ im .
D e d ile r k i :
•— O h â ld e biz se n in le b e r a b e r gelelim .
D edi k i :
— V a lla h i sizd en h iç b ir k im se benim p e şim d e n g elm esin .
S o n ra çıktı ve b a n a ra stla d ı. O k u m la o n a v u rm a im k â n ı b a n a
h â s ıl o ld u ğ u z a m a n o k u m u o n u n k a lb in e k o y d u m . V a lla h i o ses çı­
k a r ta m a d ı. B en y a n m a g ittim . O n u n b aşın ı u ç u rd u m . O rd u g â h ın y a ­
n ın d a k o ş tu m ve te k b ir g e tird im . B enim iki a r k a d a ş ım d a te k b ir g e ­
tird ile r.
V a lla h i o r a d a k ile r k a ç tıla r. «H aydin h a y d in , k a d ın ço cu k ve h a ­
fif m a lla rın d a n n e a la b ilirs e n iz sü ra tlic e alınız,» d ed iler. Biz d e b ü ­
y ü k b ir d e v e s ü r ü s ü n ü ve b ü y ü k b ir k o y u n s ü r ü s ü n ü s ü rd ü k , o n la ­
rı R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’e g e tird ik . D edi k i:
O n u n b a şm ı b e ra b e rim d e ta ş ıy a ra k geldim . D edi k i :
— R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) de işte o d e v e le r­
d en on üç deveyi m e h ir için b a n a y a rd ım o la ra k v erd i. Ben d e â d e ­
m i y a n ım a g etird im .

A BD U RRA H M Â N B. A V F'IN DÛM ETÜ L CENDELE

D O Ğ R U G A ZV ESt

R e s u lû lla h ’m , k a v m in e y a p tığ ı v a z ın d a n b ir p a r ç a

İbn-i ts h a k d e d i :
B a n a ith a m etm e d iğ im b iri, A tâ b. Ebi R e b â h ’d a n n a k le n h a b e r
v e rd i ki, o şöyle d e d i :
380 8İRET-1 İBN -Î H tŞA M

B a s ra h a lk ın d a n b ir a d a m iş ittim A b d u lla h b. Ö m e r b. H a ttâ b ’-

d a n , sa rığ ın ı sa rd ığ ı z a m a n a d a m ın a r k a s ın d a n s a n g ı sa rk ıtm a s ın ı
so rd u . A b d u llh « İn şâ a lla h b u k o n u d a s a n a bilgi ile h a b e r v ereceğ im » ,
ded i. R e s u lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m l'in m e sc id in d e a sh â -
b ın d a n b ir to p lu lu ğ u n o n k işis in d e n o n u n c u s u id im . B u n la r :

E b û B ek r, Ö m e r, O sm â n , Ali, A b d u r r a h m a n b. A vf, Ib n -i M esûd,

M u a z b. C ebel, H u z a y fe b. el-Y e m ân , E b û S a id el-H u d ri v e b en , Re-
s u lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) ile b irlik te idik. E n s a rd a n b ir
a d a m çıkıp geldi, R e su lû lla h ( S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m )’e se lâ m
v e rd i s o n r a o tu r d u . V e :

— Y â R e sû la lla h (S a lla lla h ü A le y k e ), m ü m in le rin h a n g is i ef-

d a ld ır?
D edi k i :
— A h lâ k ç a e n iyi olanı.
D edi k i :
— M ü m in le rin h a n g is i e n te m iz d ir?
D edi k i :
— Ö lü m ü e n ço k z ik r e d e n i ve o n a en iyi h a z ırlık y a p a n ı... T e­
m iz m e le k le r o n a g e lm e d e n o o n la r a h a z ırla n ır.

S o n ra o a d a m s u stu . R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem )

b iz e d ö n d ü v e şö y le d e d i :

«Ey m u h â c ir le r to p lu lu ğ u , b eş h a s le t v a r d ır k i siz e in d ik le ri z a ­
m a n , (sizin o n la r a k a v u ş m a n ız d a n A lla h ’a sığ ın ırım ), B ir k a v im d e
h iç b ir z a m a n f â h iş e z u h u r e tm e z k i o n la r b u n u a ş ik â r iş le s in le r d e
o n la n n iç in d e tâ u n ve g eç m iş e c d a d la n n d a o lm a y a n b irta k ım a ğ r ıla r
z â h ir o lm a sm . ö lç e k le r in i ve ta r tıla r ın ı n o k sa n e tm e z le r k i k ıtlığ a,
z a h m e t v e k ü lf e tin ş id d e tin e ve s u lta n m z u lm ü n e tu tu lm a s ın la r .
M a lla rın ın z e k â tın ı v e rm e z le r ki, g ö k te n y a ğ m u r y a ğ m a k ta n m e n
e d ilm e sin le r. Ş â y e t h a y v a n la r o lm a sa y d ı o n la r a y a ğ m u r y a ğ m a z o lu r ­
d u . A lla h ’ın a h d in i ve R e s u lü n ü n a h d in i b o z m a z la r k i o n la n n ü z e ri­
n e b a ş k a la n n d a n o la n b ir d ü ş m a n m u s a lla t k ılın m a s ın . V e o d ü ş ­
m a n o n la n n e lle rin d e b u lu n a n şe y le rd e n b ir k ısm ın ı a lm a s ın . O n la ­
n n im a m la rı A lla h 'ın k itâ b iy le h ü k ü m v e re n o lm a z v e A lla h 'ın
in d ird ik le ri şe y le rd e te k e b b ü r e tm e z le r (A lla h 'ın in d ird ik le riy le h ü ­
k ü m v e rm e k te n k e n d ile rin i b ü y ü k g ö rm e z le r) k i A lla h o n la n n az â-
b m ı a r a l a n n d a verm esin.»
 EBÛ UBEYDE B. CERRA H ’IN GA ZV ESİ 381

İb n -i A v f'ın m e m û r ed ilm e si ve o n u n s a n k s a rm a s ı

S o n r a R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m ), A b d u rr a h m a n

b. A v f’a ü z e rin d e g ö n d e rild iğ i se riy y e iç in h a z ırlık y a p m a sın ı e m r
e tti. O d a S iy a h p a m u k ta n b ir s a rık s a rd ı. R e su lû lla h (S a lla lla h ü
A le y h i ve S ellem ) o n u k e n d in e y a k la ştırd ı. S a rığ ın ı y e n id e n s a r d ır ­
dı. O n u n a r k a s ın d a n d ö r t p a r m a k v ey a o n a y a k ın b ir m ik d a r s a r k ıt­
tı, v e şö y le d e d i :
— E y İb n -i A v f işte b ö y le s a r. Ç ü n k ü b u şe k il d a h a g ü z e l ve
d a h a iy id ir.

S o n ra B ilâl’a, s a n c a ğ ı o n a v e rm e sin i e m r e tti. O d a sa n c a ğ ı o n a

v erd i. R e su lû lla h ( S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) A lla h T e â lâ ’y a h a m d
e tti v e k e n d i ü z e rin e s a la t g e tird i. S o n ra şöy le d e d i :
— E y tb n -i A vf, o n u al. H ep in iz A llah y o lu n d a sa v aşm ız, A lla h ’ı
in k â r e d e n le ri k a tle d in iz , g a n im e t m a lla rın a h iy â n e t e tm ey in iz, h â -
in lik etm ey in iz, in s a n la rın u z u v la rın ı k esm ey in iz, ç o c u k la rı k a tle t­
m e y in iz . İşte b u size A lla h ’ın a h d id ir ve p e y g a m b e rin in s ire tid ir.
B u n u n ü z e rin e A b d u r r a h m a n b. A vf s a n c a ğ ı aldı.

İb n -i H işâ m şöyle d e d i : B öylece D û m e tü ’l-C e n d el’e çıktı.

EBÛ UBEYDE B. C ER R Â H 'IN G A ZV E İÇİN

D ENİZ K EN A R IN A G İTM ESİ

Y iyeceğin b itm e s i v e d e n iz h a y v a n ın ın k ıss a sı

İbn-i İs h a k d e d i :
B a n a U b â d e b. V elid b. U b â d e b. S â m it b a b a s ın d a n , o d a d ed esi
U b â d e b. S â m it’d en n a k le n şöy le h a b e r v e r d i :
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) s a h ile b ir se riy y e g ö n ­
d erd i. O n la r ın b a ş ın d a ise E bû U beyde b. e l-C e rrâ h b u lu n u y o rd u . O n ­
la r a b ir d a ğ a rc ık h u r m a a z ık v erdi. E bû U b e y d e o h u r m a la r ı o n la r a
g ü n lü k y iy e ce k o la ra k d a ğ ıtm a y a b a şla d ı. N ih a y e t s a y a r a k v e rm e y e
m e c b u r k ald ı. S o n ra h u r m a l a r tü k e n m e y e y ü z tu tu n c a o n la rd a n h e r
b ir a d a m a h e r g ü n b ir h u r m a v e r ir oldu.

B ir g ü n o h u r m a la r ı a r a m ız d a ta k s im e tti. B ir a d a m a h iç b ir şey
d ü şm e d i, iş te o g ü n h u r m a n m b ittiğ in i a n la d ık . A çlığ a d a y a n a m a z
382 SİRET-Î İB N -t HİŞAM

h â le g eld iğ im izd e A lla h bizim için d e n iz d e n b ir h a y v a n ç ık a rttı. O n u n

e tin d e n ve y a ğ ın d a n yiyecek elde e ttik ve o n u n ü z e rin e y irm i g ece
k a ld ık , şiş m a n la d ık ve açlığ ın e le m in d e n k u rtu ld u k . Bizim k u m a n d a n ı­
m ız o n u n k a b u r g a k e m ik le rin d e n b ir k a b u r g a ald ı ve ik i u c u ü z e ri­
n e k o y d u . S o n ra b izim le b e r a b e r o la n en cü sseli b irin i istedi. V e
o n u n ü z e rin e d e b iz d en en cüsseli b ir a d a m ı b in d ird i. O d a o n u n ü z e ­
rin e o tu rd u . D edi k i :
O d a o k a b u r g a n ın a ltın d a n g eçti, k a b u r g a o n u n b a ş ın a d eğ m ed i.
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’e g eld iğ im iz z a m a n o n u n
h a b e r in i o n a ile ttik . Bizim o n u yed iğ im izi, h a r a m o lu p o lm a d ığ ın ı
O n d a n sç rd u k . R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) :
«O A lla h 'ın o n u n la sizi n z ık la n d ırd ığ ı b ir n zık tır.» dedi.

AM R B. ÜM EYYE EL-D A M RÎ'NİN , EBÛ SÜ FY Â N B. HARB İLE

SA V A ŞM A K İÇİN G Ö N D ERİLM ESİ V E O YOLDA Y APTIKLARI

O n u n M e k k e 'y e gelişi ve K u re y ş’in o n u ta n ım a s ı

İbn -i H işâ m d e d i :
lb n -i İ s h â k 'ın z ik r etm ed iğ i, R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve
S e lle m )'in b a 's ve se riy y e le rin d e n b iri de A n ır b. Ü m ey y e el-D am ri'-
n in g ö n d e rilm e sid ir.
(Ehl-i ilim d en k e n d isin e itim a d e ttiğ im b irin in b a n a h a b e r v e rd iğ i­
n e g öre) H u b e y b b. A d iy y ’in ve a r k a d a ş la rın ın k a tle d ilm e sin d e n so n ra ,
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) o n u M e k k e ’ye g ö n d erd i.
O n a E b û S ü fy â n b. H a rb 'i k a tle tm e s in i e m r etti. O n u n la b irlik te C eb ­
b a r b. S a h r e l-E n sâ ri'y i de g ö n d erd i.

O ikisi y o la ç ık tıla r ve M e k k e'y e g eld iler. İki e rk e k d e v e le rin i (184)

Y e’cec b o ğ a z la rın d a n b ir b o ğ a z d a b ıra k tıla r. S o n ra g ec e M ek k e'y e
g ird ile r. C e b b a r, A m r'a «Beyti ta v a f e tse k ve iki r e k â t n a m a z k ılsak
mı?* dedi. A m r *K avm a k ş a m y e m e ğ in i y ed ik leri z a m a n e v le rin in
d ışın d a o tu ru rla r.* dedi. C e b b a r -H a y ır in ş a a lla h b u n u y ap a rız» , dedi.
A m r d e d i:
B u n u n ü z e rin e Beyti ta v a f e ttik ve n a m a z kıldık. S o n ra E bû S ü f­
y â n 'i k a s t e d e re k y o la çıktık. V a lla h i biz M e k k e ’d e y ü r ü y o r d u k . M ek ­

(184) Y e’c e c : M e k k e ’de b ir m evkiin ism idir.

 MAĞARADA B EK R K A BİLESİN DEN B İR ADAMI KATLİ 383

k e h a lk ın d a n b ir a d a m b a n a b a k ın c a beni ta n ıd ı. «A ıur b. U m ey y e'-

d ir, v a lla h i a n c a k gizli b ir ş e r için M e k k e ’ye gelm iştir.» dedi. Ben a r ­
k a d a ş ım a « sü ra tle gidelim » ded im . Böylece k o ş a ra k y o la çık tık ve
b ir d a ğ a y ü k se ld ik . O n la r d a bizi a ra y ıp b u lm a y a çık tıla r. N ih a y e t
d a ğ ın ü z e rin e çıktığım ız z a m a n b iz d en ü m id le rin i k e stile r. B u n u n
ü z e rin e biz d ö n d ü k ve d a ğ d a k i b ir m a ğ a r a y a g ird ik . O ra d a g e c e le ­
d ik ve t a ş la n ald ık ö n ü m ü z e ü s t ü ste yığdık. S a b a h la d ığ ım ız z a m a n
K u re y ş'd e n b ir a d a m atın ı y e d e ğ in d e ç e k e re k y ü r ü y o r ve o a t için o t
b içiy o rd u . Biz m a ğ a r a d a ik e n sa k la n ıy o rd u k . D edim ki :
•E ğ e r o bizi g ö rü rs e b a ğ ırır, y a k a la n ır ve k a ti ediliriz.»
B ende b ir h a n ç e r v ard ı. O n u E bû S ü fy â n için h a z ırla m ıştım . O n a
d o ğ ru çık ıp o n u n m e m esi ü z e rin e v u ra c a ğ ım ... O M ek k e h a lk ın a
iş ittire c e k şe k ild e b ir k e re b a ğ ırıp böylece g e ri d ö n ü y o r ve y e rim e
g eliy o rd u m .

« S an a k im vurd u ?» d iy e ce k ler.
A m r b. Ü m eyye diy ecek . O ö lecek ve y erim izi g ö ste re n k im se
o lm a y a c a k . O n u ta şıy ıp g ö tü r ü rle r . A rk a d a ş ım a d iy o ru m ; a k ş a m o l­
d u ğ u z a m a n s ü ra tlic e gidelim . B öylece gece M e k k e 'd e n çık tık . M e­
d in e ’y e g itm e k istiy o rd u k . B ek çilere ra stla d ık . O n la r H u b e y b b.
A d iy y ’in c e n a z e sin i b e k liy o rla r. O n la rd a n biri: V a lla h i b u g ecek i g i­
b i y ü r ü y ü ş ü A m r b. Ü m e y y e ’n in y ü rü y ü ş ü n e b e n z e y e n b irin i g ö rm e ­
d im ' Ş a y e t o M e d in e'd e o lm a sa y d ı e lb e tte d e rd im ki, o A m r b. Ü m ey-
y e ’d ir, diy ecek . B ir k u rıı a ğ a ç p a rç a sın ın h iz a s ın a geldiği z a m a n
o n u n ü z e rin e g id e r ve o nu y ü k le n ir.V e ikisi s ü r a tlic e çık ar. O n la r
d a o n u n a r d ın d a n ç ık a rla r. N ih a y e t Y e'cec se lg û h ın ın in d iğ i y e rd e
selin y a rd ığ ı b ir y a rın d ib in e g e lirk e n o k u r u a ğ a ç p a rç a sın ı o y a n n
d ib in e a ta r . A llah d a o nu o n la rd a n gizler. O n u b u la m a z la r. A r k a d a ­
şım a d iy e ce ğ im , ç a b u k ç a b u k d ev e n i g e tir de o n u n ü z e rin e o tu r. B en
k a v m i se n d e n o y alarım . F n sa rlı k işin in y a y a y ü rü m e ğ e h a li y o k tu r.

O n u n , m a ğ a r a d a B elir k a b ile s in d e n b ir a d a m ı k a tle tm e si

B en g ittim ve D a c n a n ’ın (185) ü z e rin e çık tım so n ra b ir d a ğ a sı­

ğ ın d ım . V e b ir m a ğ a r a y a g ird im . Ben o r a d a ik en b en im y a n ım a B eni
D il'd en b ir gözü k ö r ih tiy a r b ir a d a m g ird i. O n u n k ü ç ü k b ir k o y u n

(185) D a cn ân : M ekke y a k ın ın d a b ir dağın ism idir.

384 SİRET-1 İBN-1 H tŞA M

sürüsü vardı. «Kimdir bu adam» dedi. «Benî Bekr’denim. Sen kim-

sin?» dedim. O d a : «Beni Bekr'denim», dedi. Ve ben «merhaba sana,
yat istirahat et,» dedim. O da yüksek sesle şöyle d e d i:

*Ben sağ olduğum müddetçe müslüman değilim,

müslümanlartn dinine itaat de etmeyeceğim.»

İçim d en d e d im . Y a k ın d a se n g ö r ü rs ü n . O n a m ü h le t v erd im . U y u ­
d u ğ u z a m a n y a y ım ı ald ım v e o n u n b ir u c u n u o n u n s a ğ la m g ö z ü n e
k o y d u m . S o n ra o n u n ü z e rin e y ü k le n d im ta k e m ik le rin e k a d a r v ard ı.
S o n ra ç a b u c a k çık tım ve A rc 'a (188) geld im s o n r a R e k û b e ’n in (187)
y o lu n u tu ttu m . N a k i’e (188) in d iğ im z a m a n b ir d e b a k tım ki, K u re y ş ’-
te n m ü ş rik le rd e n iki a d a m . K u re y ş o n la rı, M e d in e 'y e c a s u s o la ra k
g ö n d e rm işle rd i. B en o n la ra , e s ir o lu n u z , dedim . O n la r ise r â z ı o lm a ­
d ıla r. B u n u n ü z e r in e o n la rın b ir ta n e s in e b ir ok a tıp ve k a tle d iy o ru m ,
d iğ e ri ise e s ir o lu y o r ve b e n o n u b ir ip e b a ğ la y ıp M e d in e'y e g e tiriy o ­
r u m . (189)

ZEYD B. HARtSE'NİN MEDYEN'E SEBÎYYESİ

Onun ve D um eyre’nin gönderilm esi ve esir etm enin kıssası

İbn-i Hişâm d e d i:
Seriyyelerden biri de Zeyd b. Hârise’nin Medyen'e yaptığı seriy-
yesidir. Bunu Abdullah b. Hassan anası Fatıma binti Hüseyin b. Ali
(A leyhim RıdvanullahiVden naklen zikr edildi ki, Resulûllah (Sal-

(186) Arc : Mekke yolunda bir konuklama yerinin ismidir.

(187) Rekûbe : Kamûs’da şöyle dedi: Haremeyn’in arasında bir sarp yo­
kuştur.
(188) Nakî’ Medine’den iki gecelik bir mesafede Müzeyne beldelerinden
bir mevkidir.
(189) «Bende bir hançer vardı» sözünden buraya kadar, Amr’ın yapmak
istediğini tahayyül etmesidir. Onun için üslup değişiyor. Çünkü, Ebû Süfyan
öldürülmüş değildir.
 EBÛ A FEK 'İN N İF A K IN IN SE B E B İ 385

la lla h ü A le y h i ve S ellem ) Z ey d b. H â ris e ’yi M e d y en ta r a f ın a g ö n ­

d e rd i. B e ra b e rin d e D u m e y re d e v a rd ı. Bu, A li b. E b i T âlib (R ıd v a n u l-
la h i a le y h i) 'n in a z a d lısı idi. B ir d e o n u n b ir k a r d e ş i v a rd ı. F a tım a d e ­
d i k i : S a h il h a lk ın d a n e s irle r ele g eçird i. O r a d a m u h te lif c e m a a tle r
v a rd ı. V e o e s irle r s a tıld ıla r ve d a ğ ıtıld ıla r. R e su lû lla h (S a lla lla h ü
A le y h i v e S ellem ) çıktı. O n la r a ğ lıy o rla rd ı. « B u n la ra n e olm uş?» d ed i.
D e n ild i k i :
— Y â R e su la lla h , a y r ıld ık la r ın d a n a ğ lıy o rla r.
B u n u n ü z e rin e R e su lû lla h (S a lla lla h ü A le y h i ve S ellem ) :
— O n la r ı a n c a k to p lu o la r a k sa tın , d iy e b u y u rd u .
İb n -i H işâ m d e d i .- R e s u lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) A n a ­
la r ile ç o c u k la rın ı k a s t e tm iş tir.

SA L İM B. U M E Y R İN EBÛ A FE K 't KATLETM E İÇ tN S E R tY Y E S t

E b û A fe k 'in n ifâ k ın ın se b e b i

İb n -i İs h a k d ed i .-
G a z v e le rd e n b iri de S â lim b. U m e y r’in E b û A fe k 'i k a tle tm e si iç in
g a z v e sid ir. Bu, B eni A m r b. A v f'd a n o lan B eni U b e y d e ’d e n b irid ir. Re-
s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) H â ris b. S ü v e y d b. S â m it'i k a t ­
le ttiğ i z a m a n o n u n m ü n a fık lığ ı belli o ld u o şö y le d ed i .-

Y> U*' Ör*. cij' ö\ t) Ol* jl3

«B i r z a m a n b o y u y a f a d t m v e in sa n la r ın iç in d e , ç a ğ ır ıld ığ ı z a m a n

İbn-( H lşam — O .: 4 - F . : 25
38« S İR K T İ İBN-f H İŞA M

akidlcştikleri kimselere Kayle'nin(190) çotuklarından ahdine daha

sadık ve daha vefâkâr ne bir aile ve ne de de bir toplumugörmedim.
Onların topluluğunda dağlan yıkanlar vardır ve hiyanel etmezler.
Onlara gelen bir binckli kişi onları dağıttı.
Çeşitli şeylere birlikte helaldir, haramdır, dedi.
Şayet güçlülüğü veya mülkü tastik etseydiniz Yemen hükümdarların­
dan bir Tubbe’e tabî olurdunuz.»

İbn-i U m e y r'in o n u k a tle tm e s i ve M ü z e y riy e ’n in şiiri

Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) de şöyle d e d i: Şu pis

adamı benim için kim katledecektir. Bunun üzerine Sâlim b. Umeyr
gitti, onu öldürdü. Sâlim Beni Avf b. Amr’ın kardeşi ve Bekkailerden
biridir. Umame el-Muzeyriye de bu konuda şöyle d e d i:

»S»-l t j l ) ¿1 ıJ3

¿P' V' ^ JJ' > T 4Û-

.«Allah’ın dinini ve Ahmed’i yalanlıyorsun. O kimseye yemin ederim

ki seni unuttu. Bu ne kötü bir unutulmaktır!
Bir müslüman gecenin sonunda sana bir siingii dürtüşü verdi.
Ey Ebû Afek yaşın ilerlemesine rağmen onu al.»

U M EY R B. ADİYY EL H A TM İ N İN , A SM Â BİN T İ
M E R V A N ’IN KATLİ İÇİN G A ZV ESİ

O k a d ın ın m ü n a fık lığ ı ve b u h u s u s ta k i şiiri

Gazvelerden biri de; Umeyr b. Adiyy el-Hatmi’nin, Asma bint-i

Mervân ile gazvesidir. O kadın Beni Üm eyye b. Zeyd’dendir. Ebû
Afek kati edildiği zaman o kadın münafıklığını belirtti. Abdullah b.
el-Hâris b. Fudeyl babasından naklen şöyle d e d i:

(190) Kayle : Bir kadının ismidir ki, Evs ve Hazrec kabileleri ona nis-
bet edilirler.
 HA SSA N’IN O KADINA K A R ŞI RED D İY ESİ 387

O kadın Beni Hatem’den bir adamın nikâhının altında idi. O

adama Yezid b. Zeyd denilir. O kadın Islâmiyeti ve m üslüm anlan
ayıplayarak şöyle d e d i:

«Benî Mâlik, Ncbil vc Avj’mvc Benî IJazrec’in uydusiyle,

Sizin gayrınızdanolangarib bir kimseye itaat ettiniz.
Ne Murad'dandtr, ne de Mezlıic’den. (191)
Başlan (192) kestikten sonra ondan hâlâ umuyorsunuz.
Nitekimpişmiş çorba umulduğu gibi.
Başım çeken, aldanır, umanın ümidinden de kesilir.»
H assan’ın o kadına karşı reddiyesi
Dedi k i : Hassan b. Sabit o kadına şöyle cevap v e rd i:

«Benû Vâil, Brnû Vakıf vc. Hatme, Benî Hazrcc'in aşağıstndadır.

Yazıklar otsun o kadına ki, ne zaman sefihlik ederek yüksek sesiyle
çağırırsa ölümler gelir.
Okadın, ırkı ve şerefli, girişleri ve çıkışı kerimbir yiğiti sarstı.
Gerenin bir saatinden sonra nda okadını kızıl kana buladı.n

(191) Muraci ve Mezhic : Yemen'detı iki kabiledir.

(192) Başlar: Kavinin eşrafı demektir.
388 SİRET-1 İB N -t H tŞA M

H a tm 'lin in o k a d ın ı k a tle tm e s i için y o la çık m a sı

H a b e r R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m l’e v a rd ığ ı z a m a n

« M e rv â n ’ın k ız ın d a n b a şın ı k im a la c a k tır? » ded i. R e sû lu lla h (S a l­
la lla h ü A ley h i v e S e lle m l'in b u sö z ü n ü U m e y r b. A d iy el-H atm i
işitti. O o r a d a idi. İşte o g e c e n in a k ş a m ı o ld u ğ u z a m a n o k a ­
d ın ın e v in d e o n u n ü z e rin e y ü r ü d ü ve o k a d ın ı k a tle tti. S o n ra s a b a h ­
le y in R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m l’e geldi.
— Y â R e s û la lla h b e n o k a d ın ı k a tle ttim , dedi. R e s û lu lla h :
— Ey U m e y r A lla h ’a ve R e sû lü n e y a rd ım e ttin , dedi.
— — Y â R e sû la lla h o k a d ın h a k k ın d a b e n im ü z e rim e b ir şey
lâ z ım g e lir m i? dedi. R e sû lu lla h :
— O n u n h a k k m d a ik i d işi k eç i b ile lâ zım g elm ez. Y â n i o n u n işi
k o la y d ır.

B eni H a tm e 'n in d u r u m u

U m e y r k a v m in e d ö n d ü . B enû H a tm e o z a m a n M e rv â n 'm kızının

d u r u m u için sö z leri çok k a rışık idi. O k a d ın ın b eş o ğ lu v a rd ı. U m ey r
b. A d iy y R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’in y a n ın d a n o n ­
la r a g eld iğ i z a m a n d ed i k i :
— E y B eni H a tm e , b en M e rv a n ’ın kızını k a tle ttim , b a n a is te d i­
ğ in iz i yap ın ız. B en i b ek letm ey in iz. İşte b u g ü n , ts lâ m ın Beni H a tm e
y u r d u n d a iz ze t b u ld u ğ u ilk g ü n d ü r .
O n la rın iç in d e m ü s lü m a n o la n la r, m ü s lü m a n lık la n n ı g iz liy o rla r­
dı. B eni H a tm e ’d e n ilk m ü s lü m a n o la n U m e y r b. A d iy y 'd ir. — O n a
k a r i’ d e n ilird i. — O n d a n b a ş k a A b d u lla h b. Evs v e H u ze y m e b. Sâ-
b it m ü s lü m a n o lm u şla rd ı. M e rv â n ’m kızı k a ti ed ild iğ i g ü n a r tık Is-
lâ m m izzet b u ld u ğ u n u g ö rd ü k le ri için B eni H a tm e ’d e n b ir g u r u p d a ­
h a m ü s lü m a n o ld u la r.

SÜ M Â M E B. ESÂL EL H A N E F İ’N İN ESİR EDİLM ESİ

M Ü SLÜ M A N O LM A SI V E SÜ M Â M E B. Â SÂ L
E L-H A N EFl’Yİ E SİR ALAN SERİY Y ESİ

Oniun m ü s lü m a n o lm a sı

B a n a E bû S a îd e l-M a k b u ri’d e n n a k le n o n a d a E b û H u re y re ’d en
n a k le n şöyle h a b e r v e r il d i:
 SÜMÂM E B. ASAL'IN E S İR ED İLM ESİ 389

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) 'in b ir g u r u p a tlıla rı y o ­

la ç ık tıla r, B eni H a n ife ’d e n b ir a d a m ı y a k a la d ıla r. O n u n k im o ld u ­
ğ u n u b ilm iy o rla rd ı. N ih a y e t o n u R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve
S e lle m )'e g e tird ile r. R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) :
— Y a k a la d ığ ın ız k im s e n in k im o ld u ğ u n u b iliy o r m u s u n u z ? Bu,
S ü m â m e b. Â sâl el-H a n e fi’d ir. O n a iyi m u a m e le yap ın ız, dedi.

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) e h lin e d ö n d ü v e şö y ­

le d e d i :
— Y a n ın ız d a k i y e m e k le rd e n to p la y ın ız ve S ü m â m e ’y e g ö n d e ri­
niz.

O n a s a ğ ıla n b ir d ev e siy le s a b a h a k ş a m s ü t iç irilm e sin i e m r e tti.

S ü m â m e ’n in m a k a m m ı d ü şü rm e d i. R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e
S ellem ) o n a g e liy o r ve.-
— E y S ü m â m e m ü s lü m a n ol, d iy o rd u . O ise, şöyle d iy o r d u :
— E y M u h a m m e d a r tık y e te r, e ğ e r k a tle d e c e k s e n k a n s a h ib i b i­
r in i k a tle d e rs in . E ğ er fid y e a lm a k istiy o rs a n n e k a d a r d iliy o rsa n iste.

O b u d u r u m d a A lla h ’ın d ile d iğ i k a d a r k ald ı. S o n ra P e y g a m b e r

(S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) b ir g ü n şöyle d e d i :
— S ü m â m e 'y i s e rb e s t bırak ın ız.
O n u s e rb e s t b ır a k tık la r ın d a çıktı, B a k i'e g eld i g ü zelce te m iz le n ­
di. S o n ra d ö n d ü ve P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m )'e b ia t
e d ip m ü s lü m a n oldu. A k şa m le y in y em eğ in i g e tird ile r. O ise a n c a k
a z b ir m ik d a r yedi. S a ğ ıla n d e v e n in s ü tü n d e n d e a n c a k a z b ir şey
içti. M ü s lü m a n la r b u n a h a y r e t e ttile r. B u h a b e r R e sû lu lla h (S a lla l­
la h ü A ley h i ve S e lle m )'e u la ş tığ ı z a m a n şöyle d e d i:
— N e d e n h a y r e te d ü ş tü n ü z ? G ü n d ü z ü n e v v e lin d e k â f ir m id e si
ile y iy e n ve g ü n d ü z ü n s o n u n d a m ü s lü m a n m id e si ile y iy en b ir a d a m ­
d a n m ı? K â fir yedi ta n e m id e ile y er, m ü s lü m a n ise b ir te k m id e ile
y er.

O n u n M e k k e ’ye çıkıp g itm esi ve K u re y ş ile

b e r a b e r o la n k ıssa sı

İb n -i H işâ m d e d i :
B a n a ş u h a b e r geldi ki; o u m r e e tm e k ü z e re y o la çıktı. M e k k e ’­
n in v â d is in e geld iğ i z a m a n te lb iy e g etird i. T elbiy e g e tire re k M e k ­
390 8İR E T -İ İBN-t H İŞA M ,

k e 'y e g ire n ilk k işi o d u r. K u re y şlile r o n u y a k a la d ıla r ve «Bize k a r ­

şı geldin,» d e d ile r. O n u n b o y n u n u v u r m a k için g e tird ik le ri z a m a n
o n la r d a n b ir sözcü şöy le d e d i .-
— «O nu b ıra k ın ız . Ç ü n k ü siz y iy e ce ğ in iz için Y e m â m e ’y e m u h ­
ta ç o lu rs u n u z , o n la r d a o n u s e rb e s t b ır a k tıla r
H a n e fi d e b u h u s u s ta şöy le d e d i :

«EbûSüjyan'arağmenHaramaylarda bizdenMekke'de âşikSre telbiye

getiren kimseler vardtr.ı>
H a b e r a ld ım ki, o m ü s lü m a n o lu rk e n R e sû lu lla h (S a lla lla h ü
A ley h i ve S ellem ) 'e d ed i k i :
S e n in y ü z ü n b a n a y ü z le rin e n g a z a b lısı idi. Ş im d i b a n a y ü z le ­
r i n e n se v g ilisi old u . D in ve m e m le k e t iç in d e a y n ı şeyi söyledi.
S o n ra u m r e e tm e k ü z e re çık tı ve M e k k e'y e v a rd ığ ın d a o n l a r :
— Ç o c u k la ştın m ı ey S ü m â m e ? d ed iler.
O is e :
— H a y ır, f a k a t b e n h a y ırlı d in e , M u h a m m e d ’in d in in e tâ b i o l­
d u m . V a lla h i size Y e m â m e ’d e n b ir b u ğ d a y d a n e s i b ile g elm ey ecek .
R e sû lu lla h ( S a lla lla h ü A leyhi v e S ellem ) izin v e rm e d e n .-
S o n ra Y e m â m e ’ye çıkıp g itti ve o n la rı M e k k e ’y e b ir şey ta ş ı­
m a k ta n o n la n m e n etti. M e k k e lile r d e R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i
v e S e lle m )’e şöy le m e k tu p y a z d ıla r :
«Ş üphesiz se n Sıla-ı R a h im i (y â n i a k r a b a y a in sa n lığ ı) e m r e d iy o r­
su n . H a lb u k i se n bizi a k r a b a la rım ız d a n a y ırd ın b a b a la n kılıç ile ço-
c u k l a n ise a ç lık ile k a tle ttin .»
B u n u n ü z e rin e R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) S ü m â-
m ey e, o n la r la b u ğ d a y ta ş ım a n ın a r a s ın ın s e rb e s t b ıra k m a sın ı e m ­
r e d e n b ir m e k tu p yazdı.

ALKA M E B. M ÜCEZZfZ’İN SER İY Y ESİ

A lk a m e ’n in g ö n d e rilm e sin in se b e b i

R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) A lk a m e b. M ü cezziz’i

g ö n d erd i.
 İBN-İ HÜ ZÂ FE NÎN ASKERLERİYLE B İR L İK T E ŞAKALAŞMASI 391

Zû Kared gününde Vakkas b. Mücezziz el-Müdlici kati edildiği

zaman Alkame b. Mücezziz, Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sel-
lem) 'den kendisini kavmin peşine göndermesini istedi ki onların için­
de intikam ına kavuşsun.

İb n -i H ü z â fe n in , a s k e rle riy le b irlik te şa k a la ş m a s ı

Abdul-Azîz b. Muhammed, Muhammed b. Amr b. Alkam e’den

naklen, o da Amr b. Hakem b. Sevbân'dan naklen, o da Ebû Said el-
Hudri’den naklen şöyle d e d i:
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) Alkame b. M ücezziz’i
gönderdi. — Ebû Said el-Hudri şöyle d e d i: Ben onların içindeydim —
Nihayet gazvemizin başına vardığımız veya yolun bir yerinde oldu­
ğum uz zaman, askerlerden bir takıma izin verdi ve onların üzerine
Abdullah b. Hüzâfe es-Sehm i’yi âmil tâyin etti. O, Resûlullah (Sal­
lallahü Aleyhi ve Sellem )'in ashâbındandı. Onda lâtifecilik vardı.
Yolun bir yerinde oldukları zaman bir ateş yaktı, sonra askerlere
şöyle d e d i:
— Benim sizin üzerinize dinlemek ve itaat etmek hakkım yok
mudur?
Dediler k i :
— Evet vardır.
Dedi k i :
— Ben size bir şeyi emr ettiğimde onu muhakkak yaparsınız de­
ğil mi? Dediler ki ,•
■
— Evet.
O dedi k i :
— İşte, benim sizin üzerinizde olan hakkım için, size kendinizi
bu ateşe atmanızı emrediyorum.
Bir kısmı kemerlerini bağlam aya başladılar. Nihayet askerlerin
kendilerini ona atacaklarını anlayınca onlara :
— Oturunuz, ben ancak sizinle eğlendim, dedi. Resûlullah (Sal­
lallahü Aleyhi ve Sellem )'in yanm a gelm elerinden sonra ona bu du-,
rumu anlattılar. Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) de; «Kim
bir m asiyeti size emr ederse ona itaat etmeyiniz» diye buyurdu. M u­
hammed b. Talha zikr etti ki, Alkame b. Mücezziz ve arkadaşları
hiçbir hile ile karşılaşmaksızın geri döndüler.
393 SİRET-1 İBN-1 H İŞAM

KÜRZ B. ÇADIRIN YESAR’I KATLEDEN BECtLE’LERİN

KATLİ İÇİN YAPTIĞI SERİYYESİ

B a n a eh l-i ilim d e n b iri, o n a h a b e r v e r e n b ir k im s e d e n n a k le n , o

d a M u h a m m e d b. T a lh a ’d a n n a k le n , o d a O sm a n b. A b d u r r a h m â n ’-
d a n n a k le n şö y le h a b e r v e r d i :

Yes&r’m durumu

R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m ), B enî S a le b e g a z v e s in ­

de, M u h a rip ve Y e s â r d e n ile n b ir k ö le y i ele g eç ird i. R e s û lu lla h (Sal-
la lla h û A ley h i v e S ellem ) • o n u s a ğ ıla n d e v e le rin e ç o b a n y ap tı. O d e ­
v e le r C e m a (193) ta r a f la r ın d a y ay ılıy o rla rd ı. K a y s’te n b ir c e m a a t R e­
s û lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’e g e ld ile r. B u n la r B ecile’-
d e n b ir k a b ile d ir. O n la r v e b a y a (194) ve b ö b re k h a s ta lığ ın a tu tu l­
m u ş la rd ı. R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m ) d e o n la r a şöyle
d e d i:
— K eşk e g its e n iz d e s a ğ ıla n d e v e le rin s ü tle r in d e n v e b e v ille rin d e n
içseniz.

O n la r d a o d e v e le re d o ğ ru y o la çık tıla r.

Becilelerin kati etmeleri ve Resûlön de onlan

cezalandırması

O n la r s ıh h a t b u lu p k a r ın la r ın d a y a ğ çizg ileri (se m iz lik te n k a r ın

b ü k lü m ü ) m e y d a n a g eld iğ i z a m a n R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve
S e lle m )’in ç o b a n ı Y e s a r’ın ü z e rin e s a ld ırd ıla r v e o n u b o ğ a z la d ıla r
v e g ö z le rin e d e d ik e n s o k tu la r. S a ğ ıla n d e v e le ri s ü r ü p g ö tü rd ü le r.
B u n u n ü z e rin e R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) o n la rın iz­
le rin e K ü rz b. C â b ir ’i g ö n d erd i. O d a o n la ra k a v u ş tu v e o n la n , R e­
s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )'e , Z û K a re d g a z v e s in d e n d ö ­
n e r k e n g e tird i. O d a o n la n n e lle rin i v e a y a k la n m k e s ti v e o n la n n
g ö z le rin i çık ard ı.

(193) Cem’a : Bir mevzi’dir.

(194) V eb a: B urda vebadan k asıt bulaşıcı herhangi b ir h astalıktır.

 ALİ B. E B İ T A L ÎB 'İN YEMENT5 GA ZV ESİ 393

ALİ B. EBÎ TÂLİBİN YEMEN E GAZVESİ

Gazvelerden biri de Ali b. Ebi Tâlib (Rıdvanuilahi A leyh i)’nin

Yemen'deki gazvesidir. Orada iki kere gazve yaptı.

İbn-i Hişâm d e d i: Ebû Amr el-Medeni şöyle d e d i:

Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem ) Ali b. Ebi Tâlib’i Ye-
m en’e gönderdi ve HAlid b. V elid’i de diğer bir ordu ile gönderdi. Ve
şöyle d e d i:
Eğer bir araya gelirseniz, âmir, Ali b. Ebi Tâlib’dir.
İbn-i İshak haberinde Hâlid b. Velid’in gönderilm esini zikretti ve
onu seriyelerden saymadı. Bunun için, ona göre, gazvelerin sayısı
otuz dokuz olması gerekir.

ÜSÂME B. ZEYD’İN FİLİSTİN TOPRAKLARINA

GÖNDERİLMESİ
(Bu, bâsler’in (gönderilen m üfrezelerin) en sonuncusudur)

İbn-i İshâk şöyle d e d i:

Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem ) Ü sâm e b. Zeyd b. Hâ-
rise’yi Şam ’a gönderdi ve ona «Atlılarım Filistin topraklarından Bel-
ka ve Dârum sınırlarına geçir» diye emr etti. Millet hazırlandı
ve ilk m uhâcirler Ü sâm e ile birlikte ellerinden geldiği kadar bir ce­
m aat topladılar.
İbn-i Hişâm d e d i:
Bu, Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem )'in gönderdiği en
son gönderidir.

RESÛLULLAH (SALLALLAHÜ ALEYHİ VE SELLEM)’İN

HASTALIĞININ BAŞLANGICI

Hastalığın başlam ası

İbn-i İshâk d e d i:
İnsanlar işte bu durum üzere iken A llah’ın Resûlullah (Sallalla­
hü A leyhi ve Sellem )’in onda ruhunu aldığı hastalığı başla­
dı. Hastalığı Safer ayından kalan geceler esnâsm da veya Rebiü’l-Ev-
394 SİR E T -Î İ B N İ H İŞA M

vel ayının evvelinde ikram ve rahm etine dâir kendisini murad etti­
ği bir zam ana kadar sürdü. Bana anlatıldığına göre onun hastalığı­
nın başlangıcı şöyle o ld u :
O Bakiü'l-Garkad’e (Medine m ezarlığına) çıktı ordaki ölüler için
istiğfar etti, sonra evine döndü. Sabahladığı zam an işte o gününden
itibaren ağnları başladı.
İbn-i İshâk d e d i:
Bana Abdullah b. Ömer, Hakem b. Ebil-As'ın azadlısı Ubeyd b.
Cübeyr’den naklen, o da Abdullah b. Amr b. el-Âs'dan naklen, o da
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve S ellem )’in âzadlısı Ebü Muveyhi-
be'den naklen şöyle dediğini haber verdi...
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem ) geceleyin beni gönder­
di. V e :
«Ey Ebâ Müveyhibe, ben şu Baki’in ehli için istiğfar etmemle
emr olundum. Benimle beraber gel» dedi. Ben de onunla birlikte git­
tim. Onlann arasında durduğu zam an şöyle d e d i:
«Ey kabirler halkı, size selâm olsun. İnsanların, içinde bulun-
dıkları durum (ölümüm size mübârek olsun.»
Fitneler karanlık gecenin bölükleri gibi peşpeşe gelm eğe başladı.
Bir sonra geleni evvelkinden daha kötüdür.
Sonra bana döndü ve şöyle d e d i:
— Ey Ebü Müveyhibe! Bana dünyanın hâzinelerinin anahtarla­
rı ve orada ebedi kalmak verildi, sonra da cennet verildi. Ben de
bunlar ile, Rabbime kavuşm ak ve cennet arasında m uhayyer kılın­
dım. Ben de dedim k i :
Babam ve anam sana feda olsun, dünyanın hâzinelerinin anah­
tarlarını ve orada ebedi kalmayı al, sonra da cenneti al. Dedi k i :
Hayır vallahi ey Ebü Müveyhibe, Rabbime kavuşm ayı ve cenneti
seçtim. Sonra Bakî’ ehline istiğfar etti, sonra ayrıldı. Bunun peşine,
Allah'ın Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) ’in ruhunu kabz et­
tiği ağrısı başladı.

A işe’nin evinde Resûlullah’ın tedavi edilmesi

İbn-i tshak d e d i:
Bana Yakub b. Utbe, Muhammed b. Müslim ez-Zühri’den nak­
len, o da UbeyduIIah b. Abdullah b. Utbe b. Mes’ûd'dan naklen, o da
 RESÜ LU LLA H ’IN HA N IM LA RI 395

Peygam ber (Sallallahü Aleyhi ve Sellem )'in hanımı Âişe'den naklen

haber verdi k i : Âişe şöyle d e d i:
Resûlullah (Sallallahü lAeyhi ve Sellem) Baki'den döndü. Beni,
başımda bir baş ağrısı olduğu halde buldu. Ben, vay başım, diye söy­
lüyordum. Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem ) ise şöyle d e d i:
— Hayır yâ Âişe, esas benim «Vah başım» demem lâzım. Sonra
şöyle d e d i:
— Yâ Âişe, sen benden önce ölsen sana bir zarar olmaz. Senin
işlerine bakarım, seni kefenlerim ve senin üzerine nam az kılarım ve
seni defn ederim. Dedim k i :
Vallahi sanki ben, senin beni defn ettikten sonra evime dönüp
onun içinde hanımlarından biriyle gerdeğe girdiğini tahayyül ediyo­
rum. Bunun üzerine Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) te­
bessüm etti ve onun ağrısı iyice arttı. O hanımlarını dolaşıyordu. Ni-
hâyet onun ağrısı tam şiddetlendi. M eym üne’nin evinde hastalığı ağır
bastı. Hanımlarını çağırdı ve onlardan benim evimde tedavi gör­
mesi için izin istedi, onlar da ona izin verdiler.

RESÛLULLAH (SALLALLAHÜ ALEYHİ VE SELLEM)’İN

HANIMLARI
(Mü'minlerin anaları)

O n la rın isim le ri

İbn-i Hişâm d e d i:
Onlar dokuz ta n ed ir: Âişe bint-i Ebı Bekr, Hafsa bint-i Ömer b.
el-Hattab, Ümm-ü Habibe bint-i Ebi Süfyan b. Harb, Ümm-ü Selem e
bint-i Ebi Ümeyye b. el-Muğire. Şevde bint-i Zem'a b. Kays, Zeyneb
bint-i Cahş b. Riâb, M eymûne bint-i Hâris b. Hazn, Cüveyriye bint-i
Hâris b. Ebi Dırar ve Safiyye bint-i Huyey b. Ahtab'dır. Ehl-i İlim­
den birden çok kişilerin bana haber verdiğine göre böyledir.

H a tic e ile ev len m e si

Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem )'in evlendiği kadınların

hepsi on ü ç tü r :
Hatice bint-i Huveylid, bu ilk evlendiği hanımıdır. Onu onunla
nikâhlayan, Hatice’nin babası Huveylid b. Esed’dir. Onun kardeşi
<98 8İR E T -İ İBN-1 H tŞA M

Amr b. H uveylid’in nikâhladığı da söylenir. Resûlullah (Sallallahü

Aleyhi ve Sellem ) onun mehrini yirm i dişi deve kıldı. Resûlullah
(Sallallahü A leyhi ve Sellem )'in İbrâhim hâriç, çocuklarının hepsi
ondan oldu. Ondan önce Hatice Ebu H âle b. M âlik’de idi. Bu, Beni
Üseyyid b. Amr b. Tem im ’den biridir. Beni Abduddâr’ın halifidir (ya­
ni m uâhidi). Onun ondan Hind b. Ebi Hâle adındaki çocuğu oldu.
Bir de Zeyneb bint-i Ebi Hâle oldu. H âle’den önce U teyyik b. Abid b.
Abdullah b. Ömer b. M ahzûm’da idi. Ondan, Abdullah adındaki bir
oğlu ile bir kızı oldu.
İbn-i Hişâm şöyle sö y le d i: Bir kız doğurdu. Sayfi b. Ebi Rifâe’-
nin ham ım oldu.

A işe ile evlenm esi

Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem ) Ebû Bekr es-Sıddlk'ın

kızı Aişe ile M ekke’de evlendi. A işe o zam an yedi yaşında idi. Onun­
la M edine’de gerdeğe girdi, bu sıra Aişe dokuz veya on yaşlarında
idi. Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem ) ondan başka bir bâki-
re ile evlenmedi. Babası Ebû Bekr onu Resûlullah (Sallallahü Aley­
hi ve Sellem) ile nihâkladı. Resûlullah (Sallallahü A leyhi vö Sellem)
ona dörtyüz dirhem m ehir kıldı.

Şevde ile evlenm esi

Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem ), Zem’a b. Kays b. Abd-i

Şems b. Abd-i Vüdd b. Nasr b. Mâlik b. Hisl b. Âmir b. Luay’m kızı
Şevde ile evlendi. Onu, Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve S ellem )’e
Salit b. Amr nikâhladı. Ebû Hâtib b. Amr b. Abd-i Şem s b. Abd-i
Vüdd b. N asr b. Mâlik b. H isl’in nikâhladığı da söylenir. Resûlullah
(Sallallahü Aleyhi ve Sellem ) ona dört yüz dirhem m ehir kıldı.
lbn-i Hişâm d e d i:
lbn-i İshak bu rivâyete m uhâlefet ediyor, diyor ki, o zam an Sa­
lit ve Ebû Hâtib, o vakitte, H abeşistan’da idiler.
Ondan önce Sekrân b. Amr b. Abd-i Şems b. Abd-i Vüdd b. Nasr
b. Mâlik b. H isl’de idi.
 R E SÛ L U L L A H 'IN HA N IM LA RI 397

Zeyneb bint-i Cahş ile evlenm esi

Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem ) Cahş b. Riâb’m kızı
Zeyneb el-Esediye ile evlendi. Onu Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve
Sellem )'e kardeşi Ebû Ahmed b. Cahş nikâhladı. Resûlullah (Sallal­
lahü Aleyhi ve Sellem ) ona dört yüz dirhem m ehir kıldı. Ondan ön­
ce de Zeyd b. Hârise'de idi. Bu Zeyd, Resûlullah (Sallallahü Aleyhi
ve Sellem )'in azadlısıdır. Onun hakkında Allah Tebâreke ve Teâlâ
şu âyetini indirdi.

«Sonunda Zeyd eşiyle ilgisini kestiğinde onu seninle evlendir-

dik ki...»

Ümm-ü Selem e ile evlenm esi

Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) Ebû Üm eyye b. Muğî-
re'nin kızı Ümm-ü Selem e el-M ahzûmiye ile evlendi. Onun ismi Hind’-
dir. Onu Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem )'e onun oğlu, Se­
leme b. Ebi Selem e nikâhladı. Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve S el­
lem) lifle doldurulmuş bir yatak, bir bardak, büyükçe bir çanak ve
değirm en ile mehirlendirdi. Bundan önce Ebû Selem e b. Abdu'l-Esed’-
de idi. Onun ismi Abdullah’dır. Ümm-ü Selem e’nin Abdullah’dan
Ömer, Zeyneb ve Rukiyye adlı çocukları oldu.

H afsa ile evlenm esi

Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem ), Ömer b. el-Hattab'm

kızı H afsa ile evlendi. Onu, Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem )'a,
babası Ömer b. Hattâb nikâhladı. Resulûllah (Sallallahü Aleyhi
ve Sellem ) ona dört yüz dirhem mehir kıldı. Ondan önce Huneys b.
Huzâfe es-Sehm i’de idi.

Ümm-ü Habibe ile evlenm esi

Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem ) Ümm-ü Habibe ile ev­
lendi. Onun ismi Remle binti Ebi Süfyan b. Harb’dir. Onu Resulûl-
398 SİR E T -t İBN-İ H İŞA M

lah (Sallallahü Aleyhi ve S ellem l’a Hâlid b. Saıd b. el-Âs nikâhladı.

Bunların ikisi de Habeşistan'da idiler. Necaşi Resulûllah (Sallallahü
Aleyhi ve Sellem ) yerine ona dörtyüz dirhem mehir verdi. Resulûl­
lah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem ) için ona dünürcülük yapan da o
idi. Ümm-ü Habibe ondan önce, Ubeydullah b. Cahş el-Esedi’de idi.

Cüveyriye ile evlenm esi

Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem ) Hâris b. Ebi Dırâr’m
kızı Cüveyriye el-Huzâiyye ile evlendi. O Huzâe'den Beni Mustalik
esirlerinin içinde idi. Sabit b. Kays b. Şem m âs el Ensâri’nin payına
düştü. O da onunla azat olmak üzere onunla anlaştı. Cüveyriye, Re-
sulüllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem J’e kitabet (*) borcunu ödeme­
si için yardım istem eğe geldi. O da ona «Bundan daha hayırlısını is­
temiyor musun?» dedi. O : «Nedir o?» dedi. Dedi ki:
«Senin yerine senin kitabet borcunu öderim ve seninle evleni­
rim, olmaz mı?» O d a : «evet» dedi ve böylece onunla evlendi.
İbn-i Hişâm d e d i:
Bize bu haberi, Ziyâd b. Abdullah el-Bekkâi, M uhammed b. ts-
hak'dan, o Muhammed b. Cafer b. Zübeyr’den, o U rve’den, o Âişe’-
den naklen bu olayı böylece haber verdi.
İbn-i Hişâm şöyle dedi .-
Bir rivayette : Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem ) Beni Mus­
talik gazvesinden ayrıldığı zaman beraberinde de Cüveyriye binti
Hâris bulunuyordu. Zat-i Ceyş’de olduğu zaman Cüveyriye'yi Ensâr-
dan bir adama em ânet etti ve ona, onu hıfz etmesini emr etti. Resu-
lüllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) M edine’ye geldiği zaman, onun
babası Hâris b. Ebi Dırâr, kızının fidyesini getirdi. Akik’de olduğu
zaman fidye için getirdiği develere baktı ve onlardan iki deveye ar­
zu duydu ve onları Akik dağ boğazlarından bir boğazda sakladı. Son­
ra Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve Sellem )'e geldi ve şöyle dedi:
— Ey Muhammed, kızımı ele geçirdiniz. İşte onun fidyesi.
Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem ) de.-
— Akik’de şöyle bir boğazda sakladığın o iki deve ne oldu? dedi.
Hâris d e :

( * ) Kitabet, azat olmak üzere anlaşma yazısıdır.

 RESÛ L U L L A H ’IN H A N IM LA RI 399

— Şehâdet ederim ki A llah’dan başka ibâdet edilm eğe layık hiç­

bir mabud yoktur ve sen m uhakkak A llah’ın Resulüsün. (Sallalla-
hü Aleyke.) Vallahi buna Allah Teâlâ'dan başkası muttali olmadı.»
dedi. Böylece Haris m üslüm an oldu ve onunla birlikte iki oğlu ve
kavm inden bir cem aat de m üslüm an oldular. O iki deveyi getirm eğe
gönderdi. O da onları getirdi ve develeri Peygam ber (Sallallahü A ley­
hi ve S ellem l’e verdi. Bunun üzerine ona kızı Cüveyriye verildi. O
da m üslüm an oldu ve islâm iyeti güzelce yaşadı. Resulûllah (Sallalla­
hü Aleyhi ve Sellem) onu istem ek için babasına dünürcü oldu. O da
onu onunla nikahladı ve onun mehrini dörtyüz dirhem kıldı.
Cüveyriye Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem )'den önce
Abdullah ism inde bir am casım n oğlunda idi.
İbn-i Hişâm d e d i:
Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve S ellem )’in onu Sabit b. Kays'-
dan satın aldığı ve onu azad edip onunla evlendiği ve onun mehrini
dört yüz dirhem kıldığı söylenir.

Safiyye ile evlenm esi

Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) Huyey b. Ahtab’m kızı

Safiyye ile evlendi. Onu H ayber’den esir etmişti. Onu kendisine seçr
ti. Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) velime yaptı (yani dü­
ğün yem eği verdi). O velim ede ne yağ ne et vardı. Kavut ve hurma
idi. Safiyye ondan önce Kinâne b. Hebi b. Ebi’l-Hukayk’da idi.

M eymûne ile evlenm esi

Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) Haris b. Hazn b. Ba­

hir b. Hüzem b. Ruveybe b. Abdullah b. Hilâl b. Âmir b. S a’saa’mn
kızı M eymûne ile evlendi. Onu ona Abbâs b. Abdulmuttalib nikah­
ladı. Abbâs Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) yerine onun
mehrini dörtyüz dirhem kıldı Ondan önce Ebû Rühm b. Abduluzzâ
b. Ebi Kays b. Abd-i Vüdd b. Nasr b. Mâlik b. Hisl b. Âmir b. Luayy’-
da idi. Kendisini Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve Sellem )'e hibe eden
kadın olduğu söylenir. Bunun sebebi d e : Peygamber (Sallallahü
Aleyhi ve Sellem ) ona dünürcülük yapmak için ona vardığında o bi-
400 S İR E T -t İB N -t H İŞA M

n e k d e v e sin in ü z e rin d e idi. O d a «deve ve o n u n ü z e rin d e k i A lla h ve

R e sû lü için d ir» d ed i. B u n u n ü z e rin e A lla h Teb& reke v e T e â lâ şu Aye­
tin i i n d i r d i :

«Ve p e y g a m b e r n ik fth la n m a y ı d ile d iğ i ta k d ird e , — s ır f s a n a m a h ­

sus o lm a k ü z e r e — k e n d is in in m e h rin i p e y g a m b e re h ib e e d e n m ü m in
k a d ın ı a lm a n ı hel&l kılm ışızdır.»

D e n ilir k i : k e n d is in i P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m )'e

h ib e e d e n k a d ın , Z ey n eb b in ti C a h ş 'd ır. Ü m m -ü Ş e rik ’in o ld u ğ u d a
sö y le n ir. Ü m m -ü Ş e rik G az iy y e b in ti C â b ir b. V e h b 'd ir. B eni M ün-
k iz b. A m r b. M a is b. A m ir b. L u a y y ’d e n d ir. B ir r iv a y e tte o k a d ın Beni
S â m e b. L u a y y ’m k a rısıd ır. B e su lû lla h ( S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem )
o n u n la e v le n m e y i e rte le d i.

Z e y n e b b in ti H u z e y m e ile ev le n m e si

B e su lû lla h ( S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) H u z e y m e b. H â ris b.

A b d u lla h b. A m r b. A bd-i M e n â f b. H ilâl b. A m ir b. S a ’s a a 'm n kızı
Z e y n e b ile e v le n d i. Ü m m ü ’l-M esâk ln , d iy e isim le n ird i. O n la r a m e r­
h a m e t e ttiğ i v e o n la r a ş e f k a t g ö ste rd iğ i iç in b u ism i alm ıştı. O n u Re-
s u lû lla h ( S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )'e , K ab is b. A m r el-H ilâlf n i­
k a h la d ı. R e s u lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) o n u n m e h rin i d ö rt
y ü z d ir h e m kıldı. O n d a n ö n ce U b ey d e b. H â ris b. M u tta lib b. A bd-i
M e n â f'd a idi. U b e y d e 'd e n ö n ce d e C e h m b. A m r b. H â ris 'd e idi. Bu
o n u n a m c a s ın ın o ğ lu d u r.

O n la n n s a y ıla n ve R e s û l'ü n o n la rla b ir lik te k i d u r u m u

K e n d ile riy le R e su lû lla h ( S a lla lla h ü A leyhi v e S e lle m )'in g e rd e ğ e

g ird iğ i h a n ım la r ı o n b ir ta n e d ir . O n d a n ö n ce o n la r d a n ö le n le r ise
ik i ta n e d ir . B u n la r :

H a d ic e b in ti H u v e y lid ve Z e y n e b b in ti H u z e y m e ’d ir. K en d isi

ise o n la n n d o k u z ta n e s in d e n ö n c e v e f â t e tti. O n la n b u r iv a y e tin ev-
 R ESÛ LU LLA H 'IN HA N IM LA RI 401

v e lin d e z ik r e ttik . İkisi ile g e rd e ğ e g irm e d i. B u n la r E sm â b in ti N u -

m a n el-K in d iy e ’d ir ki o n u n la e v le n d i ve o n d a b a r a s (a la c a lık h a s t a ­
lığı) b u ld u v e o n a y a r a r la n a c a ğ i b ir ih s a n d a b u lu n d u v e o n u e h lin e
g e ri v e rd i. B iri d e A m re b in ti Y ezid el-K ilâb iy e’d ir. B u y en i m ü slü -
m a n o lm u ş tu . R e su lû lla h ( S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) 'e g eld iğ i z a ­
m a n R e s u lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )'d e n A lla h ’a sığ ın ırım ,
d ed i. R e s u û ila h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) d e « A llah ’a sığ m a n b ı­
rak ılır.» dedi. B öylece o n u a ile s in e g e ri v erd i. B ir riv a y e tte , R e su lû l­
la h (S a lla lla h ü A ley h i ve S elle m ) d en A lla h ’a s ığ m a n k a d ın K in d i-
y e 'd ir. Bu, E sm â b in ti N u m â n 'ın a m c a sın ın kızıdır. B ir r i v a y e t t e :
R e s u lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) o n u y a n m a ç a ğ ırın c a ,
o : Biz ö y le b ir k av m iz ki, b izim y a n ım ız a g e lin ir biz k im s e n in y a n ı­
n a g itm ey iz , dedi. B u n u n ü z e r in e R e su lû lla h ( S a lla lla h ü A ley h i v e
S ellem ) o n u a ile sin e g e ri v erd i.

K a d ın la rın d a n K ureyşU o la n la r ın isim le ri

P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )'in h a n ım la rın d a n K u-

re y şli o la n la r ı a ltı t a n e d i r :
H a d ic e b in ti H u veylid b. E sed b. A b d u lu z z â b. K u say y b. K ılâ b
b. M ü r re b. K âb b. L uayy; Â işe b in ti Ebi B e k r b. E bi K u h â fe b. Â m ir
b. A m r b. K â b b. S ad b. T ey m b. M ü rre b. K â b b. L u a y y b. ö a lib ;
H a fs a b in ti Ö m e r b. el H a ttâ b b. N ü fe y l b. A b u d u ’l- ü z z â b. A b d u llâ h
b. K u rt b. R iy ah b. R izâ h b. A d iy y b. K â b b. L uay y ; Ü m m -ü H a b ib e
b in ti E bi S ü fy â n b. H a r b b. Ü m ey y e b. A bd-i Ş em s b. A bd-i M e n â f
b. K u sa y y b. K ilâb b. M ü r re b. K âb b. L uayy; Ü m m -ü S ele m e b in ti
E bi Ü m ey y e b. el-M u ğ ire b. A b d u lla h b. Ö m e r b. M a h z û m b. Y a-
k a z a b. M ü r re b. K âb b. L uayy; Ş ev d e b in t-i Z e m ’a b. K ay s b. A bd-i
Ş em s b. A bd-i V ü d d b. N a s r b. M âlik b. H isl b. A m ir b. L u ay y ...

A ra p ve b a ş k a la r d a n o la n h a n ım la rın ın isim le ri

A ra b v e b a ş k a la rı yedi t a n e d i r :
Z e y n e b b in t-i C a h ş b. R iâ b b. Y a ’m e r b. S a b re b. M ü r re b. K e b ir
b. G a n e m b. D ü v d â n b. E sed b. H uzeym e; M e y m û n e b in t-i H â ris b.

İbn-l H işam — C . : 4 - P . ; 26
402 SİR E T -İ İBN-1 H İŞAM

H a z n b. B a h ir b. H ü ze m b. R ü v e y b e b. A b d u lla h b. H ilâ l b. Â m ir b.
S a ’s a a b. M u â v iy e b. B ekr b. H e v â z in b. M a n s u r b. İk rim e b. H a sa fe
b. K ay s b. A y lan ; Z ey n eb b in t-i H u ze y m e b. H a ris b. A b d u lla h b.
A m r b. A bd-i M e n â f b. H ilâl b. Â m ir b. S a 's a a b. M u âv iy e; C uvey-
riy e b in t-i H â r is b. Ebi D ırâ r el-H u z âiy y e s o n r a M u stalik e ; E sm â
b in t-i N u m â n el-K in d iy e ve A m re b in t-i Y ezid el-K ilâb iy e ...

A ra b m g a y r ın d a n o la n la r d a n b iri de; S a fiy y e b in t-i H u y ey b.

A h ta b 'd ır, B eni N a d ir'd e n d ir.

RESÛLULLAHTN Â İŞ E 'N İN EV İN D E H A ST A L IĞ IN IN
BA K IM I V E T ED Â V İSİ

A işe’nin evine gelişi

İb n -i İs h a k d e d i :
B a n a Y a k u b b. U tbe, M u h a m m e d b. M üslim e z -Z ü h ri’d en , o d a
U b e y d u lla h b. A b d u lla h b. U tb e ’d en , o d a P e y g a m b e r C S allallahü
A ley h i ve S e lle m )'in h a n ım ı Â işe ’d e n şöyle d e d iğ in i n a k le tti.
R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) e h lin d e n F azl b. A b b as
v e b a ş k a b ir a d a m a r a s ın d a , b aşı b a ğ lı ve a y a k la n y e rd e iz b ır a k a ­
r a k ev im e g ird i.
U b e y d u lla h d e d i k i : Bu h a b e r i A b d u lla h b. A b b â s 'd a n h a b e r a l ­
d ım o şöyle d e d i :
— B iliyor m u s u n d iğ e r a d a m k im d ir?
D edim k i :
— H ay ır.
D edi k i :
— Ali b. Ebi T â lib ’d ir.

H a sta lığ ın ş id d e tle n m e s i ve o n u n ü z e rin e s u y u n d ö k ü lm e si

S o n ra R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )'e h a s ta lığ ı ş id ­

d e tle n in c e ve a ğ ır b a s ın c a o şöyle d e d i :
— Ü ze rim e çe şitli k u y u la rd a n a lın m ış y edi k ır b a su d ö k ü n ü z ki
b en m illetin h u z u r u n a çık ay ım ve o n la rla ah id le şe y im .
A işe şöyle d e d i :
— Biz de o n u H a fsa b in ti Ö m e r'in le ğ e n in e o tu r ttu k . S o n ra o n u n
ü z e rin e s u y u d ö k tü k o d e re c e d e ki y e te r y e te r d e m e ğ e b aşlad ı.
 ÜSA M E'N İN SAVAŞA Ç IK IŞ I 403

P e y g a m b e rin b ir sö z ü ve h u su siy le E bû B e k r’i z ik r etm esi

İb n -i İs h a k d e d i :
Z ü h re d ed i k i : B a n a E y y û b b. B eşir ş u n u h a b e r v e r d i :
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) b a ş ı s a n lı o la ra k çık tı
v e m in b e r in ü z e rin e o tu r d u . İlk k o n u ş tu ğ u şey ş u a ş a ğ ıd a k i m e sele
oldu.

ö n c e U h u d a s h a b ın a d u a ve is tiğ fa r etti, d u a ve is tiğ fa rın ı te k ­

ra rla d ı. S o n ra şöyle d e d i :
— A lla h 'ın k u lla r ın d a n b ir k u l v a r ki, A lla h o n u d ü n y â ile k e n ­
d i k a tın d a k i şe y le r a r a s ın d a m u h a y y e r kıldı, o d a A lla h ’ın k a tin d a ­
k in i ih ti y a r etti.
E bû B e k r b u n u işitin c e o n u n k en d i n e fs in i k a s t e ttiğ in i a n la d ı,
a ğ la d ı ve şöyle d e d i :
H ep im iz çoluk ç o c u ğ u m u z la s a n a fe d a olalım .
R e s u lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) ise şöyle d e d i :
— Ey E b û B ekr d u r, y a v a şla .
S o n r a şöyle d e d i :
— M escide a ç ıla n bu k a p ıla rı k a p a tın ız . A n c a k E bû B e k r’in ev i
m ü s te s n a . Ç ü n k ü a r k a d a ş lık ta iyilik ve ih s a n c a k a tım d a o n d a n d a ­
h a e fd a l o la n h iç b ir k im sey i b ilm iy o ru m .

Ibn-i H işâ m d e d i : A n ca k E bû B e k r’in k a p ısı m ü s te s n a , d iy e r i ­

v a y e t ed ilir.
İbn-i îs h a k d e d i :
B a n a A b d u rr a h m a n b. A b d u lla h , Âl-i Ebi S aid b. M u a llâ 'd a n b i­
ris in d e n n a k le n şu h a b e r i v e r d i :
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) o z a m a n o söz a r a s ın d a
şöyle d e d i :
— Ben k u lla r d a n b irisin i d o st ed in sey d im e lb e tte E bû B ek r'i d o st
e d in ird im . F a k a t o n u b ir a r k a d a ş ve im a n k a rd e ş i e d in d im ki A lla h
k a tın d a ik im izin a ra s ın ı ce m etsin .

R e s u lû lla h ’ın U sâ m e 'n in s a v a ş a çıkışım ta m a m la m a s ın ı

e m r etm esi

İbn-i İs h a k d e d i :
B a n a M u h a m m e d b. C a fe r b. Z ü b ey r, U rv e b. Z ü b e y r v e b a ş k a
a lim le rd e n n a k le n şu h a b e ri verdi.
404 8 İR E T -Î İB N -l H tŞ A M

R e su lû lla h ( S a lla lla h ü A ley h i v e S elle m ) in s a n la r ın Ü sâ m e b.

Z e y d ’in s a v a ş a g ö n d e rilm e si h a k k ın d a a ğ ır a ld ık la rım g ö rd ü .

K en d isi h a s ta h a ld e idi, b a ş ın ı s a r a r a k çık tı v e m in b e r in ü z e ri­

n e o tu rd u . İ n s a n la r ise Ü sâ m e ’n in e m irliğ i h a k k ın d a şö y le d iy o rla rd ı.

M u h â c ir le rin v e E n s â r ’ın b ü y ü k le ri ü z e r in e g e n ç b i r d e lik a n lıy ı

e m ir kıldı.

B u n u n ü z e r in e R e su lû lla h ( S a lla lla h ü A ley h i v e S elle m ) k a lk tı,

A lla h 'a h a m d e tti v e o n a e h il o ld u ğ u şe y le rle s e n a e tti. S o n ra şöyle
d e d i:
— Ey in s a n la r, Ü s â m e 'n in g ö n d e rilm e sin i in fa z ed in iz, y em in
e d e rim k i o n u n e m irliğ i h a k k ın d a söz e ttin iz . O n d a n ö n ce o n u n b a ­
b a s ın ın e m irliğ i h a k k ın d a d a sö z e tm iştin iz . O m u h a k k a k em irliğ e
la y ık tır, o n u n b a b a s ı d a o n a e lb e tte la y ık idi.

S p n ra R e s u lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S elle m ) in d i v e in s a n la r

d a o n la n te c h iz a tla n d ır m a k ta s ü r a tle n d ile r . R e s u lû lla h (S a lla lla h ü
A e y h i ve S ellem ) 'in a ğ n s ı şid d e tle n d i ve k e n d is in e g a le b e çaldı. Ü sa-
m e çıktı ve o n u n la b irlik te a s k e r d e çıktı. M e d in e ’y e b ir f e r s a h m e ­
s a fe d e k i C ü r f ’e in d ile r. A sk e rin i o r a d a ik a m e t e ttird i. B ü tü n a s k e r
o n u n y a n ın a g eld ile r. V e R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem )
a ğ ırla ş tı. B u n u n ü z e rin e Ü sâ m e v e m ille t b e k le d ile r k i A lla h 'ın R e­
s u lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) 'in h a k k ın d a n e h ü k ü m v e re ­
c e ğ in i g ö rs ü n le r.

R e s u lû lla h 'm E n s a r için v a siy y e ti

lb n -i ls h a k d e d i :
Z ü h ri dedi k i : B a n a A b d u lla h b. K â b b. M â lik h a b e r v e rd i k i :
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi v e S ellem ) U h u d a s h a b ın a d u a v e
is tiğ fâ r e ttiğ i v e o n la rın d u r u m la r ın a d a ir z ik r e ttiğ i şe y le ri z ik r e t­
tiğ i g ü n d e , o z a m a n k i sö y le d ik le riy le b irlik te şö y le d e d i :

— Ey M u h a c ir le r to p lu lu ğ u , E n s â r a h a y ır ile d a v r a n m a n ız ı ta v ­
siy e e d e rim . Ç ü n k ü in s a n la r a r tıy o r la r , E n s â r ise o ld u k la rı gibi k a lıp
a rtm ıy o rla r . O n la r b en im h a y b e m d ir ( s ır d a ş la r ım d ır la r ) . O n la rın
iy ilik v e ih s a n e d e n le rin e , ih s a n v e iy ilik ed in iz. K ö tü lü k e d e n le rin i
d e b ağ ışla y ın ız.
 RESÛLULLAH’IN ÜSAM E İÇ İN DUA ETM ESİ 405

A b d u lla h d ed i :
S o n ra R e su lû lla h ( S a lia lla h ü A leyhi ve S ellem ) in d i ve e v in e
g ird i. A ğ rıla rı ta m a m iy le şid d e tle n d i.

A ğ z ın d a n ila ç v erilm esi m e selesi

A b d u lla h d edi k i : O n u n h a n ım la rın d a n b ir k a ç ı o n u n y a n ın d a

to p la n d ıla r. B u n la r :
Ü m m -ü S elem e ve M e y m û n e idi. B ir d e m ü s lü m a n la r d a n , iç le rin ­
d e E sm â b in ti U m ey s o la n b ir g u r u p v a rd ı. O rd a a m c a sı A b b as d a
v a rd ı. O n la r o n u n a ğ z ın d a n ilaç v e rm e ğ e k a r a r v e rd ile r. A b b as d e ­
di k i :
— E lb e tte b en o n u te d â v i edeceğim .
V e o n a a ğ z ın d a n ila ç v e rd ile r. R e su lû lla h (S a lia lla h ü A ley h i v e
S ellem ) if a k a t b u ld u ğ u z a m a n d ed i k i :
— B u n u b a n a k im y a p tı?
D e d ile r k i .-
— Y â R e s û la lla h : S e n in a m c a n .
D ed i k i :
— B u ilaçı, şu ta r a f t a n (H a b e ş is ta n ’d a n ) g e le n b u k a d ın la r g e ­
tirm işle r.
V e H a b e ş is ta n ’a d o ğ ru iş a r e t etti.
R e s û lu ll a h :
— B u n u n iç in y a p tın ız ? d iy e so rd u .
A m c a sı A b b a s :
— Y â R e sû la lla h se n d e z â tü l-c e n b o lm a sın d a n k o rk tu k , ded i.
R e s û lu ll a h :
— B u A lla h (A zze ve C e lle l’n in beni, o n u n la k ö tü le y ic i b ir h a s ­
ta lık d e ğ ild ir. Bu e v d e k ile rin h e p s in e ilaç y u ttu r u la c a k tır . A n c a k a m ­
ca m m ü s te s n â .
E v e t M e y m û n e ’ye d a h i o ru ç lu o ld u ğ u h a ld e ilaç içirild i. Re-
su lû lla h (S a lia lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in y e m in in d e n d olayı, o n a
y a p tık la rı şe y se b eb iy le o n la r a b ir c e z a o lsu p d iy e, A lla h b u n u y ap tı.

Resulûllah'm işâret ile Üsâme için duâ etmesi

İb n -i İs h a k d e d i :
B a n a S a îd b. U b ey d b. S e b b â k , M u h â m m e d b. Ü s â m e ’d en , o b a ­
bası Ü sâ m e b. Z eyd’d e n n a k le n h a b e r v e rd i ki, o şö y le d e d i :
40« SİRET-1 İB N -t H tŞA M

R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) a ğ ırla ş ın c a b en ve be-

n im e b lrik te o la n la r M e d in e'y e in d ik . R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi
v e S e lle m )’in y a n m a g ird im . O s u s tu ru lm u ş k o n u şm u y o rd u . Elini
g ö ğ e k a ld ır d ık ta n s o n r a elin i ü z e rim e k o y m a ğ a b aşlad ı. B en a n la d ım
k i, o b a n a d u a ediy o r.
İb n -i İs h a k d e d i :
İbn-i Ş ih â b ez-Z ü h ri dedi k i : B a n a U beyd b. A b d u lla h b. U tbe,
A işe’d en n a k le n h a b e r v e rd i ki o şöy le d e d i :
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’d e n ço k k e r e işitird im ,
şö y le d i y o r :
Ş ü p h e siz A lla h h iç b ir p e y g a m b e rin r u h u n u , o n u m u h a y y e r bı­
r a k m a d ık ç a a lm az . D edi k i :
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) e ö lü m v a k ti gelince
o n d a n işittiğ im so n söz şöyle d e m e si i d i :

«Bilakis c e n n e tte n R efiki âla.» Â işe d e d i :

B en de d e d im k i : V allah i. D em ek, bizi seçm iy o r. «Ve şü p h e siz
h iç b ir p e y g a m b e r, m u h a y y e r k ılın m a d ık ç a ru h u k ab z o lu n m a z» sö ­
z ü ile k e n d isin i k a s t ediyor.

E bû B e k r in m illete n a m a z k ıld ırm a sı

Z ü h ri şöyle d e d i :
B a n a H a m z a b. A b d u lla h b. Ö m e r h a b e r v erd i ki, Â işe şöyle d e d i :
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )'in h a s ta lığ ı şid d e tle n ­
d iğ i z a m a n şöy le d e d i :
— E bû B e k r'e söyleyiniz, m illete n a m a z k ıld ırsın .
D edim k i :
— Y â N e b iy e lla h , E bû B e k r ince b ir a d a m d ır, sesi za y ıftır, K u r’-
a n ’ı o k u d u ğ u z a m a n çok a ğ la y a n d ır.

D edi k i : «
— O n a söyleyiniz, m illete n a m a z kıldırsın.
Y ine a y n e n sö z ü m ü te k ra rla d ım . B u n u n ü z e rin e o şöyle d e d i :
— Siz k a d ın la r Y u su f'a h ile y ap tın ız . G it söyle; m illete n a m a z
k ıld ırsın.
 işe d ed i k i :
— V a lla h i b en b u n u a n c a k E b û B e k r’in m illete im a m o lm a m a ­
sın ı iste d iğ im için sö y lü y o rd u m . B iliy o rd u m k i : H alk , R e s u lû lla h 'ın
 ALLAH’IN PEY G A M BERİN İN RUHUNU K A BZETTİĞ İ GÜN 407

m a k a m ın a g elen b ir a d a m ı a s la se v m e z le r ve ç ık a c a k h e r u ğ u rs u z
şeyi o n a v e re c e k le r. Böyle b ir d u r u m u n b a b a m d a n u z a k k a lm a sın ı
istiy o rd u m .

lb n -i ls h a k r iv a y e t e t t i :
lb n -i Ş ih â b şöyle d e d i : B a n a A b d u lm e lik b. Ebi B ekr b. A b d u r­
r a h m a n b. H a ris b. H işâm b a b a s ın d a n , o A b d u lla h b. Z em ’a b. E sved
b. M u tta lib b. E sed 'd en n a k le n h a b e r v erd i ki o şöyle d e d i :
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’in a ğ r ıla r ı şid d e tle n d i­
ği ve k e n d in e ü stü n geldiği z a m a n ben m ü s lü m a n la r d a n b ir to p lu ­
lu k iç in d e o n u n y a n ın d a b u lu n m a k ta y d ım . B ilal o n u n a m a z a ç a ğ ır ­
dı, R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) ise şöyle d e d i:
— M illete n a m a z k ıld ıra c a k b irisin e söyleyiniz. Dedi k i :
Ben d e çıktım b ir d e b a k tım ki, Ö m e r m ille tin için d ed ir. E bû B e k r
ise k a ip idi. D edim k i :
— Y â Ö m e r k a lk d a m ille te n a m a z ı kıldır.
O d a k a lk tı ve te k b ir g etird i. R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve
S elle m ), o n u n sesini işitti. Ö m e r sesi y ü k se k b ir a d a m idi. R e su lû l­
la h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) şöyle dedi :
— E bû B ekr n e re d e d ir? Bu d u r u m a A llah d a m ü s lü m a n la r d a
ra z ı o lm a z la r.

S o n ra E bû B e k r’e h a b e r g ö n d erild i. G eldi. Ö m e r'in k ıldırdığı o

n a m a z d a n so n ra , m illete n a m a z kıldırdı. Ö m e r b a n a dedi k i :

— Y azık sa n a , b a n a n e y ap tın , Ey lbn-i Z em a? V allah i b a n a e m r

e ttiğ in z a m a n a n c a k R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )'in s a ­
n a b u n u e m r e ttiğ in i z a n e ttim . Ş ay et bu o lm a sa y d ı m illete n a m a z
k ıld ırm azd ım . D edim ki :
— V a lla h i R e su lû llah (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) b a n a b u n u
e m r e tm e d i f a k a t Ebû B e k r’i g ö rm ed iğ im z a m a n h a z ır o la n la rın iç in ­
d e m illete n a m a z k ıld ırm a y a en lâyığı seni g ö rd ü m .

A lla h 'ın , p e y g a m b e rin in r u h u n u k a b z e ttiğ i g ü n

lb n -i ls h a k dedi :
Z ü h rı dedi ki : B a n a E nes b. M âlik şöyle h a b e r v e r d i :
A lla h ’ın, R e su lû llah (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’in r u h u n u
k a b z e ttiğ i p a z a rte s i g ü n ü e rk e n d e n m illetin y a n ın a çıktı. O n la r s a ­
b a h n a m a z ın ı k ılıy o rlard ı. P e rd e k ald ırıld ı ve k a p ı açıldı. R e su lû lla h
408 SİR E T -Î İB N -l H İŞA M

(S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) ç ık tı ve  işe’n in k a p ısı ö n ü n d e d u rd u .

R e su lû lla h ( S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) i g ö rd ü k le ri z a m a n se v in ç­
le rin d e n a z k a ls m n a m a z la r ın ı b o zu y o rla rd ı. Ş e n lik le r y a p m a k iste ­
d ile r. O d a « n a m a z m ız d a s e b a t ediniz.» d iy e o n la r a e m r e tti. R esu ­
lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) o n la rm n a m a z la r ın d a k i d u r u ş ­
la rım g ö rd ü ğ ü n d e se v in c in d e n g ü lü m se d i. R e s u lû lla h (S a lla lla h ü
A le y h i ve S e lle m )’i işte o a n d a k i d u r u ş u n d a n d a h a g ü z e l b ir d u r u ­
ş u n u g ö rm ed im . S o n ra d ö n d ü . M illet R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i
ve S e lle m )'i a ğ rısın d a n iy ile şm iş g ö r e r e k o ra d a n a y rıld ıla r. E b ü B e k r
d e S ü n h ’d ek i ev h a lk ın ın y a n m a d ö n d ü .

İb n -i İs h a k d e d i : B a n a M u h a m m e d b. İ b ra h im b. H â ris. K asım
b. M u h a m m e d ’d e n n a k le n h a b e r v e rd i k i :
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) Ö m e r ’in n a m a z d a k i
te k b irin i işittiğ i z a m a n :
«Ebû B e k r n ere d ed ir?» diye so rd u . »B una A lla h r a z ı o lm a z ve
m ü s lü m a n la r d a r a z ı olm azlar.» dedi. Ş a y e t v e fa tı e s n â s m d a Ö m e r’in
sö y lediği söz o lm a sa y d ı, m ü s lü m a n la r R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley­
h i v e S e lle m )’in E b û B e k r’i y e rin e g e ç ird iğ i h u s u s u n d a şe k e tm e z le r­
di. F a k a t o v e fa tı esn ftsm d a şöyle d e m iş ti:
— E ğ e r R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) y e rin e b irin i
g eç irm işse, b e n d e n h a y ırlı o la n b ir k im sey i y e rin e g e ç irm iş d e m e k ­
tir. E ğ e r m illeti b u h u s u s ta se rb e s t b ıra k ti ise b e n d e n d a h a h a y ırlısı­
n ı o n la r a b ıra k m ıştır. B u n u n ü z e rin e m ille t a n la d ıla r ki, R e su lû lla h
(S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) h iç b ir k im sey i y e rin e h a le f b ır a k m a ­
m ıştır. Ö m e r'in ise E b û B e k r'e k a rş ı o lm ad ığ ı belli idi.

İbn-i İs h a k d e d i :
B a n a E b û B e k r b. A b d u lla h b. E bi M ü eley k e şöyle h a b e r v e r d i :
P a z a rte s i g ü n ü o ld u ğ u z a m a n R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve
S ellem ) b aşı sa rg ılı o ld u ğ u h a ld e s a b a h n a m a z ın a çıktı. E bû B ek r
ise m illete n a m a z ı k ıld ırıy o rd u . R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S el­
lem ) çıktığı z a m a n m illet k e y if g ö ste rd ile r. E bû B e k r a n la d ı ki; m il­
le t b u n u a n c a k R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) için y a p ı­
y o rla r. V e n a m a z k ıldığı y e rd e n çekildi. R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley­
h i ve S ellem ) d e o n u a r k a s ın d a n itti ve - in s a n la r a n a m a z kıldır,»
d ed i. R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) E b û B e k r’in y a n m d a
o tu r d u ve o n u n s a ğ ın d a o tu r a r a k n a m a z kıldı. N a m a z ı b itird iğ i z a ­
m a n m illete d ö n d ü ve y ü k se k se siy le o n la r a h ita p etti.
 ABBAS ve A L Î’N İN DURUMU 409

H a tta sesi m escid in k a p ıs ın d a n d ış a n çıktı. Şöyle d iy o r d u :

— Ey in s a n la r, a te ş a le v le n d i, f itn e le r g e c e n in d a lg a d a lg a g e ­
le n k a r a n lığ ı gibi g e lm e ğ e b aşlad ı. V a lla h i b a n a k a r ş ı h iç b ir şe y
g ö ste re m e zsin iz. Ç ü n k ü b e n a n c a k K u r 'a n ’m h e lâ l e ttiğ in i h e lâ l e t­
tim . V e K u r’a n 'ın h a r a m e ttiğ in i h a r a m ettim .

R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) sö z ü n ü b itird iğ i z a m a n

E b û B e k r o n a şöyle d e d i :
— Ey A lla h N ebisi, b e n se n d e A lla h ’d a n b ir n im e t ve b ir fa z l
g ö rü y o ru m . N ite k im biz d e bö y le isteriz. Bu g ü n H â ric e 'n in k ızın ın
g ü n ü d ü r . O n a gid ey im m i?
D edi k i :
— E vet.
S o n ra R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S elle m ) g ird i ve E b û B e k r
S ü n h 'd e k i ev h a lk ın ın y a n ın a g itm e k ü z e re çıktı.

A b b â s ve A li'n in d u r u m u

lb n -i İs h a k d e d i :
Z ü h ri d ed i k i; b a n a A b d u lla h b. K âb b. M âlik , A b d u lla h b. A b ­
b â s 'd a n n a k le n h a b e r v e rd i ki, o şöyle d e d i :
O g ü n d e Ali b. Ebi T â lib (R ıd v a n u lla h i A leyh i) R e sû lu lla h (S a l­
la lla h ü A ley h i ve S e lle m )'in k a tm d a n m ille tin y a n m a çıktı, m ille t
o n a şö y le d e d i l e r :
— E y E b û H a şa n , R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) n a ­
sıl o ld u ?
D edi k i :
— A lla h 'a h a m d o lsu n iyileşti.
B u n u n ü z e rin e A b b âs o n u n elin i tu ttu s o n r a şö y le d e d i :
— Ey Ali, v a lla h i se n ü ç g ü n s o n r a b a s to n u n k u lu o la ca k sın . A l­
l a h 'a y e m in e d e rim k i: R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m )'in
y ü z ü n d e ö lü m ü g ö rd ü m . B eni A b d u lm u tta lib 'in y ü z le rin d e ö lü m le ri­
n i a n la d ığ ım gibi. G el de R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m )'e
gid elim . E ğ e r b u iş (id a re ) b iz d e ise o n u b iliriz. E ğ e r b izim g a y rım ız ­
d a ise bizi in s a n la r a ta v siy e e tm e s in i o n d a n iste riz . Ali d e o n a şö y le
d e d i:
— B en v a lla h i b u n u y a p m a m . E ğ e r id a re d e n m e n e d ilirse k o n ­
d a n s o n r a h iç k im se o n u b iz e verm ez.
410 S İ RET-1 İBN-1 H İŞAM

İşte o g ü n k u ş lu k ile rled iğ i b ir sıra d a , R e sû lu lla h (S a lla lla h ü

A ley h i ve S ellem ) v e fa t etti.

Vefâtmdan biraz önce Resûlün misvak kullanması

İb n -i İs h â k d e d i :
B a n a Y a k u b b. U tbe, Z ü h ri’d en , o U rv e ’d e n o A işe 'd e n n a k le n h a ­
b e r v erd i, d ed i k i : Â işe şöyle d e d i :
İşte o g ü n d e R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) m escid e
g ird iğ i z a m a n g e ri d ö n d ü ve b en im o d a m d a y attı, y a n ım a E bû B ek r'in
s o y u n d a n b ir a d a m g ird i, e lin d e ise yeşil b ir m isv a k v ard ı. Â işe d e ­
d i k i:
R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) de ç n ü n e lin e öyle b ir
b a k ış la b a k tı ki o n u isted iğ in i a n la d ım . D edim k i :

— Y â R e sû la lla h , s a n a şu m isv a k ı v erm em i is te r m isin ?

D edi k i :
— Evet.
 işe dedi k i :
— Ben de o n u ald ım ve o n u n için o n u öyle b ir ç iğ n e d im ki onu
y u m u ş a k la ş tırd ım . S o n ra o n a v erdim .

O n u n la d işle rin in a ra s ın ı şim d iy e k a d a r h iç b ir m is v a k la te m iz le ­

d iğ in i g ö rm e d iğ im b ir şe k ild e şid d e tle tem izledi, s o n r a b ıra k tı. O d a m ­
d a R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )'in a ğ ırla ştığ ın ı b u ld u m .
O n u n y ü z ü n e b a k m a y a gittim . B ir d e b a k tım ki, o n u n g özü y u k a rı
d ik ilm iş o şöyle d i y o r :

«Bilâkis c e n n e tte n refik i-i âla.»

B en:
— S eni h a k ile g ö n d e re n e k a se m e d e rim ki, m u h a y y e r k ılın d ın
v e seçtin» ded im . R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m J ’in ru h u
k a b z o lu n d u .

Ibn-i Ish a k d e d i :
B a n a Y a h y a b. A b b âd b. A b d u lla h b. Z ü b ey r, b a b a sı A b b â d ’d a n
n a k le n h a b e r v e rd i ki, o şöyle d e d i :

İşittim  işe şöyle d iy o rd u :

R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) b en im e v im d e ve g ö ğ ­
 R ESÛ L'Ü N VEFATINDAN SONRA EBÛ BEKR İN TUTUMU 411

sü m d e ö ld ü . O n u n h a k k ın d a hiç k im sey e h a k sız lık etm ed im . S efih-

liğ im d e n ve y aşım ın k ü ç ü k lü ğ ü n d e n o la ca k ki R e sü lu lla h (S a lla lla ­
h ü A ley h i v e S ellem ) g ö ze tim im d e ik e n r u h u k a b z o lu n d u ğ u h a ld e
o n u n b a şın ı b ir y astığ ın ü z e rin e k o y u p ve k a d ın la r la b irlik te g ö ğ sü m e
v u r m a y a b a ş la d ım ve y ü z ü m e v u ru y o rd u m .

ResûlU n v e f a tın d a n s o n r a Ö m e r'in sözü

lb n -i ls h a k d e d i :
Z ü h ri şöyle d e d i : B a n a S a id b. M üseyyib, E bû H u re y re 'd e n n a k ­
len h a b e r v erd i ki o şöyle d e d i :
R e sü lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) v e fâ t ed in ce Ö m e r b.
e l-H a tta b k a lk tı ve şöyle d e d i :
M ü n a fık la rd a n b irta k ım a d a m la r v a rd ır ki, R e sü lu lla h (S a lla lla ­
h ü A ley h i ve S e lle m )'in v e fâ t etm iş o ld u ğ u n u id d ia e d iy o rla r. H a l­
b u k i R e sü lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) ölm edi. F a k a t o R ab-
b in e g itti. M û sâ b. İ m râ n g ittiğ i gibi. K a v m in d e n k ırk g ece k a y b o l­
du. S o n ra ö lm ü ş tü r, d e n ild ik te n s o n ra o n la ra g eri d ö n d ü . V allâh R e­
s ü lu lla h (S a lla lla h ü A leyh ve S ellem ) e lb e tte g e ri d ö n ec ek tir. M û sâ ’-
n ın g e ri d ö n d ü ğ ü gibi. İşte R e sü lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem )
ö ld ü d iy e id d ia e d e n a d a m la rın elleri k esile cek ...

R e sû lü n v e fâ tm d a n s o n r a E bû B e k r’in tu tu m u

E bû B e k r k e n d isin e h a b e r v ard ığ ı z a m a n geldi ve m escid in k a ­

pısı ö n ü n d e indi. Ö m e r ise m illete a n la tıy o rd u . E bû B e k r :
H iç b ir şe y e iltif a t e tm e d i (göz u c u y la d a h i b a k m a d ı) ve  işe ’-
n in e v in d e R e sü lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )'in y a n ın a g ird i.
R e sü lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) ise e v in b ir k e n a r ın d a ü z e ­
ri ö rtü lü idi. O n u n ü z e rin d e h ib re d en ilen Y em en k u m a ş ın d a n b ir
ö r tü v a rd ı. G eldi ve R e sü lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in y ü ­
z ü n ü açtı.

S o n ra o n u n ü z e rin e eğ ild i ve o n u ö p tü . S o n ra şöyle d e d i :

— B a b a m ve a n a m s a n a fe d a o lsun, A lla h ’ın se n in ü z e rin e t a k ­
d ir e ttiğ i ö lü m e g elin ce o n u ta d d ın . B u n d a n s o n r a ise a r tık a s lâ s a ­
n a b ir ö lü m is â b e t etm ez. D edi k i .-
412 SIRET-1 İBN-1 H İŞA M

S o n ra Y em e n k u m a şım R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e. S ei­

le rn )'in y ü z ü n e g e ri ö rttü . S o n ra çıktı, Ö m e r in s a n la r la k o n u ş u y o r­
d u . Ş öyle d e d i :
— Y a v a ş ol y a Ö m er, su s. O ise b u n a k a r ş ı çıktı. A n c a k k o n u ş ­
m a y a d e v a m e tti. E b û B e k r o n u n s u s m a z o ld u ğ u n u g ö rü n c e , in s a n ­
l a r a d ö n d ü . İ n s a n la r o n u n k o n u ş m a s ın ı d u y u n c a o n a d ö n d ü le r ve
Ö m e r’i te rk e ttile r. O d a A lla h ’a h a m d e tti ve o n a s e n a e tti s o n ra
şö y le d e d i :
E y in s a n la r! K im M u h a m m e d ’e ib â d e t e d iy o rd u ise, şü p h e siz M u-
h a m m e d ö lm ü ş tü r. K im A lla h ’a ib â d e t ed iy o rd u ise ş ü p h e siz A llah
b ird ir, ölm ez. D edi k i : S o n ra şu â y e ti o k u d u :

(ö r/Û *

« M u h a n u n ed a n c a k b ir p e y g a m b e rd ir. O n d a n ö n ce d e p e y g a m ­
b e r le r g eç m işti, ö l ü r v e y a ö ld ü r ü lü r s e g e riy e m i d ö n ec ek sin iz? G e­
riy e d ö n e n , A lla h 'a h iç b ir z a r a r v e rm e z , A lla h ş iik re d e n le rin m ü k â ­
fa tım v ere cek tir.»
V a lla h i s a n k i in s a n la r işte b u â y e tin n â z il o ld u u ğ n u b ilm iy o rla r­
dı. E b û B e k r o n u o k u y u n c a y a k a d a r . D edi k i :
in s a n la r o n u E b û B e k r’d e n a ld ıla r ve a ğ ız la rın d a n d ü ş ü rm e d i­
ler. E b û H u re y re r iv â y e t e ttiğ in e g ö re Ö m e r şö y le d ed i :
V a lla h i E b û B e k r’in o n u o k u d u ğ u n u işittiğ im z a m a n a n c a k d e h ­
şe te k ap ıld ım ve y e re d ü ştü m , a y a k la n m b en i ta şım ıy o rd u . A n lad ım
ki, R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) ö lm ü ş tü r.

B EN l S Â lD E ’N İN S A K lF E S l (S o fa ’sı = g ölgeliği)

tb n -i İ s h â k d e d i :
R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in r u h u k a b z ed ild iğ i
z a m a n E n s â r 'd a n m ü te şe k k il işte b u to p lu lu k Benî S â id e 'n in s o fa ’sm -
d a S â d b. U b â d e ’y e m e y le ttile r. Ali b. E bi T âlib, Z ü b e y r b. el-A vvam ,
 EBÛ B E K R ’E BİA T ETM E DURUMU 413

T a lh a b. U b e y d u lla h ise a y rılıp F â tım a ’n m e v in d e to p la n d ıla r. M u ­

h a c ir le r in g e ri k a la n la r ı ise E b û B e k r’e m e y le ttile r. U seyd b. H u-
d e y r ’d e o n la r la b irlik te B eni A b d ü ’l E şh e l’e m e y letti. B ir to p lu lu k
E b û B e k r’e v e Ö m e r'e g eld i ve şöy le d e d i :
E n s â r 'd a n işte b u to p lu lu k B eni S â id e ’n in s o fa sın d a S â d b. U b â-
d e ile d irle r. O n a m ey i e tm iş le rd ir. E ğ er in s a n la rın d u r u m u y la ilgili
siz in ih tiy a c ın ız v a r ise o n la n n işleri b ü y ü m e d e n ö n ce k a v u ş u n .

R e s u lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) ise ev in d e o lu p h e n ü z

d e fn işi b itirilm e m iştir. E v h a lk ı o n u n ö n ü n e k a p ıy ı k ilitle m işle rd ir.
Ö m er dedi k i :
E b û B e k r’e d e d im k i :
• E n s â r 'd a n işte o k a rd e ş le rim iz e ik im iz b e r a b e r g id e lim ve o n ­
la r d a n n e ü z e re o ld u k la r ın a bakalım .»

İb n -i A v f ve o n u n E b û B e k r’e b e y â t e tm e d u r u m u ile
ilgili o la r a k Ö m e r ile m ü ş a v e re s i

İb n -i İ s h a k d e d i :
E n s â r S a k ife ’d e to p la n d ık la rı z a m a n S a k ife h a b e ri cü m lesin d en :
B a n a A b d u lla h b. Ebi B ek r, İbn -i Ş ih â b e z -Z ü h ri'd e n , o U b e y d u lla h
b. A b d u lla h b. U tb e b. M es’û d 'd a n , o A b d u lla h b. A b b a s d a n n a k le n
şö y le h a b e r v e r d i :

A b d u r r a h m a n b. A v f’ı M in a ’d a y e rin d e b ek liy o rd u m . O Ö m e r'in

y a p tığ ı s o n h a c c m d a Ö m e r’in y a n ın d a idi. Y in e d e v a m la d ed i k i :

A b d u r r a h m a n b. A vf Ö m e r'in k a tın d a n g e ri d ö n d ü ve b en i Mi-

n â ’d a m e n z ilin d e k e n d isin i b e k le rk e n b u ld u . K u r’a n o k u y o rd u m .
B a n a şöy le d e d i :

K eşk e g ö rsey d in . B ir a d a m , E m irü 'l-M ü m in in 'e g eld i ve şöyle

d e d i:

— Ey E m irü ’l-M üm inin, şöy le diy en , f a la n h a k k ın d a b ir d iy e c e ­

ğ in v a r m ı? d iy o r k i : V a lla h i ş a y e t Ö m e r b. e l-H a tta b ö lm ü ş o lsa y ­
d ı e lb e tte f a la n a b e y a t e d e rd im . V a lla h i E bû B e k r’e b e y a t a n c a k o l­
d u b ittiy e geldi.

Ö m er d e buna kızdı ve şöy le d ed i:

414 SİR E T -t İBN-İ H tŞA M

— Ben in ş a a lla h öğle v a k tin d e n önce in s a n la rın iç in d e h ita b e d e ­

ceğ im ve b e n o n la rı, o n la rın id a re c ile rin i g a s b e tm e k iste y e n işte o
k im s e le rd e n s a k ın d ıra c a ğ ım .

A b d u r r a h m a n şöyle dedi; b en d e d ed im k i :
— Ey E m irü 'l-M ü m in in b u n u y a p m a , ç ü n k ü h a c m ev sim i, m il­
le tin a d ile rin i p isb o ğ a z la rın ı ve a y a k ta k ım ın ı to p la r. O n la r o k im s e ­
le rd ir ki, in s a n la rın için d e d u r d u ğ u n z a m a n , s a n a y a k la ş m a k ü z e re
b a s tırırla r. V e b en k o rk a rım ki se n v a z e d e rk e n b ir söz sö y lersin .
O n u n se b eb iy le h ep si de s ü r a tle k a lk ıp g id e rler. S ö z le rin i n e a n l a r ­
la r n e h ıfz e d e r le r n e de o n u y erli y e rin d e a n la tırla r . O h a ld e M edi­
n e ’ye g elin cey e k a d a r bekle. Ç ü n k ü o ra s ı s ü n n e t y u r d u d u r. Fıkıh
eh li ile ve in s a n la rın e şre fiy le k u r tu lu r s u n ve M e d in e’d e sö y led iğ in i
te m k in li o la ra k sö y le rsin . F ıkıh eh li se n in sö z ü n ü a n l a r ve o n u y e rin e
k o y a rla r. D edi k i :
B u n u n ü z e rin e Ö m e r şöyle d e d i :
— A m m a V a lla h i in ş a a lla h M e d in e ’de ilk ira d ed e ce ğ im h u tb e m ­
d e e lb e tte b u n u n la h itâ b ed eceğ im .

E bû B e k r'e b e y a t e s n a s ın d a Ö m e r'in h u tb e s i

lb n -i A b b as d e d i :
— Z ilh iccen in so n u n d a M e d in e ’ye geldik. C u m a g ü n ü o ld u ğ u
z a m a n g ü n e ş ze v ale g e lirk e n a c e le geldim . S a id b. Z eyd b. A m r b.
N ü fe y li m in b e rin k ö şe sin in y a n ın d a o tu r u rk e n b u ld u m ve o n u n h i­
z a s ın a o tu rd u m , dizim d izin e d e ğ iy o rd u . Çok g eçm ed i ki Ö m e r b. el-
H a ttâ b çık ag eld i. O n u g e lirk e n g ö rd ü ğ ü m z a m a n , S aid b. Z eyd'e d e ­
d im ki -e lb e tte a k ş a m işte bu m in b e rin ü z e rin d e b ir k o n u şm a y a ­
p a c a k tır ki h a life e d ild ik te n b eri böyle k o n u şm a m ıştır.» S aid b. Zeyd
b u sö zü m ü y a d ırg a d ı ve - b u n d a n ö n ce k o n u şm a d ığ ı şe y le rd e n k o n u ş­
m a sı u m u la n n e vardır» dedi. V e Ö m er, m in b e rin ü z e rin e o tu rd u .
M ü e z z in le r s ü k û t e ttik le ri z a m a n k a lk tı ve A lla h ’a, lay ık o ld u ğ u şey ­
le rle s e n â e tti, s o n r a şöyle d e d i :
A m m a bad, b e n bu g ü n size b ir k o n u şm a y a p a c a ğ ım ki k o n u ş ­
m a m a im k â n h asıl o lm u ş tu r. B ilm iy o ru m belki d e ecelim ö n ü m d e-
d ir. K im o sö z lerim i a k le d e r ve o n u hıfz ed e rse o n u b in e ğ in in v a r a ­
ca ğ ı y e re k a d a r iletsin. Kim, ez b erle m ey ip , b en d e n y a la n sö y ley ecek ­
se b u o n a h e lâ l olm az. Ş ü p h esiz A lla h M u h a m m e d ’i g ö n d e rd i ve o n a
 EBÛ B EK R 'E BİAT ESNASINDA Ö M ER 'İN HUTBESİ 415

K itâ b ’ı in d ird i ve o n a in d ird ik le rin d e n b iri de rec im ây e tid ir. Biz o

â y e ti o k u d u k , o n u ö ğ re n d ik ve o n u hıfz e ttik . R e su lû lla h (S a lla lla ­
h ü A ley h i ve S ellem ) re c m e tti ve o n d a n s o n ra biz d e re c m ettik . İle r­
d e b iri çık ıp »V allahi A lla h 'ın K itâ b ’ın d a re c m i b u lam ıy o ru z.» d iy e ­
c e ğ in d e n k o rk a rım . Böylece A lla h 'ın in z âl e ttiğ i b ir fa riz e y i te rk e t-
m e k le d a lâ le te d ü şe rle r. E rk e k le rd e n ve k a d ın la r d a n z in â ed e n b ir
k im se a le y h in e delil b u lu n d u ğ u v ey a k ad ın h â m ile k ald ığ ı v ey a iti­
r a f m e v c u d o ld u ğ u z a m a n rec im A lla h ’ın k ita b r n d a n b ir h a k tır. S o n ­
r a biz A lla h 'ın k itâ b 'ın d a n o k u d u ğ u m u z â y e tle r için d e şu â y e ti o k u ­
y o rd u k .

• B a b a la rın ız d a n y ü z ç e v irm ey in iz. Ç ü n k ü b a b a la rın ız d a n y ü z ç e ­

v irm e n iz k e n d in iz i in k â r etm ek tir.»

R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) şöyle d e d i :

• Beni çok ileri d e re c e d e övm eyiniz. Isâ b. M e ry e m çok ö ğ ü lm ü ş
o ld u ğ u gibi. .A lla h 'ın k u lu ve R esu lü d ü r,» deyiniz.» H a b e rim o ld u k i :
B irisi şöy le d em iş :
Ş â y e t Ö m e r o lm a sa y d ı f a la n a b e y a t e d e rd im . K işinin, «Ebû
B e k r'in h ila fe ti b ir oldu b ittid ir.» sözü sizi a ld a tm a s ın . E v et öyle o ld u .
F a k a t, A llah fitn e n in ş e rrin d e n ü m m e ti k o ru d u . İçinizde, E bû B e k r
gibi ita a t ed ilen kim se y o k tu r. M ü s lü m a n la rd a n kim b ir a d a m a m eş-
veretsiz. b e y a t e d e rse o n u n için b e y 'a tı g eç erli d eğ ild ir. K atled ilm e
k o rk u siy le a ld a tıla n iki k işin in ne b e y a t e d e n in n e d e b e y a t e d ile n in
b ey a tı g eç erli değ ild ir.

A lla h , P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )'i v e fa t e t tir ir ­

k en , E n s â r bize m u h a le fe t e tm iş ve e ş ra fla riy le Beni S ftide’n in g ö lg e li­
ğ in d e to p la n m ış la r, d iy e bize h a b e r geldi. Ali b. Ebi T âlib, Z ü b e y r
b. E l-A vvâm ve o n la rla b irlik te o la n la r bizd en a y rılm ışla rd ı. M u h â-
c irle r ise E bû B ek r'in y a n ın a to p la n m ışla rd ı. E bû B e k r’e d ed im k i :

•H ad i, E n s â r ’d a n işte o k a rd e şle rim iz e gidelim .» O n la rı k a s t e d e ­

re k g ittik . O n la rd a n sâ lih iki a d a m bize ra s tla d ı. O n la r bize E n s â r ’m
k a r a r la r ın ı a n la ttıla r. V e "Ey m u h â c ir le r to p lu lu ğ u n e re y e g itm e k is­
tiy o rsu n u z ?» d ed iler. Biz d e « E n sâ r'd a n işte o k a rd e şle rim iz e g itm e k
416 SİR E T -İ İB N -t H İŞA M

istiy oruz* d ed ik . O n la r «Ey M u h â c irle r to p lu lu ğ u , siz in o n la r a y a k ­

la şm a n ız g e re k m e z , işin ize bakınız» d e d ile r. D edim k i .-
— V a llâ h i e lb e tte o n la r a gideceğiz. G ittik B eni S â id e 'n in g ö lg e­
liğ in d e o n la r a v a rd ık . B ir d e b a k tık k i o n la rın a r a s ın d a ö rtü lm ü ş b ir
a d a m v a rd ır. «Bu kim dir?» d e d i m :
O n la r S â d b. Ü b âd e, d ed iler. D edim ki, «ona n e olm uş?» D edi­
le r k i :
— H a sta la n m ış. O tu r d u ğ u m u z d a o n la rın h a tib i ş e h â d e t g e tird i ve
A lla h ’a, la y ık o ld u ğ u şe y le rle s e n â e tti, s o n r a şöyle d e d i :
— A m m a b a d : Biz A lla h 'ın E n s â n y ız ve islâ m ın ö n c ü a s k e rle ­
riy iz. E y m u h â c ir le r to p lu lu ğ u , siz ise b iz d en b ir k a v im sin iz , sizd en
b ir c e m a a t k o ş a k o ş a b ir y e re g ittile r. Bizi a slım ız d a n a y ırm a k ve
id a re y i b iz d e n g a s b e tm e k istiy o rla r.

O s ü k û t e ttiğ i z a m a n k o n u ş m a k isted im . K en d im ce b eğ e n d iğ im
iyi b ir k o n u ş m a h az ırla m ıştım . İstiy o rd u m ki, o n u E b û B e k r’in ö n ü n ­
d e ta k d im ed ey im . H u y u m d a k i b ir h id d e ti o n d a n g iz lem ek is tiy o r­
d u m . B u n u n ü z e rin e E bû B e k r şöy le d e d i :
Y â Ö m e r y a v a ş ol, dedi. B en d e o n u g a z a b la n d ırm a k istem ed im .
V e o k o n u ştu . O b e n d e n d a h a â lim ve d a h a v a k u r b ir k im se idi. V a lla ­
h i iyi h a z ırla d ığ ım k o n u ş m a m d a n b e ğ e n d iğ im h iç b ir k elim ey i b ır a k ­
m a y ıp b ü tü n açık lığ ı ile o n la rı söyledi. V ey a o n u n b e n z e rin i v ey a o n ­
d a n d a h a ü s tü n ü n ü söyledi. D edi k i :
— Ey E n s â r siz in b a h s e ttiğ in iz iyiliğe g elin ce siz o n u n eh lisin iz-
d ir. F a k a t A r a b la r ise b u işi a n c a k K u re y ş'd e n işte b u k ü ç ü k k a b ile y e
ta n ır la r . O n la r A ra b 'ın n e se b c e ve b e ld e b a k ım ın d a n e n şe re flile ri­
d irle r. S izin için işte b u ik i a d a m a ra z ı o ld u m v e o n la n seçtim . O
h a ld e o n la rd a n h a n g is in i d ile rse n iz o n a b e y ’a t ed in iz.

B enim ve E bû U bey d e b. C e rr â h 'ın e lin d e n tu ttu . O, o s ıra d a

ik im iz in a r a s ın d a o tu rm a k ta y d ı. S ö y lem esin i b e ğ e n m e d iğ im h iç b ir
şey söylem edi. V a lla h i g ü n a h o lm a sa y d ı b aşım ın v u ru lm a sın ı iste r­
d im d e iç le rin d e E bû B e k r'in o ld u ğ u b ir k a v m in ü z e rin e e m ir o lm a ­
y ı istem ezd im .

E n s â r ’d a n b ir sözcü de k a lk ıp şöy le d e d i :

— Biz d e v e le rin k aşın d ığ ı o r ta d ireğ iz, a ltın d a n d ire k v erilm iş

h u r m a ağ acıy ız. E y K u re y ş to p lu lu ğ u b iz d en b ir e m ir o lsu n sizd en
d e b ir e m ir o lsu n .
 EBÛ B E K İR VE ÖM ER, SA K İF E Y E G İT M E L E R İ 417

M u h te lif se sle r çoğaldı. S esle r y ü k se ld i ve ih tila fa d ü şü le c e ğ in ­

d e n k o r k tu m ve şöyle d e d i m :
•E y E b û B e k r elin i uzat,» o d a elin i u z a ttı v e o n a b e y a t ettim .
S o n r a o n a M u h â c irle r b e y a t e ttile r. S o n ra E n s â r o n a b ey a t ettile r.
Biz d e S â d b. U b â d e 'n in ü z e rin e atıld ık . O n la r d a n b ir sözcü, «Sâd
b. U b â d e 'y i k a tle ttin iz d u ru n » d e m e ğ e b aşlad ı. B en d ed im ki; «Sâd
b. U b â d e ’yi A lla h k atletsin .»

E b û B e k r ve Ö m er, S a k îfe ’ye (gölgeliğe) g id e rle rk e n

y o ld a o n la rla k a r ş ıla ş a n o ik i a d a m ın ta n ıtılm a sı

İbn-i İsh a k r iv a y e t e t t i : Z ü h ri d edi k i :

S a k if e ’ye g id e rk e n E n s â r 'd a n k a r ş ıla ş a n işte o iki k işid e n b iri,

U v ey m b. S â id e ’dir. D iğ eri ise M a a n b. A d iy y 'd ir. Bu, B eni A c lâ n 'ın
k a rd e ş id ir. U veym b. S â id e ’ye gelince, bize g elen h a b e r e g ö re o Re-
s u lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’e «A llah (A zze v e C e lle l’n in
k e n d ile ri için :

« O ra d a b irta k ım a d a m la r v a r d ır ki o n la r te rte m iz o lm a y ı i s t e r ­
le r. A lla h d a te rte m iz o la n la rı sever» d ed iğ i k im s e le r k im le rd ir? » d i­
y e s o rd u ğ u ve R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) ’in d e :

«— O n la r d a n U veym b. S âid e n e iyidir» d ed iğ i k işid ir. M a a n ’a g e ­

lin c e b ize şu h a b e r geldi ki, R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )
v e fa t e d in c e m ille t o n a a ğ la d ı, «keşke o n d a n ö n ce biz ö lsey d ik » d e ­
d ile r. Biz, o n d a n s o n r a fitn e y e d ü şm e m iz d e n k o rk u y o ru z . M a a n b.
A d iy y d e şöyle d e d i : F a k a t v a lla h i on u d iri o la ra k ta sd ik e ttiğ im g i­
bi ö lü o la ra k d a ta s tik e tm e d ik ç e o n d a n ö n ce ö lm e m i is te m iy o ru m .
M a a n Y e m â m e g ü n ü n d e E bû B e k r in h ilâ fe ti s ıra s ın d a M ü se y le m e -
tü 'l-K e z z â b g ü n ü n d e ;e h id o la ra k k a ti edildi.

İbn-i H işatn — C. : 4 - P . ; 27
418 SİR E T -Î İB N -l H İŞA M

U m u m î b e y ’a t s ır a s ın d a E bû B e k r'd e n ö n ce
Ö m e r'in h u tb e s i

İb n -i ts h a k şö y le d e d i : B a n a Z ü h ri h a b e r v e rd i, şö y le d e d i : B a­
n a E n es b. M â lik h a b e r v e rd i şöy le d e d i :
E b û B e k r’e S a k if e ’d e b e y 'a t ed ild iğ i z a m a n , e rte s i g ö n o ld u , E bû
B e k r m in b e r in ü z e r in e o tu rd u . Ö m e r k a lk tı v e E b û B e k r'd e n ö n ce
k o n u ştu . A lla h ’a h a m d e tti ve o n a e h li o ld u ğ u şe y le s e n â etti. S o n ra
şöyle d e d i :
— E y in s a n la r, b en size d ü n b ir k o n u ş m a y a p tım ki, o A lla h 'ın
k itâ b m d a b u ld u ğ u m şe y le rd e n d eğ ild i. R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i
v e S e lle m l’in b a n a a h d e tm iş o ld u ğ u b ir a h id d e d eğ ild i. F a k a t ş u ­
n u b iliy o rd u m ki, R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S elle m ) y a k ın ­
d a bizim işim izi d ü z e n e so k a r. V e b u bizim so n h a lim iz o lu r- Ş ü p ­
h e s iz A lla h v e R e sû lü (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m l’in k en d isiy le
h id â y e t e d ip d o ğ ru y o lu g ö s te rd ik le ri k ita b ın ı size b ıra k m ış tır. E ğ e r
o n a sım sıkı b a ğ la n ırs a n ız A lla h o n a h id â y e t o la ra k v e rd iğ i şey i si­
ze d e v e rm iştir. A lla h sizin işinizi siz in e n h a y ırlın ız ın e lin d e v e rm iş­
tir. O, R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m l’in a rk a d a ş ıd ır. İk i­
si d e m a ğ a r a d a b u lu n d u k la r ı z a m a n ik in in İk in cisid ir. O h â ld e k a l­
k ın ız ve o n a b e y 'a t ediniz. B u n u n ü z e rin e in s a n la r E b û B e k r’e S a k ife
b e y ’a tin d e n s o n r a B ey’at-i â m m e ile b e y ’a t e ttile r.

Ebû B e k r'in h u tb e s i

E b û B e k r d e k o n u ş tu ve A lla h 'a h a m d e tti ve O n a , eh li o ld u ğ u

şe y le s e n a d a b u lu n d u , O ’n u övdü. S o n ra şöyle d e d i :
— A m m a b a ’d, E y in sa n la r! B en sizin ü z e rin iz e veli k ılındım , h a l­
b u k i sizin en h a y ırlın ız değilim . E ğ e r iyilik y a p a rs a m b a n a y a rd ım ­
cı o lu n u z . E ğ e r k ö tü lü k y a p a r s a m b e n i d o ğ ru ltu n u z . D o ğ ru lu k e m â ­
n e ttir, y a la n h iy â n e ttir. Z aifiniz h a k k ın ı a lın c a y a k a d a r b a n a g ö re
k u v v e tlid ir. K u v v e tlin iz de in ş a a lla h h a k k ı o n d a n a lın c a y a k a d a r z a ­
y ıftır. B ir k a v m A lla h y o lu n d a c ih â d ı te rk e tm e z ki A lla h o n la ra zil­
le t b o y u n d u r u ğ u n u v u rm a sın . Ş im d iy e k a d a r h iç b ir k a v im d e fa h iş e ­
lik y a y g ın la ş m a m ış tır ki A lla h o n la r a b elay ı u m û m ile ş tirm e sin . A lla h
v e R e su lü n e itâ a t e ttiğ im m ü d d e tç e b a n a ita a t ed in iz. A lla h ve Resû-
lü n e isy a n e ttiğ im z a m a n b a n a i ta a t e tm e n iz g ere k m ez . N a m a z ın ız a
k alk ın ız . A lla h sizi b ağ ışla sın .
 RESÛLULLAH'IN DEFN ED İLM ESİ 419

lb n -i İsh a k şöyle d e d i:
H ü se y in b. A b d u lla h Ik rim e 'd e n , o d a lbn-i A b b â s'd a n n a k le n b a ­
n a h a b e r v e rd i ki o şöyle d e d i :
V a lla h i b en Ö m e r’in h ilâ fe tin d e o n u n la b irlik te y ü rü y o rd u m . O
b ir h a c e ti için g id iy o rd u . E linde ise b ir tu r a v a rd ı. B e n d en g a y rı o n u n ­
la b irlik te k im se y oktu. D edi k i :
— O k e n d i k en d in e k o n u ş u y o r ve b a c a k la r ın a tu ra s iy le v u r u y o r ­
du. D edi k i :
B a n a b a k tı ve şöyle d e d i :
— E y lb n -i A bbâs, R e su lû lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) ve-
f â t e ttiğ i z a m a n , k o n u ş tu ğ u m k o n u ş m a y a b en i s ü rü k le y e n n e idi b i­
liy o r m u s u n ?
D edim k i :
— Ey E m irü'1-M üm inîn b ilm iy o ru m , se n d a h a iy isin i b ilirsin .
D edi k i :
— V a lla h i b eni b u n a sü rü k le y e n , a n c a k işte şu ây e ti o k u y o r o l­
m a m d ır :

«Böylece sizi in s a n la ra şâ h id ve ö rn e k o lm a n ız ve R e sû lü n de
size şâ h id ve ö rn ek olm ası için ta m o r ta d a b u lu n a n b ir ü m m e t k ıl­
dık.» V a lla h i b iliy o rd u m ki; R e sû lu llah (S a lla lla h ü A ley h i ve S el­
lem ) ü m m e lin in içinde k a la c a k tır, ü m m e tin e son a m e lle riy le r e h b e r
o la ca k . A nd o lsu n ki beni işte ded iğ im şeye sü rü k le y e n şey o d u r.

RESÛLULLAH (SALLALLAHÜ ALEYHİ VE SELLEM )'İN

TEÇHİZ EDİLMESİ VE DEFN EDİLMESİ

R e sû l'ü n y ık a n m a s ın ı ü stle n e n k im s e le r

İbn-i İsh a k dedi :

Ebu B e k r (R a d iy a llâ h ü a n h l 'e b e y 'a t edildiği z a m a n S alı g ü n ü
in s a n la r R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in c ih a z la n m a s ın a
g eld iler. B a n a A b d u lla h b. Ebi B e k r ve H ü se y in b. A b d u lla h ve b a ş ­
420 SİRET-İ İBN 1 H tŞÂ M

k a a r k a d a ş la rım ız h a b e r v e rd ile r ki; Ali b. Ebi T âlib, A b b âs b. Ab-

d u lm u tta lib , F azl b. A bbâs, K u şem b. A bbâs, Ü sâm e b. Z eyd ve Re-
s ü lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l'in âz ad lısı Ş ü k ra n o n u n yı­
k a n m a s ın ı ü stle n m iştir. Beni A vf b. H a z re c ’d e n b iri o la n Evs b. H a v ­
li, A lî b. Ebi T â lib 'e şöyle d e d i :
— E y Ali! A lla h h a k k ı için R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve Sel-
le m l’d en bizim n a s ib im iz n ere d e! — E vs R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A le y l
h i v e S e lle m l’in a s h â b ın d a n ve E hl-i B e d ird e n i d i .— D edi k i:
«— Gir,» o d a g ird i ve o tu rd u . R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve
S e lle m l’in y ık a n m a s ın d a h a z ır b u lu n d u . Ali b. Ebi T âlib o n u g ö ğ sü ­
n e y a s la n d ırd ı. A b b â s ve F azl ve K ü sem o n u n la b e r a b e r o n u ç e v iri­
y o rla rd ı. Ü sâm e b. Zeyd, ve O ’n u n âz ad lısı Ş u k râ n o n u n ü z e rin e s u ­
y u d ö k e n le r id iler. Ali o n u y ık ıy o rd u . O n u g ö ğ sü n e d ay a n d ırm ıştı.
O n u n ü z e rin d e göm leğ i v ard ı, o n u o n u n ö te sin d e n o v u y o rd u . Elini
R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’e u la ştırıy o rd u . Ali şöyle
d iy o rd u :
— B a b a m ve a n a m s a n a fe d a o lsu n d iri o la ra k ve ö lü o la ra k n e
g üzelsin!
Ö lü d e g ö rü le n h iç b ir şey R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve Sel-
le m l'd e g ö rü lm e d i.

R e sû l'ü n n a s ıl y ık a n d ığ ı

İb n -i İs h a k d e d i :
B a n a Y a h y a b. A b b âd b. A b d u lla h b. Z ü b ey r, b a b a s ı A b b â d ’d a n ,
o d a  işe ’d e n n a k le n h a b e r v e rd i ki;  işe şöyle d e d i :

R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’i y ık a m a y ı m u ra d e t­

tik le ri z a m a n o h u s u s ta ih tilâ f e ttile r. V e b ilm iy o ru z d iğ e r ö lü le r g i­
bi R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’d en elb ise le rin i so y alım
m ı, v e y a e lb ise leri ü z e rin d e o ld u ğ u h a ld e y ık a y a lım m ı?

 işe d ed i k i :
— İh tilâ f e ttik le ri z a m a n A lla h o n la rın ü z e rin e u y k u v erd i, h a t ­
tâ o n la rd a n h iç b ir a d a m k a lm a d ı ki çen esi g ö ğ sü n d e o lm asın . S o n ­
r a B eyt ta r a f ın d a n k im o ld u ğ u n u b ilm e d ik le ri b ir k o n u ş a n şöyle k o ­
n u ş tu : « P ey g am b eri, e lb ise leri ü z e rin d e o ld u ğ u h a ld e yıkayınız.»
 işe d ed i k i :
 R E SÛ L ’ÜN DEFN İ VE ONUN Ü Z E R İN E NAMAZ 421

O n la r d a k a lk ıp R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )'in y a ­

n m a g ittile r ve o nu ü z e rin d e göm leği o ld u ğ u h a ld e y ık a d ıla r. S u y u
o n u n g ö m le ğ in in ü s tü n d e n d ö k tü le r. G öm lek e lle rin in ö n ü n d e o la ra k
o n u o v u y o rla rd ı.

R e sû l'ü n te k fin i (k efen le n m e si)

İbn-i Is h â k d e d i :
R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’in y ık a n m a s ı b itirild i­
ği z a m a n ü ç elbise için d e k efe n len d i, ik isi (195) S u h â ri idi. B iri d e
h ib re idi. O n u n içine d ü rü ld ü ; b a n a C a fe r b. M u h a m m e d b. Ali b.
H ü sey in b a b a s ın d a n o dedesi Ali b. H ü se y in ’d e n ve Z ü h ri'd e n o d a Ali
b. H ü s e y in ’d en n a k le n h a b e r verild iğ i g ib i...

İbn-i Ish a k d e d i :
B a n a H ü sey in b. A b d u lla h , Ik rim e'd en , o d a İbn-i A b b a s’d a n n a k ­
len h a b e r v erd i ki o şöyle d e d i :
R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) için y e r k a z m a y ı is te ­
d ik le ri z a m a n Ebû U b ey d e b. C e rra h M ekke k a b irle ri gibi k a b ir k a ­
zıy o rd u. E b û T a lh a Zeyd b. S ehl ise M edine h a lk ı için k a b ir k a z a n
v e 'la h id y a p a n biri idi. B öylece A b b âs iki a d a m ç a ğ ırd ı ve o n la rd a n
b irin e «Ebû U beyde b. C e rra h 'a » , d iğ e rin e de «Ebû T a lh a ’y a gidiniz»,
d ed i v e k e n d i k e n d in e şöyle d e d i :

«Ey A lla h ’ım! R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) için h a ­

yırlı kıl.» E bû T a lh a ’y a g ö n d e rile n , E bû T a lh a 'y ı b u ld u ve o n u g e tir ­
di. O d a R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) için la h id y aptı.

R esû l’ü n d e fn i ve o n u n ü z e rin e n a m a z

R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve Sellem V 'in te k fin i S alı g ü n ü b i­

tirild iğ in d e e v in d e k a ry o la sı ü z e rin e k o n u ld u . D efni h a k k ın d a m ü s-
lü m a n la r ih tilâ f etm işlerd i. B ir sözcü şöyle d e d i :
— O n u m escid in d en d efn edelim .
B ir sö zcü d e şöyle d e d i :

(195) Suhâri, Suhâr'a nisbettir. Burası Yemen’den bir şehirdir. Nitekim

Lisâniil-Arab’da böyle geçer. Veya orası Yemâme’den veya oraya yakın yerler­
den Benî Temîm’iıı beldelerinden bir yerdir. (Mu'cenı-i Mas’tü’cim li’l-Kübrâ)
422 StR E T -İ İBN-İ HİŞAM

— B ilâkis o n u a s h â b iy le b irlik te d e fn edelim .

E b û B e k r ise şöyle d e d i :
— B en R e sû lu lla h ( S a lla l'a h ü A leyhi ve S e lle m l’d e n işittim d e r ­
di k i :
«Bir p e y g a m b e r ’in r u h u k a b z o lu n m a z ki, r u h u k a b z o lu n d u ğ u
y e rd e d e fn o lunm asm .»

R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’in, ü z e rin d e v e fa t e tti­

ğ i y a ta ğ ı k a ld ırıld ı ve o n u n için o ra sı kazıldı. S o n ra m ille t R e sû lu l­
la h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m l’in y a n m a g ird ile r, o n a c e m a a t ce­
m a a t d u â e d iy o rla rd ı (y ân i c e n â z e n a m a z ı k ılıy o rla rd ı). E rk e k le r
g ird ile r o n la r b itirin c e k a d ın la r g ird irild ile r. K a d ın la r b itird ik le rin ­
d e ç o c u k la r g ird irild ile r.

R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’in ü z e rin e k ılın a n n a ­

m a z d a h iç b ir k im s e im a m olm adı.

R esû l’ü n d e fn edilm esi

S o n ra R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) Ç a rş a m b a g ü n ü

g e c e n in için d e d e fn edildi, lbn-i fs h â k şöyle d e d i : B a n a A b d u lla h b.
Ebı B ekr, h a n ım ı F â tım a b int-i U m a r e ’den, o A m re b in t-i A b d u rr a h ­
m a n b. E s'ad b. Z ü r â r e ’d en , o d a  işe (R a d iy a llâ h ü a n h â ) 'd a n n a k ­
le n h a b e r v e rd i ki, Â işe şöyle d e d i:
« Ç a rş a m b a g e c e s in d e n g e c e n in iç in d e d e m ir k ü r e k le rin sesin i
işitm e m ize k a d a r R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) in d efn
ed ilm e sin i bilm edik.»

R e sû l'ü n d efn ed ilm e sin i ü stle n e n k im s e le r

M u h a m m e d b. ts h a k şöyle d e d i :
F a tım a b a n a şöyle h a b e r v e r d i :
R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’in k a b r in e in e n le r Ali
b. Ebi T âlib, Fazl b. A bbâs, K uşem b. Abbeıs, b ir d e R e sû lu lla h (S a l­
la lla h ü A leyhi v e S e lle m l’in az ad lısı Ş u k râ n idi.

E vs b. H av li, Ali b. Ebi T â l ib 'e :

— E y Ali, R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’d en bizim
n a sib im iz n e d ir? dedi.
 İN SA N LA RIN R E SÛ L 'E ZAMANCA EN YAKIN OLANI 423

A li o n a :
— İn , dedi.
O d a o n la r ile b irlik te in d i ve R e su lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e
S ellem ) k a b r in e k o n u ld u ğ u ve ü z e ri in ş â ed ild iğ i z a m a n âz ad lısı Ş u k -
r â n , R e su lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in g ird iğ i v e iç in d e y a t­
tığ ı b r k a d ife y i k a b r in e k o y d u ve şöyle d e d i :
— V a llâ h i o n u se n d e n s o n r a h iç b ir k im s e n in g iy m e sin i istem em .
O k a d ife R e su lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) ile b irlik te
d e fn edildi.

İn s a n la rın R e sû le z a m a n c a e n y a k ın o la n ı

M u ğ ıre b. Ş u ’be, R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyh i ve S e lle m )’e z a ­

m a n c a e n y a k ın o ld u ğ u n u id d ia ed iy o rd u . D iy o rd u k i :
— Y ü z ü ğ ü m ü ald ım , k a b r e a ttım ve d e d im k i b en im y ü z ü ğ ü m
b e n d e n d ü ş tü . B ense o n u a n c a k k a s d e n a tm ıştım ki, R e sû lu lla h (S a l­
la lla h ü A leyhi ve S e lle m )’e k o m şu olayım . B öylece R e sû lu lla h (S a l­
la lla h ü A ley h i ve S e lle m )’e z a m a n c a in s a n la rın e n y a k ın ı olayım .

Ib n -i İs h a k d e d i : B a n a b a b a m İsh â k b. Y e sâ r, A b d u lla h b. H â-
r is b. N e v fe l’in a z ad lısı M ik sem E b u ’l-K asım ’d a n o d a efe n d isi A b ­
d u lla h b. H â r is ’d e n n a k le n h a b e r v erd i k i o şöyle d e d i :
Ö m e r'in v e y a O s m a n ’ın z a m a n ın d a A li b. E bi T âlib (R ıd v an u l-
la h i A leyhi) ile b irlik te u m r e y a p tım . Ali, kız k a rd e ş i Ü m m -ü H â n i
b in t-i E bi T â lib ’in y a n ın a indi. U m re sin i b itird iğ i z a m a n d ö n d ü , o n u n
iç in y ık a n m a su y u h a z ırla n d ı o d a g u su l a b d e s ti ald ı g u s lü n ü b itir ­
d iğ i z a m a n İ ra k lıla rd a n b ir to p lu lu k o n u n y a n m a g e ld ile r v e şö y le
d e d ile r:
— E y E b u ’l-H asan , s a n a g eld ik ki se n d e n h a b e r a lm a k is te d iğ i­
m iz b ir iş te n so ralım .

O d a şöy le d e d i :
— Z a n e d iy o ru m k i : M u ğ ire b. Ş u ’be R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley ­
h i v e S e lle m )'e z a m a n c a e n y a k ın o ld u ğ u n u size söyledi.

D e d ile r :
— E v e t b u n d a n s a n a so rm a k için geldik.
D edi k i :
— Y a la n söyledi.
424 8İRET-1 İBN-İ H İŞA M

D edi k i :
— tn s a n la n n z a m a n c a R e sü lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m )'e
e n y a k m o la n ı K u şem b. A b b â s’dır.

R e sû l'ü n h a m ise si

ib n -i İs h â k şöy le d e d i :
B a n a S â lih b. K ey sân , Z ü h ri’d en , o U b e y d u lla h b. A b d u lla h b.
U tb e ’d e n n a k le n h a b e r v erd i ki A işe o n a şöyle h a b e r v e r d i :
R e sü lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’in ü z e rin d e a lâ m e tli si­
y a h b ir y ü n elb ise v a rd ı. A ğ n sı şid d e tle n d iğ in d e b ir k e r e y ü z ü n e k o ­
y u y o r, b ir k e r e d e y ü z ü n d e n aç ıy o rd u . Şöyle d iy o r d u :
«A llah b ir k a v m e lâ n e t e tsin ki, p e y g a m b e rle rin in k a b irle rin i
m e sc id le r ed in irler!» Ü m m e tin i b u n d a n sa k ın d ırıy o rd u .

İbn -i İs h â k d e d i k i : B a n a S â lih b. K eysân, Z ü h ri'd e n , o U b e y d u l­

la h b. A b d u lla h b. U tb e ’d en , o A işe’d e n n a k le n h a b e r v e rd i ki, o şö y ­
le d e d i :
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’in e n so n sözü şöyle d e ­
m esi o l d u : A ra p y a rım a d a s ın d a iki d in b ir a r a d a b ıra k ılm a z .

R e sû lü n ö lü m ü n d e n s o n r a m ü s lü m a n la r ın fitn e y e d ü şm e si

İbn-i İs h a k d e d i :
R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) v e fa t ed in ce, m ü slü -
m a n la n n m u sib e ti b ü y ü d ü . A işe, b a n a gelen h a b e r e g ö re, şöyle d i­
y o rd u :

R e su lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) v e fa t e ttiğ i z a m a n A rap -

la r d in le rin d e n d ö n d ü le r. Y a h û d ilik ve n a s râ n lık boy g ö ste rm eğ e
b a ş la d ı ve n ifâ k z â h ir oldu. A llah m ü s lü m a n la rın işlerin i E bû B e k r'e
v e rin c e y e k a d a r P e y g a m b e r’ini (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) k a y ­
b e ttik le ri için k ış g ec esin d e ü r k ü p k a ç a n k o y u n s ü r ü s ü g ib i b ir h a ­
le g eld iler.

İbn-i H işâ m şöy le d e d i : B a n a E b û U bey d e ve ilini e h lin d e n b a ş ­

k a la r ı h a b e r v e rd i k i : M e k k e lile rin ek serisi, R e su lû lla h (S a lla lla h ü
A leyhi ve S ellem ) v e fâ t e ttiğ i z a m a n , islâ m d a n d ö n m e k isted iler.
 HASSAN B. S A B İT İN RESÛLTTLLAH'A M E R SİY ESİ 425

H a ttâ A ttâ b b. Esid (196) o n la rd a n k o rk tu ve gizlen d i. B u n u n ü z e ­

rin e S ü h e y l b. A m r k a lk tı ve A lla h a h a m d ve s e n â etti. S o n ra R esu -
lû lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m J'in v e fâ tın ı z ik r e tti ve «Bu, is-
la m ın a n c a k k u v v e tin i a r ttır ır . Kim bizi ş ü p h e y e d ü ş ü r ü rs e o n u n
b o y n u n u v u ru n u z » , dedi. B u n u n ü z e rin e m ille t d in d e n ir tid a tta n v a z ­
g eç tiler. A ttâ b b. Esid d e o r ta y a çıktı.

Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) Ömer b. Hattâb iç in :

«Yakında o bir makama gelecektir ki, onda yerilmiyecektir», diye bu­
yurdu. Ömer’in bu tutum uyla o söz doğru çıktı.

HASSAN B. SABİTİN RESULÛLLAH’A MERSİYESİ

İbn-i Hişâm'ın, Ebû Zeyd el-Ensâri’den naklen bize verdiği h a ­

berde Hassân b. Sâbit, Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem ) ’e
ağlayarak şöyle d e d i:

J- r i ç y j 3*’“ M3 A** Jr* "A

l» jı j ' a o*.

3 J - “ *t -î* jv 3 J *' d — *?'j3

’ r ’■ «. -
3 »Uî-» ) y *»ı ¿j' j J jv ¿ jii'o ' f**>- Ç-

i’ ' j J ¿ vi jiı ûV» V;' <Jp u~^aj I'

JbKİİ ı j »Ijlj 1^. •■£*3 J' ç ’ 3 V?
f '• * *Y I* J f I
J a lj ¿j* ûy^- ¿Jj- f i oftli
I«
^ f-*1 ıSj* J ' ö j'

iü i ¿M I jû» i j i Y.zU*

(196) Attâb b. Esid, Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) vefat eder­

ken Mekke’nin valisi idi. O, onu oranın üzerine emir kılmıştı.
428 SİRET-1 İBN-İ H İŞAM

j» C t5J j y ¿Á

jlí"I «j J»3I »3^* ú j^»-

is y '¿ '> y . i

X^aiu» Tt*JL*0 yui A— j * u j» ¿ jr cm » -U - U j > j

i^. í ^ >. * ^ *>r », «»» #. « ; X
•A*—I ¿ÜAi *AÍ^ c£*lí ^ lJ^T

Jİ> V <
_£ ®jl——c. A. ,tg L!¿^ LA»- Jl
Âİ

''• '
-L-ae 'j \ - ”j»-f~;
’■
•—■**> * i j»t^ (»-t/■ i_rr
-T ’O
^ ' rj j-

Î *.--- J»oU ^ *>)) «¿flú 4i _JJ U_J»¿J-U.

< j ^ k í’

±~j. ) Jj* üt i <s^*. y o 'O ' J*

I?-**—{. *)m^ ‘. ó', ó '-^ f |1" J>¿' >(ftz ^ r. fM

t jíi-t ¿ lí ly—£ ó[¿ ^ 3-**J**" 0 V3II* ^y^ye.

iJLİlj L j^_Xi «JUf ¿İ I1 OV ¿)t 3

’. ' ' • -: f „ *•' . ->i i- o)./-:* ' :. . " . • >_rí r

J«A4i <4l ^ 4* C/ “-^ <U' 4*«l JPLjUi

ÿ e>_ /

a ¿ ;; y ¿ ^ IT j] ¿ í/V ^

X^ÚacJ^ y f f ”- '{ji J i '-k- il jyi\ ¿13 j

C>}C«^1*1 ^ < 5^¡ ¿I J l

\p JL')\ ¿y. ¿ J ^ ú i^ís. 'j

¿’ /■I \y* <—& . i^ u jíji» 3 ^ " l í j - ^

 HASSAN B S A B İT İN RESÛLULLAH'A M ERSİY ESİ 427

JiMÜ
i f

JUV liiaO ¿L l*J*' S/) î^A» ^ ~-Afc I; <u' J y —j

Juii) y~* ^rÜI jjJI 4-^lJt Ii C ffÇ j V <ii)l*j

JL>-y ^ 4 İI Jİ*Y t**'1'*?

' '¿Ç aı jy V/ i* jL ¿ ^ u ı ja uy
*" a 4^ 4
jJdij v vîi# o y <«3 -Xaj 4*0 Î-J** ^

_İ_iı U i »U»»* ¿j-0 'jl '—*1^8 4—^

i y -1 İJ»- y ^jTİ ■J

JLJL) j** ^ e'5 >A*)I c-»j O ^ j j>

Jlâ-I i^»!\i ö^l' uıi^y (J ley

o k / i_ ,y o ' ^ i ' ' ıi* ^Lc ^¡-W G j; x j

jllİi ajî^T ıjjjjı »u»

j«!i ı-jj^ VI p*İJI >-->'c t i 3^. ^3 j / '

* *** . *'-■ ^ „
(|»-l .¿Ali <i>- (j 4»3«) 4>U> (jC Icjlı u r^)

l_ ^ -' p J * 5 'i ^ <j) ‘j ^ fr fr ^ £•

«Medine’de, Resul içi», evden kalan eserler vardır.

Bir de nurlandıran bilinen yer vardır.
Evin kalıntılarının eserleri dağdır, değişir ve eskir.
Hürmet yurdundan alâmetler zâil olmazlar.
Orada hidâyet edicinin minberi vardır ki onun üstüne çıkardı.
Eserlerin açık olanları, bilinen şeylerin geri kalanları oradadır.
Orada onun için mahalle, namazgâh ve mescid vardır.
Orada birtakımodalar vardır ki, o odaların ortasında konuklardı.
Allah'dan bir nurdur ki onunla aydınlanılır ve onunla ateş yakılır.
Orada bilinen yerler vardır ki, zamanlar onların alâmetlerini
428 S İR E T -Î İB N -1 H tŞ A M

değiştirmez. Oraya eskime gelse de onlardan olan alâmetler

yenilenirler.
Orada Resulün eserlerini, zamanım ve oradaki kabrini bildim ki onu
lahideisi toprağa gizledi.
Orada Resûl’e müdemadiyen ağlar oldum. Birtakım gözler de yardım
ettiler. Göz kapaklarından onun iki misli yardım edilirdi.
Resûl’ün nimetlerini zikr ediyorlardı. Nefsim i onları sayacak kudrette
görmedim. Ve nefsim feci bir şekilde aptallaştı.
Ahmed'in kaybolması, nefsimi zayıflattı. Resûl’ün nimetlerini saymaya
koyuldu.
Her bir işten, ondabirine varamadı. Fakat nefsim için artık üzücü bir
şey vardır.
Nefsim durmayı uzattı, göz, hüzünlerini, içinde Ahm ed’in bulunduğu
kabrin sırtı üzerine döküyordu.
E y Rcsûl’ün kabri, sana miibârek olsun. Doğru yolu bulan ve
doğru yola giden kimsenin içinde mukim olduğu beldeler
mübarek olsun t
Senden lahid mübarek oldu, (emiz toprakta kalasın.
Onun üzerinde birbiri üzerine yığılmış geniş taşlardan bir bina vardır.
Eller onun, üzerine topraklan diiktii ve gözler onun üzerindedir.
Hilmi, ilmi, rahmeti akşamleyin gömdüler. Onun üzerine toprağı
verdiler. Başının altına yastık konulmaz olarak.
Hüzün ile yürüyorlar, içlerinde peygamberleri yoktur.
Onların sırtları ve kolları zayıflamıştır.
Göklerin, gününe ağladığı kimseye ağlıyorlardı.
Yerin de kendisine ağlamakta olduğu kimseye ağlıyorlardı.
İnsanlar İse hüzün içerisinde idiler.
Hiçbir ölünün gününün büyük musibeti, içinde M uhammed’in öldüğü
günün büyük musibetine denk tutulur mu?
O gün ki, onda, vahyin indiği yer onlardan kesildi.
Orast nurlu bir yer idi ki aşağı iner yukarı çıkardı.
Ona uyan kimse, Rahman a götürülür.

Rezalet ve rüsvayhkların felâket ve şiddetinden kurtulur ve doğru

yola ererdi.
Onlar için imâmdtr ki gayret ile onları hakka hidayet eder, doğru yol
gösterirdi. Doğruluk muallimdir. Eğer ona itaat ederlerse mutluluğa
ererler.
 H A S S A N B . S A B İ T İ N R E S Û L U L L A H 'A M E R S İ Y E S İ 429

Hataları çak af edicidir, onların özürlerini kabul eder.

Eğer iyilik ederlerse Allah hayrı bolca ilericidir.
Eğer bir felâket inerse onu taşımayı yerine getiremezler.
Onun katında, şiddetli çetin gelen şeylerin kolaylaştırılması vardır.
Onlar Allah'ın nimeti içinde iken onların arasında bir delil vardı ki
onunla açtk seçik yoldan gidilirdi.
Hidâyetten, doğru yoldan sapmaları, onun üzerine güç ve ağır gelir.
Onların doğru yolda olmalarına ve hidayete ermelerine ise düşkündür.
Onların üzerine şefkatli ve merhametlidir. Kanadını hiçbir yana eğmez.
Onların üzerine eğer ve onlar için döşer.
Onlar işte bu nur içinde iken birden onların nurlarına isabet eden
ölümden bir ok gitti.
Böylece o Allah'a dönerken övülmüş oldu, melekler ona ağlıyor ve
onu övüyorlardı.
Bildiğin vahy'den olan şeyin kaybolmasından dolayı Haram
beldelerinin parçalan ıssız oldu.

Lahd’ln mamuresinin gayrı her taraf otsuz, susuz ve kıtlık oldu.

Oraya bir kayıp indi ki, düz yerler, ağaçlar ve onun mescidi ona
ağlarlar.

O hâlde onun kaybolmasından ötürü insanların çıkıp gittikleri yerler

bıştur. Onun için orada ayakta durma ve oturma yeri vardır.
C em r’.-i Kübrâda dahi boşalıp gitmişlerdir. Onun için orada evler,
yurı’lar, sahalar, mahalle ve. doğum yeri vardır.
O halde ey gözüm, Resûlullah’a. göz damlası akıtarak ağla.
Bütün zaman, göz yaşının kuruduğunu muhakkak bilmiyorum.
Sana ne oldu ki, insanlar üzerine olan bir nimetin sahibine ağlamıyor­
sun. Onlardan çok ve lamca olant vardır, gizli olanı vardır.
Onun üzerine göz yaşlarını akıt ve hütiiıt zaman, misli bulunmaz
kimsenin kaybından dolayı yüksek sesle ağla.
Geçmişlerin kaybı Muhantmcd'in misli değildir.

N e de kıyamete kadar onun misli bulunacaktır.

O en iffetli idi, ahidce en vcfâlı olan idi. Kendisinden nimete nâil olmak
en kolay idi, nâil olan kimseye az bahşiş verilmez idi.

Eskiden kalmış malla bahşişde cimrilik edilmiş bir zamanda yeni elde
edilmiş ve eskiden kazanılmış maltnt ihsan etmekte en önde gelen idi.
Nisbet edildiği zaman evlerde güzel anma yönünden en kerim idi.
430 S İR E T -İ İB N -İ H İŞ A M

Efendi ktltnan ebtalılı (M ekke'li) olarak ve dede yönünden en

kerim idi.
Zirveleri en iyi koruyan, yöreleri en sabit talan, tahkim edilmiş
yüksek kale gibi binaların izzet direkleridir.
Köklerde kökleşme yönünden biliş ve gövde olma bakımından sabit
istikrarlı idi. Onu bulut gıdalandınr ve gövde de yumuşak ve
eğilendir.
Tcmeid ve tazim Olunmuş Rab, onu çocukluğunda terbiye etti ve
onun kemâli, hayratın en kerimi iizrrr tamamlandı.
Müslümanların vasiylcri onun eliyle son hedefe vardılar.
O halde ne ilim hapsedilmiştir ne de rey ayıplanmıştır.
Derim ki, benim sözüme insanlardan bir ayıplayan rastlamaz.
Ancak aklı ermeyen müstesna.
Aşktın vc hevesim onun senasından ve övgüsünden uzak kalan değildir.
Belki de bunun sebebiyle lluld cennetinde Mustafâ ile birlikte, ebedi
olarak kalırım.
Bu sebeple onun komşuluğunu umarım.
İşte, o güne kavuşup nâil olmak için say ve gayret ederim.

Hassân b. Sabit yine Resuiûllah (Sallallahii Aleyhi ve Sellem l’e

tvarak şöyle d e d i:

JkC " Ç / t cjJT L c V j.L ; V jt U

^ -* ■" * • ** - ' '

- i i » A l U * *—iği^ j

Û -V l ihXfA, y

^ V. -i« OUİ»*

^V İ Jy V '< £ • ' j M V ^JL. jç» >'

- » •’* - a • „ . " •»^ . * " i ’°* " - *
y* y y* t-J aü\ y \

^ Ukjt LJ» ç y*9

 HASSAN B. S A B İT İN RESÛLULLAH'A M E R SİY ESİ 431

j£ .V i û 'jC î Jj Lİi âLT

iJjlİi jyi) ij- ¿r- _4#jJI b®

■>' ı'.: - . 'f , i- ' , ______

î£ \
, ->UI lij J^LI ısı

'Jış\ > ’¿ ğ V , l ~ s_
J *~li A**Y)
. ’uî". r > ) ) >
jîS ii O)« '*y'
, - _ ' t »t_
^ L 4i iv i iü j j ___ j /
- r-"1 *i
¡uC y j • •o <ja_> i <î

V İ ii # » > ‘¿r. "'-**-- o*i

Senin gözüne ne olmuş ki uyumuyor. Sanki göz yaşlarının akına yerleri,

göz ağrısı sürmesiyle sürme!enmiştir.
M ukim olan hidâyete ermiş zata, sahr edemeyip hiiziin ve keder izhâr
etmekten dolayı. E y çakıllara ayak basanların en hasarlısı!
Uzaklaşma I
Yiiziim seni topraktan korur, vâh başıma gelene!
Keşke senden önce Carkad (197) mezarlığına gömülmüş olsaydım.
Babam ve anam bir kimseye feda olsun ki, onun vrfalında pazartesi
günü hâzır bulundum. Hidâyete ermiş peygamberin vefâtmdâ. ;
Ve/âtından sonra aklı gitmiş şaşkın bir hâle geldim.
Keşke doğmasaydtm.

Senden sonra Medine’de onların içinde kalımlıyım.

Keşke F.sved denilen bir nevi yılanın zehirini sabahleyin içseydim.
Yoksa Allah’ın emri bize, bizim günümüzden veya yarından olan bi"
sabah acil olarak mt inmiştir?

(197) B a k iü 'l-G a rk ad : M edinelilerin k a b rista n ı.

432 S tR E T -1 İB N t H İŞ A M

Böylecc bizim ktyâmctimiz kopar vc tabiatları sırf temiz pak ve

güzel olana, kerim asıllıya kavuşuruz.
E y Âminc'nin mübarek ilk oğlu, onun ilk oğlu ki onu ijletli olarak
uğurlu/tıkların uğurluğu ile doğurdu.
Bir nur olarak ki, bütün yaratıkları aydınlattı.
Kim bu miibârek nurla hidâyet edilirse, hidâyete erer.
E y Rabbim, bizi Peygamberimizle birlikte, hased edenlerin gözlerinin
uzaklaştırılıp d e f edilecekleri cennette bir araya getir.
Firdevs cennetinde. E y Celâl, yücelik ve ejendilik Sahibi,
orasını bizim için yaz.
Vallahi hayatta kaldığım müddetçe bir öleni işitmiyordum ki illa da
Muhammed Nebi'ye ağlamayayım.
E y Peygamber’in Ensârı ve kavmi, kabrin ortasına gizlendirilen zattan
sonra sizin vay başınıza, yazık size.
Beldeler Ensâr’a dar geldi. Böylecc yüzleri, kendisiyle sürmelenilen
siyah sürme gibi siyâh oldu.
Onu biz doğurduk (198) ve onun kabri bizdedir.
Nimetlerin Jazlaları da bizdedir ki, onu inkâr edemeyiz.
Allah onunla bize ikrâm etti vc onunla Ensâr’ını her hazır bulunulacak
yerde bulunmaya hidayet etti, oraya götürdü.
ilâh, Arş’ın etrafında dönen, tertemiz güzel melekleri ve güzel kullan,
Mübarek Ahmed’e salat elsin. (Sırasiyle rahmet, istiğfar ve dua.)»

İbn-i Ishak şöyle d e d i:

Hassân b. Sabit Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem l'e ağ­
layarak şöyle d e d i:

(198) «Biz doğurduk» sözüyle Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)’in

babaları tarafından dayıları olan Benî Neccâr’a işaret eder.
 HASSAN B. S A B İT İN RESÛLULLAH'A M ERSİY ESİ 433

l} > ^ t »X. jjt« 1ju-1 »jui £L» <ııl iJjiı ^

\j* jî ¿ı ŞÂ # \ y ¿¡¿i j LÂ j ¿js
\jj+ ^ \'M * jA j ’( ^ T c r 0 * & 4j> ' ^

«M iskin ve yoksullara haber ver k i; kendilerinden Seher vakti ayrtlan

Peygamberle birlikte haytr onlardan uzaklaştı.
Yağmur yağmadığı zaman yolculuk eşyam, bineğim ve halkımın rızkını
kim koruyacak.
Veya söz söylerken lisanın ¡azla ileri gittiği veya sürtçtüğü zaman
ferlerinin evvellerinden korkmadığımız, itâb ettiğimiz kimse kim dir 1
llâh'dan sonra kendisine tâbi olduğumuz bir nur idi, işitme ve görme
idi.
Onu lahdine gizledikleri, kaybettikleri ve üstüne toprak keseklerini
attıkları gün, keşke Allah bizden hiçbirimizi geriye btrakmasaydt,
ne bir kadın ne de bir erkek yaşamasaydı.
Benî Neccâr’m hepsinin boyunları büküldü ve bu Allah’ın takdir
edilmiş işlerinden bir iş idi.
Ganimet, insanların hepsinin önünde taksim edildi.
Aşikâr bir şekilde aralarında heder olarak onu dağıttılar.»

Yine Hassân b. Sabit, Resulûllah (Sallallahü Aleyhi ve S ellem l’e

ağlayarak şöyle d e d i:

Ji c I

(¿¿Ut iiSt J J i » C— »5 Vj J, I o û - C <it İl"

ÂI-İ» (j^t 4Zj j (ÜÛ. ¿1 \ j ')lj

^ ¿f»

^ }\ -Â-* ı3y 1J3ĞJ

(¿¿Ut Ami ^¿¡jl Jİ Jili'l ¿f—
rG»—-*tj^jt Ji,
434 S İR E T -t İB N -1 H ÎŞ A M

«İnsanların bütünü içinde cehdederek benden, bozulmayan ve ayıp

olmayan bir yemin ile yemin ettim.
Vallâhi hiç bir kadın, Ümmetin peygamberi, hidâyetci Resulün misline
ne hâmile olmuştur ne de öyle bir hamli vaz etmiştir.
N e de Allah bizim içimizde olup kendisiyle aydınlanılan işi mübarek,
adil ve irşad sahibi kimseden, komşunun ahdine ve vadine daha vefalı
otan mahlukatından hiçbir mahluku yaratmadı.
Senin hanımların evlerini bıraktılar, kazıklarla başlarına vuruyorlardı.
Tıpkı rahibeler gibi ki onlar elbiselerinin eski püsküsünü, gündelik
olanını giyiyorlardı. Onlar açık bir şekildeki nimetten sonra
şiddetleri kesinlikle biliyorlardı.
E y insanların efdalt, ben geniş nimetler içerisinde idim, ondan beri
tıpkı susamış, vahşi öküz misâli bir hâle geldim.»

İbn-i Hişâm şöyle d e d i: Birinci beytin sonu, İbn-i tshak’ın gayrı

bir kimseden menkuldür.
Efendimiz Muhammed Resulüllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem )’-
in siretinin dördüncü cildi nihayete erdi.

Bununla da kitap tamam oldu.

FİHRİST ve İNDEKSLER
 KİTABIN SAHİFELERİNE GÖRE MEVZULARIN
MÜCMEL FİHRİSTİ

CA’FER b. EBİ TALİB İN HABEŞİSTAN’DAN GELİŞİ VE ORAYA

HİCRET EDENLER ...................................................... S
Anır b. Umeyye’nin Habeşistan’dan getirdiği sahabelerin Medine’ye hicret
etmeleri ....................................................................... S
Beni Hâşimb. Abd-i Menaf’dan ................................................ 6
Beni Abd-i Şems b. Abd-i Menâf’dan .......................................... 6
Said b. El-As’ın oğlu Amr için söylediği şiiri ............................... 6
Beni Esed’den ....................................................................... 1
Beni Abdiddar'dan................................................................. 8
Beni Zühre’den ................................................................. 8
Beni Teym’den ................................................ 8
Beni Cuhem’den .................................................................. 8
Beni Sehm’den ............................... 8
Beni Adiyy’den ................................................................. 8
Beni Amir’den ................................................................. 8
Beni Hâris’ten....................................................................... 9
Umeyye’nin gemiye bindirdiklerinin saydarı ............................... 9

HABEŞİSTAN’DANGELEN DİĞER MUHACİRLER................... 9

Beni Umeyye’den .................................................................. 9
lbn-i Cahş’ınHabeşistan’da Hıristiyanlık dinine girmesi ve Resûlullah’ın
onun hanımını nikâhlaması ................................................ 9
437
Beni Esed’den ........................................................................ 10
Beni Abdiddar’dan ............................................................ 10
Beni Zühre’den .................................................................. 10
Beni Teym’den .................................................................. 11
Beni Mahzum’dan .................................................................. 11
Beni Cumeh’den .................................................................. 11
Beni Sehnı’den .................................................................. 11
Beni Adiyy’den .................................................................. 12
Ömer’in Nu’man’ı Meysan’ın üzerine amil (vâli) tayin etmesi sonra da
onu azletmesi 12
Beni Amir’den .................................................................. 13
Beni Hâris’den .................................................................. 14
Habeş yurdunda ölenler............................................................ 14
Abd-i Şems’den ......................... 14
Beni Esed’den .................................................................. 14
Beni Cumeh’den .................................................................. 14
Beni Sehm’den .................................................................. 14
Beni Adiy’den ........................................................................ 14
Onların çocuklarından ............................................................ 15
Habeş yurduna hicret eden kadınlar ........................................... 15
Kureyş’den ........................................................................ 15
Beni Ümeyye’den .................................................................. 15
Beni Mahzum’dan .................................................................. 15
Beni Teym’den .................................................................. 15
Beni Sehm’den .................................................................. 15
Beni Adiyy’den .................................................................. 15
Beni Amir’den .................................................................. 15
Garib Araplardan .................................................................. 16
MUHACİRLERİN HABEŞİSTAN’DAKİ ÇOCUKLARI ............. 16
Beni Haşim’den .................................................................. 16
Abd-i Şems’den .................................................................. 16
Beni Mahzum’dan .................................................................. 16
Beni Zühre’den .................................................................. 16
Beni Teym’den .................................................................. 16
Erkek çocuklar .................................................................. 17
Kız çocuklar ........................................................................ 17
KAZA UMRESİ
(H. Yedinci senenin Zulkadesinde) ........................................... 17
ResûluIIah’ın Zilkadede umre yapmak üzere gitmesi ................... 17
438
İbn-i Ezbat Medine üzerinde ................................................ 17
Hu umrenin Kısas Umresiyle isimlendirilmesiııin sebebi ................... 17
İlkin onunla birlikte men’ olunan ınüslUmanlann da umreye çıkmaları ... 18
Sefâ ile Merve arasında hervele’nin sebebi ............................... 18
İbn-i Revâhe’nin Resûlullah’ın devesini yederek ürcûze söylemesi ........ 19
Resûlullah'ın Meymûne ile evlenmesi .......................................... 20
Resûlullah'ın Mekke'den çıkmasını talelı etmek üzere Kureyş’in Htıvey-
tibi ona göndermeleri ............................................................ 20
Kazâ umresi hakkında nâzil olan âyetler .................................... 21

MUTE GAZVESİ (13)

Sekizinci senenin Cuınadil-ulasında Cafer. Zeyrl ve Abdullah b. Revâhe’-
nin kati edilmeleri ........................................................... 21
Resûlullah'ın Mu’te’ye asker göndermesi ve Onıın kumandanları seç­
mesi ............................................................................. 22
İbn-i Revâhe'niıı cehennemden korkmasından dolayı ağlaması ve Onun
Resûlullah için söylediği şiiri .................................... ........ 22
Milletin Hirakl ile karşılaşmaktan korkmaları ve İbıı-i Revâhe’nin on­
ları teşci etmesi ................................................................. 24
Hizansla yapılan karşılaşma ...................................................... 27
İbn-i Harise'ııin kati edilmesi ................................................ 27
Ca’fer’in emirliği ve katledilmesi ............................... .......... 27
İbn-i Revahe'nin emirliği ve katledilmesi .................................... 28
İbn-i Velid ve milletle oradan ayrılması .................................... 30
Resûlullah’ın Müslümanların Rumlarla aralarında meydana gelen şevle­
ri haber alması ................................................................. 30
Resûlullah’ın Ca’fer’e üzülmesi ve onun ailesine tavsiyeleri ............. 30
Hades’iıı kâhinesi ve kavıııini uyarması .................................... 32
Ordunun geri dönmesi ve Resûlullah’ın orduyu karşılaması ve müslü-
manların öfkesi ................................................................. 33
Afûte maktullerine ağlayan Hassûn’ııı şiiri ............................... 34
Mûte’nin maktullerine ağlayan Kâbın şiiri ............................... 36
Ca’fer b. Ebi Talibe ağlayan Hassân’mşiiri ............................... 38
Hassan’ııı İbn-i Hâris’e ve İbn-i Revûhe’ye ağlayarak söylediği şiir ... 39
Mûte’nin şehidleri ................................................................. 41
lîeııi Hûşim’den ................................................................. 41
Heni Adiyy’den ................................................................. 41
Heııi Mâlik’den ............................................................ ••• 41
Ensar’dan ....................................................................... 41
İbn-i Hişam’ın zikrettikleri ......................... ......................... 41
439
 MEKKE’YE YÜRÜMEYİ İCAB EDEN SEBEPLER VE
MEKKE’NİN FETHİ
(H. Sekizinci sene Ramazan ayında)
Bekr ile Huzae kabileleri arasında savaş ..................................... 42
Temim’inMünebbih’denkaçmasından özür beyan ederek söylediği şiir ... 44
AHzer’in, Kinane ile Muzae arasındaki Harb hakkında şiiri ............. 45
Biideyl’in Ahrez’e karşı reddiyesi ........................................... 46
Kinâne ile Huzae arasındaki harp hakkında Hassan’ın şiiri ............. 47
Resûlullah’dan yardım dileyen Amr el-Huzai’nin O’na şiiri ve onun da
ona cevabı ........................................................................ 48
İbn-i Verka’nın şikâyetçi olarak Medine’de Resûlullah'a gidişi ve Ebu
Süfyân’m onun durumunu öğrenmeğe çalışması ......................... 50
Ebü Süfyan’m sulh ve hacetini taleb etmek için çıkıp Medine’ye git­
mesi ............................................................................. 51
Mekke’nin fethi için Resûlullah’ın techizatlanması ................... 53
Hassan’m milleti teşvik etmesi ................................................ 53
Hâtıb’ın Kureyş’e mektubu ve Resulün Onun durumunu bilmesi ........ 54
Resûlullah'ın Ramazan’da yola çıkması ve yerine Ebû Ruhm’ü bırak­
ması ............................................................................. 56
Merr-i Zehrân’a inmeleri ve Kurevş’in Resûlullah’ın haberlerini tecessüs
etmesi ............................................................................. 56
Abbâs’m hicreti .................................................................. 57
Ebû Süfyan b. Hâris ile Abdullah bin Umeyve’nin Müslüman olmaları ... 57
Ebû Süfyan’ın müslüman olmasının haberi Abbas’a ulaşıyor ............. 59
Resûlüllah ordusunun, Ebû Süfyan’mönünde görünmesi ................... 62
Ebû Süfyan’ınMekke halkını sakındırmak üzere onlara dönmesi ........ 63
Peygamberin, Zi-Tuva’ya vâsıl olması ..................................... 64
Ebû Kuhafe’nin islâmı ............................................................ 64
Müslümanların askerlerinin Mekke’ye girişi ............................... 66
Muhacirlerin Kureyş için Sa’d'den korkmaları ve Resûlüllah’m emret­
tiği ............................................................................. 66
Müslümanların Mekke’ye girişlerindeki yolu ............................... 66
Safvan'ın, kendisiyle birlikte olsa bir toplulukla müslümanlara taar­
ruzu ............................................................................. 67
Fetih, Huneun ve Taif gününde Müslümanların şiarı (parolası) ........ 69
Resûlüllah kumandanlarına ahdi ve isimlerini verdiği birtakım kimsele­
rin katliyle emri .................................................................. 69
Resulullah’ın, Abdullah b. Sa'd’in kati edilmesini emretmesinin sebebi
ve Osman’ın onun hakkında şefaat etmesi ............................... 69
Ümm-ü Hani’nin kendilerine eman verdiği iki adamın haberi............. 72
Resûlullah’ın Beyti tavaf etmesi ve oradaki sözü ......................... 72
440
 Resûlullah'ın İbn-i Talha’yı yeniden sedâııe üzlriııde bırakması ........ 73
Resûlullah'ın Beyt’te bulunan suretleri imha etmeyi emretmesi ........ 74
Resulullah'ın Beyt'te namaz kılması ve İbn-i Ömer'in onun orada namaz
kıldıığ yerde namaz kılması ................................................ 74
Attâb ile Haris b. Hişam'ın müslüman olmalarının sebebi ............ * 75
Resûlullah’ınHıraş’ı kattal (çok katleden) ile isimlendirmesinin sebebi ... 75
Ebû Şüreyh Mekke’nin hürmetini zikrettiği sırada Onunla İbn-i Said'in
arasında geeçn şey ............................................................ 77
Fetih gününde Resûlullah’ındiyetini ödediği ilk maktul ................... 78
Ensar’ın, Resûlullah’ın Mekke’de kalmasından korkuda kalmaları Resu-
lullah’ın da onları teskin etmesi ... 78
Resûlullah’tan bir işaret ile Kabe’nin putlarının düşmesi ............. 78
Fadale nasıl müslüman oldu ................................................ 79
Resûlullah’ın Safyan b. (Jmeyye’ye eman vermesi ......................... 80
İkirme ve Safvan'ın müslüman olmaları ..................................... 8!
İbn-i Zibe’ra’nın müslüman olması ve onun bu husustaki şiiri ........ 81
Hübeyre’nin, küfrü üzere kalması ve zevcesi İ’mm-ü Hâni’nin İslâm'a
girmesi hakkmdaki şiiri ...................................................... 84
Müslümanların Mekke ııeni fethinde hazırbulunmalarının sayısı ......... 85
Mekke’nin fethi hakkında Hassan’in şiiri ................................... 86
Enes b. Züneym'irt, İbn-i Salim Resûlullah’a söylediği şeyden özür dile­
mesi ................................................................................ 90
İbn-i Züneym’e karşı Hüdeyl'in reddiyesi ..................................... 91
Nüceyr’in Fetih günü hakkındaki şiiri ..................................... 92
Mekke'nin fethi hakkında İbn-i Mirdas’ın şiiri ......................... 93
ABBAS B. MİRDÂS'IN MÜSLÜMAN OLUŞU ............................ 94
İbn-i ıMirdas’ın müslüman oluşunun sebebi ............................... 94
Fetih günü hakkında Ca’de’nin şiiri .......................................... 95
Büceyd’in, fetih günün hakkındaki şiiri ..................................... 95

FETİH’DEN SONRA, HALİD B. VELİIVİN KİNANE’DEN OLAN

BENİ CEZİME’VE YÜRÜMESİ (62) VE HALİD’İN HATASINI
TELAFİ İÇİN ALİ’NİN YÜRÜMESİ ........................................ 96
Resûlüllah’ın Hâlid’e tavsiyesi ...............................
Resûlüllah’ın, Hâlid’in yaptıklarından gazablanması ve Ali’yi gön­
dermesi ........................................................................... 97
Hâlid’in mazereti .................................................................. 99
Hâlid ila Abdurrahmân’m arasında olan şey ve Resûlullah’ın Halid’i
azarlaması ........................................................................... 99
441
Kureyş ile Beni Cezime’nin arasında harbin başgüsterınesi sonra sulhun
olması ............................................................................. 100
Selmâ’nin, Cezime ile Kureyş'in arasında geçenler hakkında şiiri .......... 101
lbn-i Mirdâs’m Selma’ya karşı reddiyesi ....................................... 102
Cehhâf’ın Selma’ya karşı reddiyesi ............................................. 102
Cezimeli delikanlı İbn-i Ebi Hedred in fetih günü hakkındaki rivayeti ... 103
Fetih günü hakkında Beni Cezinıe’den bir adamın şiiri ................ 104
Vehb’in ona (Beni Cezimeli adama) reddiyesi ............................... 105
Hâlid’inönünden kaçan Beni Cezimeli bir çocuğun şiiri ................... 106
Beni Cezime’den oğlan çocuklarının Hâlidi işittikleri zaman ıırcııze söy­
lemeleri ........................................................................ 106
HALİI) B.YELİIVİN CZZ.YYI YIKMAK İÇİN Yİ RİMESİ ....... 107
Hâlid ve L’zza'yı yıkışı .............................................................. 107
FETİHTEN SONRAH. SEKİZİNCİ SENESİ Hl’NEYN GAZVESİ ... 108
Havâsin’in toplanması ............................................................ 108
İbn-i Ebi Hedred’in gözcü olarak Hevazin üzerine gönderilmesi .......... 111
Resulullah Safvan’dan zırhlarını ve silahlarını istedi Oda kabul etti ... 112
Resulullah’ın. ordusuyla Hevazine doğru çıkması ......................... 112
Abbâs b. Mirdas’ın kasidesi ...................................................... 113
Zat-ı Envat’ın durumu ............................................................ 115
Hevazinle karşılaşma ve Resulullah'ııı sebatı ............................... 115
Resülullah ile birlikte sabit kalan kimselerin isimleri ................... 116
Ebû Süfyan ve başkalarının müslümanların düştükleri bu duruma sevin­
meleri ........................................................................... 116
Hassan ın Kelde'yi hicvetmesi ................................................ 117
Şeybe’nin. Resulullah'ı katletmesi kast ettiği halde âciz kalınası ........ 117
Müslümanların Abbas'ın nidasıyla geri dönmeleri ve hezimetten sonra
muzafferiyet .................................................................. 118
Ali'nin ve Ensarlı birinin bu harpte çektiği azap Cnıııı-U Süleytn in
durumu................... ...................................................... 119
Mâlik b. Avf’ın. milletin hezimeti hakkındaki şiiri ............................ 121
Ebû Katade’nin durumu ve onun selebi ....................................... 122
Meleklerin yardımı ............................................................ 123
Müşriklerin hezimeti ............................................................ 174
Düreyd b. Sımmenin katledilmesi ............................................. 179
Ebû Âmir el-Eşrî'nin katledilmesi ................................................ 131
Resûlullah’ın Beni Riab için dua etmesi ..................................... 132
Mâlik b. Avf’ın kavmine tavsiyeleri ve Zübeyr’iıı onlarla karşılaşması ... 132
Seleme'nin kaçması hakkında söylediği şiiri ............................... 134
442
Resülullahin sahabelerini zaif kişilerin katledilmesinden nehyetmesi ... 136
Bicâd ve Şeymâ'nın durumu ...................................................... 136
Huneyn gününde şehid düşenlerin isimleri .................................... 137
Huneyn’in mal ve esirlerinin toplatdması ................... 138
Huneyn gününde Büceyr’in şiiri ................................................ 138
Abbâs b’ Mirdas’ın Huneyn günü hakkmdaki şiiri ......................... 139
İbn-i Ufeyyif en-Nasri’nin İbn-i Mirdas’a karşı Reddiyesi ............. 140
Abbâs b. Mirdas’a ait diğer bir şiiri .......................................... 140
Damdam’ın, Huneyn günü hakkındaki şiiri ............................... 156
Ebû Hiraş’ın İbn-i Acve’ye ağıtı .......................................... 158
İbn-i Avf’ın, firarından özür beyan etmesi ..................................... 160
Kavminin müslüman olmasını zikreden bir Hevazinlinin şiiri ........ 162
İki kardeşinin mersiyesi için Cuşem'li kadının şiiri ......................... 162
Ebû Sevâb’ın Kureyş’ hicvetmesi......................... 163
İbn-i Vehb’in Ebû Sevam’a karşı reddiyesi ............................... 164
Hadic’in Huneyn günü hakkında şiiri ..................................... 165
HUNEYN’DEN SONRA TAİF GAZVESİ
(H. Sekizinci senede) ............................................................ 166
Sakif’in hezimete uğrayan ordu birlikleri ..................................... 166
Huneyn’den ve Taif’den geri kalıp iştirak edemeyenler ................... 166
Resulullah’ın Taif’e gidişi ve Kabin şiiri ..................................... 166
Kinane’nin Kâb’e karşı reddiyesi .......................................... 169
Şeddadin Taif’e yürüme hakındaki şiiri 170
Tâif’e gidiş yolu ........................................................... 171
Mancınıkla atanların ilki Resulullah'dır ..................................... 172
Tâif Surunuaçma günü ............................................................ 172
Sakif ile görüşmeler ............................................................ 173
Resüllülahin rü’yası ve Ebu Bekir’in bu rüyayı tâbir etmesi ........ 174
Müslümanların yola çıkmaları ve bunun sebebi ........ 174
Uyeyne ve gizlemiş olduuğ niyyeti ... 175
Sakif’in azadlıları .................................................................. 175
Ubeyy b. Malikin Mervanin elinden serbest bırakılması ve Oahhakin
bu husustaki şiiri .......................................... 176
Taif gününde müslümanların şehidleri ..................................... 177
Kureyş’den olanlar .................................................................. 177
Ensar’dan olanlar ................... 178
HEVAZİN’İN MALLARININ VE ONUN ESİRLERİNİN HURUMU
VE ONLARDAN MUELLEFE-İ KULUBA BAHŞİŞ EDİLMESİ ... 179
Resûlullah’ın Hevazin hakkında yaptığı in’am, ihsanı ve Hevazin için
duası ............................... '79
443
Resûlüllah'ın Hevazin'e bağışı ................................................. 180
Mâlik b. Avfen-Nasrî’nin nıiislüman olması ............................... 183
Manimeti taksim .................................................................. 184
Müellefe-i Kulub'a (126) bahşiş verilmesi ............................... 185
İbn-i Mirdas’ınaldıığaz görmesi ve Resûlüllah'ın onu râzı etmesi ;....... 186
Huneyn ganimetlerinin beyat edenlere tevzii ............................... 188
Resûlüllah'a. Cueyl’e bahşiş verilmesi soruldu o da cevap verdi ........ 189
Zül-Huveysire et-Teymi’nin itirazı ........................................... 190
Hassân’ın, Ensar’ın ganimetlerden mahrumetine dair şiiri ............ 191
Ensar’ın mahrum kalmalarından ötürii hüzünlenmeleri Resûlüllah’ın da
onları razı etmesi ............................................................ 193
RESÛLÜLLAH’IN CI RANE DF.NUMRESİ ............................... 195
Attâb b. Esid’in Mekke üzerine bırakılması ve Attb'm Miislümanlara
sekizinci senede hac yaptırması Resûlüllah'ın umre yapması ve İbn-i
Esid’i Mekke üzerine naib tayin etmesi ............................... 195
Umre'nin vakti .................................................................. 195

KAb B. ZÜHEYR'İN TAİF’TEN AYRILMASINDAN SONRAKİ DU.

' RUMU ........................................................................ 196
Buceyr’in, kardeşi Kâb için korkması ve onun ona nasihati .............. 196
Kâb’ın, Resûlüllah'ın yanına gelişi ve onun Kaside-i Lâmiyesi ........ 199
Kâb’mEnsâr'ı medhetmesiyle onların rızalarını taleb etmesi .............. 212
TEBÜK GAZVESİ
(H. Dokuzuncu sene Receb ayında) ........................................... 214
Resûlüllah’ın, Tebük’e hazırlanmaları için millete emretmesi ........... 214
Ced’in savaşa katılmayıp geri durması ve onun hakkında nâzil olan
âyet .............................................................................. 215
Süveylim’in evinin yakılması ve Dahhak'ın bu husustaki şiiri ........ 216
Resûlüllah'ın orduya naiaka vermeye teşviki ve Osman’ın bu husustaki
durumu ........................................................................ 217
Ağlayanların durumu ............................................................ 217
Mâzurların Durumu ............................................................ 218
İmanlarında bir şüphe olmadıığ halde, değişik sebeplerle geri kalanlar ... 218
Resûlüllah’ın çıkması ve Medine üzerine âmil (vali) tayin etmesi ........ 219
Münafıkların geri kalıp harbe iştirak etmemeleri ......................... 219
Ali b. Ebi Tâlib’in durumu ...................................................... 219
Ebû Hayseme’nin durumu ...................................................... 220
Peygamber ve müslümanlar Hicr’de ........................................... 222
444
Resûlullah'm devesinin kaybolması ve İbn-i Lusayt'ınhaberi ......... 223
Ebû Zerr’in durumu ............................................................ 22S
Münafıkların müslümanları yardımsız bırakmaları ve haklarında ııâzil
olan âyet ........................................................................ 226
Resûlüllah ile Vuhanna arasındaki sulh ..................................... 227
Resûlüllah'ın Yuhanna’ya yazısı ................................................ 228
Ükeydir’in esir edilmesi hadisesi sonra da mıısalâhayapması .......... 228
Medine’ye geri dönüş ............................................................ 229
Vadi-i Müşakkak ve onun suyunun hadisesi ........................... 229
Zül-Bicâdeyn’in vefatı ve Resûlüllah’ın onun defn işlerini yerine getir­
mesi ............................................................................. 231
Onun ZüRBicadeyn ile isimlendirilmesinin sebebi Resûlüllah’ın. Ebû
Rühm’e geri kalıp harbe katılmayanları sorması ................... 231
TEBÜK GAZVESİNDEN DÖNÜŞTE MESCİD İ DİRAR'IN DURU­
MU .............................. 233
Onların (Mescid i Dirarı inşa edenlerin) Resûlü inşa ettikleri mescidde
namaz kılmaya çağırması ................................................ 233
Resûlüllah’ın iki kişiye. O mescidi (Mescid-i dirarı) yıkması emret­
mesi ............................................................................. 233
Onu (Mescîd-i Dirarı) inşa edenlerin isimleri .............. 234
Resûlüllah’ın Medine ile Tebûk arasındaki mescidleri ................... 234
TEBÜK GAZVESİNDE GERİ KALAN ÜÇ KİŞİNİN DURUMU İLE
ÖZÜRLÜLERİN DURUMU ................................................ 235
Resûlüllah’ın geri kalan üç kişi ile konuşmayı yasaklaması ............. 235
Kâb’ın geri kalmasını anlatması ................................................ 235
Allah’ın o üç kişinin tevbesini kabul etmesi ............................... 241

SAKİF KABİLESİNİN ELÇİLER HEY ETİNİN DURUMU VE O

KABİLENİN MÜSLÜMAN OLMASI
(H. Dokuzuncu sene Ramazan ayı) .......................................... 244
Urve b. Mes’ûd’un müslüman olması ve kavmine geri dönmesi ........ 244
Urve’nin İslama çağırması ve katledilmesi .............. 244
Sakif’in Resûlüllah’a elçiler heyeti göndermek için müşavere etmesi ... 245
Onların (Sakafilerin) Medine’ye gelmeleri ve Resûlüllah’tan bir takım
şeyler istemeleri onun da imtina etmesi ............................... 246
Osman b. Ebi’I-As’ın onların üzerine emir kılınması ................... 248
Bilal ve Sakif’in Ramazan’da gelen elçiler heyeti ......................... 248
Resûlüllah’ın. İbn-i Ebi’l-As’ı, Sakifin üzerine emir kıldıığnda ona olan
ahdi ............................................................................. 249
Tâğıye’nin yıkılışı .................................................................. 249
445
Ebû Miilryh ve Kanrib'in Müslüman olmaları ............. 250
O iki kişinin Resûlüllah'ın Tâğıye'nin mallarından borç ödemesini iste­
meleri ............................................................................. 250
Resûlüllah'ın Sakif'e yazısı ...................................................... 251
H. DOKUZUNCU SENEDE EBÜ BEKR İN İNSANLARA HAC YAP­
TIRMASİ ........................................................................ 252
Ebû JJekr'in Hacc üzerine emir kılınması ............................... ... 252
Resûlüllah ile müşriklerin arasındaki antlaşmanın bozulması hakkında
Beraelin nâzil olması ...................................................... 252
Bbn-i Hişamın bazı garip kelimeleri tefsir etmesi ......................... 225
Resûlüllah'ın Ali'yi kendi yerine beraeti (müslümanların antlaşmadan-
beri olduklarını ilan için görevlendirmesi) ............................... 256
Müşriklerle cihad etmekle emir için nâzil olanâyetler ..................... 258
İbn-i Hişamın bazı garip kelimeleri tefsir etmesi ......................... 259
Kurevşlilerin Beyt i tamir etme iddiaları ve onları redd için nâzil olan
âyetler ............................................................................. 260
Müşriklerle savaşmak için nâzil olan âyetler.................................. 261
İki Ehl-i Kitab hakkında nâzil olan âyetler...... ............................ 261
Nesi hakkında nâzil olan âyetler ........................................... 262
Tebûk savaşı hakkında nâzil olan âyetler ............................... 263
Ehl-i nifak hakkında nâzil olan âyetler ..................................... 263
İbn-i Hişam’ın bazı garib kelimeleri tefsir etmesi ......................... 264
Nifak ehli hakkında nâzil olan âyetlere yeniden dönüş ................... 265
Sadaka erbabını anlatmak için nâzil olan âyetler ......................... 266
Peygamber in İbn-i t’beyy üzerine cenaze namazı kılması sebebiyle nâ­
zil olan âyet .................................................................. 270
İzin isteyenler hakkında nâzil olan âyetler ............................... 271
Bedevilerden münafıklık yapanlar hakkında inen âyetler ............. 272
Muhacir ve Ensâr'ın öncüleri hakkında nâzil olan âyetler .............. 273
Hassan’ın içinde gazveleri saydıığ şiiri ..................................... 275
H. DOKUZUNCU SENE VE ONUN VÜEUD (ELÇİLER) SENESİ
İLE İSİMLENDİRİLMESİ ................................................ 283
(Fetih sûresinin nâzil olması) ................................................ 783
Arabların boyun eğmeleri ve müslüman olmaları ......................... 283
BENİ TEMİM İN ELÇİLER HEYETİNİN GELMESİ VE HUCU-
RAT SURESİNİN İNMESİ ................................................ 284
Fey’etin adamları .................................................................. 284
Hütat’tan bir şey .................................................................. 284
Elçiler heyetinin diğer adamları ........................................... 285
446
Resûlııtlah'a bağırarak seslenmeleri ve Utarid'in sözü ................... 285
Utarid'e karşı redden Sabit in söylediği sözü ............................... 286
Kavmiyle iiğünen Zibirkan'ıtı şiiri .......................................... 287
Ziberkan'a karşı Hassan'ııı reddiyesi .................................... 288
Ziberkan'a aid diğer bir şiir ................................................ 291
Ziberkan'a karşı Hassan'ııı reddiyesi ..................................... 292
Onların (şairlerin) nıüslünıan olması ve Resıd'iin onları mükafatlan­
dırması ............................................................................. 293
İbn-i Ethem’in Kays'ı hicvetmesi ......................... 294
AMİR 1?. TÜRKVI. VK KRBED B. KAYS IN KISSASI ............. 295
Beni Amir’in yerine elçi olarak «¡elmeleri ve elçilik heyetinin bazıları ... 295
Resul e Radr için Aınir in tedbiri .......................................... 295
Resulün Amir e beddııasıyle Amir in ölmesi ............................... 296
Erbedin yıldırım çarpmasıyle ölmesi onıııı ve Amir in hakkında ııâzil
olan âyet ....................................................................... 297
Erdeb'e ağlayarak Lebid'iıı söylediği şiiri ............................... 298
DIMAM B. SALABENİN BENİ SAI) B BKKR VKRİNK KLÇt
OLARAK (’.ELİŞİ ............................................................ 303
Onun (Benıı Sa'leb) Resı'ıle bir lakım sorular sorması sonra müslüman
olması ............................................................................. 504
Onun (Oııııanı lıiıı Sa'leb) kavmiııi İslama dâvet etmesi ............. 305
CARUD’UN ARDİ'I.KAYS İN ELÇİLERİ İÇİNDE GELİŞİ ........ 306
Resûlüllah’ın onun borcunu tazmin etmesi ve onun Müslüman olması
(Cârud'un müslüman olması) ................................................ 306
Kavmi irtidat ederken oıııııı tutumu (Cârud) ............................... 507
İbn-i Sava'nın müslüman olması .......................................... 507
BENİ HANİEE'Nİ.N ELÇİLER HKVETİ VE ONLARLA BİRLİKTE
MÜSELLİMETU'-KEZZÂB ................................................ 507
Resûlüllah'ın Müsellimeye söylediği .......................................... 508
Onun (Müseylimeniıı) irtidarı ve Peyunıııberlik iddiası ............. 308
ZKYDÜ'L-HAYLİN TAVİN ELÇİLER HEY’ETİ İLE GELİŞİ ... 309
Onun (Zeıdülhavl'in) Müslüman olması ve ölümü ................... 309
AOİV B. HATİM’İN DURUMU .......................................... 310
Eirar etmek için Adiy nin Şaııı a kaçınası ............................... 310
Resûlüllah'ın, Hatimnı kızını esir etmesi sonra onu serbest bırakması ... 311
Hatim’in kızının kardeşi Adiyy'e İslanu tebliğ etmesi ................... 313
447
Adiy'in Resul-e gelmesi ve müslüman olması ............................... 313
Resûlüllah’ın Adiy’e va’dettiği şeylerin vukııu ......................... 314
FERZE B. MÜSEYK EL-MURADİ’NİN GELİŞİ ................... 31S
Murad ve Hemdan arasında Redm günü ..................................... 315
Bedn günü hakkında Ferve’nin şiiri ........................................... 315
Ferve’nin Resûl’e gelişi ve müslüman oluşu........... 316
AMR B. MA’D-I YEKRUB’UN BENİ ZEBİD’DEN BİR GRUPLA
GELİŞİ ........................................................................ 317
Onun (Amr b. Ma’d-i Yekrüb) dinden dönmesi vebu husustaki şiiri ... 319
EŞ’AS B. KAYS’IN KİNDE ZİYARETÇİLERİ İLE GELİŞİ gelişleri
ve müslüman oluşları ...................................................... 320
Ziyaretçilerin Akilül-Mirar’a intisap edilmeleri ......................... 320
Eşas’ın Akilü’l-Mürâr’a nisbet edilmesi ..................................... 321
SURED B. ABDULLAH EL-EZDİ’NtN GELİŞİ
Onun müslüman oluşu ...................................................... 322
Cüreş halkı ile savaşı (Sured Abdullah) ..................................... 522
Resûlüllah’ın Cüreş heyetine kavimlerinin başına gelenleri haber ver­
mesi ............................................................................. 323
Cüreş halkının müslüman olması ........................................... 324
HİMYER MELİKLERİNİN ELÇİLERİ ONLARIN MEKTUPLARI
İLE GELİŞİ .................................................................. 324
Resftlüllah’ın onlara (Himyer meliklerine) mektubu ................... 325
YEMEN’E GÖNDERDİĞİ ZAMAN RESULULLAH’IN MUAZ'A VA-
SİYYETİ ........................................................................ 327
Resûl’ün Muaz'ı Yemen’e göndermesi ve orada yapmasını istediği şey­
leri kendisine emretmesi ...................................................... 327
FERVE B. AMİR EL-CUZAMİ’NİN MÜSLÜMAN OLMASI ........ 328
Bizans’ın Onu (Ferve’yi) hapsetmesi ve onun haps edilişi hakkındaki
şiiri ..: ........................................................................ 328
Onun (Ferve’nin) katledilişi ................................................... 329
BENİ HARİS B. KAB’IN HALtD B. VELİD’İN ELİ İLE MÜSLÜ­
MAN OLMALARI (Halid onlara yürüdüğüzaman) ................ 329
Halid’in kalması veya gelmesi hakkında görüşünü almak üzere Resûl-e
durumu sorması .................................................................. 330
448
Resûl'ün H a lid e gelmesini emreder bir M ektup göndermesi ............ 331
O nların (Beni H aris b. K âb’ın) elçileriyle birlikte H a lid ’in R esûlüllah’a
gel'»' .................................................................................................................... 331
O nlarm (Beni H aris b. K âb) heyetinin R esûlüllah’m yanında y ap tık ­
ları ........................................................................................................... ............ 332
R esûlüllah’ın Amr b. H azm ’i ahdiyle onlara göndermesi .................... 333
R İFA E B. Zeyd E L -C Ü Z M İ’N İN G E L İŞ İ
müslüman olması ve R esûlüllah’ın m ektubunu kavmine göstermesi ... 335
H E M D A N ’IN E L Ç İL E R H E Y E T İN İN G ELİŞİ
isimleri ve İbn-i N am at'ın R esûl’ün önünde konuşması .................... 336
R esûlüllah’ın yasaklayan m ektubu ................................................................ 338
İK İ Y A L A N C I: M U S E Y L E M E T U ’L -H A N E Fİ VE ESVED EL-AN-
SI .................................................................................................... 339
O ikisinin hakkında Resûlüllah'ın rüyası ....................................................... 339
R esüiüllah’ın deccallardan haber vermesi ....................................................... 339
E M İR L E R İN VE A M İL L E R İN SADAKALARI (Z E K A T L A R I) AL­
MAK Ü Z E R E ÇIK M A LA RI ....................................................................... 340
E m irler ve amillerin isimleri ve üstlendikleri şeyler ............................. 340
M U SE Y L E M E ’N İN RESU LU LLA H ’A M E K TU B U VE RESULUL-
L A H ’IN ONA CEVABI ................................................................................. 340
VEDA HACCI ................................................................................................... 341
R esûlüllah’ın hazırlıkları yapm ası ve Medine üzerine E bû D ücane’yi amil
kılması ............................................................................................................ 341
R esûlüllah’ın Aişe’ye hayzı hakkında em rettiği şey ................................. 342

A L İ’N İN Y E M E N D E N D Ö N Ü ŞÜ N D E HACDA RESU LU LLA H ’A

KAVUŞMASI ...................................... .................... ............................. 343
R esûlüllah’ın hac işlerinde Ali’ye em rettiği şeyler ...................................... 343
Askerleri, Ali’yi Resûlüllah’a şikayet ettiler ............ ............................. 344
Veda haccında Resûlüllah'ın hutbesi ............................. ............................. 345
R esûlüllah'ın sözlerini etrafa iletenin ismi ve tekrarladığı şeyler ............ 347
İbn-i H ârice’nin Veda haccında Resûlden işittiği şeyleri rivayet etmesi ... 347
Resûlüllah’ın hacda bazı şeyleri millete öğretmesi ...................................... 37«

USAM E B. Z E Y D ’İN F İL İS T İN T O PR A K LA R IN A G Ö N D E R İL M E ­
Sİ ............................................................................................................................. 349

R ESÛ L Ü L L A H ’IN E L Ç İL E R İN İN KRALLARA G Ö N D E R İL M E S İ ... 349

R esûlüllah’ın kavmine İsa konusunda ihtilaf ettikleri zaman H avarilerin
başına geleni hatırlatm ası ...................................................... ............ 349
İbn-i H ab ib ’in R esûlüllah’ın elçilerini göndermesini rivayet etm esi ... 350

İbn-i H lşam - Ç. : 4 - F . : 29 449

İsa'nın elçilerinin isimleri ...................................................... 351
BÜTÜN SAVAŞLAR ........ ................................................ 351
SERİYYE VE MÜFREZELER ............................................. 352
GALİB B. AMDULLAH EL-LEYSİ’NİN BENİ MÜLEVVAH İLE
GAZVESİNİN HABERİ ................................................ 353
İbn-i Bersa’nm durumu ...................................................... 353
İbn-i Mekis'in işte bu gazvede çektiği belâlar ............................... 353
Müslümanların mal ve davarlarla oradan ayrılmaları ................... 354
İşte bu gazvede müslünıanların şiarı (parolası) ......................... 354
Bazı Gazvelerin tanıtılması ............. ..................................... 355
ZEYD B. HARİSE’NİN CÜZAMA DOĞRU GAZVESİ ............. 356
Ogazvenin sebebi ........ .......................................... ........ 356
Müslümanların kâfirlere galibiyetleri .................................... 357
Melle’nin iki oğlu Hassan ve Uneyf meselesi ............................... 357
Onların (Hassan ve Nneyf’in) Resıılüllah’a gelmeleri ve Ebû Cial’in
şiiri ............................................................................. 358
ZEYD B. HARİSENİN BENİ FF.RAZE İLE GAZVESİ VE ÜMM-Ü
KİFRE’NİN KATLİ ...................................................... 362
0 gazvede yaralanan ve kati edilenlerden bazıları ......................... 362
Zeyd’in onlara yakında savaşma tehdidinde bulunması ................... 362
Ümm-ü Kirfe’nin meselesi ...................................................... 362
İbn-i Müsehher’in Mes’ade’nin katledilmesi hakkındaki şiiri ............. 363
ABDULLAHB. REVAHE’NİN YUSEYR B. NİZAMIN KATLİ İÇİN
GAZVESİ ....................................................................... 363
Yüser’in katledilişi ............................................................ 363
İbn-i Atif’in Hayber’deki gazvesi ........................................... 364
ABDULLAH B. ÜNEYS’İN HALİD B. SÜFYAN B. NÜBEYH EL-
HUZELİ’Yİ KATLETME İÇİN YAPTIĞI GAZVE .............. 364
İbn-i Nübeyh’in katledilişi ...................................................... 364
Resûlüllah’ın İbn-i Uneys’e bir baston hediye etmesi ................... 364
İbn-i Üneys’in, İbn-i Nübeyh’in katledilmesi hakkındaki şiiri ........ 366
Diğer bir takım gazveler ...................................................... 367
UYEYNE B. HISN’IN BENİ TEMİMDEN OLAN BENİ ANBER
İLE GAZVESİ .................................................................. 367
Resûl’UnAişe’ye onlardan bir esiri âzâd etmesi için bahşetmesi ........ 367
Esirlerdenve kati edilenlerden bazıları ve Selmâ'nın bu husustaki şiiri ... 368
Bu hususta Ferezdak’m şiiri ................................................ 368
GALİB B. ABDULLAH’IN MÜRRE YURDUNDA GAZVESİ ........ 368
4S0
M irdas'tn katledilm esi .......................................................................................... 369
A M R B. EL-AS’IN ZAT-İ SELA SİL’D E K İ GAZVESİ .................... 370
A m r’ın gönderilmesi ve O ’nun yardım istemesi ...................................... 370
Ebû B ekr’in, Râfi b. Ebi R afi'e vasiyeti ....................................................... 371
Avf el-Eşcei’nin kesilmiş develerin etlerini kavm arasında taksim et­
mesi .................................................................................................................. . 373
İB N -İ E B İ H E D R E D ’İN ID M B A T N IN D A K İ GAZVESİ VE A M İR
B. E L -E Z B A T E L -E Ş C E İ’N İN K A T L E D İL M E S İ ............................. 374
İbn-i A zbet’in katledilmesi ve hakkında inen âyet ...................................... 374
İb n ’i H abis ve İbn-i H ısn, İbn-i A zbet’in kanı hakkında Resûl-e dâva
açm aları ........................................................................................................... 375
M uhallim ’in ölümü ve onun için hâdis olan şeyler ............................. ... 376
İbn-i E z b a t’ın diyeti .......................................................................................... 377
İB N -İ E B İ H E R R E D ’İN R İF A E B. KAYS E L -C U Ş E M İ’Yİ Ö LD Ü R ­
M E K İÇ İN Y A P T lG l GAZVE
ve gazvenin ,sebebi .......................................................................................... 377
M üslüm anların m uzaffer olm aları ve İbn-i Ebi Ile d re d ’in evlenmek için
ondan yardım umduğu ganim etteki payı ............................................... 378
A BD U R R A H M A N B. A V F’IN D Ü M E T Ü ’L -C E N D E L E DOCRU GAZ-
V ESİ .................................................................................................................... 379
R esûlüllah’ın kavmine yaptığı v a’zından bir farça ...................................... 379
İbn-i A vf’ın memur edilmesi ve onun sarık sarması ...............................„ 381
E B U U B E Y D E B. C E R R A Ii’IN GAZVE İÇ İN D E N İZ K EN A R IN A
G İT M E S İ ........................................................................................................... . 381
Yiyeceğin bitmesi ve deniz hayvanının kıssası ...................................... 381
A M R B. Ü M E Y Y E E L D A M R İ’N İN EBU SÜFYAN B. H A RB İL E
SAVAŞMAK İÇ İN G Ö N D E R İL M E S İ VE O YOLDA Y A P T IK ­
LARI .................................................................................................................... 382
Onun (Amr. b. Umeyye) M ekke’ye gelişi ve K ureyş’in kendisini tanı­
ması .................................................................................................................... 382
Onun (Amr. b. Umeyye) m ağarada B ekr kabilesinden bir adam ı k atlet­
mesi . ............................................... ................................................................ 383
Z EY D B. H A R İS E ’N İN M E D Y E N ’E S E R İY Y E Sİ ............................. 384
Onun (Zeyd b. H arise) ve D um eyre’nin gönderilmesi ve esir etmenin
kıssası ..................... .......................................................................................... 384
SALİM B. U M E Y R 'İN EBU A F E K ’İ K A T L E T M E S İ İÇ İN S E R İY ­
Y E Sİ ... .................................................................................. ••• 385
Ebû A fek’in nifakının sebebi ................... . ............................................... 385
451
İbn-i Umeyr’inonu (Ebıı Afek) katletmesi ve Müzeyriye’nin şiiri ........ 386
UMEYR n. ADIYY EL HATMİ NÎN ASMA BİNT-İ MERVAN’IN
KATLI İÇİN GAZVESİ ...................................................... 386
O kadının (Asmâ bint-i Mervan) münafıklığı ve bu husustaki şiiri ... 386
Hassan’ın o kadına (Ümeyye b. Zeyd) karşı reddiyesi .................... 387
Hatm’linin o kadını katletmesi için yola çıkması ......................... 388
Beni Hatme'nin durumu ...................................................... 388
SÜMAME B. ESAL EL-HANEFİ’NİN ESİR EDİLMESİ MÜSLÜ­
MAN OLMASI VE SÜMAME B. ASAL EL-HANEFİ’Yİ ESİR
ALAN SERİYYESİ .............. 388
Onun müslüman olması (Sümame b. Esal el Hanefî) ................... 388
Onun Mekke’ye Çiktp gitmesi ve Kureyş ile beralıer olan kıssası ........ 389
ALKAME B. MÜCEZZİZ’İN SERİYYESİ ......................... 390
Alkame’nin gönderilmesinin sebebi ......................... ........ ... 390
İbn-i Hüzafe’nin askerleriyle birlikte şakalaşması ........ 391
KÜRZ B. CABİR’İN YESAR’I KATLEDEN BECİLER’LERİN KAT­
Lİ İÇİN YAPTIĞI SERİYYESİ ..................................... 392
Yesar’ın durumu .................................................................. 392
Becilelerin katletmeleri ve Resûl’ün de onları cezalandırması- .......... 392
ALİ B. EBİL TALİB İN YEMEN E GAZVESİ ..............................393
ÜSAME B. ZEYD'İN FİLİSTİN TOPRAKLARINA GÖNDERİLME­
Sİ ................................................................................... 393
RESÜLÜLLAH (S.A.V.)’in HASTALIĞININ BAŞLANGICI ... 393
Hastalığın başlaması (Hz. Peygamberin) ..................................... 393
Aişe’nin evinde Resûlüllah’ın tedavi edilmesi ............................... 394
RESÜLÜLLAH (SALLALLAHU ALEYHİ VESELLEM)’İN HANIM­
LARI ........ 395
(Mii'minlerin anaları)
Onların (Hz. Peygamberin hanımlarının) isimleri ....... 395
Hatice ile evlenmesi ... 395
Aişe ile evlenmesi ............................................................... 396
Şevde ile evlenmesi ........ 396
Ümm-ü Seleme ile evlenmesi ..................................................• 397
Hafsa ile evlenmesi ............................................................ 397
Ümm-ü Habibe ile evlenmesi ................................................... 397
Cüveyriye ile evlenmesi .................. 398
Safiyye ile evlenmesi ........................................................... 399
Meymûne ile evlenmesi ...................................................... 399
«sa
Zeyneb binti Huzeyme ile evlenmesi ......................................................... 400
Onların (ezvac-i tarihatın) sayılan ve Resûl'ün onlarla birlikteki du­
rumu ............................................................................. 400
Kadınlarından Kureyşli olanların isimleri ............................................. 401
Arap ve başkalardan olan hanımlarının isimleri .................................... 401
RESÛLÜLLAH’IN AİŞE’N İN EVİNDE HASTALIĞININ BAKIMI
VE TEDAVİSİ ............................................................. 402
Aişe’nin evine gelişi ......................................................................... 402
Hastalığın şiddetlenmesi ve üzerine suyun dökülmesi ............................ 402
Peygamberin bir sözü ve hususiyle Ebû Bekr’i zikretmesi .................... 403
Recûlüllah’m Usame’nin savaşa çıkışını tamamlamasını emretmesi ... 403
Resûlüllah’m Ensar için vasiyyeti ............................................................. 404
Ağzından ilaç verilmesi meselesi .................................................. ... 405
Resûlüllah’ın işaret ile Usame için dua etmesi .................................... 405
Ebû Bekr’in millete namaz kıldırması ..................................................... 406
Allah’ın Peygamberinin ruhunu kabzettiği gün .................................... 407
Abbas ve Ali’nin durumu ............................................................................. 409
Vefâtından biraz önce Resûl’ün misvak kullanması ............................ 410
Resûl’ün vefatından sonra Ömer’in sözü ..................................................... 411
Resûl’ün vefatından sonra Ebû Bekr’in tutumu .................................... 411
B E N İ SAİDE’N İN SAKİFESİ (sofası-gölgeliği) .................................... 412
lbn-i Avf ve onun Ebû Bekr’e beyat etme durumu ile ilgili olarak Ömer
ile müşaveresi .............................................................................................. 413
Ebû Bekr’e bey’at esnasında Ömer’in hutbesi ............................................ 414
Ebû Bekr ve Ömer, Sakife’ye (gölgeliğe) giderlerken yolda onlarla kar­
şılaşan iki adamın tanıtılması ....................................... :41
Umumiy Bey’at sırasında Ebû Bekr’den önce Ömer’in hutbesi ........... 418
Ebû Bekr’in hutbesi ...................................................................................... 418
RESÛLÜLLAH (SA .V .)’İN TEÇH İZ ED İLM ESİ VE D EFN ED İL­
MESİ ........... .............................................................................................. 419
Resûl’ün yıkanmasını üstlenen kimseler .................................................... 419
Resûl’ün nasıl yıkandığı ............................................................................. 420
Resûl’ün tekfini (kefenlenmesi) ..................................................................... 421
Resûl’ün defni ve üzerine kılınan namaz .................................................... 421
Resûl’ün defnedilmesi .......................... ..................................................... 422
Resûl’ün defnedilmesini üstlenen kimseler ............................................ 422
İnsanların Resûl’e zamanca en yakın olanı ............................................ 423
Resûl’ün hamisesi .................................... 424
Resûl’ün ölümünden sonra müslümanlarm fitneye düşmesi ... ... 424
HASSAN B. SABİT’İN RESÛLÜLLAH’A M ERSİYESİ ................... 425

453