İSLAM TARİHİ

SİRET-I İBN-t HlŞAM

TERCEMESİ
üçüncü Cild

T erc em e E d e n :
H aşan EGE

D in İ ş le r i Y ü k s e k K u r u l u Ü y e l i ğ i n d e n
E m e k li

NEŞREDEN:
K A H R A M A N Y A Y IN L A R I
Baskı
Selin Ofset
Davutpaşa Cd. 75/345 Topkapı-İst.
0212.577 63 48
•
İstanbul
2006
•
Cilt
Kahraman Cilt Sanayi

KAHRAMAN YAYINLARI
Merkez:
D a v u tp a şa Cd. TİM -2 12/322 T opkapı-İst.
Tel: 0212 613 83 05 Fax: 0212 565 25 84
info @ kahram anyayi nlari. co m
Şube:
Ç a ta lç e şm e Sk. 19/1 Kat: 4 C ağaloğlu-İst.
Tel: 0 2 12.512 32 69
 İSLAM TARİHİ

StRET-t İBN-İ HlŞAM

TERCEMESİ

üçüncü Cild

T e rc e m e E den
H aşan EGE

D in İ ş l e r i Y ü k s e k K u r u l u Ü y e l i ğ i n d e n
E m e k li

N EŞRED EN :
K A H R A M A N Y A Y IN L A R I
 B ED İR DE, K U R E Y Ş 'T E N E S İR D Ü Ş E N L E R

B e n i H â ş i m 'd e n t

İb n -i İs h â k d e d i k i :
B e d i r g ü n ü n d e K u r e y ş 't e n B e n i H â ş i m b . A b d -i M e n â f ’d a n o l a n
m ü ş r i k l e r d e n - . A k il (1 ) b. E b i T â l i b b. A b d u l m u t t a l i b b. H â ş i m ve
N e v f e l (2) b . H â r i s b. A b d u l m u t t a l i b b . H â ş i m (3) e s i r e d il d i le r .

(1) A kil. H udeybiye y ılın d a m üslüm an oldu ve İslâm î güzelce y a şa d ı.

Peygam ber (S allallah ü A leyhi ve Sellem ) ona şöyle b u y u rd u :
— E y E bû Y ezid. ben seni iki sevgi ile seviyorum : B iri senin b a n a a k ­
ra b a o lu şu n d a n , diğeri am cam ın sana olan sevgisini bilm em den ö tü rü ...
A kıl. B a sra ’d a ik am et e tti. M uaviye'niıı h ilâ feti dönem inde Ş am 'da öldü.

(2) N evfel. H endek yılın d a m üsliinıan oldu. Ve hicret e tti. D enildiğine

göre, o esir d ü ştü ğ ü sıra d a m üslüm an olm uştur. Ç ü n k ü Peygam ber (S allallah ü
Alevlıi ve Sellem ) ona :
«K endi fidyeni ver», diye b u y u rduğunda :
«B enim m alını y o k tu r ki fidye vereyim », d em işti. Peygam ber (S allallah ü
A leyhi ve Sellem ) de :
C id d e ’de olaıı m ız rak la rın ı fidye olarak ver. buy u rm u ş. O da şöyle d em işti:
«V allahi. C idde'de m ız rak la rın ım olduğunu A llah 'd an başk a h içb ir kim se
bilm ezdi. Ben şehâdet ederini k i: Sen A llah'ın R esûlüsün.»
Bu adam . H uneyn günü n d e R esfılullah (S a lla lla h ü A leyhi ve Sellem ) ile
b irlik te sa b it kadem olan kim selerdendi. R esfılullah (S allallah ü Aleyhi ve Sel-
lem ) ’e o raya çıkışında üç bin m ızrak ile y a rd ım e tti. Peygam ber (S a lla lla h ü
A leyhi ve Selleıııi de ona şöyle b u y u rd u :
6 SÎRET-1 ÎBN-İ HİŞAM

B e n î M u t t a l i b 'd e n ■.

B e n i M u t t a l i b b. A b d -i M e n â f 'd a n : S â i b b. U b e y d b. A b d - i Y e-
z id b . H â ş i m b . M u t t a l i b v e N u m a n b. A m r b. A l k a m e b. M u t t a l i b
e s i r e d i l d i l e r . B u n l a r , ik i e r k e k d i r l e r .

B en i A b d -i Ş e m s v e h a lif le r in d e n :

B e n i A b d - i Ş e m s b . A b d - i M e n a f ’d a n ■. A m r b. E b i S ü f y a n b . H a r b
b . Ü m e y y e b . A b d - i Ş e m s v e H a r i s b. E b i V e c z e b. E b i A m r b. Ü m e y -
y e b . A b d - i Ş e m s e s i r e d i l e n l e r d i , l b n - i H i ş â m ’ın d e d i ğ i n e g ö r e ; O ,
İ b n - i E b i V e h r e ’d i r .
t b n - i t s h â k d e d i •.
V e E b u 'l- Â s b. R e b i b. A b d i l u z z â b. A b d -i Ş e m s v e E b u 'l- Â s b. N e v -
f e l b. A b d -i Ş e m s v a r d ı.
V e o n l a r ı n h a l i f l e r i n d e n e s i r d ü ş e n l e r is e : « E b û R iş e b. E b û A m r;
A m r b . e l - E z r a k v e U k b e b. A b d u l - H â r i s b e l - H a d r a m i .» (B u n la r y e ­
d i k i ş i d i r l e r .)

B en i N e v fe l ve h a lif le r in d e n o la n la r

B e n i N e v f e l b. A b d -i M e n â f 'd a n ş u n l a r v a r d ı ;
A d iy y b . H i y â r b. A d iy y b. N e v f e l; O s m a n b, A b d - i Ş e m s b. A h i
G azvan b. C â b i r — k i b u B e n i M a z in b. M a n s u r 'd a n o l u p o n l a r ı n
h a l i f i d i r . — B ir d e E b û S e v r v a r d ı k i b u o n l a r ı n h a l i f i d i r . B u n l a r ü ç
k iş id ir le r .

B en i A b d ü d d â r ve h a lifle rin d e n :

B e n i A b d ü d d â r b. K u s a y y d a n e s i r e d i l e n l e r ş u n l a r d ı r :
E b û A z iz b. U m e y r b. H â ş im b A b d -i M e n â f b. A b d ü d d â r v e E s-
v e d b. A m i r — k i b u o n l a r ı n h a l i f i d i r . — B u n l a r . «B iz, B e n i E s v e d b.
A m ir b A m r b. H â r i s b. S e b b a k 'ız » , d e d il e r . (İk i k i ş i d i r ) .

«Sanki ben senin şu süngülerinin m üşriklerin sırtla rın ı kırdığım görüyo­

rum .»
N evfel. .M edine'de H icretin mı lıeşiııei senesinde öldü. O nun nam azını Öm er
b. e l-H a tla b (K u diyullâhü anlı) kıldı.

(3) E bû Z er dedi ki : «İbn-i İslıak. Al ıhns b A lıdıılm u ltalib 'i esirlerle b ir­
lik te zikretm edi. Ç ü n k ü o. ıııüsHimaıı o lm uştu Sadece kavilim in k o rk u su n d an Is ­
lanılın gizliyordu.
 BENİ ESED VE H A LİFLERİN D EN 7

B en î E sed ve h a lif le r in d e n :

B e n i E s e d b. A b d u l u z z a b. K u s a y y 'd a n e s i r d ü ş e n l e r ş u n l a r d ı r . -
S a i b (4) b. E b i H u b e y ş b. M u t t a l i b b. E s e d v e H u v e y r i s b. A b b a d
b. O s m a n b. E se d .

İb n -i H iş â m d e d i k i :
O , H â r i s b. A iz b. O s m a n b E s e d 'd ir .
İb n -i İ s h â k d e d i k i :
S a l i m b. Ş e m m a h v a r d ı. O n l a n n h a l i f i d i r . Ü ç k i ş i d i r l e r .

B e n i M a h z û m 'd a n

B eni M ah zu m b. Y a k z a b. M ü r r e ’d e n e s ir e d ile n le r ş u n l a r d ı r :
H â l i d b. H i ş a m b . M u ğ i r e b. A b d u l l a h b . Ö m e r b. M a h z u m (5) ve
Ü m e y y e b. E b i H u z e y f e b. M u ğ i r e v e V e lid b. V e lid b. M u ğ i r e v e
O s m a n b .A b d u l l a h b. M u ğ i r e b . A b d u l l a h b . Ö m e r b. M a h z u m ve
S a y f i b . E b i R if â e b. Â b id b. A b d i l l a h b. Ö m e r b. M a h z û m ve E bû
M ü n z i r (6) b. E b i R i f â e b. Â b id b. A b d i l l a h b. Ö m e r b. M a h z û m v e
E b û A t â A b d u l l a h b. E b i S â i b b . Â b id b. A b d u l l a h b. Ö m e r b . M a h ­
z u m v e M u t t a l i b b. H a n t a b b . H â r i s b. U b e y d b. Ö m e r b. M a h z u m
v e H a l i d b .e l- A le m — k i b u o n l a n n h a li f i d ir — ve z ik r e ttik le r in e
g ö r e y e n i l g i y e u ğ r a y ı p k a ç a r a k y ü z ç e v i r e n l e r i n ilk i id i. O ş ö y l e d i ­
y o rd u :

p >Y, u jY \ y 'j Ç / J y y tâ ,

- i aralanınız kan tıkıl uruk f>eridt kiler olm a d ık.

F a ka t k a n ın a y a kla rım ızın üzerine d ö k ü ld ü ğ ü kişiler olduk.»

(4) liıı Sâib. K âtım a b in li Klıi H u lıey şiıı k a rd eşid ir Bu. Ö m er b. el-H at-
ta b ııı nnıın h ak k ın d a :
«Bu. adam da bir ay ıp ¡»örmüyorum. H albuki R esûlullah (Sallallahii A ley­
hi ve Selleııı) den sonra a yıplam adığını hiç kim se y o k tu r» , dediği k işidir. Bir
riv ay e tte Ö m er bu siizii A bdullah b. Sâib in h a k k ın d a söylem iştir. (R avzııl-
t nü f'e m ürâcuat e t).

(5) Sıihevli dedi ki : B azıları onu yani H â lid 'i M üellefe-i K u lu b için ­
de zik r ederler.

(0) Ebiı /.er dedi ki : «.Mimziı b. Ebi R ifâe diye de rivayet o lunur. M ûsa
b. U kbe de M eğâzi de onun h ak k ın d a böyle dedi.»
8 8İRET-1 İBN-1 H İŞA M

B u n la r d o k u z k iş ile rd ir.
tb n -i H iş â m d e d i k i : r 'i î - - -
jiL U p

« A r k a la r d a o lm a d ık « , d iy e r iv a y e t o lu n u r .
H â l i d b . E l- A le m , H u z a a ’d a n d ı r . D e n i l i r k i b u , U k e y l i ’d i r .

B e n î S e h m 'd e n :

lb n -i İs h â k d e d i k i :
B e n i S e h m b . A m r b. H u s a y s b. K â b 'd e n : E b û V e d â e b. D u b e y r e
b . S u a y d b . S a ’d b . S e h m v a r d ı . B u , B e d i r 'd e e s i r e d i l e n l e r d e n f i d y e ­
s i ö d e n e n i lk e s i r id i. O n u n f i d y e s i n i o ğ l u M u t t a l i b b. E b i V e d a e ö d e ­
d i. O n l a r d a n b i r i d e F e r v e b .K a y s b . A d i y y b. H u z â f e b. S a 'd b.
S e h m 'd i r . B ir is i d e H a n z a l a b . K a b i s e b . H u z â f e b . S a 'd b. S e h m ’d i r .
B i r d i ğ e r i H a c c â c (7) b. H a r i s b . K a y s b . A d i y y b. S a 'd b. S e h m ’d i r .
B u n la r d ö r t k iş id irle r.

B e n i C u m e h 'd e n ı

B e n i C u m e h b . A m r b . H u s a y s b . K â b 'd e n : A b d u l l a h (8) b. Ü b e y y
b. H a l e f b . V e h b b . H u z â f e b. C u m e h v e E b û İ z z e A m r b . A b d b. O s ­
m a n b . V ü h e y b b . H ü z â fe b . C u m e h v e F a k ih v a rd ı. B u Ü m e y y e b.
H a l e f i n m e v l â s ı d ı r . O n d a n s o n r a R e b a h b. M u ğ t e r i f k e n d i s i n i n o l d u ­
ğ u n u id d ia e tti v e d e d i k i :
O B e n î Ş e m m a h b . M u h â r i b b . F i h r 'd e n d i r . B ir r i v â y e t t e : F â k i h ,
C e r v e l b . H i z y e m b. A v f b. G a d b b. Ş e m m a h b. M u h a r i b b . F i h r ’in
o ğ l u d u r . V e V e h b (9) b . U m e y r b . V e h b b. H a l e f b . V e h b b . H u z a f e
b . C u m a h v e R e b ie b. D e r r a c b . A n b e s b . Ü h b â n b . V e h b b . H u z â f e
b. C u m e h d e b u n l a r d a n d ır . B u n la r b e ş k iş id ir le r .

(7) S üheylî dedi ki : «B urda H a ccâc'm y an lışlık la zik r olunduğunu zan

ediyorum . Ç ü n k ü o H abeşe m u h ac irle rin d e n d ir. U h u d 'd a n so n ra M ed in e’ye gel­
m iştir. O halde nasıl olur d a B edir g ü n ü n d e k i m ü şriklerin esirleri içerisinde s a ­
y ılır !»
(8) Bu A bdullah F etih gününde m üslüm an oldu ve C enıel gününde Sıf-
fin ’de k a ti olundu.

(9) V ehb. b ab ası U m eyr onun fidyesi için geldiğinde ikisi beraberce
m üslüm an o ld u la r. '
 BEN İ ABDT ŞEM S'DEN 9

B e n i  m i r 'd e n :

B e n i  m i r b. L u a y y d a n : S ü h e y l (10) b . A m r b. A b d - i Ş e m s b.
A b d - i V ü d d b . N a s r b . M â l i k b . H is l b. A m i r v a r d ı . O n u , B e n i S â l im
b . A v f 'ı n k a r d e ş i M â lik b. D ü h ş ü m e s i r e t t i . B i r d e A b d (11) b . Z e-
m e a b . K a y s b . A b d - i Ş e m s b . A b d -i V ü d d b . N a s r b. M â l ik b . H is l b.
A m i r v a r d ı . Y in e A b d u r r a h m a n b. M e ş n u b. V e k d a n b . K a y s b . A b d - i
Ş e m s b. A b d - i V ü d d b. N a s r b M â lik b. H is l b. A m i r v a r d ı. ( B u n l a r
ü ç k iş id ir le r)

B e n i H â r i s 'd e n :

B e n i H â r i s b. F i h r ’d e n , T u f e y l b. E b i K u n e y v e U t b e b . A m r b.
C e h d e m v a r d ı . B u n l a r ik i k i ş i d i r l e r .

İ b n - i İ s h â k d e d i k i .-
H a t ı r ı m ı z a g e l e n e s i r l e r i n b ü t ü n ü , k ı r k ü ç e r k i ş i d ir .

İ b n - i İ s h f t k 'ı n z i k r e d e m e d i ğ i k i m s e l e r :

K ır k ü ç k iş i i ç i n d e s a y ı l ı p is m i z i k r e d i l m e y e n b i r i v a r d ı r . A y r ı c a
İ b n - i İ s h â k 'ı n , i s m i n i z i k r e t m e d i ğ i e s i r l e r d e n ş u n l a r v a r d ı :

B e n i H â ş i m 'd e n :

B en i H â ş im b A b d - i M e n a f 'd a n : U t b e v a r d ı . B u o n l a r ı n h a l i f i -
d i r . B e n i F i h r 'd e n d i r .

B e n i M u t t a l i b ’d e n :

B e n î M u t t a l i b b. A b d -i M e n a f ’d a n •. A k il b. A m r v a r d ı. B u o n ­
l a r ı n h a l i f i d i r . V e o n u n k a r d e ş i T e m im b. A m r v a r d ı. B ir d e o n u n
o ğ lu v a rd ı. ( B u n la r ü ç k iş id ir.)

B e n i A b d - i Ş e m s 'd e n s

B e n i A b d - i Ş e m s b . A b d -i M e n a f 'd a n : H â l i d b. E sid b. E b i ’l-A s

v e E b u l- A r iz Y e c a r v a r d ı . B u  s b . Ü m e y y e 'n i n m e v l â s ı d ır . B u n l a r
ik i e r k i ş i d i r l e r .

(10) Süheyl nıüslüm an oklu ve Ş am 'da şebid o laıa k blrlü. O K u re y ş in

h a tib id ir.

(11) Bu Şevde binli Z em ea'ııın kardeşidir. M üslüm an oldu.

 10 SİR E T -İ İBN-1 H İŞA M

Beni Nevfel'den:
B en i N e v fe l b . A b d -i M e n â f d a n : N e b h a n v a r d ır . B u , o n la r ın m e v -
lâ s ıd ır . B ir k iş id ir .

Beni Esed'den:
B e n i E s e d b . A b d u l u z z a ’d a n .- A b d u l l a h (1 2 ) b H u m e y d b . Z ü h e y r
b . H â r is v a r d ı.

B e n i A b d u d d a r 'd a n t
B e n i A b d u d d a r b . K u s a y y ’d a n , A k i l v a r d ı . B u o n l a r ı n Y e m e n ’d e n
o la n h a lif id ir . B ir k iş id ir.

B e n î T e y m 'd e n s

B e n i T e y m b . M ü r r e ’d e n , M ü s â f i ’ b . l y â z b . S a h r b . Â m i r b. K â b
b . S a ’d b. T e y m v e C â b i r b . Z ü b e y r v a r d ı r . C â b i r o n l a r ı n h a l i f i d i r .
B u n l a r ik i k i ş i d i r l e r .

B e n i M a h z û m 'd a n t
B e n î M a h z û m b . Y a k a z a 'd a n ; K a y s b . S â i b v a r d ı . B i r a d a m d ı r .

B e n i C u m e h 'd e n s

B e n i C u m e h b . A m r ’d a n ; A m r b . Ü b e y b . H a l e f v a r d ı . B ir d e E b û
R ühm b. A b d u l l a h v a r d ı. B u o n l a r ı n h a l i f i d i r . O n l a r ı n b i r h a l i f i d e
v a r d ı k i i s m i h a t ı r ı m a g e lm i y o r . Y i n e Ü m e y y e b . H a l e f i n ik i m e v -
l â s ı v a r d ı. B u n l a r d a n b i r i N i s t â s 'd ı r . (13) V e E b û R â f i ’ v a r d ı k i, b u
Ü m e y y e b. H a l e f i n k ö l e s id i r . B u n l a r a l t ı k i ş i d i r l e r .

B e n i S e h m 'd e n ı

B e n i S e h m b . A m r ’d a n ; E ş le m v a rd ı. B u N ü b e y h b . H a c c a c 'ı n
m e v lâ s ıd ır. B ir a d a m d ır .

B e n i  m i r ’d e n :

B e n i  m i r b . L u a y y 'd a n : H a b i b b . C â b i r ile S â i b b . M â l ik v a r d ı.
B u n la r ik i k iş id ir le r .

(12) S üheyli şöyle dedi : «O nun h a k k ın d a bilinen : O nun U beydullah

b. H a m id o ld u ğ u d u r. İbn-i K u te y b e, E bû A nır e l-K ilâb âzî ve E b û N a sr
— ki bu H â tıb b. E b î D eltan’nııı m e v lâ s ıd ır— böyle z ik re ttile r.»
(13) N id a s, d en ildiğine güre, U h u d v a k 'asın d a ıı so n ra m üslüm an oidu.
 BEDİR HAKKINDA SÖYLENEN Ş İİR L E R 11

B e n i H â r i s 'd e n :

B e n i H a r i s b. F i h r 'd e n ; Ş a a f i ' v e Ş e f i' v a r d ı. B u n l a r o n l a r ı n Y e-

m e n 'd e n o l a n h a l i f l e r i d i r l e r .

B E D İR G Ü N Ü H A K K I N D A S Ö Y L E N E N Ş İİR L E R

İb n - i İ s h â k ş ö y le d e d i :
B e d ir g ü n ü h a k k ı n d a s ö y l e n e n v e m i l l e t i n k e n d i a r a l a r ı n d a o g ü n
o l a n s a v a ş iç in b i r b i r i n e s ö y l e d i k l e r i ş i i r l e r d e n b i r i d e H a m z a b . A b -
d u l m u t t a l i b 'i n ( A lla h o n a r a h m e t e t s i n ) ş u s ö z ü d ü r .
( İ b n - i H i ş â m d e d i k i : Ş i i r i lm i n in e r b a b ı o l a n k i m s e l e r i n ç o ğ u n ­
lu ğ u . H a m z a 'n ı n b ö y le b i r ş i i r i o l d u ğ u n u v e o n a k a r ş ı t o l a r a k v e r i l e n
c e v a b i ş iirle ri in k â r e d e r le r , ta n ım a z la r ) .
12 SİR E T -l İBN-1 H tŞA M

jL i j i ¿ 'j ı_ jW ı_»U-\ c î t ’ »* ^ * c î 3 ' lij*

j» - ii js-*1. ^ ii o ^ î ^ y iî ( j — -*■ ç s * ^ . c * - ^ *

CS— i r û ^ Î#J & İŞ t e ^

'yy\ ^ - p ' ı L j ^ ıi ¿» O;

cO ? l î -J ^ O î ^*— î r t , ' L i*

«Z a m a n ın a ra v ip ¡florinden olan bir i ¡i ve, helak o lm a k için d u ru m u

a ç ık la ya n bir ta k ım sebepler olduğunu görüp b ilm ed in m i l
B u , ancak isyanı ve k ü fr ü birbirine ta vsiy e eden bir k a vin in onlart
helâk e tm esin d en onların da bu y ü zd e n helâk olm alarından ötürüdür.
B ir a k şa m üzeri hep b irlik te B e d r ’e doğru y ü rü d ü ler ve B e d r’in örül­
m em iş su k u y u su n a rehine oldular.
B iz k a file y i taleb ediyor onu a rıy o rd u k , ondan başkasını iste m iy o rd u k .
O nlar bize doğru y ü rü d ü ler ve kadere göre b irb irim izle ka rşıla ştık.
K a rşıla ştığ ım ız zam an bizim için esm er d ü m d ü z süngülerle v u rm a k ta n
başka dönüş ve ayrılış olm adı.
Y ine renklerle bezenm iş, y ü zü n ü n cevheri ve rengi a çık-scçik, başları
kesen d em iri k e sk in bir k ılıç ite v u rm a k ta n gayrı olm adı.
B iz h elâ k olm uş l ’t b e 'y i ve Ş e y b c ’y i m a ktu llerin içinde geniş su k u y u ­
suna d ü şm ü ş olarak k a lm a ya t er k e ttik .
A n ır da orada ka ta n him a yecilerin in içinde kaldı.
Ve ağlayıp dövünenlerin göğüsleri .im r ’ın üzerine y a rılıp açıldı.
L u a y b. G â lib ’den olan k a d ın la rın göğüsleri, F ih r’den olup yü ksek le re
y ü k se le n k erim kadınların göğüsleri ya rılıp açıldı.
O nlar sa p ık lık la rı uğruna k a ti olunan ve görünürde m u z a ffe r iy d i b u ­
lu n m a y a n sancak açan bir ka vim d irler.
B ir sa p ık lık ve dalâlet sancağı k i İblis onun ehlini ç e k ti ve onlara
ihanet e tti.
Ç ü n k ü habisin yo lu gadre ( ih a n e te ) doğru gider.
İş i açık seçik bir v a ziy e tte gördüğü zam an onlara dedi k i :
S izd en beri oldum , a rtık bu gün benim sabrım kalm adı.
Ç ü n k ü ben sizin gö rem ed iklerin izi görüyorum .
B en A lla h ’ın azabından k o rk u yo ru m .
A llah ka h r etm eğe ve gâlib gelm eğe m âliktir.
B ö ylccc onları helâka sü rü kle d i, onhır da h elâke düştüler.
 BED İR HAKKINDA SÖYLENEN Ş İİR L E R 13

O ise k a vm in haberi olm adığı şeyde haberdar idi.

S u k u y u s u n u n sabahında onlar bin k iş i idiler.
B iz im to p la m ım ız ise. tıp k ı beyaz e rk ek d eveler gibi üç yiiz idi.
B iz im içim izde A lla h ’ın askerleri var idi.
A lla h bize onlarla bir m akam da im d a d e ttiğ i zam an, orada açıkça zik r
o lunm uştu.
C ebrail o askerleri, bizim sancağım ızın a ltında, onların ölülerinin için ­
de y ü zd ü ğ ü harp m evziin d e ta k v iy e etti.»

H â r i s b. H i ş â m b. M u g i r e d e o n a c e v a p v e r e r e k ş ö y le d e d i :

j \jN )

^ *1-11—■¿j* ¡S y* jp ^ * j j»

A J**, J * * ¿ -* 3 31 J*-

j f - ¿ 1 - la ¿¡S , \ X ( J 3 ¿ . } \,\ j i ¡¿ s t ¿ jX ÎJ

j — * Jl J j j ¿/* ^ -V S * ü j a ¿ il* ly jll* ¿1» ¿1»

j f 3 ,J-—- İJ ¿ i i * iilj* ( * t t /

J t^ ^3 Â ’J d ¿X I V ) f/li ) y f- Ç O » ) Vl»

P “* ^ J ^ î c & J f. j^ -. J 'r J _ j^ * 0«^

J ’M 1' ü f-\

u ^ = . ^ 'V jii ı; j C i’j i ¡ 3 ^

y '- J 'j « JıL Jl lâ 0 * 1 )'j 'f O İ j l ç ------------ *j y y ^ j U

j -a*- >_JJt ¡3 * » j j j " }i» ^ 1 5 ^ 5i____ » i i j i jJ ^ ıJ . C i

y * ^ )i j U -j- ) / ^ y ^ _____ ı A ¿1

t " «; <*• • - * / *" ' ^ ^ » i , I . i."

3 J* < S 3 X>. l l j '* ' ^ ¿ 1 ^ tjr ^ 3 f ^ r 'i Jİ j*£l—O
14 StR E T -î İBN İ HİŞAM

y v i 4— ^ jşUâ .._Î5 Vt (J O bJ«:

/y.*' C> O j ^İ- bj J y jİll Ç a _ ij î f ''

« E y k a v m in ı, r y betideki şe v k in inceliği, a yrılık, h ü zü n ve g öğüsteki

hasret.
Ve gözlerim den bolca akan yaş, sa n ki a yaş dizieisinin ipliğinden çıkan,
B e d ir ’de örülm em iş bir su k u y u su n d a n bir yerde rehine olarak k a l­
dığı zam an şem aili ta tlı bir bahadırın üzerine akan bir ineidir.
E y A m r, h ısım lık ta n uzaklaşm a, geniş hu ylu olup iç k i arkadaşlığına
sahili olan k im seden de uzaklaşm a.
E ğer bir k a vim senden bir d e vlete rastlarsa, e lb e tte günler için zam anın
d evletlerinin bulunm ası lâzım gelir.
G eçen zam anın değişm esinde, oniara dehşetti yollara sahih bir zillet
ve hakaret gösteriyordun.
Y o k eğer böyle olm azsa ey A nır, idiirüm , seni in tik a m alıcı olarak
bırakırım .
K a rd e şlik te ve" sıh riyet akrabalığında hayırlı bir k işi olarak b ıra k ­
m am .
B en im sırtım ı k estikle ri gibi onların üzerine iistün bir to p lu lu k ta k i
adam lardan bir a rka yı keserim .
K a v m in hâlis olm ayanlarından topladıkları kim seler onları aldattılar.
H a lb u k i biz F ih r’den olan kabilelerin içinde h âlisleriz...
E y I.u e y , h arem inizi sa v u n u n !
F ahirlenen, öğiinen k im seye ilâhları bırakm ayınız.
O ilâhlara sizin babalarınız vâris olup geldiler ve siz dahi onların te ­
m ellerine, dam lı ve perdeli olan lie y t'e vâris oldunuz.
B ir a k ıllıy a ne olm uş k i sizin helak olm anızı istem iştir.
O hıılde ev Galib soyu, ondan hiçbir özür ka b u l e tm e y in iz !
S ize tecavüz edip saldıranlara karşı ka tı ve şiddetli olunuz, birbirinize
y ardım ediniz ve sabır gösterm ekte, hep b ir lik te 'olunuz.
U m ulur ki, kardeşinizin in tik a m ın ı alırsınız ...
F.ğcr a vuçlardaki titre y en kılıçlarla A m r'm sahiplerinin in tik a m ın ı al­
m azsanız bir şey yapılm am ış oh,'-
S a n k i o k ilo la r başları uçuran, eevhcı . • renkleri açık-seçik bir yıldı­
rım ziyası gibidir.
S a n k i bir gün hakaret gözüyle bakan düşm anları için, kınlarından siy-
 BEDİR HAKKINDA SÖYLENEN Ş İİR L E R İS

rtlrltkları sanım ı tepeler lıalhıc g r im , y uvalarının üstiiıııle k ü ciik k a ­

rıncaların a k ıp g ittik le ri yerler gilıiılir.

l b n - i H i ş â m ş ö y le d e d i :
B u k a s i d e d e n , l b n - i İ s h â k 'ı n r i v a y e t e t t i ğ i ik i k e li m e y e b e d e l ik i

k e li m e y i k o y d u k . B u n l a r b e y t i n s o n u n d a k i = -ö ğ ü n e n »

k e li m e s i ile b e y t i n e v v e l i n d e k i = - a k ıl l ı k i ş i y e n e o l ­

m u ş k i - k e l i m e s i d i r Ç ü n k ü o, e v v e l k i l e r i n d e P e y g a m b e r ( S a l l a l l a h ü
A le y h i v e S e l l e m l ’e ç a t m ı ş t ı .

lb n - i İ s h â k d e d i k i :
A li b . E b i T â lib , B e d ir g ü n ü n d e ş u a ş a ğ ı d a k i ş i i r i s ö y le d i :
lb n - i H i ş â m d e d i k i :
( Ş i i r ilm i e h l i n d e n h iç b ir k im s e n in A l i ’n i n b u ş iir i s ö y le d iğ i n i
v e o n u n c e v a b ı o l a n k a r ş ı t ş i i r i k a b u l e t t i ğ i n i b i lm i y o r u m . B iz o ik i
ş i i r i ş u n u n iç in y a z d ı k k i, A m r b A b d u l l a h b. C ü d a n , B e d ir g ü n ü n
d e k a t i o l u n d u ğ u s ö y l e n d iğ i h a l d e İ b n -i İ s h â k o n u m a k t u l l e r i ç i n d e
z i k r e t m e d i. B u ş i i r d e is e o n u z i k r e t m i ş t i r . )
16 SİR E T -Î İBN -t HİŞAM

• rj '• ' ' ■ ' ¡ " • i - - »•* - m 'u - •/

J« * - V’ •*-i ' *— tiA » y * v * £}y

Alx«â (_s J*- Â.1L.*. Ijj

ıs jî iij* J-Vı j * ı j ı*f--* * t f j 1

J I * jjt U l y 'Ç .L -1 ^ i i l j <*Vİ-ü C i * • ^ ^ İ l l Wj

J * - " J * - 'j J j,« £ j 'j l î -^

«G örm ez m isin k i A llah, R esu lü n ü , iktid a r sahihi, h a tta fâ zıl ve lü tu f

sahihi A tiz 'in nim et ten d ir »irsiyle nim etlendirdi.
Şun u n la k i, kâ firleri zillet yurd u n a indirdi, onlar da esâret ve k â til gibi
zille t ve hakaretle karşılaştılar.
R esû lü lla h güçlü m u za ffe riy e te erm iş olduğu halde akşam ladı.
R csû lü lla h adalet ile gönderilm işti.
O da A lla h tara fın d a n indirilm iş, âyetleri a k ıl sâhihi için beyan edici
olan F urkanla, h a k k ı b âtıldan avtrdt eden bir k ita p ta geldi.
B ir ta k ım ka vim ler ona im an ettiler ve onu tered d ü tsü z kabullendiler.
B ö yleee onlar, A llah'a h a m d olsun k i d a ğ ın ık lık la rı gitm iş bir to p lu m
hâline geldiler.
B ir ta k ım ka vim ler ise in kâ r ettiler ve onların kolitleri hakdan u z a k ­
laştı.
B öyleee arşın S âhibi onlara fesâ d üstüne jesâd artırdı.
B ed ir gününde güçlii olan, onlara karşı, R esulüne ku d ret ve im kâ n
verdi.
O nların ellerinde h a fif b irta k ım kılıçlar vardı k i, onlarla vurdular ve
onları eilâ ile yenilediler.
Ç o k neşet eden h a m iy y e tli kim seleri ve. onlardan şeeaat sahibi gençleri
dahi y ık ılm ış olarak terk e ttile r.
A ğ la y ıp dövünenlerin gözleri onların üzerlerine geceliyorlar, za y ıf y a ğ ­
m urlar ve bol yağm urlar gibi çokça yağıyorlardı.
Şu d ö v ü n ü p ağlayan k adınları kasd ediyorum k i, onlar azgın V tb e He
onun oğlunun ölüm haberini veriyorlar ve Ş c yb e 'n in de, E b û C ehl’in
de ölüm haberini veriyorlar.
A y a k sahibi (14) haber verir k i :

(14) «A yak sahibi» tâb iriy le H am za'n ııı havuzun y a n ın d a , ayağını kes­
tiği F l-E sv e d ’i kasted iy o r.
 BEDİR HAKKINDA SÖYLENEN Ş İİR L E R 17

İb tı-i C ü d ’an onlar m içinde siyah h ırk a y ı giyinm iş, k a yb o lu şu açık

seçik olarak h ü zü n d e n içi y anm ıştır.
H arplerde, k ıtlık ve y o k lu k ta onlardan şecaatlı bir cem aat B ed ir k u y u ­
sunda kaldılar.
O nlardan azgın k işi, çağırdığı k im se y i çağırdı.
O da onun çağrısına icabet etti.
A zg ın lık için birleşm esi için ilişkisi z a y ıf birçok sebepler vardır.
C ehennem y u rd u n u n yanında, nizadan, cidal ve aytplm adan ve b ü y ü k
m eşguliyet içinde d ü şm a n lık ta n k u rtu lu şa eremediler.»

H & ris b. H i ş â m b . M u ğ i r e d e o n a c e v a p v e r e r e k ş ö y le d e d i :

M iSfi J-b J.I ‘¿ ¿ i l fiy-V ’¿ J

of f 'A y u ; jx J ü ; £ __

f- " " ^ 1

S* y ¿oÇ i \L t e ’ jC S j c i '¿ ¿ ¿ \ V "

JsSJt 0<^î t* lüll jy»-j Jİ Jry cîJj Oli

^e- £ y (T )b j £ i 'j ^ i J L y y y y

J*- W <____ : l j «)(*» J — -l-'l Ol«-1*- û ’' Jn*

J î - * ! 1 j> y ¿ f } i II t f j U Ç .1 ¡»r* *

ı3 ^ ^ -* ıij jjiı ^ y i- o i . j \ f ıix \j «ı

S ^ ı S * ' r J/ i f i'»' l î J— o ç d ll

j i i 'i v it O 'i ^ ’ v A A * / l* A * M r
lbn-1 H işam — C. : 3 - F. : 2
1* S İ R K T İ İBN-t H İŞ A M

J iM rfL rji * i» J ijV ' » ^ V ü » i |t £*î

j j '£ ı ^ v y -£ '> % 'fa f a J > >

U jiU j O l i i — I) ^'■“^ <Sy— —

«S e fih leri, se fih itirazlt ve yala n lı bir iş Ur teğanni eden bir la k ım

k a vim lere şa ftım .
B e d ir g ü n ü n ü n m a ktu llerin e teğanni e tti, ço ru k ve genç, üstün g a y ­
re tli kim seler, birbirini ta k ib e ttile r .
H a rp te süngülerini çokça d ü rten , k ıtlık zam anında ise insanları çokça
d oyuran, L u a y y b. G âlib’den kılıçlarla şeci ve bahadır kişiler ola­
ra k ...
B ir aşiret olarak, kendilerinden başka yu rtla rı ve aşıtları uzak olan
bir k a v m e b e y ’at etm ey en ü stü n bir ta k ım kişilere m u sib etler eriş­
tirildi.
N ite k im sizin içinizde C assan, bizim yerim ize sizin güzideleriniz ol­
m u ştu .
B u ne a cayip iştir t
A çık ç a bir isyan, bir günah ve alâkayı k esm e olarak k i, rey ve a k ıl
sahihleri onlardaki zu lm ü n ü z ü görür bilir.
E ğer bir k a v im yollarına gitm işlerse, ö lüm ün h ayırlısı k a til ile olandır.
O halde onları k a tle tm e k le se v in m e y in iz k i, onların k a ti olunm aları si­
zin için fe s a d ü stü n e ka la n b ir fesa d o lm aktadır.
Ç ü n k ü siz onların k a ti edilm elerinden sonra dağın ıklığ ın ı to p la y a m a ­
m ış olarak, hevantzda d e va m edip gideceksiniz.
B u , y a p tığ ı işler öğülm üş fb n - i C u d ’ân’m , U tb e ’nin ve sizin içinize
d â vet edilm iş olan E b û C e h l’in ka yb iyled ir.
Şeyb e ve V elîd onların içindedir.
Y o k su l ve m uhtaçların barınağı U nteyye ve a y a k sahibi d r onların
içindedir.
O nlara ağla, onlardan başkasına ağlama.
A ğ la y ıp dövünen/er, onları, m usibetlere uğrayıp ziy a n olm akla ve k a y b
o lu n m a k la çağırırlar.
t k i M e k k e 'n in ( 15) halkına d e yin iz k i :

(15) İk i M ek k e ile M ekke ve T â ii k asted ilm e k te d ir.

 BEDİR HAKKINDA SÖYLENEN Ş İİR L E R 19

T o p la n ın ız ve h u rm a lık tı olan Y esrib y a n i M e d in e ’nin kalelerine y ü r ü ­

y ü n ü z.
H e p b irlik te K â b ' so y u n u h im a y e ediniz ve hâlis re n k li, y e n i ve ta ze
cilâlarttp p a rla tılm ış kılıçlarla onların d ü jm a n la rtm d e f ed in iz ve
onlardan m en e d ip onları ko ru y u n u z.
Y o k eğer böyle y a p m a zsa n ız, k o rk a kla r olarak y a tıp geceleyiniz ve
a y a kk a b tsiy le basıp ç iy n e y n le r in çiynem esinden dolayı en ze lil bir
hâle geliniz .
Ş u n a binaen k i, ey k a v m im . L a t ’a y em in ederim ve biliniz k i ben size
d ü şm a n lık ve in tik a m alm a yı istem en izd e devam »dip k a lm a m a n ız
için bir güvence ve d a y a n a ğ ım ı
A n c a k zırhları, m iğferleri, k e s k in sün g ü v e kılıçları ve » M a n la fla m a ­
n ız bundan m üstesnadır.»

D ı r â r b . H a t t a b b. M i r d â s — k i b u , B e n i M u h a r i b b . F i h r ’i n kar­
d e ş i d i r — B e d i r g ü n ü h a k k ı n d a ş ö y le d e d i :
20 StR E T -İ İB N -t H tŞA M

tj5». j la t ll l j U j 'o j ¿ y V ¿fc!_jl

V Î o * j î ISA Cj Ic f ^ i

’j f 6 & i\ç iiıİ lli j T j 'u i t O j l c i ı y

«Evs,'in ö vü n ü p böbürlenm esine ş a f t ı m ' H a lb u k i ölü m , başlarına gele­

cektir.
B en i N e cc a r’ın ö v ü n ü p b ö bürlenm esine d e şaşarım k i, eğer bir to p lu lu k
Be.dir’de m usibete uğradtlarsa onların h e p si orada sabırlı idiler.
F-ğer b izim a dam larım ızdan olan m a k tu lle r te r k olum lularsa, onlardan
sonra biz bırakılacağız.
Y ü k se k v a sıflı, kısa tü y lü , sü ra tli u zu n atlar bizi, e y B e n i E vs, sizin
ortanıza sü ra tle g ö tü rü y o r ve böyleee in tik a m c ı in tik a m ın ı alıyor.
B e n î N ece ar’m içinde, d e gö tü rü yo r.
Y a k ın d a o ü stü n v a sıflı a tlarla y ü k taşıyıcıları o ld u kla rı halde onlara
süngülerle v e zırhlarla ham le y a p ıp saldırırız.
O nları, etraflarında kuşlar b ö lü k b ö lü k to p la n m ış o ld u kla rı ve onlar
için b â tıl arzulardan b a şk a bir y a rd ım cı olm adığı halde y ık ılm ış
olarak t er kederiz.
Y esrib h a lkın d a n bir ta k ım k a d ın la r onlara ağlıyorlardı k i, o kadınlar
için orada u y k u s u z geçen bir gece vardır.
Ç ü n k ü b izim kılıçla rım ız o kadınlarla, onların harp edenlerinden bir
k a n akar olduğu halde d e va m eder.
E ğer B e d ir g ü n ü n d e za fe r b u ld u ysa n tz, cchd ve g a y re tin iz ancak A h m e d
ile oldu, bu a ç ık tır.
Y ine h ayırlı bir to p lu lu k ile oldu k i, onlar onun dostlarıdırlar k i onu
şiddet zam anı ölüm de gelm iş olduğu halde h im a y e ederler.
E b u Ile k r ve lla m z a onların içindedir. A li ise senin ha tırın d a olan k im ­
selerin içinde, çağırılır.
F.bu lla fs da çağırılır.
O sm an da anlardandır.
S a 'd de harpte hazır b u lunduğu zam an onlardandır.
İşte onlar. B e n î E v s ve B en i N eccâr ö v ü n d ü kleri zam an onların d iy a ­
rında doğan kim seler değillerdir.
N eseb ler sayıldığı zam an, onların babaları, L u a y y b. G âlib'den K â b ve
A m ir d ir .
 B E D tR HAKKINDA SÖYLENEN Ş İİR L E R 31

H arbin k u şlu k v a k tin d e her bir harp y erinde atları dürtenler, en güzel
ve te m iz olan çoğ u n lu kta bulunanlar onlardtr.»

K â ’b b. M â l ik — k i b u B e n i S e l e m e 'n i n k a r d e ş i d i r — o n a c e v a b e n
ş ö y le d e d i :

’j - * } A l A * ^ "¿7 ¿1 y i ' '¿ J

'j y j y D l J û ı J j - j ı y , iy » . j'jf c j X 'r f L fi i

"■ - ' - » ^ ^ ’ *
1 *
> .¿ * 9 |T|I - ' I- " I ^"•■'*1** I "

W*r U**" ^ ^ 3 î— ^ ^ u [ O j l —j

y -A » Ö > —* « ► r iO * " ^ ^ u ' W ' j « ' O j— - j '•“ »j

" *i ’
îs A -i' ı j jy t y y jU tiıı ıjj;

yu ty*)' ■*■ t®

^ l û y - l <#' — - j t. *j ' < »jj-------- 1 I j j "V o>' u '; Vâ^S

y ii c Ü J f y I S ^ " Î j Û i - J - » j

y i [y. ı j j t ' û ^ > V y * f***r ' ’■ i' o t:

’* * /& i—» ^“. s * ■?)

** " •• «

y y ' ıi^ ı v ı 1 y 'j i ' j o

Ö l» ç— j jy S ^ 'J i j ,j jû ı j y ) ı y » '*

y u » jû i-ij j 'j i j » j ğ ) (» y *

y u : 'A> VV ' - ^ J'*" ■** A ' Jr*-»

u\- "¿> ÖV yv ¿ y ; *> 'X y . «'>$ A

«A llah'ın işine h ayret e ltim .

A lla h m urad e ttiğ i şeye kadirdir.
23 StRET-1 ÎB N -t H İŞAM

A lla h ’a gâlib hiç bir kim se y o k tu r.

B e d ir g ü n ü n d e azm ış, h a y re tte kalan bir insan to p lu lu ğ u ile karşılaş­
m am ız* ta k d ir e tti.
T o p la n tıla r ve onlara d o stlu k eden insanlardan y a rd ım istediler ve n ih a ­
y e t onların toplam ı çok oldu.
H e p si b irlik te bize doğru yü rü d ü ler, bizden başkasına y ü rü m e k iste ­
m ediler.
K â b ve  m ir de onlarla b irlik te idiler.
B iz im içim izd e R esû lu lla h vardı.
E v s ise onun etra fın d a onun için bir sığınaktır.
O nlardan güçlü olanlar, y ardım cılar vardır.
B e n i N e cc â r’tn hepsi, onun sancağının altın d a b eya z y u m u şa k zırh ­
larının içinde y ü rü tü lü rle r, toz da k o p m a kta d ır.
O nlarla karşıla ştığ ım ız za m a n , her m ücâhid karşısına çıkanlar için şe ­
caatti bir n e fistir ve sabırlıdır.
Ş ehâdet e ttik k i ; A lla h ’dan başka hiçbir R a b y o k tu r.
V e R esû lu lla h hak ile o rta ya çık m ıştır.
O nlar ç ev ik , beyaz, k ın ın d a n ç ıka rılm ış kılıçlardır.
S a n k i teşh ir edicinin sana gösterdiği ölçülerdir.
O nların to p lu lu k la rın ı o kılıçlarla helak e ttik , onlar da dağıldılar.
F acir, fa s tk , yaram az olanlar böylece h elâka m ü lâ k i oluyordu.
E b û C ehl y ık ılm ış olarak y ü z ü s tü bırakıldı.
U tb e ’y i de düşm ü ş olarak bıraktılar.
Ş eyb e ve T e y m i'y i harpte bıraktılar.
O nlar kâ firlerden başka bir şe y değildirler.
O nlar cehennem in karar k ıld ığ ı yerinde, ateşin y a k ıtı oldular.
B ü tü n kâ firler cehenem e d ü şm e y e m âlidirler.
C ehennem onların üzerlerine alevlendi.
H a lb u k i o cehennem in harareti dem ir parçalarım ve taşları y a k ıc ı ola­
rak kızgındır.
R esû lu lla h onlara «B ize d ö n ü n ü z» dediğinde onlar y ü z çevirip *Sen
ancak bir sihirbazsın», dem işlerdi.
B u , A lla h 'ın onların helâk olm alarını k en d isiyle m urad ettiğ i bir em ir­
den dolayıdır.
A lla h 'ın ta k d ir ettiğ i bir işe hiçbir kim se engel olamaz.»

A b d u l l a h b . e z - Z ib 'e r i e s - S e h m i, B e d ir 'd e ö l e n K u r e y ş m a k t u l l e ­
r i n e a ğ l a y a r a k ş ö y le d e d i :
 BEDİR HAKKINDA SÖYLENEN Ş İİR L E R 23

Îb ıı- i H i ş â m d e d i k i :
(B u ş i i r i n A ’ş â b . Z ü r â r e b. N e b b â ş ’a â i t o l d u ğ u r i v â y e t o l u n u r
B u , B e n i Ü s e y d b . A m r b . T e m i m ’d e n b i r i d i r . B e n i N e v f e l b . A b d - i M e ­
n a f i n h a l i f i d i r . İ b n - i İ s h â k d a d e d i k i B e n i A b d u d ’d a r 'ı n h a l i f i d i r )

* N ed ir bu B edr’in etra fın d a yü zleri beyaz, ü stü n gen çleri

N ü b e y h 'i, M ü n e b b ih ’i ve insanların h ayırlı hasntt R e b ie ’nin ik i oğlunu
arkalarında b ıraktılar.
Ç o k bahşiş veren, a y ın on dördü gibi y ü z ü parıldayan, k a ra n lık geceyi
ayd ın la ta n H â ris’i de terke ttile r.
K u v v e t v e ¡id d e t sahibi, u zun bir sün g ü olan, ayıpları olm ayan  si b
M ü n e b b ih ’i de b ıra k ıp g ittiler.
O n u n k ö kleri, dedeleri, dayıları ve am calarının iy i işleri onunla y ü k
selir.
B ir ağlayan, ağladığı ve ağlarken h ü zü n le sesini y ü k s e lttiğ i zam an
R eis M â c id b. H işâ m 'm üzerine ağlam i} dem ektir.
İlâ h , E b u ’l-V e lid ’i ve onun k a v m in i yaşatsın.
Ve halkın R a b b ı onları selâm ete has k ıls ın .»

H a s s â n b. S â b i t e l - E n s â r i d e o n a c e v a p v e r e r e k ş ö y le d e d i
M RİRET-1 İB N -t H tŞA M

¿ J f jf. ¿ N tı *> ıs ı l u ^ L ' lL '¿fV3

fÇ - * y ı jp i} y 4>* %
j) i ¿ i ¿ ¡ in lj * \

*Ağla, gözlerin ağlaşın.

v jt;¿*
Sonra, göz yaşın ın m ecrasından k a n aksın.
K e n d i k en d ilerin i ölüm e atanlara ne sebeple a ğ la rsın t
K a v im le rin kerim lerin i katırla şa n y a l
B iz d e n m âcidi, şeref sâ k ib i olanı, h im m e tli k iş iy i, m a h lû k a tm cöm er­
d in i, doğru atılım d a b u lunanı katırlaşan y a l
Ü stü n k im selerin ve fa zıl sa kip lerin in kardeşi, y e m in edenlerin en iyisi
olan P eygam beri k a sd ed iy o ru m !
K e n d i şa k si ve çağırdığı dâvası için ö vü lm ü ş ve güçlüdür.*

Bedir hakkında HassAn’ın diğer bir şiiri >

H a s s & n b. S â b i t E i-E n s& ri y i n e ş ö y l e d e d i :

 BED İR HAKKINDA HA SSAN'IN Ş İİR İ 25

•jA»

Ç ***** O j ) “*> fju * -y o ı a» w A*

ı£>* ?. r " -1/“ ı j ^ » Â jj * y? y

, '. .'> , ( O t V v ’ - 'i '; . * ' 'b ‘ » •--■ ;
'*-£*•• v_— >. <->j*~ ‘ • j * ’ - ^ 4 <*’.) t (•-r***'

a ü o j ¿V—^ )[fr V v -^ -J Ü V l Vj)

iT - V ' j V ISt _,ü> 4»ITj xlı_ j y l i „ ■fj '■.

-* * ^ + -

r * - '^ J j j ( j —*■ •y-'jl V

'■— * <*
IK "" J r - 1 < sb 1 >J! J - J 1; j ü t
-• --- - * , *y *r 1-•■' ' 5
» '-li. , ^ - V c-_________,__ü » y i jjir ' b 't j ¿1

fü *jT J*L ¿ J . $ ş t Ü vbi ^

«U y k u d a , gönlünü güzel y u m u şa k hir c â ııv r hasta elti.

O câriye, yanında ya ta n kim se ye hir sağlık su içirir.
B ir m isk gibi k i, a câriye onu bir bulut su y u veya şuralı ile karıştırır.
K esilen bir h ayvanın kanı gibi devam edilen bir şarabdır.
T e rk isi y ü k se lm iş ve birbiri üzerine yığ ılm ış gafil bir câriye, süratli
y em in eden değildir.
P e r ti ile sırtı arasında k u ru lm u ş e tte n k e m ik le r sanki bir fa zla lık m ış
gib i kaybolm uş.
O câriye oturduğu zam an, sa n ki üzerinde güzel k o k u dövülen bir m er­
m er taşıydı.
Y atağına gelm eğe ten b e llik ediyor.
Y u m u şa k , güzel bir yaratılış ve hüsn-i k ıv a m içinde.
G ü n d ü ze gelince, onu z ik r e tm e y i bir an b ırakm am .
G eceye gelince, benim k a rışık rüyalarım onunla beni te ş v ik ediyor,
26 8İR E T -İ İBN-Î HİŞAM

Y em in e ttim k i, o c â riyeyi u n u ta y ım ve onun zik r in i terke d ey im .

T a, k a b ir ç u kurunda k e m ik le rim k a yboluncaya d ek.
E y (k ın a y a n ) câriye, sefahet için k ın ıy o rsu n !
H e va y a karşı le v m edenlerim e isyan etm işim dir.
U y ku d a n ve savaşların birbirine y a k ın hadis olm asından sonra, fec ir
sö k m e d en ö nceki seherde, erkenden benim y a n ım a geldin.
D edin k i : K işi öm rü boyunca hüzü n eder.
B u , d e ve b ölüklerinin d önüp birbirine ka vu şm a sı sebebiyle sayılm ası­
nın m ü m k ü n olm am ası d e m ek tir.
E y câriye, eğer bana haber verdiğin şeyde yalancı isen, H âris b. H i-
şâ m ’tn k u rtu ld u ğ u yerd e k u rtu lu rsu n .
A h b ablarınt y a n i k a v m -ü kabilesin d en k a ti olunan ve esir edilen k im ­
seleri onların kendileri o lm a k sızın harp e tm e k üzere te r k e tti ve hızlı
a tın başı ve yu la rıyla k u rtu ld u .
U zun, sü ra tli iy i atları otsuz-susuz bir yerde bırakır.
Sağlam bir ipe bağlı ko va n ın k u y u y a dalışı g ib i...
E lle rin in ve a ya kla rın ın arasını onunla d o ldurdu ve onunla süratle
g itti.
Ve onun ahbablart şerli bir yerde kaldılar.
B a b a sın ın o ğ ullan ve a şireti ise bir harp yerindedir.
A lla h onun sebebiyle İslâ m sahihlerine ya rd ım e tti.
B ir y a ka c a kla ya kıla n harbin ateşi y a ka ra k onları öğü ttü .
A lla k em rin i in fa z eder.
Ş a y e t ilâh olm asaydı ve o atlar koşm asaydt, e lb e tte o atlar onu y ırtıc ı
hayvanlara y e m olarak bırakırlardı ve tırn a kla rın ın önleriyle onu
basıp çiğnerlerdi.
Y olu tu tu lm u ş esir ile k ılıçları kıran doğan k u şu arasında ve y ü k se k -
den d üşm eden, yere d ü şm ü ş insan arasında.
K ılıçla rın p arlaklığını gördüğü zam an, açıkça bir u ta n ç ve alçalm a ile
bir şe y i y a p m a y ı istediğinde ya p a n , her e fe n d iy i se v k eder.
B e y a z ik i elle intisab e ttiğ i zam a n , K aasırlartn nesebi onu efendi ve
öncünün ellerinde k ü ç ü k düşürm ez.
K ılıçla r bir dem irle ka rşılaştığı zam an, her b u lu tu n gölgesi a ltın d a k i
y ıld ırım gibi sağır edici olur.»

HAris’in, Hassan’a karşı söylediği şiiri

İ b n - i H i ş â m 'ı n z i k r e t t i ğ i n e g ö r e , H â r i s b . H i ş â m d a o n a ş ö y le
cevab v e rd i:
 H A R ÎS’İN HASSAN’A K A RŞI Ş İİR İ 27

«A lla h en iy i b ilicidir k i, ta y ım ı (a tım ın y a v ru su n u ) k a ym a ğ ı y ü k s e l­

m iş kanla h im a y e etm elerine kadar onların savaşını terke tm ed im .
E ğer ben bir k im se ile savaşırsam k a ti olunacağım ı, halim e d ü şm a n ı­
m ın acım ayacağını biliyorum .
D o stla r onların içinde iken onliıfa ijsa d edici bir g ünün azabını onlar­
dan g id erd im .»

lb n -i ts h â k şö y le d e d i :
H â r i s b . H i ş â m , B e d ir g ü n ü n d e k a ç ı ş ı n d a n ö z ü r d i l e y e r e k b u ş i i ­
r i s ö y l e d i.

lb n -i H işâ m d e d i k i :
H a s s a n ’ı n k a s i d e s i n i n s o n u n d a n ü ç b e y t i b ı r a k t ı k . Ç ü n k ü o n l a r ­
d a k ö tü s ö z le r s ö y le n m iş ti.

H a s s a n 'ı n o n a k a r ş ı ş i i r i

l b n - i t s h â k d e d i k i : H a s s a n b . S â b i t y i n e ş ö y le d e d i :

* M u h a k k a k B ed ir gününde K u re y ş, sabahın esirliğini ve şid d e tli savaşı

anladılar.
28 8İRET-1 İBN-1 H İŞAM

B iz, süngülerin üst u ç la n birb irivle ça tıştığı zam an, E h u ’l-V e lid g ü n ü n ­
de harbin k ı z ı l m a l a r ı y ı z .
İ k i k a t zırh ın içinde oldukları halde, bize doğru y ü rü d ü k le ri zam an,
R e b ia ’ntn ik i oğlunu k a tle ttik .
O k a t k a t zırhlarla H a k im otan b e n i N ecca r’ın arslanlar gibi, d ü ş­
m anlarına karşı gelm ek üzere hareket eder ve yerlerinden fırlar ol­
d u k la rı halde, eevclan e ttiğ i günde kaçtı.
İşte o esnada F ih r’in to p lu lu k la rı geri d ö ndü ve H u v c y ris onları u za k ­
tan y a rd ım sız, y ü z ü k o y u n bıraktı.
Z ille te ve şah dam arının a ltın a geçen sü ra tli bir ölüm ile karşılaştınız.
K a v ın in in tü m ii hep b irlik te viiz çevirdiler, e sk i ta rz üzere m e yi e ttir ­
mediler.»

Y in e H a s s a n b. S a b i t ş ö y le d e d i :

* E y H aris, harp esnasında ve haseb.'erin sayılıp d ö k ü ld ü ğ ü zam an azın

edici olm adığın halde azın e tm iş oldun.
K ecib , koşm ası süratli, böğürleri uzun bir ata biniyorsun.
K a vin in ardında onların savaşını trr k e ttin , k u rtu lu şu um uyordun.
H a lb u k i k u rtu lu ş g itm e k te değil
S üngü ile ölen teçh iza tın ı k a yb e d en anan oğluna acısın \ a !
M e lik onun için acele e tli ve onun hepsini zillet ve h akarete düşüren
bir utanç ile hclâk etti.»

İb n -i H iş â m d e d i k i :
İ ç i n d e s ö v m e y i i h t i v a e d e n b i r b e y ti a l m a d ı k .

H a s s a n b. S a b it, y in e şö y le d e d i :
 HASSAN’IN H A RİS E K A RŞI Ş İİR İ 29

( ! b n - i H i ş â m d e d i k i : D e n i ld i ğ i n e g ö r e ; b i l â k i s b u ş i i r i A b d u l l a h
b . H a r i s e s - S e h m i s ö y l e m i ş t i r .)

«Z ırhların halkalarını çıplak bedenlerinr giyen kim seleri, tabiatı s o h ­

betli, kılıçlı, k o rk a k olm ayan önlerinde gider.
B ununla, A lla h ’ın R e su lü n ü kasd ediyorum k i, onu m ahlukat üzerine
ta k v a ve eöm erdlik ile üstün kıldı.
K orum anız gereken kim seleri koruduğunuzu iddia e tt i n iz : H edir su­
y u n u n geri gelinm eyeceğini iddia e ttin iz.
Sonra geldik, fa k a t, sizin sözlerinizi işitm e d ik ve h atta az sa y ılm a ya ­
c a k şekild e k a n a k a n a içtik.
A llah'ın .kesilm eyen, sağlam laştırılm ış, u za tılm ış iplerinden bir ipe sa­
rılm ış olduğum uz halde.
B izd e R esul ve h a k vardır.
Ö lünceye kadar da, ona tabi oluruz. O nun için, önlenm eyen bir yardım
ve bir m u z a jje n y y c t vardır.
O ; vefalıdır, yoluna devam eder.
B edr'in, ken d isiyle tşıklandırıldtğı bir şu le d ir; bütün şereflileri a y d ın ­
latır.»

İb n -i H i ş â m d e d i k i :

b e y ti , E b û Z e y d e l - E n s a r i ’d e n d iı'.
30 8İRET-1 İBN-1 H tŞA M

tb n - i İ s h â k ’ın d e d i ğ i n e g ö r e ; y i n e H a s s a n b. S â b i t ş ö y le d e d i :

«B en û Eser! m atlubuna erm edi, ü m idsizliğe d ü ştü .

Ve onlarm savaşçıları y e v m -i k a lîb ’de, y a n i B e d ir k u yu la rın a d ü ş tü k ­
leri zam an, k ö tü n d u rum da rezil ve rü sva y oldukları halde döndü-
ler.
O nlardan E b û ’l-Âs, süratli a tın sırtından m a k tu l olarak yere düştü.-
B oğazlanm ış olduğu yerde kaldığı zam an, silâhlı bir asker tarafından
h elâk olsun.
O a tla n , Z e m a ’y i, boğazı durm adan akan, taze d ö k ü lm ü ş kan ile k a ­
nar olduğu halde terke ttile r.
Şaka ğ ın ın hararetini y a stık ederek, burun yu m u şa ğ ı p islikleri bulaş­
m ış ve toprağa y a p ışık olarak .
İb n -i K a y s, k a v m in in sağ kalanları içinde, yaralarla geri dönerek, ha­
y a lın kalan son k ısm ın ın kenarında kurtuldu.»

Y in e , H a s s a n b . S â b i t ş ö y le d e d i :
 HA SSA N'IN D İĞ E R Ş İİR L E R İ 31

JU> 1j\* O j^Â Î } ( T ?*!. 0 \>jC»ö^

ja T U liji ¿ J l» ir jy i J j —J

«K e şk e bir bilsem , M e k k e k a lk m a , zor zam anda kâ firleri helâk e tt i ­

ğim iz haberi g elm edi m i?
M eyd a n la rd a dolaşm am ız esnasında k a v m in liderlerini ve hayırlı k iş i­
lerini k a tle ttik .
B ö ylec e onlar, ancak sırtları kırılm ış olarak döndüler.
E b û C e h l’i k a tl e tt i k ; ondan önce de U t b e ’y i k a tle ttik .
Ş e yb e de elleriyle boğazlam ak için düşüyor.
S ü v e y d ’i k a ti e tt i k ; onun ardından da Ut b e ’y i k a ti e ttik .
Y in e T u m ’e ’y i de tozların saçılıp y ü kseld iğ i bir sırada k a ti e ttik .
Ç ok kerim , cöm erd k im se le ri k a tle ttik k i onların k a vim leri içinde h a ­
sebi sayılır durum ları vardır.
Z ik r i m eşhur şerefli kişilerdir.
O nları kurtlara ve vtrtıcı havvanlara b ıra k tık .
"I
O nlar sırasivle gelip onları yerler.
H a y a tın a kasem olsun k i, M e lik 'in süvarileri ve onların tabiileri B e d r ’in
y anında k arşılaştığım ız zam an onu him aye edip kurtaram adılar.»

İb n -i H iş â m d e d i k i : E b û Z ey d e l-E n s a ri b a n a şu b e y tin i s ö y l e d i :

** - ^ ~m' t*«* - *p ' o- r* ""*

jMlJK O-JUJ y ı^ 4 KJİc-j U LJbf

«E bû C ehl'i k a tle ttik , ondan önce U tb c ’y i k a tle ttik .

Ş e yb e ise elleri ve b o yn u üzerine düşüyor.»

İ b n - i İ s h â k 'ı n d e d i ğ i n e g ö r e , H a s s a n b. S a b i t y i n e ş ö y le d e d i
32 SİRET-1 İBN-1 HİŞAM

»K oşm ası H a k im 'i B ed ir günü n d e kurtardı.

E 'vec denilen alın y a vrularından bir ta yın k u rtu lm a sı gibi .
B edr vâdisinin kenarlarını B elh a zree ’ten siyah ordu birlikleriyle akar
olarak gördüğü zam an.
G eniş y o lu n kenarında y ü rü r oldukları halde, düşm a n la riyle karşılaş­
tık la rı zam an bir şey yapm azlar.
İçlerinde nice güçlü şerifleri var ki, k o v u lm u ş k o rk a k gibidirler.
A v u c iy le bol bahşişte bulunan, taç sahibi, d iye tle rin y ü k ü n ü çeken,
e fe n d i k ılın m ış çok kim seler vardır.
M eelisin zin e ti, harp gününde, b ü tü n k e sk in kılıçlarla m antara v u rm a k ­
ta m ahir bir kim sedir.»

l b n - i H i ş â m d e d i k i : « S e lc e c » s ö z ü l b n - i İ s h & k 'ın g a y r ı n d a n m e n ­
k u ld ü ! .

l b n - i t s h â k ’ın d e d i ğ i n e g ö r e , H a s s â n y i n e ş ö y l e d e d i :

«A lla h ’ın k u v v e t ve k u d re tiy le hiçbir k a vim d e n k o rk m a y ız.

H e r ne ka dar çoğalsalar ve cem aatlar toplansa da.
H ep b irlik te bizim ü zerim ize to plandıkları zam an, R a b b -i R e u f onları
m en e tm e k için bize k â fid ir.
B ed ir günü n d e yüce dağlara, süratlice y ü k se ld ik .
 UBEYDE B. H A R tS 'tN AYAĞININ K E SİL M E Sİ 33

Ö lüm bizden bir şe y i n o ksanlatm adı re b izi ze lil etm edi.

H arpler sü k u n bulup, yeniden başladığı zam an insanların ¡(inde hiçbir
toplu lu ğ u , tec a vü z edenlere karşı daha y e n ik ve daha kahr olu n m u ş
bulameşzsm.
F a k a t biz te v e k k ü l e ttik ve d e d ik k i ; b izim iy ilik le rim iz ve d ayanağı­
m ız kılıçlardır.
B iz, y ü k se lip y ü eeld iğ im iz zam an bir bölük insan idik.
O nlar ise binlerce oldukları halde, onlara karşı o kılıçlarla ka rşılaştık.»

H a s s a n b. S â b i t , B e n û C u m e h ’i v e o n l a r d a n m u s i b e t e d u ç a r o l a n ­
la r ı h ic iv e d e r e k y in e şö y le d e d i :

« ^
j- £$■

&^ •y*
'S P
• ' t

’j L = , 'j f “. Ju ( /¿ i ^ ¿ C ıi
p P -* P' *
Lıc- l i - j. U
cP

«B en û C um eh, bahtsızlıklarından dolayı yiiz üzerine d ü ştü ler ve bir

daha geri dönm ediler.
Ç ü n k ü zelil, zelil ile m ü v rk ke ld ir, birbirlerine ısınarlanm tşiardtr.
B e n û C um eh, B edir gününde kahren ve yen ilg iy e uğratılarak k a il o lu n ­
dular.
H er bir yolsa sıîy ve gayret yönünden, hüsran ve ziyana uğradılar.
K ita b ı ve M u h a m m e d i yalanladılar.
H a lb u k i A llah her bir resulün dinini gâlih kılar.
İlâ h , F.bıt H uze.ym c'ye, onun oğluna, ik i H a lid ’e ve. S aid b. A k il’e lanet
etsin.»

U b e y d e b . H â r i s ’in , a y a ğ ı n ı n k e s i lm e s i h a k k ı n d a k i ş i i r i

l b n - i t s h â k ş ö y le d e d i :
U b e y d e b. H a r i s b. M u t t a l i b , B e d ir g ü n ü n d e , H a m z a v e A li, d ü ş -
m a n la r iy le m ü b a r e z e e d ip k a r ş ı k a r ş ıy a s a v a ş tık la r ı z a m a n , b u n la r -

İbn-i Hişam — C : 3 - F : 3
34 S İR irr-I İBN-Î HİŞAM

l a r m ü b a r e z e s in d e m u s ib e te d u ç a r o ld u ğ u z a m a n , a y a ğ ın ın k e s ilm e ­
si h a k k ın d a ş ö y le d e d i :
t lb n - i H i ş â m d e d i k i : Ş iir ilm in in e rb a b ı, o n u n U b e y d e 'y e â i t
o ld u ğ u n u k a b u l e tm e z le r).

Lı'lü i ) l j ¿ f- "y L i k 'i f < £ = ı« 3 * 1 İÜ

L-*>l, jSCT Ij-i o._>1

L il j <Bİ li* e ^ ■ •-* (_Jİ* İyi»*' ıji*

û w ¿ r ' ‘ ‘ ¿ ı y û » i i i .\ ^ j j ü ı jV J ¿T

Ç iliV l 0 -1** ( j - *■ »y^> O l 'j J lO c y . 3

i j L i l ^ L i ^S -V l v 'V i > r * J-'** J * ¿ r O '

Ç * - b ( j ^ v ı w ^ î i j f c 3!

b u ıı 13 İİ- ¿ J . L i1^ ; t . ı _ p . \ p ı i ^ l . ¿1 £ ; ^ ;

ç*ic 0^" , y <j j i i iıiı j^vyT ^10)

U.GÎ1 Ij^jl Llî^Ai tL.ll> ^ Liljil o

« Y a k ın d a bizden M ekke, h a lkın a bir v a k ’anın haberi varır k i, oradan

u za k olan k im se, o v a k'a için uyanır.
Y ü z çevirdiği zam an Ut b e 'ye ve ondan sonra Şeyhe'ye. ve orada razı
olan V tb e 'n in ik i oğluna varacaktır.
E ğer benim ayağım ı keserseniz ben m ü slüm antm .
O a y ağım la A lla h ’a y a k ın bir geçim tem en n i ederim .
Sağlam ve en güzel şekild e y a p ılm ış suretler m isâli hurilerle beraber
ve vüeelere m ahsus eennet-i âla ile beraber.
O a y a kla bir geçim , sade bir vaşam satın aldım .
Ye y a kın la rı k a yh e d in c e ye kadar onun için çalıştım .
R a h m a n , lû tju n u n ja z liy le , Islâ m elbisesini hana ikra m etti.
O elbise ç irkin lik le ri orttii.
O nlarla savaşm ak, bana nâhoş olm adı.
Ç ağıran kişi, sabahleyin b ü y ü k le ri çağırdı.
 KAB IN UBEYDE B. H Â R tS İÇ İN M ERSİY ESİ 35

P eygam berden ik im izi, üçiim iizii isted ik le ri zam an, verm em ezlik etm ed i
ve biz çağıran k im se n in yanında b u lu n d u k.
S ü n g ü m ü zle arslan gib i yerinden fırlar olduğum uz halde onlarla k a r t ­
laştık.
R a h m a n ın yolunda âsi olan kim se ile savaşırız.
Ü çüm üzün bulunduğu yerden ayaklarım ız ayrtlm a yıp sabit oldu.
T â ölüleri ziyaret e tm em ize kadar.-»

tb n - i H i ş â m d e d i k i ;
U b e y d e 'n i n a y a ğ ı y a r a a ld ığ ı z a m a n ş ö y l e d e d i : İ ş te v a l l a h i ş a ­
y e t E b û T â l i b b u g ü n e k a v u ş s a y d ı e l b e t t e b e n i m o n u n d e d iğ i ş e y e o n ­
d a n d a h a l â y ı k o l d u ğ u m u b ilir d i. E b û T â l i b ş ö y le d e m i ş t i :

«A llah'ın R ry tin e yem in ederim ki, volan söylüyorsunuz.

M u h o m m ed 'e k u rb a n o lu ru z, onsuz vu ru şm a d ık, onsuz hiç savaşm adık
ve onu hiç ya rd ım sız bırakıp terk etm ed ik.
Ta onun etrafında y ık ılıp yerlere serilineeye ve çocuklarım ızdan ve
h a nım larım ızdan uzaklaşıncaya kadar.»

B u ik i b e y t, E b û T â l i b 'i n b i r k a s i d e s i n d e d i r . B u k i t a p t a o k a s i ­
d e y i z i k r e tm i ş t ik .

K â b 'm , U b e y d e b H a r i s iç in m e r s iy e s i

İb n - i İ s h â k d e d i k i :
U b e y d e b. H a r i s B e d ir g ü n ü n d e a y a ğ ı n a i s a b e t e d e n y a r a d a n ö l ­
d ü ğ ü z a m a n , K â b b. M â lik e l- E n s â r i o n a a ğ l a y a r a k ş ö y le d e d i :
36 SİRET-1 İB N -t H ÎŞAM

vy w > V y Y>

Jv^^ J u’fz. •**S

« E y g ö z ü m / Y a şım bolca, h a k k ıy la a k tt, c im rilik e tm e, ya şm t azaltm a.
B ir s e y y id üzerine k i, onun y o k olm ast b izi y a k tı, görünüm ü v e aslı
kerim d ir.
Ö ne ko şa n , silâhı k e s k in le te n bahsi kerim , aslı hâlis kim sedir.
U beyde a kşam ladı onun bize gelen ne bir iyiliğ in i ne de kö tü lü ğ ü n ü
u m m u yo ru z.
Savaşın k u şlu k v a k tin d e askerin k ılıç ile h im a y esi gibi h im â y e etm işti.»

K & b 'in B e d i r h a k k ı n d a ş i i r i

Y i n e K â b b . M â l ik B e d i r g ü n ü h a k k ı n d a ş ö y l e d e d i :

J r *1^ V l? ı j o ^ i t i ' J*Y t

W » - .) t-A C r- (Lr ¡y ji ^

J *1 o ¿ i - ' »Ç'3 » f j - £-*j \ ¿¡l' i'J L İ UN

ç ;) jL , ^ î;v «j j j v ^

j. y ¿ m V ' lGjİjiî G y - / 1/.A-İ

'♦ V * I s ’j ! ^ * * y -c J tS j> - f d j d

dŞc v iy : -y y , 'i y

« B ilin iz k i M aad, bize d ü şm a n lık ta n dolayı o klarını atınca, onun câ­

hilleri ve aklı başm dakileri hep birlik te yaptılar.
Ç ü n k ü biz A llah'a ibâdet e ttik , onun gayrını u m m a d ık .
Ç ü n k ü cennetin k e fili bize g elm iştir.
B ir neb id ir ki, onun k a v m i içinde irsi izze ti vardır.
Ve astllart d oğruluktur.
B öylece onlar yürüdüler biz de y ü rü d ü k ve n ih a yet karşılaştığım ızda
sa n k i biz a rs la n h r g ib iy d ik.
 KA B'IN BED İR HARKINDAKİ Ş İİR İ 37

B ir karşılaşm a ile k i, onun yaraltsm tn k u rtu lu ş u um ulm az.

O nlara v u rd u k ve b izim ham le yerim izd e L u a y ’dan büyü ğ ü n ü n boynu
havaya uçtu.
B ö ylec e onlar geri döndüler, biz ise onlart k e sk in kılıçlarla a y a kla rım ı­
zın altın d a çiğnedik. B ize karşı ister onların hatifleri gelm iş olsun
ister kendileri.»

Y in e K â b b M â l ik d e d i k i :

* E y L u a y y o ğ u lla n babanızın öm rüne a n d olsun, y a n ın ızd a övünm eğe

ve k ib irle n ip b ü y ü klen m eğ e ka rşı...
A tlıla rın ız B e d ir’de ko ru n m a y a geçtikleri zam an, karşılaşm a esnasında
orada sabır gösterm ediler.
O raya A llah'ın nu riyle geldik ki, o nur karanlığı ve perdeleri bizden
açtı.
R esû lu lla h , A llah'ın em ri ile bizi ileri sürdü, h ü k m e d ip sağlam laştırdı.
S izin süvarileriniz B e d ir’de zafere erm ed i v r size de ta m a m en geri
dönm ediler.
E y E b û S ü fy a n ! A cele etm e ve atların iyilerin i gözetle k i K ed â ( 1 6 ) ’
dan çıkarlar.
A lla h ’ın y a rd tm iyle.
K i R u h u l-K u d ü s oradadır ve M ik â it de oradadır.
E y k a vm in eşrafı ve efen d ileri!»

(16) K ed â M e k k e ’de b ir y erin ad ıd ır

38 SİR E T -t İBN-1 HİŞAM

T & lib b . E b û T â l i b 'i n , R e s u l u l l a h 'ı m e d h e d ere k

s ö y l e d iğ i ş i i r i

T â lib b .E b i T â lib , R e s û l u l l a l ı (S a lla lla h ü A le y h i v e S e l l e m l 'i

m e d h e d e r e k v e B e d ir g ü n ü n d e K u r e y ş ’d e n a s h a b ı k a l i b 'e , y a n i B e d ir
k u y u l a r ı n a a t ı l a n l a r a a ğ la y a r a k , şö y le d e d i :

'C S ' _$j ¿il C j \Ş s~ O -üıi'i ,j[ VI

* "
ü s j ¿1 V»

Çf LA (_$j» -? - j y J L * *^ - V t o ^ A -A !

LSlp i, ^ ^ ^ ^

l ’> Lu İ j İy • ;i V l? C j \ jj Li

İij juj î Yj

ü i j ı ı^ L iı J ^ .; _ //. j ¿yr £ £ lîi\

ı> «¿j '.¿ i '/ v ^ v v y _ _ i ;y* v ¿ i f a V5»

l^ !l ' ■ ¥ * - ^V" 0 } \~s

iy > y ;y l* y ''.is ' £ / ' ' ‘y ; oO ûı j û wi

\ ^ s L>j j ^ 0 r •; < jt ö 'ş L i ı ıj^ » U | 4ı ı_iuLu

7- j j i ^ l l y - C a j ' ^ j - ^ U L c 'j>~ v İİ/ lJ V « Îıly

« fiilin iz k i, ¡¡özümün vıijt tık a n ık tiikrntli.

Kâ'.b'a ağlıyoruz, Közüm K â b ’i görem iyor.
fiilin iz ki, K âb harplerde y a rd ım sız kaldı ve bu dehr onları helâk e tti
ve onlar günah kazandılar.
A m ir de d ü n y a m usibetlerine ağlıyor, keşke bilseydim k i, anların y a ­
k ın lığ ın ı görecek m iy im /
O ik isi benim kardeşlerim dir, gayrı meşrıi ve e lb e tte nesebsiz sa y ıl­
mazlar ve elbette onların kom şusu, gasli edilm ez.
 D IR Â R 'IN EBÛ C E H L E M E R SİY ESİ 39

E y A b d -i Şem s ve İYevfel, kardeşlerim iz size fed a olunsun.

A ra m tza savaşı so k m a y ın ız
D o stlu k , m uh abbet vc ü lfe tte n sonra onların içinde b irta kım hâdiseler
ç ıkartan o lm ayınız.
H ep in iz sa m a n ın açtığı yaralardan şik â ye t ediyorsunuz.
D âhis (17) harbinde, E b û Y e k sû m u n karargâhında olanları bilm iyor
m usun.
O nlar boğazı d o ld u rm u şke n ...
Şâyet A llah'ın d e f etm esi olm asaydı, e lb e tte k a vm in izi k u rta ra m a z­
d ın ız...
Kure.yş’in içinde toprağa a yak basanların hayırlısını him aye e tm e m iz ­
den başka bir cin a yet işlem edik.
M u sibetlerde güvenilir bir kardeştir, kerim dir, ne cim ri ne de b o zu k tu r.
i y i işler y a p m a k isteyenler, onun e trafında dolaşsınlar, onun k apısının
etrafını çevirsinler.
D eniz gibi ne azalm a, ne de kesilm e olm az.
A lla h ’a y em in ederim k i, n efsim h ü zü n lü olarak ayrılm az, yata ğ ın d a
da karar kılm az.
Tâ doğruca H azrec'i dövsünler.»

D ı r â r ’m E b û C e h l'e m e r s iy e s i

D ı r â r b. H a t t â b e l- F ih r i , E b û C e h l'e m e r s i y e s ö y l e y e r e k y a n i a ğ ı t
y a k a ı a k ş ö y le d e d i :

(17) D â h is: Bir a tın ism idir ki. onun sebebiyle h a rp olm uştu. E b û Yek-
sûm ise H a b eş m eliklerinden bir m eliktir. Bu k ita b ın birinci cildinde onun
bahsi geçm şti.
40 8ÎR E T -İ İB N İ H tŞA M

r/ } y*. j ¿Bu j*

** V*; j f â* j»¿A
^ ^ *Jr*
^ -- ı 0-^"
-»■ ı£ /

i f \ j . u i o ,5 j f . J ü ,5 i i i i i ¿ iç ¿£T i - t ı j U/
^ " '» # ^ -
Âİ d i l i ( j J l JÇ Vi3l jj\>. < ı^

^ f ¿yf. [>*> »¿ı* Ü * V j ^

» -' . .V ,’ . r •» -•- . - ' '•'.*. * ,r , 4 '
^.ı# ^ ü •■**; l» j S —1 <* y»-. O y Oj» 'j - 1*'^

d L ı jû - j.lill jj— 1 ^ ^ i.)' d-î* -»»j

* £ y j e f f vai//> da u y u m a y a n k im se n in gözü, k a ra n lık ta bir karartıda

bir y ıld ızı gözetlersin.
S a n k i o göze bir şey d ü rm ü ştü r, h a lb u ki ona d ö kü len göz yaşının bir
dam lasından gayrı bir şey düşm em iştir.
K u rc y ş'e bildir k i onun hayırlı m eclisi ve a y a k ü stü n d e baldtriyle y ü rü ­
yen k im se n in en kerim i,
B ed ir gününde daracık bir k u y u d a haps olunup kalır.
K a v in in ne alçağı, ne de cim risi olm ayan kerim tabiatlısı.
İ rinin e ttim k i, gözüm , reis E b u l-H a k c m ’dcn sonra hiç bi,- ölene göz
yaşı d ö k m eyecek.
Ö ten birine iiziUürüm ki, onunla l.u a y b. G âlib'i k a sd edeıim .
O na B edir gününde ölüm geldi ve o iiliiııı onda sabit kaldı.
O k k a lın tıla rın ı onıın atın ın boğazında görürsün.
E tin d e n parçalarla çıkartılıyo rd u .
K a ra y ıla n ın b u lunduğu yerin vadisinde sakin otan arştan, g irift ağaç­
ların içinde vadide akan akar suyun yanında.
Süng ü ler karıştığı, şecaatti k e rim e fen d i kişilerin içerisine çağırıldığı
zam an ondan daha cüretli olm adı.
F.y M u ğ irc âi/esi, sabırsızlık gösterm eyin, ona karşı sabr edin.
O na karşı sabr e tm eyen k im se ise kınanm az.
Ç alışınız, ç ü n k ü ö liinı sizin için ikra m edilm iş bir n im ettir.
Yaşantın sonunda p işm anlık y o k tu r.
D e m iştim k i vardım size hoş gelir ve a ziz m a ka m hiç şübhesiz anlayış
sahipleri için d ir.»
 H A R İS B. H İŞA M 'IN EBÛ CEH L’E AĞ ITI 41

İb n -i H iş â m d e d i k i :
Ş iir ilm in in e h li o la n b a z ıla rı, o n u n D ır â r a â it o ld u ğ u n u k a b u l
e tm e z le r .

H a r i s b . H i ş â m 'ı n E b û C e h l'e a ğ ı t y a k a r a k s ö y l e d iğ i ş i i r i

ib n -i ts h â k d e d i k i :
H a r i s b. H iş â m , k a r d e ş i E b û C e h l e a ğ l a y a r a k ş ö y le d e d i :

« E y n efsim , A m r ’dan sonra y a zıkla r olsun sa n a !

H asret (e k m e k , acaba m a k tu ld e n bir ¡e y geri getirir m i!
B ir haberci bana haber verir k i A m r, k a v m in önünde değişm iş, k ö h n e
bir k u y u n u n içindedir.
Ö nceden bunu hak za n n e tm iştim .
H a lb u k i sen, önce geçen şeyde fâ sid görüşlü değilsin.
Sen h a y a tta oldukça bir nim et içindeydim .
Ş im d i ise zillet ve kahr vatanında geri bırakıldım .
S a n k i ben a kşam ladığım zam an, onu görem iyorum .
A z m i ve görüşü za y ıf, hüzn ü uzun kim se yim d ir.
Im r ’tn y anında bir g ü n kaldığım da, h ü zn ü m d en gözlerim y o ru lu y o r.»

İb n -i H iş â m d e d i k i •
Ş i i r i l m i n i n e h l i n d e n b a z ı l a r ı o ş i i r i n H a r i s b . H i ş â m ’a â i d o l d u ğ u ­
n u k a b u l e t m e z l e r . -F i c e f r i n » s ö z ü is e İb n - i I s h â k 'ı n g a y r ı n d a n m e n ­
k u ld ü r.
42 S İR E T 1 İBN-İ HİŞAM

İ b n ü l - E s v e d ’in B e d r 'i n m a k t u l l e r i n e a ğ l a m a s ı

Ib n -i f s h â k d e d i k i :
E b û B e k r b. e l- E s v e d b. Ş ü û b e l L e y s i — k i b u Ş e d d a d b. e l-E s-
v e d 'd i r — d e d i k i :

f i J i? d f i 3 fi fifiii SS_C
'f i

f i l ^ J J İ liL i
*f i

fi fc„ --b \ f i
f.
fÜ l f i l s f i \ ¿ i ’ < fî
fi
f lL jİ o tu ı fi (S )1® “tS vii ‘f i
r*
Ve fi fi ü ' f. v^*V
"**
4İİÎJİ 4_ U f i j J
fi J î“ f i )

¿V ’f i ' J » - j ¿j* sjl—UliJ

â r fi

'■ f i
» Iju d <UJ L* f i f i 'j f i y fi
kr'in anası selâm et ile selâm verir, a’caba benim kav ııtimdct
İtenim için selâm var m ıd ır '
B edr'in ku yu su n a altlan i t kızların anlara ağladığı kerim alanlar, ne
haldedirler /
KaU h'de B edr in kaliltinde y a n i m aktullerin a tıld ıkla rı su kuyularında
devenin sırt etleriyle g ü lü m seyen çanakdan yiyen le rd e n kim le r var­
d ır ?
D eve sürülerinden ve anların m eraya bırakılanlardan. B edir ku yu su n d a
nelerin vardır.
B ed ri’n k u yu su n d a senin için ne kadar m enfaat ve b ü y ü k bahşişler
vardır.
K adehler kardeşi, A li'nin babası, iy i alan adam ın arkadaşlarından k im
vardır.
Şâ vct sen E b û A k if’i ja rse y d in ve S e a m 'd a n olan ik i dağ arasındaki
boşluğun ashabını bilscydin,
B u ta kd ird e onlara karşı vecdc yetirdin.
 ÜMEYYE B. EBİ SALT'IN BEDR tÇ İN AÛITI 43

T ıp k ı vavruusnu ara vatı y en i ıfuğurm uş dişi d evenin vecdi ¡'ihi.

M u h a m m cd bize haber verir ki k a b in le yaşayacağız.
Sâdâ kuşlarıyla hıinı kuşları nasıl k a rşıla şırla r'» (IS )

l b n - i H i ş â m d e d i k i : E b û U b e y d e e n - N a h v i b a n a ş u ş iir i r i v â y e t
e tti :

«R esul bize haber verir k i biz kabirde yaşayacağız.

E sdâ ve hânı kuşla rın ın h a ya lı nasıl olacak.'»

V e d e d i k i : -B u n u sö y le y e n ş â ir m ü s lü m a n o lm u ş f a k a t s o n r a
m ü r t e d o l m u ş t u r , ( d i n d e n d ö n m ü ş t ü r .) »

Ü m e y y e b. E b i 's - S a l t ’ın B e d r 'in m a k t u l l e r i n e a ğ ıt ı

l b n - i l s h â k ş ö y le d e d i :
Ü m e y y e b . E b i’s - S a l t , B e d ir g ü n ü n d e k a t i o l u n a n v e y a r a l a n a n ­
l a r a a ğ ı t y a k a r a k ş ö y le d e d i :

(18) M etinde geçen esdâ. sâ d â n ııı cem idir. 14ıı iiliiııün kabirde kalan k ıs­
m ıdır. Ve kuş m ânasına da gelir. D erler ki ; O lıavkuşuu erkeğidir.
H âm da haıııe niıı cem idir. A ralılar d erler ki : Hıı bir ku ştu r, m ak tu lu n
başı ucunda d u ru r v e : Hana su verin, bana sıı verin, d ir e bağırır. Ö lünün in ti­
kam ı alınıncaya k a d ar b<b le devam eder.
44 6İRET-1 ÎBN-1 H İŞAM

U»Ş- 4ı j l ^ ^ •« «II» j X ı la U

j^ - îljV l v J jİ» ^ tA »* II» (jj* j J I ^ »Ijıî

J î 1. 0: û»? -J ^

p V * JS Û O'-» jû ; tfji Ü o * /y vi

4ji»-j» ^^a » < _ d > t -JL î * " jiî ¿i

jjp ij ö > j;j ij— L) jı •j î ' '

\ " 0 * *

¿V ( J y J v- jV j iJ jlll >—>Vy I (_r®yf j

— " ^ ^ i «.

o ^ü i îf^ u i ^ tf ı <0u .ı j ı ı ı

¿J-** ö ^ y V i— je iii l; û i

• -i
g » „ iV İT U 2 j& ı j > lıı JJL I
‘-ç *
.*. » ”
« - ¿ L İ I T ” tjû»- Jı o Cil-I ,;.ı «i-1

. ' - . İ M ' (V )" ; ' ı k 1111

£ ¿ u -> £ ; *.) y -i

r
2*J^®ı c ip ıı «J* ı> - .a

£ > } İÎ ¿ t O 'j i L « 1J — j ‘A j.yı i v — s

^ •* İ* j' ü jJ 4ı y . ^ i j ^ ı ı J y (•---------

'¿ ı ^ ^ i v i j ^ ^ i L ^ jı j i j v i 0> j î f c f
 ÜMEYYE B. EBİ SALT’IN B E D İR İÇ İN A Ğ ITI 45

f -------- r f / . ' > ^

£ \,: <a>^ 4 ‘ ; ,t ı '

^ ijU i o C^ u j i t o

j -1

«*■*» * " * -

¡ y ^ j ) 0-vT »-i—

«K e rim oğlu, K e rim oğullarına, m etih edilm işlere ağlam az m ıs ın i

G irift ağaçların üst k ısım la rın d a k i güvercinlerin, eğilm iş d a llardaki ağ­
lam ası g ib i...
T evazüden başını eğen h ü zü n lü kadınlar akşam la beraber yürürler.
O nların em sali y ü k s e k sesle ağlayan kadınlardır.
O nlara ağlayan k im se h ü zü n üzerine ağlar x>e her m edh edeni doğru­
lu kla haber verir.

B e d ir’de ne v a rd ırl
E fe n d ile rin reislerinden a k d olunm uş k u m tepeleri.
Sellerin d e f olunduğu yerler, E vâ şih ta ra fın d a n olan k u m lu k tepeler.
K endilerine b eya z saçların ka rıştığ ı kim seler, e fe n d i kişiler, ç o k a k ın la r
yapan, dem ir gibi canlı kim seler.

B e n im gördüğüm şeyleri görm ez m is in iz i her k ılıcı kesm iştir.

M e k k e ’nin ka rn ı değ işm iştir, o vadiler boş ka lm ıştır.
H e r bir p a trik ’den te m iz renkli, açık bir p a tr ik ’e,
M e likle rin in kapılarından suya dalan k u rtç u k la r ve sahrayı k a t eden
fa tih .
G eniş boğazlılardan, şişm an uzunlardan, efendilerden, işlerinde, güç­
lerinde başarılı olanlardan,
H e r iy i şe y i k o n u şu p yapanlar ve em redenlerden,
E km eğ in ü stü n d e k ö k n a r gib i bir iç y ağını yedirenlerden,
T ıp k ı h avuzlar gibi b ü y ü k ça n a kta n b ü y ü k çanağa nakled iciler.
iy iliğ i isteyenler için derin olm aksızın geniştir.
M isa fir için, sonra y in e bir m isafir ve u zu n geniş k ilim ler iç in ...
46 SİR E T -t tB N -t HİŞAM

Y ü k tü develerden yüzlereesini yüzlereesine hibe edenler,

H elûdih'den diinen bir çok develeri yerlerine se v k e tm e k için.
K erim kim selerin üstünde kerim kim seler için, ağır basan tartıların
ağ ırlığ ım a m eziyetler vardır.
E llerde m e yi eden b ü y ü k terazilerle rıtılların ağırlıklarını ölçm ek gibi.
Onlar açılıp saçılm ış, avret m ahallerini him aye ederlerken bir to p lu ­
lu k onları yardım sız b ıra ktı
Geniş fli n d kılıçlariyle ordunun önünde yürüyenler.
O nların, sn istem e ve çağırm ak arasında çeşitli duru m la rd a ki sesleri
bana m eşa kka t verdi.
E rn î A li'n in yaptıkları, Iİlah için çok iyidir.
O nların ister evli olm ayanları olsun, ister evli olanları.
E ğer her uluyum deliğine tık a y a ra k bir şekilde evlere y a kın ve uzak
m esafelere giden ve başlarını kaldıran atlarla d ağınık ve u zatılm ış
a kınlar yapm azlarsa,
Getıç atlardan başlarını kaldıran otlara kadar, suratları asık ve k ö ­
peklere benzeyen arslanlara kadar.
M usafaha yapanın, ınusalaha yapana doğru yü rü m e si gibi, harpte güçlü
bir k im se, güçlü bir k im se yle karşılaşır.
Z ırh lıla r ile süngülüler arasında olan hşner k işilik böbürlenm eli bir
karşılaşm a ile.»

İbn-i H i ş â m d e d i ki :
O ş i i r d e n , R e s û l u l l a h ( S a l i a l l a h ü A le y h i ve S e l l e m l ' i n a s h a b ı n a
ç a tt ığ ı iki b e y ti ç ı k a r d ık . Ş iir ilm i e h l i n d e n b i r ç o k k i m s e l e r o n u n
ş u b e y ti n i b a n a s ö y l e d i l e r :

«G üçtii k işinin, güçlüye el sıkanın, el sıkana doğru y ü rü m esi gibi, m ü ­

la ki olur.»

V e y in e ş ö y le s ö y le d ile r
 ÜMEYYE B. EBİ SALT’IN BEDİR İÇİN Ş İİR İ 47

« Y ü k lü develerden yiizlerersini hibe edenler.

P cladih'den dönenlerden bir çok develeri yerlerim .sevk edilm esi iyin...»

tbn-i fs h â k dedi k i :
«Y ine Ü m e y y e b. E b i's - S a lt Z e m e a b. e l - E s v e d e ve B eni E s e d 'in
m a k tu lle r in e a ğ la y a r a k şöyle dedi - :

* E v yiizüm , akan yiiz yaşlariyle K hıd-H âris'c ayla, /.em e'a üzerine yüz
yaşlarını sa k la yıp is tif eline, ana da ayla.
H arp ve d e f edicilerin yiinii iyin, şiddetin arslaııı A k il b. F.sved'e de
ayla.
İşte anlar, Henıi K sed'dirler, C evza yıldızının kardeşleridirler.
X e hâindirler, ne de aldatırıdırlar.
O nlar, cem aatlardan başları y ü kselttile r ve anlara karnına k u v v e tin i
ulaştırdılar.
O nların amca oğulları, kendilerine sık ın tı yeldiği zam an, ı ¡yerleri ayrı
çeker.
yağm urlar y a ym a z at d uyu ve araya perde yeyip dağınık b ulutları yiir-
mez olduğun bir sırada anlardır doyurucular.e

İbn-i H iş â m d e d i k i :
• Bu ş i ir i n b u r i v a y e t i k a r ı ş ı k t ı r . D o ğ ru b i r y a p ı y a s a h i p d eğ ild ir.«
F a k a t E b û M u h r i z H a l e f ü l - A h m e r v e b a ş k a s ı b a n a b ild ird i ki : B a ­
zı ş iir â l i m l e r i b a z ı l a r ı n ı n r i v a y e t e tm e d i ğ i şu şiirle ri r i v a y e t e t t i l e r :
48 8İRET-1 İBN-İ HtŞA M

• E y g özüm tıktın göz vaşlariylr E b n 'l-lla ris'e , Z em ea üzerine göz yaş-

lartnt sa kla yıp yığına ,tına t/tı ağla.
H a rp ve d e f edicilerin günü için, şiddetin arslam A k il b. E sv e d ’e de
ağla.
Y ıldızların kardeşleri olan onların helak olm ası üzerine ağla.
O nlar kâ in Ve aldatıcı değillerdir.
O nlar cem aatların başlarını y ü k s e lttile r ve anlara korum a k u v v e tin i
ka vu ştu rd u la r.
O nların am ca oğulları, ken d ilerin e şiddet ve harp geldiği zam an eiğer-
leri ağrı çeker.
Y ağm urlar yağm az olduğu ve araya perde geçip d a ğ ın ık b ulutları gör­
m ez olduğun bir sırada anlardır doyurucular.»

Ebû Üsame’nin şiiri

İb n -i I s h â k d e d i k i :
E b û Ü s â m e M u â v i y e b . Z ü h e y r b . K a y s b. H â r i s b . S a ’d b . D u -
b e y e b . M a z i n b . A d iy y b . C ü ş e m b. M u â v i y e , k i b u B e n i M a h z u m ’u n
h a l i f i d i r , ş u a ş a ğ ı d a k i ş i i r i s ö y l e d i.

( İ b n - i H i ş â m d e d i k i : O m ü ş r i k id i. B e d ir g ü n ü n d e y e n il m iş o l ­
d u k l a r ı h a l d e H u b e y r e b. E b i V e h b ’e v a r d ı. H ü b e y re y o ru lm u ş tu ,
k a lk tı o n u n z ırh ın ı ç ık a r ttı. S o n r a d a o n u y ü k le n ip g ö tü r d ü .

t b n - i H i ş â m d e d i k i : B u E h l- i B e d r 'i n ş i i r l e r i n i n e n s a h i h i d i r .)
 EBÛ Ü S A M E 'N ÎN Ş t l R Î 49

'• t •> •'*» • r ' ' ' . •. ‘

^ J~* *>"' » l / - ^ / u lj
’> c- fk :
ı" .' :»>».*> •:>.
¡X j y / íú íi G â / ULı^ o* ^ 5 j

J íi jÚ « ¿ Û° p ' j J«. o * -* ^ *
4 *r , 3’ " ^ "O _
j j ¿ « < A ~I _y' : q ü > J' J* • J'*»
* *- -V » ■' ■? * "i *
■VI
1u y ' J Á r «e L r1 ' v’
" - * *' • ' r. ’.
fS ¿j İ j L . Jl» ,j!J J ^«*^uı J «di» ji»

jl _ju Ú à Q £L)Ú ¿¿V

^ J >. - t - " ." ’t
jj» j ^ j» ı t »jir* lifttjl 0 ) ^ iL jl j& X

. '» , f . ’ -.•
l i j - 1* ' ü ^ î fJ Jl \ üV

• " T • Ù '
jt? ) ( * r t > - c if ». ■_»lJ ^s3 V oA¿
J -
jy f y t f o t d l '^ j y^u.1 (^ v ^

c f> ‘ f1 £ '> ’ 4 jU C — ^ Iİ-V -* v^»

j A_ j ¿<
' .* .‘ -
ji* O İ^ J-I v_j La >Ij j J J»' j j J l , * ■■■
- . . Ç\
X ÛJr Æ Ú ISI I* j j V »_> jJ

ci Jî^* J t)^* rV “i- ' ' * ^r* û\ ^

JÍÍ V } x ÍJ <0j S ^ -o iv í 'S i

* .U J - I - j¿ s
J * '
* ıM .
' r t
* j» y4L
i» 4) **>- U lil .jj_ ¿ lijl;

, U ■>
‘ o ^-^V6 . J * * *
+ ‘"
lhn-í Hısflm — C : 3 - P . : 4
60 8İRET-1 İBN-1 HİŞAM

jjl o l i _________ ►'y __«»j j s j» l i C -iÎ^ b

Jr-> >-j»^»» jy ^ tfV '¡J*?}}

• ‘ •' - '• > I y ', '* i
j Lum» <~15 t5 ~ ^ b ¿>1*“ j ı3*J

jjt-„ ı ğ. . -i A^âl i ^

^ > ' '¿ 1 1 Ü . Î ¿1 ¿ » İ / 7 ’- ^ ’ V ^ ^ ö İ= J S /

y ^ ^ Jt I ^ | < »• <" f ^ 6 * y - / . ) y ^

ji»«j l* ji£s= »j ili 3^“* *J (*f

ıK a v m i k a ç m a k ta n dolayt karartılarının y o k otm u} olduğu halde ha­

fifle d ik le rin i gördüğüm zam an,
K a v m in ha yırlı kişileri yere y ık ılm ış olarak te r k o lu n d u kla rı zam an,
onların hayırlıları sa n ki I t r p u tu n u n kesilen kurbanlarıdırlar,
in sa n la rd a n bir cem aat ölüm le nihayet bulm uşlardır.
B e d ir gününde ölülerle ka rşıla ştık.
Y olu sa v u n u y o rd u k, bize k a v u ş tu la r, sa n ki onların m ik d a rı denizin ta ş­
m ası idi.
D e d ile r :
İb n -i K a y s k im d ir ?
B e n de öv ü n m ey e re k d edim k i :
E b û V sâ m e ’dir.
B e n C ü şm ’liy im .
B e n i ta n ım a n ız için nesebim i d id ik d id ik beyan ederim .
E ğer K u re y ş’den y ü k s e k n esebli kim selerden isen, ben de. M u â v iy e b.
B e k r ’denim .
A kşa m la d ığ ım ız zam an M â lik 'e bildir.
E y M â lik , eğer benim haberim i aldın ise.
E ğer ona vardın ise, bildir k i :
H ü b e yre b izi zengin k ıld ı, k i o, ilim ve kadir sahibidir.
B en bir h eyete davet o lunduğum zam an, ham le yaparım , benim göğsüm
ham le ile daralm az.
N e a k şa m leyin ko rka n kişi üzerine, ne de onlardan n im e t sahibi üzerine
ve akrabasına ham le yap ılm a z.
B en i L u e y ’i tu tu n u z , k i o sizin kardeşinizdir, ey A m r ’ın anası, M â lik ’i
tu t.
 EBÖ Ü SA M E 'N tN Ş İİR İ 51

Ş â y e t g ö rm esey d im , a y a k la n siy a k, çizg ili strllan y a v r u la n m a anası

başında olacaktı.
K a b irleri o m u zla riy le ka zıcıd ır.
S a n k i onun yüzünde, k a za n ın isi vardır.
R a b b im ’e ve kan la rla b u la n m ış taşların y a n ın d a k en d ileri için k u rb a n
k esilen taşlara k a se m ederim k i,
Y a k ın d a deriler ka p la n la rın derileriyle d e ğ iştiğ i zam an, b e n im hase­
b im i bileceksin iz.
T ere m ahallinin a rsla n la n g irift ağaçların içerisinde, y a v r u la n y a n ın d a
o ld u ğ u haldr, y ü z ü a sık , avın a y u k a r d a n ba kırıd ır.
A ğ a çta n olan y u v a s ın ı k o ru lu k k ılm ış tır ve hiçbir k im se ona ses e d e­
re k y a kla şa m a z.
B ir k u m lu k y o ld a k i b irb irin e sarılan tu tu n a n k im se le r ondan âciz olur.
H e r, her. her. d e y işin d e î t başka seslerle çağırm ada yerin d en fırla y a ra k
a tılır;
O na d e ve sesiyle y a k la ştığ ım zam an o bana a tılır, çıkar.
S a n k i onların d e m irleri, kö zlerin a teşi gibidir.
O k ü z derisinden e ğ ilim li bir k a lk a n ve ilik li bir ya y.
B ir k ılıç k i U m eyr, o n u n üzerin d e p arıldat ma â letiyle ya rım a y durdu.
O n u n k ılıç bağına - u za n ırım ve u zu n y u v a s ın d a gezen bir arslan gibi
gezerim .
G enç S a 'd bana der k i k u rb a n kıl.
B e n de ona d e d im k i : -
B e lk i de o, ih a n e ti gadri y a k la ştırm a k tır .
R b u A d iy y e d e d im k i :
O nlara y a kla şm a , eğer bu gün benim e m rim e itaat edersen.
O nların, F erve adlı şahsın k en d ilerin e geldiği za m a n k i âdetleri gibi,
o da ö rü lm ü ş k a lın c a bir iple om u zla rın a bağlı olarak ç ekilm eğ e d e ­
v a m eder.*

f b n - i H igA m d e d i k i : E b ü M u h r i z H n l e f ü l - A h m e r b a n a g u g liri
s ö y le d i:

» Y o lu sa v u n u rd u k , s a n k i onlar d e n izin dalgası gibi sür'atle bize eriş­

tile r .»
82 S İ R K T İ İB N -t H İŞ A M

•f , f. . - \ J
ıS jf- t r ^ * t3 ^—

O n u n b u s ö z ü , t b n - i I s h A k 'ın g a y r ı n d a n m e n k u l d ü r .
İ b n - i is h A k d e d i k i :
 EBÛ ÜSÂME’NİN Ş tİR Î 5»-

* D ik k a t, d ik k a t
K im benden bir m e k tu b u y erin e u laştıracaktır.
K i, iy i birisi onu o k u ya c a ktır.
B ed ir günü n d e b e n im d ö n ü şü m ü b ilm iy o rm u su n ki, senin ik i ya n ın d a
avuçlar parıld a m ıştı.
K a v m in h ayırlı kişileri yere y ık ılm ış oldukları halde terk o tundu, sa n ki
başları k ırılm ış bir za k k u m d u r.
B e d r ’in vadisinde senin üzerine k a v m in peşine çeşitli m u sib etler geldi.
A z m im ve A lla h ’ın y a rd ım ı ve sağlam iş, onu şid d e tli durum lardan k u r ­
tardı.
E bvA 'dan ya ln ız o lduğum halde dön m em esnasında, senin önünde d ü ş­
man top lu lu ğ u d u rm a k ta y d ı.
Sen ise, sana k a st eden kim se ye karşı m ü te v a zisin , K ürâş dağının y a ­
nında tü m kanı a k a n bir yaralısın.
K ederli bir günde, beni arkadaşlardan bir çağırıcı çağırdığı za m a n m el­
ce oldum .
B en i dinle, her ne k adar n e fsim i sevsem de.
B u n u n gibisinde ben bir kardeşim veya bir halifim dir.
G eri çeviririm , k ed e rim i açarım ve pençeli hayvanlara galebe çalanlar
y ü zlerin i astıkla rı gibi atarım .
Ş e c â a tta k i örnekler onun elinde te r k edilm iş düşüyorlar, sa n k i o k ır ıl­
m ış bir daldır.
K a rıştıkla rı zam an ona a tı veren bir d ü rtm e He y a k la ştım , k a m k esil­
m eyen dam ardan çok ka n ın akm asiyle.
iş te bu benim B ed ir gününde y a p tığ ım şe y oldu.
D aha önce idareli, yasak şeylerden k a çm a n bir ka rdeştim .
B ild iğ in iz gibi k ıtlık senelerinde ve sesi kesilm eyen , devam eden bir
harpte sizin k ardeşinizim .
Ö nde oluşunuz, gerenin karanlığı ve insan cem aatlarından çokları beni
şaşırtm az.
Ç ok şiddetli bir dalışla soğuğa daldım .
Ö yle k i şiddetli soğuk ve rüzgâr, köpeği zor durum da bıra ktığ ı za ­
man.»

tb n -i H iş â m d e d i k i :

E b û Ü s â m e 'n i n l â m i le b i t e n b i r k a s i d e s i n i t e r k e t t i m k i o n d a b i ­
r i n c i v e i k in c i b e y i t t e n b a ş k a B e d r 'i n b a h s i y o k t u . K o n u y u f a z l a u z a t ­
m a k t a n h o ş l a n m a d ı ğ ı m iç in t e r k e t t i m .
M 81 RET-Î İBN-1 HİŞAM

U t b e 'n i n k ız ı H i n d 'i n ş i i r i

İ b n - i İ s h â k ş ö y le d e d i :
H i n d b i n t i U t b e b . R e b ie , B e d ir g ü n ü n d e b a b a s ı n a a ğ l a y a r a k ş ö y ­
le d e d i :

« E y g ö zle rim !
A k a n göz yaşlarım , a rtık d ö n m e ye c ek olan, y ü rü yen lerin hayırlısı üze­
rine çokça d ö kü n ü z.

O n u n ailesi, k a vm i, onun ¡(in sabahleyin çağrışırlar.

B u n la r B enû H âşim ve. B en û M u tta lib ’dir.
O na kılıçlarının k eskin liğ in i taddırırlar, onu yere düşürm üş o ld u kta n
sonra vukart kaldırırlar.

O nu, çıplak elbiseleri so y u lm u ş v a ziy e tte , to p ra k ta güneşte k u ru tu la n

et gibi y ü zü üstüne çekerler.

B iz im için y ü k s e k k ö k lü bir dağ idi.

G üzel m eraları bulunan ve çok o tla k ve su la k olan bir dağ.

A m m a B e r i'y a gelince onu ka sd e tm ed im , bövlece o hesab edilen şeyin

h ayırlısından getirildi.»
 UTBE’NİN K IZ ! H İN D ’İN Ş İİR İ 55

Y i n e H i n d ş ö y le d e d i :

» B izim için zam an şüpheli geliyor ve bize k ö tü lü k yapıyor, bizden im ­

tin a ediyor.
B iz ise ona gâlib gelecek bir şe y i ya p a m ıyo ru z.
L u a y y b. G âlib’den başka hiç bir ölüye vey a ölü sahibine böyle hürm et
edilecek m idir?
B il k i çok günler, herkesin ziya retin e geldiği k iş iy i ziya ret e ttim .
İhsanlar, sabah a k şa m ona yağardı.
B en d en E b u S ü jy a n ’a bir m e k tu b ilet k i, eğer bir gün onunla ka rşıla ­
şırsam ya kın d a ona tâ b i olacağım.
H arb, (19) harbi k ızıştırıy o rd u .
Ç ü n k ü m illetin içinde, o her bir k işi için m ürâcaat edilen son sahip
idi.»

lb n -i H iş â m d e d i k i :
Ş iir ilm in in e h lin d e n b a z ı l a r ı b u ş i i r i n H i n d 'e â i t o l d u ğ u n u k a ­
b u l e tm e z l e r .

l b n - i İ s h â k ’ı n r i v â y e t i n e g ö r e ; y i n e H i n d ş ö y l e d e d i :

(19) H a rb : E biı S ü fy a n ’m babasıdır.

86 SlRET-1 İBN t H tŞA M

>

«A llah için söyle, k im in gözü ik i artamrn ö lüm ü çifti hir ölüm gördü ?
E y b enim için ağlayan ka d ın la rın içinde çok ağ! t y a n la r !
K a lih gününde, işte a bağırtılı sabahta, çokları bıraktılar.
Y ıld ızla r boşaldıklarında senelerde yağan yağm urdan.
G ördüğüm şevlerden k a çın ıyo rd u m . B u gün h a k tır, ondan kaçınınız.
G ördüğüm şeylerden kaçınıyorum .
Hen o sabah deli idim .
i'a rın , vah sana, ey M u â v iy e nin anası, d iy e n kim seler çok olacakdtr.»

Ib n - i H i ş â m d e d i k i :
Ş i i r i l m i n i n e h l i n d e n b a z ı l a r ı o n u n H i n d 'e â i d o ld u ğ u n u kabul
e tm e z le r.

Y in e İ b n - i İ s h â k 'm r iv a y e tin e g ö r e H in d şö y le d e d i :

« E y g özüm !
V tb e 'y e ağla.
B ir ş e y h ’e k i boynu k u v v e tli, şiddetlidir.
A ç lık ve şiddet zam anında yedirir, m ağlûbiyet za m a n ın d a ise düşm anı
d e f eder.
 SA FtY Y E ’NİN Ş İİR t 57

B en onun m e rin e h ü zü n lü y ü m , ö fk e liy im , h a sretliyim , akit a lınm ış

haldeyim .
Süratle akan bir akın ite onun i'csrih 'in r c ih e tle ineriz.
Orada evlere y a k ın u zu n , iyi atlar va rd ır.»

S a f i y y e ’n i n ş i i r i

S a f i y y e b i n t i M ü s â f i r b . E b i A m r b. Ü m e y y e b. A b d -i Ş e m s b.
A b d - i M e n a f , B e d ir g ü n ü n d e K u r e y ş ’d e n m u s i b e t e u ğ r a m ı ş , k u y u y a
a tılm ış la ra a ğ la y a r a k ve o n la n n m u s ib e tle r in i h a tırla ta ra k ş ö y le
d e d i:

«G ü n d ü zü n sınırında, güneşin iisl ta ra fın ın heniis ziy a sın ı verm ediği

bir sırada, ey giizünc göz ağrısı düşen k im se .'
H aber aldtfn k i, en k erim kim seler ha yırlı kişilerin ölülerini bir uzağa
götürüp saklam ışlar.
B in e k tile r k a vin i kaçırdılar ve işle o sabah hiçbir ana çocuğuna şe fka t
etm edi.
K avın in ı saftır, vakıalarını unutm azlar.
E ğer ağlarsan, bundan sonra neye ağlarsın.
O nlar, evin dam ın ın direkleri idiler, kırıld ıla r ve bay/ece o evin çatısı,
dam t dire ksiz lıalc geldi.o

î b n - ı H i ş â m d e d i k i : Ş i i r ilm i n i b i le n b a z ı l a r ı b a n a b u n u r i v a y e t
e ttile r.
58 8İR E T -Î İBN -t HİŞAM

lb n -i ls h â k d e d i k i :
S a fiy y e b in ti M ü s â f ir y in e ş u ş iiri in ş a t e tti.

J l Î .İt Ç O / ¿ ¡L L

û\j\ (.^aî »}— Vj> j jy ¿i

İL y
r->
o
•T*' *' ” *•
j» y *t

« E y gözü ağla m a kta n dolayt, yaşı kanla karışm ış alan k im s e !

B ir y a ğ m u r esnasında k u y u ile bahçe arasında su kovasiyle sulayan
k im se,
T ırn a kla ra ve dişlere sahip arştan yatağında alan bir arslan,
İ k i y a v ru babası, atılgan, şid d e tli y a ka la ya n aç arslan,
D ö n d ü ğ ü zam an, tıp k ı yere yakla şa n yoğun bulut gibi.
K a v m in y ü zleri çok re n k lid irler.
A vu ç ile dem irine su verilm iş beyaz k eskin kılıç ile.
Sen onlardan geniş u zun enli kılıç ile dürtiicüsün.
0 k a y m a k lı bir kan k a d e h id ir.»

lb n -i H iş â m d e d i ki

sö z ü , s o n u n a k a d a r o n d a n ö n c e k i ik i b e y tte n a y r ı o la r a k r i v â y e t o lu ­
n u r.

H ln d b in t-i Ü s â s e ’n in ş iiri

H in d b in ti Ü s â s e b. A b b â d b. M u tta lib , U b e y d e b. H â r is b. M u t-
t a l i b ’e a ğ ıt y a k a r a k şö y le d e d i :
 HİND B İN T İ ÜSASE'NİN Ş İİR İ 59

«M e k k e ile M e d in e a ra sın d a ki S a fra , şeref ve efendiliği, asil h ilm i ve

kâm il a k lı içine alm ıştır.
U beyde'yc, g urbetin ko n u kla rı ve y ü zü y o k lu k ta n değişm iş kim se ye
âşık olan dul kadınlardan dolayı ağla.
O tıp k ı sabit k ö k lü ağaç gibidir.
O na göğün u fu kla rı k ıtlık ta n kızardığı zam an, her k ıtlık zam anı ağla.
Y ine ona şiddetli ve süratli y ü rü yen rüzgârların olduğu ve uzun zam an
k a y n a y ıp k a ym a ğ ın ı alan çöm leğin a ltının yakıldığı bir sırada y e ­
tim ler için ağla.
A te şle rin ziya sı sönm üş hâle geldiğinde, k a im odunla onları y a kıyo rd u .
Gece yü rü y en veya konuğa ta k d im edileni bulm aya çalışan ve yo lu n u
b u lm a k için k ö p ek le r gibi havlayan ve k u şlu k v a k ti onun y anında
y u m u şa k lık üzere olan için ağla.»

İb n -i H işâ m d e d i ki
Ş iir ilim e h lin in e k s e r is i, o ş iirin H in d ’e â id o ld u ğ u n u k a b u l e t ­
m e z le r

K u te y le b in t’il-H â ris 'in ş iiri

lb n - i ts h â k d e d i :
K u te y le b in ti H â ris , (ki b u , N a d r b. H â r is ’in kız k a r d e ş i d i r — k a r ­
d e ş in e a ğ l a y a r a k şö y le d e d i :
 8ÎR E T -Î iB N -t HtŞA M

vloU - < > /- - • »j !-------------<-İJ| ^

Jk ij V C ^f *İ < iit O j ^ JtD l j J - J j J»

- ¡ ¿ p ' & Ç y j i
M > tf*ıı * • y > Cic j ) »juuj } i l "jJd ¿ 6 l*
■* ? ' i - ^ • ı'- '* - '• • , . . ' ' • * **
^ Â li 1« 4i j “ L» 4»-B t" ‘ ‘ jl

(j**ı <3** —: X o [ Vy <v v y *

^ • * +9 - ' ) "ti" f » • * > >* "* -t . f f * '.'
-» .i)L* f <>u <*iyLj 4*1)o**-____ -** ^ J U

j i , ___ i y W > ; j ş i ı ’J İ ^ C -Ü i l â ' J ‘a ü / ° ’ O L - . *

«£,v binici, Ü seyl, (20) beşinci seferin sabahında m u v a ffa k iy e t için bir
y erd ir !
O rada bir ölüye bildir ki, selâm olsun, orada iy i vasıflı sür'atli giden
develer eksilm ezler.
B en d en sana a k m a sıyla çoğalan diğer bir kere de boğaz tık a y a n , yere
d ö k ü lm ü ş kanlı göz yaşı akar.
E ğer kendisine nida edersem acaba \ a d r beni işitir m i!
K o n u şm a ya n bir iilü nasıl işitir.1
E y M u h a ın m e d !
K a v in i içinde asil, kerim lerin hayırlısı ve kerim olan bir a d a m ı!
Ş â yet lü tfu n la h ıraksaydın, sana zarar verm ezdi.
Ç ok kere genç kişi, şid d e tli bir ö fke içinde olduğu halde, lü tfed er, öl­
dü rm ez, bırakır.
Ve yâ fid y e k a b u l ctınez m iy d in k i vereceği fid y e n in en aziziyle in /a k
edip verseydi.
E ğer a zad olunacak bir a zad e tm e varsa, S a d r , y a kın lık yönünden
âiledekilerc en y a k u t î t onların en haklısıdır.
K ardeşlerinin kılıçları, onıı ele aldılar.
A lla h için orada kesilen çok r a h i m l e r i 21) vardır.
E li k o lu bağlı olarak, yorgun bir v a ziy e tte , lıağlı bir esir olarak ağır
bir y ü rü y ü şle ölüm e çek ilir bir hale sokuldu.

(20) l ’seyl : M edine'ye yalcın bir yerdir. Bedir ile Sa fra va dileri a rasın ­
dadır.
(2!) Rallini, ark aba lık bağı dem ek tir.
 BED ÎR SA V A ŞIN IN B İT İŞ T A R İH İ 61

fb n - i Hi.ş Am d e d i :
D e n ili r ki, B u ş iir , B e s û lu l la h ( S a l la l ia h ü A le y h i v e S e l l e m l ’e
v a r d ığ ı z a m a n , d e d i k i : Ş A y et b u k a ti e d il m e s in d e n ö n c e b a n a v a r ­
s a y d ı e l b e t t e o n u k o r u r d u m . Y a n i l û t u f t a b u l u n u r o n u k a tl e tt ir m e z -
d im .

B e d r 'in s a v a ş ın ın b itiş t a r i h i

R e s û lu l la h ( S a l la l ia h ü A le y h i v e S e l l e m l 'i n B e d ir iş in i b i t i r m e ­
si, R a m a z a n a y ın ı n s o n u n d a v e y a Ş e v v a l'd e o ld u .

K Ü D R ’D E B E N İ S Ü L E Y M G A Z V E S İ

İb n - i I s h â k ş ö y le d e d i :
R e s û lu l la h ( S a l l a l i a h ü A le y h i v e S e ile m ) g e ld iğ i z a m a n o r a d a
a n c a k y e d i g e c e k a ld ı. K e n d is i g a z v e y e ç ık tı: B e n i S ü le y m 'i k a s d e d i­
y o rd u .

tb n - i H iş â m d e d i k i :
S ib A ' b. U r f u l e tü 'l- G ı f a r i 'y i v e y a Ib n -i M e k t û m 'u M e d in e 'y e Amil
tA y in e tt i. ^

İb n -i l s h â k ş ö y le d e d i :
R e s û lu l la h ( S a l la l ia h ü A le y h i v e S e lle m ) o n l a r ı n s u l a r ı n d a n b ir
s u y a v a r d ı . O n a - K ü d r - d e n i l i r O r a d a ü ç g e c e k a ld ı. S o n r a M e d i­
n e ’y e g e r i d ö n d ü . B ir h ile v e a l d a t m a ile k a r ş ıla ş m a d ı . Ş e v v a l'm k a ­
la n k ıs m ın ı v e Z u l-K a d e 'y i o r a d a g e ç ir d i. İ ş te o k a lış ın d a , K u r e y ş 'd e n
a l m a n e s i r l e r i n b ü y ü k k ıs m ın ı f id y e k a r ş ılığ ı o l a r a k s e r b e s t b ır a k tı .

S E V İK G A Z V E S İ

E b u S li f y a n 'ın d ü ş m a n lı ğ ı v e R e s û lu lla h
( S a l la l ia h ü A le y h i v e S e l l e m l 'i n o n u n iz in e d ü ş m e s i

E b û M u h a m m e d A b d ü l-M e lik b. H iş â m b iz e d e d i k i : Z iy a d b
A b d u lla h e l-B e k k â i, M u h a m m e d b. ls h â k e l- M u tt a li b i'd e n o n u n ş ö y ­
le d e d iğ in i h a b e r v e r d i :
62 ^ 8 İR E T -t İB N t H tŞA M

S o n r a E b û S ü f y a n b. H a r b Z il-H ic c e 'd e S e v ik G a z v e s in e ç ık tı.

İ ş te o s e n e n i n Z ilh ic c e s in d e m ü ş r i k l e r g e r i d ö n d ü le r . M u h a m m e d b.
C â f e r b. Z ü b e y r , Y e z id b. R û m â n v e i t ti h a m e tm e d iğ i m b i r k im s e n i n
A b d u lla h b. K â b b. M â l ik 'd e n n a k l e n b a n a h a b e r v e r d i k le r in e g ö r e
— k i b u A b d u lla h E n s a r 'ı n e n â lim i idi — E b ü S ü f y a n . M e k k e ’y e d ö n ­
d ü ğ ü v e h e z im e te u ğ r a y a n K u r e y ş k a v m i B e d ir 'd e n d ö n d ü ğ ü z a m a n ,
M u h a m m e d ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) ile s a v a ş ı n c a y a k a d a r ,
c e n a b e t t e n (22) b a ş ı n a s u d e ğ d ir m e m e ğ e y e m in e tti. K u r e y ş 'd e n ik i-
y ü z b in e k ti k iş i ile b ir li k te , y e m i n in d e d u r m a k iç in y o la ç ık tı v e y ü k ­
s e k y e r l e r d e n y o la d e v a m e tti. M e d in e 'd e n b ir b e r i d v e y a b u n a y a ­
k ın b i r m e s a f e ö te d e S e y b d e n il e n b i r d a ğ a d o ğ r u k a z ılm ış b i r ç u ­
k u r u n b a ş ı n d a in d i. S o n r a g e c e y o la ç ık tı v e g e c e n i n k a r a n l ı ğ ı a l ­
tı n d a B e n i N â d i r ’e g e ld i H u y e y b A h t a b 'a g e ld i v e o n u n k a p ıs ın ı
ç a ld ı. O ise o n a k a p ıs ın ı a ç m a k t a n im ti n a e tti v e o n d a n k o r k t u . B u ­
n u n ü z e r i n e o n d a n a y r ı l a r a k S e lla m b. M iş k e m ’e d o ğ r u g itti. Bu
S e llâ m , o z a m a n B e n i N â d i r 'i n lid e r i v e o n la r ın i h t i y a ç a n ı n d a k u l ­
l a n m a k ü z e r e t o p l a d ık l a r ı m a l l a r ı n ı n b a k ıc ıs ı İdi. O n d a n iz in is te d i.
O d a o n a İzin v e r d i v e o n u y e d ir ip i ç i r d i k te n s o n r a m ille tin h a b e r ­
le r in e d â i r o la n g iz le d ik le r i s ı r l a r ı o n a b ild ir d i. S o n r a g e c e n in s o n ­
l a r ı n a d o ğ r u ç ık tı, a r k a d a ş l a r ı n a g e ld i. K u r e y ş 'd e n b ir ta k ı m a d a m ­
l a r ı M e d i n e ’y e g ö n d e r d i. O n l a r d a o r a y a y a k ın b ir y e r e g e ld i le r v e
b ir h u r m a lık ta k i b ir ta k ım h u r m a a ğ a ç la rın ı y a k tıla r. O ra d a E n sa r-
d a n b i r a d a m ı v e o n u n b i r h a ti f i n i k e n d il e r i n e m a h s u s b i r e k ili t a r ­
l a d a b u l u n c a k a t l e t t i l e r S o n r a d ö n e r e k o r a d a n a y r ı ld ı la r . M e d in e
h a l k ı d u r u m l a r ı n ı e t r a f a b il d ir d il e r . B u n u n ü z e r i n e R e s û lu lla h ( S a l­
l a l l a h ü A le y h i v e S e lle m ) o n l a r ı a r a m a y a ç ık tı v e M e d in e ü z e r i n e
B e ş lr b. A b d u l- M ü n z lr 'i A m il b ı r a k t ı (O, ib n i H i ş â m ’ın d e d iğ in e
g ö re , E b û L ü b â b e 'd lr ) v e K a r k a r e t ü ’l K ü d r 'e v a r d ı. S o n r a E b û S ü f ­
y a n v e o n u n a r k a d a ş l a r ı n ı k a ç ır tm ış o l a r a k g e ri d ö n d ü . O n la r ı n a z ık ­
l a r ı n d a n b i r m i k d a r a z ık g ö r d ü l e r S ü r a tli k a ç m a k iç in y ü k le r in i
h a f i f le tm i ş , o n u t a r l a y a a tm ış la r d ı . R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e
S e lle m ) m ü s l ü m a n l a r l a b ir li k te g e r i d ö n d ü ğ ü z a m a n o n l a r :
. — Y â R e s û la l la h , b iz im iç in b i r g a z v e n i n o lm a s ın ı a r z u l a m ı y o r
m u s u n ? » d e d il e r . O d a .- «E v et» , d e d i. .

(22) Sühryli dedi ki : «Câhiliye zam anında İbrahim ve İsm ail’in d in in ­

den bir k alın tı olarak cenabetten gıısiil ile amel edilirdi. N itekim hac ve nikâh
da onlarda bâki kalm ıştı.
 EBÛ SÜFYAN’IN SEV ÎK GAZVESİ HAKKINDAKÎ Ş İİR İ 63

B u g a z v e n in S e v îk g a z v e s iy le is im le n d ir ilm e s in in s e b e b i

İb n -i H iş â m d e d i k i :
E b û U b e y d e 'n in b a n a h a b e r v e r d iğ in e g ö re , S e v îk (23) g a z v e s i
d iy e is im le n d ir ilm e s i a n c a k ş u n u n iç in d ir k i :
O k a v m in a z ık l a r ı n d a n a t t ı k l a r ı ş e y le r in e k s e r is i se v ik idi. (S e-
v ik , k a v u t d e m e k t ir ) . M ü s lü m a n l a r s e v ik ü z e r in e h ü c u m e t t i l e r b ö y -
le c e S e v ik G a z v e s i ile is im le n d irild i.

E b û S ü f y a n ’ın S e v ik g a z v e s i h a k k ın d a ş iiri

İb n -i İ s h â k şö y le d e d i :
E b û S ü f y a n a y r ılm a s ı s ı r a s ın d a S e lla m b. M iş k e m 'in o n a y a p ­
tığ ın d a n d o la y ı şö y le d e d i :

«B en M edine'den bir k im se y i h a lijlik için sektim ve pişm an da olm a­

dım .
K ınanacak bir d urum a da d üşm edim .
Sellâm b. M işk e m bana, hem en bir k o n u k sofrası olarak k ü m e y i ve
m üdam e denilen şarabı kana kana içirdi.

(23) Sevik. T ürk çe de k a vut d em ektir. Soy ismi kavut olan kimselerin
bile T ürk iye m iz de ka v utu n ne dem ek olduğunu bilm ediğine rastla dık. K avut,
o zam an a r a p l a r d a ; buğdayı, arp ayı veya b unların benzerini sacın üzerinde
k a v u ru p öğütm ek ve süt ile veya bal ve tereyağı ile karıştırıp üçlü bir k a r ı­
şımla yem ektir. Eğer bun lard a n bir şey bulunmazsa su ile karıştırılırdı. Bizde-
ki yapılış şekli böyle olm akla beraber bazı yörelerde kabın içinde eritilm iş ve
içine bal veya şeker katılm ış tereyağı k onu lm a k suretiyle ka şık la rla ondan
alın a ra k o yağa batırılıp yenilir.
64 S İR E T -l İBN-İ H İŞAM

O rdu geri d ö n düğü zurnan ta b ii ana s ık ın tı v erere k değ ilim y a !

D e d im k i :
i z z e t ve g a n im e tle sana m ü jd e o lsu n !
D ü fü n , g ü n k ü k a v im h â listir ve onlar I .u a y y ’tn sü zü lm ü şlerid irler.
C iirh ü m 'iin k a rışıkla rı değillerdir.
G eren in bir y a rısın d a b in e k ti k iş i hâeel ve y o k lu k izhar e tm e k sizin
k o şa ra k geldi.»

ZİEMR GAZVESİ

R e s û lu l la h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e lle m ) S e v ik g a z v e s i n d e n d ö n ­
d ü ğ ü z a m a n Z il-H ic c e 'n in k a l a n k ıs m ı s ü r e s i n c e v e y a o n a y a k ın b i r
z a m a n M e d i n e 'd e i k a m e t e tti. S o n r a N e c d 'e , s a v a ş a ç ık tı. G a t a f a n 'ı
m u r a d e d iy o r d u . B u s a v a ş . ZI E m r g a z v e s id ir , ib n - i H iş â m 'ın d e d iğ i­
n e g ö re ; M e d in e ’y e d e O s m a n b . A f f a n 'ı â m i l k ıld ı.

ib n - i t s h â k ş ö y le d e d i :
S a f e r a y ı b o y u n c a v e y a b u n a y a k ın b i r z a m a n N e c d ’d e k a ld ı.
S o n r a M e d i n e 'y e g e r i d ö n d ü v e b i r h ile ile k a r ş ıla ş m a d ı . O r a d a R e-
b iü l-e v v e ! a y ı s ü r e s i n c e v e y a a n c a k b i r g e c e h a r i ç b ü t ü n a y o r a d a
k a ld ı.

BEHRAN'DAN FURU' GAZVESİ

S o n r a R e s û lu l la h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e lle m ) K u r e y ş ’i k a s t
e d e r e k g a z a y a ç ık tı. İb n -i H i ş â m ’ın d e d iğ in e g ö re ; M e d in e 'y e tb n - l
M e k t u m ’u A m il k ıld ı.

İbn-1 l s h â k d e d i k i :
T â B e h r a n ’a F u r u ' (24) c i h e t i n d e n H ic a z 'd a k i b ir m e r k e z e v a rd ı.
O r a d a R e b i ü l - â h i r v e C u m a d i l- u l a a y ı n d a i k a m e t e tti. S o n r a M e d i­
n e ’y e g e r i d ö n d ü . O r a d a ü z ü c ü b ir d u r u m l a , b i r h ile ile k a r ş ı l a ş ­
m a d ı.

(?4) Fııru' .Medine t a r a f ın d a l>iı küydiir.

 B E N Î KAYNUKA’NIN durum u «s

B E N İ K A Y N U K A ’N IN D U R U M U

R e s A lu lla h 'ın o n l a r a n a s i h a ti v e o n la r ın d a
o n u r e d e tm e le r i

R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e l l e m l 'i n s a v a ş la r ı a r a s ı n d a
B e n i K a y n u k a h â d is e s i o ld u . O la y şö y le o l m u ş t u :
R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) , o n la r ı B e n i K a y n u k a
ç a r ş ıs ı n d a to p la d ı. O n l a r a şö y le b u y u r d u :
E y Y a h u d i to p lu lu ğ u ! A lla h ’ın K u r e y ş ’in b a ş ı n a in d ird iğ i ş id d e t
v e c e z a l a r d a n s a k ın ın ız v e m ü s lü m a n o lu n u z . Ç ü n k ü siz, b e n im g ö n ­
d e r i le n b ir p e y g a m b e r o ld u ğ u m u b iliy o r s u n u z . B u n u , s iz in k i t a b ı ­
n ız d a v e A lla h 'ın siz e g ö n d e r d iğ i a h id d e b u lu y o r s u n u z .

O n l a r d e d il e r k i :
— E y M u h a m m e d i S e n b iz i k e n d i k a v m in m i z a n e d iy o r s u n ?
K e n d ile r in d e h a r b ilm i o lm a y a n b ir k a v im le k a r ş ıla ş m a n s e n i a l d a t ­
m a s ın . O n la r d a n b ir f ı r s a t a n â il o ld u n . V a lla h i b iz e ğ e r s e n in le h a r b
e d e r s e k , e lb e tte b iz im n a s ıl i n s a n l a r o ld u ğ u m u z u ö ğ r e n ir s in .

O n l a n n h a k k ın d a n& zil o la n â y e tl e r

İb n -i ts h â k şö y le d e d i :
Z e y d b. S â b it s o y u n a Aid b ir a z a d lı k ö le b a n a S a id b. C u b e y r ’d e n
v e y a İ k r im e 'd e n n a k le n , o n u n d a İb n -i A b b a s 'd a n n a k li n e d a y a n a ­
r a k ş ö y le h a b e r v e r d i :
İş te b u â y e tl e r , o n l a n n h a k k ın d a n â z il o l m u ş t u r :

. S lİ lA » /» is m A u i y •

•E y M u h a m m e d i t n k â r e d e n le r e d e k i ■ • Y e n ile c e k s in iz , to p l a ­
n ıp c e h e n n e m e s ü r ü le c e k s i n iz o r a s ı n a k ö tü d ö ş e k tir . K a rş ı k a r ş ıy a
g e le n ik i to p l u lu ğ u n d u r u m l a r ı n d a s iz in iç in i b r e t v a r d ı r .- O ik i
to p lu lu k . R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e l l e m l ’in a s h â b ı n d a n B e­
d i r a s h â b ı ile K u r e y ş 'd ir le r .

ibn-i H işam — C . : S - P . : S
68 S İR E T -İ İB N -Î H tŞA K f

% ç}p\ £ j y r > ^ > 15 »

« jü $ \ jJ j V jj a i J ¿S * & o - ’k k

«B iri A lla h y o lu n d a s a v a ş a n l a r d ı r , d iğ e r i i n k â r c ı l a r d ı r k i, b u n l a r
k a r ş ı t a r a f ı g ö z le r iy le k e n d il e r i n in ik i m is li o l a r a k g ö r ü y o r la r d ı. A l­
la h d ile d iğ in i y a r d ım iy le d e s te k le r . B u n d a g ö r e b i le n l e r iç in i b r e t v a r ­
d ır.» (B u â y e t l e r A l-i f m r â n s û r e s in i n 12. v e 13. â y e tl e r i d ir ) .

A h d in i ilk b o z a n k im s e le r

İb n -i t s h â k d e d i k i _ .
B a n a , Â sim b. Ö m e r b. K a tâ d e şö y le h a b e r v e r d i :
B e n i K a y n u k a , R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) ile k e n ­
d i a r a l a n n d a k i a h d i b o z a n v e B e d ir ile U h u d h a r b l e r i a r a s ı n d a h a r b
e d e n y a h u d il e r i n ilk i o ld u la r . ,

O n l a r l a m ü s lU m â n l a n n a r a s ın d a k i h a r b i n s e b e b i

İb n -i H iş â m d e d i k i :
A b d u lla h b. C â f e r b. M is v e r b. M a h r e m e , E b û A v n ’d e n n a k le n
z i k r e tti k i o B e n i K a y n u k a ’n m d u r u m u h a k k ı n d a ş ö y le d e d i :
' A r a b d a n b i r k a d ı n ’ ç a r ş ıd a b i r m a l s a t m a k ü z e r e g e lm iş ti. O
k a d ın o m a lın ı B en î K a y n u k a ç a r ş ıs ı n d a s a ttı. B ir k u y u m c u n u n y a ­
n ı n d a o tu r d u . O n la r o n u n y ü z ü n ü a ç m a s ın ı o n d a n is te d ile r. O ise
b u n d a n k a ç m d ı. B u n u n ü z e r i n e k u y u m c u o k a d ın ın e lb is e s in in u c u n ­
d a n t u t t u v e k a d ın ın s ı r tı n a a tt ı. K a d ın a y a ğ a k a lk tığ ı z a m a n , a v ­
r e t i aç ıld ı. ’ O n l a r ise o n a g ü ld ü l e r B u n u n ü z e r i n e k a d ın b a ğ ır d ı.
B ö y lece m u s l ü m a n l a r d a n b i r a d a m k u y u m c u n u n ü z e r in e a tıld ı v e
o n u k a tle tti. O k u y u m c u y a h u d i idi,. Y a h u d ile r d e o m ü s lü m a n a h id ­
d e tle n ip o n u k a tl e tt il e r . B u n u n ü z e r in e m ü s lü m a n ın s â h ib le r i, y a -
h u d il e r e k a r ş ı b a ğ ı r a r a k m ü s l ü m a n l a n ç a ğ ır d ıla r . B ö y le c e B en i K a y ­
n u k a a r a s ı n d a s a v a ş v â k i ç ld u .

İb n -i Ü b e y ile R e s û lu lla h a r a s ı n d a o la n h â d is e

İb n -i İ s h â k d e d i k i :
B a n a , A s ı m b. Ö m e r b. K a tâ d e şö y le h a b e r v e r d i :
 YA HUDİLERİN MUHASARA ED İLM ELERİ 67

R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e ll e m l 'e i t a a t e d in c e y e k a ­

d a r O , o n la r ı m u h a s a r a a l t ı n a a ld ı. B u n u n ü z e r i n e A b d u lla h b. Ü b e y
b. S e lû l, A lla h o n a i m k â n v e r d iğ i z a m a n , k a lk t ı R e s û lu lla h 'a d o ğ r u
g itti v e şö y le d e d i :
«Ey M u h a m m e d , m e v â lim (25) h a k k ı n d a ih s a n d a b u lu n !» Y a-
h u d ile r , H a z r e c ’in h a li f l e r i id ile r. R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e
S e lle m ) s u s u p b e k le d i. O d a şö y le d e d i :
«Ey M u h a m m e d m e v â lim iç in ih s a n et!» B u n u n ü z e r in e R e s û lu l­
la h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) o n d a n y ü z ç e v ir d i. B u s e f e r o e lin i
R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) in z ır h ın ın c e b in e s o k tu .

İb n -i H iş â m d e d i k i : O z ır h a , Z a tü l-F u z u l d e n ilir d i.
İb n -i ts h â k ş ö y le d e d i :
R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) d e o n a : B en i b ır a k , d e ­
di. G a z a b la n d ı v e h a t t a y ü z ü n d e b i r s iy a h lık g ö r d ü le r . S o n r a d e ­
di k i :
Y a z ık ! B en i b ır a k . O d e d i k i : H a y ır v a lla h i d ö r t y ü z z ırh s ız ,
ü ç y ü z z ır h lı k iş i o la n m e v lâ la r ım ı b ır a k m c a y a k a d a r s e n i b ı r a k ­
m a m . O n l a r b e n i, b e y a z d a n v e s i y a h d a n k o r u m u ş la r d ır . S e n ise o n ­
la r ı b i r s a b a h t a 'h a s a d e tm e k = k a tle tm e k is tiy o r s u n . Ş ü p h e s iz b e n
m u s ib e tle r in m e y d a n a g e lm e s in d e n k o r k u y o r u m . B u n u n ü z e r i n e R e ­
s û l u ll a h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) d e d e d i k i :
— tş te o n l a r s e n in o ls u n .

M u h a s a r a la r ın ı n m ü d d e ti

tb n - i H iş â m d e d i k i :
R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) o n la r ı m u h a s a r a e ttiğ i
z a m a n M e d in e ü z e r in e B e ş ir b. A b d u l-M ü n z ir'i â m il kıld ı. O n u n o n ­
la r ı m u h a s a r a s ı o n b e ş g e c e s ü r d ü .

İb n -i S ftm it’in y a h u d il e r i n h a tifi o lm a k ta n b e r i o lm a sı,

o n u n ve tb n - i Ü b e y y 'in h a k k ın d a n â z il o la n â y e tl e r

İb n -i İ s h â k d e d i k i :
B a n a , b a b a m İs h â k b. Y e s a r, U b â d e b. V e lid b. U b â d e b. S â m i t ’-
d e n n a k l e n h a b e r v e rd i k i, o ş ö y le d e d i :

(25) Mevali, azadlı köleler m ânasına gelir. B u n d a n ise onun tebeası olan
yahudileri kastediyor.
68 StRET-1 İBN ı HtŞA M

B e n û K a y n u k a , R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) ile h a r p

e ttik le r i z a m a n A b d u lla h b. Ü b e y y b S e lu l o n la r ın iş le riy le ilg ile n d i
v e o n la r ın ö n ü n e g e ç ti. U b â d e b. S â m it d e R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y ­
h i v e S e lle m ) 'in y a n ın a y ü r ü d ü . O B en i A v f'd e n b ir i id i. O d a A b ­
d u ll a h b. Ü b e y y g ib i y a h u d il e r i n h a lifi = m ü tte f ik i id i. O n la r d a n
v a z g e ç ti. R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) in t a r a f ı n a g e ç ti
A lla h v e O ’n u n R e s û lü ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e ll e m ) 'e o n la r ın h â -
lifliğ in d e n b e r i o la r a k g e ld i. D e d i k i :
Y â R e s û la lla h ! A lla h 'ı v e O 'n u n R e s û lü ( S a lla lla h ü A le y h i ve
S e lle m ) 'i v e m ü 'm in le r i d o s t e d in iy o r u m V e iş te o k â f i r le r in h a lifi
o lm a k ta n v e o n la r ın d o s t lu k l a r ın d a n k e n d im i b e ri k ılıy o ru m . O n u n
v e A b d u lla h b. Ü b e y y ’in h a k k ı n d a M â id e s û r e s i n d e n ş u k ıs s a n a z il
o ld u :

'¿ i, l ü y p -t“ *' ‘ O V V \yL.\ j - j i ' O -' ^

¿rJul ¿1 p r - ^ 1* _ri iri

■ p r. 0

«Ey İ n a n a n l a r ı Y a h u d i v e h ı r i s t i y a n l a n d o s t e d in m e y in .o n la r
b i r b ir l e r i n in d o s t u d u r la r . S iz d e n k im o n l a r a d o s t o lu r s a , o d a o n la r -
d& ndır. A lla h z u lm e d e n k im s e le r i d o ğ r u y o la e r iş tir m e z . K a lb le r in d e
h a s t a lı k o la n la r ın ...»
A b d u lla h b. Ü b e y y v e o n u n : «B en m u s ib e t le r i n in m e s in d e n k o r ­
k u y o ru m » , sö zü için :

'j \ i j l '«İî î / 'i p rf ıı

¿t J 'j : 0 ' t js '0 * ^ cf / '

I**- ¿ 1 ' ¿ . - i ' ¿ r-J ' ‘- V ^ l ¿» J '

«Bize b i r f e l â k e t g e lm e s in d e n k o r k u y o r u z » d iy e r e k o n l a r a k o ş ­
tu ğ u n u g ö r ü r s ü n . U m u lu r k i A lla h b i r z a f e r v e r i r v e y a k a tı n d a n b ir
e m i r g e t i r i r d e, k a lb le r in d e g iz le n d ik le r in e , iç le ri y a n a n l a r a d ö n e r ­
le r . İ n a n a n l a r ; « S izin le b e r a b e r o l d u k l a r ı n a b ü t ü n g ü ç le r iy le A lla h 'a
y e m in e d e n le r b u n l a r m ıd ır?» d e r le r .. (M â id e s û r e s in i n 52 - 53. â y e t ­
le r in d e n ) . K ıss a A lla h T e â lâ 'n m şu k a v li n e k a d a r d ı r :
 ZEYD B. H A R İS E ’NİN KADREYE SERÎY Y ESİ 69

^ J i ly»«l <!¡ ~ ) 3 *-'5^ I#

« O r f 'j

« S izin d o s t u n u z a n c a k A lla h , O 'n u n p e y g a m b e r i v e n a m a z k ı ­

la n , z e k â t v e r e n , r ı ik û e d e n m ü 'm in le r d ir .« (M â id e s û r e s i. A yet 5 5).

U b â d e b. S a m i t'i n A lla h 'a , O ’n u n R e s u lü n e v e im a n e d e n le r e

d o s tlu ğ u n u , B en i K a y n u k a ’d a n , o n l a n n h a lif liğ in d e n v e o n l a n n d o s t­
lu ğ u n d a n b e ri o lm a s ın d a n d o la y ı şu â y e t z ik r o l u n d u :

« ¿¿jÜi ¿1 zŞ-f. jj»" \yS'. ¿rİ'j D'jri Cf) #

«K im A lla h 'ı, P e y g a m b e r in i v e i n a n a n l a r ı d o s t e d in ir s e b ils in kİ,

ş ü p h e s iz A lla h 't a n y a n a o n l a r ü s t ü n g e lirle r.« (M â id e s û r e s i .â y e t
56).

ZEY D B. H Â R İS E ’N İN K A D R E Y E S E R ÎY Y E S İ

Z e y d 'in k a file y i e le g e ç ir m e s i v e a d a m l a r ı n
k a ç ıp k u r t u l m a l a r ı

İb n -i ls h â k şö y le d e d i :
Z ey d b H â r is e ’n in s e r iy y e s i (ki R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i
ve S e lle m ) o n u o s e r iy y e d e g ö n d e r d i) K a r d e ’d e K u r e y ş ’in k â file s in e ,
E b ü S ü f v a n d a iç in d e o ld u ğ u h a ld e k a v u ş t u . B u ra s ı N e c d ’in s u l a r ı n ­
d a n b ir s u d u r . O n u n h a k k ın d a şö y le d e n il ir : K u re y ş , B e d ir v a k 'a -
s ın d a n s o n r a , d a h a ö n c e Ş a m ’a g ittik le r i y o lla r ın d a g itm e k te n k o r k ­
tu la r , I r a k 'm y o lu n u t u t t u l a r . O n la r d a n b ir ta k ı m t ü c c a r l a r y o la ç ık ­
tı la r ki iç in d e , E b û S ü f y a n b H a r b v a r idi. O n u n la b ir lik te d e ç o k
g ü m ü ş v a r idi. Bu g ü m ü ş o n la r ın t i c â r e t m a l la r ın ı n b ü y ü k b ir k ıs­
m ın ı te ş k il e d iy o r d u . B en i B e k r b V ftil’d e n b ir a d a m ı k ir a la d ı la r . O n a
F u r a t b. H a y y a n d e n ilir . O n l a r a t u h u s u s t a y o l g ö s te riy o r d u .

İb n -i H iş â m d e d i k i :
F u r a t b. H a y y a n , B en i İc l'd e n d ir. B en i S e h m 'in h a lif id ir .
İb n -i İ s h â k şö y le d e d i :
 70 8İR E T -İ İBN-1 H İŞAM

B e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m J Z e y d b. H â r is e 'y i g ö n ­

d e r d i O d a o n l a r l a iş te o s u y u n y a n ın d a k a r ş ıla ş tı. O k â f ile y i v e e l­
le r in d e k in i e le g e ç ir d i. A d a m la r e lin d e n k a ç tı la r . O d a o a ld ı k la r ın ı
R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e l l e m l ’in y a n ı n a g e tird i.

K u r e y ş 'i a y ıp l a y a n H a ss& n 'ın ş iir i

H a s s a n b. S â b i t U h u d ’d a n s o n r a k i B e d ir g a z v e s in d e n s o n r a iş te
,o y o lu t u t t u k l a r ı iç in K u r e y ş ’i le v m e d e r e k ş ö y le d e d i :

ü j \^\ i» X V v>
' "> '• f - '* • ’ . t ' ' t' İl'
p r.j f 'j y r u lS ? - -

¿ ö l£ X ■■C i V y * ¿ w

«Ş a m ’ın akar pınarlarını bırakınız.

O nların arasına, erâk ağaçlariyle otlayan y ü k lü develerin ağızları gibi
buzlar girm iştir.
R a b lerin e hicret eden bir ta k ım adam ların, g erçek ensârın ve m e le k ­
lerin elleriyle.
A lic ’in vâdisinden ç u k u r yerlere y ü rü d ü k le ri zam an ,o k a filey e d e yin iz
k i : Y o l orada d eğildir.»

lb n - i H iş â m d e d i k i : B u b e y tl e r H a s s a n b. S â b i t ’e Aid b e y itle r
iç in d e d ir . E b û S ü f y â n b. H â r is b. A b d u lm u t ta l ib o n la r ı n a k z e d e r m â ­
h iy e t te c e v â b t ş i ir l e r s ö y le m iş tir k i, o b e y itle r i v e o n la r ın n a k z e d e n
c e v a p l a r ın ı in ş a a ll a h y a k ın d a z i k r e d e c e ğ iz .

K Â B B. EL E Ş R E F İN K A T L O L U N M A S I

O n u n R e s û lu l la h ’u ı ik i e lç is in in m ü ş r ik l e r i n
k a t i o lu n m a s ı n a d â i r v e r d ik le r i h a b e r e i n a n m a m a s ı

lb n -i ls h â k d e d i k i :
K â b b. e l- E ş r e f ’in h a k k ın d a ş ö y le d e n i l i r : B e d ir a s h â b m a f e l â k e t
is a b e t e tt iğ i v e Z e y d b. H â r is e E h l-i S â f i le ’y e, A b d u lla h b. R e v â h e d e
E h l-i A liy e ’y e m ü jd e c ile r o la r a k g itm e k iç in h a z ı r l a n d ı k t a n z a m a n
 KA B'IN RESÛLULLAH’A K A R ŞI K IŞ K IR T IC I Ş t l R t 71

R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) o n l a n M e d in e ’d e k i
m ü s lü m a n la r a , A lla h (A z z e v e C e ll e l’n in o n a f e th e tm e s i v e m ü ş r i k ­
l e r d e n k a t i o lu n a n l a r ı n k a tl in i h a b e r v e rm e s i iç in g ö n d e rd i. N ite k im
b a n a A b d u lla h b. M u ğ is b. E bi B ü rd e E l-Z a fe ri, A b d u lla h b. E b i B e k r
b. M u h a m m e d b. A m r b. H a z m , Â sim b. Ö m e r b. K a ta d e v e S â lih b.
E b i Ü m â m e b. S e h l h a b e r v e r d ile r . O n l a n n h e r b ir i b u o la y ın b ir
k ıs m m ı b a n a h a b e r v e r m iş tir . O n l a r ş ö y le d e d il e r .•
K â b b. E l-E şre f — k i T a y y 'd e n b ir a d a m id i. B en i N e b h â n ’d a n d ır .
O n u n a n a s ı B en i N a d i r ’d e n id i. O n a h a b e r v a r d ığ ı z a m a n — ş ö y le d e ­
d i : B u h a k m ıd ır ? B u ik i a d a m ı n Z e y d ile A b d u lla h b. R e v a h e 'n in
is im le r in i z ik r e ttiğ i iş te o k im s e le ri M u h a m m e d 'in k a ti e tt iğ i n e k a ­
n a a t g e ti r i y o r m u s u n u z ? N a s ıl o lu r ? O n l a r A r a b 'ın e ş r a f ı v e m ille ­
tin m e lik le r id ir le r ! V a lla h i e ğ e r M u h a m m e d o k a v m e m u s ib e t e r i ş t i r ­
d i is e e lb e t te y e r in a lt ı ü s t ü n d e n h a y ır lıd ır .

K â b ın R e s â ll u la h ’a k a r ş ı k ış k ırtıc ı ş iiri

A lla h 'ın d ü ş m a n ı h a b e r i n k e s in liğ in i a n la y m c a y o la ç ık tı v e M e k ­

k e 'y e g e ld i. M u tta lib b. E b i V e d â e b. D u b e y r e e s - S e h m i'n in y a n m a
in d i. O n u n y a n ı n d a A tik e b in ti E b il-îs b. Ü m e y y e b . A b d -i Ş e m s b.
A b d -i M e n a f v a rd ı. O k a d ın o n u k o n u k e tt i v e o n a ik r a m e tti. O ise
R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) 'e k a r ş ı k ış k ır t a n ş i i r l e r o k u ­
m a y a v e K u r e y ş ’d e n o la n B e d ir'd e k u y u l a r a a tı la n A s h a b -i K a lib 'e
a ğ l a m a y a b a ş la d ı. V e şö y le d e d i :
73 BİRMTİ İBN-Î HİŞAM

'. 4 i J.' *^4' Jt

^ •) j£ ; jC C

£ 3# V ı p ' V ^ ' ¿ 4 - v v>-

« B e d r’in değirm eni, ölüm için ahalisini öğü ttü .
B e d ir g ibisi için göz y a ş la n a k ıtırsın ve göz y a şla riyle ağlarsın.
H a v u zla rın ın etra fın d a insanların hayırlısı k a ti olundu.
l 'z a k sanm ayın.
M e lik le r de yere serilirler.
Ş e re fli güzel y ü zlü , fa kirle rin ken d isin e sığındığı çok kim seler m u sib etle
k a ti olundu.
Y ıldızlarda y ağm ur olm adığı za m anda (26) çok iy ilik eden, ağırlıkları
y ü k le n e n , e fe n d ilik eden ve reis olduğu için g a n im e tin d ö rtteb irin i
alan kim se.
G azablarını gizlem iş b irta k ım k a vim ler derler k i m u h a k k a k K â b b.
E şref sabırsızlık ediyor.
D oğru söylediler, k e şk e y er onların k a ti o lu n d u kla rı saat y arılm aya,
oranın ehline varılıp içine çekm eğe d eva m etseydi.
H a d isi ya n lış nakleden vey a gözleri görm ez olarak yaşayan, işitm ey en
t itr e k b iri haline geldi.
H a b e r a ld ım k i :
■ E b û H â k im 'in k a tlin d en ö tü rü B e n i M u ğ ire ’nin hepsi k o rk tu la r ve
a zim leri g itti.
O nun y a n ın d a k i R a b ic 'n in ik i oğlu ve M iin e b b ih ve T ü b b e (27) helak
olanların nail olduğuna nâ il olm adılar.
H aber aldım k i onların H aris b. H işâm 'lart, m illetin içinde i \ i işler
y a p ıy o r ve topluyor.
E lb e tte Y e srib ’i to p lu lu k la rla ziy a re t eder ve aneak haseb üzere kerim
ve g üzelliği hayrete d üşüren k im se him âye eder.»
Ib n -i H iş â m d e d i k i : « T ilbbe» sö z ü v e « ü s e r r ü b i s u h tih im » sö z ü
İb n -i İ s h â k ’ın g a y r ı n d a n m e n k u l d ü r .

(26) A ra p la r y a ğ m u ru n yıldızlardan geldiğine inanıyorlardı. Yıldızlarda

y a ğ m u ru n olmadığı zam an kıtlık zam anıdır.
(27) T ü b b e : Yemen m eliklerin den bir meliktir.
 M EYM ÛNE'NİN K A B E K A RŞI REDDİYESİ 73

H a s s a n 'ın o n a k a r ş ı re d d iy e s i

tb n - i İ s h â k d e d i k i :
H a s s â n b. S â b it e l- E n s â r i d e o n a şö y le c e v a p v e r d i :

^ ü -i ' V r ' V 0 3?'

(j — ~ *y?. >—i ’j "“ 3

vlîsCjİ j'; wpsüi ip CpiJ '¿ X \ 's i Jfü

ı_,_ i ' i ] * l$ i C>' ¿ u i, ÎjûJ \L J _ 2 #ia ,
* ' ------ •.'!• i i î . ' <*>•» " i " 4*1»
*ı- *' ‘ (*Y^. t’ t ' Ü '
^ J L _ ^ İ 4» Jİİ «_A»

«KaA içi« ağladt m ı, sonra göz yaşını bir kez daha içti m i, y a n i ağla­
m a k ta n sonra ağladı m t f
O, a zm i g itm iş işitm e z olarak yaşadı.
B e d r’in vadisinde onlardan birçok m a k tu lle r görm üşüm k i onlar için
gözler yaş d ökerler ve ağlarlar.
O halde ağla, ç ü n kü sü t em en bir k ö leye ağlıyorsun.
K ö p ek y a vru su n u n köpeğe tâ b i olup ardından g itm esi gibi.
Ş ü p h e si; R ahm an, bizden bir seyyirie şifâ verdi.
O nunla savaşın ve yere serilen bir k a vin i h a k ir kıldı.
K a lb i vanm ış onlardan bir kim se kaçarak k u rtu lm u ştu r k i onun yüreği,
k o rk u su n d a n halen a tm a y a d e va m e d iy o r.»

İb n -i H iş â m d e d i k i :
Ş iir ilm i e h lin in e k s e r is i, o n u n H a s s a n 'a â id o ld u ğ u n u k a b u l e t ­
m e z le r. « E b k a li k a b in - s ö z ü ise İb n -i t s h â k 'ı n g a y r ı n d a n m e n k u l­
d ü r.

M e y m u n e ’n in K â b 'e k a r ş ı r e d d iy e s i

fb n -i İ s h â k şö y le d e d i :
M ü s lü m a n B enî M ü r e y d 'd e n o la n b ir k a d ın şu a ş a ğ ıd a k i ş iiri
K â b ’e c e v a p o la r a k sö y le d i. B en i M ü re y d , B e li’d e n b ir k o ld u r . B u n ­
l a r B e n i Ü m e y y e b. Z e y d ’in d e h a lif le r i id ile r. O n la r a C e â d ir e d e n i ­
lir. İb n -i İs h â k d e d i k i o ş iiri s ö y le y e n o k a d ın ın ism i M e y m û n e b in ti
A b d u lla h ’d ır. Ş iir ilm i e h lin in e k s e r is i, b u b e y itle r in o k a d ın a â id
74 S İR E T t İB N -l H tŞA M

o ld u ğ u n u v e o n u n k a r ş ıtı n ın d a K â b ’e Aid o ld u ğ u n u k a b u l e tm e z le r .
O ş i ir ş u d u r :

^ ^ *x ~~* ^
' t * * 's • * *, - •• , t ' __
k jlc ¿J 4^*\> ı>* û î *

^U-V'öî? 0 ^ > * p f \ “ <Sj f ' j — T’l r '

^ y - 'j tJ i ü ' J y ’f / - C** û * ^ jfc»

«Bu £uf, l a m bir acım a ile acıdı, bir ta k ım m a k tu lle rin üzerine ağltya-
rak.
H a lb u k i bu işin y o ru lm u şu da değildir.
B e d ir ve e k li için ağlayanın g özü ağladı, L u a y y b. G âlib ise onun ik i
m isli ağladı da ağladı.
K e şk e onların kanlarına bulaşanlar, E hâşibin (28) arasında olan k im ­
selerin onlarla olan d u ru m u n u bilselerdi.
B ö ylec e gerçek olarak y a k in e n ve k esin likle sa ka l ve kaşların ü stü n d e
sü rü n d ü kle ri yerleri bilir ve görürlerdi.»

K & b'ın M e y m û n e 'y e k a r ş ı re d d iy e s i

K â b b. E ş r e f d e o k a d ın a c e v a p v e r e r e k ş ö y le d e d i

o jÜ i 'f i - J y ) ' jr - ' ^ “4

’f i i f » fm jjj”1 ¿ T " û ' '

^ Ç fV £ » * (} '& ' ’¿ ¿ t ^

J> î jJy ji*

,,r •>>>’■'.o > . - > ¿i"

tl f i£ y O -Vj y ^
^ ^^ ^ ^ ^ § # ^ ^ ^ ^
»^aU -N I û y 4ii sZ^ ij $ tW_j j j * İ - Aı j» < i ı

(28) E h âş ib ile ahşebeyni ya n i iki ahşebi kasteder. B u n lar M e kke 'de iki
dağdır. Cemi olara k burada getirmesi e tr a fta k i tepeleri kastettiği içindir.
 K A B'ÎN MÜSLÜMAN KADINLARA K A SİD ELER SÖYLEM ESİ 75

«S izd en bir sefih i (29) tu tu n u z ki, alâkasız, getirdiği bir sözden sâüm
olasınız.
D oğru dost olan bir k a v m için ağladığım dan dolayı beni m i sövecek.
1 B en h a y a tta k a ld ık ça ağlayacağım ve C eb â cib d eki (50/ şerefleri olan
bir k a v m in iy i haslet ve y a p tık la rı güze! şeyleri hatırlayacağım .
Ö m rüm e kasem ederim k i elb ette M ü re y d bat m , şerden k u rtu lm u ş d e ­
ğildir.
B ö ylece tilk ile rin y ü zle ri gibi değiştiler.
M ü re yd 'e vâcib o lm u ştu r ki, L u a y y b. GâU b'in ik i kabilesine sö v m e kle
burunları kesilsin.
N a sib im i M u r e v d ’den olan C âdire bir vefa otsun d iye hibe e ttim .
A lla h ’ın B e y ti de E h â şib 'in arasındadır .d

K&b’in , m ü s l ü m a n l a n n k a d ın l a r ı n a s ü s lü p ü s lü k a s i d e le r
s ö y le m e s i v e o n u n tu z a k ile k a tle d ilm e s i

S o n r a K â b b. E ş re f M e d in e 'y e d ö n d ü v e m ü s l ü m a n l a n n k a d m -
l a n n a s ü s lü p ü s lü k a s i d e le r s ö y le m e ğ e b a ş la d ı v e o n l a r a e z iy e t v e r ­
d i. B u n u n ü z e r in e B e s ü lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m J d e — B a ­
n a A b d u lla h b. M u ğ is b. E bi B u rd e h a b e r v e r d iğ in e g ö r e — «Ibn-i
E ş r e f i h a k l a y a c a k k im v a r ? - d e d i. M u h a m m e d b. M e s le m e — k i b u
B e n i A b d il- E ş h e l’in k a r d e ş i d i r — - o n u h a k l a y a c a k b e n v a rım , b e n
o n u k a tle d e r im » , d e d i. D e d i k i :
« E ğ e r b u n a g ü c ü n y e te r s e yap.» B u n u n ü z e r in e M u h a m m e d b.
M e s le m e d ö n d ü v e ü ç g ü n b e k le d i. Y e m iy o r iç m iy o rd u . K a lb i b ir
ş e y e ta k ı lı k a lıy o rd u . B u d u r u m R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e
S e ll e m l 'e z ik r o lu n d u . O d a o n u ç a ğ ır d ı v e şö y le d e d i :
« N için y e m e y i iç m e y i te r k e ttin ? » O d a d e d i k i :
«Y â R e s û la lla h , s a n a b ir sö z sö y le d im , b ilm iy o r u m ki a c a b a o n u
s e n in iç in y e r in e g e t i r e b i l i r m iy im y o k s a g e ti r e m e z m iy im ? » O d a
b u y u rd u k i :
« S a n a a n c a k c e h d e tm e k d ü şe r.» O d a d e d i ki :
«Y â R e s û la lla h , m u t l a k a d e m e m iz g e r e k e n b a z ı ş e y le r v a rd ır.»
D edi k i:

(29) E rk ek sığasiyle sefih deyip sefihe dememesi şahs kelimesinin ikisi­

ne de denildiği içindir.
130) C ebâcib .Mekke konaklarıd ır.
 76 S İR E T -l ÎBN-1 H İŞAM

• A k lın ız a g e le n şe y i s ö y le y in iz , siz b u h u s u s t a s e r b e s ts in iz .»
B u n u n ü z e r in e o n u ö ld ü r m e k iç in M u h a m m e d b. M e sle m e , Sil-
k â n b. S e lâ m e b. V a k ş (k i b u E b û N â ile 'd ir , B eni A b d il- E ş h e l'd e n b i­
r i d i r v e K â b b. E l-E ş re f’in d e s ü t k a r d e ş id ir ) v e A b b â d b. B işr b. V a k ş
(k i b u , B e n i A b d il- E ş h e l’d e n b ir id ir ) H a ris b, E v s b. M u a z (ki b u
B e n i A b d il- E ş h e l'd e n b ir id ir ) v e E b ü A bs b. C e b r (k i b u d a B eni
H â r is e ’d e n b ir id i r ) b ir le ş tile r . S o n r a E b û N a ile S ilk a n b. S e lâ m e 'y i
ö n c e d e n o n a g ö n d e r d ile r . O d a o n a g e ld i ve o n u n la b e r a b e r b ir z a ­
m a n k o n u ş tu v e k a rş ılık lı ş i ir l e r s ö y le d ile r. E b û N a ile ş i ir s ö y lü y o r ­
d u . S o n r a d e d i ki :
• Y azık , e y Ib n -i E şref! B en s a n a b ir h a c e t te n d o la y ı g e ld im .
S a n a o n u s ö y le m e k is tiy o ru m . O n u g iz li tu t.» D e d i k i :
• Y a p a rım .» D ed i k i :
• Bu a d a m ın (M u h a m m e d 'in ) b iz im y a n ım ız a g e lm e s i b e lâ l a r d a n
b ir b e lâ o ld u . O n u n y ü z ü n d e n A r a b l a r b iz e m u h fts ım o ld u l a r v e b ir
te k y a y d a n b iz e h ü c u m e ttile r , b iz d e n y o ll a n k e s tile r . A ile le rim iz
d a ğ ıld ı, g ü ç lü ğ e d ü ş tü k .» (31) K â b d e d i ki :
B en E ş r e f i n o ğ lu y u m . V a lla h i, e y fb n -i S e lâ m e , s a n a h a b e r v e r ­
m iş o la y ım ki, m u h a k k a k iş ile r d e b e n im d e d iğ im e g e le c e k tir.» S il-
k â n d a o n a ş ö y le d e d i :
|B e n is te d im k i b iz e b ir y iy e c e k s a t a s ın b iz d e s a n a r e h in b ı r a ­
k a lım v e s e n in iç in b ir v e s ik a k ıla lım B u h u s u s t a b iz e ih s a n d a b u ­
lu n a s ın .» B u n u n ü z e r i n e o d a ş ö y le d e d i :
• O ğ u lla r ın ız ı b a n a r e h in v e r i r m isin iz ? » O d a d e d i ki
«Bizi r ü s v a y e tm e k is te d in , ç ü n k ü b e n im le b ir li k te b e n im g ö r ü ­
ş ü m ü z e r e o la n b ir ta k ım a r k a d a ş l a r ı m v a rd ır. İs te d im k i o n la r ı s a ­
n a g e tir e y im ve o n la r a s a t a s ın v e b u h u s u s ta ih s a n e d e s in v e s a n a
z ır h lı la r d a n b o rc u ifa e tm e ğ e k â f i g e le c e k şey i r e h in e d e lim » Sil-
k â n is te d i ki :
« A r k a d a ş la r ı s ilâ h la g e ld ik le r i z a m a n s i l â h l a r o n u ü r k ü t m e s i n
o n la r ı y a d ır g a m a s ın .» O d e d i ki •
- C e m a a tte v e fâ v a rd ır.»

(31) Süheylî defIi k i : Hıı kıssanın fıkhi \öniı şııdııı ' Peygam ber (Sal-
lallahii Aleyhi ve Sellem) e söven kimsenin katli \ âcilidir. H er ne ka d ar ahidli
yani ziııııni v a ta n d a ş olsa bile. Kln'ı Haııife ( Kahiınehııllah) in buna muhalefeti
v ardır O bu gibi d u ru m la rd a ¿¡mininin katlini hak görme/..
 KÂB B. EL E ŞR E F İN Ö LDÜ RÜLM ESİ 77

B u n u n ü z e r in e S ilk â n a r k a d a ş l a r ı n a d ö n d ü v e o n la r a o n u n d u ­
r u m u n u h a b e r v e rd i v e o n l a r a s i l â h l a n a lm a la r ın ı s o n r a g itm e le r in i
v e o n u n y a n ın d a to p l a n m a l a r ı n ı e m r e tti O n l a r ö n c e R e s û lu lla h (S a l-
la l la h ü A le y h i v e S e ll e m ) 'i n y a n ın d a to p la n d ıla r .

lb n - i H iş â m d e d i :
D e n ilir ki; o şö y le d e d i :
- K a d ın la r ın ız ı b a n a r e h i n e d e r m isin iz ? » O d a c e v a b e n şö y le
d e d i:
• K a d ın la n m ız ı s a n a n a s ıl r e h in e d e riz , s e n Y e s rib h a lk ın ın e n
g e n c is in v e o n la r ın e n g ü z e l k o k u lu s u s u n .» O d a b u c e v a b ı a ld ı k ta n
s o n r a şö y le d e d i :
« B a n a o ğ u lla rın ız ı r e h i n e d e r m isin iz?»

fb n -i ts h â k şö y le d e d i : B a n a S e v r b. Z ey d , tk r im e 'd e n , o d a tb n -i
A b b a s ’d a n n a k le n h a b e r v e rd i ki, o şö y le d e d i :
R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) o n l a r l a b ir lik te B a k iü l-
G a r k a d ’a k a d a r y ü r ü d ü . S o n r a o n la r ı g ö n d e r d i. V e şö y le d e d i :
- A ll a h ’ın is m i ile g id in iz . E y A lla h ’ım o n la r a y a r d ım et.» S o n ­
r a R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i ve S e lle m ) e v in e d ö n d ü . O z a m a n a y
a y d ın lığ ı o la n b ir g e c e id i. O n la r g ititle r v e n i h a y e t o n u n k a le s in e v a r ­
d ıla r . E b û N â ile o n a s e s le n d i. O ise d a h a y e n i d a m a t o lm u ş tu . V e
h e m e n y o r g a n ın ın iç in d e n fırla d ı. B u n u n ü z e rin e k a rıs ı y o rg a n ın
te ç ık m a z la r .» D edi k i :

-Ş ü p h e s iz se n m u h â r i b b ir k iş is in . H a r b c i k iş ile r ise iş te b u s a a t ­
te k o n u k o lu p g e lm e z le r.» D ed i k i :
-O E b û N â ile ’d ir. Ş a y e t b e n i u y k u d a b u ls a y d ı e lb e tte b e n i u y a n ­
d ırm a z d ı.» K a rıs ı d a ş ö y le d e d i :
- V a lla h i b e n o n u n s e s in d e b ir ş e r o ld u ğ u n u a n lıy o ru m .» K â b k a ­
r ıs ın a şö y le d iy o r d u :
« Ş â y e t b ir y iğ it s ü n g ü l e n m e k iç in ç a ğ ır ıls a e lb e tte c e v a b v e rir.»
B u n u n ü z e r in e o, o r a d a in d i v e o n la r a b i r m ü d d e t k o n u ş t u o n l a r
d a o n u n l a b ir lik te k o n u ş t u la r . S o n r a E b û N â ile şö y le d e d i :
-E y lb n -i E şref! Ş i’b-i A c û z ’u (32) b iz im le g e z m e k is te m e z m i­
s in ? O r a d a b u g e c e m iz in k a la n k ıs m ın ı k o n u ş m a ile g e ç ire lim ? » D e ­
di ki :
« N asıl d ile rse n iz ? »

(.12) Ş i’ln il-A cû z : M edine'nin dış tarafıdır.

78 SİRET-İ İ B N İ H İŞAM

B u n u n ü z e r i n e ç ık ıp g e z e r e k y o la ç ık tıla r v e b ir m ü d d e t y ü r ü ­
d ü le r . S o n r a E b û N a ile e lin i o n u n b a ş ın ın a lın t a r a f ı n d a n y a n a g e ­
le n s a ç l a r ı n a s o k tu . S o n r a e lin i k o k la d ı v e şö y le d e d i ;
«Bu g e c e g ib i g ü z e l k o k a n b ir g e c e h iç g ö rm e d im .» S o n r a b ir
m ü d d e t d a h a y ü r ü d ü . S o n r a o y a p tığ ı ş e y in m is lin i t e k r a r l a d ı k i k a lb
m u t m a i n o ls u n . S o n r a b ir m ü d d e t d a h a y ü r ü d ü s o n r a y in e ö y le y a p ­
tı v e o n u n b a ş ın ın y a n a g e le n s a ç ın ı t u t t u s o n r a d e d i k i :
A lla h ’ın d ü ş m a n ın a v u ru n u z ! » O n l a r d a o n a v u r d u l a r v e o n l a ­
r ı n k ılıç la n o n u n ü z e r i n e a r d a r d a g e ld ile r f a k a t b ir k â r e tm e d i.
M u h a m m e d b. M e s le m e d e d i k i :

B u n u n ü z e rin e k ılıç la n m ız m b ir ş e y e ld e e tm e d ik l e r i n i g ö r d ü ğ ü m
z a m a n , k ılıc ım d a k i b ir b ıç a ğ ı h a tı r l a d ım v e o n u a ld ım . A lla h 'ın d ü ş ­
m a n ı b ir b a ğ ır ış l a b a ğ ır d ı k i e tr a f ı m ız d a a te ş in y a k ılm a d ığ ı h iç b ir
k a le k a lm a d ı. D e d i k i:
«O b ıç a ğ ı, h e m e n o n u n k a s ığ ı ile g ö b e ğ i a r a ş m a k o y d u m . S o n ­
r a , o n u n ü z e r i n e y ü k le n d im v e n i h a y e t b ıç a ğ ı o n u n k a s ığ ın a g e t i r ­
d im . A lla h 'ın d ü ş m a n ı d ü ş tü . H â r is b. E v s b. M u â z d a is â b e t a lm ış tı.
B a ş ın d a n v e y a a y a ğ ın d a n y a r a l a n m ı ş tı . B izim k ılıç la r ım ız d a n b ir i o n a
is â b e t e tm iş ti. B iz ç ık tık . B e n i Ü m e y y e b . Z ey d ü z e r i n d e n y o la d ü ş ­
tü k . S o n r a B e n t K u re y z e s o n r a d a B u â s ü z e r i n d e n g id e r e k n i h â y e t
U re y z (33) h a r r e s i n e y ü k s e ld ik . A r k a d a ş ım ız H â r is b. E v s b iz im y a ­
n ım ız a g e lm e k te g e c ik m iş ti. V e k a n o n u z a y ıf d ü ş ü r m ü ş t ü . B iz o n u n
iç in b ir z a m a n d u r d u k . S o n r a b iz e g e ld i b iz im iz im iz i t â k i b e d iy o r ­
du.» D e d i k i :
•B iz o n u y ü k le n d ik v e g e c e n in s o n u n d a o n u R e s û lu lla h (S a lla l-
l a h ü A le y h i v e S e ll e m ) ’e g e tir d ik k i o a y a k ta y d ı n a m a z k ılıy o rd u .
O n a s e lâ m v e rd ik . O d a b iz im y a n ım ız a ç ık tı. B iz o n a A lla h 'ın d ü ş ­
m a n ı n ın k a tle d ilm e s in i h a b e r v e r d ik . A r k a d a ş la r ım ız ın y a r a s ı ü z e ­
r i n e t ü k r ü ğ ü n ü s ü r d ü v e d ö n d ü . B iz d e e v im iz e d ö n d ü k . S a b a h le y in
y a h u d il e r A lla h d ü ş m a n ın a y a p tığ ım ız ş e y d e n d o la y ı k o r k m u ş tu l a r .
O r a d a h iç b i r y a h u d i y o k tu ki k e n d is i iç in k o rk m a s ın .»

K â b b . M â lik in , tb n i E ş r e f i n k a tle d ilm e s i

h a k k m d a k ! ş iiri

İbn-i t s h â k d e d i k i : K â b b M â lik şu şiiri s ö y l e d i :

(33) Urevz : M edine'n in vadisidir.

 İBN-Î E ŞR E F VE HUKAYK HAKKINDA HA SSA N’IN Ş İİR İ 79

jû d i

«O nlardan K âh vere d üşm üş alarak ğadr olundu.

O nun yere d üşm esinden sonra N a d ir ka b ilesi zelil oldular.
E lle ri üzerine yere d ü ştü .
O rada ellerim izle, m eşhur salebetli, m etin kılıçlarla kaldırıldı.
M u h a m m e d 'in em riyle o gere K â h 'in kardeşi g itti.
K â b ’c karşı hile k u rd u .
O na kile e tti ve onu hile ile indirip k o n u k etti.
O öğülm üştür, g ü ven ilir ve cesur bir k a rd e ştir.»

tb n - i H iş â m d e d i k i :
B u b e y tl e r o n u n B e n i N â d i r g ü n ü h a k k m d a k i (34) b i r k a s id e s in -
d e d ir le r . tn ş a a ll a h o g ü n ü n b a h s i n d e y a k ı n d a o n l a n z i k r e d e c e ğ iz .

tb n - i E ş r e f i n v e tb n - i E b î H u k a y k ’ın k a tle d ilm e le r i

h a k k ı n d a H a s s ftn 'm ş iiri

tb n - i İ s h â k d e d i k i :
H a s s a n b. S â b it, K â b b. E ş r e f i n v e S e llâ m b. E b il-H u k a y k ’ın k a t ­
lin i z i k r e d e r e k şö y le d e d i :
-• „ • j'C 1 .*• - i *

’>_»j L <jj U 'y o/

• > ^ ı ai > ^ - | y ^r> r % t ^ „

y il i *“

j* ' $ 3 ^ ¿ fi

(34) G ünden ka sıt, savaş gibi önemli olayların içlerinde olduğu günlerdir.
80 SİR E T -İ İBN-İ H tŞA M

« E y Ib tt-i H u k a v k ve sen e y lb n -i E şre f !

K e n d ile riyle karşıla ştığ ın ız adam ların to pluluğu, A lla h için çok h ayırlı
işler yapm ışlardır.
S ize , o rm a n d a ki arslanlar gibi şid d e tli bir şe k ild e h a fif h a re k etli k ılıç ­
larla gece yürüdüler.
S i h â y e t kalelerinize geldiler.
Ve size şid d e tli k a il edici kılıçlarla, ölüm şe rb e tin i içirdiler.
P eygam berlerinin d in in in m u z a ffe r olm ası için va rd ım d ileyerek ve
h elâ k edici her işi k ü ç ü m se y e re k .d

lb n - i H iş â m d e d i k i :
■ S ellâm b. E b il- H u k a y k 'ın k a tl in i y a k ın d a i n ş a a l l a h y e r in d e z ik r
e d e c e ğ im .-

«Z üffif» s ö z ü lb n -i t s h â k 'ı n g a y r ı n d a n m e n k u l d ü r .

M U H A Y Y İS E V E H U V E Y Y İS E ’N İN D U R U M U

H u v e y y is e ’n in , k a r d e ş i M u h a y y is e 'y i, b i r Y a h u d iy i
k a t i e tm e s in d e n d o la y ı k ın a m a s ı v e s o n r a
o n u n İsl& m a g ir m e s i

lb n - i l s h â k n a k l e t t i k i :
R e s û lu lla h ( S a l la l ia h ü A le y h i v e S e lle m ) ş ö y le d e d i :
« Y a h u d ile r in a d a m l a r ı n d a n k e n d is in i e le g e ç ir ip m u z a f f e r o l­
d u ğ u n u z k im s e le r i k a tle d in iz .» B u n u n ü z e r in e M u h a y y is e b. M e s û d
lb n - i H iş â m d e d i k i : M a h is e d e n ilir . (B ir r i v â y e tt e , M u h a y y is e
b. M e s û d b. K â b b. A m ir b. A d iy y b. M e c d e e b. H â r is e
b . H â r is b. H a z r e c b. A m r b. M â lik b. E v s’d ir ) lb n - i S ü n e y n e ’n in ü z e ­
r i n e a tıld ı, (lb n -i H iş â m d e d i k i : S ü b e y n e d e n ilir . O y a h u d il e r i n t ü c ­
c a r l a r ı n d a n b i r a d a m d ır . O n l a r l a iliş k i k u r a r v e o n l a r l a a lış v e riş
y a p a r d ı. O , o n u k a tl e tt i. H u v e y y is e b. M e s û d d a o z a m a n m ü s lü m a n
o lm a m ış tı. M u h a y y is e ’d e n d a h a y a ş lı idi. O n u k a tl e tt iğ i z a m a n H u ­
v e y y is e o n a v u r m a y a v e ş ö y le d e m e ğ e b a ş l a d ı :
• Ey A lla h 'ın d ü ş m a n ı o n u k a t i m i e tt in ? V a lla h i s e n in k a r n ı n d a
o n u n m a l ın d a n ç o k iç y a ğ v a rd ır.» M u h a y y is e d e d i : B e n d e d e d im ki:
« V a lla h i o n u n k a tlin i b a n a ö y le b i r k im s e e m r e tti ki, ş a y e t s e n i
k a tle tm e y i b a n a e m r e ts e y d i e lb e t te s e n in b o y n u n u v u r u r d u m .» V a l­
la h i H u v e y y is e 'n in f s lâ m a g ir m e s i n in ilk s e b e b i b u o ld u . D ed i k i :
 M U H A Y Y IS A ’N IN K A R D E Ş İ H A R K IN D A K İ Ş İ İ R İ 81

« A cep! Ş â y e t M u h a m m e d b e n im k a tl im i s a n a e m r e ts e b e n i k a t ­
le d e r m is in ? » B e n :
E v e t v a ll a h i ş a y e t b a n a s e n i n b o y n u n u v u r m a y ı e m r e ts e y d i e l­
b e tte o n u v u r u r d u m .» H u v e y y i s e :
« V a lla h i s e n i b u d u r u m a g e ti r e n b i r d in ç o k a c a ip tir .» d e d i v e
m ü s l ü m a n o ld u .
I b n - i I s h â k şö y le d e d i :
B u h a b e r i , b a n a B e n i H â r i s e ’y e â id b i r m e v l â M u h a y y is e ’n i n k ı­
z ın d a n n a k le n , o n u n d a b a b a s ı M u h a y y is e ’d e n n a k l e n h a b e r v e r d i.

M u h a y y is e 'n in , k a r d e ş i n i n k e n d is in i le v m e tm e s i
h a k k ı n d a k i ş iir i

M u h a y y is e b u h u s u s t a ş ö y le d e d i :

«Ş â y e t k a tliy le e m r o lunsaydnn, e lb e tte onun k u la k lir ım n a rd tn d a ki

ç tk tk k e m ik le ri k e s k in kılıçla keserdim , d iye anam ın oğlu b e n i k ı­
n ıyor.
B ir k e s k in k ılıç ile k i onun rengi tu zu n rengi gibidir.
O n u n parlakltğtna özeniyorum , onu d o ğ ru lttu ğ u m za m a n y a la n c ı ç ık ­
m ıyor.
S e n i istey erek k a ti e tm e m beni sevindirm ez.
H a lb u k i b izim B u sra ile M e ’rib arasında geçen g ü nlerim iz v a rd ır.»

H u v e y y is e ’n i n İ s lâ m î h a k k ı n d a d i ğ e r b i r r i v â y e t

İb n - i H iş â m d e d i k i : B a n a E b u U b e y d e , E b û A m r e l- M e d e n i’d e n
n a k l e n h a b e r v e r d i k i o ş ö y le d e d i :
R e s û lu l la h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) , y a h u d i o l a n B e n i K u -
r e y z e ’y e m u z a f f e r o ld u ğ u z a m a n o n l a r d a n d ö r t y ü z c iv a r ın d a a d a m
y a k a la d ı. B u n l a r H a z r e c 'e k a r ş ı E v s ’in h a t i f l e r i id ile r . R e s û lu l-

îbn-i Hlşam —' C .: 3 - F . : 6

82 8ÎRET-1 İB N -t HİŞAM

la h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) o n l a n n b o y u n la r ın ı n v u r u lm a s ın ı

e m r e tti. H a z r e c d e o n l a n n b o y u n la r ın ı v u r m a y a b a ş la d ı. B u o n l a n
s e v in d ir iy o r d u . B u n u n ü z e r i n e R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e l­
le m ) H a z r e c 'e b a k tı ki o n l a n n y ü z le r i g ü le ç s e v in ç lid ir. E v s 'e b a k ­
tı; o n l a r d a b u n u g ö re m e d i. Z a n e tt i ki b u , E v s ile B en i K u re y z e ’n in
a r a s ın d a k i h a lif lik te n y a n i a n d l a ş m a d a n d o la y ıd ır . B e n î K u r e y z e ’-
d e n , o n iki e r k e k k a lm ış tı. O n la r ı E v s'e v e rd i. B ö y le c e E v s 'd e n h e r
ik i a d a m a B en i K u r e y z e ’d e n b i r a d a m v e rd i. V e d e d i k i :
« F a la n v u r s u n f a l a n d a ö ld ü r s ü n » O n la r a v e r ile n le r d e n b iri K â b
b. Y a h u z â idi. B u, B eni K u r a y z a 'n ın iç in d e b ü y ü k b ir k im s e idi. O n u
M u h a y y is e b. M e s û d 'a v e E b û B ü rd e b. N e y y â r ’a v e rd i. (E b û B ü rd e
ise k e n d is in e R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m ) 'in a lt ı a y lık
k e ç i y a v r u s u n u u h d iy e k u r b a n ı k e s m e ğ e iz in v e rd iğ i k im s e d ir) V e
d e d i ki. « O n a M u h a y y is e v u r s u n , E b û B ü rd e d e o n u ö ld ü r s ü n .» B u ­
n u n ü z e r in e M u h a y y is e o n a b ir d a r b e v u r d u ki bu d a r b e o n u k e s ­
m e d i. E b û B ü r d e d e o n u n ü z e r i n e a tl a d ı v e o n u s ü r a t l e ö ld ü r d ü . B u ­
n u n ü z e r in e H u v e y y is e — ki o z a m a n k â f i r idi — k a r d e ş i M u h a y y i-
s e 'y e d e d i k i :
«İşte v a lla h i o n u n m a lın d a n s e n in k a r n ı n d a b itm iş b ir ç o k iç y a ğ ­
la r ı v a r d ır , ş ü p h e s iz s e n a lç a k s ın b a y a ğ ıs ın e y M u h a y y ise !» M u h a y ­
y is e d e o n a d e d i k i :
» M u h a k k a k ö y le b iri o n u n k a tlin i b a n a e m r e tm iş ti r k i ş a y e t o
b a n a s e n in k a ti e d ilm e n i e m r e ts e y d i e lb e tte s e n i k a ti e d e rd im .» O
d a o n u n s ö z ü n e te a c c ü b e tti s o n r a te a c c ü b lü b ir v a z iy e tte o n d a n a y ­
rılıp g itti. Z ik r e tt i l e r k i : O g e c e u y u m a d ı v e k a r d e ş i M u h a y y i-
s e 'n in s ö z ü n d e n te a c c ü b e tm e y e b a ş la d ı. V e şö y le d iy e r e k s a b a h l a d ı •.
« V a lla h i e lb e tte b u b ir d in d ir.» S o n r a P e y g a m b e r ( S a lla lla h ü
A le y h i ve S e lle m ) 'e g e ld i v e m ü s l ü m a n o ld u . B u n u n ü z e r in e M u h a y y i­
s e b u h u s u s ta b ir ta k ım b e y tl e r sö y le d i ki o n l a n y a z d ık .

R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i ve S e ll e m ) 'i n B e h r a n 'a

g e lm e s iy le U h u d g a z v e s i a r a s ın d a k i m ü d d e t

İb n -i I s h â k şö y le d e d i :
R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m F in B e h r a n ’d a n g e lm e ­
s in d e n s o n r a ik a m e ti C u m a d il- â h ir , R eceb , Ş a b a n v e R a m a z a n a y ın ­
d a o ld u . K u r e y ş o n u n la U h u d 'd a . Ş e v v a l a y ın d a H ic r e t’in 3. s e n e s in ­
d e s a v a s tı.
 UHUD G A Z V E S İ 83

U H U D GAZVESİ

B a n a , M u h a m m e d b. M ü s lim e z -Z ü h ri, M u h a m m e d b. Y a h y a b.
H ib b a n , A s ım b. Ö m e r b . K a ta d e , H u s a y n b. A b d u r r a h m a n b. A m r
b. S a d b. M u a z v e u le m a m ı z d a n o n l a n n g a y n l a n h a b e r v e r d i k le r in e
g ö r e U h u d h â d is e s i ş u d u r :
O n l a n n h e r b ir is i U h u d g ü n ü n ü n b i r k ıs m m ı b a n a h a b e r v e r d i­
le r . H e p s in in b a n a s ö y le d ik le r i ş u a ş a ğ ı d a s e r d e ttiğ im h â d is e le r d ir .

K u r e y ş ’in R e s û lu l la h 'a k a r ş ı s a v a ş m a iç in te ş v ik e tm e le r i

B e d ir g ü n ü n d e K u r e y ş ’in k ü f f a r ı n d a n A s h a b -ı K a lib ( k u y u l a r a
a t ı l a n l a r ) m u s ib e te d u ç a r o ld u ğ u v e o n la r ın y e n ilg iy e u ğ r a y ı p k a ­
ç ıp k u r t u l f t n l a n M e k k e ’y e d ö n d ü ğ ü v e E b û S ü f y a n b. H a r b , k a f i ­
le s iy le d ö n d ü ğ ü z a m a n A b d u lla h b. E b i R e b ie , İ k r im e b. E b i C e h l v e
S a f v â n b. Ü m e y y e , K u r e y ş 'te n b a b a l a n v e o ğ u l l a n v e k a r d e ş le r i B e­
d i r g ü n ü n d e m u s ib e te u ğ r a y a n l a r l a y ü r ü d ü l e r ; E b û S ü f y a n b. H a r b
v e o k a f i le d e k e n d is i iç in t i c a r e t m a lı b u l u n a n K u r e y ş lile r le k o n u ş ­
t u l a r v e şö y le d e d i l e r :
«Ey K u re y ş to p lu lu ğ u ! Ş ü p h e s iz M u h a m m e d siz e m u s ib e t e riş -
t i r m i ş t i r v e s iz in h a y ır lıla r ın ız ı k a tl e tm iş tir . O h a ld e b u m a l ile o n a
k a r ş ı y a p ıl a c a k h a r b t e b iz e y a r d ım e d in iz . U m u lu r k i b iz d e n k e n d i ­
le r in e m u s ib e t e r i ş ti r d i ğ i k im s e le r e m u k a b i l o n d a n in t ik a m a lın z .»
O n l a r d a b u n u y a p tıla r .

B u h u s u s t a n â z il o la n â y e tl e r

lb n - i t s h â k şö y le d e d i :
O n la r ı n h a k k ın d a , b i r e h li ilim b a n a z ik r e ttiğ in e g ö re , A lla h
T e â lâ ş u â y e t i k e r im e s in i in z a l e t t i :

• D o ğ r u s u i n k â r e d e n le r , A lla h 'ın y o lu n d a n in s a n l a r ı a lık o y m a k

iç in m a l l a r ı m s a r f e d e r l e r v e d a h a d a s a r f e d e c e k le r d ir ; A m a s o n r a
84 S İ B E T İ İB N -İ H İŞ A M

içleri yanacak, hem de m ağlûp olacaklardır. İnkâr edenler cehen­

neme toplanacaklardır.»

Kureyş’in harp için toplanması

E b û S ü f y â n b . H a r b , M e k k e l il e r d e n b a ş k a k e n d il e r i n e k a tı la n -
l a r v e K in â n e k a b il e le r in d e n K u r e y ş 'e i t a a t e d e n l e r v e T ih â m e h a l ­
kı, s a v a ş ı k a b u l e tt ik l e r i z a m a n ; K u re y ş , R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y ­
h i v e S e lle m ) ile h a r b e t m e k iç in to p la n d ıla r . E b û A z z e A m r b. A b ­
d u ll a h e l- C u m e h î is e R e s û lu l la h { S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) B e­
d i r g ü n ü n d e o n u n c a n ım b a ğ ış la m ış tı, ly a l v e h a c e t s a h i b i f a k i r b i r
k im s e idi. E s ir le r in iç in d e id i v e ş ö y le d e m i ş t i :
«B en f a k i r , iy a l v e h a c e t s a h i b i b ir a d a m ım , A lla h s a n a s a l â t
v e s e lâ m in d ir s in , s e n b u n u b iliy o r s u n . R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y ­
h i v e S e lle m ) d e o n u ö l d ü r m e k t e n a f e tti. S a f v a n b. Ü m e y y e o n a
şö y le d e d i ?
«Ey E b û A z z e ş ü p h e s iz s e n ş â i r b i r k iş is in . O h a l d e li s a n ı n la b i­
ze y a r d ı m e t v e b iz im le b e r a b e r çık.» O d a d e d i k i :

« Ş ü p h e s iz M u h a m m e d b a n a m i n n e t e tti ö lü m d e n b e n i a f e lti.
O n a k a r ş ı g ö r ü n m e y i is te m iy o ru m .» S a f v a n «P eki» ö y le is e k e n d in
ile b iz e y a r d ı m e t. E ğ e r b e n d ö n e r s e m A lla h b e n im ü z e r im e sem i z e n ­
g in e tm e m i v â c ib k ılsın . E ğ e r s a n a b ir ş e y o l u r s a s e n i n k ız la r ın ı b e
n im k ız l a r ı m l a b e r a b e r k ılm a m ı v â c ib k ılsın , o n l a r a i s a b e t e d e n v a r ­
lık v e d a r l ı k o n l a r a d a is a b e t e d e r.»

B u n ıın ü z e r i n e E b û A z z e T ih â m e iç in e g itti. B e n i K in â n e 'y i s a ­

v a ş a d â v e t e d e r e k ş ö y le d iy o r d u :

«E v sabit ka d rin olan y e n ilm e k bilm eyen A b d -i M c n â t oğu lla n , siz

lıiınâycrilrrsiııiz, babanız da hiınâyeeidir.
B a n a bu seneden sonra y a rd ım ın ızı te r k e tm e y in , beni ya rd ım sız b ıra k ­
m a y ın , çiinkii y a rd ım sız b ıra k m a k doğru d eğ ild ir.»
 KU REY Ş’İN Ç IK IŞ I S5

M ü s â f i’ b . A b d -i M e n â f b. V e h b b. H u z â f e b. C u m e h d e B e n i M â ­
lik b K in â n e 'y e d o ğ r u y o la ç ık tı, o n la r ı te ş v ik e d iy o r, o n la r ı R e sû -
lu l la h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) e k a r ş ı d a v e t e d iy o r d u . V e ş ö y ­
le d e d i :

« E y M â lik , önde gelen haseb ve karabet ve a h id s a h ib i! Sana sesleniyo­

rum .
H tstm ltğ a sahib olan k im seye.
H a ra m k ılın m ış beld en in ortasında K â b e-i M u a zz a m a ’n m h a lim in in y a ­
nında olan a ndlaşm aya k im sahip çıkm az.»

C ü b e y r b. M u tim d e k e n d is in d e n o la n b i r H a b e ş li k ö le y i (V a h -
ş i'y i) ç a ğ ır d ı. O , m ız r a ğ ın ı H a b e ş lile r in a tt ığ ı g ib i a ta r d ı. O m ız r a k
ile ç o k a z h a t â e d e r d i. O n a d e d i k i :
« M ille tle b ir li k te ç ık , e ğ e r s e n M u h a m m e d 'in am cası H am -
z a y ı, a m c a m , T u a y m e b . A d iy y ’in m u k a b i li n d e k a tl e d e r s e n s e n a z a d -
sm .»

K u r e y ş ’in ç ık ışı

B u n u n ü z e r i n e K u r e y ş b ıç a k la r iy le , a z ık la r iy le , k e s k in k ılıç la -
r iy le , o n l a r d a n b a ş k a o n l a r a k a t ı l a n l a r l a v e B e n i K in â n e v e e h l-i Ti-
h â m e ’d e n o n l a r a t â b i o l a n l a r l a ç ık tıla r . G a y r e t a lm a k v e k a ç m a ­
m a k iç in d e v e le r in in ü s t ü n d e k i h e v d e ç le r iy le b ir lik te k a d ın l a r ı n ı d a
k e n d ile r iy le b e r a b e r ç ık a r d ıl a r . E b û S ü f y a n b. H a r b — k i m ille tin
lid e r i id i — H in d b in t-i U tb e ile ç ık tı, tk r im e b. E b i C e h l, Ü m m -i H a ­
k im b in t- i H â r is b. H iş â m b . M u ğ ire ile ç ık tı. H a r is b. H iş â m b . M u -
ğ ir e , F â tı m a b in t-i V e lid b. M u ğ ir e ile ç ık tı. S a f v â n b. Ü m e y y e , B e r-
z e b in t- i M e s û d b. A m r b. U m e y r e s - S e k a fiy y e ile b ir lik te ç ık tı. B u
B e rz e , A b d u lla h b. S a f v a n b . Ü m e y y e ’n in a n a s ıd ır .

İb n -i H iş â m d e d i k i : S a f v a n b in R u k iy y e d e d e n ilir .
86 8İRET-1 ÎBN-1 HtŞA M

tb n - i t s h â k şö y le d e d i :
A m r b. As, R a y ta b in t i M ü n e b b ih b. H a c c a c ile ç ık tı. B u k a d ın
A b d u lla h b. A m r ’ın a n a s ı d ır . T a lh a b. E b i T a lh a v e E b û T a lh a A b ­
d u ll a h b. A b d u l-U z z a b. O s m a n b. A b d u d d a r , S ü lâ f e b in t i S a d b. Ş ü -
h e y d e l- E n s a r iy e ile b ir li k te ç ık t ıl a r . B u k a d ın , T a l h a ’n m o ğ u lla r ı o la n
M ü s â fi, C ü lâ s v e K ilâ b 'ın a n a s ı d ır . U h u d ’d a o n l a r v e o n l a n n b a b a ­
sı k a ti o l u n d u l a r . H u n â s b in ti M â lik b. M u d r ib — k i b u , B e n i M â ­
lik b. H is l'in k a d ı n l a r ı n d a n b ir is i d ir — o ğ lu E b û A z iz b. U m e y r ile
b ir li k te çık tı. B u k a d ın M u s 'a b b. U m e y r ’in a n a s ıd ır . A m re b in ti A l-
k a m e d e — k i b u k a d ın B eni H â r is b. A b d -i M e n â t b. K in â n e ’n in k a ­
d ın l a r ı n d a n b i r i d i r — çık tı. H in d b in ti U tb e V a h ş i'y e h e r r a s tla d ı ğ ın ­
d a v e y a V a h ş i o n a r a s tla d ı ğ ın d a V a h ş i'y e şö y le d e r d i :
« B a k s a n a , e y E b û D e şm e , i n t i k a m al, in t ik a m a lm a y a ç a lış. ( V a h ­
şî = E b û D e ş m e ile k ü n y e le n ir d i.) »
B ö y le c e g it ti le r v e n i h a y e t M e d in e ’n in k a r ş ı t a r a f ı n d a v â d in in
k e n a r m a b a k a n ç o r a k ç u k u r b i r y e r d e ik i ç e ş m e n in y a n ı n d a in d i­
le r .

R e s u lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) in r ü y a s ı

R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) v e m ü s l ü m a n l a r o n l a ­

r ı n g e lm iş o ld u k l a r ı n ı ö ğ r e n d ile r . R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e
S e lle m ) m ü s l ü m a n l a r a şö y le d e d i :
« Ş ü p h e s iz b e n v a ll a h i b i r h a y ı r r ü y a g ö r d ü m . B ir ö k ü z g ö rd ü m .
K ılıc ım ın v u r u l a n t a r a f ı n d a b ir k ır ık g ö rd ü m . V e g ö r d ü m k i e lim i
m u h k e m b i r z ı r h a s o k m u ş u m . B u z ır h ı M e d in e ile te v il ettim .»
lb n - i H iş â m d e d i k i :
B a n a b i r e h l-i ilim h a b e r v e r d i ki, R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y ­
h i v e S e lle m ) şö y le d e d i :
B a n a â id o la n b ir ö k ü z ü n k e s ild iğ in i g ö r d ü m . B u y u r d u k i : ö k ü ­
z e g e lin c e o a s h a b ı m d a n b ir ta k ı m k iş il e r d ir k i k a t i o l u n u r l a r . K ılıcı­
m ın a ğ z ın d a k i g ö r d ü ğ ü m k ır ığ a g e lin c e b u e h l-i B e y tim d e n k a t i o lu ­
n a c a k b ir a d a m d ır.

R e s û lu lla h 'ın s a h â b e l e r i y le , ç ık m a v e y a k a l m a
h a k k m d a k i m ü şa v e re si

lb n - i t s h â k şö y le d e d i :
R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) d e d i k i :
 RESÜLULLAH'IN RÜYASI 87

M ü ş r ik le r i in d ik le r i y e r d e b ır a k ıp M e d in e 'd e k a lm a n ız ı u y g u n
g ö r ü r s e n iz ; e ğ e r o r d a k a l ı r l a r s a ş e r li b ir k a lış la k a lm ış o lu r la r . E ğ e r
o n l a r b iz im ü z e rim iz e s o k u l u r la r s a o n la r la ş e h i r iç in d e s a v a ş ırız .»
A b d u lla h b. Ü b e y y b. S e lû l’ü n re y i, R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e
S e ll e m ) 'i n r e y in e u y u y o r d u . B u h u s u s ta o n u n u y g u n g ö r d ü ğ ü n ü o
d a u y g u n b u lu y o r d u . R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m ) ç ık ­
m a y ı h o ş g ö r m ü y o r d u . B u n u n ü z e r in e B e d r'i k a ç ır m ış o la n k im s e ­
le r d e n U h u d ve b a ş k a g ü n le r d e ş e h id lik le A lla h 'ın k e n d ile r in e ik r â m
e tt ik l e r i m ü s lü m a n la r şö y le d e d ile r :
«Y â R e s û la lla h , b iz i d ü ş m a n la r ım ız k a r ş ıs ın a ç ık a r t. B izim o n ­
l a r d a n k o r k t u ğ u m u z u v e z a if o ld u ğ u m u z u s a n m a s ın la r .» B u n u n ü z e ­
r i n e A b d u lla h b. Ü b e y y b. S e lû l d e d i k i :
Y â R e s û la lla h , M e d in e ’d e k a l, o n la r a k a r ş ı ç ık m a . V a lla h i M e ­
d in e 'd e n h iç b i r z a m a n d ü ş m a n la r ı m ı z a d o ğ r u ç ık m a d ık k i o n l a r b i­
zi m u s ib e te u ğ r a t m ı ş o lm a s ı n la r v e o n d a d u r u p ü z e rim iz e d e h iç
b i r z a m a n s o k u l m a d ı la r k i b iz o n la r ı m u s ib e te u ğ r a t m ı ş o lm a y a lım .
O h a ld e , y â R e s û la lla h , o n la r ı te r k e t! E ğ e r k a lı r l a r s a ş e rli b i r k a ­
lış la h a p s o lu n m u ş b i r v a z iy e tte k a lm ış o lu r la r . E ğ e r s o k u l u r l a r s a
a d a m la r ım ız o n l a r l a y ü z y ü z e s a v a ş ır l a r , k a d ın l a r v e ç o c u k la r d a
o n la r ın ü s t le r i n d e n t a ş l a r ı o n l a r a a t a r l a r . E ğ e r g e r i d ö n e r le r s e u m u d -
l a n k ır ılm ış o la r a k g e ld ik le r i g ib i d ö n e r g id e rle r.»

M ille t R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e l l e m l ’in y a n ın d a n a y ­

rılm ıy o r d u . B u n la r iç le r in d e K u re y ş le k a r ş ıla ş m a s e v g isi o la n
k im s e le r d i. N ih a y e t R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) e v in e
g ir d i. V e z ır h ın ı g iy in d i. O g ü n C u m a g ü n ü idi. N a m a z ı b itir d iğ i z a ­
m a n b u n u y a p tı. O g ü n d e E n s â r d a n b ir a d a m ö lm ü ş tü . O n a M â lik
b. A m r d e n ilir d i. B eni N e c c a r ’d a n b ir is i idi R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü
A le y h i v e S e lle m ) d e o n u n n a m a z ın ı k ıld ır d ı v e s o n r a m ille tin h u ­
z u r u n a çık tı. O n la r p iş m a n o lm u ş tu la r . K e n d ile r in e d e d ile r k i :

« R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e l l e m l ’in h o ş u n a g itm e y e n

b ir ş e y i y a p tık . H a lb u k i b iz im b u n u y a p m a y a h a k k ım ız y o k tu r . R e ­
s û l u ll a h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) o n la r ın y a n ın a ç ık tığ ı z a ­
m a n şöye d e d ile r :
Y â R e s û la lla h , s e n in h o ş u n a g itm e y e n b ir şe y i y a p tık , h a lb u k i
b iz im b u n a h a k k ım ız y o k tu . E ğ e r d ile r s e n k a l g itm e , A lla h s a n a sa-
l â t v e s e lâ m in d irsin .» R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) d e
dedi k i :
M S İR K T İ İ B N -l H İŞ A M

«B ir n e b iy e lâ y ık o lm a z k i z ır h ım g iy d iğ i z a m a n s a v a ş m a d a n o n u
y e r e k o y s u n .»

Böylece Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) ashâbından bin

kişi ile birlikte yola çıktı.
Ibn-i Hişâm dedi k i :
İn s a n la ra n a m a z k ıl d ır m a s ı iç in İb n -i Ü m m -i M e k t u m ’u v â li
y a p tı.

Münafıkların, müslümaniara yardım etmeyi terketmeleri

lb n - i İ s h â k d e d i k i :
N ih a y e t M e d in e ile U h u d a r a s ı n d a b i r d ü z lü ğ e v a r d ı k l a r ı z a m a n
A b d u lla h b. Ü b e y y b . S e lû l o r d u n u n ü ç te b i r i y le B e s û lu l la h ’t a n a y ­
rıld ı. V e ş ö y le d e d i :
« M u h a m m e d o n l a r a i t a a t e tt i b a n a is e is y a n e tti. E y i n s a n l a r
b ilm iy o r u z k i n iç in k e n d ile r im iz i o r a d a k a t i e d e c e ğ iz !» S o n r a k a v -
m i n d e n e h l- i n i f a k v e e h l- i ş ü p h e o la n v e k e n d is in e t a b i o l a n l a r l a
b i r l i k t e g e r i d ö n d ü . B e n i S e le m e ’n i n k a r d e ş i A b d u lla h b . A m r b .
H a r a m , o n l a r ı n p e ş in e d ü ş t ü . Ş ö y le d i y o r d u :
«Ey k a v m im ! K a v m in iz i v e p e y g a m b e r in iz i d ü ş m a n la r i y le k a r ş ı
k a r ş ı y a g e ld ik le r i z a m a n y a r d ı m s ı z b ır a k m a m a n ız ı A lla h siz e h a t ı r ­
l a t m a d ı m ı?» O n l a r d a d e d il e r k i :
« Ş â y e t s iz in s a v a ş a c a ğ ın ız ı b ils e y d ik e lb e t te k i siz i y a r d ım s ız b ı r a k ­
m a z d ık . F a k a t b i r k ıt â lı n o la c a ğ ım z a n e tm iy o ru z .» O n a k a r ş ı is y a n
e d ip o n u n s ö z ü n ü d in le m e d ik le r i v e im ti n a e d ip a n c a k o n l a r d a n a y ­
r ı ld ı k la r ı z a m a n A b d u lla h b . A m r o n l a r a d e d i k i :
«Ey A lla h ı n d ü ş m a n l a n ! K a h r o lu n u z ... A lla h , P e y g a m b e r in i s i­
z e m u h t a ç e tm e y e c e k tir.»
tb n - i H iş â m d e d i k i :
Z iy â d ’d a n b a ş k a s ı, M u h a m m e d b . İ s h â k ’d a n , o d a Z ü h r i ’d e n z ik r
e tt i k i :
U h u d g ü n ü n d e E n s a r R e s û lu l la h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) 'e
d e d il e r k i :
«Y â R e s û la lla h ! Y a h u d ile r d e n o la n h a li f l e r im iz d e n (35) y a r d ı m
is te m e z m iy iz ? » B u y u r d u k i :
«B izim o n l a r a ih tiy a c ım ız y o k tu r .»

(35) M üttefiklerim izden, dem ektir.

 R ESÖ LU LLA H 'IN HAYRA YORDUĞU B İR HÂDİSE 89

R e s û lu l la h ’ın t e f e 'ü l e ttiğ i, h a y r a y o r d u ğ u b ir h a d is e

Z iy a d d e d i k i : M u h a m m e d b. İ s h â k b a n a h a b e r v e rd i şö y le d e d i :
R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) d e v a m e tti. T a B e n i H â -
r i s a r a z i s i n e g ir d i. B ir a t k u y r u ğ u n u s a l la d ı v e b i r k ılıc ın k e b z e s i n ­
d e k i b i r ç iv iy e ta k ıld ı v e o k ılıc ı y e r i n d e n ç e k ip ç ık a r ttı.

İb n - i H iş â m d e d i k i .- K ilâ b i s e y f d e n ilir . (M e tin d e K e lla b -i s e y f

d iy e g e ç ti. K ılıc ın k a b z e s i d e m e k t i r ) .

R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i ve S e lle m ) d e — f e ’l'i y a n i u ğ u r

g e ti r m e y e y o r m a y ı s e v iy o r, t a t a y y u r y a n i u ğ u r s u z lu ğ u k a b u l e tm i­
y o r d u . — İş te o v a k i t k ılıc ın s a h i b in e şö y le d e d i :

«K ılıcım k ı n ı n a so k . B e n g ö r ü y o r u m k i, k ılıç la r y a k ın d a k ı n l a ­
r ı n d a n ç ık a c a k la r d ır .»

M ü s lü m a n l a r M ir b e 'in b a h ç e s in e y ü r ü d ü k l e r i z a m a n
o n u n y a p tığ ı ş e y

S o n r a R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) a s h a b ı n a şö y le
d e d i:
«Bizi k a v m i n y a n m a g ö tü r e c e k k im v a r . K im b iz i o n l a r a r a s t l a t ­
m a y a c a k y a k ın b i r y o ld a n g ö tü re c e k ? » B u n a c e v a b e n E b û H a y s e m e ,
— k i b u , B e n i H a r is e b. H â r i s ’in k a r d e ş i d i r . —

«B en, y â R e s û la lla h » , d e d i. V e o n la r ı B e n i H â r is e a r a z i s i iç in d e o n ­
la r ı n m a l l a n a r a s ı n d a g e ç ir d i. N ih a y e t M ir b e b. K a y z i’n in m a lın ın
y a n ı n a g itti. M ir b e ’ g ö z ü g ö r m e y e n m ü n a f ık b i r a d a m id i. R e s û lu l­
l a h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e l l e m l ’in v e o n u n l a b ir lik te o la n m ü s lü -
m a n l a n n s e s in i iş itin c e k a lk t ı o n l a n n y ü z le r in e to p r a k a t m a y a b a ş ­
la d ı. V e şö y le d iy o r d u :

« E ğ e r R e s û lu lla h is e n b e n s a n a b e n im b a h ç e m e g ir m e n i h e lâ l
e tm iy o r u m .» B a n a z ik r o lu n d u k i o, o t o p r a k t a n b i r a v u ç e lin e a ld ı
s o n r a şö y le d e d i :
« V a lla h i e y M u h a m m e d , ş a y e t b ilse m k i b u to p r a ğ ı s e n d e n b a ş ­
k a b i r k im s e y e is a b e t e tt ir m e m , e lb e tte o n u s e n in y ü z ü n e v u r u r u m .»
B u n u n ü z e r in e s a h a b e l e r , o n u k a tl e tm e k iç in h e m e n h a r e k e t e g e ç ­
tile r . R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) ise :
90 S İR E T -l ÎB N -İ H İŞ A M

« O n u k a tle tm e y in iz . B u k ö r b i r a d a m d ır . K a lb i d e k ö r g ö z ü de»,
d e d i. F a k a t S a 'd b. Z ey d — k i B e n i A b d u l E ş h e l'in k a r d e ş id ir — Re-
s û l u ll a h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e ll e m l 'in o n d a n n e h y e tm e s in d e n
i n c e e r k e n d a v r a n d ı , o n u n b a ş ı n a b ir y a y ile v u r u p b a ş ın ı y a rd ı.

R e s û lu lla h 'ın b o ğ a z a in m e s i v e s a v a ş iç in h a z ır lı k y a p m a s ı

R e s ü lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) d e v a m e tti v e n ih a y e t

U h u d 'd a n o la n b o ğ a z a v a d in in d a ğ a d o ğ r u o la n y a k a s ı n a in d i. S ır ­
tın ı v e a s k e r i n i o r d u g â h ı n ı U h u d ’a d a y a d ı. D ed i k i :
« S iz d e n h iç b i r k im s e b iz k e n d is in e k ıta l ile e m r e tm e d e n s a v a ş ­
m a s ın .» K u r e y ş ise d e v e le r in i v e a t l a r ı n ı m ü s l ü m a n l a r ı n h u r m a lı k
ç u k u r l a r ı n d a n S a m ğ a ’d a k i (36) e k in t a r l a l a r ı n a s e r b e s t b ır a k m ı ş la r ­
dı. B u d u r u m d a , R e s ü lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) sav aş­
t a n n e h y e tt iğ i z a m a n , E n s â r 'd a n b i r a d a m şö y le d e d i :
«B eni K a y le (3 7 )’n in e k in l e r i n i a t l a r ı n a o t l a t s ı n l a r b iz d e h iç v u ­
ru ş m a y a lım ! » R e s ü lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) s a v a ş a h a ­
z ır lık y a p ıy o r d u . O y e d iy ü z k iş i ile b ir li k te idi. O k ç u la r ın ü z e r in e
A b d u lla h b. C u b e y r ’i e m i r = k u m a n d a n y a p tı. B u B e n i A m r b. A v f'ın
k a r d e ş id ir . B u o z a m a n b e y a z b i r e lb is e ile ü n if o r m a l ı idi. O k ç u la r
e lli k iş i id ile r. R e s ü lu lla h o n a ş ö y le b u y u r d u :
« A tlıla rı b iz d e n o k la r la d e f e t k i a r d ım ız d a n g e lm e s in le r. İ s te r le ­
h im iz e o ls u n is t e r a le y h im iz e o ls u n , y e r in d e s â b i t k a l k i s e n in t a r a ­
f ı n d a n b iz e g e lm e s in le r.» R e s ü lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) ik i
z ır h ı ü s t ü s t e g iy in d i v e s a n c a ğ ı M u s ’a b b. U m e y r ’e v e rd i. B u B eni
A b d id d a r ’ın k a r d e ş id ir . (38)

K e n d ile r i o n b e ş y a ş ı n d a o ld u k l a r ı h a ld e R e s û lu lla h 'ın

O n l a r a iz in v e r d iğ i k im s e le r

lb n -i H iş â m şö y le d e d i :
R e s ü lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) o z a m a n s a v a ş iç in S e-

(.56) Samğe : l 'h ıı d 'u n y a k ının da bir yerdir.

(.57) Benû Kayle : Ilnıılar Evs ve Hazrec'd ir. Kavle : Ensârın a n a la r ın ­

d a n bir a n a d ır ki onlar o kad ına ııisbet edilirlerdi.
(38) O zam an ki A ra plard a sürekli savaşlar olduğu için, kabilecilik ve
aşiretçilik y e tm iy o rm u ş gibi, b aşk alarla haliflik (m ü tte f ik lik ) ve kardeşlik b a ğ ­
larını k uruyorlardı.
 EBÛ DÜCÂNE'NİN DURUMU 91

m ü r e b. C ü n d e b e l- F e z â ri ile R â fi b. H a d ic 'e iz in v e rd i. B u n la r B e­
n i H â r is e 'n i n k a r d e ş le r i d ir le r . O n b e ş y a ş l a r ın d a id ile r. R e s û lu lla h
( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) t u n l a r ı g e r i ç e v ir m iş ti. O n a d e n ild i k i:
«Y â R e s u la lla h , R â fi o k a tıc ısıd ır.» B u n u n ü z e r in e o n a iz in v e rd i.
R â f i’e iz in v e rd iğ i z a m a n o n a d e n ild i k i :
«Y â R e s u la lla h , S e m ü r e R â fi'i y ık ıy o r.» B u s e f e r o n a d a iz in v e r ­
d i. R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) Ü s â m e b. Z ey d , A b d u l­
la h b. Ö m e r b. H a t t a b v e Z ey d b. S â b it'e d e iz in v e rd i. B u B e n i M â ­
lik b. N e c a c a r ’d a n b ir k iş id ir . B e râ b. Â z ib ’e d e iz in v e rd i. B u B e n î
H â r is e 'd e n b ir id ir; A m r b. H a z m a d a iz in v e rd i. B u B en i M â lik b.
N e c c a r 'd a n b ir id ir; Ü s e y d b. Z u h e y r ’e d e iz in v e rd i. B u B en i H â r i s e ’-
d e n b ir id ir . S o n r a d a H e n d e k g ü n ü n d e o n b e ş y a ş l a r ın d a o ld u k l a r ı
h a ld e o n l a r a s a v a ş iç in iz in v e rd i.

İb n -i ts h â k şö y le d e d i :
K u r e y ş h a r b e h a z ır la n d ı. O n la r ü ç b in k iş i id ile r. O n la r l a b ir li k ­
te ik i y ü z a t v a rd ı. Y a n la r ı n d a g e tir m iş le r d i. H â lid b. V e lid ’i a t l ı l a ­
r ı n s a ğ k o lu n a k u m a n d a n k o y d u la r , sol k o lu n b a ş ın a d a f k r im e b.
E b i C e h l’i k o y d u la r .

E b û D ü c â n e 'n in d u r u m u

R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) «K im b u k ılıc ı h a k k iy -

le a la c a k ? » d e y in c e b ir ta k ı m a d a m l a r o n a d ö ğ r u k a lk t ıl a r . O ise k ı­
lıcı o n l a r a v e rm e d i. N ih a y e t E b û D ü c â n e S im â k b. H a re ş e , (k i b u
B en i S â id e 'n i n k a r d e ş id ir ) k a lk ıp o n a g itti v e şö y le d e d i :

«Bu k ılıc ın h a k k ı n e d ir , y â R e s ü ia lla h ? » D e d i k i :

« E ğ ilin c e y e k a d a r o n u n l a d ü ş m a n a v u rm a n d ır .» D e d i k i :
«B en o n u h a k k iy l e a lırım , y â R e s ü ia lla h .» R e s ü ia lla h k ılıc ı o n a
v e rd i. O ş e c a a tlı, h a r b e s n a s ın d a te k e b b ü r e d e n b ir a d a m id i. K ır­
m ız ı s a r ığ ın ı s a r d ığ ı z a m a n m ille t, y a k ın d a s a v a ş o la c a ğ ın ı b ilird i.
R e s û lu l la h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) in e lin d e n k ılıcı a ld ığ ı z a ­
m a n iş te o s a r ığ ın ı ç ı k a r t t ı v e b a ş ın a s a r d ı v e ik i s a f a r a s ı n d a s a ­
lı n m a ğ a b a ş la d ı.

İb n -i ts h â k d e d i k i : B a n a C a f e r b. A b d u lla h b. E şle m , — k i b u
Ö m e r b. e l- H a t tâ b ’ın m e v lâ s ıd ır, — E n s â r 'd a n B en i S e le m e ’d e n b ir
a d a m d a n n a k le n h a b e r v e r d i ki o şö y le d e d i ;
 92 S İR E T -l İBN -1 H İŞ A M

H e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) E b ü D ü c â n e ’y i te k e b -

b û r l e n i r k e n g ö r d ü ğ ü z a m a n ş ö y le d e d i :
«Bu g ib i y e r l e r d e h a r i ç o A l l a h ’ın g a z a b l a n d ığ ı b i r y ü r ü y ü ş tü r .»

F â s ık E b ü Â m ir ’in d u r u m u

Ib n -i J s h â k d e d i k i :
B a n a A s ım b. Ö m e r b . K a tâ d e h a b e r v e r d i k i :
E b ü Â m ir , B e n i D u b e y e 'd e n b ir i o la n A m r b . S a y f i b. M â lik b.
N u m a n ’m k ö le s id ir . E v s 'd e n e lli g e n ç ile b e r a b e r , R e s û lu lla h ( S a l­
l a l l a h ü A le y h i v e S e ll e m ) ’d e n u z a k k a lm a k iç in ç ık m ış tı. B a z ıla rı
« o n la r ın o n b e ş k iş i o ld u ğ u n u » d e r l e r . E b ü Â m ir, K u r e y ş ’e şö y le y a id -
d e b u l u n u y o r d u : K a v m im le k a r ş ıla ş ır s a m h iç k im s e b a n a k a r ş ı g e l­
m eyecek.
M ü ş r ik l e r le s a h â b e l e r k a r ş ıla ş tı k la r ı z a m a n , m ü ş r ik l e r d e n ilk
k a r ş ı l a ş a n l a r , M e k k e d ış ın d a n o n l a r a k a t ı l a n l a r v e M e k k e h a lk ı n ın
k ö le l e r i n d e n o la n k im s e le r le b ir li k te E b ü Â m ir idi. O ş ö y le n id â e t t i :
«E y E v s to p lu lu ğ u , B e n E b ü Â m irim .» O n l a r d e d il e r k i :
«Ey f â s ık A lla h s a n a g ö z n im e ti n i v e rm e s in .» (E b ü Â m ir ’e, C â-
h iliy y e d e R â h ib d e n ilir d i.) R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m )
d e o n u «fâsık» d iy e is im le n d ir d i. O , k a v m i o la n E v s 'in k e n d is in e k a r ­
şı r e d c e v a p l a r ın ı iş itin c e şö y le d e d i :
« B e n d e n s o n r a k a v m im e ş e r is a b e t e tm iş tir.» S o n r a o n l a r l a ş id ­
d e tl i b ir ş e k ild e s a v a ş tı. S o n r a o n l a r a t a ş l a r l a ç a tış tı.

E b ü S ü f y a n ’ın K u r e y ş 'i te ş v ik e tm e k te k i ü s lû b u

İb n -i İ s h â k ş ö y le d e d i .-
E b ü S ü f y a n B e n i A b d id d a r ’d a n o la n s a n c a k s a h i h le r i n e , o n la r ı
k ı t â l a te ş v ik e d e r e k şö y le d e d i ;
«Ey B e n i A b d id d a r , ş ü p h e s iz B e d ir g ü n ü n d e s a n c a ğ ım ız ı siz ü s t ­
le n d in iz . G ö r d ü ğ ü n ü z g ib i, o m u s ib e t b iz e is a b e t e tti. M ille tle r, b a y -
r a k l a r i y l e y a ş a r l a r . B a y r a k la r ı z â il o ld u ğ u z a m a n o n l a r d a z â il o l u r ­
la r . Y a s a n c a ğ ım ız ı siz ta ş ır s ın ız v e y a b iz im ile o n u n a r a s ı n d a n ç e ­
k ilir s in iz , b iz o n u ta şırız .»
B u n u n ü z e r i n e o n l a r b u n u n l a ilg ile n d ile r, v a id l e ş t il e r v e şö y le
d e d i l e r .-
 EBÛ DÜCANE’NİN K IS SA S IN IN TAMAMI 93

«B iz s a n c a ğ ım ız ı s a n a te s lim e d iy o r u z , k a r ş ıla ş tığ ım ız z a m a n n a ­

sıl y a p a c a ğ ım ız ı y a r ı n g ö re c e k s in .» E b û S ü f y a n d a z â te n b u n u is ­
tiy o r d u .

H in d v e b e r a b e r in d e k i k a d ın l a r ı n te ş v ik le r i
t
M ille t k a r ş ıla ş tı k la r ı v e b ir b ir i n e y a k la ş tı k la r ı z a m a n , H in d b in t i
U tb e k e n d is iy le b e r a b e r b u l u n a n k a d ı n l a r l a k a lk tı v e e r k e k l e r i n a r ­
d ı n d a n d e f le r i ç a lm a y a v e o n la r ı te ş v ik e tm e ğ e b a ş l a d ıl a r v e s ö y le ­
d ik l e r i a r a s ı n d a ş ö y le d iy o r d u :

& V- t i

« E y B e n i A b d id d a r v e e y a rk a d a n ¡‘d c n lr r itıi h i m a y e e d e n kim seler.

H e r k esic i f c y ile vurum t*

V e y i n e ş ö y le d iy o r d u :

•-T'k • ' i * ,f »

tAÂ-** U 'j* ) J .L I j L İ — '__j\

- '.c .
A e <_>*/ 'XI. J * J*

«E ğer b u tarafa dönerseniz boyun b o yuna s a r ılım ve k ü ç ü k k ilim le ri­

m izi sereriz.
V ey a eğer arka çevirirseniz birbirim izden ayrılırız, tıp k ı dost olm ayan
bir k im se n in ayrılışı g ibi...»

M ü s lü m a n l a r ı n ş i â n = (p a r o la s ı)

R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m J 'in a s h a b ın ın U h u d g ü ­

n ü n d e k i ş i â n ş u i d i : « Ö ld ü r, ö ld ü r.» lb n - i H iş â m ’m d e d iğ in e g ö re
b ö y le d iı.
E b û D ü c â n e 'n i n k ıs s a s ın ın ta m a m ı

lb n - i İ s h â k şö y le d e d i :
M ille t s a v a ş tı. N ih a y e t h a r b k ız ış tı v e E b û D ü c â n e v u r u ş tu . T a
k a r ş ı t a r a f ı n iç in e g ir d i.
94 SİR E T -t İ B N t H İŞAM

tb n -i H iş â m d e d i k i :
B a n a e h li ilim d e n b ir d e n ç o k k im s e le r h a b e r v e r d i le r k i Z ü b e y r
b . e l- A v v a m ş ö y le d e d i :
R e s u lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e l l e m l ’d e n k ı l ı a is te d iğ im d e
o n u b a n a v e r m e y ip E b û D ü c â n e ’y e v e rd iğ i z a m a n , iç im d e b i r
ş ü p h e g e ld i ve d e d im k i :
-B e n o n u n h a la s ı S a f i y y e ’n in o ğ lu y u m . K u r e y ş te n im . H a lb u k i
b e n k a lk ıp o n d a n ö n c e k ılıc ı o n d a n is te d im , o is e k ılıc ı o n a v e r d i
v e b e n i te r k e tt i. A n d o ls u n E b ü D ü c a n e ’n in n e y a p a c a ğ ı n a b a k ıy o r ­
d u m v e o n u n p e ş in e g id iy o r d u m . K ırm ız ı s a r ığ ın ı ç ı k a r t t ı v e o n u b a ­
ş ın a s a r d ı. E n s a r şö y le d e d i :
E b ü D ü c â n e ö lü m s a r ığ ın ı ç ık a r tt ı. O s a n ğ ı b a ş ı n a b a ğ la d ığ ı z a ­
m a n o n a iş te b ö y le d iy o r la r d ı. B e n o n u t a k i p e d e r k e n o ş ö y le d e r
o ld u ğ u h a ld e ç ı k t ı :

*B en bir k ijiy im k i d o stu m h u rm a lıkla rın ya n ın d a k a n d ö k m ek .

H a rp te safların arkasında asla k a lm a m a k üzere benden söz aldı.
N e harikadır, A lla h 'ın ve R esu lü n ü n k ılıc ı.»

İb n -i H iş â m d e d i k i : Ş iird e , h a r b i n s a f l a n a r k a s ı n d a m â n a s ın a
o la n k e y û l, b a ğ l a r m â n a s ı n a o la n k ü b û l d iy e r i v â y e t o lu n u r .

İb n -i ls h â k şö y le d e d i :
N ih a y e t, E b û D ü c a n e k a r ş ı s ı n a ç ık a n h e r k e s i k ılıç ta n g e ç ir m e ­
ğ e b a ş la d ı. M ü ş r ik l e r in iç in d e b i r a d a m v a r id i k i b iz im y a r a l ı l a n -
m ız d a n h iç b i r k im s e y i ö l d ü r m e d e n b ır a k m ıy o r d u . B ö y le c e o v e E b û
D ü c â n e b i r b i r i n e y a k la ş tı la r . A lla h 'a d u â e tt im k i ik is in in a r a s ın ı
b ir le ş tir s in . N ih a y e t k a r ş ı l a ş t ı l a r v e s ı r a ile b i r b i r i n e ik i d a r b e v u r ­
d u la r . M ü ş r ik E b û D ü c a n e 'y e v u r d u . O d a k e n d is in i ö k ü z d e r is in d e n
y a p ılm ış k a l k a n i y l e s a k ın d ır d ı v e o k a l k a n o n u n k ılıc ın ı a y ı n p a ttı.
E b û D ü c a n e o n a v u r d u v e o n u k a tl e tt i. S o n r a o n u g ö r d ü m k i k ılıc ı
H in d b in ti U tb e ’n in b a ş ı n a d ik m iş . S o n r a k ılıcı o k a d ı n d a n u z a k la ş ­
tırd ı. B u n u n ü z e r i n e d e d im k i :
« A lla h v e O n u n R e s û lü h e r k e s t e n d a h a iyi b ile n d ir!»
 HAMZA’NIN KATL OLUNMASI 95

İb n -i İ s h â k d e d i k i :
E b û D ü c a n e S im a k b. H a r e ş e d e d i k i :
«B ir i n s a n g ö r d ü m k i in s a n l a r ı ş id d e tli b ir ş e k ild e tır m a lıy o r . B en,
o n a d o ğ r u y ü r ü d ü m k ılıc ım ı b a ş ın a d ik tiğ im z a m a n f e r y a d e tti, fi-
ğ a n k o p a r d ı b ir d e b a k tı m k i o b ir k a d ın d ır . B u n u n ü z e r i n e R e sû -
lu l la h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e l l e m l ’in k ılıc ıy la b ir k a d ın a v u r m a y a
k ıy a m a d ım .»

H z. H a m z a 'n ın ş e h id d ü ş m e s i

H a m z a b. A b d u lm u t ta l ib s a v a ş tı v e E r ta b. A b d -i Ş ü r e h b îl b. H â -
ş im b. A b d -i M e n a f b. A b d id d a r 'ı k a tle tti. B u E r ta , s a n c a ğ ı ta ş ıy a n
k iş il e r d e n b ir i idi. S o n r a o n a S ib â b. A b d u l-U z z a e l- G u b ş a n i r a s t l a ­
dı. B u , E b û N iy â r ile k ü n y e le n ir d i. H a m z a o n a d e d i k i :
« B a n a d o ğ r u g el e y d ıl a k la r ı k e s e n k a d ın ın oğlu !» O n u n a n a s ı
Ü m m -i E n m â r Ş e rik b. A m r b. V e h b E s -S e k a f i'n in a z a d lıs ı idi.

lb n - i H iş â m d e d i k i : Ş e rik b. e l- A h n e s b. Ş e r i k ’d i r O k a d ın M e k ­
k e 'd e s ü n n e tç i idi. İk isi k a r ş ıla ş tı k la r ı z a m a n H a m z a o n a v u r d u v e
o n u d a k a tle tti.

C u b e y r b. M u tim ’in k ö le s i V a h ş i şö y le d e d i V a lla h i b e n H a m -

z a 'y a b a k ıy o r d u m . M ille ti k ılıç ta n g e ç ir iy o r v e d o k u n d u ğ u h iç b i r ş e ­
yi b ır a k m ıy o r d u . T ıp k ı b o z a la k e r k e k d e v e g ib i. O s ı r a d a o n a b e n ­
d e n ö n c e S ib â ' b. A b d u lu z z a g itti. H a m z a d a o n a d e d i k i :
« B a n a d o ğ r u g e l e y d ıl a k la r ı k e sic i k a d ın ın oğlu!» V e o n a b ir
d a r b e in d ird i. V u r m a k la k e s m e k b ir o ld u . S a n k i k ılıç h iç ş a ş m a d ı.
B en m ız r a ğ ım ı s a lla d ım n ih a y e t o n a is a b e t e d e c e ğ in e ta m k a n a a t g e ­
ti r d i ğ im z a m a n o n u n ü z e r i n e g ö n d e rd im . O n u n g ö b e ğ i ile k a s ığ ı a r a ­
s ın a d ü ş t ü t a ik i a y a ğ ın ın a r a s ı n d a n ç ık tı v e o b a n a d ö n d ü m e c a ls iz
b ir ş e y ild e y e r e d ü ş tü . O n u b ir a z b e k le d im . N ih a y e t ö ld ü . B en d e g e l­
d im , s ü n g ü m ü a ld ım . S o n r a o r d u g â h a d o ğ r u u z a k la ş tım . A rtık o n ­
d a n b a ş k a h iç b ir ş e y e ih tiy a c ım y o k tu .

V a h ş î’n in D a m r îy e v e İb n -i H l y â r ’a H a m z a 'y ı
n a s ıl ö l d ü r d ü ğ ü n ü a n l a t m a s ı

İb n -i ls h â k d e d i k i :
B a n a A b d u lla h b. F a z l b. A b b a s b. R e b ie b . H A ris, S ü le y m a n b .
96 8ÎR E T -1 İB N -t H tŞ A M

Y e s a r ’d a n n a k le n , o d a C a f e r b . A m r b. Ü m e y y e e d -D a m r î’d e n n a k ­
le n b a n a h a b e r v e r d i k i o ş ö y le d e d i :
B e n v e U b e y d u lla h b . A d iy y b . H iy â r — k i b u B e n i N e v fe l b . A b d -i
M e n â f ’ın k a r d e ş id ir . M u â v iy e b . E b i S ü f y a n z a m a n ın d a ç ık tık v e m il­
l e t ile b e r a b e r y o l l a n g e ç tik . D ö n d ü ğ ü m ü z z a m a n H ım s ’a u ğ r a d ık .
C u b e y r b. M u t im ’i n a z a d lıs ı V a h ş i o r a d a y e r le ş m iş v e o r a d a i k a m e t
e d iy o r d u . O r a y a g e ld iğ im iz z a m a n b a n a U b e y d u lla h b. A d iy y d e d i k i .-
— V a h ş i y e g e lip o n a H a m z a ’n ın k a tl in i , o n u n a s ıl k a tl e tt iğ i n i
s o r m a y a v a r m ıs ın ? O n a d e d im k i :
— N a s ıl d ile rs e n .
B ö y le c e o n d a n s o r m a k ü z e r i n e H ım s’a g ittik . B iz V a h ş i’y i s o r a r ­
k e n b i r a d a m b iz e ş ö y le d e d i :
— S iz m u h a k k a k o n u y a k ı n d a e v in in a v l u s u n d a b u la c a k s ın ız . O
ü z e r i n e ş a r a b ı n g â lib o ld u ğ u b i r a d a m d ır . E ğ e r o n u s a r h o ş d e ğ ilk e n
b u l u r s a n ı z A r a b i b i r k ıy a f e t iç i n d e o n u b u l u r s u n u z v e o n u n y a n ın ­
d a is te d iğ in iz ş e y le r i b u l u r s u n u z v e k e n d is in d e n s o r a c a ğ ın ız h a b e r ­
l e r d e n d ile d iğ in iz e n â i l o lu r s u n u z . E ğ e r o n u , k e n d is in i b a z ı h a l l e r
ile b u l u r s a n ı z o n d a n a y r ılıp u z a k la ş ın . D e d i k i :
— B iz d e ç ık tık y ü r ü y o r d u k , n i h â y e t o n a g e ld ik b i r d e b a k tı k k i
o e v in in a v l u s u n d a b i r h a s ı r ın ü z e r in d e d u r u y o r . Y a ş la n m ış k u ş l a r
g ib i y ık ılm ış tı.
İb n - i H iş â m d e d i k i :
— B u ğ â s : S iy a h a ç a l a n k u ş l a r d a n b i r n e v id ir .
B ir d e b a k t ı k k i z a r a r s ı z b i r v a z iy e tte s a r h o ş o lm a d ığ ı b ir h a l ­
d e d ir . O n u n y a n m a v a rd ığ ım ız z a m a n o n a s e l â m v e rd ik . O b a ş ım
U b e y d u lla h b . A d iy y e d o ğ r u k a ld ı r d ı v e ş ö y le d e d i :
— A d iy y b . H iy â r ’m o ğ lu m u s u n s e n ? D e d i k i :
— E v e t. D e d i k i :
— V a lla h i s e n i, Z u T u v â ’d a s a n a s ü t e m z i r e n a n a n S a d iy e ’y e v e r ­
d iğ im z a m a n d a n b e r i s e n i g ö r m e d im . B e n s e n i o k a d ın a o d e v e s i ü z e ­
r i n d e o ld u ğ u h a ld e v e rd im , o s e n i b e z le r in iç in d e a ld ı. A y a k la r ın b a ­
n a g ö r ü n d ü . V a lla h i y a m m d a d u r d u ğ u n z a m a n o a y a k l a r ile s e n i t a ­
m d ım .
O n u n y a n ı n d a o t u r d u k v e o n a şö y le d e d i k :
— S a n a g e ld ik k i s e n i n H a m z a ’y ı n a s ı l k a tl e tt iğ i n d e n h a b e r a l a ­
lım , o n u n a s ı l k a t l e t t i n ? O d a d e d i k i :
B e n R e s û lu l la h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) ’e b u n d a n b a n a s o r ­
d u ğ u z a m a n h a b e r v e r d iğ im g ib i, siz e d e h a b e r v e r e c e ğ i m :
 VAHŞİ, RESÛLULLAH’IN Ö N Ü N D E M ÜSLÜMAN OLUYOR 97

— B en C ü b e y r b. M u t’im ’in b ir k ö le s i id im O n u n a m c a s ı T u -
a m e b . A d iy y , B e d ir g ü n ü n d e m u s ib e te u ğ r a m ış tı. K u re y ş U h u d 'a
y ü r ü d ü ğ ü z a m a n C ü b e y r b a n a ş ö y le d e d i
« E ğ e r M u h a m m e d 'in a m c a s ı H a m z a ’yı a m c a m m u k a b ilin d e k a t ­
l e d e r s e n s e n a z a d sm .» B e n d e m ille tle b ir li k te y o la ç ık tım . B en H a -
b e ş li b i r a d a m id im . M ız ra k ı H a b e ş lile r in a tış ı g ib i a ta r d ım . A z k e ­
r e o n u n l a b i r ş e y e v u r m a k t a h a t a e d e rd im . M ille t, k a r ş ı k a r ş ıy a g e l­
d ik le r i z a m a n ç ık tım H a m z a ’y ı g ö z e tliy o r v e o n a b a k ıy o r d u m . N i-
h â y e t o n u to p lu lu ğ u n y a n ı n d a g ö rd ü m . B o z a la k e r k e k d e v e g ib i id i.
M ille ti k ılıç ta n g e ç ir iy o r d u . H iç b ir şe y o n a d a y a n m ıy o r d u . B e n o n u n
iç in h a z ır la n ı y o r o n u k a s t e d iy o r ve o n d a n b ir a ğ a ç ile v e y a b ir t a ş
ile g iz le n iy o r d u m k i b a n a y a k la ş s ın . Bu a r a S ib â ’ b. A b d u l-U z z â b e n ­
d e n ö n c e o n a d o ğ r u g itti. H a m z a o n u g ö r d ü ğ ü z a m a n o n a :
«G el b a n a e y d ıl a k la r ı k e s e n k a d ın ın oğlu !» d e d i. V e h e m e n o n a
b i r d a r b e v u r d u . V u r m a y ı v e k e s m e y i ö y le s ü r a t l e y a p tı k i s a n k i k ı­
lıç h iç h e d e f t e n ş a ş m a d ı. B e n m ız ra ğ ım ı s a lla d ım N ih a y e t o n a ta m
k a n a a t g e tir d iğ im z a m a n m ız ra ğ ı o n u n ü z e r i n e g ö n d e rd im . O n u n
g ö b e ğ i ile k a s ığ ı a r a s ı n a d ü ş tü , h a t t a ik i a y a ğ ın ın a r a s ı n d a n ç ık tı.
A ğ ır a ğ ı r b a n a d o ğ r u k a l k m a y a b a ş la d ı v e o r a y a y ığ ıld ı. B en o n u v e
m ız r a ğ ım ı te r k e tt im . O o r a d a ö ld ü . S o n r a o n a g e ld im v e m ız ra ğ ım ı
a ld ım . S o n r a o r d u g â h a g e r i d ö n d ü m v e o r a d a o tu r d u m . A r tık h iç
b i r ş e y e ih tiy a c ım y o k tu . Ç ü n k ü o n u a n c a k a z a d o lu n a y ım d iy e k a t ­
le ttim . M e k k e ’y e g e ld iğ im z a m a n a z a d e d ild im . S c n r a M e k k e 'd e i k a ­
m e t e tt i m n i h a y e t R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) M e k k e ’­
y i f e t h e ttiğ i z a m a n T â if ’e k a ç tım v e o r a d a b e k le d im . T â if 'in e lç i
h e y e ti R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e ll e m ) ’in y a n ın a m ü s lü m a n
o lm a k iç in g ittik le r i z a m a n b ü tü n y o lla r b a n a k a p a n d ı. D e d im k i :
« Ş a m ’a v e y a Y e m e n e v e y a b e ld e le r d e n b ir in e k a v u ş u r u m . V a l­
la h i b e n b u d ü ş ü n c e d e ik e n b ir a d a m b a n a d e d i k i :
« Y azık s a n a ! V a lla h i O , d in in e g ir e n v e o n u n ş e h a d e tin i g e ti r e n
h iç b i r k im s e y i k a tle tm iy o r.»

V a h ş i, R e s û lu lla h 'm ö n ü n d e m ü s lü m a n o lu y o r

A d a m , b u n u b a n a s ö y le d iğ i z a m a n ç ık tım v e R e s û lu lla h ( S a lla l­

la h ü A le y h i v e S e ll e m ) ’in y a n m a M e d in e ’y e g e ld im . O n u n b a ş u c u n ­

İbn-i Hi.şam — C. : 3 - F . : 7
98 SİR E T -İ İBN-İ H İŞAM

d a a n c a k a y a k t a h a k ş e h â d e tiy le ş e h â d e t g e ti r i y o r o lm a m d a n b a ş k a ­
sın ı iş itm e d i. B en i g ö r ü n c e d e d i k i :
« V ah şi s e n m isin ?» D e d im k i :
«E vet y â R e s ıila lla h .» D ed i k i :
« O tu r b a n a H a m z a 'y ı n a s ıl k a tl e tt iğ i n i a n la t.» B en d e o n u siz e
a n la t tı ğ ım g ib i a n la ttım . S ö z ü m ü b itir d iğ im z a m a n d e d i k i :

«Y azık s a n a ! H u z u r u m d a n k a y b o l v e b e n s e n i g ö rm e y e y im .» D e d i
k i : R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e ll e m l 'd e n h e r n e r e d e o lu r s a
u z a k k a ç ıy o r d u m k i b e n i g ö rm e s in . T a A lla h O ’n u n ( S a l la l la h ü A le y ­
h i v e S e lle m ) r u h u n u k a b z e d in c e y e k a d a r .

V a h ş î'n in M ü s e y le m e ’yi k a tle tm e s i

M ü s lü m a n l a r , Y e m â m e 'n in s a h ib i M ü s e y le m e tü l- K e z z â b ’a s a v a ş
a ç tı k la r ı z a m a n o n la r la b e r a b e r ç ık tım v e o n u n la H a m z a 'y ı k a t l e t ­
tiğ im m ız ra ğ ım ı a ld ım . M ille t, b ir b ir i y le k a r ş ı k a r ş ıy a g e ld ik le r i z a ­
m a n M ü s e y le m e tü l- K e z z â b ’ı e lin d e k ılıç o ld u ğ u h a ld e a y a k t a d u r u r ­
k e n g ö r d ü m , O n u ta n ıy o r d u m . H a z ırla n d ım . D iğ e r t a r a f t a n d a E n -
s a r ’d a n b ir a d a m d a h a z ır la n d ı. H e r ik im iz d e o n u k a s t e d iy o r d u k .
M ız ra ğ ım ı o y n a ttım . N ih a y e t ta m h e d e f e g id e c e ğ in e k a n a a t g e ti r d i­
ğ im z a m a n m ız ra ğ ım ı o n u n ü z e r i n e a ttım , m ız ra k o n a s a p la n d ı. En-
s a r i d e o n u n ü z e r in e a tıld ı v e o n a k ılıç ile v u r d u . A rtık , h a n g im i­
z in k a tl e tt iğ i n i A lla h d a h a iyi b ilir. E ğ e r o n u b e n k a tle tm iş s e m , R e ­
s û l u ll a h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e ll e m l 'd e n s o n r a in s a n la r ı n e n h a ­
y ırlısı (o la n H a m z a 'y ı) v e in s a n l a r ı n e n ş e rlis i o la n (o k â f ir i) k a t ­
le ttim , s a y ılır.

îb n -i l s h â k d e d i k i :
B a n a A b d u lla h b. F a z l, S ü le y m a n b. Y e s â r 'd a n n a k le n , o d a A b ­
d u ll a h b. Ö m e r b. e l- H a t ta b 'd a n (ki b u , Y e m â m e ’d e h a z ır b u lu n ­
m u ş tu ) n a k le n b ild ir d i k i o şö y le d e d i :
V a h ş i, M ü s e y lim e 'y i ö ld ü r d ü ğ ü z a m a n b ir is i y ü k s e k se s le «M ü-
s e y lim e ’yi S iy a h b ir k ö le k a tle tti» d iy o r d u .

V a h ş i d i v a n d a n a tıld ı

İb n -i H iş â m d e d i k i :
B a n a şu h a b e r v a r d ı k i : V a h ş i’y e ş a r a b iç tiğ i iç in t e k r a r l a h a d
 M US’AB B. UM EYR'İN KATLEDİLM ESİ 99

v u r u l u y o r d u . T a îs lâ m n ü f u s k ü tü ğ ü n d e n ( d iv a n d a n ) ç ık a rıld ı. Ö m e r
b. e l- H a t ta b şö y le d iy o r d u : B ild im ki A lla h T e â lâ H a m z a ’n ın k a t i l i ­
n in y a k a s m ı b ır a k a c a k d e ğ ild ir .

M u s 'a b b . U m e y r ’in k a t i e d ilm e s i

tb n - i t s h â k d e d i k i :
M u s 'a b b. U m e y r R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) 'in
ö n ü n d e s a v a ş tı n i h a y e t k a t i o lu n d u . O n u k a tle d e n , lb n -i K a rn e el-
L eysi id i. Z a n e d iy o r d u k i :
O R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e l l e m l ’d ir. S o n r a K u r e y ş 'e
d ö n d ü v e ş ö y le d e d i : « M u h a m m e d ’i k a tl e tt im .. » M u s ’a b b. U m e y r
k a ti o l u n u n c a R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) s a n c a ğ ı A li
b. E b i T â lib 'e v e rd i. A li b. E bi T â lib v e b i r c e m a a t m ü s lü m a n R e s û ­
lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) 'in ö n ü n d e s a v a ş tıl a r .

lb n - i H iş â m d e d i k i :
B a n a M ü s e y le m e b. A lk a m e e l-M a z e n i h a b e r v e rd i, şö y le d e d i :
U h u d g ü n ü n d e s a v a ş ş id d e tle n d iğ i z a m a n R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü
A le y h i v e S e lle m ) E n s a r ’m b a y r a ğ ı n ın a lt ın d a o tu r d u . R e s û lu lla h
( S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m ) A li b. Ebi T â lib (R ıd v a n u lla h i A le y h ) 'e
h a b e r g ö n d e r d i k i b a y r a ğ ı ö n e g e ç irs in . A li d e ö n e g e ç ti v e şö y le
d e d i:
«B en E b û F u s e m 'im . K ırıp d ö k e rim .» tb n - i H iş â m 'ın d e d iğ in e
g ö re E b û K u ş a m d e n ilir .) E b û S a ’d b. E bi T a lh a — ki b u m ü ş r ik l e r i n
s a n c a ğ ın ın s a h ib i idi. — ş ö y le ç a ğ ı r d ı :
■Ey E b u l-K u s a m k a r ş ıla ş m a k is tiy o r m u s u n ? » D e d i k i :
«Evet.»
B u n u n ü z e r in e ik isi ik i s a f f ın a r a s ın d a k a r ş ı l a ş t ı l a r ve b i r b ir i n e
a r d a r d a d a r b e l e r in d ir d ile r . Ali o n a v u r d u , o n u y e r e s e r d i. S o n r a
o n d a n a y rıld ı. D ire k t ö ld ü r m e s in i is te m e d i. A li’n in a r k a d a ş l a r ı o n a
d e d ile r k i :
« Ü z e rin e a tılıp s ü r a t l e o n u k a tle ts e n ya?» O d a d e d i k i :
O b e n i a v r e t iy l e k a r ş ıla d ı. A k r a b a lık ş e f k a tim i ç e k ti. A lla h (A z-
ze v e C e l l e l ’n in o n u k a tl e tt iğ i n i a n la d ım .»

D e n ilir k i : E b û S a 'd b. E bi T a lh a ik i s a f f ın a r a s ı n a ç ık tı v e ş ö y ­
le ü n l e d i : «B en K a s ım ’ım (k in c iy im ) m ü b a r e z e e d e c e k v a r m ı?» O n a
h iç b i r k im s e ç ık m a d ı. B u n u n ü z e r in e şö y le d e d i :
100 SİR E T İ ÎBN -t HIŞAM

«Ey M u h a m m e d ’in a s h a b ı! M a k tu lle r in iz in c e n n e tte , m a k t u ll e r i­

m iz in ise c e h e n n e m d e o ld u k la r ım s a n ı y o r s u n u z . L â ta a n d o ls u n k i, y a ­
la n s ö y lü y o r s u n u z . Ş âyet, b u m e s e le n in g e r ç e k o ld u ğ u n u b ils e y d in iz
b a n a s iz d e n b iris i ç ık a rd ı.* B u n u n ü z e r in e A li b. E bi T â lib o n a d o ğ ­
r u ç ık tı v e b ir b ir i n e s ı r a ile d a r b e l e r v u r d u l a r . A li o n a v u r d u v e o n u
k a tle tti.

İb n -i İ s h â k d e d i k i :
E b û S a d b. E bi T a lh a 'y ı. S a d b. E bi V a k k a s k a t l e t t i ...

A sım b . S â b i t ’in d u r u m u

A sım b. S a b it b. Ebi A k le h s a v a ş tı. M ü s â f i’ b. T a lh â v e o n u n

k a r d e ş i C ü lâ s b. T a lh a ile s a v a ş tı. O n la r ı n h e r b ir in e b ir o k is a b e t
e ttir d i. B u n u n ü z e r in e o n la r , a n a l a r ı S ü la f e ’y e g e lir, b a ş ın ı o n u n k u ­
c a ğ ın a k o y a r la r d ı. S ü lâ f e şö y le d e r d i :
«Ey o ğ u lc u ğ u m , k im s a n a v u rd u ? » O d a ş ö y le d e r d i :
«B iri b a n a v u r d u ğ u z a m a n ; «Al b u n u b e n d e n . B e n lb n -i E b u A k -
le h im » d e d iğ in i işittim .» B u n u n ü z e r in e S ü la f e a d a d ı k i :
«E ğ er A lla h  sım ’ın b a ş ın ı o n u n e lin e g e ç ir ir s e o n u n iç in d e şa -
r a b iç e c e k . A sım ise A lla h 't a n is te m iş ti ki, h iç b ir m ü ş r ik e a s l a el s ü r ­
m e s in v e h iç b i r m ü ş r ik d e o n a el s ü rm e s in .»

O s m a n b. Ebi T a lh a , m ü ş r ik l e r i n s a n c a ğ ın ı ta ş ıy a r a k şö y le d e d i :

«Sam <ık eh lin in i ı ı n i ı ı r haktin ki. siiııy iiy ii kam ı b a tırsın la r veya onu
k ıls ın la r .»

B u n u n ü z e r in e H a m z a b. A b d u l- M u tta lib o n u k a tle tti.

M e le k le r in y ık a d ığ ı H a n z a la

H a n z a la b. Ebi  m ir ile E b û S iify a n k a r ş ı k a r ş ıy a g e ld ile r. H a n -

z a la b. E bi  m ir o n u n ü z e r in e ç ık tığ ı z a m a n Ş e d d â d b. E sv ed , — ki
b u îb n i Ş e û b 'd u r , o n u E bû S ü f y a n 'ın ü s t ü n e ç ık m ış g ö rd ü . Ş e d d a d
o n a v u r d u ve o n u k a tle tti. B u n u n ü z e r in e R e s u lu lla h (S a lla lla h ü
A le y h i ve S e lle m ) d e d i k i :
 EBÛ SÜ FYA N’IN HANZALA'YI KATLETM ESİ 101

Ş ü p h e s iz m e le k le r a r k a d a ş ın ız ı, y a n i H a n z a la 'y ı y ık ıy o rla r. B u ­
n u n ü z e r i n e o n u n a ile s in d e n d u r u m u n u s o r d u la r . A ilesi d e d i k i :
O s a v a ş ç a ğ rıs ın ı (H a tif i) iş ittiğ i z a m a n y ık a n a m a d ı, c ü n ü b o la ­
r a k çık tı.

İb n -i H iş â m d e d i k i :
(H a tif) y e r i n e (ş id d e tli b ir s e s m â n a s ın d a ) H â ia d e n ilir . H a d is te
ş ö y le g e l m i ş t i r :

« İ n s a n la n n h a y ır lıs ı a tın ın y u la r ın d a n t u t a n k i d ü ş m a n d a n , k o r ­
k u l u r b i r s e s (h a tifi) iş ittiğ i z a m a n o s e s e d o ğ r u u ç a r.»

T ır r ım â h b. H a k im e t-T â i, (k i T ır r ım a h e r k e k l e r d e n u z u n o la n
k işi d e m e k t ir ) şö y le d e d i :

«B en, adam ların k o rk a k ve za yıfla rı, k o rk u d a n bağırm aya başladıkları

zam an M â lik so y u n d a n şerefin him ayecilerinin o ğ lu y u m .»

H e y 'e ! İç in d e k o r k u o la n s a y h a = k o r k u l u b a ğ ır m a k tır .
İb n -i İ s h â k d e d i .•
R e s ü lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) d e d i k i : İş te b u n d a n
d o la y ı m e le k le r o n u y ık a d ıla r .

E sv e d ile E b u S ü f y a n 'ı n H a n z a la ’y ı k a tle tm e le r i

h a k k ın d a k i ş iir le r i

Ş e d d â d b. e l-E v se d H a n z a la 'n ın k a tli h a k k ın d a şö y le d e d i :

«G üneşin partilisi gibi bir vurm a ile a rkadaşım ı ve k e n d im i e lb e tte h i­

m aye e d erim .»

E b û S ü f y a n b. H a rb , U h u d g ü n ü n d e y a k a la d ığ ın ı ve İb n -i Ş e ü b ’u n
H a n z a la ’y a k a r ş ı o n a y a r d ı m e tm e s in i z ik r e d e r e k şö y le d e d i :
102 8 İR E T I tB N -t H İŞAM

¿ rV J» -' ^ Jc , S e li )}

1 '~-J* J» û-0 J*l_S

)}■ **’ - ’ J* ^ ^ C5^*'r" ^ l5 ~ 7

-,, ; »^At ^ ’ j A ^-1 Jkl J lil j ___>-t ^ iJU

y^A * jrji^ jı ^ ¿¿»

ı—■ J f" lS-^ û^7> ^ ^ aj' i ^ ¿ r * j

}} ' " •-.• - «' / - •> * •- * *®^ İ-* , -.
^ jlj

^ ¡j ) ¿ ¡t < ■-!»- ı£3)^ -**; L* '*

' r J--r* t i 1" " <J Y> 1'^ T (V K 4 0 ^ 7 H '^ '

«Şayet l>cn d ilm e y d im at beni kurta rırd ı ¡bıı-i Şriib'a karşı ıninnetdar
olm azdım .
B e n im at ta yım , onlardan, köpeğin seslenm ekle kovu/aeağt bir m ekânda
sabahtan güneş b a tm a ya y a kla şın ea ya kadar d evanda kaldı.
O rdan ıızaklaşdım .
O nlarla savaşıyorum , k in e u slündiir diye sö y lü yo ru m , salabetli bir
k a vm in ı ile onları benden d e f ediyorum .
O halde ağla hayal k ırık lığ ın a uğrayan kim sen in sözüne b a km a ona
aldırış etme, ve göz yaşından ve avaz ile a ğ lam aktan m elâlet getirip
hayal kırıklığ ın a düşm e.
B aban ve onun kardeşleri birbir peşine g ittile r ve onlar için pay olarak
göz ya şı gerekli oldu.
X ee câ r'd a n her bir kerinı cöm erd k iş iy i k a tle ttiğ im e dair içim d e ki
şe y i u n u ttu rm a y a başlam ıştı.
H â ş in ıd e n de kerim bir e rk e k d e v e y i (y â n i İla n ız a ’yı ve M u sa b ’t ( k a t ­
le ttiğ im i.
H a lb u k i bu harlı esnasında k o rk u tu r bir k işi değildir.
Ş a y et ben onlardan n e fsim in in tik a m ın ı alıp y ü re ğ im i soğut m asaydım
e lb e tte ka lb d e vara/arın izleri bir hüsiin olurdu.
 EBÛ SÜFYAN'A K A RŞI HA SSA N’IN Ş İİR İ 103

C ilbablar içinde (39) içlerine, işlem i} darbe yaraları olduğa halde hanı
akan ve h ü zü n lü kim seler helak oldukları halde çekindiler.
O nlara, k a n la n için bir em sal olm ayan ve y ü k s e k hasletle de benzeri
bulunm ayan kim se le r isabet e ttird ile r.»

E b u S ü f y a n 'a k a r ş ı re d d iy e o l a r a k H a s s a n 'ın şiiri

lb n - i H iş â m ’ın z ik r e tt iğ i n e g ö re H a s s a n b. S a b it d e o n a şö y le ce-
v ab v e rd i:

« f/a ş im soyundan avcı develeri zik re ttin .

H a lb u k i senin söylediğin elbette, yalandır, isabet eden değilsin.
N e cip dediğin H a m za ’y ı öldürdüğüne, m i güveniyorsun.
A m r ’ı, U tb e ’y i, onun oğlunu, Ş ry b e 'y i, H a c c â c ı ve İhn-i H a b ib ’i öld ü r­
m ediler m i l
A si'n in , A li’y i davet e ttiğ i sabahı, o da ona k e sk in bir kılıçla onun dâ­
vetin e riâyet e tti, onu k a n ile suladı.»

lb n - i İ s h â k d e d i k i :
Ib n -i Ş e û b , E b ıi S ü f y a n 'a y a p tığ ı y a r d ım ı z ik r e d e r e k şö y le d e d i :

«E y lb n -i H arb şayet benim m üdafaa e tm em ve hazır b u lu n m a m ol-

m asaydı dağın alt y a n ın d a k i giinde sen e lb e tte ccvab verem eden ölür­
dün.

(39) B u ra d a şiirin m etninde geçen celabib sert k u m aşta n yap ılm ış şal­
vardır. M e k k e halkının müşrikleri, Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)
ile birlikte m üslüman olan kimselere celâbib ismini veriyorlardı.
104 SİRET-1 İBN -l H tŞA M

Ş a y et dağın alt y a n ın d a , al ta yın a hande y a p tırm a m olm asaydı s ır t­

lanlar seni y e m e k için üzerine süratle ko şu p y iy e c e k le r d i.d

İb n -i H iş â m d e d i k i : « A le y h i e v d ir â ü n » s ö z ü lb n - i f s h â k ’m g a y ­
r ı n la n m e n k u l d ü r .

Y in e E b û S ü f y â n 'a k a r ş ı re d d iy e o l a r a k s ö y le n e n .
H â r is 'i n ş iiri

İb n -i t s h â k şö y le d e d i :
H a r is b . H iş â m . E b û S ü f y a n 'a c e v a p v e r e r e k ş ö y le d e d i :

yüf "M 3 ? â i
»-■**! k- d '^

«B ed ir günü n d e onlara neşeli ve ön ik i ayağını da k a ld ıra n , şahlanan,

y iiziiyo r gibi y ü rü y en a tın ü stü n d e bunun gibi ka rşılık verdiniz.
B e d r ’in salını ya n ın d a veya üzerine b irta kım ağlayıcıları k o y d u n ve
hiçbir d o stu n m a k tu lü n e üzü lm ed in .
Ve sen şayet onlardan olan şeyleri gözünle görseydin e lb e tte sen h a y a t­
ta olduğun m üddetçe k o rk a n bir kalb ile d ö n erd in .»

İb n -i H iş â m d e d i k i :
H â r is b. H iş â m , E b û S ü f y â n 'a a n c a k ş u n u n iç in c e v a p v e rd i. O
z a n n e t t i k i, E b û S ü f y a n ş u s ö z ü n d e , k e n d is in e tâ r iz d e b u lu n m u ş .

'f r j u S j f j l j

«B e n im at ta y ım , onlardan k ö p eklerin seslenerek konulacağı bir mesâ-

fe d e u za k la şıp a y rılm a d ı.»
Ç ü n k ü H â r is , B e d ir g ü n ü n d e k a ç m ış tı.

Z ü b e y r 'in , h e z im e tin s e b e b in d e n b a h s e t m e s i

İb n -i İ s h â k d e d i k i :
S o n r a A lla h m ü s l ü m a n l a r a y a r d ım ın ı in d ir d i v e o n l a r a v â d in i
d o ğ r u ç ık a r d ı. M ü ş r ik le r i k ılıç la r la k a tl e tt il e r . N ih a y e t o n l a n k a ­
 ZÜBEYR’İN H E Z İM E TİN SEBEBİNDEN BAHSETM ESİ 105

ra rg â h ta n s ıy ırd ıla r . A r tık m a ğ lu p o ld u k l a r ı n d a h iç ş ü b h e k a l m a ­

m ıştı.
İb n -i I s h â k d e d i k i :
B a n a Y a h y a b. A b b a d b. A b d u lla h b. Z ü b e y r, b a b a s ı A b b a d 'd a n
n a k le n , o d a A b d u lla h b. Z ü b e y r 'd e n , o d a Z ü b e y r 'd e n n a k le n h a b e r
v e r d i k i o şö y le d e d i :
V a lla h i b a k tım b i r d e n e g ö re y im ! H in d b in ti U tb e ’n in h iz m e t­
ç ile ri v e o n l a n n k a n l a r ı a z ç o k n e a lm ış la r s a s ü r a t l e y ü r ü y e r e k k a ç ­
m a k t a d ı r l a r . K a r a r g â h ı b o ş a lttığ ım ız z a m a n o k ç u la r , k a r a r g â h a d o ğ ­
r u y ö n e ld ile r v e a r k a m ız ı a t l ı l a r a b o ş b ır a k tı la r . B ö y lece a r d ım ız d a n
g e ld ile r . B u a r a b i r ç a ğ ın c ı şö y le ç a ğ ı r d ı : « D ik k a t d ik k a t, M u h a m -
m e d ö ld ü r ü lm ü ş tü r .» B u n u n ü z e r i n e s a n c a k t a r l a r ı n ı m u s ib e te u ğ r a t ­
m a m ız d a n s o n r a d ö n d ü k . O n l a r d a n h iç b ir k im s e o s a n c a ğ a y a k l a ş a ­
m a d ı. S o n r a ü z e rim iz e d ö n d ü le r .
tb n - i H iş â m d e d i k i :
M e tin d e g e ç e n S a r i h ( y â n i ç a ğ ın c ı k iş i) E z e b b ü l- a k a b e ... Y a n i
ş e y tâ n d ır .
S a n c a k ( m ü ş r i k le r i n s a n c a ğ ı) y e re d ü ş m ü ş o ld u ğ u h a ld e ö y le c e
k a ld ı. N ih a y e t A m re b in ti A lk a m e e l- H â r is iy y e o n u a ld ı ve K u r e y ş 'e
g ö tü r d ü . O n l a r d a b u n u n y a n ın d a to p la n d ıla r . S a n c a k S u â b ile b i r ­
lik te id i. B u, B en i E bi T a lh a 'n ı n k ö le s id ir. H a b e ş lid ir. K u r e y ş lile r d e n
s a n c a ğ ı a l a n l a r ı n s o n k iş is i idi. O s a n c a k l a s a v a ş tı n i h a y e t
o n u n e lle r i k e sild i. S o n r a o n u n ü z e r in e k a p a n d ı ve s a n c a ğ ı g ö ğ s ü v e
b o y n u ile tu t tu . N ih â y e t s a n c a k ü z e r in d e k a ti o lu n d u . O : «Ey A lla h ım
a r t ı k m a z u r o ld u m m u ?» d iy o r d u .
H a s s â n b. S a b it d e b u h u s u s t a şö y le d e d i :

«Ş a n tu k la f ahir! en d in iz, Şuab'a verildiği zam an iftih a rın cıı ¡erlisi san-
çaktır.
106 SİR E T I İBN 1 HİŞAM

O nda fa h rin izi bir kiitc Ur vc toprağa basanların rn yaram azı ile
k ıld ın ız.
Z a n n e t t i n i z S e f i h l e r aneak zan ederler.
H a lb u k i bu doğru bir işten değildi.
Ş u n u zan e ttin iz k i :
K u v v e tin iz , M e k k e 'd e ka rşıla ştığ ım ız zam an h eybelerin altunlarını sat-
m am zdır.
/illerin in bağlanm ası közü d indirm edi.
O eller boya üzerine bağlanm azlar.»
lb n -i H işA m d e d i k i :
O n u n s o n b e y tin in E b û H ir â ş e l-H u z e li'y e Aid o ld u ğ u riv A y e t
o lu n u r . H a ie f ü 'l A h m e r o ş iir le r i b a n a şö y le o k u d u .

«E llerinin bağlanm ası gözii dindirm edi.

E ller boya üzerine bağlanm azlar.»
Bu b e y itle r d e , U h u d 'd a n b a ş k a b ir y e rd e , k a r ıs ın ın e lle r in in b a ğ ­
la n d ığ ın ı k a s t e d iy o r.
B u b e y tl e r i n y in e M a ’k il b. H u v e y lid e l-H ü z e li'y e Aid o ld u k la r ı d a
riv A y e t o lu n u r .

A m r e tü l- H â r is i’y e h a k k ı n d a H a s s a n 'ın ş iiri

lb n -i ts h â k şö y le d e d i :
H a ş a n b S a b it A m re b in t-i A lk a m e 'n in s a n c a ğ ı k a ld ır m a s ı h a k ­
k ın d a ş ö y le d e d i :

« .td el (40) bize doğru sa n k i o k a şh ın belirlenm iş Ş ü rk g eyiklerinin y a v ­

ruları im iş gibi sevk olund u kla rı zam an.

(40) Adel : Huzeym e den bir kabilenin ismidir. Şürk bir yerin ismidir.
B urası Benî Esed'den lieııi Mııkzi b. A y â 'y a âid K a n an dağın ın ötesinde bir
sudur.
 U H U D GÜ NÜNDE RESÜLÜLLAH7N B A Ş I N A GELENLER 107

Onlara liri âk v d iıi kahredici y a k edici darbeler ka ld ırd ık ve vurm a ile

anları her bir canibden topladık.
Ş ayet Ifâ risiy y e k a d ın ın sancağı alm asaydı anlar çarşılarda getirilm iş
sa tılık m alların satışı gibi satılırlardı.»

lb n - i H iş â m şö y le d e d i :
B u b e y itle r o n a â id b e y tle r iç in d e d ir le r.

U h u d g ü n ü n d e R e s û lu lla h 'ın b a ş ın a g e le n ş e y le r

lb n -i ls h â k d e d i k i :
M ü s lü m a n l a r ç e k ild ile r D ü ş m a n o n la r a m u s ib e t e r iş tir d i. O g ü n
im ti h a n v e te c r ü b e g ü n ü idi. A lla h o g ü n d e m ü s lü t n a n la r a ş e h â d e t
ik r a m e tti. H a ttâ d ü ş m a n R e s ü lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i ve S e l l e m l ’e
k a d a r yol b u ld u ve ta ş l a r ı o n a is a b e t e tt ir d il e r . T a ş d ö r tlü d iş in e is a ­
b e t e tti. Y ü z ü n d e y a r a m e y d a n a g e ld i. D u d a ğ ı y a r a l a n d ı O n a is a b e t
e t t i r e n k im s e U tb e b. E bi V a k k â s idi.

lb n -i ls h â k d e d i ki :
B a n a H u m e y d c t-T a v îl. E n e s b. M â lik d e n n a k le n h a b e r v e r d i k i
o ş ö y le d e d i :
P e y g a m b e r ( S a l la l la h ü A le y h i ve S e ll e m l 'in d ö r tlü d işi U h u d g ü ­
n ü n d e k ırıld ı. Y ü z ü n d e y a r a a çıld ı, k a n y ü z ü ü z e r in e a k m a y a b a ş ­
la d ı. K a n ı s ilm e ğ e b a ş la d ı, şö y le d iy o r d u :
« P e y g a m b e r in in y ü z ü n ü k a n a b o y a y a n b ir k a v im n a s ıl f e l â h b u ­
lu r ! H a lb u k i o o n la r ı R a b le r in e d â v e t e d iy o r!- B u n u n ü z e r in e A lla h
(A z z e ve C elle) bu h u s u s ta şu â y e tin i in z â l b u y u r d u :

« A lla h 'ın , o n la r ın tc b v e le r in i k a b u l v e y a o n la r a a z a b e tm e s i iş iy ­
le s e n i n b ir a lâ k a n y o k tu r . Ç ü n k ü o n l a r z â lim le rd ir.»

lb n -i H iş â m d e d i ki :
R ü b e y h b. A b d u r r a h m a n b Ebi S a id el H u d ri, b a b a s ı n d a n n a k ­
le n , o d a E b ü S a id el H u d r i'd e n n a k le n şö y le z ik r e tti :
U tb e b. E bi V a k k a s , R e s ü lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e ll e m l 'e
iş te o g ü n d e ok a tt ı v e ü s t s a ğ d ö r tlü d iş in i (y â n i ö n d iş le r le a z ı d iş
108 SİRK T İ İBN-1 HİŞAM

a r a s ı n d a k i d iş in i) k ırd ı. A lt d u d a ğ ın ı d a y a r a la d ı. A b d u lla h b. Ş ih â b
e z -Z ü h ri d e o n u n a ln ın ı y a r d ı. İb n -i K a m ie d e y a n a ğ ın ı n ü s t ta r a f ı n ı
y a r a l a d ı. M iğ fe r in h a l k a l a r ı n d a n ik i h a lk a y a n a ğ ın ı n ü s t t a r a f ı n a
g ir m iş ti.

R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) , E b û Â m ir 'in , m ü s lü -

m a n l a n n iç in e d ü ş m e s i iç in y a p tığ ı ç u k u r l a r d a n b ir ç u k u r a d ü ş tü .
M ü s lü m a n l a r is e b u ç u k u r l a r ı b ilm iy o rla rd ı.
A li b. E b i T â lib , R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) 'in e lin ­
d e n tu t tu ; T a lh a b. U b e y d u lla h o n u k a ld ır d ı v e a y a ğ a k a lk tı. M â lik
b. S in â n E b û S a id e l- H u d r i'n in b a b a s ı, R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y ­
h i v e S e ll e m ) 'i n y ü z ü n d e n k a n ı d u d a k la r iy l e a ğ z ın a ç e k ti s o n r a y u t ­
tu . B u n u n ü z e r i n e R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) d e d i k i :
« K a n ım ın k a n m a d o k u n d u ğ u k im s e y e a te ş is a b e t etm ez.»
İb n -i H iş â m d e d i k i :
A b d u la z iz b. M u h a m m e d e d - D e r â v e ıd i şö y le z i k r e t t i :
P e y g a m b e r ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) şö y le d e d i :
«K im y e r y ü z ü n d e y ü r ü y e n b i r ş e h id i g ö r m e k is te r s e , T a lh a b.
U b e y d u lla h ’a b a k sın .»

A b d u la z iz e d - D e r â v e r d i d e d i k i : İ s h â k b. Y a h y â b. T a lh a ’d a n
n a k le n , o d a ts â b. T a lh a ’d a n n a k le n , o d a A iş e 'd e n n a k le n , o d a E b û
B e k r e s - S ıd d ık 'd a n r i v a y e t e tti k i .-
E b û U b e y d e b. e l- C e r r a h ik i h a l k a d a n b ir in i R e s û lu lla h ( S a lla l­
l a h ü A le y h i ve S e lle m ) 'in y ü z ü n d e n ç ık a r ttı, b ö y le c e o n u n ö n d işi
d ü ş tü . S o n r a d i ğ e r h a lk a y ı ç ık a r tt ı. B u s e f e r d iğ e r b i r ö n d iş i d e d ü ş ­
tü . B ö y le c e ö n d iş le r in in ik isi d ü ş m ü ş o ld u .

H a s s a n 'ın U tb e h a k k ı n d a ve o n u n s e b e b iy le
R e s û lu l la h 'a is a b e t e d e n şe y h a k k ın d a k i ş iir i

tb n - i İ s h â k d e d i k i s
H a s s a n b. S â b it, U tb e b. E bi V a k k a s 'a d e d i k i :
 İBN-İ SEKEN VE UHUD GÜNÜNDE Ç E K T İĞ İ ZORLUK 109

O^«»* « » t IJLni ■*-*»___ --J

■'»■ 9 ı | " 'j # " ^ r <■ # ^ ^ , <•_

^ ‘1jJ I ^5-iî' J > l l j '«il O y i ^ı»

«A llah bir topluluğa fiille ri sebebiyle ceza verdiği ve R a h ın â n olan

doğuların R ablıı onlara zarar verdiği za m a n ...
Ve e y V te y b e b. M â lik R a b b im seni hor ve zelil etsin ve ölüm den önce
seni yıld ırım la rd a n biri ile karşılaştırsın.
K asden P eygam ber iğin sağ elini a rtın ve onun ağzını k a n a ttın , ellerin
k ılıfla rla kesilsin.
M u sib e t ve fe lâ k etle rd e n biri esnasında. A lla h ı ve kendisine varacağın
m enzili h atır/asaydın ya.»

İb n i H iş â m d e d i k i :
O b e y tle r d e n ik i b e y ti te r k e tt ik . Ç ü n k ü o n l a r d a k ö tü s ö z le r v a rd ı.

İb n -i S e k e n v e U h u d g ü n ü n d e ç e k tiğ i z o r lu k '

İb n -i İs h â k d e d i ki :
K u r e y ş lile r R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e l l e m l ’in e tr a f ı n ı
s a r d ığ ı z a m a n b u y u r d u k i :
«K im b iz im iç in k e n d is in i s a ta c a k ? »
B a n a H u s a y n b. A b d ir r a h m a n b. A m r b. S a d b. M u a z , M a h m u d
b. A m r 'd a n n a k le n h a b e r v e rd i ki, o şö y le d e d i :
B u n u n ü z e r in e Z iy a d b. S e k e n , E ııs a r d a n b e ş k iş i ile b ir li k te k a l k ­
tı. — B a z ıla r d e r l e r k i : O a n c a k U m â r e b. Y ezid b. S e k e n ’d i r — V e
R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i ve S e ll e m l 'in ö n ü n d e b ir b ir s a v a ş t ı ­
la r . B ir e r b ir e r ö n ü n d e ö lü y o la rd ı. N ih a y e t o n la r ın s o n u n c u s u Z iy â d
v e y a U m â r e o ld u . O d a s a v a ş tı ve o n a y a r a is a b e t e tti. S o n r a m ü s -
l ü m a n l a r d a n b ir to p lu lu k g e ld ile r v e m ü ş r ik le r i o n d a n iz â le e ttile r ,
o n l a r a g â lib o ld u la r.

R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle n ı) U m a r e ’yi b a n a y a k l a ş ­

tırın . d e d i. O n la r d a o n u o n a y a k la ş tı r d ıl a r . R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü
A le y h i ve S e lle m ) a y a ğ ın ı o n a y a s tık e tti. B ö y le c e y a n a ğ ı R e sû lu l-
la h ( S a lla lla h ü A le y h i ve S e ll e m l 'in a y a ğ ı ü s t ü n d e o ld u ğ u h a ld e
ö ld ü .
110 SİRET-1 İBN-İ HİŞAM

Ü m m -ü S a 'd 'in , U h u d g ü n ü n d e c ih â d d a k i n a s i b in d e n
b a h s e tm e s i

İb n -i H iş â m d e d i k i
Ü m m -ü U m â r e N ü s e y b e b in ti K â 'b e l-M a z in iy y e U h u d g ü n ü n d e
s a v a ş tı.

S a id b. E bi Z e y d e l- E n s â ri z i k r e tti k i : Ü m m -ü S a d b in ti S a d b.
R eb i şö y le d iy o r d u :
Ü m m -ü Ü m â r e ’n in y a n ın a g ir d im v e o n a d e d im k i :
«Ey te y z e , h a b e r i n i b a n a b ild ir . » O d a d e d i k i :
« G ü n d ü z ü n e v v e lin d e in s a n l a r ı n n e y a p a c a k l a r ı n a b a k m a k iç in
ç ık tım . B e n im le b ir li k te iç in d e s u o la n b ir s u k a b ı b u lu n u y o r d u . Re-
s û l u ll a h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e ll e m l 'in y a n m a , o, a s h a b ı iç in d e o l­
d u ğ u h a ld e v a rd ım . D e v le t v e m u z a f f e r i y e t m ü s l ü m a n l a r iç in d i. M ü s-
l ü m a n l a r y e n ilg iy e u ğ r a d ı k la r ı z a m a n R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i
v e S e ll e m l 'e g ittim v e s a v a ş a b iz z a t k a tıld ım . V e o n d a n k ılıç la d ü ş ­
m a n ı d e f e tm e y e v e y a y d a n o k a t m a y a b a ş la d ım T a b a n a y a r a is a b e t
e d in c e y e k a d a r.» Ü m m -ü S a d d e d i k i :

O n u n ü z e r i n e y a n i Ü m m -ü U m â r e 'n i n v ü c u d u n d a d e r in b ir y a ­
r a g ö r d ü m v e o n a d e d im k i :
« S a n a b u n u k im is â b e t e ttir d i.» D edi k i :
ib n -i K a im e , A k m e e h u lla h ! (y â n i, A lla h o n u z e lil e ts in ) . İ n s a n ­
l a r R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m l'd e n g e r i k a ld ı k la r ı z a ­
m a n g e ld i ş ö y le d iy o r d u : B a n a M u h a m m e d 'i g ö s te r in , e ğ e r o k u r ­
t u l u r s a b e n k u r t u lm a m . B u n u n ü z e r in e , b e n v e M u s a b b. U m e y r v e
R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) ile b ir li k te s a b i t o la n k im ­
s e le r d e n b ir ta k ı m s a h a b e l e r , o n u n ö n ü n e g e ç tik . İş te o d a r b e y i b a ­
n a v u r d u . B e n d e o n a b ir ta k ım d a r b e l e r in d ird im . F a k a t A lla h d ü ş ­
m a n ın ın ü z e r i n d e ik i z ırh v a rd ı.

E b û D ü c â n e ve İb n -i E b i V a k k a s , R e s û lu l la h 't a n
d ü ş m a n ı d e f e d ip o n u k o r u y o r la r k e n

İb n -i İ s h â k d e d i k i :
E b û D ü c â n e , k e n d is in i, R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e l­
l e m ) 'in ö n ü n e k a l k a n y a p ıy o r , o k l a r o n u n s ı r tı n a d ü ş ü y o r d u . O d a
ö y le c e P e y g a m b e r in ü z e r in e e ğ iliy o r d u . O k la r o n u n ü z e r in d e b ir ik ­
 ENES B. NADR’XN DURUMU 111

ti. S a d b. E bi V a k k a s d a R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m ) 'in

ö n ü n d e o k a tıy o r d u . S a d d e d i k i :
— O b a n a o k la r ı v e r i y o r v e şö y le d iy o r d u : -A t, b a b a m a n a m s a n a
fe d a .» N ih â y e t o b a n a k a n a d s ı z b ir o k u v e rd i v e şö y le d e d i : B u n u
d a v u r.

K a tâ d e 'n in ç e k tik le r i v e g ö z ü n ü n d u r u m u

İ b n -i İ s h â k d e d i k i :
B a n a A sım b. Ö m e r b. K a tâ d e h a b e r v e r d i k i:
R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) y a y ın d a n o k u a t t ı v e
o y a y ın b i r t a r a f ı k ırıld ı. K a tâ d e b. N u m a n o n u a ld ı v e o y a y . o n u n
y a n ı n d a k a ld ı. O g ü n d e K a tâ d e b. N u m a n 'ın g ö z ü n e is a b e t o lu n m u ş
v e o g ö z o n u n y a n a ğ ın ı n ü z e r i n e d ü ş m ü ş tü .

İb n - i İ s h â k d e d i k i -.
B a n a  sim b. Ö m e r b. K a tâ d e şö y le h a b e r v e rd i:
R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) o g ö z ü e liy le y e r in e
k o y d u . O g öz, o n u n g ö z le r in in e n g ü z e li v e e n k e s k in i o ld u .

E n e s b. N a d r ’ın d u r u m u

İb n -i İ s h â k d e d i k i :
B a n a K a sım b. A b d u r r a h m a n b. R â fi, k i b u B en i A d iy b. N e c -
c a r 'm k a r d e ş id ir , h a b e r v e r ip şö y le d ed i:
E n e s b. N a d r, ki b u E n e s b. M â lik 'in a m c a s ıd ır . M u h a c ir le r d e n
v e E n s a r d a n b ir ta k ı m a d a m l a r l a b e r a b e r b u lu n a n Ö m e r b. e l- H a tta b
v e T a lh a b. U b e y d u lla h 'ın y a n ın a g itti. B a k tı k i e lle rin i s a v a ş t a n ç e k ­
m iş le !. S izi o t u r t a n n e d ir ? d iy e so rd u . D e d ile r k i : R e s û lu lla h ( S a l la l­
l a h ü A le y h i v e S e lle m ) k a ti o lu n d u . D e d i k i :
O n d a n s o n r a h a y a t t a n e y a p a c a k s ın ız ! K a lk ın ız v e R e s û lu lla h
( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) 'in y o lu n d a ö ld ü ğ ü d â v a ü z e r e ö lü n ü z .
S o n r a k a v m i k a r ş ıla d ı v e o n la r la s a v a ş tı n i h a y e t k a ti o lu n d u . E n e s
b. M â lik o n u n la is im le n d i. Y a n i a m c a s ın ın is m in i a ld ı.

İb n -i İs h â k d e d i k i :
B a n a H u m e y d e t-T a v il, Ene s b. M â lik ’d e n h a b e r v e rd i k i o şö y le
d e d i:
E n e s b. N a d r 'd a o g ü n d e y e tm iş d a r b e b u ld u k . K im se o n u t a n ı ­
y a m a d ı. A n c a k k ız k a r d e ş i p a r m a k u ç l a r ı n d a n o n u ta n ıd ı.
112 SİRET-Î İBN -l HİŞAM

İb n -i A v f’ın a ld ığ ı y a r a l a r

İb n -i H iş â m d e d i k i :
B a n a b i r e h li ilim h a b e r v e r d i k i :
A b d u r r a h m a n b. A v f'ın a ğ z ın a , o g ü n o k is a b e t e tti v e s e n iy y e
d iş i k ırıld ı, y ir m i v e y a d a h a f a z la y a r a a ld ı. Y a r a l a r o n a a y a ğ ın d a n
is a b e t e tti. T o p a l k a ld ı.

H e z im e tte n s o n r a R e s ü lu lla h 'ı ilk t a n ı y a n k iş i

İb n -i İ s h â k d e d i k i :
H e z im e tte n v e m ille tin R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m )
k a t i o lu n d u , s ö z le r in d e n s o n r a R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e l­
l e m ) 'i ilk ta n ı y a n (B a n a İb n -i Ş ih a b e z -Z ü h ri z ik r e tt i) K â b b . M â lik '-
d ir . O , d e d i k i :
P e y g a m b e r in g ö z le r in in m iğ f e r in a lt ın d a n ış ıld a d ığ ın ı g ö r d ü m v e
s e s im in e n y ü k s e ğ i ile şö y le n id a e t t i m :
— E y m ü s l ü m a n l a r to p lu lu ğ u , iş te R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y ­
h i ve S e lle m ) ! B u n u n ü z e r in e , R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e l­
le m ) b a n a s u s , d iy e iş a r e t v e rd i.

İb n -i t s h â k d e d i k i :
M ü s lü m a n l a r R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) i b ild ik ­
le r i z a m a n o n u a y a ğ a k a ld ı r d ı la r , o n l a r l a b ir li k te b o ğ a z a d o ğ ru
y ü r ü d ü . O n u n l a b e r a b e r E b û B e k r e s-S ıd d ık , Ö m e r b. e l- H a tta b , A li
b. E b i T â lib , T a lh a b. U b e y d u lla h , Z ü b e y r b. e l- A v v a m v e H â r is b.
S im e v e m ü s l ü m a n l a r d a n b ir to p lu lu k ( R ıd v a n u lla h i A le y h im )
v a rd ı.

Ü b e y y b . H a le f ’in sö z ü

R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) b o ğ a z a y ü k s e ld iğ i z a ­

m a n Ü b e y b. H a le f o n a k a v u ş t u v e şö y le d iy o r d u :
«Ey M u h a m m e d e ğ e r s e n k u r t u l u r s a n b e n k u r tu lm a m .« B u n u n
ü z e r in e s a h a b e l e r d e d ile r k i :
Y â R e s û la lla h o n u n ü z e r in e b iz d e n b ir a d a m a tıls ın mı?» R e s û ­
lu l la h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) d e d e d i k i :
« O n u b ıra k ın ız .» Y a k la ş tığ ı z a m a n , R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y ­
h i v e S e lle m ) H â r is b. S im e 'd e n s ü n g ü y ü a ld ı. B a n a z ik r e d ild iğ in e
g ö r e k a v m i n d e n b ir i şö y le d iy o r d u :
 ÜBEYY B. H A L E F İN KATL OLUNMASI 113

R e s û lu l la h ( S a l la l la h ü A le y h i ve S e lle m ) o s ü n g ü y ü o n d a n a ld ı­
ğ ı z a m a n , o n u ö y le b i r s a lla d ı k i, d e v e n in s ı r tı n d a n ş e r â d e n ile n b ir
s i n e ğ in d e v e s ır tın ı s a lla d ığ ı z a m a n o n d a n u ç m a s ı g ib i b iz d e o n d a n
k a ç tık .» (İb n -i H iş â m d e d i k i : Ş e r â ıs ır a n b ir s in e k tir .) S o n r a o n u
k a r ş ıla d ı v e o n u n b o y n u n a b ir d ü r t m e ile d ü r t t ü ki o d ü r t m e d e n d o ­
la y ı a t ı n d a n s a r k ılıp d ü ş t ü v e y e r e y u v a r la n d ı.

İb n -i H iş â m d e d i k i :
« T ed e’d ee» a t ı n d a n d ü ş t ü v e y u v a r la n d ı, d e m e k tir .
İb n -i İ s h â k d e d i k i :
Ü b e y b. H a le f, M e k k e ’d e (B a n a S â lih b. İ b r a h im b. A b d u r r a h
m a n b. A v f h a b e r v e r d iğ in e g ö re ) R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i ve
S e lle m ) ile k a r ş ıla ş ır k e n ş ö y le d i y o r d u :
E y M u h a m m e d i B ir s ilâ h ım v a r. B ir a tım v a r k i o n a h e r g ü n b ir
f e r a k (41) d a r ı y e m v e r iy o r u m . O a tın ü s t ü n d e s e n i k a tle d e c e ğ im .
R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) d e d e d i k i :
— H a y ır b ilâ k is b e n in ş a a l l a h s e n i k a tle d e c e ğ im . U h u d ’d a b o y ­
n u n d a b ü y ü k o lm a y a n b i r t a h r i ş iç in e k a n d o lm u ş o ld u ğ u h a ld e K u-
r e y ş 'e d ö n d ü ğ ü z a m a n d e d i k i :
— V a lla h i M u h a m m e d b e n i k a tle tti. O n a d e d ile r k i :
— V a lla h i s e n in y ü r e ğ i n g itm iş. V a lla h i s e n d e b ir şe y y o k . D e ­
di k i :
O M u h a m m e d b a n a M e k k e ’d e d e m iş ti k i : B en s e n i k a tle d e c e ğ im ,
v a ll a h i ş a y e t b e n im ü z e r im e tü k ü r s e , e lb e tte b e n i k a tle d e r . B u n u n
ü z e r i n e A lla h d ü ş m a n ı, o n l a r o n u n la M e k e ’y e d ö n m ü ş g e lir le r k e n ,
S e r e f ’d e ö ld ü . (42)

U b e y y b. H a l e f i n k a t i o lu n m a s ı h a k k ı n d a H a s s a n 'ın ş iiri

İb n - i İ s h â k d e d i k i :
H a s s â n b. S â b it b u h u s u s t a şu ş iiri sö y le d i :
-ı *
; ------------ “J ' ç* * ü' ^ A i !
' "* - * > ' • : f • _ »- - *
<; »J------t » j ÇJ 4--- Jl

(41) I'e rak on altı rıtıl alan bir ölçektir.

(42) Şeref : .Mekke’ye allı ınillik mesafede bir yerdir.

İbn-i H işam — C : 3 - F. : 8
114 SİRET-1 İBN -t HİŞAM

i'. <L j U J ' y* w t »

ıj i U**Y ı Jf<>- U \cv!®\ İl j - 'J

J JLİ « ; / . U f yll ^-Vj LU i U jO» i)

«U b c yy , R esûlullah anunta ntüharczc e ttiğ i zam a n , bahasından dalâlete

vâris oldu.
O n u n yanına çürüm üş k e m ik le ri taşır olarak geldin, onu k o r k u tu y o r ­
d u n , h a lb u k i sen o k o n u d a câhildin.
B enii N ecear, sizden U n te y y e 'y i « E y A kil» d iye im d a d dilediği zam an
k a tle tm iş ti.
R c b iâ ’m n ik i oğlu, onlar E b ii C e h l’e itaat e ttik le r i zam an helâk olsun­
lar.
O ik isin in anasına da, oğullarım k a y b e tm e olsun.
B iz k a v in in en se m izi ile m eşgul o lduğum uz için H âris ka b ilesi az
olduğu halde ka çıp k u r tu ld u .»

İb n -i H iş â m d e d i k i :
O n u n ü s r e s i, d e m e k , o n u n k a b ile s i d e m e k t iı .

Y in e H a s s a n b. S a b it b u h u s u s t a şö y le d e d i :

j j i ğ : ¿ .y i

^«<_} j . ¿c

j ) y J ç*r j _ " Jy i £ — t r o z t i } * ^ ¿ L ifi

,*»• * " ~, rn - r ' - > ı * - - •"/ -

J r Y ' e l i . ^ ,1 ; lil l*Ju .L i - Y l J * 4İ

«A caba benden V b ey y e bir bildiren varım dır k i, m u h a k k a k cehennem in

derinine ve uzağına atılıııışsındır.
U za kta n dalâleti tem en n i ediyorsun ve eğer kaadir olursan nezirlerle
b irlik te kasem d r ediyorsun.
U zaklardan batıl tem en n ileri te m e n n i ediyorsun, h a lb u k i k ü friin sözü
alda n m a ya diiner.
G a za b h m n diirtnıcsi sana m iilâ k i o lm u ştu r. O d ü rte n evin kerim id ir,
fü c u r sâhibi değildir.
 R ESÛ LU LLA H 'IN UHUD BOĞ AZINA VARMASI 115

O ki, ¡¡terin jelâ k ctleri insanlara nâzil olup indiği zaman, onun için
bütün dirilerin üzerine fazilet üstünlük vardır .»

R e s û l u l l a h ’ın U h u d b o ğ a z ı n a v a r m a s ı

R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e l l e m ) b o ğ a z ’ın a ğ z ı n a v a r d ı ­
ğı z a m a n A l i b. E b i T â l i b ç ık tı ve k a l k a n ı m M i h r â s (53) s u y u n d a n
b i r s u ile d o l d u r d u . R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A l e y h i ve S e ll e m ) e g e ­
ti r d i k i o n d a n içsin . O is e o n d a b i r k o k u b u l d u v e o n d a n h o ş l a n m a ­
dı. İ ç m e d i o n u n l a y ü z ü n d e n k a n ı y ık a d ı. V e b a ş ı n a d ö k t ü ve o ş ö y l e
d iy o r d u : A lla h 'ın g azabı, p e y g a m b e r in in y ü z ü n ü k a n a t a n a şid d e tli­
d ir.

İb n - i E b i V a k k a s ’ın, U t b e 'y i ö l d ü r m e y e h ı r s g ö s t e r m e s i

lb n -i İs h â k dedi k i :
B a n a , S a l i h b. K e y s â n , o n a S a d b. E b i V a k k a s ' d a n n a k l e n h a b e r
v e r e n d e n n a k l e n o şö y le d i y o r d u :
V a l l a h i ş i m d i y e k a d a r U t b e b. Ebi V a k k â s ’m k a t l i ü z e r i n e h ı r ­
sım g ib i h i ç b i r a d a m ı n k a t l i ü z e r i n e h â r i s o l m a d ı m . H e r n e k a d a r
O k ö t ü h u y l u ve k a v m i i ç i n d e s e v i l m e y e n b u ğ z e d il e n b i r k iş i d e ­
ğ ilse d e R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e l l e m ) 'i n - A l l a h ' ı n a z a b ı
R e s ü lü n ü n y ü z ü n ü k a n a t a n k im se n in ü z e rin e şid d etlen d i- sözü a rtık
b a n a k â f i geldi.»

K u r e y ş ' i n d a ğ a ç ı k m a l a r ı ve H z. Ö m e r ’in o n l a r l a s a v a ş m a s ı

lb n - i İ s h â k d e d i k i :
R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m ), o n u n la b e r a b e r b u ­
l u n a n s a h â b e l e r ile d a ğ m b o ğ a z ı n d a i k e n K u r e y ş ’t e n b i r g r u p d a ğ a
ç ık t ıl a r .
l b n - i H i ş â m d e d i k i : O a t l ı g r u b u n b a ş ı n d a H â lid b. V e lid b u l u ­
nuyordu.

(53) E b û Zer dedi :« Eb ııl-A b b â s dedi k i : M ihrâs l'h ııd ’d a ki b ir su ­

dur. B aşkası ise şöyle dedi. M ih râ s : B ir yontulan taştır, kuyunun yanına
konu lu r ve onun içine su d ö kü lü r ki insanlar ondan yararlansınlar.
116 S İR E T t İB N I H tŞA M

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) d e d e d i k i :

« O n l a n n ü s t ü m ü z d e o l m a l a r ı y a k ış m a z . » B u n u n ü z e r i n e Ö m e r
b. E l - H a t t a b v e o n u n l a b i r l i k t e k i m u h a c i r l e r d e n b i r t o p l u l u k o n l a r ­
la sa v a ş tıla r. N ih â y e t o n la rı d a ğ d a n a şa ğ ı in d ird iler.

Resûlullah’ın kalkamayacağı kadar zayıf düşmesi ve

Talha'nın ona yardımı
R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e ll e m ) d a ğ d a n b i r k a y a p a r ­
ç a sın a d o ğ r u y e rin d e n k a lk tı ki o ta ş ın ü z e rin e yü k selsin . Fakat
z a y ıf la m ış t ı. Ü s t ü s t e ik i z ı r h g i y i n m i ş t i . ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e l ­
l e m ) k a l k m a y a b a ş l a y ı n c a t a k a t g e t i r e m e d i . T a l h a b. U b e y d u l l a h
a l t ı n a o t u r d u , o n u k a l d ı r d ı . T a t a ş ı n ü z e r i n e çık tı. Y a h y a b. A b b â d
b. A b d u l l a h b. Z ü b e y r b a b a s ı Z ü b e y r ’d e n n a k l e n ş ö y l e d e d i ğ i n i h a ­
b e r v e r d i .■
O z a m a n i ş i t t i m : R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e l l e m ) , «T al­
h a , R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m ) 'e y a r d ı m y a p tığ ın d a
c e n n e t o n a v a c i p odu.» d i y e b u y u r d u .
tbn-i H iş â m şöyle d e d i :
B a n a İ k r i m e ’d e n n a k l e n o n a d a tb n - i A b b â s ’d a n n a k l e n g e l e n
habere g ö r e :
R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e ll e m ) b o ğ a z d a y a p ı l m ı ş m e r ­
d iv en lere u laşm ad ı.

Resûlullah'ın oturarak namaz kılması

tb n - i H i ş â m d e d i k i :
C u f r e ’n i n a z a d l ı s ı Ö m e r z i k r e t t i k i :
P e y g a m b e r ( S a l l a l l a h ü A l e y h i ve S e ll e m ) U h u d g ü n ü n d e ö ğ le
n a m a z ı m , k e n d i s i n e i s a b e t e d e n y a r a d a n d o la y ı , o t u r a r a k k ıld ı v e
m ü s l ü m a n l a r d a o n u n a r d ı n d a o t u r a r a k n a m a z k ıl d ıl a r .

Y e m a n v e İb n - i V a k ş ’m k a t i o l u n m a s ı
tb n - i t s h â k d e d i k i .-
M illet, R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e l l e m ) ’d e n a y r ı l ı p d a ­
ğ ıl m ı ş l a r d ı . B ir k ıs m ı A ’v e s 'i n (54) ö n ü n d e k i y o l u n ü z e r i n e ç ık m ış ­
la r d ı.

(54) M e d i n e ’de bir yerdir.

 h a t ib in oğlunun k a tlo lu n m a si 117

İbn-i İs h â k dedi k i :
B a n a A s ım b. Ö m e r b. K a t a d e , M a h m u d b. L e b i d 'd e n n a k l e n h a ­
b e r y e rd i ki o şöyle ded i :
R e s ü l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e l l e m ) U h u d ’a g it ti ğ i z a m a n ,
H ü s e y l b. C â b i r ( H u z e y f e ’n i n b a b a s ı Y e m a n ) S a b i t b. V a k ş v e ç o ­
c u k l a r l a b i r l i k t e y ü k s e k e v l e r i n d a m ı n a ç ı k t ı l a r v e o n l a r d a n b ir i d i ­
ğ e r i n e (ki ikisi d e i h t i y a r id ile r ) ş ö y l e d e d i :
« S en i a n l a m ı y o r u m , n e y i b e k l i y o r s u n ? V a l l a h i i k i m i z d e n b i r i m i ­
z in ö m r ü n d e n , a n c a k iki s u içim i a r a s ı k a d a r b i r z a m a n k a l m ı ş t ı r . Biz
a n c a k b u g ü n ü n v e y a r ı n ı n ö lü l e ri y iz . K ılıç la rım ız ı a l s a k y a . S o n r a
d a R e s ü l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i ve S e l l e m ) ' e k a v u ş s a k ya. B elki
u m u l u r k i A l l a h bizi R e s ü l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A l e y h i ve S e l l e m ) ile
b i r l i k t e ş e h â d e t l e rı z ık l a n d ır ı r .» B ö y lec e ik isi k ıl ıç l a rı n ı a l d ı l a r s o n ­
r a ç ı k t ı l a r v e o r d u n u n iç i n e d â h i l o l d u l a r . F a k a t o r d u y a g i r d i k l e r i b i ­
li n m e d i . M ü ş r i k l e r S a b i t b. V a k ş 'ı k a t l e t t i l e r . H ü s e y l b. C â b i r ’e g e ­
lin ce , m ü s l ü m a n l a r ı n k ı l ı ç l a n o n u t a n ı m a y a r a k (55) k a t l e t t i l e r . B u ­
n u n ü z e rin e H uzeyfe dedi k i :
«O b e n i m b a b a m d ı r . » O n l a r d a d e d i l e r k i :
« V a lla h i b iz o n u ta n ı m a d ı k . » V e d o ğ r u sö y le d ile r. H u z e y f e d e ­
di k i :
« A lla h sizi a f e d e r . A l l a h E r h a m ü r - R â h i m i n d i r . R e s ü l u l l a h ( S a l ­
l a l l a h ü A l e y h i v e S e ll e m ) is te d i ki o n u n f i d y e s i n i ö d e y e . H u z e y f e ise
o n u n d i y e t i n i m ü s l ü m a n l a r a b a ğ ış la d ı . Bu d a , R e s ü l u l l a h ( S a l l a l l a h ü
A le y h i v e S e l l e m ) ’e g ö r e o n u n ( R a d i y a l l â h ü a n h ) s e v a b ı n a y a z ıld ı.

H a t ı b 'ı n o ğ l u n u n k a t i o l u n m a s ı ve b a b a s ı n ı n s ö z ü

İb n - i t s h â k d e d i k i :
B a n a  s im b. Ö m e r b. K a t â d e h a b e r v e r d i k i :
O n l a r d a n b i r a d a m v a r d ı ki, o H â t ı b b. Ü m e y y e b. R â fi d i y e ç a ­
ğ ırılırd ı. O n u n b i r o ğ lu v a r d ı ki o n a Y e z id b. H â t ı b d e n il ir d i. U h u d
g ü n ü n d e o n a b i r y a r a i s a b e t e tti. A k r a b a l a r ı n ı n e v i n e g e ti r i ld i . Ö l ü ­
m e y a k l a ş m ı ş t ı . Ev h a lk ı , o n u n y a n ı n a t o p l a n d ı l a r . M ü s l ü m a n l a r ı n

(55) Bir riv ay e tte : O n u hatâen katleden, l ' t b e I). M es'u d'd ur. Bu. A b ­
dulla h b. Mes'ud'ıın kardeşidir. Ye bakili A bdullah b Abdullah b. I tbe b.
Mes'ud'ıın dedesidir. Bu l 't b e . K u r a n ı M ushaf ismiyle isimlendirenlerin ilk i­
dir.
118 SİRET-1 İBN -l HİŞAM

e r k e k l e r i v e k a d ı n l a r ı o n a «Ey H â t ı b 'ı n o ğ lu Y e z id , c e n n e t ile m ü j ­

delen !» d e m e ğ e b a ş l a d ı l a r . B a b a s ı H â t ı b i h t i y a r d ı , c â h i l i y e t t e y a ş ­
l a n m ış tı . İ ş te o z a m a n o n u n n i f a k ı z a h i r o ld u . O ş ö y l e d e d i :
« H a n g i ş e y ile o n u m ü j d e l i y o r s u n u z ? H a r m e l ' d e n (50) o l a n c e n ­
n e t i ile m i?»
V a lla h i b u ç o c u ğ u a ld attın ız.

R e s û l u l l a h ' ı n h a b e r v e r d i ğ i g ib i K u z m a n ' u ı
m ü n a fık o la ra k k a ti o lu n m ası

İb n - i İ s h â k d e d i k i
B a n a A s ı m b. Ö m e r b. K a t â d e h a b e r v e r d i k i o ş ö y l e d e d i :
İçim izde g a r ib b ir a d a m vard ı. O n u n k im le r d e n o ld u ğ u b ilin m e z ­
di. K e n d i s i n e K u z m a n d e n i l i r d i . R e s û l u l l a h ( S a l i a l l a h ü A le y h i v e
S e l l e m l ’e o z i k r o l u n d u ğ u n d a ş ö y l e d e r d i :
«O m u h a k k a k c e h e n n e m e h l i n d e n d i r . » U h u d g ü n ü o l d u ğ u z a m a n
ş i d d e tl i b i r ş e k i l d e s a v a ş t ı v e y a l n ı z o l d u ğ u h a l d e m ü ş r i k l e r d e n s e ­
k i z v e y a y e d i k iş iy i k a t l e t t i . K u v v e t l i v e ş i d d e tl i b ir i idi. O n a y a r a
i s a b e t e tti. B e n i Z a f e r e v i n e ta ş ın d ı. M ü s l ü m a n l a r d a n b i r t a k ı m a d a m ­
l a r o n a şöyle d e m e ğ e b a ş la d ıla r :
«V allahi b u g ü n ey K u z m a n se n im tih a n v e rd in . S a n a m ü jd e le r
olsu n .» D e d i k i :
«N e ile m ü j d e l e n i y o r u m ? V a l l a h i a n c a k k a v m i m i n ş e r e f i için s a ­
v a ş t ım . Ş a y e t b u a n l a t t ı ğ ı n ı z için o ls a y d ı s a v a ş m a z d ı m . » S o n r a y a ­
r a s ı ş i d d e t l e n i n c e o k l u ğ u n d a n b i r o k a ld ı v e k e n d i s i n i o k l a k a t l e t t i .

M u h a y rik 'in k a ti o lu n m a sı

İb n -i İ s h a k d e d i k i :
U h u d g ü n ü n d e k a t i o l u n a n l a r d a n b iri d e M u h a y r i k idi. B e n i S a ­
l e b e b. F i t y u n ’d a n b ir i idi. U h u d g ü n ü o l d u ğ u z a m a n ş ö y l e d e d i :
«Ey Y a h u d i l e r t o p l u l u ğ u ! V a l l a h i b i l i y o r s u n u z ki, M u h a m m e d ’in y a r ­
d ı m ı ü z e r i n i z e h a k d ır . » D e d i l e r k i :

(56) Süheylî dedi ki : «Harmel'detı» sözü ile Z e y d ’in kendisinde defn

olunduğu ye ri k a st ediyor. H arnıel bitkisi o yerde biterdi.
 H Â R İS 3 . SÜVEYD’ÎN DURUMU 11!

«Bu g ü n s e b t g ü n ü d ü r . » O : «Sizin iç in s e b t y o k t u r » , d e d i, kılı

cın ı v e c e b h a n e s i n i a ld ı v e ş ö y l e d e d i :
« E ğ e r ö l d ü r ü l ü r s e m b a n a o l a n M u h a m m e d ' e o lu r , o n d a d il e d iğ i şe
yi y a p a r . » S o n r a R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e l l e m l ' i n y a n ı n a
s a b a h l e y i n g itti. O n u n l a b i r l i k t e s a v a ş t ı v e k a t i o l u n d u . B u n u n ü z e
r i n e R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e l l e m ) — b iz e g e l e n h a b e r e
g ö r e — d e d i k i : « M u h a y r i k y a h u d i l e r i n h ay ır lısıd ır.»

H â r i s b. S ü v e y d ' i n d u r u m u

İbn-i ls h â k dedi k i :
H â r i s b. S ü v e y d b. S â m i t m ü n a f ı k idi. U h u d g ü n ü n d e m ü s l ü m a n
l a r l a b i r l i k t e ç ık tı v e m i l l e t o n u n l a k a r ş ı l a ş t ı ğ ı z a m a n M ü c e z z e r b
Z iy â d el-B eie v i ile B e n i D u b e y e 'd e n b ir is i o l a n K a y s b. Z e y d 'i n ü z e
r i n e s a l d ı r d ı v e o n l a r ı k a t l e t t i . S o n r a M e k k e ' d e K u r e y ş ' e k a tıld ı. Re
s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e ll e m ) z i k r e t t i k l e r i n e g ö re ; Ö m e ı
b. e l - H a t t â b ' a , e ğ e r o n u e le g e ç i r i r s e o n u k a t l e t m e s i n i e m r e t m i ş t i
o is e o n u k a ç ı r t m ı ş t ı O M e k k e ' d e idi. S o n r a k a r d e ş i C ii lâ s b. S ü
v e y d 'e , k a v m i n e d ö n m e s i için t e v b e e d e r o l d u ğ u h a l d e h a b e r g ö n
d e r d i B u n u n ü z e r i n e A l l a h T e â l â o n u n h a k k ı n d a İb n -i A b b â s ’d a ı
b a n a g elen h a b e re g ö re şu ây eti kerim esin i i n d i r d i :

« İn a n d ık ta n , p e y g a m b e rin h a k o ld u ğ u n a şeh&det g e tird ik te n

k e n d ile rin e b e lg e le r g e ld ik te n s o n r a i n k â r e d e n b ir m illeti A lla h n a
sil d o ğ r u y o l a e r i ş t i r i r ? A l l a h z â l i m l e r i d o ğ r u y o l a e r i ş ti r m e z ..» Kıs
sanın s o n u n a k ad ar.

İb n - i H i ş â m ’m , M ü c e z z e r 'i k a t l e d e n i n h a k k ı n d a k i t a h k i k i

İb n - i H i ş â m d e d i k i :
B a n a e h li i l i m d e n k e n d i s i n e g ü v e n i p i t i m a d e t t i ğ i m b i r k im s i
h a b e r verdi k i :
 120 S lR E T -t İB N -t H İŞAM

H â r i s b S ü v e y d , M ü c e z z e r b. Z iy â d 'ı k a t l e t t i . F a k a t K a y s b. Z e y d ’i
k a t l e t m i ş d e ğ i l d i r . B u n u n d e li li is e •.
lb n - i t s h a k ' ı n o n u U h u d ’u n m a k t u l l e r i iç i n d e z i k r e t m e m e s i d i r .
O n a g ö r e H â r i s a n c a k M ü c e z z e r 'i k a t l e t t i . Ç ü n k ü M ü c e z z e r b. Z iy a d ,
o n u n b a b a s ı S ü v e y d ’i E v s ile H a z r e c ' i n a r a s ı n d a v â k i o l a n h a r p ­
l e r d e n b i r i n d e k a t i e tm iş ti . Biz b u k i t a p t a n g e ç e n b i r y e r d e b u k o ­
n u y u z ik r etm iştik .

R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e ll e m ) a s h â b ı n d a n b i r t o p l u ­
lu k i ç i n d e i k e n H â r i s b. S ü v e y d M e d i n e ’n i n b a h ç e l e r i n d e n b i r i n d e n
çıktı. Ü z e r i ı l d e k ır m ı z ı b i r e lb i s e v a r d ı . R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A l e y ­
h i v e S e l l e m ) O s m a n b. A f f â n ' a o n u n ö l d ü r ü l m e s i n i e m r e t t i , o d a
o n u n b o y n u n u v u r d u . B ir r i v a y e t t e o n a v u r a n E n s a r d a n b ir is i idi.

Ibıı-i l s h â k ş ö y le d e d i :
M u â z b. A f r a , S ü v e y d b. S â m i t ’i a l d a t ı p b i r y e r e g ö t ü r m e k s û r e -
ti y le s a v a ş t a n b a ş k a b i r z a m a n d a k a t l e t t i . O n a b i r o k a t t ı v e o n u
ö l d ü r d ü . B u B u â s g ü n ü n d e n ö n c e idi

U s a y re m 'in d u r u m u

lbn -i l s h â k d e d i ki :
B a n a H u s a y m b. A b d u r r a h m a n b. A m r b. S a d b. M u â z ’d a n (ki
b u E b û S ü f y a n lb n -i Ebi A h m e d ' i n m e v l â s ı d ı r ) o d a E b û H u r e y r e ' -
d e n o n u n şöyle ded iğ in i s ö y l e d i:
" B a n a b i r a d a m d a n h a b e r v e r i n ki hiç n a m a z k ı l m a d ı ğ ı h a l d e
c e n n e t e g i r m i ş olsu n.» K im s e o n a c e v a p v e r e m e y i n c e o n a s o r d u l a r
ki «O s o r d u ğ u n k im d ir ? » O d a ş ö y l e d e d i :
«O U s a y r e m B eni A b d u l e ş h e l A m r b. S a b i t b. V a k ş 'd ır .» Hu-
s a y n d edi; M a h ı ı ı u d b. F.sed'e d e d i m k i :
« Ü s a y r e m ’in d u r u m u n a s ı l idi?» Dedi ki :
K a v m i n i n I s l a m a g i r m e s i n e r a z ı o l m a y a n b ir i idi. R esû lu llah
( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e ll e m ) in U h u d ’a ç ık ı n a g ü n ü o l d u ğ u z a m a n
İ s l â m h a k k ı n d a o n u n için b i r ş e y z â h i r o ld u , o d a m ü s l ü m a n o ld u .
S o n r a k ılıcını ald ı, y ü r ü d ü ve o r d u n u n içiııe d a h i l o ld u . S a v a ş t ı ve
y a r a l a n d ı . B ir a r a B eni A b d u l E ş h e l 'd e n b i r t a k ı m a d a m l a r h a r p m e y ­
d a n ın d a m a k tiille rin i a r a r l a r k e n b ir d e b a k tıla r ki o U s a y re m m a k ­
t u l l e r i ç i n d e d ir . D e d ile r k i :
 AMR B. C EM Û H U N KATL OLUNMASI 121

« M u h a k k a k b u U s e y r e m 'd i r . O n a s ı l b u r a y a g e ld i? O İ s l â m î i n ­
k â r e d e r k e n o n u b ı r a k m ı ş t ı k . O n a s o r u n u z ki o n u b u r a y a g e t i r e n
n edir?» S o r d u l a r :
«Ey A m r , s e n i b u r a y a g e t i r e n n e d i r ? S e n i n k a v m i n e k a r ş ı b ir
a c ı m a d a n ş e f k a t t e n m i y o k s a İ s l â m ' a r a ğ b e t i n d e n mi?» D e d i k i :
« H a y ı r b i l â k i s İ s l â m ' a r a ğ b e t i m d e n . A l l a h ’a v e o n u n R e s u l ü n e
i m a n e t t i m v e m ü s l ü m a n o l d u m . S o n r a k ılıcım ı a ld ı m . K u ş l u k v a k ­
t i n d e R e s ü l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i ve S e ll e m ) ile b i r l i k t e ç ık tım .
S o n r a s a v a ş t ı m . İ ş te b a ş ı m a g e l e n geld i. B u n l a r ı d e d i k t e n s o n r a ç o k
g e ç m e d e n o n l a r ı n e l i n d e öldü.» R e s ü l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e l ­
l e m ) ’e o n u z i k r e tt il e r , O d a b u y u r d u k i :
«Şüphesiz o c e n n e t e h lin d e n d ir...»

A m r b. C e m û h ' u n k a t i o l u n m a s ı

lbn-i İsh âk dedi k i :

B a n a b a b a m İ s h â k b. Y e s a r , B eni S e l e m e d e n b i r t a k ı m i h t i y a r ­
la r d a n n a k le n h a b e r verdi k i :
A m r b. C e m û h a ğ ı r b i r ş e k i l d e to p a l idi O n u n d ö r t t a n e o ğ l u
v a r d ı . A r s l a n g ib i y d il e r . R e s ü l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e l l e m )
ile b e r a b e r s a v a ş l a r d a h a z ı r b u l u n d u l a r . U h u d g ü n ü , o ğ u l l a r ı o n u n
M e d i n e ' d e k a l m a s ı n ı i s te d i le r . V e o n a d e d i l e r k i :
« Ş ü p h e s i z A l l a h ( A z z e v e C elle) s e n i m a z u r g ö r ü y o r . » B u n u n
ü z e r i n e o R e s ü l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i ve S e l l e m ) 'e g e ld i v e ş ö y l e
d e d i:
B e n im o ğ u lla rım bu y ü z d e n beni M e d in e 'd e b ır a k m a y ı is tiy o rla r
ve se n in le b irlik te s a v a ş a ç ık m a k ta n beni m e n e d iy o rlar. V a lla h i b e n
b u to p allığ ım la c e n n e te b a s m a y ı u m u y o ru m .» R esü lu llah (S a lla lla h ü
A l e y h i v e S e ll e m ) d e d e d i ki :
« S a n a g e lin c e , A l l a h s e n i m a z u r g ö r m ü ş t ü r . A r t ı k ü z e r i n e c i h a d
f a r z d e ğ ild ir .» O n u n o ğ u l l a r ı n a d a ş ö y le d e d i :
«Sizin d e o n u m e n e t m e n i z g e r e k m e z . U m u l u r ki A l l a h o n u şe-
h â d e t l e r ı z ık l a n d ır ı r .» B ö y le ce o o n u n l a b i r l i k t e ç ık tı ve U h u d g ü ­
n ü n d e k a ti o lu n d u .

H i n d ’in Hz. H a m z a ' y ı p a r ç a l a m a s ı

lb n - i İ s h â k d e d i ki :
S â l i h b. K e y s â n 'ı n b a n a h a b e r v e rd i ğ i gib i. H in d b in t i U t b e v e
122 S ÍR E T t lBN-1 HİŞAM

o n u n l a b e r a b e r o l a n k a d ı n l a r R e s u l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e Sel-
l e m l ’in a s h â b ı n d a n m a k t u l l e r i p a r ç a l a m a y a b a ş l a d ı l a r . O n l a r ı n k u ­
l a k l a r ı n ı v e b u r u n l a r ı n ı k e s i y o r l a r d ı . H a t t a H in d , o n l a r ı n k u l a k l a r ı n ­
d a n v e b u r u n l a r ı n d a n h a l h a l l a r ve g e r d a n l ı k l a r e d in d i . H in d o h a l-
h a l l a r ı , g e r d a n l ı k l a r ı v e k ü p e l e r i C ü b e y r b. M u t i m ’in k ö le s i V a h ş i ' y e
v e r d i . S o n r a H i n d H a m z a ' n m c i ğ e r i n i y a r d ı v e o n u a ğ z ı n d a ç iğ n e d i.
F a k a t y u t m a y a t a k a t g e t i r e m e d i , d ı ş a r ı a ttı. S o n r a y ü k s e k b i r k a ­
y a n ı n ü z e r i n e çıktı, y ü k s e k s e s iy le b a ğ ı r d ı ve şö y le d e d i :

«B iz B ed ir güniine karşı size ceza verdik, harpten sonra harp alev-

lenicidir.
Utbe'den benim için sabır olmadı.
N e kardeşimden ne onun amcasından ve ne de Bekr'iınden,
Y üreğim i soğuttum ve nezrim i yerine getirdim , ey Vahşi göğsümün
susuzluğunu giderdin.
Vahşi’nin teşekkürü üzerime ömrüm hoyuncadtr, hatta kabrimde ke­
m iklerim in çürüyüp dağılmasına kadardır.»

H in d b in ti U tb e 'y e k a r ş ı red d iy e o la ra k ,
H i n d b i n t i Ü s â s e ' n i n şiiri

H i n d b i n t i Ü s â s e b. A b b â d b. M u t t a l i b d e o n a c e v a p v e r d i v e
i yle d e d i :
 H İN T BİNT t UTBE'NİN Ş İİR İ 12?

sEy alçaklıklara çok düşen biiyük küfürlünün kızı, Hedir’de ve Be

d ir’den sonra zelil ve hakir oldun.
Allah seni beyazlığı uzun olan Hâşinıilerin fecrinin sabahında,
Kesen her kesici ile keskin kılıç ile başını yarsın.
Hamza benim arslanttııdır ve A li ise doğanını.
O zamanda ki, Şevbc ve senin baban bana ğadr olsun diye attıla r ve
ondan göğüsten zahir olan şeyleri kanla boyadılar.
Senin kötü adağın, adakların en şerlisidir .»

İb n - i H i ş â m d e d i ki :
O b e y tle rd e n üç ta n e s in i te rk e ttik . Ç iin k ü o n la r d a k ö tü sözler
s ö y l e m i ş ti .

H i n d b in t i U t b e 'n i n b i r ş iiri

İb n -i l s h â k d e d i k i :
Y in e H in d b in ti U tb e şöyle d e d i :

«Uhud'da nefsim Hamza'dan intikam şifasını aldı, hatla onun karnını

eiğerinden deldim.
Bu, benden kasd edici elem verici şiddetli hüziin ateşinin eleminden
bulmakta olduğum şeyi benden götürdü.
Harlı, şiddetli ve soğuk yağmurun alılnıasiyle sizin üzerinize yükseldi
Sizin üzerinize arştan gib i saldırdı n

Ö m e r ’in H a s s a n ' ı H i n d b in t i U t b e ' n i n h ic v i n e k a r ş ı

teşv ik e tm esi

İbn-i ls h â k d edi k i :
B a n a S â l i h b. K e y s â n h a b e r v e r d i ki, o n a şö y le h a b e r v e r i l m i ş :
124 SİR E T -I İBN-İ HİŞAM

Ö m e r b. e l - H a t t â b , H a s s a n b. S â b i t ’e d e d i k i :
«Ey Ib n - i F ü r e y 'e » (I b n -i H i ş â m d e d i k i : F ü r e y ' e b i n t i H â l i d b.
H u n e y s ’d ir . D e n i l i r k i : H u n e y s , Ib n - i H a r i s e b. L e v z â n b. A b d -i V u d d
b. Z e y d b. S a l e b e b. H a z r e c b. S â i d e b. K â b b. H a z r e c ’d i r ) H i n d ’in
d e d i ğ i n i iş i t s e y d i n v e o n u n k a y a ü z e r i n d e a y a k t a b iz e ü r c ü z e l e r
o k u y a r a k v e H a m z a ’y a y a p t ı ğ ı şe y i z i k r e d e r e k b ö b ü r l e n m e s i n i b i r
görseydin! H a s s a n o n a ded i k i :
« V a lla h i b i r t e p e n i n ü s t ü n d e b i r m ı z r a ğ ı g ö r d ü m .» V e d e d i m k i :
« V a lla h i b u öy le b i r s i l â h d ı r ki, A r a b ı n s i l â h ı d e ğ ild ir.» S a n k i
o m ı z r a k a n c a k H a m z a ’y a d o ğ r u h a v a l a n ı p u ç u y o r d u . B il e m i y o r u m .
F a k a t o k a d ı n ı n b a z ı s ö z l e r in i b a n a söyle, o n a k a r ş ı k o y a y ı m . B u ­
n u n ü z e r i n e Ö m e r b. e l - H a t t â b o k a d ı n ı n d e d i k l e r i n i n b a z ıs ın ı o n a
söy ledi. B u n u n ü z e r i n e H a s s a n b. S â b i t ş u ş iiri s ö y l e d i :

t Alçak kadın, ziyade sevindi ve tekebbürlendi.

Onun âdeti küjür ile birlikte sevinip öğündüğü zaman alçaklıktır, ya­
ram azlıktır .»

Ibn-i H i ş â m dedi k i :
B u b e y t o n u n b i r t a k ı m b e y i t l e r i İ ç i n d e n d i r k i b iz o b e y t l e r i te r -
k e t t i k . Y i n e o n u n ( H a s s a n ’ın ) d a l ü z e r i n e o l a n v e z a l ü z e r i n e o l a n iki
k ıs ım b e y i t l e r i n i t e r k e t t i k . Ç ü n k ü o n l a r d a k ö t ü s ö v m ü ş t ü .

H ü l e y s ' i n E b ü S ü f y â n ' a k a r ş ı, o n u n H a m z a ' y ı

p a rç alam asın ı iğrenç görm esi

Ibn-i Ishâk dedi k i :

B e n û H â r i s b. A b d -i M e n â t ' ı n k a r d e ş i H u l e y s b. Z e b b â n U h u d
g ü n ü n d e (ki o, o z a m a n E h a b i ş ’in l i d e r i idi) E b ü S ü f y a n ' a r a s t l a d ı . E b ü
S ü f y a n H a m z a b. A b d u l m u t t a l i b ’i n a ğ z ın ı n y a n l a r ı n a s ü n g ü n ü n d i p
d e m i r i ile v u r u y o r v e şö y le d i y o r d u :
«Tad, e y âsi!» B u n u n ü z e r i n e H ü le y s şö y le d e d i :
«Ey B e n i K i n â n e , b u , K u r e y ş ' i n e f e n d i s id i r , g ö r d ü ğ ü n ü z g ib i k a r ­
 EBÛ SÜ FY A N 'IN M ÜSLÜM ANLARI T EH D İT ETM ESİ 125

ş ı k o y m a y a k â d i r o l m a y a n b i r ö lü y e , a m c a s ı n ı n o ğ l u n a n e y a p ıy o r ? »
B u n u n üzerine o dedi k i :
- Y a z ı k s a n a b e n d e n b u n u gizli tu t . Ç ü n k ü b u k e n d i m e h a k i m
o la m a y ıp y a p tığ ım b ir hatad ır.»

E b û S ü f y â n ' ı n , U h u d ’d a n s o n r a m ü s l ü m a n l a r a
s e v i n c i n d e n g ü l m e s i ve Ö m e r ile k o n u ş m a s ı

S o n r a E b û S ü f y a n b. H a r b a y r ı l m a y ı k a s t e t t i ğ i z a m a n d a ğ ı n ü s ­
t ü n e ç ık t ı s o n r a e n y ü k s e k s e s iy le b a ğ ı r d ı v e k e n d i k e n d i n e şö y le
d e d i:
«Ey E b û S ü f y a n ! Ç o k ileri g it ti n , h a y d i k a l k , ç ü n k ü h a r b b i r
g ü n ü n b i r g ü n l e n ö b e t l e ş e k a r ş ı l a ş m a s ı d ı r . E y H ü b e l y ü c e l. Y a n i
d i n i n e y a r d ı m et.» B u n u n ü z e r i n e R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e
S ellem ) d e şöyle d e d i :
— E y Ö m e r k a l k v e o n a c e v a p v e r v e ş ö y l e d e : A l l a h A l â ve
E c e l i d i r = e n y ü c e ve e n b ü y ü k t ü r , s a v a ş ı m ı z e ş i t d e ğ il d ir . B iz im
m a k t u l l e r i m i z c e n n e t t e d i r . S iz i n m a k t u l l e r i n i z ise c e h e n n e m d e d i r . »
Ö m e r E b û S ü fy a n 'a c e v a p verdiği z a m a n , E b û S ü f y a n o n a ş ö y le
d e d i:
- E y Ö m e r h e l e b a n a d o ğ r u gel!» R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i
v e S e l l e m ) d e Ö m e r ’e d e d i ki .-
« O n a g it v e b a k ki o n u n d u r u m u n e d ir .» O d a o n a g e ld i v e E b û
S ü f y a n o n a şöyle d e d i :
«Ey Ö m e r A l l a h s e n i n iy iliğ in i v e r s i n . M u h a m m e d ' i b iz k a t l e t ­
m e d i k m i?» Ö m e r d e d i k i :
« A lla h A l l a h h a y ı r , b ö y l e b i r ş e y yo k. V e ş i m d i o s e n i n s ö z ü n ü
d in liy o r .» D e d i k i :
« S e n b e n i m k a t ı m d a İb n -i K a m i e ’d e n d a h a d o ğ r u s ö z l ü v e d a h a
iyi b i r a d a m s ı n . Ç ü n k ü İb n -i K a m i e o n l a r a ş ö y l e d e m i ş t i : B e n M u ­
h a m m e d ' i k a t l e t t i m .»
Jbn -i H i ş â m d e d i k i : İb n - i K a i m e ’n i n is m i A b d u l l a h ' d ı r .

Ebû S ü f y a n 'm m ü s lü m a n la n te h d id e tm e si

İbn-i İsh âk dedi k i :

S o n r a E bû S ü f y a n şöyle s e s le n d i: M a k tu lle rin iz e h a k a r e t o la r a k
b u r u n ve k u la k la r ı kesilm iştir. V a lla h i b e n b u n a n e razı o ld u m , n e
k ız d ı m , n e n e h y e t t i m n e d e e m r e t t i m .
126 S İR E T 1 İ B N t H t Ş A M

E b û S ü f y a n ve o n u n la b irlik te o la n la r a y rılıp u z a k la ş tı k ta n z a ­
m a n şöyle n id a e t t i :
« G e le c e k s e n e b u l u ş m a y e r i m i z B ed ir'd ir.» R e s û l u l l a h ( S a lla lla -
h ü A l e y h i v e S e ll e m ) d e a s h a b ı n d a n b i r a d a m a «E vet g e l e c e k s e n e
B e d i r 'd e b u l u ş a l ı m söyle« d i y e b u y u r d u .

Ali’nin müşriklerin izlerini takip etmesi

S o n r a R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i ve S e l l e m ) Ali b. E bi Tâ-
li b ’i g ö n d e r d i v e d e d i k i : « O n l a r ı n iz le rin i t a k i p e t ve n e y a p t ı k l a -
n n a v e n e k a s t e t t i k l e r i n e b a k . E ğ e r a t l a r ı y a n l a r ı n a a lı p d e v e l e r e
b i n m i ş l e r s e o n l a r M e k k e ’y e g i t m e y e k a s t e d i y o r l a r d ı r . E ğ e r a t l a r a
b i n m i ş l e r d e v e l e r i ö n l e r i n d e s ü r ü y o r l a r ise o n l a r M e d i n e ’y e g it m e y i
k a s t e d i y o r l a r d ı r . N e f s i m y e d i n d e o l a n z a t a y e m i n e d e r i m ki, e ğ e r
M e d i n e ’y e g i t m e y i k a s t e d i y o r l a r is e e l b e t t e o r a y a y ü r ü y e c e ğ i m . S o n ­
r a e l b e t t e o n l a r l a s a v a ş a c a ğ ı m . » Ali d e d i k i :
«Ben d e o n l a r ı n iz l e r i n e ç ık t ım g i t t i m ki b a k a y ı m n e y a p ı y o r l a r ?
O n l a r a t l a n y a n l a r ı n a a l d ı l a r v e d e v e l e r i b i n e k e d i n d i l e r ve M e k k e ’­
y e d o ğ r u y ö n e ld ile r .»

(U hud) S a v a ş'ın sonu

M i ll e t m a k t u l l e r i ile m e ş g u l o l u r k e n ( M u h a m m e d b. A b d u l l a h
b. A b d u r r a h m a n b. Ebi S a ' s a a e l- M a z e n i = B eni N a c c â r ' ı n k a r d e ş i ­
n i n b a n a h a b e r v e r d i ğ i n e g ö r e ) R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e
S e ll e m ) d e d i k i :
« S a 'd b. R e b i ’in n e y a p t ı ğ ı n ı ( d i r i l e r iç i n d e m i d i r y o k s a ö l ü l e r
i ç i n d e m i d i r ? ) b e n i m y e r i m d e o n a b a k a c a k b i r k iş i v a r m ıd ır? » En-
s a r ’d a n b i r a d a m d e d i k i : «Yâ R e s û l e l l a h , s e n i n için S a ’d ’in n e y a p ­
m a k t a o l d u ğ u n a b e n b a k a r ı m . » G itti, b a k t ı v e o n u ö l m e k ü z e r e m a k ­
t u l l e r i n i ç i n d e y a r a l ı o l a r a k b u ’d u . A d a m d e d i k i : O n a d e d i m : R e ­
s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e l l e m ) b a n a e m r e tt i k i :

— S e n d i r i l e r i n iç i n d e m i s i n y o k s a ö l ü l e r i n iç i n d e m i s i n d iy e
b a k a y ı m ? D e d i ki ?
B e n ö l ü l e r i n i ç i n d e y im . R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e l ­
l e m ) ’e b e n d e n s e l â m ile t v e o n a d e k i : S a ’d b. R e b i s a n a şö y le d i ­
yor :
 RESÛLULLAH'IN HAMZA'YA MAHZÛN OLMASI 127

A lla h b izden y a n a se n i ü m m e tin d e n b ir p e y g a m b e r o la r a k en

h a y ı r l ı m ü k â f a t l a m ü k â f a t l a n d ı r s ı n . K a v m i n e d e b e n d e n s e l â m ilet
ve o n la ra de k i :
« S a ’d b. R e b i s iz e ş ö y l e d i y o r : B ir a n P e y g a m b e r i n i z ( S a l l a l l a h ü
A l e y h i v e S e l l e m l ' e d ü ş m a n l a r t a r a f ı n d a n yol b u l u n u r s a , A l l a h k a ­
t ı n d a s i z i n için b i r ö z ü r b u l u n m a z - D e d i k i : S o n r a ö l m e s i n e k a d a r
o r a d a k a l d ı m . R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i ve S e l l e m l ' e g e l d i m ve
o n u n h a b e r i n i o n a b ild ird im .

İb n - i H i ş â m d e d i k i :
B a n a E bu B ekr ez-Z übeyri h a b e r verd i k i :
B i r a d a m E b û B e k r e s - S ıd d ık 'ı n y a n ı n a g ir d i, o n u n k u c a ğ ı n d a
S a ' d b. R e b i 'i n b i r kızı v a r d ı . K ü ç ü k b i r k ız ç o c u ğ u idi. A ğ z ın ı v e
d u d a k l a r ı n ı ö p ü y o r d u . A d a m o n a d e d i ki :
«Bu k im d ir ? » E b û B e k i r d e d i k i :
«Bu b e n d e n h a y ır lı o l a n b i r a d a m ı n kızıdır. Bu a d a m S a 'd b. Re-
b i ’d ir . A k a b e , g ü n ü n d e n u k a b a d a n d ı . (57) B e d i r 'd e h a z ı r b u l u n d u ve
U h u d g ü n ü n d e ise ş e h i d d ü ş t ü .»

R e s û l u l l a h ' m H a m z a ' y a m a h z u n o lm a s ı

İb n - i t s h â k d e d i k i :
R e sû lu lla h (S allallah ü A le y h i ve S e l l e m ) , b a n a g e le n h a b e r e
g ö r e , H a m z a b. A b d u l m u t t a l i b ' i a r a m a y a çıktı. O n u v â d i n i n ç u k u ­
r u n d a k a r n ı c i ğ e r i n i n h i z a s ı n d a n d e l i n m i ş ve k e n d i s i n e h a k a r e t e d i l ­
m i ş b u r n u ve k u l a k l a r ı k e s i l m i ş b i r v a z i y e t t e b u ld u .

B a n a M u h a m m e d b. C â f e r b. Z ü b e y r h a b e r v e r d i k i :
R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i ve S e ll e m ) ş ö y le d e d i :
« G ö r d ü ğ ü m ş e y l e r i g ö r d ü ğ ü m z a m a n , S a f i y y e 'y i h ü z ü n l e n d i r m e k
ve b e n d e n s o n r a b i r s ü n n e t o l u r k o r k u s u o lm a s a y d ı , e l b e t t e H a m -
z a ’yı ö y le t e r k e d e r d i m . T a yırtıc ı h a y v a n l a r ı n k a r ı n l a r ı n a ve k u ş ­
l a r ı n d a k u r s a k l a r ı n a g ir s in . V e a n d o ls u n ! E ğ e r A lla h , K u r e y ş ’e k a r ­
şı h e r h a n g i b i r y e r d e b e n i m u z a f f e r k ı l a r s a , e l b e t t e o n l a r d a n o t u z
a d a m ı n ö l ü s ü n ü n b a ş ı n a b ö y le g e t i r e c e ğ i m .

(57) N a k ip , başkan dem ektir. Akabe B e y 'atin d e kendi kabilesine baş­

kanlık yapmıştı.
128 SİR E T -t İBN İ HİŞAM

M ü s l ü m a n l a r R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i ve S e l l e m l ' i n h ü z ­
n ü n ü v e a m c a s ı n a ü z ü l d ü ğ ü n d e n d o l a y ı k ız d ığ ın ı g ö r d ü k l e r i z a m a n
ded iler k i :
« V a lla h i e ğ e r A lla h bizi h e r h a n g i b i r z a m a n d a o n l a r a g â l i b k ı ­
la r s a A r a b 'd a n h iç b ir k im se y e y a p ılm ad ığ ı b ir şek ild e b u r u n ve
k u l a k l a r ı n ı kesec eğiz.»

lb n - i H i ş â m d e d i ki :
R e sû lu lla h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e ll e m ) H a m z a ’n m y a n ı n d a
d u r d u ğ u z a m a n şöyle d e d i :
« S e n in b u d u r u m u n g ib i h iç b i r m u s i b e t b a ş ı m a g e l m i ş d e ğ il d ir .
V e b u r a s ı g ib i h iç b i r y e r b a n a b u k a d a r sıkın tılı g e l m e m i ş t i r . - S o n ­
r a şö y le b u y u r d u :
« C e b r a il b a n a g e ld i v e h a b e r v e r d i k i : H a m z a b. A b d u l m u t t a -
lib y e d i g ö k e h li iç i n d e « H a m z a b. A b d u l m u t t a l i b A l l a h ’ın v e R e s u ­
l ü n ü n a r s l a n ı d ı r » d iy e y az ılıd ır.

R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e l l e m ) , H a m z a ve E b û S e l e m e
b. A b d u l - E s a s s ü t k a r d e ş id iler. E b û L e h e b ’in c â r i y e s i (58) o n l a r a
s ü t em zirm işti.

U z u v l a r ı n ı k e s m e k s û r e t i y l e öç a l m a k t a n n e h i h a k k ı n d a
nâzil o la n ây e t

lb n - i İ s h â k d e d i k i :
B a n a B u r e y d e b. S ü f y a n b. F e r v e e l-E s lem i, M u h a m m e d b. K â b
e l - K u r e z i 'd e n n a k l e n v e i t h a m e t m e d i ğ i m b i r k i m s e lb n - i A b b a s ’d a n
n a k le n b a n a h a b e r v e rd ile r k i :
A l l a h ( A z z e v e C elle) b u h u s u s t a R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i
v e S e l l e m ) 'i n v e a s h a b ı n ı n s ö z ü n d e n d o la y ı ş u â y e t i n i in z a l b u y u r d u :

« E ğ e r c e z a v e r m e k i s t e r s e n i z size y a p ı l a n ı n a y n i y l e m u k a b e l e
e d in . S a b r e d e r s e n i z a n d o l s u n k i b u , s a b r e d e n l e r i ç i n d a h a iy id ir . S a b -

(58) O câriyenin ismi Sü vey be’dir.

 RESÛLULLAH'IN M AKTULLERİN Ü Z E R İN E NAMAZ K ILM A SI 129

r e t , s e n i n s a b r ı n a n c a k A l l a h ’ın y a r d ı m i y l e d î r . O n l a r a ü z ü l m e , k u r ­
d u k l a r ı d ü z e n l e r d e n d e e n d i ş e etm e.»

B u n u n ü z e r i n e R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A l e y h i ve S e ll e m ) a f e t t i
v e s a b r e t t i v e ö l ü l e r e i ş k e n c e e t m e k t e n d e n e h y e tti.

İ b n - i i s h â k d e d i k i .-
B a n a H u m e y d e t- T a v il, H a s a n ' d a n o S e m ü r e b. C ü n d e b ’d e n n a k ­
l e n h a b e r v e r d i ki o ş ö y l e d e d i :
« R e s û lu l la h ( S a l l a l l a h ü A le y h i ve S e ll e m ) ş i m d i y e k a d a r b i r d u ­
r a c a k y e r d e d u r u p d a o r a d a n a y r ı l m a d ı ki b iz e s a d a k a v e r m e k l e
e m r e d e r v e i ş k e n c e d e n d e n e h y e d e r o lm a s ın .» (59)

R e s û l u l l a h 'ı n , H a m z a ve d i ğ e r ş e h i d l e r i n ü z e r i n e
n a m a z k ılm ası

İbn-i İs h â k d edi k i :
B a n a i t h a m e t m e d i ğ i m b iri, M i k s e m 'd e h n a k l e n — ki b u A b d u l ­
l a h b. H â r i s ’in m e v l â s ı d ı r — o d a İb n-i A b b â s ' d a n n a k l e n h a b e r v e r ­
d i k i o şö y le d e d i :
R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i ve S e ll e m ) H a m z a ' n ı n g e t i r i l m e ­
s in i e m r e t t i . Ü z e r i b i r k u m a ş ile ö r t ü l d ü . S o n r a R e s û l u l l a h o n u n ü z e ­
r i n e n a m a z k ıldı ve y e d i t e k b i r g e ti r d i . S o n r a d i ğ e r m a k t u l l e r b i r e r
b i r e r g e ti r i ld i . H a m z a ' n ı n y a n ı n a k o n u l u y o r l a r d ı . R e s û l u l l a h ( S a lla l-

(59) Süheylî dedi ki : B u işkence e tm e k te n nehv e tm ekte salıilı bir h a ­

distir. E ğ er denilirse ki : Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) Aranîlere
işkence e tti, ellerini ve a y ak ların ı kesti, gözlerini çık a rttırd ı, onları k ırd a b ı­
raktı. D e riz ki : B und a iki cevap vardır. O n la rd an biri : Resûlullah (Sallalla­
hü Aleyhi ve Sellem bu nu kısas olarak yaptı. Ç ü n k ü onlar çobanların ellerini
ve a y aklarını kesm iştiler ve gözlerini çık artm ıştılar. B ir kavle göre de bu , iş­
kencenin h a ra m kılınm asından önce idi. E ğ er denilirse ki onları su ister ol­
d u k la r ı halde su vermeden te rk e tti ve nih aye t onlar susuzluktan öldüler. D e ­
riz ki : O (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) onları susuz bıraktı. Ç ü n k ü on lar o
gece P e y g a m b e r (Sallallahü Aleyhi ve S e lle m )’in ehl-i Beytini susuz b ıra k m ış­
tılar.

İbn-i H işam — C. : 3 - F. : 9
130 8İRET İ tBN t H t Ş A U

l a h ü A le y h i v e S e ll e m ) o n l a n n v e o n l a r l a b e r a b e r H a m z a ’n ı n n a m a ­
z ın ı kıldı. N e t i c e d e H a m z a ' n ı n ü z e r i n e y e t m i ş iki n a m a z kılındı. (*)

S a f i y y e ’n i n H a m z a ’y a m a h z u n o l m a s ı

lb n - i İ s h â k d e d i k i :
■ B a n a g e l e n h a b e r e g ö r e S a f i y y e b in t i A b d u l m u t t a l i b H a m z a ' y a
b a k m a k ' iç in geld i. H a m z a o n u n b a b a - a n a b i r k a r d e ş i idi. R e sû lu l-
l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e l l e m ) o S a f i y y e ’n i n o ğ l u Z ü b e y r b. el-
A v v a m ’a d e d i k i :
A n a n ı k a r ş ı l a v e o n u g e r i ç e v ir , k a r d e ş i n d e o l a n d u r u m u g ö r m e ­
sin.» O d a o n a d e d i k i :
«Ey a n a c ı ğ ı m , R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i ve S e ll e m ) s a n a
g e r i d ö n m e n i e m r ediyo r.» S a f i y y e d e d i k i ;
« N iç in ? İ ş itt im ki k a r d e ş i m i n ö l ü s ü n e h a k a r e t e d il m i ş t ir . Bu ise
A lla h y o l u n d a o l a n b i r ş e y d i r . Biz b u n a razıy ız! E c rin i A l l a h ’d a n b e k ­
l e r i m v e i n ş a a l l a h s a b d e r e c e ğ i m .»

Z ü b e y r , R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e l l e m ) 'e g e ld i ğ i ve a n a ­
s ı n ın d u r u m u n u O n a h a b e r v e r d i ğ i z a m a n R e s û l u l l a h (S allallah ü
A le y h i v e S e l l e m ) :
« O n u n y o l u n u s e r b e s t b ır a k » , d edi.
B u n u n ü z e r i n e S a f i y y e g e ld i, H a m z a ’y a b a k t ı , o n a d u a e tti, is-
t i r c a (60) v e i s t i ğ f a r e tti. S o n r a R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i ve S e l ­
le m ) o n u n d e f n o l u n m a s ı n ı e m r e t t i v e d e f n o l u n d u .

(*) Sühevli (İrdi ki : H ic a z itıkahâsı ve E v za i ik i nokta içiıı bıı ha­

disle amel etmediler. O iki noktadan biri : Ih ı hadisin isnadının za y ıf olm ası­
dır. lb n -i İshâk dedi ki : Ihına ittihaııı etmediğim biri hadis nakletti.
Z ik r ettiklerine yöre. H aşatı b. l'ıııâ re 'y i kasıl ediyor. H aşan b. Um are'nin ha­
dis ehli indinde za yıflığın d a hilaf yo ktur. H a d iscile riıı çoğu ondan h irb ir şey
rivayet etmezler. E ğe r llm -i tsh â k ’ın ; İlh a n ı etm ediğim biri bana haber verdi,
diye söylediği kim se. H aşan dan başkası ise. bu m eçhuldür, m eçhullük ise onu
itibardan düşürür.
İk in c i nokta : Ihı hadis, ameli sünnet değildir. H a lb u k i Resfılullah (S a l­
lallahü A leyh i ve Sellem )'den hiç bir savaşta şehitlerin üzerine naıriaz k ıld ı
diye bundan başka bir rivayet yo ktu r İk i halifenin m üddetinde de durum böy-
ledir . A n cak şelıid savaş m eydanından m iirtes olarak van i onda hayat belirti­
leri bulunursa müstesnadır.

(00) İs lirc a : d i i z A llah için iz ve biz ona dönücüleriz» demektir.

 ŞE H İD LE R İN DEFN OLUNMASI 131

A b d u l l a h b. C a h ş ' ı n H a m z a ile b i r l i k t e d e f n o l u n m a s ı

B a n a A b d u l l a h b. C a h ş ' ı n s o y u , i d d i a e t t i l e r ki, Ü m e y m e b in t i
A b d u l m u t t a l i b ’in kızı H a m n e v a rd ı. D ay ısı H a m z a ' y a i ş k e n c e e d ild iğ i
g ib i k a r d e ş i A b d u l l a h ' a d a i ş k e n c e e d il m i ş t i. A n c a k o n u n c i ğ e r l e r i
y a r ı l m a m ı ş t ı . R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e ll e m ) o n u H a m z a
k a b r i n e d e f n e tti. B u n u b a ş k a s ı n d a n i ş i t m e d i m a n c a k o n u n e h l i n d e n
iş ittim .

Ş eh id lerin defn o lu n m ası

İb n -i t s h â k d e d i k i :
B i r k ıs ım m ü s l ü m a n l a r m a k t u l l e r i n i M e d i n e 'y e ta ş ıy ı p o n l a r ı o r a ­
d a d e f n e t m i ş l e r d i . S o n r a R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e ll e m )
b u n u n e h y etti ve şöyle d e d i :
« O n la rı y ık ılm ış o l d u k l a r ı y e r d e d e f n ediniz.»

İb n - i İ s h â k d e d i k i :
B a n a M u h a m m e d b. M ü s l i m e z -Z ü h ri, A b d u l l a h b . S a le b e b. Su-
a y r e l - U z r i ’d e n — ki b u B en i Z ü h r e n i n h a l i f i d i r — n a k l e n h a b e r v e r ­
di k i :
R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i ve S e ll e m ) U h u d g ü n ü n ü n m a k ­
tu lle rin e vard ığ ı z a m a n şöyle d e d i :
«Ben b u n l a r a ş â h i d i m ki, A lla h y o l u n d a y a r a l a n a n h i ç b i r y a r a ­
lı y o k t u r k i A lla h o n u k ı y a m e t g ü n ü n d e y a r a s ı k a n a k ı t ı r o l a r a k d i r i l t
m e ş in . O k a n ı n r e n g i k a n r e n g i d i r , k o k u s u m i s k k o k u s u d u r . B a k ı
nız h a n g i l e r i d a h a ço k K u r ’a n ı o k u m u ş s a o n u ö n e k o y u n , a r k a d a ş
l a r ı n a i m a m olsun .» B ir t e k k a b i r d e iki v e ü ç k işiy i d e f n e d i y o r l a r d ı

İb n-i t s h â k d e d i k i :
B a n a a m c a m M û s a b. Y e s â r h a b e r v e r d i ki, o, E b û H ü r e y r e ’n in
şö y le d e d i ğ i n i i ş i t m i ş :
E b u l - K â s ı m ( S a l l a l l a h ü A le y h i ve S e ll e m ) d e d i k i :
« H iç b ir y a r a l ı y o k t u r ki, A lla h y o l u n d a y a r a l a n s ı n d a A lla h o n u
k ı y â m e t g ü n ü n d e y a r a s ı k a n a k ı t ı r o l d u ğ u h a l d e h a ş r e tm e s i n . O
k a n ı n r e n g i k a n r e n g i d i r , k o k u s u ise m i s k k o k u s u d u r . »
İb n - i İ s h â k d e d i k i .-
B a n a b a b a m İ s h â k b. Y e s â r , B eni S e l e m e d e n b a z ı i h t i y a r kişi
lerd en n a k le n h a b e r verdi k i :
132 SİR E T -Î İBN-İ H İŞAM

R esû lu llah ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e ll e m ) o z a m a n m a k t u l l e r i n
d e fn o lu n m a sın ı e m rettiğ i z a m a n dedi k i:
« A m r b. C e m û h v e A b d u l l a h b. A m r b. H a r a m ' a b a k ın ı z , ç ü n k ü
o n la r d ü n y a d a a y n ı sa fta o m u z o m u z a b u lu n d u la rd ı. O n la rı b ir tek
k a b r e k o y u n u z .»

H a m n e ’n in , H a m z a için ü z ü l m e s i

Ib n-i l s h â k d e d i k i :
S o n r a R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e ll e m ) M e d i n e ’y e d o ğ ­
r u g i t m e k ü z e r e a y rıld ı. H a m n e b in t i C a h ş o n a r a s t l a d ı . B a n a z i k r
o l u n d u ğ u n a g ö r e H a m n e m i l l e t ile k a r ş ı l a ş t ı ğ ı z a m a n o n a k a r d e ş i
A b d u l l a h b. C a h ş ’ın ö l ü m h a b e r i v e rild i. O d a i s t i r c a e tt i v e o n u n
İ çin i s t i ğ f a r e tti. S o n r a o n a d a y ı s ı H a m z a b. A b d u l m u t t a l i b ' i n ö l ü m
h a b e r i v e rild i, o n u n iç in d e i s t i r c a v e i s t i ğ f a r e tti. S o n r a o n a k o c a s ı
M ı i s ’a b b. U m e y r ' i n ö l ü m ü h a b e r i v e rild i. B u n u n ü z e r i n e o b a ğ ı r d ı
v e v a v e y l a y ı k o p a r d ı . R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e ll e m ) d e
dedi k i :
« H e r ş e y b i r t a r a f a , k o c a s ı d a k a d ı n için b i r t a r a f t a d ı r . Ç ü n k ü
k a rd e ş in in ve d ay ısın ın ö lü m h a b e r i e s n a s ın d a d u r d u , k o casının ö lü m
h a b e r i e s n a s ı n d a ise b ağ ırd ı.»

E n s a r'ın k a d ın la rın ın H a m z a 'n ın ü z e rin e a ğ la m a la r ı

lbn-i ls h â k dedi k i :
R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i ve S e ll e m ) B e n û A b d u l- E ş h e l ve
Z a f e r ’d e n E n s a r ' ı n e v l e r i n d e n b i r e v in y a n ı n d a n g eçti. M a k t u l l e r i n i n
ü z e r i n e a ğ l a y a n k a d ı n l a r ı d in l e d i. B u n u n ü z e r i n e O n u n ( S a l l a l l a h ü
A le y h i ve S e ll e m ) g ö z y a ş l a r ı a k t ı ve a ğ la d ı . S o n r a şö y le d e d i :
« F a k a t H a m z a için a ğ l a y a n k a d ı n l a r y o k tu r ! » S a ’d b. M u â z ve
Ü s e y d b. H u d a y r , B eni A b d u l - E ş h e l 'i n e v l e r i n e d ö n d ü k l e r i z a m a n o n ­
la rın k a d ın l a r ı n a e m r e ttile r ki b elle rin in ip lerin i b a ğ la s ın la r, s o n r a
g i t s i n l e r v e R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e l l e m ) 'i n a m c a s ı n a
a ğ la sın la r.

lbn-i ls h â k dedi k i :
B a n a H a k i m b. H a k i m b. A b b â d b. H u n e y f , B e n i A b d u l- E ş h e l 'in
a d a m l a r ı n d a n b i r i n d e n n a k l e n h a b e r v e r d i ki, o ş ö y l e d e d i :
 BENİ D İN A RLI KADININ DURUMU 133

R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h ve S e ll c m ) o n l a r ı n H a m z a ’y a a ğ l a ­
m a l a r ı n ı işitinc e, o n l a r m e s c i d i n k a p ıs ı ö n ü n d e o n a a ğ l a r o l d u k l a r ı
h a l d e , o n l a r ı n y a n m a ç ık tı v e şö y le d e d i :
« D ö n ü n ü z , A l l a h size r a h m e t e ts in , bize k e n d i n i z l e teselli v e r ­
diniz.»
Ib n - i H i ş â m d e d i k i :
O g ü n R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i ve S e lle n ı) f e ı y a d e d i p a v a z
ile a ğ l a m a k t a n n e h y e t t i .
ib n - i H i ş â m d e d i k i :
B a n a F.bû U b e y d e h a b e r v e r d i k i :
R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i ve S e ll e m ) o n l a r ı n a ğ l a m a l a r ı n ı
iş itin c e d e d i ki: «A llah E n s a r a r a h m e t e ts in B ilin d iğ in e g ö r e e s k i d e n
be ri b ö y le te s e llic id irle r. O k a d ı n l a r a e m r e d i n i z a y r ı l ı p g itsin le r.»

B en i D i n â r l ı k a d ı n ı n d u r u m u

İb n -i İ s h â k d e d i k i :
B a n a A b d u l v â h i d b. Ebi A v n . İs m a il b. M u h a n ı m e d o d a S a ’d b.
Ebi V a k k a s ' d a n n a k l e n h a b e r v e r d i ki o şö y le d e d i :
R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e ll e m ) B en î D i n a r ' d a n b i r k a ­
d ı n a r a s t l a d ı ki o n u n k o c a s ı, k a r d e ş i ve b a b a s ı R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a ­
h ü A l e y h i v e S e ll e m ) ile b i r l i k t e U h u d ’d a m u s i b e t e m â r u z k a l m ı ş ­
lardı. O n l a r ı n ö l ü m h a b e r l e r i o n a v e rild iğ i z a m a n o k a d ı n şö y le d ed i:

« R e s û lu l la h ( S a l l a l l a h ü A le y h i ve S e ll e m ) e n e o ldu ?» D e d ile r k i :
«Ey f a l a n ı n a n a s ı o, iy id ir. O, A l l a h ’a h a m d o l s u n s e n i n is t e d i ğ i n
gibidir.» D edi k i :
«O nu b a n a g ö s t e r i n d e o n a b a k a y ım ? »
P e y g a m b e r o n a g ö s t e r il d i. O n u g ö r d ü ğ ü z a m a n d e d i ki :
« S e n d e n s o n r a h e r m u s i b e t k ü ç ü k k a lır, (ce leld ir.)»
İb n-i H i ş â m d ed i k i :
C e l e l : Az v e ço k m â n a s ı n a g elir. B u r a d a ise a z m â n a s ı n a d ı r . Im -
riiil K a y s celel h a k k ı n d a ş ö y l e d e d i :

« I h iti E siri. mı tiklerini kııtlı t meleri /fi».

D ikkat ediniz ki, anını gayrı her şey celeldir (k ü ç ü k tü r).»
İbn-i H i ş â m d e d i ki :
134 S tR E T -î İBN -t HtŞA M

Ş â i r i n (ki b u ş â i r H â r i s b. V a 'l e e l- C e r i'd i r ) ş u s ö z ü n e g e l i n c e :

«A n d olsun ki ¡ayet af etseydim elbette çeleli (ya n i büyük ¡eyleri af

ederdim.
And olsun ki eğer attltp hamle etseydim elbette ki kemiğimi zaytjla-
ttrd ım .»
H urdaki (celel çokluk m ânasm adır.)

Kılıçlan yıkamak
İb n -i İ s h â k d e d i k i :
R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A l e y h i ve S e ll e m ) e h l i n e v a r d ı ğ ı z a m a n
kılıcını, kızı F â t ı m a ' y a v e r d i v e ş ö y l e d e d i :
«Ey k ız c a ğ ım , b u n d a n k a n ı y ık a . A l l a h ' a k a s e m e d e r i m , b u k ı ­
lıcım b u g ü n b a n a s a d ı k çıktı.» Ali b. Ebi T â li b d e k ılıcını F â t ı m a ’-
y a v e rd i ve şöyle d e d i :
«Y in e b u n u n d a k a n ı n ı y ık a . A l l a h ’a y e m i n e d e r i m , o bana sa­
d ık çıktı.» R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i ve S e ll e m ) de d e d i:
« A n d o l s u n , e ğ e r d o ğ r u s a v a ş m ı ş s a n s e n i n l e b i r l i k t e S e h l b. H u -
n e y f v e E b û D ü c â n e d e d o ğ r u s a v a ş m ış tı r .»

İbn-i Hişâm dedi k i :

R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i ve S e l l e m ) 'i n k ıl ıc ı n a (61) Z ü l f i k â r
d e n ilir d i.

İb n -i H i ş â m d e d i k i :
B a n a b ir e h li ilim h a b e r v e r d i k i : İbn-i E bi N ü c e y d ş ö y le d e d i :
B iri U h u d g ü n ü n d e şö y le s e s l e n d i :

•Jc % j i V/ij ¿İl >

« Züljikârdan b a fia kılıç yoktur.

A li'den b a ^ a yiğit yoktu r .»

(61) Z ü lfikâ r, A sî b. M ü n e b b ih 'in kılıcı idi. Dedir günü nde o k â f ir o la­

r a k k a ti olununca, Peyga m be r (Sallallahü Aleyhi ve Sellem ')e geçti. Sonra Ali
b. E b i T âlib 'e verildi.
 RESÛLULLAH’IN DÜŞM ANLARINI KORKUTMASI 135

İb n - i H i ş â m d e d i k i :
B a n a eh li i l i m d e n b ir i ş u h a b e r i v e r d i :
R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e ll e m ) Ali b. Ebi T a l i b e şö y le
d e d i:
« A lla h b ize f e t h y o l u n u a ç ı n c a y a k a d a r m ü ş r i k l e r a r t ı k b u U h u d
g i b i s i n i b a ş ı m ı z a g e ti r m e z le r .»

İb n - i İ s h â k d e d i k i :
U h u d g ü n ü s e b t g ü n ü idi, Ş e v v a l a y ı n ı n y a r ı s ı n d a idi.

R e s û l u l l a h ' m d ü ş m a n l a r ı k o r k u t m a k için o n l a r ı n
iz in i t a k i p e t m e s i

Ş e v v â l ’d e n o n a lt ı g e c e n i n g e ç tiğ i b i r s ı r a d a . U h u d g ü n ü n d e n e r ­
tesi g ü n , R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e l l e m ) 'i n m ü e z z i n i m i l ­
let i ç i n d e d ü ş m a n ı y a k a l a m a y ı ilâ n etti. O m ü e z z in , «D ü n b iz i m l e
b e r a b e r o l a n l a r d a n b a ş k a k i m s e ç ık m a s ın » d i y e n i d a etti. C â b i r b.
A b d u l l a h b. A r a r b H a r a m d a R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e l ­
le m ) ile k o n u ş t u v e ş ö y l e d e d i :
«Y â R e s û l a l l a h , m u h a k k a k b e n i m b a b a m b e n i y ed i kız k a r d e ş i ­
m i n b a ş ı n d a g e r i b ır a k tı» ve d e d i k i :
«Ey o ğ u l c u ğ u m , n e b e n i m için n e d e s e n i n için o n l a r ı n iç l e r i n d e
b i r e r k e k o lm a d ığ ı h a l d e b ı r a k m a m ı z lâ y ık o l m a z ve sen i, R e s û l u l ­
l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e ll e m ) ile b i r l i k t e c i h a t t a k e n d i ü z e r i m e
t e r c i h e d e c e k d e ğ ilim . O h a l d e s e n kız k a r d e ş l e r i n i n b a ş ı n d a g e r i
kal.» B ö y le c e o n l a r ı n b a ş l a n n d a g e r i k a ld ı m .

B u k o n u ş m a d a n s o n r a R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i ve S e ll e m )
d e o n a iz in v e r d i o d a o n u n l a b i r l i k t e çıktı. R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü
A le y h i v e S e ll e m ) a n c a k d ü ş m a n ı k o r k u t m a k v e o n l a r ı y a k a l a m a k
için ç ık t ığ ı n ı b i l d i r m e k v e o n d a b i r k u v v e t o l d u ğ u n u z a n e t m e l e r i
o n l a r a i s a b e t e d e n ş e y i n o n l a n d ü ş m a n l a r ı n d a n k o r k u t m a d ı ğ ı n ı b il­
d i r m e k için çıktı.

R e s û l u l l a h ' a y a r d ı m için m ü s l ü m a n l a n n ö l ü m ü
iste m e le rin d e n b ir ö rn e k

İb n - i İ s h â k d e d i k i :
B a n a A b d u l l a h b. H â r i c e b. Z ey d b. S a b i t , E b û S â i b 'd e n , (k i b u
 iş e b i n t i O s m a n ’ın m e v l â s ı d ı r ) n a k l e n h a b e r v e r d i k i :
136 SİR E T -l İB N İ HİŞAM

R e s ü l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e ll e m ) in a s h â b ı n d a n , B e n t
A b d i l - E ş h e l ’d e n b i r a d a m U h u d ’a R e s ü l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e
S e l l e m ) ile b i r i k t e h a z ı r b u l u n d u . D e d i k i :
« U h u d 'd a R e s ü l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e ll e m ) ile b i r l i k t e
b e n v e b e n i m b i r k a r d e ş i m h a z ı r b u l u n d u k . Biz y a r a l ı o l a r a k d ö n d ü k .
R e s ü l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e l l e m ) ’in n i d a c ı s ı d ü ş m a n ı k o v a ­
l a m a k h a k k ı n d a ç ı k m a y a ç a ğ ı r ı n c a k a r d e ş i m e d e d i m ki v e y a o b a n a
dedi k i :
« R e s ü l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e ll e m ) ile b i r l i k t e o l a n b i r
g a z v e y i k a ç ı r ı r m ıy ız ? V a l l a h i b iz i m iç in b i n e c e k b i r b i n e k h a y v a n
d a y o k t u r . Biz a ğ ı r yaralıyız?» B ö y le c e R e s ü l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i
v e S e ll e m ) ile b i r l i k t e ç ı k t ı k v e b e n d a h a a z y a r a l ı id i m . Y a r a s ı a ğ ı r ­
l ı k v e r d i ğ i z a m a n , o n u k â h s ı r t ı m d a ta ş ıd ı m , k â h y ü r ü d ü . N i h â y e t
m ü s lü m a n la n n , v ard ık ları yere vardık.

İb n - i Ü m m - i M e k t û m ' u n M e d i n e ü z e r i n e â m i l k ı l ı n m a s ı

lbn-i İs h â k dedi k i :
R e s ü l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e ll e m ) çıktı, n i h a y e t H a m r a - ı
E s e d ’e v a r d ı . B u r a s ı M e d i n e 'y e s e k i z m il m e s â f e d e d i r . M e d i n e ü z e ­
r i n e d e î b n - i Ü m m - i M e k t u m ' u â m i l kıldı, l b n - i H i ş â m ’ın d e d i ğ i n e
g ö r e b ö y le d i r .

lb n -i İ s h â k ded i k i :
V e o r a d a P a z a r t e s i , S a l ı v e Ç a r ş a m b a g ü n l e r i k a ld ı, s o n r a M e ­
d i n e ’y e d ö n d ü .

M a ’b e d e l - H u z â i ’n i n y a p t ı ğ ı

B a n a A b d u l l a h b. Ebi B e k r ' i n h a b e r v e r d i ğ i gib i, O n a , M â b e d b.

E b i M â b e d e l- H u z â i r a s t l a d ı . H u z a a m ü s l ü m a n l a r ı v e m ü ş r i k l e r i y l e ,
R e s ü l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i ve S e l l e m ) 'i n T i h â m e ’d e k i s ı r d a ş l a n
id ile r . O n u n l a b e r a b e r i t t i f a k e t t i l e r ki, T i h â m e ' d e o l a n h i ç b i r şe y i
o n d a n gizlem eyeler.
M a ’b e d o z a m a n m ü ş r i k t i . V e o şö y le d e d i :
«Ey M u h a m m e d , v a l l a h i b a ş ı n a g e l e n b u h a l b iz e z o r g eldi. Biz
A l l a h ' ı n o n l a r iç i n d e s e n i k u r t a r m a s ı n ı is ti y o r d u k .» S o n r a M a 'b e d ,
R e s ü l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e l l e m ) H a m r â - i E s e d ’d e b u l u n d u ğ u
b i r s ı r a d a ç ı k ı p g itti. N i h a y e t R e v h â d a E b û S ü f y a n b. H a r b v e o n u n ­
 MÂBED EL-HUZAÎ'NİN Y A PTIĞI 137

la b i r l i k t e o l a n l a r a r a s t l a d ı . O n l a r R e s û l ü l l a h ( S a l la l la h i i A l e y h i v e
S e l l e m l ’e v e a s h â b ı n a d o ğ r u g e r i d ö n m e ü z e r i n e a z m e t m i ş l e r d i . V e
(k en d i k e n d ile rin e ) şöyle d iy o r la r d ı:
«Biz o n u n a s h â b ı n ı n s ı n ı r ı n a v e o n l a r ı n e ş r a f ı n a v e y i y e c e k l e ­
rin e is â b e t etm iş iken o n la r ın k ö k lerin i k u r u t m a d a n önce d ö n d ü k g i­
d iy o ru z, a n d o ls u n ki o n la r ın k a la n la r ın ın ü z e rin e sa ld ıra c a ğ ız ve
o n l a r d a n k u r t u l a c a ğ ı z . » E b ü S ü f y a n M a ’b e d 'i g ö r ü n c e d e d i k i :
«Ey M a 'b e d , s e n i n a r d m d a n e v a rd ı r? » D ed i k i :
« M u h a m m e d , a s h â b i y l e b i r l i k t e çık m ış, ö y le b i r c e m a a t l a sizi a r ı ­
y o r ki, ş i m d i y e k a d a r o n u n m i s l in i h iç g ö r m e d i m . S iz e k a r ş ı k ı z g ı n ­
lık a t e ş i y l e y a n ı y o r l a r , ö y l e b i r ş e k i ld e ki, o n u n l a b i r l i k t e s i z in g ü ­
n ü n ü z d e o n d a n g e r i y e k a l a n k i m s e l e r t o p l a n m ı ş ve y a p t ı k l a r ı n a p i ş ­
m a n o l m u ş l a r . O n l a r d a s iz e k a r ş ı m is lin i g ö r m e d i ğ i m ş i d d e tl i b i r
k ız g ın lık v ard ı.» E b û S ü f y a n d e d i k i :
«Y azık s a n a n e s ö y l ü y o r s u n ? » D ed i k i :
V a l l a h i a t l a r a l ı n l a n n ı g ö s t e r m e d e n s e n i n y o la ç ı k m a n ı b ı r a k ­
m ı y o r u m .» E b û S ü f y a n d e d i k i :
« V a lla h i o n l a r a s a l d ı r m a y a a z m e t t i k k i o n l a r ı n k a l a n l a r ı n ı n k ö ­
k ü n ü k a z ıy a y ım .» M a ’b e d d e d i k i :
«Ben s e n i b u n d a n n e h y e d e r i m . » S o n r a d e d i k i :
« V a lla h i g ö r d ü ğ ü m şey, b e n i o n l a r ı n h a k k ı n d a b i r k a ç b e y t ş i i r
sö y lem ey e sü rü k lem iştir.» E bü S ü f y a n d e d i :
«N e s ö y le d in ? » O d e d i k i :
«Ş öyle d e d i m :»

«A'erde ise binek hayvanım, seslerden askerin seslerinden ve onun çok­

luğundan korktuğu için düşüyordu.
 138 S İR E T İ İBN-1 HİŞAM

Z ira yer iy i vasıflı atlarla ve toplulukların atlılariyle akıyordu.

Karşılaşma esnasında ne kısa olan ne süngüsü veya kalkanı olan vc
ne de kendileriyle beraber silâhı olan üstün vasıflı arslanlarla ko­
şuyorlar.

Bu sebeple, yardımsız bırakılmayan bir reis i/c yükselip yukart kalktık­

ları zaman, yerin eğildiğini zanneder olduğum halde yürümeye de­
vam ettim.
Ve dedim k i : Sizinle karşılaşan İb n -i Harbe ( Ehû Süjyan'a) yazık
vay başına, verin enginleri bir sınıf insanlarla hareket ettiği zaman.
Güneşe çıkan M ekke halkını ben korkutucuyum, onlardan aklı olan ve
makul olan her kimse için korkutucuyum.
İnsanların rezili, onların kıssaları olmayan, M nned'in askerlerinden kor­
kutucuyum.
K orktuğu şeyler siiz ile vasıflanır olacak gibi değil.»

E b û S ü f y a n ’ın, b i r k a f i l e n i n d ili ile R e s û l u l l a h ' a

h a b e r gönderm esi

E b û S ü f y a n ' a A b d ü l k a y s ' d a n b i r k a f i le r a s t l a d ı ve şö y le d e d i :
— N e r e y e g i t m e k i s t i y o r s u n u z ? D e d ile r k i :
— M e d i n e ' y e g i t m e k is ti y o r u z . D ed i k i :
— N için ? D ed iler k i :
— Y i y e c e k a l m a k is ti y o r u z . D edi k i :
— A c a b a siz b e n d e n M u h a m m e d ' e , s iz in le g ö n d e r e c e ğ i m b i r h a ­
b e r i o n a i l e t i r m isin iz . O n u y e r i n e g e t i r d i ğ i n i z z a m a n y a r ı n size U k-
k a z ' d a s i z in iç in d e v e l e r e k u r u ü z ü m y ü k l e r i m .

O n l a r b u n u k a b u l e tt il e r . B u n u n ü z e r i n e E b û S ü f y a n d e d i k i :
— B u h a b e r i y e r i n e u l a ş t ı r d ı ğ ı n ı z z a m a n M u h a m m e d ’e h a b e r v e ­
r i n i z k i b iz o n u n v e a s h a b ı n ı n ü z e r i n e g e l m e y e a z m e t t i k ki, k a ­
l a n l a r ı m d a i m h a e d e lim .

B u n u n ü z e r i n e k a f i l e R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e l l e m l ’e,
o H a m r â - i E s e d 'd e i k e n r a s t l a d ı v e o n a E b û S ü f y a n ’ın d e d i ğ i n i h a ­
b e r verd iler. O d a d edi k i :

— H a s b ü n e l l a h ü v e N i m e l V ek il! A lla h b iz e k â f i d i r v e n e g ü z e l
V e k ild ir.
 SAFVAN’IN EBÛ SÜ FYA N’I SAVAŞTAN MEN ETM ESİ 139

S a f v â n ' ı n , E b û S ü f y â n ’ı t e k r a r s a v a ş m a k t a n m e n e t m e s i

lb n - i H i ş â m d e d i : B ize E b û U b e y d e h a b e r v e r d i k i :
E b û S ü f y a n b. H a r b U h u d g ü n ü n d e , a y r ı ld ı ğ ı z a m a n M e d i n e 'y e
d ö n ü p R esü lu llah ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e l l e m ) 'i n a s h â b ı n m
k a l a n l a r ı n ı y o k e t m e k iç in g e r i d ö n m e k istedi. B u n u n ü z e r i n e S a f-
v â n b. Ü m e y y e b. H a l e f o n l a r a d e d i k i : « B u n u y a p m a y ı n ı z . Ç ü n k ü
o n l a r k ız m ış la r . K o r k a r ı z ki s a v a ş m a d ı k l a r ı b i r ş e k i ld e s a v a ş ı r l a r .
B u n u n için g e ri d ö n ü n ü z . » O n l a r d a g e r i d ö n d ü l e r . B u n u n ü z e r i n e
P e y g a m b e r ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e ll e m ) H a m r â - i E s e d 'd e o l d u ğ u
h a l d e o n a o n l a r ı n g e r i d ö n m e y e a z m e t t i k l e r i h a b e r i g e ld i ğ i z a m a n
dedi k i :
« N e fsim k u d r e t e l i n d e o l a n Z at-i E c elle k a s e m e d e r i m ki, o n l a r
için t a ş l a r a z a p a l â m e t i o l a r a k h a z ı r l a n m ı ş t ı . Ş a y e t o r a d a s a b a h -
l a s a l a r d ı g e ç m i ş g ü n g ib i s i li n ip g id e r le r d i.»

E b û A z z e v e M u â v i y e b. M u ğ i r e ' n i n k a t i o l u n m a s ı

U beyde dedi k i :
R e s ü l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i ve S e ll e m ) o c i h e t t e M e d i n e 'y e d ö n ­
m e d e n ö n c e M u â v i y e b. M u ğ i r e b. E b il-A s b. Ü m e y y e b. A b d -i
Ş e m s ’i y a k a l a d ı . O, A b d u l m e l i k b. M e r v a n 'ı n d e d e s i d ir . Y a n i a n a s ı
A iş e b i n t i M u â v i y e ' n i n b a b a s ı d ı r . B ir d e E b û A z z e e l - C u m e h i ’yi y a ­
k a l a d ı . R e s ü l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e ll e m ) o n u B e d i r ’d e e s i r
e tm iş ti . S o n r a o n a l ü t u f ile ö l d ü r m e m i ş t i . O d a ş ö y le d e d i :

«Yâ R e s û l a l l a h b e n i b ıra k .» R e s ü l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i ve S e l ­
le m ) d e ş ö y le d e d i :
« V a lla h i b u n d a n s o n r a a r t ı k s e n M e k k e ' d e e ll e r i n i o k ş a y ı p M u -
h a m m e d ' e iki k e r e h ile e t t i m d e m e y e c e k s i n , e y Z ü b e y r b o y n u n u v u r .
O d a o n u n b o y n u n u v u r d u .»

lb n -i H işâ m dedi k i :
B a n a S a î d b. M ü s e y y i b ’d e n g e le n h a b e r e g ö r e ş ö y l e d e d i •
R e s ü l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e ll e m ) o n a d e d i k i :
« M u h a k k a k m ü ’m i n b i r d e l i k t e n iki k e r e ıs ırılm a z . E y A s ım b.
S â b i t o n u n b o y n u n u vu r.»

O da o n u n b o y n u n u vurdu.
140 SİRET-Î İBN-1 HİŞAM

M u & v iye b. M u ğ i r e ’n i n k a t i o l u n m a s ı

İb n - i H i ş â m ş ö y l e d e d i :
D e n i l i r k i Z e y d b. H a r i s e v e A m ı n a r b. Y â sir, H a m r a - i E s e d 'd e n
s o n r a M u â v i y e b. M u ğ i r e 'y i k a t l e t t i l e r . O s m a n b. A f f a n ’a s ığ ın m ıştı.
O o n u n iç in R e s u l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e l l e m ) ' d e n e m a n d i ­
ledi. R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e ll e m ) o n a e m a n v e rd i. Ş u
ş a r t ü z e r i n e ki. ü ç g ü n d e n s o n r a b u l u n u r s a k a t i o l u n u r . O d a ü ç g ü n ­
d e n s o n r a k a l d ı ve g iz le n d i. B u n u n ü z e r i n e P e y g a m b e r ( S a l l a l l a h ü
A l e y h i v e S e ll e m ) o n l a r a h a b e r g ö n d e r d i v e ş ö y le d e d i :
• Ş ü p h e s i z siz y a k ı n d a o n u ş ö y le b i r y e r d e b u la c a k s ın ı z .»
O n la r d a o n u b u ld u la r ve o n u k a tlettiler.

A b d u l l a h b. Ü b e y y ’in b u n d a n s o n r a d u r u m u

İb n-i l s h â k d e d i k i :
R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e ll e m ) M e d i n e 'y e g e ld iğ i z a ­
m a n , (İbn-i Ş i h a b e z - Z ü h r i ’n i n b a n a h a b e r v e rd i ğ i gib i) A b d u l l a h
b. Ü b e y b. S e lû l için b i r m a k a m v a r d ı ki, h e r C u m a g ü n ü h iç k i m ­
s e d e n it i r a z g e l m e k s i z i n o r a d a o t u r u y o r d u . O n u n için k a v m i için b ir
ş e r e f p a y e s i o l a r a k b ö y le y ap ılırd ı. R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i ve
S e ll e m ) C u m a g ü n ü i n s a n l a r a h u t b e o k u r o l d u ğ u h a l d e o t u r d u ğ u
z a m a n ( A b d u l l a h ) k a l k a r v e şö y le d e r d i :
•E y i n s a n l a r , b u R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e l l e m ) ’dir.
S iz i n a r a n ı z d a d ı r . A l l a h sizi o n u n l a k e r i m kıldı v e o n u n l a a z iz kıldı.
O h a l d e o n a y a r d ı m e d in i z v e o n a m u a v e n e t t e b u l u n u n u z , o n u ta z im
e d i n i z v e o n u d i n l e y i n i z v e o n a i t a a t ediniz.» S o n r a o t u r u r d u . N i h a ­
y e t U h u d g ü n ü o l d u ğ u z a m a n k ö t ü l ü ğ ü y a p tı. M illeti U h u d ' d a n ç e ­
v ir d i. V e e s k i d e n y a p t ı ğ ı n ı y a p tı. B u n u n ü z e r i n e m ü s l ü m a n l a r , el
b i s e l e r i n i n u ç l a r ı n d a n t u t t u l a r ve ş ö y l e d e d i l e r :
• O t u r , e y A l l a h d ü ş m a n ı , s e n b u n a e h il d e ğ ils in . S e n y a p a c a ğ ı ­
n ı y a p m ı ş s m d ı r . » O d a i n s a n l a r ı n b o y u n l a r ı n a b a s a r a k çık tı ve o ş ö y ­
le d i y o r d u :
« V a lla h i s a n k i b ü y ü k b i r şe y s ö y l e d im . K a lk tı m o n u n işini t a k ­
v iy e ettim .» B u n u n ü z e r i n e E n s a r d a n b i r a d a m m e s c i d i n k a p ıs ı ö n ü n ­
d e o n a ra s tla d ı ve şöyle d e d i :
« S a n a n e o l d u ? Y a z ık s a n a ! » D ed i k i :
« K a lk tım o n u n iş ini t a k v i y e e d i y o r d u m . O n u n a s h a b ı n d a n b i r t a ­
k ı m a d a m l a r y e r l e r i n d e n f ı r l a y ı p b e n i ç e k i y o r l a r ve b e n i le v m e d iy o r
 UHUD GÜNÜ M İH NET GÜNÜ İDİ 141

v e b a n a i t a b e d i y o r l a r . S a n k i b e n k ö t ü b i r sö z s ö y l e d im K a l k t ı m ki
o n u n iş in i t a k v i y e e d e y i m - D edi ki :

« Y azık s a n a ! D ö n R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e ll e m ) s e ­
n i n için i s t i ğ f a r ed iyo r.» D ed i k i :

« V a l l a h i b e n i m için i s t i ğ f a r e t m e s i n i is te m iy o r u m .»

U h u d g ü n ü m i h n e t g ü n ü idi

İb n -i İ s h â k d e d i k i :
U h u d g ü n ü b e lâ , m u s i b e t v e i m t i h a n g ü n ü o ld u . A lla h o n u n l a
m ü ’m i n l e r i d e n e d i , t e c r ü b e etti. K a l b i n d e k i k ü f ü r ile i s t i h f a f e tt iğ i
h a l d e li s a n i y l e i m a m i z h a r e d e n k i m s e l e r d e n o l a n m ü n a f ı k l a r ı ise
o n u n l a i m t i h a n etti. V e ö y le b ir g ü n o ld u ki o n d a A lla h , d o s t l a r ı n ­
d a n ş e h â d e t ve k e r a m e t v e r m e k i s t e d i k l e r i n e r a h m e t etti.

A L L A H 'IN U H U D H A K K IN D A İN D İR D İĞ İ
 Y E T L E R İN B A H S İ

Bize (*) Ebı'ı M u h a n ı m e d A b d u lıııe lik b. H i ş â m h a b e r v e r d i şö y le

d e d i : Bize Z iy a d b. A b d u l l a h e l- B e k k â i, M u h a m m e d b. İ s h â k e l- M u t-
t a l i b i ’d e n n a k l e n h a b e r v e r d i ki o şö y le d e d i :
A lla h T e b â r e k e v e T e â l â ' n ı n U h u d g ü n ü n d e K u r ’â n ' d a n i n d i r d i k ­
leri iç i n d e Al i İ m r â n s û r e s i n d e n a l t m ı ş â y e t v a r d ı r . O â y e t l e r d e , o n ­
ların o g ü n d e b a ş la rın a g elen şey lerin evsafı v ard ır. O n la r d a n k e n ­
d is in e i t a b e tt iğ i k i m s e l e r i n ita b ı v a r d ı r . A l l a h T e b â r e k e ve T e â lâ ,
P e y g a m b e r i ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e ll e m ) için ş ö y l e b u y u r u r :

jk-*Ü -if Üu ( j j i j ' j l i <-S [y ji)

«Ey M u h a m m e d ! S e n i n a n a n l a r ı s a v a ş iç in d u r a c a k l a r ı y e r l e r e
y e r l e ş t i r m e k ü z e re , e r k e n d e n e v i n d e n a y r ı lm ış t ın . A l l a h i ş i t i r v e b i ­
lir.»

(* ) B ıı kitabın üslubundan anlaşılan, bizzat İb n -i H işâm tarafından t e lif

edilm ediğidir. Onun talebeleri, onun ve İb n -i İslıâ k ın sözlerini te lif etmişler.
142 8İRET-1 İBN-1 HİŞAM

Y a n i s i z in d e d i k l e r i n i z i h a k k i y l e işiticid ir; g i z l e d i k l e r i n i z ş e y l e ri
d e h a k k i y l e bilicid ir.

lbn-i H iş â m dedi k i :
« T u b e v v i u l - m u m i n i n e * O n l a r iç i n o t u r a c a k y e r l e r v e k o n a c a k y e r ­
l e r k ı l a r d ı n , d e m e k t i r . K ü m e y t b. Z e y d ş ö y le d e d i :

« K cşkr brn ondan iincr yatarak bir vrr rdinm i} olsaydım.»

Bu b e y t o n u n b i r t a k ı m b e y i t l e r i iç in d e d ir .

« S iz d e n İki t a k ı m b o z u l u p g e r i ç e k i l m e k ü z e r e idi.» G e v ş e m i ş l e r ­
di. fki t a i f e = ik i t a k ı m , B e n û S e l e m e b. C u ş e m b. H a z r e c ile, E v s 'd e n
B e n û H â r i s e b. N e b t id iler. B u n l a r iki k a n a d id iler. A lla h T e â l â şö y le
b u y u ru r:

« O y s a A l l a h o n l a r ı n d o s t u İdi?» Y a n i o iki t a i f e d e n k e n d i s i y l e b o ­
z u l m a y a y ü z t u t t u k l a r ı ş e y l e ri d e f ed ic id ir. M u h a k k a k ki b u , o n l a r a
i s a b e t e d e n z a y ıf lı k ve m e c a l s i z l i k t e n o ld u . D in le r i h a k k ı n d a b i r ş ü b -
h e v e r m e z . B ö y le c e b u n u o n l a r d a n r a h m e t i y l e v e m e r h a m e t i y l e d e f
e t m e y i ü z e r i n e aldı, ö y l e ki b u s a y e d e o n l a r m e c a l s i z l i k l e r i n d e n v e z a ­
y ıflık v e b t - t a b l ı k l a r ı n d a n s e l â m e t e e r d i l e r ve P e y g a m b e r l e r i (S allal-
l a h ü A le y h i v e S e l l e m l ' e k a v u ş t u l a r (b u iki t a i f e = iki t a k ı m ) .

îb n -i H i ş â m d e d i k i :
B a n a Esd" k a b i l e s i n d e n o l a n eh l-i il im d e n b i r a d a m h a b e r v e r d i
ki, o ş ö y l e d e d i :
İki t â i f e ş ö y l e d e d i l e r : K e n d i s i n d e b o z u l m a y a y ü z t u t t u ğ u m u z s a ­
v a ş ı m ü h i m s e m e d i ğ i n i z i s e v m i y o r u z . A lla h bizi b u h u s u s t a h i m a y e s i
a l t ı n a aldı.
 ALLAH'IN UHUD HAKKINDA İN D İR D İĞ İ ÂYETLER 143

lbn-i ls h â k d edi k i :
A l l a h T e â l â şö y le d e r :

« İ n a n a n l a r y a l n ı z A l l a h ' a g ü v e n s i n l e r .» Y a n i m i i ’m i n l e r d e n k e n ­
d i s i n d e z a f o l a n k im s e , b a n a t e v e k k ü l e t s i n v e b e n d e n y a r d ı m d i l e ­
s i n k i o n a o n u n işi ü z e r i n e y a r d ı m e d e y i m v e o n u m ü d a f a a e d e y i m
ve o n u u m d u ğ u n a e r d i r e y i m ve k o r k t u ğ u n u o n d a n d e f e d e y i m ve
o n u n i y y e t i ü z e r i n e t a k v i y e e d e y im

« û j^ d lT L d U «il \S! 1*t V!>\' ' 5 j-V ’S ' ’^ } »

- ı " ;

« A n d o l s u n ki, siz d ü ş k ü n b i r d u r u m d a ik e n , B e d r'd e , A l l a h size

y a r d ı m e t m lş ti ı A l l a h ' d a n s a k ı n ı n ki ş ü k r e d e b ile s in i z .» Y a n i b e n d e n
s a k ı n ın ı z , ç ü n k ü s a k ı n m a k b e n i m n i m e t i m i n ş ü k r ü d ü r .

« <il ^ -ti'j»

« A n d o l s u n ki, s iz e B e d r 'd e y a r d ı m etm iş ti.» H a l b u k i siz a d e d c e

a z d ın ı z v e k u v v e t ç e e n z a y ı f b ir h a ld e y d i n iz .

y - if e»»S î y l ^*" v "i # = ! •

ü* j- y ITj l y i i j ' v v * '’ ¿<| j f • u i d ’^ İ l

« . ¿ 3 ' ı o V T i n i c •■’C î ' j y jji'

• M ü ' m i n l e r e : « R a b b in i z in size g ö n d e r i l m i ş ü ç b i n m e l e k l e y a r d ı ı r
e t m e s i s ize y e t m e y e c e k m i?» d i y o r d u n . E v e t, e ğ e r s a b r e d e r s e n i z , s a
k ın ı r s ı n ız ve o n l a r d a h e m e n ü z e r i n i z e g e l i r l e r s e R a b b i n i z size, n iş a n !
b e ş b in m e l e k l e i m d a d e d e c e k t ir . » Y a n i e ğ e r b e n i m d ü ş m a n ı m a k a r
şı s a b r e d e r s e n i z ve b e n i m e m r i m e i t a a t e d e r s e n i z v e o m ü ş r i k l e r d(
b u t a r z d a size g e l s e l e r A l l a h s iz e b e ş b in m e l e k l e i m d a d v e y a r d ı r r
k ılar.
144 SİRET-1 İBN-1 HİŞAM

İb n -i H i ş â m ' ı n b a z ı g a r i b k e l i m e l e r i t e f s i r e t m e s i

İb n - i H i ş â m d e d i k i :
M ü s e v v e m i n e : M u ’l e m i n e = a l â m e t l e n m i ş = ü n i f o r m a l ı o l a r a k
d e m e k t i r . H a ş a n b. E b i l - H a s a n e l - B a s r i ’d e n n a k l e n b iz e g e l e n h a b e r e
g ö re o şöyle d e d i : O m elek ler, a tla rın ın k u y r u k la r ı ve a lın la r ın a d ö ­
k ü l e n s a ç l a r ı ü z e r i n e b e y a z y ü n ile a l â m e t l e r y a p t ı l a r . İb n -i İ s h â k ' a
g e li n c e o, ş ö y l e d e d i :
«B ed ir g ü n ü n d e o n l a r ı n s i m a l a r ı b e y a z s a r ı k l a r idi. B u, B e d r
v a k ' a s ı n ı n a n l a t ı l m a s ı n d a z i k r o l u n m u ş t u r . S i m a is e a l â m e t d e m e k ­
tir. A lla h (A z z e v e C e l l e l ' n i n k i t a b ı n d a :

« O n l a r y ü z l e r i n d e k i s e c d e izi ile t a n ı n ı r l a r . » Y a n i s e c d e izi o n l a ­

rın a lâm etid ir.

« Ü z e r in d e R a b b i n i n k a t ı n d a n , i ş â r e t l e n m i ş o l a r a k y ığ ın y ığ ın s e r t
t a ş y a ğ d ı r d ı k .» H a ş a n b. E bil H a ş a n e l - B a s r i ’d e n n a k l e n bize g e l e n
h a b e rd e , o şöyle d e d i :
«O t a ş l a r d a a l â m e t v a r d ı r . O n l a r d ü n y a n ı n t a ş l a n n d a n d e ğ i l l e r ­
d ir . O n l a r a z a b ta ş la rıd ır .» R e û b e b. e l- A c c â c şö y le d e d i :

« Şim di harbin şiddetinden değişmiş asık suratlı iy i vasıflı atlar beni

deniyorlar.
Alâmetle.ndirildiklcri zaman benimle beraber koşmuyorlar.
G özleri açtldt ve süratlendiler .»

B u b e y i t l e r o n u n b i r u r c û z e s i n d e d i r . M ü s e v v e m e , y i n e o tl a tı lm ış
h a y v a n d e m e k t i r . A l l a h T e â l â ’n ı n k i t â b ı n d a :
 UHU1) GÜNÜNDE ALLAH'IN İN D İR D İĞ İ AYETLER 145

O tlatılm ış atlar» , d iy e geçer.

• B i r a ğ a ç k İ o n u n l a o tlatırsın ız.»
A r a b l a r ş ö y l e d e r l e r : « S e v v e m e h a y l e h u v e ib i l e h u ve E s â m e h â
= y a n i a t l a n v e d e v e l e r i otlattı.» K ü m e y t b. Z e y d şö y le d e d i :

«/vi siyâset nüden bir (oban oldu. Biz ise onu kaybettik.
Otlatanın kaybı demek, atlayanların helaki dem ektir .»

İb n - i H i ş â m d e d i ki .-
M U scihı s i y â s e t i y u m u ş a k o la n , k o y u n l a r a i h s a n e d e n k i m s e d i r .
Bu b e y t o n u n b ir kasidesindedir.

« A lla h b u n u , a n c a k s iz e m ü j d e o l s u n v e b ö y le c e k a l b l e r i n i z y a ­
tış s ın d i y e y a p tı . Y a r d ı m a n c a k g ü ç l ü v e h a k i m o l a n A l l a h k a t ı n d a n
olu r.»

Y a n i s i z in için m e l e k l e r i m i n a s k e r l e r i n d e n a n c a k s î z le r e b i r m ü j d e
o lsun ve b u n u n l a k a lb le rin iz yatışsın d iye g ö n d e rd im . Ç ü n k ü b iliy o r­
d u m ki z a y ıfsın ız . Y a r d ı m b a ş k a s ı n d a n d e ğ il a n c a k b e n d e n d i r . Ç ü n ­
k ü b e n i m h a k i m i y e t i m , k u v v e t i m v e k u d r e t i m v a r d ı r . Ç ü n k ü iz z e t ve
h ü k ü m b a n a âiddir. S o n r a şöyle b u y u r d u :

« İ n k â r e d e n le rin b i r kısm ını k e s m e k v e y a ü m id siz o la r a k g eri

d ö n e c e k ş e k i ld e b o z g u n a u ğ r a t m a k için.» Y a n i m ü ş r i k l e r d e n b i r k ı s ­

lbtı-i H lşam — C : 3 - F. : 10
146 SİRET-1 İBN-Î H İŞAM

m ı n ı o n l a r d a n i n t i k a m ald ığ ı b i r k a ti l ile k e s m e k iç in v e ­
y a o n l a r ı ü m i d s i z l e r o l a r a k g e r i ç e v i r m e k için. Y a n i o n l a r d a n g e r i
k a la n la rı, u m a r o ld u k la rı ş e y le rd e n h iç b ir şeye n ail o lm a d ık la rı h a l ­
d e ü m i d s i z l i k l e k a ç a r a k g e r i y e d ö n m e l e r i için.

İb n - i H i ş â m ' m b â z ı g a r i b k e l i m e l e r i t e f s i r e t m e s i

tb n -i H i ş â m d e d i k i :
Y e k b i t e h ü m : O n l a r a ş id d e tli b i r ğ a m v e r i r v e o n l a r ı i s t e d i k le r i
ş e y l e r d e n m e n e d e r d e m e k t i r . Z û R im e şö y le d e d i :

Üü J S y y y y \ U

«// üzün ve kriterleri unut sam ıhı mesrur ve m rkluit arasında şaşkın­
lıktaki durumumuzu lıi( unutmuyorum .»

« Y ekbituhum » şu m â n a y a d a g e lir : O n l a n y ü z ü stü sü re r.

İb n - i İ s h â k d e d i : S o n r a A l l a h (C .C J ş ö y l e b u y u r d u :

«¿jüt '¡\ ¿
' il o? d i ¿
' i t

« A lla h ’ın, o n l a n n t e v b e l e r i n i k a b u l v e y a o n l a r a a z a b e t m e s i iş iy ­
le s e n i n b i r iliş iğ in y o k t u r . Ç ü n k ü o n l a r z â li m l e r d i r .» Y a n i s a n a e m ­
r e t t i ğ i m d e n b a ş k a k u l l a r ı m ı n h a k k ı n d a s e n i n iç in b i r h ü k ü m y o k t u r .
E ğer d ile rse m g ü n a h la r ı y a r a h m e tim le siler k a ld ırırım v e y a g ü n a h ­
la r ı s e b e b i y le o n l a r a a z a b e d e r i m ki b u b e n i m h a k k ı m d ı r .

« Ç ü n k ü o n l a r z â li m d i r l e r . » Y a n i o n l a r ı n b a n a k a r ş ı i s y a n l a r ı s e ­
b e b iy l e b u n u h a k e t m i ş t i r l e r .
 FA İZ İN YASAK EDİLM ESİ 147

« A lla h G a f u r d u r , R a h i m d i r .» Y a n i g ü n a h ı b a ğ ı ş l a r a f e d e r v e
k u l l a r a i ç i n d e b u l u n d u k l a r ı h a l ü z e r e r a h m e t e d e r . (62)

F Â İZ tN Y A S A K E D İL M E S İ

S o n r a A lla h ş ö y l e b u y u r d u :

«Ey i n a n a n l a r ! K a t k a t fa iz i y e m e y in .» Y a n i İ s l â m ' d a y e m e y i n i z .
D a h a ö n c e y e d i k l e r i n i z d e n ise s o r u m l u d e ğ ils in iz .

** f ı*^ y ı#
* <1)1 \jju\j »

« A l l a h ' t a n s a k ı n ı n k i b a ş a r ı y a e rişe sin iz .» Y a n i A l l a h ' a i t a a t e d i ­

n i z k i A l l a h ’ın k o r k t u ğ u n u z a z a b ı n d a n k u r t u l a s ı n ı z . V e is te d i ğ in i z
s e v a b ın a k av u şasın ız.

« İJ J J \ j& \ \ £ \ ' »

« İ n k â r e d e n l e r iç in h a z ı r l a n m ı ş a t e ş t e n s a k ın ın .» Y a n i b a n a k ü f r
e d e n k i m s e l e r için k ı l ı n a n c e h e n n e m d e n s a k ı n ı n .

A l l a h 'ı n i b â d e t e t e ş v i k e t m e s i

S o n r a A l l a h ş ö y le b u y u r d u :

« ö f 'j 'fjC jil! »

(62) Süheyli, Allah T e â l â ’n m : «Senin (on lara hü k ü m d e) bir ilişiğin y o k ­

tur» meâlindeki âyet h a k k ın d a şöyle dedi : T irm izî'n in tefsirinde bir m erfu h a ­
dis v a r d ır : Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) E b û Süfyan, H â r i s b. Hi-
şâm ve A m r b. el-As'a bed d u a d a bulundu, \ i h a y e t «Senin için bir ilişkin y o k ­
tur» kavlini Allah T eâlâ inzal e tti. Dedi ki : «Bunun üzerine onlar tevbe e ttile r
ve m ü slüm an oldular. Ve İslâm iyeti yaşadılar. Bu k o n u d a bu hadis sabittir. Bu-
148 S İR E T -t İBN-1 HİŞAM

«Size m e r h a m e t e d i l m e s i iç in , A l l a h ’a v e P e y g a m b e r ' e i t a a t ed in.»

R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e l l e m l ’in, o g ü n d e v e b a ş k a
s a v a ş l a r d a o n l a r a e m r e t t i ğ i z a m a n , i s y a n e d e n l e r e i t a b için b u â y e t ­
le r i b u y u r d u . S o n r a ş ö y l e d e d i .•

frj 'fa v 'i^r '¿ f *5*

•» * \
« *-'■*------

« R a b b in i z in m a ğ f i r e t i n e v e A l l a h ' a k a r ş ı g e l m e k t e n s a k ı n a n l a r
iç in h a z ı r l a n m ı ş e n i g ö k l e r v e y e r k a d a r o l a n c e n n e t e k o ş u ş u n . » Y a ­
n i b a n a ve R esu lü m e ita a t e d e n le rin y u rd u n a

¿¡Jrtdİ 5 J y »

« O n l a r b o l l u k t a ve d a r l ı k t a n a f a k a v e r i r l e r , ö f k e l e r i n i y e n e r l e r ,
i n s a n l a r ı n k u s u r l a r ı n ı a f f e d e r l e r . A l l a h İyilik y a p a n l a r ı sev er.»

i IjLi# I j l v>il \'j

' jL iit J e ’ Yi j f " . O *3

« O n l a r f e n a b i r şey y a p t ı k l a r ı n d a v e y â k e n d i l e r i n e z u l m e t t i k l e ­
r i n d e A l l a h ’ı a n a r l a r , g ü n a h l a r ı n ı n b a ğ ı ş l a n m a s ı n ı d i l e r l e r . A l l a h ' t a n
b a ş k a g ü n a h l a r ı b a ğ ı ş l a y a n k i m v a r ? O n l a r b ile b ile y a p t ı k l a r ı n d a
d ir e n m e z l e r . » Y a n i f e n a b i r iş y a p m ı ş l a r s a v e y a b i r m a s i y e t s e b e b i y ­
le n e f i s l e r i n e z u l m e t m i ş l e r s e A l l a h 'ı n o şeyi h a r a m v e y a s a k e t t i ğ i n i
a n a r l a r . O n l a r d a n d o la y ı o n a i s t i ğ f a r e d e r l e r v e b i l i r l e r ki g ü n a h l a r ı
b a ş k a s ı d e ğ il a n c a k O a f f e d e r .

« û p -f \j^ ^ j p ' j [r fi n

nutı gayrını iddiâ eden kimse lııına m uhaliftir. H âris b H işâ m 'a gelince onun
Islânııııın güzelliğinde ve Şam 'da şehid olarak ölüm ünde hilâf y oktur. Anır 1>.
el-As'a gelince Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve Selleııı) onun ha k k ın d a şöyle
dedi : «İnsanlar İslâm oldu. Anır ise m ü m i n oldu.»
 M ÜSLÜM ANLARIN BAŞINA GELEN M USİBETLER 149

« O n l a r y a p t ı k l a r ı n d a b ile b ile d i r e n m e z l e r . » Yani o n la r b a n a

k a rş ı g e lm e y e d e v a m etm ezler. Y ani şirk k o şu p k ü f ü r d e d ire n e n , k â ­
f i r l e r g ib i d e ğ il le r .

cyŞ ' jiü ii j ı i t * ®

S '^4- >•
« Ov a C j !

« O n l a n n h a r e k e t l e r i n i n k a rş ılığ ı, R a b l e r i n d e n b a ğ ı ş l a n m a v e a lt-
l a n n d a n ı r m a k l a r a k a n , i ç i n d e te m e ll i k a l a c a k l a r ı c e n n e t l e r d i r . Ç a ­
l ı ş a n l a r ı n n e g ü z e l k a r ş ı l ı k l a r ı v a rd ır.» Y a n i i t a a t e d e n l e r için s e v a b
vardır.

M ü s l ü m a n l a r ı n b a ş l a r ı n a g e l e n m u s i b e t l e r ve
A l l a h 'ı n o n l a r a te s ellisi

S o n r a d e v a m ı n d a m ü s l ü m a n l a r a i n e n m u s i b e t ve b e lâ y ı v e o n ­
l a r ı n iç i n d e b u l u n d u k l a r ı ş e y l e r i ( g ü n a h l a r ı ) n o k s a n l a t ı p t e m i z l e d i ­
ğ in i v e o n l a r d a n ş e h i d l e r e d i n d i ğ i n i z i k r e tti. V e o n l a r ı ta z i y e için v e
y a p t ı k l a r ı ş e y l e r i v e k e n d i s i n i n o n l a r a y a p tı ğ ı şeyi o n l a r a b i l d i r ­
m e k iç i n ş ö y l e d e d i :

, (j& a Ja lI ı_£İ a V '*

« S iz d e n ö n c e n e l e r g e li p g e ç m i ş t ir . Y e r y ü z ü n d e g e z in de, y a l a n -
c ü a n n s o n u n u n n e o l d u ğ u n a b i r b ak ın .» Y a n i R e s u l l e r i m i y a l a n l a ­
y a n v e b a n a ş i r k k o ş a n l a r a c e z a v a k ı a l a r ı g e lm iş ti r . B u n l a r A d . Se-
m u d , L û t k a v m i v e A s h â b - ı M e d y e n dir. O n l a r , k e n d i l e r i n e v e o n l a ­
rı n ü z e r i n d e b u l u n d u k l a r ı b u gib i f e n a ş e y l e r ü z e r e b u lu n an la ra
benden, ib re ta m iz a z a b ve cezaları gördüler. Ç ü n k ü ben o n la r a t u ­
z a k h a z ı r l a d ı m . Ki, o n l a r b e n i m ve sizin d ü ş m a n l a r ı n ı z o l a n o n l a r a
a z a b ı m ı n k e s i ld i ğ in i s a n m a s ı n l a r . Ç ü n k ü d a h a ö n c e o n l a r ı s ize ü s ­
t ü n k ıl m ı ş t ım ki, sizi i m t i h a n e d e y i m v e e l i n i z d e k i g e r ç e k l e r i s ize
b il d ir e y im .
 ISO SİRET-1 İBN -t H tŞA M

S o n r a A llah T e â lâ şöyle b u y u r d u :

* <- î ~ L - ^ 5 (j*u41 jU Ş 'ö * »

• B u K u r ' a n , i n s a n l a r a b i r a ç ı k l a m a , s a k m a n l a r a yo l g ö s t e r m e v e
b i r ö ğ ü t t ü r . » Y a n i b u K u r ' a n i n s a n l a r iç in e ğ e r h i d a y e t i k a b u l e d e r ­
lerse b ir tefsird ir, a ç ık la m a d ır .

« S a k m a n l a r a yo l g ö s t e r m e ve b i r ö ğ ü t t ü r .» Y a n i m u t t a k i l e r için,
y a n i b a n a i t a a t e d e n ve b e n i m e m r i m i t a n ı y a n k i m s e l e r iç in b i r n u r
ve b ir ed ep tir.

« \ / y£ S /j ' y f V j ı

« G e v ş e m e y i n , ü z ü lm e y in .» Y a n i z a y ı f l a m a y ı n v e size i s a b e t e d e n
şeye k a rş ı ü z ü lm ey in .

« M u t l a k a s i z ü s t ü n s ü n ü z d ü r . » Y a n i â k i b e t v e g a l i b i y e t s iz in için
o lu r .
.'• i-
*

« İ n a n m ış s a n ız .» Y a n i e ğ e r b e n i m p e y g a m b e r i m i b e n d e n s iz e g e ­
ti r d i ğ i ş e y d e t a s t i k e tm iş s e n iz .

« çrtfı Z » a > # z k y iL '¿ j £ y 'f A ¿1»

« E ğ e r siz b i r y a r a a ld ı y s a n ı z , ş ü p h e s i z o t o p l u l u k d a b e n z e r i b i r
y a r a alm ıştır. İ n s a n la r a r a s ın d a b u g ü n le r i b a z a n lehe, b a z a n a le y h e
d ö n d ü r ü r d u r u r u z : » Y a n i i m t i h a n ve t e c r ü b e için b ö y le y a p a r ı z .
 MÜCÂHİTLERİN CENNETE Ç A Ğ R ILIŞI 151

« A l l a h ’ın g e r ç e k m ü ’m i n l e r i b il m e s i v e i ç i n iz d e n ş e h i d l e r e d i n ­
m e s i i ç i n . .. A l l a h z u l m e d e n l e r i sev m e z.» Y a n i m ü ' m i n l e r ile m ü n a ­
f ı k l a r ı n a r a s ı n ı a y ı r d e t m e k için v e e h li i m a n d a n ş e h â d e t ile i k r a m
e t m e k is te d iğ i k i m s e l e r e i k r a m ı için.

« A lla h z u l m e d e n l e r i se v m e z .» Y a n i l i s a n l a r i y l e m i i'm in v e m ü s -
lim g ö r ü n ü p k a l b l e r i m a s i y e t ü z e r i n e İ s r a r e d e n m ü n a f ı k l a r ı s e v m e z .

« A lla h 'ı n i n a n a n l a r ı a n t m a s ı için.» Y a n i i m a n e d e n l e r i d e n e y i p

k e n d i l e r i n e in e n b e lâ ile o n l a r ı h â li s kılıp te m i z l e m e s i için ve s a b ı r ­
l a r ı n ı n v e y a k i n l e r i n i n n a s ıl o l d u ğ u n u d e n e m e k için.

«Ve i n k â r e d e n l e r i y o k e tm e s i için.» Y a n i m ü n a f ı k l a r d a n k a lb l e -
r i n d e o l m a y a n şeyi l i s a n l a r i y l e s ö y l e m e l e r i n i ib t a l iç in ... Ki, g i z l e d i k ­
leri k ü f ü r l e r i a ç ı ğ a ç ı k a r s ın .

M ü c â h i t l e r i n c e n n e t e ç a ğ rılış ı

S o n r a A lla h T e â lâ ş ö y l e b u y u r d u :

« Y o k s a iç i n iz d e n A l l a h c i h a d e d e n l e r i ve s a b r e d e n l e r i b e l i r t m e ­
d e n c e n n e t e g i r e c e ğ in i z i m i s a n ı y o r d u n u z ? » Y a n i c e n n e t e g i r m e n i z i
v e b e n i m s e v a b ı m d a n k e r a m e t e n â il o lm a n ız ı , sizi ş i d d e t ile d e n e m e ­
d i ğ i m h a l d e ve h o ş a g i t m e y e n ş e y l e r le i m t i h a n e t m e m i ş o l d u ğ u m
h a l d e ve s i z d e n b a n a i m a n ile d o ğ r u l u ğ u n u ve b e n i m y o l u m d a size
İS2 S İR E T İ İBN-1 H İŞ A M

i s a b e t e d e n ş e y e k a r ş ı s a b r ı n ı z ı b il i n c e y e k a d a r c e n n e t e g i r i p b e ­
n i m s e v a b ı m d a n k e r a m e t e n â i l o la c a ğ ın ız ı m ı s a n ı y o r s u n u z . H al­
b u k i siz d ü ş m a n l a r ı n ı z l a k a r ş ı l a ş m a d a n ö n c e ü z e r i n d e b u l u n d u ğ u ­
n u z h a k ü z e r e şe h i tl iğ i t e m e n n i e d i y o r d u n u z . Y a n i B e d i r ’e k a t ı l m a ­
yı k a ç ı r a n l a r ı , R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e l l e m l ' d e n , s a v a ş a
ç ı k m a s ı n ı i s t e y e n k i m s e l e r i k a s d e d iy o r .

Ve şöyle b u y u r d u :

«A n d o l s u n ki ö l ü m l e k a r ş ı l a ş m a d a n ö n c e o n u t e m e n n i e d i y o r ­
d u n u z .»

«İşte o n u g ö z le r in i z le b a k a r a k g ö r d ü n ü z .» Y ani karşı k arşıy a

g e l d i ğ in i z a d a m l a r ı n e l l e r i n d e k i k ı l ı ç l a r l a ö l ü m ü siz o n l a r a b a k a r o l ­
d u ğ u n u z h a l d e g ö r d ü n ü z . S o n r a o n l a r ı s i z d e n m e n etti.

« M u h am m ed a n c a k bir p ey g am b e rd ir. O n d a n önce de p e y g a m b e r­

le r g eçm iştir, ö l ü r v e y a ö ld ü r ü lü r s e g eriye m i d ö n ecek sin iz? G eriy e
d ö n e n , A l l a h ’a h i ç b i r z a r a r v e r m e z . A l l a h ş ü k r e d e n l e r i n m ü k â f a t ı n ı
v e re c e k t ir .» Y a n i m i l l e t i n « M u h a m m e d ( S a l l a l l a h ü A le y h i ve S e ll e m )
k a t i o l u n d u » s ö z ü n d e n ve b u e s n â d a o n l a n n h e z i m e t e u ğ r a m a l a r ı n ­
d a n v e d ü ş m a n l a r ı n d a n k a ç m a l a r ı n d a n d o la y ı b ö y le b u y u r d u .
 ÖLÜM ÜN ALLAH'IN İZN İY LE OLMASI 153

«Ö lür v e y a ö ld ü rü lü rs e » k â firle r o la ra k mı d in in izd en d ö n e rs i­

niz. D ü ş m a n l a r ı n ı z l a d a c i h a d ı mı t e r k e d e r s i n i z . A lla h 'ı n k i t a b ı n ı d a
m ı t e r k e d e r s i n i z . . . P e y g a m b e r i ( S a l l a i l a h ü A le y h i ve S e l l e m l ' i n y a ­
n ı n ı z d a g e r i y e b ı r a k t ı ğ ı d i n i n i mi t e r k e d e r s i n i z . H a l b u k i b e n d e n s ize
g e t i r d i ğ i b ilg ile ri b e y a n e t m i ş O m u t l a k a ö l e c e k t i r ve s i z d e n a y r ı l a ­
cak tır.

d *- ■«•-

«K im g e r i y e d ö n e r s e .» Y a n i d i n i n d e n d ö n e r s e ;

t "-il y i »

« A lla h 'a hiç b i r z a r a r v e rm e z .» Y a n i b u A l l a h T e â l â ’n ın n e iz z e ­

ti n e n e m ü l k ü n e n e o t o r i t e s i n e n e k u d r e t i n e e k s i k li k v e rm e z .

• A l l a h ş ü k r e d e n l e r i n m ü k â f a t ı n ı v e r e c e k t ir .» Y a n i k i m o n a i t a a t
e d e r v e o n u n e m r i y l e a m e l e d e r s e . . . (63)

Ö lü m ü n A l l a h 'ı n iz n iy le (em riyle) o lm a s ı

S o n r a A lla h ş ö y le d e d i :

« H iç b ir k i m s e A l l a h 'ı n izn i o l m a d a n ö lm e z ; o, b elli b i r v a k t e b a ğ ­

la n m ış tı r .» Y a n i M u h a m m e d ( S a l l a i l a h ü A le y h i v e S e ll e m ) için b i r
ec e l v a r d ı r ki. o o n a b a l i ğ o l a c a k t ı r . O h a l d e A lla h (A zze v e C elle)
b u h u s u s t a izin v e r d i ğ i z a m a n o lu r.

(63) Siiheyli dedi ki : Htı âyet şıı oluya işaret eder : «Kiddet ehli dinden
geri dönd üler. Allah'ın dinin e ve peygam berinin üm m etine bir zarar olmadı.
Ilım dan dolayı Kbû lle k r şükredenlerin eıııiri ismini aldı... Bu âyette oıuııı
hilâfetinin sıhhatimi bir delil vardır. (,'ünkü o. ıııürtedleri dine geri çevirmek
için onlarla savaştı.»
 İM SİR E T -t İBN-1 HİŞAM

«K im d ü n y a n i m e t i n i is t e r s e o n a o n d a n v e r i r i z v e k i m â h i r e t n i ­
m e t i n i i s t e r s e o n a o n d a n v e r i r iz . Ş ü k r e d e n l e r i n m ü k â f a t ı n ı v e r e c e ­
ğiz.» Y a n i s i z d e n b i r k i m s e d ü n y a y ı is t e r s e k e n d i s i n d e â h i r e t e r a ğ ­
b e t o l m a s a o n a t a k s i m o l u n a n m u k a d d e r r ı z k ı n d a n b a ş k a v e r m e y iz .
A r t ı k o n u n iç in â h i r e t t e b i r p a y o lm a z . K im â h i r e t i n s e v a b ı n ı m u -
r a d e d e r s e , â h i r e t t e n k e n d i s i n e v a d o l u n a n ı , d ü n y a d a o n a v e r i le c e k
o l a n r ı z k i y l e b e r a b e r v e ririz . Bu, ş ü k r e d e n l e r i n y a n i m u t t a k i l e r i n m ü ­
k âfatıd ır.

Eski m ü c â h id le rin , p e y g a m b e rle rle b e r a b e r

şec aatlerin in bahsi

S o n r a A l l a h şö y le d e d i :

«N ice p e y g a m b e r l e r i n y a n ı n d a R a b b 'e k u l o l m u ş p e k ço k k i m s e
sav aşm ıştır. A llah y o lu n d a b a ş la r ın a g ele n le rd e n ö tü r ü g e v şe m e m iş­
l e r v e b o y u n e ğ m e m i ş l e r d i . A l l a h s a b r e d e n l e r i sev er.» Y a n i p e y g a m ­
b e r l e r d e n ç o k k i m s e l e r v a r d ı r ki o n a k a t i l i s a b e t e t m i ş t i r ve o n l a r l a
b e r a b e r o l a n c e m a a t l e r i , P e y g a m b e r l e r i n i n k a y b o l m a s ı n d a n d o la y ı
g e v ş e m e m i ş l e r v e d ü ş m a n l a r ı n d a n z a a f a d ü ş m e m i ş l e r d i r . A l l a h ve
d i n l e r i y o l u n d a c i h â d e t m e l e r i n d e n b a ş l a r ı n a g e l e n l e r d e n y ıl m a d ı la r .
S a b ı r iş te b u d u r . A l l a h s a b r e d e n l e r i se v e r.
 İBN t HtŞA M IN BAZI G A R tB K EL İM E LE R İ T E F S İR İ 155

« D e d ik le r i a n c a k ş u idi : R a b b im iz ! G ü n a h l a r ı m ı z ı , iş im iz d e k i a ş ı ­
r ı lı k la r ı m ı z ı b ize b a ğ ış la , s e b a t ım ız ı a r t t ı r , i n k a r c ı t o p l u l u ğ a k a r ş ı b i­
ze y a r d ı m et.»

İb n-i H i ş â m ' m b a z ı g a r i b k e l i m e l e r i t e f s i r e tm e s i

Ib n - i H i ş â m d e d i k i :
R i b b i y y û n ’u n m ü f r e d i R ib b id ir. A r a p l a r ı n «ribâb» sö z leri, İbn-i
I l y a s ’ın ç o c u k l a r ı A b d -i M e n â t b E d d b. T â b i h a v e D a b b e k a b il e s i
için s ö y l e n m i ş t i r . Ç ü n k ü o n l a r b ir l e ş i p v e y e m i n l e ş t i l e r , b i r c e m a a t
o lm u ş tu la r. B u rd a -R ib â b » ta n k a sıt c e m a a tle r d ir. R ib â b 'm m ü f r e d i:
R i b b e v e r i b â b e d i r . B u n l a r o k l a t v e y a b a s t o n l a r ve b e n z e r l e r i n i n c e ­
m a a t l a r ı d ı r . B u r d a k i ş i l e r o k l a r a b e n z e t i l m i ş l e r . E b û Z u e y b el- H ü z e li
şö y le d e d i :

J 4 îl^ = J 4l \>J ■

«Sanki onlar rcbâbcdir î t sa n ki o yum uşar, okların üzerine akar ve

meyleder.»

Bu b e y t o n u n b e y i t l e r i i ç i n d e d ir . Ü m e y y e b. E b is - S a lt şö y le d e d i :

i —ö y z ; J jJî.’V J !•

«Şeytanlarının e trafında cem aatlar halinde çok ebabil kuşları olduğu

halde ıntsm arh zırhlarını bağladılar.»

B u b e y t o n u n b ir k asid esin d ed ir.

İb n - i H i ş â m d e d i k i :
R i b â b e y i n e i ç l e r i n d e o k l a r ı n s a r ıld ı ğ ı b i r b e z p a r ç a s ı d ı r .
İb n - i H i ş â m d e d i k i : S e n e v v e r z ı r h l a r d ı r . D ü ş ü r ise h a l k a l a r d a k i
ç iv i le r d ir .
A l l a h (A zze v e C elle) ş ö y l e d e r :
156 S İ RET-1 İBN-1 HİŞAM

« O n u t a h t a d a n y a p ı l m ı ş m ı h l a ç a k ıl m ı ş b i r g e m i y e b in d ird ik .»

Ş a i r E b û e l - A h z e r e l - H i m m a n i <Ü-Temimi ş ö y l e d e d i :

« D ü zeltilm iş süngülerin uçlarında çiviler olarak.»

lbn-i İs h â k şöyle d e d i :
A y e t i n m â n a s ı ş u d u r : O n l a n n d e d i k l e r i g ib i d e y in i z . B iliniz ki
b u m a ğ l û b i y e t i n i z a n c a k s i z d e n b i r t a k ı m g ü n a h l a r s e b e b i y le d i r . O n u n
iç in i s t i ğ f a r e d in i z . E s k i l e r g ü n a h l a r ı için i s t i ğ f a r e t t i k l e r i gibi. D i­
n i n i z ü z e r i n e d e v a m e d in iz , o n l a r d i n l e r ü z e r i n e d e v a m e t t i k l e r i gibi.
G eri d ö n e n le r o la r a k ta b a n la rın ız ın ü z e rin e g eri d ö n m ey in iz. A lla h '­
t a n s e b a t i s t e d i k l e r i gib i siz d e A l l a h t a n s e b a t is te y in . A l l a h ' t a n y a r ­
d ı m d ile y in iz . O n l a r A l l a h ' t a n y a r d ı m d i l e d i k l e r i g ib i. O n l a r b ö y le
d e m i ş l e r d i . P e y g a m b e r l e r i k a t i o l u n m u ş t u v e o n l a r y a p t ı ğ ı n ı z gibi
y a p m a d ı l a r . B ö y le c e A l l a h o n l a r a d ü ş m a n l a r ı n a k a r ş ı g a l i b g e l m e ­
le r i y l e d ü n y a n ı n s e v a b ı n ı v e â h i r e t i n s e v a b ı n ı n g ü z e l i n i v e o r a d a A l­
l a h ’ın v a d e t t i ğ i ş e y l e r i v e rd i. A l l a h iy ilik e d ic i le r i se v e r .

A l l a h 'ı n m ü s l ü m a n l a n k â f i r l e r e i t a a t
e tm e k te n m e n etm esi

«Ey i n a n a n l a r ! İ n k â r e d e n l e r e i t a a t e d e r s e n i z , s iz i g e r i y e d ö n d ü ­
r ü r l e r d e k a y b a u ğ r a r s ın ı z .» Y a n i d ü ş m a n l a r ı n ı z d a n g e l e n b i r k a y ­
b a u ğ r a r s ı n ı z . B ö y le c e sizin h e m d i n i n i z h e m â h i r e t i n i z g id e r .

'¿ i j r »

« S a h i b i n i z A l l a h ’d ır. O, y a r d ı m c ı l a r ı n e n iyisidir.» E ğ e r l i s a n l a ­
r ı n ız l a s ö y l e d i k l e r i n i z ş e y l e r k a l b l e r i n i z d e k i ile e ş i t ise o n a s a n l ı n ı z
 ALLAH’IN M ÜSLÜM ANLARI K Â FİR L ER E İTAATİ MENETM ESİ 157

v e b a şk a s ın d a n y a rd ım ta le b in d e b u lu n m ay ın ız. Ve O n u n d in in d e n
ir tid a d e d e re k ta b a n la rın ız ın ü z e rin e geri d ö n m ey in iz.

« t n k â r e d e n l e r i n k a l b i n e k o r k u s a l a c a ğ ız .» Y a n i b i r d elil o l m a ­
d a n b a n a ş i r k k o ş t u k l a r ı n d a n d o la y ı o n l a r a k a r ş ı size y a r d ı m e tt im .
O n l a r ı n k a l b l e r i n e k o r k u k o y d u m . B u n u n için b a n a b a ğ lı o l d u ğ u n u z
v e e m r i m e i t a a t e t t i ğ i n i z m ü d d e t ç e o n l a r ı n s ize ü s t ü n g e l e c e k l e r i n i
s a n m a y ı n . Ş im d ik i m a ğ l û b i y e t i n i z ise s iz in k u s u r l a n n ı z d a n d ı r . P e y ­
g a m b e r im iz e k a rş ı g eld iğ in izd en d ir.

« A n d o l s u n ki, A l l a h , s iz e v e r d i ğ i s ö z d e d u r d u . O n u n iz n i y le k â ­
f i r l e r i k ı n p b i ç i y o r d u n u z , a m a A lla h size a r z u l a d ı ğ ı n ı z z a f e r i g ö s t e r ­
d i k t e n s o n r a g e v ş e y i p b u h u s u s t a ç e k i ş t i n i z v e i s y a n e ttin iz ; s i z d e n
k i m i d ü n y a y ı , k i m i â h i r e t i i s t i y o r d u (64) d e r k e n d e n e m e k iç in A l l a h
sizi g e r i ç e v i r i p b o z g u n a u ğ r a t t ı . A n d o l s u n k i O. sizi b a ğ ış la d ı . A l­
l a h ' ı n i n a n a n l a r a n i m e t i b o ld u r .» Y a n i s iz in için size v a d e t m i ş o l­
d u ğ u m y a rd ım ı m u z a ffe riy e ti y e rin e g e tird im . Z ira b e n im iznim le
v e sizi o n l a r a m u s a l l a t k ı l m a m l a v e o n l a r ı n e ll e r i n i s i z d e n m e n e t ­
m e m l e siz o n l a n k ıl ıç l a r l a y a n i k a t i l ile k ır ıp b i ç i y o r d u n u z .

(64) Sühevli şöyle n a k le tti : «İbn-i Abbâs dedi ki : O Abdullah I). Cii-
Ireyr’dir, O okçuların başında e m ir idi. O n lara yerlerin de sâbit kalm alarını ve
peygam berlerin in emrine muhalefet etmemelerini eııır etti. O nu nla b irlik te bir
tak ım ı sâbit kaldı. O ve a rk ad a şları şehid düştüler. İşte, on lardır âhireti mu-
rad edenler.» Bir takım ise ganim etlere ve dü şm a n ın b ırak tık la rı eşyayı a lm a ­
ya yöneldiler. Röylece d ü şm a n onların üzerine ham le yapıp saldırdı ve onları
m usibete uğ ra ttıla r.
 158 S İR E T İ tBN-1 HİŞAM

Ibn-i H i ş â m ş ö y le d e d i r
H i s : ts ti s a l, y a n i k ö k ü n d e n k o p a n p a t m a k d e m e k t i r . A r a p ç a d a
b i r şeyi h i s s e t t i m d e m e k o n u k ılıç v e g a y r i y l e k o p a r d ı m d e m e k t i r .
C e r i r şö y le d e d i :

«K ılıçlar onları biçerler, n ite k im ağaçları kesilm iş sık orm anda ateşin
y a k a ra k alevin y ü kseld iğ i gibi.»

B u b e y t o n u n b i r k a s i d e s i n d e d i r . R u û b e b. e l- A c c a c d e d i k i :

«K esip koparırı bir seneden şik â ye t ettiğ im iz zam an, yeşilden sonra
k u ru otu yersin.»

Bu iki b e y t o n u n b ir u rc u z e s in d e d ir.
İb n -i t s h â k d e d i k i :
N i h a y e t b o z u l d u ğ u n u z y a n i h i z l a n a u ğ r a d ı ğ ı n ı z v e iş h a k k ı n d a
m ü n a z a a y a d ü ş t ü ğ ü n ü z y a n i b e n im e m r im d e ih tilâ f e ttiğ in iz y a n i
p e y g a m b e r i n i z i n e m r i n i v e s ize a h d e tt iğ i şey i t e r k e t t i ğ i n i z z a m a n ,
(okçuları k a sd e d iy o r :

• A l l a h is ze a r z u l a d ı ğ ı n ı z z a f e r i g ö s t e r d i k t e n s o n r a . » Y a n i k e s i n
f e t h i v e K u r e y ş ’in k a d ı n l a r ı n d a n v e m a l l a r ı n d a n h e z i m e t e u ğ r a d ı k ­
l a r ı n ı s ize g ö s t e r d i k t e n s o n r a . . .

• S i z d e n d ü n y a y ı i s t e y e n k i m s e l e r vard ı.» Y a n i o k i m s e l e r ki o n ­
l a r d ü n y a d a k a lm a y ı isted iler ve â h ir e tin sev ab ın ın o n a b a ğ o ld u ğ u ­
n u a n la d ıla r ve e m r o lu n d u k la r ı ta a tı terk ettiler.
 ALLAH'IN M Ü 'M İN L E R t KAÇMALARINDAN DOLAYI 159

P-.
« S iz d e n â h i r e t i m u r a d e d e n k im s e l e r .» Y a n i o k i m s e l e r ki. A l l a h
y o lu n d a m u c â h e d e e ttile r ve k e n d is in d e n n e h y o lu n d u k la r ı şeye, d ü n ­
y a m e t a ı n d a n d o la y ı m u h a l e f e t e t m e d i l e r . Â h i r e t e r a ğ b e t için v e â h i-
re tte A lla h k a tın d a k i güzel sev ab ı u m a r a k b u n la r ı yap tılar. Y an i d in
y o l u n d a m u c a h e d e e d e n l e r v e d ü n y a m e t a ı için k e n d i s i n d e n n e h y
o l u n d u k l a n ş e y e k a r ş ı m u h a l e f e t e t m e y e n l e r d i r b u n l a r . B öy le o l d u
k i A l l a h sizi d e n e y e . . . Bu s iz in b a z ı g ü n a h l a r ı n ı z s e b e b i y le d i r . A l­
l a h , b u n l a r ı n b ü y ü k k ı s m ı n ı a f e tti ki p e y g a m b e r i n i z e m a s i y e t t e n d o ­
la y ı y a p t ı ğ ı n ı z ş e y l e r s e b e b i y l e sizi h e l â k e t m e s i n . F a k a t s iz in ü z e ­
r i n i z e f a z l ı m ile b u n l a r d a n v a z g e ç ip sizi a f e tt im .

« j 6 û" 3 *

« A lla h i n a n a n l a r a iy i li k te b u l u n d u . G ü n a h l a r ı n b a z ıs iy le d ü n y a
â c i l i n d e ( ş im d i d e ) t e r b i y e e t m e k ve ö ğ ü t v e r m e k için i k a b e tti. O n -
l a r d a k i i m a n d a n d o la y ı o n l a r a r a h m e t ve m e r h a m e t için. A l l a h ' a
k a rş ı m a s iy e te d ü ş m e le ri sebebiyle o n la rın ü z e rin d e o la n b ü tü n h a k ­
l a r ı m k ö k ü n d e n y o k e d ic i d e ğ i l d i r , b a z a n c e z a verir.»

A l l a h ’ın, P e y g a m b e r i n d e n k a ç m a l a r ı n d a n d o la y ı
m ü ’m i n l e r i le v m e t m e s i

S o n r a , P e y g a m b e r l e r i ( S a l l a l l a h ü A le y h i ve S e l l e m l ' d e n k a ç m a ­
l a r ı s e b e b i y l e o n l a r ı l e v m e tti. Ç ü n k ü o n l a r ç a ğ r ı l ı r l a r k e n o n u n ç a ­
ğ ı r ı ş ı n a d ö n m ü y o r l a r d ı . Ş ö y le b u y u r d u :

jjoi*U l-î j p «J»-' o /-* Vj ¿1 #

U Vj :p\> U J . 5*5 J ıp \*
• P e y g a m b e r a r k a n ı z d a n sizi ç a ğ ı r ı r k e n , k i m s e y e b a k m a d a n k a ­
ç ı y o r d u n u z . K a y b e t t i ğ i n i z e v e b a ş ı n ı z a g e l e n e ü z ü l m e y e s i n i z d iy e ,
A l l a h sizi k e d e r d e n k e d e r e u ğ r a t t ı .» Y â n i k a r d e ş l e r i n i z d e n k a t i o l u ­
 160 SİRK T İ İBN t HİŞAM

n a n k i m s e l e r i n k a tl i s e b e b i y le v e d ü ş m a n l a r ı n ı z ı n size ü s t ü n g e l m e ­
siy le ve « P e y g a m b e r i n i z k a t i o l u n d u » d i y e n k i m s e n i n s ö z ü n d e iç i n i­
z e d ü ş e n k o r k u s e b e b i y le sizi k e d e r d e n s o n r a k e d e r e u ğ r a t t ı , d ü ş ­
m a n l a r ı n ı z a g â l i b o l m a y ı k a y b e t m e n i z e — o n u g ö z le r in i z le g ö r m e ­
n i z d e n s o n r a — ve y i n e k a r d e ş l e r i n i z i n k a tl i ile size i s a b e t e d e n ş e y e
ü z ü l m e y e s i n i z d iy e. Bu k a d a r ı s i z d e n g i d e r d i m .

« A lla h y a p t ı ğ ı n ı z iş leri p e k iyi b ile n d ir.» İç i n d e b u l u n d u k l a r ı k e ­

d e r i v e o n l a r a i s a b e t e d e n ğ a m m ı , o n l a r d a n k a l d ı r m a s ı ş u idi
A lla h ş e y t a n ı n o n l a r ı n p e y g a m b e r l e r i n i n k a t i o l u n m a s ı n a d a i r
v e r d i ğ i h a b e r i n y a l a n ı n ı, o r t a y a ç ık a r d ı. R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A l e y ­
h i v e S e ll e m ) a r a l a r ı n d a s a ğ o l a r a k g ö r d ü k l e r i z a m a n , k e n d i l e r i n e
g â lib iy e tte n ve k ard e ş le ri h a k k ın d a k en d ilerin e isab et e d e n m u s ib e t­
t e n s o n r a , o k a v m e k a r ş ı y a p m a l a r ı g e r e k e n şe y i k a ç ı r d ı k l a r ı n ı a n ­
lad ılar

• K e d e r d e n s o n r a , b i r t a k ı m ı n ı z ı k e n d i n d e n g e ç i r e c e k ş e k i ld e s i ­
z e h u z u r v e e m n i y e t in d i r d i ; o y s a b i r t a k ı m ı n ı z d a k e n d i d e r d l e r i n e
d ü ş m ü ş l e r d i . A l l a h h a k k ı n d a , c â h i l i y e d e v r i n d e o l d u ğ u g ibi y a n l ı ş
b i l i y o r l a r . «B u iş te b iz i m b i r f i k r i m i z v a r mı?» d i y o r l a r d ı ; E y M u ­
h a m m e d i D e k i ; « B u y r u ğ u n h e p s i A lla h 'ı n d ır.» S a n a a ç m a d ı k l a r ı n ı
i ç l e r i n d e g iz l i y o r l a r , «Bu İşte b i z i m f i k r i m i z a l ı n s a y d ı , b u r a d a ö ld ü -
r ü l m e z d i k » d i y o r l a r . De k i : « E v le r i n iz d e o ls a y d ın ı z , h a k l a r ı n d a ö l ü m
y azılı o l a n k i m s e l e r , y i n e d e d e v r i l e c e k l e r i y e r e v a r ı r l a r d ı .» B u, Al-
 ALLAH'IN YOLUNDA ÖLMEKTEN KORKAN. 161

l a h 'ı n , i ç i n iz d e o l a n ı d e n e m e s i , k a l b l e r i n i z d e o l a n ı a r ı t m a s ı i ç i n d i r .
A l l a h g ö n ü l l e r d e o l a n ı bilir.»

B u n u n ü z e r i n e A l l a h k e n d i s i n i y a k i n ile b i l e n k i m s e l e r ü z e r i n e
k e n d i n d e n g e ç i r e c e k ş e k i l d e h u z u r ve e m n i y e t i n d i r d i . B ö y le c e o n ­
l a r u y k u d a o l u p k o r k m u y o r l a r d ı . O y s a b i r t a k ı m e h li n i f a k = m ü n a ­
f ı k k i m s e l e r , k a t i l d e n k o r k t u k l a r ı için h a k s ı z y e r e A l l a h h a k k ı n d a ,
c â h i l i y e d e v r i n d e o l d u ğ u g ib i i n a n ı y o r l a r d ı . Ç ü n k ü o n l a r â h i r e t i i s t e ­
m i y o r l a r . B ö y le c e A lla h , b a ş l a r ı n a g e l e n l e r d e n d o la y ı b i r b i r i n i l e v m
etm e le rin i ve k e n d ile rin e isab et e d en şey d en h a s r e t çek tik lerin i
z i k r e tt i. S o n r a A l l a h S ü b h a n e h u , P e y g a m b e r i ( S a l l a l l a h ü A le y h i ve
S e l l e m l ’n e ş ö y le d e d i :

«De ki> E v l e r i n i z d e d e o lsay d ın ız .» A l l a h 'ı n s i z d e n s iz in s ı r l a r ı ­

n ı z d a n i z h a r e t t i ğ i ş e y i i z h a r e tt iğ i b u y e r e g e l m e s e y d i n i z de;

« H a k l a r ı n d a ö l ü m y a z ılı o l a n k i m s e l e r , y i n e d e d e v r i l e c e k l e r i y e ­
r e v a r ı r l a r d ı .» D e v r i l e c e k l e r i b a ş k a b i r y e r e v a r ı r l a r d ı . T a k i o n l a n n
içlerin d e o lan ı denesin.

« jj-i«*’' O'-İj^ uı'j < jlî <j U n

« K a l b l e r i n d e o la n ı a r ı t m a s ı için A l l a h g ö n ü l l e r d e o la n ı bilir.»
Y a n i m ü n a f ı k l a r ı n k a l b l e r i n d e o l u p s i z d e n g i z l e d ik l e r i ş e y l e r A l l a h ’a
gizli k a l m a z .

A llah y o lu n d a ö lü m d e n k o r k a n l a r d a n o lm a k ta n
A l l a h ’ın s a k ı n d ı r m a s ı

S o n r a şöyle b u y u r d u :

Ibn-i Hişam — C. : 3 • P. ; 11
 162 SİR E T -Î t B N t H t Ş A M

«Ey i n a n a n l a r ! Y o l c u l u ğ a ç ı k a n v e y a s a v a ş a g i d e n k a r d e ş l e r i h a k ­
k ı n d a r « O n l a r y a n ı m ı z d a o l s a l a r d ı ö l m e z l e r v e ö l d ü r ü l m e z l e r d i » di-
y e n i n k a r c ı l a r g ib i o l m a y ı n ki, A l l a h b u n u o n l a r ı n k a l b l e r i n d e b ir
h a s r e t o l a r a k b ı r a k s ı n . D ir i l t e n d e ö l d ü r e n d e A l l a h ' d ı r . A l l a h iş le ­
d ik lerin izi g ö rü r .-

Y a n i ş u m ü n a f ı k l a r gib i o l m a y ı n ı z ki, o n l a r k a r d e ş l e r i n i A lla h

y o l u n d a c i h a d d a n v e A lla h ve R e s u l ü ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e l l e m l ’in
ta a tın d a y ü r ü m e k te n n e h y e d e rle r ve öld ü k leri v ey a k a ti o lu n d u k la rı
z a m a n ş ö y l e d e r l e r : Ş a y e t b iz e i t a a t e t s e l e r d i , ö lm e z le r d i.

« ^ y i <j '¿Jb} «* *

« A lla h b u n u o n l a r ı n k a l b l e r i n d e b i r h a s r e t o l a r a k b ır a k s ın .« R a b -
l e r i n e y a k i n l e r i n i n a z l ı ğ ı n d a n d o la y ı.
> (ı

« D irilte n d e ö l d ü r e n d e A lla h 'd ır.« Y a n i k u d r e t i y l e o n l a r ı n e c e l ­

l e r i n d e n d i l e d i ğ i n i acil k ıla r, d i l e d i ğ i n i ise t e h i r e d e r .

S o n r a A l l a h T e â l â ş ö y le b u y u r d u :

“ V y j \\ ¿ i »

« A lla h y o l u n d a ö l d ü r ü l ü r v e y a ö lü r s e n iz , size A l l a h ’t a n , o n l a r ı n
t o p l a d ı k l a r ı n d a n d a h a h a y ı r l ı b i r m a ğ f i r e t v e r a h m e t v a rd ır.»

Y ani ö lü m elb etle o la c a k tır o n d a n k u r tu lu ş y o k tu r O h a l ­

d e A lla h y o l u n d a ö lü m v e y a k a t i o l u n m a d a h a h a y ır lı d ır . Ş a ­
y e t o n u n için c i h a d d a n g e ri d u r d u k l a r ı ve d ü n y a d a n t o p l a d ı k l a r ı
ş e y l e r d e n d a h a h a y ı r l ı o l d u ğ u n u b i l s e l e r ve y a k i n h â s ı l e ts e le r ! B u n ­
 RESÜLULLAH'IN ONLARA OLAN ACIMASI 163

l a r ö l ü m d e n v e k a t i l d e n k o r k t u k l a r ı iç in â h i r e t t e n y ü z ç e v i r i p d ü n y a
s e rv e tin d e n cem e ttik leri şey lere a ld a n a r a k y a k in g e tirm iy o rla r.

« yİ ^

« A n d o l s u n k i ö is e n i z de, ö l d ü r ü l s e n i z de« b u n l a r ı n h a n g i s i o l u r ­
s a o ls u n ,

« û j y i i U lIjS i»
İ

« A lla h k a t ı n d a t o p l a n a c a k s ı n ı z . » Y a n i d ö n ü ş a n c a k A l l a h ’a d ı r .
O h a l d e d ü n y a sizi a l d a t m a s ı n ve siz o n u n l a a l d a n m a y ı n ı z . C i h â d ve
A l l a h ’ı n sizi r a ğ b e t e t t i r d i ğ i s e v a b , siz in k a t ı n ı z d a ( d ü n y a d a n ) d a h a
ü s t ü n o ls u n .

R esC ılullah 'ın o n l a r a o l a n a c ı m a s ı n ı n b a h s i

S o n r a A lla h T e b a r e k e v e T e â l a şö y le b u y u r d u :

» ¿ ¿ S ı J u ' '¡¿S i- i » ip ^ «m o,- y»»

« £ # > o,-

« A l l a h ’ın r a h m e t i n d e n d o la y ı, ey M u h a m m e d , s e n o n l a r a y u m u ­
ş a k d a v r a n d ı n . E ğ e r k a b a ve k a t ı k a l b l i o l s a y d ı n , ş ü p h e s i z e t r a f ı n ­
d a n d a ğ ı l ı r g id e r le r d i.» Y a n i e l b e t t e s e n i t e r k e d e r l e r d i .

« O n la r ı a f et.» Y a n i g ü n a h l a r ı n d a n d o la y ı o n l a r ı c e z a l a n d ı r m a k ­
t a n v a z geç.
164 S İR E T I İBN-İ HİŞAM

« O n l a r a m a ğ f i r e t dile, iş h a k k ı n d a o n l a r a d a n ı ş , f a k a t k a r a r v e r ­
d i n m i A l l a h ' a g ü v e n , d o ğ r u s u A l l a h g ü v e n e n l e r i se v e r.» B ö ylece
P e y g a m b e r i ( S a l l a i l a h ü A le y h i v e S e l l e m i ’n i n o n l a r a y u m u ş a k l ı ğ ı ­
n ı ve z a y ı f l ı k l a r ı n d a n k a t ı l ı ğ a k a r ş ı s a b ı r l a r ı n ı n a z l ı ğ ı n d a n d o la y ı
o n l a r a o l a n s a b r ı m z i k r etti. E ğ e r f a r z k ı l m a n ş e y l e r d e P e y g a m b e r i ­
n e k a r ş ı g eld ik leri h e r şeyde P e y g a m b e r o n la r a k a rş ı s e r t d a v r a n ­
saydı e tr a fın d a n k açarlardı.

S o n r a T e b â r e k e ve T e â l â ş ö y l e b u y u r d u :

« O n l a n a f et.» Y a n i o n l a r ı n g ü n a h l a r ı n d a n v a z geç.

« O n l a r a m a ğ f i r e t dile.» O n l a r d a n e h li i m a n olan k im sele r­

d e n g ü n a h iş le y e n o g ü n a h a g i r e n k i m s e l e r iç in ...

«İş h a k k ı n d a o n l a r l a d a n ış .» Y a n i s e n i n o n l a r ı d i n l e d i ğ i n i ve o n ­
l a r a y a r d ı m d il e d iğ i n i o n l a r a g ö s t e r m e n iç in ... H e r n e k a d a r o n l a r ­
d a n ğ a n i o l s a n bile. B u n u n l a d i n l e r i ü z e r i n e o n l a r ı te lif e t m e k ü l f e t
e t t i r m e k için...

« Ijli ı»

« F a k a t k a r a r v e r d i n mi.» Y a n i c i h a t t a n e s a n a n e o n l a r a y a r a ­
m a y a n f a k a t d i n için iyi o l a n b e n d e n s a n a g e l e n b i r iş ü z e r i n e a z m
ettiğ in z a m a n , e m r o lu n d u ğ u n u yap. S a n a m u v a f a k a t e tseler de e t­
m e s e l e r d e ...

« A lla h 'a g ü v e n i p d a y a n .» Y a n i k u l l a r y e r i n e o n u n l a -a z ı ol.

 GULÛL HAKKINDA NÂZİL OLAN AYETLER 165

• £ j ' İ o\} <- f j çjic * '¿i ¿i • os^>i' «î i>i»

« e-1" Ö-* ^ ı>^

« Ç ü n k ü A l l a h k e n d i n e g ü v e n i p d a y a n a n l a r ı sev er.» A l l a h size

y a r d ı m e d e r s e a r t ı k sizi y e n e c e k y o k t u r . S izi y a r d ı m s ı z b ı r a k ı r s a o n ­
d a n s ize y a r d ı m e d e b i l e c e k k i m s e yok.» Y a n i e m r i m i i n s a n l a r için
t e r k e t m e y e s i n . İ n s a n l a r ı n işini b a n a b ır a k .

Ğ u lû l h a k k ın d a nâzil o la n â y e tle r

S o n r a A lla h şö y le b u y u r d u :

i o p î" ^ ¿ ¿ ¿ 't

«B ir p e y g a m b e r iç in e m a n e t e ( g a n i m e t m a l ı n a ) h a i n l i k e t m e k ?
(B u) o l u r ş e y d e ğ il. K im b ö y le h a i n l i k e d e r ( g a n i m e t v e a m m e y e â id
h â s ı l a t t a n b i r şe y a ş ı r ır , g iz l e r) se k ı y â m e t g ü n ü h â i n l i k e tt iğ i o ş e y (in
g ü n a h ı n ı ) y ü k l e n e r e k g e lir. S o n r a h e r k e s n e etti, n e k a z a n d ı y s a (m ü -
c â z a t v e y a m ü k â f a t ı ) e k s i k s i z ö d e n ir . O n l a r h a k s ı z l ı ğ a u ğ r a t ı l m a z ­
lar.»

Y a n i b i r p e y g a m b e r için g e r e k i n s a n l a r ı k a ç ı n d ı r a c a ğ ı v e g e r e k ­
se r a ğ b e t ettireceğ i şe y le rd e n e m r e d ild ik le rin i gizlem e h a k k ı y o k tu r.
K im b u n u y a p a r s a k ı y â m e t g ü n ü n d e o r t a y a g e t i r i l i r s o n r a d a k e s b iy -
le z u l m e d i l m e k s i z i n v e h a d d i a ş ı l m a k s ı z ı n c e z a l a n d ır ı lı r .

«¿ i û* ' #

« A lla h 'ı n r ı z a s ı n a t a b i o l a n k i m s e ise» A lla h 'ı n rız asın ı in s a n l a -

r ı n k i n d e n ü s t ü n t u t a n k im s e , ,,
S i)
166 S lR E T -t İBN -l HİŞAM

« A lla h ’ın h ı ş m ı n a u ğ r a y a n k i m s e gibi m id ir » i n s a n l a r ı n r ı z a s ın ı

v e y a o n l a r ı n h ı ş m ı n ı e s a s a ld ığ ı için ...

B a n a i t a a t ü z e r e o l a n v e s e v a b ı c e n n e t v e A l l a h 'ı n r ı z a s ı o l a n
k i m s e A l l a h ' t a n h ı ş m a u ğ r a y a n ve o n u n h ı ş m ı n a m ü s t e h a k o l a n böy-
le c e d u r a ğ ı c e h e n n e m o la n , ( a d a m ) gibi m i o l a c a k t ı r ) ? O, n e k ö t ü
d ö n ü ş y e r i d i r . İkisi b i r b i r i n e m ü s a v i m i d i r ? A r tı k d ü ş ü n ü n ü z .

« O n l a r ( A l l a h 'ı n r ı z a s ı n a tâ b i o l a n l a r ) ise A l l a h i n d i n d e d e r e c e
d e r e c e d i r l e r . A l l a h (E m in o l a n l a r ı d a , h a i n l i k e d e n l e r i d e ) n e y a p a r ­
l a r s a h a k k i y l e g ö rü r .» H e r k e s için a m e l e t t i k l e r i ş e y l e r d e n c e n n e t t e
v e c e h e n n e m d e d e r e c e l e r v a r d ı r . Y a n i o n a i t a a t e d e n ve o n a k a r ş ı
g e l e n l e r A l l a h ' a gizli k a l m a z .

R e s u ll e r i g ö n d e r m e k l e A lla h 'ı n i n s a n l a r a l ü t f e t m e s i

S o n r a A l l a h şö y le b u y u r d u :

rtr* ' re* J p o * #

« ÜV JSU j J 'J j ^ 0.3 3İCLJ3 >5

« A n d o l s u n ki m ü ’m i n l e r d a h a e v v e l a p a ç ı k ve k a t i b i r s a p ı k lı k
İç in d e b u l u n u y o r l a r k e n A lla h , i ç l e r i n d e n v e k e n d i l e r i n d e n o n l a r a
â y e t l e r i n i o k u r , o n l a r ı t e r t e m i z y a p a r , o n l a r a K i t â b ve h i k m e t i ö ğ r e ­
t i r b i r p e y g a m b e r g ö n d e r m i ş o l d u ğ u için b ü y ü k b i r l û t u f d a b u l u n -
m u ş d u r .»

Y a n i ey eh li im a n , A lla h size l û t u f d a b u l u n d u , z ir a k e n d i n i z d e n
s ize b i r r e s u l g ö n d e r d i . O i h d a s e t t i ğ i n i z v e a m e l e t t i ğ i n i z ş e y l e r h a k ­
k ı n d a o n u n â y e t l e r i n i size o k u y o r . B öy lece o size h a y n ve ş e r r i ö ğ ­
r e t i y o r ki, h a y r ı b ile s in iz ve o n u n l a a m e l e d e s in iz , ş e r r i de b ile s in iz
ki o n d a n s a k ı n a s ın ı z . A l l a h 'a i t a a t e t t i ğ i n i z z a m a n s iz d e n ra z ı o l a c a ­
ğ ın ı size h a b e r v e r i y o r O h a l d e o n u n t a a t ı n ı ço k e d in i z ve o n u n m a -
 ONLARA İSA BET EDEN M USİBETİN BAHSİ 167

s i y e t i n d e n size h ı ş m e t t i ğ i ş e y l e r d e n d e k a ç ın ın ız , ki b u n u n l a o n u n
a z a b ın d a n k u rtu la sın ız ve b u n u n la o n u n ce n n e tin d e n se v a b ın a k a ­
v u ş a s ın ız .

« H e r n e k a d a r b u n d a n ö n c e a p a ç ı k b i r s a p ı k l ı k iç i n d e o l d u n u z
ise de.» Y a n i c â h i l i y y e n i n k ö r l ü ğ ü n d e n e b i r h a s e n e b i l m i y o r d u n u z
n e d e b i r s e y i e d e n i s t i ğ f a r e t m i y o r d u n u z , h a y ı r d a n s a ğ ı r d ın ı z , h a k -
d a n d ilsizd in iz , d o ğ r u y o l d a n k ö r d ü n ü z .

O n la r a isab et eden m u s ib e tin bah si

S o n r a o n l a r a i s a b e t e d e n m u s i b e t i z i k r e t t i v e şö y le d e d i :

t t y y y - & j *; '■* ^ > î u i *

« /a » 4»' 0} I

«Size (B e d ir 'd e ) o n l a r a iki k a t ı n ı b a ş l a r ı n a g e t i r d i ğ i n i z b i r b e l â

( U h u d ’d a ) k e n d i n i z e ç a t m ı ş o l d u ğ u için m i ? «Bu, n e r e d e n (g e ld i)»
d e d i n i z ? D e k i : «O, k e n d i k a tı n ız d a d ı r . » Ş ü p h e s i z k i A l l a h h e r ş e y e
h a k k i y l e k a a d i r d i r .»

Y a n i e ğ e r size k a r d e ş l e r i n i z i n ö l ü m ü o l a r a k g ü n a h l a r ı n ı z s e b e ­
b iy le b i r m u s i b e t i s a b e t e t m i ş ise b u n d a n ö n c e B e d i r 'd e o l a n g ü n d e
d ü ş m a n l a r ı n ı z a k a ti o l u n m a ve e s i r e d i l m e y ö n ü n d e n o m u s i b e t i n ik i
m i s l i n i i s a b e t e t t ir d in i z . S iz m a s i y e t i n i z i v e P e y g a m b e r i n i z ( S a l la l la -
h ü A le y h i v e S e l l e m l ' i n size e m r e ttiğ i ş e y e m u h a l e f e t e t m e n i z i u n u t ­
t u n u z . S iz m u h a l e f e t i k e n d i l e r i n i z e h e lâ l k ılm ıştın ız

« Jl-A» '-[s* y J f ' «!' ö\ »

« Ş ü p h e s i z ki A l l a h h e r şe y e h a k k i y l e k a a d i r d i r . » Y a n i A lla h k u l ­
l a r ı n a u k u b e t v e y a a f o l a r a k iste diğ i ş e y l e r e h a k k i y l e k a a d i r d i r .
16« S tR B T -l İBN-İ HİŞAM

- İ k i o r d u k a r ş ı l a ş t ı ğ ı g ü n s ize g e l e n m u s i b e t A l l a h 'ı n e m r i y l e idi.

(B u, A l l a h 'ı n ) m ü ' m i n l e r i a y ı r d e t m e s i içindi.»

Yftni siz v e d ü ş m a n ı n ı z k a r ş ı l a ş t ı ğ ı n ı z z a m a n s ize i s a b e t e d e n ş e y

b e n i m i z n i m l e d i r . B u b e n i m y a r d ı m ı m size g e l d i k t e n v e v a a d i m i s ize
d o ğ r u ç ı k a r t m a m d a n s o n r a y a p t ı ğ ı n ı z ş e y l e r i y a p t ı ğ ı n ı z z a m a n o l­
d u k i m ü ’m i n l e r l e m ü n a f ı k l a r ı n a r a s ı a y ı r d o l u n s u n v e s i z d e n m ü ­
n a f ı k l ı k e d e n l e r b i l in s in y a n i o n l a r d a k i m ü n a f ı k l ı k z a h i r o ls u n .

« '¿ iit ji ¿t j (¿is rç(S p ı '¿ ¿ i »

• B e r i k i l e r e : -G e lin . A l l a h y o l u n d a m u h a r e b e e d in , y a h u d (h iç
o l m a z s a d ü ş m a n ı n k e n d i n i z e v e A ilele rin ize s a l d ı r m a s ı n ı ) ö n le y in »
d en ild i.» Y a n i U h u d ’d a , m ü ş r i k d ü ş m a n l a r ı n a y ü r ü d ü ğ ü z a m a n Re-
sû lu lla h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e l l e m l ’in o r d u s u n d a n g e r i d ö n e n
A b d u l l a h b. Ü b e y ile o n u n a s h â b ı n ı k a s d e d iy o r . O n l a r şö y le d e m i ş ­
t i l e r : - Ş a y e t s i z in s a v a ş a c a ğ ı n ı z ı b il s e y d i k e l b e t t e s i z in l e b e r a b e r y ü ­
r ü r d ü k v e m ü ş r i k l e r i d e f e d e r d i k f a k a t b ir s a v a ş ı n o l a c a ğ ı n ı z a n e t ­
m i y o r d u k . » B ö y le c e A l l a h o n l a r d a n i ç l e r i n d e g iz l e m i ş o l d u k l a r ı şe y i
i z h a r e tti.

A l l a h ( A z z e ve C elle) şö y le d e r :

< jü J ü j j r * * t)lO N „ j*t"-» v * .Ji ® (** ®

« O n l a r o g ü n i m a n d a n z i y a d e k ü f r e y a k ı n d ı l a r . A ğ ı z la r iy l e k a l b -
l e r i n d e o l m a y a n ı s ö y l ü y o r la r d ı.» Y ani s a n a im a n ı iz h a r ed iy o rlar,
h a l b u k i o n l a r ı n k a l b l e r i n d e i m a n y o k tu .

a U '^c.\ 4İ Î j d

« O n l a r n e g i z l e r l e r s e A l l a h ç o k iyi bilicidir.» Y a n i g i z l e d ik l e r i ş e y ­
le r i bilir.

* f r ' ' J b ¿rİl »

« K a r d e ş l e r i n e » s i z in l e b e r a b e r a ş i r e t l e r i n d e n v e k a v i m l e r i n d e n
i s a b e t o l a n k im s e l e r e ;
 CİHADA T E R G IB VE TEŞVİK 169

( (jtf jL* ' ' Ûİ çS-—* I 3 * ‘ W--* ^ y & \ 'J •

« E ğ e r bizi d i n i e s e l e r d i ö lm e y e c e k l e r d i , d i y e n o a d a m l a r a d e
k i : « ö y l e ise k e n d i n e f i s l e r i n i z d e n ö l ü m ü g e r i ç e v ir in , e ğ e r d o ğ r u
(a d a m )Ia r s a n ız l» Y a n i ö lü m d e n elb ette k u r tu lu ş y o k tu r. E ğ er o n u
k e n d i n i z d e n d e f e t m e ğ e t a k a t i n i z v a r ise y a p ın ı z . Bu k a ç ı ş l a r ı o n l a ­
r ı n a n c a k m ü n a f ı k l ı k e t m e l e r i n d e n ve d ü n y a d a k a l m a y a h ı r s l a r ı n d a n
v e ö l ü m d e n k a ç m a l a r ı n d a n d o la y ı ve A l l a h y o l u n d a c ih a d ı t e r k e t m e -
le ri s e b e b i y le y d i .

C i h a d a t e r ğ i b ve te ş v ik

S o n r a P e y g a m b e r ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e l l e m l ' e m ü ' m i n l e r i c i­
h a d a te ş v i k e d e r e k v e k a t l i o n l a r a k ü ç ü k g ö s t e r e r e k şö y le b u y u r d u :

. 3 3? ^ «JrV- <-İ_ ^j Lî î ¿r Vj »

Cf ’¿i y t i G ;? r >

« A lla h y o l u n d a ö l d ü r ü l e n l e r i s a k ı n ö l ü l e r s a n m a . B ilâ k is o n l a r
R a b l e r i k a t ı n d a d i r i d i r l e r , ( ö y l e ki A lla h 'ı n ) lu t f - ü i n a y e t i n d e n , k e n ­
d i l e r i n e v e r d i ğ i ( ş e h id li k m e r t e b e s i ) ile h e p s i d e ş a d o l a r a k ( c e n n e t
n im e tle riy le ) n z ık la n ır la r. A rk a la r ın d a n h e n ü z o n la r a k a tıla m a y a n
( ş e h i d d i n d a ş ) l a r ( ı ) h a k k ı n d a d a : « O n l a r a h iç b i r k o r k u y o k t u r . O n ­
l a r m a h z u n d a o l a c a k d e ğ il le r d ir » d iy e m ü j d e v e r m e k is te rle r.»

Y ân i A llah y o lu n d a ö ld ü rü le n le ri ö lü ler z an n etm ey in iz.

Y âni o n ları d iriltm işim d ir. O n la r b en im k a tım d a c e n n e tin n im e t­
le r i i ç i n d e r ı z ı k l a n ı r l a r . A l l a h 'ı n o n l a r a o n d a n y a n a c i h a d l a r ı
k a r ş ı l ı ğ ı v e r d i ğ i i h s a n v e l u t f u ile m e s r u r o l a r a k v e a r k a l a r ı n d a n o n ­
la r a k a v u ş a m a y a n k im selerle m ü jd e le n iy o rla r. Y ani üzerin e d e v a m
e ttik le ri c ih a d a k arşılık k e n d ile rin e lahik o la n k a rd e ş le rin in k a v u ş ­
m a l a r ı n a s e v i n i y o r l a r ki k e n d i l e r i n i n iç i n d e b u l u n d u k l a r ı A l l a h 'ı n
k e n d i l e r i n e v e r m i ş o l d u ğ u s e v a b a o n l a r ı o r t a k e ts in l e r . A lla h o n l a r ­
d a n k o r k u ve ked eri g id erm iş old u ğ u h ald e...
170 S İR E T İ İBN İ HİŞAM

A lla h T e â lâ ş ö y le b u y u r u r . -

« v ' ¿ i ¿ ‘j j U j ¿ î ^ »

« O n lar A lla h 'd a n (gelen) b ir n im etle, (h a tta ) d a h a fazlasiy le ve

A l l a h 'ı n m ü ' m i n l e r e o l a n m ü k â f a t ı n ı z â y i e t m e y e c e ğ i m ü j d e s i y l e d e
s e v in irle r.» Ç ü n k ü a r t ı k o n l a r a v a a d o l u n a n ş e y i n y e r i n e g e t i r i ld i ğ i
ve. s e v a b ı n b ü y ü ğ ü a y a n o l m u ş t u r .

U h u d şe h id le rin in v arış yeri

İbn-i İ s h â k d e d i k i :
B a n a İs m a il b. Ü m e y y e , E b û Z ü b e y r ' d e n , o İbn -i A b b a s ' d a n n a k ­
le n h a b e r v e r d i ki o ş ö y l e d e d i :
R e s û l u l l a h (S a l la l la h i i A le y h i ve S e lle ın ) :
« K a r d e ş l e r i n i z e U h u d ' d a m u s i b e t e r iş tiğ i z a m a n , A l l a h o n l a r ı n
r u h l a r ı n ı y e ş il k u ş l a r ı n i ç l e r i n e k o y d u . C e n n e t i n ı r m a k l a r ı n a g e l i r l e r
v e o r a n ı n m e y v a l a r ı n d a n y e r l e r . A r ş ’ın g ö l g e s i n d e a l t ı n d a n k a n d i l ­
l e r e y e r l e ş i r o t u r u r l a r . İ ç t i k l e r i n i n ve y e d i k l e r i n i n t e m i z ve g ü z e l l i ğ i ­
n i ve l i s a n l a r ı n ı n g ü z e ll iğ i n i b u l d u k l a r ı z a m a n d e r l e r ki -.
K e ş k e k a r d e ş l e r i m i z d e A l l a h ’ın bize y a p t ı ğ ı n ı b il s e l e r d i d e ci-
h â d d a n y ü z ç e v i r m e s e y d i l e r v e h a r p t e n d ö n m e s e le r d i.» B u n u n ü z e r i ­
n e A l l a h T e â l â b u y u r u r k i : «Ben s i z d e n b u n u o n l a r a te b l iğ e d e rim .»
S o n r a A lla h O n a ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e ll e m ) «Z an e t m e y i n i z
k i...» ile b a ş l a y a n â y e t l e r i n i in z a l b u y u r d u .

İb n-i İ s h â k d e d i k i :
B a n a H â r i s b. F ü z ey i, M a h m u d b. L ebid e l - E n s â r i 'd e n n a k l e n , o
d a İb n -i A b b a s ’d a n n a k l e n h a b e r v e r d i ki; o ş ö y l e d e d i :
R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e ll e m ) ş ö y l e d e d i :
—- Ş e h i d l e r c e n n e t i n k a p ı s ı n d a k i b i r n e h i r o l a n b â n k ü z e r i n d e -
d i r l e r . Y eşil b i r k u b b e n i n iç i n d e , o n l a r a s a b a h a k ş a m c e n n e t t e n rı-
zıkları çıkar.

İbn-i İ s h â k ş ö y le d e d i :
B ana ken d isin i ith a m e tm ed iğ im b irisi A b d u l l a h b. M e s u d 'd a n
n a k l e n h a b e r v e r d i ki;
 UHUD ŞEH İD LER İN IN VARIŞ YERİ 171

(( o j j j 'ç-f-'j ıj^ '' ^ ¿T JİI l > —<: Y) ®

« A lla h y o l u n d a ö l d ü r ü l e n l e r i s a k ı n ö l ü r l e r s a n m a . B ilâ k is o n l a r
R a b l e r i k a t ı n d a d i r i d i r l e r . (Öy l e ki A l l a h ' ı n ) lu tf-u i n a y e t i n d e n n z ı k -
l a n ı r l a r .» m e a l i n d e k i â y e t l e r o n a s o r u l d u ğ u n d a d e d i ki :

Biz o n l a r ı s o r d u k b iz e d e n il d i k i :
U h u d ’d a k a r d e ş l e r i n i z e m u s i b e t e r i ş t i ğ i n d e A lla h o n l a r ı n r u h l a ­
rı n ı y eşil k u ş l a r ı n iç l e r i n e k o y d u . O n l a r c e n n e t i n n e h i r l e r i n e g e l i r l e r
v e c e n n e t m e y v a l a r ı n r i a n y e r l e r ve a r ş ı n g ö lg e s i a l t ı n d a o la n a l t u n
k a n d i l l e r e k o n a r l a r . B ö y le c e A lla h ( Az z e ve Celle) o n lara b ir b a ­
k ış la b a k a r ve şö yle d e r :

E y k u l l a r ı m , i ş t a h ı n ı z n e y i ç e k e r s e b e n z i y a d e e d e y im . O n l a r d a
derler k i :

E y R a b b i m i z b iz e v e r d i ğ i n şe y in ü s t ü n d e b i r şe y y o k t u r . O n d a n
d i l e d i ğ i m i z gibi y iy o r u z . S o n r a A lla h o n l a r a b i r b a k ı ş l a b a k a r ve ş ö y ­
le b u y u r u r :

E y k u l l a r ı m iş t a h ı n ı z n e y i ç e k e r b e n z i y a d e e d e y i m ? O n l a r d a
derler k i :

E y R a b b i m i z bize v e r d i ğ i n ş e y in ü s t ü n d e b ir şey yok. C e n n e t t e n

d i l e d i ğ i m i z ş e k i ld e y i y o r u z . S o n r a A lla h o n l a r a g ö r ü n ü r ve d e r ki :

Ey k u l l a r ı m , i ş t a h ı n ı z ne i s ti y o r b e n size z iy a d e e d e y im . O n l a r
d a d e r l e r ki :
R a b b i m i z b ize v e r d i ğ i n ş e y i n ü s t ü n d e b ir ş e y yok. C e n n e t t e n d i ­
l e d i ğ i m i z ş e k i ld e y iy o r u z . Biz y a ln ı z şıınıı i s t i y o r u z ki r u h l a r ı m ı z ı ce-
s e d l e r i m i z e g e ri k o y a s ı n , s o n r a d ü n y a y a g ö n d e r i le l im , s e n i n y o l u n ­
d a s a v a ş a l ı m ve b i r k e r e d a h a k a il o lu n a l ım .

Ibn-i î s h â k d edi ki :
B a n a b i r a r k a d a ş ı m ı z . A b d u l l a h b M u ' . . ı n me d b. Akil d e n
n a k l e n h a b e r v e r di ki o ş öyl e d e d i : C û b i r b A b d u l l a h ' d a n i şi t t i m o
şö y l e d i y o r d u :
Re s û l u l l al ı ( S a l l a l l a h t i A l e y h i ve S e l l e m ) b a n a d e d i k i .
Ey C â b i r , s e n i m ü j d e l e y e y i m m i?
D e d i m ki : Evet va N e b i y y a l l a h . Dedi ki :
M u h a k k a k s e n i n b a b a n U h u d ' d a m u s i b e t e u ğ r a d ı ğ ı z a m a n A lla h
172 8İR E T -İ İBN-İ H İŞAM

(A z ze ve C elle) o n u d i r il tt i. S o n r a o n a d e d i k i : Ey A b d u l l a h b. A m r ,
s a n a n e y a p m a m ı is te r s in .
D e d i k i ! E y R a b b i m b e n i t e k r a r d ü n y a y a g ö n d e r m e n i ve b e n i m
s e n i n y o l u n d a s a v a ş m a m ı ve b i r k e r e d a h a k a t i o l u n m a m ı i s t i y o r u m .

tb n - i t s h a k d e d i k i :
B a n a A m r b. U b e y d , H a s a n ' d a n n a k l e n h a b e r v e r d i ki o şö y le
d e d i:

R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e ll e m ) d e d i k i :
« N e fs im k u d r e t e l i n d e o l a n Z ât-ı E cell-ü A l â ' y a k a s e m e d e r i m ;
şe h it h a riç h iç b ir m ü 'm in y o k tu r ki d ü n y a d a n a y rılsın d a b ü tü n d ü n ­
y a ve iç in d ek ileri k a rş ıs ın d a g ü n d ü z d e n b ir s a a t k a d a r d ü n y a y a d ö n ­
m e y i a r z u e t s i n . Ç ü n k ü ş e h i t d ü n y a y a g e ri g e li p A l l a h y o l u n d a s a ­
v a ş m a y ı v e b i r k e r e d a h a k a t i o l u n m a y ı is te r.

H a m r â - i E s e d 'd e R e s û l u l l a h ' a k a r ş ı ç ı k a n l a r ı n b a h s i

İb n -i I s h â k d e d i ki :
S o n r a A l l a h T e â l â şö y le b u y u r d u :

«Vyîiı J . i l i ®

« K e n d ile r i s a v a ş t a y a r a a l d ı k t a n s o n r a A lla h ve P e y g a m b e r i n ç a ğ ­
r ı s ı n a k o ş a n l a r . . . » B u n l a r R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e ll e m )
ile b i r l i k t e U h u d g ü n ü n ü n s a b a h ı n d a e r k e n d e n k e n d i l e r i ü z e r i n d e
y a r a l a n m a n ı n e le m i o l m a s ı n a r a ğ m e n , H a m r â - i E s e d ’e y ü r ü y e n m ü ’-
m in lerd ir.

« 'jŞy\ p j t a\ Glü. i j l i j pr>\') i jfc-J ' y İ *

« O n l a r d a n iyilik e d i p s a k ı n a n l a r a b ü y ü k e c i r v a r d ı r . H a l k o n ­
l a r a : D ü ş m a n ı n ı z size k a r ş ı b i r o r d u o l a r a k t o p l a n d ı l a r , o n l a r d a n
k o r k u n , d e d i l e r . Bu, o n l a r ı n i m a n ı n ı a r t ır d ı . « A lla h b iz e y e te r , O n e
 HAMRA-Î E SE D ’DE RESÜLULLAH’A K A RŞI ÇIKANLAR 173

g ü z e l V e k i l ’d ir» d e d ile r.» M ü ’m i n l e r e k o r k u n d i y e n l e r , A b d u l - K a y s '-

d e n b i r t o p l u l u k idi k i E b û S ü f y a n ’ın o n l a r a d e d i ğ i n i s a h a b e l e r e n a k ­
le t t i l e r . D e d i l e r k i .

E b û S ü f y a n ve b e r a b e r i n d e k i l e r s ize d o ğ r u ü z e r i n i z e g e l i y o r l a r .
A l l a h (A z z e v e C elle) ş ö y l e d i y o r :

«B u y ü z d e n k e n d i l e r i n e b i r f e n a l ı k d o k u n m a d a n , A l l a h ' t a n n i ­
m e t v e b o l l u k l a g e r i d ö n d ü l e r . A l l a h ’ın r ı z a s ı n a u y d u l a r . A l l a h b ü ­
y ü k , b o l n i m e t s a h i b id i r .» Ç ü n k ü A lla h o n l a r d a n , d ü ş m a n l a r i y l e k a r ­
ş ı l a ş m a y ı b e r t a r a f etti.

«İşte o ş e y t a n .» ( Ş e y t a n ve o n a u y a n l a r ı k a s t e d i y o r . )

« A n cak k endi d o stlariy le k o rk u tu r.» Y a n i ş e y t a n d o s t l a r i y l e sizi

kork u tu r.

• İ n a n m ı ş s a n ı z o n l a r d a n k o r k m a y ı n . B e n d e n k o r k u n . Ey M u h a m -
m e d , k ü f ü r d e y a r ı ş a n l a r ( m ü n a f ı k l a r ) s e n i ü zn jes in .»
174 SİRET-İ IBN İ HİŞAM

«Şüphesiz o n la r A lla h 'a b ir z a r a r v erem ezler. A llah â h ir e tte o n ­

l a r a b i r p a y v e r m e m e k is tiy o r. O n l a r a b ü y ü k a z a b v a r d ı r . İ m a m i n ­
k â r a d e ğ i ş e n l e r , ş ü p h e s i z A l l a h ' a b i r z a r a r v e r e m i y e c e k i e r d i r . E le m
v e ric i a z a b o n l a r a d ı r . İ n k â r e d e n l e r , k e n d i l e r i n e v e r m i ş o l d u ğ u m u z
m ü h l e t i n s a k ı n k e n d i l e r i için h a y ı r l ı o l d u ğ u n u s a n m a s ı n l a r . Biz o n ­
l a r a a n c a k g ü n a h l a r ı ç o ğ a ls ın d i y e m ü h l e t v e r i y o r u z . K ü ç ü l t ü c ü a z a b
o n l a r a d ı r . A l l a h i n a n a n l a r ı sizin d u r u m u n u z d a b ı r a k a c a k d e ğ il d ir , t e ­
m iz i p is te n ( m ü n a f ı k l a r ı ) a y ı r a c a k t ı r .»

(( <3ll ¿ X U j D

« A llah size g a y b ı b il d ir e c e k d eğ ild ir.» Y a n i k e n d i s i y l e sizi i m t i ­

h a n e t m e y i is te d iğ i ş e y d e size g a y b ı b i l d i r m i y o r ki; k u l l u ğ u ö ğ r e n e ­
siniz.

« F a k a t A l l a h p e y g a m b e r l e r i n d e n d ile d iğ in i seçip,» y a n i b u n u o n a
b ild irir.

« A rtık A l l a h ' a ve p e y g a m b e r l e r i n e in a n ı n ; i n a n ı r ve s a k ı n ı r s a ­
nız.» Y a n i d ö n e r s e n i z ve t e v b e e d e rs e n iz .

«Size b ü y ü k e c i r v ardır.»
 UHUD'DA MUHACİRLERDEN ŞEH İD OLANLAR 175

U H U D ’D A M U H A C İR L E R D E N Ş E H İD O L A N L A R

Benî H â ş i m 'd e n :

İbn-i ts h â k şöyle d e d i :
U h u d g ü n ü n d e m ü s l ü m a n l a r d a n K u r e y ş ’d e n B eni H â ş i m b. A b d-i
M e n a f ’d a n o l a n m u h a c i r l e r d e n R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e i­
lern) ile b i r l i k t e b u l u n u p ş e h i d d ü ş e n l e r d e n ; H a m z a b. A b d u l - M u t -
t a l i b b. H â ş i m i R a d i y a l l â h ü a n h ) v a r d ı . O n u V a h ş i k a t l e t t i . V a h ş i,
C ü b e y r b. M u t ' i m ’in k ö le s id ir.

B en i Ü m e y y e ' d e n :

B e n i Ü m e y y e b. A b d -i Ş e m s ’d en ; A b d u l l a h b. C a h ş v a r d ı . Bu,
B en i E s e d b. H u z e y m e ' d e n , o n l a r ı n h a tifid ir.

B e n i A b d u d d a r ’d a n :

B e n î A b d u d d a r b. K u s a y y ’d a n , M u s 'a b b. U m e y r v a rd ı. O n u İbn-i
K a i n l e el-Leysi k a tl e tt i.

B e n î M a h z u m ’d a n ■.

B e n i M a h z u m b. Y a k a z a 'd n n , Ş e m m û s b. O s m a n v a rd ı. B u n l a r
d ö r t k iş id i r .

E n s a r ’d a n :

E n s a r ' d a n o l a n B eni A b d il- E ş h e l'd e n , A m r b. M u a z b. N u m a n ,

H â r i s b. E n e s b. R â f i v e U m â r e b. Z iy â d b. S e k e n va rd ı.

İb n - i H i ş â m d e d i k i :
S e k e n , R â f i b. İ m r i ü l - K a y s 'm o ğ l u d u r S e k n d e n ilir .
İb n -i İ s h â k d e d i k i :
S e l e m e b. Sâbit. b. V a k ş ve A m r b. S a b i t b. V a k ş d a v a r d ı . B u n ­
l a r iki k iş id ir.

İbn-i İ s h â k d e d i ki :
B a n a A sım b Ö m e r b K a t a d e id d ia e tti ki :
O i k i s i n in b a b a s ı S â b i t o g ü n d e k a ti o l u n d u v e R ifâ e b. V a k ş ve
E bû H ü z e j ,e H u s e y l b. C â b i r , (ki b u Y e m a n ' d ı r m ü s l ü m a n l a r s a v a ş
m e y d a n ın d a b ilm ed en o n u ö ld ü rd ü ler. B u n u n ü zerin e H uzeyfe o n u n
176 SfR E T -t İBN-t HtŞA M

d i y e t i n i k a t i l l e r i n e b a ğ ı ş la d ı ) v e S a y f i b. K a y z i v e H e b â b b. K a y z i
v e A b b â d b. S e h l v e H â r i s b. E v s b. M u a z d a v a r d ı . B u n l a r o n ik i
e rk e k tir.

(R â ti c (66) d e n

E h l-i RAtic’d e n , l y a s b. E v s b. A tik b. A m r b. A b d u l - A l e m b. Z e u r a

b. C u ş m b. A b d u l- E ş h e l ve U b e y d b. T e y y i h a n v a r d ı .
lb n - i H i ş â m d e d i ki .- O n a A t i k b. T e y y i h a n d e n il ir .
B ir d e H a b i b b. Y ezid b. T e y m v a r d ı . B u n l a r ü ç k iş id i r le r .

B eni Z a fe r'd e n :

B e n i Z a f e r ' d e n : Y ezid b. H a t ı b b. Ü m e y y e b. R â fi v a r d ı . B ir
k iş id ir.

B enî D u b e y ’e ’d e n :

B en i A m r b. A v f ' d a n o l a n B en i D u b e y 'e b. Z e y d e n , E b û S ü f y a n
b. H A ris b. K a y s b. Z e y d ve H a n z a l a b. Ebi A m i r b. S a y f i b. N u m a n b.
M â l i k b. E m e v a r d ı (ki b u , m e l e k l e r i n y ı k a m ı ş o l d u ğ u k i m s e d i r ) o n u
Ş e d d â d b. E s v e d b. Ş e û b el-Leysi k a t l e t t i . B u n l a r iki k iş id i rle r .

lb n - i H i ş â m d e d i k i :
K a y s , lb n - i Z e y d b. D u b e y 'e , M â lik de, lbn -i E m e b. D u b e y e ’d ir .

Beni U b e y d 'd e n :

lb n - i İ s h â k d e d i k i :
B eni U b e y d b. Z e y d 'd e n , ( J n e y s b. K a t a d e v a r d ı r . B ir k iş id ir.

B eni S a ' l e b e ' d e n :

Beni S a ' l e b e b. A m r b. A v f 'd a n , E bü H a y y e v a r d ı (ki o, S a d b.

H a y s e m e 'n in a n a b ir k a rd e şid ir.)
lb n - i H i ş â m d e d i ki :
E b û H a y y e d e v a r d ı (ki o İb n i A m r b. S â b i t 't i r .)
lb n - i İ s h â k d e d i ki :
V e A b d u l l a h b. C ü b e y r b. N u m a n d a v a rd ı. Bu o k ç u l a r ı n e m i r i y -
di. B u n l a r iki k iş id ir.

(66) R a lie : Medine'nin kulelerinden lıir kaledir

 UHUD’DA MUHACİRLERDEN ŞE H İD OLANLAR 177

B e n î S e l m ’d e n :

B e n i S e l m b. İ m r i ü l - K a y s b. M â l i k b. E v s ’d e n , H a y s e m e E b û S a d
b. H a y s e m e v a r d ı . B ir k iş id ir.

B e n i A clftn ’d a n :

O n l a n n h a l l i l e r i o l a n B e n i A c l a n ' d a n : A b d u l l a h b. S e l e m v a r d ı .
B ir k i ş i d i r .

B eni M u & v iy e 'd e n :

B e n i M u â v i y e b. M â l i k ’d e n , S ü b e y b. H a t i b b. H â r i s b. K a y s b.
H e y ş e v a r d ı . B ir k iş id ir.

İ b n - i H i ş â m d e d i k i : S ü v e y b i k b. H â r i s b. H a t ı b b. H e y ş e d e n il ir .

Beni N e c c a r 'd a n :

İbn-i İs h â k dedi k i :
B e n i N e c c â r ’d a n o l a n B e n i S e v a d b. M â l i k b. G a n m ’d e n ; A m r b.
K a y s v e o n u n o ğ l u K a y s b. A m r v a rd ı.

İb n - i H i ş â m d e d i k i :
A m r b. K a y s , ib n - i Z e y d b. S e v â d ’dır.
İbn-i İs h â k şöyle d e d i :
V e S â b i t b. A m r b. Z e y d v e A m i r b. M a h l e d v a r d ı . B u n l a r d ö r t
k iş id i r .

B eni M e b z û l'd a n ı

B e n i M e b z û l ’d a n ;
E b û H u b e y r e b. H â r i s b. A l k a m e b. A m r b. S a k f b. M â l i k b. M e b -
z û l v e A m r b. M u t a r r i f b. A l k a m e b. A m r v a r d ı . İk i k iş id i rle r .

Benî A m r 'd a n :

B e n i A m r b. M â l i k ’d e n ;
E v s b. S â b i t b. M ü n z i r v a r d ı r . B ir k i ş id i r .
İ b n - i H i ş â m d e d i k i : E v s b. S â b it , H a s s a n b. S â b i t ’in k a r d e d i ş i d i r

İbn-t H işam — C. : 3 - F . ; 12
178 S lR E T -î İBN-Î H tŞA M

B e n i A d i y ’d e n ■

İb n - i İsh âk dedi k i :
Beni A d i y y b. N e c c a r ’d a n ;
Enes b. N a d r b. Z a m z a m b. Z e y d b. H a r a m b. C ü n d e b b. A m i r b.
G a n m b. A d i y y b. N e c c a r v a r d ı . B ir k işid ir.

İb n-i H i ş a m d e d i k i : B u E n e s b. N a d r R e s û l u i l a h ( S a l l a l l a h ü A l e y ­
h i v e S e l l e m l ’in h iz m e t ç i s i E n e s b. M â l i k ’in a m c a s ı d ı r .

B e n i M a z i n ’d e n :

B e n i M a z i n b. N e c c a r ’d a n ;
K a y s b. M u h a l l e d ve K e y s â n v a r d ı Bu K e y s a n o n l a r ı n k ö le s id ir.
İk i k işidirler.

B e n i D i n â r ’d a n :

B e n i D i n a r b. N e c c a r ' d a n ;
S ü l e y m b. H â r i s ve N u m a n b. A b d -i A m r v a r d ı . İki k iş id i r le r .

B e n i H â r i s ’d e n :

B eni H â r i s b. H a z r e c ’d e n ; H â r i c e b. Z e y d b. Ebl Z ü h e y r , S a d b.
R e b i b. A m r b. Ebi Z ü h e y r v a r d ı . ( B u n l a r b i r t e k k a b r e d e f n o l u n d u ­
l a r ) v e E v s b. e l - E r k a m b. Z e y d b. K a y s b. N u m a n b. M â l i k b. S a l e b e
b. K â b v a r d ı . B u n l a r ü ç k i ş id i r le r .

B e n î E b c e r ’d e n :

B e n i E b c e r ’d e n ki b u n l a r H u d r e O ğ u l l a r ı d ı r l a r . M â l ik b. S i n â n
b. U b e y d b. S a l e b e b. Ü b e y d b. E b c e r v a rd ı. Bu, E b û S a i d e l - H u d r i ’n i n
b ab asıd ır.

İ b n i H i ş â m d e d i ki :
E b û S a i d e l - H u d r i ’n i n is m i S i n â n 'd ı r . S a ’d d a d e n ilir .
İb n -i İ s h â k d e d i k i :
S a i d b. S ü v e y d b. K a y s b. A m i r b. A b b a d b. E b c e r v e U t b e b.
R eb i b. R â fi b. M u â v i y e b. U b e y d b. S a l e b e b. U b e y d b. E b c e r v a rd ı.
B u n l a r ü ç k i ş id i r le r .
 UHUD'DA M UHACİRLERDEN ŞE H İD OLANLAR 179

B e n i S a i d e ’d e m

B e n i S â i d e b. K â b b. H a z r e c 'd e n ; S a l e b e b. S a d b. M â l i k b. H â -
lid b. S a l e b e b. H â r i s e b. A m r b. H a z r e c b. S â i d e v e S a k f b. F e r v e b.
e l- B e d iy y v a r d ı . B u n l a r ik i k iş id ir.

B eni T a rif'd e n i
S a ’d b. U b â d e ’n i n k a v m i B en i T a r i f 'd e n ; A b d u l l a h b. A m r b. V e h b
b. S a ’le b e b. V a k ş b. S a ’le b e b. T a r i f v e D a m r e v a r d ı r . D a m r e , B e n i
C ü h e y n ’d e n o n l a r m h a l i f i d i r . İk i k i ş id i r le r .

B e n i A v f ’d e n i
B e n i A v f b. H a z r e c ' d e n o l a n B e n i S â l i m ’d e n o l a n B e n i M â l i k b.
A c l â n b. Z e y d b. G a n i n b. S a l i m d e n :
N e v f e l b. A b d u l l a h v e A b b â s b. U b â d e b. N a d l e b. M â l i k b. A ç ­
l a n v e N u m a n b. M â l ik b. S a l e b e b. F i h r b. G a n m b. S a l i m v e M ü -
c e z z e r b. Z i y â d ki b u . Beli d e n o n l a r ı n h a l i f i d i r v e U b â d e b. H e s h a s
vardı.
N u m â n b. M â lik , M ü c e z z e r ve U b â d e b i r t e k k a b r e d e f n o l u n ­
d u l a r . B u n l a r b e ş k iş id i r .

Beni H u b lâ 'd a n ■
B e n i H u b l â ’d a n R i f â e b. A m r v a r d ı . B ir k iş id ir.

B e n î S e l e m e ’d e n ı
B e n i S e l e m e ’d e n o l a n B en i H a r a m ' d a n ;
A b d u l l a h b. A m r b. H a r a m b. S a l e b e b. H a r a m v e A m r b. C e-
m û h b. Z e y d b. H a r a m v a r d ı . ' B u n l a r b i r t e k k a b i r d e d e f n o l u n d u l a r
v e H a l l a d b. A m r b. C e m u h b. Z e y d b. H a r a m v e E b û E y m e n v a r d ı .
(B u A m r b. C e m u h ’u n a z a d l ıs ı d ır ) B u n l a r d ö r t k iş id ir.

Benî S e v â d 'd a n <

B e n i S e v â d b. G a n m ' d a n :
S ü l e y m b. A m r b. H a d i d e v e o n u n m e v l â s ı = a z a d l ı k ö le s i A n t e r e ,
v e S e h l b. K a y s b. E bi K â b b. e l - K a y n v a r d ı , ü ç k iş id i rle r .
B e n i Z ü r e y k ’d e n ı
B e n i Z ü r e y k b. A m i r ’d e n :
Z e k v â n b. A b d -i K a y s v e U b e y d b. M u a l l â b. L e v z a n v a r d ı , ik i
k iş i d i r l e r .
lb n -i H iş â m şöyle d e d i :
U b e y d b. M u a l l â , B e n i H a b i b ' d e n d i r .
 180 8 İR S T -1 ÎB N -t H İŞ A M

Ş ehıdlerin s a y ıs ı:

lb n -i İ s h â k şöyle d e d i :
M u h a c i r v e E n s a r ’d a n R e s ü l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e ll e m )
ile b i r l i k t e o l a n m ü s l ü m a n i a r d a n U h u d ' d a ş e h i d d ü ş e n l e r a l t m ı ş b e ş
k iş id ir.

B e n î M u â v i y e ’d e n t

lb n - i H i ş â m d e d i k i :
Z i k r e t t i ğ i m i z y e t m i ş ş e h i d d e n lb n - i l s h â k ' m z i k r e t m e d i k l e r i n d e n
E v s ’d e n o l a n B enıı M u â v i y e b. M â l i k ’d e n :
M â l i k b. N ü m e y l e v a r d ı . B u o n l a r ı n M ü z e y n e ' d e n o l a n h a li f i d ir .

Beni H a tm e 'd e n :

B e n i H a t m e ’d e n — k i H a t m e ' n i n is m i A b d u l l a h b. C u ş e m b. M â ­
li k b. E v s ' d i r - —; H a r i s b. A d i y y b. H a r e ş e b. Ü m e y y e b. A m i r b . H a t ­
m e v a rd ı.

B e n î H a z r e c ’d e n :

H a z r e c ’d e n o l a n B eni S e v â d b. M â l i k ’d e n ; M â l i k b. l y â s v a r d ı .

B en i A m r ' d a n :

B e n i A m r b. M â l i k b. N e c c â r ' d a n ; l y â s b. A d i y y v a r d ı .

B eni S â l i m ' d e n :

B en i S â l i m b. A v f ’dan-, A m r b. l y â s v a rd ı.

U H U D G Ü N Ü N D E M Ü Ş R İK L E R D E N K A T L O L U N A N L A R

B eni A b d u d d a r ’d a n :

lb n i t s h â k d e d i ki :
U h u d g ü n ü n d e m ü ş r i k l e r d e n , K u r e y ş ’d e n o l a n v e s a n c a k t a r B e ­
ni A b d u d d a r b. K u s a y y ' d a n k a t i o l u n a n l a r :
T a l h a b F.bi T a l h a (ki E b û T a l h a ’nın is m i A b d u l l a h b. Abdiil-
U z z a b. O s m a n b. A b d ı ı d d a r ' d ı r ) O n u Ali b Ebi T â li b k a t l e t t i ve
E b û S a i d b. Ebi T a l h a v a r d ı . O n u d a S a d b. Ebi V a k k a s k a tl e tt i.
 UHUDDA MUHACİRLERDEN ŞEH İD OLANLAR 181

İb n -i H i ş â m ş ö y le d e d i :
D e n i l i r k i : O n u A li b. Ebi T â li b k a t l e t t i .
İbn-i ls h â k dedi k i :
O s m a n b. E bi T a l h a ki b u n u H a m z a b. A b d u l m u t t a l i b k a t l e t t i v e
M ü s â f i b. T a l h a ve C ü l a s b. T a l h a k i b u n l a r ı A s ım b. S a b i t b. Ebil
A k l a h k a t l e t t i v e K ilâ b b. T a l h a v e H a r i s b. T a l h a v a r d ı k i b u n l a n
d a K u z m a n k a tl e tt i. K u z m a n , B eni Z a f e r ’i n h a li f i d ir .

İb n - i H i ş â m ş ö y le d e d i :
D e n i l i r k i : K ilâ b ı A b d u r r a h m a n b. A v f k a t l e t t i .
İb n - i l s h â k d e d i k i :
V e A r t â b. A bd -i Ş ü r e h b i l b. H â ş i m b. A b d -i M e n a f b. A b d u d -
d a r v a r d ı r k i b u n u H a m z a b. A b d u l m u t t a l i b k a t l e t t i . V e E b û Y e z id
b. U m e y r b. H â ş i m b. A b d -i M e n a f b. A b d u d d a r v a r d ı ki b u n u d a
K u z m a n k a t l e t t i . A y r ı c a o n u n k ö les i o l a n H a b e ş i S u a b v a r d ı . O n u
K u z m a n k a tl e tt i.

İb n - i H i ş â m ş ö y le d e d i :
D e n i l i r k i : O n u Ali b. E bi T â li b k a t l e t t i . Y in e d e n i l i r k i : O n u S a d
b. E b i V a k k a s k a t l e t t i b i r k a v l e g ö r e d e E b û D ü c â n e k a t l e t t i .

İb n - i l s h â k d e d i k i :
V e K a s ıd b. Ş ü r e y h b. H â ş i m b. A b d -i M e n â f b. A b d u d d a r v a r d ı
k i b u n u K u z m a n k a t l e t t i . B u n l a r o n b i r k i ş id i r le r .

B en î E s e d 'd e n :

B e n i E se d b. A b d u l u z z a b. K u s a y ’d a n :
A b d u l l a h b. H u m e y d b. Z ü h eıjrb . H a r i s b. E sed v a r d ı . B u n u A li
b. E b i T â l i b k a tl e tt i. B i r k iş id ir.

B enû Z ü h re 'd e n :

B e n i Z ü h r e b. K i l â b ' d a n :
E b û H a k e m b. A h n e s b. Ş e r i k b. A m r b. V e h b e s - S e k a f i v a r d ı .
B u o n l a n n h a li f i d ir . O n u Ali b. Ebi T â li b k a t l e t t i . V e S i b a b. A b d u l ­
u z z a — k i A b d u l u z z â ’n ı n is m i; A m r b. N a d l e b. C u b ş a n b. S e l i m b.
M e l e k a n b. A k s a d ı r — o n l a n n H u z a a ' d a n o l a n h a li f i d ir , o n u H a m z a
b. A b d u l m u t t a l i b k a t l e t t i . B u n l a r iki k iş id ir.
183 BİRET-1 İBN-1 H İŞ A M

Benû M a h z u m 'd a n :

B e n i M a h z u m b. Y a k a z a ’d a n :
H i ş â m b. E bi Ü m e y y e b. e l - M u ğ i r e v a r d ı . B u n u K u z m a n k a t l e t t i .
V e V e l i d b. A s b. H i ş â m b. M u ğ i r e , k i b u n u K u z m a n k a t l e t t i . V e
E b û Ü m e y y e b. Ebi H u z e y f e b. M u ğ i r e v a r d ı . B u n u d a Ali b. Ebi Tâ-
l i b k a t l e t t i . B i r d e H â l i d b. A l e m v a r d ı r . Ki b u , o n l a r ı n h a li f i d ir . O n u
K u z m a n k a t l e t t i . B u n l a r d ö r t k iş id ir.

Beni C u m e h 'd e n :

B e n i C u m e h b. A m r ' d a n :
A m r b. A b d u l l a h b. U m e y r b. V e h b b. H u z a f e b. C u m e h v a rd ı.
B u E b û A z z e ’d ir . B u n u R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e ll e m ) h a p ­
s e d e r e k k a t l e t t i . V e Ü b e y y b. H a l e f b, V e h b b. H u z a f e b. C u m e h v a r ­
dı. B u n u d a R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e l l e m ) k a t l e t t i . İki
k iş i d i r l e r .

Beni A m i r 'd e n :
B e n i A m i r b. L u a y ' d a n :
U b e y d e b. C â b i r v e Ş e y b e b. M â l i k b. M u d a r r i b v a r d ı . B u n l a n
K u z m â n k a t l e t t i . İki k iş i d i r l e r .
l b n - i H i ş â m ş ö y le d e d i :
D e n i l i r k i : U b e y d e b. C â b i r ' i A b d u l l a h b. M e s u d k a tl e tt i.

M ü şrik lerin m a k tu lle rin in s a y ıs ı:

lb n - i l s h â k d e d i k i :
U h u d g ü n ü n d e A l l a h T e b â r e k e v e T e â l â ’n m m ü ş r i k l e r d e n k a t ­
le t ti ğ i k i m s e l e r i n h e p s i y i r m i ik i k iş id i r . .

U H U D G Ü N Ü H A K K I N D A S Ö Y L E N E N Ş İİR L E R

H u b e y r e ' n i n şiiri

lb n -i ls h â k dedi k i :
U h u d g ü n ü h a k k ı n d a s ö y l e n e n ş i i r l e r d e n b ir i d e H u b e y r e b. Ebi
V e h b b. A m r b. Âiz b. A b d b. İ m r a n b. M a h z u m ' u n ş u a ş a ğ ı d a k i s ö ­
z ü d ü r .-
— lb n - i H i ş â m d e d i k i : Âiz, lb n - i t m r f t n b. M a h z u m ’d u r — :
 UHUD GÜN.Ü HAKKINDA SÖYLENEN Ş İİR L E R

I j o 'j c y\ y j)lf vi*jK

, * v-A"*v^
^ *<•* O
V^*
-»■'••' - j ° .< -/ • -
(jl-i-îj
1
•*—-* cii''*'
I0
«—
■'V
1ıl- - l ¿)[ ^ J^*Jr JÜ U 3 * - ü*. ¿1 * ^ r*

Ç îÜ J tfV Ç * İyili*” L c o » C jî
"t " _ ^

V ;A : < s j ? ! i l J Ç jr" y^ ~ , J y i i J y l_ r * ~ o#/

' •✓ k' 1^ ^ *■* v"
»JIİ-İJ» jıe. il 4,0

W?ly* * ‘I r ^ t ^ '
«I '(jp ^ ıı ç\ ;'j_ 'ç y . ı j ı j .

*?, " u ' ' *1

V JV İ ji’ v ^ i ; G jC ; J^-'
' -i // 9"
lf~ L^î -J* !*-■ \jZL3-,u««Ji,o ıı^~ (C ıL
*• ^j ıj *

¿ £ t£;> s_i' 4 , 'ü . i l i -

. - " l*. A " i ' %>
1^» U^-l* t CU * J' : U i ? U, jjj> -i,',j* ’ \,\S~ c J'ıj

I^jL (’j£ lıLtf ^ c r ‘A ’ :>

-'•' • p * " - '
l^ » ty sl-L« o ij o -) '/ LiJl>- li^Ltf İjk«L>^ lj ^j ~j> ^ lik

l^Xl_y jlîeJI pU ç İ j 3 j t / ’j'C o :

, ' ,'» •> . •'. *
V.^ ’-5' c f *** ?■ >*-??* e r, Jj i j ^ ' j ! ' J - t o ii^
x. ' 0 t- -• >i ., , *►, .* : J ' *
l^-il ^ • jjl** ^ J^Oc Jx. ;> ^Uâ->-
0

IfİL* (J O jr1 j i ' 4 > j* / V v L ^ V ¿ S J L İ ' 3 jlj j î

İM S İ R K T İ İB N -t H İŞ A M

$ * f li S İ K ° )î r ' r ' J £ £ jiîv

İ^JU ^ l ı j- »Jİ'j j /y P Jr>J*^

l^ c lU a U u lU jy lji Lî ^ » ¿ l l »İyi I^IS^

«fi/em v iric i k ed erin d u ru m u nedir k i beni gece H in d ’in dostlartna gö­

tü rü r oldu.
iş le r H in d ’i m eşgul ederken.
H in d gece beni k ın a d ı ve k ın a m a k ta da d e va m e tti.
H a lb u k i harb'den beni o n u n m e v ilis i alıko yd u la r.
B ira z bekle, beni ayıplam a.
Ç ü n k ü ben im h u y u m u n ne o lduğunu sen bilirsin, k i ben onu gizleyecek
d eğilim .
B e n , ç o k sevm eleri seb eb iyle B e n i K â b e itâ a tk â rım , onlara m u v a fık ve
m u ta b ık ım .
A ğ ır y ü k ü n (67) h a m m a h y ım ve ken d ilerin i za h m e t ve m e şa k ka tle ta ­
şıd ığ ım ağtr y ü k le r in d e ...
K e n d isin e , güzelliğinden d o la yı h erkesin b a k ıp beğendiği u zu n adım lar
a ta n , k o ştu ğ u za m a n sa n k i y ü ze r gibi olan atlarla yarışan, bir a lın
ü stü n d e silâh taşıdım .
S a n k i o k o ştu ğ u sam an geniş bir sahradaki vahşi bir e şe ktir de, vahşi
eşekler to p lu lu k la rın a k a v u şm u ş onları h im a y e ediyor.
 v e c , a tın so y u n d a n o lup o n u n için m eclis sevin ç duyar.
T ıp k ı tep eleri y ü k s e lm iş dalları çok olan bir hurm a ağacının d a lla n
gibidir.
K ılıc ı ve sallanan sün g ü ile karşıla ştığ ım hâdiselere karşı hazırladım .
B u ve zırh, derin su gib i m u h k e m c e bana bağlandı ve böylece a yıpları
görünm üyor.
K in â n e ’y i sağ y a n d a k i to p ra k la rd a n geniş beldeler boyunca onun sev-
k e ttiğ i yerlere şe v k e ttik .
K in â n e d e d i k i :
B iz i n ereye g ö tü rü y o rsu n 1 D e d ik k i :
R esû lu lla h (S allallahü A leyhi ve Selleın) ’in M e d in e si’ne (y an i M e d i­
n e ’n in y a k ın ın d a k i b ir çeşm enin yan ın a.)

(67) A ğır y ü k leri y ü k len m e k , m ecâzeıı m eşak k a tli işleri üzerine alm ak
d e m e k tir.
 UHUD GÜNÜ HAKKINDA SÖYLENEN Ş İİR L E R 165

B u n u n üzerine artıya i r oraılakilcre yöneldiler.

B iz o günde U lıud dağıttın d ib in d e k i at binicileri idik.
M a a d k o rk tu , biz d e d ik k i oraya geliyoruz.
G örd ü kleri v u ruşm adan, süratli kesen kılıçta n ve bunların parçaların­
dan ko rk tu la r.
Sonra biz, sa n k i bu zlu bir bulut olarak y ü rü d ü k .
B e n i N e cc a r’tn m a k tu l ku şu k a lk m ış onlara ağlıyordu. ( 68 )
S a n k i onların başları, harp esnasında, deve kuşlarının y u m u rta la rın ın
üst ka b u kla rın d a n parçalardır k i deve kuşları onu y u m u rtla m a y e r­
lerinden öte ederler.
V eya bir h a m a ld ır k i rüzgâr onu esk im iş dallar ü stü n d e hareket e ttirir,
toprağı ve k u m la rı y erin d en söken rüzgârlar onun bir sağından bir so­
lundan bir a rkasından bir önünden e sm ekted ir.
M a lı hisabsız olarak bolca d ö k ü p b ezlctm işizd ir.
Ve atları, sağından ve solundan gözlerinin yaş m ecrasından d ü rteriz.
B ir gecede k i onları boğazlayan işk em b e He ısınıyor, d â vet edici ze n ­
ginlere m ahsus verilm iş bir dâvet veriyor.
Y a ğ m u rlu bir cuınâdi gecesinde cıım âdi bir k ıtlık ta gece y ü rü r o ldu­
ğu m halde. (69)
O gecede soğuktan k ö p e k bir kereden başka havlam az ve y ıla n la r da
bir kereden başka yerde sürünm ezler.
O gecede ih tiy a ç sahihleri için alevli bir ateş y a k tım .
T ıp k ı bir yıld ırtın gib i k i him aye e ttiğ im b iiyiik işlere ışık tu tu c u oldu.
İş te A ın r ve ondan önce onun babası b u n u bana m iras b ıra k tı, onlart
k a t k a t pahalı k ılıyo rd u .
Y ıld ızla rın b a tm a y a m e y le ttik le ri yerlere m uaraza ederler, onlarla y a ­
rışırlardı, onların çalışm aları, iy i işleri y ü k s e k m enzilelerden geri
k a lm a zd ı.»

( 68) M a k tu l k u şu : A ra p ların inandığı ve m ak tu lü n k a b ri u c u n d a in tik a ­

m ı a lın ın c a y a k a d a r d u ru p öten k u ştu r.
(69) Şiirde geçen cu m âd iy y e ile, cuınâdi ayı k a sted ilm e k te d ir. Bu isim ,
bu a y ın üzerine suyun donm ası z am an ın d a vâki olm uş idi. Sonra h ilâllerle be­
lirlenen a y la ra in tik a l e tti ve o isiııı o aya k a ld ı. H e r ne k a d a r y azd a ve h a ­
ra re tli b ir z am an d a olsa da.
A rab i a y la rın ekserisi setıe-i şem siyenin h a lle rin d e n alın m ış isim lerle isim ­
lenm işler. Sonra o isim ler d evam etm iş. H e r ne k a d a r hicri senesi d ö n ü p o
v a k itle rd e n ç ık sa la r da. (R a v z'e m ü rac aa t e t).
186 SÎR E T -t İB N -t HİŞAM

H a s s a n ' ı n H u b e y r e ' y e k a r ş ı s ö y l e d iğ i ş iiri

İb n -i l s h â k d e d i İçi:
B u n u n ü z e r i n e H a s s a n b. S â b i t o n a şö yle c e v a b v e r d i :

v j t ¿1 l i ' J! V İT E S İ

$ f}j> " p ' s 'jfo £ ' ^ ÎL ü

' * " ’'

Ct* <~«ıı ¿ * 3 ■’i «*’■ fj? A vı

C f" A ^ i ^

eiy**-^ \j*^~ *—’y*^ 3 '* 1'3'

«Kiıııiııc y i scfildiğinizdcn, b ilm ey erek Re stile doğru sürdünüz, A llah'ın

askeri ise onu ze lil y a p a ca ktır.
G üneşin doğduğu bir sırada onu iiliim havuzlarının başına getirdiniz.
A te ş onun vad olunduğu yerdir, k a til ise ona rastlayandır.
O nları şerefi olm ayan, so yu A ra p olm ayan kim selerd en topladınız.
O nlar k ü fr ü n önderleridirler k i onların m iitrke b b irleri ve azgınları sizi
a ldattılar.
E h l-i k a ltb 'i (70) k a tle ttik le r i zam an A lla h ’ın a tlıları He ve chl-i k a lib ’i
o ku yu la ra atanlardan ibret alm adınız n ttl
Ç ok esirler vardır k i biz onların bağlarını fid y e s i alın m a ksızın ve
b oyunlarını v a rm a k sızın çözdük.
B iz onların veli n im etleri olduk.»

Ib n - i H i ş â m d e d i k i :
B u şiiri, b a n a E b û Z e y d e l - E n s a r î , K â b b. M â l i k ’e â i d o l a r a k h a ­
b e r v e rd i.
İb n -i H i ş â m d e d i k i : H u b e y r e b Ebi V e h b 'i n iç i n d e s ö y le d iğ i şu
b e y ti, C e n u b a â i d o l d u ğ u r i v a y e t o l u n u r g u c e n û b , A m r Z ü l- K e lb ’in

(70) E hl-i kalîb , Hedr h a rb in d e m üşriklerden k a ti olu n u p su k u y u ların a

ıtıla n la rd ır.
 KÂB IN HUBEYRE'YE KA RŞI SÖ Y LED İĞ İ Ş İİR İ 187

k ız k a r d e ş i d i r . U h u d ’d a n b a ş k a b i r g ü n h a k k ı n d a o k a d ı n a â i d o l a n
b e y i t l e r iç i n d e g e ç m e k t e d i r .

K â ’b ’in H u b e y r e ' y e k a r ş ı s ö y l e d iğ i ş iiri

l b n - i l s h â k d e d i ki :
K â b b M â lik y i n e H u b e y r e b Ebî V e h b 'e şö y le c e v a b v e r d i :

J* > ^
Jul» "çâi JuJI j V Î' ^

.¿4* û ^ P ' ^ jJ l

j(» d l ç -S V P"-’
188 S İ R K T İ İB N -İ H İŞ A M

ü d ¿ '-O A J j t ;

£*"*/ J 81 Jİ LV lUU V t4' 7--I t  ^ $~3

'¿tf A dA 't â p O #■¿çî;

N J ^ *T*?- (*T^İ ^ 7 “ *

¿‘ y V i¿hJsny> iij Gâi; /yU' y» < ÿ i

CA*-> -rr'* ' m L rî? A ' ^ 3 ^ ¿ r . t i r <-H ^

£ jI> Va-3-"""ó [ O*** Aİ^j • ^ jV I

£ İa İI * J 7 ----- 31 S/ı f Lj l_i £ -) t I f J

*■* 9 o ~ Ji ' •- - À ' f -i • - ^ ", , ,
İcL - *^ÎJt a ___

£*“" jd jt V û'-^V_*_'j**4
^ i ' ,* ' - ^ "
^ jîT •y j lAA »UjuıJl» \m\j

£ X Í ¿1 <r~ yV ¿¿ji) ^ ¿>¿3) ÙU

a I ^ * "* /•■ ► / 4 |ı- ' ' î" - ‘ . * Î " f ,
^ ■ *>~ *ı^V * -f ® ^ / ı_j->

SfcÂJu J lj^ UJülZ^ ^ » - «^Jh£- j|

>ı*-' , v ‘' h ', '' î " *- *1^" j i-’*' *** T - ' ^ I " I-* i '"
pOUL* Ç -J ’ »*U v ü * '^ (*T" ^ '**' JJ

^LU <Juuj ^A- ^c- } y ___ \ l i j if**vûu i t ___ >-

¿ ' J jí C¿C j/ î ü d V £. 'rA ’' jC / ûLi

7 *-^ *7 " 1 ) ^ “^ .1 J *—

A-C 3 ¿r* J ^ " J ® 8 Í - J^ > " t S / ^

 KÂB IN HU BEY RE’YE K A R ŞI SÖ Y LED İĞ İ Ş İİR İ 189

'¿ X ü ( b . ¿I!Û

r ’r 'r - cr ’ jtîau i >-l

Vw * " ,
ı- • '> • -
_• <Jlı 4-C-
-* > '.,,
£ .ât y
fi,
»j-
f i-., . s - i ' , ' » r*c^-
^ lr V) UO y

^,_•■* \Sj— J ^ '1

' **

Ulö^ j»-l^y^LIl^v» \ % ji-y J.„LLe J ¿l;t ^jl»

; , I - > • ^ '- » i ' < ^ , - f • , / * ''• ' • / '. /
¿ > ' L v . / J ' r-> •■**- o - / '> * • v / ' J j1^ !>•/
<L-V> j l jU'j ;"-U. y l/J'j ¿ i J y t loJLİ

j* J ' j c J* ¿ < lîii 't ^—'

£y—I "V jl*> .'JH Ji*' ijüF

y>y » J .\ v» «Î>1 (Jİ i jJ¿Vjc^ Tlv, '^¿.1 JSy İ_yVİ.

«A caba G assan ve. başkalarına bizden sarsıntılı bir rüzgâr g elm ed i m i.

Sahralar ve. y ü k s e k dağlar gibi, sa n k i onların u za k ta n siyaha çalan
re n k le ri sa kin k e s in tili bir tozdur.
O nunla k u v v e tli ve şid d e tli d eveler za y ıfla n ır ve onunla senelerin y a ğ ­
m u ru boşalır ve bollaşır.
O nu n la hasretlilerin, k o k m u ş ölü resedlerinin k e m ik le rin d e k i ilik le ri
g özükür.
T üccarın ya yılm ış na kışlı k eten leri göründüğü gibi.
O nunla vahşi sığır ve karınları beyaz, sırtları siyah ö k ü zler bölük bölük
yü rü rle r ı<c deve k u şu n u n y u m u rta sın ın üst kabuğu yarılır.
D in im izi m üdafaa için kılıç vurucularım ız, ken d ilerin d e uçları parılda­
y a n kılıçların î t silâhların bulunduğu her bir m ahir becerikli b ü y ü k
askeri kıtalardır.
D o k u n u şu m u h k em , halkaları k ü çü k ve birbirine y a k ın , sesleri iş itil­
m e y in , saklandığı y erle rin d ek i her zırhı, g iy ild ik le ri zam an sa n k i iç­
leri su ile dolu derin çukurlardır.
F a ka t H edir'dc sordular k i, insanlardan kim le rle karşıla ştın ız, g aybi
haberler m enfaat verirler.
190 SİR E T -l İBN-1 HİŞAM

B iz k o rk u n ç bir yerde id ik ki, şâyet başkaları oranın e k li olsaydı, e lb e t­

te gere çekilip kaçarlardı.
B izd e n bir b in ek li geldiği zam an, onun sözü ¡u o lu r d u :
İb n -i Ila rb 'in se v k e ttik le r in e ve topladıklarına hazırlanınız.
B iz e y a p tık la r ı insanları ilgilendiriyorsa biz diğer insanlardan fa zla
onun y a p tık la rın a g ü c ü m ü z y eter.
Ş a y e t b izd en başkasına y e r h a lkı hile yapsalar, to p la n ıp ayrılsınlar.
K ılıçla rla vuruşuruz.
K o rk u tu lm a d a n hiç bir kabile bize ü stü n kalam az.
(M e d in e'n in d ışın d ak i) Ir z da binalarını k u rd u k la rı zam an, b izim h a ­
y ırlıla rım ız dediler k i :
Ir z ı korum adan niçin e kiyo ru z I
İç im iz d e R esûluU ah var k i, bir sözü söylediği zam an hiç b eklem eden
onun enirine uyarız.
O n u n yanına R a b b i’nin k a tın d a n R uh (Y an i C e b rail) g ö kten iner ve
y ü kselir.

Y a p m a k isted iğ im iz şeyler h a k kın d a onunla m üşavere ederiz, b izim

g a y em iz ise e m re ttiğ i za m a n ana itaat e tm e m iz ve dinlem em izdir.
G ö rü n d ü kle ri zam an, R esûluU ah bize dedi k i, k o rk u n ç ölüm leri bıra­
k ın ız , h a yrı um u n u z.
K a tın d a yaşanacak ve k a tm a dönülecek olan M e lik ’ine y a k la şm a k için
h a y a tın ı satanlar gib i olunuz.
F a k a t k ılıçla rın ızı a lınız ve A lla h 'a te v e k k ü l ediniz.
Ç ü n k ü tü m işler A lla h ’a âiddir.
B o y le re aşikâr bir v a z iy e tle k u şlu k v a k tin d e onlara göç eşyalarının
ya n ın d a d u ru rla rken y ü rü d ü k ve ü zerim izd e kılıçlar olup k o rk m a z
o lduğum uz bir h a ld e...
T oplanm ış bir ordu birliği ile k i onun içinde silâh süngü vardı.
A y a k la r ım yere v u rd u k la rı zam an dağılm azlardı.
B ö ylec e d e nizden bir dalgaya geldik k i onun ortasında A rap olm ayan
k a rışık soydan k im se le r vardır.
O nlardan üzerinde zırh ve m iğfer olm ayanlar ve başında m iğfer b u lu ­
nanlar vardı.
Üç bin k işi idiler biz ise k a vim d e n seçkin kişiler olarak üç y ü z k iş iy d ik
vey a d ö rty ü z id ik .
O nlarla n ö b e tle ştik , ölüm aram ızda cereyan ediyordu, onlara ölüm lerin
h a vztn d a n içiriyo rd u k ve içiyorduk.
 KÂB IN HU BEY RE’YE K A RŞI SÖ Y LED İĞ İ Ş İİR İ 191

(N e b ’a ağacın dan y a p ıla n ) yaylar b izim içim izde ve onların içinde he­
d iye olarak verilirdi.
O nlar M ed in e oklarıdır.
H a rem li, S â id li o klardı k i, ya p ıld ıkla rı zam an zehirlendirilirler.
A dam ların bedenlerine di/çer, bazan da y u m u şa k taşların y a n la n ü ze­

rine varıp ses çıkartırlar.

B ir ta k ım atları görürsün k i ; fezadadırlar.
S a n k i onlar çekirgelerdir ve soğuk saba rüzgârı, (yani şa rk ta n esen
rüzgâr) gibi gelip g itm ek ted ir.
K arşılaştığım ız ve değirm en bizlcri dö n d ü rd ü ğ ü zam an, A lla h 'ın ta k d ir
e ttiğ i işi d e f edecek bir şey y o ktu r.
Onlara kt!tç!arım ızla v u rd u k ve onların h ayırlı kişilerini b ıra k tık , san­
k i onlar çukurlarda yerlere devrilm iş ağaçlar gibiydi.
Sabahtan itibaren a kşam a doğru a y rıld ık .
S a n k i h a rp te ki alevlerim iz bir ateşin sıcağıdır k i o y a kla şa n k im se y i
ısıtarak kadar şule şule yanardı.
O nlar süratle y ü rü d ü ler, sa n k i yerinden ko p m u ş, rüzgâr su y u n u a k ıtm ış
da içinde su b u lu n m a y a n ince bir b u lu ttu r.
B iz de y ü rü d ü k ve g eridekilcrim iz yavaşça geliyorlardı.
S a n k i el üzerine d ü şm ü ş orm andaki arslanlar idik.
B iz m a tlu b u m u za nâil o ld u k, o k a vim de bizden m atlublarına nâ il ol­
dular vc b e lk i de y a p tık , fa k a t A lla h ’ın k a tın d a olanlar daha ge­
niştir.
B iz im değirm enim iz döndü, onların değirm enlerini de d ö ndürdü, böy-
lece onlar b üliin şerlerden d o ym u ş kılındılar.
B iz öyle insanlarız, nam usunu ko ru ya n hiç k im se için savaşı ar gör­
m eyiz.
Z am anın hâdiseleri karşısında çok sabırlılarız, ölen için zam an boyu
gözlerim izin ya ş a k ıtm a sın ı uygun bu lm a yız.
B iz harbin ç o cu kla rıyız, söylediğim iz bir şeyi y a p m a kta n y o ru lm a y ız,
ne de harbin ç e k ip götürdüğü şeylerden sabırsızlık ederiz.
B iz harbin ço cu k la rıy ız, eğer zafer bulursak k ö tü le şm e yiz ve biz har­
bin tırnakla rından elem d u y m a yız.
B iz b irta kım ateşleriz k i insanlar onun sıcağından sakınırlar, y anında
duran ondan istifa d e eder.
E y Ib n -i Z ibarâ bana karşı böbürlendin.
H a lb u k i geceleyin sizden bize bir rica geldi.
M c addin ü stü n d e vc başkaları içinde sonra k e n d in i sor.
192 SİR E T -l İBN-1 H İŞAM

A caba senden m akam ca daha h a k ir ve daha uğursuz olan k im var.

Sar k i harbin anım için bir m efharet bıra km a d ığ ı ve. k a fa g itm ey en
g ünde yanağı yerde ze lil olan oldu.
A lla h ’ın k u d re ti, k u v v e ti ve y a rd ım ı ile sizin ü zerin ize ö y le b ir şid d e t­
le n d ik k i m ızrakların uç d em irleri suya g irm işti sanki.
M ızra k la r size batar, sa n k i onların geniş d ü r ttü k le r i a zık konulan d a ­
ğ a rcıkların ağızları gib id ir k i, s u la n kesilir.
S a n c a k ehline g itm e y i k a sd e ttik o yöne yö n eld ik.
K im sancağın zik riy le m u tlu lu k h a yır um arsa o k im se h a m d e tm e k d e
daha süratlidir.
O nlar h ivâ n e t ettiler.
H a lb u k i el verm işlerdi, fa k a t y a rd tm la şm a sız kalm ışlardır.
A lla h k e n d i istediğinden ba şka hiçbir şeye razı olm az.*

lb n -i H iş â m dedi k i :
K â b b. M â l ik ;

«A slım ızı m üdafaa ederek her b ü y ü k askeri birliği kılıçla vurucularız*

d e m i ş t i. B u n u n ü zerin e R e sû lu llah ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e ll e m )
buyurdu k i :
« D in im iz i m ü d a f a a e d e n kılıç v u r u c u l a r ı m ı z - d e s e n i z iy i o l m a z
m ı? K â b d a d e d i k i :
E v e t. B u n u n ü z e r i n e R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e ll e m )
buyurdu k i :
— B u d a h a g ü z e ld i r . K â b d e :
« D in im iz i m ü d a f a a e d e n k ılıç v u r u c u l a r ı m ı z . . . » d i y e d e ğ iş ti r d i.

İb n - i Z ib a r f t’y a â i d b i r ş i i r :

lb n - i t s h â k d e d i k i :
A b d u l l a h b. Z i b e r â U h u d g ü n ü n d e şö y le d e d i
 İBN-1 ZJ b ARA'YA AİD b îr ş îîr »3

J -------------- i *i% - J ı*J -* ö|

‘ »■> ’ • , , , ' • » '. * ' -> l ' . ¡*1-11.,
> • JS* *’ ) -------- - i (»t^i U*V—»■ L -ltk J tj

oÂi ) l' ¿ » L ^ u t « - ‘J ^

J M ' ^ j “ 1- y * "N u^.J* ^ ^ ¡j *•ö l —>■

•, - ’. « . I '.- * • < ""{ ' .'t 't • »"ı*. ■'• >
J t jj •** ¿-» ^ J*-V ı £ y i

J jii l jl^ d U İ îL T ¿e

^ ------î^* O? ^

(*J ıS 'J ¿ > b L Jt— *■ £ j l j f j »-V______ « J l ,J iC *

¿ ¿i C- ^ • j t Jh-*

J - 'J ' £5 ly r j ^ - '£ jr 'j - V ^ j-*r!_

u î.V ' jL e j ^S'’j *V*;

•"* >•- •-• ' + * , ' i* ' '• l'

J jü j jU JU İ» ( j U i j £ 'i X* f

J j£ e t » ;Jkf 3^* ¿T* ^-*****'

' I ^
.»• / • -- , „ #- " ff( # ^ ^ 'ı «
Ujl«4İ l ')'f n ) L il Vl
■•;/ ^ * -» ^ "" * > '" ^ ''•» * . • •
Ju< jA jl ________ «j ^Me jL w X A l v_J^___-.—ı

« fîy fesadın kargam , işittin a halde söyle.

A n c a k y a p ılm ış bir şe y i konuşursun.
H a y ır ve şer için bir şan vardır.
B u n la rın her ik is i de insanın, k e n d isiy le karşılaşacağı şeylerdir.
B ahşişler, aralarında önem siz h a k ir d u ru m d a d ır.
İs te r va rlık lın ın k a b ri olsun, ister fa k ir in k a b ri olsun.

İbn-I H lşam — C. : 3 - P . : 13
194 8 İR E T -İ İB N -I H tŞ A M

H e r bir geçim ve n im e tle r zâtidirler.

Z a m a n ın k ız la n ise onların h e p siyle oynarlar.
B e n d e n H a ssâ n ’a bir işaret u l a ş t ır :
Ş iirin k ttâ sı, su su zlu k ha ra reti olanların su su zlu ğ u n u giderir.
D ağın d ib in d e çok k esilm iş k a fa k em ik le ri, el ve a y a k k e m ik le ri gö­
rürsün.
H a rb y e rin d e helâk olm uş ço k, şacaatltlardan so y u lm u ş güzel zırhlar
d a görürsün.
Ç o k ü stü n e fe n d i, ik i ta ra fta n dedeleri şerefli, b ahadırlık öncülerini
k a tle ttik .
K u v v e t ve şecaati doğru olan ü stü n e rk e k , başkasına ka rşı k o ya n m ız ­
rağın batm asında d a y a n ık sız o lm a ya n la rı...
M ih râ s’a sor k i onda o tu ra n k im d ir I
B ü yü ğ ü n d e n k ü çü ğ ü n e k a d a r...
K e şk e b ü y ü k le rim B e d r ’de hazır bulunsalardı ne m ızrağın batm asında
H a zre c ’i k o rku tsa la rd ı.
K u b â 'd a yam acı k a zd ığ ı ve k a tlin A bdııeeşhelde şiddetlen d iğ i zam an.
Sonra işle o esnada dağda y ü kselen k ü ç ü k deve kuşla rın ın süratle y ü ­
rü m esi gibi süratli bir y ü rü y ü şle a yrılıp g ittile r.
B iz de onların eşrafından ik i k a tın ı k a tle ttik ve B ed r'in eğilm işini d ü ­
z e lttik o da düzeldi.
N e fs i k ın a m ıy o ru m , ancak biz ham le y a p sa y d ık e lb e tte ya p ılm ış olanı
y a p m ış olurduk.
H in d ktltçla riyle k i onlar onların başlarına bir d efa d a n sonra bir daha
vururlar.)

H a s s a n ' ı n İb n - i Z i b a r f t 'y a k a r ş ı r e d c e v a b ı

H a s s a n b. S a b i t e l - E n s a r i ( R a d i y a l l â h ü a n h ) d e o n a şö y le c e v a p
v e rd i:
 HA SSA N'IN İBN-İ ZİBARA'YA K A R ŞI REDDİ İM

• . '• * • . 'i - - •* A *. ‘
j / j ı »L- 1 j ı> -------ci > o : . ¿j

JJLİ ç i - J>, ^ t&tt i »iU Î.U. liaJU İJ

£ ^ û l £ S ü '( } jX L A

3 _______________________ '¿ '£ iı l i i i ı & ' j û

M
J> * '^ r “> 3 i - ’?!"---------------------- ------- ■»'

3*"^' Jr\. .A fV W —

3 *J p r ; u * 'j 3^

3 ^ 'A ti. b ’}— c Jıj J

3 3 ' 3— A çs ^ *•' J y —- —- * j j

3 *^ A A j £-4. ı» 3 i 'A j.y j

j > r 3 ‘u ı liı ^ . û ı v ı i 33;jC jıi.iv £ r

« E y tb n -i Z ib a râ l
B ir savaş oldu k i, o sa v a jta iistün b izd en idi, şa yet adalet olsa...
S iz e lb e tte m atlubunuza- nail o ldunuz ve biz de sizden m a tlu b u m u za
nâ il olduk.
¡¡ te böylece harb bazan bir öteye bazan bir beriye döner.
K ılıçları om u zla rın ızın ü stü n e kovarız.
O şe k ild e k i bir v u ru şta n sonra bir vu ru şu da y u ka rd a n in d irin iz.
S u ile karışm ış olan sü /ii diibürlerinizden ç ık a rtın ız.
T ıp k ı A sa l ( 7 1 )’/« yaşlı develerden ç ık tığ ı gibi.
Siz d ağdaki boğazdan kaçarak ta b anlarınızın üzerine geri dönerdiniz.
T ıp k ı birb irin izin izin i ta k ib eden develerin kaçıp g itm esi gibi.
B iz doğru bir şe k ild e şiddette şid d e tle n d ik .
B öyleee sizi dağın y a n m a sığınm aya zorladık.
G eniş yerlerin karartıları gibi to p lu lu k la r ite insanlardan k im onunla
karşılaşırsa korkar.

(71) A sal, develerin yediği ve o nlardan kırm ızı o la ra k .ç ık a n b ir o tlu r.

19« 8İRET-1 İBN-1 H İŞAM

G e çtiğ im iz dağ y o lu bize dar geldi, ondan y ü k s e k ve alçak yerleri dol­

d u rd u k .
S iz em salleri olm adtğtntz bir ta k ım adam lar ile k i, C ibril ile te y id edil­
diler. O da indi.
B e d ir g ü n ü n d e ta k v a ile, A lla h ’a ta a t ve resulleri ta sd ik ile y ü k s e ld ik .
O m üdriklerden her bir baş t k e s tik ve elbisesini k ib irlik le sa rkıta n her
e je n d iy i k a tle ttik .
B e d ir g ü n ü n d e K ü r e y d in içinde g ed ik b ıra k tık ve m esel o lm aya değer
sözleri b ıra k tık .
B e d ir günü n d e R esû lu lla h h a k ile şâhiddir.
K u r e y ş içinde to p la d ıkla rı to p lu lu k la r et y ığ tn t gibidirler.
E y o tu ra k yerlerinden doğan k im se le r!
B iz sizin em sâliniz d eğiliz, ¡iddet indiği zam an insanları hazır k ıla ­
rız.»

lbn-i H işâ m dedi k i :

B a n a E b û Z e y d e l - E n s a r i h a b e r v e r d i k i : « M esel o l m a y a d e ğ e r
sö z le ri» s ö z ü v e o n d a n ö n c e k i b e y t i v e « K u r e y ş ’i n i ç i n d e t o p l a d ı k ­
l a r ı t o p l u l u k l a r » s ö z ü , l b n - i İ s h â k ’ın g a y r ı n d a n m e n k u l d ü r .

K &b'ın H a m z a ' y a v e U h u d ş e h i d l e r i n e a ğ l a y a r a k
s ö y l e d i ğ i ş iiri

lbn-i İs h â k şöyle d e d i :
K â b b. M â l ik , H a m z a b. A b d u l m u t t a l i b ’e v e U h u d ' u n m ü s l ü m a n
m a k t u ll e r i n e a ğ l a y a r a k şöyle d e d i :

-jr j; ^ ^ s ") o*. ^

 KÂB IN UHUD ŞE H İD LE R İN E SÖ Y LED İĞ İ Ş İİR İ 197

İ£ J ^ J u 'V * 1' r 1. '-?*■ -I o L Î ; |j t

£r['} j r?\
’S r V j ıS» JJ X* -l' Jf
’1 iS> JÂ l« ij c» U
ii i¿1l o *•! J y . 1/

j ı * —*)i j (jw « c j ;i£ jı s** ' f~ / i - i

Η <— I f J ! VİLL '^ I c i y ¿ ij & = »

£ > • } & ? --------- ---- J f ^ J > *> o i . ‘{ ¡ ¿ i

2^- / — î* J/ Û ¡y r

/ jv. ji> y j — ı _ y .b X»

j v^" v _ > y j ir ” i * y i ' c .jt

e “j - 7 * — ta ' f e .« ¿ * jji ¿ j i /
¿0 ' >k¿ k s J! '¿ ¿ '¿ i ji, ^

«Ağladın, acaba settin için bir ağlayan var m ıd ır f

S e n ne zam an hatırlarsan, ağlam aya d e va m edersin.
B ir k a v m in haltrlanıast gibi k i, bana onlara âid eğri büğrü zam anlrda
haberler geldi.
B ö ylec e senin k a lb in onların zik rin d en dolayı şe v k te n ve saçılan h ü ­
zü n d e n m uzta rib d ir.
O nların m a k tu lle ri, giriş ve çıkışları iy i olan N â im cennetlcrindcdirler.
V adinin y a nında, R esu lü n sancağının gölgesi altında, sabretm eleri se­
b e b iy le...
B ir sabahta k i, B e n i E vs ve H azrec hep b irlik te kılıçlariyle icabet e t­
tiler.
A h m e d ’in ctbat nur ve va zıh yol sahibi bir h a k k a ta b i oldukları zam an.
Şecâatlilcre v u rm a k ta ve ka lk a n tozda y ü r ü m e k te devam edip kaldılar.
Y in e böylece girişi çok dallı ağaç olan cennete M e lik (R a b ) onları dâ-
vet e tti.
B ö ylec e onların hepsi A lla h ’ın m illeti üzere g üçlük çekm eden halis bir
im tih a n la öldüler.
İM 8 ÎR E T -1 İB N -Î H ÎŞ A M

O B e n i N e v fc l’in kö lesi (V a h şî) siyah e rk ek deve gib i bağırarak kar-

idadi.
H a m za gib i k i, sâdık olarak v a d in i vcjâ e tti, k em iğ e daya n a n ince k e s­
k in bir kılıçla k a ti olundu.
A le vle n en bir a te f parçası g ib i bir m ızrağı onun göğsüne d ü rttü .
N u m a n da ahdini yerine g e tird i ve H anzala-i H a y d 'd e h a k bildiği ve
h a k olarak m urad e ttiğ i şeyd en ayrılm adı.
N ih a y e t onun ruhu altu n la b e ze n m ij bir m e n zil ve m a k a m a g itti.
I j t e onlar sizden, a te fin derin alt tarafında yerleşen kim se le r değiller­
dir.»

Kâb'e karşı Dır&r'ın red cevabı olan şiiri »

D ır â r b. H a tta b el F ih ri d e o n a c e v a b e n şö y le d e d i :
 tBN-1 Z tB A R A 'N IN UHUD GÜNÜ HA RKIND AKİ Ş İİR İ 199

«K â b et bat için sa b ırsızlık eder m i ve eğri biiğrü zam andan ağlar m ı?

Yaşlı d evenin bağırm ası ile d o stu n u gördü k i sudan ç ık a n bir to p lu ­
lu k ta y ü z çevirm iş rüzgârla serinlenm ektedir.
S u taşıyıcı develer y ü rü d ü le r ve onu te r k e ttile r, o kahren ses ç ık a rıyo r
ve onun üzerine hevdec (y an i k a d ın la rın deve üzerindeki b in ek san-
d u k u n u ) ya p m ıyo rd u .
K â b 'e sö y ley in iz k i, ağlam ayı tekra rla sın ve böylece onun p işm e m iş
e ti pişsin.
O nun kardeşlerinin d evrilm e yerleri için a tların ham le y a p tık la r ı y e r­
ler de y ü kselen to zla rd a n bir yerde.
E y alevlenen to p lu lu ğ u m u zu n için d e ki A m r ve onun etbaı ve U tbe.
B öylece n e/isler H a zre c ’e isabet eden m a k tu lle rle, taleb e ttik lr i in ti-
k a m la riyle şifa bulurlar, su su zlu kla rın ın hararetlerini giderirler.
Y in e vadinin ya n ın d a isabet e ttik le r i harp m e y d a n ın d a k i E v s ’in m a k ­
tu lleriyle d e ...
Y in e süratle d ü rtü len y u m u şa k m ızra k ile sancağın altın d a H a m za 'm n
öldürülm esiyle de.
Y in e M u s ’a b ’ın k em iğ e dayanan ince k e s k in k ılıç ile v u rm a k la ka ld ığ ı
yerde.
B ir ta k ım arslanlarla ve anlardaki k ılıçla rım ız, halis g ü zel a lev gibi
alevlenir.
G eniş bir yerde arslanlar gibi, H a d id ’de sizin le karşıla ştığ ım ız sabah
im tin a etm edi.
Tavşa n cıl k u şu gib i olan her bir at ile, eğerlenm iş coşkun, iy i a tlar
ile.
O rada onları çiğ n ed ik, öldürülen ve esir edilenler hariç ayrıldılar.»

İb n - i H i ş â m d e d i k i :
Ş i i r ilim e h l i n d e n b a z ı l a r ı o ş i i r i n D ı r â r ' a â i d o l d u ğ u n u k a b u l e t ­
m e z l e r . K â b ’in « n u r v e m e n h e c » s ö z ü E b û Z e y d e l - E n s a r i ’d e n m e n ­
k u ld ü r.

İb n -i Z ib a r & 'n ın U h u d g ü n ü h a k k ı n d a k i ş iiri

lb n - i t s h â k d e d i k i :
A b d u l l a h b. Z i b a r â U h u d g ü n ü n d e m a k t u l l e r e a ğ l a y a r a k ş ö y le
d e d i;
300 8İR E T -1 İBN-1 H İŞ A M

,_,LU1 ¿j» ¿>Ç -Mj Crl *-'* J3

£^>*» ' r ^ V L^- ' ı i .y j'j ' t i ^ r û f ■^■■î

* A* * '.II ' :ı' *.'• -iıL Â ı' : 'f ' U' . \'. ( l '

Ç- ' ' *

t ^ y ı ^ . c j ,jîW > i j)y * lo .* j-i#> ı j t

OM j> 0 ' ¡r j ' $ ' y * - ) ' J 5^ LO*

^ 1* îJli a y ’l ^V * (4 ^ " ^ ^A > tt

y { f -& ; pr

j j / *■ V ^*İ t r “ii -**J~

£ > >£ J u > . 'Ç-5 ;_ _ l.u ' j r ç ^ uui

y j üs*1" .A-Vî ¿ r — ^ 1 }ç r lT J-^ * u j j ^ *

r r .'4 L H-‘ * J ^ j j? £ —
¿ /,Î İf jA D ^ ' % ¿ O / j ‘> ^ İİJI v l n /Z

^--»3 î i ^ J ' j â I* jj OjU ¡^ z- * / j ı j ^

£ / J ı_ ^ - -*----- » >•*- J * a.\j) ¿ j : . j ’j^ J» o ' —¡ j

¿ ;; îV jıi ¿ ¿ i î -jw ' i r & £ } ; * - A

t D ik k a t, d i k k a t !
İ k i gö zü n d en yaş a k tt.
G e n çlik ipin d en k e sin tile r görü n m eye başladı.
Z iy a r e ti seven ile u za k la ştı ve ayrtldı.
K a b ile n in u za klığ ı ve ayrılığı H a b ib ’de esejli bir evdir.
S ıc a k k iş iy e döndüğü za m a n öyle değildir.
G öz yaşları d önüp döniip d a kü lse de.
 HA SSA N 'IN lBN-1 ZİBA RA ’YI RED EDEN Ş İİR İ 201

B unu bırak, fakat M a tik 'in anasına kavminin haberleri geldi m it

H aberler yayılır.
E h li ve yaban atları M ed ineliler üzerine sürdük.
Akşama doğru biiyük bir ordu ile yürüdük, bizi yediyor.
Düşmanların zararı, dost için menfaatdır.
Üzerim ize her bir yumuşak zırhı bağlarız.
Sanki onlar ik i vadinin su ile dolu derin göllerdir.
B iz i gürlükleri zaman onlara bir korku karıştı.
Ve işte orada korkunç iş onlara göründü.
A rzu ettiler k i keşke yer onlara varılsa kavinin sabırlıları orada sabır­
sızdılar.
K ılıç la r kınlarından soyulmuştu.
Sanki onların ziyası, dalları birbirine çitlcşnıiş, sık bir ormanda yük­
selen süratli bir yangındı.
E llerim izle her başı alt ederiz.
O kılıçlarda düşman için süratle katleden zehirler vardır.
O nlar E vs’in m aktullerini kendilerine yapışık olarak terkettiler.
Sırtlanlar ve kuşlar rızık taleb ederek onların üzerlerine konarlar.
B en i N ccca r’tn hepsi, alçak yerlerin hepsinde bedenlerine vurulan yer­
lerinden kan akar.
Şâycl dağ yolıı geçit inin yüksekliği almasaydı, Ahm ed'i t erk ederi er di.
Fakat yükseldi ve mızraklar için eğilmişlerdi.
N ite k im Hamsa'yı ö lii olarak terkettiler ki anım göğsüne keskin sivri
demir geçmişti.
N u ’mant sancağının altında terkettiler.
Öyle k i kuşlar, karın boşluğunu detmek için unun üzerine konmuşlardı
Uhud'da böytedir ve şecaatti kişilerin süngüleri onları kast ederler.
Su kovalarının iplerini, helâk ettiği g ib i...»

H a s s a n ' ı n , İ b n - i Z i b a r â 'y ı r e d e d e n şiiri

H a s s a n b. S a b i t d e o n a c e v a b e n ş ö y l e d e d i :
202 S İ RET-1 İBN-1 H ÎŞAM

o Ujliİ ,_j * y * 1û î? j '* y i

* . '• » - •» *•! •r '

: *-»•--------- o “*;*- •-u : -i*-“ ö~ o; J*j

’'/i_____»3 İ!Ua^5"1> » i ¿>^7 ♦ « İ S " " yt V Jj»

^ - ' ' ' ’
*uv' ci jb-ç^, yi
A' > >• * *
■ ;î
» k İ - •!
- •>• > •
£ ^ 5 J— x r-* v ;

yi o c J*' J-\

:~ 5 iTjC* \ IL

• Mj JİJ t ' Jl._ * <>>Iaj Jİ O j^

f"j»Jj 0 /'* >!■> J J »_jl^j"

t ** •> •
y ;X ( , ) r ^i 'J ' j > ¿ ¿ y
fj*
- * '
^k» ı '. > ' r 'M * ’ :
—U f ^ ¿ ¡ r l \ i ^ r . <S----- 4,1 r * û r
' 9 ’ *. • *•" î -
<Jü ı £ * r.r* . 'v â>

^ 3; v i ^ c ii » ' ; V j a >2 i * ¿ .e - - ı j

£ * > , i>*,— -f j t ^ 'J - * ' j

« K v Velid 'in o ğ lu !
Sana boş, ot bitmeyen topraklar ağır mı geldi?
O nların halkından bir topluluk yoktur.
Yas rüzgârı onları değiştirdi ve eskitti.
Kovadan boşalırcasına akan yağmur ise, bulutun hareketidir ses ç ı­
kartmasıdır.
Ancak etrafında ateşin yakıldığı yer kaldı, görevcilcr gib i sabit taşlar
yere bitişik durmaktadır.
B ir evin anısını lerkct ki o ev dağılmış, ehli uzaklaşmış.
Şiddetli kalın ipleri içinde kesintiler vardır.
 AMR B. A Sİ'N İN UHUD GÜNÜ HARKINDAKİ Ş İİR İ 203

D e k i eğer V h u d 'd a bir sefihin ken d isin i sayacağı bir gün ahırsa, şü p ­
hesiz k i hak p ek y a k ın d a y a yıla ca k tır.
O rada B cııû E vs'iıt hepsi sabredip dayanışına y a p m ıştır ve onlar için
orada yüce bir hâtıra vardır.
B enii N eccâr orada h im a y esin i y a p tı ve sabrettiler.
O nlardan hiç bir k im se karşılaşm ada sabırsız olm adı.
R csû lu lla h 'ın önünde onu yarılm ışız b ıra k m a : oldukları lıaldc.
O nlar için R a b lcrin d en bir yardım cı ve şefaatçi bulu n m a kta d ır.
E y kepeği a lınm am ış ıından yap ılm ış e km e ğ in i y iy en kim se.'
S iz R a b b in ize k iijr e ttiğ in iz zam an, onlar vefa ettiler.
V efa eden ile h a k k ı za y i eden k im se bir olm az.
H arb şiddetlendiği zam an, ellerinde ak kılıçlar vardı.
Ö yle ise elb ette onlar için y ık ılm ış bir k im se n in helak olması k a çın ıl­
m az olur.
N ite k im to zu n içinde l 'tb e 'y i iilii olarak, S a 'd 'i de vere y ık ılm ış olarak
terk e ttile r.
M ızra k la r ise v u rm a y a m eyilli idiler.
T oprağın altın d a dağa ç ık m ış v a ziy e tte hoşnut olm ayan bir halde te r­
k e ttile r.
H a lb u k i göm leği k a n ile ıslanm ıştı.
R csûllullah az az k a n a k ıttı.
O sırada to z-to p ra k m illetin başına y ü kseld i.
İş te o kim seler y o k m u ?
O nlar sîzlerin dal b u d a k larınızdan efendilerdir.
H e r bir k a v im içinde efendiler ve dal b u d a k kişiler vardır.
O nlarla A lla h ’a y a rd ım e ttik k i o da bize y a rd ım etsin.
H e r ne kadar iş k o rk u n ç olsa da, ey k a b a ö ğ ü tülm üş undan e k m e k
y iy e n !
M a k tu lle r i a rtık a n m a y ın ız, H a m sa da onların içinde bir m a k tu ld ü r.
A lla h için m u ti olduğu halde ölm üştür.
Ç ü n k ü ebcd cennetleri onun için bir m akam dır.
İşle ri ik tiza eden em ir ise seridir.
S izin m a k tu lle rin iz cehennem dedir, onların en iy i a zık la r ı ise sıca k su
ve z a k k u m onların karınlarını d o ld u ra c a ktır.»

A n ı r b. E l- A s t 'n in U h u d g ü n ü h a k k ı n d a k i şiiri
lb n -i H işâm şöyle d e d i :
Ş ii r il m i e h l i n d e n b a z ıl a r ı , b u ş i i r l e r i n H a s s a n v e tb n - i Z i b e ’r a ’y a
204 8 İR E T -İ İB N -İ H tŞ A M

Aid o l d u ğ u n u k a b u l e t m e z l e r . • M a z i ş - Ş ü b â t i v e t a y r ü n y ü c if n e » s ö z ü
İb n - i İ s h â k ' ı n g a y r ı n d a n m e n k u l d ü r .

İb n - i İ s h â k d e d i k i :
A m r b. el-A s i U h u d g ü n ü h a k k ı n d a ş ö y l e d e d i :

«Ç orak to p ra k ta n , y a n la rın a g ittik , sa n k i biz sabahla b irlik le ç ık m ış

R u d v a dağında belinden göm leğinin ortasından k e m e r bağlam ışlarız.
B e n î N e cc a r b ilg isizlikle , S e l’ dağının y a n ın d a old u ğ u m u z bir sırada
b izim le ka rşıla şm a k istediler.
D o ğ ru çıkar.
D a rlık la rd a , ç ık a r al sü rü leri ancak onları k o rk u ta b ilir.
K u b b e le rim izi p a y m a l e tm e y e k a st ettiler.
B u gün k u b b elerin ö n ünde y a k ıc ı bir d a y a k vardır.
K a n la n helâl k ılın a n ve k ız d ırıla n bir k a v im onları a ttığ ın ı görm eden
önce onlar em in k u b b elerd i. (72)
S a n k i sa b a h leyin H a zrccîlcrin başları vc M ü ş r iji'd c k i k u v v e tle r i soğan
gib i idi.%

K a ’b ' i n İb n -i  s i ' y e k a r ş ı r e d d e n s ö y l e d i ğ i ş iiri

K â b b. M â l i k d e İb n - i H i ş â m ' m z i k r e t t i ğ i n e g ö r e o n a ş ö y l e c e ­
vap v e rd i:

(72) B u rd a k u bbelerden k a sıt ç a d ırla rd ır.

 D IR A R 'IN UHUD GÜNÜ HA RKIND AKİ Ş İİR İ 205

*^ •

«F ih r'e , y u rtla rı in a k turnasına rağm en bildiriniz k i, b ild ik le rim iz on

larda doğru ç ık tı.
Y e sr ib ’in y a n i M e d in e 'n in vâdisinden dağın y a n ın d a k i d ü z lü k te sab­
r e ttik ve ölüm bayrakları dalgalanıyordu.
O nlara sabr e ttik , sabtr bizde bir seciyyed ir, âdettir.
K ö tü le r k a ç tık la rı za m a n biz yücelir ve otururuz.
İ ş te o â d e tim iz iizerc sabrım ızla k o ft u k ve önceden h edeflere gider,
m ü sa b a ka y ı kaza n ırız.
Ö y le bir b ü y ü k lü ğ ü m ü z var k i, ona güç getirem ezsiniz.
H a k ile gelen, h a y siy e tli, ta s lık olunm uş bir peygam ber onu ku m a n d a
eder.
E lle ri aya kla rı kesitini¡, başı y a rılm ış k im se le r F ihr b. M â lik kabilesine
uğradı m ı ?»

D ı r â r 'ı n U h u d g ü n ü h a k k ı n d a k i ş iiri

Ibn-i ls h â k dedi k i :
D ı r â r b. H a t t . i b ş ö y l e d e d i :
206 S ÎR E T-1 İBN-1 H İŞ A M

f.!Jl 0 * y ' J J«;

t* - * ''ı C " '- r • ' '. « " * •

£ i.ıo <■ vO- r^* - — —■ J ^ V : f "

«Sı nin ceddine kasem ederim k i, jâ y e t v a d in in y am acında a tım ın ön-

cülüğii olm asaydı.
U /nıd va d isin in ya n ın d a m a k tu l k u şu ( * ) sizde d evam la bağırıp d u ­
rurdu.
B ir sü va ri k i, kılıç başını ortasından varm ıştır.
B a şın ın yarıkları çobanın g iyin d iğ i keçe gibidir.
B e n senin reddine y e m in ederim k i, k e sk in k ılıc ı beline bağlam akta
d eva m eder.
K ılıç tu zu n rengi gibidir.
Ç ağırana ik i sefer nazlandığı halde, bağırana birden giden dolgun a tın
sırtında.
. \ r za y ıfla ra ne harpte k a lk a n ı olm ayanlara ne de şiddet günü sabahın­
da ya ra m a z huylulara veya ko rka kla ra m ü n te sib olm adım .
K a v u ştu k la rı zam an beyaz y o llu kılıçlarla burunlarının üstlerine v u ­
rurudurlar, ölüm esnasında ise yakıcıdırlar.
B u ru n la rı y ü k s e k tir , efendilerdir.
H am a illerin i, kılıç bağlarını sarkıtınışlardır.
Ö lüm için süratli bir şekild e koşarlar.»

Y i n e D ı r â r b. H a t t a b ş ö y l e d e d i :

(3 ^ '^ cS- ü*. v- 'j ' ^

j —ili *>\j ) ¡-¿f» o£i

ı j 0 . Uf“ ^ -1 t* .

j r j |l Lı>C-*'i ^ ü ' çy_

(*) M a k tu l kuşu A rap ların , m ak tu lu n in tik a m ın ı a lın ın ca y a k atlar, k a b ­

ri b aşın d a b ağ ırd ığ ın a in an d ık ları b ir k u ştu r.
 D IR A R ’IN UHUD GÜNÜ H A RKIND AKİ Ş İİR İ 207

•>>: ‘ ¿ , • ı. - - - . »>_* V ’ı
ÇT J * J T

C * ^ ij * ¿¿»

«i ö Â ıj*- (**J-a -----

J* j ^.y ol_ ( j y * (ji1 y

3 * ci*- v ' j o - d j l*> (_ /' <j-*i \jf*

«B e n î K â b ’den ç eşitli silâhlara sahih olan bir askeri b irlik geldiği sa ­

m an, H azreclilerin içinde. ışık veren ve parlayan kılıçlar geldiği,
(Ş am k ö y lerin d en ) M e ş â fr ifin k e sk in kılıçları kınlarından ç ık a rtıp so y ­
du kla rı,
K c rk es k u şu n u n ka n a d ı gibi dalgalanan bir bayrağı da ç ık a rttık la r ı za ­
m an,
D e d im k i, güne karşı gün olur.
S a v a ş k e n d i g erisin d eki şeyleri, ya p ra k hareket e ttiğ i m üd d etçe, haber
verir.
H e r gün savaşın rüzgârı ve k a rşıla ştıkla rı k im selerin teçhizatları, k e n ­
d ileri için o lm asını âdet haline g etirm işlerdir.
O lan k o rk u üzerine n e fs im i m u h a y ye r k ıld ım ve şunu k esin likle bil­
d im ki, şeref öne geçm iştir.
T a y ım ı zorladım , h a tta onların cem aatlarının içerisine daldı da k ır m ızı
ve atak ka n la sulandı.
B ö ylec c ta y ım ve elbisem boyaları dam arların attığı, d ü rtm e d e n saçı­
lan ve kesilen k a n oldu.
K e sin olarak b ildim k i, ben onların diyâ rın d a m u k im im , h a tta için d e ki
göz karası ayrılın ca ya kadar.
E y B eni M a h zu m !
Sa b ırsızla n m a yın ız.
Ç ü n k ü M u ğ ire ’ye olan size de olacaktır.
İç in izd e ayıplı şeyler vardır.
S abırlı o lu n !
S izin için anam ve doğurduğu kim seler fed â olsun.
O nlar şa fa k d ö n ü n c ey e kadar v u ru şm a yı sü rd ü rd ü ler.»
208 SİR E T-1 tB N -t H tŞ A M

A m r ' ı n , U h u d g ü n ü h a k k ı n d a ş i ir i

A m r b. e l- A s ş ö y l e d e d i :

İJ j ________________ j j ____ ¿i ' ‘j - O jJ j

\j _____V .ı^ İ J l C r Ö » J____S İ '________ '¿})< L ___ V

iyj ;Ç£ı; li' o' ¿i*'

ÎjL _ i jL ^. j' j y>\ c r 1-

*" " 0 -»

i 'i / /l® ¿r*

(j— »O U ------- j

tj «û- jJ „ £ -------- “ T*
§ J **
'1 ? ¿ ¿ i ¿} î ,J i

Ijli- AîJi-------- <«------. u S J I ^>S—"

«H a rb in şerrini, ateşle kızdırılm ış taşla yükseldiğini t;iirdüğiim zaman,

Ç ok silâhlara sahib bir askeri birlik, m illeti soyarak zarara soktuklar «
zaman,
Kesin olarak bildim ki, ölüm hakdır ve hayat lağv olur.
Çamaşırlarımı, elbiselerimi sert rehvan, önde giden bir atın üzerine
yükledim.
B iz sahrada musibete duçar olduğumuz zaman, o at hedeflere yüksel-
mek üzere akar.
Yanında teri indiği zaman böbürlenir.
K es in tili kum geyiklerinin yavrusu gibi süratlidir, atıcılar önünü dü-
şeyip onu korkuttular.
U yluk başından tırnağa ulaşan damarı tıkanm ıştır.
Gerek dört nala gerek rahvan yürüyüşte atları tutucudur.
K ork u sabahı anam onlar için feda olsun ki onlar bağırtlak kuşu gibi
böbürlenerek vürürler.
 KÂ B'IN AM R’A K A R ŞI SÖ Y L ED İĞ İ Ş İİR 209

Güneşin görünmesi sırasında, askerî birliğin başkasına doğru bir yü­

rüyüşle yürüdü .»

İbn-i H iş â m d edi k i :
Ş i i r i l m i e h l i n d e n b a z ı l a r ı b u n u n A m r ’a â i d o l d u ğ u n u k a b u l e t ­
m ezler.

A m r b. e l- A ş ’a k a r ş ı K â b 'i n s ö y l e d iğ i şiiri

İbn-i İs h â k d e d i k i :
K â b b. M â l i k o n l a r a c e v a b e n şö y le d e d i :

v L& ı i s i » a î» o ó i J ' i

j j i jf c ç i ¡y » > ' y j* ü » j» o ’

^ ¿ y

j j İ j û ıiû - ¡s -j. ' j j ' y y ö '. î

j y ^ ó ^ ¿ í tíy<>i>r ,y - i u .,i¿)\ ijjy ij v !A ' ^ ' ^ y y*

jo V j i £& « 4 ^ y -^ ı

j X L j Ü Ú -V ' l i V ı J * v * ^ ' r?

j£ c ¿ i- y V j ' j i ' y y í ú 'j i ;

3 ¡¡z ; *J 'i ’¿ ı , % y ; Cir '4 o 'a W 4»

j ^ 7 . û k ı i / ' ıL jp ı ' f e

lbn-1 H işam — C . : 3 - F. : 14
 SİR K Tİ İBN-İ HİŞAM

o l - 1* > '
>> * -- - - - - •.
İ ^ JJ ^ V /.G İV j*.-^ ¿r*.

3 ^ 1' j r ^ v ı L u ir^ i' İT" J '^ J * O t l > 1 V>^ ’¿ y li

eri" "'•* . * * • *i
’-’jy-* Jr*, i'^3 f> 1 V u i 'J ü l ;>*!-l v y- y

J ^ÛL'jr'gJİ ^ L » 'j ^ j
e
J »_«....11 £_>- y j V
(“j y •a—
î V .* n • .,* -
^ 5 ) »L»4S^ j* Jy

j )L y ;<y ^ j o y ^A,l y"j fy3l j JljU

/ • • > .
r ' ' - j .. > ^ , , ■> . -
J y* U J J y— ali a3 U a J ^ y . jT
J - i Xf-
- ,*'*i-' ' • * >
^ n; o / v c p * ' » f »>> j i ‘y u
"*1 * • " « . * - t ** * ^
J) y+£- j*- -M ^*>' 'y ic _û» j l i . )

Jj-** e y 1’ j v> f-«- y> i& f Y *

«Kureyş’e haber ver ki, sözün hayırhst, onun en doğru olanıdır.

D oğruluk ise aklın hulâsasına sahib olanlar katında makbuldür.
B izim maktullerimiz sebebiyle ey sancak ehli, sizin hayırlılarınızı kat­
lettik.

B u hususta söz çoktur.

Bedir gününde bizim için bir meded olduğu halde, sizinle karşılaştık,
yardım edici olarak yanımızda M ik â il ve Cebrail vardı.

Eğer siz bizi öldürürseniz, hak dini bizim fıtratım ızd ır.

Hak yolunda kati olunmak ise Allah katında üstün kılınmadır.

Eğer görüşünüzde işim izi bir se fih lik olarak görüyorsanız, Islam a m u ­
halefet edenlerin görüşü sapıklığa nisbet ed ilm iştir.
 AM R B. EL-AS'A K A RŞI K A B İN Ş İİR İ 21i

Öyle ise harbin büyümesini, arlmastm temenni etmeyiniz ve harp et­

mekten geri durunuz.
Çünkü harbin kardeşi, siyah ile kırm ızılık arastnda bir renktedir, tu-
tufur.
S izin bizde bir vurmanız vardır.

Sırtlanların topallıkları onun için sevinir, kuyruk sallar.

Çünkü, onun için kesintili et parçalan vardır.

B iz harb ehliyiz, harbi çevirir ve idare ederiz, onu verim li bir şekilde
neticeye erdiririz.
B izim katımızda düşmanlık sahihleri için elem verici tedbir ve azab
vardır.
E ğ er ölüm göğüs kemiklerine vardıktan sonra, llın -i Harb ondan kur­
tulur mu?

A lla h ’ın emri yerine gelir.

Onun için nasihat ve öğüt vermiştir.

Kendisinde aklın özü olan kimse için.

Şayet derenin çukuruna ¡liseydiniz, sizinle alçak yerlerin kenarında

süratli bir vuruşma karşılaşırdı.
Peygamberlerinin etrafında birtakım topluluklar sizinle karşılaşır ki,
savaş için hazırladıkları arasında elbiseler vardır.

Gassan asıllı kılıçlarının hamaili sarkıtılmış, ne korkaktırlar ne kal­

kanları olmayan, kendileriyle beraber süngüleri olmayan kişilerdir.

Savaşın karanlıklarının altında yürürler, birbirinin izi sıra yürüyen

beyaz develerin yürümesi gibi.

Veya izzet ve. şevket arslanlartntn yürümesi gibi, kendisinde şimâl rüz­
gârının estiği Cevza burcundan zayıf bir yağmur onları ıslattı.

D erin su gibi muhkem her mükemmel zırh içinde, em rini yerine geti­
ren beyaz k ılıç gibi...

K um ar okunun dem iri zelil olarak geri döner ve kılıç da ondan gedik-
lenmiş olarak döner.

Şayet Sel' dağından, arkadan olsaydınız?

212 SİRET-1 İB N -t H İŞA M

Hayat ve ölümün ertelenmesi için bir ecel vardır.

K avin in içinde sizden intikam duygusu asla gitm ez .
Taçlar intikam ı alınmadan eskir ve değişirler.
K öle ve iy i bir hür M edine tarafında, bir av tutmuşlar.
E sir edilmiş ve öldürülmüştür.
Sizin en sonuncunuzu bekliyorduk, kalkansız ve süngü süz olmayan at­
lıla r acele edip üzerinize geldiler.
Onların içinde b ir cinayetci cinayet işlediği zaman, onlar hakk ile b il­
m işlerdir ki, çeken, yüklenilir.
B izler aşikâr bir şekilde işlenen günahtan yana olmadık ve olm alı­
yız da.
Kınanmayız ve borçta da kalmayız .»

Hassan'ın sancak sahipleri hakkındaki şiiri

H a s s a n b. S a b i t , U h u d g ü n ü n d e s a n c a k a s h a b ı n ı n s a y ı s ın ı z i k r
e d e r e k ş ö y le d e d i :
— İb n - i H i ş â m d e d i k i : B u s ö y l e n e n l e r i n e n g ü z e li d ir . —
 HASSAN'IN SANCAK SA H İB L ER İ HARKINDAKİ Ş İİR İ 213

p jJu L i oi •JT ' , - " '- i , > • "

v re*- d - v 1 j )

j jj çj /, - y ç-r* ^L j

ti)' i— '¿ f i j j 1/
. •/.
fr-^ -* J J y ıS f“.)^ J •*) UL»İ ¿ jp

.4 ** Jir3 J u ip ıs C v f i l ;

fi fis 'jk J f 'f ' ‘^ jjû L>jÂ*V ‘r'* '

o? • * ,JL^. ’•'•
fi\ y » y O-, v - ' |T-----^ J M C rV ' LİJ

o » t , 3 ^ î — ■«—>
f s j— * ^ üt f t 'j ^
î ; '. , *v .

----------- (*«D i Lİ Ç r ^ ı^V ı;

Uili»- ¿i W y
( Ş e f - * ¿1
¿L * j lili/ ' v „ ^ ci**
; •* , f ^ " ' * ; > a/ «- \ -
fjl\ 1^1* vJ»-^ ^ liljl U- m
yS J j .J i
f *
Î# A S *- L£L £ ¿ ¿ 'f

« Hüzün ve kederler ve' yıldızlar battığı zamanki hayal akşamleyin uy­

kuyu kaçırttılar.
Kendisinden, kalbine hastalık inen bir sevgiliden ki, o içerde gizlen­
miştir.
E y kavmim, acaba benim gibi katleden olur mu?
Tutm ası ve kem ikleri zayıf ve m clul bir kişi olarak.
Şayet küçük karınca yavrularından kiiçüğii o ikisinin üzerine basıp yü-
rüse elbette yaralar onlarda iz bırakır.
Onun gereği güzel kokudur, yataktır üzerinde gümüş ve dizilmiş inci
yükselir.
Gündüzün güneşi ondan hiçbir şey kaybetmez, şü kadar ki, gençlik de­
vam etmez.
 S İR K T İ İB N -l H İŞ A M

Şüphesiz daytm Şam’daki C i l a n Cabiyesinin katibidir.

K a lk tığ ı zaman, N u m a n ’m katindadır.
Ve biz Ib n -i Selmâ’ntn kapısı yanında bağlanım} olduğu bağ içinde has­
talanmış bir doğan kuşuyuz.
Ü beyy ve Vakid bağlan kırılm ış olarak yürüdükleri gün, benim için
serbest bırakıldılar.
O nların hepsinden ik i eli rehin aldım.
H er bir avuç için taksim olunmuş bir pay olduğu halde.
Bcniın nisbetim, nesebim onların yükseklerinin ortasında olmuştur, an­
lardaki her bir evde benim için büyük bir baba vardır.
Ubey, M edine’deki su kuyusunda onun yanına kasımlar birleştiği gün­
de konuşan ve hal ve. ¡asi eden kimsedir.
iş le bizim yaptıklarımız ve Z ib crd ’nııt yaptığı...
O dostluğunda silik bir kişidir, tnezmnmdur.
Çok akıllar vardır ki, malın olmayışı ve nim etlerin üzerini iirten b il­
gisizlik onu zayi' etmiştir.
B e n t siivme, çünkü sen, ben?söveeek kadar iyi değilsin.
B e n t siivenler, iy i adamlardır.
İster bir teke, hüzün ile bağırsın, ister bir yaramaz kişi beni ayıplaya­
rak z ik r etsin, aldırış etmem.
G öç ettiğiniz zaman sizden bana bir şiddet geldi.
B en i Kusayy’dan bir kavim olup nesebi hâlistir.
D okuz kişi saneağt taşır ve zayıfların içinde M ahzıiın süngüden kaçar.
Ayaklandılar hatta hepsi bir makamda ve hepsi de mecnunudurlar.
K ırın ız ı kan ile ki onlar kerimin kerim olduğunu ikame etmek için mü­
dafii er oldular.
K a lk tıla r ve ölüler olarak ziyaret olundular.
Onların göğüslerinde mızrak kırılm ıştı.
Kureyşlilcr, ayağa kalkmaktan gizlenerek bizden kaçarlar ve ondan
akıllan hafifler.
Onlardan öyleler var ki omuzlar onu taşımaya takat getirmezler.
Sancağı ancak insanların meşhurlan yüklenir, taşır.»

lb n - i H i ş â m d e d i k i : H a s s a n ;
 HA SSAN'IN UHUD ŞE H İD LE R İ HARKINDAKİ Ş İİR İ a»

«Akşam lan uykuyu hüzün ve kederler men e tti»

k a s i d e s i n i g e c e s ö y l e d i v e k a v m i n i ç a ğ ı n p o n l a r a ş ö y le d e d i :

K o r k tu m k i : S a b a h a v a r m a d a n ecelim g e lir d e b e n d e n r iv â y e t
e tm em iş o lu rsu n u z.
İb n -i H i ş â m d e d i k i :
E b ü U b e y d e , H a c c â c b. l l a t e s - S ü l l e m i ’y e â i d o l a r a k E m i r ü l M ü ’-
m i n i n E b u l - H a s a n 'ı y a n i A li b. Ebi T â l i b ’i m e d h e d e n v e o n u n T a l h â
b. E b i T a l h a b. A b d u l u z z a b. O s m a n b. A b d u d d a r ' ı , y a n i U h u d g ü ­
n ü n d e m ü ş rik le rin s a n c a k ta r ı o la n b u k işin in k a tlin i z ik r e d en , şu
ş iiri b a n a r i v â y e t e t t i :

«A lla h için söylemeliyim k i haremini savunan hiç kimse Fâttma oğlu

A li b. E b i T â lib 'i iyi amca ve dayılara sahib olarak geçer m it
E llerin acilen ona saldırdı.
Tuleyhe’y i yanı üzerine yere bitişik olarak terketti.
Şecaat it bir kimsenin bağlamasiyle bağladın ve onları dağın dibinde
keş/etlin ki, o zaman bir bir peşi sıra düşüyorlardı.»

H a s s a n ' ı n U h u d g ü n ü n ü n (ş e h id le r i) h a k k ı n d a k i şiiri

tb n - i l s h â k d e d i k i :
H a s s â n b. S â b it , H a m z a b. A b d u l m u t t a l i b ’e ve R e s û l u l l a h (S al-
l a l l a h ü A le y h i v e S e i l e m l ' i n U h u d g ü n ü n d e m u s i b e t e u ğ r a y a n a s ­
h a b ı n a a ğ l a y a r a k şö y le d e d i :
* # + ^ "f *» .V * * t
g\y}\ » y y * -! ¿ j-h b Jry \ j»
216 8İR E T -1 İB N İ H İŞ A M

^ t i H ı __________L i t . ____ ¡M\ (t1: y i jífj'

¿ C J X»\ Í1Ú____ 1 "¿i r,ú lí

J ^ Ç Iâ k ;

" # 1 • "/ ^ •- > *„ *r #

£j'pV JJj-JSlA*ü¡f. <Jr
G jr ^ ji- ^ - V o Ú ÍH 0^2 ¿ p i

j : j 'y ÇÀ V <i J}*- V . A-* v '* * '

;>'; té ' [>’ lA*-1- ^ Ji»»l

¿ p V (V jí J> s 'p>\c s 2İ a ¿ \

4 -0 ' _*-*> U~* U-j L—j\¿ J¡T

£ÚÚ' y » ú i)u \ 'J ¿'jM 4 J V l

><,'5 ¿ ^ ,-

¿ y t / j v ! A vV *" <-j v jH ^ y

ç - A j i ' ¿ t é ~ I» _)»■ i u j j -------------• Ç C -jú t

>W ^jX »_ ı y> '¿'t t_j 0 'a> -x ~

^,ü-l' ú* jX« íllaj »J j —“ß J-- ' _y*" i

^u> -U X l ¿J-Xm 0 ^ 4T-----------c-

^¿l ^;- •Je- ji _*»

¿ J J^ -Ú . ¿ j*
1% * \ *> •- * • f
£¿IL* y w i- ^ * 'j

^ ' j i ' ¿ U J 'j K Í4X-' <J V </j V

HASSAN’IN UHUD ŞKHÎDLERİ HARKINDAKİ Ş İİR İ 217

£ _ ¿ l' ú J ¿H l il ■* . . L l l

^ ___ J-' 'İS -

¡ ^ K j ı J i l ı ı . i '^ ı ; -fjÇ

e P
£ -.1 1 ^ IÚ ı ; Î j i L , -^

£\j 'SX\ 01 jı>ı_iı "j¿íi óyi jlli

£L» q L* ú í i | lly - ‘

£L> jj¿ óúj ^ ji ( V v ı/* /. 0 ^ [>•

_^¿ j , L > ^ V . 0*> û| ^

» ı ''" . ' V c"' ; " ' '\ '- *. ' ı '
C :r ÎJ ‘t' j j / j iîjv _ > - 'j

p 'Jm (J-aJiJ_____ ÚÚ a! <_>_yiî ,_j______ >•

A) X İ > y t ä * A- ». *j\ J İ 1

¿ ü j» ; y / ı i ı ¿ ' i . ___ « ¿ ¿ * > 5 ¿ y » y e l »

£ jP y Ajili J jl >- •^
218 S İR K T -l İB N -t H tŞ A M

*E y anam !
K a lk, seher vakti, nûihc kadınların hüznüyle (ağır,
A ğır yük yüklenen, ağırlık ile yerinden oynamayıp sabit kalan kadın­
lar gibi,
Sesli ağlayan ve yüzlerini tırmalayan kadınlar gibi, bağıran hür kadın­
lar g ib i...
Sanki onların göz yaşlanılın seli kendilerine kesilen kurbanların kan­
larıyla bulaşan, boyanan taşlar gibidir.
Saçlarının örükleriııi (özerler, arada zülüfleri aşikâre görünen kadın­
lar...
Sanki onlar kuşluk zamanında ayaklariyle kendilerine binmekten men
eden atların kuyrukları gibidir.
Sağından, solundan dürtültniişirrir, savaş meydanında yırtıcı hayvan­
lara terkedilmiş arasında şiddetli rüzgârlarla gark olunur.
H iiziin ve keder elbiselerini giymiş oldukları halde, o kadınlar hüzün­
den ağlarlar. Zamanın musibetleri o kadınlarda iz bırakır.
O nların kalblerine yara isabet etmiştir ki, onun için elem verici yara
kabuklan vardır.
Zamanın musibetleri isabet ettiği zaman, sakınıp umut bağlardık.
Uhud ashabını zaman helak etti, yırtıcı hayvanlar başlarına indiler.
Silâhlan taşıyan bir kavim gönderildiği zaman, ki ut bizim süvarimiz
ve himayecimiz olur.
E y Hantza, hayır vallah, sütlü deve bağlandığı müddetçe seni unut­
mam.
Gözaltından, yetim lerin, müsafirlerin konağı için.
B ir de şerri artan bir harpte, zamanın musibeti indiği için.
E y at binicisi, ey nıüdâfi, ey İlanıza, seıı savunucu idin.
Sert musibetler onlardan gelirken, sen bizi müdafaa ediyordun.
Rcsıilullah’ın arşlarımı bana hatırlattı ve kavine karşı bizim müdajii-
ntiz, def edicimizdin.
Şerifler efendiler sayıldığı zaman, o bizden sayılırdı.
Efendiler üzerine âşikâr bir vaziyette yükselir, beyaz ve. ziya veren
kimsedir.
O, vckarsız hafif bir kişi değildir.
K orkak da değildir.
İlle t sahibi de değildir.
A ğtr yük yüklendiği zaman, göğsünden h ırıltı sesi gibi bir ses çıkaran
deve gib i dr değildir.
 H A S8A N IN UHUD ŞE H İD LE R t HARKINDAKİ Ş İİR Î 219

O deniz gib idir, hiçbir bahşiş veya genişlik ondan başka bir komşuya
gitmemiştir.
Gazab sahihlerinin gençliği helak oldu ve hiliınlc üstün olanlarda.
Doymayan kişi deve ve davarları sağdığı müddetçe ihsan ederler.
K u vv etli develerin etini ycdirieidirler.
Üstünde yollu k ılıç olduğu halde, yağlarından çizilmişler ve parçalan­
mışlardır.
Tecâvüz eden düşmanlık sahibi kimse olduğu müddetçe komşularını
müdafaa için.
Hüznüm o gençlere, ki, bizden hayra nail oldular.
Sanki onlar birer lâmbadır.
Aziz, efendi ve bahşişleri çok olan eiinıerdlerdir.
Mallarla övgüyü, övgü satın alıcıdırlar, kâr edicidir.
B ir bağıran bağırdığı zaman, yıılarlariyle atılanlardır.
Sâlih olmayan bir zamanda insanı yontan zaman gailelerini atanlardır.
Onun develeri düz, tozlu bir yerde yol çizmeye devam ederler.
O, göğüsleri ter akıtan bir deve kafilesinde olduğu halde, onlar hiçbi­
riyle yarışırcasına yürüdüler.
H attâ yücelikler ona ve bu kumar oklarının kazandırdığından değil...
E y Hamza, beni yalnız bıraktın.
T ıp k ı dalı, budağı, dikeni kesilmekle bir (perişan) hale gelen ağaç gibi.
Sana şikâyet ediyorum, senin üstünde birbiri üstüne yığılmış topraklar
ve geniş taşlar olduğu halde.
K abir kazan kimse kabri kazdığı zaman, senin üstüne attığım ız taşlı
yerden şikâyet ederim.
B ir genişlik ki onu toprakla doldururlar.
K ürekler oıııı tesviye ederler.
Taziyemiz sözleriıuizdir.
Sözlerimiz ise ağırıdır.
Zamanın hâdiselerinden kaçını bize gelsin ve gözleriyle, iyilik yapan
ve helâk olanlarımıza ağlasın.
K i onlar söyler ve. yaparlar.
Cöınerddirler, ıııedh olunmuşlardır.
Öyleler ki ellerinin yaşı devam eder, kuyunun dibinde su az olduğu
zaman kovasiyle kuyunun dibine iner su a lır.»

İb n - i H iş â m d e d i k i :
Ş i i r ilim e h lin in e k s e r is i, b u ş i ir in H a s s a n 'a â id o ld u ğ u n u k a b u l
220 SİR E T -İ İBN-İ HİŞAM

etmezler. Onun; * dLİl' lj| ¿¿.«Lll » ve Ojyli.1 » ve

« y 'y ’l»y ’j y* İbn-i İshâk'ın gayrından menkuldür.

Hassan'ın, Hamza’ya ağlayarak söylediği şiiri

İbn-i lshâk dedi k i ;
Yine Hassân b. Sâbit Hamza b. Abdulmuttalib’e ağlayarak şöyle
i:

JJ.GÛ J.1A1 İJji' i>*3 a ; 3ü î

j.v j ►uyj' Jjiilol* ^jl^iJI ». ‘jo

ÇJİlDI 't-f-y £ j j i ^ '¿¿¿¿& li\lyi^İ.C

JİÜI tfİ ¿ il/ 1it -W viLe. ?•>

^¿ıı (J « o ^ tb i^ ljıu ü i

Jjlİli ^ _ ^ l j ^ î'jJ tiJİ Oy*1 iljü lj'

j j j l o t j ¿ J tf' 0 ,^ V i iJ j ;ı > ;

JlfUl^ ji-'l Jc [ ¿y »jjjl' tj

Jrt ^ ü r - î '^ . ^ ^TiiıL' ov

jijl J yt *ti'
^ ^
J ^ u ll j J I ij— *u«ı ¿> 7* İJiû ı

ji-ijiî a / J C ! <__ J t <Ii J ------ i

LA *J^=» ıj u j ; ıir

Jili-I JLC.UIİ -İÜ* ¿LiCj y;J

 HASSAN’IN HAMZA İÇ İN Ş İİR İ 221

L"J) •j. —c Sim M

- ' „ İ' **
J liıı '¿ i *i> ,> jT ij

J> W Uî oC (X " [>• ^ j V

J iU I jU J ^ o ^ lc ; p j '^ 1

^ jû ı j j j pl» d j-jj r * '-^

«E s e ri değişmiş, eskimiş evi tanıyor musun?

Senden sonra yağmur (o k a k ın olarak yağdı.
Vadilerle, Üdmâne m evkii ile Tay'm ik i dağı arasındaki bir vadide
Revhâ denilen yerde, selin dej olunduğu yerde.
Bundan bunu sordum, bir cevap vermedi.
Bilmezsin ki soranın cevabını çevirmek n ed ir!
B ir evi ter ket k i onun izi eskimiştir ve ihsan sahibi olan Uam za’ya
ağla.
Soğuğun ve kıtlığın olduğu kurak bir zamanda toz kaldıran rüzgâr şid­
detlendiğinde ağaçtan bir kab,
Keçelenmiş yünün yanında savaş menzillerini terkeden, ince demirli
süngüde kayar.
Ateş şiddetlendiği zaman atlara ilişen kimse, meşesindeki şecaatlı ars-
lan gibi,
Zirvede llâ ş im ’dcn daha beyazdır, hakkın imiinde bâtıl ile eidâl etmez.
Sizin kılıçlarınızın arasında şehid olarak eğildi, katili olan Vahşî'nin
eli çolak olsun.
Üst tarafı yumuşak, keskinlctilmiş, uzun b ir uç demiri olan mızrak
k im i bırakır.
Onun kaybolmasından dolayı yer karanlık oldu, buluttan çıkan ayın
nuru karardı.
Allah, yüksek cennette ona ikram ve rahmet etsin.
B iz ifanıza'yı, kendimiz için, bize inen her bir musibete karşı bir sığı­
nak görüyorduk.
Islâmda müdafaa sâhibi idi, kaçanlar yerine o yeterdi.
E y Ifin d , sevinme, bolca göz yaşı akıt ve yavrusunu kaybeden kimse­
nin göz yaşı gibi, bir yaş saç.
272 S İ R K T İ İBN-1 H İŞ A M

U tbe’ye ağla ki, hareket eden toz altında kılıç ile kesti.
Sizden kalhi miitekehhir, câhil olan ihtiyarların içinde düştü.
Uzun zırhlar altında yürüyen bir aile içinde Hamza onlart helâk etti.
C ib ril’in ona yardımcı oldıığıı günün sabahında..
O ne güzel süvaridir.
Ve ne giizcl kılıç tutandır.»

K A b’in H a m z a ’y a a ğ l a y a r a k s ö y l e d iğ i ş i ir i ■

K â b b. M â l i k H a m z a b. A b d u l m u t t a l i b ' e a ğ l a y a r a k ş ö y l e d e d i :

iS jy^ 5

JiiiJ iıly jl »_Jİ» j C s S ' -w jL—ü j iS ^ -2*

 K Â B IN HAMZA İÇİN Ş İİR İ 223

juLVI *_-• Uy V*.?* VI>

I *11 - 'İ 'ı • -> ' ' 4 '- I V ’ '

} V . *; - 'V J
I

I P*
p r ' , *-: ı ‘ d* » * - (» r î M
f'*1

x j» İ r ^ - j ^ -v // J y i'y - » -» î j ş i l ' ¿ r 'j

’. "
JÜy» . . İ m t^A»U
Tî ■> '■ *'
t ı-^ VâL — .4• '-•
p '• i ' V ı ’-'-'V

'> “i \S
(.L ( ^ u i ; J k ^ '> (n -* ^ d î f " j *
/ ^ 9 ^^ ^ ^ ^ ^ X* ' -- A ,
jU d^* j î “ j* > â<> \j jl i j j » j '. j l i i

*Senin hüzünlerin gitti, yatanlar uyuyamıyar.

Yumuşak gençliğin izâle olunmasından korktum.
D a m riy eli kadtn kalbini hevaya çağırdı.
Mevan bataklıktır.
A y ık lığın kurtarırıdır.
Şaşkın olarak azgınlıkta devam etmeyi terket, azgınlığın peşine gitm ek­
te levm olunmuş, yalanlanmış oldun.
And olsun ki, senin için isteyerek vazgeçmek ramanı veya mürşid seni
nehy e ttiğ i ve ayılmanın zamanı geldi.
A n d olsun ki Hamza'nm kaybından dolayı iiyle bir sarsılma ile sarsıl‘
d tm ki, karın boşluğumdaki cihazlar hareket etmeğe başladı.
Şâyel onun misli, H irâ ’nm başına gelseydi, elbette onun kayalarının
sabit duranlarını dağılır görürdüm.
B ir seyyid şerif kişi ki, H âşim ’in yücelerinde ( * ) yerleşti, peygamberlik,
cöm ertlik ve efendilik bakımından...
Suyu donduran rüzgâr estiği zaman, kuvvetli hörgiiçlü develeri kesendir.
Savaş menzilini terkeden şeeaatlı kişi, kerih ve mızrak gününde yere
atılmış olarak kırılır.
Onu görürsün ki demirde salınarak yürür.
Sanki o toprak renginde, kalın tırnaklara sahih omuzu k ıllı bir arş­
tandır.

(* ) Y ani H âşim sülâlesinin en yücesi oldıı.

224 SİR E T -t İBN-İ HtŞA M

N e b i M u h a m m e d 'in am cası vc onun güzidesi bitim e geldi ve işte o ge­

liş g ü zel bir şekilde oldu.
P eygam bere ya rd m ı eden bir k a vin in içinde, k en d isin i, harpte ta n ı­
nacağı bir alâm etle teşhir ederek ölüm e geldi.
B u n u n la H in d ’in m üjd elen d iğ in i zan ederim , e lb e tte boğazında kalan
bir şe y soğum adan ölecektir.
K u m tep elerinde bir gün H in d ’in k a v m iy lc sabahladık k i, orada ondan
F.sad k a yb o ld u .
Ve B c d r'in k u yu su n d a C ebrail ve M u h a m m ed b izim sancağım ızın al­
tın d a onların y ü zlerin i geri çevirm işti.
H a ttâ P eygam berin k a tın d a onların hayırlılarını ik i k ısım olarak gör­
düm .
D iled iğ im iz k a ti olunur, d ilediğim iz salıverilirdi.
B o ylere su y u n e tra fın d a k i deve yatağında onlardan y e tm iş kişi kaldı.
V tb e ve E sv e d anlardandır.
Ib n -i M uğire de anlardandır.
B o yn u n u n ik i y a n ın d a k i dam arın ü stü n e bir darbe in d ird ik k i, o darbe
k a y m a k tu tm u ş üzerinde k ö p ü k yükselir.
Ü m ey yc cl-C u m eh t'ye gelince, ontın eğriliğini m ü ’m ini erin ellerindeki
k e s k in H in d kılıcı d ü ze ltti.
B ö ylec e sana m üşriklerin y en ilg iy e uğram ış k a vin i geldi.
S a n k i onlar, atlılar onları k o v m u ş ve izlerine d ü şm ü ş, dağılm ış deve
kuşlarıdırlar.
C ehennem de ebedi kalacaklar ile, cennetlerde ebedî kalacaklar arasın­
da ne kadar uzak bir m esâfe vardır?»

Y in e K â b , H a m z a ’y a a ğ l a y a r a k şö y le d e d i :

« E v S a fiy y c , k a lk vc acizlik etm e.

K a d ın la n lla m z a ’nnı üzerine ağlat.
 KÂ B'IN UHUD HARKINDAKİ Ş İİR İ 225

H a r p te k i hareketlerde ve karışm alarda A lla h ’ın A rslant üzerine ağla­

m a y ı sürdürm en seni üzm esin.
O , b izim y etim le rim iz için bir izze t bir k u v v e t olm uştur.
K e n d isin d e k a tlin ç o k olduğu silâhlı harplerde A rştandır.
A h m e d ’in (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) rızasını, A rş ve izze tin sâhibi-
nin rızasını k a st ediyordu.

K&b’ln, Uhud hakkm daki şiiri

Yine K&b, Uhud hakkında şöyle d e d i:

¿>1 (*------ * »İ Lİ ‘y t-

l^ÂJİ J* y

¿¿s -J y ( j \LS' f û J ı oii> u ç n i

M -)' o û j ' j ^ 1 1 ^ C îljil «.-II â ji;

iL^oJI j J ip lj S)-** ıS i’^r.

¿ y ü ' û*J ı S$S OÜf Ü IzS j \}

tlu J I U lj y J yi.*l İ^JÎ U

0*" 3?*^ Î-* J ' %*■ ^

Vj *W O ^ 3?" j

ll^ U U I J jy \— f ''. * 3 (■„ y fJ * 3 ^ * V j* t i - /

lbn-l H işam — C . : 3 - F . : H
226 8İRET-1 İB N -t H İŞAM

» - - , •> . r
Cjó ■
} ]»'' b ' vi» Uj l i ^yP* •" - ^ ¿>Ü
- Cr
• " * i ' 1-' - •V /
l> y^xt- 1* ^

L J.L' ¿p - V ú i \¡L \ *í ú ijt

L ;V jC 1 )^ 1 x ú (í-ii £ ----------- » J «1 ¡ y j

•*• t> '/ a ^

U-* ytl' aj , »•' J» J ú i ;; u >

^ * ** «
^ », í' .
U -* > .. ; Jil ^ V lc 4 ¿ í / l ’-ató» í t é
\ *
a ' •' .a'1.. '•! a
UjuláM IjVjÁ^ \jr C------ —r ^ í p r v- c_ ’ JJU

* • 4 '• '
LÚ
'
} -*ÍL
“
lit ó¿'/ 4-.li' ,J J> Lx_¿ V.Jk^t

:.ş ,\ - • t •'. '

’* o*, •*• í ‘.J~ a‘ > " J J uiL
1 c r t - 1-' < r A
' ’■ {■ ' ''• r '
U*^.' I» W “j

\ ¡£L L Cú ¿¿¿«¿/ il^ J l <wi*

 KÂB’IN UHUD HARKINDAKİ Ş İİR İ 227

« E y kadıncağız '
K e rim olan baban h a k k ı için, bizden y a rd ım iste y e n i sor.
E ğer orada sorarsan ya/anlanm azsın, sorduğun k im se sana y a k in ola­
ra k kesin likle haber verir.

B iz , k e m ik li gecelerde y a n i kendisinde kem ik le rin toplandığı ve k ırılıp

iliklerin in çıkartıldığı boylere k a tık ya p ılıp açlıklarının giderildiği
bir gecede, b izi ziya ret edenlere inıdad edenler idik.

İn sa n toplulukları şid d e tli sam anlarda, sarardan, d a rlıkta n bizim ba­

k ım ım ıza sığınır.

M a lı bol olan kim selerin bahşişlerinin fazlalığı ile ve varlıklı olm a­

y a n larım ıza da sabır ile ve m al b esletm e ile.

H a lk olunm am ızdan beri, bizim le m iisâvi olan kim selerden harp par­
çaları bize kaldı.

D eveler k i, yavrular onlara gider, onları gören onları kara taşlı yer
zan ederler.

O nlarda erkek develerin iy i vasıflıları tezelliil ederler, kendilerinde si­

y a h lık kalm a ya devam e tliğ i halde kırın ızı ve siyah oldukları halde...

İn sa n seli, F ırat N e h r i’nin dalgası gibidir.

E zic i, siya h bir bölük geliyor.

O nları, yıldızlar gibi bakanları ha yrette b tra ktr bir şekilde birbiri ü ze ­
rine gelen dalgalar halinde görürsün.
E ğ er duru m u m u zd a n bilgisiz isen, peşim izden gelen ilitii sahihlerine
sor.
N a s ıl ya p ıyo ru z?
K e n d isin d e bir kereden sonra bir kere daha k ıta l olunan harbi nasıl
bir şiddet ile şiddenlendiriyoruz, çok ısırırı ve dişleri eğrilm iş ola­
r a k ...
B iz , m em elerini bağlam adık m ı k i bize süt versin ve bize yaklaşsın.
B ir gün k i onda y a k tığ ım ız ateşleri k ızd ıra n şiddetli, fe lâ k e tli da im i
bir harb vardır.
Savaş uzundur, harareti şiddetlidir, onun kararsızlıkları sıkın tıla rı, k ö ­
tü le ri ortadan kaldırır.
Şecâatli kim seler, yanlariyle sarhoş ve şar ab, akıllarını giderm iş ola­
ra k ken d ilerin i lezze t üzere zan ederler.
228 8ÎR E T -İ İBN -İ H İŞAM

O nların k u v v e tle ri, k e n d i aralarında ölüm şerbetlerini k ılıcın d e m iriy ­

le te d â v ü l ederler...
H a zır b u lu n d u k ve onun şiddet sahipleri o ld u k, b u lu tu n altın d a ve
harpte bir alâm etle k e n d ilerin i alâm etlendirenler o ld u k.

G üzel, kanla dolu sesi ç ık m a y a n ve B u srâ 'lt kılıçlarla k ın la rı k erih gör­

düler.
B iz n e h y o lu nduğum uz za m a n yenilm ediler, eğilm ediler ve vazgeçm e­
diler.
Şecâatli kişilerin ellerinde bahar m evsim in in y ıld ırım ı gibi kılıçların
gölgelerinde sabit k afaları jü c e te n aldılar.
B a b a la rım ız bile v u rm a y ı öğrettiler.

Y a k ın d a biz de çocuklarım ıza öğreteceğiz.

K a h ram anların vuruşu, m alların verilişi, baki ka ld ığ ım ız m üddetçe, şe­
re fle rim izi m üdafaa için ...
B ir savaş m en zilin e insanlardan bir topluluğa vardığı zam an onun nesli
y e te n id ir v e diğerleri ondan sonra ona vâris olurlar.

B iz , genciz, babalarım ız öldü.

B u ara oğullarım ızı fenciler olarak y etiştiririz.

E y İb n -i Z ibarâ, seni sordum ve k a v im içinde senin m elez olduğun­
dan başka bir haber a lm a d ım ...
P is olarak sana pis şeyler âdi şeni şeyler rezaletler m eyleder, h e lâ k la n
h elâka y a ra m a zlık üzere kaltct olduğun halde...
M e lik ’in (Rabbin) resiilünü hicvederek ko n u ştu n ve çok h icvettin .
A lla h sana m e lu n olduğun halde k u ru olarak lânet etsin.
F u h ş sözler söylersin sonra p â k elbiseliye, m ü tte k i ve e m in olan kişiy e
a ta rsın ...»

İb n -i H i ş â m d e d i k i :
Bana;

b e y t i n i v e o n u n a r d ı n d a n g e l e n b e y t i ve ü ç ü n c ü b e y ti v e o n u n a r ­
d ı n d a n d a d ö r d ü n c ü b e y t i n b a ş ı n ı ve o n d a n s o n r a k i g e l e n b e y t v e
o n d a n ü ç ü n c ü b e y ti, E b û Z ey d e l - E n s a r i b a n a h a b e r v e rd i.
 K A B IN UHUD HARKINDAKİ Ş İİR İ 229

lbn-i tshâk dedi k i :

Kâb b. Mâlik yine Uhud günü hakkında dedi k i :

JJ« \ '/i C ; G J fsû jZ.* j J i h \iil & '} y C

-
J T ö* ¿ »^ v
^ -
'> 3 >\ p t f a
«— l i - ' j (J^î û * Vı J""

* MI 1 V ' ^ *• y7 J ı" * *t * 't i f. *

w f~ J' J * J U i J jy <M^x, ^ ^

çCj 4-)t <1 a J jİİJ lj <AİaJu*

!>?“ *?■-> 1 4 f jA^'

;jSv—11 ^jJ^Jİ 4ı 4*1*« l ^-X '^ ^5**^

a -^ • 'i - / I ^ fo - <*>„# <> j - • *' ' ' ~"
« yJl Ju—1 Llx_> jû ^ -*■ UİX

j J ^ ^ o* j -* ^ ^

V> ¿ ¿ 1 « v l- J

« K u re y ş’c U h u d ’ım böğründe bizim le k a r a la d ık la r ı sabahı kaçışlarını

sor.
B iz lc r arslanlar, nıtlar ise kaplanlar idiler.
H a rp sathında karşı karşıya geldiğim iz zam an, ne bir soy ve nesebi
g ö ze tm e d ik ...
A sit, nesebi, kerim olan ailelerini k oruyan, efendileri orada te r k e ltik .
iç im iz d e k i R esû l bir şû le ’dir, peşinde a y d ın la tıc ı bir nur gelir.
O bütiiıt nurlardan ü stü n d ü r...
O nun konuşm ası h a kd ır, sireti adâlettir.
K im ona icabet ederse hüsrandan nccât bulur.
Y ü celiği önde gelen, h im m e ti k ö k lü ka lb ler k o rk u d a n litre m e üzere
ike n o azim lidir.
Y ü r ü r ve b izi saptırm adan him aye eder.
S a n k i o bir aydtr da yalan üzere ya ra tılm a m ıştır.
B iz im için zahir oldu ve biz de ona tâ b i olduk.
230 8İRET-1 İB N -t H tŞA M

O nu ta sd ik ederiz.
O nlar ise onu yalanladılar tc k zih e ttile r biz de .ira b ın en ntesudu olduk.
O nlar harekete geçtiler, biz de harekete, geçtik, onlar ne geriye d ö n d ü ­
ler ne geri durdular.
B iz ise onların peşine d ü şü p onları y a ka la m a k ta k u su r e tm ed ik.
İk is i bir değillerdir.
İk is in in işleri birbirinden u za k tır.
B ir i llâ h 'tn partisi diğeri ise şirk ve tapılan taşların chtidir.»

Şu; sözünden sonuna kadar olan kısmı, Ebıî Zeyd

el-Ensari bana haber verdi.

İbn-i Revâhe'nin Hamza ya ağlayarak söylediği şiiri

!bn-i lshâk şöyle dedi:

Abdullah b. Revahe, Hamza b. Abdulmuttalib'e ağlayarak şöyle
d ed i;
lbn-i Hişâm dedi ki
Onu bana Ebıi Zeyd el-Ensari, Kâb b. Mâlik e âid olarak haber
verdi.

J ^ V:
 K Â B IN UHUD HARKINDAKİ Ş İİR İ 231

L ')İ ’ ’f V> '¡ 'İ

/7 *^ . •. tI ■>•* ' ""

(J ÎAİ ¿J Jl *■ ( J j

«G özüm ağladı k i o göz için ağlam ak vâcib o lm uştu.

O nu ne ağlam ak ne de sabahleyin y ü k s e k sesle A lla h ’ın A rslanına figan
e tm e k kurtarm az.
H anıza, bu m a k tu l adam m ıd ır ?
M üslüm anların hepsi onunla birlik te orada m usibete duçar o lm u ştu ,
R e s u l dahi onunla m usibete duçar olm uştu.
E y E b û Yala (H am za) senin için binanın duvarları y ık ıld ı.
Sen k i şerifsin, iyisin, h a k ka vâsıl olan kim sesin .
C ennetlerde sana R a b b in selâm ı olsun k i, o cennetlerin ka rtştm ı zâil
o lm ayan, daim i nim etlerdir.
H aberin olsun ey B en i H â şim , ey ha yırlıla r!
S abredin, b ütün işleriniz güzeldir ve cem tldir.
R esû lu lla h , sabredici ve kerim dir.
K o n u ştu ğ u zam an A lla h 'ın em riyle konuşur.
H aberin olsun, L u a y ’ya benden k im haber ile tec ek tir k i bu günden son­
ra harb dönecektir.
B u günden önce bilm ediler ve ordaki va kıa la rım ızı taddılar.
Susam ış hararetli k im se n in göğsünün sıcağı soğur.
B c d r ’in ku yu la rın d a vuruşlarım ızı u n u ttu n u z.
B ir sabah k i size acele ölüm gelm işti.
B ir sabah k i E b û C ehil yere devrilm iş k a lm ıştı, onun üzerinde ise
halkalar halinde kuşlar gezerlerdi.
233 8İR E T -1 ÎB N -t H tŞ A M

U tbe ve onun oğlu hep b irlik le vere y ık ıld ıla r ve Ş e y b e ’y i parla k, k e s­

k in , ince bir k tltç ısırm ıştı.
V m e y y e ’y i u p u zu n yere te r k e tm iş tik , onun göğsünün alt ta ra fın d a b ü ­
y ü k m ızra k b u lu n m a k ta y d ı.
B e n i R e b ia ’n tn m a k tu l k u şu n a sorunuz k i bizim kılıçla rım ızd a ondan
eğrilikler o lm uştu.
H aberin ola, e y H ittd ağla, usanm a.
S e n çok göz yaşlısın ve çok ka yb ed icisin . ■
E y H in d , haberin ola, sevinç ile karşı tarafa H a m sa ’ya g ü lm e yi izhar
e tm e .
Ç ü n k ü sizin izin iz ze lild ir .»

K&b’ın Uhud hakkuıdaki şiiri

İbn-i İshâk dedi k i :

Kâb b. Mâlik şöyle dedi :

«K u r e y ş ’in u za k olm asına karşı, ona haber gönder k i, bize ya kla şa m a ­

d ık la rı sebebiyle m i iftih a r ederler?
B ir ta k ım m a k tu lle r sebebiyle ö vü n ü yo rsu n u z k i onlara n im e tle ri bol
veren R a b b in nim etlerin in fa zılla rı isabet e tm iştir.
Ve onlar cennetlere yerleşm işler ve sizin için geride arslanlar b ıra km ış­
lar k i arslanlar yavru la rın ı korusunlar.
O nlar d in le ri için savaşırlar ve onların ortasında ise H a k d a n gönderilen
peygam ber va zifesin d en vazgeçm edi.
M a a d ona k elâ m ın fa h işin i ve d ü şm a n lık o kunu attı.»

İbn-i Hişâm dedi k i :

 D IRÂ R'IN UHUD HARKINDAKİ Ş İİR İ 233

t “* I
Bana; « ^ I »> sözünü ve « ^ » sözünü Ebû Zeyd

el-Ensari haber verdi.

Dır&r'ın Uhud hakkındaki şiiri

İbn-i İshâk dedi k i :
Dırâr b. Hattab Uhud günü hakkında dedi k i :

'¿ 7 ı ^ ı j jû. u f v-M Ç. ¿Li l’Çû

" ^ + “'i * * *

i;'; O.

r «*3 lS _* ,v* (»İ ) c5-^' j* - 0 ^ ^ . ^

i j f r ı/ fu jV ' £ / ü ¿1 ^ V Ü - Jj i /

JtiJ-'j GLuO İj i VI lj>l L 'i l ^ *■

234 SfRET-1 İBN-1 HİŞAM

s y û î ; '. û > i î c ij I^IL. a» öjjl/" V ,

V* ¡¿ y i ¿ ¡ t J
’ r a ^ vü ^
* .■ . . « .-
<•-*1* jj M) / jij

«Senin gtizünc ne oldu k i onda u y k u s u zlu k yerleşti.

S a n k i göz kapa kla rın ın iyinde bir ağrı dolaşm aktadır.

Y oksa k en d isiyle iilfct e ttiğ in bir sevgiliden ayrılıştan m ıd ır !

K i onun önüne düşm anlar ve u za k lık la r y ıktı.

Y o ksa bu, kendilerinde bir m enfaat ve k u v v e t olm ayan bir kavinin üze­
rine ta h rik e ttiğ i şertlen m id ir !

U arblcrin ateşleri ya n ıp alevlendiği za m a n ...

B in d ik le ri azgın lıkta n vaz geçm ezler.

Y a zık onlara, L u a y d c n onlara otan kılıçtır.

O nların hepsini birlikte A llah'a y em in e ttird ik.

H ısım lıkla r, ve yem inler onları geri çevirm edi.

Savaştan başka hiç bir şey ka b u l etm ediler ve aram ızda kin leri sağ­
lam laştırdılar.

O nlara bir ordu ile g ittik ki, yanlarında m iğferler ve sert dokunm uş
zırhlar vardır.

İ y i vasıflı, z a y ıf fa k a t k a vi etli atlar, şeeaatlı, balladır kişilerle salına­

rak yürürler.

S a n k i onlar yürüm elerinde d o! an geç kuşları gibi y untuşakdırlar, m ü h ­

let verirler.

B ir ordu k i onları Sahr (Kbû Süfyıın) idare eder, onlara reislik yapar.
S a n k i o k ır ın , gazaldi arştan ya tağının bir arslanıdtr.
B ö ylecc öliim , bir k a vin i m enzillerinden çıka rttı.
B izd en ve onlardan l 'h u d ’da karşılaşan oldular.
O nlardan yere serilm iş m a k tu lle r terk olundular, tıp k ı k eç i gibi.
S oğuk k a lın sııllı bir m ekânda soğutm asında çok ileri g itti.
 UHUD GÜNÜ ALİ’YE NİSBET EDİLEN URCUZE 235

K erim m a k tu lle r...

R eni .Y e e e ıir ise unlu n u tırtılsındadır.
M asalı ıhı bizim m ızraklarım ızdan k in im i { parçalar olduğu kaide d uru­
yor.
E fe n d i lla m za 'n ın tir a jın d a hiiziinin kadın ta v a f ç im e k te ve andan
burun ve ciğer k esilm iştir.
S a n k i o kanının yoluna diiştiiğn zam an, toz altında ve onda süngünün
dem irine giren yeri bulu n m a kta .
O nun üzerinde kan k u ru m u ştu r.
Yaşlı bir devenin yavrusu, onnıı arkadaşlığını üzerine alm ıştır.
Ü rkm üş k a çkın deve kuşlarının üstlen d ikleri gibi.
S a m im iler olarak hiçbir kim sen in çevireıııiyeeeği bir v a ziye tte , b ü y ü k ­
lenm ezler, eğilip ko rk u He dolu olarak çetin ve sarp y o ku şlu bir ge­
çit onları kurtardı.
O nların üzerlerine k ın a la n olma vatı kadınlar ağlıyorlar ki onlar elbise­
leri parça parça olm uş, yerine elbiselerini giym işlerdir.
liiz onları m aktullerin kendisinde harpte d ü ştü k le ri yerde kuşlar için
te r k e ttik .
İlil de sırtlanlar için terki İ lik ki onlar onların çeşnilerine geliroııları
ziyaret ederler.*

Ib n -i H iş â m d e d i k i :
B azı ş iir ilim e h li o n u n D ır â ı 'a ;ıid o ld u ğ u n u k a b u l e tm e z le r .

E b û Z a ’n e 'n in U h u d g ü n ü lıa k k ın d a k i u rc ü z e s i

İb n -i I s h â k d e d i k i :
E b û Z a ’n e b. A b d u lla h b A m r b. U tb e , ki b u , B eni C u şe m b. H az-
r e c ’in k a r d e ş id ir , U h u d g ü n ü h a k k ın d a şö y le d e d i :

R en E b û Z a n e 'y im , bana Ifıızen ı adlı al koşar, hakirliğe sebeb kim se

ancak azap ile d e f edilir.
C uşenı'dcn lla zrc e 'li korunm ası gereken k im se y i ko ru r*
236 SİR E T -Î İB N -l HİŞAM

U h u d g U n ü h a k k ı n d a A li'y e n is b e t o lu n a n u r c u z e

lb n - i İ s h â k ş ö y le d e d i :
A li b. E b i T â lib d e d i k i :
(lb n -i H iş â m d e d i k i : B u ş iiri A li (R a d iy a ilâ h ü a n h l 'd e n b a ş ­
k a b ir i s ö y le m iş tir.) Ş iir ilim e h lin d e n b a z ıla r ın ın b a n a z ik r e ttiğ in e
g ö r e b ö y le d ir. H a lb u k i o n la r d a n o n u n A li'y e â id o ld u ğ u n u b ile n k im ­
s e y i g ö rm e d im . •

•mi ' .J, | > - V t - < > ",L-

4C V»,*»’ J ) -j ^*3------- -r -o s
A n d olsun ki, H âris b. S a m m c vefalı idi vc biziııdc de ahiıl sahibi idi.
M ü h im , o tsu z, susuz, b itk i b itm e y e n topraklarda, geldi, tıp k ı şid d e tli
siya h k a ra n lık bir gece gibi.
Ç ok kılıçlar ile süngüler arasında orada R esûlullah't a rıyo rd u .»

İ6 n -i H iş â m d e d i ki; « » sö z ü lb n - i t s h â k ’ın g a y r ı n d a n m e n ­

k u ld ü r .
İ k r im e 'n i n U h u d g ü n ü h a k k ın d a k i u rc û z e s i

lb n - i İ s h â k det'* k i :
İ k r im e b. E b i C e h l U h u d g ü n ü h a k k ın d a d e d i k i :

^ % } P 1 *3j . İJ3 y* ^
• 0 )f e C # ; U j’ .

«O nların hepsi atlarım «erhib belâ » sözüyle çağırıyorlar.

B u gün onlar dönm eden onu görm eyecekler.
M ızrağı ve b ü y ü k reisi ta şıy a r a k ...»

A ’ş a i T e m îm ’in U h u d g ü n ü n d e k i B en î A b d u d d a r ’m
m a k t u ll e r i n e a ğ l a y a r a k sö y le d iğ i ş iiri
A ’ş â b. Z ü r â r e b. N e b b â ş e t-T e m im i (lb n -i H iş â m d e d i k i : S o n ­
r a B e n i E se d b. A m r b. T e m im ) U h u d g ü n ü n d e B e n i A b d u d d a r ’ın
m a k t u ll e r i n e a ğ l a y a r a k şö y le d e d i :
 SA FİYY E'N İN HAM ZA’YA SÖ YLED İĞİ Ş İİR 237

^ J tS r 1. *<& o*- 1? iş *

V (*t^® r.

‘¿ i u v > i* v

«B en û E b î Talha bir ka b iled en u za klıkla rın a rağm en bana selâm ge­

tir d i k i, n selâm red olunm az.
O nların sucuları arada onların yanlarına varırlar. O nlara â id h e r bir
sucu bilinir.
N e onların ko m şu su nc d r onların ko n u kla rı şik â y e t etm ezler.
O nun öniiııdr onlar ¡(in k itlr n r n bir kapı vardtr.ı>

^ D d u lla h b. Z ib e râ U h u d g ü rıü h a k k ın d a ş ö y le d e d i :
t
J * y C j)s ı j • jt~) ULİcl» ¿ /I L lii

£ Z '\ Î ¿ -jî \ y j}i ££*

ŞJ- '¿ r V b “
✓ -• j <
*y*' ^ tv " i ^*1 )
« İb n -i Calış'ı k a tle ttik ve oıııııı k a tli ile se vin d ik.
H a m za ’y t süvarileri içinde ve İb n -i K a v k a l’i de k a tle ttik .
B iz i onlardan bir ta k ım adam lar ku rla rd ı ve süratle gittiler.
K e şk e onlar kalsalardı ve. biz acele etm esey d ik .
B iz im için kaldılar da n ih a ye t b izim kılıçla rım ız onların hayırlı k iş i­
lerini ısırdı.
B iz , kendileri için silâh olm ayan kim seler değiliz.
N ih â y c t k a til, hem bizden, hem de onlardan o luyordu ve şerri bitm e
y e n bir öliim şerbetini içm eğe k a vu şu rla rd ı .»

İ b n - i H iş â m d e d i k i : « ü f j » sö z ü ve « li ¿ i I^ İ j » sö z ü tb n -i

İ s h â k ’ın g a y r ın d a n d ır .

S a f iy y e ’n in H a m z a 'y a a ğ la y a r a k s ö y le d iğ i şiiri

İb n - i İ s h â k şö y le d e d i :
S a f iy y e b in ti A b d u lm u tta lib , k a r d e ş i H a m z a b. A b d u lm ııtta lib ’e
a ğ la y a r a k şö y le d e d i :
238 SİRET-1 İBN-İ H tŞA M

/ * ? -) ' c*. m ' ^ ı _____ lS\*\ # C ı

... >’ r > i , ı f - > *. J
J jt JY* « ’ J s J)i » »j*- û[ jî^ ' Jü>
ıS f ■
J İJ ^ S V ^ *----- --*■ ( J | _ J.L İ 4>l , ¿ 5

J î-â i ¿± s fy J rJ ¿5^ û ¿ B Jİ

t&3 l I« h c .'.> C i J u ı ¿ı_,»

O* 5J-4 <î)i jl ^I
V ' ' “t -i <•--. "
J y -* ) Ij i ! b Ju* l î j l - i c T J l i

l? o -J' ,> ' ^ 7 O y'

« Korkarak, Uhııd ashabını mı sorar?

Babanım kızlarından acrıtti vc bilgililer vardır.
B ilg ilisi dedi k i :
Hanıza öldü, n Rcsıdullah’ın hayırlı bir veziridir.
Arşın sahibi Hak İlâh onu bir dâvct ile cennete dâvet e tli ki o, orada
yaşar ve sevinir.
Yine H amza’ya haşir gününde umduğumuz şey de hayırlı bir varış ye­
ridir.
A lla h ’a yemin ederim ki, sabâ rüzgârı estiği müddetçe seni unutmam,
hazerimde vc seferimde ağlamakla, kederle...
A llah'ın o arslanı ki, m illeti koruyan idi, İslâmî da her bir kâfire karşı
müdafaa ederdi...
Keşke bâki kalan kanım vc kemiklerim benimle anlaşan sırtlanların ve
kuşların yanında kalsaydı.
D erim ki, ölüm haberini getiren kişi, aşiretimi yükseltti.
Allah hayırlı kardeşe ve yardımcıya hayır ihsan etsin, mükâfat versin.-»

İb n -i H iş â m d e d i k i :
B a n a b a z ı ş iir ilim e h li, o n u n ş u s ö z ü n ü h a b e r v e r d i l e r :
 EBUL HAKEM İN, NU'M’A TÂZİYE OLARAK. 239

N u 'm ’u n Ş e m m a s 'a a ğ l a y a r a k s ö y le d iğ i şiiri

İb n -i I s h â k şö y le d e d i :
N u ’m (k i b u Ş e m m â s b. O s m a n ’ın k a r ıs ıd ır , Ş e m m â s U h u d g ü ­
n ü n d e k a ti o lu n m u ş tu ) a ğ l a y a r a k şö y le d e d i :

U -lfl ¿ l l i l l f ' f ı£>J* Cl?-\î

y J A#jM Al utl
^ ^ ^

lS ' < j i A ^ S Ç û ^ s y ^ V ^Ü I J \ d 3 /'

y jjtr ç /) d '¿ ı J< L şU i d . d i- U İ İ İ j'

«£ y giizüm , y c tr r deıııe, sizin başkalarım ı gâlib olan, şiddetti k im ­

selerin y iğitlerinden bir kerim üzerine, hol hol göz yaşı dök.
İ l k işi ç etin , y d d ız t şirin ve m esud, saneaktarm taşıyıcısı, atların b i­
nicisi. ..
Ö lü m haberini getiren k im se k o rka ra k geldiği zam an ona derim k i :
V ediriei ve giyd irici cöm ert k işi öldii.
O n u n m eclisleri ondan boş kaldığı zam an, d e d im k i :
A lla h bizden Ş e m m â s’m y a kın lığ ın ı uzak e tm e s in .»

E b u l H a k e m ’in , N u ’m ’a t& ziye o la r a k s ö y le d iğ i ş iir

O k a d ın ı n k a r d e ş i, E b û l H a k e m b. S a id b . Y e r b u ’ o n u ta z iy e e d e ­
r e k ş ö y le c e v a b v e r d i :

¿s» o* d ı» çy jl. j iiıd ,j-*\

(J-UI) QÎ)\ Çi j ’*1.l ii v_jû İ|

u 'l f ' e r»

«Ö rtü n m ed e ve kerem de hayana sahip gık, ç ü n k ü Şem m as aneak in ­

sanlardan birisi idi.
S avaş gününde A lla h ’ın ta a tm d a ölüm zam anı gelm iş idi.
K e n d in i yıp ra tm a .
H a m za da A lla h ’ın arslant idi, o halde sabret.
O d a o gün Ş em m â s’ın ölüm şerbetinden tadm tştı.»
240 8İRET-1 İB N -Î H İŞA M

H in d 'in U h u d 'd a n d ö n d ü k te n s o n r a ş iir i

H in d b in ti U tb e , m ü ş r ik l e r U h u d 'd a n a y r ı ld ı k la r ı z a m a n şö y le
d e d i:

•-#< - j ^i , ___ î, , •~J , s> "ö

v A J*' (*r^ 'f- L*
i ö j î ’j ' '^} C h J İJ ^J y

e lç im d e çok h ih ü n lc r olduğu halde döndüm , m a k su d u m olan bazı şe y ­

leri k a y b e ttim , k a çırttım .
B ed ir ashabından, K u r r y ş ’ten v r başkalarından B e n t H â şim ve Yesrib
h a lk ın d a n ...
F a k a t bir şeye nâil olm u şu m d u r k i, y ü rü y ü şü m d e ve binişim de u m d u ­
ğum g ib i olm adı.»

İb n -i H iş â m d e d i k i :
B â z ı ş i ir ilim e h li b a n a o n u n ş u s ö z ü n ü h a b e r v e r d i l e r :
B a z ıla rı o n u n H in d 'e â id o ld u u ğ n u k a b u l e tm e z le r . A lla h d a h a
iy i b ilir.

RECÎ G Ü N Ü N Ü N BAH Sİ

(Ü çü n cü sen ed e)

A d e i ve K a r e k a b ile le r in in , k e n d ile r in e ilim ö ğ r e tm e k

iç in b ir ta k ı m k iş ile r i ta le b e tm e le r i, R e s û lu lla h ’ın d a
a ltı k iş iy i g ö n d e r m e s i

B ize E b û M u h a m m e d A b d u lm e lik b. H iş â m şö y le h a b e r v e r d i :
B ize Z iy â d b. A b d u lla h e l-B e k k â î, M u h a m m e d b. İ s h â k e l- M u tta lib i'-
d e n n a k le n şö y le h a b e r v e r d i : B a n a A sım b. Ö m e r b. K a ta d e h a b e r
v e r d i, şö y le d e d i :

U h u d ’d a n s o n r a , R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e ll e m l’in y a ­
n ın a A d e l’d e n v e K a r e 'd e n b i r to p lu lu k g e ld ile r .
 ADEL VE KA ARE’NİN NESEBİ 241

Adel ve Kaare'nin nesebi i

İb n - i H iş â m d e d i k i :
A d e l v e K a a r e k a b ile le r i, H a v n b. H u z e y m e b. M ü d r ik e ’d e n d ir .
İb n - i H iş â m d e d i k i : H u n d e n ilir .
İb n -i t s h â k d e d i k i :
Ş ö y le d e d i l e r : Y â R e s ü la lla h . b iz m ü s lü m a n ız . B iz im le b e r a b e r
a s h â b ı n d a n b ir ta k ı m k im s e le r g ö n d e r ki, b iz e d in i bilg i ö ğ r e ts in le r ,
b iz e K u r 'a n o k u y u p o k u ts u n la r , b iz e ls iâ m ın a h k â m ı n ı ö ğ r e ts in le r .

B u n u n ü z e r i n e R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m ) o n l a r ­

la b ir li k te a s h â b ı n d a n a ltı k iş i g ö n d e rd i. B u n l a r :
M e r s e d b. E bi M e rs e d b. E bi M e rs e d e l- G a n e v i'd ir k i b u , H a m -
z a b. A b d u lm u t ta l ib 'i n h a ti f i d ir v e H â lid b. B ü k e y r el-L e y si k i b u
d a , B e n i A d iy y b. K â b ’in h a lif id ir . V e B eni A m r b. A v f b. M â lik b.
E v s 'in k a r d e ş i o la n A sım b. S â b i t b. E bi A k le h v e B e n i C a h c a b a b.
K ü lfe b. A m r b. A v f'ın k a r d e ş i o la n H u b e y b b. A d iy y ’d ir. A ltı k iş i­
d e n b ir i d e Z e y d b. D e s in n e b. M u â v iy e 'd ir k i, b u d a B e n i B e y â z e
b. A m r b. Z ü r e y k b. A b d -i H â r is e b. M â lik b. G a d b b. C ü ş e m b. H az-
r e c 'i n k a r d e ş id ir . A ltın c ıs ı ise A b d u lla h b. T â r i k 'd i r k i, b u B en i Z a ­
f e r b. H a z r e c b. A m r b. M â lik b E v s’in h a lif id ir .

A d e l ve K a a r e 'n in a ltı k iş iy e s a l d ı r m a s ı :

R e s û lu l la h (S .A .V .) o h e y e ti n ü z e r i n e M e r s e d b. E bi M e rs e d el-G a-
n e v i’yi e m i r k ıld ı. O n l a r l a b i r l i k t e H ic a z b ö lg e s in d e H ü z e y l k a b ile s in e
â id b i r s u y a g e ld ile r . O r d a k i H e d e 'n in (73) y a m a ç la r ı n a v a r d ı k la r ın d a
s a h â b e l e r e h ı y a n e t e ttile r . S a h â b e le r , H u z e y l k a b ile s in i im d a d a ç a ğ ır ­
d ıla r. E t r a f d a k i n ö b e tç i le r d e n b a ş k a k im s e f a r k ı n a v a r m a d ı. B u n u n
ü z e r in e g a d d a r l a r k ılıç la rın ı a lıp s a h â b e l e r i s a r d ıla r , d e d ile r k i :

— B iz, siz i ö ld ü r m e k is te m iy o r u z . Y a ln ız s iz in le M e k k e 'J ile r d e n

b ir ş e y l e r a lm a k is tiy o ru z . S iz i ö ld ü r m e m e k ü z e r e A lla h 'a sö z v e r i­
y o ru z .

(73) H e d ’e U sfan ile M e k k e arasında bir vadidir.

İbn-i H işam — C . : 3 - F . : 16
242 BİRET-1 İBN -Î H İŞAM

M e rs e d , İb n -i B ü k e y r v e  sım 'ın k a t! e d ilm e s i

M e r s e d b. E b i M e rse d , H â lid b. B ü k e y r v e  sim b. S â b it'e g e lin ­

ce, o n l a r şö y le d e d i l e r :
V a lla h i b iz h iç b ir m ü ş r ik d e n a s la a h id v e a k id k a b u l e tm e y iz .
A sım b. S â b it şö y le d e d i :

/i ı

J l» l »Çi-'j 'J » O / ¿ f- '¿ j

f c jı ;> V ‘ ‘A v y ~ u lf ;
^ , I "» ^ , 1' K* " •
• JA* J * ^ ol »
«B ana nc olm uş k i, ben o k n ı, salabetli bir adam ım .
O k d a ise k a lın şid d etli bir kiriş vardır.
O nun y ü zü n d e n u zu n geniş o k dem iri gider, ö/iim h a k tır, hayat ise
bâtıldır.
İlâ h ın ta k d ir e ttiğ i her şey ise, k işiy e geliridir, k işi d r ona varıcıdır.
E ğer sisinle savaşm azsam anam çocuğunu y itirm iş olsun.»

İb n -i H iş â m d e d i k i •. (M e tin d e g e ç e n ) h â b il, ç o c u ğ u n u y it ir e n
d e m e k tir .

A s ım b. S â b it y in e şö y le d e d i :

-ü«l' ^ ji o \A — y }

V -' jV İ r 'ö-y+i 'or'p* '*1

* •

«E bıi S ü le y m â n ve. ok yo n ta n bir adam ın oku, y a n m ış bir cehennem

gibi bir ka vis,
S ü ra tli d eveler gelip durdular, k o rk u d a n iirperm edim .
K a lka n ise d ü z iiküz derisindendir.
B e n de M ııhaııtıncd’in üzerine gelene in a n ıy o ru m .»

Y in e A s ı m b. S â b it şö y le d e d i :
 ARILARIN , A SIM 'I HİMAYE ETM ESİ 243

f rl^ 1 j y jS ^ y lj
I

S ü ley m a n ve benim gibisi atar.

B e n im k a v m im de. ¡erej/i o/an bir to p lu lu ktu r.»

 sim b. S a b it E bû S ü le y m a n d iy e k ü n y e le n i r idi. S o n r a H ü z e y l
ile s a v a ş tı ve iki a r k a d a ş ı d a k a ti o lu n d u .

A n la r ı n , Â s ım ’ı h im a y e e tm e s i

 s im k a t i o lu n d u ğ u z a m a n , H ü z e y l o n u n b a ş ın ı a lm a y ı is te d i­
le r k i o n u S ü lâ f e b in ti S a d b. Ş ü h e y d 'e s a t s ın l a r . B u k a d ın U h u d g ü ­
n ü n d e ik i o ğ lu k a ti o lu n d u ğ u z a m a n şö y le a d a m ı ş t ı :
 s ım 'ın b a ş ın ı e le g e ç ir ir s e m , e lb e tte o n u n k a f a ta s ı iç in d e ş a r a b
iç e c e ğ im .

A m a a r ı l a r o n d a n b u n u m e n e ttile r . A r ıla r  sim ile o n la r ın a r a ­

s ın a g ir d ik le r i z a m a n , d e d ile r k i .
«O n u b ıra k ın ız . A k ş a m o lu p a r ı l a r o n d a n g id in c e , b iz o n u alırız.»
B u n u n ü z e r in e A lla h b ir sel g ö n d e rd i v e o sel  sım 'ı y ü k le y ip
g ö tü r d ü . Â sim A lla h 'a a h id v e rm iş ti ki, k e n d is in e h iç b ir m ü ş r ik d o ­
k u n m a s ın v e k e n d is i d e a s l a h iç b ir m ü ş rik e , n e c a s e tin d e n d o la y ı el
s ü r m e s in .

Ö m e r b. e l- H a tta b ( R a d iy a llâ h ii a n h ) k e n d is in e a r ı la r ın o n u m e n
e ttik le r i h a b e r i v a rd ığ ı z a m a n , şö y le d e d i :
« A llah , m ü 'm in k u lu h ıf z e d e r. Â sim A lla h ’a n e z r e tm iş ti k i, h iç ­
b ir m ü ş r ik o n a d o k u n m a s ın v e k e n d is i d e h a y a t ı n d a h iç b ir m ü ş r ik e
e l s ü r m e s in . B ö y lece A lla h v e f a tın d a n s o n r a d a o n u k o r u d u , h a y a ­
tın d a o n u k o r u d u ğ u gibi.»

İbn-1 T â r ik ’in k a ti o lu n m a s ı ve H u b e y b ile

İb n -i D e s in n e 'n in s a tıb ş ı

Z e y d b. D e s in n e , H u b e y b b. A d iy y ve A b d u lla h b. T a a r i k ’a g e ­
lin c e , h u y l a n y u m u ş a d ı, y a ş a m a k is te d ile r. M ü ş r ik le r e te ls im o ld u ­
la r . O n la r d a b u n l a n e s i r e d ip M e k k e 'y e g ö t ü r d ü l e r ki, o n la r ı o r a d a
244 SİRET-t İBN-t HİÇAM

s a t s ın l a r . N ih a y e t Z a h r â n ’d a (74) o ld u k l a r ı z a m a n . A b d u lla h b. T a a -
n k e lin i e s i r o l a r a k b a ğ la n d ığ ı ip t e n ç ık a r tt ı, s o n r a k ılıc ın ı tu t tu .
H ü z e y lile r g e r i ç e k in d ile r , o n a t a ş a t t ı l a r , o n u ta ş l a k a tl e tt il e r . O n u n
( R a d iy a llâ h ü a n h ) k a b r i Z a h r â n ’d a d ır . H u b e y b b . A d iy y v e Z ey d b.
D e s in n e 'y e g e lin c e o n l a r l a b ir li k te M e k k e ’y e g e ld ile r.

lbn-i Hişâm dedi ki:

H ü z e y lile r, b u ik is in i, k e n d il e r i n in M e k k e 'd e o la n ik i e s i r i k a r ş ı­
lığ ın d a K u r e y ş ’e s a t tı la r .

lb n - i l s h â k d e d i k i .-
C ü b e y r b. l h â b e t-T e m im i, — k i b u B e n i N e v f e l'in h a li f i d ir —
U k b e b. H â r is b. Â m ir b. N e v fe l iç in H u b e y b 'i s a t ın a ld ı. E b ıl Ih a b ,
H â r is b. A m ir 'in a n a b ir k a r d e ş i id i. C u b e y r , b a b a s ın ın m u k a b ilin d e
o n u k a tl e tm e k iç in s a t ın a ld ı.

lb n -i H iş â m ş ö y le d e d i :
H â r is b. A m ir, E b û l h a b ’m d a y ıs ıd ır. E b û I h a b is e B e n i Ü se y y id
b. A m r b. T e m im 'd e n b ir is id ir . B e n i T e m im ’d e n o la n B e n i U d e s b .
Z e y d b. A b d u lla h b. D â r ü m 'd e n b ir i o ld u ğ u d a s ö y le n ir.

tbn-İ Desinne'nin katledilmesi ve Resûlullah için

gösterdiği vefakârlıktan bir misâl

lb n -i ls h â k ş ö y le d e d i :

Z e y d b. D e s in n e 'y e g e lin c e , o n u S a f v â n b . Ü m e y y e s a t ın a ld ı ki,

b a b a s ı Ü m e y y e b. H a le f m u k a b ilin d e o n u k a tl e ts in . S a f v â n b . Ü m e y ­
y e o n u N itâ s d e n ile n b i r k ö le s i ile T e n 'im 'e (75) g ö n d e r d i. O n u k a t ­
le t m e k iç in H a r e m d e n ç ık a r tt ıl a r . K u r e y ş 'te n b i r g r u p to p la n d ı. O n ­
la r ı n iç in d e E b û S ü f y a n b. H a r b d e v a rd ı. K a ti o l u n m a k iç in g e ld i­
ğ i z a m a n , E b û S ü f y a n o n a ş ö y le d e d i :

(74) Z ah ra n M e k k e y a k ın ın d a b ir v adidir. (M ıı'cem e l-B u ld a n ’d a n ).

(75) T en 'im , M ek k e'd e H il bölgesinde bir m evki olup, M ek k e ile Şeref

arasın d a iki fersah m esafededir. (M u ’cenı e l-B ııld a n 'a b a k ) .
 HUBEYB’İN KATLEDİLM ESİ 245

— E y Z ey d , A lla h iy iliğ in i v e rs in , M u h a m m e d 'in şim d i b iz im y a ­

n ım ız d a s e n in y e r in d e o lu p o n u n b o y n u n u v u r m a m ız ı v e s e n in d e
â ile n y a n m d a o lm a n ı is t e r m is in ? D e d i k i :
— V a lla h i M u h a m m e d 'in ş im d i b u lu n d u ğ u m e k â n ı n d a o n a e z i­
y e t v e r e n b i r d ik e n in is a b e t e tm e s in i b e n im ise a ile m in iç in d e o t u ­
r u r b u lu n m a m ı n e is te rim , n e d e s e v e r im . E b û S ü f y a n şö y le d iy o r d u :
— M u h a m m e d 'in a s h â b m ın , M u h a m m e d 'i s e v m e s i g ib i i n s a n l a r ­
d a n h i ç b i r k im s e y i g ö rm e d im . S o n r a N is tâ s o n u k a tl e tt i. (A lla h o n a
r a h m e t e ts in )

H u b e y b 'in k a t i (ş e h îd ) e d ilm e s i v e d u â s ı n ın h a b e r i

H u b e y b b. A d iy y 'e g e lin c e A b d u lla h b . E b i N e c ih M â v iy e ’d e n

n a k le n b a n a h a b e r v e rd i k i : (M a v iy e , H u c e y r b . E b i I h â b ’m c â riy e -
s id ir v e m ü s lü m a n o lm u ş tu .) O c â r iy e şö y le d e d i :
H u b e y b b e n im y a n ım d a id i. B e n im e v im d e h a b s o lu n m u ş tu . B ir
g ü n o n a m u t t a l i o ld u m , b a k tı m e lin d e a d a m b a ş ı k a d a r ü z ü m d e n b i r
s a lk ım v a r . O n d a n y iy o r d u . A lla h 'ın t o p r a k l a r ı n d a ö y le s in e y e n ile n
b ir ü z ü m b ilm iy o ru m .

İb n -i l s h â k d e d i ki ■.
B a n a A sım b. Ö m e r b. K a tâ d e v e A b d u lla h b. E bi N e c ih b ir lik te
h a b e r v e r d i l e r k i, o k a d ın ş ö y le d e d i :
K a ti o lu n m a y a g e ld iğ i z a m a n b a n a şö y le d e d i :
B a n a b i r b ıç a k g ö n d e r k i, o n u n la k a ti l iç in te m iz le n e y im . B en d e
k a b ile d e n b i r ç o c u ğ a b ir u s t u r a v e rd im v e d e d im k i :
O n u e v d e k i ş u a d a m a g ö tü r . V a lla h i ç o c u k h e m e n o n u g ö tü r m e ­
yi ü z e r i n e a ld ı. B u s e f e r d e d im k i :

B e n n e y a p tım ! V a lla h i a d a m b u h iz m e tç iy i k a tl e tm e k le in t ik a ­
m ın ı a lı r v e b ö y le c e k ıs a s a k a r ş ı k ıs a s o lu r. B ıç a ğ ı o n a v e rd iğ i z a ­
m a n u s t u r a y ı o n u n e lin d e n a ld ı, s o n r a d a : « Ö m rü n e a n d o ls u n , a n a n
b u b ıç a k la s e n i b a n a g ö n d e r i r k e n b e n im ih a n e t im d e n k o r k m a d ı mı!»
d e d i v e o n u n y o lu n u s e r b e s t b ır a k tı.

İb n -i H iş â m d e d i k i : B u ç o c u ğ u n o k a d ın ın o ğ lu o ld u ğ u s ö y le n ir.
İb n -i l s h â k d e d i k i .- A sım şö y le d e d i :
S o n r a H u b e y b ’i ç ı k a r t t ı l a r v e o n u a s m a k iç in T e n 'im 'e g ö tü r d ü ­
le r. O n la r a d e d i k i :
246 S İ R K T İ İB N -İ H tŞ A M

E ğ e r u y g u n g ö r ü r s e n iz b e n i b ır a k ın k i, ik i r e k â t n a m a z k ıla y ım .
O n la r d a :
H a y h a y , n a m a z kıl! d e d ile r.
O d a ik i r e k â t n a m a z k ıld ı. N a m a z ın ı ta d il i e r k â n ile v e h u ­
z u r ile k ıld ı. S o n r a k a v m e d ö n ü p şö y le d e d i :
V a lla h i, e ğ e r s a d e c e k a ti ld e n k o r k a r a k u z a ttığ ım ı z a n n e tm e n iz
o lm a s a y d ı, .e lb e tte n a m a z ı ç o k k ıla rd ım . H u b e y b b. A d iy y k a tlo lu n -
m a e s n a s ın d a ik i r e k â t n a m a z k ılm a y ı m ü s l ü m a n l a r iç in s ü n n e t k ı­
la n l a r ı n ilk i o ld u . S o n r a o n u b i r a ğ a ç p a r ç a s ın ın ü z e r i n e k a ld ır d ı­
la r . O n u b a ğ la d ı k la r ı z a m a n şö y le d e d i :
E y A lla h 'ım ! Ş ü p h e s iz b iz s e n in r e s û l ü n ü n r i s â le t in i te b liğ e ttik ,
o h a ld e s a b a h l e y in o n a b iz e y a p ıla n ş e y i b ild ir.

E y A lla h ’ım ! S a y ıla r ın ı tü k e t, o n l a n d a ğ ıt. O n l a r d a n h iç k im ­

s e y i y a ş a tm a . S o n r a o n u k a tl e tt il e r . (A lla h o n a r a h m e t e ts in .1

M u â v iy e b. E b i S ü f y a n şö y le d i y o r d u :
O g ü n E b û S ü f y a n ile b ir lik te o r a d a h a z ır b u l u n a n k im s e le r in
iç in d e h a z ı r b u lu n d u m . H u b e y b 'in d u â s ı n d a n k o r k a r a k y e r e y a ttım .
O n l a r şö y le d e r l e r d i :
B ir a d a m ı n ü z e r i n e b e d d u a e d ild iğ i z a m a n y a n y a tı n c a o b e d
d u a o n d a n g id e r .

İb n -i İ s h â k d e d i k i :
B a n a Y a h y a b. A b b a d b. A b d u lla h b. Z ü b e y r, b a b a s ı A b b a d 'd a n ,
o d a U k b e b. H â r i s ’d e n n a k le n h a b e r v e rd i. D edi k i : O n d a n iş ittim
şö y le d iy o r d u :
V a lla h i H u b e y b 'i b e n k a tle tm e d im . Ç ü n k ü b e n o n d a n d a h a k ü ­
ç ü k id im . F a k a t B en i A b d u d d a r ’ın k a r d e ş i E b û M e y s e re m ız r a ğ ı a l ­
d ı e lim e k o y d u , s o n r a b e n im e lim d e n v e s ü n g ü d e n t u t t u , s ü n g ü y ü
o n a d ü r t t ü , b ö y le c e o n u k a tle tti.

lb n - i İ s h â k d e d i k i :
B a n a a s h â b ım ız d a n b ir is i şö y le h a b e r v e r d i :
Ö m e r b. H a t t a b ( R a d iy a llâ h ü a n h ) , S a id b. Â m ir H u z e y m el-
C u m e h i'y i Ş a m 'ın b ir k ıs m ı ü z e r in e v â ii tâ y i n e tm iş ti. H a lk a r a s ı n ­
d a ik e n b a y ıld ı. B u, Ö m e r b. H a t t a b 'a a n la t ıl d ı v e d e n ild i k i :
A d a m h a s t a la n d ı . Ö m e r d e o n u n y a n m a g e liş le r in d e n b ir in d e
so rd u ve dedi k i :
E y S a id , n e d i r h â li n ? O d a d e d i k i :
 RECİ SERİYYESİ HAKKINDA NÂZİL OLAN ÂYETLER 247

V aJJah i e y E m irü 'l-M ü m in in b e n d e b ir şe y y o k tu r , f a k a t b e n

H u b e y b b. A d iy y ’in k a ti o lu n m a s ı s ı r a s ın d a o r a d a h a z ır b u l u n a n l a ­
r ın iç in d e y d im . O n u n b e d d u a s ın ı d in le d im , v a lla h i o b e d d u â , b e n
b i r m e c lis te o ld u ğ u m h a ld e h a t ı r ı m a g e lm e z k i b a n a b a y g ın lık g e l­
m e s in . B ö y le c e Ö m e r 'in y ı n ı n d a k ıy m e ti a r ttı.

İb n -i H iş â m d e d i k i
H u b e y b o n la r ın e l i n d î t a ld ı. N ih a y e t H a r a m a y la r ı s o n b u lu n c a
o n u k a tl e tt il e r .

R e c i' s e r iy y e s l h a k k ın d a K u r 'a n 'd a n n â z il o la n â y e tl e r

Ib n -i ts h â k d e d i k i :
O s e r iy y e h a k k ın d a K u r 'a n 'd a n ş u g e le n â y e t l e r in d i.
Z e y d b. S â b i t ’in a k r a b a l a r ı n a â id b ir a z a d lı b a n a lk r im e ’d e n — k i
b u İb n -i A b b a s ’ın m e v lâ s ıd ır — n a k le n v e y â S a id b. C ü b e y r ’d e n n a k ­
len , o d a İb n -i A b b a s ’d a n n a k le n h a b e r v e rd i k i, İb n -i A b b â s şö y le
d e d i:
R e c i'd e , iç in d e M e rse d v e  sım 'ın b u l u n d u ğ u s e r iy y e y e is a b e t
o lu n d u ğ u z a m a n , m ü n a f ık l a r d a n b ir ta k ım a d a m l a r şö y le d e d il e r :
V a h v a h , iş te o m e f tu n k iş ile r e k i, b ö y le c e h e lâ k o ld u la r , o n ­
l a r n e a il e le r in i n y a n ın d a o t u r d u l a r , n e d e a r k a d a ş l a r ı n ı n r i s â le t in i
te b liğ e ttile r . B u n u n ü z e r i n e A lla h T e â lâ b u h u s u s t a m ü n â f ık l a r m
s ö z le r in d e n o la r a k o k iş ile r e is a b e t e d e n h a y ır h a k k ın d a şö y le b u ­
y u rd u :

(i Ü U I ;Q - I j j y liLatju u«U I t

« D ü n y a h a y a t ı n a d â i r k o n u ş m a s ı s e n in h o ş u n a g id e n » ç ü n k ü li-
s a n iy le ts lâ m ı iz h a r e tm e k te d ir .

« j UJc '<11 3ı

« K a lb in d e o la n a A lla h 'ı ş â h id tu ta n .» H a lb u k i o lis a n iy le sö y le ­

d iğ i ş e y e m u h a l if ti r .
248 B tR E T -î İB N -t H İŞ A M

«P ek a z ık d ü ş m a n ik e n « y â n i s e n in le k o n u ş t u ğ u v e s a n a m ü r a ­
c a a t e ttiğ i z a m a n c id a l s â h ib id ir .

lb n - i H iş& m 'ın b a z ı g a r i b k e lim e le r i te f s i r e tm e s i

lb n - i H iş â m d e d i k i :
E led d , o k im s e d i r k i ş e r r i ta h r i k v e te h y ic e d e r. B ö y le c e d ü ş m a n ­
lığ ı ş id d e tle n ir . O n u n c e m i lü d d 'd ü r . A lla h (A z z e v e C e l l e l 'n i n k itâ -
b ın d a :

•îi l î y . 4 ,

•V e in a tç ı m ille ti u y a r m a n için« g e ç e r. M ü h e lh e l b. R e b le e t-T a ğ -

lib i — k i o n u n ism i tm r iü l- K a y s ’d ır, a ş a ğ ıd a k i ş iiri s ö y le d i:
A d iy y b. R e b ie ’n in sö y le d iğ i d e s ö y l e n ir :

— 1« l i jJl Ic***-.) U J j 1 j»-

«Ajçcr la g a rın altım la serilik ve y u m u şa k lık i r haşininin hüccetine te-

allûk eden şid d etli U r hasını var ise.»

d iy e r i v â y e t o lu n u r , lb n -i H iş â m ın d e d iğ in e g ö re ; B u b e y t, o n u n
b i r k a s id e s in d e d ir . T ır r ım a h b. H a k im e t-T a i, g ü n e ş e k a r ş ı d u r a n
k e le r i v a s f e d e r e k ş ö y le d e d i :

j J İ 'l f J^ m>- f.

«.İsılların parçası üzerine y u ka rd a n hakar, sa n ki o h a stm la rm üzerine

gâlib sert bir savaşçı h a sım d ır.»

B u b e y t o n u n b ir k a s id e s in d e d ir .
A lla h T e â lâ şö y le b u y u r d u :

« »

« A rk a v e rin c e .» Y a n i s e n in y a n ın d a n ç ık tığ ı z a m a n ;
 İBN-t H tŞA M ’IN BAZI G A R tB K EL İM E LE R İ T E F S İR İ 249

fi 3 L Ü t J . Sf '¿ '5 ¿ 4 ^ .5 J-X j < > $ ' J u : : »

« Y er y ü z ü n d e b o z g u n c u lu k y a p m a ğ a , e k in v e n e s li y o k e tm e ğ e
ç a b a l a y a n i n s a n l a r v a r d ır . A lla h b o z g u n c u lu ğ u se v m ez .» Y a n i y a ­
p ılm a s ın ı s e v m e z v e o n a r â z ı o lm a z .

, ¿1*1!‘' *;*-** J •

< ¿ L Jlı ti } * 3 ’ ai ) <!' f £-*> {S şj* ( j1* ^ Cif-*

•O n a , A lla h 't a n sa k ın * d e n in c e , g u r u r u k e n d is in e g ü n a h iş le tir,

a r t ı k o n a c e h e n n e m y e tiş ir. O r a s ı n e k ö tü y a ta k t ır ! i n s a n l a r a r a s ı n ­
d a , A lla h .m n z sın ı k a z a n m a k iç in c a n ın ı v e r e n l e r v a r d ır . A lla h k u l ­
l a r ı n a k a r ş ı ş e f k a tlid ir .» Y a n i n e f is le r in i ö lü n c e y e k a d a r A lla h y o ­
l u n d a c ih â d e tm e k ve o n u n h a k k ın ı y e r in e g e tir m e k için , A lla h 'a
s a tm ış la r d ır . (O s e riy y e y i k a s te d iy o r )

Ib n -i H iş â m 'ın b a z ı g a r i b k e lim e le ri te f s ir e tm e s i

İb n -i H iş â m d e d i k i :
Yeşri n e f s e h û ı N e fs in i s a t a r d e m e k tir .
Şerevı s a t tı la r , d e m e k tir . Y e zid b. R e b ie b. M u f e r r iğ e l-H im y e ri
şö y le d e d i :

'*■{ *1 •„ * .-»I f.* ^ sm

» " *^

«B u r d ’u sa ttım .
K e şk e B u rd ’dan sonra onun m a k tu l kuşu (76) olsaydım .»

B u rd , o n u n s a ttığ ı b ir k ö le s id ir. Bu b e y t, o n u n b ir k a s id e s in d e -
d ir . Ş e r â , i ş t i r a « sa tın a lm a » m â n a s ın a d a g e lir.
Ş â ir ş ö y le d e d i :

(76) M a k tu l kuşıı, A rapların inanışına göre: bir m ak tu lu n intikamı alı­

nıncaya k a d a r onun kabri başında d u r u p «bana su verin bana su verin» diyen
bir kuştur.
250 S İR K T İ İBN-İ HİŞAM

«O k a d ın a ded im k i : E y Ü m m -i M â lik , ik i oğlun üzerine, eğer onları

ya ra m a z k ö tü bir k u l satın aldı ise, sabırsızlık etm e.»

A s ılm a s ı is te n d iğ in d e H u b e y b 'in s ö y le d iğ i ş i ir

İb n -i l s h â k d e d i k i :
B u h u s u s t a s ö y le n e n ş i ir l e r d e n b ir i d e , H u b e y b b. A d iy y ’in k e n ­
d is in i a s m a k iç in k a v m in to p la n m ış o ld u ğ u h a b e r i n i a ld ığ ı z a m a n k i
sö z ü d ü r:
İb n -i H iş â m d e d i k i :
Ş ii r ilim e h li n in b i r k ıs m ı o ş i ir in H u b e y b ’e Aid o ld u ğ u n u k a b u l
e tm e z le r .

«H izip ler etra fım d a toplandılar.

K a b ilelerin i de topladılar.
O nların hepsi düşm anlığı izhar, bana karşı gayret edicidir.
 HA SSA N’IN HUBEYB’E AĞLAYARAK SÖ YLED İĞİ Ş İİR t 251

Ç ü n k ü ben bağa v u ru lm u şu m .
O ğullarını ve ka dınlarını topladılar.
Ç ıkılm a z, u zun bir ağaca ya kla ştırıld ım .
G aribliğim i, hüzü n ve k ed erim i ancak A llah'a şik â ye t ederim ve hizib -
lerin, yere devrilm em esnasında, benim ¡(in hazır olm asını da A l­
la h ’a şik â y e t ederim .
A rşın sahibi, bana y a p ılm a k istenen şeye karşı sabır ver.
B e n im e tim i parça parça e ttile r ve benim u m u d u m kesildi.
B u ise A lla h ’ın elindedir, eğer diterse kesilm iş kalanları b irleştirm ekle
bana m übârek kılar.
B etti k ü fü r ile ölüm arasında m u h a yyer kılm ışlardır.
H a lb u k i beninı gözlerim sabırsızlık g ö sterm eksizin ya şlarım dökü yo rd u .
B e n d e ölüm den ka çın m a y o k tu r, çü n kü ben ölü yü m , fa k a t benim k a ­
çınm am , her tarafı saran cehennem in alevli y a n m ış ateşi d e m ek tir.
V allahi m üslüm an olarak öldüğüm zam an A lla k y olunda y ık ılış y e r i­
m in hangi tarafa olm asına um ııd bağlam am .
B e n düşm ana ne bir zillet ne de bir k o rk u izhar edici değilim .
Ç ü n k ü benim dönüşüm ancak A lla h 'a d ır.«

H a s s a n 'ın H u b e y b 'e a ğ la y a r a k s ö y le d iğ i ş iiri

H a s s a n b. S a b it H u b e y b 'e a ğ la y a r a k şö y le d e d i :

J U » * / jjlj i . j j £ J I J c I L . İ ) V ¿ lA % U

(J j ( j i * -ı j —* ^ -** t j L i i ) ' ¡ j i ^

¿ rjl j jflA JC* jj iı l j ¡LÎL/ûiI

'*.* - t . 'A o - -• * ,
(j Vl ¿ j} *- 'j j J l Jl» o[

u 'i i i ' j J - A - j <i «*' jî.

«Senin gözüne ne oldu ki, oıııııı y a şla n , göğiis üzerine durm adan akar.
T ıp k ı düşen inciler gibi.
Y iğ itle r y iğ id i olan H u b e y b 'in üzerine.
B ild ile r ki, o karşılaştığı zam an ııc korkarlar, ne k u v v e tli zaafe d ü şe r;
ne de k ö tü h uyludur.
252 SİRET-1 İBN-I HtŞAM

O halde ey H u b e y b , g i t! M la/ı seni güzel ¡evlerle vc C en n cli-H ııld ile

h uriler k a tın d a , arkadaşlar içinde m ü kâfatlandırsın.
M e lâ ikc -i ebrar u fu k ta oldukları zam an P eygam ber size dese, siz ne
dersiniz.
N iç in A lla h 'ın ¡ahidini azgın bir adam karşılığında k a tle ttin iz k i, o
azgın adam beldelerde ve arkadaşlar arasında fesadı şid d e tle n d ird i.»

İb n -i H iş â m d e d i k i :
¿>1

d iy e r i v a y e t o lu n u r . O n d a n g e ri k a la n l a r ı n ı b iz te r k e tt ik . Ç ünkü on­
l a r ı n iç in d e f a h i ş s ö z le r s ö y le n m iş ti.

lb n -i ts h â k şö y le d e d i :
H a s s a n b. S â b it y in e H u b e y b 'e a ğ l a y a r a k şö y le d e d i :

« E y giiziim, senden akan lıir göz ya şı ile yaş dök ve d ö n m eyen yiğitlerle
b irlik te H u b e y b ’e ağla.
B ir doğan ku şu n a k i, F.nsar'tn içerisinde onun m akam ı orta yeri aldı,
se riy ye si hoş göriilii, halisdir.
E y sabahleyin, binip g itm e k te olan binici, katın d a n bir te h d it ilet ki,
yalan değildir.
B e n i K ü h c y b c ’y e ki, harbin arı h a m a ld a n ibaret olan sü tü , şerrini z i­
y adeleştirdi, o zam an k i sağıldığı ka b ın içine silindi.
Orada B e n i N e eeâ r'm arslanları onlara, sesleri fa zla olan çok askerler
içinde kılıçları parlayanlar olarak gelirler.»
 HA SSA N ’IN HUBEYB’E AĞLAYARAK SÖ Y LED İĞ İ Ş İİR İ 263

lb n - i H iş â m d e d i k i :
B u k a s i d e b u n d a n ö n c e k in in b e n z e r id ir . B âzı, ş iir â lim le r i o ik i­
s in in d e H a s s a n 'a â id o ld u ğ u n u i n k â r e d e r le r . H a s s a n 'ın H ü b e y b
h a k k ı n d a s ö y le d iğ i b a z ı ş iir le r i, s ö y le d iğ im s e b e p te n d o la y ı te r k e t ­
tim .

tb n -i İ s h â k d e d i k i :
H a s s â n b. S â b it y in e şö y le d e d i :

tŞ â y e t bir evde şeri}, bahtıdır kavine h u sû m eti şiddetli, doğan ku şu ,

d a y ısı E n cs olan bir e fe n d i ahırsa.
B it ta k d ird e H ttb ey b 'i geniş bir m rch s alarak bulursun ki, senin ü ze ­
rine hapishane ve bekçiler şiddetli gelm ezler.
K abilelere infisah edip anlara ta b i alan Z i ’n efe, seni T c n 'in ı’c sevk
e tm ed i.
O nlardan L ik in ı kabilesinden bir kabile alan l ’d e s’i siiriip dışarı ç ık a ­
ranlar vardır.
ih a n e tle seni aldattılar.
H a lb u k i anlar sözünü yerine g etirm eyen yalancı idiler.
Se n ise arada zillet sahibi, evde hapsedilm iş bir k im se idin.»

tb n -i H iş â m d e d i k i ■
E n e s, M u tim b. A d iy y b. N e v fe l b A b d -i M e n a f i n d a y ıs ı e l-E s a m
e s - S ü le m i'd ir.

sö z ü ile H u c e y r b. E bi İ h a b 'ı k a s te d iy o r . B ir r i v â y e tt e . A ş a b. Z ü r a r e
b. N e b b a ş e l-E s e d i’d ir. B u, B e n i N e v fe l b . A b d -i M e n a f 'ın h a lif i idi.
254 8İR E T -İ İBN-İ H ÎŞAM

H u b e y b 'i k a tl e tm e k iç in to p l a n a n l a r
İb n -i İsh& k d e d i k i !
H u b e y b ’in k a ti e d ilm e s i iç in K u r e y ş ’d e n to p la n ıp b a ğ ı r a n l a r ş u n ­
la r i d i :
İk r im e b. E bi C e h l, S a id b. A b d u lla h b. E bi K a y s b. A b d -i V ü d
v e A h n e s b. Ş e rik e s - S e k a fi k i b u B en i Z ü h r e ’n in h a l i f i d i r v e U b e y d e
b. H a k im b. Ü m e y y e b. H a ris e b. E l-E v k a s e s - S ü le m i’d ir. k i b u , B e­
n i Ü m e y y e b. A b d -i Ş e m s ’in h a lif id ir v e Ü m e y y e b. E b i U tb e v e H a d -
r a m i O ğ u lla r ı.

H a s s a n 'ın , H u b e y b 'i k a tl e tm e le r in d e n d o la y ı
H u z e y li (77) k a b ile s in i h ic v e d e n ş iiri

H a s s a n y in e H u b e y b b. A d iy y 'e y a p tı k la r ı ş e y le r h a k k ı n d a H u -
z e y l’i h ic v e d e r e k şö y le d e d i :

« B en î A m r'a bildir k i, onların kardeşi onu sa ttı.

O şerli bir k a rc k le r sahibidir.
Z iih e y r b. cl-E ğarr ve. Câıııi onu sattılar.
B u ik i k iş i b irlik te haram ları işlem iş oldular.
H im ayenize, a ld ırın ız zam an ğadr (ih a n e t) e ttin iz, sizin gibi et par­
çaları !
K e şk e H ubeyb'e. em ânet hiyânet e tm esey d i ve k eşke H u b e y b kavinin
ne mal olduğunu b ilsey d i.»

İb n -i H iş â m d e d i k i :
Z ü h e y rb . E l- E ğ a r r v e C a m i' H u b e y b ’i s a t a n ik i H ü z e y lid ir le r .

(77) H a ss an H ü zeyl'i hicvetti. Çünkii on lar K a a r e n i n k ardeşlerid irler ve

H u b e y b ile a rk a d a ş l a r ı n a ihanet e tm e k te o n la ra o rta k oldular. H üz eyl ve H u -
zeyme, M ü d rik e b. İlyas'ıtı oğullarıdır. Adal ve K a are kabileleri Benî Huzeym e-
de n d irler (R avz'e m ü r a c a a t e t) .
 HUBEYB'İ KATLETM EK İÇ İN TOPLANANLAR 255

lb n - i t s h â k d e d i k i :
H a s s a n b. S a b it y in e şö y le d e d i :

«E ğer kendisine ihanet seni sevindirirse, R eei'e git ve ¡.ihyan y a rd ım ­

dan sar.
B ir k a v im k i, aralarında kom şularını y e m e y i birbirine ta vsiy e ettiler.
D e m e k kiip e k m a y m u n ve insan birbirine benzer.
Ş a y e t te k e bir giin k o n u şa ra k olsa, k a lk ıp onlara hilali eder.
O onların iğinde şeref ve şan sahibi idi.»

lb n -i H iş â m ş ö y le d e d i :
B a n a E b û Z e y d e l- E n s a ri şö y le s ö y l e d i :

lb n - i ts h â k d e d i k i :
H a s s a n b . S a b i t y in e H ü z e y l’i h ic v e d e r = y e r e r e k şö y le d e d i :

«H iize y l, R esûlullalı'dan bir fa h iş iş isledi. İste d ik le rin d e isabet et

me.diler. (78)

(78) H a ss a n , Hüzeyl'in Resûlullah (Satlallahü Aleyhi ve Selleııı) den

m üslüman o lm a k istedikleri zam an, o n la r için zinayı helâl kılm asını istemeleri­
ne işaret ediyor.
268 SİR E T -l İBN -t H tŞA M

R esu llerin d en k ıy a m e te kadar ken d ilerin e verm eyeceği hır ¡evi istediler
ve A ra b m a y b ve a n oldular.
H ü z e y l’den savaşta ikra m a çağırarak hiç k im se y o k tu r.
O nlar fu h u ş hasletin i isterler.
Y a zık olsun onlara k i kita p la rd a haram olan bir şeyi helâl kılarlar.»

H a s s a n b. S â b i t y in e H ü z e y l'i h ic v e d e r e k şö y le d e d i :

. -O > "* , •t '* • T»1

'< * ’
öM * S * \£* O 'JL

< fy ') > / J .Î Î

< ■« ü w « it» ^

r jU İ l O l / l u J y

ûV J_ J i - »

p » * Î l ( Î L * a ^ - İ jjT )} O üV
. . ' re ' »r • , ' , ( î,.
„^LLİ L U I (J-:* \’j ' j

jr'-V1D*’ öÎTV* V. «j'y. <A>3 * " r " j

^ M û ^ t f^ -ıs iis h ıib 3 l)'. « ’ JA >

^ { '>JU Ol j ^7' J4 *

Oy t) î~ * >Cu!li IjU- İSI

( d i r 1' y f y y W (* r .'ji j 'P * j 'J p«1*

«Ö m rü m e k a sem ederim k i, H u b e y b ve .¡sim için olan hâdiseler e lb e tte

H ü z c y l b. M ü d r ik e ’y i ayıplar.
L ih y a n ’tn hâdiselerinin en şerlisi onlara isabet e tti.
L ih y a n ise suçların en şerlisini işleyieidirler.
B ir ta k ım insanlar onların k a vm in d e n d irlrr, hâlis nr.seblidirler.
 HUBEYB’t KATI.ETM EK İÇ İN TOPLANANLAR 257

T ıp k ı ellerin a rk a sın d a k i tü y le r gibi.

O nlar R e c i’ giiııiindc g a d re ttiler ve ijjc t ve m e k â n ın sahibi Resiilııl-
la h ’ın elçisine, ilıâııet ederek y a r d ım s a bıraktılar.
H ib e y i, haram ¡eylerin m iiukerlerhıdeıı sa k ın ır olm adı.
H aranı kâ firlere karşı k o n m a n A sî'ıtin k a tli seb eb iyle bir gün Z a fe r'in
aleyh lerin d e olacağını görecekler.
M ü d a fa a cı öyle kuşlar k i, (arıları kast ed iyo r.) şehidin e lin i b ü y iik
savaşlardan korurlar.
B e lk i, H ib e y i oıın ö ld ü rm e k le ölüm yerlerin i vey a ağlayan kadınlar
to p lu lu ğ u n u görecekler.
İç le rin e şid d e tli bir vaka m eydana ko ya rız k i, o v a ka ile m evsim lerin
ahalisinden kervanlar ödeşirler.
R esid ıılla h ’ın em riyle k i. O n u n elçisi sağlam bir göriiş ile L ih y a n ’t ta ­
n ıdı.
O k ü ç ü c ü k bir ka b iled ir k i, ahde vefa e tm e k onlar için nıiihim değildir.
E ğ er sıd ın olunurlarsa zâ lim in elini ö teye itm ezle r, ona karşı m ü d a ­
fa a etm esler.
İn sa n la r geniş bir yere y e r le ştik le ri sam an, onları k en d isin d e sellerin
a k tığ ı sıı m ecrasında görürsün.
O nların yerleri ölüm y u rd u d u r.
V e başlarına bir iş geldiği zam an görüşleri ha yva n la rın görüşü g ib i­
dir.

Y in e H a s s a n b. S û b it H ü z e y l’i h ic v e d e r e k şö y le d e d i :

X y <>• Ö liÇ i. '<11

- i « j / i * U.I Y$~ ¿ /I £»-^11 ç'y^ 'jb i

. G C '<1 \ ,Y U ; ; m çs\ '{ .¿ X g ş r 'J i 'f> ' i»

^ J * ' <s-b ’p r î? . i r i / J İ ' ^ )~ Î

*ÛL Ç ili l^ L j ı ju l jt s

' İ 'Y '& S ç 'f f j * Îû 'S > p Ü J Viî»

lbn-1 Hisam — C . : 3 - F . : 17
258 8ÎR E T İ İBN-İ HİŞAM

»lij.

«A lla h L ih y a n 'ı z a y ıfla ttı.

O nların k a n la n b izim için h â in lik lr k a tle d ilen ik i m a k tu lu m u z u n karşı­
lığında b ize y e tm e z.
O nlar R e f t g ü n ü n d e h ü r k a d ın ın oğlm ttı, d o stluğu nda ve sofasında gü­
venilir a rk a d a şım k a tle ttile r.
Ş â y ct R e c i’ günü n d e onların h ep si birden arıların k o ru d u ğ u k im se m u ­
k a b ilin d e k a ti olıınsalardı onun için k ifa y e t e tm ezd i.
B ir m a k tu l k i, evlerinin arasında arılar, zahir k iifr v e zu lü m eklin in
ya n ın d a onu h im a y e ettiler.
L ih y a n onlardan en k erim in i k a tle tti ve U u h e y b ’i az bir fia tla sa ttı.
O nlara y a z ık la r olsun, azab deresi o lsu n !
L ih y a n k a h r olsun.
A n tla rı u n u tu lsu n .
Y a ra m a zlıkta v e hilede b irbirini te ş v ik eden bir k iiçiik kabiledir.
O nu g izlem ek le ka b ilen in ya ra m a zlığ ı gizlenir alm adı.
Ş â yet onlar k a ti olunsalar, o k a tild en onların kanları ödenm eye değ­
m ez.
O nu ka tled en lerin k a tle d ilm e si göğsüm e bir şifâdır.
Y o k sa ölürüm , sabahleyin erkenden gelen iner lıir b u lu l gilıi ganim etle
yağına ederek H iizeyl'i k n rk ııtu ru m .
R e sû lu lla b ’ın em riyle k i em ir, nauıı em ridir, U h y a u için yaram az siiz
ile b irlik te fen a geceler olacaktır.
S a b a h ley in bir k a v im R ccVc getirildi.
S a n k i onlar k ış oğlaklarıdır da ısın u ıa ksızın geceyi geçirdiler.

H a s s â n b. S a b i t y in e H ü z e y l’i h ic v e d e r e k şö y le d e d i
 S İR E T -I İB N -İ H İŞ A M 259

4 -^ ' O*. 'H

4 ,p ı,o L _ d i< '> 'A C5Tî j ' ^

l j d ¿ lâ v ¿ i

-4»*' <_rV (*r?;*i 1>V ^

«H ayır, vallahi H ib e y i Z e n n e m sııyıınıın sâ ji m i yo ksa ka rışık m ı ol-

d u u ğ n u bilm ez.
O nlar için um re y a p tık la r ı ve har e ttik le r i zaıııan, ik i incirden, s a y ’y d e n
nasipleri y o k tu r.
F a k a t R e c i' onlar için, açık seçik bir yara m a zlığ ın ve ayıpların b u lu n ­
d u ğ u bir m ahaldir.
S a n k i onlar, k en d isiyle gizlenilen yerlerde ik in d i ile akşam arası H i­
caz'da ken d ileri için ses olan lekelerdir.
O nlar ahidleriyle. H ııb e y b ’i aldattılar.
N e k ö tü ahiddir, onların y a la n ahidleri .»

İb n -i H iş â m d e d i k i : E n s o n b e y t E b û Z e y d e l- E n s a r i’d e n m e r -
v id ir.

lb n - i İ s h â k d e d i k i : H a s s a n b. S â b it H u b e y b 'e v e o n u n a r k a d a ş ­
la r ın a a ğ l a y a r a k şö y le d e d i :

V T*- ¿d' Sf ^ S*
* • S. - " V . '* * i - . > ** -
<J}) ’i J *f U * 'j
* * r"" U "* *V\~ > V • a- İl". •* *. "
M .> l5 j }

u j-C J < JÎJl «a**

L t* S *-¿1 'J Î 4 d f t L ' ö ‘ı V sû iı ' d

- - ' ^

«A llah o kim selere ra h m et e tsin k i, R e c i günü n d e birbiri ardına g ittiler

ve böylece ikra m olundular, sevaba nâil oldular.
S e riye n in başı ve em irleri M erscd idi.
İb n -i B ü k e y r im am ları idi.
MO S İR E T -t İB N -İ H tŞA M

Onlardan Jbn-i Tarik ve İbıt-i Jh'siııc ise mukadder ölümleri nıdarı aldı.
R eri'de öldiiriileıı .Isını ise yiiee hasletler kazandı.
O kazançlı biridir.
O, onlara karşı zillet ve bavını eğmeyi kabul etmedi de, nihayet kılıçla
vuruştu.
Ç ünkii o necibdir.»

İb n -i H iş â m d e d i k i :
« H a ttâ y e r e d ü ş ü n c e y e k a d a r b u n u y a p tı. Ç ü n k ü o n e c ib ’d ir» d i­
y e r i v â y e t o lu n u r .

İb n -i H iş â m d e d i k i :
Ş iir ilim e h li n in e k s e r is i b u b e y tle r in H a s s â n ’a â id o ld u ğ u n u k a ­
b u l e tm e z le r .

Bİ'R-1 M A Û N E V A K ’A S I

(H . D ö r d ü n c ü s e n e S a f e r a y ın d a )
B ir-i M e û n e 'y e g ö n d e rilm e

İb n -i İ s h â k d e d i k i :
R e s ü lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) , Ş e v v a l’in g e r i k a la n
k ıs m ı ile Z u lk a d e , Z ü lh ic c e (k i Z ilh ic c e a y ın d a m ü ş r ik l e r g e r i ç e k il­
d ile r ) v e M u h a r r e m a y ın d a M e d in e 'd e ik a m e t e tti. S o n r a R e s ü lu lla h
( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) B i’r-i M e û n e a s h â b ın ı S a f e r a y ın d a ,
U h u d 'd a n d ö r t a y g e ç tiğ i b ir s ı r a d a g ö n d e rd i.

G ö n d e r m e s in in s e b e b i

O n la r ı n h â d is e s i ş u i d i :
B a b a m İ s h â k b. Y e s â r, M u ğ ir e b. A b d u r r a h m a n b . H â r is b. H i-
ş â m ’d a n ve A b d u lla h b. E b i B e k r b. M u h a m m e d b. A m r b. H a z m ile
ilim e h lin d e n b a ş k a l a r ı b a n a şö y le h a b e r v e r d i l e r :
E b û B e râ A m ir b. M â lik b. C a f e r b. M ü l â ib ü ’l-E s in n e , R e s ü lu lla h
( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) 'in y a n ın a M e d in e 'y e g e ld i, R e s ü lu lla h
( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) d e o n u ts lâ m a d â v e t e tti. O ise m ü s lü -
m a n o lm a d ı. F a k a t İ s lâ m ’d a n d a u z a k la ş m a d ı. V e ş ö y le d e d i :
 H U B E Y B İ KATLETM EK İÇ İN TOPLANANLAR 261

Ey M u h a m m e d , ş a y e t a s h a b ı n d a n N e c id h a l k ı n a b ir ta k ı m a d a m ­
l a r g ö n d e r s e n v e o n l a r d a o n la r ı, s e n i n e m r in e d a v e t e ts e le r , u m a ­
r ım k i, s a n a ic a b e t e d e r le r . R e s û lu lla h ( S a lla lla h ti A le y h i v e S e lle m )
d e b u y u r d u k i : «Ben o n l a r iç in E h l-i N e c id ’d e n k o rk a r ım .» E b û B e râ
dedi k i :
B e n o n l a r a k e filim . O n la r ı g ö n d e r d e m ille ti I s lâ m ’a d â v e t e ts in ­
le r.

G ö n d e r ile n a d a m l a r

R e s û lu l la h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) M ü n z ir b. A m r 'ı — k i b u
M ü n z ir, B e n i S â id e 'n i n k a r d e ş i o lu p k e n d is in e « ö lü m e s ü r ’a tli k o ş a n »
a n la m ın d a « M u ’n ik liy e m û te « lâ k a b ı t a k ı l m ı ş t ı r — a s h â b ı n d a n m ü s -
l ü m a n l a n n h a y ır lı la r ı n d a n k ır k k iş i ile b ir lik te g ö n d e r d i. O n la r d a n
b â z ıl a n ş u n l a r d ı r :
H ftris e b . S im m e , H a r a m b. M ilh â n — k i, b u B e n i A d iy y b. N e c-
c a r ’m k a r d e ş i d i r — U rv e b. E s m a b. S a lt e s -S ü le m i, N â fi b . B ü d e y l
b. V e r k a e l- H u z â i, Â m ir b. F ü h e y r e — k i, b u E b û B e k r e s S ıd d ık ’ın
m e v lâ s ıd ır. — B u n la r m ü s lü m a n la r ı n h a y ır lı la r ı n d a n is im le ri z ik r
o lu n a n k iş ile r le g ö n d e r ild ile r . O n l a r d a g it ti le r v e B i'r-i M a û n e ’d e in ­
d ile r. B u r a s ı B e n i A m ir ’in y u r d u ile B e n i S ü le y m 'in a r â z i le r i a r a s ı n ­
d a d ır . O b e ld e le r in h e r ik isi d e o r a y a y a k ın d ır . F a k a t b u k u y u B en i
S ü le y m ’in a r a z i l e r i n e d a h a y a k ın d ır .

 m ir 'in ih a n e t i

O s a h â b e l e r , o k u y u n u n b a ş ı n a in d ik le r i z a m a n H a r â m b. M il-
h â n 'ı R e s û lu l la h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e ll e m ) 'i n m e k t û b ü y le A lla h
d ü ş m a n ı Â m ir b. T u f e y l’e g ö n d e r d ile r . O n a g e ld iğ i z a m a n o, o n u n
m e k t û b u n a b a k m a d ı v e h e m e n a d a m ı n ü z e r i n e s a ld ırd ı. O n u k a t ­
le tti. S o n r a b a ğ ı r a r a k o n l a r a k a r ş ı B e n i  m ir d e n y a r d ı m is te d i.

O n l a r is e k e n d il e r i n e d â v e t e ttiğ i ş e y e ic â b e t e tm e k te n im ti n a
e tt il e r v e ş ö y le d e d i l e r :
A s lâ E b û B e r â ’n ın a h d in i b o z m a y ız . O , o n l a r iç in s ö z le ş m e v e
k e f a le t v e r m iş ti. B u n u n ü z e r i n e A m r o n l a r a k a r ş ı. B e n i S ü le y m ’d e n
U sa y y , R i’l, Z e k v a n k a b il e le r in d e n y a r d ım is te y e r e k ç a ğ ırd ı. O n la r
d a b u h u s u s t a o n a ic â b e t e tt il e r . Ç ık ıp , o s a h â b e l e r i n e tr a f ı n ı ç e v ir ­
262 SİRET-1 İBN-1 H İŞAM

d ile r . O n la r ı y o lc u lu k e ş y a la r ı iç in d e ik e n k u ş a t tı la r . O n l a r d a o n la ­
r ı g ö r d ü k l e r i z a m a n k ılıç la rın ı a lıp s a v a ş t ı l a r v e e n s o n u n c u s u n a
v a r ı n c a y a k a d a r k a ti o lu n d u l a r . A lla h o n l a r a r a h m e t e ts in . A n c a k
K â b b. Z ey d k i b u B en i D in a r b. N e c c â r ’m k a r d e ş id ir , m ü s te s n â o lu p ,
o n l a r o n u c a n ı ç ık m a k ü z e r e ik e n b ır a k tı la r . O d a m a k t u l l e r i n a r a ­
s ı n d a n y a r a l ı o l a r a k k a lk tı. O , H e n d e k g ü n ü n d e ş e h id o la r a k k a ti
o lu n u n c a y a k a d a r y a ş a d ı. A lla h o n a r a h m e t e ts in .

tb n - i Ü m e y y e ile M ü n z ir 'in a r k a d a ş l a r ı n ı n k a t i o l u n d u ğ u n u
b ilm e le r in d e n s o n r a o a z g ı n l a r a k a r ş ı t u t u m l a r ı

K a v m in m e r a s ı n d a A m r b. Ü m e y y e e l- D a m ri v e B e n i A m r b.
A v f’d a n o la n E n s â r ’d a n b i r a d a m v a rd ı.

lb n - i H iş â m d e d i k i : O , M ü n z ir b. M u h a m m e d b. U k b e b . U h e y -
h e b. C ü lâ h d ır.
tb n - i İshâk d e d i k i :
B u ik i k iş i, a r k a d a ş l a r ı n ı n m u s ib e t le r i n i a n c a k a s k e r i n ü z e r in d e
d o la ş a n b i r k a r t a l l a h a b e r a ld ıla r . B u n la r d e d ile r k i :
V a lla h i b u k a r t a l d a e lb e tte b i r iş v a r d ır . D ö n ü p b a k t ı l a r k i sa -
h â b e l e r k a n l a r iç e r is in d e d ir . B a ş la r ın a g e tir ile n i h a n e t l e r g ö z le g ö ­
r ü n ü y o r . B u n u n ü z e r in e E n s a r lı a d a m , A m r b. Ü m e y y e ’y e :
N e d e r s in ? d e d i. O d e d i k i :
R e s ü lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e l l e m l ’e v a r m a m ız ı v e d u ­
r u m u o n a h a b e r v e rm e m iz i u y g u n g ö r ü y o r u m . E n s a r i d e d i k i : F a ­
k a t b e n k e n d is in d e M ü n z ir b. A m r 'ın k a ti o lu n d u ğ u b i r y e r d e n y ü z
ç e v ir ip a y r ılm a m . V e b e n a d a m l a r d a n o n u n h a b e r i n i s o r a c a k d a d e ­
ğ ilim . S o n r a o a z g ın l a r l a s a v a ş tı v e k a ti o lu n d u . A m r b . Ü m e y y e ’y i
d e e s i r a ld ıla r . M u d a r 'd a n b i r k im s e o ld u ğ u n u o n l a r a h a b e r v e rd iğ i
z a m a n  m ir b. T u fe y l o n u s e r b e s t b ır a k tı. A n a s ın ın ü z e r in e lâ z ım
g e ld iğ in i s a n d ığ ı b i r k ö le a z a d e tm e a d a ğ ı k a r ş ılı ğ ın d a o n u â z â d
e tti.

İk i  m ir li 'n i n k a t i e d ilm e s i

A m r b. Ü m e y y e ç ık ıp d a K a r k a r a y a (79) v a r d ığ ı z a m a n , k i b u ­
r a s ı K a n a tın (80) y a m a c ın d a n d ır . B e n i A m ir d e n ik i a d a m g e ld i

(79) Orası K a r k a t ü ’l-Kedir'dir.

(80) K a n a t Taif'deıı gelen bir vadid ir.
 G Ö N D E R İL EN ADAMLAR 263

. İb n -i H iş â m d e d i k i :
B e n i  m ir , B eni K ilâ b d a n d ı r l a r . E b ıi A m r e l-M e d e n i d e o ik i
a d a m ı n B e n i S ü le y m 'd e n o ld u ğ u n u sö y le d i.
İb n -i İ s h â k d e d i k i :
N ih a y e t o ik i k iş i o n u n la b ir li k te o n u n iç in d e b u l u n d u ğ u b i r b ö l­
g e y e in d ile r . Â m ir li’le r in R e s ü lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e ll e m ) ’-
d e n b i r a n d la ş m a v e k e f a l e tl e r i v a r d ı. A m r b . Ü m e y y e b u n u b ilm i­
y o r d u . O n l a r in d ik le r i z a m a n o n la r a , siz k im d e n s in iz ? d iy e s o r d u .
O n la r d a B en i  m ir ’d e n iz d e d ile r. O n la r a m ü h l e t v e rd i v e u y u d u k ­
l a r ı z a m a n ü z e r l e r i n e s a l d ır ı p o n la r ı k a tl e tt i. O R e s ü lu lla h ( S a l la l la ­
h ü A le y h i v e S e ll e m l 'in a s h â b ı n ın b a ş ın a g e ti r d i k le r i ş e y d e n d o la y ı
B en i A m ir 'd e n b i r in t ik a m o l a r a k b u n u y a p tığ ın ı z a n e d iy o r d u . A m r
b. Ü m e y y e R e s ü lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e ll e m l 'in y a n ın a g e lip
d e o l a n l a r ı o n a h a b e r v e r d iğ i z a m a n , R e s ü lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i
ve S e lle m ) ş ö y le b u y u r d u :
ö y l e ik i k iş iy i k a t l e t t i n k i o n la r ın d iy e tle r in i ö d e m e m lâ z ım .

R e s û lu lla h 'u ı E b û B e r â ’n ın y a p tı ğ ın d a n ü z ü lm e s i

S o n r a R e s ü lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) b u y u r d u k i :
B u . E b û B e r â ’n ın y a p tığ ıd ır . B en b u n u n iç in is te k s iz d im v e k o r ­
k u y o r d u m . E b û B e r â 'y a b u h a b e r v a rd ı. A m ir b . T u fe y l’in o n u n a n d -
la ş m a s ın ı b o z m a s ı v e R e s ü lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e l l e m l ’in a s -
h â b ı n a o n u n s e b e b iy le v e e m a n v e rm e s iy le b u d u r u m u n is a b e t e t m e ­
si, o n a a ğ ı r g e ld i. M a k t u ll e r iç in d e A m ir b. F ü h e y r e d e v a rd ı.

İb n - i F ü h e y r e 'n i n k a t i o lu n m a s ın d a n s o n r a d u r u m u

İ b n -i İ s h â k d e d i k i :
B a n a H iş â m b. U rv e b a b a s ı n d a n n a k le n h a b e r v e rd i k i :
A m ir b. T u fe y l şö y le d e d i :
O n l a r d a n k a t i o lu n d u ğ u z a m a n , g ö k ile y e r a r a s ı n d a k a ld ır ıld ı­
ğ ım v e h a t t a ö n ü n d e g ö ğ ü n y a n ld ı ğ ın ı g ö r d ü ğ ü m a d a m k im id i?
D e d ile r k i :
O A m ir b. F ü h e y r e 'd ir .
İb n -i İ s h â k d e d i k i :
B a n a B e n i C e b b a r b. S e lm â b. M â lik b . C a f e r 'd e n b ir i h a b e r v e r ­
d i — k i, C e b b a r o g ü n d e  m ir ile b ir lik te h a z ı r b u l u n a n k im s e le r in
iç in d e y d i. S o n r a m ü s lü m a n o ld u — o şö y le d i y o r d u :
264 BİRET-İ İB N -t H İŞA M

Ş ü p h e s iz k i, b e n i I s lâ m a d â v e t e d e n ş e y le r d e n b ir is i ş u o lm u ş ­
t u r : B en o g ü n o n l a r d a n b i r a d a m ı ik i o m u z u a r a s ı n d a v u r d u m v e
s ü n g ü n ü n u c u n d a k i d e m i r o n u n g ö ğ s ü n d e n ç ık tığ ı z a m a n o n a b a k ­
tığ ım d a şö y le d e d iğ in i i ş i t t i m :
« V a lla h i k a z a n d ım !» B e n iç im d e n d e d im k i :
N e y i k a z a n d ı n ? B e n s e n i k a ti e tm e d im m i!
S o n r a o n u n b u s ö z ü n ü s o r d u ğ u m d a d e d ile r k i : O ş e h a d e t i k a ­
z a n d ığ ın ı s ö y le m iş tir. B e n d e d e d im k i A lla h 'ın b a k a s m a a n d o ls u n
k i o k u r t u ld u .

H a s s a n 'ın , B e n i E b i B e râ 'y ı Â m ir 'e k a r ş ı k ış k ır t a n ş iiri

İb n -i ls h â k d e d i k i :
H a s s a n b. S a b it, B e n i E bi B e r â ’y ı Â m ir b. T u f e y l'e k a r ş ı k ış k ır t a ­
r a k şö y le d e d i :

« E y B e n i U nunu l-B cııin, siz X c c id halkın ın ulularından olduğunuz

lıaldc .¡n ıir'in fih iı ü c r a y a , nııuıı a k d in i bozarak onu h a fife alarak
sizi k o rk u tm a d ı m ı !
H a tâ ise, k a sıd gib i değildir.
Ş e re f ve fa zile t peşinde koşan R a b ic 'y e bildir k i, benden sonra hâdise­
lerin içinde ne iead e tt i n i
B a b a n harblerin babasıdır, E b û llc râ 'd ır ve llâ lid ’d ir, şe riftir.
H a k e m b. S a d ’dir.»

H a k e m v e Ü m m ü l-B e n in 'in n e s e b i

İb n -i H iş â m d e d i k i :
H a k e m b. S a 'd : K a y n b. C e s r ’d e n d ir . Ü m m ü l-B e n in , A m r b . A m ir
b . R e b ie b. A m ir b. S a 's a a 'n ı n k ız ıd ır. B u k a d ın E b û B e r â 'n ın a n a s ı ­
d ır .
 İBN-1 FÜ H EY RE'N IN KATLOLUNMASI 265

R a b ia ’n m , A m ir 'i y e rm e s i

İb n -i İsh A k d e d i k i :
R a b ie b. A m ir b. M â lik , Â m ir b. T u f e y l’in ü z e r i n e h a m le y a p tı v e
o n a s ü n g ü ile v u r d u . S ü n g ü o n u n u y lu k e tin e is a b e t e tti. Ö lü m y e ­
r i n e is a b e t e ttir e m e d i. A tın d a n d ü ş t ü v e şö y le d e d i :

B u, E b û B e r â ’n ın iş id ir. E ğ e r b e n ö lü r s e m b e n im k a n ım a m c a m
iç in d ir . O n u n p e ş in e d ü ş m e s in le r . E ğ e r y a ş a r s a m b a ş ı n a g e le n şe y
iç in n e y a p a c a ğ ım ı b ilirim .

İb n - i V e r k a 'n ın k a t i e d ilm e s i v e lb n - i R e v â h e n i n
o n a m e r s iy e s i

T u a y m e b. A d iy y b. N e v f e l’in d a y ıs ı o la n v e o g ü n N a fi b. B ü -
d e y l b . V e r k a E l-H u z a i’y i k a tl e d e n E n e s b. A b b a s E s -S ü le m i şö y le
d e d i:

> u v < ÖV Ç i i f } o ’\

x* ~J\ t i öt/)\ u

«IbH-İ V crka c l-H ıızâi’y i harple ılar hir yerde iilii alarak b ıra k tım k i
onun ü ze riıy 'r iisg â r la r to p ra k serperler.
E b û R c y y â n t gördiiğiiıt za m a n aıııı hatırladım .
IV fin in vakitten bildim k i o arada in tik a m ım ı alacağım .»

E b û R eyy& n t T u a y m e b. A d iy ’d ir .
A b d u lla h b. R e v â h e , N â fi b. B ü d e y l b. V e r k a 'y a a ğ l a y a r a k şö y le
dedi •

itJL i j L İ' JT o. ¿f 'ğ\ İ '¿ 1 ^ 3

>İJÎJI J j» JĞ {'yi* ¿ S ' 1 û

«A llah A 'â ji lı. P iid e y l’e, cihadın sevabını isteyen k ifiııiıı rahm etiyle
ra h m et elsin.
S abırlıdır, sâ d ık tır, va'diııi yerine g e tire n d ir; cem aat iğinde doğru siis
sa h ib id ir .»
266 StR K T-1 tB N İ H İŞ A M

Hassan'ın Bi'r-i Maûne’nin maktullerine ağlayarak

söylediği şiiri
H a s s a n b. S a b it B i'r-i M a ü n e 'n i n m a k tu ll e r i n e , h a s s e te n M û n z ir
b . A m r ’a a ğ l a y a r a k ş ö y le d e d i :

« M aunc'nin m a k tu lle rin e az olm a ya n bir dökiişle göz y a şla rın ı dök.
Ö lüm lerine sabahleyin karşılaşan R esû lu lla h 'ın atlılarına ağla.
B ir k a vin in a k d iy le onlara fena isabet e tti ğadir ile iplerin in d ü ğ ü m ü
çözüldü.
Y a z ık M iin z ir’c k i y ü z çevirdi ve öliim üııc sabr ve sü ra tle g itti.
İşte o sabahınızda ç o k la n isabet a lm ıştır.
B ıınlar şerifin a kın d a n ve . I ınr’ın hayırlılarından kim selerdir.»
lb n - i H iş â m d e d i k i :
E n s o n b e y ti, b a n a E b u Z e y d e l- E n s â ri h a b e r v e rd i.

Kâb'in Bi'r-i Maûne hakkında şiiri

B e n i C a f e r b. K ilâ b 'ı a y ıp la y a n B i’r-i M a û n e g ü n ü n d e K â b b.
M â lik e â id o l a r a k b a n a ş u ş iir h a b e r v e r i l d i :

» K o m ş u n u z u B e n i S iilc yın ’c b ıra k tın ız, tınların h a rbinden k o rka ra k

a cizlik ve z a y ıflık ederek.
Ş a y e t U k e y l’den bir ip alsa e lb e tte oıııııı ip iy le k u v v e tli ve sağlam bir
ip i çekerdi. (Y ani onunla aııdlaşnıa sağlam b ir andlaşıııa olurdu).
K u re ta k a b ile si olsaydı bunu te s lim etm ezdiler.
E sk id e n v efa gösterm ediler, ç ü n kii siz de v e fa k â r değildiniz.»
 İBN-İ VERKA’NIN KATLEDİLM ESİ 267

K u r a t â 'n ı n n e s e b i

lb n - i H iş â m d e d i k i :

K u r c t â ı H e v a z in 'd e n b ir k a b ile d ir .

y e r in e r i v a y e t o lu n u r . S a h ih o la n d a b u d u r . Ç ü n k ü K u r e tâ N ü fe y l'e
y a k ın d ır .

B E N İ N A D İR İN S Ü R Ü L M E L E R İ

(D ö rd ü n c U s e n e d e )
R e s û lu lla h 'ın , B en i  m ir 'in m a k t u ll e r i n in d iy e ti iç in
B e n i N a d ir 'd e n y a r d ı m is te m e ğ e g itm e s i v e o n l a n n d a
o n a i h a n e t e tm e k i s t e m e l e r i :

lb n - i İ s h â k d e d i k i :
R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) , B en i N a d ir 'e g itti, B e­
n i  m ir 'd e n o la n o ik i m a k t u l u n d iy e ti iç in o n l a r d a n y a r d ım is tiy o r ­
d u . O ik i m a k t û l k i, o n la r ı A m r b . Ü m e y y e e l- D a m ri k a tle tm iş ti. R e ­
s û l u ll a h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) b u n u , o ik is i iç in a k d e ttiğ i
c iv â r d a n y a n i e m â n a n d la ş m a s ı n d a n d o la y ı y a p ıy o r d u . N ite k im B a ­
n a Y ezid b. R u m â n h a b e r v e r d iğ in e g ö re . B e n i N a d ir ile B en i  m ir ’in
a r a l a r ı n d a a n d l a ş m a v a rd ı. R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m )
iş te o ik i m a k t û l ü n d iy e ti iç in o n l a r d a n y a r d ım is te y e r e k o n l a r a g e ­
lin c e , o n l a r d e d il e r k i :

E v e t, e y E b u 'l-K a s ım ! S e n in b iz d e n k e n d i is te d iğ in şe y iç in s a n a
y a r d ım e d e r iz . S o n r a b ir b ir iy le t e n h a d a k a ld ık la r ı z a m a n ş ö y le d e d i­
le r:
Ş ü p h e s iz s iz a s l a b ir d a h a o n u ş im d ik i b u h â l i ü z e r e b u la m a z ­
sın ız. R e s û lu l la h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) d e o n l a n n e v le r in ­
d e n b i r d u v a r ı n y a n ın d a o t u r m a k t a id i. « H a n g i a d a m iş te ş u e v in ü s ­
tü n e ç ı k a r d a o n u n ü z e r in e b i r k a y a a t a r ? B ö y le c e o n d a n r a h a t a
k a v u ş u r u z » d e d ile r . B u n u n ü z e r i n e o n l a r d a n b ir i o la n A m r b. C ih â ş
b. K â b , b u ç a ğ r ı y a u y d u v e :
« B u n u n iç in b e n v a rım » , d e d i. B ö y le c e R e s û lu lla h 'ın ü z e r in e b ir
k a y a a t m a k iç in y u k a n ç ık tı. R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e l­
le m ) is e b i r g u r u b a s h a b ı iç in d e id i.
268 SİRET-1 İBN-1 HİŞAM

O n la r ı n iç in d e E b û B e k r, Ö m e r v e A li v a rd ı. A lla h o n l a r d a n ra z ı
o ls u n .

O n la r ın n iy y e t le r in i n R e s ü lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e ll e m l 'e

b ild ir ilm e s i v e o n u n o n la r la h a r b e tm e k iç in h a z ır lık y a p m a s ı

A lla h , R e s ü lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e ll e m l 'e o n la r ın k a s t e t ­

tiğ i ş e y i b ild ird i. O d a k a lk tı v e M e d in e 'y e d ö n m e k ü z e r e y o la çık tı.

A s h a p P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S e ll e m l’i b e k le d ik le r i

z a m a n g e ç k a lın c a o n u a r a m a y a k a l k t ı l a r ve M e d in e 'd e n g e le n b ir
a d a m a r a s t l a d ı l a r , o n a s o r d u la r . O d a d e d i k i :

O n u M e d in e 'n in iç in d e g ö r d ü m . B u n u n ü z e r in e o r d a k i s a h â b e -
le r d e d ö n d ü v e P e y g a m b e r ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e l l e m l ’in y a n ı ­
n a v a r d ıla r . O d a o n l a r a Y a h û d ile r in o n a k a s t e ttik le r i h a in l iğ e d â ir
o la n h a b e r i v e rd i. R e s ü lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) o n la r la
h a r b e tm e k iç in h a z ır lık y a p m a y ı v e ü z e r l e r i n e y ü r ü m e y i e m r e tti.

lb n - i H iş â m d e d i k i :
M e d in e ü z e r in e d e lb n -i Ü m m -i M e k tû m 'u v a li y a p tı.
lb n - i l s h â k d e d i k i :
S o n ra ü z e rle rin e y ü rü d ü .
lb n - i H iş â m d e d i k i :
B u , R e b iü l-e v v e l a y ın d a id i. V e o n la r ı a ltı g e c e m u h â s a r a a l t ı ­
n a a ld ı. O s ı r a d a ş a r a b ın h a r a m k ılın m a s ın a d â i r â y e tl e r n â z il o ld u .

R e s û lu l la h 'm o n la r ı m u h â s a r a e tm e s i v e o n la r ın
h u r m a lı k la r ı n ı k e s tir m e s i

İ b n i ls h â k d e d i k i :
O n l a r k a le l e r e y e r le ş ip s ığ ın d ıla r. R e s ü lu lla h ( S a l la l la h ü A le y ­
h i v e S e lle m ) d e h u r m a l ı k l a r ı n k e s ilm e s in i v e o r a l a r d a y a n g ın ç ık a r ­
tılm a s ın ı e m r e tt i. B u n u n ü z e r in e o n l a r :

*Ey M u h a m m e d i S e n f e s a d d a n n e h y e d iy o r d u n v e o n u iş le y e n
k im s e le r i a y ıp lıy o r d u n o h a ld e h u r m a l ı k l a r ı k e s m e k v e o n l a n y a k ­
tı r m a k n a s ıl o lu r!» d iy e n id a e ttile r .
 BENÎ N Â DİR'İN SÜ RÜ LM ELERİ 269

M U n â f ık la n n o n la r ı te ş v ik e tm e s i v e s u lh y a p m a k
is te m e le r i

B e n i A v f b. H a z r e c ’d e n b ir to p lu lu k v a r id i. A 'llah d ü ş m a n ı A b ­
d u ll a h b. Ü b e y y b. S e lu l, V e d i’e, M â lik b. E b i K a v k a l, S ü v e y d v e D â is
b u n la r d a n d ı. B en i N a d ir 'e « S â b it o lu n u z , k a r a r k ılın ız v e k o r u n u ­
n uz.» d iy e h a b e r g ö n d e r d ile r . Ç ü n k ü b iz a s l a siz i y a r d ım s ız b ır a k -
m ıy a c a ğ ız . E ğ e r s iz in le s a v a ş ılır s a b iz s iz in le b e r a b e r s a v a ş ırız . E ğ e r
siz ç ık a r tı lı r s a n ı z s iz in le b e r a b e ı ç ık a rız .» B u n u n ü z e r i n e o n la r , o n ­
l a r ı n b u y a r d ım ın ı b e k le d ile r , a m a o n l a r sö z v e r d ik le r i g ib i b u y a r ­
d ım ı y a p m a d ı la r . A lla h o n la r ın k a lb l e r i n e k o r k u a ttı.
B u n u n ü z e r in e B en i N a d ir , R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S el-
l e m l 'd e n k e n d ile r in i ç ık a r tm a s ın ı v e k a n l a r ı n a d o k u n m a m a s ı n ı is ­
te d ile r . Ş u ş a r t ile k i, s i l â h l a r d a n b a ş k a d e v e le r in k a ld ır a b ile c e ğ i k a ­
d a r m a lı k e n d ile r in e a la c a k l a r . G e ris i g a n im e t o la r a k b ır a k ıla c a k tı.
R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) b u n u k a b u l e tti. D e v e le ­
r i n k a ld ır a b ile c e ğ i k a d a r m a l y ü k le d ile r . H a tta a d a m v a r d ı k i, e v i­
n i k a p ı e ş iğ in d e n y ık a r v e o n u d e v e s in e y ü k le r g ö tü r ü r d ü . O r d a n ç ı­
k ıp H a y b e r ’e d o ğ r u g ittile r . Ş a m 'a g id e n le ri d e o ld u .

O n la r d a n H a y b e r 'e m u h â c i r g id e n l e r

O n la r ı n H a y b e r ’e g id e n l e r i n e ş r a f ı ş u n l a r i d i :
S e llâ m b. E b i’l-H u k a y k , K in â n e b. R eb i b. E b i'l- H u k a y k v e H u -
y e y b . A h ta b . B u n la r H a y b e r ’e y e r le ş tik le r i z a m a n o r a n ı n e h li o n ­
l a r a i t a a t v e h ü r m e t e ttile r .
tb n - i I s h â k d e d i k i :
B a n a A b d u lla h b. E b i B e k r h a b e r v e rd i ki o n a ş u h a b e r v e r i l m i ş :
O n l a r k a d ın la r ı, ç o c u k la r ı v e m a l la r ı d e v e le r e y ü k le d ile r . B e r a ­
b e r l e r i n d e d a v u ll a r , z u r n a l a r v e o y n a y a n o y u n c u k a d ı n l a r v a rd ı. O n ­
la r ın iç in d e Ü m m -i A m r v a rd ı. B u U rv e b. V e rd e l-A b s i’n in y a n ı n ­
d a y d ı. O n d a n s a t ın a lm ış la rd ı. B u k a d ın . B en i G ı f â r ’ın k a d ın l a r ı n d a n
b ir i idi. O n d a , o z a m a n k i h iç b i r k a b ile d e m isli g ö r ü lm e m iş b i r ş e ­
k ild e k e n d in i b e ğ e n m iş lik v a rd ı.

R e s û lu lla h 'ın o n la r ın m a lla r ın ı m ü h â c i r l e r in a r a s ın d a

t a k s im e tm e s i
O n l a r m a l la r ın ı R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) 'e b ı­
r a k t ıl a r . M a l la r d a h a s s e te n R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S el-
270 S İ RET-1 İB N -t HİŞAM

le m ) iç in o ld u . O n la r ı d ile d iğ i y e r e v e riy o rd u . R e s u lu lla h (S a l-

l a l la h ü A le y h i v e S e lle m ) d e o m a l l a n E n s a r a d e ğ il d e , ilk m ü h â c i r -
le r e ta k s im e tti. A n c a k E n s a r ’d a n S e h l b. H ü n e y f, E b û D ü C â n e S i-
m â k b. H a r e ş e f a k i r li k le r in i z ik r e d in c e , R e s u lu lla h ( S a l la l la h ü A le y ­
h i v e S e lle m ) o n l a r a d a v e rd i.

B e n i N a d ir 'd e n m ü s lü m a n o la n l a r

B eni N a d ir 'd e n a n c a k ik i a d a m m ü s lü m a n o ld u . B iri Y â m ln b.

Ü m e y r ’d i r k i b u Ü m e y r, A m r b. C ih â ş 'ın b a b a s ı K â ’b ’in o ğ lu d u r . (Y a ­
n i A m r ’ın k a r d e ş id ir ) B iri d e E b û S a d b. V e h b ’d ir . B u n la r m ü s lü -
m a n o lu p m a l l a n n m b a ş ı n d a k a l d ı l a r v e m â l la r ın ı e lle r in d e t u t t u l a r .

Y â m in 'in , A m r b . C ih â ş ’ın k a t i e d ilm e s in e te ş v ik e tm e s i

ib n - i ls h â k d e d i k i : B a n a Y â m in s o y u n d a n b ir i şö y le h a b e r v e r d i :
R e s u lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) Y â m in ’e d e d i k i :
S e n in a m c a o ğ lu n d a n ( y a n i A m r b . C ih â ş ’d a n ) g ö r d ü ğ ü m v e b e ­
n i m h a k k ım d a k a s d e ttiğ i şe y i b iliy o r m u s u n ?
B u n u n ü z e r i n e Y â m in b. U m e y r d e b i r a d a m a , A m r b . C ih â ş 'ı
k a tl e tm e s i iç in p e ş k e ş v e rd i. İ d d ia e tt ik l e r i n e g ö re o d a o n u k a tle tti.

B e n i N a d ir h a k k ı n d a n â z il o la n â y e tl e r

B en i N a d i r h a k k ı n d a b ü tü n ü y l e H a ş ir s û r e s i n â z il o ld u . O s û r e ­
d e A lla h 'ın o n l a r a v e r d iğ i a z â b ı, R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e
S e lle m ) 'i o n l a r d a n ü s t ü n k ılm a s ı v e o n u n ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e l­
le m ) o n l a r h a k k ı n d a y a p tığ ı ş e y le r z i k r e d ilm iş . A lla h T e â lâ b u y u r ­
du k i:
 HAYBER'E MUHACİR G İD EN LER 271

«K it& b e h li n d e n in k & rc ı o l a n l a r ı ilk s ü r g ü n d e y u r t l a r ı n d a n ç ı­

k a r a n O 'd u r . O y s a e y i n a n a n l a r ! Ç ık a c a k la r ın ı s a n m a m ış tın ız , o n ­
l a r d a k a l e l e r i n i n k e n d ile r in i A lla h 't a n k o r u y a c a ğ ı n ı s a n m ış la r d ı, tş-
te A lla h ’ın a z a b ı o n l a r a b e k le m e d ik le r i y e r d e n g e ld i, k a lb l e r i n e k o r ­
k u s a ld ı; e v le r in i k e n d i e lle riy le v e i n a n a n l a r ı n e lle riy le y ık ıy o rla rd ı.»
B u, o n la r ın , e v le r in i k a p ıl a r ı n ın e ş ik le r in d e n it ib a r e n d e v e le r in e
y ü k le y ip g ö tü r m e k iç in y ık m a la r ın ı k a s t e d iy o r.

« ,$(Li '¿X L V ') ) . J fî l ' 7

«Ey a k ıl s a h i p le r i d e r s a lın . A lla h o n l a r a s ü r ü lm e y i y a z m a m ış

o lsay d ı» k i b u o n l a r iç in A lla h ’d a n b i r a z a b o ld u .

a L îJ l J »

• D ü n y a d a b a ş k a ş e k ild e a z a b v e re c e k ti.» K ılıç ile.

a jU l .J - ic • j » Ij »

• A h lr e t te d e o n l a r a a t e ş a z ftb ı v a rd ır» b u n u n l a b e r a b e r , -

II L i .1»' jp Ât Cî U j.rif's <1^ ¿r* 9

« H u r m a a ğ a ç l a r ın ı k e s m e n iz v e y â o n l a n k e s m e y ip g ö v d e le r i ü z e ­
r in d e a y a k t a b ır a k m a n ız .» (L in e , b ir h u r m a a ğ a c ı d ır k i, a c v e d e n ile n
h u r m a a ğ a c ı n ın te r s id ir .)
' 1 *
« i l ' O iL i »

« A lla h 'ın iz n iy le d ir.» Y â n i A lla h ’ın e m r iy le k e s ilm iş le r d ir , fe s a d

d e ğ ild ir . A lla h 'd a n b i r a z a b d ır .
• •
(i ¿ w —Lil Ci 3 9

«B ir d e f a s ı k l a n re z il e d ip h a k i r k ılm a n ız iç in d ir.»
m 8 İR E T -İ İB N -İ H tŞ A M

İb n - i H iş â m ’ın , b a z ı g a r i b k e lim e le r i t e f s i r e tm e s i

L in e; B ir h u r m a a ğ a c ı t ü r ü d ü r k i, n e h u r m a a ğ a c ı n ın b e r n iy y e
t ü r ü n d e n d i r , n e d e a c v e t ü r ü n d e n d i r . B u , E b û U b e y d e ’n in b iz e h a ­
b e r v e rd iğ i ş e y e g ö r e d ir . Z ü r-R im e ş ö y le d e d i :

V r ' r W ' , '* V ' & J*

«Sanki b in im bineğim in sırtın d a ki, eğer ta k ın ın ım ilstiinde, kalın göv­

deli, yanları sallanan line tiirii bir hurm a ağacının üze rin d e olan bir
kıışıın y u v a s ıd ır .»

B u b e y t o n u n b i r k a s id e s in d e d ir .

« '¿ r* J® «** «Ğ 1 U_5 *»

O nların inallarından A llah'ın R rsiiliinc g anim et kıld ığ ı şeyler.»

İb n -i ls h â k d e d i k i :
O n l a r d a n m a k s a d B en i N a d ir 'd ir .

- ¿r" J f « l- j -UCj '¿ I ¿ C İ J j V) "j* «ÂZ ' O »

«Si; ne at, ne de deve sürd ü n ü z.

F a ka t A lla h , P eygam berlerine, dilediği kim selere karşı ü stü n lü k verir.
A lla h her şeye kaadirdir.» Yani güç ve kuvvet h a sse ten onundur.

tb n - i H iş â m ’ın b a z ı g a r i b k e li m e l e r i t e f s i r e tm e s i

İb n -i H iş â m d e d i k i :
E v c e ftü m , h a r e k e t e tt ir d in i z v e y a y ü r ü m e k t e y o r d u n u z , d e m e k ­
ti r . T e m im b . Ü b e y y b . M u k b il, k i b u B e n i  m ir b . S a ’s a a ’d a n b ir id ir ,
şö y le d e d i :

y IS ^ ju lı C Ç li J i y J . u iL » 1 / Î.

« R e v n e k ve cilâsı y en i vu ru lm u ş bir k ılı( ile kcrvâıı y o rg u n d ü şü rü ld ü ­

ğü zanıaıı k ervandan bazı zam anlarda k a v im le rin i m ü d a fa a edenler...»
 B E N Î NÂDİR HAKKINDA NA ZİL OLAN AY ETLER 273

B u b e y t o n u n b i r k a s id e s in d e d ir . B u, s ü r a t l i y ü r ü y e n d i r . Ebû
Z e b îd e t- T a a i, k i o n u n is m i H e r m e le b . M ü n z ir 'd ir , şö y le d e d i :

j/jil s ____i i î Ui

«O t arayan k im se n in aradığı bu m e vk iin k u r a k lık ve ot sustuğunda sü ­

ra tli h a re k etin uzam a sın d a n dolayı sa n k i onlar kolanları b ağlanm if
H in d kılıçlarıdırlar.»

B u b e y t o n u n b i r k a s i d e s in d e d ir .
İb n -i H iş â m d e d i k i :
S in â f ı B it â n . Y â n i d e v e n in v e y â a t m d o k u n m u ş k o la n ıd ır . V e c if
k a l b i n v e c iğ e r in titr e m e s i, ç a r p m a s ı, h a r e k e t e tm e s id ir . B u,
ik i k ıs ım d ır. K a y s b. H a tim e z -Z a fe ri d e d i k i :

y- * f f - r 'j i Jr; 3 ) V -“ ö ’. j Û

«H er ne k adar b ild ikleri k im s e y i gönderdilerse de b izim ciğerlerim iz

onların arkasından çarparlar.»

B u b e y t, o n u n b i r k a s id e s in d e d ir .

<>JA'JJ «•» j » <■* »

«A lla h ’ın , jcth c d ile n m e m lek e tle r h a lkın ın m allarından peygam berine
v e r d ik le ri; A lla h ve p eygam ber içindir.»

tb n - i t s h â k d e d i k i :
M ü s lü m a n l a r ı n a t l a n v e d e v e le r i s ü r d ü k l e r i v e h a r p t e z o r l a f e t ­
h e d ile n y e r l e r , A lla h v e R e s u lü iç in d ir .

ü!> ı > '5 ö i * * Ü I J ıS -i) *

« & j j r V U 5 c '. / .¿ i 3 ^ ' ^ f :T U j „

İbn-i Hişam — C .: 3 - P . : 18
274 8İRET-1 İBN-I H tŞA M

«B u m a l la r , y e tim le r , y o k s u l la r v e y o ld a k a lm ış la r iç in d ir« t â k i
iç in iz d e k i z e n g in l e r a r a s ı n d a e ld e n e le d o la ş a n b i r d e v le t o lm a s ın .
P e y g a m b e r siz e n e v e r i r s e o n u a lın , s iz i n e d e n m e n e d e r s e o n d a n
g e r i d u r u n .» D e r k i :
B u h a r p t e k a z a n ı l a n b a ş k a b i r m a l d ır . A lla h ’ı n t a k s i m i n e g ö re
o la c a k tır .
S o n r a A lla h T e â lâ ş ö y le b u y u r d u :

« y İ ¡ir İ

«Ey M u h a m m e d , m ü n â f ı k l a n g ö r m e d in m i?» A b d u lla h b. Ü b e y y

v e o n u n a r k a d a ş l a r ı n ı v e o n la r ın d u r u m l a r ı n d a o la n l a r ı k a s d e d iy o r.

«v u O j i ı y jr j ı J^y ^

« K ita b e h lin in i n k â r c ı l a n n d a n o l a n l a r k a r d e ş le r i n e ş ö y le d e rle r.»

Y a n i B e n i N a d lr ’e ... Ş u â y e te k a d a r :

* ^^t_.ıi* ’ c f J*' w’v 3'y'-5 V. y « y i y ¿r jb\j£ÎT»

« O n la rın d u r u m u , k e n d il e r i n d e n a z z a m a n ö n c e g e ç m iş v e iş le ­
r i n i n k a r ş ılığ ın ı ta t m ı ş o la n l a r ı n d u r u m u g ib id ir.» B e n t K a y n û k a ’y ı
k a s d e d iy o r. K ıss a , ş u â y e te k a d a r d ı r :

ı ¿ ıL yjı $ y T ö r< Y i $ J! y ' ^ 1 »

« ¿ A V » L '/ ii ' l i û t j l

« İk iy ü z lü le rin d u r u m u , b i r in s a n a ■ « İ n k â r e ti» d e y ip , o i n s a n d a
i n k â r e d in c e ı « D o ğ ru s u b e n s e n d e n u za ğ ım « â le m le r in R a b b i o la n
A l l a h ’t a n k o r k a n m » d iy e n ş e y t a n ın d u r u m u g ib id ir . İ k is in in s o n u c u
d a , iç in d e te m e lli k a l a c a k l a r ı a t e ş o la c a k tır . Z â lim le r in c e z a s ı b u d u r.»

B e n î N a d ir h a k k ı n d a s ö y le n e n ş i ir l e r d e n b ir i d e İb n -i L u k a y m el-
A b s i’n in a ş a ğ ı d a k i s ö z ü d ü r . B ir r i v â y e t t e b u ş iir i K a y s b. B a h r b.
T a r i f s ö y le m iş tiı.
 B A Z I O A R İ B K E L İM E L E R İN T E F S İR İ 278

lbn-1 H iş â m d e d i k i :
O , K a y s b. B a h r e l-E ş c a i’d ir . O ş ö y le d e d i :

fji ü r H Û ^ * '/ s * ^ > ’

/» y iv " J. -*
tjİJb y »UiÂİl J ı*jLâ«
' • f - n * . 'ı ı <*) >«), — t
p X _ ll tiJjlV t i V

fy * ./ d 3A2JI (jy‘ J» » -1 j _/ •)«»•£ liaLtf (_jl» «li» o ji

r - ı '- 'î i ' #-»r.| '•;»•; ı ' - »-
J i p r l ^ 'S '. »■/ ^ V fji

fV * 1 C ş f ^ ' 1 » ', P ¿ 3 j r ' <y-j*' J j y 1—^

£ ’.A j ^ o ^ j' ^ ■Ay J ^ ./ ’/ >

f »S; j *(^i 0«* «i*- ¿^* i>*

> > V û ^ İ» C K ^

JT"j\ Uj|l 1j j j j ^ jP ' y j f Jİ-V 4 İyi a»

i-; ^ y '¿ f o v ; ■& ; ¿ı ^ '¿ ¡ * V
* i-
. jjÜJl w J t î l l j Clı*j» 1 î / t Cî . / J j •*; d . -iİ

f* £ jl ^¿4 C şLİ * ^ !Î t u £ İ^ G y .* ! « j j i i(ii

İÜ U »r ^ ^ l ¿ - V /.J » jj* ^ j L ^ . j 3 l ç / y î : û i

p ' - ’â » A *

t E h lim h elâ k olm ayan bir k iş i için fedâdtr k i o, y a kû d ileri, a h re tle ri­
n in b u lunm adığı bir gurbet y u r d u n a ; ken d ilerin d en o lm adıkları bir
k a v m in içine yerleştirdi.
A ğaç k ö zü içinde kavrulurlar ve y e r değiştirirler.
Y ü k s e k bir m e v k id e to m u rcu ğ u çıka n k ü ç ü k burm a ağaçlarının y e ­
rinde.
27« 8İR E T -1 İB N -İ H İŞ A M

Eğer benim îmanımMtthammed’c sâdtk ise,’onun atlarını ve atlılarını

Sala ile Yerm ercm denilen m evkilerin arasında göreceksiniz.
Orada A m r b. B iih s t şiddetle susanır.
Çünkü onlar düşmandırlar.
M ü crim g ib i dost b ir kabile yoktur.
Onların üzerinde harbi kızıştıran, onu tahrik ve tehyic eden birtakım
şecaatlılar vardır ki, onlar düzeltilmiş, doğrultulmuş süngülerin uç­
la rın ı titre tirler.
i k i ağzı da ince olan her k ılıç hind kılıcıd ır.
A d ve Cürhüın zamanlarından miras kalınırlar.
Benden K ureyş’e kim bir risale ulaştıracaktır.
Acaba onlardan sonra şerefle bir üstünlük sağlayan var m ıd ırl
Şununla ki, kardeşiniz M uham m cd ’i biliniz ki o Hacttn ile Zem zem ara­
sında eski bir keremdir.
O halde ona hakkilc itaat ediniz k i sizin işleriniz canlansın ve dünya­
dan her büyük yere yükselesiniz.
B ir peygamberdir ki, ona A lla h ’dan rahmet kavuşmuştur.
Ona henüz kesinleşmemiş zanlı b ir gaytb işini sormayınız.
And olsun ki, ey Kureyşt
Sizin için B ed ir’de ve B edir kuyularında elbette büyük ibretler var­
dır.
B ir sabahtan ki, A zim mükerreme m u ti olarak sizi kasd edici olduğu
halde H azrcc kabilesine geldi.
R u h ü ’l-K udüs ile yardım görmüş olarak, düşmanına zarar vermekte
çok ile ri gider olduğu halde Rahm andan yüksek b ir mevkide Resıîl
olarak geldi.
R ahm andan O 'nun kitabını okur olduğu halde Resûl olarak geldi.
H ak ateşini ya ktığı saman geri durmadı ve gecikmedi.
Onun meselesini görürüm ki, her yerde artar, A lla h ’ın ' takdir etmiş
olduğu muhkem em rin i yüceltm ek için .»

tb n - i H iş â m d e d i k i :
A m r b. B iih s e , G a t a f a n ’d a n d ır .
s ö z ü İb n - i İ s h â k ’ın g a y r ı n d a n m e n k u l d ü r .

Ib n - i İ s h â k d e d i k i :
A li b. E b i T â lib , B e n i N a d i r ’in y u r t l a r ı n d a n ç ık a r tı lm a s ın ı v e K â b
b . E ş r e f i n k a tl e d il m e s in i z i k r e d e r e k a ş a ğ ı d a k i ş iir i s ö y l e d i :
 BA ZI G A R İB K E L İM E L E R İN T E F S İR İ 277

tb n - i H iş â m d e d i k i :
O ş iir i m ü s l ü m a n l a r d a n A li b. E b i T â lib 'in g a y r ı b i r a d a m s ö y ­
le d i. Ş iir ilim e h li n d e n b a z ıl a r ı n ın b a n a z i k r e tt iğ i n e g ö r e b ö y le d ir.
O n la r d a n o n u n A li’y e â id o ld u ğ u n u b ile n h iç b i r k im s e y i g ö r m e d i m :

j î ; vi (T)^ ^ £ :iı ^ 3 \

jL ^ İ' j ' “'*' O r. <-İ ltO-4* J ’V 'j

« fi „ *. ^ ■> ^ JL f ~9
IJ y » O V ^ \m\a ^l'

y - t f - 'f c ' 4İ' ¿*1 U/ s J J İj' J « ' û y ^ " "

J^V I ji ^ ~ *S ' e / ¿1^

^ i iv ı <lİ '¿ı ¿1; sijl

•£ * J l lî^ ^ ! ^ -------- *»
" " * - -* •• I -

»yA <-A(_fi u*j?V * T *J Jy—

J* wr'-4*
• V - r i •> y - ’ ’ 'j j. "
jJu L a i > v L J 1 jM 41 «_^ıL§

i-Ju.1i ^ ^yJl İli 50* t*«i JlÂ-N vA*->

Jvi ¿3 Ji «3* V

j ıf;-* -’*A; „V Y «Jl j r 'j

¿A y> *y j* r*/ J'i!» Ji

<»>
sBildiın, kim azın ederse bilir vc gerçekten yakın bilgi edindim ve yün
çevirmedim.
Rahm et vc marhameti en bol olan Allah’ın katından otan muhkem söz­
lerden yüz çevirmedim.
378 SlRTT-l İBN-1 HtŞAM

B irta k ım risalelerdir k i m ü’minler içinde onlarla ders verilir.

A llak onlarla Âkmed M ustafa’yı seçti.
Böylece Ahm ed bizim içimizde aziz oldu, kaldığı yer ve durduğu yer
aziz olarak.
E y şefiklikle onu tehdid eden kim seler!
O ne zulüm getirdi ne de rıfk ın hilâjtnt getirdi.
Siz azabın en yakınından korkmaz mısınız, A lla h ’ın azabından emin
olan çok korkan gib i değildir.
Onun kılıçlarının altında yere serilmekten korkmadınız m ı?
T ıp k ı babası Eşref olan K a b’in yere serilmesi gibi.
B ir sabahta k i Allah onun tuğyanını gördü ve o b ir cihete eğri deve
gibi yüz çevirdi.
Bunun üzerine Cebrâil’i onun k a tli hakkında indirdi.
L û t f olunmuş kuluna bir vahy ile.
Böylece o, hareketli keskin bir k ılıç ile, onun için elçi olarak toprağa
ayak bastı.
K â 'b ’in ölüm haberi verildiği zaman, sesli ağlayan kadınların gözleri
onun için göz yaşları akıtarak geceledi.
Ve Ahmed’e dediler ki, bizi biraz bırak.
Çünkü biz ölüye ağlamaktan şifa bulmadık.
Böylece onları çıkarttı, sonra da buyurdu ki :
Burnunuz yere gelerek zillet iizere zelil olarak göç ediniz.
N a d ir’i bir gurbete çıka rttı ki onlar zin etli ve güzel n im e tli b ir yurtta
idiler.
B irb irin in terkisinde oldukları halde Şam'da bir yer olan E zriSt’a zayıf
yaralı develer üzerinde uzaklaştırdı.*

Y a h u d i S e m m a k d a , o n a şö y le c e v a b v e r d i ;
 BAZI G A R İB K ELİM ELER İN T E F S İR İ 279

*E ğer ijtih a r ederseniz, babası Eşref olan K â b ’in katledilmesi sisin

için bir iftihardır.
B ir sabah ki, siz onun ölümüne erkenden geldiniz.
H a lb u k i o bir gadir yapmadı.
Geceler ve zamanlar, o âdil ve münsifinizden intikam ım ızı alacaktır.
N a d ir’in ve onun hatiflerinin katliyle ve hurma ağaçlartnm meyvası
kopartlmadtğt halde kesilmesiyle.
E ğ er ölmezsem süngülerle ve her keskin kılıçla birlikte size geleceğim.
B ir şecâathntn avuciyle ki, savaşta mukavemet eden b ir kimse Be
karşılaştığı zaman telef eder.
K a vim ile b irlik te Sahr (ya n i Süfyan) ve onun et bât vardır.
Kavm e daldığı zaman zayıflanmadı.
H icâ z’da Tere dağındaki yatağını himaye eden, meşenin kardeşi, sal­
dırdığı şeyi ele geçirdiği zaman k ırıcı, karnı büyük arslan gibidir .»

Kâb’in, Benî Nadir’in yurtlarından çıkartılması ve

İbn-i Eşrefin katledilmesi için söylediği şiiri
İb n - i İ s h â k d e d i k i :
K â b b. M â lik B e n i N a d ir 'i n y u r t l a r ı n d a n ç ık a r tılm a s ın ı v e K â b
b . E ş r e f i n k a tle d ilm e s in i z i k r e d e r e k ş ö y le d e d i :
280 S İR E T-1 İB N -Î H İÇ A M

^ j 'j ö -V. ■^•‘T ı>^

'y j l r # >v> t*

j£ S 'J c i «' O 'S j ö * -^ lil/J «»' J j '

* « r- * ‘îf » ' ''-\ r
jy a J I p û »Ci «*> ,, 4loJ«.J »X W

^ ! ) l ** u . j L _ V ' J İ i ' m J>r*

M***. J , 'I
" '¿ k
jy i * ür--» VîıA»U

V -4 J i 'j » , 5C J <•> ¿i
^ > .r ,•'•/- ;& * * $ v , L '6

} Jî»-l Cx fr y~> Jİ-V# Jtjftjl ^ J ¿Jk*

J i— p-f; <*'

j ,h î.V \ J c

JJ jj Ç â f^ 'y V )CjU-j

V £ > ■ * 'j f c j .

; ' - '. y ' • ' ?-

j j 5î J* rM j ,5^ >

« Yahudi âlim lerinin hâinlik etmesiyle yalıiııli topluluğu hakir ve ze­

lil oldu.
I{te zaman biiylcdir, dönen bir musibetin inmesine sahnedir.
B u ¡unun içind ir ki, onlar em ri, biiyiik bir emir olan Aziz Rabbi inkâr
ettiler.
İlim ce ve anlayışça birlik oldukları halde geldiler.
H a lbu ki onlara A lla h ’dan nezir — korkutucu gelmişti.
B ir korkutucu ki, sadıktır, bir kitabı aydınlatan, açıklayan âyetleri cdâ
etti.
Onlar ise dediler ki, sen doğru bir emir ile gelmedin ve bizden inkâr
edilmeğe lâyık bir kişisin.
O da şöyle d e d i:
 BAZI G A R İB K E L İM E LE R İN T E F S İR İ 281

H a y ır, h ayır, bir h a k k ı y erin e getirm işim d ir k i, onunla beni ancak an­
la yışlı, bilgili k iş i la s tik eder.
O hâlde k im ona tâ b i olur ona uyarsa, her doğru şe y e erişir, doğruyu
bulur.
K im de onu in kâ r ederse, kâ firlerin gördüğü ı eza ile cezalanır.
O nlar ğadr ve k iifü r içirild ik leri ve n efretler onları h a k ta n m e y i e ttir ­
diğ i zam an,
A lla h , peygam bere, doğru bir görüş gösterdi.
A lla h h ü k m e d iy o r, zu lü m e tm iy o rd u .
B ö ylec e onu k u v v e tle n d ird i ve üzerlerine ü stü n k ıld ı.
O n u n yard ım cısı, ne güzel yardım cıdır.
B ö y le c e onlardan K â b yere d e vrilm iş olarak sald ırıya uğradı ve onun
y ere serilm esinden sonra N a d ir ze lil oldu.
O rada b izim ellerim izde k ın la rın d a n ç ık a rtılm ış k ılıçla r onun üzerinde
y ü k s e lm iş olduğu halde.
M u h a n tm e d ’in e m riyle k iiç ü k K â b ’in kardeşi K â b ’e gece g ittiğ i zam an.
O na hile e tti, o da ona hile e tti.
O k i cesur, itim a d lı k işile rin kârdeşi öğütm üş insandır.
İ ş te o B e n i N a d ir k ö tü bir y u rtta d ır.
H e la k edici bir şe y i iktisâ b etm eleri sebebiyle h ela k oldular.
B ir sabah k i, harp sa ffın d a sâ kin bir y ü rü y ü şle R csûlııllah'ın ken d isi
onları görür olduğu halde onlara geldi.
K o ru y u c u Gassân ise düşm anlara karşı onun y a rd ım c ısıd ır ve o onlar
için bir vezirdir.
S ulha çağırdı, onlar ise ıııcn ettiler.
O nların işlerine yalan ve y a la n c ılık arkadaşlık etti.
O nlardan her iiçünc bir deve dü şerek, işlerinin â k ib e tin i azalı olarak
taddılar.
Yahûd itcrd en K a y n u k a 'ı k a sd ederek y u rtla rın d a n ç ık a rtılıp u za k la ş­
tırıldılar.
O nlardan hurm alıklar ve evler işgal o lu n d u .»

S e m m a k 'ın K â b 'e k a r ş ı re d d iy e s i

Y a h u d i S e m m â r d a o n a c e v a p v e rd i v e şö y le d e d i :
282 8 İR E T -İ İB N -t H tŞ A M

j j ')^j < 3^ 4 j ^ ı ¿ .j û ı ı# *

-ir. 'o* 0‘^i * \*x, Ç T jL tV i

| J o " •** " f^
> ' 7 ıII >+ !j 'mJ
-— îT l 2** ^ •J-v'"
x0 ~ \* “ * t " } " ~ '"
ir* ,4* J*- J î^ L U i ¿ jl5 = »jiU *

* ¿ 1 1 > C ^ î İl ^*r ü ^ •***

' A ' ¿V * £ £ ^ VUj i u £ j p ¿i

^ ı_rt^ C /i ^---- -* V > 7 ^ (* r ^

y r i u 'j t r i ¿ i j ı > Û * p iİV ^
„9) S- k
i-p *
•'
./* •* <jr\
V O* l p *
v V"
5

«B en d e n u y k u g itti ve bana b ü y ü k bir h ü zü n ö yle bir gecede in d i k i

o nun ya n ın d a diğer gecelerim çok kısa kalır.
Y a h û d i âlim lerin i hep b irlik le onu in kâ r ediyor olarak görüyorum .
O ysa k i onların hepsi ilim sahibidir, bilgilidirler.
O nlar, T e v râ t ve Z e b û r'u n k o n u ştu ğ u her bir ilm i o k u m u ş, öğren­
m işler.
Y a h û d i â lim lerinin efen d isi, K â b ’i k a tle ttin iz .
H a lb u k i daha önce onun em ân y e r d iğ i k im se le r e m in oluyorlardı.
K a rd e şi M a h m u d ’a doğru a tın d a n indi.
O n u n k e n d isi d e M a h m u d 'd u r, am a içi yaram azdır.
B ö ylec e , onu bir şe k ild e te r k e tti k i, onun c ek etleri üzerine akan
ta ze k a n s a n k i bir zajerandtr.
N a d ir isabet alm tş olduğu za m a n , babanız v e ba b a m hep b irlik te isa­
b et alm ışlar d e m ek tir.
E ğ e r b iz size b o y u n eğersek e traflarında dolaşan k u şla r olduğu halde
K â b ile b irlik te b irta k ım adam ları da terkederiz.
S a n k i onlar bayram g ü n ü b ir sa kın ca olm adan boğazlanan h ayvanlar­
dır.
B ir k ılıçla k i, onlara hiçb ir k e m ik bıra km a z.
D e m iri has onların çoğu m e şh u r kılıçlardır.
 SEM M AK’IN KAB’E K A RŞI REDDİY ESİ 283

N ite k im U h u d ’da S a h r’m (E b û S iijy a n ’tn ) kahrına uğradınız da sizin

için bir y a rd ım c ı y o ktu .»

İbn-i Mird&s'ın, Beni Nadir'in adamlarını medh etmesi

Abbâs b. Mirdas ki bu Beni Süleym'in kardeşidir, Beni Nadir’in
adamlarını överek şöyle d ed i:

• Ş i y e t yu rd u n h a lkı dağdm asalardı, y u rd u n içinde d a v u l zurnalı oyun

ve eğlenceler görürdün. •
S a n a Ş edât m e v k iin e ve oradan da T e y ’eb m e vk iin e y o lc u lu k eden d e ­
v elerin h e vd e cle rin d ek i k adınları gösterir m iy d im ?
O k a d ın la r k i b a llarında T ebâle veya E vâ n is m e vkilerin in g e y ik le ri­
n in gözleri vardır.
T e c rü b e e d tlm if a k lı giderdiler o kadınlar.
H a y rın ta lib i geldiği zam an o k a d ın la f ona altınlar gibi olan yü zlerle
Aniden m erhaba v e h o f geldin, safa getird in , dediler.
E ğ e r hayrı taleb edersen v erilm e zlik d iy e bir ¡e y y o k tu r ve sen b izim
ya n ım ızd a k ın a n m a k ta n ko rkm a zsın .
O hâlde benim ne İb n -i M fy k e m ’in, S e lâ m ’ın h a tifi ne de H u y e y b.
A h ta b ’tn h a li f i oldu ğ u m u zan etm e.»

Havv&t'uı, İbn-i Mirdâs’a karşı redden söylediği şiiri

Hav vat b. Cöbeyr (ki bu Beni Amr b. Avf'ın kardeşidir) ona ce­
vaben şöyle dedi:
284 8İR E T -1 İB N -İ H İŞ A M

V j* 'j ¿r, ■“ * 3fr . S~*

j ) * } i '- ^ ‘- tİfiJ * ı j ^ i (J** ti®

U^‘v _ . * i - ' ' j J İ ' Jj V’îiJ ¿i-*-*j O jbjl)' »¿ı

- - -•4 \ -g> ' ' r s.

r 1 ¿ i" ¿ V y l>

VjSC-;;^ ¿ o . *£ ^ ^
U-*> tii ^ v-^ [i ,& ^ ^ f \ '~^~J
( J z j?y> >J* »‘y ? ^ ,1 * 4

C j i 'o 'j J ' c j i f/ 'r / j ^ '* jLo j T “ j |

¿ 7 j k i ' ; ‘7 ¡^ » Î f ' ) *r* > *. o ı ^ ^

« Y a h iid ih rin m a k tu lle ri için ağlat ve şayet ağlaşan görürsün k i h ü zü n

ve keder daha sevgili, daha y a k ın d ır.
V re y n ik v a d isin d e ki m a k tu lle rin üzerine y ü zü n ü n rengi değişm iş ola­
rak y ü k s e k sesle ağlam az m ısın.
S u lh bir d o st için d e v re ttiğ i zam a n , o sulhu red e ttin ve dinde h a k k ı
çok m en edici oldun, harpte ise tilk i oldun.
K a v ıııin in bir şeref ve m akam a varm alarını k a sd e ttin k i iz z e tli ve galib
olasın d iye onlara b e n ze m ey i istiyordun.
Ve sen ıııcdh olunm ası ayıp ve y a la n olan bir k im s e y i m edh etm eğe
özendiğin zam an, bir em ir sebebiyle göç e ttin k i sen onun gibisine ehil
idin ve onların içinde sana bir m erhaba d iye n i bulam adın.
M a k a m ı çok öncelere dayanan, izze tin i ku rm u ş, m elikler olan bir k a v ­
ini m edh etm eğe gelm ez m is in !
B ir top lu lu ğ a k i onlar m e lik ler oldular ve k e rim k ılın d ıla r ve onların
içinde iy ilik ta lib i bir k işi bulunm az.
İş le onlar y o k m u, y ahudilerden ıııcdh edilm eğe daha lâ yık tırla r.
O nları görürsün k i içlerinde şe re f ve izzet sabit olm uştur.»

İb n - i M ir d a s 'ın H a v v â t’a k a r ş ı r e d d e n s ö y le d iğ i ş iiri

A b b â s b. M ir d â s e l-S ü le m i d e o n a şö y le c e v a p v e r d i :
 HAAVÂT’IN M İRD AS'A K A R ŞI SÖ Y LED İĞ İ Ş İ tR t 285

L ij & c  f "Jm» s* 0 >

V f O ' * ' ^ (*t^* lS v iiîljt

\<^ı»ı cjjfl ^*|* ,3*V.> ıS " ji*- ol ¡j*

a j jîi'\ * y . £Lİ) '¿ &

Çjrf j[ £ ¿ ^ 0 r^ * * (_y? 'iii»

) p r î * ) ^ - ^ C f ’L/0^ ) ^ jI 'j
" *0» « t K • ' f " »^, a -* 4^" . *■' " P »•
LîC l: J ,2 j ! IA C^iN Î j b j ^ J ^ J V j! ¿fc)i

C ^V v * * j £ » jv s / ¿ - jiji^ c ia ıjı ^

«M e d in e y ahudilerinden hâlis nescbli ik i k ü ç ü k k a b ile yi h ic v e ttin , hal­

b u k i sizde onların za m a n ın d a n sâbil niıııct/cri vardı.
Ş a y e t onlara ağlasaydın, onlar ağlanm aya daha lâ y ık tırla r re senin
k a v m in ¡ü k ü rd e n üzerlerine lâ zım gelen bir h a k k ı adeseler, bu onlara
daha lâ y ık tır.
Ç ü n k ü fü k ü r g elecekte bir h a yırd ır ve /¡ilen de en doğru olana u y g u n ­
dur.
K e n d isin d e b irik tirilm iş olan bir izzete, güçlülüğe v a rm a k için, başım
k e se n bir k im s e g ib i oldun.
B e n â H a ru n 'a ağla ve onların y a p tık la r ın ı hatırla ve. onların k ıtlık
old u ğ u zam an açlığı k a tle ttik le r in i hatırla.
E y H avv& t, göz y a şı m u k a b ilin d e göz ya şt saç ve onlara ağla.
Ç irk in şeylerden ve eğ riliklerden y ü z çevir.
Ç ü n k ü sen şa y e t onlarla y u rd la n n d a k arşılaşsaydın söylediğin şeyler­
d e n y ü z çevirirdin.
Y ü c e lik le re süratle gidicidirler, harb esnâstnda k erim dirler, h a y rın bâ-
ğisine e klen ve m erheben den ilir .»

K&b v e y a İb n -i R e v â h e ’n in İb n -i M i r d â s ’a k a r ş ı
r e d d e n s ö y le d iğ i ş iiri

K â b b . M â lik v e y a A b d u lla h b . R e v â h e , İb n -i H iş â m ’m d e d iğ in e
g ö re , o n a ş ö y le c e v a p v e r d i :
286 S İ R K T İ İB N -t H ÎŞ A M

«A n d olsun ki, Luayy'm bundan önce farka ve garba uçmasmdan son­

ra, harbin değirmeni ik i yahudi kabilesinin soyunun kalamm ve onun
izzetini, gücünü kökünden kaztvtp a tlı, gâlib ol malarından sonra ze­
l i l olmaya döndüler.
Selâm ve lb n -i Sa'ye, kahren helâk oldular ve lb n -i Ahtab da ölümlere
boynu eğik, zelil olarak yedilip götürüldü.
İzze ti ister olduğu halde bağırarak topladı, halbuki topladığı zaman
önünde görünen feyin h ilâlim , z ille ti taleb ediyordu.
Yerin enginini alçak olanı terkeden yükseğine göz diken insanların için ­
de çalışmasında başarılı olamayan gibi...
Şe’s, Ezzâl da orasını yaktılar ve bu yanmadan kaybolanların içinde
kaybolup gittile r.
A v f b. Selmâ ve lb n -i A v f bunların ikisi de ve kavmin başkanı Kâb
helâk olup hüsrana uğradılar.
Eğer fetih peşine gelirse veya A llah onlara karşı yardım ve m uzafferi-
yet ihsan ederse bu, N a d ir ve benzerleri kahrolup uzaklaşsınlar.*

lb n - i H iş â m d e d i •. E b û A m r e l- M e d e n i d e d i k i :
S o n r a R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) B e n i N a d i r ’d e n
s o n r a , B e n i M u s ta lık ile s a v a ş tı. İ n ş a a l l a h o n la r ın h a b e r i n i, y a k ın d a
lb n - i İ s h â k 'ı n o n u z ik r e tt iğ i y e r d e z ik r e d e c e ğ im .
 ZÂTÜ R-RtKA GA ZV ESt 287

ZATÜ'R-RİKA’ GAZVESİ

(H. dördüncü senede)

O gazve için yapılan hazırlıklar
lbn-i İshâk dedi k i:
S o n r a R e s û lu l ia h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) B en i N a d ir g a z ­
v e s in d e n s o n r a R e b iü ’l- â h ir a y ın ı v e C u m â d â ’n m d a b i r k ıs m ın ı M e ­
d in e 'd e g e ç ir d i. S o n r a N e c id 'e g a z v e y e g itti. B e n i M u h â r ib v e G a ta -
f â n ’d a n B e n i S a le b e ’yi k a s t e d iy o r d u . M e d in e ü z e r i n e d e E b û Z e r r
el-Ğ ıfA ri’y i v â li k ıld ı. O s m a n b . A f f â n ’ı, (lb n -i H iş â m 'm d e d iğ in e g ö ­
re ) â m il k ıld ığ ı d a s ö y le n ir.

O gazvenin Zatür-Rika ile isimlendirilmesinin sebebi

îb n - i İ s h â k d e d i k i :
N ih â y e t N a h l’e 181) in d i. Z a tü r - R ik a g a z v e s i b u d u r .

lbn-i Hişâm dedi k i:

O g a z v e y e Z a tü r - R ik a g a z v e s i a n c a k ş u n u n iç in d e n ild i. Ç ü n k ü
o n la r o r a d a b a y r a k l a r ı n ı y a m a d ı la r . D e n ilir k i : Z a tü r - R ik a , b u m e v -
k id e k i b i r a ğ a ç t ır . O a ğ a c ın b u lu n d u ğ u y e re , Z a tü r - R ik a d e n ilir .

lbn-i İshâk dedi k i :

V e o r a d a G a t a f a n ’d a n o la n b ü y ü k b ir to p l u lu k l a k a r ş ıla ş tı. M il­
le t d e b ir b ir i n e y a k la ş tı la r . A r a l a r ı n d a b ir h a r p o lm a d ı. M ille t b i r ­
b ir in d e n k o r k m u ş tu . H a ttâ , R e s û lu lia h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) ,
o n la r la k o r k u n a m a z ı k ıld ı. S o n r a , o n l a r l a o r a d a n a y rıld ı.

Korku Namazı t

lbn-i Hişâm dedi k i :

B ize A b d u l- V â r is b . S a ıd e l- T e n n û r i — k i b u E b û U b e y d e ile k ü n -
y e l e n i r d i — h a b e r v e rd i k i : B ize Y u n u s b. U b e y d , H a ş a n b. E b il-H a -
s a n ’d a n , o d a C â b ir b. A b d u lla h ’d a n n a k l e n S a lâ t - ı h a v f = k o r k u
n a m a z ı h a k k ı n d a şö y le h a b e r v e r d i :
R e s û lu lia h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) b i r b ö lü k ile ik i r e k â t
n a m a z k ıld ı. S o n r a s e lâ m v e rd i. D iğ e r b i r b ö lü k d ü ş m a n a k a r ş ı d u r -

(81) N ahl.: N ecid'de G atafan’dan bir yerdir. (M u ’cem el-Buldan’a b ak ).

288 S İR E T -l İB N -İ H İŞ A M

m a k t a y d ıl a r . O n l a r g e ld ile r v e o n l a r l a d iğ e r ik i r e k â t n a m a z ı k ıld ır ­
d ı, s o n r a s e lâ m v e rd i.

İb n -i H iş â m d e d i k i :
A b d u lv â r i s b iz e h a b e r v e r d i k i : E y y û b , E b û Z ü b e y r 'd e n , o d a
C â b i r ’d e n n a k l e n b iz e şö y le h a b e r v e r d i :
R e s û lu l la h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) b iz i ik i s a f k ıld ı v e h e ­
p im iz le b ir li k te r ü k û e tti, s o n r a R e s û lu l la h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e l­
le m ) s e c d e e tt i v e b ir in c i s a f d a s e c d e e ttile r . B u n la r s e c d e d e n k a l k ­
t ı k la r ı z a m a n o n l a n n p e ş in d e k i s a f t a o l a n l a r k e n d i b a ş l a r ı n a s e c d e
e tt il e r . S o n r a b ir in c i s a f g e r iy e ç e k ild i, ö te k i s a f ö n e g e ç ti,
o n la rın y e rin d e d u rd u la r. S o n r a P e y g a m b e r ( S a l la l la h ü A le y ­
h i ve S e lle m ) h e p s iy le b e r a b e r r ü k û e tti, s o n r a s e c d e e tt i
v e o n u n l a b ir li k te o n u n h e m e n a r k a s ı n d a k i l e r s e c d e e ttile r .
B a ş la r ın ı k a l d ı r d ı k l a r ı z a m a n d iğ e r le r i k e n d i b a ş l a r ı n a s e c d e e ttile r .
B ö y le c e P e y g a m b e r ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) o n l a n n h e p s iy le
r ü k û e tt i v e o ik is in d e n h e r b ir i k e n d i b a ş l a n n a b i r e r s e c d e e ttile r .

İb n -i H iş â m d e d i k i :
B ize A b d u l- V â r is b . S a îd e l- T e n n û r i d e d i k i : B iz e E y y û b , N ftfi’-
d e n , o, İb n - i Ö m e r ’d e n n a k le n şö y le h a b e r v e r d i :
İ m a m n a m a z a d u r u r v e o n u n l a b ir li k te b i r b ö lü k d e n a m a z a d u ­
r u r . B u e s n a d a d i ğ e r b ö lü k d ü ş m a n l a r ı n ı n b u l u n d u ğ u t a r a f d a d u r u r ­
la r . İ m a m o n l a r l a r ü k û e d e r v e o n l a r l a s e c d e e d e r. S o n r a g e r i ç ık a r ­
l a r v e d ü ş m a n ı n b u lu n d u ğ u t a r a f t a o lu r la r , d iğ e r le r i ö n e g e ç e r le r
v e im a m o n l a r l a b i r r e k â t k ı l a r v e o n l a r l a s e c d e e d e r . S o n r a h e r b i r
t â i f e k e n d i b a ş l a n n a k a lm ış d i ğ e r r e k â t ı k ı l a r l a r v e b ö y le c e im a m ­
l a b ir li k te o n l a r iç in b i r e r r e k â t n a m a z o lu r . B ir e r r e k â t d a k e n d i
k e n d il e r i n e k ılm ış o lu r la r .

G a v r e s v e R e s û lu l la h 'ı k a tl e tm e y e y e lte n n te s i

İb n -i İ s h â k d e d i k i : B a n a A m r b . U b e y d , H a s â n 'd a n , o, C â b ir b .
A b d u lla h ’d a n n a k l e n h a b e r v e r d i k i :

B e n i M u h â r i b ’d e n , k e n d is in e G a v r e s d e n ile n b i r a d a m G a ta f a n
v e M u h â r i b ’d e n o la n k a v m in e d e d i k i :

S iz in iç in M u h a m m e d ’i ö ld ü r e y im m i? D e d ile r k i :
E v e t ö ld ü r . F a k a t o n u n a s ıl ö ld ü r e c e k s in ? D e d i k i :
 R E S Û L U L L A H ’! K A T L E T M E Y E Y E L T E N E N L E R 289

O n u g â f i l b i r ş e k ild e h ile ile ö ld ü r ü r ü m .

B ö y le c e R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e l l e m l ’e d o ğ r u g itti.
O ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) is e o tu r m a k t a y d ı, R e s û lu lla h ( S a lla l­
l a h ü A le y h i v e S e lle m ) 'in k ı l ı n k ın ı n d a id i. V e ş ö y le d e d i :
E y M u h a m m e d i S e n in b u k ılıc ın a b a k a b i l i r m iy im ? D e d i k i :
E v e t (İ b n -i H iş â m 'ın d e d iğ in e g ö re , g ü m ü ş ile k a p la n m ış tı.) V e
k ıl ın a ld ı, k ın ı n d a n ç ık a r tt ı s o n r a s a lla d ı, b i r ş e y l e r y a p m a y a k a lk ı ş ­
tı. (A lla h o n u z e lil e t s i n ) . S o n r a d e d i k i :
Ey M u h am m ed i B en d en k o rk u y o r m u su n ? D edi k i :
H a y ır , k o r k m u y o r u m . S e n d e n n iç in k o r k a c a k m ış ım ? D e d i k i :
B e n im le e lim d e k ılıç o ld u ğ u h a ld e b e n d e n k o r k m u y o r m u s u n ?
D edi k i :
H a y ır, A lla h b e n i s e n d e n k o r u r .
S o n r a R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e ll e m ) 'i n k ılıc ın ı k ın ı n a
k o y d u v e o n a g e r i v e rd i. D e d i k i :
B u n u n ü z e r i n e A lla h ş u â y e ti n i in d ir d i :

«Ey i n a n a n l a r , A lla h 'ın ü z e r in iz e o la n n im e ti n i a n ı n ı H a n i b i r

to p lu lu k s iz e te c â v ü z e k a lk ış m ış tı d a A lla h o n l a r a m a n i o lm u ş tu . A l­
l a h 't a n s a k ı n ın , i n a n a n l a r A lla h 'a g ü v e n s in le r.»

İb n - i İ s h â k d e d i k i : B a n a Y e z id b . R û m â n h a b e r v e r d i k i :
O â y e t a n c a k B e n i N a d i r ’in k a r d e ş i A m r b . C ih â ş 'ın y a p tığ ı ş e y ­
l e r h a k k ı n d a in d ir ild i. B u n la r ı n h a n g is in i n o ld u ğ u n u e n iy i b ile n A l­
la h 'd ı r .

C â b i r ’in v e d e v e s in in R e s û lu lla h ile b ir li k te o la n k ıs s a la r ı

İb n - i İ s h â k d e d i k i :
B a n a V e h b b. K e y s â n , C â b i r b. A b d u lla h 'd a n h a b e r v e r d i k i o
ş ö y le d e m i ş :
R e s û lu l la h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) ile b ir lik te , z a y ıf b i r e r ­
k e k d e v e m in ü z e r i n d e o ld u ğ u m h a l d e N a h l'd e n Z â t ü ’r - R ik a ' g a z v e -

îb n -l H işa m — C . : 3 - F . : 19
390 S İR K T İ İBN Î HİŞAM

s in e ç ık m ış tım . R e s û lu l la h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) s e f e r d e n
d ö n d ü ğ ü z a m a n , b e r a b e r im iz d e k i a r k a d a ş l a r ı m ı z ile r le m e y e b a ş l a d ı­
l a r b e n is e g e r ile m e ğ e b a ş la d ım . N ih â y e t R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y ­
h i v e S e lle m ) b a n a k a v u ş t u v e ş ö y le d e d i :
E y C â b ir , s a n a n e o ld u ? D e d im k i :
Y â R e s û la lla h , iş te b e n im b u e r k e k d e v e m b e n i g e c ik tir d i. B u ­
y u rd u k i :
« O n u ç ö k tü r .» B e n d e o n u ç ö k tü r d ü m . V e R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü
A le y h i v e S e lle m ) d e ç ö k tü r d ü . S o n r a d e d i k i .-

Ş u s e n i n e lin d e k i d e ğ n e ğ i b a n a v e r, v e y â b e n im iç in a ğ a ç t a n b i r
d e ğ n e k k e s . B e n d e b u n u y a p tım . R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e
S e lle m ) d e o n u a ld ı v e o n u n l a d e v e m e b i r k a ç k e r e v u r d u . S o n r a
dedi k i :
B in!
B e n d e b in d im , y o la d e v a m e ttik . O n u h a k ile g ö n d e r e n e k a s e m
e d e r i m k i o n u n n â k e s i ile ( y a n i b in d iğ i d iş i d e v e s i ile ) y a r ı ş ır c a s ı n a
g itti.

R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) ile b ir li k te s o h b e t e t ­

tik . B a n a d e d i k i :
E y C â b ir , s e n b u c e m e lin i ( y a n i b in d iğ in b u e r k e k d e v e y i b a n a
s a t a r m ıs ın ? D e d im k i :
Y â R e s û la lla h , b ilâ k is o n u s a n a h ib e e d e r im . D e d i k i r
H a y ır, f a k a t o n u b a n a s a t. D e d im k i :
O h a ld e y a R e s û la lla h , o n u n p a z a r l ığ ı n ı y a p . D e d i k i :
O n u b i r d i r h e m m u k a b i li n d e a ld ım . D e d im k i :
H a y ır , b u t a k d i r d e b e n i a ld a t ı y o r s u n y â R e s û la lla h ! D e d i k i :
O h a ld e ik i d ir h e m ile o ls u n . D e d im k i :
H a y ır . R e s û lu l la h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) b e n im iç in o n u n
b a h a s ı n d a y ü k s e l tm e ğ e b i r o k k a y a k a d a r d e v a m e tti. B e n d e d im k i :
Y â R e s û la l la h a c a b a r a z ı o ld u n m u ! D e d i k i :
E v e t. D e d im k i :
O h a ld e o ş e n i n d ir . D e d i k i :
O n u a ld ım . S o n r a :
E y C â b ir , a c a b a h e n ü z e v le n m iş m is in ? d e d i. D e d im k i :
E v e t, y a R e s û la lla h . D e d i k i :
D u lla m ı, y o k s a b â k i r e ile m i? D e d im k i :
H a y ır, b il â k is d u ll a ile . D e d i k i .•
 RESÛLULLAH'I KATLETM EYE Y ELTENENLER 291

A c a b a b ir k ız y o k m u id i k i s e n o n u n la o y n a ş a s ın o d a s e n in le
o y n a ş s ın ! D e d im k i :
Y â R e s û la lla h , ş ü p h e s iz b a b a m U h u d g ü n ü n d e ş e h id e d ild i v e
y e d i k ız ın ı g e r i d e b ır a k tı. B e n d e iş le ri to p l a y a n b ir k a d ın l a e v le n ­
d im k i, o k ız l a r ı n b a ş l a r ın ı to p la s ın v e o n l a r a b a k s ın . D e d i k i :

İ n ş a a l l a h is a b e t e tm iş s in . B iz ş a y e t S i r â r m e v k iin e g e lir s e k b i r
d e v e n in k e s ilm e s in i is te y e c e ğ iz . V e o g ü n ü m ü z ü o r d a g e ç ir ir iz . O
k a d ın s e s im iz i iş itm iş . M in d e r le r in i s ilk e le m iş . D e d im k i :
Y â R e s û la lla h , m in d e r l e r im iz y o k t u r k i. D e d i k i :
Y a k ın d a o la c a k . S e n o r a y a g e ld iğ in z a m a n g ü z e l b ir iş y a p . D e­
di k i :
S i r â r m e v k iin e g e ld iğ im iz z a m a n , R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i
v e S e lle m ) b i r d e v e n in k e s ilm e s in i e m r e tt i v e k e s ild i. V e o r d a o g ü ­
n ü m ü z ü g e ç ir d ik . R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) a k ş a m ­
la d ığ ı z a m a n y a t a ğ ı n a g ir d i b iz d e g ir d ik . O la n ş e y le r i v e R e s û lu lla h
( S a l la l la h ü A le y h i v e S e ll e m ) 'i n b a n a d e d iğ in i h a n ı m a h a b e r v e r ­
d im , d e d i k i :
O h a ld e y a p d in le v e i t a a t et.
S a b a h la d ı ğ ım z a m a n e r k e k d e v e n in b a ş ı n d a n t u t t u m v e g ö t ü r ­
d ü m v e R e s û lu l la h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e ll e m ) ’in k a p ıs ın ın ö n ü n ­
d e ç ö k tü r d ü m . S o n r a m e s c id d e o n a y a k ın o l a r a k o tu r d u m . R e s û lu lla h
( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) ç ık tı, e r k e k d e v e y i g ö r d ü v e ş ö y le d e d i :
N e d ir b u ? D e d ile r k i :
C â b i r 'i n g e tir d iğ i d e v e d ir . D e d i k i :
C â b ir n e r e d e d i r ? B en y a n ın a ç a ğ ın ld ım v e ş ö y le d e d i :
E y k a r d e ş im i n o ğ lu , d e v e n in b a ş ın ı tu t, o ş e n in d ir . S o n r a B ilâ l’ı
ç a ğ ır d ı v e o n a şö y le d e d i :
C â b i r ’i g ö tü r , o n a b i r o k k iy e a l t u n v e r. B e n d e o n u n la b ir lik te g it­
tim v e b a n a o k k iy e y i v e r d i v e b ir a z d a f a z la v e rd i. V a lla h i y a n ım d a
d u r m a d a n a r t m a y a d e v a m e tti. E v im iz d e n o n u n te s ir i g ö r ü l ü r d ü . T a
d ü n b a ş ım ız a g e le n m u s ib e t o lu n c a y a k a d a r . H a r r e g ü n ü n ü k a s d e d i­
y o r. (82)

(82) H arra vak ’asını k ast ediyor. O v ak ’a ki, M edine’de Yezîd b. M uâ-
viye’nin döneminde ¡Müslim b. Ukbe el-M errî'nin eli ile olmuştu. Ehl-i M edine
onun ismini M üsrif b. Ukbe koym uştu. O hâdisenin sebebi şu idi : M edine h al­
kı Yezîd b. M uâviye'yi h a l’ ettiler ve M ervân b. H ak em ’i ve Benî Ü meyye’yi
M edine’den çıkarttılar ve kendilerine Abdullah b. H anzala el-Gasîl’i em ir kıl-
292 8İR E T -1 İB N -t H İŞ A M

İb n -i Y & sir v e tb n - i B iş r v e o n la r ın , R e s û lu lla h 'ın

a s k e r l e r i n i n b e k ç iliğ in i y a p m a l a r ı v e b a ş l a r ı n a
g e le n m u s ib e t

İb n -i İ s h â k d e d i k i :
B a n a a m c a m S a d a k a b. Y e s â r, A k il b. C â b ir 'd e n , o d a C â b ir b.
A b d u lla h e l- E n s a r î 'd e n o n u n ş ö y le d e d iğ in i n a k le n h a b e r v e r d i :
R e s û lu l la h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) ile b ir li k te N a h l’d e n
Z â t-i R ik a g a z v e s in e ç ık tık . B ir a d a m , m ü ş r ik l e r d e n b i r a d a m m ka*
n s m ı k a tl e tt i. R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) k a f i le ile
y o lu n a d e v a m e d in c e o k a d ın ı n k o c a s ı g e ld i. O d a s e f e r d e id i. H a ­
b e r i n i a ld ığ ı z a m a n , M u h a m m e d ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) 'in
a s h a b ı iç in d e b i r k a n a k ıt m a d ı k ç a d u r m a y a c a ğ ı n a y e m in e tti. B öy-
le c e R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e ll e m ) 'i n iz in e d ü ş e r e k y o la
çık tı. R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e le m ) b i r m e n z ie in d i v e ş ö y ­
le d e d i :
B izi iş te b u g e c e m iz d e h a n g i a d a m k o r u y a c a k , b e k ç ilik y a p a c a k ?
B u n u n ü z e r i n e M u h a c i r le r d e n b i r a d a m v e E n s â r ’d a n d a d iğ e r b ir
a d a m s e s le n d ile r v e d e d ile r k i :
Y â R e s û la lla h , biz. D ed i k i :
O h a ld e b o ğ a z ın a ğ z ın d a o lu n u z . D e d i k i :
R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) v e o n u n a s h â b ı v â d in in
b o ğ a z ın a in m iş le r d i. B u ik i k işi, İb n -i H iş â m ’ın d e d iğ in e g ö re , A m m â r
b. Y â s ir v e A b b â d b . B iş r’d ir.
İb n -i İ s h â k d e d i k i :
O ik i a d a m b o ğ a z ın a ğ z ın a d o ğ r u y o la ç ık t ık l a r ı z a m a n E n s â r lı
M u h â c ir li'y e d e d i k i :

dılar. A bdullah, babası (yani H anzala) Uhtıd gününde melekler tarafın ­

dan yıkanan kişidir. O nların içinde bulunan sahabelerin büyüklerinden hiçbir
kimse bu hal'e bu çıkarm aya m uvafakat etm edi. Bu C âb ir’in o gündeki du ru ­
mu şu idi :
O M edine’nin sokaklarında dolaşm aya başladı. Evler yağm alanıyordu, O
ise a ’ma idi. Ve o m aktullerin içinde ayağı kayıp düşüyor ve şöyle diyordu :
«Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve S ellem )’i korkutan kimse helâk olıır.» Resû­
lullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem )’in şu hadisini kast ediy o rd u :
Kim M edine’yi korkutursa benim iki yanım ın arasındakini (beni)
korkutm uş dem ektir.» Bunun üzerine onu katletm ek için onun üzerine saldır­
dılar. M ervan d a onıı emânı altına aldı ve onu evine koydu. (R avzül-Ü nüf’e
b ak ).
 SON B E D İR GA ZV ESİ 293

G e c e n in h a n g i t a r a f ı n d a s e n in y e r i n e b a k m a m ı is te rs in , e v v e lin ­
d e m i s o n u n d a m ı? D e d i k i :
E v v e lin d e . B u n u n ü z e r i n e M u h a c ir li y a t t ı v e u y u d u . E n s a r l ı d a
n a m a z k ıl m a y a b a ş la d ı. O a d a m g e ld i. A d a m ın ş a h s ın ı g ö r ü n c e o n u n
k a v m in in g ö z e tle y ic is i o ld u ğ u n u b ild i, b ir o k a t t ı ve o n a is a b e t e t ­
tird i. O d a o n u ç ık a r tt ı v e y e r e k o y d u . N a m a z m a d e v a m e tti. S o n ­
r a o n a d i ğ e r b i r o k a t t ı v e o n a is a b e t e tt ir d i. O d a o n u ç ık a r ttı,
b ir k e n a r a k o y d u ve u y a k ta s a b i t k a ld ı. S o n r a o n a ü ç ü n c ü k e r e iâ d e
e tti v e o k u o n a is a b e t e ttir d i. O rla o n u ç ık a r tt ı v e o n u k e n a r a k o y d u ,
s o n r a r ü k û v e s e c d e e tti, s o n r a a r k a d a ş ın ı u y a n d ır d ı ve şö y le d e d i :
O tu r , h a r e k e t e tm e m m ü m k ü n o im a y a n b i r ş e k ild e y a r a l a n ­
m ışım .

B u n u n ü z e r i n e o y e r in d e n fırla d ı. O a d a m ise, o ik is in i g ö r d ü ğ ü
z a m a n o n l a n n o n u b il d ik le r in i a n la d ı ve k a ç tı. M u h â c ir li k işi, E n-
s a r lı k iş id e k i k a n ı g ö r ü n c e d e d i k i :
S ü b h A n e lla h ! S a n a ilk a tt ığ ı n d a b e n i u y a n d ır s a y d ın y a ? D e d i k i :
K ı r a a t e tt iğ i m b i r s û r e n i n iç in d e id im o n u b itir in c e y e k a d a r o n u
k e s m e y i is te m e d im , b a n a o k a t m a y a d e v a m e ttiğ i z a m a n r ü k û e tt im
v e s a n a b ild ir d im . A lla h 'a y e m in e d e rim k i, ş a y e t R e s û lu lla h (S a l-
la l la h ü A le y h i v e S e l l e m l ’in b a n a e m r e tt iğ i d ü ş m a n ın h ü c u m u n d a n
k o r k u l u r b i r y e r i n n ö b e tin i z a y i e tm e m o lm a s a y d ı e lb e tte o s û r e y i
k e s m e d e n v e y a b itir m e m d e n ö n c e c a n ım ı ç ık a r ta c a k t ı.

R e s û lu lla h 'm s e f e r d e n d ö n m e s i

R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) R ik a ' g a z v e s in d e n M e ­

d in e 'y e g e ld iğ i z a m a n C u m â d e l- u la /u n k a l a n k ıs m ın ı v e c u m â d e l
â h ir i v e R e c e b a y ım o r a d a g e ç ir d i.

S O N B E D İR G A Z V E S İ

( D ö r d ü n c ü s e n e Ş a b a n a y ın d a )

R e s û lu l la h ’m çık ışı

İb n -i İ s h â k d e d i ki :
S o n r a Ş a 'b a n a y ın d a B e d r e d o ğ r u E b û S ü f y â n ile v â id le ş tik ie r f
y e rd e b u lu ş m a k iç in ç ık tı v e o r a d a in d i.
294 BİRET-1 İBN -1 H IŞ A M

tb n - i Ü b e y y 'i M e d in e 'n in ü z e r in e v â li k ılm a s ı

İ b n -i H iş â m d e d i k i :
A b d u lla h b. A b d u lla h b. Ü b e y y b . S e lû l e l- E n s â r i’y i M e d in e ü z e ­
r i n e v â li y a p tı.

EbA S U fy& n'm , a d a m l a r ı ile b ir li k te g e r i d ö n m e s i

tb n -i l s h â k d e d i k i :
O r a d a s e k iz g e c e k a ld ı, E b û S ü f y a n ’ı b e k liy o r d u . E b û S ü f y â n is e
M e k k e h a lk i y le b ir li k te ç ık tı v e Z a h r â n b ö lg e s in d e n o l a n M e c e n n e ’-
y e in d i. H a l k t a n b ir i şö y le d i y o r : O , U s f â n ’a v a r m ış tı. S o n r a o n u n
a k lın a , d ö n m e k u y g u n g e ld i v e ş ö y le d e d i :

E y K u r e y ş to p lu lu ğ u l O , s iz e iy i g itm e z , a n c a k b o llu k b i r s e n e d e ,
o n d a a ğ a ç l a r ı o tla tır s ın ız , o n d a s ü t iç e r s in iz , ö y l e c e s a v a ş a g e lir s i­
n iz . B u s e n e k u r a k l ı k k ıtlık s e n e s id ir , b e n d ö n ü y o r u m o h a ld e s îz ­
le r d e d ö n ü n ü z .

B u n u n ü z e r i n e m ille t d ö n d ü . M e k k e h a lk ı o n l a r a s e v ik o r d u s u
( y â n i k a v u t y iy e n o r d u ) a d ın ı v e r d ile r . D e r le r ki, siz a n c a k , k a v u t
iç m e k iç in ç ık tın ız .

R e s û lu lla h v e M a h ş ı e l- D a m ri

R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) B e d ir d e k a ld ı. O n u n la

v a ’d e tt ik l e r i y e r d e b u lu ş m a k iç in E b û S ü f y a n ’ b e k liy o r d u . M a h ş l b.
A m r e l- D a m ri o n a g e ld i. B u, o n u n l a V e d d â n g a z v e s in d e B e n i D a m -
r e 'n i n b a ş ı n d a P e y g a m b e r ile m ü s â l a h a y a p m ış o la n k im s e d ir . V e
şö y le d e d i :
E y M u h a m m e d i Ş u s u y u n y a n ın a , K u re y ş ile k a r ş ıla ş m a k iç in m i
g e ld in ? D e d i k i :

E v e t e y B e n i D a m r e 'n i n k a r d e ş i! E ğ e r d ile r s e n b u n u n l a b e r a b e r
s e n in le b iz im a r a m ı z d a o la n şe y i s a n a g e r i v e re lim ( y a n i a h d im iz i
b ir li k te b o z a lım ) s o n r a A lla h s e n in le b iz im a r a m ı z d a h ü k m ü n ü v e ­
rin c e y e k a d a r s e n in le v u r u ş a lım . D e d i k i :
H a y ır v a ll a h i e y M u h a m m e d , s a n a b u n u y a p m a y a ih tiy a c ım ız
y o k tu r .
 K Â B IN B E D tR HA RKINDAKİ Ş İİR İ 295

M a ’b e d v e o n u n , R e s u lu lla h 'ı s ü r a t l i g id e n d e v e s i
h a k k ı n d a k i ş iiri

R e s û lu l la h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) d e E b û S ü f y â n ’ı b e k le r

o ld u ğ u h a l d e k a ld ı. M a ’b e d b. E b i M a ’b e d e t- H u z â i o n a r a s tla d ı. R e ­
s û l u ll a h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e ll e m ) 'i n m a k a m ın ı v e s ü r a t l i d e v e ­
s in i g ö r d ü ğ ü z a m a n ş ö y le d e d i :

« M uham m ed deve topluluklarından ve Yesrib’in kuru üzüme benzeyen

avcesinden (y a n i bir çeşit hurma ağaçlıklarından) savaşa çıkmış.
E n eski babasının âdeti üzere süratli gider, benim buluşma yerim olan
K udeyd (83) suyuna varır.
Decnan (84) suyuna ise yarın kuşluk zamanı v arır.»

İb n - i R e v & h e 'n in v e y a K & b'bı B e d r h a k k ı n d a k i ş iir i

A b d u lla h b. R e v â h e b u h u s u s t a a ş a ğ ıd a k i ş iir i s ö y l e d i :
İ b n - i H iş â m d e d i k i :
O n u b a n a E b û Z e y d e l- E n s a r l K â b b . M & lik'e â id o l a r a k h a b e r
verdi :

(83) K udeyd, M ekke yakınında bir mevkidir.

(84) D acnan, Tiham e bölgesinde bir dağdır.
3M S İR K T İ İBN-Î HİŞAM

y jâ jj* * * ¿ i* J i'

\>\* j j ı i i k j ü Ç yi & J jL ' * ^ .u ^ ı

* £ M Süjyan ile B ed ir’de buluşmak üzere vadeleştik onu vadeleşme-

sinde doğru sözlü bulmadık ve o vâdini yerine getiren olmadı.
Kasem ederim k i ¡âyet bizimle akdini yerine gelirseydin ve bizimle
karştlaşsaydın elbette mezmûm olarak ve akrabalarını kaybetmiş ola­
rak dönerdin.
Orada U tb e ’nin ve onun oğlunun uzuvlarını tek tek olarak bıraktık ve
A m r’t yani E bû Cehl’i orada ikamet eder olarak bıraktık.
A llah Resulüne isyan ettiniz, yazıklar olsun sizin âdetinize ve azgın
olan kötü işinize, yazıklar olsun.
E ğ er beni levm eder kınarsanız :
*Resûlullah’a ben ve eklim ve akrabalarım feda olsun.* diyorum.
Ona itaat ettik, içimizde onun gayrını görmedik, bizim için gecenin
karanlığında hidâyet edici yolu gösterici bir meş’ale olarak .»

Hassan'ın, Bedir hakkında şiiri

Haşan b. S&bit bu hususta şöyle d ed i:

tŞam 'ın akar sularını bırakınız, onların önlerine, erâk ağaçlarını otla­
yan yavru yüklü develerin ağızları gibi buzlar gelm iştir.
B irta k ım adamların elleriyle ki onlar, Rablerine doğru hicret ettiler.
Gerçek yardım cıların (ensarın) ve meleklerin elleriyle.
 lic m evkiinin engin v&disinden alçak yerlerinden g ittiğ i zaman onlara
de k i yol oradan değildir.
Suyu ellerle çıkarılan Ress kuyusunun yanında develerinin yatak yer­
le ri geniş olan bir yerde kendileri için çok etba olan cerrar bir ordu
ile sekiz gün kaldık.
Ortası vücûdun yansı kadar olan atlarla ve omuzları yüksek uzun za­
y ıf atlarla.
Sene boyu yaşayan arajec otunun köklerini, süratli bineklerin tır­
naklarının kenariyle söküp çıkarır olarak görürsün.
Eğer uzun boylu kalmamızda ve arayışımızda Furat b. Hayyan’la kar­
şılaşırsak o, helak olmuş bir rehin = tutsak olur.
Eğer ondan sonra Kays b. fn ıriü l Kays’a rastlarsak onun renginde si­
yahlıkta şiddetli bir siyah renk artar.
 EBÛ SÜ FYA N’IN HA SSA N’A KA RŞI SÖ Y L ED İĞ İ Ş İİR 297

E bû Süfyan’a benden bir haber bildir ki, sen fakir beyazlardansın.»

E b û S ü fy & n ’ın H a s s a n 'a k a r ş ı r e d d e n s ö y le d iğ i ş iiri

E b û S ü f y a n b. H â r is b. A b d u lm u t ta l ib d e o n a ş ö y le c e v a p v e rd i :

* E y Hassan, ey hurma ile geçinen hurma yiyenin oğlu, and olsun ki

biz geni} sahraları i}te böyle kat ederiz.
B iz çık tık bizim aramızda geyik yavruları kurtulamazlar.
B irb ir pe}ine gelen ko}malarla bizden dağlara sığınsalar bile.
B iz bir deve çökme yerinden gittiğim iz oradan kalktığım ız zaman, onu
mevsim ehlinin yani bir panayır veyâ hacca gelmiş kalabalık insan­
ların kalktıkları ve terk ettik leri ve hayvanlarının ve develerinin iz­
le ri ve onların tersleri ve ktğtlartnın olduğu bir yer zan edersin.
Suyu ellerle çıkartılan Ress kuyusunun yanında ikamet ettin, bizi kast
ediyordun ve bizi yakın mevzilerin yanında N a h il’de terkettin.
E k in lerin üzerinde atlarım ız ve develerimiz yürüyordu, çiğnemediler,
onlara yumuşak kumlar bulaşıyordu.
Sel dağı ile F â ri' dağı arasında iyi kılıçlarla ve süratli bineklerimizle
üç gün kaldık.
Zan ettiniz k i kavmin kuvvetleri zayıf atlarının yanındadır.
O halde iy i atları gönderme ve sımsıkı şartlanın sözünün minvali üzere
onlara söyle.
Siz orada mesud oldunuz, halbuki sizin gayrınız oranın ehli —halkı
idi.
B unlar F ih r b. M â lik ’in çocuklarından süvarilerdir.
Çünkü sen eğer hatırlarsan, hicrette değilsin.
N e de dinin ahkâmında hududlannda ve dinin şiarında ve onun şe-
rayiinde ve ahkâmında ona tâbi otan değilsin .»
İb n -i H iş â m d e d i k i :
O ş i ir l e r d e n b ir ta k ı m b e y it le r g e r iy e k a l d ı l a r k i, b iz o n la r ı k a ­
f iy e le r in in m u h t e li f o lm a s ın d a k i ç ir k in l ik t e n d o la y ı te r k e tt ik . B a­
n a E b û Z e y d e l- E n s a ri iş te ş u b e y ti h a b e r v e r d i :

V e o n d a n s o n r a k i H a s s a n b . S a b it e â id o la n b e y ti ş u s ö z ü iç in d e
s ö y le d i:
298 8 ÎR E T -Î İB N -t H İŞ A M

V e b a n a o n d a k i ş u b e y ti d e o n a Aid o l a r a k s ö y l e d i :

-* " *>t*" •**.'

8 (jLiu«\ıl ¿LU •

D Û M E T Ü ’L -C E N D E L G A Z V E S İ

(H . B e ş in c i s e n e s in in R e b iü l-e v v e l a y ın d a )
S a v a ş ın T a r ih li

İbn-i İshAk dedi k i :

S o n r a R e s û lu l la h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) M e d in e ’y e d o ğ ­
r u a y n l d ı v e o r a d a b ir k a ç a y k a ld ı. N i h â y e t Z ilh ic c e g e ç ti v e m ü ş ­
r i k l e r iş te o Z ilh ic c e d e g e r i d ö n ü p g it ti le r . B u , R e s û lu l la h ( S a l la l la h ü
A le y h i v e S e ll e m ) 'i n M e d in e 'y e g e liş in d e n i t i b a r e n d ö r d ü n c ü s e n e ­
d ir . S o n r a R e s û lu l la h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) D û m e tü l-C e n -
d e l’d e g a z v e y e g itti. (85)

İb n -i U r f u t a ’y ı M e d in e ü z e r i n e v&li y a p m a s ı

İbn-i Hişâm şöyle d ed i:

R e b iü l-e v v e l a y ın d a id i k i : M e d in e ü z e r i n e S ib â b . U r f u t a el-
G ıf â r i’yi â m il (v â li) tâ y i n e tti.

R e s û lu lla h 'm s e f e r d e n d ö n ü ş ü

İb n -i l s h â k d e d i k i :
Sonra Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) oraya varmadan
önce döndü ve bir hile ile karşılaşmadı. Ve Medine’de senenin geri
kalanını geçirdi.

(85) D ûm e, veya Devme olarak. M edine'nin kazalarından bir yerdir. İk i­

si arasında on beş gecelik nıesâfe vardır. Devini b. Ism âil ile isimlendi ki o ora­
ya inmişti (R avz ve Mucem el-Bııldan ve Şerhi M evâhib'e b ak ).
 HENDEK GAZVESİ 299

H EN D EK GAZVESİ

(H. B e şin c i s e n e s i Ş e v v a l a y ın d a )

Gazvenin Tarihi

B ize E b û M u h a m m e d A b d u ln ıe lik b. H iş â m d e d i k i :
B ize Z iy â d b. A b d u lla h e l-B e k k â i, M u h a m m e d b. İ s h â k e l-M u t-
ta l ib i 'd e n h a b e r v e rd i k i o şö y le d e d i :
S o r ir a H e n d e k g a z v e s i, H. B e şin c i s e n e d e Ş e v v a l a y ın d a o ld u .

Y a h u d ile r ’in K u r e y ş 'i t a h r i k v e te ş v ik e tm e s i v e

o n l a r h a k k ı n d a n â z il o la n â y e tl e r

B a n a Y ezid b. R u m â n , Z ü b e y r b. U r v e b. Z ü b e y r 'in a k r a b a l a r ı ­
n ın a z a d lıs ı v e k e n d is in i it h a m e tm e d iğ im b i r k im s e , A b d u lla h b . K â b
b. M â lik 'd e n v e M u h a m m e d b. K â b e l- K u r e z i'd e n v e Z ü h r i’d e n v e A sım
b. Ö m e r b . K a tâ d e v e A b d u lla h b. E bi B e k r 'd e n v e o n la r d a n b a ş k a
A lim le rim iz d e n n a k le n h a b e r v e rd i.

H e p s i d e H e n d e k s a v a ş ın d a n sö z e tm işle r, y a ln ız b a z ıla rı d iğ e r
b a z ıl a r ı n ın h a b e r v e rm e d iğ in i, h a b e r v e r m iş tir . D e m iş le r k i :
H e n d e k ’te o la n h â d is e le r d e n : Y a h u d i b i r to p lu lu k ; S e llâ m b.
E b i'l- H u k a y k e l- N a d a r î, H u y e y b. A h ta b e l- N a d a r i, K in â n e b. E b u l-
H u k a y k e l- N a d a r i, H a v z a b. K a y s el-V â ili, E b û A m m a r e l-V â ili, B e­
n i N a d i r v e B e n i V a il'd e n b i r to p lu lu k ile (ki b u n l a r R e s û lu lla h (S a l-
la l l a h ü A le y h i v e S e lle m ) 'e k a r ş ı h iz ib le r i = k a b ile le r i t e r t i b e d e n
k im s e le r d ir ) ç ık tıla r. N ih a y e t M e k k e 'y e K u r e y ş 'in y a n m a g e ld ile r v e
o n la r ı R e s û lu l la h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) ile h a r b e tm e ğ e d â -
v e t e t t i l e r v e d e d ile r k i :
B iz o n a k a r ş ı y a k ın d a s iz in le b e r a b e r o la c a ğ ız . O n u n k ö k ü n ü k u -
r u tu n c a y a k a d a r. K u re y ş d e o n la r a d ed i k i .
E y y a h û d i l e r to p lu lu ğ u ! S iz ilk e h l-i k ita p s ın ız v e M u h a m m e d
ile ih t il â f e ttiğ im iz ş e y i b ilir s in iz . A c a b a d in im iz m i h a k y o k s a o n u n
d in i m i? D e d ile r k i :
B ilâ k is s iz in d in in iz o n u n d in in d e n h a y ır lı d ır v e siz o n d a n h a k ­
k a d a h a y a k ın s ın ız .

İş te b u n la r , A lla h T e â l â ’n ın , h a k l a r ı n d a ş u â y e tin i in z â l b u y u r ­
d u ğ u k im s e le r d ir .
300 8İRET-1 İBN -İ H tŞA M

O ¿ r * U -Î l y / 'û l - İ 'j

ılf-ili . îÇ-u» ly-» l ¿r J' ı ^ - i * l fVj* ir^l •jJyi 5

« \j jjt yi uıiyjj y»5 * <#ı j*^3

«Kendilerine kit&b verilmiş olanların, puta ve şeytana kanıp, ina­

nıp, inkâr edenlere t «Bunlar, inananlardan daha doğru yoldadırlar»
dediklerini görm edin mi? İşte Allah’ın lânetledikleri onlardır. Al­
lah'ın lânetlediği kişiye asla yardım cı bulamayacaksın.» A lla h Teâ-
l â ’n ın ş u k a v li n e k a d a r :

« ¿ m» [>• <11 (*>ii 1 1 J c y u ı (¿ ¡¿ I * - y »

«Yoksa Allah'ın bol nim etinden nasiplerini verdiği kişileri mi çe­

kemiyorlar?»

Ij C_jb5Cj'j } İ ) ' ^ I •*** ®

' ^ jT 3 ^ O- ^ .T ^

•Oysa İbrâhim Ailesine Kitâb ve hikm et verdik, onlara büyük

hüküm ranlık bahşettik. O nlardan ona inananlar ve yflz çevirenler
vardı. Çılgın b ir alev olarak cehennem yeter.»

Y ahûdiler’in G a t a f a n 'ı teşvik etmeleri

Y a h u d ile r b u s ö z le ri K u r e y ş ’e s ö y le d ik le r i z a m a n , o n la r ı s e v in ­
d ir d i v e o n la r ı R e s û lu l la h 'a k a r ş ı ç a ğ ır d ık l a r ı s a v a ş iç in k e n d ile r in e
b i r is te k g e ld i. B u s a v a ş iç in t o p l a n d ı l a r v e h a z ır lık y a p tı la r . S o n r a
o y a h u d i to p l u lu ğ u ç ık tı, K a y s, A y la n ’d a n o la n G a t a f a n ’a g e ld ile r.
V e o n la r ı d a R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) ile h a r p e t ­
m e ğ e ç a ğ ır d ıl a r v e o n l a r a h a b e r v e r d i le r ki y a k ın d a o n a k a r ş ı k e n ­
d ile r iy le s iz in le b e r a b e r o la c a ğ ız . K u r e y ş d e b u k o n u d a o n l a r a tâ b i
o la c a k tır . B u n u n ü z e r in e G a t a f a n o n l a r l a b e r a b e r s a v a ş iç in to p la n d ı.
 M Ü ŞR İK AHZAB’IN Ç IK IŞ I 301

M ü ş r ik a h z a b 'm ç ık ışı

İb n - i İ s h â k d e d i k i :
B u n u n ü z e r in e K u r e y ş ç ık tı. O n la r ı n y ö n e tic is i E b û S ü f y â n
b. H a r b id i. G a t a f a n d a ç ık tı. O n l a n n k u m a n d a n ı is e U y e y n e b.
H ıs n b. H u z e y f e b. B e d r id i. B u n la r , B en î F e z â r e ile b ir lik te ç ık tıla r .
H â r is b. A v f b. E b i H a r is e e l- M ü r r i d e B e n i M ü r r e ile b ir lik te ç ık tı.
M is ’e r b. R u h a y le b. N ü v e y r e b. T a r if b. S ü h m e b. A b d u lla h b . H ilâ l
b. H a lâ v e b. E ş ç e ’ b. R e y s b. C a t a f a n d a E ş c e ’d e n o la n k a v m i n d e n
k e n d is in e t â b i o l a n l a r ile b ir li k te ç ık tı.

H e n d e k ’in k a z ılm a s ı v e m ü n â f ı k l a n n , m ü m in le r in
ş e v k in i k ı r m a y a ç a lış m a la r ı

R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) o n la r ın s a v a ş iç in ic m a

e t t ik l e r i n i iş ittiğ i z a m a n M e d in e e t r a f ı n d a h e n d e k k a z d ı. R e s û lu lla h
( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) m ü s l ü m a n l a n s e v a b a te r ğ ib v e te ş v ik
iç in b iz z a t k e n d is i ç a lış tı v e o n u n la b ir li k te m ü s l ü m a n l a r d a ç a lış tı­
la r . R e s û lu lla h ile b e r a b e r d e v a m e ttile r . M ü n a f ık la r d a n b ir ta k ı m
a d a m l a r , b u iş te R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e ll e m ) ’d e n v e
m ü s l ü m a n l a r d a n g e r i k a l d ı l a r v e z a y ıf ç a ç a lı ş m a k la g iz le n m e ğ e b a ş ­
la d ıla r . R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e ll e m ) ’d e n b i r b ilg i o lm a k ­
s ız ın v e iz in o lm a k s ız ın â il e le r in e sıv ışıp g itm e ğ e b a ş la d ıla r . H a lb u k i
m ü s lü m a n b i r a d a m a k e n d is in d e n k u r t u l u ş o lm a y a n b i r ih t iy a ç b a ş
g ö s te r d iğ i z a m a n , b u ih tiy a c ın ı R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e l­
l e m ) ’e z ik r e d e r d i, ih tiy a c ın ı g id e r m e k iç in o n d a n iz in is te r d i, o d a
o n a iz in v e r ir d i. H â c e tin i k a z a e d ip y e r i n e g e ti r d i ğ i z a m a n o r a d a k i
iş in in b a ş ı n a d ö n e rd i. V e b u n u A lla h n z a s ı iç in y a p a r d ı.

H e n d e k ’te m ü ’m in o ls u n , m ü n â f ık o ls u n ç a lı ş a n l a r
h a k k ı n d a n fiz il o la n â y e t l e r

B u n u n ü z e r in e A lla h T e â lâ iş te o m ü m i n le r h a k k ı n d a ş u â y e tl e ­
r in i in z â l b u y u r d u :

J*' '¿u «d}-')> ûf-dl OjL'jU Lc j >

¿•¿-İr ¿rJi ¿iııy ¿ i " ')\ * ‘I
302 SİR E T -l İBN-1 H İŞA M

« D o ğ ru su A l l a h 'a v e P e y g a m b e r in e i n a n a n m ü 'm in l e r . P e y g a m ­
b e r l e b e r â b e r b i r iş e k a r a r v e r m e k iç in t o p l a n d ık l a r ı n d a , o n d a n iz in
a lm a k s ız ın g itm e z le r. E y M u h a m m e d i S e n d e n iz in is tiy e n le r , A lla h ’a
v e P e y g a m b e r in e in a n a n l a r d ı r . B âzı iş le r i iç in s e n d e n iz in is te r le r s e ,
iç l e r i n d e n d ile d iğ in e iz in v e r, A lla h 'd a n , o n la r ın b a ğ ış la m a la r ı n ı d ile .
A lla h ş ü p h e s iz b a ğ ış la r , m e r h a m e t e d e r.»

İş te b u â y e t, m ü s l ü m a n l a r d a n A lla h rız a s ı iç in A lla h ’a v e R e sû -

l ü ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e l l e m l ’e i t a a t e d e n le r in h a k k ı n d a n â z il
o ld u .

S o n r a A lla h T e â lâ , iş te n g iz lic e ç e k ip g id e n ve P e y g a m b e r ( S a l­
l a l l a h ü A le y h i ve S e ll e m l 'd e n izin o lm a k s ız ın g itm e k te o la n m ü n â -
f ı k l a n k a s d e d e r e k şö y le b u y u r d u :

« P e y g a m b e r in ç a ğ rıs ın ı, k e n d i a r a n ı z d a b ir b ir in iz i ç a ğ ır m a n ı z g i­
b i tu t m a y ı n . A lla h , iç in iz d e n sıv ışıp g id e n le r i ş ü p h e s iz b ilir . O ’n u n
b u y r u ğ u n a a y k ı n h a r e k e t e d e n le r , b a ş l a r ı n a b i r b e lâ n ın g e lm e s in d e n
v e y a c a n y a k ıc ı b i r a z a b a u ğ r a m a k t a n s a k ın s ın la r.»

İb n -i H iş â m 'm b a z ı g a r i b k e lim e le r i t e f s i r e tm e s i

tb n - i H iş â m d e d i k i :
L iv â z ı K a ç m a e s n a s ın d a b i r şe y i g iz le m e k tir . H a s s a n b. S â b it
ş ö y le d e d i :
 M Ü SLÜ M A N LA RIN HENDEK HAFRİYATINDA 303

«K ü r e y i b izd en k a ld ık la rın ı g izleyerek kaçarlar, onların akılları h a ­

f i f t i r .»

B u b e y t o n u n b i r k a s i d e s in d e d i r , k i o n u U h u d g ü n ü n ü n ş iir le r i
iç in d e z i k r e tm iş tim .

* a A * II» | ! " -** ol ¿«¡Jl j l * o> ı j l V I v

« D ik k a t e d in ; g ö k le r d e v e y e r d e o l a n l a r A lla h 'ın d ır . O , iç in d e b u ­
l u n d u ğ u n u z d u r u m da..>
Ib n -i İ s h â k d e d i k i : D o ğ r u v e y a y a la n , n e k i v a r s a ..

«^ y c 0.1 }, \ jJ u y s i»

« K e n d is in e d ö n d ü r ü l e c e ğ in i z g ü n ü d e g e r ç e k t e n b ilir . O n l a r a iş le d ik ­
le r in i h a b e r v e r i r . A lla h h e r ş e y i b ilir.»

M ü s lü m a n l a r ı n H e n d e k h a f r i y a t ı n d a t e k e r le m e
s ö y le m e le ri

M ü s lü m a n l a r , h e n d e ğ i s a ğ l a m l a ş tı r m c a y a k a d a r ç a lış tıla r . C u a y l
a d ı n d a b i r a d a m ı k o n u e d in e r e k s ö y le ş tile r . R e s ü lu H a h ( S a lla lla h ü
A le y h i v e S e lle m ) o a d a m a A m r is m in i k o y d u . S a h a b e l e r :

C u a y l’d e n sonra ona A m r ism in i verdi.

O b ö y le lik le y oksullara güç = (za h r ) verdi.

d iy e s ö y lü y o r la r d ı. A m r ’a v a r d ı k l a r ı z a m a n R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü

A le y h i v e S e lle m ) A m r d iy o r d u . Z a h r a v a r d ı k la r ı z a m a n R e s û lu lla h
( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) Z a h r d iy o r d u . (Y a n i ş i ir in s o n u n d a s a ­
h a b e le r e b i r te k k e lim e ile k a tılıy o r d u . S e s le r in in a h e n g in e a h e n g k a ­
tıy o rd u .)
304 SİRET-1 ÎB N -t H İŞAM

O g ü n z& h ir o la n m û c iz e le r

Ib n - i t s h â k ş ö y le d e d i :
H a n d e k ’in k a z ılm a s ın d a b a n a v a r a n b ir ç o k m û c i z e le r o ld u . A l­
l a h T e â l â ’d a n R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e ll e m ) 'i ta s ti k v e
o n u n n ü b ü v v e t i n i t a h k i k iç in b ü y ü k b i r i b r e t v a r d ı r . M ü s lü m a n l a r
b u n u a y a n b e y a n g ö r d ü le r .

S e rt y e rin y u m u ş a m a sı

B a n a g e le n h a d is le r d e n b ir i d e : C â b ir b. A b d u lla h ’ın ş u riv â y e -

tid ir .
H a n d e k 'i n k a z ıl m a s ın d a s e r t b i r y e r o n l a r a ç e ti n g e ld i. R e s û lu l­
la h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) 'e o n u a n l a t t ı l a r . O d a b i r k a b s u
is te d i. O n u n iç in e ü fle d i s o n r a A lla h 'ın d ile d iğ i b i r d u â ile d u â e tti.
S o n r a b u s u y u iş te o s e r t y e r i n ü z e r i n e a k ıttı. O r a d a h â z ı r b u l u n a n
b i r k im s e ş ö y le d i y o r :
O n u h a k ile P e y g a m b e r o l a r a k g ö n d e r e n A lla h ’a k a s e m e d e r im
k i, o r a s ı d a ğ ıld ı k u m l u k g ib i o ld u , ö y l e k i n e b i r k a z m a y ı n e d e b i r
d e m i r k ü r e ğ i g e r i ç e v ir m iy o r d u .

B e ş ir 'in k ız ın ın h u r m a s ı n d a k i b e r e k e t

lb n - i İ s h â k d e d i k i :
B a n a S a ld b. M in a h a b e r v e r d i k i o n a ş u h a b e r v e r i l m i ş :
B e ş ir b . S a ’d ’in k ız ı (k i b u N u m a n b . B e ş ir’in k ız k a r d e ü d i r ı d e ­
di k i :
B e n i, a n a m A m r e b in t- i R e v â h e ç a ğ ır d ı v e b i r a v u ç h u r m a y ı e l­
b is e m in iç in d e b a n a v e rd i. S o n r a «Ey k ız c a ğ ım , b u n u b a b a n a v e d a ­
y ın A b d u lla h b . R e v â h e y e , y e m e k iç in g ö tü r , d e d i. D e d i k i :
B e n d e o n u a ld ım g ö tü r d ü m . R e s û lu l la h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e l­
l e m ) 'e r a s tla d ı m . B e n b a b a m ı v e d a y ım ı a r ıy o r d u m . B a n a d e d i k i :
«Ey k ız c a ğ ım b a n a g e l. S e n in le b e r a b e r o la n ş e y n e d ir? » D e d im k i:
Y â R e s û la lla h , b u b i r h u r m a d ı r , a n a m b e n i b u n u n la , b a b a m B e ­
ş i r b. S a d v e d a y ım A b d u lla h b. R e v â h e y e y e m e le r i iç in g ö n d e rd i.
« G e tir o n u » , d iy e b u y u r d u B e n d e o n u R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü
A le y h i v e S e lle m ) in ik i a v u c u n u n iç in e d ö k tü m , a v u ç la r ın ı d o ld u r ­
m a d ı. S o n r a b i r b e z g e tir ilm e s in i e m r e tti. B ez o n u n iç in y e r e s e rild i.
S o n r a h u r m a y ı o n u n ü z e r i n e k o y d u v e b e z in ü s t ü n d e d a ğ ıttı. S o n r a
o n u n y a n ın d a k i b ir is in e şö y le d e d i :
 CA B İR 'İN TAAM INDAKİ BEREK ET 306

H e n d e k e h lin e « y e m e ğ e g e lin iz » , d iy e ç a ğ ır . B u n u n ü z e r i n e H e n ­
d e k e h li o r a y a to p l a n d ıl a r v e y e m e ğ e b a ş l a d ıl a r . V e h u r m a l a r a r t- *
m a ğ a b a ş la d ı, h a t t â e h li H e n d e k d o y d u ğ u h a l d e h u r m a l a r b e z in e t ­
r a f ı n d a n y e r e d ö k ü lü y o r la r d ı.

C â b ir ’in t a a m ı n d a k i b e r e k e t

lb n - i t s h â k şö y le d e d i : B a n a S a îd b . M in a , C â b i r b. A b d u lla h 'd a n
n a k l e n h a b e r v e r d i k i, o ş ö y le d e d i :
R e s û lu l la h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) ile b ir lik te H e n d e k ’te
ç a lış tık . B e n im z a if k ü ç ü k b i r k o y u n u m v a rd ı. D e d im k i :

V a lla h i k e ş k e o n u R e s û lu l la h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) iç in
k e b a p y a p s a y d ık . B u n u n ü z e r i n e h a n ım ım a e m r e ttim . O b iz im iç in
a r p a d a n b i r u n ö ğ ü t t ü v e b iz im iç in e k m e k y a p tı. İş te o k o y u n u b o ­
ğ a z la d ım . O n u R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) iç i n k e b a p
y a p tık . D e d i k i :
A k ş a m la d ığ ım ız v e R e s û lu l la h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) h e n ­
d e k te n a y r ı lm a y ı is te d iğ i z a m a n (b iz y a ln ız g ü n d ü z ç a b ş ıy o r d u k , a k ­
ş a m la d ığ ım ız z a m a n a ile m iz e e v le r im iz e d ö n ü y o r d u k ) D e d im k i :

Y â R e s û la lla h ! S e n in iç in , b iz im y a n ım ız d a o la n b i r k ü ç ü k k o ­
y u n u k e b a p y a p tı k v e o n u n l a b ir lik te d e iş te b u a r p a e k m e ğ in d e n
b i r ş e y y a p tık . B e n a r z u e d iy o r u m k i b e n im le b e r a b e r b e n im e v im e
g e le s in . A n c a k b e n im le b ir li k te y a ln ız c a R e s û lu l la h ( S a l la l la h ü A le y ­
h i v e S e ll e m ) 'i n g e lm e s in i is tiy o ru m .» B u n u o n a s ö y le d iğ im z a m a n
dedi k i :
« E v et, o lu r.» S o n r a b i r b a ğ r ı c ıy a e m r e tt i k i R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü
A le y h i v e S e lle m ) ile b ir li k te C â b ir b . A b d u lla h 'ı n e v in e g id in iz . D e ­
d im k i :

I n n â lillâ h i v e i n n â ile y h i r â c iû n ! N e y a p a c a ğ ız . B u n u n ü z e r i ­
n e R e s û lu l la h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) g e ld i v e o n u n la b ir li k ­
te m ille t d e g e ld i. O tu r d u , b iz d e o k e b a b ı o n a ç ık a r tt ık . B e sm e le ç e k ­
ti, s o n r a y e d i v e m ille t d e b i r b i r p e ş in e o n a g e ld ile r , h e r b i r g u r u p
y e m e k le r in i b it ir d iğ i z a m a n k a l k t ı l a r v e d iğ e r g u r u p g e ld ile r , n ih â -
y e t b ü t ü n e h li h e n d e k o k u z u y u b itir e m e d i.

İbn-i H işam — O .: 3 - r . : 30
306 SİR E T -f İBN -İ H İŞAM

A lla h 'ın , R e s u lü n e , f e t h e d â i r g ö s te r d iğ i ş e y l e r
İ b n -i I s h â k şö y le d e d i :
S e lm â n e l- F a r is i'd e n h a b e r a ld ım k i o şö y le d e d i :
H e n d e k ’d e n b ir b ö lü m e v u r d u m . B ir k a y a b a n a k a r ş ı k a t ı g e ld i.
R e s ü lu l la h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) ise b a n a y a k ın b ir y e r d e
id i. V u r d u ğ u m u ve y e r i n b a n a s e r t g e ld iğ in i g ö r ü n c e in d i, e lim d e n
k a z m a y ı a ld ı b i r d a r b e ile o r a y a v u r d u ki k a z m a n ın a l t ı n d a n b ir p a ­
r ı lt ı p a r l a d ı. S o n r a b ir d a r b e d a h a in d ir d i v e o n u n a l t ı n d a n d i ğ e r b ir
p a r ı l t ı p a r la d ı. S o n r a ü ç ü n c ü b i r d a r b e d a h a v u r d u v e o n u n a l t ı n ­
d a n d iğ e r b i r p a r ı lt ı d a h a p a r la d ı. D e d im k i :
B a b a m v e a n a m s a n a f e d a y â R e s û la lla h ! K a z m a n ın a lt ın d a n , s e n
v u r d u k ç a p a r l a d ığ ı n ı g ö r d ü ğ ü m şe y n e d ir ? D ed i k i ;
. E y S e lm â n s e n o n u g ö r d ü n m ü ? D e d im k i :
E v e t. B irin c iy e g e lin c e A lla h b a n a o n u n la Y e m e n i f e t h e tt i. İ k in ­
c iy e g e lin c e A lla h -o n u n la b a n a Ş a m v e b a tıy ı f e th e tti. Ü ç ü n c ü y e g e ­
lin c e A lla h o n u n l a b a n a d o ğ u y u f e t h e tt i.

İb n -i I s h â k d e d i k i :
B a n a i t h a m e tm e d iğ im b ir k im s e E b û H ü r e y r e ’d e n n a k l e n h a ­
b e r v e r d i k i o, iş te b u m e m le k e t le r Ö m e r v e O s m a n z a m a n ın d a v e
o n d a n s o n r a f e t h o l u n d u k l a r ı z a m a n ş ö y le d i y o r d u :
A k lın ız a g e le n y e r l e r i f e t h e d in iz . E b û H ü r e y r e 'n i n n e f s i e lin d e
O lan Z â ta k a s e m e d e r im k i, siz h i ç b i r ş e h i r f e t h e tm e d in iz v e k ıy a ­
m e t e k a d a r d a h iç b i r i n i f e t h e tm e y e c e k s in iz k i, a n c a k A lla h S ü b h â -
n e h u M u h a m m e d ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) e b u n d a n ö n c e o r a ­
l a r ı n a n a h t a r l a r ı n ı v e r m e m iş o ls u n .

K u r e y ş 'in M e d in e ’y e in m e s i

Ib n -i I s h â k şö y le d e d i :
R e s ü lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) h e n d e ğ in iş in i b itir d iğ i
z a m a n K u r e y ş g e ld i v e s a f A r a p o lm a y a n l a r d a n v e o n l a r a tâ b i o la n
B e n i K in â n e v e e h l-i T ih â m e 'd e n o n b in k iş i ile C ü r ü f ile Z ü ğ â b e a r a ­
s ı n d a R u m e ’d e n s e lle r in to p la n d ığ ı y e r e in d ile r . C a t a f a n v e N e c id h a l ­
k ı n d a n o n l a r a t a b i o l a n l a r g e ld ile r v e Z e h e b -i N e k m a ’d a , U h u d 'u n
t a r a f ı n a d o ğ r u o la n b u y e r d e in d ile r . R e s ü lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i
v o S e lle m ) v e m ü s l ü m a n l a r ç ık t ıl a r v e a r k a l a r ı n ı S e l’ d a ğ ı n a v e r d i­
le r . R e s ü lu lla h m ü s l ü m a n l a r d a n ü ç b in k iş i ile ç ık tı v e o r d u g â h ı n ı
iş te o r a d a k u r d u . H e n d e k o n u n la d ü ş m a n a r a s ı n d a id i.
 İB N -t ÜMM-1 M EKTUM ’UN MEDİNE VÂ LİSİ OLM ASI 307

İb n - i Ü m m -i M e k t û m 'u M e d in e ü z e r i n e â m il
(v â ii) k ılm a s ı

İb n - i H iş â m d e d i k i :
M e d in e ü z e r i n e İb n -i Ü m m -i M e k tû m ’u â m il k ıld ı.
İb n - i İ s h â k d e d i k i :
Ç o c u k la r v e k a d ı n l a r iç in e m r e t t i k i k a le l e r e = y ü k s e k e v le r e s o ­
k u ls u n la r .

H u y e y , K â b 'ı R e s û lu lla h ile a h d in i b o z m a s ı ü z e r in e

s ü r ü k le m e s i

A lla h 'ı n d ü ş m a n ı H u y e y b. A h ta b e l- N a d a r i ç ık tı v e K â b b. E se d
e l- K u r e z i'y e B en i K u r e y z e ’d e n a n d la ş m a y a p a n a g e ld i. K â b . R e s û ­
lu l la h İ S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) ile k a v m in e k a r ş ı m u s a l a h a y a p ­
m ıştı, o n u n l a a k id le ş m iş v e a h id le ş m iş ti. K â b , H u y e y b. A h ta b ’ı iş i­
tin c e o n a k a r ş ı k a le s in in k a p ıs ın ı k itle d i. O ise o n d a n izin- is te d i. O
d a o n a k a p ıy ı a ç m a k t a n i m t i n a e tti. B u n u n ü z e r i n e H u y e y şö y le b a ­
ğ ır d ı :
E y K â b , s a n a y a z ık l a r o ls u n ! B a n a k a p ıy ı a ç . D e d i k i -.
E y H ü y e y s a n a y a z ık l a r o ls u n ! Ş ü p h e s iz s e n u ğ u r s u z b ir a d a m ­
s ın v e b e n M ııh a m m e d ile a h id le ş m iş im d ir . B e n im le o n u n a r a s ı n d a
o la n ş e y i b o z u c u d e ğ ilim . O n d a n a n c a k v e fâ v e d o ğ r u l u k s a d â k a t
g ö rd ü m . D e d i k i :
S a n a y a z ık l a r o ls u n ! B a n a k a p ıy ı a ç s e n in le k o n u ş a c a ğ ım . D e ­
di k i :
B e n a ç a n m a ç a n d e ğ ilim . D e d i k i :
V a lla h i b e n im ö n ü m e k a p ıy ı k itle m e d in , a n c a k s e n in y e m e ğ in i
y e m e m d e n k o r k t u ğ u n iç in k itle d in . B ö y le lik le o n u k ız d ırd ı. O n a k a ­
p ıy ı a ç ın c a o şö y le d e d i :
E y K a ’b y a z ık l a r o ls u n s a n a ! S a n a z a m a n ın iz z e tin i v e y ü k s e k
b i r d e n iz i g e tir d im . (86) S a n a K u r e y ş 'i g e tir d im . K u m a n d a n l a n ile
v e li d e r l e r ile b e r a b e r . . . O n l a r ı R û m e ’d e n s e lle r n to p la n d ığ ı y e r e i n ­
d ir d im . G a t a f a n ’ı g e tir d im . K u m a n d a n la r ı v e lid e r le r i ile b e r a b e r ...
V e o n la n , U h u d y a n m a Z e n e b -i N a k m â ’y a in d ir d im . B e n im le «M u-
h a m m e d ’in v e o n u n l a b e r a b e r o la n l a r ı n k ö k ü n ü k u r u t m a m ı z a k a d a r
s â b i t k a d e m o la c a k la r » , d iy e a n d la ş tı la r . K a 'b ise o n a şö y le d e d i :

(86) D enizden k a sıt çok a d am lard ır.

308 8İR K T -1 İB N -1 H İŞ A M

H a y ır, v a ll a h i b a n a z a m a n ı n z ille tiy le v e in c e s u s u z b i r b u l u t l a

g e ld in . B ö y le b u l u t l a r ş im ş e k ç a k a r , y ıld ır ım s a ç a r , h a l b u k i o n d a
b i r ş e y y o k tu r . Y a z ık la r o ls u n s a n a e y H u y e y . B e n i v e b e n im , ü z e r i n ­
d e b u lu n d u ğ u m ş e y i b ır a k , ç ü n k ü b e n M u h a m m e d ’d e n , a n c a k d o ğ ­
r u l u k v e v e f â g ö r d ü m . H u y e y , K â b ’ı i k n a e tm e k iç in ç a lı ş m a y a d e v a m
e tti. N ih a y e t A lla h a d ı ü z e r i n e o n d a n b i r s ö z le ş m e a ld ı, ş ö y le k i :
A n d o ls u n , e ğ e r K u r e y ş v e Ğ a t a f a n g e r i d ö n e r l e r s e v e M u h a m -
m e d ’e b i r m u s i b e t e r i ş ti r m e z le r s e b e n s e n i n le b i r l i k t e s e n i n k a le n e
g ir e c e ğ im k i s a n a is â b e t e d e n ş e y b a n a d a is a b e t e ts in . S o n r a K â b b.
E s e d R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) ile y a p tığ ı s ö z le ş m e ­
s in i b o z d u v e o n u n l a R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) 'in a r a ­
s ı n d a o s ö z le ş m e d e n b e r i o ld u .

Resûlullah'm , Kâb'in ahdi bozmasını araştırm ası

- R e s û lu l la h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e l l e m ) ’e v e m ü s l ü m a n l a r a h a ­
b e r v a r d ı ğ ı z a m a n , R e s û lu l la h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e lle m ) S a ’d b.
M u â z b. N u m â n ’ı g ö n d e rd i. O , o z a m a n E v s ’in e f e n d is i id i. Y in e Sa*d
b . U b& de b. D ü le y m 'i d e g ö n d e r d i. B u , B e n i S& ide b. K â b b . H a z re e '-
d e n b ir i id i. B u o z a m a n H a z r e c 'in e f e n d is i id i. B u n l a r l a b ir li k te d e
A b d u lla h b . R e v â h a v a r d ı. B u , B e n i H â r is b . H a z r e c ’in k a r d e ş id ir ;
b i r d e H a v v â t b. C ü b e y r ’i g ö n d e r d i. B u , B e n i A m r b . A v f 'm k a r d e ş i ­
d ir . V e ş ö y le d e d i :
Gidiniz v e b a k ın ız o k a v im d e n b iz e v a r a n h a b e r g e r ç e k m i d ir
d e ğ il m id ir ? E ğ e r g e r ç e k ise b a n a b ile c e ğ im b i r iş a r e t l e ( p a r o la ile)
b ild ir in iz . M ille tin k u v v e tl e r i n i z a ’f a u ğ r a t m a y ı n ız . . E ğ e r b iz im ile
k e n d il e r i a r a s ı n d a k i a n d l a ş m a d a v e f a ü z e r e is e le r, o n u m ille te a ş i k â r
e d in iz . B u n u n ü z e r i n e ç ı k t ı l a r v e o n l a r a g e ld i le r v e o n la r ı, k e n d ile ­
r i n e u la ş a n h a b e r l e r a r a s ın d a , R e s û lu l la h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e l­
l e m ) 'e y a p t ı k l a r ı e n k ö tü h a l ü z e r e g ö r d ü l e r . O n l a r d e d il e r k i ;
R e s û lu l la h k im im iş ? B iz im le M u h a m m e d a r a s ı n d a n e b i r a n d -
la ş m a n e d e b i r s ö z le ş m e v a r d ı r . B u n u n ü z e r i n e S a ’d b . M u â z o n ­
l a r l a s ö v ü ş tü , o n l a r d a o n u n l a s ö v ü ş tü le r . O s e r t b i r a d a m d ı. S a 'd b .
U b â d e d e o n a ş ö y le d e d i ;

O n l a r l a s ö v ü ş m e k te n k e n d in i b e r i a l, b iz im le o n l a r ı n a r a s ı n d a
o l a n ş e y s ö v ü ş m e k te n d a h a b ü y ü k t ü r . S o n r a S a ’d v e ö te k i S a ’d v e
k e n d ile r iy le b e r a b e r o la n l a r , R e s û lu l la h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S el-
 M Ü N A FIK LA R IN N İFA K L A R IN IN ZUHURU 909

J e m ) 'e d ö n d ü l e r v e o n a s e lâ m v e r d i le r s o n r a A d e l v e K a r e ’d ir , d e d i­
le r . Y a n i A d e l v e K a r e k a b il e le r in i n . R eci k u y u s u n a g id e n H u b e y b
v e a r k a d a ş l a r ı n a y a p t ı k t a n h i y a n e t g ib i h i y a n e t y a p m ış la r . B u n u n
ü z e r in e R e s û lu l la h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) d e d i k i :
A llâ h ü e k b e r , e y m ü s l ü m a n l a r to p lu lu ğ u , m ü jd e le n in !

M ü s l ü m a n l a r d a y a y ıl a n k o r k u v e m ü n â f ı k l a n n
n if a k l a r ı n ı n z u h u r e tm e s i

İ ş te o e s n a d a b e lâ b ü y ü d ü \ e k o r k u ş id d e tle n d i. D ü ş m a n l a r h e r
t a r a f t a n g e ld ile r . M ü ’m i n l e r b ü s b ü t ü n b i r z a n iç in e d ü ş t ü le r . B âz ı
m ü n â f ı k l a r d a n n i f â k z â h i r o ld u v e M u a t ti b b . K u ş e y r, (k i b u , B e n !
A m r b . A v f ’ın k a r d e ş id ir ) ş ö y le d e m e ğ e b a ş la d ı. M u h a m m e d b iz e
K is r â ’n ın v e K a y s e r 'in h â z in e le r i n i y e m e m iz i v a ’d e d iy o r d u . B u g ü n
is e b iz d e n b ir im iz k a z a y ı h â c e t in i d e f iç in g id e r k e n k e n d i iç in e m in
o la m ıy o r.

İ b n - i H iş â m ’ın , M u a t ti b ’in n ifftk ı h a k k ın d a k l g ö r ü ş ü

İb n -i H iş â m d e d i k i :
B a n a e h li ilim d e n k e n d is in e g ü v e n d iğ im b ir is i « M u a ttib b . K u ­
ş e y r m ü n â f ı k l a r d a n d e ğ ild i» d e d i v e o n u n e h li B e d r ’d e n o ld u ğ u n u
d e lil g ö s te r d i.
İb n - i İ s h â k d e d i k i :
V e h a t t â E v s b. K a y z i (k i b u B e n i H â r is e b . H â r is ’d e n b ir id ir )
k a v m i n d e n b i r c e m a a t n a m ı n a ş ö y le d e d i :
Y â R e s û la lla h , b iz im e v le r im iz d ü ş m a n a a ç ık tır . Ç ık ıp e v le r im i­
ze d ö n m e m iz e iz in v e r. Ç ü n k ü e v le r im iz M e d in e ’n i n d ış ın d a d ır . R e ­
s û l u ll a h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) v e o n a k a r ş ı d u r a n m ü ş r i k ­
l e r y ir m i k ü s u r g e c e b i r a y a y a k ın b i r z a m a n k a ld ıla r , a r a l a r ı n d a
b ir h a r b o lm a d ı a n c a k o k ile a tı ş m a v e k u ş a t m a o ld u .

R e s û lu lla h k e n d is iy le Ğ a t a f a n a r a s ı n d a m u s a l a h a
y a p m a k istemesi v e s o n r a o n d a n v a z g e ç m e s i

M ille tin ü z e r i n e b e lâ ş id d e tle n d iğ i z â m a n R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü

A le y h i v e S e lle m ) (A sım b. Ö m e r b . K a tâ d e 'n in v e ith a m e tm e d iğ im
b ir in in , M u h a m m e d b . M ü s lim b . U b e y d u lla h b . Ş ih â b e z -Z ü h rl'd e n
n a k l e n b a n a b ild ir d iğ in e g ö r e ) U y e y n e b. H ıs n b. H u z e y fe b. B e d r ’e
310 SİR E T -İ İBN-1 H İŞA M

v e H â r is b. A v f b. E b i H â r is e l- M ü r r i'y e (k i b u ik is i G a t a f a n ’m y ö ­
n e ti c ile r id ir le r ) h a b e r g ö n d e r d i v e o n la r a , a s k e r le r i y le b e r a b e r k e n ­
d ile r in d e n v a z g e ç ip g e ri d ö n m e le r i k a r ş ılığ ın d a , M e d in e 'n in m e y v a -
la r ın ı n ü ç te b ir in i v e r m e k is te d i. R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e
S e lle m ) ile o ik i r e i s a r a s ı n d a s u l h c e r e y a n e tti. H a t t â s ö z le ş m e y i
y a z d ıla r . N e ş e h â d e t n e d e s u lh a z m i g e rç e k le ş ti. Y a ln ız b ir b ir i n i ik ­
n a e tm e y e ç a lış tıla r . R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) s ö z ü n ü
y e r i n e g e tir m e k is te d iğ i z a m a n S a ’d b M u â z ’a v e S a ’d b . U b â d e y e
h a b e r g ö n d e rd i. B u n u o n la r a z ik r e tti. B u h u s u s t a o n la r la is ti ş â r e e t­
ti. O n la r d a o n a şö y le d e d i l e r :
Y â R e s û la lla h , y a p m a m ız ı is te d iğ in b i r şe y m id ir , y o k s a y a p m a ­
m ız g e r e k e n A lla h ’ın s a n a e m r e tt iğ i b i r şe y m id ir ? Y o k s a y a ln ız b i­
z im iç in y a p tığ ın b i r şe y m id ir?
H a y ır, b ilâ k is o n u s iz in iç in y a p ıy o r u m . V a lla h i b u n u a n c a k ş u ­
n u n iç in y a p ıy o r u m ; G ö rd ü m k i A r a p b ir te k y a y d a n siz e a tıy o r la r ,
v e h e r b ir y a n d a n siz e k a r ş ı ş i d d e tle n m iş le r d ir . B u d u r u m d a is te d im
k i, o n la r m ş e v k e tle r in i s u l ta l a r ın ı b i r d e re c e y e k a d a r s iz d e n k ı r a ­
y ım . B u n u n ü z e r in e S a 'd b. M u â z o n a d e d i k i :
Y â R e s û la lla h , b iz v e o n la r A lla h 'a ş ir k k o ş a n v e p u t l a r a ib â d e t
e d e n b ir k a v im id ik . N e A lla h ’a ib â d e t e d iy o r d u k n e d e o n u ta n ı y o r ­
d u k . O n l a r o r a d a n (M e d in e 'd e n ) b i r h u r m a y ı d a h i a n c a k m is a f ir e te n
v e y a s a t ın a l a r a k y iy e b iliy o rla rd ı. A lla h b ize İs lâ m î ik r â m e ttiğ i v e b i­
z i o n a h i d â y e t e tt iğ i v e b izi s e n in le v e ls lâ m la a z iz k ıld ığ ı z a m a n m ı
m a lla r ım ız ı o n l a r a v e re c e ğ iz ? V a lla h i b iz im b u n a ih tiy a c ım ız y o k tu r .
V a lla h i o n l a r a a n c a k k ılıç v e ririz . T a k i A lla h b iz im le o n la r ın a r a s m d a
h ü k m ü n ü v e r s in . R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) d e d i k i :
H a d i b ild iğ in g ib i y a p . B u n u n ü z e r i n e S a 'd b. M u â z s a h ife y i e li­
n e a ld ı v e o n d a b u l u n a n y a z ıy ı sild i. S o n r a şö y le d e d i :
H a d i b iz e k a r ş ı b ü tü n g ü ç le r iy le ç a lış s ın la r .

M ü ş r ik le r d e n b ir to p l u lu ğ u n h e n d e ğ i g e ç m e s i

lb n i İs h â k d ed i k i :
D ü ş m a n la r , R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m ) v e m ü s lü -
m a n l a r ı m u h a s a r a a lt ın d a t u t t u l a r . F a k a t a r a l a r ı n d a s a v a ş o lm a d ı.
A n c a k K u r e y ş ’d e n b ir ta k ım s ü v a r i l e r m ü s te s n a . O n la r d a n b ir i A m r
b. A b d -i V ü d d b. E b i K a y s 'd ır, k i b u B e n i  m ir b. L u a y y ’ın k a r d e ş i­
d ir .
 A Lİ’NİN AM R B. ABD t KATLETM ESİ 311

lb n - i H iş â m d e d i : D e n ilir k i : A m r b. A b d b. E b i K a y s ’d ır.
lb n - i İ s h â k şö y le d e d i :
V e I k r im e b. E b i C e h l e l-M a h z û m i v e H u b e y r e b. E bi V e h b el-
M a h z ü m i v e Ş a i r D ır â r b. H a t t â b b. M ird â s , k i b u , B en i M u h â r ib b.
F ih r ’in k a r d e ş id ir , s a v a ş iç in g iy in ip k u ş a n d ı la r , s o n r a a tl a r ı n ın ü z e ­
r i n d e ç ık ıp g ittile r . T a B e n i K in â n e ’n in k o n a k la r ın a v a r d ı la r v e ş ö y ­
le d e d i l e r :
E y B e n i K in â n e h a r b iç in h a z ır la n ın ız , y a k ın d a b u g ü n ü n s ü v a ­
r i le r i n in k im o ld u ğ u n u b ile c e k s in iz . S o n r a a t l a r ı ile s ü r a tli c e g i t t i ­
le r v e n i h â y e t h e n d e k ü z e r i n d e d u r d u l a r . H e n d e ğ i g ö r d ü k l e r i z a m a n
ş ö y le d e d il e r .•
V a lla h i b u e lb e tte k u r u l m u ş b i r h ile d ir . A r a b l a r b ö y le b ir ş e y b il­
m iy o r la r d ı.

S e lm a n v e o n u n h e n d e ğ in k a z ılm a s ın a f i k i r v e rm e s i

lb n - i H iş â m d e d i .-
D e n ilir k i : S e lm a n e l-F â ris i, h e n d e k h a k k ı n d a R e s û lu lla h (S a l-
la l la h ü A le y h i v e S e ll e m l 'e f i k ir v e rd i. B a n a b ir e h li ilim h a b e r
v e rd i k i : H e n d e k g ü n ü n d e m u h a c i r l e r şö y le d e d i l e r :
S e lm â n b iz d e n d ir. E n s â r d a d e d ile r k i :
S e lm â n b iz d e n d ir. R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) d e
« S e lm a n b iz d e n d ir, e h li b e y tte n d ir » , d ed i.

A li’n in A m r b. A b d -i V ü d d ’ü k a tl e tm e s i ve
o n u n b u h u s u s ta k i ş iiri

lb n - i İ s h â k şö y le d e d i :
S o n r a o k u r e y ş lil e r H e n d e k te n d a r b ir y e ri k a s d e tt i l e r v e a t l a ­
r ın ı v u r d u l a r . A tl a r o r a d a n ş id d e tle g ir d ile r. A tla r la h e n d e k ile S e l’
d a ğ ı a r a s ı n d a k i ç o r a k t o p r a k t a d o la ş tıla r. A li b. E b i T â lib , (A ley -
h is s e lâ m ) , k e n d is iy le b e r a b e r m ü s lü m a n la r d a n b ir ta k ı m k iş ile rle b i r ­
lik te ç ık tı. O n l a r a k a r ş ı o n la r ın a tl a r ı n ı ş id d e tle g ir d ir d ik le r i g e d iğ i
t u t t u l a r . A tlı la r o n la r ın c ih e tin e d o ğ r u s ü r a t l e g e lm e ğ e b a ş la d ıla r .
A m r b. A b d -i V ü d d , B e d ir g ü n ü n d e s a v a ş m ış tı. H a t t â h a r e k e t e d e ­
m e y e c e ğ i b i r v a z iy e tte y a r a a lm ış tı. U h u d g ü n ü n d e h â z ır b u lu n m a ­
dı. H e n d e k g ü n ü o ld u ğ u z a m a n , s a v a ş a k a tıld ığ ın ın g ö rü lm e s i iç in a lâ -
m e tle n m iş o la r a k çık tı. O v e a tı d u r d u ğ u z a m a n .■
312 8İR E T -1 İBN -1 H İŞ A M

K im m ü b a r e z e e d e c e k ? d e d i. A li b . E b i T â lib ç ık tı v e şö y le d e d i :
E y A m r, s e n A lla h ’a sö z v e r m iş tin k i K u r e y ş ’d e n h e r h a n g i b ir i
s e n i ik i ş e y d e n b ir in e ç a ğ ır s a illâ b ir in i y a p a r s ın . O d a :

E v e t, d e d i. A li o n a d e d i k i :
B en s e n i A lla h 'a v e O ’n u n R e s û lü n e v e t s lâ m ’a ç a ğ ır ıy o r u m . D e­
di k i:
Ş e n im b u n l a r a ih tiy a c ım y o k tu r . A li d e d i k i :
B en s e n i y e r d e v u r u ş m a y a d â v e t e d iy o r u m . O d e d i k i :
N iç in y â k a r d e ş im i n o ğ lu ? V a lla h i s e n i k a tl e tm e y i is te m iy o ru m .
A li o n a d e d i k i :

F a k a t v a ll a h i b e n s e n i ö ld ü r m e y i is tiy o ru m . B u n u n ü z e r i n e b u
e s n a d a A m r k ız d ı v e a t m d a n ş id d e tle k e n d in i a t t ı v e a tı m d u r d u r ­
d u v e o n u n y ü z ü n e v u r d u s o n r a A li’n in ü z e r i n e g e ld i. B ö y lec e ik is i
s a v a ş s a h a s ı n a in d i le r d o la ş tı la r v u r u ş t u l a r . A li ( R a d iy a llâ h ü a n h )
o n u k a tl e tt i. O n l a n n a t l a r ı y e n ilg iy e u ğ r a m ış o l a r a k ç ık tıla r. N ih â -
y e t h e n d e k te n k a ç a r a k g ittile r .

İb n -i İ s h â k şö y le d e d i :
A li b. E b i T â lib ( R ıd v â n ü llâ h i a le y h ) , b u h u s u s t a şö y le d e d i:

V -) i* !jU J - l

tjjiy ' j i ü a

Ü J. jUîi' h /*'>' (/■ C-*»

m
l A jAİj A------ i, i J İ U

G örüşünün sefihliğinden dolayı taşlara ya rd ım e tti, ben ise isabetim le

M u h a m m c d ’in R a b b i’nc y a rd ım e ttim .
B ö y le c e :
O nu y u m u şa k kum larla y ü k s e k sarp yerlerin arasında hurm a ağacının
dalları g ib i yere y a tık olarak b ıra ktığ ım zam an hendeği tık a d ım .
E lb iselerin d en istem ey erek iffe tim i k o ru d u m , şayet ben ik i y a n ım a a t­
m ış olsa yd ım beni elbiselerim den soyardı.
E y ahzab to pluluğu, A lla h ’ı, d in in d en ve p eyg am berinden y a rd ım ı ter-
kedeccğini asla zan etm eyin iz.»
 SA'D B. MUAZ'IN DURUMU 313

İb n -i H iş â m d e d i k i :
Ş iir ilm i e h lin in e k s e r is i, o n u n , A li b. E b i T â lib ’e â id o ld u ğ u n d a
ş ü b h e e d e r le r .

H a s s a n 'ın , İ k r im e 'n i n k a ç m a s ı h a k k m d a k i ş iir i

İb n -i tsh& k d e d i k i :
l k r i m e b. E b i C e h l o g ü n d e m ız r a ğ ın ı a ttı. O A m r ’ın ö lü m ü n d e n
d o la y ı h e z im e te u ğ r a m ış tı. H a s s a n b. S â b it b u h u s u s t a şö y le d e d i :

«K a ç tı ve bize m tzra ğ tm a ttı, y a İ k r im c ! B e lk i y a p m a m ışsın ...

Ve yo ld a n sapm adıkça k ü ç ü k deve k u şu n u n koşm ası gibi koşarak geri
döndün.
S a n k i senin k a fa n k ü ç ü k sırtla n ın k a fa sı g ib id ir .»

İb n -i H iş â m d e d i k i :
M e tin d e g e ç e n F u r ’u l : S ır tl a n ın k ü ç ü ğ ü d ü r . B u b e y it le r o n u n
b e y itle r i iç in d e d ir.

H e n d e k g ü n ü n d e m ü s lü m a n la r ı n ş i a r ı (p a r o la s ı)

R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e l l e m l ’in a s h a b ı n ın H e n d e k

v e B en i K u r a y z a g ü n ü n d e k i ş i â n ş u i d i :
« H â n ü m , la y ü n s a r û n e » (h â m im , m u z a f f e r o l m a z l a r ) .

S a 'd b . M u â z 'ın d u r u m u

İb n -i ts h â k d e d i k i : B a n a B e n i H â r is e 'n i n k a r d e ş i şö y le h a b e r
v e rd i:
M ü ’m in le r in a n a s ı Â işe, H e n d e k g ü n ü n d e B e n î H â r is e ’n in k a le ­
s in d e id i. O r a s ı M e d in e k a le l e r i n in e n m u h a f a z a lı s ı id i. S a 'd b. M u -
â z ’m a n a s ı d a k a le d e idi. Â işe d e d i k i :
B u , b iz im ü z e rim iz e h ic a b v u r u l m a d a n ( t e s e tt ü r d e n ) ö n c e i d i :
314 SİRET-İ İBN -l HİŞAM

S a ’d, ü z e r i n d e k ıs a , y u k a n k a lk m ış b ir z ır h o ld u ğ u h a ld e g e ç ti.
O z ır h d a n k o lu n u n h e p s i ç ık m ış tı v e e lin d e d e m ız r a ğ ı v a r idi. M ız­
r a ğ ı n ı h ız lıc a s a llıy o r v e şö y le d i y o r d u :

«B iraz b ekle k i C em el harpte hazır bulunsun.

E ce l geldiği zam an ölüm de bir sakınca yoktur.»

A n a s ı o n a ş ö y le d e d i :
G e rç e k , e y o ğ lu m , v a lla h i g e c ik m iş b u lu n u y o r s u n . Â i ş e :
B en d e o n a d e d im k i :
E y S a 'd ’in a n a s ı, v a ll a h i e lb e t te S a d 'in z ır h ın ın b u n d a n d a h a
m ü k e m m e l o lm a s ın ı a r z u e d e rd im . A n a s ı d e d i k i :
O k u n is â b e t e ttiğ i n o k t a d a n o n u n iç in k o r k u y o r u m .

S a 'd b. M u â z b i r o k ile v u r u l m u ş t u . O n d a n k o ld a k i b ir d a ­
m a r k e s ilm iş ti.
B a n a , Â sim b. Ö m e r b. K a tâ d e 'n in v e rd iğ i h a b e r e g ö r e o n a H ib -
b â n b. K a y s b. A r ik a o k a tm ış tı. B u k iş i B en i  m ir b. L u a y y 'd a n b i r i ­
d ir . O n a v u r d u ğ u z a m a n :
« B u n u b e n d e n a l b e n A r ik a 'n ın o ğ lu y u m - d e d i. S a 'd o n a d e d i k i :
A lla h s e n in y ü z ü n ü c e h e n n e m d e te r le ts in .

E y A lla h ’ım e ğ e r K u re y ş ile s a v a ş t a n b ir şe y g e r iy e b ır a k tı is e n

b e n i y a ş a t. Ç ü n k ü s e n in R e s u lü n e e z iy e t v e re n o n u y a la n l a y a n ve
o n u m e m le k e tin d e n ç ı k a r t a n b ir k a v im ile s a v a ş m a y ı s e v d iğ im k a ­
d a r h iç b ir şe y i s e v m iy o ru m . Ey A lla h 'ım e ğ e r b iz im ile o n la r ın a r a ­
s ın d a s a v a ş ı d u r d u r d u n ise b u d a r b e y i b e n im iç in b i r ş e h â d e t k ıl v e
B e n i K u r a y z a 'n m y ık ılışın ı g ö z ü m g ö rm e d ik ç e b e n i ö ld ü r m e .

Ü s â m e 'n in ş iiri d e lâ le t e d e r k i, S a 'd 'ı o a d a m k a t l e t t i

tb n -i İ s h â k d e d i ki :
B a n a ith a m e tm e d iğ im b ir i A b d u lla h b. K â 'b b. M â lik 'd e n n a k ­
le n h a b e r v e r d i ki o şö y le d iy o r d u :
O g ü n E b û Ü s â m e e l- C u ş e m i’d e n b a ş k a s ı S a 'd 'e v u r m a d ı. B u, B e­
n i M a h z û m 'u n h a lif id ir .
 İBN-t HİŞAM 'A G Ö R E SA’D’IN KATİLİ 315

E b û Ü s â m e , b u h u s u s t a İk r im e b. E bi C e h l iç in b ir ş iir s ö y l e d i :

« E y İk r im e bana, «H âlid M e d in e ’nin kalelerini sana fed a etti» dediğin

zam an beni k ın a sa y d m ya.
S a ’d ’e vu ru p dirsekler arasında dam ardan kan fış k ırta n ben değil m i­
y im ?
B ö ylece S a îd cik ölüm üne k av u ştu RÖffsfi yükselm iş bekâr kızlar saçına
a k d ü şm ü ş ih tiy a r ile beraber y ü k s e k sesle ona ağladılar.
S e n m isin onu koruyan.
H a lb u k i U bcydc, işler sarpa sardığı zam an onlardan bir to pluluğu d a ­
vet etm işti.
O nlar onun y o lundan sa p tıkla rı ve diğer ta ra fta n , bir kasd eden ka sd
e tm e k te n k o rk m u ş olduğu za m a n ...»

İb n -i H iş â m 'ın g ö r ü ş ü n e g ö re S a ’d ’in k a tili

İb n -i H iş â m d e d i :
D e n ilir k i : S a ’d ’i v u r a n k im se , H e fâ c e b. Â s im b. H ib b â n d ır .
İb n -i İ s h â k şö y le d e d i :
B a n a Y a h y a b. A b b â d b. A b d u lla h b. Z ü b e y r, b a b a s ı A b b â d 'd a n
n a k le n şö y le h a b e r v e r d i :

S a fiy y e , H a s s a n v e o n u n , H a s s a n 'ın k o r k a k lığ ı

h a k k ın d a z i k r e ttiğ i

S a fiy y e b in t-i A b d u lm u tta lib H a s s a n b. S a b it in k a le s i F â r i'd e

idi. D e d i k i :
H a s s a n b. S a b it, k a d ın l a r v e ç o c u k la r la b ir lik te o r a d a b iz im le b e ­
r a b e r b u lu n u y o r d u .
418 SİRET-1 İBN-1 HİŞAM

Y a h u d ile r d e n b i r a d a m b iz im y a n ım ız a g e ld i. K a le y i d o la ş ıp
d u r m a y a b a ş la d ı. B e n ıi K u r a y z a h a r p a ç m ış tı. R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü
A le y h i v e S e lle m ) ile a r a l a r ı n d a o la n iliş k ile ri k e s m iş tile r . B izim le
o n la r ın a r a s ı n d a b iz i k o r u y a c a k b iz i m ü d â f a a e d e c e k b i r k im s e y o k ­
tu . R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) v e m ü s l ü m a n l a r ise
d ü ş m a n l a r ı n ı n k a r ş ı l a r ı n d a id ile r . E ğ e r b iz e b i r g e le n g e lm iş o ls a y ­
d ı, o n l a r d ü ş m a n l a r d a n a y n l ı p b iz e g e le m iy o r la r d ı. B e n d e d e d im k i :
«Ey H a s s â n , iş te b u y a h u d i, g ö r d ü ğ ü n g ib i, k a le y i d o la ş ıy o r, v a l-
l â h i b e n , b u n u n , a r k a m ız d a k i y a h u d il e r e b iz i g ö s te r m e y e c e ğ in d e n
e m in d e ğ ilim . R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) v e a s h a b ı d a
b iz im le ilg ile n e m iy o r la r , t n o n u k a tl e t. H a s s â n d a d e d i k i :
E y A b d u lm u t ta l ib 'i n kızı! A lla h s e n i n iy iliğ in i v e r s in , v a ll a h i s e n
b iliy o r s u n , b e n b u işi y a p a c a k b i r k im s e d e ğ ilim . S a f iy y e d e d i k i :
H a s s a n b a n a b ö y le sö y le d iğ i z a m a n v e o r d a b i r şe y g ö r m e d iğ im ­
d e b e lim i b a ğ la d ım , s o n r a b ir d ir e k a ld ım k a le d e n in d im , o y a h u d iy e
d ir e k le v u r d u m . O n u k a tle ttim . C a n v e r d iğ in d e , k a le y e d ö n d ü m v e
d e d im k i :
E y H a s s â n , in d e o n u n te ç h iz a tın ı so y al. O n u n e r k e k o lu ş u n d a n
b a ş k a h iç b i r ş e y o n u s o y m a k ta n b e n i m e n e tm e d i. H a s s a n d a d e d i k i :
O n u s o y m a y a ih tiy a c ım y o k t u r e y A b d u lm u t ta l ib ’in kızı! (87)

Müşrikleri, müslümanlardan caydırmak için

Nuaym'ın çalışmaları
İb n -i İ s h â k d e d i k i :
R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) v e a s h â b ı , d ü ş m a n l a r ı ­
n ın o n l a r a k a r ş ı b i r b ir i n e y a r d ım e tm e le r in d e n v e h e r t a r a f t a n on-

(87) Süheyl! dedi k i : «Bu haber, m illet içinde şöyle y o ru m la n ır. H assân
şid d e tli b ir k o rk a k lık la k o rk a k idi. B azı âlim ler bu m eseleyi a tıp in k â r e diyor­
lar. Ç ünkü senedi kesik b ir h a d istir. D iy o rlar k i : Ş âyet bu sah ih olsa idi e l­
b e tte H assân k o rk a k lık la hicv olunurdu. Ç ünkü o D ırâ r, İb n -i Z ib e ’râ ve b a ş­
k a la rı gibi şâirleri hicvediyordu. O nlar d a onu n ak z e d iy o rlar ve ona karşı red
c ev ap ların d a b u lu n u y o rla rd ı. O nlardan hiçbirisi ne onu k o rk a k lık la ayıpladı,
ne de o n u n la d a m g alad ı. Bu, İbn-i ts h â k ’m riv ây e tin in z afiy etin e d elâlet
eder. E ğer hadise sah ih ise m u h tem eld ir ki H assân o günde sa v a şa k a tılm a k ta n
onu m en eden b ir h a stalık ile h a stalan m ış olsun. Bu y a p ıla n tev illerin en iy i­
sid ir. B unun sahih olm asını in k â r edenlerden birisi de E b û Ö m er (R ahim ehul-
la h ) o lup k endi k ita b ı olan D ü re r'd e b u n u in k âr etm iştir.»
 NUAYR'IN ÇALIŞM ALARI 317

l.ara s a l d ı r m a l a r ı n d a n d o la y ı A lla h 'ın v a s f e ttiğ i k o r k u v e ş id d e t iç in ­

d e k a ld ıla r .

S o n r a N u a y m b. M e s ’û d b. A m ir b. Ü n e y f b. S a le b e b. K u n f ü d
b. H ilâ l b. H e lâ v e b. E şç e , b . R e y s b. C a ta f a n , R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü
A le y h i v e S e l l e m l ’e g e ld i v e ş ö y le d e d i :
Y â R e s û la lla h , ş ü p h e s iz b e n m ü s lü m a n o ld u m v e k a v m im b e n im
m ü s lü m a n o ld u ğ u m u h e n ü z b ilm iy o r la r . B a n a d ile d iğ in şe y i e m r e t.
R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) d e şö y le d e d i :
S e n a n c a k b iz im iç im iz d e b i r te k a d a m s ın , e ğ e r g ü c ü n y e te r s e
a r a l a r ı n a g i r o n la r ı d a ğ ıt. Ç ü n k ü h a r b b i r h ile d ir . B u n u n ü z e r in e
N u a y m b. M e s ’û d ç ık tı v e B e n i K u re y z e 'y e g itti. C â h iliy e ’d e o n la r ın
d o s tu id i. D e d i k i :
E y B e n i K u r a y z a , b e n im s iz e o la n d o s tlu ğ u m u b ilir s in iz v e h a s -
s e t e n b e n im le s iz in a r a m ız d a o la n ş e y i b ilir s in iz . D e d ile r k i :
D o ğ r u s ö y le d in , s e n i i t t i h a m e tm iy o r u z . O d a o n l a r a d e d i k i :
K u r e y ş v e C a t a f a n s iz in g ib i d e ğ ille r d ir . B e ld e , s iz in b e ld e n iz d ir .
İç in d e m a lla r ın ız , ç o c u k la r ın ız v e k a d ın la r ın ız b u lu n m a k ta d ı r . O n ­
d a n b a ş k a b i r y e r e g itm e y e g ü c ü n ü z y e tm e z . K u r e y ş v e C a t a f a n ise
M u h a m m e d v e o n u n a s h â b i y le s a v a ş m a k iç in g e lm iş le r d ir . O n a k a r ­
şı o n l a r a y a r d ı m d a b u lu n d u n u z . H a lb u k i o n l a n n b e ld e le ri, m a l l a n
v e k a d ı n l a n b a ş k a y e r d e d ir . S iz in g ib i d e ğ ille r d ir . E ğ e r g a n im e t b u ­
l u r l a r s a a l m a y a ç a lış ır la r . E ğ e r b a ş k a b i r h a l o lu r s a m e m le k e tle r i­
n e g id e r , s iz i M u h a m m e d ile b a ş b a ş a b ı r a k ı r l a r , k i b u d u r u m d a g ü ­
c ü n ü z o n a y e tm e z . B u h a ld e , o n la r ın r e is le r in i r e h i n a lm a d a n o n l a r ­
la b e r a b e r s a v a ş m a y ın . M u h a m m e d ’i e ld e e d in c e y e k a d a r , b u r e i s le r
e lle r in iz d e g ü v e n c e o l s u n l a r . .. O n l a r d a o n a d e d il e r k i :
iy i b i r g ö r ü ş e i ş â r e t e tt in .
S o n r a ç ık tı v e K u r e y ş ’e g e ld i, E b û S ü f y a n b . H a r b ’e v e o n u n la
b e r a b e r o la n K u r e y ş ’in a d a m l a n n a şö y le d e d i :

B e n im s iz e o la n d o s t lu ğ u m u v e M u h a m m e d ’e o la n u z a k lığ ım ı a y ­
rılığ ım ı b iliy o r s u n u z . B e n im a k lı m a b i r f i k i r g e ld i k i, b u n u s iz e b i r
n a s i h a t o l a r a k b ild ir m e m i ü z e r im e b i r g ö r e v g ö r ü y o r u m . Y a ln ız b u
f i k r i n b e n d e n g e ld iğ in i g iz le y in iz . O n l a r d a d e d il e r k i y a p a n z . D e ­
di k i :
B ilin iz k i, y a h u d il e r to p l u lu ğ u k e n d ile r iy le M u h a m m e d ’in a r a s ı n ­
d a y a p ıl a n a n d l a ş m a l a r ı b o z d u k la r ın a p iş m a n o lm u ş la r d ır . V e o n a
h a b e r g ö n d e r m iş l e r d i r k i :
318 Sİ RET-1 İBN -İ HİŞAM

B iz y a p tık la r ım ız a p iş m a n o ld u k . S e n in iç in K u r e y ş ’d e n v e G a ta -
f a n ’d a n , e ş r a f la r ın ı a la lım v e o n la r ı s a n a v e re lim k i s e n o n l a n n b o ­
y u n la r ın ı v u r a s ın . S o n r a o n la r a k a r ş ı s e n in le b e r a b e r o lu r u z v e o n ­
la r ın k ö k le r in i k u r u t u r u z . O d a o n l a r a :
P e k i o lu r , d iy e h a b e r g ö n d e rd i. O h a ld e e ğ e r y a h u d il e r size, s iz ­
d e n a d a m l a r ı n ız d a n b ir ta k ı m r e h i n e l e r is te m e k iç in h a b e r g ö n d e r i r ­
le r s e s a k ın o n l a r a s iz d e n h iç b ir a d a m v e rm e y in .

S o n r a ç ık tı v e G a t a f a n 'a g e ld i v e şö y le d e d i :
E y G a t a f a n to p lu lu ğ u ! Ş ü p h e s iz siz b e n im a s lım v e a ş ir e tim s in iz
v e in s a n la r ı n b a n a e n se v g ilisis in iz . B en i tö h m e t e d e c e ğ in iz i z a n e t ­
m iy o ru m . D e d ile r k i :
D o ğ ru s ö y le d in s e n b iz im k a tım ız d a tö h m e tle n e n b i r k iş i d e ğ il­
s in . D e d i k i :
O h a ld e b u s ö z le r in b e n d e n o ld u ğ u n u g iz li tu t u n u z . D e d ile r k i :
Y a p a rız , n e e m r e d e r s e n ? S o n r a o n l a r a K u r e y ş 'e d e d iğ in in m is ­
lin i s ö y le d i v e o n la r ı k a ç ın d ırd ığ ı ş e y le r d e n o n l a n k a ç ın d ırd ı.

M ü ş r ik l e r a r a s ı n d a a y r ı lm a la r ı n b a ş g ö s te r m e s i

H . B e şin c i s e n e d e Ş e v v a l a y ın d a n C u m a r te s i g e c e s i o ld u ğ u z a m a n ,
A lla h ’ın , R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lJ e m lin y a p tığ ı iş le r d e n
b ir is i d e E b u S ü f y â n b. H a r b v e G a t a f a n r e i s le r in i n İk r im e b. E bi
C e h l’i, K u re y ş v e Ğ a t a f a n 'd a n b i r to p lu lu k iç in d e B e n i K u re y z e 'y e
g ö n d e r m e s i o lm u ş tu r . O n la r o n l a r a d e d ile r k i :

B iz k a lı n a c a k b i r y u r t t a d e ğ iliz . D e v e le r v e a t l a r h e lâ k o ld u la r.
Y a r ın e r k e n d e n s a v a ş iç in g e lin iz d e M u h a m m e d ile s a v a ş a lım v e
o n u n la b iz im a r a m ı z d a o la n ş e y d e n k u r t u la l ım . O n la r d a o n la r a h a ­
b e r g ö n d e r d i le r k i :

B u g ü n C u m a r te s i g ü n ü d ü r . B u, b ir g ü n d ü r k i o n d a h iç b i r iş y a p ­
m a y ız . B u g ü n d e b a z ıla rım ız iş y a p tı, b ild iğ in iz ş e y le r b a ş l a r ı n a g e ld i.
B u n u n la b e r a b e r b iz siz in le b e r a b e r M u h a m m e d ile s a v a ş a c a k d e ğ i­
liz. S iz b iz e a d a m l a r ı n ız d a n b ir ta k ı m r e h i n e le r g ü v e n c e iç in v e r m e ­
d ik ç e ... Ç ü n k ü k o r k u y o r u z , e ğ e r s a v a ş siz e ş i d d e tle n ir s e siz b e ld e ­
le r in iz e p a ç a y ı s ıv a z la y ıp y u m u l u r s u n u z , b iz i b e ld e m iz d e M u h a m ­
m e d ile b a ş b a ş a b ır a k ırs ın ız . B izim g ü c ü m ü z o n a y e tm e z . E lç ile r o n ­
l a r a B e n û K u r a y z a 'n m d e d ik le r in i a lıp g e ri d ö n d ü k le r i z a m a n K u ­
r e y ş ve G a t a f a n d e d ile r k i :
 RESÛLULLAH’IN HUZEYFE'Y l GÖ NDERM ESİ 313

V a lla h i N u a y m b. M e s ’u d ’u n siz e h a b e r v e rd iğ i g e r ç e k tir , h a k tır .

B e n i K u r a y z a ’y a h a b e r g ö n d e r in iz k i :
B iz v a ll â h i s iz e a d a m l a r ı m ı z d a n te k b i r k iş i d a h i v e rm e y iz . E ğ e r
s iz s a v a ş m a k is tiy o r s a n ız ç ık ın ız v e s a v a ş ın ız . B e n û K u r a y z a ise K u-
r e y ş e lç ile r i b u n u o n l a r a d e d ik le r i z a m a n , şö y le d e d i l e r :
Ş ü p h e s iz N u a y m b . M e s ’u d ’u n b iz e z ik r e ttiğ i şe y g e r ç e k tir . K u -
re y ş v e G a t a f a n s a v a ş m a k t a n b a ş k a b ir ş e y is te m iy o r la r . E ğ e r k a ­
z a n ı r l a r s a g a n im e t a lı r l a r . E ğ e r m a ğ lû p o l u r l a r s a p a ç a l a r ı s ıv a z la y ıp
b e ld e le r in e y u m u l u r l a r v e siz i a d a m l a b a ş b a ş a b ır a k ır l a r . K u re y ş v e
G a t a f a n ’a h a b e r g ö n d e r i n i z :
Ş ü p h e s iz b iz s iz in le b e r a b e r M u h a m m e d ile s a v a ş m a y ız ta k i b iz e
b ir ta k ı m r e h i n e l e r v e re s in iz . O n l a r d a o n l a r a k a r ş ı im tin a e t t i l e r v e
A lla h a r a l a r ı n ı a ç tı. V e A lla h o n la r ın ü z e r in e ş id d e tli b i r ş e k ild e so ­
ğ u k k ış g e c e le r in d e k i b ir r ü z g â r ı g ö n d e rd i. R ü z g â r o n la r ın ç ö m le k ­
le r in i v e e v le r in i a l t ü s t e tti.

R e s û lu l la h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) , H u z e y fe ’yi

g ö n d e r d i k i, m ü ş r ik l e r i n b a ş ın a g e le n le r i ö ğ r e n s in

R e s û lu l la h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e ll e m ) ’e, d a ğ ıl a n h a l l e r i v e

A lla h 'ın o n la r ın c e m a a tla r ın ı d a ğ ıtm a s ı h a b e r i v a r d ığ ı z a m a n H u -
z e y fe b. Y e m â n ’ı ç a ğ ır d ı v e o n u o n l a r a g ö n d e r d i k i, g e c e le y in n e y a p ­
tık la r ın ı ö ğ r e n s in .

lb n - i İ s h â k d e d i k i .-
B a n a Y e z id b. Z iy a d , M u h a m m e d b. K a ’b e l- K u r tî'd e n n a k le n ş ö y ­
le h a b e r v e r d i :
K ü fe h a lk ı n d a n b ir a d a m H u z e y fe b. Y e m â n 'a d e d i k i :
E y E b û A b d u lla h , R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) ’i g ö r ­
d ü n ü z m ü v e o n a s a h â b e lik y a p tın ız m ı? D edi k i :
E v e t e y k a r d e ş im i n o ğ lu . D e d i k i :
N e y a p ıy o r d u n u z ? D e d i k i :
V a lla h i b iz c e h d e d iy o r g a y r e t g ö s te r iy o r d u k . K û fe ’li a d a m d e ­
di k i :
V a llâ h i ş â y e t biz o n a k a v u ş s a y d ık o n u y e r ü z e r in d e y ü r ü m e ğ e
b ır a k m a z d ık v e e lb e tte b iz o n u b o y u n la r ım ız ın ü z e r i n d e ta ş ırd ık . B u ­
n u n ü z e r in e H u z e y fe d e d i k i :
Ey k a r d e ş im i n o ğ lu , v a lla h i R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e l­
lem ) ile b ir li k te h e n d e k te h â lim iz i g ö r d ü m v e R e s û lu lla h (S a lla lla -
320 SİR E T -t İBN-1 H İŞAM

h ü A le y h i v e S e lle m ) g e c e n in b i r z a m a n ı n d a n a m a z k ılıy o r d u . S o n ­
r a b iz e d o ğ r u d ö n d ü v e :
«K im k a l k a r v e k a v m in n e y a p tı ğ ın a b a k a r s o n r a d a g e r i d ö ­
n e r s e ( R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) g id e c e k a d a m a g e r i
d ö n m e y i ş a r t k o ş u y o r d u ) A lla h T e â l â ’d a n c e n n e t te a r k a d a ş ı m o lm a ­
s ın ı is te rim ? « d e d i. K o r k u n u n ş id d e tin d e n , a ç lığ ın ş i d d e ti n d e n v e s o ­
ğ u ğ u n ş id d e ti n d e n b iz d e n h iç b ir a d a m k a lk m a d ı. H iç b ir k im s e k a l k ­
m a y ı n c a R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) b e n i ç a ğ ır d ı. B e ­
n i ç a ğ ır d ığ ı z a m a n , b e n im iç in k a l k m a k t a n k u r t u l u ş y o k tu . V e d e ­
di k i :
E y H u z e y fe , g it v e k a v m i n iç in e g ir , b a k k i n e y a p ıy o r la r . B ize
g e lin c e y e k a d a r h i ç b i r ş e y b a h s e tm e . D e d i k i :

B e n d e g ittim v e k a v m in iç in e g ir d im . R ü z g â r v e A lla h 'ın a s k e r ­

le r i (m e le k le r) o n l a r a y a p a c a ğ ı n ı y a p ıy o r d u . O n la r iç in n e b i r ç ö m ­
le k n e b i r a t e ş n e d e b i r b in a y e r i n d e k a lm ıy o r d u . B u n u n ü z e r in e
E b u S ü f y a n k a l k t ı v e şö y le d e d i :

E y K u r e y ş to p lu lu ğ u , h e r k e s y a n ı n d a k im in o tu r d u ğ u n a b a k s ın !
H u z e y fe d e d i k i :
B e n d e b e n im y a n ım d a b u l u n a n b i r a d a m ı n e lin i t u t t u m v e ş ö y ­
le d e d i m :
S e n k im s in ? D e d i k i :
B e n f a l a n o ğ lu f a l a n . (88)

E b û S ü f y a n 'm y o lc u lu k iç in o n l a n n iç in d e n i d a e tm e s i

S o n ra E b û S ü fy a n dedi k i :
E y K u r e y ş to p lu lu ğ u ! Ş ü p h e s iz k i siz v a lla h i k a l ı n a c a k b i r y u r t ­
t a b u lu n m u y o r s u n u z . A tl a r v e d e v e le r h e lâ k o ld u . B e n û K u r a y z a d a
b iz e v a ’d in i y e r i n e g e tir m e d i. O n l a r d a n h o ş u m u z a g itm e y e n b i r h a ­
b e r g e lm iş tir. B iz g ö r d ü ğ ü n ü z r ü z g â r ı n ş id d e tiy le k a r ş ıla ş tı k . H iç ­
b i r ç ö m le k d e v r ilm e d e n d u r m u y o r , h iç b i r a te ş d o ğ r u y a n m ıy o r , h iç
b i r e v (ç a d ır) y e r i n d e k a lm ıy o r . A r tık y o la ç ık ın , iş te b e n ç ık ıy o ru m .

(88) M evâhib şerhinde şöyle d e n ilm iş tir: « E lim i sağım daki adam ın e li­
nin üzerine koydum . K im s in ? dedim. « M uâviye b. E b û S ü fy a n ’ım», dedi. Son­
ra elimıi solum daki adam ’ın elinin üzerine koydum , kim sin dedim . Ben «Amr b.
As'ım » dedi.»
 B E N İ KURAYZA GAZVESİ 321

S o n r a d e v e s in in y a n ı n a k a lk ı p g it ti o d e v e is e b a ğ lı id i. Ü z e rin e
o tu r d u . S o n r a v u r d u v e d e v e ü ç a y a k ü z e r e k a lk tı. V a lla h i o in m e ­
d e n , b a ğ a ç ılm a d ı. Ş a y e t R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e ll e m l’in
bana:
« G e lin c e y e k a d a r h iç b i r ş e y d e n b a h s e tm e » a h d i o lm a s a y d ı v e is ­
te s e y d im o n u b i r o k ile k a tle d e r d im .

H u z e y f e 'n in , m ü ş r ik l e r i n b ir b ir i n d e n y a r d ım ı k e p m e le ri
v e a y r ı lm a la r ı h a b e r i y le , R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A İe y h i
v e S e ll e m l 'e g e lm e s i

H u z e y fe d e d i k i :
R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e l l e m l ’e d ö n d ü m k i o, h a n ı m ­
la r ı n d a n b ir in e â id o la n b ir e lb is e iç in d e n a m a z k ıl m a k t a idi. E lb ise
m e r a c il id i.

Ibn-i H iş â m d e d i ki .-
M e r â c il ı Y e m e n n a k ış lı k u m a ş l a r ı n d a n b ir t ü r d ü r .
B e n i g ö r d ü ğ ü z a m a n b e n i a y a k l a n n m y a n m a ç e k ti, ü z e r im e e l­
b is e n in b i r u c u n u a t t ı s o n r a r ü k û e tt i v e s e c d e e tti. B en ö y le d u r u ­
y o rd u m . S e lâ m v e r d iğ i z a m a n h a b e r i o n a b ild ir d im . C a t a f a n d a K u -
r e y ş ’in y a p tığ ı ş e y i iş itm iş v e b e ld e le r in e sıv ışıp g itm iş le rd i.

R e s û lu lia h 'ın H e n d e k te n a y r ılm a s ı

Ibn-i İ s h â k d e d i k i :
R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) s a b a h l a d ığ ı z a m a n ,
H e n d e k ’te n M e d in e ’y e d o ğ r u m ü s lü m a n la r l a b ir li k te a y r ı ld ı la r v e s i­
l â h l a r ı n ı b ır a k tı la r .

BENÎ K URAY ZA G A ZV ESİ

(H . B e ş in c i s e n e d e )

A lla h 'ın , R e s û lü n e , C e b r â il 'in lis a m ü z e r e B e n i

K u r a y z a ile h a r b e tm e s in i e m r e tm e s i

Ö ğ le v a k ti o ld u ğ u z a m a n ( Z ü h r i’n in b a n a h a b e r v e r d iğ in e g ö re )
C e b r â il a t l a s t a n b ir s a r ık ile s a n k h o la r a k , ü z e r i n d e ip e k a tl a s t a n

Ibn-i H işam — C . : 3 - F . : 21
322 8İRET-Î tBN -İ HtŞAM

b i r k a d if e n in b u lu n d u ğ u b i r e ğ e r l e e ğ e r l e n m i ş b i r k a t ı r ı n ü z e r in d e
R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) e g e ld i v e şö y le d e d i :
Y â R e s û la lla h , s ilâ h ı b ır a k tı n m ı? D e d i k i :
E v et. B u n u n ü z e r in e C ib ril d e d i k i :
M e le k le r h e n ü z s ilâ h ı b ı r a k m a d ı l a r v e h e n ü z g e r i d e d ö n m e d i­
le r . O n la r ın p e ş in i t a k i p e d iy o r la r ...
E y M u h a m m e d i A lla h (A z z e v e C e lle ) s a n a B e n i K u r a y z a ’y a g it­
m e n i e m r e d iy o r . B e n d e o n l a r a g id iy o r u m , o n l a n s a r s a c a ğ ım .

Resûlullah'ın müslümanlan savaşa çağırması

B u n u n ü z e r i n e R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m l b i r n i-
d a c ıy a e m r e tti. K i m ille te şö y le e m r e t s i n :
K im i t a a t e d e c e k ise ik in d iy i b a ş k a y e r d e d e ğ il, a n c a k B e n i K u-
r a y z a 'n ı n o r a d a k ılsın .

İb n -i Ü m m -i M e k tu m ’u n M e d in e ü z e r in e
a m il (v â li) k ılın m a s ı

R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m l M e d in e ü z e r in e İb n -i

M e k tu m ’u a m il tâ y i n e tti. İb n -i H iş â m ’m d e d iğ in e g ö r e b ö y le d ir.)
İb n -i İ s h â k d e d i k i :
R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) A li b. E b i T â lib ’i b a y -
r a ğ iy le B en î K u r a y z a ’y a g ö n d e rd i. M ille t, o n l a r a g itm e k te y a n ş e t t i ­
le r . A li b. E bi T â lib d e y ü r ü d ü v e k a le l e r e y a k la ş tığ ı z a m a n , o n l a r ­
d a n R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) iç in ç ir k in b i r sö z iş it­
ti, d ö n d ü ve R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) ile y o ld a k a r ­
ş ıla ş tı v e şö y le d e d i :
Y â R e s û la lla h , b u h a b is le r e y a k la ş m a n s a n a y a k ış m a z . D e d i k i :
N iç in ? S a n ır ım o n la r d a n b e n im h a k k ım d a b ir e z iy e t iş ittin ? D e­
di k i :
E v e t y â R e s û la lla h . D ed i k i :
Ş a y e t b e n i g ö r s e le r d i b ö y le b ir ş e y s ö y le m e z le rd i. R e s û lu lla h (S a l­
la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) o n la r ın k a le l e r i n e y a k la ş tığ ı z a m a n şö y le
d e d i:
E y m a y m u n la r ın k a r d e ş le r i! A lla h sizi h a k i r z e lil e tt i m i v e si­
z e a z â b ım in d ir d i m i? D e d ile r k i :
E y E b û l-K a s ım b ilm iy o r d e ğ ils in
 M ÜSLÜM ANLARIN PEYGAM BERE KAVUŞMALARI 323

R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) k e n d ile r in e

s o r d u , d e n ild i k i : O , D ih y e id i. B u n u n ü z e r in e o n u n
C ib ril o ld u ğ u n u ö ğ re n d i

R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) B en i K u r a y z a ’y a k a v u ş ­

m a d a n ö n c e M e d in e 'n in y a k ın ı n d a b ir m e v k i o la n S a v r e y n 'd e a s-
h a b ’m d a n b ir to p lu lu ğ a r a s tla d ı v e şö y le d e d i :
K im s e s iz e r a s tla d ı m ı? D e d ile r k i :
Y â R e s û la lla h b ize, D ih y e b. H a lîfe e l-K e lb i r a s tla d ı, ü z e r in d e
e ğ e r b u lu n a n b e y a z b ir k a t ı r ü z e r in e b in m iş ti. O k a tır ın ü z e r in d e
a t l a s t a n b ir k a d if e v a rd ı. R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m )
de dedi k i :
B u C ib r il'd ir . B en i K u r a y z a ’y a g ö n d e rild i k i o n la r ın k a le le rin i
s a r s s ın v e k a lb l e r i n e k o r k u a ts ın ...
R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) B e n i K u r a y z a ’y a g e l­
d iğ i z a m a n o n la r ın m a lla r ın ın b u lu n d u ğ u b ö lg e d e , k e n d is in e E n â k u ­
y u s u d e n ile n b ir k u y u n u n y a n ın d a in d i.
İb n -i H iş â m d e d i k i : E n n i k u y u s u ...

M ü s lü m a n la r ın R e s û lu lla h 'a k a v u ş m a la r ı

lb n -i ls h â k d e d i k i :
M ille t R e s û lu lla h 'a k a v u ş t u ve o n la r d a n b ir ta k ım a d a m l a r y a ts ı
n a m a z ın d a n s o n r a g e ld ile r v e R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i ve S e l­
lem ) ' i n :
« H iç b ir k im s e ik in d i n a m a z ın ı b a ş k a y e rd e k ılm a s ın , a n c a k B e­
n i K u r a y z a d a k ılsın » , s ö z ü n d e n d o la y ı ik in d iy i k ılm a m ış la rd ı S a ­
v a ş g ib i v a z g e ç ilm e z b ir m e ş g a le le r i v a rd ı R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü
A le y h i v e S e lle m ) 'in «Beni K u r a y z a 'y a g e lin c e y e k a d a r» s ö z ü n d e n
d o la y ı n a m a z ı k ılm a k ta n ç e k in d ile r , o r a d a ik in d iy i y a ts ıd a n s o n r a
k ıld ıla r. A lla h K ita b ın d a b u s e b e p te n o n la r ı a y ıp la m a d ı, R e sû lu iı.d
( S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m ) d e b u s e b e b le o n la r ı k ın a m a d ı. Bu
h a b e r i b a n a b a b a m ls h â k b. Y e s â r, M a 'b e d b. K â b b. M â lik el-E n
s â r i ’d e n n a k le n h a b e r v e rd i.

O n l a n n m u h a s a r a e d ilm e le r i v e K â b b. E s e d ’in o n l a r a sö z ü

R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m ) o n la r ı y ir m i b e ş g e c e

m u h a s a r a e tti v e m u h a s a r a o n la r ı g ü ç d u r u m a s o k tu ; A lla h o n l a n n
k a lb le r in e k o r k u y u a ttı.
324 B İR E T -İ İB N -l H İŞ A M

H u y e y b. A h ta b , K u re y ş v e Ğ a t a f a n o n la r d a n g e r i d ö n d ü ğ ü z a ­
m a n , K â b b. E se d ile y a p tığ ı s ö z le ş m e y i y e r in e g e ti r m e k iç in
B e n î K u r a y z a ile b ir li k te o n la r ın k a le l e r i n e g ir m iş ti. R e s û lu lla h (S a l-
l a l l a h ü A le y h i v e S e l l e m l ’in o n l a r l a s a v a ş ın c a y a k a d a r o n l a r d a n a y ­
r ı lm a y a c a ğ ın ı k e s in lik le b ild ik le r i z a m a n , K â ’b b. E s e d o n l a r a d e ­
di k i :
E y Y a h u d ile r to p lu lu ğ u , g ö r d ü ğ ü n ü z b u ş e y le r, b a ş ın ız a g e lm iş ­
ti r . B e n siz e ü ç ş e y i g ö s te r iy o r u m , h a n g is in i d ile r s e n iz o n u y a p ın ız .
D e d ile r k i :

O n e d ir ? O n l a r d e d i k i :
B u a d a m a t â b i o lu r u z v e o n u t a s t i k e d e riz . A n d o ls u n k i, s iz in
iç in a r t ı k te b e y y ü n e tm iş ti r k i o g ö n d e r ilm iş b ir p e h g a m b e r d ir . V e
e lb e tte o, k it a b ın ı z d a b u ld u ğ u n u z k im s e d ir . B u d u r u m d a k a n l a r ı n ı ­
zı, m a lla r ın ız ı, ç o c u k la rın ız ı v e k a d ın la r ın ız ı e m n iy e te a lm ış o lu r s u ­
n u z . D e d ile r k i :
T e v r â t ’ın h ü k m ü n d e n a s l a a y r ılm a y ız v e b a ş k a b ir şe y ile o n u
d e ğ iş tire m e y iz . D e d i k i :

M a d e m b u n u k a b u l e tm iy o rs u n u z , g e lin iz ç o c u k la rım ız ı v e k a ­
d ın la r ım ız ı k a tle d e lim s o n r a M u h a m m e d 'e v e a s h â b ı n a , k ılıç la rın ı
ç e k m iş e r k e k l e r o l a r a k ç ık a lım , a r k a m ı z d a b ir a ğ ır lık b ır a k m a y a lım ,
t a k i A lla h M u h a m m e d ile b iz im a r a m ı z d a h ü k m ü n ü v e r s in . E ğ e r h e-
l â k o lu r s a k a r k a m ı z d a ü z e r in e k o r k a c a ğ ım ız b ir n e s il b ır a k m a m ış o la ­
r a k h e lâ k o lu r u z . E ğ e r g â lib o lu r s a k a n d o ls u n ki y e n id e n k a d ın l a r
v e ç o c u k la r e d in iriz . D e d ile r k i :

B u m a z l u m l a n m ı ö ld ü r e c e ğ iz . O n la r d a n s o n r a y a ş a m a n ın n e
h a y n k a lır ? D e d i k i :
E ğ e r b u n u d a k a b u l e tm iy o r s a n ız , b u g e c e C u m a r t e s i g e c e s id ir.
U m u lu r k i iş te b u g e c e M u h a m m e d v e a s h a b ı b iz d e n e m in d ir le r .
İn in iz , b e lk i M u h a m m e d v e a s h a b ı n ı a l d a t a r a k m a t lu b u m u z a n â il
o lu r u z . D e d ile r k i :

S e b tim iz i ( y â n i C u m a r te s i â y in im iz i m i) if s a d e d e c e ğ iz . B u g e c e
b i r ş e y le r m i k u r a c a ğ ı z ? H a lb u k i b iliy o r s u n b iz d e n k im s e b ö y le b ir
ş e y y a p m a m ış , illâ m e s h ( h a y v a n l a ş m a ) m u s ib e ti b a ş ı n a g e lm iş . S e ­
n i n d e b a ş ı n a g e lm e k te n k o r k u y o r u z . D e d i k i :
S iz d e n h iç b i r a d a m , a n a s ı o n u d o ğ u r a l ıd a n b e r i iş in i b ile n v e
s a ğ la m ç a lış a n o lm a m ış tır.
 EBÛ LÜBABE VE ONUN TEVBESİ 326

E b û L ü b â b e v e o n u n te v b e s i (89)

S o n r a o n l a r R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) 'e h a b e r

g ö n d e r d i le r k i :
B ize E b û L ü b â b e b. A b d u l- M ü n z ir ’i y a n i B e n i A m r b. A v f’ın k a r ­
d e ş in i g ö n d e r k i b iz im d u r u m u m u z h a k k ı n d a o n u n l a is ti ş a r e e d e lim .
O n la r, E v s 'in h a li f l e r i id ile r.

R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) d e o n u o n l a r a g ö n d e r ­

di. O n u g ö r d ü k l e r i z a m a n a d a m l a r ı o n u n y a n ın a k a lk ıp g e ld ile r v e
k a d ın l a r v e ç o c u k la r o n a g e lip o n d a n m e d e d is te d i le r o n a s ı ğ ın d ıla r
o n u n y ü z ü n e k a r ş ı a ğ lıy o r la r d ı. O d a o n l a r a a c ıd ı. O n la r o n a d e d i­
le r k i :
E y E b û L ü b â b e ! M u h a m m e d ’in h ü k m ü ü z e r e in m e m iz i n a s ıl g ö ­
r ü r s ü n ? (60) D e d i k i :
E v e t. V e e liy le b o ğ a z ın a i ş a r e t e tti ki o n u n h ü k m ü b o ğ a z la n m a k ­
tır. (91) E b û L ü b â b e d e d i k i :
V a llâ h i a y a k la r ım y e r l e r i n d e n a y r ı lm a d a n b ild im k i b e n A lla h 'a
v e O n u n R e s û lü ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m J ’e h i y â n e t e tm iş im .
S o n r a E b û L ü b â b e d o s d o ğ r u g itti, R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e
S e lle m ) 'e g e lm e d i, m e s c id d e d ir e k le r d e n b ir d ir e ğ e b a ğ la n d ı v e ş ö y ­
le d e d i :

(89) B u , E b û L übâbe b. Abrlul M ü n z ir el-E nsari el-M edeni’d ir. O nun

ism i h a k k ın d a ih tilâ f edildi. B ir riv â y e tte : R ü k a e'd ir. B ir r iv a y e tte : M übeş-
ş ir’d ir. B ir riv â y e tte : B e şîr’d ir. O, N a k ib le r’den birisidir. A li’nin hilâfetine k a ­
d a r y aşad ı (Is tia b , R avz ve Şerh-i M e v â h ib ’e b a k ) .

(90) Z ü rk a n î dedi ki : «Bu şunun içindir ki. o n lar m u h asara o lu n d u k ları

ve helâkı k esinlikle bildikleri zam an Şe’s b. K ays'ı in d ird iler ve (S allallahü A ley­
hi ve Sellem ) ile konuştu ki o n lar B enû N a d ir'in ind ik leri gibi insinler. O n­
lar d a o n la r gibi m allarını silâh ların ı terk e tsin le r, k a d ın la rın ı, çocuklarını ve
silâhın d ışın d a develerinin taşıyabileceği k a d ar m al ç ık a rtıp götürsünler. R e ­
sûlullah (S allallah ü A leyhi ve Sellem ) de buna razı olm adı. B unun üzerine o
dedi k i : K anlarım ızı korursun ve bize k ad ınlarım ızı ve çocuklarım ıız teslim
edersin, bizim için develerin taşıy acağ ı şeye hâcet y o k tu r. B una d a (S allallahü
Aleyhi ve Sellem ) razı olm adı ancak onun hükm ii üzerine inm elerine razı oldu.
Şes de o n la ra bu haberi g ö tü rü p geri döndü. (Şerhi M e v â h ib ’e m ü râc aa t e t) .

(91) S anki E bû L übâbe, R e sû lu lla h ’ın onları koru y acağ ın ı k a b u l etm eye­
ceğini a n la d ı. K a tliâ m o lacak ların ı an la m ış k i eliyle boğazına işa ret e tti.
326 S İ R E T İ ÎBN-1 H İŞ A M

B u rd a n a y r ılm a y a c a ğ ım , A lla h b e n im iş le d iğ im şey d en ö tü ­

r ü te v b e m i k a b u l e d in c e y e k a d a r . V e A lla h ’a sö z v e r d i k i : A s la B e­
n i K u r a y z a ’y a a d ım a tm a y a c a ğ ım , A lla h 'a v e R e s u lü n e h i y â n e t e t­
tiğ im b ir b e ld e d e e b e d iy y e n g ö rü n m e y e c e ğ im .

E b û L ü b â b e 'n in h iy â n e ti h a k k ı n d a n â z il o la n â y e t l e r

tb n - i H iş â m d e d i k i :

A lla h T e â lâ E b û L ü b â b e ’n in h a k k ın d a , S ü f y a n b. U y e y n e 'n in , Is-

m â il b. E bi H â lid ’d e n o d a A b d u lla h b. E b i K a tâ d e ’d e n n a k le n d e d iğ i­
n e g ö re , şu â y e t i k e rim e s in i i n d i r d i :

«Ey i n a n a n l a r ! S iz e e m a n e t e d ile n ş e y le rd e b ile b ile h iy a n e t e d e ­

r e k A lla h 'a P e y g a m b e r in e h â in lik y a p m a y ın ız .»

R e s û lu lla h 'ın E b û L ü b â b e 'y e k a r ş ı t u t u m u v e

A lla h ’ın o n u n te v b e s in i k a b u l e tm e s i

İb n -i İs h â k d e d i k i :
R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e ll e m l’e o n u n h a b e r i v a rd ığ ı
z a m a n (k i o h a b e r i b ir a z g e ç a ld ı) d e d i k i ;
O ş a y e t b a n a g e ls e y d i e lb e tte o n u n iç in i s ti ğ f a r e d e r d im . F a k a t
b ö y le y e m in e tt ik t e n s o n r a b e n , A lla h o n u n te v b e s in i k a b û l e d in c e ­
y e k a d a r , o n u m e k â n ı n d a n s e r b e s t k ıla c a k d e ğ ilim .

lb n - i İ s h â k d e d i k i :
B a n a Y ezid b. A b d u lla h b. K u s a y d h a b e r v e rd i k i :
E b û L ü b â b e ’n in te v b e s i, R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S el-
l e m l 'e s e h e r v a k ti in d i. O , Ü m m -i S e le m e 'n in o d a s ın d a id i. Ü m m -i
S e le m e d e d i k i :
S e h e r v a k ti n d e R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m l'i g ö r ­
d ü m , g ü lü y o r d u . D e d im k i, «Yâ R e s û la lla h n e d e n g ü lü y o r s u n ? A lla h
g ü lm e k te n s e n in d iş le r in i g ö s te rd i.» D ed i k i :
E b û L ü b â b e 'n in te v b e s i k a b û l o lu n d u . D e d im k i :
O h a ld e y â R e s û la lla h o n a m ü jd e v e re y im m i? D e d i k i :
E v e t, d il e r s e n v e r.
 B E N İ HEDL’DEN B İR TOPLULUĞUN MÜSLÜMAN OLMASI 327

Ü m m - ü S e le m e k e n d i h ü c r e s in in k a p ıs ı ö n ü n d e d u r d u , k i b u o n ­
la r ın ü z e r i n e h ic â b v u r u l m a z d a n ö n c e id i, v e ş ö y le d e d i :
E y E b û L ü b â b e . m ü jd e , A lla h s e n in te v b e n i k a b u l e tm iş . D e d i k i :
B u n u n ü z e r in e m ille t o n u n y a n ın a a tı ld ı la r k i o n u b a ğ ın ı a ç s ın ­
la r . O d e d i k i :
H a y ır, v a lla h i R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) b e n i k e n ­
d i e liy le s e r b e s t b ır a k ın c a y a k a d a r a ç ılm a m . R e s û lu lla h ( S a lia la h ü
A e y h i v e S e lle m ) s a b a h n a m a z ın a ç iK a rk e n o n u n y a n m a v a rd ığ ın d a
b a ğ ın ı ç ö z ü p o n u s e r b e s t b ır a k tı.

E b û L ü b â b e ’n in te v b e s in in k a b u l e d ilm e s i h a k k ın d a
in e n â y e t

İb n -i H iş â m d e d i k i :
E b û L ü b â b e d ir e ğ e a ltı g e c e b a ğ lı k a ld ı. O n a k a r ıs ı h e r n a m a z
v a k ti g e lir v e o n u n a m a z iç in ç ö z e r s o n r a o y in e d ö n e r v e d ir e ğ e
b a ğ la n ır d ı. B azı e h li ilm in b a n a h a b e r v e r d iğ in e g ö re b ö y le d ir.

O n u n te v b e s i h a k k ın d a n â z il o la n â y e t, A lla h (A zze v e C e lle ) ’-

n in ş u k a v l i d i r :

i» y ^ —c. 1 * X 1^* >1 ^ 15»

j -i, i .
t £ - ) j y e « ' 0}

« S a v a ş ta n g e ri k a l a n l a r ı n b ir k ıs m ı d a , s u ç l a r ın ı it i r a f e ttile r .
O n la r iy i işi k ö tü y le k a r ı ş tı r d ı la r . A lla h 'ın o n l a n n te v b e s in i k a b u l
e tm e s i u m u l u r . Ç ü n k ü O b a ğ ış la y a n d ır , m e r h a m e t e d e n d ir.»

B e n i H e d l'd e n b i r to p l u lu ğ u n m ü s lü m a n o lm a s ı

îb n - i İ s h â k d e d i k i :
S o n r a S a ’le b e b. S a y e v e Ü s e y d b . S a 'y e v e E se d b . U b e y d , k i
b u n l a r B e n i H e d l’d e n b ir ta k ı m k im s e le rd ir , n e B e n î K u r a y z a ’d a n n e
d e B e n i N a d ir d e n d ir le r . O n l a n n n e s e b le r i d a h a y u k a r d a n g e lir. O n ­
l a r B e n i N a d r ve B en i K u r a y z a ’n m a m c a o ğ u ll a r ı d ır l a r . O n la r B erıû
K u r a y z a ’n ın R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) 'in h ü k m i ü z e ­
r e in d ik le r i iş te o g e c e d e m ü s lü m a n o ld u la r.
328 8İR E T -1 İBN -1 H İŞ A M
«i

A m r b . S u ’d a 'n i n d u r u m u

İş te o g e c e d e A m r b . S u 'd â e l- K u r a z i ç ık tı v e R e s û lu lla h (S a lla l-

l a h ü A le y h i v e S e ll e m ) ’in m u h a f ı z l a n n a r a s tla d ı. V e o g e c e , R e sû -
lu l l a h ’ın b a ş m d a M u h a m m e d b . M e s le m e b u lu n u y o r d u . O n u g ö r d ü ­
ğü zam an:
K im d ir b u ? d e d i. D e d i k i :
B en , A m r b. S u ’d â ’y ım . A m r, B e n i K u r a y z a ile b ir lik te , R e ­
s û l u ll a h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e ll e m l 'e i h a n e t e tm e y e k a tı lm a k ta n
i m t i n a e tm iş ti v e ş ö y le d e m i ş t i :
M u h a m m e d ’e a s l â ğ a d r e tm e m . M u h a m m e d b . M e s le m e o n u t a ­
n ıd ığ ı z a m a n ş ö y le d e d i :
E y A lla h ’ım , b e n i, k e r i m k iş ile r in h a t a l a r ı n ı iz â le e tm e k te n m a h ­
r u m b ır a k m a , s o n r a d a o n u n y o lu n u s e r b e s t b ır a k tı. O d a h iç a ld ı­
r ı ş e tm e k s iz in ç ık tı v e R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e ll e m l 'in
m e s c id in in k a p ıs ın a g itti.
S o n r a b u g ü n e k a d a r n e r d e n g e ld iğ i b ilin m e d i. O n u n d u r u m u ,
R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) 'e z ik r o lu n d u . D e d i k i :
B u ö y le b i r a d a m d ı r k i, A lla h o n u v e fa s ı s e b e b iy le k u r t a r m ı ş t ır .
B a z ıl a n id d i â e d e r l e r k i, o, B e n û K u r a y z a ’n ın R e s û lu lla h ( S a l­
l a l l a h ü A le y h i v e S e ll e m l’in h ü k m ü ü z e r e in d ik le r i z a m a n o n la r d a n
b a ğ l a n a n l a r iç in d e e s k i b i r ip le b a ğ la n m ış id i. S a b a h le y i n ip i y e rd e
b u lu n d u v e o n u n n e r e y e g ittiğ i b ilin m iy o r d u . R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü
A le y h i v e S e lle m ) d e o n u n h a k k ı n d a iş te o s ö z ü sö y le d i. A lla h b u ­
n u n h a n g is i o ld u ğ u n u e n iy i b ile n d ir .

B e n i K u r a y z a 'n ın , R e s u lü n h ü k m ü ü z e r e in m e s i ve
S a d 'in h a k e m k ılın m a s ı

S a b a h l a d ı k l a r ı z a m a n R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) 'in

h ü k m ü ü z e r e in d ile r , E v s k a b ile s i o r t a y a a tıld ı, şö y le d e d il e r :
YA R e s û la lla h , o n l a r b iz im m e v â lile r im iz d ir . H a z r e c ’in d e ğ il.
K a r d e ş le r im iz in m e v â lile r i h a k k ın d a , b ild iğ in ş e y i d ü n y a p m ış tm .
R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) B e n i K u r a y z a ’d a n ö n c e B e­
n i K a y n u k a ’ı m u h a s a r a e tm iş ti. B u n la r H a z r e c ’in h a li f l e r i id ile r.
O n u n h ü k m ü ü z e r e in d ile r . A b d u lla h b. Ü b e y y b. S e lû l R e s û lu lla h
( S a l la l la h ü A le y h i v e S e ll e m ) ’d e n o n la r ın b a ğ ış la n m a s ın ı is te d i, o
d a o n l a n o n a b a ğ ış la d ı. E v s o n u n l a k o n u ş t u ğ u z a m a n R e s û lu lla h
( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) d e d i k i :
 SA’D’IN HAKEM K ILIN M A SI 329

E y E v s to p lu lu ğ u , o n la r ın h a k k ın d a s iz d e n b ir a d a m ın h ü k ü m
v e r m e s in e r â z ı o lm a z m ısın ız ? D e d ile r k i :
E v e t! R a z ı o lu r u z . R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) d e ­
di k i :
B u h a k e m lik ,- S a 'd b. M u â z ’a v e rilm iş tir . R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü
A le y h i v e S e lle m ) S a ’d b . M u â z ’ı, E şle m k a b ile s in d e n b ir k a d ın ın ç a ­
d ır ın d a b ır a k m ış tı. O k a d m a R u fe y d e d e n ilir . O n u n m e s c id in d e y a r a ­
lıla r ı te d a v i e d i y o r v e m ü s i u m a n l a r d a n k e n d is in d e z a y ia t o l a n l a r a
h iz m e t e d iy o r d u . R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) H a n d e k -
te S â d ’e o k is a b e t e ttiğ i z a m a n o n u n k a v m in e ş ö y le d e m i ş t i :
O n u R ü f e y d e ’n in ç a d ır ın a k o y u n u z , y a k ın d a o n u z iy a r e t e d e c e ­
ğ im . R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) o n u B en i K u r a y z a h a k ­
k ın d a h a k e m k ıld ığ ı z a m a n k a v m i o n a g e ld ile r v e ü z e r in e d e r i d e n
b i r m i n d e r k o y d u k la r ı b i r e ş e ğ in ü z e r in e o n u b in d ir d ile r . C ü s s e li,
g ü z e l g ö r ü n ü m lü b ir a d a m id i. S o n r a o n u n la b ir li k te R e s û lu lla h (S a l­
l a l l a h ü A le y h i v e S e lle m ) ’e g e ld ile r v e o n l a r ş ö y le d i y o r la r d ı :

E y E b û A m r, s e n in m e v â lin h a k k ın d a ih s a n d a b u lu n , ç ü n k ü R e ­
s û l u ll a h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) s e n i a n c a k b u n a tâ y i n e tt i k i
o n l a r h a k k ı n d a ih s a n d a b u lu n a s ın ! O n u n ü z e r i n e f a z la g id in c e o
ş ö y le d e d i :
A n d o ls u n k i S a ’d iç in A lla h y o lu n d a h iç b i r k ın a y ıc ım n k ı n a ­
m a s ı o n u t u t m a y a c a ğ ı b ir v a k it g e lip ç a tm ış tır . B u n u n ü z e r in e k a v -
m i n d e n o n u n l a b ir lik te o la n k im s e le r d e n b ir is i. B e n i A b d u l-E ş h e l
y u r d u n a d ö n d ü v e o n la r a B e n û K u r a y z a ’n m e r k e k l e r i n in ö lü m h a ­
b e r l e r i n i S a ’d ’in o n la r a v â s ıl o lm a s ın d a n ö n c e v e rd i. B u n u o n d a n iş it­
tiğ i o s ö z ü n e d a y a n a r a k y a p tı. S a ’d R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i
v e S e lle m ) ile m ü s l ü m a n l a n n y a n m a v a r d ığ ı z a m a n , R e s û lu lla h ( S a l­
l a l l a h ü A le y h i v e S e lle m ) d e d i k i :

E f e n d in iz in ö n ü n d e n k a lk ın ız . K u re y ş li m u h â c i r l e r e g e lin c e , o n ­
l a r ş ö y le d iy o r la r d ı :
R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) a n c a k E n s a n k a s t e tti.
E n s a r a g e lin c e o n l a r d a ş ö y le d i y o r l a r d ı : R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü
A le y h i v e S e lle m ) o e fe n d iliğ i h e r k e s e u m u m i k ıld ı. O n la r ö n ü n d e n
k a l k t ı l a r v e ş ö y le d e d i l e r :
E y E b û A m r, R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) ş ü p h e s iz
s e n i s e n i n m e v â lin in iş in e tâ y i n e tm iş ti r k i o n l a n n h a k k m d a h ü k ü m
v e re s in . S a ’d b. M u â z d a şö y le d e d i :
330 SİR E T-1 İB N -t H tŞ A M

B u k o n u d a A lla h 'ın a h d i v e m is a k ı ü z e rin iz e o ls u n . O n l a r h a k ­

k ın d a v e rile c e k h ü k ü m b e n im h ü k m ü m o la c a k d e ğ il m id ir ? D e d ile r
k i:
E v e t. D ed i k i :
B u r d a k il e r h a k k ı n d a d a ... (B u n u d e r k e n ) R e s û lu lla h (S a lla lla -
h ü A le y h i v e S e ll e m ) ’in o ld u ğ u t a r a f ı k a s t e tm iy o r d u . O k e n d is i
R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e ll e m ) ’a h ü r m e t e n y ü z ü n ü o n d a n
ç e v ir m iş ti. R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) d e :
E v e t k a b u l, d e d i. S a ’d d e d i k i :
B e n o n la r ın h a k k m d a h ü k m e d iy o r u m k i :
E r k e k le r k a ti o lu n s u n , m a l l a r ta k s im o lu n s u n , ç o c u k la r v e k a d ın ­
l a r d a e s i r e d ils in le r .

R e s û lu lla h 'm , S a 'd 'ın h ü k m ü n e r â z ı o lm a s ı

İb n -i ls h â k d e d i k i .-
B a n a  sim b. Ö m e r b. K a tâ d e , A b d u r r a h m a n b. A m r b. S a 'd b.
M u â z 'd a n , o A lk a m e b. V a k k a s e l-L e y sî’d e n n a k le n h a b e r v e r d i k i :
O ş ö y le d e d i :
R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) S a 'd 'e d e d i k i :
O n la r ı n h a k k ı n d a y e d i k a t g ö k te n A lla h 'ın h ü k m iy le h ü k m e ttin .

B e n i K u r a y z a 'n ın , tb n - i H iş â m 'ın re y in e g ö re , S a 'd ’ın

h ü k m ü ü z e r e in m e s in in s e b e b i

İ b n -i H iş â m d e d i k i :
B a n a e h li ilim d e n k e n d is in e it im a d e ttiğ im b ir is i h a b e r v e rd i k i :
A li b. E b i T â lib (k i o n l a r B e n i K u r a y z a ’n ın m u h a s a r a c ı l a n id i­
le r ) :
E y im a n o r d u l a r ı, d iy e s e s le n d i. O v e Z ü b e y r b . e l-A v v a m ö n e
g e ç tile r . O ş ö y le d e d i :
V a lla h i H a m z a ’n m ta d d ığ ı ş e y i e lb e tte ta d d ır a c a ğ ım v e y a o n la ­
r ı n k a le le r in i a ç a c a ğ ım . B u n u iş ite n y a h u d il e r d e d il e r k i :
E y M u h a m m e d , S a ’d b. M u â z 'ın h ü k m ü ü z e r e in iy o ru z !

B e n i K u r a y z a 'n ın k a ti o lu n m a s ı

İb n -i l s h â k d e d i k i :
S o n r a in d ir ild ile r . R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m )
M e d in e 'd e H â r is 'i n k ız ın ın e v in d e o n la r ı h a p s e tti. O , B e n i N ec-
 İBN-t AHTAB’IN KATLOLUNMASI 331

c â r ’d a n b i r k a d ın d ır . S o n r a R e s û lu lla h (S a lla ) la h ü A le y h i v e S e lle m )

M e d in e ç a r ş ıs ı n a çık tı. O ç a r ş ı b u g ü n h â le n o r a n ı n ç a rş ıs ıd ır. O r a ­
d a b ir ta k ı m h e n d e k le r k a z d ır d ı. S o n r a o n l a r o r a y a g ö n d e r ild ile r v e
o n la r ın b o y u n la r ın ı iş te b u h e n d e k le r d e v u r d u r d u . O n la r o r a y a b ö ­
lü k b ö lü k ç ık a r ıl d ıl a r v e o n la r ın iç le rin d e A lla h ’ın d ü ş m a n ı H u y a y
b. A h ta b v e K a 'b b. E se d (k i o n la r ın b a ş ıd ır) v a r id ile r. B u n la r a l ­
tı y ü z v e y a y e d iy ü z k iş ile rd i. O n la r ı ço k g ö s t e r e n le r d e r l e r k i :
O n l a r s e k iz y ü z ile d o k u z y ü z a r a s ı n d a id ile r . R e s û lu lla h (S a lla l-
l a h ü A le y h i v e S e lle m ) 'e b ö lü k b ö lü k g ö t ü r ü l ü r k e n K a 'b b. E s e d 'e
d e d ile r k i :
E y K a ’b, b iz e n e y a p ıla c a ğ ın ı b iliy o r m u s u n ? D ed i k i :
H iç b ir y e r d e m i k a f a n ı z ç a lış m ıy o r? G ö r m ü y o r m u s u n u z ç a ğ r ı ­
la n ç ık m ıy o r. V e s iz d e n g ö tü r ü le n k im s e g e r i d ö n m ü y o r ? B u v a ll a h i
k â tild ir ! R e s û lu lla h ( S a l la l a h ü A le y h i ve S e lle m ) o n la r ın iş in i b iti­
r in c e y e k a d a r b u m in v a l ü z e r e d e v a m e tti.

İb n -i A h ta b 'ın k a t i o lu n m a s ı v e İb n -i C e v v â l'ın
o n u n h a k k ın d a k i ş iiri

H u y e y b. A h ta b A lla h ’ın d ü ş m a n ı g e tirild i. O n u n ü z e r in d e f ü k -

k a h iy e (B o rd ru ) b ir c ü b b e v a rd ı. Ib n -i H iş â m d e d i k i :
F ü k k a h iy e b ir n e v i n a k ış tır . Ü z e rin d e o e lb is e y i h e r b ir t a r a f ı n ­
d a n p a r m a k u ç l a n k a d a r y a r m ış tı k i o n d a n a lm a s ın la r . E lle ri b i r ip
ile b o y n u n a b a ğ lı idi. R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) 'e b a k ­
tığ ı z a m a n d e d i k i :
A m m a v a lla h i s a n a d ü ş m a n o ld u ğ u m iç in k e n d im i k ın a m a d ım .
F a k a t A lla h 'a y a r d ım e tm e y i te r k e d e n d e n y a r d ım te r k e d ilir. S o n r a
m ille te d ö n d ü v e şö y le d e d i :
E y in s a n la r , A lla h 'ın e m r in e d iy e c e k y o k tu r . Y a z ıd ır, k a d e r d i r
v e A lla h ’ın B en i İ s ra il ü z e r i n e y a z d ığ ı ş id d e tli b ir k â tild ir . S o n r a o t u r ­
d u v e o n u n b o y n u v u r u ld u .

C e b e l b. C e v v â l (92) e l- S a 'le b i şö y le d e d i :

41)1 ¿J* 4—4ı ¿ fi J*Aİ

(92) Bu İbn-i C evval Beni Salebe b. Sad b. Z ib y an b. B ağid G a ta fa n 'd a n -

d ır (R av ze ve ts tiâ b 'a b a k ).
332 StRET-1 İBN-Î HİŞAM

J i i l *J?" > j’ ' • j j i C r * " j jr *

«<4»rf olsun k i İb n -i A h ta b n e fsin i levnt etm edi.

F a k a t A lla k ’t y a rd ım sız b ırakan y a rd ım sız kalır, dedi.
Ç o k ö zen d i ve nefse özrünü bildirdi.
Son anında izze t için çırp ın d ı .»

O n l a n n k a d ı n l a r ı n d a n b i r te k k a d ın k a t i e d ild i

ib n - i lsh& k d e d i k i :
B a n a M u h a m m e d b. C â f e r b. Z ü b e y r, U rv e b. Z ü b e y r ’d e n , o d a
m ü ’m i n ie r in a n a s ı A iş e ’d e n n a k l e n h a b e r v e r d i k i o ş ö y le d e d i :
O n l a n n k a d ı n l a r ı n d a n a n c a k b i r te k k a d ın k a t i o lu n d u . Â işe
dedi k i :
V a lla h i o k a d m b e n im le b ir li k te k o n u ş u y o r , a ş i k â r v e g iz li g ü lü ­
y o r d u . R e s û lu lla h ( S a lla ila h ü A le y h i v e S e lle m ) ise o s ı r a d a ç a r ş ı­
d a o k a d ın ın a d a m l a r ı n ı k a tle d iy o r d u . B ir a r a o n u n is m iy le f a l a n k a ­
d ın n e r e d e d i r ? d iy e b ir s e s g e ld i. K a d ın d e d i k i :
V a lla h i b u ç a ğ ır ıl a n b e n im . Â işe d e d i k i :
O n a d e d im k i : Y a z ık s a n a ! S a n a n e o ld u ? D e d i k i :
K a ti o lu n a c a ğ ım . D e d im k i :
N iç in ? D e d i k i :
Y a p tığ ım b i r iş te n d o la y ı. Â işe d e d i k i :
O k a d m g ö t ü r ü l d ü v e o n u n b o y n u v u r u ld u . V a lla h i o k a d ın d a n
h a y r e t im i u n u t a m a m . O n u n g ö n lü n ü n h o ş l u ğ u n u v e ç o k g ü lm e s in i...
H a lb u k i o b iliy o r d u k i, b ir a z s o n r a k a t i o lu n a c a k tır .

İb n -i H iş â m d e d i k i :
B u k a d m d e ğ ir m e n ta ş m ı H a llâ d b. S ü v e y d ’in ü z e r i n e a tıp o n u
k a tl e d e n k a d ın d ır .

Z e b ir b . B e tâ 'n ın d u r u m u

İb n -i İ s h â k ş ö y le d e d i :
İb n -i Ş ih a p E z -Z ü h ri b a n a r i v â y e t e ttiğ in e g ö re S â b i t b. K a y s
b. Ş e m m â s , Z e b ir b. B e tâ e l- K u r z i’y e g e lm iş ti. B u E b û A b d u r r a h m a n
ile k ü n y e le n ir d i. Z e b ir, S â b it b. K a y s b . Ş e m m â s ’a C â h iliy y e d e lû -
t u f t a b u lu n m u ş t u . Z e b ir ’in ç o c u k la r ın d a n b ir i b a n a z i k r e tti k i, O
o n a B u â s g ü n ü n d e lü tf e tm iş ti. O n u t u t u p o n u n b a ş m d a k i p e rç e m in i
 Z E B ÎR B. BETA’NIN DURUMU 333

k e s e r e k o n u s a lıv e rm iş ti. S â b i t d e 'o n a o ihtiyftir ik e n g e ld i v e şö y le

d e d i:
E y E b û A b d u r r a h m a n b e n i t a n ı y o r m u s u n ? D ed i k i : B e n im g i­
b is i s e n in g ib is in i ta n ı m a z m ı? D e d i k i :
B e n is te d im k i s e n i b e n im y a n ım d a s e n in e lin le m ü k â f a t l a n d ı r a ­
y ım . D e d i k i :
K e rim k iş i k e r im k iş iy i m ü k â f a tl a n d ır ı r . S o n r a S â b it b. K a y s,
R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e ll e m l’e g e ld i v e şö y le d e d i:
Y â R e s û la ila h , Z e b ir ’in b a n a b i r lû tf u o lm u ş tu . B en d e a r z u e t ­
tim k i o l ü t u f k a r ş ılığ ın d a o n u m ü k â f a tl a n d ır a y ı m . O h â ld e b a n a
o n u n k a n ın ı b a ğ ış la . R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) d e
şö y le d e d i :
O ş e n in d ir . O d a o n a g e ld i v e şö y le d e d i :
Ş ü p h e s iz R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) s e n in k a n ın ı
b a n a b a ğ ış la d ı. A rtık o n la r ş e n in d ir . D ed i k i :
B ir i h t i y a r k iş i ki o n u n â ile s i v e ç o c u ğ u y o k tu r h a y a tı n e y a p a ­
c a k tı r ? D e d i k i :
B u n u n ü z e r in e S â b it, R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) 'e
g e ld i v e şö y le d e d i :
B a b a m v e a n a m s a n a f e d a o ls u n y â R e s û la ila h , o n u n k a r ıs ın ı v e
ç o c u k la r ın ı b a n a b a ğ ış la . D e d i k i :
O n l a r d a ş e n in d ir . O d a o n a g e ld i v e şö y le d e d i :
R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) b a n a s e n in e h lin i v e
ç o c u k la r ın ı b a ğ ış la d ı. O n la r ş e n in d ir . D ed i k i :
A ile m H ic â z ’d a d ır , o n la r ın m a lı y o k tu r . B u m in v a l ü z e r e o n l a n n
k a lm a s ı n e y e y a r a r ? B u n u n ü z e r in e S â b it, R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü
A le y h i v e S e lle m ) 'e g e ld i v e şö y le d e d i:
Y â R e s û la ila h o n u n m a lın ı d a . D ed i k i :
M a lla r ı d a ş e n in d ir . B u n u n ü z e r in e S â b it o n a g itti v e ş ö y le d e d i :
R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) b a n a s e n in m a lın ı v e r ­
d i, iş te o m a l d a ş e n in d ir . D e d i k i :
E y S â b it, y ü z ü Ç in a y n a s ı g ib i o lu p iç in d e k a b ile n in b e k â r k ız ­
la r ın ın k e n d ile r in i g ö r d ü k le r i k işiy e ; K â b b. E s e d 'e n e y a p ıld ı? D e ­
di k i :
K a ti o lu n d u . D ed i k i :
Ş e h ir lin in v e k ö y lü n ü n e fe n d is i o la n H u y a y b. A h ta b ’a n e y a ­
p ıld ı? D e d i k i :
K a ti o lu n d u . D ed i k i :
334 S İ R K T İ İB N -İ H İŞ A M

Ş id d e tli z a m a n la r ım ız d a ö n d e g id e n im iz , k a ç tığ ım ız z a m a n l a r d a
h im a y e c im iz k o r u y u c u m u z A z zâ l b. S e m e v e l'e n e y a p ıld ı? D e d i k i :
K a ti o lu n d u . D e d i k i :
İki c e m a a te y â n i B eni K â b b. K u r a y z a v e B eni A m r b. K u r a y z a
n e y a p ıld ı. D ed i k i :
G ö tü r ü l ü p k a ti o lu n d u la r . D ed i k i :
O h a ld e e y S a b it b e n s e n d e n ö ld ü r ü lm e m i is tiy o ru m k i, k a v m im e
k a v u ş a y ım . V a lla h i o n la r d a n s o n r a y a ş a m a d a b i r h a y ı r y o k tu r . A n d
o ls u n k i k u y u d a n s u ç e k ile n k o v a n ın s u y u n u n d ö k ü lü p g e r i itilm e s i
k a d a r b ir z a m a n s a b r ım k a lm a d ı, d o s t l a r a k a v u ş m a k is tiy o r u m . S a b it
d e o n u ta k d im e tt i v e b o y n u v u r u ld u .

O n u n « d o s tla ra k a v u ş a y ım » s ö z ü E b û B e k r S ıd d ık 'a v a r d ığ ı z a ­
m an dedi k i :
V a lla h i o n l a r a C e h e n n e m in a te ş in d e k a v u ş u r , o r a d a e b e d i k a l­
m a k v e b i r d a h a ç ık m a m a k ü z e re .

İb n -i H iş â m d e d i k i :
S u k o v a s ın ın ç e v r ilip d ö k ü lm e s in e k a d a r . Z ü h e y r b. E b i S ü lm â
b u m â n a y a o la n « k ab le ti» h a k k ın d a d e d i k i :

l i î Cclj »1-Ç Je O J-Ü J-Jλ

» K o v a yı çeviren fa r k ı söyler.
A y a k ta kovaların dip ağaçlarına elleri her kadir oldukça su y u dökerler.»

A tiy y e v e R if â ’e n in d u r u m u

İb n -i İ s h â k d e d i k i :
R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) o n l a r d a n b ü l û ğ a e r ­
m iş, s a k a lı b itm iş h e r k e s in k a ti o lu n m a s ın ı e m r e tm iş ti.

İb n -i İ s h â k d e d i k i :
B a n a Ş u 'b e b. H a c c â c , A b d u lm e lik b. U m e y r'd e n , o d a A tiy y e
e l- K u r a z i’d e n n a k le n şö y le h a b e r v e r d i :
R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) B en i K u r a y z a ’d a n , s a ­
k a lı ç ık ıp e r k e k liğ e e r m iş h e r k e s in k a ti o lu n m a s ın ı e m r e tti. B en ç o ­
c u k tu m ; b e n i s a k a lı ç ık m a m ış d iy e s a lıv e r d ile r .

İ b n - i İ s h â k d<~ j i k i :
 REYHA n E’NİN durum u 335

B a n a , B en i A d iy y b. N e c c â r ’m k a r d e ş i E y y û b b. A b d u r r a h m â n b.
A b d u lla h b. E b l S a 's a a şö y le h a b e r v e r d i :
M ü n z i r ’in a n a s ı S a li t b- K a y s ın k ız k a r d e ş i S e lm â b in t-i K a y s
— R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ’in h a l a l a r ı n d a n id i — R e-
s û l u ll a h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) ile b e r a b e r ik i k ıb le y e d e n a m a z
k ım ış tı v e o n a k a d ın l a r ı n b e y a tiy le b e y a t e tm iş ti. O n d a n R ifâ e b. S e-
m u v e l e l- K u r a z î'y i s o r d u . B ü lû ğ a e rm iş b i r e r k e k o lm u ş tu . S e lm a ’y a
iltic a e tti. D a h a ö n c e o n la r ı ta n ıy o r d u . S e lm a şö y le d e d i :
E y A lla h 'ın P e y g a m b e r i, b a b a m v e a n a m s a n a fe d a o ls u n . B a ­
n a R ifâ e 'y i b a ğ ış la . Ç ü n k ü y a k ın d a n a m a z k ıla c a ğ ın ı v e e r k e k d e v e
e ti y iy e c e ğ in i sö y lü y o r.

R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) d e o n u S e lm a ’y a b a ­

ğ ış la d ı. V e b ö y le c e S e lm a o n u y a ş a ttır d ı.

B e n î K u r a y z a ’d a n a lm a n g a n im e tl e r i n ta k s im i

lb n - i i s h â k şö y le d e d i :
S o n r a R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) B en i K u r a y z a ’-
n ın m a lla r ın ı, k a d ın l a r ı n ı v e ç o c u k la r ın ı m ü s l ü m a n l a r a ta k s im e tti.
V e o g ü n d e a tl ıl a r ı n p a y la r ın ı v e a d a m l a r ı n s e h im le r in i t â y i n e tti.
O n la r d a n , h u m u s u (b e ş te b ir in i) ç ık a r ttı. A tlı iç in ü ç p a y . a t iç in
ik i p a y v e rd i. B irin c is i iç in d e b ir p a y v e rd i. Y a y a iç in b i r p a y v e r ­
d i. B e n i K u r a y z a g ü n ü n d e a t l a r o tu z a ltı idi. P a y la r ın a lın d ığ ı v e h u ­
m u s u n ç ık a r tıld ığ ı R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) 'in b u
g a z v e d e i c r a e tt iğ i ş e k ild e , b ü t ü n s a v a ş l a r d a g a n im e t ta k s im a tı d e ­
v a m e tti.

S o n r a R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) , B en i A b d u ’l-Eş-

h e l'in k a r d e ş i S a 'd b. Z e y d e l- E n s â r i’yi B e n i K u r a y z a ’n ın e s i r le r in ­
d e n b ir ta k ı m e s ir le r le b ir lik te N e c d ’e g ö n d e rd i. O n la r m u k a b ilin d e
m ü s l ü m a n l a r a a t ve s ilâ h s a t ın a ld ı.

R e y h â n e 'n in d u r u m u

R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) , o n la r ın k a d ın l a r ı n d a n

R e y h â n e b in t-i A n ır b. H u n â f e ’y i k e n d is in e s e ç ti. B u, B e n i A m r b.
K u r a y z a ’n ın k a d ın l a r ı n d a n b ir is id ir . B u k a d ın v e f a t e d in c e y e k a d a r
R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) 'in m ü lk iy e tin d e k a ld ı.
336 SİBET-İ İBN -İ HİŞAM

R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) , o n u n la e v le n m e y i v e
o n u ö r t tü r m e y i te k l if e tti, o ise ş ö y le d e d i :
Y â R e s u la lla h , h a y ı r b ilâ k is b e n i s e n in m ü l k ü n d e b ır a k s a n b u
b a n a v e s a n a d a d a h a k o la y o lu r . O d a o n u ö y le b ır a k tı. R e s û lu lla h
( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) b u n u e s i r e ttiğ i z a m a n I s lâ m a k a r ş ı d i­
r e n d i. Y a h u d ilik te n b a ş k a b ir ş e y k a b u l e tm e d i. B u n u n ü z e r in e R e ­
s û l u ll a h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) o n d a n a y n ld ı , o n u n o d u r u ­
m u n d a n d o la y ı b ö y le u y g u n b u ld u . B ir a r a o a s h â b i y le b ir lik te b u ­
lu n u r k e n , a r k a s ı n d a n a y a k l a r ı n b i r b ir i n e ç ır p ın tıs ın ı iş itti. D e d i k i :
Ş ü p h e s iz b u S a 'le b e b. S a ’y e ’d ir . B en i, R e y h â n e ’n in İ s lâ m î ile m ü j­
d e liy o r. S a ’le b e g e lin c e şö y le d e d i :
Y â R e s û la lla h , R e y h â n e m ü s lü m a n o lm u ş tu r .
R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) ç o k ç a s e v in d i.

H e n d e k v e B e n i K u r a y z a h a k k ı n d a n â z il o la n â y e tl e r

İb n -i İ s h â k d e d i k i :
A lla h T e â lâ H e n d e k v e B e n i K u r a y z a ’n ın d u r u m u h a k k ı n d a K u r ’-
a n ’d a â y e t l e r in d ir d i. B u k ıs s a A h z â b s û r e s in d e d ir . M ü n â f ı k l a n n s ö z ­
le r in i, o s û r e d e , in e n b e lâ y ı v e m ü s l ü m a n l a r a y a p ıla n n i ’m e ti v e A l­
la h 'ı n b u b e lâ y ı o n l a r d a n g id e r m e k le o n la r iç in y e te r li o ld u ğ u n u z ik r
e d iy o r.

İJ j İ Ü i ¿ Î 'İU ,'SJF\\ ly İf »

« t (jjU iî L i ¡ Y 'i

«Ey i n a n a n l a r , A lla h 'ın siz e o la n n i'm e ti n i a n ın . H a ili ü z e rin iz e

o r d u l a r g e lm iş ti. B iz d e o n l a n n ü z e r i n e r ü z g â r v e g ö re m e d iğ in iz o r ­
d u l a r g ö n d e r d ik . A lla h y a p tık la r ın ız ı g ö rü y o rd u .»

C ü n û d d iy e g e ç e n o r d u l a r K u re y ş , G a t a f a n v e B e n û K u r a y z a ’d ır.
O n l a n n ü z e r l e r i n e A lla h ’ın g ö n d e r d iğ i o r d u l a r ise r ü z g â r l a b ir lik te
m e le k le r d ir . A lla h T e â lâ ş ö y le b u y u r u r :

> v v ı fiO k i ^ Y ’r & y > »

 HENDEK HAKKINDA NA ZİL OLAN AYETLER 337

« O n la r siz e y u k a r ı n ız d a n v e a ş a ğ ın ız d a n g e lm iş le rd i. G ö z le r d e
d ö n m ü ş tü . Y ü r e k le r a ğ ı z l a r a g e lm iş ti. A lla h iç in ç e ş itli ta h m in l e r d e
b u lu n u y o r d u n u z .»

O n l a n n y u k a r ı l a r ı n d a n o n l a r a g e le n le r, B e n û K u r a y z a id i. O n ­
la r ın a ş a ğ ı s ın d a n g e le n le r is e K u r e y ş v e G a t a f a n id i. A lla h T e b â r e k e
ve T e â lâ ş ö y le b u y u r u r :

«İşte o r a d a , i n a n a n l a r d e n e n m iş v e ç o k ş id d e tli s a r s ın t ıy a u ğ ­
r a m ış l a r d ı . İk i y ü z lü le r v e k a lb l e r i n d e h a s t a lı k o l a n l a r ı « A lla h v e
P e y g a m b e r i b iz e s a d e c e k u r u v a a d ie r d e b u l u n d u l a r d iy o rla rd ı.»
A lla h b u n u , M u a ttib b. K u re y ş iç in b u y u r d u .

« İç le rin d e n b i r ta k ı m ı ı «Ey M e d in e llle r! T u tu n a c a k y e r in iz y o k ,

g e r i d ö n ü n » d e m iş ti. İ ç le r in d e n b i r to p lu lu k d a P e y g a m b e r d e n ı «Ev­
le r im iz d ü ş m a n a a ç ık tır» d iy e r e k iz in is te m iş le rd i. O y s a e v le r i a ç ık
d e ğ ild i s a d e c e k a ç m a k is tiy o rla r d ı.»
A lla h , E v s b. K a y z i v e k a v m i n d e n o n u n r e y i ü z e r e o la n k im s e ­
le r in ş u s ö z ü n ü k a s t e d e r e k b u n u b u y u r d u .

<ı U j i L İ l ^ . 'jj V

« E ğ e r M e d in e 'n in e t r a f ı n d a n ü z e r le r in e v a r ılm ış o ls a ...»

İbn-1 H fşam — C. : 3 - P . : 22
33S 8 İ R E T İ İB N -l H İŞ A M

tbn-1 Hişâm’m bazı garib kelimeleri tefsir etmesi

Ib n -i H iş â m d e d i k i :
El-Aktar, cevânib = yanlar mânasınadır. Onun müfredi kutr'dur.
Ektâr demektir. (97) Bunun müfredi ise Kater'dir.
F e r a z d a k ş ö y le d e d i :

M * j t «m ja ^

«Çok ze n g in lik vardır k i, İlâ h onu onlara açtı.

A tla r ise y a n la r üzerine kıçları üzere oturm uşlardır.*

«Ta» ile d e r i v â y e t o lu n u r . B u b e y t o n u n b i r k a s l d e s in d e d ir .

•- . • > t: /
n aüJ) Ijt»» Ç •

« S o n ra d a f i t n e (y â n i ş ir k e d ö n m e y i) is te d ile r .-

jÇ a V l V '¿ I \ y < ItÜ j '¿ - l V i V . V & ’ »

« y ¿ l * <ıı sgc. J 5 j

•Hemen ona geleceklerdi ve orda az kalacaklardı. (98) And ol­

sun ki, daha önce, sırt çevirip kaçmayacaklarına dâir Allah'a söz ver­
mişlerdi. Allah'a verilen sözden mutlaka sorulacaktır.» B u sö z ve­
renler B e n û H â r is e 'd i r . O n la r k i U h u d g ü n ü n d e b o z u lu p g e r i ç e k il­
m e k ü z e r e id ile r. B en i S e le m e ile b ir li k te U h u d g ü n ü n d e b o z u lu p ge­
r i ç e k ilm e k ü z e r e ik e n b ö y le b i r şe y a s l â b ir d a h a y a p m a y a c a k l a r ı n a
A lla h 'a sö z v e r d ile r . A lla h , o n la r ın b u s ö z ü n ü o n l a r a h a tı r l a tt ı. V e
şö y le b u y u r d u :

(97) A ra ların d ak i fark biri «Ta» iledir, diğeri «Te» iledir. A k tar, hem
e tra f hem sap m ân a sın a gelir, e k ta r ise y aln ız e tra f m ânasına gelir.

(98) Bu â y et evvelki â y etin cevabıdır. Y ani M edine e tra fın d a n ü zerleri­

ne gelinirse hem en M e d in e ’ye döneceklerdi.
 HENDEK HAKKINDA NÂZİL OLAN ÂYETLER 339

o p * y \ î\ j j s y j» j 'y j ' y > '»

sry V w /- ^ â'3* Ö\ ¿ ' > »i y l£ •

“¿ ı y r S ¿' o / a y . *rV ö / - £ ^ 5 r Ç
; # x >
« p X _^j -[jj* ^ 1 '

«Ey M u h a m m e d , d e k i ı E ğ e r ö lü m d e n y & h u t ö ld ü r ü lm e k te n k a ­
ç ıy o r s a n ız b ilin k i, k a ç m a k s iz e f a y d a v e r m e y e c e k tir , k a ç s a n ız b ile
a z b i r z a m a n d a n f a z la y a ş a tılm a z s ın ız .« D ek i; A lla h siz e b i r k ö t ü ­
lü k d ile r s e v e y a b ir r a h m e t is te s e . O n a k a r ş ı k im siz i k o r u y a b i li r ?
A N a h ’d a n b a ş k a d o s t v e y a r d ım c ı d a b u la m a z s ın ız . A lla h , iç in iz d e
siz i a lı k o y o n la n b ilir.» (Y a n i n if a k e h lin i b ilir.)

. Vi C; 6 \ o y l ; V3 g » j i -r r ' > v »

« K a rd e ş le rin e b iz e g e lin , d iy e n le r i m u h a k k a k b iliy o r. B u n la r ın

p e k a z ın d a n b a ş k a s ı h a r b e g e lm e z le r.«

* < i^ .l »

• A lla h ’ın y a r d ım ın ı s iz d e n k ı s k a n a r a k b u n u y a p a r la r .» ( İ ç le r in ­
d e k i k in d e n d o la y ı.)

’jı'y . < ¿< 4 *

Cr“

« K a lb le r in e k o r k u g e lin c e , v. .<ı b a y g ın lığ ı g e ç ir e n k im s e g ib i

g ö z le ri d ö n e r e k — Ey M u h a m m e d ! — s a n a b a k tı k la r ın ı g ö rü r s ü n .»
O s e n i b ü y ü k g ö r m e k te n v e s e n d e n k a ç m a k iç in ...

< ¿İJİ>- y lü , v * - 5 b |i »
340 S İR E T -l İBN -1 H İŞ A M

« K o r k u la n g id in c e iy iliğ in iz i ç e k e m e y ip s iv r i d ille r iy le siz i in c i­

tirle r.» Y â n i s iz in s e v m e d iğ in iz ş e y le r i s ö y le m e k le s iz i in c i ti r l e r . Ç ü n ­
k ü o n l a r â h i r e t i u m m u y o r l a r v e h i ç b i r s e v a p d a o n i a n iy iliğ e s ü r ü k ­
le m iy o r . O n la r , ö lü m d e n s o n r a s ın ı u m m a y a n k im s e le r in k o r k m a s ı
g ib i ö lü m d e n k o r k u y o r la r .

İb n - i H iş â m 'ın b â z ı g a r i b k e lim e le r i te f s i r e tm e s i

İb n -i H iş â m d e d i k i :
S e le k û k ü m > H a k k ın ız d a k o n u ş m a k t a a ş ı n g id e r le r , siz i y a k a r l a r
v e s iz e e z iy e t v e r i r le r . A r a p l a r s ö z ü te s ir li h a t i b i e r iç in ş ö y le d e r :
H a tib in İffillâ k û n , h a t i b ü n m is le k u n v e m is lâ k u n . Â ş â B en i K a y s
b . S a ’le b e d e d i k i :

«O nlarda şeref, c ö m ertlik ve şecaat vardır ve onlarda sellak h a lib de

vardır.»
B u b e y t o n u n b i r k a s i d e s in d e d ir .

« B u n la r, d ü ş m a n b ir li k le r i n in g itm e d ik le r in i s a n ıy o rla r d ı.» K u -

r e y ş v e C a t a f a n b ir lik le r in i...

«Bu b ir li k le r t e k r a r g e lm iş o ls a la r d ı, ç ö lle rd e b e d e v ile r in y a n m d a

k a b p h a b e r l e r i n iz i ö ğ r e n m e k is te r l e r d i . V e e ğ e r a r a n ı z d a o ls a la r d ı p e k
a z s a v a ş ır la r d ı.»

S o n r a A lla h m ü 'm in l e r e ş ö y le b u y u r d u :

'«İl £ ■ '} o 'i T m

 HENDEK HAKKINDA NAZİL OLAN AYETLER 341

«Ey İ n a n a n l a r , a n d o ls u n A lla h 'a v e â h i r e t g ö n ü n e k a v u ş m a y ı

u m a n l a r v e A lla h 'ı ç o k a n a n k im s e le r iç in R e s û lu lla h e n g ü z e l ö r ­
n e k tir.» A lla h b u n u , o k e n d i g ö r ü ş le r in i o n d a n ü s t ü n t u t m a m a l a r ı v e
o n d a n y ü z ç e v ir m e m e le r i iç in b u y u r d u .

S o n r a m ü ’m in le r i v e o n l a n n d o ğ r u l u k la r ı n ı v e A lla h ’ın o n l a n
im ti h a n iç in in d ir d iğ i b e lâ y ı k a ld ır a c a ğ ım , d iy e v e r d iğ i v a 'd i ta s d ik
e tt ik l e r i n i h a t ı r l a t a r a k şö y le d e d i .-

ıV ' f i ' f i i <il 1.1» IjJİÎ öy* fi 'i *

< \ fiJ j t U i l Vl * ^ 3 ' ^ f i ' ) 5 «*'

• İ n a n a n l a r , d ü ş m a n b ir li k le r i n i g ö r d ü k l e r i z a m a n b u A lla h v e
P e y g a m b e r in in b iz e v a d e ttiğ id ir . A lla h v e P e y g a m b e r i d o ğ r u s ö y le ­
d i, d e d ile r . B u o n l a n n a n c a k im a n ım v e te s lim iy e tle r in i a rtırd ı.» Y â ­
n i b e lâ y a s a b r e d e r e k , k a z a y a te s lim o l a r a k v e h a k k ı v e A lla h v e
R e s û lü n ü n v a ’d in i ta s d ik e d e r e k d e d ile r.

S o n r a A lla h T e â lâ ş ö y le b u y u r d u :

« v. ) fifit- '¿ î Ij-Ule U ty a i'ÎjU 'j ü i fi f i '( j- »

« İ n a n a n l a r d a n , A lla h 'a v e r d iğ i a h d i y e r i n e g e ti r e n a d a m l a r v a r ­
d ır. K im i, b u u ğ u r d a c a n ın ı v e rd i.» Y â n i iş in i b it ir d i v e R a b b in e d ö n ­
d ü ( ö ld ü ) . B e d ir v e U h u d g ü n ü n d e ş e h id d ü ş e n l e r g ib i.

İb n -i H iş â m 'm b â z ı g a r i b k e lim e le r i t e f s i r e tm e s i

İb n -i H iş â m şö y le d e d i :
« K aza n a h b e h u » ö ld ü , d e m e k t ir . N a h b N e fis tir . E b û U b e y d e 'n in
b a n a v e r d iğ i h a b e r e g ö re . O n u n c e m i is e « n u h û b » g e lir. Z ü r-R im e
ş ö y le d e d i :

*J ı_j C 1« jf i j l i l O i

«A tlıları» k a r ıla ş tığ ı yerde H e vb e r ö ld ü kte n sonra H ârisliler, a k şa m ­

ley in k a çtıla r .»
342 8İR E T -1 İB N -Î H İŞ A M

B u b e y t o n u n b i r k a s id e s in d e d ir . H e v b e r : B e n i H â r is b . K â b ’-
d e n d ir . B u n u n la , Y e z id b. H e v b e r 'i k a s t e d e r. N a h b (y in e ) a d a k d e ­
m e k tir . C e r ir b. e l- H a ta fi şö y le d e d i :

j f Cj 4 İJLt LL> -^ U jü l i i l i  ix U ı

oT th je ’d e m eliklerle çarpıştık.
B iz im a tlıla rım ız B istâ m tn a k şa m ın d a bir adak üzere k o ştu la r .»

D e r k i : O n u k a tle tm e s i iç in a d a d ığ ı v e n e tic e d e o n u k a tl e tt iğ i
b i r a d a k ü z e r i n e ...
B u b e y t, o n u n b i r k a s i d e s in d e d ir .
B i s t â m : B is tâ m b. K a y s b. M e s ’û d e ş - Ş e y b â n i’d ir . B u, İb n -i Zil-
C e d d e y n ’d ir.
B a n a , E b û U b e y d e h a b e r v e r d i k i : O , R e b ie b. N iz â r ’ın s ü v â r is l idi.
T ıh fe i B a s r a y o lu n d a b ir m e v k id ir . N a h b (y in e ) H ıtâ r , r e h in e -
le ş m e k d e m e k tir . F e r e z d a k şö y le d e d i :

' j ü \ j J , jS Jl 1 hj I ^ p

«B ir k ö p e k insanlara karşı havladığı zam an hangim iz b olluk için rehin

verm e için daha verici ve daha ü s tü n ü z .»

N a h b (y in e ) a ğ la m a k tı r . A r a p la r ın Y e n te h ib ü s ö z le ri b u n d a n ­
d ır. N a h b (y in e ) : H â c e t v e h im m e t ti r . Ş ö y le d e r s i n :
B e n im o n l a r d a b ir ih tiy a c ım y o k tu r . M â lik b. N u v e y r e e l-Y e rb û l
şö y le d e d i :

«B enim onlarda bir ih tiy a c ım y o k tu r.

Şu k adar k i, ben Şüd ü n lü (99) g özünde k ırm ızılık bulunan develerden
ne kadar arzu edersin d iye so rd u m .»

N e h â r b. T e v sie , (k i b u B en i T e y m E l-L ât b. S a le b e b. U k â b e b.
S a d b. A li b. B e k r b. V â i l d e n b ir id i r ) . A ş a ğ ıd a k i ş iir i s ö y le d i:

(99) Ş ü d ü ıt : Y e m e n ' d e b i r m e v k i d i r .
 H E N D E K H A K K IN D A N Â Z tL O L A N A Y E T L E R 343

İbn-i Hişâm dedi k i :

İşte onlar Beni Hanife'nin mevâlisidir.

tlyll Sm il'ji
j Jj

*Sancak diiçtükten sonra, Yusuf es-Sakafi’yi, ancak kaçmak kurtardt.

Şayet ona kavuçsalardt elbette onun nefesine bir son verirlerdi. Her bir
hata için bir koruma vardır.»
Nahb (yine) hafif yürüyüşlü yolcu mânasına gelir.
İbn-i tshâk rivayet e tti: Allah Teâlâ şöyle d er:

®J T * . û *

•Kimi de beklemektedir.»

Yâni Allah’ın yardımını ve diğer sahâbeler gibi şehit olmayı bek­

lemektedir.

4 Juj 3

•Ahdlerini hiç değiştirmemişlerdir.» Yâni ne şek etmişlerdir, ne

dinlerinde tereddüd etmişlerdir ne de onu başka dinle değiştirmiş­
lerdir.

•Bu sebeple Allah, doğrulan, doğruluktan ile mükâfatlandım.

İki yüzlüleri de dilerse azablandınr veyft tevbelerini kabul eder. Şüp­
hesiz Allah bağışlayandır, merhamet edendir. Allah inkâr edenleri
kinleriyle geri çevirdi.» (Yâni Kureyş’i ve Catafan’ı).
344 BİRET-1 İBN -1 H tŞ A M

. ' jr y- Î y «I c k 'j û ş fV ' 5 'jî*- y C •

’ C y t f ^ 0 ü £ * * v ^ - * ' ı_W jr* * j y Ü ; ı > J l 3 J r b

«Bir hayra ulaşamadılar. Savaşta, inananlara Allah'ın yar­

dımı yetti. Allah kuvvetli ve güçlü olandır. Allah Kit&b ehlinden, k&-
flrleri destekleyenleri (y&ni Beni Kurayza’yı) kalelerinden indirdi.»
Âyette geçen ehl-i Kit&b’dan kasit Beni Kurayza’dır. SeyAsi is e :
Orada olan yüksek tepeler ve kalelerdir.
İbn-i HişAm şöyle d ed i:
Beni Heshas'm kölesi olan Süheym aşağıdaki şiiri söyledi: Benû
Heshas ise Beni Esed b. Huzeyme'dendir;

’Ç.Lİ1I 'o j2 L g İL i > ¿Uf» ^ r * V

•Öküzler yere ¡erildiler, Temim’in kadınlan ise kalelere sığınmada bir-

biriyle yarış ediyorlardı.»
Bu beyt, onun bir kasldesindedir. SayAsl (yind) boynuzlar mâ-
nasına gelir. NAbiğe el-Ca’di şöyle d ed i:

_ j j . l V ' *;'!». ^ ’y 'o -İ' J — 3 »3'— ->

*Kavminin liderlerine ölüm isâbet etti, ben ise tek kaldım, tıpkı kırıl­
mış bir boynut gibi.»
Burada, ölümün kavminin efendilerine isabet ettiğini söyler. Bu
beyt onun bir kasldesindedir. Ebû DAvûd el-tyAdi şöyle d ed i:

jfcj â t C r" Ot (**—

«Dağ lekesinden korktuk, ellerinde katrandan ve ziftten bulaşık vardı.»

Bu beyt onun bir kasldesindedir. Sayâsi (yine) dokuyucuların
şişi mAnasma gelir. Ebû Ubeyde’nin bana haber verdiğine göre böy-
 H E N D E K H A K K IN D A N A Z İL O L A N A Y E T L E R 345

ledir. Düreyd b. Sımma el-Cuşemi’ye âid olarak bana Cuşem b. Mu&-

viye b. Bekr b. Hevâzin şöyle haber verdi:

/ jJ ! ç J İli j ¿ f *--------- r 1 c

*Ona bakttm, mızraklar ona gidiyordu, tıpkı uzun dokumanın fişleri­

nin vurulması gibi.*
Bu beyt onun bir kasidesindedir. Sayâsi (yine) horozun ayağın­
da şişkin şeye de denilir. Sanki o şişkinlik ve kabarıklık küçük boy­
nuzlardır. Sayâsi (yine) kökler demektir. Bana Ebû Ubeyde haber
verdi ki, Araplar şöyle derler:

¿1

tAllah onun aslını kesip attı.*

tbn-i İshâk dedi k i : Allah şöyle buyurdu:

« liij* 5 («-n j L* t i *

«Kalblerine korku salmıştı. Kimini öldürüyor, kimini de esir Rı­

yordunuz.*
Yani erkekler kati olundu, çocuklar ve kadmlar da esir edildi­
ler.

« u 3ÎJ P 'r h *

«Yerlerini, yurtlarım, mallannı ve henüz ayağınızı dahi basmadı­

ğınız yerleri Allah size mir&s olarak verdi.»
Hayber’i kasd ediyor.
« J e '¿ i j d
346 8 İR E T -Î İB N -t H İŞ A M

«AİJah her şeye kadir olandır.»

Sa’d b. Mu&z'ın vef&tı ve bununla beraber zuhur edenler

lbn-i İshâk dedi ki
Beni Kurayza'nın durumu son bulduğu zaman, Sa’d b. Muâz'ın
yarası patladı ve bu yaradan şehid olarak öldü.
lbn-i İshâk dedi k i:
Bana Muâz b. Rifâe el-Züreki d ed i: Bana kavmimin adamların­
dan birisi şöyle haber verdi:
Sa’d b. Muâz'ın rühu kabz olunduğu zaman Cibril (Aleyhisse-
lâm) atlastan bir sarık ile sarılmış bir vaziyette gecenin içinde Re-
sûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) 'e geldi ve şöyle d ed i:
E y M u h a m m e d i B u ö lü k im d ir ? G ö k k a p ı l a n b u n u n iç in a ç ıld ı
ve A r ş ti tr e d i. (100)

Bunun üzerine Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) sür'at-

lice kalktı elbisesini Sa’d’e doğru çekiyordu ve onu ölmüş buldu.

(100) Süheyl! A rşın titrem esi üzerine söz içinde şöyle d e d i: «M illet, bu­
nun m ânası h a kkın d a bazı şeyler söyleyip, m üşkil b ir meseledir dem işler. B a ­
zıla rı dem işler k i : B u titreme, onun ruhunun gelm esiyle m üjdelenm ek mânası-
nadır. B a z ıla rı da dem işler k i : B u rad a ham ele-i arşı ve onun yan ın d aki m elek­
leri kast eder. B ö yle söyleyenler, A r ş ’ın b ir insan için titrem esini istibad e ttik ­
leri için , böyle dem işlerdir. H a lb u k i, h iç de istibad edilecek b ir şey değildir.
Ç ü n k ü A rş m ah lû ktu r ve üzerine hareket ve titreme olur. K e n d isin e bir yol bu­
lun du kça la fzın zâhirinden udul edilm ez, yan i çık ılm a z. A r ş ’ın S â d ’in ölüm ü için
titrem esinin hadisi sah ih tir. E b û Ö m er şöyle d e d i:
B u m ütevatir tariklerden sabittir. Herâ b. Â z ib ’in bu hadisin mânası
«Sa’din karyo lası titredi», dem ektir, sözüne h içb ir âlim iltifa t etmedi. D em işler
k i : En sâr'd an bu ik i kab ile arasında k in d a rlık la r var idi. H a d is in lafzınd a :
A rşürrahm an titredi sözü vard ır. C â b ir bunu E b û Z ü b e y r’den m erfu olarak ri-
vâyet etm iştir. B u h a rî, S a lih ve E b û S ü fy a n ’dan naklen A 'm eş'in ta rik iyle ri-
vâyet etm iştir. S â lih ve E b û Sü fyan da C â b ir ’den rivâyet etm işler. C â b ir ’den
başka b ir gu rup sahâbe daha bunu rivâyet etm iştir. O n lard an : E b û Said E l -
H u d rî, U seyd b. H u d a y r, Ram ise b in t-i A m r var. T ir m iz i böyle dem iştir. E n
tuhafı şudur k i : B u kad ar râviler bunu rivâyet ettiği halde İm am M â lik , bu­
nun rivâyet edilm esini kerih görm üştür. B e lk i, bu rivâyetler, M â lik ’e göre sa­
h ih değildir. A lla h en iy i bilendir.
 SA’D B. MUÂZ'IN VEFÂTI 347

lbn-i tshâk dedi k i:

Bana Abdullah b. Ebi Bekr, Amre bint-i Abdurrahman’dan nak­
len şöyle d ed i:
Aişe, Mekke’den gelen bir kafileyi karşıladı. O kafile ile birlik­
te Üseyd b. Hudayr vardı. Bir kadının ölümünü işitti. Biraz üzüldü.
Bunun üzerine Âişe ona dedi k i :
Ey Ebü Yahya! Allah seni bağışlasın, bir kadına mı hüzünlenir­
sin, halbuki amcan öldü ve Arş onun için titredi.
lbn-i tshâk dedi k i:
Kendisini itham etmediğim birisi, Haşan Basri'den naklen bana
şöyle d ed i:
Sa’d bedence iri bir adam idi. Millet onu taşıdıkları zaman onu
hafif buldular. Bunun üzerine münafıklardan birtakım adamlar de-
dediler k i :
Vallâhi o muhakkak iri yarı bir adam idi. Halbuki ondan daha
hafif bir cenâzeyi taşımamışız.

Bu haber Besûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem )’e varınca şöy­

le d ed i:
Onun sizden başka taşıyıcıları vardır. Nefsim yedinde olan Zât-i
Ecellü A’lâ'ya kasem ederim ki elbette melekler Sa’d’in ruhu ile müj­
delenip sevindiler ve onun için arş titredi.
tbn-i tshâk dedi k i :
Muâz b. Rifâe, Mahmûd b. Abdurrahmân b. Amr b. Cemûh’dan
o da Câbir b. Abdullah’dan naklen bana şöyle d ed i:
Sa’d defn olunduğu zaman, biz Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve
Sellem) ile birlikte idik. Resûlullah (Sallalalhü Aleyhi ve Sellem)
teşbih etti. (Sübhanellah dedi) onunla birlikte millet de teşbih etti.
Sonra tekbir getirdi (Allahü ekber dedi) onunla birlikte millet de
tekbir getirdi. Ve dediler k i :
Yâ Resûlallah neden teşbih getirdin? Dedi ki:
Bu sâlih kula, kabri dar geldi. Allah ondan o darlığı kaldırdı.
tbn-i Hişâm dedi ki ■.Bu hadisin dayanağı, Âişe’nin şu sözüdür.
«Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle d ed i:
«Kabir için bir sıkıştırma vardır ki şayet bir kişi ondan kurtul­
muş olsa elbette Sa’d b. Muâz kurtulacaktı.»
lbn-i tshâk d ed i: Ensârdan biri Sa’d için şöyle d er:
348 8İRET-1 İBN-Î HİŞAM

*Bir ölenin ölümünden dolayı Allah’ın arşının titrediğini işitmedik, an­

cak Ebû Amr Sa’d için titredi.»
Sa'd’ın anası, onun naşı taşındığı zaman ağlayarak aşağıdaki şii­
ri söyledi: — İbn-i Hişâm dedi ki — o kadın: Kubeyşe bint-i Rafi' b.
Muftviye b. Ubeyd b. Sa’lebe b. Abd b. el-Ebcer’dir. Bu Ebcer Hudre
b. Avf b. Hâris b. Hazrec’dir.

ıl_ — M. r ? f' JtJ

\A — -3

1* ' îl' u İ Y i ' " , 4. ' j .1

cSa’d’tn anasına, Sa'd için yazık, onun şecâatma, onun anlayıştaki kes­
kinliğine, onun ejendiliğine, onun şerefine, onun biniciliğine, saythr-
Itğtna.
Oki bir makama getirildi ki, bir başı kökünden silercesine kesip yardı.*
Resûluliah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) der k i : «Her naihe (ölü
ağlayıcısı olan kadın) yalan söyler, ancak Sa’d b. Muâz’ın n&ihesi
müstesna.»

Hendek gününün şehidleri

İbn-i Ishâk dedi k i:
Hendek gününde müslümanlardan ancak altı kişi şehld düştü.

Beni Abdul-Eşhel’den
Şehit düşenler içinde: Beni Abdul-Eşhel’d en :
Sa’d b. Muâz ve Enes b. Evs b. Atik b. Amr ve Abdullah b. Sehl
vardı. Üç kişidir.

* Benî Cüşem’den
Beni Cüşem b. Hazrec’den olan Beni Seleme’den :
Tufeyl b. Numan ve Sa’lebe b. Ganme vardı. İki kişidir.
 N EV FEL’İN C ESED İN İN SA TIN A LINM ASIN IN T E K LİFİ 349

Beni Neccâr’dan
B e n i N e c c â r ’d a n , s o n r a B e n î D in a r ’d a n :
K â 'b b. Z e y d v a rd ı. G a r b o k u o n a is a b e t e tti, o n u n la ş e h i t d ü ş t ü .

İb n -i H iş â m 'ın b a z ı g a r i b .k e lim e le ri t e f s i r e tm e s i

İb n -i H iş â m d e d i k i :
S e h m ü g a r b i n v e s a h m ü n g a r b u n , iz a f e tle v e iz a f e ts iz o l a r a k ...
S ö y le n ilir. N e r d e n g e ld iğ i v e k im in a ttığ ı b e lli o lm a y a n o k d e m e k tir .

M ü ş r ik le r in m a k tu lle r i

M ü ş r ik le r d e n ü ç k iş i k a ti o lu n d u .

B en i A b d u rid ftr’d a n

B e n i A b d u d d â r b. K u s a y y 'd a n :
M ü n e b b ih b. O s m a n b. U b e y d b. S e b b a k b. A b d u d d a r v a rd ı. O n a ,
b i r o k is â b e t e tti v e o o k ta n . M e k k e 'd e ö ld ü .

İb n -i H iş â m : «O, O s m a n b. Ü m e y y e b . M ü n e b b ih b. U b e y d b.
S e b b a k 'd ır .» d e d i.

M ü ş r ik le r in R e s û lu lla h 'a , N e v fe l'in c e s e d in in s a tın

a lın m a s ın ı te k l if e tm e s i

B e n i M a h z û m b. Y a k a z a ’d a n : N e v fe l b. A b d u lla h b . M u ğ ire v a r ­
dı. R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e ll e m l 'd e n o n u n c e s e d in i k e n ­
d ile r in e s a t m a s ı n ı is te d ile r. O h e n d e k ’e g ir m iş ti v e o r a d a ta k ılıp k a l ­
d ı o r a d a n k u r t u la m a y ıp k a ti o lu n d u . M ü s lü m a n l a r o n u n c e s e d in i e le
g e ç ir d ile r. R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) d e d e d i k i :

B izim n e o n u n c e s e d in e n e d e o n u n f i a t ı n a ih tiy a c ım ız y o k tu r .
B ö y lece o n u n c e s e d iy le o n la r ın a r a s ın ı s e r b e s t b ır a k tı.

ib n - i H iş â m d e d i k i :
O n u n c e s e d i m u k a b ilin d e R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e l­
l e m ) 'e o n b in d ir h e m v e r d ile r . Z ü h r i’d e n n a k l e n b a n a b ild ir ild iğ in e
g ö re b ö y le d ir.
350 6İRET-1 ÎBN-1 HtŞAM

B en i  m ir ’d e n

İb n -i İ s h â k d e d i k i :
B en i  m ir b. L u a y 'd a n s o n r a B en i M â lik b. H is l’d e n :
A m r b. A b d -i V ü d d v a rd ı. O n u A li b. E bi T â lib (R ıd v a n u lla h i
A le y h i) k a tle tti.

İb n -i H iş â m d e d i k i :
B a n a m u te m e d b ir i h a b e r v e r d i k i; o n a İb n -i Ş ih â b e z -Z ü h ri'd e n
n a k le n h a b e r v e r ilm iş k i o şö y le d e d i :
A li b. E bi T â lib o g ü n d e A m r b . A b d -i V ü d d 'ü v e o n u n o ğ lu H isl
b. A m r ’ı k a tle tti.

İb n -i H iş â m d e d i k i :
A m r b. A b d -i V ü d d d e n ilir . A m r b. A b d ’d a d e n ilir .

B en i K u r a y z a g ü n ü n d e m ü s l ü m a n l a n n ş e h id le r i

İb n -i İs h â k ş ö y le d e d i :
B en i K u r a y z a g ü n ü n d e m ü s lü m a n la r d a n , o la n B e n i H ftris b. H a z-
r e c ’d e n ş e h id d ü ş e n l e r :
H a llâ d b. S ü v e y d b. S a l e b e b. A m r ... O n u n ü z e r i n e d e ğ ir m e n
ta ş ı a tıld ı v e o ta ş o n u ş id d e tli b ir ş e k ild e e z ip y a rd ı. İ d d ia e tt i l e r k i :
R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) şö y le d e d i;
O n u n iç in e lb e tte k i ik i ş e h id e c ri v a r d ır .

B en i E s e d b. H u z e y m e 'n in k a r d e ş i E b û S in â n b. M ıh s a n b. H u r ­
s a n ... O s ı r a R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) B en i K u -
r a y z a 'y ı m u h a s a r a e tm iş d u r u m d a idi. B u g ü n m e v c u t o la n B en i K u ­
r a y z a k a b r i s t a n ı n d a d e f n o lu n d u . B u m e z a r , o n l a n n İ s lâ m 'd a n s o n r a
e d in d iğ i m e z a r d ır .

R e s û lu lla h 'm , m ü s l ü m a n l a n K u r e y ş ’e k a r ş ı s a v a ş
a ç m a k la m ü jd e le m e s i

H e n d e k e h li h e n d e k te n a y rılıp u z a k la ş tı k la r ı z a m a n R e s û lu lla h
( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) ( b a n a g e le n h a b e r e g ö r e şö y le d e d i :

A rtık K u re y ş b u s e n e d e n s o n r a s iz in le s a v a ş m a y a c a k t ır , f a k a t
siz o n la r la s a v a ş a c a k s ın ız . B u n u n ü z e r in e K u re y ş b u n d a n s o n r a o n ­
l a r l a s a v a ş m a d ı. R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) ise o n l a r ­
la s a v a ş tı. N ih a y e t A lla h o n a M e k k e ’yi f e th e ttir d i.
 HEND EK VE BEN İ KURAVZA İÇ İN SÖYLENEN ŞİİR L E R 351

HENDEK VE BENİ KURAYZA HAKKINDA

SÖYLENEN ŞİİRLER

D ır â r 'ın ş iir i t

D ı r â r b. H a t t â b b. M ir d â s — ki b u , B e n û M u h â r ib b. F ih r ’in k a r ­
d e ş id ir — H e n d e k h a k k ı n d a ş ö y le d e d i :
, * * - - t- * * + * p
li-Jİ J İ) lı'yJiJI L. aalL *)

Lj Ji\l$ aî^Tj ' _j j f

La^»Î-' lİ*' O^i*—-• ^ <Sj

L ilU iİl »IjiN Ç. fK

y OL.*.—• (ç'-li ' K 'b j * - )
352 S İR K T İ İB N -1 H İŞ A M

«B ir k o rk a n to p lu lu k k i, b izim h a k k ım ızd a b irta k ım tahm inlerde b u ­

lunur.
H a lb u k i önüne rastlayan her şeyi öğüten bir ordu b irlik lerin i y ö n e ttik .
T a h m in ed ilirlerken U hud gib i görünüyorlardı.
O rada bahadırların üzerinde m ü k e m m e l zırhları ve ka le gib i k a lk a n ­
ları görürsün.
O k la r g ib i atları gönderilm iş, otlağa b ıra kılm ış görürsün.
K i onlarla azgınları y o k e tm e y i k a st ediyorduk.
S a n k i onlar, ik i hendeğin kap ısın d a ham le y a p tık la rı ve biz ham le y a p ­
tığ ım ız zam a n , el sıkan m üsâjahacılardı.
B ir ta k ım insanlardı k i, içlerinde hiçbir a k lı eren k iş iy i görm üyoruz.
H a lb u k i onlar dediler k i :
B iz le r doğruya erenler değil m i y iz !
O nları ta m bir a y k u ş a ttık v r biz onların ü stü n d e kahrediciler g ib iy ­
d ik.
H e r gün onların üzerlerine pür silâh olarak her a kşa m ve sabah y ü ­
rü d ü k .

E lle rim izd e k e sk in kılıçlar vardt k i onlarla b a şta k i saçların a yırım

yerle rin i ve b a şta k i k e m ik le rin toplandığı yerleri k eserd ik.
S a n k i o kılıçların parıltıları, e tra fı sarıyor.

K ılıç la rın ı kınla rın d a n çıka rta n kim selerin ellerinde g ö rü n d ü k leri zam an.
Y ıld ırım d a n y a n la n b u lu tu n p a rıltısı, gece parladı k i sen onda böyle
bir çok b u lu tla n açık seçik görürsün.
Ş a y e t h en d ek olm asaydı onlar o esnada öyle bir d u ru m d a olurlardı k i
onların hep sin i m a h v ederdik.

F a k a t H a n d e k onların önüne g eçti ve onlar b izim k o rk u m u zd a n ona sı­

ğındılar.

E ğer biz y o lc u olup gidersek sizin , evlerinizin ya n ın d a S a ’d 'i rehin ola­

rak te r k e tm iş olurduk.
K a ra n lık ç ö ktü ğ ü zam an S a ’d ’in üzerine ağlayan ka d ın la rı iniltilerini
tek ra r te k ra r olarak işitirsin ...
Y a k ın d a sizi y en id en ziy a re t edeceğiz, sizi yard ım la şa ra k ziya ret e tti­
ğ im iz gibi.
Silâhsız o lm adıkları halde K in â n e ’den bir to p lu lu k ile k i K inâne ars-
lantn y a ta ğ ı gibidir.
A rslan y a ta ğ ın ı korur.»
 DIRÂ R'A K A R ŞI K A Ş’IN REDDİY ESİ 353

D ırftr’a k a r ş ı K&b’in re d d iy e s i

K&b b. M â lik , B e n i S e le m e 'n in k a r d e ş i d e o n a c e v a b e n şö y le d e d i :

Cj y C * i i ı j i o jîi-j i i 'U j

gşgu > ta «i v î

U-jkT-1 4ı j3 l ^âi _4l (3-1** V 3 i ^ û 'S j'

UıJL— j» ly^Tj ^y*cy l^il»

o '/ * ; UJ^ i i ¿i

Û Ju y -Ju o G iC (j ül y
.' ' * - - J .' J ' - ,s •'
lü^tLDl j - l j “* t? »-il*»- _/*if tîC-C i (Jj

iL y JI |j*«V» " * İJ^.1 *—'Ğf

iL Jİ« C .^ t »'o*V> J * 'j»-'3 j 'j 'H G - j 'y

** — K»

LuaI* ,j-A-* ¿L a O y ^
*+ 0 * *

L b jm l* iy i ' i i ' - Ce*^ J * 'ı ^ . i

Ûu-yi j*> '¿' j ' / İA '&

ili jiLÜl j j >■ i Jl» U liG Î j i i ijb i' ¿ li
\ '* '
* "* * " *; ^ ^ /> • ı
c lL jX j 4İ^ J l .
-i- - 7 + m
~ ; - "

Loı*W W ^J< ui U> j i - S* jj5 >j J*

il 'y y ^ —• 0 ' ı * " " ' j î »• * | 'i '] / -

Ç i_ ^ Ç i '¿ ± J

İbn-l H lşam — C . : 3 - F . : 23
354 SİR E T -I İ B N - l H tŞA M

«B ir sorucu b izim k a rşıla ştığ ım ız ş e y i soruyor, şa yet k i z i r bulunsaydı

b izleri sabırlılar olarak görürdü.
S a b re ttik , A lla k için bir em sal g ö rm ed ik, b izim ba şım ıza gelene karşı
te v e k k ü l edicileriz.

B iz im için P eygam ber d o ğ ru lu k v e ziri idi, onunla b ü tü n yerlere üstü n

olur ve biz d e galip o lu ru z...
Z u lu m k â r ve isy a n kâ r h a k sız bir to p lu lu k la savaşıyoruz k i o zulum -
kâr k im se le r d ü şm a n lık la h a zırlık lı idiler.

B ize doğru yerlerinden k a lk tık la r ı za m a n sü ra tli kişile ri acele h a k la y a ­

cak bir vu ru ş ile onlara acele e ttik .

B izle ri geniş m ü k e m m e l zırhlar içinde geniş arazinin nehirleri gibi zırh ­

la n g iy m iş olarak görürsün.

B iz im ellerim izde h a fif kılıçlar vardır k i, biz onlarla şerri ta h rik eden­
lerin sevinçlerinin in tik a m ın ı altrtz.

İ k i h e n d ek in kap ısın d a sa n k i arslanlar vardır.

O nların şebekeleri, arslanlartn y a ta ğ ın ı korurlar.
E rk e n d e n k a lk ıp düşm anlar üzerine g ittik le ri za m a n atlılardır, gözü­
nün u cu yla bakan m ü te k e b b ir ve harb a lâ m etiyle a lâm etlenm iş ola­
rak.
A n d olsun k i, e lb e tte A h m e d ’e v e A lla h 'a y a rd ım ederiz k i doğru ve
m u h lis k u l olalım .
M e k k e h a lk ı y ü rü d ü k le ri za m a n ve ahzâb, h izib ler halinde geldiği za ­
m an, bilirler k i :
A lla h için bir o rta k y o k tu r.
Ve A lla h m ü ’m inlerin M evlâ std ır.
E ğer S a d ’t se fih likle katled ersen iz şunu bilin k i, şüphesiz A llah k a d ir­
lerin hayırlısıdır.

Y a k ın d a onu te m iz güzel cennetlere girdirecektir k i sâlihler için ka la ­

cak yerlerdir.

N ite k im sizi y en ilm iş ve k o v u lm u ş bir k a vim olarak rezil, hor ve z i­

y a n edici olduğunuz holde k in in izle gazabınızla geri çevirdi.
O rada bir iyiliğe hayra nail olm adığınız hâlde rezil rü svâ y olarak az
k a lsın helak olan kim seler oluyordunuz.
S izin üzerinize esen şid d e tli bir rüzgâr ile.
B ö ylec e siz onun altında g örm eyen bir a'm a o ld ıın u zd u .»
 İBN -l ZİBÂRA'NIN Ş İİR İ 3SS

Ibn-i Zibârâ'nın şiiri

Abdullah b. Ziba’râ es-Sehmi Handek günü hakkında şöyle d e d i:

V £ .» '/> j-r** C jj L . Ü } İ j I1

_ Â iv i ¿ « /J u jC iiV ;

A /* t-
0

->Ûj ^JL*- ^ x ily b

- #^ ^^ - •'*
L)*®v d 's ~ ¿/JuW *>** w-<uaî :
_ " * •" ■ 'i' , ^, A ^ -«. >1 • > - -•
■^ y İ* J* t İ ^ f- k
~ * " 1 '■
' w
v i H » ' y 'j > ¿ W l i V > ? v j 'r 1 ^

jl J t ^ ir ju
- »"İ * / ^ ^ • „ ** J » J ,
Jkı fc y e — O 1jL Jl 4Jju £ tJ 'Jliî"

< _.lyll J Ü i j j ji i ll » iJ i Lyj J İ ’J

V_lU»» *JS^ İil lî l j J j > W ,_j>-

!. s "” I •*

t - » ^ l Jj** U j ^ l tJ ^ J ^ ^ kJ | y l ^ J O f*

J ii\ £ ç o je O jT 'jp I L l- Z ı/it

wC>;
- **
(A)J&^ 0 *—
s*" ^ o T ı-V ?

«O yurdlara gel k i, onların yere b itijik eserlerinin belirtilerini, e s k i­

m enin uzam ast ve zam anların gelip geçm esi m a h v etm iştir.
S a n k i yahudiler onların eskim elerini ya zm ışla rd ır da ancak ağıllarını
ve çadır iplerinin k a zık la rım değil.
396 SİR E T -l İBN-1 HİŞAM

B ir harap y erd ir k i sa n ki sen orada aynt y a ş ta k i kocaya varm am ış genç

kızlarla n im e t içinde oynam am ışsın.
Y a şam aya v e eskiden yerleşilm iş harap bir m ahalleye dair geçen şe y ­
lerin hatırlam asını terke t.
T o p lu lu kla rın belâsını z ik r et ve onlara şü kret.
O nlar b ü tü n ü y le kendilerine tap ıla n taşlardan yürüdüler.
B u n la r M e k k e ’nin H a re m ’ine alâm et için d ik ili taşlarıdır.
Ç o k sesleri olan çok ordu birliklerin in içinde M e d in e ’y i k a sd ederek
g ittiler.
H e r zahir y ü k s e k yerde ve ik i dağ arasındaki alçak yerd e y ü k s e k y e r­
leri, bilinen açık seçik yollarda terked erek.
Oralarda güdülen z a y ıf atlar vardır.
K arınları ince sağrısına b itişik olan yerleri de ince.
H e r bir cüsseli uzun k ısra k ve genç e rk ek uzun atlar m eydana gelip
g ö zetleyen in gafletinde, k u rt gibi süratli saldırır.
U y ey n e ’nin askerleri k i, sancağiyle y ü rü m e k te d ir, onda Sahr vardır k i,
bu F.btt S iify a n olup ahzâbtn ko m u ta n ıd ır.
İ k i e rk ek efendilerdir k i, ik i B e d ir gibi onlarda fa k ir in im dadetst ve
kaçanların nıclceidirler.
N ih â y c t M e d in e ’y e geldikleri ve ölüm için her bir tecrü b e edilm iş k ı ­
lıcı ku şa n d ıkla rı zam an.
B ir a y on gün M u h a m m e d 'i kahrediciler olarak.
H a lb u k i onun ashâbt harpte ha yırlı ashâbdır.
B ir sabah yo lc u lu kla nida e tt i le r :
S iz d e d in iz k i az ka ld ı k i orada zivâna uğrayanlarla beraber olacak­
tık .
Ş â y et ha n d ekler olm asaydı onların hep sin i aç kuşlara ve ku rtla ra m a k ­
tu ller o ld u kla rı halde terkederlerdi.-»

H a s s â n 'ın ş iir i ı

Hassân b. Sâbit el-Ensâri de ona cevâben şöyle d ed i:

 HA SSA N ’IN Ş İİR İ 357

t— *—> I I LaşJ »Ju j>- Çjli

j^ ' i & ^ Jı 'p s illi;

*— lS ^ j li y i ' J * ' i --------îH l>j£*

■^H * J İ j^ L o « r ^ «_/j>- 0 [ \ j o u a ,jt*»-

ı • V*
J > —ty' ,J-^> ty f j 'j i j ü l j j y lil (j » .

«_Ai*VI ^ — ilk « I j i j ^ J ı lı ¿ / js l î UJİc I j J i j

(_jlıl'*Vl I
j >1 X. ,•»!'
<J. j . ' ' *' _. j -* - • ' • > < -J>>
^f
-' ^ # ^ " i

V ^ 1 -*!*■ ıj (*f-^J J^Îîî ûî^ V ' <>V' *

u C l. ik y ^ (*«**r J y * ' U x li

v->t J» v -jJ^ -* c l i 'i A ^ j •*■ —^ Cjf- *pU

ji^ J \ j Âj J (^3 il^iM (_j\c

«r >U*.'!/l » i* y O ' j **& *U----- -Ü' ¿W

»Silinen yerlerin resm i, kırlaşm ış, k a rjtd a k ile re cevap verip k o n u lu ­

yor.
B ir harab yer k i, bulu tla rtn y a ğ m u rla n ve da im i sâbit her y ü k s e k y e ­
rin rüzgârlart oranın yere b itişik kalan eserlerini e sk itm iş d eğiştir­
m iştir.
M u h a k k a k k i orada b irleşm iş to p lu evleri görürsün k i beyaz y ü zlü le r
şanlılar, onları süsler.
Y u rd ta rı ve her bir beyaz y u m u şa k k a d ın ı ve y e n i to m u rc u k lu kocaya
va rm a m ış genç kızla rı an.
K e d erle ri h ü zü n le ri ve R esu le zulm eden gazablt bir to p lu lu k ta n gör­
d üğün şeyleri ilâ h ’a şik â y e t et.
H e p si b irlik te ona doğru y ü rü d ü ler ve kö ylerin h a lkın ı ve A raplar’tn
b â d iye lerd e k i n ü fu su n u topladılar.
U y e y n e ’nin ve Ib n -i H a r b ’in ordusu, onların içinde ahzâbtn yarış için
hazırlam ış oldukları atlarla k arışıktırlar.
T â M e d in e ’y e g e ld ik le ri ve R esü lü n m a k tu lle rin i ve onların ü stlerin-
358 S t RET-1 İBN-1 H İŞA M

d e k i silâh ve teçh iza tı u m d u k la rı ve b izim üze rim ize k u v v e tle riy le

k a a d ir oldukları halde y ü rü d ü k le ri zam an, k in le riy le gerisin geriye
tabanlaır üzere döndüler.
O nların to p lu lu ğ u n u dağıtan şid d e tli rüzgârlarla ve A lla h ’ın askerle­
riyle geri çevrildiler.
A lla h m ü m in le r in savaşında onlara k â fid ir ve onlart ha yırlı sevab ile
sevaplandtrdt.
O nlar u m u t k esm elerinden sonra.
B öylece M e lik -i V ehhâbım tz olan A lla h ’ın y a rd tm tn tn birbir peşine in ­
m esi onların to p lu lu k la rım d a ğ ıttı.
M u h a m m e d ’in ve onun ashâbtntn da gözünü karar k ıld ırd ı um duğuna
nâ il e tti.
Ş e k le bulunan her yalancıyı ise ze lil e tti.
K a lb i k a sv e tli, k o rk u lu d u ru m d a şekli, k ü fü rd e elbiseleri te m iz olm a­
y a n kişiler.
Ş a k a ve t k a lb in e ilişm iş, gönlü ise ölünceye kadar k üfürdedir.»

K ftb 'in ş i i r i .

Kâb b. Mâlik yine ona cevaben şöyle d ed i:

v_jûj|l U i ) J f- S Ii Û I

^ j^ i-V l ' ( j f - jU- îL J

• j î ’i V: t / çO“ *' J-* jj

y 51^ 1 ç lr '} j ^ J-i o i j l ^ L ! J I J ! y / f> y

Vj ıP V •jl> '/ ; p l ie C .
 KA’B ’IN Ş İ İ R İ 359

ı_ ıL < * j <¿jLa'jüí f < \ .i ı_ jt ¿ )J Ü >

ç_,CjV1 o»- U £ j j i ‘^ s vA £y

« _ A ¿¿- (J!4— : V j zJ û '\ >_ >j¿ ¿ ó (> **' J - Í

« _ A ^ .î »H Û ' ^ * U j A llS ”^ » Û l j ı j j jl

t - A İ î ) ' A » -l y j. i- j>’y ^ U ^ c i ( jl^ Ü l j o '

s_ » ¿ s< * û j r j < v)^ ú j ó İ T ”" i i - Û l - L jjt» .

k _ .í¿ » 3 j t ' ¥_____ i i ' ^ ] U j [ ,_ jjl

«— > ' j t V l |Jf ' y ' 1' — i v i-j l j C iJ ,_ > y U ‘

** # ^ -
>
—Ay V' — J*j' .A—li lf- LÎ*V J ılr* -^^.J
J f C ~ *j& i« ı U '^ " ¿ l:J c y t

W-MVt l>- f - V yitil Ú'y U¿>-

ı_,}l i l î Î_JU1* *ly L ü i l^î j S ' K~*~" 0 » Ç

/* “* '’’
*B iz im için harplerin m e yd a n a gelişi çok bağışlayıcı R a b b im izin bah­
şişinin hayrından bir b a k iy y e bıraktı.
S iy a h bo yu n lu bol sü tlü beyaz develeri ve h u rm a ağaçlarının b ittiğ i su
başlarını.
T ıp k t bir arazi gibi k i toplanan sütleri, to p la n m ış su y u , ko m şu y a , am ca
oğluna ve k a sd edip giden ziy â re tc iye ihsan edilir.
Y erinden başka bir yere ham le yapan A rap atla rın ı da bıraktı.
T ıp k ı k u rtla r gibi onları arpa y e m i ve b itk ile rd e n kesilen şeyler besler
b ü y ü tü r.
O nlardan a yakları ç ıp la k e tti.
S ırtla rı d ü m d ü z, ve şâir e t parçalan da böyle.
U zundurlar, sabahtan y ü rü d ü k le ri zam an kişnem eğe neşelenirler, ava
saldırm ada av köpeğ in in y a p tığ ı şey, k ö p e k sâhiblerini sevindirir.
K u rtla r m er’aya b ıra k ılm ış hayvanların e tra fın ı çevirirler ve bazan da
d ü şm a n la n helak ederler ve silâh ve te c h izâ tla n m üstlerinden alıp
geri dönerler.
MO 8İR E T -1 İBN -1 H tŞ A M

V ahşi h a yva n la rın k a ç k ın ı, karb esnâsm da h a fifler, karşılaşm ası k a h ,

k e r e m i a çık seçiktir.
R a h a tlık ve h u zu r üzere beslendi ve iri cüsseli ta v lı hale geldi, e ti çok
barsaklart h a fif.
D o k u m a sı ik i k a t zırhlarla ve basım lar h a k kın d a şiddetlerle atm ada
isabet e d ip h ata e tm ey en le r olarak sabahtan yürürler.

Ve k e s k in kd ıçla rla k i onların ü s tü n d e k i dem ir pareleri p a rd ttla n çı­

k a rtm ıştır .
Ve her bir nesebleri şerefli g ö rk e m li kişilerle giderler.
H e p bir em sal y u m u şa k sün g ü ile k u v v e t vasıl olur k i, o m ızrakların
y a p d m a st H abbab ism in d e k i bir dem irciye ısm a rla n m ıştı.

M tz r a k d a k i dem ir, sa n k i k a ranlığın şiddetli siyahlığında ateşin şule­

sin in ışığıdır.
Ve bir ordu birliği ile k i onların zırhları okların y a k la şıp birleşm esini
önler ve u y lu k etlerine isabet eden okları da geri çevirir.
S iya h ı k ır m ız ıy a ka rışm ış bir to p lu lu k , sa n k i onların süngüleri her bir
to p lu lu k ta orm an yan g ın ın ın alevidir.
Sancağın gölgesine sığınır, sa n k i o d ü m d ü z süngülerin içinde b ü y ü k
bir bayrağın gölgesidir.
E b û K e rib ’i yord u la r ve T ü b b e i yordular ve onların şiddetleri, Â rab-
lartn karşısında onları caydırdı.
V e R a b b im iz d e n b irta kım v a 'z v e nasîhatlarla yü rü rle r k i, onlarla el­
biseleri te m iz ve p â k beyaz bir lisan ile h id â yete ereriz.
A h zâ b ın üzerine arz olunm alarından sonra bizim ü zerim ize de arz o lun­
d u ve biz onların anısına arzu d u y d u k .
V e y in e b irta k ım h ikm etlerle yü rü rle r k i m ücrim ler onları iddialarınca
haram görürler, h a lb u ki onları a k ıl sâhibleri anlarlar.
Se h în e (101) geldiler k i, R a b le rin e gâlib olalar.
R a b b e galebe e tm e k isteyenler, m u tla k a m ağlûp olurlar.*

İbn-i Hişâm dedi k i :

Bana kendisine itimad ettiğim birisi haber yerdi. Dedi k i :
Bana Abdulmelik b. Yahyâ b. Abbad b. Abdullah b. Zübeyr şöyle
haber verdi.

(101) S e h in e : C â h iliy y ette K u re y ş’in lâk a b ıd ır.

 KÂ B IN Ş İ tR t 361

Kâb b. Mâlik şunu söylediği zam an:

^ w Jli» iItjÎa Jj V| j .'liT o * li

»Sakine geldiler k i R a b lerin e galib olalar, R a b b e galebe e tm e k iste y e n

m u tla k a m ağlûp olur.»

Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle dedi:

Ey Kâb! İşte bu sözüne karşı Allah sana şükr etti.
İbn-i İshâk dedi k i :
Kâb b. Mâlik Handek gününde şöyle dedi:

.Vvi G i' *¿¿1 y y y

* • • " 'V (U
t) ı,'Vı
'II — V*r
’ />, ' '' *.*> - - '. 'r -n '

*1 vy*; '/ ¡ P

J iy la • Ju^t pr 4î*’ ^ ^ ^ ------ -a* j

<• ^ u . ^ f 'V, - f J * #\\4 i " . -

JüK Ü l *¿1* iiL * jT \j

O l i « -ja û i-l^ j-ii. 1j»jOî (j\S »ÜZLa ^L İu j

Jj< j j t i * *a »aİ-I J Û ju ^ j> a li- »Ma »•

ŞiU» > û 'JT ; ¿ i ı GiÇj o ¿ r js J j

ı_ j^ j ^ 'i l l«î»L!j t . a» C j l^ i j ^ İ J l â l ^ j ^ l l l I J ^ :

f. \ j f o l 5 ^ ” Ml «JT Î^tC U L>~Ü> j^-Û "l

J ı / —Ii^/,ij JÛauiS ¿ J r ' j i î <a) ü ü , ji« ıı J l

Jİşi 1^1^31 Jy * *j a j5 J— 3j

y * "J* r C ^ ' A _ i* ’pyC ¿y’y. ıS*J

362 BİRET-l İBN-Î H tŞA M

^ y i ;L fJ l ^3-u *

t3 * V j î —*■ û! <j »> a j '¿ ¿ 0 ; ✓*'

J jj> 3 ^ » - y£^)j ü l j 'i l ' V •?

;*> ^31 '¿ı tL c ;

jl_ L i y li[ / ^ '¿ ' ç«)“/

,_ji*< Ç* C»Î*^i.l j 'j -Aj'-i— —

-^0[ ^*i ı/*J
j »- £Ü»i ıi-» oP* Dy ç- î " ı>*

J*V- ^ & ¿j*}1* ?. > VAh ^ — î*

—+ i lîy^" öj'.-^-ı Oİ

* Y anan k a m ışla rın y a h u t birbirine ç ileşm iş yanan orm anların çıtırtısı

gib i h a rp te bahadırların birbirine v u ru rken ç ık a rttık la r ı sesler k e n ­
d isin i sevin d iren , hoşuna giden k im se M e za z (102) h e n d ek in ya n ı
arasında kılıçla rı k eskin le tile n arslanlar yerine (y â n i harp y erin e )
gelsin.
H a rp te ta n ın m a k için ken d ilerin e nişan ta k a n ve M e şrik ve M a ğ rib ’in
R a b b tn a k e n d i canlarını teslim ettiler.
B ir cem aat içerisinde k i, ilâ h , peygam berine onlarla y a rd ım e tti ve ilâ h
k u lu n a l û tf i ile m uam ele edendir.
M ü k e m m e l zırhlar, fa zla lık la rı yerde sürünür.
T ıp k ı derin bir su gibi k i ona rüzgârla sağa sola dalgalanır.
M u h k e m zırhlar k i, onların halkalarının m ısm arları çekirgelerin e rk e k ­
lerinin göz bebeğidir, sağlam m u h k e m d o k u sahibdir.
D o k u n m a sı m u h k e m zırh k i onu d e m iri sa fi k e sk in re v n e k li h in d k ılıc ı­
n ın bağı kaldırır.
i ş t e onlar ta k v a ile b irlik te harp günü n d e ve her d o ğ ru lu k saatm da
b izim elbiselerim iz olurlar.

(102) M e z â z : M edine’de hendek’in kazıldığı yerde b ir m evki’dir.

 KÂ 'B’IN Ş ltR t 363

K ısa ld tk la rt zam an k ılıç la n adım larım ıza eriştiririz, ulaşm adıkları za ­

m a n onları ulaştırırız.
B aşları tepelerini güneşe verm iş olarak görürsün, avuçları te r k e t sa n k i
onlar yaratılm am ışlar.
D ü şm a n la , toplanm ış bir ordu birliği ile karşılaşırız k i, o ordu birliği
to p lu lu ğ u y o k eder, (S a ri) ile  sim arasında bir dağ olan) m e şrik in
başının dam arını k esm esi gibi.
D ü şm a n la r için de her bir h a fif a tı hazırlarız k i onlar sarıya çalan k ır ­
m ızı, a y a k la n beyaz ve vücûdları beyaz b eneklidir.
B ir ta k ım süvârilerle süratlenirler k i sa n ki o süvarilerin şecaatltları harb
esnasında az y a ğ m u r yağdığı, çam ur ve k a yg a n olduğu bir sıra d a ki
arştandır ( ç ü n kü arslan işte böyle bir zam anda en çok a cıkm ış ve en
ç o k saldırgandır).
B ir ta k ım sâdık kim selerd ir k i, şeci kişilere, canlarını giderici süngü
ile to z b u lu tu n u n a ltın d a ölüm lerini verirler.
ilâ h ın em ri harpte onları d ü şm anına rabt e tm ek le d ir.
Ç ü n k ü A lla h başarıya erdirenlerin en hayırlısıdır.
D ü şm a n a bir gazab olsun d iye ve eğer k ö tü h u y lu gazablı atlar y a k la ­
şırsa y u rd u h tfz ediciler olsun diye.
A z iz A lla h kendisinden bir k u v v e t ile ve karşıla ştığ ım ız saatta doğru
sabtr e tm em izle bize y a rd ım eder.
V e biz peyg a m b erim izin em rine itaat ederiz ve ona icâbet eder sö zü n ­
d e n ç ık m a y ız, bizi bir fe lâ k e t karşısında çağırdığı zam an bizden önce
giden olm az.
N e za m a n şid d e tli durum lara çağırırsa onlara geliriz ve ne zam an k ıta l
m e v k ile rin i görürsek oraya süratle koşarız.
K im P eygam berin sözüne ittib a ederse o b izim içim izd e em rine ita a t
o lu n m u ştu r.
S ö zü de ta s tik olunmuş, bir h a ktır.
İ ş te bununla bize y a rd ım eder ve b izim iz z e tim iz i izhâr eder ve b izi
lû tfiy le işte bu n â iliy ete kavu ştu ru r.
M u h a m m e d ’i te k zib edip yalanlayanlar y o k m u , onlar in kâ r e ttile r ve
m u tta k in in yo lu n d a n saptılar.» - - -* -

İbn-i Hişâm dedi ki bana şu beyti:

ve şu beyti:
364 SİR E T -Î İBN-İ H İŞAM

Ebû Zeyd haber verdi. Ve şu beyti de bana şu şekilde haberdi:

İbn-i İshâk dedi k i :

Kâb b. Mâlik Hendek günü hakkında şöyle dedi:

*A hzab bize karşı to p la n d ık la rı ve b izim d in im ize a ttık la r ı zam an b ili­

yorlardı k i, biz onlarla m usâlaha yapm ayacağız.
O nlar K a y s b. A y la n ’dan birbirine ka tıla n cem aatlar olarak top la n d ı­
lar ve em re m u v a fa k a t ettiler.
H in d e f ise v â k i olanı g e rç e k te k i şe y i bilm iyorlardı.
B iz i d in im izd e n u za k la ştırıy o r ve b izi ondan m en ediyorlardı.
B iz de onları k ü fü r d e n m en ed iyo r, u za k la ştırıy o rd u k .
R a h m a n olan A lla h görücü ve işiticidir.
B ir m a k a m d a bize g a zablandtklart zam an, onların gazablanm alartna
karşı A lla h ’dan geniş bir n u sret, bize y a rd ım e tti.
B u ise b izim h a k k ım ızd a A lla h ’ın h ıfz ıd ır ve b ize olan fazlıdır.
K im i k i, A lla h ko ru m a z ve o da z a y i olur.
B iz i h a k d in e h id â yet e tti ve b izim için onu seçti.
S a n ’a tçtla rm sa n ’a tın d a n daha ü stü n A lla h ’ın sa n 'a tla n vardır.»

Ibn:i Hişâm dedi k i : Bu beytler onun bir kasldesindedir.

İbn-i İshâk d e d i:
Kâb b. Mâlik Hendek gününde şöyle dedi:
iú !J l 0) L ISI
366 S İ RET 1 İ B N İ HİŞAM

™ İZ w y \

J k J I U a'
u r --

î£ îIÎjî— 1 vjuLw ¿ £ ¡¿ 7 \ \ ___ ^ ¿ ' ¿ L j 'J iS ı

D ik k a t et, K ü r e y i'e haber ver k i, S e l’ dağı ile U reyz vâdisi arasında

S ım d â d dağına kadar harplerde, alıştırılm ış develerle ku yu la rd a n çe­
k ilen sularla sulanan h u rm a lık bahçeleri ve A d kavrni za m a n ın d a n
k a z ılm ti dar su ku yu la rı vardır.
Sâ b it dâim b irta k ım sulardır k i, M ira r nehri onlarla y ü k s e lir , su y u ne
çok ne de azdır.
S ık m eşelik ve k en d isin d en kalın hasırlar yapılan cil ve k a m ış tü rü bir
b itk i orada sa n k i hasad için sulandığı zam an y ü k s e k bir ses çıkarır.
T ic â re tim izi, ü e v s veya M u râ d k a b ilelerin in yerlerinde, eşek sattn alm a
y a p m a yız.
B ir ta k ım beldelerdir k i, e kilm em iş ancak eğer kılıçla v u ru şm a k hoşu­
nuza giderse v uruşm am ız içindir.
B ir A cem k a v m i olan E n b â t’tn, şehirlerinde y a p tığ ı gibi, hurm a lıkla rı
oralarda e k tik ve d ik tik , onların m islini bir v âdinin diğer ta rafından
k a rşıy a b a k tığ ın zam an görm edin.
H er koşucu, hedeflere uzanan ve m u k te d ir, süratli koşan ata ka sr e ttik .
S izd en taleb e ttiğ im iz açık seçik ve doğru sözden bize cevap veriniz.
Y o k sa bizden size M e zâ z’tn kenarında olan bir g ünün k ılıç vu rm a sı için
sabr ediniz.
S izi her bir harb kardeşlerim le ve g iidülm esi k o la y her bir ta m h ilk a t-
It at ile sabahleyin selâm larım .
H er bir, a y a k la n u zu n , sü ra tli koşan, böğürleri ve işk e m b e si ince, y u ­
m u rta sı boşalm ış bir çekirgenin h a fif y ü rü y ü şü gib i h a fif y ü rü y en
at ile de.
S alın a ra k ve süratle y ü rü y e n , etleri k a lın , önünden arka sın a ka d a r her
yeri m ü k e m m e l h ılk a tlı her bir at ile de sabahleyin sizi selâm larım .
B ir ta k ım atlarla k i, insanların atları k ıtlık bir senede z â y i oldukları
zam an bunlar zâ y i olm azlar.
B ir m ü n â d î harbe, şid d e tli k o rk u la r yere nidâ e tliğ i zam a n , ağızlarına
vurulan gem lere m uh â lefet ederler ve o sese k u la k verirler.
B iz e k o rk u haberini veren kim seler, hazırlanınız, d e d ik leri zam an, k u l­
ların R a b b t üzerine te v e k k ü l e ttik .
 M Ü SÂ Fİ'İN , AM R’A SÖ Y LED İĞ İ Ş İİR 367

Ve d e d ik k i, elb ette ve b izim k a rşıla ştığ ın ız şe y i, k e s k in kılıçların üst

ta ra fla rın ın vurm a sın ın ve cihâdın gayrı bir şe y açm az, onu b izim
üze rim izd e n kaldırm az.
K e n d isin i nturad e ttiğ im iz zam an, k ö yler h a lkın d a n ve bâdiyeler hal­
k ın d a n k en d ileriyle k a rşıla ştığ ım ız k a vim lerin içinde, şecaatca bizden
daha şid d e tli ve d o stlu kç a bizden daha y u m u şa k bir to p lu lu k gör­
m edin.
O nların üzerlerine m u h k e m d o ku n u ştu zırh la n şid d e tli düğüm ler içinde
bağladığım ız zam an,
Ç a k tığ ı ç a k m a k ta n ateş ç ık ıp çıkm ayacağını b ilm ez olm ayan k erim üs­
tü n her doğanı m ü k e m m e l şekilde hazırlanm ış zırhlar içerisine at-
tık .
G üçlüdür, sa n k i o v adinin y am acında zahir olduğu sabahta a sık su ra tlı
bir arslan gibidir.
K u v v e tç e gayesine varm ış şecaatti kim sen in başına ham âlili sa rkm ış k ı ­
lıcın ortasını kapattr.
K i E y A lla h ’ım , senin d in in i gâlib k ılalım , ç ü n k ü biz senin korum anla
sen in k o ru m a n d a yız.
D o ğ ru lu k yollarına b izi h id â y e t et.»

İb n -i H iş â m ş u b e y ti :

v e o n u n p e ş in e g e le n b e y ti v e o n d a n ü ç ü n c ü b e y ti v e o n d a n d ö r d ü n ­
c ü b e y ti v e ş u b e y t i n i :

v e o n u n p e ş in e g e le n b e y ti E b û Z e y d e l- E n s a r i'd e n n a k le n r i v a y e t
e tti.

M ü s â f i'in , A m r ’a a ğ l a y a r a k s ö y le d iğ i ş i i r i :

İb n -i ts h â k d e d i k i :
M ü s â f i' b. A b d -i M e n â f b. V e h b b. H u z â fe b. C u m e h , A m r b. A b d -i
V ü d d ’e a ğ l a y a r a k v e A li b. E b i T â lib ’in o n u k a tle tm e s in i z ik r e d e r e k
şö y le d e d i :
368 B ÎR E T -Î İB N -1 H İŞ A M

jİ> O 'j'» O ^ i j ' İ ' Çj»- U 'j'» J j ' ö ' f ' j* * Ü .İ J *

jC li. j& > (jiy . • / jî j* a» J J & ' ç f

J*" f Vc* ^.' ^ 'j)j .v_>*r j 3>

J ? 1i — c. ¿rî* J cj^-İ (M ^ j î C C j l o J C j j *.

jlit V ¿1 C > iL -^ i ¿Z & ü ;

j ) ¿ J t £İ ;_£ * r ^ CtO^ \ )f 'S j ^

j j i ı jL v ; Î>Î ic ö ‘>ü ü ■> L i’ w

J iJ iîi 1 0*y' jV »Jlt ^jiil «Gül ,^-ü

■* . " "* ~ *
J-İit | yiü* jtf C Î •j^C iljül ^ ı » . ifjll
«<4mr A. A b d , süvârilerin ilk i idi.
M e z â z ’t (103) k a t e tti ve B e d ir 'd e k i bir vâdi olan Y e ly e l’in suvârisi
idi.
Y a ra tık la rın cöm erdi, şerefli, k u v v e t sâhibi, hiçbir h e yb e t ve ko rk u d a n
geri d ö n m e ye n , silâh ile savaşı ta le p edendir.
S izd e n geri d ö n d ü k le ri za m a n b ild in iz ki, onlarda İb n -i A b d , acele e t­
m edi.
H a ttâ fe c a a tit k im se le r o n u k u fa tttla r ve onların h e p si d e onu k a tle t­
m e y i istiy o rla r ve bunda k u s u r etm iyorlardı.
S üngüler S e l’in g ü n eyin d e z a y tf ve silâhsız olm ayan bir sü v a riy i k u ­
şa ttıla r.
A lî, G a lib ’in sü va risin i S e l’in güneşinde, atından in ip yerd e savaşm a­
sın ı isted i, k e ş k e inm eseydi.
H a d i A li, g it, bir ja h r (iftih a r ) olarak onun m islin e za fe r bulm adın.
N e de şid d e tli bir d u ru m d a m isli ile karşılaşm adın.
G â lib d ln olan bir sü v a riy e c a n ım fe d a olsun k i, ö lü m k a d eriy le k a rşı­
la ştı, y erin d e n ayrılm adı.
Ş u adam ı k a sd d iyo ru m k i, a t ta y t ile M e zâ z’t k a t e tt i k i bir to p lu lu ­
ğun in tik a m ım taleb e tsin y a rd ım sız b ıra k m a d ı .»

(1 0 3 ) M e z a z : U ir m e v k id ir.
 M Ü SA f M N AM R İL E B İR L İK T E SÖ Y LED İĞ İ Ş İİR 369

Müs&fi'in, Amr ile birlikte olan süvâriieri

kınayarak söylediği şiiri
Yine Müsâfi’, Amr ile birlikte olan ve ondan dağılıp onu terke-
den süvarileri ayıplayarak şöyle dedi:

« A m r b. A b d ve k en d ilerin i g ü ttü ğ ü sü ra tli y ü rü y e n atlar, öyle atlardır

k i onun için g ü tü lü r v e nallanırlar.
O n u n süvarileri dağıldılar geri döndüler ve onun k a v m i b ü y ü k bir r ü k ­
n ü te r k e ttile r k i o onların içinde birinci idi.
H a y re t!
N a s ıl fıayret e tm e y e y im k i, A li, A m r ’dan, k en d isin in in ip yerde savaş-
m a sın ı isted iğ i za m a n ben onu görüyordum .
U za k görm e k i m u h a k k a k ben onun k a ti olu n m a siyle bir m usibete d ü ş­
tü m ve ölüm den önce ağır gelen bir i}te k a rşıla d ım .
S ü rü tm ü ş H u b e yre k ıta l esnâstnda k a ti olunm alarından ko rk a ra k ge­
risin geri döndü.
D trâ r’a gelince, şid d et fe lâ k e t başına geldi.
O , silâhsız ya ra m a z k ö tü h u y lu bir k işin in dö n m esi gib i geri döndü.-»

İbn-i Hişâm dedi k i :

Şiir ilim ehlinin bazıları bu şiirlerin ona âid olduğunu kabul et­
mezler.
«
sözü İbn-i lshâk’ın gayrından nakl olunmuştur.

İbn-l H işam — C. : 3 - F. : 24
370 SİRET-1 İBN -İ H tŞA M

Hübeyre'nin Amr'a ağlayarak ve kaçtığından

özür dileyerek söylediği şiiri

tbn-i fshâk şöyle dedi:

Hübeyre b. Ebi Vehb kaçtığından özür dileyerek ve Amr’a ağ­
layarak ve Ali'nin onu kati etmesini zikr ederek şöyle d e d i:

«A n d olsun k i ne M u h a m m c d 'c ne de onun ashâbm a ne k o rk a k lık ta n

ne de ö ldürülm e k o rk u su n d a n sırltm t çevirm edim .
F a k a t ben içim i ters çevirdim ve eğer vurursam ne k tltc tm için ne de
o k u m için y e te r lilik bulm adım .
D u rd u m , b e n im için bir öncü b u la m a d ığ ım zam an şid d e tli arslan y a v ­
ru su n u n babast gibi k o ru d u m .
B ir ham le y a p a ca k y e r b ulm adığı zam an, ken d isin e şid d e tte m u k a v e ­
m e t eden kim se d en b ü y ü k lü k tasladı. H a lb u k i daha önce b u n u ben
y a p m ıştım .
E y A m r d iri ve ölü olarak u za k görm e ve benim gibilere senin gibisini
m ed h e tm e k bir görevdir.
E y A m r d iri olarak ve ölü olarak uzaklaşm a.
 H U B E Y R İ N A M R 'A S Ö Y L E D İĞ İ Ş İ İ R 371

Ö ğ ü lm ü ş aslı şerefli olarak ayrılm ışsındır.

K im atlara karşı oklarla ka rşı k o y a r v e develerin böbürlenm esinde i f t i ­
h a r edebilir.
i ş t e orada şa yet tb n - i A b d olsaydı e lb e tte orayı ziy a re t eder ve onlart
k u rta rırd ı.
G e rçekten bir y iğ ittir.
B o z u k bir e rk e k değildir.
A li uza kla ş, bir boğa gib i öncünün şecaati karşısında d u rduğunun m is­
lin i gö rm ü yo ru m .
S e n in ellerin fa h r c ih etin d en onun m isline m u za ffe r olm adı, yaşadığın
m ü d d e tç e a y a k k a b ın ın k a ym a sın d a n onunla em in oldun.»

Hubeyr'in Amr'a ağlayarak söylediği diğer bir şiiri

Hübeyre b. Ebi Vehb, Amr b. Abd-i Vüdd’e ve Ali'nin onu katlet­
mesini zikr ederek şöyle d ed i:

«E lb e tte L u a y v b. G âtib’in en iistü bilir k i e lb e tte bir m u sib et gelip

ç a ttığ ı zam an onların süvarisi A m r'dır.
A li k e n d isin i taleb e ttiğ i zam an onların süvarisi A m r ’d ır.
Ç ü n k ü arştan e lb e lte k i, ister.
B ir a kşa m k i A li onu çağırır ve o e lb e tte ken d isin d en ask e ri b irlikler
k o rk a k la şıp geri d ö n d ü k le ri zam an L u a y v b. G âlib’in en ü stü n ü n
süvarisidir.
V a k canım a k i A m r ’ı Y e srib ’de te r k e ttim k i işte orada m usibetler e k s ik
olm az devanı edip gider.»

Hassan’ın Amr'ın kati olunmasiyle iftihar ederek

söylediği şiiri
Hassan b. Sâbit Amr b. Abd-i Vüdd’ün kati olunmasiyle iftihar
ederek şöyle d ed i:
372 SİRET-1 İB N -t H tŞA M

«Geri k a la n ın ız A m r ’d tr k i onu m ızra k ile Y c srib ’d e im h a e ttik .

B iz orayı k o ru ru z, k o ru y u cu la r ise azdır.
B iz sizi H in d k ılıçla rıyla k a tle ttik ve biz ham le y a p tığ ım ız za m a n
h arbin y ö n eticile riy iz.
B iz sizi B e d ir'd e k a tle ttik v e sizin to p lu lu ğ u n u z h e la k olanlar arasında
g ezip duruyorlardı.*

lbn-i Hişâm dedi k i :

Şiir ilim ehlinin bazıları o şiirin Hassan’a âid olduğunu kabul et-
mezler.
İbn-i lshâk dedi k i :
Hassan b. Sâbit yine Amr b. Abd-i Vüdd'ün durumu hakkında
ş ö y le d e d i :

« Y iğ it A m r b. A b d , Y esrib 'in g ü n e yin d e in tik a n fm t iste y e re k akşam la-

m tjtı, b e k le tilm e d i ih m a l edilip g eciktirilm ed i.
E lb e tte k i k ılıçla rım ızı k ın ın d a n ç ık a rtılm ış olarak buldun.
Ve e lb e tte sü ra tli k oşan a tla rım ızı, geri çekilen k u su r eden olm adıkları
halde b uldun.
E lb e tte B e d r şahabında bir cem aatla karşıla ştın k i, onlar sana zırhları
o lm ayanların v u ru şu n u n gayrı bir vu ru ş ile vurdular.
E y A m r b ü y ü k bir gün için v e y a k ö tü bir işin cesim i için çağrılm az
oldun.*
 HA SSA N ’IN SÖ Y LED İĞ İ Ş İİR 373

İb n -i H iş â m d e d i k i :
Ş iir ilim e h li n in b a z ıla r ı o ş iir in H a s s a n ’a â id o ld u ğ u n u k a b u l e t ­
m e z le r.

İb n -i t s h â k şö y le d e d i :
H a s s â n b. S â b it y in e ş ö y le d e d i .-

« D ik k a t et, Rbû H id m 'e elçi olarak sür’atli deve ile bir mektub ulaştır.
Acaba her b ir nahoş durumda sizin veliniz ben olup bolluk ve rahatlık
zamanında başkası m ı veliniz oldu.
Sizden bir şâhid vardır ve muhakkak beni görmüştür ki onun için kal­
dırıldım , çocuk taşınır olduğu g ib i.»

İb n -i H iş â m d e d i k i :
B u b e y tl e r R a b ie b . Ü m e y y e e d -D ili'y e â id o ld u ğ u r i v â y e t o lu n u r .
O ş iir d e o n u n s o n u ş ö y le r i v â y e t o l u n u r :

« B ir H azrecli’y i yüzü üstüne bıraktın.

H a lb u k i canımın şijâsı H a zred i kişi id i.»

Y in e E b û Ü s â m e e l- C u ş e m i'y e â id o ld u ğ u d a r i v â y e t o lu n u r .

H a s s â n 'm B e n i K u r a y z a g ü n ü İb n -i M u â z ’a a ğ l a y a r a k
s ö y le d iğ i ş iiri

İ b n -i t s h â k ş ö y le d e d i :
H a s s â n b . S â b it B e n i K u r a y z a g ü n ü h a k k ı n d a S a ’d b. M u â z 'a a ğ ­
l a y a r a k o n u n , o n l a r h a k k ı n d a k i h ü k m ü n ü z ik r e d e r e k ş u n u s ö y l e d i :
374 S İR E T -I İB N -Î H ÎŞ A M

J İ - J*- Ö' t>i*' £ 3 1>1 *-■••**•

J>-jll ie ja ^ ¡-Jl jtji û j i 4» i ) ı j t f j p «Jşf*

jij)' ^ ' U a»5 t ' Â f i ' ^ Â if ' j j ' j , ‘ ^ ^

JbJH C lû< t\ji. j U Î Ğ S » ^ u ie 3 j sM dil" Oi*

ju i - i j ^ ¿ l u <—ı'y t j ^ >-—j ^

ş* «l.waiV* p f j <#\ ^ a * if^ j 1$*" j

A j c ^ v j ^ C o " / ^ j) -3^>—V-j } j jv^*v CİA^L»- 4lt ¿ » 'j İ

it i Ç r Ğ İ L a l! .J > 1 jv ijiju ily u llijo 0 ^ 0 ^

j usiîj i> ç ^ ı C>; ât j j '^»5 'H jç—^ (^*

«G özlerim in y a jtn d a n bir d am la a k tı.

G ö zü m için S a ’d ’in üzerine ağlam ak vâcibtir.
B ir m a k tu ld ü r k i, harp y erin d e k a lm ıştır.
O nunla, d â im i h ü zü n lü alan y a ş a k ıta n birçok gözler a cım ıştır.
R a h m â n ’tn m ille ti üzere, c en n e tin vârisi olarak, şehidlerle b irlik te en
k e r im bir y o lc u olarak cennete g itm iştir.
B iz e , « A lla h ’a ısm a rla d ık » e tlin se v e b izi te r k e ttin se ve k a b rin lahdi-
nin karanlığ ında akşam ladınsa, şunu bil k i, sen e y S a ’d, o k im se n in
k i, ü stü n bir hazır b u lu n m a y e rin e ve fa zile tle r ve örgü elbiselerine
gece g ittin .
K u r a y z a ’n tn ik i kabilesi h a k k ın d a senin h iil ıııüıı, A lla h ’ın onlar h a k ­
k ın d a ka za e ttiğ i şe v iledir, sen a m d üzeri ka za e tm ed in kasden h ü ­
k ü m verm ed in .
O nların h a k k tn d a k i senin h ü k m ü n , A lla h ’ın h ü k m ü n e m u v â ftk olm u ş­
tu r.
Ve olduğu sana h a tırla tıld ığ ı za m a n a f etm edin.
E ğ e r za m a n ın m u sib etleri bu d ü n y a d a sana n ü fu z e tti ise işte bu d ü n ­
y a y ı onun eb ed i cen n etleri m u k a b ilin d e sattılar.
İ y i ta n ın m ış lık ta n ve dosdoğru o lm a k ta n dolayı, bir gün A lla h ’a çağ­
rıld ık la rı za m a n , sa d ıkla rın varacakları y er n e g ü ze ld ir .»
 H A S S A N ’IN , İBN -1 M U A Z 'A S Ö Y L E D İĞ İ Ş İ İ R 379

Hass&n'ın, İbn-i Muâz’a ve başkasına ağlayarak

söylediği şiiri t
Hassân b. Sâbit yine Sa’d b. Muâz’a ve Resûlullah CSallallahü
Aleyhi ve Sellem) ’in ashâbından şehidlere ağlayarak've onlan ken­
dilerindeki hayır ile zikr eder = yâd ederek şöyle dedi:

« E y k a v m im , ta k d ir o lunduğu zam an ö n leyici var m ıd ır ?

G eçm iş iy i geçim lerden geri dönen var m ıdır?
G eçm iş, bir zam anı h atırladın, kalb ve ona b itişik düştüler.
S ü ra tle d ü ştü ler ve benden göz y a şla n a k tı, d ö k ü ld ü .
G önül şe v k in in inceliği r ik k a ti bana dostları ve geçen m a k tu lle ri h a tır­
la ttı k i onların içinde T u fe y l, R â ji ve S a ’d vardır.
O nlar cennetlerde oldular ve onların k o n u k yerleri = evleri y a ln ız k a l­
dı ve arz (y e r ) onlardan harabe haldedir.
B e d r gü n ü n d e, üstlerin d e ölüm lerin ve p arıldayan kılıçların gölgeleri
olduğu halde, R esu le gösterdiler.
Ç a ğ ırd ı; onlar da ona h a k ile icabet e ttile r ve onların hepsi ona her
bir em irde = işte iniltidirler ve söz d inleyicidirler.
376 S İR F T -Î İBN -1 H ÎŞ A M

G eri dönem ediler, h a tta bir cem a a t olarak stm s tk t bağlandılar, ecelleri
başka k esm ez ancak yere serilm eler keser.
Ç ü n k ü onlar, ancak p eygam berlerin şecaatcı olduğu b ir sırada ondan
¡efaat um uyorlar.
E y ha yırlı k u lla r, işte bu, b izim im tih â n m ız d ır , icâ b e tim iz A lla h ’adır,
ö lü m ise h a k bir m eseledir.
S ana doğru ilk a tılan a d ım b izim içindir.
B izd e n so n ra kilerim iz ise e vv elk ilerim ize, A lla h ’ın m ille ti olarak ta b i­
dirler.
B iz b iliy o ru z k i :
M ü lk ya ln ızca A lla h ’a âiddir ve A lla h ’ın kazası e lb e tte v â k id ir .»

Ben! Kurayza günü hakkında Hass&n'a âid bir şiir t

Hassân b. S&bit, yine Beni Kurayza günü hakkında şöyle dedi:
..r
Ji JJi ¿jji-jCj U L .C Â U îy X 3

o iU iS y - <_______ *»

p t ü ■------- £ „ f i ;u i

l î j C j *Ş J . _______ ¿ " 4!

\jri j

< £ /£ O] ¿ * 0 ' L îjj» 1*^ l«İ2İ

« K u ra y za kendisine k ö tü lü k y apanla karşılaştı vc zille tin i giderecek

bir y a rd ım c ı bulam adı.
O nlara bir belâ isabet e tti k i, B e n i N a d ir ’e isabet e tm iş olanın gayrı bir
belâ onda var idi.
O nlara geldiği sabah R esû lu lla h a y d ın la tıc ı a y gibi onlara bineği ile
sü ra tle gidiyordu.
O n u n için g üdülen b in ilm e y en atlar vardı k i, ü ze rle rin d ek i süvârilerle
doğan ku şla rı gib i y ü rü y o r ve koşuyorlardı.
O nları b ır a k tık ve bir şeye m u z a ffe r olam adılar.
 HASSAN'A AİT B İR Ş İİR 377

Ü zerlerin d eki k a n la n derin bir su gib i idi.

O nlar yerlere serilm işler onların içlerinde k u şla r e traflarında ha lka h a ­
lin d e to p la n ırla r; fâ cir, h a k ta n çıka n kim selere işte böyle ceza verilir.
E ğ e r in za rım t k o r k u tm a m ı k a b u l ederse, R a h m a n 'd a n bir nasihat olarak
o n u n m isliyle K u r e y ş ’i k o rk u t.»

Hass&n b. Sâbit Beni Kurayza hakkında şöyle d ed i:

* M u h a k k a k K u ra y za k en d isin e k ö tü lü k y apan şeylerle ka rşıla şm ıştır

v e onun kalesine zillet v e zelil kim seler yerleşm iştir.
S a ’d onları nasihatla ittzar e tm iş ti, şununla k i sizin ilâhınız Ç elil bir
R a b d ır , d e m e k le ...
A h d i b o zm a k ta n bir an ayrılm a d ıla r n ih a yet R esû lu lla h onları beldele­
rinde kılıçlarla k a tle tti.
O nların k alelerini bizden b irlik ler k u şa ttıla r k i, kuşatm aları ıslıkla r
y ü k s e liy o r d u .»

Hassan b. Sâbit yine Beni Kurayza günü hakkında şöyle ded i:

«K u re y şc y a rd ım eden bir to p lu lu k fc rd lc ri birb irin i k a y b e ttile r ve on­

lar için beldelerinde bir y a rd ım cı y o k tu r.
O nlar ken d ilerin e k ita b verilen kim se le r o lup onu za y i e ttile r ve onlar
körlerdir T e v ra t’tan sapm ışlardır.
378 8İR E T -1 IB N -I H İŞ A M

K u r ’a n ’t in k â r e ttin iz , h a lb u k i P ey g a m b e r’in d e d iğ im la s tik e tm e k ile

g e lm iştin iz.
B e n i L u a y y ’tn ha ytrlt kişileri üzerine B u v c y r e ’de d ik dörtgen şeklinde
bir y a n g ın çıktı.»

Ebû Süfy&n'ın, Hasan'a karşı reddiyesi ■

Ebû Süfyân b. Hâris b. Abdulmuttalib de ona cevaben şöyle dedi:

«A lla k bu y a p ıla n şeyleri d eva m e ttirsin ve onun e tr a jtn ı alevli ateş

y a k sın .
Y a k ın d a bilirsin k i ondan h a n g im iz uzağız.
V e bilirsin k i h angim izin arazisine zarar verir.
Ş a y e t orada k u rm a ağaçları, b in e k hayvanları olsalardı e lb e tte derlerdi
k i, sizin için durm a h a k k ı y o k tu r , y ü rü y ü n ü z.»

İbn-i Cevvftl'ın Hassan’a karşı reddiyesi ı

Cebel b. Cevvâl es-Sa'lebî de ona cevap verdi, Beni Nadir ve Be­
ni Kurayza’ya ağlayarak şöyle d e d i:
 SELAM B. EBİ'L-HUKAYK'IN KATLEDİLM ESİ 379

jf O L J İ ılıj y i ^¡/¿. <£>■ y\ ¿JljT J a

jjiİ ti' 0 ^ 5 û î^ tÖ '

JJ A* ^ - -* • —B
^ ■— f » ' V İ^ C lyU ı J l Jbttlî

j f j& Â ¿ r . ' f ^ v ' y } y\ 'î i j L i ı ^ j i

-> > ' v > f> > 7

«jEv 5 a W, B e n î M u â z ’tn S a d ’i, K u re y za ve B e n i N a d ir ile karşılaştığı

za m a n , a n d olsun k i B e n i M u â z ’ın S a d ’i, sabahleyin y ü k le n d ik le rin d e
e lb e tte çok sabırlıdır.
H a z r e d i k iş iy e E b û H a b â b ’a gelince, K a y n u k a ’a dedi k i, y ü rü m e yin iz.
H a lifle r H u z e y r kabilesinden V se y d kabilesine değ iştirild i, m usibetler
ise döner.
B u v e y r a , S e lâ m ’dan, S a y e ’den ve İb n -i A h ta b ’dan, çorak ve harab oldu.
O nlar da helak olm u ştu r.
O nlar beldelerinde ağırlıklar idiler, n ite k im M e y tâ n a d ın d a ki dağda k a ­
y a parçalarının ağır olm ası gibi.
E ğ er E b û H a k e m y â n i Selâ m helâk olursa, silâhın ne eskisine de d e ­
ğişm iş çü rü m ü şü y o k tu r .
İ k i k a b ile olan ik i "kâhinden her biri onların içinde y u m u şa k lık la bera­
ber cöm ert ve k erim , doğan gibi kiişler o ld u ...
Ş e re fi b u ld u k k i onun üzerin d e sabit olm uşlardır.
B ir şeref ile k i onu aylar ve zam anlar değiştirm ez.
E y E v s ’in h ayırlı kişileri, orada ika m et ed in iz, sa n k i siz zille t ve rezâ-
le tte n k ö rm ü şsü n ü z gibi.
Ç ö m le klerin izi içlerinde bir şey olm adığı halde te r k e ttin iz .
H a lb u k i k a v m in çöm lekleri, k ızm ış k a yn a m a k ta d ır la r.d

SELÂM B. EBİ’L-HUKAYK’IN KATLEDİLMESİ

Hazrec kabilesinin Resûlullah’tan İbn-i Ebil-Hukayk'm

katli için izin istem eleri:
İbn-i Ishâk şöyle dedi:
Handek ve Beni Kurayza’nm işi sona erdi. Selâm b. Ebi’l-Hukayk
— ki bu Râfi'in babasıdır— Resıilullah (Sallallahü Aleyhi ve Sel-
380 SİR E T -t İBN-1 HİŞAM

l e m ) 'e k a r ş ı a h z â b ı ( y â n i K u re y ş v e G a t a f a n k a b ile le r in i) te ş k il e d e n ­
l e r iç in d e id i. V e E v s U h u d 'd a n ö n c e K â b b. e l-E ş re fi, R e s û iu lla h (S a l-
la l l a h ü A le y h i v e S e lle m ) 'e d ü ş m a n lı ğ ın d a n v e o n u n a le y h i n d e ç a lış-
t ı ğ m d a n d o la y ı ö ld ü r m ü ş le r d i. H a z r e c k a b ile s i d e, R e s û iu lla h (S a lla l-
l a h ü A le y h i v e S e ll e m ) ’d e n , S e lâ m b. E b i’l- H u k a y k 'm H a y b e r 'd e k a t ­
le d ilm e s i iç in iz in is te d ile r . O d a , o n l a r a iz in v e rd i.

İb n -i l s h â k d e d i k i :
B a n a M u h a m m e d b. M ü s lim b. Ş ih â b e z -Z ü h ri, A b d u lla h b. K â b
b. M â lik 'd e n ş ö y le h a b e r v e r d i :
A lla h 'ın R e s u lü ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) iç in v e r d iğ i ş e y ­
le r d e n b ir is i d e , E n s â r 'd a n b u ik i k a b ile , y a n i E v s v e H a z r e c 'in , R e-
s û l u ll a h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) ile b ir lik te k e r i m n e c ib k i­
ş i le r in s a v a ş m a la r ı g ib i s a v a ş m a la r ıd ı r .

E v s k a b ile s i, R e s û iu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) iç in b ir şe y

y a p m a z la r d ı, illâ H a z r e c k a b ile s i ş ö y le d e r d i :
«Bu y a p tı k la r ın ı z la R e s û iu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e ll e m ) ’in
y a n ın d a v e İ s lâ m ’d a ü z e rim iz e b ir ü s t ü n l ü k g ö s te re m e z s in iz .»

B ö y lece o n l a r d a o n la r ın y a p tı k la r ın ı n m is lin i y a p m a d ı k ç a v a z
g e ç m e z le rd i. H a z r e c d e b i r şe y y a p s a , E v s o n u n m is lin i s ö y le rd i.

E vs, K â b b. E ş r e f i , o n u n R e s û iu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e l­

l e m ) 'e d ü ş m a n lı ğ ın d a n d o la y ı ö ld ü r d ü k le r i z a m a n , H a z r e c li le r şö y le
d e d i l e r : B u n u n la ü z e r im iz e a s l a ü s t ü n o la m a z s ın ız . B ö y le c e m ü z â k e ­
r e e d ip d ü ş ü n d ü l e r . 'A c a b a h a n g i a d a m , R e s û iu lla h ( S a l la l la h ü A le y ­
h i v e S e lle p ı) 'e Ib n -i E ş r e f g ib i d ü ş m a n d ır ? v e h a t ı r l a d ı l a r k i : B öyle
b i r a d a m a n c a k İb n -i E b i’l- H u k a y k 'd ır . O , b u s ı r a d a H a y b e r 'd e idi.
N e tic e d e R e s û iu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) 'd e n o n u n k a tl e d il­
m e s i iç in iz in is te d ile r , o d a , o n l a r a iz in v e rd i.

İb n -i E b i'l- H u k a y k 'ın k a t l i n e ç ık a n k iş ile r v e o n la r ın

k ıs s a s ı:

B ö y lece H a z r e c 'd e n B e n i S e le m e ’d e n b e ş k iş i ç ık ıp g ittile r . B u n ­

la r :
A b d u llâ h b. A tik , M e s 'û d b. S in â n , A b d u lla h b. E n is, E b i K a tâ d e
e l- H â r is b. R ib ’i v e H u z â i b . E sv e d — k i b u E s le m ’d e n o n la r ın b i r h a -
lifid ir. —
 SELÂM B. HUKAYK’IN KATLİ 381

B u n la r , ç ık tıla r . R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) ü z e r ­

l e r in e A b d u lla h b. A tik ’i e m i r tâ y ıti e tti ve o n la r ı, ç o c u k v e y a k a d ın
k a t l e t m e k t e n n e h y e tti. O n l a r ç ık tıla r , g e c e H a y b e r 'e g e ld ik le r i z a ­
m a n tb n - i E b il- H u k a y k 'm e v in e g e ld ile r . E v d e h iç b i r o d a y ı b ı r a k m a ­
d ıl a r k i iç i n d e k il e r ü z e r in e k itle m e m iş o ls u n la r .

O y ü k s e k b i r o d a d a id i k i, o d a n ın h u r m a d a l l a r ı n d a n y a p ılm ış b i r
m e r d iv e n i v a r idi. O n la r d a o r a y a ç ık tıla r v e k a p ıs ı ö n ü n d e a y a k t a
b e k le d ile r , iç e r i g ir m e k iç in iz in is te d ile r. K a rıs ı ç ık tı v e :
«Siz k im le r s in iz ? » d e d i. D e d ile r k i :
B iz a r a b d a n b ir ta k ı m in s a n la r ız , a z ık is tiy o ru z . K a d ın d e d i k i :
İş te a r k a d a ş ın ı z ş u r a d a .
O n l a r d a o n u n y a n ın a g ir d ile r . O n u n y a n m a g ir d iğ im iz z a m a n
b iz im v e k a d ın ı n ü z e r in e k a p ıl a r ı k itle d ik . Ç ü n k ü k o r k u y o r d u k k i b i r
ş e y y a p a r s a k k a d ın b iz im le o n u n a r a s ı n a g ir e r . B u n u n ü z e r in e o n u n
k a r ıs ı b a ğ ır d ı v e y ü k s e k s e s le b iz i t e ş h ir e tm e ğ e b a ş la d ı. B iz ise o n u
y a t a ğ ı n d a ik e n k ılıç la rım ız la s ü r a t l e k a tle ttik . V a lla h i g e c e n in k a ­
r a n l ığ ı n d a a n c a k o n u n b e y a z lığ ı o n u b iz e g ö s te r iy o r d u . S a n k i ü z e ­
r in d e k i e lb is e (M ıs ır’d a y a p ıl a n b e y a z ) k ıb ti e lb is e s i idi. E lb ise ü z e ­
r i n e a tılm ış tı. O n u n k a r ıs ı b iz i h a b e r v e r m e k iç in b a ğ ır d ığ ı z a m a n
b iz d e n b i r a d a m k ılıc ın ı o n u n b a ş ı ü z e r in e k a ld ı r d ı s o n r a R e s ü lu l-
l a h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e ll e m ) ’in n e h y in i h a t ı r l a d ı v e e lin i ç e k ti.
Ş â y e t b u o lm a s a y d ı o k a d ın ın iş in i a k ş a m d a n b it ir ir d i k . K ılıç la rım ız ­
l a o n u v u r d u ğ u m u z z a m a n A b d u lla h b. E n is k ılıc iy le , ü z e r i n e k a r ­
n ı n d a n y ü k le n d i v e o n u k a tle tti.
O , « k a tn i, k a tn i» , y a n i « y e te r! y e ter!» d iy o r d u . B iz ç ık tık A b d u l­
l a h b. A tik is e iyi g ö r m e y e n b i r a d a m d ı, m e r d iv e n d e n d ü ş t ü v e o n u n
eli ş id d e tli b i r ş e k ild e ç a r p t ı — B ir r i v â y e tt e : (İb n -i H iş â m ’ın d e d iğ i­
n e g ö re ) a y a ğ ı ç a r p t ı — B iz o n u , o n la r ın g ö z le ri ö n ü n d e n , k a le n i n d ı­
ş ı n d a n iç in e g ir e n b ir su m e n f e z in e ta ş ıd ık v e o n u o r a y a s o k tu k .

B u n u n ü z e r in e o n l a r a te ş le r i y a k t ı l a r v e h e r c ih e tte b izi ş id d e tli

b ir ş e k ild e a r ı y o r la r d ı. N ih a y e t ü m id k e s tik le r i z a m a n a r k a d a ş l a r ı n ı n
y a n m a d ö n d ü l e r v e o n u n e t r a f ı n d a to p l a n d ıl a r , o ise, o n la r ın
a r a s ı n d a h ü k ü m v e r iy o r d u . B iz d e d ik k i •.
« N asıl A lla h d ü ş m a n ın ı n ö lm ü ş o ld u ğ u n u b ile c e ğ iz .» B iz d e n b i r
adam dedi k i :
«B en g i d e r s iz in iç in b a k a rım .» V e g itti, m ille tin iç in e g ir d i.
D ed i k i :
382 S İR E T -Î İBN-1 H İŞ A M

B en o n u n k a r ıs ın ı v e y a h u d il e r i n a d a m l a r ı n ı o n u n e t r a f ı n d a g ö ­
r ü y o r d u m . K a d ın e lin d e b i r lâ m b a ile o n u n y ü z ü n e b a k ıy o r , o n l a r a
d u r u m u a n l a t ı y o r v e ş ö y le d iy o r d u :
İş te v a ll a h i İb n -i A tik 'in s e s in i iş ittim . S o n r a b e n k e n d im i y a l a n ­
la d ım v e d e d im k i :
İb n -i A tik n e r e d e n b u n l a r a g e ls in ! S o n r a k a r ı s ı o n a d ö n d ü , o n u n
y ü z ü n e b a k ıy o r d u . S o n r a ş ö y le d e d i .-
« Y a h û d ile r in i l â h ın a a n d o ls u n . S e lâ m ö ld ü .» B u k e lim e d e n n e f ­
s im e h o ş g e le n d a h a le z z e tli b i r s ö z iş itm iş d e ğ ilim . S o n r a a r k a d a ­
ş ım ız b iz e g e ld i v e h a b e r i b iz e v e r d i. B iz d e iy i g ö r m e y e n a r k a d a ş ı ­
m ız ı y ü k le n d ik v e R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e l l e m l ’in y a n ı ­
n a g e ld ik v e o n a A lla h ’ın d ü ş m a n ın ı k a t i e ttiğ im iz i h a b e r v e rd ik .
O n u n y a n ı n d a h a n g il e r i m i z in o n u k a t i e tt iğ i n d e i h t i l â f e ttik . H e r b i ­
rim iz o n u b e n ö ld ü r d ü m d iy e id d ia e d iy o r d u . B u n u n ü z e r i n e R e s û lu l­
l a h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) d e d i k i :

K ılıç la rın ız ı g e tirin iz . B iz d e k ılıç la rım ız ı o n a g e ti r d i k . O ( S a l­

l a l l a h ü A le y h i v e S e lle m ) o n l a r a b a k t ı v e A b d u lla h b . E n is ’in k ılıc ı
iç in d e d i k i :
İş te b u o n u k a tl e tm iş tir . O n d a y e m e k iz in i g ö r ü y o r u m .

H a s s a n ’m , İb n -i E ş r e f v e İb n -i E b i’l- H u k a y k ’ın
k a tl i h a k k ın d a k i s ö y le d iğ i ş iir i ■

İb n -i t s h â k d e d i k i :
H a s s â n b. S â b i t K â b b. E ş r e f ’in v e S e lâ m b. E b il- H u k a y k ’ın k a ­
ti lle r in i z i k r e d e r e k ş ö y le d e d i :

« E y İb n -i H u k a y k ve sen e y İb n -i E şre f, A lla h için, ken d ileriy le k a r­

şıla ştığ ın bir cem aatin iy iliğ in i sö y lem ek lâzım .
 AM R B, AS VE HA LİD’İN MÜSLÜMAN OLM A SI 383

S ü ra tli h a re k et eden kılıçlarla sevinçli olarak gece size yü rü yo rla rd ı.

T ıp k ı sık ağaçlı bir m e şe d ek i ar s!anlar gibi.
N ih â y e t beldelerinizin bir m ahallinde size geldiler ve süratli k a tle d en
b ir k ılıç ile size ölüm şe rb e tin i içirdiler.
P eyg a m b erlerin in d in in e y a rd ım için basiretle hareket ederek m a lla n
v e canları götüren her bir d u ru m u k ü ç ü m s e y e re k .»

İb n - i H iş â m d e d i k i : « Z üffef» s ö z ü Ib n -i t s h â k 'ı n g a y r ı n d a n m e n ­
k u ld ü r .

A M R B. A S V E H Â L İD B. V E L ID ’İN M Ü S L Ü M A N
O LM ALARI

A m r 'm d iğ e r le r iy le b ir li k te N e c â ş i'y e g itm e s i t

İb n - i İ s h â k d e d i k i :
B a n a Y e z id b. E b i H a b ib , H a b ib b. E bi E v s e s - S e k a f i’n in m e v lâ s ı
R â ş id 'd e n , o d a H a b ib b. E b i E v s e s - S e k a f i'd e n n a k le n şö y le h a b e r
v e rd i:
B a n a A m r b. el-A s k e n d i a ğ z ın d a n şö y le d e d i :
A h z â b ile b ir li k te h a n d e k ’te n a y rıld ığ ım ız z a m a n , K u r e y ş 'd e n b i r ­
ta k ı m a d a m l a n to p la d ım . O n l a r b e n im r e y im i m u v â f ık g ö r ü r v e b e ­
n i d in l e r l e r d i. O n l a r a d e d im k i •.
V a lla h i b iliy o r s u n u z k i b e n M u h a m m e d ’in d u r u m u n u g ö r ü y o r u m ,
iş le r i n ü z e r i n e h o ş o lm a y a n b i r ş e k ild e g id iy o r. B e n b ö y le b i r g ö r ü ş
iç in d e y im . S iz o n u n h a k k ı n d a n a s ıl b ir g ö r ü ş iç in d e s in iz ? D e d ile r k i :
« S en n a s ı l g ö r ü r s e n ö yle.* D e d i k i :
N e c â ş i’n i n y a n ı n a g id ip o n u n y a n ın d a o lm a y ı u y g u n g ö r ü r ü m .
E ğ e r M u h a m m e d k a v m im iz e g â lib o lu r s a b iz N e c â ş i'n in y a n m d a o lu ­
ru z . Ç ü n k ü b iz im o n u n e lle ri a l t ı n d a o lm a m ız , M u h a m m e d ’in e lle r i a l ­
t ı n d a o lm a m ız d a n d a h a iy id ir . E ğ e r b iz im k a v m im iz g â lib g e lirs e , k a v -
m im iz b iz i t a n ı y o r v e b iz i b iliy o r la r d ır . O n l a r d a n b iz e a n c a k h a y ı r
g e lir. D e d ile r k i :
H a k i k a t e n b u iy i b i r g ö r ü ş tü r . D e d im k i :
O h a l d e o n a h e d iy e e d e c e ğ im iz ş e y le ri to p la y ın ız . B iz im y u r d u ­
m u z d a n o n a h e d iy e o lu n a c a k ş e y le r in e n iy is i d e r i le r d ir .
B ö y le c e o n u n iç in b ir ç o k d e r i l e r to p la d ık , s o n r a y o la ç ık tık v e
o n u n y a n ı n a g e ld ik .
384 S İR K T İ İB N -l H İŞA M

A m r b . A s 'ın , N e c & şi'd e n , A m r e l- D a m r î'y i k a tl e tm e s i

iç in is te ğ i, o n u n d a o n a k a r ş ı r e d c e v a b ı v e r m e s i

A m r d e d i k i : B iz H a b e ş is ta n ’d a id ik . A m r b. Ü m e y y e e l-D a m rİ
o r a y a g e ld i. R e s ü lu l la h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) o n u , C a f e r v e
a r k a d a ş l a r ı n ı n d u r u m l a r ı iç in N e c â ş i’y e g ö n d e r m iş ti. O N e c â ş i’n in
y a n ı n a g ir d i s o n r a o r d a n ç ık tı. B e n d e a r k a d a ş l a r ı m a d e d im k i :
İş te b u A m r b. Ü m e y y e e l- D a m r i'd ir . Ş â y e t N e c â ş i'n i n y a n m a g ir-
s e m v e o n d a n o n u is te d iğ im d e o n u b a n a v e r i r s e o n u n b o y n u n u v u r a ­
c a ğ ım . B u n u y a p tığ ım z a m a n K u r e y ş a n l a y a c a k k i, b e n o n l a r ı n y e ­
r i n e M u h a m m e d ’in e lç is in i ö ld ü r m ü ş ü m . V e b e n o n u n y a n ı n a g ir d im
v e o n a s e c d e e ttim . D a h a e v v e l s e c d e e ttiğ im g ib i... O d a d e d i k i :
E y d o s tu m m e r h a b a h o ş g e ld in . B a n a m e m le k e t in d e n b i r ş e y h e ­
d iy e g e ti r d i n m i? D e d im k i :
E v e t e y m e lik , s a n a ç o k d e r i l e r h e d iy e g e tir m iş im d ir .
S o n r a o h e d iy e le r i o n a y a k la ş tı r d ım , b e ğ e n d i. S o n r a o n a d e d im
k i:
E y M e lik , b e n b i r a d a m ı g ö r d ü m k i s e n in y a n ı n d a n ç ık tı. O b iz im
d ü ş m a n ım ız o la n b i r a d a m ı n e lç is id ir. O n u b a n a v e r d e o n u k a tl e d e ­
y im . Ç ü n k ü o b iz im e ş r a f ım ız d a n v e h a y ır lı la r ı m ı z d a n b ir ta k ı m k iş i­
le r im iz i k a t i e tti. D e d i k i :

B u n u n ü z e r i n e g a z a b l a n d ı s o n r a e lin i u z a t t ı v e k e n d i b u r n u n a
v u r d u , z e n n e t tim k i b u r n u k ın ld ı. D e d im k e ş k e y e r y a n l s a y d ı d a o n ­
d a n u z a k l a ş m a k iç in b a ts a y d ım . S o n r a o n a d e d im k i :
E y M e lik ! V a lla h i ş a y e t b u n u n s e n i n h o ş u n a g itm e y e c e ğ in i z a n e t ­
s e y d im o n u s e n d e n is te m e z d im . N e c â ş i d e d i k i :

D e m e k M û s â ’y a g e lm iş o la n N â m u s - ı E k b e r ’in , k e n d is in e g e ld i­
ğ i b i r a d a m ı n e lç is in i s a n a v e r m e m i i s ti y o r s u n k i o n u k a tle d e s in ! D e ­
d im k i :

E y M e lik , o ö y le m id ir ? D e d i k i :
Y a z ık s a n a e y A m r, b a n a i t a a t e t v e o n a tâ b i ol. Ç ü n k ü v a lla h i
o e lb e t te k i h a k ü z e r e d i r v e o n a m u h â l e f e t e d e n k im s e l e r in ü z e r in e
e lb e t te g â lib o la c a k tır . N ite k im M û s â F ir a v n 'in v e o n u n a s k e r le r i n in
ü z e r i n e g â li b o ld u ğ u g ib i. B en :

A c a b a İ s lâ m ü z e r e o n u n iç in b e n im s a n a b e y a tim i k a b u l e d e r
m is in ? d e d im . O :
 T A L H A 'N IN M Ü S L Ü M A N O L M A S I 388

E v e t, d e d i v e e lin i u z a ttı. O n u n la İs lâ m ü z e r i n e b e y a tla ş tım . S o n r a

a r k a d a ş l a r ı m ı n y a n ın a ç ık tım r e y im d e ğ iş m iş ti. V e a r k a d a ş l a r ı m d a n
is lâ m ım ı g iz le d im .

A m r v e H ftlld 'in İ s lâ m ü z e r e b ir le ş m e le r i

S o n r a R e s u lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e ll e m l 'e m ü s lü m a n o l­

m a k iç in g itm e k ü z e r e y o la ç ık tım . H â lid b. V e lid 'e r a s tla d ı m . B u is e
M e k k e f e t h i n d e n b ir a z ö n c e id i. O M e k k e 'd e n g e liy o rd u . B e n d e d im
k i:
E y E b û S ü le y m â n n e r e y e g id iy o r s u n ? D e d i k i :
V a lla h i y o l te b e y y ü n e tti v e v ü z u h a k a v u ş t u . B u a d a m m u h a k ­
k a k p e y g a m b e r d ir . V a lla h i g id iy o r u m k i, m ü s lü m a n o la y ım , d a h a n e
z a m a n a k a d a r ! D e d im k i :
V a lla h i b a ş k a şe y iç in g e lm e d im , a n c a k m ü s lü m a n o lm a k iç in
g e ld im .

B ö y le c e M e d in e ’y e R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e l l e m l ’in

y a n m a g e ld ik . H â lid b. V e lid ö n e g e ç ti v e m ü s lü m a n o ld u v e b e y a t-
la ş tı, s o n r a b e n y a k la ş tım , d e d im k i : Y â R e s û la lla h ! B e n s a n a ş u n u n
ü z e r i n e b e y a t e d iy o r u m . B ö y le c e e s k i g ü n a h ım a f o lu n s u n v e g e ç e n ­
le r i b i r d a h a a n m a y a y ım . R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m )
d e şö y le d e d i :

E y A m r, b e y a tla ş , ç ü n k ü İs lâ m ö n c e s in i k e s e r . H ic r e t d e k e n d i­
s in d e n ö n c e s in i k e s e r . D e d i k i : B en d e o n u n la b e y a tla ş tım , s o n r a a y ­
rıld ım .

lb n - i H iş â m d e d i :
D e n ilir k i : İs lâ m k e n d in d e n ö n c e k in i d ü ş ü r ü r . H ic r e t d e k e n d in ­
d e n ö n c e s in i d ü ş ü r ü r .

T a lh a 'n m m ü s lü m a n o lm a s ı ■

lb n - i İ s h â k d e d i k i, b a n a it h a m e tm e d iğ im b i r k im s e , h a b e r v e r ­
di k i:
O s m a n b . T a lh a b. E b i T a l h a o ik is iy le b ir li k te id i, o n l a r m ü s lü ­
m a n o ld u k l a r ı z a m a n o d a m ü s lü m a n o ld u .

lb n -i H işam — C . : 3 •P . : 28
m SİRKT İ İBN-İ HİŞAM

Sehm i'nin İbn-i Talha ve Hâlid’in mflslüman

olm aları hakkındaki şiiri t
İb n -i İ s h â k d e d i k i :
İb n -i Z ib e r â el-Sehmi şöyle d e d i:

Ct û v * -ki»'

j e i y i. JJ w u ; i L - j s " u ;
I* ^ • ""•# I"--* " » . *>■ ^ ' •i
's* >-Ü ^ O*. l& İ

^»->1^ »y . -AZ*-) »-i* ^

«O sm an b. T a lh â ’y a a n d la şm a m tzt haber veririm v e H aeer-i E svetT in

a pülm csi m ecm atnda m ille tin to p la n d ığ ım haber veririm .
B abaların a k d e ttiğ i her bir a n d la şm a y t da haber v eririm .
H a lid bti gib i anıtlaşm alardan ayrıla ca k d e ğ il y a ...
Sen B c y t ’in gayrı bir B e y tin açılm asını m ı arzu e diyorsun.
K â d im B e y tin şerefinden ü tesi a rzu edilir m i l
B u n d a n sonra H a lid ’e g ü v en m e ve O sm an da şid d e tli fe lâ k e tle rle geldi.»

B en i K u r a y z a ’n ın f e th i, Z il k a d e ’d e v e Z iih ic c e 'n in de başında ol­

d u . İş te o s e n e m ü ş r ik l e r g e r i d ö n d ü le r .

B E N İ L İH Y A N G A Z V E S İ

R e s û lu l la h 'ı n B e n i L ih y a n 'a ç ık m a s ı

İb n -i İ s h â k d e d i k i :
S o n r a R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) Z ilh ic c e , M u ­
h a r r e m , S a f e r v e R e b iü l E v v e l v e R e b iü l  h ir a y l a r ı n d a M e d in e ’d e
k a ld ı v e C u m a d il U la 'd a B e n i K u r e y z a 'n ın f e t h in d e n i t i b a r e n a ltın c ı
a y ın b a ş ın d a B e n i L ih y â n a d o ğ r u R ec i a s h â b ı m a r a m a k ü z e r e ç ık tı.
B u n l a r H u b e y b b . A d iy y v e o n u n a r k a d a ş l a r ı d ı r . V e Ş a m 'a g itm e y i
b ild ir d i k i g a f l e t t e o ld u k l a r ı b i r a n d a o n l a r a b a s k ın y a p s ın .
 Ü MM-1 M E K T Û M ’UN V Â L t O L M A S I 387

lb n - i Ü m m -i M e k tu m u M e d in e ü z e r in e a m il (v â li) k ılm a s ı t

R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) M e d in e 'd e n ç ık tı v e M e ­

d in e ü z e r i n e Ib n -i Ü m m -i M e k t û m ’u â m il t â y i n e tti, tb n - i H iş â m ’ın
s ö z ü n e g ö r e b ö y le o ld u .

O n l a r a d o ğ r u g id iş v e g e r i d ö n ü ş ü :

lb n - i İ s h â k d e d i k i
C u r â b ü z e r i n e y o la d ü ş tü . B u r a s ı M e d in e e t r a f ı n d a Ş a m t a r a f ı n ­
d a b i r d a ğ d ır . S o n r a M a h is ü z e r in e , s o n r a B e tr â ü z e r in e yol a ld ı.
S o n r a Z â tü l - Y e s â r ’a m e y le tti. M e d in e 'n in y a k ın ı n d a b ir v a d i o la n B in
ü z e r i n e y o l a ld ı. S o n r a S u h a y r a t ü ’l- Y e m â m e ’y e (104) y o l a ld ı. S o n r a
M e k k e y o lu n d a n g e n iş b ir y o l ü z e r in e y ö n e ld i. V e s ü r a t l e g itti.
N ih â y e t G u r â n ’a in d i. B u r a s ı B en i L ih y â n ’ın m e n z ille rid ir. G u r â n
E m e ç ile U s f â n a r a s ın d a , k e n d is in e S â y e d e n ile n b ir b e ld e y e k a d a r
u z a n a n b i r v â d id ir . V e o n la r ı ç e k ilm iş v e d a ğ la r ın b a ş l a r ın a sığ ın
m ış k o r u n m u ş o l a r a k b u ld u . R e s û lü lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m )
o r a y a in d iğ i z a m a n , o n la r ın h a b e r s iz o lm a d ık la r ın ı g ö rd ü . D edi k i :
Ş â y e t U s f a n ’a in s e y d ik e lb e tte M e k k e h a lk ı b iz im M e k k e 'y e g e l­
d iğ im iz i g ö r ü r d ü . A s h â b ın d a n ik iy ü z b in e k li k iş i ile ç ık tı v e U s f â n 'a
in d i. S o n r a a s h â b m d a n ik i a tlı k iş iy i g ö n d e rd i. O n l a r d a K ü r â ü 'l-
G a m im 'e v a r d ı la r . S o n r a R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m )
g e r i d ö n d ü v e g itti.

R e s û lu lla h 'ın g e ri d ö n m e s i h a k k ın d a k i sö z ü :

C â b ir b. A b d u lla h şö y le d i y o r d u :
R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m ) 'd e n iş ittim , d ö n e r e k y o ­
la y ö n e ld iğ i z a m a n şö y le d iy o r d u :

» jiL i ı ( «İl, t ') ’« ı ı . j . ¿1 û n 1

j u l '. . .1. • * f ’s

(104) S u h ay ratü l-Y em am e : R esûlullah (S allallah ü Aleyhi ve S ellem )'in

B edr'e g iderken konağıdır. B u rası Seyale ile K ureyş'in a rasın d a d ır.
388 Sİ RET-1 İBN-I HİŞAM

eD ö n iiıitleri:, tevlıe edicileriz, inşaallah R abbim ize. h a m d alicileriz.

Seferin m e şa k ka t ve şid d e tin d e n , d ö n ülm enin h ü zn ü n d e n ve ehil ve
m ald a ki k ö tü görü n tü d en A lla h 'a sığınırım .»

K â b 'in , B e n i L ih y ftn g a z v e s i h a k k ın d a k i ş iir i ı

B en i L ih y â n G a z v e s i h a k k ın d a k i h a b e r , Â sim b. Ö m e r b. K a tâ -
d e ve A b d u lla h b. E bi B e k r ’d e n o n u n d a A b d u lla h b. K â b b. M â lik ’-
d e n m e n k u l d ü r . K â b b. M â lik , B e n i L ih y â n g a z v e s i h a k k ı n d a şö y le
d e d i:

ı j O 'j ıj \ji: Ijjk ü î I ¿ Ç i . *J

*U İliç'/» İ^J]
* -» t e.2 jç — c. _)!»•»■ , .1»— . il • l ,t T Y r ^ 'i

«Şayet B e n i L ih y â n b ekleselerdi y u rtla rın d a d oğruluk sa h ib i bir cem aatı

karşılayacaklardı.
G ö k te ziy a sı ka rışm ış çok y ıld ızla r gibi şid d e tli bir ordu birliği gibi,
önüne geleni öğüten bir ordu birliği önünde k o rk u su y o lu dolduran
m ille tin evveline rastlarlardı.
F a k a t onlar H ic a z’ın, ç ık ışı o lm a y a n ç u k u r yerlerinde birbiri peşine
ta k ılıp giden k e d i kadar k u rtla r oldular.»

Z Û K IR D G A Z V E S İ

İb n -i H ıs n ’m R e s û lu lla h 'm y ü k lü d e v e le r in i
y a ğ m a e tm e s i ■

S o n r a R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) M e d in e 'y e g e ld i

v e o r a d a , a n c a k a z b ir k a ç g e c e k a ld ı k i, U y e y n e b. H ıs n b. H u z e y fe b.
B e d r e l- F e z â ri, G a t a f a n ’d a n b ir ta k ı m a t l ı l a r l a b ir li k te R e s û lu lla h
( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) 'in s ü t lü , y ü k lü d e v e le r i ü z e r in e , Ş a m
t a r a f ı n d a n M e d in e ’y e y a k ın b i r m e v k i o la n G a b e d e s a ld ırd ı. O r a d a
B e n i G ıf a r ’d a n b i r a d a m v e o n u n k a r ı s ı v a rd ı. A d a m ı k a t l e t t i l e r v e
k a r ıy ı d a s ü t lü y ü k lü d e v e le r le b ir li k te a lıp g ö tü r d ü le r .
 ZÛ K IR D G A ZV E S İ 38»

B u g a z v e d e İb n -i E k v a 'ın b a ş ı n a g e le n le r t

İ b n -i l s h â k d e d i k i :
B a n a A sım b. Ö m e r b . K a tâ d e v e A b d u lla h b. E b i B e k r v e it h a m
e tm e d iğ im b ir k im s e A b d u lla h b. K â b b. M â lik 'd e n n a k le n ? ö y le h a ­
b e r v e r d i l e r : ( B u n la r ın h e r b ir is i Z u K ıre d g a z v e s i h a k k m d a k i h a b e r i n
b i r k ıs m ın ı h a b e r v e rm iş tir .)

D ü ş m a n h a b e r i n i ilk a n l a y a n . S e le m e b. A m r b. e l- E k v a ’ e l-E sle m i

o ld u . B u o r m a n a g itm e y e n iy e t e d ip o k u n u v e y a y ın ı k u ş a n m ış o la r a k
T a lh a b. U b e y d u lla h ’a â id v e b e r a b e r in d e g ü t t ü ğ ü b i r a t b u lu n a n b ir
k ö le ile g itti. N ih a y e t S e n iy y e -i V e d â ’a y ü k s e ld iğ i z a m a n o n la r ın a t l a ­
r ı n d a n b i r i n e S e l’ t a r a f ı n d a y u k a r d a n b a k tı s o n r a ; V a y s a b a h ! d i ­
y e b a ğ ır d ı. S o n r a ç ık tı d ü ş m a n ın iz le rin e d ü ş ü p h ız la y ü r ü y o r d u .
Y ırtıc ı b i r a r s l a n g ib i idi. N ih â y e t o n l a r a k a v u ş t u v e o n la r a o k a t ­
m a k l a k a r ş ılık v e r iy o r d u . O k u a ttığ ı z a m a n ş ö y le d i y o r d u :

«Al b u n u b e n d e n , b e n İb n -i E k v a ’im , b u g ü n ise y a r a m a z l a r ı n

ö lü m g ü n ü d ü r .» A tlıla r o n a d o ğ r u y ö n e ld ik le r i z a m a n , k a ç a r a k g i t ­
ti. S o n r a o n l a r a k a r ş ı k o y d u . A tm a s ı m ü m k ü n o ld u ğ u z a m a n o a ttı.
V e a l b u n u b e n d e n , b e n tb n -i E k v a 'im , b u g ü n y a r a m a z l a r ı n h e lâ k
g ü n ü d ü r , d iy o r d u . A r a p l a r ş ö y le d iy o r : Ü v e y k iim iz : S a b a h ım ız ...

R e s û lu lla h 'ın b a ğ ır m a s ı v e s ü v â r ile r in y a r ı ş ır c a s ı n a

o n a d o ğ ru a tla rın ı k o ş t u r m a la r ı:

İb n -i E k v e 'in b a ğ ır m a s ı R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S el-

e l m ) ’e u la ş tı. B u n u n ü z e r in e M e d in e ’d e e l-fe z e el-fez e ! ( y a n i im d â d
im d â d ) d iy e s e s le n ild i, a t l ı l a r R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S el-
le m ) 'e d o ğ r u b ir b ir in i k o v a r c a s ın a g e ld ile r .

R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m J 'e s ü v a r ile r d e n ilk v a ­

r a n , M ik d â d b. A m r idi. B u, k e n d is in e M ik d â d b. E sv e d d e n ile n k im ­
se d ir. B en i Z ü h r e 'n in h a lif id ir . M ik d â d 'd a n s o n r a R e s û lu lla h ( S a lla l­
la h ü A le y h i ve S e ll e m l 'in y a n ın d a ilk d u r a n a tlı, A b b â d b. B işr b.
V a k ş b. Z ü ğ b e b. Z e û râ idi. Bu, B eni A b d il-E ş h e l’d e n b ir id ir. B iri d e
S a 'd b. Z e y d 'd ir, ki b u B eni K â b b. A b d u le ş h e l'd e n b irid ir. B iri d e
Ü se y d b. Z ü h e y r 'd ir , ki b u , B en i H a ris e b. H a r is in k a r d e ş id ir . (B u n ­
d a şe k v a r d ı r ) B iri d e U k k a ş e b. M ıh s a n 'd ır . B u, B en i E se d b. H u -
390 S İR E T -t İB N -İ H tŞ A M

z e y m e ’n in k a r d e ş id ir . B iri d e M u h r iz b. N a d le 'd ir . B u, B e n i E se d b .
H u z e y m e ’n in k a r d e ş id ir . B ir d e E b û K a tâ d e e l- H â r is b. R ib ’i ’d ir. B u,
B e n i S e le m e ’n in k a r d e ş id ir . B ir d e E b û A y y â ş ’d ır. B u , U b e y d b . Z e y d
b. S â m i t ’d ir . B u, B e n i Z ü r e y k ’in k a r d e ş id ir .

B e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) 'in y a n ı n d a to p la n d ık ­

l a r ı z a m a n o n la r ın ü z e r in e b a n a g e le n h a b e r e g ö r e S a 'd b . Z e y d 'i e m ir
k ıld ı. S o n r a ş ö y le d e d i :
S e n , k a v m i y a k a l a m a k ü z e ı e ç ık . B en , b e r a b e r im d e k ile r le b ir li k ­
te s a n a k a v u ş u ru m .

R e s û lu l la h v e O ’n u n , E b û A y y â ş 'a a tın ı te r k e tm e s in i
n a s i h a t e tm e s i

R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) , (B e n i Z ü r e y k ’d e n b i r ­
ta k ım a d a m l a r d a n n a k le n b a n a g e le n h a b e r e g ö r e ) E b û A y y & ş'a ş ö y ­
le d e d i :
E y E b û A y y â ş , k e ş k e b u a tı s e n d e n d a h a iyi a t a b in e n b i r a d a m a
v e rs e n , o d a , k a v m e k a v u ş s a n e o lu r ? E b û A y y â ş d e d i :
D e d im k i :

Y â R e s ü la lla h , b e n m ille tin e n iy i a t b in ic is iy im . S o n r a a t a v u r ­

d u m , v a lla h i b e n i e lli k u la ç g ö tü r m e d i v e b e n i d ü ş ü r d ü . B en d e Re-
s ü l u lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e ll e m ) 'i n « O n u s e n d e n d a h a iy i a t
b in e n e v e rs e y d in * d e m e s in e b e n im d e « b e n m ille tin e n iy i a t b in e ­
n iy im » d e m e m e h a y r e t e ttim . B u n u n ü z e r in e (B en i Z ü r e y k 'd e n b i r ­
ta k ım a d a m l a r ı n d e d iğ in e g ö re ) R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e l­
le m ), E b û A y y â ş ’m a tın ı, M u â z b. M â is ’e v e y a  iz b. M&is b. K a y s b.
H a ld e 'y e v e rd i. V e s e k iz in c i o ld u . B a z ıla rı ise S e le m e b . A m r b . el-
E k v e 'i s e k iz d e n b iri s a y a r l a r v e B e n i H â r is e 'n i n k a r d e ş i Ü s e y d b. Z ü -
h e y r 'i o n l a r d a n s a y m ıy o r la r . B u n u n h a n g is i o ld u ğ u n u e n iy i b ile n
A lla h 'd ır. S e le m e o z a m a n a t b in ic is i d e ğ ild i. K a v m e y a y a o la r a k
k a v u ş a n l a r d a n ilk i idi. B u n u n ü z e r i n e a tl ıl a r , k a v m i n y a k a la n m a s ı
iç in ç ık tıla r v e o n l a r a k a v u ş m a k iç in y a r ış tıla r .

M u h r iz 'in k a v m e d o ğ r u k o ş m a s ı v e k a t i o lu n m a s ı ı

lb n -i İ s h â k d e d i k i :
B a n a  sim b. Ö m e r b. K a tâ d e ş ö y le d e d i :
 M ÜSLÜM A NLARIN ATLARININ İS İM L E R İ 391

O n l a r a k a v u ş a n ilk s ü v a r i M u h r iz b . N a d le ’d ir . B u, B en i E se d b.
H u z e y m e ’n i n k a r d e ş i d i r — M u h r iz ’e, A h r e m d e n ilir d i. O n a K u m e y r
d e d e n i l i r — v e im d a t s e s le r i o ld u ğ u z a m a n M a h m u d b. M e s le m e 'y e
â id b i r a t k iş n e m e s in i iş it ti ğ in d e b a h ç e d e h a r e k e t l e n d i — k i, o a t.
s a h i p le r i t a r a f ı n d a n b a k ım lı ta v l ı b i r a t id i. — B e n i A b d u l-E ş h e l’in
k a d ın l a r ı n d a n b ir ta k ı m k a d ın l a r , a t ı n b a h ç e d e b i r h u r m a d a lm a b a ğ ­
lı o ld u ğ u h a ld e h a r e k e t e d e r k e n g ö r d ü k l e r i z a m a n ş ö y le d e d i l e r :
E y K u m e y r, b u a t a b in m e d e s a n a b ir z a r a r g e lm e z , ç ü n k ü o g ö r ­
d ü ğ ü n g ib id ir . R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e l l e m l ’e v e m ü s lü -
m a n l a r a k a v u ş s a n n e o lu r ? D e d i k i :
E v e t, o n l a r d a o n u o n a v e r d ile r . B u n u n ü z e r i n e o ç ık tı v e ç o k
g e ç m e d i k i, t e r k o lu n u p b in ilm e m e s in e r a ğ m e n a t l a r ı g e ç ip o n l a r a
g â lib o ld u v e d ü ş m a n a k a v u ş t u v e o n la r ın ö n ü n d e d u r d u . S o n r a ş ö y ­
le d e d i :
E y k ö tü h u y lu y a r a m a z o ğ u l l a n to p lu lu ğ u ! D u r u n u z k i, a r d ı n ız ­
d a M u h â c i r le r ve E n s â r s iz e k a v u ş a c a k l a r d ı r .

O b ö y le d e r k e n o n l a r d a n b ir a d a m o n u n ü z e r i n e s a ld ır d ı v e o n u
k a tl e tt i. A t d a h a r e k e t e tti v e o n a k a d i r o lu n m a d ı. N ih â y e t B e n i A b -
d u l-E ş h e l m a h a lle s in d e k i y e r i n e g e lip d u r d u . M ü s lü m a n l a r d a n o n d a n
b a ş k a k im s e k a ti o lu n m a d ı.

İ b n -i H iş â m ’m , M u h r iz ile b ir lik te k a t i o lu n a n
k im s e h a k k m d a k i g ö r ü ş ü :

İb n -i H iş â m d e d i k i :
O g ü n d e m ü s l ü m a n l a r d a n M u h r iz ile b e r a b e r V e k k a s b. M ü c e z -
z i r e l-M ü d lic i d e , (e h l-i ilim d e n b ir ç o k k iş ile r in z ik r e tt iğ i n e g ö r e )
k a t i o lu n d u .

M ü s lü m a n l a r ı n a tl a r ı n ın is im le r is

İb n -i l s h â k d e d i k i : M a h m û d 'u n a tı n ın is m i, «Z ul-L em e» idi.

İb n -i H iş â m şö y le d e d i :
S a ’d b . Z e y d ’in a tı n ın is m i «L âhik» id i. M ik d a d ’ın a tı n ın i s m i :
«B a'zece» id i. « S eb h a» d a d e n ilir . Ü k k â ş e b. M ı h s a n 'ın a tın ın a d ı : «Zül-
L e m e » ’d ir . E b û K a ta d e ’n in a tı n ın i s m i : « H azv e» id i. A b b â d b. B iş r’in
a t i : « L e m m a » d ır. Ü se y d b. Z u h e y r ’in a tı « M e s n û n » d u r. E b û A y y â ş ’m
a t ı « C u lv e» ’d ir .
392 8İR E T -1 İB N -t H İŞ A M

lb n - i İsh& k ş ö y le d e d i :
B a n a i t h a m e tm e d iğ im b a z ı k im s e le r , A b d u lla h b . K â b b . M â lik ’-
d en şu h a b e ri v e rd ile r:
M ü c e z z ir a n c a k Ü k k & şe b . M ı h s a n 'a â id o la n b i r a t ü z e r i n d e id i.
O a t a « C en âh » d e n ilir . M ü c e z z ir k a t i o lu n d u v e C e n â h e le g e ç irild i.

M ü ş r ik le r d e n ö l d ü r ü l e n l e r t

A tlı la r b i r b i r l e r i n e k a v u ş t u k l a r ı z a m a n , E b û K a t& d e e l- H â r is b .
R ib ’l — k i b u . B e n i S e le m e ’n in k a r d e ş i d i r — H a b lb b . U y e y n e b . H ısn ı
k a t l e t t i v e e lb is e s in i o n u n ü z e r i n e ö r t tü , s o n r a m ille te k a v u ş t u .

R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) m ü s l ü m a n l a r l a b ir lik te

d ö n ü p g itti.

tb n - i Ü m m -i M e k t u m 'u n M e d in e ü z e r in e &mil
(v&li) k ılın m a s ı ı

lb n - i H iş â m d e d i k i : M e d in e ü z e r i n e lb n -i Ü m m -i M e k tû m v&li
k ılın d ı.

lb n - i İsh& k d e d i k i :
B ir d e b a k t ı l a r k i, H a b ib , E b û K a tâ d e 'n in c ü b b e s i ile ö r t ü lm ü ş ­
t ü r . B u n u n ü z e r i n e m ille t i s ti r c â ' e t t i l e r (B iz A lla h iç in iz v e O 'n a d ö ­
n e c e ğ iz d e d ile r ) v e d e d ile r k i :
E b û K at& d e k a t i o lu n d u . R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e l­
le m ) d e d e d i k i :
O E b û K a t& d e d e ğ ild ir , o E b û K a t& d e 'n in k a t i e tt iğ i k im s e d ir.
Ü z e r in e e lb is e s in i k o y d u k i, k e n d i a r k a d a ş ı o ld u ğ u n u b ils in le r.

Ü k k a ş e b . M ıh s a n E vb& r v e o n u n o ğ lu A m r b . E v b & r’a k a v u ş t u .

B u ik is i b i r d e v e n in ü z e r i n d e id ile r . B ir m ız r a k ile o ik is in i v u r d u v e
b ir li k te ik is in i d e k a tl e tt i. V e s a ğ ı la n y ü k lü d e v e le r in b i r k ıs m ın ı
k u r t a r d ı l a r . R e s û lu l la h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) y ü r ü d ü v e Z û
K ır e d 'd e n b i r d a ğ d a in d i v e m ille t o n a y e tiş ti. R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü
A le y h i v e S e lle m ) d e o r a d a k o n u k la d ı v e o r d a b i r g ü n b i r g e c e İ k a ­
m e t e tti. S e le m e b. E l-E k v e o n a d e d i k i :
Y â R e s û la lla h , e ğ e r b e n i y ü z a d a m l a b ir li k te g ö n d e r i r s e n e lb e t­
t e d e v e le r in k a l a n l a r ı n ı d a k u r t a n n m v e o n l a n n b o y u n la r ın ı y a k a ­
 G A N İM ETLER İ TA K SİM İ 393

rım . R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) d e , b a n a g e le n h a b e r e

g ö re , o n a şö y le d e d i :
Onlar şimdi Gatafan'da akşam sütlerini içiyorlar.

G a n im e tin m ü s l ü m a n l a r a r a s ı n d a ta k s im i ı

R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) a s h â b ı iç in d e h e r y ü z

a d a m a b i r e tlik d e v e ta k s im e tti. S a h a b e le r , o r d a k a ld ıla r . S o n r a R e ­
s û l u ll a h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) g e ri d ö n d ü v e M e d in e ’y e g e ld i.

G ıf â r i’n in k a n s ı v e n e z r e ttiğ i ş e y ile R e s û lu lla h ■

G ıf â r i’n in k a n s ı , R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e ll e m ) ’in d e ­

v e le r in d e n b i r d iş i d e v e ü z e r i n d e g e ld i. V e n i h â y e t b u k a d ın o n u n
y a n ın a g e lip o n a h a b e r i v e r d iğ i v e s ö z ü n ü b itir d iğ i z a m a n , ş ö y le
d e d i:
Y â R e s û la lla h ! B en, « E ğ e r b u d e v e n in ü z e r i n d e A lla h b e n i k u r -
t a n r s a , A lla h iç in o n u b o ğ a z la m a y ı n e z r e tm iş im d ir . R e s û lu lla h ( S a l­
la l l a h ü A le y h i v e S e lle m ) te b e s s ü m e tti s o n r a ş ö y le d e d i -.
O d e v e y i n e k ö tü m ü k â f a tl a n d ır ı y o r s u n , A lla h o n u n ü z e r i n e s e ­
n i b i n d i r i y o r v e s e n i o n u n la k u r t u l u ş a ç ık a r ıy o r s o n r a d a s e n o n u
b o ğ a z lıy o rs u n ! A lla h 'a m a s iy e t o la n b ir ş e y d e v e m â lik o lm a d ığ ın b i r
ş e y d e n e z ir y o k tu r . O a n c a k b e n im d e v e le r im d e n b ir d e v e d ir . A r tık
A lla h 'ın b e r e k e ti ü z e r e â il e n e d ö n .

G ıf â r i’n in k a r ı s ın d a n v e o k a r ı n ın d e d ik l e r i n d e n v e R e s û lu lla h
( S a l la l la h ü A le y h i v e S e ll e m ) ’in o k a d ın a s ö y le d ik le r in d e n v e r ile n
h a b e r , E b û Z ü b e y r e l-M e k k l’d e n o n d a n d a H a ş a n b. E b il-H a s a n el-
B a s r i’d e n m e n k u ld ü r .

H a s s â n ’ın Z û K ıre d h a k k ın d a k i ş i i r i !

Z û K ıre d g ü n ü h a k k ı n d a s ö y le n e n ş i ir l e r d e n b ir is i d e H a s s a n b.
S â b it 'in ş u s ö z ü d ü r :
394 S İR E T -Î İB N -l H İŞ A M

>vi çi/jv \ fz CI Sû«- ı>ifj % G ¿5"

—'-^*1 (*rA fy^* «y

ı y J i o C j ^ l v _ .jj <

jS ijS \j o 's C . u ^ j 4i J s ^ - '^ J s f 't i '-

; ¿ i s i u : • j r ' j, J j : js T r . _ ; -

r* V y* ¿ v ; û '^ i j S jii

? 'y £ / 4^ — v ^ -'j ı>sç>- ¿1 iiü io

â ty O ¡*3 A.ai-1 ¿ i j£ f ^ û i 'ı ^

îû > > £ j; 0/ ^ ^ -J^ î

;y j v ts f y İT jj^ v ,u ,; r
*t ' + m
« Şayet atlılar dün Te.kvâd’da S a y c'n in renûbunda k a r ş //a f m asaydı ve
aya kla rın a ç a kıl ve çek ird ek m isilltı şeylerin d o k u n m a sı olm asaydı.
E lb e tte sise h a k ik a tin him ayecileri ecdadın şerifleri m ü k e m m e l silâhlar
ile saldırırlardı.
Ve e lb e tte M ik d a d ’ın siivârilcrinin sabahki gidişlerini, b izim bir sulh
y a p tığ ım ız m ânasında babasını k a y b e tm iş y itik çocukları sevindir-
m ezdi.
B iz se k iz k iş i id ik , onlarsa sesleri çok bir ordu a skerleri idiler.
B u n a rağm en, m ızraklarla d ü rtü ld ü le r ve dağılıp gittiler.
B iz bir k a v im d e n iz k i, onların peşine düşerler ve her bir süratli y ü rü ­
y e n a ttn y u la rın ı önde götürürler.
H a y ır, hayır, M in a ’ya ra ksed erek y ü rü y e n develerin R a b b in e y em in ede­
rim k i, onlar y ü k s e k dağların arasındaki yolların sahalarını k a t eder­
ler.
H a ttâ , a tla n sizin evlerinizin ortasına b c vlettiriris ve h a rp te esir edil­
m iş k a d ın la r ve çocuklarla geri döneriz.
R a h a t bir y ü rü y ü şle h a fif y ü rü y ü ştü her at ile ve sü ra tli atılan her bir
at ile, her bir harp y erin d e sü ra tli olarak m eylederler.
 HA SSA N 'IN ZÛ K IR E D HARKIND AKİ Ş İİR İ 395

K e n d isin d e g ü d ü ld ü kle ri ve birbirini k o v a la d ık ta n bir gün, onların ard-

lartnt y o k eder ve arkalarını keser.
Y in e böyle bizim sü ra tli koşan a tla rım ız süt içirilntişlerdir ve harp,
arslanlarm rüzgâriyle y a k ılm ıştır.
B iz im , dem irleri a k k ılıçla rım ız, dem ir ka lk a n la rı ve harbi isteyenlerin
başlarım keserler.
ilâ h haram ından ve R a h m a n 'ın izze tin d e n dolayı insanlara tu tu la n per­
delerle onları m en e tti.
O n la r bir y u r tta n im e tle r içinde idiler ve sonra Z û K ıre d g ünlerinde k ö ­
lelerin y ü zlerin e te b d il olundular.»

S a ’d i n , H a ss& n 'a k ız m a s ı v e H a s s a n 'ın d a o n u

r&zı e tm e ğ e ç a lış m a s ı

Ib n -i H iş â m d e d i k i :
H a s s a n b u ş iiri s ö y le y in c e S a 'd b . Z e y d o n a k ız d ı v e o n u n la e b e ­
d i o l a r a k b i r d a h a k o n u ş m a m a y a y e m in e tti. D e d i k i :
B e n im a t l a n m a v e s ü v a r ile r im e g id iy o r, o n la r ı M ik d a d 'a m a l e d i­
y o r.
B u n u n ü z e r in e H a s s a n o n d a n ö z ü r d ile d i v e şö y le d e d i :
V a lla h i b u n u k a s t e tm e d im , f a k a t k a f iy e M ik d â d 'ın is m in e m ü -
v â fık d ü ş t ü . S o n r a S a ’d ’i r â z ı e d e c e k b ir ta k ı m b e y tle r s ö y l e d i :

* E n k u v v e tli ve en selabetli bir k im se y i vey a m en fa a tlı bir k im se y i

m u ra d e ttiğ in iz zam an, size S a 'd 'i ta v siy e ederim .
S a ’d b. Z e y d hiçbir şe k ild e yıkılm a z.»

H a ss& n 'a &id Z û K ıre d h a k k m d a k i d i ğ e r b i r ş i i r i

H ass& n b. S â b it Z û K ıre d g ü n ü h a k k ı n d a ş ö y le d e d i :
 S İR E T -l İB N -t HİŞAM

V 'jj K ,

j * iwm \c\VJy

¿Udi 3 ^ - - ; u t V>
*• ' C \ *•". '*• ■
J>\j -------
> -'

« Zannediyorum ki Uyeyne M ed ine’yi ziyaret ettiği zaman aradaki köşk­

leri yaktnda yıkar.
T a s tik e tm iş olduğun bir şeyi y alanladın ve dediniz k i y a k ın d a b ü y ü k
bir işi gan im et ederiz.
M e d in e 'y i ziy a re t ettiğ in zam an arası hoşuna g itm ed i ve arada arslan-
lartn seslerini h issettin.
B ö ylec e d e ve kuşla rın ın koşm aları gibi süratlice geri döndüler ve her­
hangi bir d e ve ye isabet etm ediler.
M e lik A lla h ’ın R esulü, bizim üze rim ize bir em irdir, kum andandır.
O b izim ü zerim izd e ne giizel em irdir.
B ir R e su ld ü r k i ona gelen şeyleri ta s tik ederiz ve ziy a veren nurlandt-
ran bir k ita b ı bize okur.»

Kâb'in Zû Kıred günü hakkında bir şiiri ■

Kâb b. Mâlik Zû Kıred günü hakkında süvariler için şunları söy­

ledi :
j p l - L j j£ « j; Lİİ i V aK ' '_ 'j\

^ G i ı ^ i. )\ X c Vj \ î l 'j d İ ¿ y V t r U û ;
i J •"
Cr'3 v -r* * /

•)* J -------- i i y i ’t fil V /

^ i U Jİ a_ rL ¿ İ l J » 'JSC
- •r -- • * yİ* ® 1 | ! * " ^ •<
^ Îy lİ f JLİ7
^ •" *■

;* if Ce jç 's y
 ŞE D D A D ’IN S Ö Y L E D İĞ İ Ş İ İ R 397

yJUlİ JU I \jJ O % ’¿¿i ¿ i ° b |

^ ü j^-5 * jâ U - ı J Û t ¿ e \ ü lj 'j l y j

«Ey babasız anasız y it i k çocuklar b izim atlar üzerinde süvariler içinde

onların m isli o lm a d ığ ım ızı m ı zan e d e r sin iz i
B iz b ir çok insanlarız k i k a tli ar görm eyiz ve süngülerin d ü rtü lm e si es­
nasında da k ıv ra n m a y ız.
B iz k o n u kla rı d evelerin hörgüçlerinin tep eleriyle ağırlarız ve k ib rin d e n
göz u cuyla te k e b b ü rle n e re k bakan m ü te k e b b ir kişin in başını v u ru ­
ruz.
H a rp te bilinsinler d iy e alâm et takın a n la rın şeeaatlılarını, te k e b b ü r e t­
tik le r i zam an, y u m u şa m a y a n ve b oyun eğ m eyen kim selerin a za m et,
k ib ir ve b ö bürlenm elerini izale edecek bir darb ile geri çeviririz.
H a k ik a ti h im a y e ediciler, şe rif k erim y iğ itle riyle , k i bunlar gizlice k a ­
p ıp kaçıran ağaç k u r tla n gibidir.
H aseblcrini ve e sk i m allarını b irta k ım kılıçlarla korurlar k i o kılıçla r
ç elik başlıkların a ltın d a k i başları keserler.
B e n i fle d r ile ka rşıla ştığ ın za m a n onlara sor k i, harpte vuruşm a ve y a ­
kın la şm a gününde kardeşler ne yaparlar.
Ç ık tığ ın ız zam an k a rşıla ştığ ım ız kim selere, doğru söz sö y ley in iz, m ec­
lislerde haberlerinizi sa k la m a y ın ız, g izlem eyin iz.
Ve d e yin iz k i, ininde d e va m lı kalan arslandan ö te k a ç tık k i onda alış­
m adığı kim selere k a rşı göğsünde bir k in vardır. »

tbn-i Hişâm dedi k i : Bana;

„ ^ I
Oj j *

beytini Ebû Zeyd haber verdi.

Şeddâd'ın Uyeyne İçin söylediği şiiri:

tbn-i lshâk dedi k i :

Şeddâd b. Arız el-Cuşemi Zû Kıred gününde Uyeyne b. Hısnoiçin
aşağıdaki şiiri söyledi. Uyeyne b. Hısn Ebû Mâlik ile künyelenirdi:
398 S İR E T -Î İBN-1 H İŞ A M

<1# -»J «pil» \l

3 ^ ' j —« j» c X f^ j. «Jl v jiV ı o j f i

¿ _ ı * j : f il . ( ¿ ¡ \ ^ i i : fi ¿ Q : (° İ 2 İ ;

J f j i ' f 3 * ^ ' ^ C / ' r t) ¿ 1 ' ¿ 0 ', c ____jû » IS;

tâ > v i '& y < _ ^ î SÇc y ___ i > <£

İpi ;u d )l ¿1^1» İJJ*^6 i» ^ j i y yije.

O l i '* £ » j ¿ r j ^ ’ 3 ^ * 'i> 3 * '* l

j î ^ î j i ı ^ i t ı ^ a - J iı ^ t i i U j . _____ ı jı^Liüuii

«£y E b û M â lik ham le y a p a n ve a tın ın geri d ö nm üş olarak k a ti edÜmiş

olarak.
G eri d ö n ü şü M e k k e y a k ın ın d a k i bir m e v k i olan A scer’e h atırlat san ya.
Heyh& t ço k u za k oldu geri dönüş u za k oldu.
G önderildiği za m a n geniş arazilerde çok koçan sevinçli dinç bir ata
sü k û n e tle k e n d in i y ü klersin .
Ş im â l rüzgârt, ona k e n d in i y ü klersin .
D oğru sü ra tli ko ştu rd u ğ u zam an çöm leğin k a yn a m a sı gibi h a reket eder
ve y ü kselir.
llâ h ’tn k u lla rın ı ta n ıd ığ ın ız za m a n e v v e lk i so n k in i beklem ez.
B ir ta k ım süvarileri ta n ıd ın ız k i onlar alçak yerlere in d ik le ri za m a n f e ­
c aatti k im se le rin ko vm a sın a alışm ışlardır.
A tla rı k o v d u k la r ı zam an a yıp la rın ın ortaya çıkm a sı y ö n ü n d e n atlar on­
ları m u ts u z ederler ve eğer kovu lu rla rsa inerler.
K ö tü durum larda, parlatm anın — cilâlam anın hâlis hale getird iğ i k ılıç ­
lara sığınırlar .»

BENİ MÜSTALİK GAZVESİ

Gazve’nin olduğu tarih ■
îbn-i tshâk dedi k i :
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem), Cumâdil-âhir’in bir kıs­
mı ve Receb ayı Medine’de ikamet etti, sonra altına senesinin Şftban
ayında Huzaa’dan otan Beni Mustalik ile savaştı.
 B E N İ M Ü S T A L İK G A Z V E S İ 399

E b û Z e r r in M e d in e ü z e r in e &mil k ılın m a s ı :

ib n - i H iş â m d e d i k i :
R e s ü lu l la h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m M e d in e ü z e r i n e Ebû
Z e r r e l-G ıfA ri'y i â m il t â y i n e tti. B ir r i v â y e tt e tâ y i n o lu n a n N ü m e y le
b. A b d u lla h e l-L e y si’d ir.

R e s û lu lla h 'ın o n l a r l a g a z a e tm e s in in s e b e b i t

tb n - i İ s h â k d e d i k i :
B a n a A s ım b. Ö m e r b. K a tâ d e v e A b d u llâ h b . E b i B e k r v e M u -
h a m m e d b . Y a h y â b . H e b b â n ş ö y le h a b e r v e r d ile r ; ( o n l a r d a n h e r b i­
r i b a n a B e n i M u s ta lik 'in h a b e r i n i n b i r k ıs m ın ı h a b e r v e r d i ) .

R e s ü lu l la h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) 'e ş u h a b e r g e ld i k i :

«B en i M u s ta lik s e n i n iç in to p la n ıy o r la r . V e o n l a n n k u m a n d a n ı
d a H â r i s b. E b i D ırâ r 'd ır.» B u , R e s ü lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e l­
l e m ) 'i n h a n ı m ı C ü v e y r iy e b in t - i H â r is ’in b a b a s ıd ır . R e s ü lu lla h ( S a l­
l a l l a h ü A le y h i v e S e lle m ) o n l a n n d u r u m u n u iş itin c e o n l a r a ç ık tı v e
K u d e y d ’i n s â h i le d o ğ r u o l a n c ih e tin d e n , k e n d is in e M ü r e y s i d e n il e n
o n l a n n b i r s u y u n u n y a n m d a o n l a r l a k a r ş ıla ş tı. M ille t b i r b i r i n e d o ğ ­
r u y ü r ü d ü l e r v e b ir b ir i n i k a tl e tt il e r . A lla h d a B e n i M u s ta lik 'i y e n ilg i­
y e u ğ r a t t ı v e o n l a r d a n k a t i o l u n a n l a r k a t i o ld u . R e s ü lu lla h ( S a l la l­
l a h ü A le y h i v e S e lle m ) o n l a n n ç o c u k la n m , k a d m l a n n ı v e m a l la r ım
g a n i m e t a ld ı. A lla h d a o n l a n o n a n a s i p e tti.

lb n - i S ü b â b e ’n in ö lü m ü >

M ü s lü m a n l a r d a n , B e n i K e lb b. A v f b. Â m ir b . L ey s b . B e k r ’d e n
b i r a d a m is a b e t a ld ı, k i o n a H iş â m b. S ü b â b e d e n ilir , o n a E n s â r 'd a n
U b â d e b. S â m i t'i n k a b il e s i n d e n b i r a d a m is â b e t e ttir d i. O , o n u d ü ş ­
m a n s a n m ış tı. B ö y lec e o n u h a t â e n k a tl e tt i.

C e h c â h , S tn â n v e İb n -i Ü b e y y t

B ir a r a R e s ü lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) b u s u y u n y a ­
n m d a id i. M ille tte n b i r to p l u lu k s u a lm a y a g e ld ile r . Ö m e r b . e l-H a t-
t a b ile b ir li k te d e B e n i G ı f â r ’d a n ¡ c a r la d ığ ı b i r e c ir v a r d ı. O n a C e h -
400 SİR E T -t İBN-Î HİŞAM

c a h b. M e s û d d e n ilir . O n u n a tın ı y e d iy o r d u . C e h c â h v e B e n i A v f b.
H a z r e c ’in h a lif i S in â n b. V e b e r e l- C ü h e n i s u y ü z ü n d e n b ir b ir i n i t a z ­
y ik e t t i r i p iz d ih a m ç ı k a r d ı l a r v e v u r u ş t u l a r . C ü h e n i :

E y E n s â r to p lu lu ğ u ! d e d i. C e h c â h d a şö y le b a ğ ı r d ı :
E y M u h â c i r le r to p lu lu ğ u !
B u n u n ü z e r i n e A b d u lla h b. Ü b e y y b. S e lû l g a z a b l a n d ı y a m n d a
d a k a v m i n d e n b i r to p l u lu k v a rd ı. O n la r ı n iç in d e , Z e y d b . E r k a m v a r ­
d ı. T a z e b i r ç o c u k idi! A b d u lla h ş ö y le d e d i :

B u m u h â c i r l e r b ö y le m i y a p ıy o r la r ? H a lb u k i b iz e h ü k m e t t i l e r h a -
s e b v e n e s e b d e b iz e k a r ş ı i f t i h a r e t t i l e r v e b iz im b e ld e le r im iz d e b iz e
k a r ş ı ç o k lu k la i f t i h a r e tt il e r , ç o ğ a ld ıla r , v a lla h i K u r e y ş ’in c e lâ b i-
b i (J05) ile o la n m is a lim iz , a n c a k e v v e lk ile r in şu d e d iğ i g i b i d i r : «K ö­
p e ğ in i b e sle , y e s in sen i!» A n d o ls u n k i e ğ e r M e d in e ’y e d ö n e r s e k e l­
b e tt e b iz d e n g ü ç tü le r , z e lille ri o n d a n ç ı k a r a c a k tı r . S o n r a k a v m in d e n
y a n ı n d a h a z ı r b u l u n a n k im s e le r e d o ğ r u d ö n d ü v e o n l a r a şö y le d e d i :

B u k e n d i k e n d in iz e y a p tığ ın ız b i r ş e y d ir. O n la r ı b e ld e le r in iz e y e r ­
le ş tir d in iz v e m a lla r ın ız ı o n la r la b ö lü ş tü n ü z . V a lla h i, ş a y e t o n la r d a n
e lle r in iz d e k in i t u t a r d a v e rm e z s e n iz , e lb e tte s iz in y u r d u n u z d a n b a ş ­
k a b i r y e r e y ö n e le c e k le r. Z e y d b. E r k a m b u s ö z le ri iş itti v e R e sû lu l-
la h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e ll e m l 'e b ild ird i. B u o la y P e y g a m b e r (S a l-
la l la h ü A le y h i v e S e l l e m l ’in o s a v a ş t a n ç ık tığ ı s ı r a d a id i. Z ey d , h a b e ­
r i R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e ll e m l 'e b ild ir d iğ in d e , H z. Ö m e r
( R a d iy a llâ h ü a n h ) O 'n u n y a n ın d a id i. O , şö y le d e d i :
A b b â d b. B iş r ’e e m r e t o n u k a tle ts in . B u n a c e v a b e n R e s û lu lla h
( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) d e o n a şö y le d e d i :
N a s ıl o l u r y a Ö m e r, m ille t a r a l a r ı n d a , M u h a m m e d a s h â b ı n ı k a t ­
le d iy o r d e m e z le r m i? H a y ır b u n u y a p m a y a c a ğ ız . F a k a t y o lc u lu ğ a n i­
d a et. B u, b i r v a k i t t e id i k i, R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m )
o s a a t t e y o lc u l u ğ a ç ık m a z d ı. B u n u n ü z e r i n e m ille t y e r l e r i n i te r k e d ip
y o la ç ık tıla r.

(10S) K u re y ş'in celâbîbi : M uhacirlerden m üslüman olan kim selerin lâ ­

kab ıd ır. B u n u n la onları m ü şrikler lâkab lan d ırd ılar. C e lâ b îb ’in aslı, kalın izar-
la r yan i k a lın şa lva r g iysile rd ir. Sahâbeler, onlara bürü nü yorlardı. O n lar da
o nları bununla lâkab lan d ırd ılar.
 İB N -t ÜBEYY’İN RESÛLULLAHTDAN Ö Z Ü R D İL E M E Sİ 401

lbn-1 Ü b e y y ’in R e s û lu l la h ’t a n ö z ü r d ile m e s i ı

A b d u lla h b. Ü b e y y b . S e lû l, Z e y d b . E r k a m ’ın iş ittiğ i ş e y i R e sû -

lu l la h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) ’e b ild ir m iş o ld u ğ u h a b e r i n i a l ­
d ığ ı z a m a n , R e s û lu l la h ( S a i ia l a h ü A e y h i v e S e le m ) ’in y a n ın a g e ld i
v e A lla h 'a y e m in e tt i k i, Z e y d 'in d e d iğ i ş e y i d e m e d im v e ö y le b i r ş e y i
k o n u ş m a d ım , — O , k a v m i iç in d e ş e r if b ü y ü k b i r k im s e i d i — B u n u n
ü z e r i n e R e s û lu l la h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e ll e m ) ’in y a n m d a h a z ır
b u l u n a n E n s a r d a n o la n s a h â b e l e r d e d il e r k i :
YA R e s û lu lla h ! Ç o c u k h a b e r i n d e v e h m e tm iş o la b i li r v e a d a ­
m ı n d e d iğ in i h ıf z e tm e m iş o lm a s ı m ü m k ü n d ü r . İb n -i Ü b e y b . S e lû l’e
ş e f a a t iç in v e o n u m ü d a f a a iç in b ö y le s ö y le d ile r.

R e s û lu l la h v e Ü s e y d v e İb n - i Ü b e y y 'in s ö z ü
İb n - i İ s h â k d e d i k i .■
R e s û lu l la h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) g ö r ü ş ü n ü k e n d in e s a k ­
la d ığ ı v e y ü r ü d ü ğ ü z a m a n Ü s e y d b . H u d a y r o n a v a r d ı v e o n a p e y ­
g a m b e r li k s e lâ m iy le s e l â m v e r d i s o n r a d e d i k i :
Y â N e b iy y a lla h , v a ll a h i b ilin m e y e n b i r s a a t t a y ü r ü d ü n . B ö y le
b i r s a a t t e y o la ç ık m a z d ın . R e s û lu l la h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m )
d e o n a ş ö y le d e d i :
A r k a d a ş ı n ız ı n d e d iğ i ş e y in h a b e r i s a n a g e lm e d i m i? D e d i k i :
Y â R e s û la lla h , h a n g i a r k a d a ş ? D e d i k i :
A b d u lla h b. Ü b e y y . D e d i k i :
N e d e m iş ? D e d i k i :
İ d d i a e t t i k i, e ğ e r M e d in e ’y e d ö n e r s e e lb e te a z iz o la n z e lil o la n ı
o ra d a n ç ık a r a c a k tır. D edi k i :
O h a ld e s e n y a R e s û la lla h , v a ll a h i e ğ e r d il e r s e n o n u o r a d a n çı­
k a r ı r s ı n . V a lla h i o z e lild ir s e n is e A z iz sin . S o n r a d e d i k i :
Y â R e s û la lla h , o n a lü tf e t. V a lla h i A lla h s e n i b iz e g e tir d iğ in d e
o n u n k a v m i o n u n iç in e lm a s v e y a k u t t a n k ıy m e tli t a ş l a r d iz iy o r la r d ı
k i o n a t a c g iy d ir s in le r . O s e n i n o n d a n m ü l k ü (y ö n e tim i) k a p tığ ım b i­
lir.
R e s û lu lla h 'ın , f i tn e d e n m e ş g u l e tm e k iç in i n s a n i a n
y ü rü tm e s i

S o n r a R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) i n s a n l a r ı iş te o
g ü n le r in d e y ü r ü t t ü n i h a y e t a k ş a m o ld u . G e c e le r in d e d e y ü r ü t t ü t a

İbn-i H işam — C . : 3 - F . : 28
403 SİR E T -I İBN -Î H İŞAM

s a b a h a k a d a r . V e iş te o g ü n ü n e v v e lin d e d e y ü r ü t t ü t a g ü n e ş o n la r ı
s ık ış tır d ı. S o n r a in s a n l a r ı in d i r d i ç o k g e ç m e d i k i y o r g u n l u k la r ı n ı
h i s s e tt il e r v e u y u y a r a k y e r e d ü ş t ü le r . R e s û iu lla h ( S a i la l la h ü A le y h i
v e S e lle m ) b u n u y a p tı k i m ille ti d ü n k ü o la n h a b e r d e n m e ş g u l e ts in .
A b d u lla h b . Ü b e y y ’in o la y ı n d a n ...

R e s û lu lla h 'ın R if â e ’n in ö lü m ü n ü h a b e r v e r m e s i ■

S o n r a R e s û iu lla h ( S a ila lla h ü A le y h i v e S e lle m ) y ü r ü d ü v e H i-

c â z ’ın y o lu n u t u t t u , o H ic a z ’d a b i r s u y u n y a n ı n d a in d i. B u, F ü v e y -
k ü n - N a k i’d ir . O n a N a k ’â d e n ilir . R e s û iu lla h ( S a i la l la h ü A le y h i v e
S e lle m ) y ü r ü d ü ğ ü z a m a n m ille tin ü z e r i n e ş id d e tli b i r r ü z g â r e s ti, o n ­
l a r a e z iy e t v e r d i. S a h a b e le r , k o r k u l a r . B u n u n ü z e r i n e R e s û iu lla h (S a i­
l a l la h ü A le y h i v e S e lle m ) d e d i k i :
K o rk m a y ın ız . B u r ü z g â r a n c a k k â f i r l e r i n b ü y ü k l e r i n d e n b ir b ü ­
y ü ğ ü n ö lü m ü iç in e s iy o r. M e d in e ’y e g e ld ik le r i z a m a n R ifâ e b . Z e y d
b. T a b û tu b u ld u l a r . O B e n i K a y n u k a ’d a n b ir id ir . V e Y a h u d ile r in b ü ­
y ü k le r in d e n b i r b ü y ü k id i. V e m ü n â f ı k l a r ı n s ığ ın a ğ ı id i. İş te o g ü n d e
ö ld ü .

İb n -i Ü b e y y h a k k ı n d a n â z il o la n â y e t l e r i

A lla h ’ın k e n d is in d e , m ü n a f ı k l a n z ik r e tt iğ i s û r e , İb n -i Ü b e y v e
o n u n d u r u m u n d a o la n k im s e le r in h a k k ı n d a n â z il o ld u . N â z il o ld u ­
ğ u z a m a n R e s û iu lla h ( S a i la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) Z e y d b. E r k a m ’ın
k u la ğ ı n d a n t u t t u , s o n r a şö y le d e d i : İş te b u , o k im s e d i r k i, k u la ğ iy ie
A lla h iç in v a z if e s in i if â e tti. V e b u a r a d a A b d u lla h b . A b d u lla h b.
Ü b e y y ’e, b a b a s ı n ın d u r u m u n u n h a b e r i n i v e rd i.

İb n -i A b d u lla h b . Ü b e y y 'in , b a b a s ı n ın k a t l i n i
ü s tle n m e y i ta l e b e tm e s i, R e s û lu lla h 'ın d a o n u a f e tm e s i ı

İb n -i İ s h â k d e d i k i :
B a n a A s ı m b. Ö m e r b . K a tâ d e h a b e r v e r d i k i :
A b d u lla h b. A b d u lla h b . Ü b e y y , R e s û iu lla h ( S a i la l la h ü A le y h i
v e S e lle m i 'e g e ld i v e şö y le d e d i :
Y â R e s û la lla h , b a n a ş u h a b e r g e ld i k i, s e n b a b a m A b d u lla h b.
Ü b e y y ’i o n d a n s a n a g e le n b i r ş e y h a k k ın d a , k a tl e tm e y i is tiy o r m u ş ­
 SÜ BÂBE VE K A R D E ŞİN İN İNTİKAM ALMAKTAKİ H İL E Sİ 403

s u n . E ğ e r b u n u y a p m a k m u h a k k a k g e r e k iy o r s a , b a n a e m r e t, b e n
o n u n b a ş ın ı s a n a g e tir e y im . V a lla h i H a z r e c ş u n u b il m e k t e d ir k i, k e n ­
d il e r i n d e b a b a s ı n a b e n d e n d a h a iy i b i r a d a m y o k tu r . B en k o r k u y o r u m
k i, o n u b e n d e n b a ş k a b ir is in e e m r e d e r s in o d a o n u ö ld ü r ü r . B e n d e
A b d u lla h b. Ü b e y y ’in k a t i l i n i n m ille tin iç in d e g e z m e s in e f ı r s a t v e r ­
m e d e n o n u ö l d ü r ü r ü m v e b i r k â f i r s e b e b iy le m ü ’m in b i r a d a m ı k a t i
e d e r im v e b ö y le c e d e c e h e n n e m e g ir e r im .

B u n u n ü z e r i n e R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) d e d i k i :
H a y ır, b ilâ k is o n a l ü t f e d e r iz v e b iz im le b e r a b e r k a ld ığ ı m ü d d e t­
ç e o n u n l a iy i a r k a d a ş lı k e d e riz .

İb n - i Ü b e y y 'in k a v m in in o n u c e z a l a n d ır m a y ı ü s t l e n m e s i :

B u n d a n s o n r a o b ir h â d is e m e y d a n a g e ti r d i ğ i z a m a n o n a i t a b
e d e n ve o n u m u a h e z e e d e n v e o n u a y ıp la y a n la r d ir e k t o n u n k e n d i
k a v m i id i. R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) , Ö m e r b. e l-H a t-
t â b ’a , o n l a r ı n b u d u r u m l a r ı n ı n h a b e r i g e ld iğ i z a m a n ş ö y le d e d i :
E y Ö m e r n a s ıl b u lu y o r s u n , v a ll a h i b a n a « o n u ö ld ü r!» d e d iğ in z a ­
m a n ş a y e t o n u ö ld ü r s e y d im o n u n iç in h o m u r d a n m a l a r o lu r d u . Ş a ­
y e t b u g ü n o n u n k a ti o lu n m a s ın ı e m r e ts e m e lb e t te k a ti e d ilir. Ö m e r
dedi k i :
V a lla h i ş im d i b ild im k i, R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e l­
le m ) 'i n e m r in d e b e n im e m r im d e n d a h a b ü y ü k b i r b e r e k e t v a r d ır .

M ık y â s b . S ü b â b e v e k a r d e ş in in in tik a m ın ı
a l m a k t a k i h ile s i v e b u h u s u s t a k i ş i i r i :

Ib n -i t s h â k d e d i k i :
M ık y â s b. S ü b â b e , M e k k e ’d e n , iz h a r e tt iğ i n e g ö re , m ü s lü m a n o la ­
r a k g e ld i v e şö y le d e d i :
Y â R e s û la lla h , s a n a m ü s lü m a n o la r a k g e ld im v e s e n d e n k a r d e ­
ş im in d iy e tin i ta le b e d iy o r u m , h a t a ile k a ti o lu n m u ş tu . B u n u n ü z e r i ­
n e R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) d e o n u n k a r d e ş i H iş â m
b. S ü b â b e ’n in d iy e tin in o n a v e rilm e s in i^ e m r e tti. O d a R e s û lu lla h
( S a lla lla h ü A le y h i v e S e ll e m ) ’in y a n ın d a b ir h a y li z a m a n k a ld ı. S o n ­
r a k a r d e ş i n i n k a a t i l i ü z e r i n e s a ld ır d ı v e o n u k a tl e tt i. S o n r a M e k k e ’y e
m ü r t e d o la r a k ç ık ıp g itti. O b i r ş iir in d e ş ö y le d e m i ş :
404 8İRET-1 İB N -İ H İŞA M

«Y e r in b ir çukurunda, dayandırılmış olarak, ik i elbisesine kafa damar­

larının kanlan karışmış olarak ölmüş olması nefse {ifa verdi.
Onun katledilmesinden önce nefsin kederleri hüsünleri bana yerle{iyor
ve beni yatakların yum m aklıklarından men ediyordu.
Onunla in tika m ım ı taleb e llim ve intikam ım ı almaya kavuştum ve put­
lara ilk dönücü ben idim. ■
Onunla F ih r’den intikam ım ı aldım ve onun diyetini de kaleler sahihleri
olan B en i N eccâ r’tn hayırlı kişilerine yükledim .»

M ik y a s b. S ü b â b e y in e ş ö y le s ö y l e d i :

«O n u n üzerine bir darbe ile yükseldim.

O darbe için kandan b ir damla vardır k i onun ü zerin i yükselir ve ke­
silir.
Ben de derim ki ölüm onun yüzünün ve alnının cilde olan kırıklarını
örter.
Saktn B en î B ekr’e zulm olundukları zaman eman verme t »

M ü s lü m a n l a r ı n ş i â n (p a r o la s ı)

İb n - i H iş â m ş ö y le d e d i :
B e n i M u s ta li k g ü n ü n d e m ü s l ü m a n l a n n ş i â n : Y a m a n s û r , e m it
e m i t id i (E y z a f e r b u lm u ş k im s e l ö l d ü r , ö ld ü r .)»

B e n i M u s ta li k ’in m a k t u l l e r i >

İb n -i t s h â k d e d i k i :
B e n i m u s t a l i k t e n o g ü n d e b i r t a k ı m k iş il e r is a b e t a ld ıla r . A li b .
 CÜVEYRİYE BİNT-1 H A R İS İN DURUMU 405

E b î T â lib o n l a r d a n ik i a d a m ı k a tl e tt i. M â lik ’i v e o n u n o ğ lu n u . A b -
d u r r a h m a n b . A v f d a o n l a n n s ü v a r ile r in d e n b i r a d a m ı k a tl e tt i. O n a
A h m e r v e y a U h e y m ir d e n ilir .

CüveyTİye btnt-i H âris'ln durum u i

R e s û lu l la h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) o n l a r d a n b ir ç o k e s i r i
e ld e e tti. O n l a n m ü s l ü m a n l a r a r a s ı n d a d a ğ ıttı. O g ü n d e e s i r le r d e n
C ü v e y r iy e b in til- H â r is b. E b i D ı r a r v a rd ı. S o n r a P e y g a m b e r ( S a l la l­
l a h ü A le y h i v e S e ll e m ) 'i n h a n ım ı o ld u .

lb n - i İ s h â k d e d i k i :
B a n a M u h a m m e d b . C a f e r b . Z ü b e y r, U r v e b . Z u b e y r ’d e n , o d a
 iş e 'd e n n a k l e n şö y le h a b e r v e r d i :
R e s û lu l la h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) , B e n i M u s ta li k 'in e s i r ­
le r in i ta k s im e tt iğ i z a m a n C ü v e y r iy e b in til- H â r is p a y la ş m a d a S â b i t
b. K a y s b. Ş e m m â s ’a d ü ş t ü v e y a o n u n a m c a o ğ l u n a d ü ş t ü . C ü v e y ­
r i y e d e k e n d is i iç in o n u n l a m ü k â t e p (100) a k d i y a p tı. T a tlı g ü z e l b i r
k a d ın id i. K e n d is in i g ö r ü p d e c e z b o lm a y a n h iç k im s e y o k tu r . R e s û ­
lu l la h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) 'e g e ld i o n d a n , k it â b e ti iç in y a r ­
d ım ta l e b e d iy o r d u . Â iş e d e d i k i :
V a llâ h i b a ş k a d e ğ il a n c a k o n u h ü c r e m in k a p ıs ı ö n ü n d e g ö r d ü ­
ğ ü m z a m a n h o ş u m a g itm e d i v e b ild im k i y a k ı n d a R e s û lu lla h ( S a lla l­
la h ü A le y h i v e S e lle m ) o n d a n g ö r d ü ğ ü m ş e y i g ö r ü r . O n u n y a n m a
g ir d i v e ş ö y le d e d i •.
Y â R e s û la lla h , b e n , H â r is b . E b i D ı r â r ’ın k ız ıy ım , H â r is k a v m i-
n i n e f e n d is id ir . B a n a , s a n a g iz li o lm a y a n b i r b e lâ is â b e t e t t i v e b e n
s e h im d e S â b i t b. K a y s b . Ş e m m â s 'a ( v e y a o n u n a m c a s ın ın o ğ lu n a )
d ü ş t ü m . V e n e f s im iç in o n u n l a m ü k â t e b e a k d i y a p tım . V e s a n a g e l­
d im k i, k i t â b e ti m iç in s e n d e n y a r d ı m is te y e y im . D e d i k i :
B u n d a n d a h a h a y ır lıs ın ı is te r m is in ? D e d i k i :
N e d ir o y â R e s û la lla h ? D e d i k i :
S e n in y e r i n e k it â b e ti n i ö d e r im v e s e n in le e v le n irim . D e d i k İ :
E v e t, y â R e s û la lla h . D e d i k i : '
H a d i b u n u y a p tım .

(106) M ükâtebe, p ara k a rşılığ ın d a kendini azad ettirm e anlaşm ası de­
m ektir.
m S İR E T -l İBN -İ H İŞA M

A iş e d e d i : H a b e r m ille t iç in d e y a y ıld ı k i, R e s û lu lla h (S a lla lla -

h ü A le y h i v e S e lle m ) C ü v e y r iy e b in t- i H â r is b. E bi D ır â r ile e v le n ­
m iş tir . M ille t R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e ll e m ) ’in e s h a n -
d ır (1 0 7 )la r , d e y ip e lle r in d e k i e s i r le r i g ö n d e r d ile r . A işe d e d i k i : R e ­
s û l u ll a h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e ll e m ) 'i n o n u n la e v le n m e s iy le B en i
M u s ta li k 'te n y ü z Aile â z â d o lu n d u . K a v m i iç in b e r e k e t y ö n ü n d e n o
k a d ı n d a n d a h a b e r e k e t li b ir k a d ın ı b ilm iy o ru m . (108)

İb n -i Hişâm d e d i : (
B ir r i v â y e t t e d e n il ir k i : R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e l­
le m ) , B en i M u s ta lik g a z v e s in d e n , k e n d is iy le b e r a b e r C ü v e y r iy e b in -
t i ’l- H â r is o ld u ğ u h a l d e a y r ıld ığ ı z a m a n v e Z â tü l-C e y ş ’e v a r d ı ğ m d a
C ü v e y r iy e y i E n s â r ’d a n b ir a d a m a v e d ie o la r a k v e r d i v e o n u h ıf z e t­
m e s in i e m r e tti. R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) M e d in e ’y e
g e ld i. C ü v e y r iy e 'n in b a b a s ı H â r is b. E b i D ır â r d a , k ız ın ın f id y e s iy le
g e ld i. A k ik ’d e o ld u ğ u z a m a n , f id y e e tm e k iç in g e tir d iğ i d e v e le r e b a k ­
tı v e o n l a r d a n ik i d e v e y e a r z u d u y d u v e o n la r ı A k ik 'in d a ğ y o lla r ın ­
d a n b ir in d e g iz le d i. S o n r a P e y g a m b e r ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) ’in
y a n m a g e ld i v e d e d i k i :
E y M u h a m m e d , b e n im k ız ım ı e le g e ç ir m iş s in iz v e iş te o n u n f id ­
y e si. R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) 'd e d e d i k i :
A k ik d e ş ö y le şö y le b ir b o ğ a z d a k e n d ile r in i s a k la d ığ ın ik i d e v e
n e r e d e d i r ? B u n u n ü z e r in e H â r is d e d i k i :
Ş e h â d e t e d e r i m k i, A lla h ’d a n b a ş k a m a b û d y o k tu r , v e s e n A lla h 'ın
R e s û lü s ü n . V a lla h i A lla h ’t a n b a ş k a h iç k im s e b u n a m u t t a l i o lm a d ı.

(107) H a n ım ta ra lın d a n olan a k ra b a la r dem ek tir.

(108) S üheylî dedi k i : «A leyhisselâm ’ın C ü v ey riy e’ye b a k m a sın a ve onu
güzelliğinden bildiğini bilm esine gelince ancak şunun içindir ki, o m em lûke
b ir k a d ın d ır. Ş ayet h ü r olsaydı ona beğenircesine bakm azdı. Ç ü n k ü cariyelere
b a k m a k m ekrûk olm az. Ve şu da câizd ir ki ona b akm ası onunla n ik âh ı m u-
rad ettiğ i içindir. N ite k im şöyle diyen b ir k a d ın a b a k tığ ı g i b i : «Ben nefsim i
sa n a hibe e ttim y a R esûlallah.» B unun üzerine ona b a k tı. Sonra başını aşağı
in d ird i, sonra o k a d ın ı b ir başk asın a n ik â h la d ı. A leyhisselâm ’d a n , nik âh ın ı m u-
râd etm esi e sn asın d a k a d ın a b a k m a k ta ru h sa t sâ b it o lm u ştu r. B ir k a d ın la n i­
k â h etm eyi P ey g am b er de m eşveret ed erk e n M u ğ ire’ye dedi k i : Şayet o k a ­
d ın a b a k arsa n b u ikinizin a rasın ın d ev am etm esi için d a h a lâ y ık tır. B esine
b in t-i D a h h â k ’m kızını n ik âh la m a y ı m u rad e ttiğ i zam an M uham m ed b. M es-
lem e’y e de b u n u n m islini söyledi.
 V ELİD B. UKBE VE BU HUSUSTA NA ZİL OLAN AYETLER 407

Ve böylece Hâris müslüman oldu ve beraberindeki iki oğlu ve

kavminden yanındakiler de müslüman oldular. Hâris iki deve için
adam gönderdi. O adam onları getirdi. Develeri Peygamber (Sallal-
lahü Aleyhi ve Sellem) 'e verdi ve kızı Cüveyriye de ona verildi. O
da müslüman oldu ve İslâmiyeti güzelce yaşadı. Bunun üzerine Re-
sûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) babasına dünürcü oldu. O da
onu onunla evlendirdi. Ona dörtyüz dirhem mehir verdi.

Velid b. Ukbe ve Benû Mustalik ve bu hususta

nâzil olan âyetler

İbn-i İshâk dedi k i :

Bana Yezld b. Rûmân haber verdi k i :
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem), onlara, müslüman ol­
malarından sonra Velid b. Ukbe b. Ebi Muayt’ı gönderdi. Onlar da
onun geldiğini işittikleri zaman atlarına binip ona doğru yöneldiler.
Bu ise onlan işittiği zaman onlardan korktu ve Resûlullah (Sallallahü
Aleyhi ve Sellem)'e geri döndü ve ona haber verdi k i :
Kavim beni katletmeyi kasd ettiler ve zekâtları bana vermedi­
ler.
Bunun üzerine müslümanlar onlarla gaza yapma hususunda çok
ileri gittiler. Hatta Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) de on­
larla savaşmayı kasd etti. Onlar bu şey üzere iken onların elçi heyet­
leri Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) ’e geldiler ve dediler k i :
Yâ Resûlallah bize elçi gönderdiğin zaman senin elçini işittik ve
ona doğru ona ikram etmem'z ve bizim tarafımızdaki sadakayı ona
ödememiz için ona doğru çıktık. O ise hemen dönerek süratle gitti.
Bunun üzerine şu haber geldi k i : O, Resûlullah (Sallallahü Aleyn*
ve Sellem)’e iddia etmiş ki biz ona doğru onu katletmek için çıkmı­
şız. Halbuki Allah'a yemin ederiz ki biz bunun için gelmedik. Bu­
nun üzerine Allah Teâlâ onun ve onlann hakkında şu âyetlerini in­
zal bu y u rd u :
j r j i ( ¿ j \f *

U je I
i - l•
t j Sİ
408 SİR E T -Î İBN -İ H tŞA M

«Ey inananlar, eğer yoldan çıkmışın biri size bir haber getirirse,
onun iç yüzünü araştırın, yoksa bilmeden bir millete fenakk edersi­
niz de sonra ettiğinize pişman olursunuz. Bilin ki, içinizde Allah’ın
peygamberi bulunmaktadır. Eğer o, bir çok işlerde size uymuş olsay­
dı, şüphesiz kötü duruma düşersiniz.» â y e ti n s o n u n a k a d a r .
R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) iş te b u s e f e r in d e n d ö n ­
d ü . (N ite k im b a n a it h a m e tm e d iğ im b i r k im s e , Z ü h r i ’d e n n a k le n ,
o n u n U r v e ’d e n n a k le n , o n u n d a A iş e ( R a d iy a llâ h ü a n h â ) 'd a n n a k le n
h a b e r v e r d i) . N ih â y e t M e d in e ’y e y a k ın b i r y e r d e v e b u s e f e r in d e A işe
ile b ir li k te id i k i e h l- i ifk , Â iş e ’n in h a k k ı n d a d e d ik le r in i d e d ile r.

B E N İ M U S T A L İK G A Z V E S İN D E İF K (109) H Â D İS E S İ
(H . A ltın c ı s e n e s i)

İb n -i İ s h â k şö y le d e d i :
Z ü h r i, A lk a m e b. V a k k â s ’d a n v e S a id b. C ü b e y r ’d e n v e U r v e b.
Z ü b e y r ’d e n v e U b e y d u lla h b. A b d u lla h b . U tb e ’d e n n a k l e n b iz e ş ö y ­
le h a b e r v e rd i. ( H e r b ir i b a n a h â d is e n in b i r k ıs m ın ı h a b e r v e rd i. B ir
k ıs m ı ö b ü r k ıs m ın d a n e z b e rle m iş . B e n s e n in iç in o n la r ın b a n a h a b e r
v e r d iğ in i to p la d ım .)

Resûlullah’m, hanımlariyle beraber seferdeki durumu ■

M u h a m m e d b. İ s h â k şö y le d e d i :
B a n a Y a h y â b. A b b â d b. A b d u llâ h b. Z ü b e y r, b a b a s ı n d a n , o d a
A iş e 'd e n ... V e A b d u lla h b. E b l B e k r, A m re b in t-i A b d u r r a h m a n ’d a n
n a k le n , o d a A iş e ’d e n n a k le n , o d a k e n d is in d e n (e h li if k o n u n h a k ­
k ın d a d e d ik le r in i d e d ik le r i z a m a n ) a ş a ğ ı d a k i h a b e r i v e rd i. İş te b u n ­
l a r ı n h e p s i n d e n n a k le n  iş e ’n in h a b e r i n e d a h il o lm u ş k im s e le r d e n
h e r b ir i d iğ e r in i n h a b e r v e r m e d iğ i ş e y i h a b e r v e riy o r. A iş e ’d e n n a k ­
le d e n le r in h e p s i d e s i k a ( i tim a d a ş a y a n ) k im s e le r d ir . O n la r ı n h e p s i
A iş e ’d e n n a k l e n iş ittik le r i ş e y le r i h a b e r v e rd ile r . A işe ş ö y le d e d i :
R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) b i r s e f e r e k a s t e ttiğ i
z a m a n h a n ı m l a r ı a r a s ı n d a k u r ’a ç e k e r d i. H a n g is in e k u r ’a ç ık a r s a o n u
k e n d is iy le b e r a b e r ç ık a r ır d ı. B e n i M u s ta lik g a z v e s i o ld u ğ u z a m a n

(1 0 9 ) İfk : İ fr ita dem ekliı

 A İŞ E ’NİN G E R D A N L IĞ IN IN DÜ ŞM ESİ 409

hanımları arasında kur’a çekti. Daha evvel kur’a çektiği gibi onlara
karşı onunla birlikte gitmek için kur’a bana çıktı. Resûlullah (Sal-
Iallahü Aleyhi ve Sellem) de beni sefere çıkardı.

Âişe’nin gerdanlığının düşmesi ve gerdanlığı aram ak

için geri kalması
Aişe dedi k i :
Kadmlar işte o zamanda ancak kifâyet edecek kadar ferlerdi ki
şişmanlamasınlar ve ağırlaşmasınlar. Devem benim için yola ha­
zırlandığı zaman hevdecime otururdum. Sonra beni yolculuğa götüre­
cek topluluk gelir ve beni bindirirlerdi. Hevdecin alt tarafından tu­
tarlar, onu kaldırırlar onu devenin sırtı üzerine koyarlar ve onu ip­
leriyle bağlarlardı. Sonra devenin başım tutarlar ve onu götürür­
lerdi. Aişe şöyle devam e tti:
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) bu seferini bitirdiği za­
man geri dönerek Medine’ye yöneldi. Medine’ye yakın bir yerde ol­
duğu zaman bir konaklama yerine gecenin bir kısmmda orada gece­
ledi. Sonra millete yola çıksınlar diye ilân ettirdi. Millet de yolcu­
luğa başladı. Ben hâcetim için çıktım. Boynumda bir gerdanlığım
vardı. Onda (Yemen’in San’â'ya yakın bir şehri olan) Zefâri'ye nis-
bet edilen bir dizi boncuk vardı. Hacetimi bitirdiğim zaman dizi bon­
cuk boynumdan sıyrılmış, haberim yoktu. Konuklama yerine döndü­
ğüm zaman onu boynumda aram aya başladım. Fakat bulamadım.
Millet ise yolculuğa başlamıştı. Gittiğim mekânıma geri döndüm ve
gerdanlığımı anyordum. Nihâyet buldum. Devemi hazırlayanlar ters
taraftan gelip Devemin hazırlığını tamamlamışlardı. Hevdeci tut­
muşlar. Onlar benim onun içinde olduğumu zan etmişler. Daha ev­
vel de öyle yapardım. Hevdeci yükleyip devenin üzerine bağlamış­
lar. Benim onun içinde olduğumdan şüphe etmemişler. Sonra deve­
nin başmı tutup ve onu götürmüşler. Bunun üzerine ben ordugâha
döndüm ve oradan ne bir soran ne de bir cevap veren yoktu. Mil­
let aynlıp gitmişlerdi.
İbn-i Muattal'ın Âişe’ye rastlaması ve onun Âişe’yi
binek devesine bindirmesi
Aişe dedi k i :
Elbiselerime büründüm, sonra yerimde yan yattım. Bildim ki şa­
yet kayboldumsa bana geri dönerler. Aişe dedi k i :
410 8İRET-1 ÎBN-1 H İŞAM

Vallahi ben yan üstü yatmaktaydım ki bana Safvân b. Muattal

es-Sülemi rastladı. Bir hâceti için ordudan geri kalmıştı. Milletle be­
raber gecelememişti. Benim karartım ı gördü ve geldi, benim yanım­
da durdu. Bizim üzerimize hicâb vurulmazdan önce beni görmüştü.
Beni görünce şöyle dedi:
«İnnâ lillahi ve innâ ileyhi râciûn.» (Biz Allah içiniz ve biz O’na
dönücüleriz.)
Resülullah (Sallallahü Aleyhi ve Selleml’in hanımı!
Ben ise elbiseme bürünmüş idim. Dedi k i :
Allah seni bağışlasın, seni geriye bırakan nedir? Aişe dedi k i :
Onunla konuşmadım. Sonra binek deveyi yaklaştırdı ve dedi ki,
«Bin.» Kendisi benden geriye çekildi. Aişe dedi k i :
Ben de bindim, binek devenin başını tuttu ve süratle gitti mil­
leti arıyordu. Vallahi kayb olup millete kavuşmadan sabah oldu. Mil­
letin yanına indik. Yerleşip sükûnete erdikleri zaman benim bineğimi
yeden adam göründü. İşte o zaman Ehl-i ifk, dediklerini dediler ve
ordugâh çalkalandı. Halbuki vallahi hiç bir şeyden haberim yoktu.

R esû lu lla h 'm A iş e ’d e n y ü z ç e v ir m e s i

Sonra Medine'ye geldik. Çok geçmedi ki ben şiddetli bir hasta­

lıkla hastalandım. Bunlardan bir şeyin haberi bana gelmemişti. Hal­
buki haber Resülullah (Sallallahü Aleyhi ve SellemJ’e ve ana baba­
ma varmıştı. Bana ondan az ve çok bir şey zikretmiyorlar ancak ben
Resülullah (Sallallahü Aleyhi ve SellemJ'den bana az da olsa bir ilti­
fat göremedim. Ben hastalandığım zaman bana acır bana lütfederdi.
İşte bu hastalığımda ise bunları yapmadı ve ben de bunu ondan yadır­
gadım. Yanıma girdiğinde yanımda Anam hastalığıma bakıyordu
(İbn-i Hişâm dedi k i : O kadın Ümm-ü Rûmân’dır. Onun ismi Zeyneb
bint-i Abd-i Dühmân'dır. Beni Firâs b. Ganm b. Mâlik b. Kinâne'den
biridir). «Kızınız nasıldır», dedi ve bunun üzerine bir şey ilâve et­
medi.

Aişe'nin, babasının evine intikal etmesi ve onun

hakkında söylenenleri bilmesi

İbn-i İshâk d e d i:
Aişe dedi k i :
 RESÛLULLAH’IN AİŞE'DEN YÜZ ÇEV İR M ESİ 411

Nihâyet kendimde bir şey hissettim ve dedim k i :

Yâ Resûlallah, hastayım bana izin versen de anamın yanına gi­
deyim de hastalığıma baksa?» Dedi ki:
Gidebilirsin. Aişe dedi ki
Ben de anamın yanına intikal ettim, olanlardan hiç haberim
yoktu. Nihayet yirmi küsûr geceden sonra ağrımdan iyileşir hâle gel­
dim. Biz bir Arab kavmi idik. Evlerimize Acemlerin edindikleri
dar yollarda gitmezdik. Onlardan hoşlanmaz onları kerih gö­
rürdük. Biz ancak Medine’nin geniş sahalarında giderdik. Kadınlar
ancak her gece hâcetlerine çıkarlardı. Ben de bir gece bir hâcetim
için çıkmıştım benimle birlikte Ümm-ü Mistah bint-i Ebi Ruhm b.
Muttalib b. Abd-i Menâf vardı. O kadının anası, Sahr b. Amir b. Sa’d
b. Teym’in kızı idi. Ebû Bekr es-Sıddik (Radiyallâhü a n h l’in teyzesi
idi. Aişe dedi k i :
Vallahi o kadın benimle beraber yürüyordu bir ara elbisesine da­
yandı ve şöyle ded i:
Mistah seni yok olasın! (Mistah ise bir lâkabdır.) Onun ismi
Avf’dır. Aişe dedi k i :
Allah'a yemin olsun ki, Muhâcirlerden Bedr’de şehid düşmüş bir
adama ne kötü söz söyledin. O kadın da dedi k i :
Ey Ebû Bekr’in kızı, sana haber varmadı mı? Aişe de dedi:
«Ne haberi?» Bunun üzerine o kadın ehli ifk’in sözüne dâir olan
şeyi bana haber verdi. (Aişe dedi ki) :
«Bu mu oldu?» Kadm da dedi k i :
Evet, vallahi bu oldu. Aişe dedi k i :
Vallahi hâcetimi kaza etmeğe takatim olmadı, döndüm. Vallahi
ağlamaya devam ettim ve hattâ zan ettim ki ağlamak yakında benim
ciğerimi yaracaktır. Anama dedim k i:
«Allah seni bağışlasın, insanlar söyledikleri konuştukları şeyi ko­
nuşuyorlar ve sen ise bunlardan bir şeyi bana zikr etmiyorsun!» O da
dedi k i :
Ey kızcağım, durumu üzerine alıp büyümseme, vallahi bir adam­
da sevdiği güzel bir kadın olsun ve onun için de birtakım kumalar
olsun da onlar onun aleyhine ileri geri çok konuşmasınlar ve insan­
lar da onun aleyhine çok konuşmasınlar, böylesi az bulunur.
412 S İR E T İ İBN-1 H İŞA M

Resûlullah'ın millet, içinde kavmin ona namusu hakkında

eziyet etmelerini zikrederek verdiği hutbe
Aişe dedi k i :
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) milletin içinde ayağa
kalkmış onlara hutbe okuyordu. Ben ise bunu bilmiyordum. Allah’a
hamd etti ve Ona sena etti, sonra şöyle dedi:
Ey insanlar! Benim ehlim hakkmda bana eziyet veren adamların
hâli nicedir. Ailem hakkmda gerçek olmayan şeyi söylüyorlar. Val­
lahi âilelerimden ancak iyilik gördüm. Ve tanıdığım bir adama iftira
ediyorlar. Vallahi ben ondan ancak hayır gördüm. Evime ancak o
benimle birlikte olduğu halde girer.

tbn-i Übeyy ve Hamne'nin, bu haberin

yayılmasındaki tesirleri.

Aişe dedi k i :
Bu günahm büyük bir kısmı, Hazrec’den birtakım adamlarla bir­
likte, Mıstah’ın ve Hamne bint-i Cahş’ın söylediği şeyle birlikte Ab­
dullah b. Übeyy b. Selûl’a aittir. Çünkü Hamne’nin kız kardeşi Zey-
neb bint-i Cahş, Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)’de idi. Re­
sûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem’in hanımlarından ondan baş­
ka hiçbir hanım mertebece bana müsavi değidi. Zeyneb ise (Allah
Teâlâ onu diniyle ismetine alsın), ancak hayır söyledi. Hamne bint-i
Cahş'a gelince o, bu olaydan yaydığı şeyleri yaydı. Kızkardeşi için be­
nimle zıdlaşıyordu. Bu yüzden mutlu değildi.

Resûlullah’ın hutbesinden sonra müslümanlann

arasında olan şeyler t

Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) işte o sözü söyleyince,

Üseyd b. Huzayr şöyle dedi:
Yâ Resûlallah, eğer Evs’den iseler senin yerine biz onlan hak­
larız ve eğer onlar bizim kardeşlerimizden Hazrec’den ise senin em­
rinle bize emret. Vallahi onlar boyunlarının vurulması için elbette
ehildirler. Aişe dedi k i :
, Bunun üzerine Sa’d b. Ubâde kalktı. Bundan önce sâlih bir adam
olarak bilinirdi. Ve şöyle d ed i:
 A ÎŞ E ’N İN BERA ETÎ İÇ İN AY ETLERİN NÜZÛLÜ 413

Allah’ın bekasına and olsun ki yalan söyledin, onların boyunla­

rını vurmayız. Vallahi bu sözü söylemezdin. Fakat bilirsin ki, onlar
Hazrec’dendir. Şayet onlar senin kavminden olsalardı bunu söyle­
mezdin! Bunun üzerine Üseyd şöyle dedi:
Allah'ın bekasına and olsun ki yalan söyledin fakat sen bir mü­
nafıksın ki münafıklardan yana mücâdele veriyorsun. Aişe dedi k i :
insanlar birbirine vurmaya kalktılar hattâ nerde ise Evs ve Haz-
rec’den olan bu iki kabile arasında bir şer olacaktı. Resûlullah (Sal-
lallahü Aleyhi ve Sellem) indi ve benim yanıma girdi.

Resûlullah'ın Ali ve Üsâme ile istişaresi i

Aişe dedi k i : Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) Alî b. Ebt
Tâlib (Rıdvanullahu Aleyhi)’yi ve Üsâme b. Zeyd’i çağırdı ve onlar­
la istişâre etti. Üsâme, bana hayır ile sena etti ve ona durumumu
söyledi. Sonra dedi k i :
Yâ Resûlallah, âilenden ancak hayır biliyorsun. Bu ancak yalan­
dır ve bâtıldır. Ali'ye gelince, o şöyle dedi:
Yâ Resûlallah, şüphesiz kadınlar elbette çoktur ve sen onun ye­
rine bir başkasını koymaya kaadirsin. Câriyeye sor, çünkü o sana
doğrusunu söyler.
Bunun üzerine Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) Bürey-
re’yi çağırdı ki ona sorsun. Aişe dedi k i :
Ali b. Ebi Tâlib ona doğru kalktı ve ona şiddetli bir tokat vurdu.
Ve şöyle diyordu:
«Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)’e doğruyu söyle.» Aişe
dedi k i : Büreyre şöyle diyordu:
Vallahi Âişe’den ancak hayır biliyorum. Aişe’yi hiçbir şeyle ayıp­
lamıyordum, ancak ben hamurum u yoğuruyordum ve ona ham uru
beklemesini söylüyordum. O ise onu beklemekten uyuyordu. Koyun
geliyor ham uru yiyordu.

Âişe'nin berâeti için âyetlerin nâzil olması t

Aişe (Radiyallâhü anhâ) dedi k i :

Sonra Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) benim yanıma
girdi. Benim yanımda anam babam bulunuyordu. Benim yanımda
Ensardan bir kadın da bulunuyordu. Ben ise ağlıyordum ve o kadm
414 SİR E T -l İBN-Î H İŞAM

da benimle birlikte ağlıyordu. Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve Sel-

lem) oturdu ve Allah’a hamd etti ve O’na sena etti, sonra şöyle dedi:
Yâ Âişe, insanların sözlerinden sana gelen bir eziyet olmuştur,
Allah’dan sakın ve eğer insanların söyledikleri şeylerden bir kötülü­
ğün içine düşmüş isen Allah'a tevbe et. Çünkü Allah kullarından tev-
beyi kabûl eder. Âişe dedi k i :
Vallâhi o ancak bunu bana der demez benim göz yaşım yüksel­
di, hattâ Resulullah’ı göremiyordum. Bekledim ki, anam babam
benden yana Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Selleml’e cevab ver­
sinler. onlar da konuşmadılar! Âişe dedi:
•Allah'a yemin ederim ki, Allah’ın benim hakkımda mescidlerde
okunan ve kendisiyle namaz kılınan bir âyet indirmesinden daha
hakir ve daha küçük durumda idim. Fakat ben umuyordum ki; Re­
sûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) uykusunda, Allah’ın beraeti-
me dâir bildirdiği şey veyâ haber verdiği bir haber dolayısiyle ben­
den yana müfterileri yalanladığı bir şeyi görsün. Benim hakkımda
inen K u ra n a gelince, vallahi elbette nefsim kendi katımda bundan
daha hakir idi.»
Âişe dedi k i :
Anam babamı konuşur görmediğim zaman onlara dedim k İ:
«Niçin, Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Selleml’e cevap vermi­
yorsunuz?» Onlar da dediler k i :
«Vallahi ona ne ile cevap vereceğimizi bilmiyoruz.» Vallahi ben
de işte o günlerde Ebû Bekr âilesinin başına gelen şeyin, hiç bir aile­
nin başına geldiğini bilmiyorum. Âişe dedi k i :
O ikisi bana karşısükût ettikleri zaman hüzünlendim ve ağladım.
Sonra şöyle dedim :
«Vallahi zikr ettiğin şeylerden dolayı Allah’a aslâ tevbe etmiye-
ceğim. Vallahi ben elbette biliyorum ki, eğer insanların söyledikleri
şeyi ikrar edersem, Allah biliyor ki ben ondan beriyim, elbette olma­
yan bir şeyi söylemiş olacağım ve eğer ben onların söylediklerini in­
kâr edersem beni tasdik etmeyeceklerdir.» Âişe devam e tti:
Sonra zihnimde Yakub’un ismini araştırdım hatırlıyamıyordum.
Dedim k i :
«Fakat yakında Yûsuf'un babasının dediği gibi diyeceğim.»
 EBÛ EYYÛB, Â tŞ E ’NİN PA K L IĞ IN I HANIM INA ANLATMASI 415

«Artık bana güzel bir sabır gerekir. Anlattıklarınıza ancak Al-

lah'dan yardım istenir.»
Aişe dedi k i : Vallahi Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)
meclisinden ayrılmadı ve Allah'dan gelen emirle kendinden geçti.
Budun üzerine elbisesiyle örtündü ve deriden bir yastık onun başının
altma konuldu. Ben. bunlardan gördüğüm şeyleri gördüğüm zaman,
vallahi ne korkuyordum ne de aldırış ediyordum. Biliyordum ki ben
beriyim. Allah (Azze ve Celle) de bana zulmedecek değildir. Ana ba­
bama gelince, Âişe’nin nefsi kudret elinde olan Allah (Azze ve Cel­
le)’ye kasem ederim ki Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem), o
vahy haletinden çıkmadan, Allah, olayı doğrulayacaktır, diye kork­
tuklarından nerde ise öleceklerdi. Aişe dedi k i :
Sonra Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) den o uyku hâli
zâil oldu, oturdu. Ve ondan kış gününde inci misilli gümüşten yapı­
lan daneye benzer ter damlaları aşağı iniyordu. Alnından teri silme­
ye başladı. Şöyle diyordu:
Müjde, yâ Aişe, Allah senin berâetini bildirdi. Aişe dedi:
Dedim ki, Hamd Allah’adır.» Sonra millete doğru çıktı ve onla­
ra hitâb etti ve onlara bu hususta Allah’ın ona indirdiği Kur’ân'ı
okudu. Sonra Mistah b. Üsâse, Hassân b. Sâbit ve Hamne bint-i
Cahş’m hadlerinin vurulmasmı emretti. Bunlar, fuhşu fasih bir şe­
kilde konuşanlardan idiler. Onlara had vuruldu.

Ebû Eyyûb ve onun, Aişe'nin paklığını hanımına

zikretmesi

İbn-i Ishâk d ed i:
Bana babam Ishâk b. Yesâr, Beni Neccâr’m bazı adamlarından
naklen haber verdi k i :
Ebû Eyyûb Halid b. Zeyd hanımı Ümm-i Eyyub ona şöyle dedi:
Ey Ebû Eyyûb, milletin Aişe hakkında söylediği şeyi işittin mi?
Dedi k i :
Evet işittim. Bu yalandır ey Ümm-i Eyyûb, sen böyle bir şey de­
din mi? Ümm-ü Eyyub hayır vallahi böyle bir şey demiş değilim,
dedi, Ebu Eyyup Âiş e senden daha hayırlıdır, dedi.
416 SlRET-1 İBN -İ H lŞA M

B u h u s u s t a K u r ’a n ’d a n n â z il o la n & y e tle r

 işe d e d i k i :  y e tle r , y a l a n c ı l a r ı n s ö z le rin e k u l a k a s a n l a r h a k ­

k ı n d a in d iğ in d e A lla h T e â lâ ş ö y le b u y u r d u :

« ( M u h a m m e d ’in e ş in e ) o y a l a n ı u y d u r a n l a r İç in iz d e n b i r g ü rû h -
t u r . B u n u k e n d in i z iç in k ö tü s a n m a y ın . O , s iz in iç in h a y ır lı o lm u ş ­
t u r . O k im s e l e r d e n h e r b i r i n e k a z a n d ı ğ ı g ü n a h k a r ş ılı ğ ı c e z a v a rd ır.
İ ç l e r i n d e n e le b a ş ılık y a p a n a ise b ü y ü k a z a b v a rd ır.» B u n l a r H assân
b . S â b it v e o n u n a r k a d a ş l a r ı d ı r ; d e d ik le r in i d e m iş le rd i.

İb n -i H iş â m d e d i :
D e n ilir k i : B u n la r , A b d u lla h b . Ü b e y y v e a r k a d a ş l a r ı d ı r l a r .
■ îb n - i H iş& m d e d i k i :
E le b a ş h ğ m ı y a p a n k im s e is e A b d u lla h b. Ü b e y y ’d ir . tb n - i î s h â k
b u n u , b u n d a n ö n c e b u h a b e r d e z i k r e tm iş tir . S o n r a A lla h T e â lâ şö y le
b u y u rd u :

« O n u i ş it ti ğ in iz z a m a n , e r k e k k a d m m ü ’m in le r in , k e n d il ik l e r i n ­
d e n h ü s n ü z a n d a b u l u n u p da..» Y â n i E b û E y y û b v e o n u n h a n ım ın ın
d e d iğ i g ib i d iy e b ilir le r d i. S o n r a ş ö y le b u y u r d u

>

« O n u d ilin iz e d o la m ış tın ız . B ilm e d iğ in iz ş e y le r i a ğ z ın ız a a lıy o r d u ­

n u z . O n u ö n e m s iz b i r ş e y s a n ı y o r d u n u z , o y s a A lla h k a ta n d a ö n e m i
b ü y ü k tü r .»
 E B Û B E K R İ N M IS T A H 'A N A F A K A V E R M E M E Y E Y E M İN İ 417

E b û B e k r in , M ı s ta h ’a n a f a k a v e r m e m e y e n iy e t e tm e s i
s o n ra b u n d a n v azgeçm esi

B u â y e tl e r , A işe v e o n u n iç in d e d ik le r in i d iy e n k im s e le r in h a k ­
k ın d a n â z il o ld u ğ u z a m a n , E b û B e k r — k i a k r a b a l ı ğ ı n d a n v e i h t i y a ­
c ın d a n d o la y ı M i s ta h ’a i n f â k e d iy o r d u — ş ö y le d e d i :
V a lla h i a s l â M i s ta h 'a b i r ş e y i n f a k e tm iy e c e ğ im v e A iş e iç in d e ­
d iğ in i d e d ik t e n v e b iz im ü z e r im iz e ç a m u r a t t ı k t a n s o n r a a s l â o n u b i r
m e n f a a t l e m e n f a a tl a n d ır m a y a c a ğ ım . A işe d e d i k i :
B u n u n ü z e r i n e A lla h b u h u s u s t a ş u â y e ti n i in z â l b u y u r d u :

« İç in iz d e l ü t u f v e s e r v e t sfth ib i o la n l a r , y a k ı n l a r ı n a , d ü ş k ü n l e r e
ve A lla h y o lu n d a h i c r e t e d e n le r e v e r m e m e k iç in y e m in e tm e s in le r ,
A lla h 'ın s iz i b a ğ ış la m a s ın d a n h o ş l a n m a z m ıs ın ız ? A lla h b a ğ ış la y a n ­
d ır , m e r h a m e t l i o la n d ır.»

lbn-1 H lşftm 'ın b a z ı g a r i b k e lim e le r i t e f s i r e tm e s i

tb n - i H iş â m d e d i k i :
R iv â y e tte « k ü b re h û » d e n il ir K u r 'â n ’d a is e « k ib r e h û » d ü r.
İb n -i H iş â m d e d i k i :
• A, •,•>/» t - • «1 - ç»4 I ^ ' i ' ’, ,
f c j j j ı) 3\Ot, y; <fL j-ji j,\ Jtt v,
d ir , is te m e k d e m e k tir . Im r iü I K a y s b. H ü c r e l-K in d i şö y le d e d i :

D ik k a t e t ; senin çok istey en d ü jm a n la rtn vard.tr k i,

B iz onlart red e ttik .
K tn a m a y erin e n a sîh a tctd tr, y em in c i değildir.*

tbn-1 Hiş&m — C . : 3 - F . : 37
418 S İR E T -Î İB N -Î H İŞA M

B u b e y t o n u n b i r k a s îd e s in d e d ir . D e n ilir k i :

d ir . B u H a ş a n b. E b i'l- H a s a n e l- B a s r i’n in s ö z ü d ü r . B ize o n d a n g e le n

h a b e r e g ö re . A lla h T e â lâ ’n ın K itâ b ı n d a is e ş ö y l e d ir :

* lT* *

« K a d ın la r ın a y a k la ş m a m a y a y e m in e d e n le r.» B u m â n a d a k i k e li­
m e e ly e ’d e n tü r e m i ş ti r . E ly e ise y e m in d ir . H a s s a n b. S â b it şö y le d e ­
m iş tir :

?ÜJ J i y u\ J .— » ¿ İT

«İnsanların b ü tü n ü içinde benden isten ilm iş bir şe y olarak yalan olm a­

ya n doğru bir y em in ile y e m in e ttim .»

B u b e y t o n u n b ir ta k ı m b e y tle r i iç i n d e d ir k i i n ş a a l l a h o n la r ı y a ­
k ı n d a z ik r e d e c e ğ im . ^

in m â n a s ı, b u m e z h e b d e : 0'

d ir . A lla h (A z z e v e C e ll e l’n in k i t a b ı n d a is e : ¿j » ç " ' '¿ i

İle I jL iJ V ó l ü m u r a d e d e r.
 İBN-1 MUATTAL’IN HASSAN ! KATLETM EYE KASDt 41l>

«¿ ’W İ 'ğ »İr* ¿ L c 'j •

d e k i « en te k a a » ile «en l â t e k a a - y i m u r a d e d e r. İb n i M u f e r r e ğ el-

H im y e r i ş ö y le d e d i :
« >

o’ — - * y iL iij — i o y > <»ı* \^y

«Sab a h ın beyazında m eraya gönderilm iş mallara karşı bir saldıran y a ğ ­

m acıdan k o rk m a d ım ne de Y c zid olarak çağrıldım .
B ir giitıde k i zelil olarak ölüm den k o rk tu ğ u m için veririm .
H a lb u k i ölüm ler beni gözetliyorlar k i h a k ta n m e y i e tm e y e y im .»

İş te b u ş iir d e « H a k ta n m e y i e tm e y e y im » m â n a s ın d a m e y i e d e y im
ş e k lin d e g e ç m iş tir , b ir m e n fi e d a tı lâ t a k d i r o l u n m u ş t u r . Y u k a r d a k i
â y e tl e r d e d e a y n ı ş e k ild e k u lla n ılm ış tı. B u ik i b e y t o n u n b e y itle r i iç in ­
d e d ir .

İb n -i l s h â k :
 iş e d e d i k i : B a b a m E b û B e k r : E v e t v a ll a h i b e n A lla h ’ın b e n i
b a ğ ış la m a s ın ı m a ğ f ir e t e tm e s in i s e v e r im , d e d i. V e M is ta h ’a e s k id e n
o ld u ğ u g ib i i n f a k e tm e ğ e d ö n d ü v e « V a lla h i a s l â o n d a n b u n a f a k a y ı
k e s m e y e c e ğ im » , d iy e v a ’d e tti.

İb n -i M u a t ta l 'ı n H a s s â n ’ı k a tle tm e y e k a s d e tm e s i

İb n -i l s h â k d e d i k i
S o n r a S a f v â n b. M u a tta l, h a k k ı n d a H a s s a n .ın sö y le d iğ i ş iir in h a ­
b e r i o n a v a r d ığ ı z a m a n k ılıç ile H a s s â n b. S â b i t ’in ö n ü n e ç ık tı. H a s -
s â n b i r ş i ir s ö y le m iş ti k i o n d a İb n -i M u a t t a l 'a v e M e k k e li A r a p la r d a n
m ü s lü m a n o la n k im s e le r e t a r iz e n s ö z - d o k u n d u r u y o r d u . H a s s â n şö y le
d e m iş ti:

J lll -j j ^ I

jl-V Î f j ’j ,j LîJiii o * " L a O ji

420 S tR E T 1 tB N -t H tŞA M

3 j İ SI j U l L . * -* İ ı 3 ^ »jk>-U> J Jk_______ c I ( j j l J . r î l l .

•X)_^lı —«I' \J i jJlLij» VjjLİ. £ J\ C_y Oî»" t»

u f / * 11 > ' K İ *

o Ç İll ^ ^5»- w • j l u j* C T İJ * ^

.u ^ ll j*4İÎ^ — L jj 'O ^ i l l ^ " " " J * f /

fO'i «*' 'yj*j j>- (U>UA—

J' J'ii*û»'j-v-u
«C elâbib (garibler) izze t b ulm u} ve çoğalm ış oldukları halde a kşa m la ­
dılar.
F itreye de ya ln ız başına akşam ladı.
Sen in arkadaşı olduğun k im s e y i anası k a y b e tsin vey a arslantn pençe­
sinde ta k ılı olsun.
H a k k ın d a d iye t verilen m a k tu lu m için ne sabah erkenden g idip d iye t
a lırım ve ne de ondan kısas ederim .
D en iz, Şa m rüzgârı esince, hareket e ttiğ i ve k ö p ü k le ri kenara a ttığ ı
zam an, beni gazablt gördüğün bir zam an bir gün benden daha galib
olm az k i ben o günde b u zlu b u lu tu n kesm esi gibi keserim .
K u re y ş’e gelince, ben onlarla elb ette ve asla, sa p ık lık la rd a n rüşde =
doğruya dönm elerine kadar, m iisâlem e e tm em sulhlaşm am .
L â lı ve U zzâ ’y t kesin bir şe k ild e terke d ip hepsinin v â h id sam ed yani
te k , eşi olm ayan herkesin ken d isin e m uhtaç olduğu A lla h ’a secde e t­
m elerine kadar.
Ve R esu lü n onlara sö y led ikle rin in h a k olduğuna şehâdet etm elerine ve
A lla h 'ın ahdini te k id li bir şekild e tjâ etm elerine kadar.*

B u n u n ü z e r i n e S a f v â n b. M u a t ta l o n u n ö n ü n e ç ık tı v e o n a k ılıç
ile v u r d u B a n a Y a k û b b. U tb e h a b e r v e r d iğ in e g ö r e s o n r a şö y le d e d i :

«Al benden k ılıc ı; B en h icved ild im ise de bir h izm e tçiyim . Şair de­
ğilim .»

İb n -i ts h â k ş ö y le d e d i :
B a n a M u h a m m e d b. İ b r â h im b. H â r is e t-T e y m i h a b e r v e rd i k i :
 İBN-İ MUATTAL'IN HASSAN’I KATLETMEYE KASDt 421

S â b it b. K a y s b. Ş e m m â s , S a f v a n b. M u a t ta l ın H a s s â n 'a v u r d u ğ u sı­
r a d a ü z e r i n e a tıld ı v e o n u n e lle r in i b o y n u n a b i r ip ile b a ğ la d ı. S o n ­
r a o n u B e n i H â r is b. H a z r e c ’in e v le r in e g ö tü r d ü . A b d u lla h b. R e v â h e
o n u n la k a r ş ıla ş tı. B u n e d ir ? d e d i. D e d i k i :
H a s s â n ’a k ılıç la v u r m a s ın ı g ö r m ü y o r m u s u n ? V a lla h i o n u a z d a ­
h a g ö r m e s e y d im o n u k a tl e d e r d i . A b d u lla h b. R e v â h e d e o n a şö y le
d e d i:
R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e l l e m l ’in y a p tığ ın ş e y d e n h a ­
b e r i v a r m ı? D e d i k i :
H a y ır , v a lla h i. D e d i k i :
O h a ld e c ü r ’e t e tm iş s in , a d a m ı s e r b e s t b ır a k .
O d a b u n u n ü z e r i n e o n u s e r b e s t b ır a k tı. S o n r a R e s û lu lla h ( S a l­
l a l la h ü A le y h i v e S e lle m ) 'e g e ld ile r v e b u n u o n a z ik r e ttile r . O d a H a s -
s a n 'ı v e S a f v â n b. M u a t t a l ’ı ç a ğ ır d ı, tb n - i M u a t ta l d e d i k i :
Y â R e s û la lla h , b a n a e z iy e t e tti v e b e n i h ic v e tti v e b e n i g a z a b a
s ü r ü k le d i. B en d e o n a v u r d u m . B u n u n ü z e r in e R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü
A le y h i v e S e lle m ) H a s s â n 'a d e d i k i :

E y H a s s â n iy i d a v r a n . A lla h k e n d ile r in i ls lâ m a h id â y e t e tm e ­
s in d e n s o n r a k a v m im e k a r ş ı, k a rış ık lık m ı ç ık a r ır s ın . S o n r a d e d i k i :
E y H a s s a n s a n a v u r a n ı b a ğ ış la . D ed i k i :
O n u s a n a b a ğ ış la d ım y â R e s û la lla h .
lb n - l H iş â m d e d i :
D e n ilir k i : A lla h 'ın siz i ts l â m a h id â y e t e tm e s in d e n s o n r a m ı? ...
İb n -i ts h â k d e d i :
B a n a M u h a m m e d b. İ b r a h im h a b e r v e r d i k i :
R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) o n a o d a r b e y e k a r ş ılık
o la r a k B ir h a y ı v e rd i. B u r a s ı b u g ü n M e d in e ’d e B e n i H u d a y le s a r a y ı ­
d ır. E b û T a lh a b. S e h l’e â id b i r m a l idi. R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y ­
h i v e S e ll e m ) 'e s a d a k a v e rilm iş ti. R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e
S e lle m ) d e o r a y ı H a s s â n 'a v e r d i B ir d e H a s s â n 'a S ir in 'i v e rd i. B u
K ıb tiy e b ir c â r iy e d ir . C â riy e , H a s s â n ’d a n , A b d u r r a h m a n b. H a s s â n 'ı
d ü n y a y a g e tir d i. Ş ir in d e d i k i :
A iş e ş ö y le d i y o r d u :
S o n r a , Ib n -i M u a tta l a r a ş tır ıl d ı, c in s e l g ü c ü o lm a d ığ ı a n la ş ıld ı v e
ş e h id o l a r a k k a t i o lu n d u .

H a s s a n b. S â b it  işe ( R a d iy a lla h ü a n h â l 'n i n ş a n ı n d a s ö y le m iş

o ld u ğ u ş e y d e n ö z ü r d ile y e r e k şö y le d e d i:
432 S tR E T İ İB N t HİŞAM

« lf¡ e llid ir , evine bağlıdır, şe k li şüpheli bir şey ile tö h m e t edilm ez.
K ö tü lü k te n haberleri olm ayan etle ilgisi olm ayan kadınlardan biri
olarak sabahlar.
L u a y y b. Ğ alib'in bir kiiçiik kabilesinden kerim e bir kadındır.
O L ııa y k i, şerefleri za il olm ayan şerefi aram ak için koşulan yerlerin
kerim leridirler.
A yıp la rd a n uzak k ılın m ıştır, A llah onun ta b 'm ı güzel k ılm ıştır ve onu
b ü tü n kö tü lü k le rd e n ve bâtıldan tâhir k ılm ıştır.
E ğer iddia e tm iş olduuğntız şe y i dem iş isem , elim kırılsın.
N a sıl olur, yaşadığım m ü d d etçe R esiilııllah'tn soyuna d o stlu k ve y a r­
dım ın ı, m ahfcllcriıt zin e ti olm u ştu .* '
O R estiI için insanların hepsinin üzerine y iiıe rü tb eler vardır.
R öbiirlenip, salınanların atılganlar, ona ulaşam az.
D enilen şeyler ilginç şeyler değil.
O, koğuctt birinin hana siiyjediği bir sö zd ü r .»

Ib n -i H iş â m d e d i k i : * lf" *

b e y ti ve o n d a n s o n r a k i ve; JW' '4

b e y ti, E b û Z e y d el E n s â r i’d e n n a k l o lu n m u ş tu r .

İb n -i H iş â m d e d i k i :
B a n a E b û U b e y d e h a b e r v e rd i ki
 HASSAN VE M İSTA H ’I HİCVEDEN B İR Ş İİR 423

B ir k a d ın H a s s a n b. S â b i t ’in k ız ın ı Â iş e ’n in k a t ı n d a m e d h e tt i v e
şö y le d e d i :

r T 't i '. V - » ( Oi „

« İlle tlid ir , evine bağlıdır, şekli şüpheli bir ¡e y ile tö h m e t edilm ez.
K ö tü lü k te n haberi alm ayan kadındır.
E tle ilgisi olm ayarak sabahlar (y a n i g ıyb e tle rin i e tm e k te n u za k d u ­
rur).t
B u n y n ü z e r in e  işe d e şö y le d e d i : F a k a t o n u n b a b a s ı ! ...

H a s s a n v e M is ta h 'ı h ic v e d e n b i r ş iir

lb n - i ts h â k şö y le d e d i :
M ü s lü m a n l a r d a n b ir s ö z c ü , H a s s a n v e o n u n a r k a d a ş l a r ı n ı n  işe
iç in i f t i r a l a r ı n d a n d o la y ı v u r u l m a l a r ı h a k k ı n d a a ş a ğ ıd a k i ş iir i s ö y ­
le d i : — lb n - i H iş â m d e d i k i : H a s s a n v e ik i a r k a d a ş ın ı n v u r u l m a s ı
h a k k ın d a — :

I I j l l i ¿1 Âır-j ¿b ,^ jjl ¿jCi- J l i JLÜ

V* ^ Jy )

« H assan, H am ne ve M ista h ehli oldukları bir şevi m u h a k k a k taddılar.

Z ira onlar jâhiş k a b ih söz söylem işlerdi.
P eygam berlerinin zevresin e gayıb bir şiibheyi isnat ettiler.
Ve A rş’tn K erim S â h ib in in gazabını ç ek tiler Ve hüzünlendiler.
O nun h a k kın d a R esû lu lla h ’a e ziye t e ttile r ve kalan b irta kım rezaletlere
büründüler k i o rezaletlerle herkese y a yıld ıla r ve tjşâ olundular.
Ve onların üzerlerine şid d e tli b ü k ü lm ü ş kam çılar döküldüler.
Sa n kio kam çılar bir b u lu tu n tepelerinden akan y a ğ m u r ta n ele riyd i.»
434 S İR E T-1 İB N -Î H İŞ A M

H . A L T IN C I S E N E N İN S O N U N D A H U D E Y B İY E ’N İN
D U R U M U , B E Y ’A T Ü ’R -R ID V A N T N Z İK R İ, R E S Û L U L L A H
(SA L L A L L A H Ü A L E Y H İ V E S E LL E M ) İLE
S Ü H E Y L B. A M R ’IN A R A S IN D A K İ S U L H

R e s A lu lla h ’ın ç ık m a s ı i

İb n - i İ s h â k d e d i k i •.
S o n r a R e s û lu l la h ( S a lla lla h ii A le y h i v e S e lle m ) M e d in e 'd e R a ­
m a z a n v e Ş e v v a l a y l a r ı n d a i k a m e t e tt i v e Z ilk a d e v e U m r e y a p m a k
ü z e r e y o la ç ık tı, b i r s a v a ş a n iy e ti y o k tu .

N ttm e y le 'n in M e d in e ü z e r i n e tâ y i n i

İb n -i H iş â m d e d i k i :
M e d in e ü z e r i n e N ü m e y le b . A b d u lla h e l-L e y si’y i â m il t â y i n e tti.

R e s û lu l la h ’ın , m ille ti y a r d ı m a ç a ğ ır m a s ı

A r a p l a n v e e tr a f ı n d a k i h a lk ı n ı k e n d is iy le b e r a b e r ç ık m a la r ı iç in
y a r d ı m a ç a ğ ır d ı. O K u r e y ş ’d e n o n l a n n y a p tı k la r ı ş e y d e n k o r k u y o r d u .
O n a h a r b b ile t a a r r u z e d e b ilir le r d i. V e y a B e y tte n o n u m e n e d e b ilir ­
le r d i. A r a b l a r d a n ç o k l a n O ’n a ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) k a t ı l ­
m a d ıla r .

R e s û lu l la h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) M u h â c i r in v e E n s a r -
d a n k e n d is iy le b ir li k te o la n A r a b l a r d a n o n a il ti h a k e d e n k im s e le r ­
le ç ık tı. B e r a b e r i n d e d e v e le r s e v k e tti. U m re iç in i h r a m e tt i k i m il­
le t o n u n h a r b i n d e n e m in o ls u n la r v e b ils in le r k i, o a n c a k iş te b u
b e y ti z iy â r e tc i o l a r a k v e o n u ta 'z i m e d ic i o l a r a k çık m ış.

B e r a b e r i n d e k i a d a m l a n n sa y ısı

İb n -i İ s h â k d e d i k i :
B a n a M u h a m m e d b . M ü s lim b . Ş ih â b e z -Z ü h rl, U r v e b . Z ü b e y r ’-
d e n , o, M is v e r b. M a h r e m e v e M e r v â n b. H a k e m ’d e n n a k l e n h a b e r
v e r d i k i, o ik is i o n a şö y le h a b e r v e r d i l e r :
 R E S Û L Ü L L A H V E B ÎŞ R B. 8 Ü F Y A N 425

R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) H u d e y b iy e (110) y ılın ­

d a B e y ti z i y a r e t e tm e y e k a s t e tti. S a v a ş a n iy e tli d e ğ ild i, y o la ç ık tı.
K e n d is iy le b ir li k te y e tm iş d e v e s e v k e tti. B e r a b e r in d e k ile r y e d i y ü z
a d a m id i. H e r b i r d e v e , o n k iş in in k u r b a n ı id i.

B a n a g e le n h a b e r e g ö r e C â b ir b. A b d u lla h ş ö y le d i y o r d u : B iz
H u d e y b iy e a s h â b ı o la r a k b in d ö r t y ü z k iş i id ik .

R e s û lu lla h v e B iş r b. S ü fy & n

Z ü h r l ş ö y le d e d i :
R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) ç ık tı v e U s f â n ’d a ( İ l i )
o ld u ğ u z a m a n o n a B işr b . S ü f y â n el-K ftbi r a s t l a d ı (İb n -i H iş â m d e ­
d i k i : B ü s r d e n ilir ) v e şö y le d e d i :
Y â R e s û la lla h ! K u re y ş , s e n i n ç ık ışım iş it ti le r v e o n l a r y e n i d o ğ u r ­
m u ş y a v r u l a n y a n l a n n d a b u l u n a n d e v e le r le b e r a b e r ç ık tıla r, ( y a n i
o n l a r k e n d ile r iy le b e r a b e r k a d ı n l a r v e ç o c u k la r o ld u ğ u h a ld e ç ık tı­
la r ) K a p l a n l a n n d e r ile r in i g iy in m iş le r d ir . Z u D u v â ’y a (112) in m iş le r ­
d ir . A lla h ’a a h d e d e r l e r k i, a slft o n la r m y a n l a r ı n a M e k k e ’y e g ir m e ­
y e s in . İ ş te H â lid b. V e lid o n l a n n a tl ıl a r ı iç in d e d ir . O n l a n K ü râ -ı G a ­
n im (1 1 3 )'e ile riy e g ö n d e r m iş le r d ir . R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e
S e lle m ) d e d i k i :
Y a z ık ş u K u r e y ş ’in h a lin e ! H a r b o n l a n y e d i. Ş a y e t b e n im le ş â i r
A r a b m a r a s m ı s e r b e s t b ı r a k s a l a r a r a d a n ç e k ils e le r n e o lu r . E ğ e r
o n l a r b a n a is â b e t e d e r le r s e b u o n la r ın is te d iğ i ş e y o lu r . E ğ e r A lla h

(110) H u d ey b iy e b ü y ü k olm ay an o rta halli b ir k öydür. R esûlullah (Sal-

lallah ü A leyhi ve S e lle m )’in, a ltın d a b e y ’a tla ştığ ı ağacın y a n ın d a k i b ir k u y u
ile isim lendi. O rası ile M ek k e a rası b ir m erhalelik b ir m esâfedir. O rası ile M e ­
dine a ra sı ise d o k u z m erhalelik b ir m esâfedir. M ucem e l-B u ld â n ’dan n a k le n ).

(111) U sfân : C uhfe ile M ek k e a rasın d a yolun su b a şların d an b ir su b a ­

şıdır. D e n ilm iştir k i : O iki m escidin a rasın d a d ır. B u, M ek k e'd en ik i, m erhale
ö ted ed ir. B u n u n gayrı d a söylenm iştir. (M u ’cem e l-B u ld â n ’a m ü rac aa t e t) .

(112) Z û D u v â : M ekke y a k ın ın d a b ir m evkidir.

(113) K ü r â ’el-C anîm : M ek k e ile M edine a ra sın d a , H ic az bölgesinde b ir

m evkidir. B u rası U s fâ n ’ın önünde, sekiz m il m esâfe ötede b ir v a d id ir (M u ’cem
e l-B u ld a n ’d a n m e n k u ld ü r).
426 S İR E T İ ÎBN-Î H tŞA M

b e n i o n la r a g â li b k ıl a r s a İ s lâ m 'a ç o K iu k la a k ın a k ın d a h il o lu r la r .
E ğ e r A r a p l a r b u n u y a p m a z la r s a o n l a r s a v a ş ır l a r . O n l a r d a k u v v e t
v a r d ır . A c a b a K u r e y ş n e z a n n e d iy o r . V a lla h i A lla h 'ı n b e n i k e n d i­
s iy le g ö n d e r d iğ i d in iç in m ü ç â h e d e e tm e k te d e v a m e d e r im . N ih a y e t
y a A lla h o n u g â lib k ılıp iz h a r e d e r v e y a iş te b u b o y n u m u n y a n ı te k
k a lır , (y a n i ö lü r ü m ) S o n r a şö y le d e d i :
O n la r ın b u l u n d u ğ u y o ll a r ı r ın g a y r ı b i r y o l ü z e r e b iz i ç ık a r a c a k
k im v a r d ı r ?

R e s ü lu lla h 'ın K u r e y ş 'le k a r ş ı l a ş m a k t a n u z a k d u r m a s ı

İb n -i İ s h â k d e d i k i :
B a n a A b d u lla h b. E b i B e k r ş ö y le h a b e r v e r d i :
E şle m d e n u ır a d a m «B en v a n m y â R e s ü la lla h » d e d i. İç in d e y ü ­
r ü m e s i g ü ç o la n d a ğ l a r a r a s ın d a k i ç u k u r l u k l a r a r a s ı n d a ta ş lık b ir
y o la o n la r ı g ö tü r d ü . O n d a n ç ık tık la r ı z a m a n , k i b u m ü s lü m a n la r ü z e ­
r i n e m e ş a k k a t v e r d i v e v â d in in k e s ild iğ i b ir y e r d e d ü z lü ğ e in d ile r.
R e s û lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) m ille te d e d i k i :
« N e s te ğ f ir u llâ h e v e n e tu b ü ile y h i» ( y â n i : A lla h 'd a n m a ğ f ir e t d i­
le r iz v e O ’n a te v b e e d e riz ) d e y in iz . O n la r d a b u n u d e d il e r v e b u y u r ­
du k i :
V a lla h i o sö z h i t t a d ı r y a n i A lla h t a r a f ı n d a n B e n i İ s r a i l ’e «Ey A l­
la h ım , b iz d e n g ü n a h la r ım ız ı b a ğ ış la , d e y in iz - s ö z ü d ü r k i, B e n i İs ­
r a i l'e a r z o lu n d u d a o n la r b u n u s ö y le m e d ile r.

İb n -i Ş ih â b d e d i k i :
R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) d e m ille te e m r e tti ve
dedi k i :
H a m d ın (114) ik i s ır tı a r a s ı n d a s a ğ t a r a f y o lu n u t u t u n u z . B u ­
r a s ı M e k k e ’n in a lt ın d a n H u d e y b iy e 'y e in e n y e r d e S e n iy y e t ü l- M ü r â r ’a
ç ık a n yol ü z e r e d ir . D ed i k i :
A s k e r le r d e b u y o la g ittile r . K u r e y ş ’in a tl ıl a r ı a s k e r l e r i n to z la r ı­
n ı g ö r d ü k le r i z a m a n , y o lla rın ı d e ğ iş tir d ile r . K o ş a r a k K u r e y ş ’e d o ğ ru
d ö n d ü le r . R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) g it ti v e S e n iy y e -
tü l- M ü r â r 'a g ir d iğ in d e d e v e s i ç ö k tü . B u n u n ü z e r in e o r a d a h a z ır b u lu ­
n a n l a r d e v e ç ö k tü , d e d ile r. D e d i k i :

(114) B ir ye rin ism id ir.

 RESÛLULLAH'IN OKU İLE SUYU ARAYAN K İŞ İ 427

Ne çöktü, ne de o, onun bir huyudur. Fakat fili Mekke'den dur­

duran onu da durdurdu. Kureyş bu gün benden kendisinde sıla-i rah­
mi isteyecekleri bir işe beni-çağırmazlar ki onu onlara vermiyeyim.
(yani veririm). Sonra insanlara şöyle dedi:
İniniz. Ona denildi k i :
Yâ Resûlallah! Vadide bir su yoktur ki onun yanma inelim. Bu­
nun üzerine okluğundan bir ok çıkarttı ve ashabından bir adama
verdi, o da onunla işte o kuyulardan bir kuyuya indi ve içini kazıdı.
Bunun üzerine su öyle yükseldi ki, millet, develerin çöktüğü yere
su götürdüler.

Resûlullah'm oku ile, suyu aramak için inen kişi

lbn-i İshâk dedi k i :
Ehli ilimden biri Eslem’den birtakım adamlardan naklen haber
verdi k i :
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Selleml’in oku ile su kuyusu­
na inen kimse, Naciye b. Cündeb b. Umeyr b. Ya’mer b. Dârim b.
Amr b. Vftile b. Sehm b. Mazin b. Selâmân b. Eşlem b. Efsa’ b. Ebi
Hârise’dir. Bu, Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)'in bedene-
lerini (kurbanlık develerini) süren kimsedir.
lbn-i Hişâm dedi k i : Efsa b. Hârise'dir.
lbn-i İshâk dedi k i :
Ehli ilimden birinin bana dediğine göre; Berâ b Âzib şöyle di­
yordu ;
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Selleml'in oku ile kuyuya inen
ben idim. Bunun hangisinin doğru olduğunu en iyi bilen Allah’dır.

Naciye’ye âid şiir isbat eder ki Resûlullah'm

okunu taşıyan odur
Eşlem kabilesi, Naciye'nin dediği bir şiirden birtakım beytler ha­
ber verdiler. Biz zannettik ki ok ile kuyuya inen odur. Eşlem iddiâ
etti k i : Ensârdan bir câriye su kovasiyle geldi, Naciye ise o sırada
su kuyusunda insanların su kovalarını su ile dolduruyordu. Ve câri­
ye şöyle d ed i:

’Öl C- j ' j o j c îjlî Ijül»

‘ > r.-.
♦ j ^ IJJ». jjjİAJ *
428 8İRET-1 İB N -t HİŞAM

* E y k ovalara su dolduran k im se , b enim k o va m ı da al, ç ü n k ü ben m il­

le ti g ördüm k i seni m edhediyorlar.
S e n i hayırla senâ ediyorlar ve senin şerefli olduğunu belirtiyo rla r .»

tbn-i Hişâm dedi k i : Şöyle de rivâyet edilir:

Ibn-i İsh&k şöyle dedi:

Nâciye kuyuda milletin su kovalarını doldururken şöyle d ed i:

« Y e m e n li bir câriye bildi k i :

K u y u d a n s u y u kovalara k o ya n ben im ve benim ism im N â c iy e ’dir.
S ü ra tli y ü rü y e n bir k a v m in ç ık ışı esnasında geniş bir y a rık m eydana
g etiren bir sa rkıtm a ile d ü rttü ğ ü m d ü rtm e ile.»

ResAluilah ile Kureyş arasında Büdeyl ve Huz&a'nın

adamları
Zühri şöyle nakletti:
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) oturunca ona Büdeyl
b. Verka el-Huzâi, Huzâa'dan birtakım adamlarla birlikte geldiler
ve onunla konuştular. Ondan ne sebeple geldiğini sordular. O da on­
lara :
«Bir harbi murad ederek gelmediğini, ancak Beyt'i ziyaret et­
mek ve onun hürmetini tazim etmek üzere geldiğini haber ver­
di. Sonra onlara, Bişr b. Süfyan'a dediği şeylerin benzerini söyledi.
Bunun üzerine onlar Kureyş’e döndüler ve dediler k i :
Ey Kureyş topluluğu« Siz, Muhammed’e karşı acele ediyorsunuz.
Çünkü Muhammed savaşmak için değil, ancak bu Beyti ziyâret e t­
mek üzere gelmiş. Bunun üzerine onlan itham ettiler ve onlara hoş-
lanmıyacaklan şeylerle hitâb ettiler ve dediler k i :
Eğer savaşı murad etmez olduğu halde gelmiş ise bize karşı ola­
rak Mekke’ye aslâ giremez ve Araplar bunda bizi kalamayacaklar­
dır.
 KUREYŞ’tN RESÛLULLAH’A G Ö N D ERD İK LERİ. 429

Zühri şöyle dedi:

Huzâe, Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Selleml'in sırdaşlan idi,
onlann müslümanlan olsun, müşrikleri olsun. Mekke'de olan hiçbir
şeyi ondan gizlemiyorlardı.

Kureyş'in, Resûlullah'a gönderdikleri elçileri) Mikraz

Sonra ona Beni Amir b. Luayy'ın kardeşi Mikraz b. Hafs b. el-
Ehyaf’ı gönderdiler. Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) onun
gelmekte olduğunu görünce şöyle dedi .-
Bu gadredici bir adamdır. Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sel­
lem)'in yanma vanp onunla konuştuğu zaman, Resûlullah (Sallalla­
hü Aleyhi ve Sellem) ona, Büdeyl ve arkadaşlanna söylediği şeylere
benzer şeyler söyledi. O da Kureyş'e döndü ve Resûlullah (Sallallahü
Aleyhi ve Sellem)'in ona söylediği şeyleri onlara haber verdi.

Kureyş’in, Resûlullah’a gönderdikleri elçilerden Huleys

Sonra ona Huleys b. Alkame’yl (veya İbn-i Zebban'ı) gönderdi­
ler. O zaman o, Ehâbiş'in (Bedevilerin) lideri idi. Bu, Beni Hâris b.
Abd-i Men&t b. Kinâne'den biridir. Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve
Sellem) onu görünce şöyle ded i:
Bu, ib&det eden ve Allah'm emrine tazim gösteren bir kavmden-
dir. O halde kurbanlıktan onun önüne gönderin ki, görsün. Kurban­
lıktan vâdinin yanından gerdanlıklan ile (yani kurbanlık olduğu bi­
linmesi için boyunlanna asılan boncuklar ile) mahallinden (yani
Harem’den kendisinde boğazlanacağı mevkiinden) uzun zaman haps
olunmasından dolayı yünlerini yemekte olduklannı görünce Kureyş’e
döndü ve gördüğü şeyi büyüklediğinden dolayı Resûlullah (Sallal­
lahü Aleyhi ve Sellem) 'in yanma varmadan gidip bu durumu onlara
söyledi. Onlar da ona dediler k i :
Otur, sen ancak Arabi (bedevi) bir kimsesin; senin bu hususta
bilgin yoktur.
lbn-1 tshâk şöyle dedi:
Bana Abdullah b. Ebi Bekr haber verdiğine göre, Hüleys bu es-
nâda gazablandı ve şöyle ded i:
Ey Kureyş topluluğu, vallahi sizinle bunun üzerine andlaşma yap­
madık ne de bunun üzerine sizinle akidleştik. Beytullah'ı ta ’zim için
430 SİRET-1 İBN-1 HİŞAM

gelen kimse ondan men edilir mi? Hüleys’in nefsi yed-i kudretinde
olan (Allah (Azze ve Celle)’ye yemin ederim ki, ya, Muhammed ile
onun kendisi için geldiği şeyin arasından çekilirsiniz veya ehâbişi
(Bedeviler) bir tek adamın çıkışı gibi yollara dökerim. Onlar da ona
dediler k i :
Sus, Ey Huleys, bizden çekil ki kendimiz için istediğimiz şeyi ya­
palım.

Kureyş'in, Resûlullah'a gönderdikleri elçilerden,

Urve b. Mesud

Zühri haberinde şöyle dedi:

Sonra Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)’e Urve b. Mesud
es-Sekâfi'yi gönderdiler. O da şöyle dedi:
Ey Kureyş topluluğu, Muhammed'e gönderdiğiniz kimselerin siz­
den karşılaştıkları şeyleri ben gördüm. Zira size geldiği zaman ayıp­
ladınız ve kötü sözler sarfettiniz. Siz kendinizi bir babâ gibi, beni de
bir çocuk gibi biliyorsunuz. — Urve Sübey’e bint-i Abd-i Şems'den
doğma idi — Halbuki ben sizin başınıza geleni işittim ve kavmimden
bana itaat eden kimseleri topladım, sonra size geldim ve bizzat ken­
dim size yardım ettim. Dediler k i :
Doğru söyledin, sen bizim katımızda ittiham olunan bir kişi de­
ğilsin. Sonra ordan çıktı, Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sel-
lehı) 'e geldi. Onun önünde oturdu. Sonra dedi k i :
Ya Muhammed, karışık insanları topladın sonra onlan senin eh­
line ve kabilene getirdin ki o kabileni onlarla kırdırasın. Bunlar, Ku-
reyş’dir, çıkmışlar, beraberinde yeni yavrulamış develeri yavrulariy-
le beraber çıkmışlardır. (Yani yukarda geçtiği gibi çoluk çocuklariy-
le çıkmışlardır.) Kaplanların derilerini giymişlerdir. Allah ile ahid-
leşirler ki onların yanma aslâ kahren Mekke’ye girmeyeceksin. Al­
lah'a yemin ederim ki bana öyle geliyor ki işte bunlar (sahâbeleri
kast ediyor) yarın senden elbette kaçacaklardır.
Ebu Bekr es-Sıddık da Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Selleml’in
ardında oturuyordu. Şöyle dedi.
Lât’ın dılağını yut, biz mi ondan kaçacakmışız? Dedi k i :
Yâ Muhammed bu kim? Dedi k i :
Bu, Ebû Kuhâfe'nin oğludur. Dedi k i :
 KU REY Ş'İN ELÇİLERİN D EN URVE B. MESÛD 431

Vallahi şayet senin yanımda bir elin olmasaydı elbette o el ile

senin hakkından gelirdim fakat o el vardır.
Sonra Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Selleml'in sakalını eline
almış onunla konuşuyordu. Muğire b. Şu'be de, Resûlullah (Sallalla­
hü Aleyhi ve Selleml’in baş ucunda hiddetler içinde duruyordu. Re­
sûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Selleml’in sakalını eline aldığı zaman
elini çırpmaya başladı ve şöyle diyordu:
Bu kılıç sana ulaşmadan önce Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve
Selleml’in yüzünden elini çek. Dedi ki:
Urve de şöyle diyordu :
Yazık sana, seni katılaştıran ve seni sertleştiren nedir!
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) de tebessüm etti. Bu­
nun üzerine Urve ona şöyle ded i:
Yâ Muhammed bu kimdir? Dedi k i :
Bu, senin kardeşin Muğire b. Şu’be’nin oğludur. Dedi k i :
Vay hâin, ayıp yerlerini daha ancak dün yıkadın.
İbn-i Hişâm dedi k i :
Urve işte bu sözüyle şunu kast etti k i : Muğire b. Şu'be müslüman
olmadan önce, Sekif'den Beni Mâlik’den on üç adamı katletti. Böy-
lece Sekif'den iki hay (yani iki küçük kabile) birbiriyle vuruştular.
Bunlar maktullerin kabilesi olan Benû Mâlik ile, Muğire’nin kabile­
si olan ahlâf’dır. Böylece maktuller için Urve on üç diyet ödemiş
ve bu iş yatışmıştı.
lbn-i lshâk rivayetine göre Zührî şöyle ded i:
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) de onunla, onun arka­
daşlarına konuştuğu şeylerin benzeriyle konuştu ve ona bir harb et­
meyi murad ederek gelmediğini haber verdi.
O da, Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Selleml’in yanından as-
hâbının ona yapmakta oldukları şeyleri görerek kalktı. Çünkü Re­
sûlullah (Sallallahü Aleylü ve Sellem) abdest almıyordu illâ onun ab-
desti için yarışırcasına suyunu verirlerdi. Bir tükrük tükürmezdi
illâ yarışırcasına onun tükrüğüne koşarlardı. Saçlarından bir şey
düşmezdi ki onu almasınlar. Böylece Kureyş’e döndü ve şöyle dedi:
Ey Kureyş topluluğu, şüphesiz ben Kisrâ'yı makamında gördüm.
Kayser’i makamında gördüm ve Necâşi’yi de makamında gördüm.
Ben vallahi şimdiye kadar kavmi içinde hiçbir meliki görmedim ki
432 8İR E T -İ İBN -İ H İŞAM

Muhammed’in ashâbı içinde olduğu gibi bir yeri olsun. And olsun
ki bir kavmi gördüm ki hiçbir şeyden dolayı aslâ onu yardımsız bı­
rakmazlar. O halde reyinizi ona göre ayarlayın.

Resûlullah'm Kureyş’e gönderdiği elçisi Hir&ş

İbn-i İshâk şöyle ded i:
Bana ehli ilimden birisi haber verdiğine göre; Resûlullah (Sal-
lailahü Aleyhi ve Sellem) Hirâş b. Ümeyye el-Hüzâi'yi çağırdı ve onu
Mekke’ye Kureyş'e gönderdi. Onu Saleb denilen kendi devesine bin­
dirdi. Gönderdi ki ondan kendisinin geliş niyetini onların eşrafma
tebliğ etsin. Onlar da bu sebeple Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve
Sellem)’in devesinin ayaklarım kestiler ve onun katledilmesine kast
ettiler. Ehâbiş (Arap soylu olmayanlar) de onu korudular ve onun
yolunu serbest bıraktılar. O da Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sel­
lem)’e geldi.

Kureyş'in, kendilerini dUşmanhk için gönderdikleri

Kureyşli bir topluluk ve Resûlullah'm
onlan af etmesi
İbn-i tshâk dedi k i :
Bana itham etmediğim bir kimse, İbn-i Abbas’ın azâdlısı îkrime’-
den, o da İbn-i Abbâs’dan naklen haber verdi k i :
Kureyş, kendilerinden kırk kişi veya elli kişi göndermişlerdi. On­
lara, Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) 'in ash&bından bir kim­
seyi onlar için ele geçirmeleri için Resûlullah (Sallallahü Aeyhi ve
Sellem)’in askerlerinin etrafım dolaşmalarım emrettiler. Onlar ya­
kalanıp Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) 'e getirildiler. O da
onlan af etti ve onlan salıverdi. Halbuki onlar Resûlullah (Sallalla­
hü Aleyhi ve Selieml’in askerlerine taşlarla ve oklarla ateş açmış­
lardı.

Hz. Muhammed'in Kureyş'e gönderdiği elçisi Osman

Sonra Ömer b. el-Hattab’ı Mekke'ye göndermek için çağırdı ki
geliş gayelerini Kureyş’in eşrafına tebliğ etsin. Ömer şöyle dedi:
Yâ Resûlallah! Ben kendim için Kureyş'den korkuyorum Mek­
ke’de Beni Adiyy b. KAb’dan beni koruyacak hiçbir kimse yoktur.
 BEY'ATÜ'R RIDVÂN 433

Kureyş ise benim onlara olan düşmanlığımı ve onlara karşı olan ka­
tılığımı biliyorlar. Fakat ben sana bir adam göstereyim. O onlara kar­
şı benden daha güçlüdür. Osman b. Affan. Bunun üzerine Resûlul-
lah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) Osman b. Affân’ı çağırdı ve onu
Ebû Süfyan ve Kureyş'in eşrafına gönderdi ki, savaş için gelmedik­
lerini, yalnız, Kâbe'yi ziyaret için geldiklerini onlara haber versin.

Osman'ın kati edildiği haberinin yayılması

Ibn-i Ishâk dedi k i :
Böylece Osman Mekke'ye gitti ve Mekke'ye girdiği sırada veyâ
oraya girmeğe yöneldiği zaman, Ebân b. Said b. el-Âs onunla karşı­
laştı. Ve onu elleri arasında götürdü. Sonra ona eman verdi ki, Re-
Sûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)'in mektubunu tebliğ etsin.
Osman yürüdü, Ebû Süfyan’a ve Kureyş’in büyüklerinin yanma git­
ti, Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) in gönderdiği şeyi onun
adına onlara tebliğ etti. Osman, Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve
Sellem)'in mektubunu onlara okumayı bitirdiği zaman, onlar ona
şöyle dediler:
Eğer Beyti tavâf etmeyi dilersen tavaf et. O da dedi ki :
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) onu tavaf etmeden
tavaf edecek değilim. Kureyş onu yanlarında haps ettiler. Bunun
üzerine Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) e Osmân b. Affan’ın
kati olunduğu haberi vardı.

BEY'ATÜR-RIDVÂN

Resûlullah'ın millet ile savaş için bey'atlaşması ve

Cedd b. Kays'ın buna uymaması
Ibn-i İshâk şöyle d ed i:
Abdullah b. Ebi Bekr'in haber verdiğine göre:
Osman (Radiyallfthü anhi'ın öldürülme haberi Resûlullah (Sal­
lallahü Aleyhi ve Sellem)’e geldiğinde bana şöyle dedi: Kureyş ile
savaşıncaya kadar ayrılmayız. Böylece Resûlullah (Sallallahü Aley­
hi ve Sellem) milleti bey’ata çağırdı. Ve Bey'atü'r Rıdvân, ağacın al-

lbn-1 H işam — C. : 3 - F. : 28
434 StRET-t İBN-İ HİŞAM

tında gerçekleşti. Resulullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) sahAbe-

leriyle ölüm üzerine bey'atlaştı, deniliyordu. CAbir b. Abdullah şöy­
le diyordu:
Resulullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) bizimle ölüm üzerine
bey'atlaşmadı fakat bizimle savaştan kaçmamamız üzerine bey’at-
laştı. ,
Resulullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) sahâbeleriyle bey'at-
laştı, orada hazır olan müslümanlardan Beni Seleme’nin kardeşi, Ced
b. Kays'tan başka hiçbir kimse bey'atdan geri durmadı. CAbir b. Ab­
dullah şöyle diyordu :
Ona baktığımda sanki onu devesinin koltuğuna yapışmış görü­
yordum. Milletten gizlemek üzere devesine yapışmıştı. Sonra Resûlül-
lah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) e Osman'ın durumu hakkında zikr
olunan şeyin yalan olduğu haberi geldi.

tik bey’atlaşan kişi

tbn-i Hişâm dedi ki t
Veki, İsmail b. Ebi Hâlid’den, o da Şa’bi’den naklen zikr etti k i :
Resulullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) ile, Bey'at-i RıdvAn ile
beyatlaşanlarm ilki, Ebû SinAn el-Esedi’dir.
İbn-i Hişâm dedi k i :
Bana kendisine itimad ettiğim biri, kendi senediyle ona haber
veren birinden o da lbn i Ebi Müleyke’den, o da İbn-i Ebi Ömer’den
naklen şöyle haber verdi:
Resulullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) Osman’ın yerine bey’at-
laştı ve ellerinden birini diğeriyle tuttu.

MÜTAREKE

Kureyş'in, Süheyl’i sulh için Resûlullah’a göndermesi

İbn-i İshâk’a göre, Zühri dedi k i :
Sonra Kureyş, Süheyl b. Amr’ı, (ki bu Beni Âmir b. Luayy’m kar­
deşidir), Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)’e gönderdiler. Ona
dediler k i :
Muhammed’e git ve onunla sulh yap. Bu sulh bu sene geri dön­
mekten başka hiç bir şeye yaramayacak ve Araplar bizim hakkımız­
 Ö M E R 'İN R E 8Û L U L L A H 'A K A R Ş I SU LHU Y A D IR G A M A S I 435

da onun Mekke’ye zorla girdiğinden asla söz etmeyeceklerdir. Süheyl

b. Amr da gitti. Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) onu gelir­
ken gördüğü zaman dedi k i :
Kureyş'in bu adamı göndermeleri onlann barışa niyetli oldukla­
rını gösteriyor. Süheyl b. Amr, Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sel­
lem)’e vardığı zaman konuştu ve sözü uzattı. Birbiriyle karşılıklı ko­
nuştular sonra ikisi arasında sulh cereyan etti.

Ömer'in Resûlullah'a karşı sulhu yadırgaması

Anlaşma sağlanıp, yazılmasına gelince, Ömer b. el-Hatâb yerin­

den kalktı, Ebû Bekr'e gitti, dedi ki-,
— Yâ Ebû Bekr, Allah'ın Resulü değil midir?
Dedi k i :
— Evet, Allah’ın Resûlüdür.
Dedi k i :
— Biz müslümanlar değil miyiz?
Dedi k i :
— Evet müslümanlanz.
Dedi k i .-
— Onlar müşrikler değil midirler?
Dedi k i :
— Evet müşriklerdir.
Dedi k i :
— O hâlde niçin dinimiz yolunda zillete düşüyoruz?
Ebû Bekr dedi k i :
— Yâ Ömer onun emrine sarıl. Ben şehâdet ediyorum ki o Al­
lah'ın Resûlüdür.
Ömer dedi k i :
— Ben de şehâdet ediyorum ki O, Allah’ın Resûlü’dür.
Sonra Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)'e geldi ve şöy­
le dedi:
— Yâ Resûlallah! Sen Resûlullah değil misin?
Dedi k i :
— Evet Resûlullah'im.
Dedi k i :
— Biz müslümanlar değil miyiz?
436 SİR E T -İ İBN-1 H IŞAM

Dedi k i :
— Evet müslümanlarsınız.
Dedi k i :
— Onlar müşrikler değiller midir?
Dedi k i :
— Evet müşriklerdir.
Dedi k i :
— O halde niçin dinimiz için hakaret görüyoruz.
Dedi k i :
— Ben Allah'ın kuluyum ve O'nun Resûlüyüm, elbette ve asla
O'nun emrine muhâlefet etmem ve O beni pişman etmez.
Râvi dedi k i : Bunun üzerine Ömer şöyle diyordu :
O günde işlediğim şeyden dolayı durmadan sadaka veriyor, oruç
tutuyor, namaz kılıyor ve köle âzâd ediyordum. Hayırlı olabileceğini
ümit edinceye kadar, o sözümden korkuyordum.

Hz. Ali'nin sulhun şartlarını yazması

Sonra Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) Ali b. Ebi Tâlib

(Rıdvanullahi Aleyhi)'yi çağırdı ve:

4ÎIİ ^

«Rahman Rahim Allah'ın isminin inâyetiyle» yaz deyince Sü­

heyl şöyle d ed i:
Bunu tanımam. Fakat şöyle y a z :

-¿5 ' ¿ iP - ı

«Ey Allah’ım senin isminle» Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve

Sellem) d e :
«Ey Allah'ım senin isminle» yaz, dedi. Ali de öyle yazdı. Sonra
şöyle dedi:
Yaz; Bu, Muhammed Resûlullah'ın Süheyl b. Amr ile yaptığı ba­
rış sözleşmesidir. Süheyl de dedi ki ■.
 M İLLETİN SUL H İÇ İN M Ü H İM G Ö RD Ü K LERİ ŞEYLER 437

Şâyet senin Resûlullah olduğuna inansayd.ım seninle savaşmaz-

dım. Kendi ismini ve senin babanın ismini yaz. Resûlullah (Sallalla­
hü Aleyhi ve Sellem) de bu, «Muhammed b. Abdullah'ın Süheyl b.
Amr ile yaptığı barış sözleşmesidir» şeklinde yaz, diye buyurdu : Şöy­
le k i :
On sene insanlardan harbi kaldırma üzerine anlaşmışlardır, o
seneler içinde insanlar emin olacaklar birbirinden ellerini çekecek­
ler, şunun üzerine ki, Kureyş’ten kim velisinin izni olmaksızın Mu-
hammed’e gelirse onu onlara geri verecektir, Muhammed ile bera­
ber olan kimselerden kim Kureyş'e gelirse onlar onu, ona geri ver­
meyeceklerdir. Birbirimize kin beslemeyeceğiz. Ne gizli ne de açık
hiyânet olmayacaktır. Ve kim Muhammed'in tarafına geçmeyi ister­
se girer ve kim de Kureyş'in tarafına geçmek isterse girer.»

Huzâa kabilesinin Muhammed'in tarafm a geçmesi,

Beni Bekr'in de Kureyş'in tarafına geçmesi

Huzâa kalkıştılar ve dediler ki:

Biz Muhammed’in andlaşmasma katılıyor ve onun ahdindeyiz.
Benû Bekr de kalktılar ve dediler k i : Biz Kureyş'in akdinde ve on­
ların ahidlerindeyiz.
Yâ Muhammed! Sen bu sene geri döneceksin. Yanımızda Mek­
ke'ye girmeyeceksin. Gelecek sene olduğu zaman biz senin gelişinde
çıkanz. Sen, senin ashabınla birlikte oraya girersin. Orada üç gün
kalırsın. Sizinle yalnız bineklinin silâhı bulunur, kılıçlar kınların­
da olur. Başka bir şey ile oraya girmeyeceksiniz.

Milletin sulh için için mühim gördükleri şeyler ve

Ebû Cendel'in gelişi
Bir ara Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) kendisi ve Sü­
heyl b. Amr andlaşmayı yazarken Ebû Cendel b. Süheyl b. Amr bu­
kağıya vurulmuş olarak geldi. Resûlullah (Sallaljahü Aleyhi ve Sel­
lem)'e doğru kaçıp kurtulmuştu. Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve
Selem)'in ashabı feth'in olacağında şüphe etmedikleri halde çıkmış­
lardı. Bu Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)'in gördüğü bir rü ­
yadan dolayı idi. Sulh, dönmek ve Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve
4M S İR K T İ İB N -l H İŞ A M

Sellem) in nefsinde yüklendiği şeyleri gördüklerinde, üzerlerine çok

ağırlık bastı, nerde ise kahirlerinden öleceklerdi.
Süheyl, Ebû Cendel’i gördüğü zaman ona doğru kalktı, onun yü­
züne vurdu, onun yakasını tuttu. Sonra şöyle dedi:
«Yâ Muhammed, benimle senin aramızda bu adamın gelmesin­
den önce hüküm tamamlanmıştır.»
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle d ed i:
•Doğru söyledin.»
Bunun üzerine onun yakasını şiddetli bir şekilde çekmeğe başla­
dı, ki onu Kureyş’e geri versin. Ebû Cendel, en yüksek sesiyle bağır­
maya başladı:
Ey müslümanlar topluluğu, müşriklere mi geri verilirim, onlar
beni dinimden saptırırlar?
Bu hâl milletin içinde oldukları sıkıntıyı iyice artırdı. Resûlullah
(Sallallahü Aleyhi ve Sellem) de dedi k i :
Ey Ebû Cendel, sabret ve ecrini Allah dan iste, çünkü Allah se­
nin ve seninle birlikte olan zayıf kimseler için bir lıapı açar. Biz,
Kureyş ile aramızda bir sulh akd ettik ve onlara bu durumu söz ver­
dik, onlar da bize Allah ahdi ile söz verdiler. Biz onlara gadr etme­
yiz.
Bunun üzerine Ömer b. el-Hattâb Ebû Cendel ile birlikte yerin­
den kalktı onun yanı sıra yürüyordu ve şöyle diyordu :
Ey Ebû Cendel sabr et, onlar ancak müşriklerdir, kanlan ancak
köpeğin kanıdır. Kılıcın kabzasını da kendisine yaklaştırıyordu. De­
di k i :
Ömer şöyle diyordu :
Ebû Cendel’in kılıcı almasını ve onunla babasına vurmasını umud
ettim. Fakat Ebû Cendel cimrilik etti, artık andlaşma geçerli hâle
geldi.

Sulh üzerine şâhid tutulan kimseler

Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) andlaşmanm yazılma­
sını bitirdiği zaman sulh üzerine müslümanlardan birtakım adamlar­
la, müşriklerden birtakım adamları şâhid tuttu.
Bunlar : Ebû Bekr es Sıddik, Ömer b. el Hattab, Abdurrahman b.
Avf, Abdullah b. Süheyl b. Amr, Sa’d b. Ebi Vakkas, Mahmud b.
Mesleme, Mikraz b Hafs, ki bu o zaman henüz müşrikti ve Ali b.
 R E S Û L U L L A H , K U R B A N L IK D E V E S tN İ K E S T İ 439

Ebl TAIib'dir. Ali (Kerremallahü vechehu) andlaşmayı yazdı. O, söz­

leşmenin kAtibi oldu.

Resûlullah, kurbanlık devesini kesti ve tıraş oldu,

millet de ona iktidA etti (uydu.)
lbn-i İshAk dedi k i :
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) Hill’de (115) dolaşıyor­
du. Haremde ise namaz kılıyordu. Sulhu bitirdiği zaman kalkıp
devesine doğru gitti ve onu boğazladı, sonra oturdu ve başını tıraş
etti. Bana gelen habere göre o günde onu tıraş eden kimse Hırâş b.
Ümeyye b. el-Huzâi idi.-Millet, Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sel­
lem) ’i kurbanlık devesini boğazlamış ve başını tıraş etmiş olarak gör­
dükleri zaman, kurbanlık develerini boğazlamaya ve tıraş olmaya
kalkıştılar.
lbn-i İshAk dedi k i :
Bana Abdullah b. Ebl Necih, Mücahid'den o da lbn-i Abbas’dan
naklen haber verdi ki o şöyle dedi:

Resûlullah’ın, önce tıraş olanlar sonra saçlarını

k u a lta n la r İçin duAst

Hudeybiye gününde birtakım adamlar tıraş oldular, diğer birta­

kımları ise saç kısalttılar. Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)
de dedi k i :
Allah tıraş olanlara rahmet etsin. Dediler k i :
YA Resûlallah, saç kısaltanlara ne dersin? Dedi k i :
Allah tıraş olanlara rahmet etsin Dediler k i :
YA Resûlallah saç kısaltanlara ne dersin? Dedi k i :
Allah tıraş olanlara rahmet etsin. Dediler k i :
YA Resûlallah, saç kısaltanlara ne dersin? Dedi k i :
Saç kısaltanlara da. Bunun üzerine dediler k i :
YA Resûlallah! Niçin rahmet etmeyi tıraş olanlara tekid ettin de
saç kısaltanlara bunu yapmadın? Dedi k i :
Onlar tıraş olurken şek şüphe etmediler.

(115) H ill, M e k e ’nin y a sa k olm ayan yerleri d e m e k tir. H arem de belli

y a sa k la rın konulduğu K âb e e tra fın d a k i bölgedir.
 S İR E T -t İBN-1 HİŞAM

Resûlullah'ın, boynunda gümüşten bir halka olan

erkek deveyi hedy etmesi
Abdullah b. Ebi Necih dedi k i :
Bana Mücâhid, lbn-i Abbâs’dan naklen haber verdi k i :
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) Hudeybiye senesinde
kurbanlıklar içinde Ebû Cehl’e âid bir erkek deveyi kurbanlık etti.
Onun başında gümüşten bir halka vardı. Bununla müşrikleri gayza
gazaba getiriyordu.

Fetih sûresinin n&zil olması

Zührî haberinde şöyle d ed i:
Sonra Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) Mekke yönün­
den Medine'ye dönerek ayrıldı. Mekke ile Medine'nin arasında ol­
duğu zaman Feth sûresi nâzil oldu.

jS-1) Uj ¿ L o 'ıj* »,ii> L» uıl ii.il Ui;» Ul ı

« '\ çh iL ( L ' > \'s i i k '¿ . v - -/j

«Ey Muhammed, doğrusu biz sana apaçık bir zafer sağlamışız-

dır. Allah böylece, senin geçmiş ve gelecek günahlarını bağışlar, sa­
na olan ni'metini tamamlar, seni doğru yola eriştirir.»

Beyat’ın zikri
Sonra âyetler, Onun ve ashabının hakkında nâzil oldu ve bey’a-
tın bahsinde nihayet buldu. O (Celle senâuhu) şöyle buyurdu :

ılr* <1)1 V^c I ı i i i ^ J i <jl

^ ^ '-'c JV 'y > jc ¿ J Z .İ ş G ı f

« İflit

«Ey Muhammed, şüphesiz sana baş eğerek ellerini verenler, Al­

lah’a baş eğip el vermiş sayılırlar, Allah’ın eli onların ellerinin üstün­
 FE T İH S Û R E S İN İN NAZİL OLM ASI 441

dedir. Verdiği bu sözden dönen, ancak kendi aleyhine dönmüş olur.

Allah'a verdiği sözü yerine getirene Allah büyük ecir verecektir.»
Geri duranların zikri
Sonra Allah a'râbdan ondan geri kalanları zikr etti sonra Re-
sulullah İSallallahü Aleyhi ve Sellemi'in onları kendisiyle birlikte
çıkmaya çağırdığı, onlar ise, ona karşı gecikme gösterdiklerini zikre­
derek şöyle dedi:

« i j i j* \ s. Vı y kil) 3^-** *

«Bedevilerin savaştan geri kalmış olanları, sana bizi mallarımız

ve Ailelerimiz alıkoydu, diyecekler.»
Sonra sûre onlar hakkında şu kavline kadar nâzil oldu.

«Savaştan geri kalmış olanlar, siz ganimetleri almaya giderken

«Bırakın, biz de sizinle gelelim» diyeceklerdir. Onlar Allah'ın sözü­
nü değiştirmek isterler. De ki; Bize uymayacaksınız, Allah sizin için
önceden buyurmuştur.» Sonra âyetler onların güçlü bir kavme karşı
çağırılacaklarını haber verdi.
İbn-i İshâk dedi k i :
Bana Abdullah b. Ebi Necih, Atâ b. Ebi Ribâh'dan, o da lbn-i Ab-
bâs'dan naklen haber verdi k i :
Bu kavim, Fâris'dir. lbn-i İshâk dedi k i :
Bana itham etmediğim bir kimse, Zühri'den naklen haber verdi
ki, o şöyle dedi :
Be's-i şedid güç sâhipleri Müseylime-i Kezzâb ile beraber Hani-
fe kabilesidir.
Sonra Allah Teâlâ şöyle buyurdu :
442 8ÎRET-1 ÎBN-1 HÎŞAM

•Ey Muhammed, Allah, milletten ağaç altında sana baş eğerek

el verirlerken, hoşnud olmuştur. Gönüllerinde olanı da bilmiş, onla­
ra güvenlik vermiş, onlara yakın bir zafer ve ele geçirecekleri bol
ganimetler bahşetmiştir. Allah, güçlü olandır, Hakim olandır. Allah
size, ele geçireceğiniz bol bol ganimetler vadetmiştir. İnananlar için
bir belge olması, sizi doğru yola eriştirmesi için bunian size hemen
vermiş ve insanların size uzanan ellerini önlemiştir. Bundan başka,
sizin gücünüzün yetmediği fakat Allah’ın sizin için sakladığı gani­
metler de vardır. Allah her şeye kaadir olandır.»

Resûlullah'ın savaşmaktan men edilmesinin zikri

Sonra Allah, «Onların savaşabildikleri halde, savaştan onlan men
ettiğini zikrederek şöyle buyurdu:

«Sizi onlara üstün kıldıktan sonra, Mekke bölgesinde, onlann el­

lerini sizden, sizin ellerinizi onlardan geri tutan, savaşı önleyen O'dur.
Allah yaptıklarınızı görendir.» Sonra Allah Teâlâ şöyle buyurdu:

«Onlar ink&r edenlerdir, sizi Mescid-i Haram'ı ziy&retten ve bağ­

lı kurbanları yerlerine ulaşmaktan alıkoyanlardır.»
 İB N -i H İŞ A M 'IN B A Z I O A R İ B K E L İM E L E R İ T E F S İR İ 443

tbn-1 H iftm 'm bazı g ırlb kelimeleri tefsir etmesi

lbn-i HişAm dedi k i :
M e'k û f: M ahpus dem ektir. A’şA Beni Kays b. Sa lebe şöyle dedi:

•Sanki göğüse astlan gerdanlıklar, g e yik annesinin uzunca boyn u n u n

yanlarına, kendisine boncukların dizildiği ipi h a p se tti .»
Bu beyt onun bir kasldesindedir.
lbn-i tsh&k şöyle d e d i:

Eğer, oradaki henüz tanımadığınız inanmış erkeklerle inanmış

kad ın lan bilmeyerek ezip üzüntüye kapılmanız ihtimali olmasaydı
Allah savaşı önlemezdi.»

»Mearre» = diyet dem ektir. Yani onlardan, bilginiz olmadan di-

yet gerektiren kişileri öldürür diyetlerini verirdiniz. Yoksa günah ol­
duğu İçin sizi alıkoydu değildir.
lbn-i HişAm dedi k i :
Bana M ücâhid'den gelen habere göre o şöyle dedi:
İşte bu Ayet Velkl b. Velid b. Muğire ve Seleme b. Hişâm ve Ay-
yAş b. Ebl Bebie ve Ebû Cendel b. Süheyl ve benzerleri hakkında nâ-
zil oldu.
lbn-i İshAk şöyle d e d i:
Sonra Allah TebAreke ve TeAlA şöyle buyurdu :

«inkAr edenler, gönüllerindeki cAhlliyye çağının asabiyet ateşini

ateşlendirdiklerinde..»
444 SİRET-1 İBN -t HtŞA M

Yani Süheyl b. Amr «Bismillâhirrahmanirrahim ve Muhammet!

Resûlullah'dır.» yazmaktan geri çekildiğinde...

« w } ır ı^ ır;

«Allah, peygamberine ve inananlara huzur indirdi, onların takvâ

sözünü tutmalarını sağladı. Onlar, bu söze lâyık ve ehil kimselerdi.»
Burda takva, tevhid, Allah'dan başka ibâdete lâyık hiçbir kim­
senin olmadığına ve Muhammed’in onun kulu ve resulü olduğuna
şehâdet etmektir.
Sonra Allah Teâlâ şöyle buyurdu :

t l i ¿1 1 J .il? '-ı'* "J' <i' J'-Ç » -tî! »

a \pl; ^ ‘ V J jjl-I

«And olsun ki Allah, peygamberinin rüyasının gerçek olduğunu

tastik etti... Ey inananlar siz, Allah dilerse, güven içinde başlarınızı
tıraş etmiş veyâ saçlarınızı kısaltmış olarak korkmadan Mescid-i Ha-
ram ’a gireceksiniz.» Çünkü Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)
onların korkmadan Mekke’ye gireceklerini, başlarını tıraş edecekle­
rini ve bunun neticesinde büyük bir fethin olacağını görmüştü. Al­
lah sizin bilmediğinizi bilir. Size, bundan (Hudeybiye sulhünden)
başka, yakın zamanlarda bir zafer verecektir.
Zühri der ki :
İslâm’da ondan önce, ondan daha büyük bir fetih olmamıştı. Sa­
vaş ancak millet, birbiriyle karşılaştığı zaman olurdu. Musâlaha oldu­
ğu ve harb bırakıldığı ve insanlar birbirinden emin oldukları ve buluş­
tukları zaman birbiriyle konuşur ve tartışırlardı. Aklı başında olan hiç­
bir kimse kalmadı ki İslâm hakkında konuşulsun da o İslâma girme­
sin. İşte o iki senenin içinde, müslümanların sayısı iki katına çıktı.
İbn-i Hişâm dedi k i :
Zühri’nin sözüne delil şu d u r:
 EBÛ B A S ÎR ’İN M EDİN E’YE G E L İŞ İ 445

Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) Hudeybiye'ye, (Câbir

b. Abdullah’ın kavline göre), bindörtyüz kişi ile çıktı. Sonra bundan
iki sene sonra Mekke’nin fethi senesinde on bin kişi ile çıkı.

SULH’DAN SONRA KUREYŞ’İN MÜSTAZ’EFLERE

YAPTIKLARININ NETİCELERİ

Ebû Basır'in Medine’ye gelişi ve Kureyş’in

onu geri istemesi
İbn-i İshâk dedi k i :
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) Medine’ye geldiğinde,
Ebû Basır Utbe b. Esid b. Câriye ona geldi. O, Mekke'de haps edilen
kimselerdendi. Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)’in yanma
geldiği zaman, Ezher b. Abd-i Avf b. Abd b. Hâris b. Zühre ve Ah-
nes b. Şerik b. Amr b. Vehb es-Sekafi, Resûlullah (Sallallahü Aley­
hi ve Sellem)*e mektub yazdılar ve Beni Âmir b. Luayy'dan bir adam
ile, beraberinde onların bir kölesi olduğu halde, gönderdiler. On­
lar Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)'e Ezher ve Ahnes’in
mektubunu getirdiler. Bunun üzerine Resûlullah (Sallallahü Aleyhi
ve Sellem) dedi k i :
Ey Ebû Basir, biz işte o kavme bildiğin gibi söz verdik. Bize di­
nimizde gadr uygun olmaz. Allah senin ve seninle beraber olan müs-
taz’efler için muhakkak bir çıkış yolu kılacaktır. Sen kavmine git.
Dedi k i :
Yâ Resûlallah beni müşriklere mi geri veriyorsun ki beni dinim­
den saptıralar? Dedi k i :
Ey Ebû Basir git, çünkü Allah Teâlâ yakında senin ve seninle
birlikteki müstaz’efler için bir kurtuluş ve bir çıkış yolu kılacaktır.

Ebû Besir’in Âmirli'yi kati etmesi ve ResûlUn

bu husustaki sözü
Bunun üzerine o, o kişiyle birlikte gitti ve Zut-Huleyfe’de (110)
oldukları zaman bir duvarın yanma oturdu ve onunla birlikte onun
iki arkadaşı da oturdular. Ebû Basir dedi k i :

(116) Z ü ’l-H uleyfe : B ir k ö y d ü r. O ra ile M edine arası a ltı veya yedi

m ildir. M edine halk ın ın m ik atı o ra d ad ır.
446 S t R E T İ iB N -t H tŞ A M

— Ey Beni Âmir'in kardeşi, senin bu kılıcın keskin midir?

— Evet, dedi.
— Ona bakabilir miyim?
— Eğer dilersen bak, dedi.
Ebû Basir de kılıcı kınından çıkardı sonra onunla onun üzerine
atıldı ve onu katletti. Köle ise süratle çıktı ve Resülullah (Sallallahü
Aleyhi ve Selleml’in yanma geldi. O sıra o mescidde oturmaktaydı.
Resülullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) onun oraya geldiğini gö­
rünce dedi k i :
Şüphesiz bu adam korkmuştur. Resülullah (Sallallahü Aleyhi ve
Selleml’in yanma vardığı zaman buyurdu k i :
Yazık! Ne oldu sana? Dedi,ki:
Sizin arkadaşmız, arkadaşımı katletti. Râvi dedi k i :
Vallahi o daha ayrılmadan Ebü Basir kılıç ile kuşanmış vaziyet­
te ortalarda göründü. Resülullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)'in ya­
nında durdu ve şöyle dedi:
Yâ Resûlallah, Ahdin yerini buldu ve Allah senden diyeti öde­
di. Beni kavmin eline teslim ettin ben ise dinimden saptırılmaktan ve­
ya benimle oynanmaktan dinim ile kendimi korudum. Bunun üzeri­
ne Resülullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) dedi k i :
Vay anasına şayet onunla birlikte adamlar olsaydı o savaşı ateş-
lendirirdi.

Mekke’de mahpus edilenlerin Ebü Besîr'in yanında

toplanmaları ve onların Kureyş’e eziyet vermeleri
ve Resûlullah'ın onlan konuk etmesi

Sonra Ebû Basir çıktı, Is’a indi. Burası Zül-Merve bölgesinden-

dir. Denizin sahilinde olup Kureyş’in, üzerinden Şam'a gitmekte ol­
dukları yolun üzerindedir. Resülullah (Sallallahü Aleyhi ve Sel­
lem l’in, Ebû Basir’e:
«Vay anasma, şâyet onunla beraber birtakım adamlar olsaydı
harbi ateşleyen ve onu tahrik eden olurdu.» sözü Mekke’de mahpus
tutulan müslümanlara varınca, îs’e Ebû Basir’in yanma çıkıp gel­
diler ve onlardan yetmişe yakın adamlar onun yanında toplandılar.
Kureyş’i tazyik ediyorlardı. Ellerine geçirdikleri herkesi öldürüyor­
lardı. Hiçbir kafileye rastlamıyorlardı ki onun önünü kesmesinler.
 S Ü H E Y L 'İN EBÛ B A S İR 'İN D İY E T Ö D E M E S İN İ İS T E M E S İ 447

Nihâyet Kureyş, Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Selleml’e mektup

gönderip akrabalık hakkı için onlan durdurmalarını istedikçe Resû­
lullah onlara sahip çıktı. Artık, Kureyş’in onlara ihtiyacı kalmamış­
tı. Nihayet Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) onlan konuk
etti onlar da Medine'ye onun yanma geldiler.
İbn-l Hişâm dedi k i :
Ebû Basir, Sakif kabilesindendir.

Süheyl’in, Ebû Basir'in diyet ödemesini istemesi ve bu

hususta Mevheb’in şiiri

İbn-i tshâk dedi k i :

Ebl Basir’in Amirliyi katlettiği haberi Süheyl b. Amr'a vardığı
zaman, sırtını Kâbe’ye dayadı sonra şöyle d ed i:
Vallahi bu adamın diyeti ödeninceye kadar sırtımı Kâbe'den ge­
ri çekmem. Ebû Süfyan b. Harb de şöyle d ed i:
Vallahi işte bu elbette bir «efihliktir. Vallahi onun diyeti öden-
miyecektir (Bunu üç kere söyledi). Ve bu hususta Ebû Enis Beni Züh-
re’nin halifi Mevheb b. Riyâh şöyle dedi: — tbn-i Hişâm dedi k i : Ebû
Enis Eş'ari’dir. —

& o* <-4 0 )J j » *}i> J î i r - J '» '

ıp l* ¿r* İİjC i jj* x y ÇjİlJi ¿Jk J ö f

ı-jlİT (J J iy I

ı J J i V j U 'j* i* ‘_ J f

'-***■ <Jl j j *■

?'^*** â î ir J^T i j» j J » J^Î

£» j ûŞJİi jijj Jk «i j »,

«S ü h e y l’den bana sözün ucu geldi ve beni ik a z etti.

H a lb u k i bende u y k u d a n bir ¡ey y o k tu .
448 SİR E T -t İB N -t HİŞAM

E ğer bana it ab e tm e y i m urad ediyorsan bana itab et, sende saldıracak

bir k im se y o k tu r.
B e n i m i te h d id ediyorsun, h a lb u k i benim e tra fım d a M a h zu m ile bir­
lik te A b d -i M c n a f vardır.
V a h ! V a h ! K im e saldırıyorsun.
E ğer m ızrağım ı d e n em e k için ısırıyorsan beni şid d e tli fe lâ k e tli h ü zü n
ve ked erli günlerde zopast z a y ıf kim se olarak bulam azsın.
K a v m im ile baba yön ü n d en cn kerim lerle iftih a r ederim .
O nların üzerine, bir za y ıf a y a k bastığı zam an, onunla vu ru şu ru m atı-
ştrtm .
O nlar şe k siz şüphesiz M e k k e ’nin tep e lik le rin i ta ç u k u r yerlerine h a ttâ
vadilerine kadar korudular.
H er bir sü ra tli ka lkışa sâhib atlarla ve her bir k a lın ve asık süratli
çok k o v u lm a k ta n yo ru lm u ş z a y ıf düşm üş atlarla.
O nlar için H a y f'd a (y a n i M in â 'd a k i bir y erd e) M a a d 'ın bilm iş olduğu
şeref çadırları vardır k i, d ireklerle y ü k se ltilm işle rd ir .»

İbn-i Zlbe'r&'nın Mevheb’e karşı söylediği şiiri

Abdullah b. Zibe’râ da ona şöyle cevap verdi:

¿ İL j îs \ b tt

Alt p l (J O jeuat'b
- * - - J * '. -
-V» j *___»Vıt y İ V )
/ *1 '■

rMensheb k ö tü bir eşek gibi, bir beldeye gitm iş, orada bağırıyor.
Senin gib i bir k u l, S ü h e yl'e saldıram az, senin sayin ga yretin başarıya
erm edi, k im e saldırıyorsun.
E y k ö tü bir dem ircinin oğlu ondan sesini kıs ve beldelerde söz söyle­
m e y i ter k et.
E b u Y e z td ’in ita b ım ağzına alm a onu zik re tm e k i denizler nerede, azı­
c ık bir su n ere d e /»
 SULHDAN SONRA H İC R E T EDENLERİN DURUMU 419

MUSÂLAHA’DAN SONRA HİCRET EDENLERİN DURUMU

Ümm-i Külsûm'un Resûlullah’a hicreti ve ResAIuIIah'ın

onu geri vermekten imtina etmesi
ibn-i İshâk şöyle d ed i:
Ümm-i Külsûm bint-i Ukbe b. Ebi Muayt sulh müddeti içinde,
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Selleml’e hicret etti. Onun kar­
deşleri Ümâre ve Velıd, (ki bunlar Ukbe’nin oğullarıdır) çıktılar ve
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)’den Hudeybiye andlaşması
gereği onu geri vermelerini istemek üzere ona geldiler. Fakat Resû­
lullah kabul etmedi. Allah gitmesine razı olmadı.

İbn-i Ebi Hüneyde’nin Urve’ye muhâcirât âyetini

sorması, onun da ona cevap vermesi
İbn-i İshâk şöyle ded i:
Bana Zühri, Urve’ b. Zübeyr’den haber verdi dedi k i :
Urve’nin yanına girdim. O. İbn-i Ebu Huneyde’ye mektup yazıp
ona cevap veriyordu. İbn-i Ebi Hüneyde Velid b. Abdulmelik’in a r­
kadaşı idi. Ona, Allah Teâlâ'nın şu kavlini soruyordu:

«Ey inananlar kadınlar hicret ederek size gelirlerse, onlan de­

neyin, hicretlerinin sebebini inceleyin. Allah onların imanlarını çok
iyi bilir. Onlann mü'min kadınlar olduklarını öğrenirseniz inkârcı-
lara geri çevirmeyin. Bu kadınlar, o inkarcılara helâl değildir. On­
lar da bunlara helâl olmazlar. İnkârcılann bu kadınlara verdikleri
mehirleri iftde edin. Bu kadınların mehirlerini kendilerine verdiğiniz

tb n i H tşam — C . : 3 - F . : 29
450 8 İR E T İ İB N -t H İŞA M

zaman, onlarla evlenmenizde bir engel yoktur. İnkarcı kadınlan ni­

kâhınızda tutmayın.»

İbn-i Hiş&m'm bâzı garib kelimeleri tefsir etmesi

İbn-i Hişâm dedi k i :
İsam’ın tekili: Isme’dir. Bu habi, yani ip mânasınadır. (Ki bur-
da âile bağı demektir) Bir de sebeb mânasınadır. A'şâ Beni Kays b.
Sa'lebe şöyle ded i:

K a y s ’e h ü zn ü kederi u za ltyo ru z v e her b ir hayd en — ka b iled en ipler

alıyoruz.»

«Onlara verdiğiniz mehri isteyin, ink&rcı erkekler de hicret eden

mü'min kadınlara verdikleri mehirleri istesinler. Allah'ın hükmü bu-
dur, aranızda O hükmeder. Allah bilendir. Hakimdir.»

Urve'nin cevâbına dönüyoruz

Râvi dedi: Bunun üzerine Urve b. Zübeyr ona yazdı k i :

Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) Hudeybiye gününde
Kureyş ile şunun üzerine musâlaha y a p tı: Onlara velisinin izni ol­
maksızın gelen kimseleri onlara geri verecektir. Fakat kadınlar Re-
sûluliah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)'e ve İslâma hicret ettiler. İm­
tihan edildiler. İmanlarında doğru oldukları anlaşıldı. Allah, onların
müşrikere geri verilmelerine râzı olmadı. Mehri için Mekke’de bıra­
kılanlarında mehirlerinin kocalarına verilmesini ve serbest bırakıl­
malarını, müslümanların da kâfir kanlanna mehirlerini verip onlan
serbest bırakmalarını emr etti. Bu Allah'ın sizin aranızda hükmettiği
bir hükümdür. Allah hakkiyle bilen ve hakki^le hükmedendir.
 İB N -t İSH A K ’IN M UHÂCİRÂT AY ETLERİNİ SO RM A SI 481

Bunun üzerine Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) kadın­

lan tuttu ve erkekleri geri verdi. Ve kadınlarından haps olunan müs-
lüm anlann kadınlannın mehirlerine dâir istemesini Allah'ın emr et­
tiği gibi istedi. Ve müşrik olan, müslümanlann karılarına (eğer razı
olurlarsa) mehirlerini vermelerini emr etti. Allah'm hükmettiği bu
hüküm olmasaydı elbette Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)
kadmlan geri verirdi.
Nitekim erkekleri geri verdiği gibi. Ve şayet onunla Kureyş'in
arasmda Hudeybiye günündeki musâlaha ve ahd olmasaydı elbette
kadınlan elinde tutar ve onlar için bir mehir geriye vermezdi. Hu­
deybiye Andlaşmasmdan önce müslümafı kadınlardan Medine’ye ge­
lenlere böyle yapıyordu.

İbn-i İshâk’m Zühri’ye muhâcirât âyetlerini sorması

lbn-i tshâk dedi k i :
Zühri’ye bu âyeti ve Allah (Azze ve Cellel’nin muhâcirât hak-
kındaki şu kavlini sordum :

Cr-di ly u T ju fc jı j ı ^ ;X 3 ¿ 13 »
V ; ,, > •« ? '< )</ »'•(. • ,, ılı -
# 1 <_£-ÜI ( lyü>*U w,

«Ey mü’min erkekler, eğer inkâr eden eşleriniz inkârcılara geçe­

cek olursa ve siz de üstün durumda olursanız, ganimetten eşleri gi­
den mü'min erkeklere sarfettikleri miktar kadarım verin. İnandı­
ğınız Allah’a karşı gelmekten sakının.*
Zühri dedi k i :
Allah şöyle buyurur:
«Eğer sizden birinin ehli (hanımı), küffâra geçerse ve size de
sizden aldıkları şeyin mislini getiren bir kadm size gelmezse; eğer
bir ganimete nâil olursanız o kadınların götürdükleri kadar o koca­
lara ganimetten verin.» İşte :
452 SİRET-1 İB N -t H tŞA M

•Ey inananlar inanmış kadınlar hicret ederek size gelirlerse.» Al­

lah (Azze ve Cellel'nin şu kavline kadar;

«İnk&rcı kadınlan nikâhınızda tutmayın» âyetleri indiği zaman

kansını ilk boşayanlardan biri Ömer b. el-Hattâb oldu. Karısı Kurey-
be bint-i Ebi Ümeyye b. Muğire'yi boşadı. Ondan sonra o kadınla Mu-
ftviye b. Ebi Süfyan evlendi. Bu ikisi Mekke'de şirk üzere idiler. Yi­
ne Ümm-i Külsüm bint-i Cervel’i de boşadı. Bu kadın, Ubeydullah b.
Ömer el-Huzâiyye'nin anasıdır. Ve o kadınla Ebü Cehm b. Hüzeyfe
b. Gaanim evlendi. Bu, onun kavminden bir adamdır. Bu ikisi şirk-
üzere idiler.

Mekke'nin fethinin müjdesi ve bazı müslümanların

acele etmesi
tbn-i Hişâm dedi:
Bize Ebü Ubeyde haber verdi k i :
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) ile birlikte olan birisi
Medine'ye geldiği zaman ona şöyle ded i:
Yâ Resûlallah sen, «Mekke'ye emin olarak gireceksininz», deme­
miş mi idin. O :
Evet, dedi. Fakat bu sene olacak dememiştim .O nlar;
Evet, dememiştin, dediler. O :
Bu haber Cibril'in bana bildirdiği gibi olacaktır, dedi.

HAYBER'E YÜRÜMENİN BAHSİ

Hayber'e doğru çıkış

(H. Yedinci sene Muharrem ayında)

Muhammed b. İshâk şöyle d e d i:

Sonra Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) Hudeybiye’den
döndüğü zaman Medine'de Zul-Hicce ile Muharrem'in de bir kısmın­
da ikamet etti ve o Hicce ayında müşrikler geri döndüler, sonra Mu­
harrem'in kalan kısmında Hayber’e çıktı.
 N Ü M E Y L E ’Y İ M E D İN E Ü Z E R İN E A M İL K IL M A S I 453

Nümeyle’yi Medine üzerine Amil (vâli) kılması

İbn-i Hişâm dedi k i :
Resûlullah (S.A.V.) Medine üzerine Nümeyle b. Abdullah el-Ley-
si’yi âmil kıldı ve bayrağı ise Ali b. Ebi Tâlib (Radiyallâhü a n h l’e
verdi. Bayrak beyaz idi.

İbn-i Ekva'm ürcûze söylemesi ve Resûlullah'ın ona

duâ etmesi ve onun şehid düşmesi
İbn-i İshâk dedi k i :
Bana Muhammed b. İbrâhim b. Hâris et-Teymi, Ebû Heysem b.
Nasr b. Dühr el-Eslemi’den naklen haber verdi ki ona babası şöyle
haber verm iş:
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Selleml’den işittim: Hayber’e
gidişinde, Amir b. Ekve’a (ki o Seleme b. Amr b. Ekve’in amcasıdır
ve Ekve’in ismi Sinân'dır) şöyle diyordu:
Ey İbn-i Ekvâ! İn, bizim için (haberlerinden durumlarından ve
şiirlerinden) bir şeyler söyle. Dedi k i :
O da Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Selleml 'e ürcûze söyleye­
rek indi ve şöyle dedi:

ulı^ v/ûiS v; ba^ıu '¿ı vjjıi;

ÎijüI '. j î 'j l ö\ ] Iji Cı
' > •* 1 i i-
-» V c ’JİV l b j* ^ 1 jrl»

« V allahi }ayet A lla h o lm asaydı biz hidâyete e rm e zd ik ve ze k â t verm ez­

d ik ve nam az k ılm a zd ık .
B ir k a v im , üzerim ize saldırdığı zam an onları geri çeviririz.
B iz im üzerim ize va ka r ve ka rarlılık indir ve k a rftla jtrsa k aya kla rım ızı
sabit kıl.»

Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) de «Allah seni bağış-

laşın.» dedi. Ömer b. el-Hattab da dedi k i :
«Vallahi yâ Resûlallah, savaş vâcip oldu. Bize bu savaşla istifâde
ettirsen ne iyi olur. Sonra, o Hayber gününde şehid olarak kati olun­
du. Bana gelen habere göre onun katli şöyle oldu. O savaşırken onun
454 S İR E T -l İB N -l H lŞ A M

kıtacı özerine geri döndü ve onu şiddetli bir şekilde yaraladı. O yaradan
öldü. Müslümaniar onun durumunda şekkettiler ve dediler k i :
Bu ancak kendi silâhı ile kati edilmiş. Nihayet kardeşimin oğlu
Seleme b. Amr b. el-Ekve’ Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)’-
den onun meselesini sordu ve milletin söylediklerini ona haber verdi.
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem), «Bu kesin olarak şe-
hiddir», dedi. Onun üzerine cenâze namazı kıldı, müslümaniar da na­
mazını kıldılar.

Resftlullah'ın Hayber'i görünce duâ etmesi

İbn-i İshâk dedi k i :

Bana itham etmediğim bir kimse Atâ b. Ebi Mervan el-Esleml’-
den, o babasından, o Ebû Muattib b. Amr’dan şöyle haber verdi:
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) Hayber’i gördüğün­
de ashâbına (ki ben de onların içindeyim) durunuz, dedi. Sonra şöy­
le buyurdu:

«Ey Allah'ım, göklerin ve gök kubbenin altındakilerin Rabbı, yer­

lerin ve yerin üstündekilerin Rabbı, şeytanların ve onlarm saptırdık­
tan kimselerin Rabbı, rüzgftrlann ve onlann savurup dağıttıklarının
Rabbı Allah'ım! Biz senden işte bu köyün ve ehlinin ve orada bulu­
nanların iyiliğini istiyoruz. Oranın ve ora ehlinin ve oradakilerin şer­
rinden sana sığmıyoruz. Allah'ın adiyle ilerleyin.» Dedi ki: Aleyhis-
selâm, bunu girdiği her köy için söylüyordu.

Ehl-I Hayber'in Resûlullah'ı gördükleri zaman kaçmalan

İbn-i İshâk dedi k i :
Bana itham etmediğim biri, Enes b. Mâlik’den naklen haber ver­
diğine göre o şöyle dedi:
 R E S Û L Ü L L A H ’IN H A Y B E R 'E G İD E N Y O L U N D A K İ.. 455

Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) bir kavim ile g&za et­

tiği zaman sabahlamadan onlara saldırmazdı. Eğer ezan sesini işi­
tirse oraya dokunmaz ve beklerdi. Eğer bir ezan işitmezse saldırır­
dı. Biz Hayber’e bir gece indik. Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sel­
lem) geceledi ve sabahleyin bir ezan işitmedi, atına bindi. Biz de
onunla birlikte bindik. Ben Ebu Talha’nın ardına bindim. Benim aya­
ğım Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)’in ayağına değiyordu.
Hayber’in işçilerini sabah erken giderlerken karşıladık. Kürekleriyle
ve büyük sepetleriyle çıkmışlardı. Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve
Sellem) ’i ve askeri görünce:
«Muhammed ve onunla beraber de asker var!» dediler ve geri
dönerek kaçtılar. Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) de şöyle
dedi:
Allahü Ekber, Hayber harab olsun! Biz bir kavmin yanma iner­
sek ne kötü olur günleri!
İbn-i İshâk şöyle dedi:
Bize Hârûn, Humeyd’den, o Enes’den bunun mislini rivayet etti.

Resûlullah'uı Hayber’e giden yolundaki

konuklama yerleri

lbn-i İshâk şöyle dedi:

Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) Medine’den Hayber’e
doğru çıktığı zaman Isr’a (117) doğru gitti ve kendisine orada bir
mescid inşâ etti. Sonra Sahbâ (118) üzerinden gitti, sonra Resûlullah
(Sallallahü Aleyhi ve Sellem) askeriyle ilerledi ve kendisine Reci de­
nilen bir vâdide indi. Onlarla Gatafan arasmda indi ki, Gatafanlılar,
Hayber halkma yardım edemesinler. Gatafanlılar, Resûlullah (Sal­
lallahü Aleyhi ve Sellem)’e karşı yahudilere yardım a idiler.

(117) Is r Medine ile V âdi’l-Furu’ arasında bir dağdır (Mucem el-Bul-

dan).

(118) S ah b â: Kendisiyle H ayber arasında bir revhelik = yani öğle ile

akşam arası gidilecek bir mesafe olan bir mevkidir (M ucem el-Buldan’a mii-
râcaat e t).
456 8İR E T -İ İBN-1 H İŞAM

Ğ atafan ve onlann H ayber’e yardım etmeğe

kalkışm aları sonra onlardan yardım larını kesmeleri
Bana şu haber geldi ki; Gatafan, Resûlullah (Sallallahü Aleyhi
ve Selleml’in Hayber’e inmesini işittikleri zaman onun için toplandı­
lar. Sonra ona karşı Yahudilere yardım etmek için çıktılar ve bir
merhale yürüdükleri zaman ardlanndan mallarında ve Ailelerinde bir
şeylerin olduğunu işittiler. Müslümanların arkadan geldiklerini işit­
tiler. Bunun üzerine gerisin geri döndüler, Ailelerinin ve mallarının
yanmda kaldılar, Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) ile Hay-
ber’in arasını boş bıraktılar.

Resûlullah'ın kale kapılarını açtırması

Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) baştan başa mal

almaya başladı. Kale kale fethediyordu. Fethedilen kalelerinden ilki
NAim idi. Mahmûd b. Mesleme onun yanında kati olundu. Onun üzeri­
ne oradan bir değirmen taşı atıldı, onu kati eti. Sonra ikinci olarak
Kamus fehedildi. Burası Beni Ebil-Hukayk'ın kalesidir. Resûlullah
(Sallallahü Aleyhi ve Sellem) onlardan birtakım esirler ele geçirdi.
Onlardan biri, Safiyye bint-i Huyeyy b. Ahtab’dır. Safiyye, KinAne
b. Rebi' b. Ebi'l-Hukayk’da idi. Ayrıca onun amcasının iki kızını da
esir etti. Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) Safiyye'yi kendi­
si için seçti.
Dihye b. Halife el-Kelbi, Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sel­
lem )’den Safiyye'yi istemişti. Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sel­
lem) onu seçtiği zaman, Dihye’ye Safiye'nin amcasının iki kızını
verdi. Hayber’in diğer esirlerini de müslümanlara dağıttı.

Resûlullah'ın H ayber gününde birtakım şeyleri

yasaklam ası
Müslümanlar, Hayber’in eşeklerinden ehli eşeklerin etlerini ye­
diler. Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) kalktı zikr ettiği bir­
takım şeyleri yasakladı.
İbn-i İshAk dedi k i :
Bana Abdullah b. Amr b. Damre el FezAri, Abdullah b. Ebi Salit’-
den, o da babasından naklen haber verdi ki o şöyle demiş:
 RESULULLAHTN KALE K A PILA RIN I AÇTIRM ASI 457

Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) in, ehli eşeklerin etle­

rini yemekten nehy etmesi bize geldiğinde çömlekler kaynamakta
idi. O etlere baka baka onlardan yasaklandık.
İbn-i İshâk dedi k i :
Bana Abdullâh b. Ebi Necih, Mekhûl'dan naklen haber verdi k i :
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) o günde onları dört
şeyden nehy e tti: Esir kadınlardan yüklü olanlarına yaklaşmaktan,
ehli eşek etini yemekten ve diş sahibi bir yırtıcı hayvanı yemekten
ve taksim olununcaya kadar ganimet mallarını satmaktan.
İbn-i İshâk dedi ki .-
Bana Selâm b. Kirkire, Amr b. Dinar’dan, o da, Câbir b. Abdul­
lah el-Ensâri’den naklen (ki Câbir Hayber’de hazır bulunmadı) ha­
ber verdi k i :
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) insanları, eşeklerin et­
lerini yemekten nehy ettiği zaman onlara atların etlerini yemeğe izin
verdi.
İbn-i İshâk dedi k i :
Bana Yezid b. Ebi Habib, Ebû Merzûk'dan naklen (ki bu, Tücib’in
mevlâsıdır) o da Huşş Es-San’âni’den naklen haber verdi ki o şöyle
dem iş:
Ruveyfi’ b. Sabit el-Ensâri ile Mağrib’de gazâ ettik ve Mağrib
köylerinden bir köyü fethettik. O köye Cirbe denilir. O, içimizde bir
hatib olarak kalktı ve şöyle dedi:
Ey insanlar, ben sizin içinizde başka bir şey demiyorum ancak,
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)’den işittiğim, içimizde, Hay-
ber gününde söylediği sözlerini söylerim. Resûlullah (Sallallahü
Aleyhi ve Sellem) bizim içimizde kalktı ve şöyle dedi:
Allah’a ve âhiret gününe iman eden hiçbir kişi için suyunu baş­
kasının ekinine akıtması helâl olmaz. (Esir kadınlardan yüklü olan­
lara yaklaşmayı kasd ediyor.) Allah’a ve âhiret gününe iman eden
hiçbir kimseye, taksim olununcaya kadar ganimet malını satmak he­
lâl olmaz. Allah ve âhiret gününe iman eden hiçbir kişiye helâl olmaz
ki müslümanların ganimetinden bir binek hayvanına binsin de onu
zayıflattığı zaman onu ganimetin içine geri versin. Allah’a ve âhirete
458 S İR E T -Î İB N -t H tŞ A M

iman etmiş hiçbir kişi için helâl olmaz ki, müslümanlann ganimetin­
den bir elbiseyi giysin de nihâyet onu eskittiği zaman onu ganimetin
içine geri versin.
İbn-i İshâk şöyle dedi:
Bana Yezid b. Abdullah b. Kusayd haber verdi ki; Ona Ubâde b.
Sâmit’ten naklen haber verilmiş ki, şöyle denilm iş:

Resûlullah (S.A.M.) Hayber günü, bize külçe altım basılmış (sikke-

li) altrn para ile ve külçe gümüşü sikkeli gümüş para ile satmayı
ve satın almayı yasakladı dedi k i :
Külçe altım sikkeli gümüş para ile külçe gümüşü sikkeli altın pa­
ra ile alabilirsiniz ve verebilirsiniz.
İbn-i İshâk dedi k i:
Sonra, Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) azar azar kale­
leri ve mallan almaya başladı.

Eslemiler’den olan Benî Sehm'in durumu

Bana Abdullah b. Ebi Bekr haber verdi ki, ona Eslem’li birisi şöy­
le haber verm iş:
Eslem’den Beni Sehm, Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)'e
geldiler ve dediler k i :
Vallahi yâ Resûlallah çok çalıştık. Fakat elimizde bir şey yoktur.
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) de yatımdaki her şeyi on­
lara verdi. Ve şöyle dedi:
Ey Allah’ım, sen onlann hallerini ve onlarda kuvvet olamadığı­
nı ve elimde de onlara vereceğim bir şey olmadığım biliyorsun. On­
lara menfaati en büyük olan ve yiyeceği ve yağı en bol olan kalele­
rinden birini aç. Bunun üzerine millet yürüdü, Allah (Azze ve Cel-
le) Sab b. Muâz’m kalesini açtı. Hayber'de yiyeceği ve yağı ondan
daha çok olan hiçbir kale yoktu.

Yahudi Merhab’in kati edilmesi

îbn-i İshâk dedi k i :
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) onlann kalelerinden
 YAHUDİ M ERH A B’İN KATL ED İLM ESİ 459

açtığını açtıktan ve mallarından ele geçirdiğini ele geçirdikten son­

ra sahâbeler, onların Vatih ve Sülâm ismindeki iki kalelerine vardı­
lar. Bunlar Hayber halkının feth olunan kalelerinin en sonuncusu
idiler. Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) onlan on küsûr gece
m uhâsara etti.
İbn-i Hişâm şöyle dedi:
Hayber gününde Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)’in as-
hâbının şiân «Ya mansûr, emit emit» idi.
İbn-i İshâk dedi k i :
Bana Abdullah b. Sehl b. Abdurrahman b. Sehl, (ki bu. Beni
Hârise’nin kardeşidir) Câbir b. Abdullah’dan şöyle dediğini haber
v erdi:
Yahudi Merhab onlann kalelerinden çıktı, silâhını tutmuş urcû-
ze olarak şöyle diyordu:

Vj f 3 ^ ^ ' ^ J> '¿ ¿ '¿ ¡¿ ’s*

¿ jlîi ısı v t uı
( r f t - . 'J , ı

Hayber biliyor ki, ben M erham ’im.

Silâhı keskin tecrübe edilmiş bir bahadırım.
Bâz an süngüyü dürterim, bazan kılıçla vururum, arslanlar gazablan-
maya başladıkları zaman...
Benim koruluğum öyle bir koruluktur ki, ona yaklaşılmaz.»

Ve karşıma çıkacak kim var? diyordu. Kâb b. Mâlik de ona şöy­

le cevap v erdi:
' V . j , •» ’ *'.1*1 * • ■> ' “f ' " i * 'l - » i
'-r * cj**" r y * M
460 8İR E T -İ İBN-Î HİŞAM

vr** *j i y ‘iA-' »j“ w^î*i' jir j» ^ > r

* w »* o ^ J ^_/*U »_i^" *
^ *'
Hayber b iliy or ki, Beti K â b’itn.
Ğamleri kederleri giderici cüretli ve salâbelliyitn.
Savaş tahrik edildiği zaman onun peşine gelir.
Benimle beraber yıldırım ın parıltısı gibi keskin kılıç vardır.
Sizi ayaklar altında çiğner ezeriz, hattâ katı şeyler yumuşayıncaya ka­
dar.
Cezâyı veririz, tâ ganimet alınıncaya kadar.
Kendisinde asla bir yorgunluk olmayan güçlü bir el ile .»

lbn-i Hişâm dedi k i :

Bana Ebû Zeyd el-Ensârl şöyle haber verdi:

L />

’ 1 , ’ 0
L..VΫ)! J» ^ğ>- ^İ5"aİ

« Hayber b iliy or ki, ben K âb’im.

Ve ben, harp tahrik edildiği zaman şiddet üzerine gidiciyim , cüretliyim ,
salâbetliyim, benimle birlikte yıldırım Şu'tcsi gibi keskin kılıç vardır.
Kendisinde bir yorgunluk olmayan güçlü bir el ile...
Sizi döveriz ezeriz, ki kalbi yumuşayıncaya kadar.»

İbn i Hişâm dedi k i : Merhab Himyer’dendir.

tbn-i tshâk şöyle dedi
Bana Abdullah b. Sehl, Câbir b. Abdullah el-Ensâriden şöyle ri-
vâyet etti.
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) de şöyle d ed i:
Buna karşı kim çıkacaktır? Muhammed b. Mesleme dedi k i :
Onun için ben varım yâ Besûlallah. Vallahi intikam almaya
 M ERHA B'İN KARDEŞİ YA SİR’İN KATLİ 461

hakkım vardır, dün benim kardeşim kati olundu. Resûlullah (Sal-

lallahü Aleyhi ve Sellem) de dedi ki •.
Hadi kalk; Ey Allah’ım ona karşı Abdullah’a yardım et. Dedi k i :
Onlardan biri diğerine yaklaştığı zaman aralarına yaşlı bir süt-
leğen türünden yassı yapraklı bir ağaç girdi. O ikisinden biri diğeri­
ne karşı onu siper etmeğe başladı. Onlardan herbiri ağacı siper ettik­
çe, diğeri, kılıciyle o ağaçtan önüne gelen kısmı kesti. O ikisinden her
biri diğeriyle karşılaştıkça ağaç ikisi arasında ayakta duran bir adam
gibi oldu. Onda dal kalmadı. Sonra Merhab, Muhammed b. Mesle-
me'nin üzerine hamle yaptı, ona vurdu. O da kalkanla ondan korun­
du; Onun kılıcı o kalkana kakıldı, kılıcı kırıp tuttu. Muhammed b.
Mesleme de ona vurdu ve onu katletti.

tâerhab'in kardeşi Yâsir'in kati olunması

İbn-i İshâk dedi k i :
Sonra Merhab’den sonra onun kardeşi Yâsir çıktı, o şöyle di­
yordu :
Kim karşıma çıkacak? Hişâm b. Urve iddia eder k i :
Zübeyr b. el-Avvâm Yâsir’ekarşı çıktı. Onun anası Safiyye bint-i
Abdulmuttalib şöyle dedi:
Yâ Resûlallah! O, oğlumu katleder! Dedi k i :
Hayır bilâkis senin oğlun inşaallah onu katleder. Zübeyr çıktı,
ikisi karşılaştılar. Zübeyr onu katletti.
İbn-i İshâk dedi :
Bana Hişâm b. Urve haber verdi k i :
Zübeyr’e «Vallahi o günde senin kılıcın keskin idi» denildiğinde,
o da şöyle d ed i:
Vallahi keskin değildi, fakat ben kılıcı zorladım.

Hayber gününde Ali'nin durumu

İbn-i İshâk dedi k i :

Bana Bureyde b. Süfyan b. Ferve el-Eslemî, babası Süfyan’dan,
o da Seleme b. Amr b. el-Ekve’den şöyle dediğini haber verdi:
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) Ebû Bekr es-Sıddık (Ra-
diyallâhü a n h l’i bayrağiyle (ki İbn-i Hişâm’ın dediğine göre bayrak
beyaz idi), Hayber’in bazı kalelerine doğru gönderdi. O da savaştı ve
462 SİH ET-Î İBN-İ H tŞA M

bir fetih olmadığı halde geri döndü, o çok gayret göstermişti. Sonra
ertesi gün Ömer b. el-Hattâb’ı gönderdi o da savaştı sonra çok çalış­
tığı halde bir fetih olmadan geri döndü. Bunun üzerine Resülullah
(Sallallahü Aleyhi ve Sellem) dedi ki:
Yarın elbette bayrağı bir adama vereceğim ki, o, Allah’ı ve Onun
Resûlünü sever, Allah onun elleriyle fetheder, o kaçacak değildir.
Seleme der ki: Resülullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) Ali (Rıd-
vanullahi Aleyhi)'yi çağırdı o ise göz ağrısına tutulmuştu. Onun göz­
lerine üfledi. Sonra şöyle dedi:
İşte bu bayrağı al ve onunla git. O Allah senin ellerinle Hayber’i
fethedecektir.
Seleme der k i :
Vallahi bayrakla çıktı, koşmaktan, yorulmadan dolayı şiddetli ne­
fes alıyordu. Bir hervele yapıyordu (koşma ile yürüme arası gidiş)
ve biz onun ardında onun izine tabi oluyorduk. Nihâyet bayrağını
kalenin altmda taştan meydana gelen bir yığıntının içinde dikti. Ona
kalenin başından bir yahudi baktı ve şöyle dedi:
Sen kimsin? Dedi k i :
Ben Ali b. Ebi Tâlib’im. Yahudi şöyle diyordu: Musa'ya inen şe­
yin üzerine çıktınız. Veya bunun benzeri bir söz söyledi. Râvi de­
di ki:
Allah onun elleriyle feth edinceye kadar o geri dönmedi.
İbn-i İshâk dedi k i :
Bana Abdullâh b. Hasân, âile efradından birinden, o da Ebi Râ-
fi’den (ki bu, Resülullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)’in azadlısı-
dır) şöyle dediğini haber verdi.
Ali b. Ebi Tâlib (Radiyallâhü Teâlâ Anh ile birlikte Resülullah
(Sallallahü Aleyhi ve Sellem) bayrağını gönderdiği zaman çık­
tık. Kaleye yaklaştığı zaman kalenin ehli dışarı çıktı o, onlarla savaş­
tı, Yahudilerden bir adam ona vurdu. Bunun üzerine onun kalkanı
elinden düşünce Alî (Radiyallâhü anh) kalenin yanındaki bir kapıyı
eline aldı, onu kendinden kalkan etti. O savaşırken elinde kalmakta
devam etti, nihâyet Allah onun eli üzerine fethetti. Sonra savaşı bi­
tirdiği zaman o kalkanı elinden attı. Ben kendimi benimle beraber
yedi kişinin içinde gördüm, ben sekizinci idim. O kapıyı tersine çe­
virmeğe çalıştık fakat çeviremedik .
 M Ü ’M İN L E R İN ANASI SA FİYY E’NİN DURUMU 463

Ebul-Yeser Kâb b. Amr’m durumu

İbn-i İshâk şöyle dedi:
Bana Bureyde b. Süfyan el-Eslemî, Beni Seleme'nin adamlarından
birinden, o da Ebul-Yeser Kâb b. Amr’den, şöyle dediğini haber verdi:
Vallahi bir akşam, Hayber’de, Resülullah (Sallallahü Aleyhi ve
Sellem) ile beraber idik. Yahudilerden bir adamın koyun sürüsü ka­
leye doğru gidiyordu. Biz ise onları m uhasara etmiştik. Resülullah
(Sallallahü Aleyhi ve Sellem) .-
Şu koyun sürüsünden kim bize yedirecek? dedi. Dedim k i :
Yâ Resûlallah, ben vanm. O buyurdu k i :
Hadi yap! Ben de deve kuşu gibi süratle çıktım. Resülullah (Sal­
lallahü Aleyhi ve Sellem) peşimden bana baktığı zaman şöyle ded i:
Ey Allah'ım, onunla bizi müstefid kıl. Ben koyun sürüsüne ka­
vuştum ki o sürünün baş tarafı kaleye girmişti. Ben sürünün sonun­
dan iki koyunu tuttum ve onları elimin altma gözetimime aldım. Son­
ra onlan süratle götürdüm. Sanki benimle beraber bir şey yoktu.
Ve onlan Resülullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)'in yanına bırak­
tım. O nlan boğazladılar ve yediler. Ebu'l-Yeser. Resülullah (Sallal­
lahü Aleyhi ve Sellem)'in en son ölen ashâbmdandı. Bu hadisi ha­
ber verdiği zaman ağladı. Sonra şöyle dedi:
Onlar benden istifade ettiler. Ben onların en son öleni oldum.

MU’minlerin anası Safiyye'nin durumu

tbn-i İshâk dedi k i :

Resülullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem), Beni Ebi’l-Hukayk’m
kal'esi Kamûsu fethettiği zaman, Safiyye bint-i Huyeyy b. Ahtab
ve onunla birlikte diğer bir kız Resülullah (Sallallahü Aleyhi ve Sel­
lem)'e getirildiler, Bilâl bunlara rastladı. Onları yahudilerin maktul­
lerinden birtakım maktullerin yanma getiren odur. Safiyye ile bir­
likte olan kız o ölüleri gördüğü zaman bağırdı, yüzünü tırmaladı, top­
rağı başına saçtı. Resülullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) onun bu
durumunu gördüğü zaman dedi k i :
Bu dişi şeytanı benden uzaklaştırınız. Safiyye'yi istedi, onu ar­
kasına aldı. Cübbesini onun üzerine örttü. Böylece müslümanlar Re­
sülullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)'in onu kendisi için seçtiğini
anladılar.
464 SİRET-1 İB N -l HİŞAM

Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) (bana gelen habere gö­

re) o yahudi kadının durumunu gördüğü zaman Bilâl’a şöyle dedi:
Ey Bilâl! Senden şefkat mı kalmadı ki, onları maktullerin yanı­
na götürdün?
Safiyye Kinâne b. Rebi b. Ebi'l-Hukayk’ın yeni hanımı iken rüya­
sında : Ay’ın onun odasına düştüğünü görmüştü. Bu rüyasmı ko­
casına arz etmişti. O da :
«Sen ancak Hicâz’ın Meliki Muhammed’i istiyorsun», demişti. Ve
onun yüzüne bir şamar vurmuştu. Onun gözü o şamardan morar­
mıştı. Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)’e getirildiği zaman
onda o şamardan bir eser bulunuyordu. «Nedir bu iz?» diye sorunca,
Safiyye işte bu rüyayı ona haber verdi.

HAYBER’İN MESELESİNİN GERİ KALAN KISMI

Kinâne b. Rebi’in cezâlandınlması

Kinâne b. Rebi Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)'e geti­

rildi. Beni Nadir in hazînesi onun yanında idi. Ondan hâzineyi sor­
du. O, hâzinenin yerini bildiğini inkâr etti. Bunun üzerine yahudiler-
den bir adam Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)’e geldi. Re­
sûlullah (Sallallahü Aelyhi ve Sellem) e dedi ki:
Ben Kinâne’yi her sabah bu harâbenin etrafında dolaşırken gör­
düm.
Bunun üzerine Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) Kinâ-
ne’ye şöyle dedi:
Eğer hâzineyi senin yanında bulursak seni katledelim mi? De­
di k i :
Evet.
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) de harâbenin kazılma­
sını emretti, kazıldı. Oradan hâzinelerinin bir kısmı çıktı. Sonra on­
dan geri kalanını istedi, o ise hâzineyi vermekten imtina etti. Bunun
üzerine Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) Zübeyr b. el-Av-
vam’a emredip ona dedi k i :
Bütün hâzineyi buluncaya kadar ona işkence et. Zübeyr de onun
göğsünde çakmakla ateş çakıyordu. Nihayet onun öleceğinden kork­
tu. Sonra Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Seiiem) onu Muhammed
 Z E H İR L E N M İŞ KOYUN M ESELESİ 465

b. Mesleme'ye verdi. O da kardeşi Mahmud b. Mesleme’nin öldürül­

mesinin kısası olarak onun boynunu vurdu.

Hayber halkı ve Fedek halkının musalahası

Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) Vetih ve Selâm’da da
Hayber halkını kuşattı. Nihayet Hayberliler, helâk olacaklarını ya-
kinen bildikleri zaman, Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)'den,
kendilerini oradan başka yerlere sürmesini ve kanlarmı korumasını
istediler. O da bunu yaptı. Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)
malların hepsini topladı. Şakk, Natat, Ketibe ve diğer bütün kaleleri
aldı. Ancak işte bu iki kale (Vatih ve Selâm) de olanları toplamadı.
Fedek halkı müslümanların işlediklerini işlemekte olduklarını işittik­
leri zaman, Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) 'e haber gönder­
diler. Ondan kendilerini sürgüne göndermesini ve kanlarını koruma­
sını ve mallarını da ona terketmeyi istiyorlardı. O da kabul etti.
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) ile onlann arasında
bu hususta uğraşanlar içinde Muhayyise b. Mesûd vardı. Bu, Beni
Hârise'nin kardeşidir. Hayber halkı işte bu hüküm üzere indikleri
zaman, Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)’den mallan isteyip
gelirinin yarısını onlara vermesini istediler. Dediler k i :
«Biz sizden daha iyi bu mallan biliriz ve onları daha iyi mamur
ederiz.» Bunun üzerine Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) on­
lann çalışıp gelirinin paylaşılması üzerine onlarla sulh yaptı. Fakat
şu şart ile ki, «biz sizi çıkarmayı dilediğimiz zaman sizi çıkanrız.»
Fedek halkı ile de bu minvâl üzere müsalaha yaptı. Hayber, müslü-
m anlar arasında bir ganimet oldu. Fedek ise; hasseten Resûlullah
(Sallallahü Aleyhi ve Sellem) için kaldı. Çünkü müslümanlar, ora­
nın üzerinde ne bir at ne de bir deve sürmemişlerdi.

Zehirlenmiş koyun meselesi

Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) sükûna kavuştuğu za­
man, Zeyneb bintil-Hâris, (ki bu, Sellâm b. Mişkem’in kansıdır) kı­
zartılmış bir koyun ona hediye etti. Kadın, Resûlullah (Sallallahü
Aleyhi ve Sellem)’in koyunun hangi tarafını sevdiğini sormuştu. Bu­
dunu sevdiğini söylemişlerdi. Bunun üzerine budunu tam zehirledi.

îbn-1 H lşam — C. ; 3 ■F. : 30

466 SİR E T -l İB N -t H tŞA M

Sonra koyunun şâir yerlerini zehirledi. Sonra getirdi. Resûlullah (Sal-

lallahü Aleyhi ve Selleml’in önüne koyduğu zaman budunu aldı, on­
dan bir çiğnemlik çiğnedi. Fakat yutmadı. Onunla birlikte Bişr b.
Berâ b. M a'rûr vardı. O da ondan almıştı. Tıpkı Resûlullah (Sallal-
lahü Aleyhi ve Selleml’in aldığı yerden... Fakat Bişr onu yutmuştu. Re­
sûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) ise o çiğnemi ağzmdan dı­
şarı attı. Sonra «Bu kemik, bana zehirlenmişim, diye haber verdi»
dedi. Sonra kadmı çağırdı. O da itiraf etti. Bunun üzerine kadına de­
di ki:
Buna seni sürükleyen nedir? Dedi k i :
Kavminin başma getirdiğin ma'lum... Dedim ki:
Eğer bir melik ise ondan kurtuluruz. Eğer bir Peygamber ise ona
haher verilir. Bunun üzerine Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sel­
lem) onu bağışladı. Fakat Bişr yediği o lokmadan öldü.
tbn-i İshâk dedi k i :
Bana Mervân b. Osmân b. Ebi Said b. el-Muallâ şöyle haber verdi ;
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) kendisinde vefât etti­
ği hastalığında, Bişr bint-i Berâ b. M arûr'un anası onun ziyaretine
gelmiş olduğu bir sırada Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)
şöyle buyurdu:
Ey Bişr’in anası, işte bu anlarda senin kardeşinle birlikte Hay-
ber'de yediğim lokmadan, kalb damanmm kesilmiş olduğunu hisse­
diyorum. Ümm-ü Bişr dedi k i : Şüphesiz müslümanlar elbette göre­
cekler ki, Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem), Allah'ın Peygam­
berliği ona ikrâm ettiği gibi onu şehid olarak vefât ettirmiştir.

Resûlullah'ın Medine'ye geri dönmesi

lbn-i İshâk dedi k i :
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) Hayber’in işini bitirdi­
ği zaman Vâdi’l-Kurâ’ya doğru ayrıldı ve oranın halkını birkaç ge­
ce m uhâsara etti. Sonra Medine’ye dönerek ayrıldı.

Riffte’nin Resûiullah'a hediye etmiş olduğu

kölenin kati olunması
lbn-i İshâk dedi k i :
Bana, Sevr b. Zeyd, Sâlim’den naklen, (ki bu Abdullah b. Muti’in
âzâdlısıdır,) o da Ebû Hureyre’den naklen şöyle haber verdi:
 İBN-1 M U ÖAFFEL’İN ELİN E G E Ç İR D İĞ İ DAĞARCIK 467

Hayber'den Resulullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) ile birlikte

Vâdi’l-Kurâ’ya doğru ayrıldığımız zaman, oraya ikindi zamanı gü­
neşin batışı ile birlikte indik. Resulullah (Sallallahü Aleyhi ve Sel­
lem) ile birlikte de onun bir kölesi vardı (ki, onu Rifâe b. Zeyd el-
Cüzâmi Ed-Dabini hediye etmişti.)
Ibn-i Hişâm dedi k i : Cüzâm, Lahm’ın kardeşidir. Dedi k i :
Vallahi o, Resulullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)’in yol eşya­
larını koyarken ona kimin attığı bilinmeyen bir ok geldi, ona isâbet
etti, onunla öldü. Biz dedik k i :
Cennet ona helâlu hoş olsun! Resulullah (Sallallahü Aleyhi ve
Sellem) de dedi k i :
Hayır hayır, Muhammed'in nefsi elinde olana kasem etifrim ki,
onun hırkası ateşte, onunla beraber yanmaktadır. Hayber gününde
O, o hırkayı müslümanlann ganimet mallarından hiyanetle almıştı.
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) ’in ash&bmdan bir adam bu­
nu işitti, Resûlullah'a gelip:
Yâ Resûlallah, benim ayakkabılarım için iki bağı ele geçirdim,
deyince Resûlullah buyurdu k i : Senin için onlar kadar ateşten pay
kesilir.

İbn-i Muğaffel ve eline geçirdiği bir dağarcık

dolusu içyağı

İbn-i İshâk dedi k i :

Bana, itham etmediğim bir kimse Abdullah b. Muğaffel el-Müz-
ni'den naklen şöyle haber v erdi:
Hayber’in ganimetinden bir dağarcık dolu iç yağı elde ettim ve
onu omuzuma yükledim, eşyalarımın ve arkadaşlarımın yanma taşı­
dım. Ganimet mallarının bakanı bana rastladı, o tulumun bir ucun­
dan tuttu, «Bunu getir, müslümanlann arasında onu taksim edece­
ğiz.» dedi. Ben dedim k i :
Hayır vallahi onu sana vermem.
Bunun üzerine benim elimden dağarcığı çekmeğe başladı. Re­
sûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) de biz bunu yaparken bizi
gördü. Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) tebessüm etti sonra
ganimetler bakanına dedi k i :
Sana bir şey demem, bırak onu götürsün. O da bıraktı ve onu
eşya arkadaşlanm ın yanma götürdüm ve yedik.
468 SİR E T -1 İB N -Î H İŞ A M

Resûlullah’ın Safiyye ile zifafa girmesi ve

EbA Eyyûb'un çadırı beklemesi
lbn-i Ishâk dedi k i :
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) Safiyye ile Hayber’de
veya yolun bir yerinde zifafa girdi. Safiyye’yi. Resûlullah (Sallal-
lahü Aleyhi ve Sellem) için güzelleştiren ve onu tarayan ve işini dü­
zelten Ümm-i Süley bint-i Milhân idi. Bu Enes b. Mâiik’in anasıdır,
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) kendisinin bir çadırında Sa­
fiyye ile geceledi. Ebû Eyyûb Hâlid b. Zeyd de (ki bu Beni Neccâr’m
kardeşidir), kılıcını kuşanmış, Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sel­
lem) ’e bekçilik yaptı. Çadırın etrafını dolaşarak geceledi. Nihâyet Re­
sûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) sabahladığı zaman onu ça­
dırın etrafında gördü şöyle d ed i:
Ey Ebû Eyyûb sana ne oldu? Dedi k i :
Yâ Resûlallah, senin için işte bu kadından korktum. Çünkü o öy­
le bir kadındır ki onun babasını, kocasını ve kavmini kati etmişsin
ve kendisi de kâfirdir. Ondan korktum. İddia ederler ki, Resûlullah
(Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle dedi:
Ey Allahım, Ebû Eyyûb’i koru, o beni koruyarak geceliği gibi.

Bilâl'ın bekçilik için kalmayı kabul etmesi ve

uykunun ona gâlib gelmesi

lbn-i Ishâk dedi ki .-

Bana Zühri, Said b. Museyyeb’den naklen şöyle haber v erdi:
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) Hayber'den ayrıldığı
ve yolun bir yerinde olduğu zaman gecenin sonunda dedi k i :
Kim bizi sabah namazına uyandırmak için bekleyecek. Belki uyur
kalınz.
Bilâl dedi k i :
Ben, yâ Resûlallah, seni uyandırmak için beklerim.
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) indi, millet de indi ve
uyudular. Bilâl ise namaz kılmaya kalktı. Allah (Azze ve Celle)’in
namaz kılmasını dilediği kadar namaz kıldı. Sonra yolculuk eşyala­
rına dayandı ve fecri beklemeğe başladı. Uyku gözüne galebe çaldı,
o da uyudu. Neticede ancak güneş onları uyandırdı. Resûlullah (Sal­
lallahü Aleyhi ve Sellem) ashâbından önce uyandı. Şöyle dedi:
Ey Bilâl, nedir bu bize yaptığın? Dedi k i :
 İBN-1 LUKAYM'IN HAYBER HARKINDAKİ Ş İİR İ 469

Yâ Resulallah seni tutan beni de tuttu. Dedi k i :

Doğru söyledin. Sonra Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)
binek devesini az bir m iktar eliyle götürdü. Sonra çöktürdü ve ab-
dest aldı. Sahâbeler de abdest aldılar. Sonra Bilâl’a emretti. O da
namaz için ikamet etti. Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) mil­
lete namaz kıldırdı. Selâm verdiğinde millete döndü ve şöyle dedi:
Namazı unuttuğunuz zaman onu hatırladığınız zaman kılınız.
Çünkü Allah Tebâreke ve Teâlâ şöyle b u y u ru r:

«Beni hatırlamak için namaz kıl.»

İbn-i Lukaym'ın Hayber'in fethi hakkındakl şiiri

Ibn-i İshâk dedi k i :
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem), (bana gelen habere gö­
re), İbn-i Lukaym el-Absi'ye, Hayberi fethettiği zaman orada bulu­
nan tavuk veya evlerde beslenen diğer yenilir hayvanlardan bir şey­
ler verdi. Hayber’in fethi Safer ayında idi. Bunun üzerine İbn-i Lu­
kaym el-Absi, Hayber hakkında şöyle dedi:

j\î*j o i î *Çf-* O"-

i»i ^¿ı j ııij îj-ü- jj ı> ji 0 * 0

jUOMl j —-•» ^C-jİi VI. ^ j i * V J^IîO 'jÎ-

jÇujl ji Cr* ı>ı J* ^

lyj ^ yUM — i y ^ İç—^ -** û ly r if j
jli ______«*İ j l 1^. JÜ* oJî J 3j
j C v i ( r ) 'r ; i > o * J CA)o - >

« N e lâ t ka lesi R esûlullah ta rajtndan silâht ço k şid d e tli bir ask e ri b irlik

ile dövüldü.
 8 1RE T-1 tB N -î H İŞ A M

E şlem ve G tfâ r kabilesinin adam ları orantn ortasına da ğ ıld ıkla rı sam an
kesin olarak oranın b oyun eğdiğini bildim .
O nlar B e n i A m r b. Z ü r ’a ’y a sa bahtan erkenden vardılar, Ş a k k k a le ­
sinin ahâlisi ise gündüz şid d e tli ve k ö tü durum lara düştüler.
O nlar orantn çukurlarına m allart ç e k tile r ve seherlerde ö ten e vc il h a y ­
vanlardan başka bir şey bırakm adılar.
H e r bir k a le için A b d -i E şh e l’d e n veya B e n i N e cc â r’d a n onların a tlı­
larından bir işgalci vardır.
Ve m uhacirlerden k i, sim aları m iğferlerin ü stü n d en biliniyor.
O nlar k a çm a y a n iy y e lli değillerdir.
M u h a k k a k b ild im k i, e lb e tte M u h a m m e d gâlib ge le ce k tir ve orada za­
fe r aylartna kadar ika m e t ed ecektir.
Y a h u d iler işte o günde, harpte, g özleri k ö r eden to zla rın altın d a k a ç tı­
lar.*

İbn-i Hişâm'ın bazı garib kelimeleri tefsir etmesi

İbn-i Hişâm dedi k i :
Ferret, (Keşefet) = kaçtı, demektir. Nitekim, kaçan hayvan diş­
lerini açarak firar eder. Burda Ensar’ın onları toz duman için­
de kaçırdıklarım kast ediyor.

Kadınların Hayber'de hazır bulunmaları ve

Ğıfarlı kadının haberi

İbn-i lshâk dedi k i :

Hayber’de Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) ile beraber
müslümanlann kadınlarından birtakım kadınlar hazır bulundular.
Resûlullah (Sallallahü Aeyhi ve Sellem) onlara ganimetten, az bir
şeyler verdi, onlara ayn bir pay vermedi.
İbn-i lshâk dedi k i :
Bana Süleyman b. Süheym, Ümeyye b. Ebis-Salt’dan naklen, o da
Beni Gıfâr’lı bir kadından naklen (ki o kadının ismini bana anlat­
tı) şöyle dediğini haber verdi:
Beni Gıfâr’dan bir takım kadınların içinde, Resûlullah (Sallalla­
hü Aleyhi ve Sellem) ’e geldik ve dedik k i :
— Yâ Resûlallah, biz seninle birlikte işte şu gittiğin cihete çık­
mayı kast ettik.
 HAYBER’İN ŞE H tD L E R İ 471

Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem), Haybere giderken ya­

ralıları tedavi edip, müslümanlara gücümüzün yettiği kadariyle yar­
dım ediyorduk. O da dedi k i :
— Allah’ın bereketiyle bunu yapıyordunuz. Kadın dedi k i :
— Biz onunla birlikte çıktık.
Ben henüz taze bir kız çocuğu idim. Resûlullah (Sallallahü Aley­
hi ve Sellem) beni arkasına aldı. Vallahi Resûlullah (Sallallahü Aley­
hi ve Sellem) sabaha doğru indi ve devesini çöktürdü. Ben de arka­
daki çantadan indim. Bir de baktım ki o çantada benden bir kan
vardır. O kan ilk olduğum hayz kanı idi. Kadm dedi k i :
Böylece deveye doğru büzüldüm ve utandım. Resûlullah (Sallal­
lahü Aleyhi ve Sellem) bende olan durumu ve kanı gördüğü zaman,
«Sana ne oldu? Belki de hayız oldun», dedi. Dedim ki
Evet. Dedi k i :
O halde kendine iyi bak. Bir kab su al, içine tuz at sonra çanta­
ya isâbet eden kanı onunla yıka ve bineğine dön. Kadm dedi k i :
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) Hayber'i feth ettiği za­
man bizim için ganimetten bir şeyler verdi. Ve işte boynumda gör­
mekte olduğunuz bu gerdanlığı aldı, bana verdi. Eliyle benim boynu­
ma onu taktı. Vallahi bu benden aslâ ayrılmayacaktır.
O gerdanlık, ölünceye kadar onun boynunda kaldı. Kendisiyle
beraber defn olunmasını vasiyyet etti.
Bir hayızdan temizlenmezdi, illâ temizlik suyunun içine bir tuz
atmasın. Ve öldüğünde de gusül suyunun içine tuzun konulmasını
vasiyyet etti.

HAYBER’İN ŞEHİDLERİ
Beni Ümeyye'den olanlar
İbn-i İshâk dedi k i :
İşte müslümanlardan Kureyş’den olan Beni Ümeyye b. Abd-i
Şems’den ve onların haliflerinden Hayber'de şehid düşenler şunlar­
dır : Rabie b. Eksüm b. Sahbere b. Amr b. Bükeyr b. Âmir b. Canm b.
Dûdân b. Esed ve Sakif b. Amr ve Rifâe b. Mesrûh.

Beni Esed'den olanlar

Şehitler içinde Beni Esed b. Abduluzzâ’dan : Abdullah b. Hübeyb
vardı, (lbn-i Hişâm'ın dediğine göre İbn-i Hebib denilir ve İbn-i Üheyb
472 8İRET-1 İBN-t HİŞAM

b. Gire, Beni Sa’d b. Leyt’dendir. Beni Esed’in halifidir ve onlann kız-

kardeşlerinin oğludur.
E nsârdan:
Şehitler içinde Ensâr’dan, sonra Beni Seleme'den: Bişr b. Berâ
b. Marûr vardır. Bu, Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Selleml’in ze­
hirlendiği koyundan yediği için öldü. Bir de Fudayl b. Numân vardı.

Benî Züreyk’d e n :
Beni Züreyk’d e n : Mesûd b. Sa’d b. Kays b. Halde b. Âmir b. Zü-
reyk vardı.
Evs’den s
Evs'den olan Beni Abdi'l-Eşhel'den: Mahmûd b. Mesleme b. Hâlid
b. Adiy b. Mecdee b. Harise b. Hâris vardı. Beni Hârise’den olup on­
ların halifidir.
Benî Amr'dan ı
Beni Amr b. Avf'dan: Ebıl Dayyâh b. Sabit b. Numân b. Ümey-
ye b. lmriü’l-Kays b. Sa’lebe b. Amr b. Avf ve Hâris b. Haatib ve
Urve b. Mürre b. Sürâke ve Evs b. Kaaid ve Üneyf b. Habib ve Sâ-
bit b. Esle ve Talha vardı.

Gıfâr'dan ı
Beni Gıfâr’d a n : Ümâre b. Ukbe vardı. Ok ile vuruldu.

Eslem'den:
Eslem'den: Âmir b. el-Ekva' ve Esved el-Râi, (ki bunun ismi Es-
lem’dir. tbn-i Hişâm dedi k i : el-Esved er-Rai Hayber halkındandır.

Benî Zühre'den:
tbn-i Şihâb ez-Zühri'nin zikr ettiğine göre Hayber’de şehid dü­
şenlerden; Beni Zühre’den : Mesûd b. Rebie vaı^Sı. Kaare kabilesin­
den olup onların halifidir.
Ensâr’dan ı
Ensâr'dan Beni Amr b. Avf'dan : Evs b. Katâde vardı.
 HAYBER HÂ DİSESİN DE EL-ESVED E R -R Â İN İN DURUMU «3

HAYBER HÂDİSESİNDE EL ESVED ER RÂİ'NİN

DURUMU

Onun müslüman olması, sonra şehid düşmesi

İbn-i İshâk dedi k i :
EI-Esved el-Raai'nin hâdisesi (bana gelen bilgiye göre) şöyle idi:
O, Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Selleml’e gelmişti. Resûlul-
lah (Sallallahü Aleyhi ve Sellenı) o zaman Hayber kalelerinden biri­
sinin muhâsarası ile meşguldü. Esved'in beraberinde bir koyun sürü­
sü vardı. O sürü üzerine yahudi bir adamın çobanı idi. Gelip dedi k i :
Yâ Resûlallah! Bana tslâmı anlat. O da onu anlattı. O, müslü­
man oldu! Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) hiçbir kimseyi
Islâma dâvet etmeyi küçük görmüyor, herkese Jslâmiyeti anlatıyor­
du. Müslüman olduğu zaman dedi k i :
Yâ Resûlallah, ben işte bu koyun sürüsünün sahibinin işçisiyim.
Bunlar bana emânettirler. Bunlara ne yapayım. Resûlullah (Sallal­
lahü Aleyhi ve Sellem) buyurdu k i:
Onları salıver, yakında onlar sâhiblerine dönerler (veya benzeri
bir şey söyledi) Bunun üzerine El-Esved kalktı ve çakıllardan bir
avuç aldı, onları onların yüzlerine attı ve şöyle d ed i:
Sahibinize dönün vallahi ben size aslâ sahib olmam. Bunun üze­
rine toplu olarak çıktılar sanki onları sevk eden bir sürücü vardı,
nihâyet kaleye girdiler. Sonra kaleye doğru El-Esved ilerledi ki müs-
lümanlarla birlikte savaşsın. Orada ona bir taş isabet etti. O taşla
öldü. O Allah için hiçbir namaz kılmamıştı .Resûlullah (Sallallahü
Aleyhi ve Sellem)'e getirildi, arkasına konuldu. Üzerindeki bir ka­
lın elbise ile örtüldü. Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) ashâ-
biyle ona bir göz attı. Sonra yüzünü çevirdi. Dediler k i :
Yâ Resûlallah, ondan niçin yüzünü çevirdin? Dedi k i :
Şimdi hur-il ıyndan onun iki zevcesi onun yanındadırlar.
İbn-i İshâk dedi:
Bana Abdullah b. Ebi Necih haber verdi ki, ona şöyle denilmiş.
Şehide isabet olunduğu zaman ona hur-i ıynden iki zevcesi yak­
laşır onun yüzünden toprağı silerler ve derler ki Allah Seni toprakla­
yan kimsenin yüzünü topraklasın ve seni katledeni katletsin.
474 8ÎR E T -Î İBM-Î H İŞAM

HACCÂC B. tLAT EL-SÜLEMİ’NİN MESELESİ

Onun, Mekke'den malını toplamak İçin hile yapması

İbn-i lshâk dedi k i :
Hayber feth edildiği zaman, Haccâcıb. llât el-Sülemi, el-Behzi,
Resûlullah (Sallallahü Aleyh ive Sellem) ile konuştu ve dedi ki .-
Yâ Resûlallah, Mekke’de benim hanımım Omm-i Şeybe bint-i Ebi
Talha'nın yanında malım vardır (o kadından olma oğlu Mu’riz b.
Haccâc vardı) Mekke tüccarının yanlarında da dağınık mallarım var­
dır. Yâ Resûlallah, bana izin ver. O da ona izin verdi. Dedi k i :
Yâ Resûlallah, söylemem gerekecek bazı şeyler olacak. Resûlul­
lah, «Söyle» diye ona ruhsat verdi. Haccâc dedi k i :
Ben de çıktım ve Mekke’ye geldiğim zaman Seniyyetül-Beyzâ’da
Kureyş’den birtakım adamlar buldum, haberleri araştırıyorlardı. Re­
sûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)'in durumunu soruyorlardı.
Onun Hayber'e gittiği haberi onlara varmıştı. Onlar Hayber’in ziraat­
ça, adamca ve savunmaca Hicaz'ın bir köyü olduğunu biliyorlardı.
Bunun için haberleri yokluyorlardı. Gelen kafilelere soruyorlardı.
Beni gördükleri zaman, bu Haccâc b. llâttır, dediler. Benim müslü-
man olduğumu bilmiyorlardı. «Vallahi onda haberler vardır.» Ey
Ebû Muhammed bize haber ver, çünkü bize haber gelmiştir ki o yol
kesici, Hayber’e saldırmıştır. Halbuki orası yahudi beldesidir. Hicâz'ın
verimli topraklarıdır. Dedim ki .-
Bu haber bana da geldi. Fakat bende size gizli kalan bir haber
vardır. Ben böyle deyince devemin iki yanını aldılar, şöyle diyor­
lardı :
Ey Haccâc söyle. Dedim k i :
Öyle bir hezimet oldu ki, onun mislini şimdiye kadar hiç işitme­
diniz. Onun ashâbı öyle bir şekilde kati olundu ki şimdiye kadar onun
mislini işitmiş değilsiniz. Muhammed de öyle bir esir edildi ki... Onu
esir edenler dediler k i :
Biz onu katletmiyeceğiz, onu Mekke halkma götüreceğiz ki on­
lar onu, kendi aralarında, onların adamlarından katlettiklerinin mu­
kabilinde katletsinler. Bunun üzerine kalktılar ve Mekke’de bağır­
maya başladılar. Dediler k i :
Muhammed’i bekleyin o size getirilecektir ve içinizde kati edile­
cektir. Ben sonra dedim k i :
 ABBÂS, HACCAC’IN HA BERİN İN G Ü V E N İR L İĞ İN İ... 478

Mekke’de malımı toplamam ve alacaklılarım için bana yardım

ediniz. Çünkü ben Hayber’e gitmek istiyorum ki Muhammed’in ve
onun ashâbının yenilmesinden sonra tüccarlar, benden önce oraya
gitmeden gidip bir şeylere nâil olayım.
İbn-i Hişâm dedi: Bir rivâyette Muhammed'den alınan ganimet­
ten bir şeylere nâil olayım.

Hz. Abbâs, Haccâc’ın haberinin güvenirliğini araştırması

ve Kureyş'e âniden haber vermesi
İbn-i İshâk dedi k i :
Kalktılar ve en sür'atli bir şekilde malımı bana topladılar. Ha­
nımına geldim ve*Benim senin yanında kalmış malım vardır. Belki
ben Hayber’e kavuşurum ve tüccar beni öne geçmeden satış fırsat­
larından bir şeye nâil olurum», dedim.
Abbâs b. Abdul-Muttalib haberi işittiği zaman yanıma geldi. Ben
ise tüccarın çadırlarından bir çadırda idim. Dedi k i :
Yâ Haccâc, senin getirdiğin bu h a b e r n e d ir ? D e d im ki :
Sana bildirirsem, kimseye söylemeden durur musun?
Evet, dedi. Ben dedim k i :
Burdan git ki seninle yalnız olarak buluşayım. Çünkü ben gör­
düğün gibi malımı toplamaktayım. O da ben işimi bitirinceye ka­
dar benden aynldı. Dedi k i :
Mekke'de benim için olan her şeyi toplamayı bitirdiğim ve çık­
maya azm ettiğim zaman Abbas ile buluştum. Dedim k i :
Ey Ebul-Fazl benim verdiğim haberi sakla. Çünkü üç gün için­
de yakalanmamdan korkuyorum. Sonra dilediğin zaman söyle. De­
di k i :
Olur yaparım. Dedim k i :
Ben vallahi senin kardeşinin oğlunu onların meliklerinin kızma
güveği olarak gördüm. (Safiyye bint-i Huveyy’i kast ediyor) O, Hay-
ber’i fethetti ve oradakileri çıkarttı. Orası şimdi onunla ashabı için
olmuş. Bunun üzerine o şöyle dedi:
Sen neler söylüyorsun ya Haccâc? Dedim k i :
He vallahi, böyledir. Benden olan bu haberi sakla. Ben müslü-
man oldum ve ancak malımı almak için geldim. Başkalarının eline
geçmesinden korkuyordum. Üç gün geçtiği zaman durumu açıkla.
Durum, senin arzu ettiğin gibidir.
476 S lR E T t ÎBN -t H İŞAM

Nihâyet üçüncü gün olduğu zaman Abbâs kendisine âid olan bir
hülleyi giyindi ve haluk denen bir güzel koku süründü. Eline basto­
nunu aldı. Sonra çıktı ve Kâbe'ye geldi. Orayı tavaf etti. Onu gördük­
leri zaman dediler k i :
Yâ Ebulfazl, vallahi bu, musibetin hararetinin verdiği bir celâ-
lettir. Dedi k i :
Sizin kendisine yemin ettiğiniz Allah’a yemin ederim. Muham-
med, Hayber’i fethetmiştir. Onların meliklerinin kızı ile evlenmiştir.
Onların mallarını ve orada olan m allan almıştır. Orası onunla ashâ-
bı için kalmıştır. Dediler k i :
Bu haberi sana kim getirdi? Dedi k i :
Size haberi veren kimse. Sizin yanınıza müslüman olarak gir­
di. Malını aldı, Muhammed'e ve onun ashabına kavuşmak için gitti
ki onunla birlikte ola. Dediler k i :
Hey Allah kullan! Allah düşmanı kaçıp kurtuldu. Amma vallahi
şayet bilseydik elbette bizim elimizden çekeceği vardı. Dedi k i :
Çok beklemediler ki onlara bu haber geldi.

Hassân'm Hayber günü hakkındaki şiiri

İbn-i tshâk dedi k i :

Hayber günü hakkında söylenen şiirlerden biri de Hassan b. Sâ-
bit'in şu sözüdür:

Ot ^ w 1«'*

lir *!- Oı y Ct y ---- 1' Olb Of,

«H a y b e r ahâlisi cem e ttik le r i e k in lerin i ve h u rm a la rım m üd a fa a sız bı­

raktılar.

N e k ö tü savaştılar, ölüm den hoşlanm adılar, k o ru lu kla rı ele geçirildi,

ellerinden a lındı ve yaram az k ö tü h u y lu bir k im se n in ze lil h a kir k im ­
senin fiilin i k en d ileri işlem ey i kabullendiler.

Ö lüm den m i kaçarlar, h a lb u k i cılızların ö lüm ü güzel bir ö lü m değildir.*

 NACİYE’NİN HA YBER GÜNÜ H A RKIND AKİ Ş İİR İ 477

HassAn'm, Hayber’den geri durmasından dolayı,

Eymen'in adına özür dileyerek söylediği şiiri
Hassân b. Sabit, Eymen b. Ümm-i Eymen b. Ubeyd adına özür
dileyerek yine aşağıdaki şiiri söyledi. Bu Eymen, Hayber'den geri
durup oraya gitmemişti. O, Beni Avf b. Hazrec'dendir. Onun anası
Ümm-i Eymen, Resûlullah (Saliallahü Aleyhi ve Selleml’in azadlı cA-
riyesidir. Bu, Üsâme b. Zeyd’in anasıdır. Böylece Eymen, Üsâme’nin
anabir kardeşi olur : ’

j l * - ü r j ' y •V~J” »-■’'* ö ' u y -

j t i - l A-U1 \ j f ¿f'Çjj ¿bb. { J s ’ lj

AF L 'j 'i ’( -t* • jf- ü i i V) ,

y» "¿-V - T •• ' * ' i '
j —i JlF *-^5 ü® »»y •,_ } ■*, jı»

»A nası, E y m e n ’e « k o rk a kla ştın , H a y h er süvarilerinin içinde hâztr b u lu n ­

m a d ın * d ed iğ i zam an.
H a lb u k i E y m e n k o rk a k la şm a m ıştı, fa k a t onun a lt şarablaşm tş y a lı iç ­
m işti.
Ş a y e t a tın ın d u ru m u böyle olm uş olm asaydı, e lb e tte onların içinde bir
sü v a ri olarak, zo rlu k ç ek m e d en savaşırdı.
F a k a t onu a tın ın d u ru m u m en etti.
O n d a k o la y olm ayan bir d u ru m d a n başka bir şe y o lm a zd ı .»

İbn-i Hişâm dedi k i :

Bana Ebû Zeyd işte bu beytleri Kâb b. Mâlik'e Aid olarak haber
verdi. Şunu da haber v erd i:
-
--»»t »d 'M ’. jS 'j î ' ¿ s d ;

» F a ka t onu a lın ın d u ru m u m en e tti şayet işte o olm asaydı o geri k a l­

m azdı.»

N&ciye'nin Hayber günü hakkındaki şiiri

tbn-i îshâk dedi k i :
NAciye b. Cündeb el-Eslemi şöyle ded i:
478 8İR E T-I İBN-J H tŞA M

S ' 3^* 'r ^ 's <*“' ¿ÇjJlf

' ' •> •> '■ ı ' ; \ *~ -
• <—*/*** If.» A- -■*-* •

«H e y A lla h k u lla n , niçin rağbet olunur, o başka ¡e y değil ancak y e ­

m e k tir, iç m e k tir ve bir c e n n e ttir k i, onda hayret verici çok nim etler
vardır.»

Nâciye b. Cündeb el-Eslemi yine şöyle dedi:

j. ¿’
. . - t. -
■X'*l>\î &^¿3
*
jî î _ » a » ! . (jj'^Lıiyı t\
<•) , ,r
* jL j ! ^-Xâc, £ *

«Ben beni in kâ r edene d iyo ru m k i, ben tb n -i C ü n d e b ’im .

Savaşta m u k a v e m e t eden çok k im seler, benim a tım ın ham le ya p tığ ı
yerde eğilirler.
K uşların ve tilk ile rin m idesine girerler.»

İbn-i Hişâm dedi k i : Bana şiir rivâyetçilerinden biri; « j >

' » -* — «'
ve; < (jjuc » sözünü haber vermiştir.

Hayber günü hakkmda Kâ’b’ın şiiri

İbn-i Hişâm’ın Ebû Zeyd el-Ensâri’den zikr ettiğine göre Kâb b.
Mâlik, Hayber günü hakkmda şöyle dedi:

i y i ¿ J e J» ^ J *>

j, %< sf? j1

JT /^ 4 ' J — ■“*! V i -r* ’ r~ - y j ^ J

 H A Y B ER 'İN TAKSİM ED İLEN A R A ZİL E R İ VE M ALLARI <79

« B iz H a y b e r ’e ve onun nehirlerinden su içilen m e vkilerin e avu cu n u n

dam arları tü y s ü z, her bir y iğ it ko ru y u cu ile geldik.
H e d eflere u la şm a k ta sü ra tle koşan, k u v v e ti, her buluşm a y erin d e d ü ş­
m anların üzerine saldıran atlarla geld ik.
B iz , her k ıs gününde çö m leklerin in altın d a y a n a n ateşin k ü lü b ü y ü k
olan, H in d dem irin d en y a p ılm ış M e sre f k ö y ü n e m ensûb kılıç nam lula-
r iy le ç o k vu ru cu k im seleriz.
E ğ e r seh&dete isâbet ederse k a tli bir m edih olarak gören.
Ş e h a d e ti A lla h ’dan um an ve A h m e d ile m u z a ffe r olm a yı k u rtu lu şa er­
m e y i d e A lla h ’dan u m a n kim seleriz.
M u h a m m e d ’in, ko ru n m a sı gereken şeyleri d ili v e eli ile onu ko ru ya n
m ü d a fa a eden k im seleriz.
Ve ona her şü phelendiği iste n dolayı y a rd ım eden, M u h a m m e d ’in n e fsi
önünde bir n e fsi harcayan kim seleriz,
ih lâ s lt olarak gayb ile olan haberleri ta s lik eden, bununla yarın izze t
v e k u rtu lu ş u fe y z ve necat bulm a yı m u ra d eden kim seleriz.»

HAYBER’İN TAKSİM EDİLEN ARAZİLERİ VE MALLARI

Şakk, Nat&t ve Ketibe

İbn-i İshâk dedi k i :
Hayber’in mallarının taksimi, Şakk, Natât ve Ketibe kaleleri üze­
rine oldu. Şakk ve Natât, müslümanlann paylarına düştü. Ketibe ka­
lesi ise Allah'ın humusu (beşte biri), Peygamber (Sallallahü Aleyhi
ve Sellem) 'in payı, Zevilkurbâ’nın yetimlerin ve miskinlerin payı ve
Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)’in hanımlarının yiyecekle­
ri ve Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) ile, Ehl-i Fedek ara ­
sında sulh sebebiyle gidip gelen adamların yiyecekleri olarak bıra­
kıldı.
Onlardan biri, Muhayyise b. Mes’ud’dur. Resûlullah (Sallallahü
Aleyhi ve Sellem) ona arpadan otuz yük ve hurmadan da otuz yük
verdi. Hayber, Hudeybiye’de hazır bulunanlara taksim olundu. Bun­
lar gerek Hayber’de hazır bulunmuş olsun, gerek olmasın, Câbir b.
Abdullah b. Amr b. Haram’dan başka kimse geri kalmamıştı.
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) ona, orada hâzır bu­
lunanların payı gibi pay verdi
480 8İR E T -Î İBN-1 H tŞA M

H a y b e r ’in ik i v a d is i S ü r e y r v â d is i ile H a s v â d is i id i. B u n la r , H a y -
b e r ’in ü z e r l e r i n e ta k s im o lu n d u ğ u v a d il e r d i r . N a t â t v e Ş a k k o n s e k iz
p a y (119) o l a r a k v e rild i. B u n la r d a n N a t â t b e ş s e h im d ir . Ş a k k ise o n
ü ç s e h im d ir . Ş a k k v e N a t â t b in s e k iz y ü z k iş iy e ta k s im o lu n d u .

Kendilerine Hayber'in taksim olunduğu kimselerin sayısı

R e s û lu lla h ( S a l la l ia h ü A le y h i v e S e l i e m l ’in a s h â b ı n d a n k e n d i­
le r in e H a y b e r ’in ta k s im o lu n d u ğ u k im s e le r in p a y s a y ıs ı b in s e k iz y ü z
idi. A t l a r a d a v e r ile n p a y l a r b u n a d a h il d ir . A d a m la r b in d ö r t y ü z d ü r .
A tl a r ik iy ü z d ü r . H e r b ir a t iç in ik i s e h im o ld u , o n u n b in ic is in e ise
b i r s e h im o ld u . H e r b ir p iy a d e iç in is e b ir s e h im o ld u . B e ş te d ö r d ü ,
g a n im e t, o n s e k iz p a y a a y rıld ı. H e r p a y y ü z p a y a r a s ı n d a ta k s im
e d ild i.

İb n -i H iş â m d e d i k i :
a tı s a h i b in e a r a b a t ı p a y ın ı v e rd i. M e le z a t s a h i p le r i n e d e m e le z a tı
p a y ın ı v e rd i.

Payiann sâhiblerine taksim edilmesi

İb n -i İ s h â k d e d i k i :
A li b. E b i T â lib b a ş o ld u . Z ü b e y r b . A v v a m , T a lh a b. U b e y d u lla h ,
Ö m e r b. e l- H a tta b , A b d u r r a h m a n b. A v f, A sım b. A d iy y (k i b u , B e­
n i A c lâ n ’m k a r d e ş id ir ) Ü s e y d b. H u d a y r d a b a ş o l d u l a r ( y a n i k e n ­
d ile r in e y ü z k iş in in p a y ı to p l a n ır o ld u l a r ) . Bu a r a d a H â r is b . H a z r e c ’in
s e h m i, N â im ’in s e h m i. B en i B e y â z e 'n in s e h m i, B en i U b e y d 'in s e h m i.
B e n i S e le m e 'd e n B e n i H a r â m 'ı n s e h m i v e S e h h a m U b e y d ’in s e h m i
b a ş o ld u .

İb n -i H iş â m d e d i k i :
U b e y d 'e « S e h h a m » d e n ild i. Ç ü n k ü o H a y b e r g ü n ü n d e ç o k se h im -
le r i s a t m a lm ış tı. (120)

B u, U b e y d b. E v s ’d ir . B en i H â r is e b. H a z r e c b. A m r b. M â lik b.
E v s ’d e n b ir id ir .

(119) B u rd a k i pay, beş bolü bir olan pay dem ek tir. Biri, Allah ve Resû-
lullaha d ö r d ü d e n ıüslü m anlara verilmiştir.

(120) Sehim, p a y dem ektir.

 PAYLARIN SA H İPL E R İN E T A K SİM İ 481

İ b n : i l s h â k şö y le d e d i :
S â i d e ’n in s e h m i, C ı f a r v e E s le m 'in s e h m i, N e c c â r ’ın s e h m i, H â -
r i s e ’n i n s e h m i v e E v s ’i n s e h m i d e b u n l a r d a n d ı r . H a y b e r ’d e n N a t â t ’t a n
ç ık a n s e h i m l e r d e n ilk i Z ü b e y r b . e l- A v v a m ’ın s e h m i o ld u . B u s e h im
H a v 'd ı r ( H a y b e r ’e y a k ın b i r m e v k i d ir ) . O n u n p e ş in e S ü r e y r g e lir.
S o n r a İk in c is i B e y â z e ’n in s e h m i o ld u . S o n r a ü ç ü n c ü s ü Ü s e y d ’in s e h ­
m i o ld u . S o n r a d ö r d ü n c ü s ü B e n i H â r is b. H a z r e c ’in s e h m i o ld u . S o n ­
r a b e ş in c is i N â im ’in s e h m i o ld u . B u s e h im B e n i A v f b. .H a z r e c v e
M ü z e y n e v e o n l a n n o r t a k l a r ı iç in d i. M a h m u d b . M e s le m e o r a d a k a t i
o lu n m u ş t u . B ü tü n b u s e h i m l e r N e t â t ’t a n v e rild i.

S o n r a Ş a k k ’a in d ile r . O n d a n ç ık a n ilk s e h im  sim b . A d iy y ’in

s e h m i o ld u . B u, B e n i A c lâ n ’ın k a r d e ş id ir . O n u n l a b ir li k te J l e s û l u l l a h
( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) 'in s e h m i o ld u . S o n r a A b d u r r a h m a r | b.
A v f ’ın s e h m i, s o n r a S â id e ’n i n s e h m i, s o n r a N e c c â r ’ın seh fîıi, s o n r a
A li b. E b i T â lib ( R ıd v a n u lla h i A l e y h i) 'n in s e h m i, s o n r a T a lh a b .
U b e y d u llâ h ’m s e h m i, s o n r a G ıf â r v e E s le m ’in s e h m i, s o n r a Ö m e r b.
e l- H a t tâ b ’m s e h m i, s o n r a S e le m e b. U b e y d v e B e n i H a r â m ’m ik i s e h ­
m i, s o n r a H â r is e ’n i n s e h m i, s o n r a S e h h a m U b e y d i'n in s e h m i, s o n r a
E v s ’in s e h m i, k i b u ik i k a t b i r se h im d i.

C ü h e y n e v e H a y b e r ’d e h a z ı r b u l u n a n d iğ e r A r a p l a r a b u s e h im -
d e n v e rild i. B u n a k a rş ılık , .A sım b. A d i’n in o n a b a ş s e h m in d e n R e sû -
lu l la h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) e b i r p a y v e rild i.
S o n r a R e s ü lu lla h ( S a l la l la h ü A le y h i v e S e lle m ) K e tib e ’y i ta k s i m
e tti. B u r a s ı h a s v â d id ir . B u n u a k r a b a l a r ı v e h a n ı m l a r ı a r a s ı n d a v e
m ü s l ü m a n k a d ın v e e r k e k l e r e ta k s im e tti. R e s ü lu l la h ( S a l la l la h ü
A le y h i v e S e lle m ) k ız ı F â t ı m a ’y a ik iy ü z v e s k (121) ta k s im e tti. A li
b. E b i T â li b ’e y ü z v e s k , Ü s â m e b. Z e y d ’e ik i y ü z v e s k v e h u r m a ç e ­
k ir d e ğ in d e n d e e lli v e s k , m ü ’m i n le r in a n a s ı A işe iç in ik iy ü z v e s k , E b û
B e k r b. E b i K u h a f e iç in y ü z v e s k , A k il b . E b i T â lib iç in y ü z k ır k v e s k ,
B e n i C a f e r iç in elli v e s k , R e b ie b. H â r is iç in y ü z v e s k , S a lt b . M a h ­
r e m e v e o n u n ik i o ğ lu iç in y ü z v e sk , o n l a r d a n k ır k v e s k i S a l t iç in ­
d ir . E b û N e b ik a iç in e lli v e s k , R ü k â n e b . A b d -i Y e z id iç in e lli v e s k ,
K a y s b. M a h r e m e iç in o tu z v e s k , E b u l-K a s ım b . M a h r e m e iç in k ı r k
v e s k , U b e y d e b. H â r is ’in k ız l a r ı iç in v e H u s a y n b . H â r is ’in k ız ı iç in

(121) Vesk, deve yükü dem ektir.

fbn-i H tşam — C . : 3 - F . : 31
482 8İR E T -1 İB N -İ H ÎŞ A M

yüz vesk. Beni Ubeyd b. Abd-i Yezid için altmış vesk, İbn-i Evs b.
Mahreme için otuz vesk, Mistah b. Üsâse için ve İbn-i tlyâs için el­
li vesk, Ümm-i Eümeyse için kırk vesk, Nuaym b. Hind için otuz
vesk, Büheyne bint-i Hâris için otuz vesk, Uceyr b. Abd-i Yezid için
otuz vesk, Ümm-i Hakim bint-i Zübeyr b. Abdulmuttalib için otuz
vesk, Cümâne bint-i Ebi Tâlib için otuz vesk. İbn-i Erkam için elli
vesk, Abdurrahmân b. Ebi Bekr için kırk vesk, Hamne bint-i Cahş
için otuz vesk, Ümm-i Zübeyr için kırk vesk, Dubâe bint-i Zübeyr için
kırk vesk, İbn-i Ebi Huneys için otuz vesk, Ümm-i Tâlib için kırk
vesk, Ebû Basr için yirmi vesk, Nümeyle el-Kelbi için elli vesk, Ab­
dullah b. Vehb ve onun iki kızı için doksan vesk, ondan kırk veski
onun iki kızı içindir. Ümm-i Habib bint-i Cahş için otuz vesk, Melku
b. Abde için otuz vesk ve Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve Selleml’in
hanımları için yediyüz vesk taksim etti.
İbn-i Hişâm dedi k i :
Buğday, arpa, hurm a ve hurm a çekirdeği ve bunların gayn ne
varsa onları ihtiyaç m ikdarlannca taksim etti. Beni Abdulmuttalib’in
ihtiyaçları daha şiddetli idi. Bundan dolayı onlara daha çok verdi.

ResAluilah'ın, hanımlarına ganimetten pay vereceğini

va'd etmesi

«Rahman ve Rahim Allah'm adiyle,

Muhammed Resûlüllah’ın hanımlarına Hayber’in buğdayından
ayırdığının sözüdür.
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) hanım larına yüz sek­
sen vesk ayırmış. Fâtıma bint-i Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sel­
lem) için seksen beş vesk, Üsâme b. Zeyd için kırk vesk, Mikdâd b.
Esved için on beş vesk ve Ümm-i Rümeyse için beş vesk.
Osman b. Affân ve Abbâs şahid oldu, Abbâs bunu yazdı.

Resûlullah’ın, ölümü esnâsmda yaptığı vasiyet

İbn-i İshâk dedi ki :
Bana Sâlih b. Keysân, İbn-i Şihâb ez-Zühri'den, o da Ubeydullah
b. Abdullah b. Utbe b. Mesûd’dan naklen şöyle haber v erdi:
 HAYBER OLAYINDA FEDEK M E SE L ESİ 483

Resûluüah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) ölümü esnasında baş­

ka değli ancak üç şey vasiyyet etti. Hayber’den Rehâviler (122) için
yüz vesk mal, Dariler (123) için de yüz yük mal Sabe’liler için v e
ariler için Hayber'den yüz vesk mal verilmesini vasiyyet etti.

HAYBER OLAYINDA FEDEK MESELESİ

Resûlullah'm Fedek ahalisiyle miisâlahası

İbn-i İshâk şöyle dedi:

— Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) Hayber’in işini bitirip
Allah’ın Hayber ehlinin başına getirdikleri onlara ulaştığında Allah
Fedek halkmm kalblerine korku düşürdü. Bunun üzerine Resûlul­
lah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)'e, m allan yarı yanya işlemek üze­
re m üsalaha etmek haberini gönderdiler. Onların elçileri Hayber’e
veya Tâif'e veya Medine’ye geldiler. O da bunu onlardan kabul etti.
Böylece Fedek, Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) için tahsis
edildi. Çünkü oranın üzerine ne atlarla ne de develerle gidilmemişti.

DARİLER’DEN BİR CEMÂATİN İSİMLERİ

Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)'in kendilerine

Hayber'den pay verilmelerini vasiyyet ettiği kimseler
Onlar Benû Dâr b. Hâni’ b. Habib b. Nümâre b. Lahm’dır. Resû­
lullah (Sallallahü Aleyhi ve Selleml’e Şam’dan yürüyüp gelenler:
Temim b. Evs ve kardeşi Nuaym b. Evs ve Yezid b. Kays ve Arfe b.
Mâlik (ki Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) onun ismini Ab­
durrahm an koydu.)
İbn-i Hişâm dedi:
Bir rivâyette: Azze b. Mâlik ve onun kardeşi Mürran b. Mâlik
de vardı.
İbn-i Hişâm dedi k i : Mervân b. Mâlik, denilir.
İbn-i İshâk dedi k i :

(122) R e h âv iler : Y em en ’de b ir kab iled ir.

(123) D â rile r : D â r b. H â n i’ kab ilesid ir.

484 S fR E T -1 İB N -t H İŞ A M

Ve Fakihe b. Numân, Cebele b. Mâlik ve Ebû Hind b. Berr ve

Onun kardeşi Tayyib b. Berr de vardı. Resûlullah (Sallallahü Aleyhi
ve Sellem) ona Abdullah ismini verdi.
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem), nitekim bana Abdullah
b. Ebl Bekr'in haber verdiği gibi, Hayber halkına Abdullah b. Re-
vâhe’yi müslümanlar ile yâhudilerin arasında tahminci olarak gön­
derdi. O da onlann üzerine tahmin ediyordu. Onlar «bize taaddi et­
tin« dedikleri zaman, dedi ki:
Eğer dilerseniz sizin için olsun, eğer dilerseniz bizim için olsun.
Bunun üzerine yahudiler derlerdi k i :
îşte bu adâletle gökler ve yer ayakta durur.
Abdullah b. Revâhe onlara ancak bir sene tahmincilik yaptı,
sonra Mute’de öldürüldü. (Allah ona rahm et etsin). Abdullah b. Re-
hâve’den sonra onlann üzerine Cebbâr b. Sahr b. Ümeyye b. Hansâ
tahmincilik yapıyordu. Cebbâr Beni Seleme'nin kardeşidir.

İbn-i Sehl'in kati olunması ve Resûlullah’m onun

ehline diyetini vermesi

Yahudiler işte bu minval üzere kaldılar. Müslümanlar onlarla

muamelelerinde bir beis görmüyorlardı.
Nihâyet Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) zamanında Ab­
dullah b. Sehl'in üzerine saldırdılar. (Bu Abdullah, Beni Hârise’nin
kardeşidir) onu katlettiler. Bunun üzerine Resûlullah (Sallallahü
Aleyhi ve Sellem) ve müslümanlar ona karşı onlan suçlu buldular.
İbn-i İshâk dedi k i :
Bana Zühri, Sehl b. Ebi Hasme’den ve yine Büşeyr b. Yesftr, (ki
bu Beni Hârise'nin mevlâsıdır), Sehl b. Ebi Hasme'den naklen bana
şöyle rivâyet ettiler.
Abdullah b. Sehl Hayber’de kati olundu. Arkadaşlariyle oradan
hurm a toplamak üzere çıkmıştılar. Bir çeşmenin içine boynu kırıl­
mış sonra oraya atılmış olarak bulundu. Dedi k i :
Onu, aldılar ve onu kaybettiler, sonra Resûlullah (Sallallahü
Aleyhi ve Sellem)'in yanına geldiler ve ona durumu zikrettiler. Onun
kardeşi Abdurrahman b. Sehl de yanına geldi kendisiyle birlikte
amcasının iki oğlu Huvvayyise ve Muhayyise (ki bunlar Mesûd’un
 İB N -t S E H L ’İN KATLOLUNM ASI 485

iki oğludurlar) de vardı. Abdurrahman onların yaşça en genci idi.

Kavim içinde cesur birisi idi. Amcasının iki oğlundan önce konuştu­
ğu zaman, Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) dedi ki .-
Büyüklük, büyüklük (yani büyük konuşsun).
İbn-i Hişâm d ed i.- Denilir ki .-
Kebbir kebbir, büyük, büyük dedi. (Mâlik b. Enes in zikr ettiği­
ne göre) Bunun üzerine o sustu. Huveyyise ve Muhayyise konuştu­
lar, bunlardan sonra o konuştu. Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve
Sellem)'e arkadaşlarını kati olunduğunu zikrettiler. Resûlullah (Sal­
lallahü Aleyhi ve Sellem) de dedi k i :
Kaatilinizin ismini zikr edersiniz. Sonra da onun üzerine elli
yemin edersiniz. Biz o zaman onu size teslim ederiz. Dediler k i :
Yâ Resûlallah, biz bilmediğimiz bir şey üzerine yemin edecek de­
ğiliz. Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) dedi k i : Yahudiler,
Onu katletmediklerine ve onun katilini de bilmediklerine elli kere ye­
min edip onun kanından beri olurlar, kabul eder misiniz? Dediler k i :
Yâ Resûlallah, biz yahudilerin yeminlerini kabul edecek değiliz.
Onlarda öyle bir küfür vardır ki, günah üzerine yemin etmelerinden
daha büyüktür. Dedi ki ■.
Bunun üzerine Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) onun
diyetini kendinden yüz dişi deve olarak ödedi.
Sehl dedi k i :
Vallahi unutm uyorum : Ben onu çekerken, onlardan bir esmer
kadın bana tokat attı.
İbn-i İshâk dedi k i :
Bana Muhammed b. İbrâhîm b. Hâris et-Teymi, Abdurrahman b.
Büceyd b. Kayzi’den (ki bu, Beni Hârise’nin kardeşidir), haber verdi.
Muhammed b. İbrâhim şöyle demiş:
Allah’a yemin ederim k i : Sehl ondan daha çok âlim değildi, fa­
kat onun yaşı ondan daha büyüktü. O ona şöyle d ed i:
Vallahi durum böyle değildi. Sehl vehm etti. Resûlullah (Sallal­
lahü Aleyhi ve Sellem) «Onu bilmediğinize yemin ediniz» demedi.
Yalnız Ensar bu durumu ona söylediği zaman Hayber’in yahudileri-
ne mektub yazdı k i :
Sizin evlerinizin arasında bir maktul bulunmuştur, onun diyeti­
ni ödeyiniz. Bunun üzerine onlar da onu kendilerinin katletmediğine
ve onun kaatilini bilmediklerine yemin ederek ona mektup yazdılar.
486 S İR E T -Î İB N -l H İŞA M

Bunun üzerine Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Seilem) onun diye­

tini kendinden ödedi.
Ibn-i İshâk dedi ki .-
Bana Amr b. Şuayb, Abdurrahman b. Bücey’d’in rivâyetinin ay-
msmı haber verdi. Ancak o, rivayetinde şöyle d ed i:
«Onun diyetini ödeyiniz, yoksa harb ilân ediniz.» Onlar da onu
katletmediklerine ve onun kaatilini bilmediklerine dair Allah’ya yemin
ettiler. Bunun üzerine Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) ken­
dinden onun diyetini ödedi.

Ömer'in zamanında yahudilerin Hayber'den

sürülmeleri
İbn-i İshâk dedi k i : tbn-i Şihab ez-Zühri’den sordum :
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) hurmalıkları yahudi-
lere çıkan mahsule göre verdiği zaman, Hayber’in yahudilerine ora­
nın hurmalıklarını onlara vermesi nasıl oldu? Bunu onlar için kati (*)
mi kıldı yoksa o hurmalıkları bundan başka bir zarüretten dolayı
mı onlara verdi?
lbn-i Şihab da, bana haber verdi k i :
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) Hayber’i, savaştan son­
ra kahran fethetti. Hayber, Allah (Azze ve Cellel’nin Resûlullah
(Sallallahü Aleyhi ve Sellem)’e ganimet kıldığı şeylerden idi. Resû­
lullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) orayı humusladı (yani beşte bir­
lere böldü) ve orayı müslümanlar arasında taksim etti. Oranın eh­
linden, savaştan sonra oradan sürülmek hükmüne razı, olanlar ol­
du. Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) de onlan çağırdı ve
onlara şöyle dedi:
Eğer dilerseniz, işte bu mallan, onlarda çalışmanız üzere size ve­
reyim. Meyvalan bizimle sizin aramızda yan yanya olsun. Allah'ın
sizi karar kıldıracağı bir müddet, sizi bırakayım? Onlar da kabul et­
tiler ve işte bu şart üzere onlarda çalıştılar. Resûlullah (Sallallahü
Aleyhi ve Sellem) Abdullah b. Revahe’yi gönderiyor, o da oranın
meyvasım taksim ediyor ve tahminde onlara adâletli hareket ediyor­
du. Allah, Peygamberini (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) müteveffa kı­
lınca, Ebû Bekir (Radiyallâhü anh) orayı, Resûlullah (Sallallahü

(* ) K a ti, d e v le tin ahalisine verdiği m a k tu arazi d e m e k tir.

 YA HUD İLERİN H A Y BER’DEN SÜ R Ü L M E LE R İ 497

Aleyhi ve Sellem) ’den sonra, Resûlullah (Sallallahil Aleyhi ve Sel-

lem) vefat edinceye kadar ora üzerine onlarla yaptığı muamele üze­
re onlann elinde bıraktı. Sonra Ömer (RadiyallAhü anh) emirliği­
nin İlk döneminde öyle bıraktı. Sonra Resûlullah (Sallallahü Aleyhi
ve Sellem)’in, Allah’ın onun ruhunu kabz ettiği hastalığında «Arab
yarımadasında iki din içtima etmemelidir» hadisi Ömer'e ulaştı. Bu­
nun üzerine Ömer bu meseleyi araştırdı. Nihayet bu hadisin sâbit ol­
duğunun delilleri ona vardı. Bunun üzerine Yahudilere haber gönder­
di ve şöyle dedi:
Şüphesiz Allah (Azze ve Celle) sizin sürülmeniz için izin ver­
miştir. Bana şu haber gelmiştir k i :
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle demiştir:
«Elbette Arap yarımadasında iki din içtima etmemelidir. O hal­
de yahudilerden kimin yanında Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sel­
lem)'den bir ahid varsa onu bana getirsin, onun için onu infaz ede­
yim. Yahudilerden kendisinde Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sel­
lem)’den bir ahid olmayan kimseler ise buraları boşaltmaya hazır­
lansınlar. Böylece Ömer onlardan, kendisinde Resûlullah (Sallallahü
Aleyhi ve Sellem)'den bir ahid bulunmayan kimseleri sürdü.
İbn-i lshâk dedi k i :
Bana Abdullah b. Ömer’in mevlâsı Nâfi, Abdullah b. Ömer’den
naklen haber verdi ki o şöyle demiş .-
Ben, Zübeyr ve Mikdâd b. el-Esved Hayber'deki mallarımızın ya­
nma gittik ki onlan dolaşıp bakımını yapalım. Geldiğimiz zaman mal­
larımıza dağıldık. Dedi k i :
Gecenin karanlığında benim üzerime saldırıldı. Ben yatağımda
uyum akta idim. Kollarım dirseklerden itibaren yarılmış. Sabahla­
dığım zaman iki arkadaşım benim yanıma geldiler, bağırmaya baş­
ladılar. Bunu sana kim yaptı? diye sordular. Ben de dedim k i :
Bilmiyorum. Dedi k i :
Ellerime gereken ihtimamı gösterdiler ve beni Ömer (Radiyallâ­
hü a n h l’ın yanına getrdiler. O da dedi k i :
işte yahudilerin yaptığı budur. Sonra millet içinde kalktı hutbe
verdi ve şöyle dedi:
Ey insanlar! Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem), Hayber'in
yahudileriyle, dilediğimiz zaman onlan çıkarabileceğimiz üzerine
muâmele yapmıştı. Abdullah b. Ömer’in üzerine saldırmışlar ve onun
ellerini yarmışlardır. Nitekim size bu haber gelmiştir. Bundan önce
488 SİR E T -1 İB N -İ H İŞ A M

d e E n s â r lın ın d a ü z e r i n e s a ld ır m ış la r d ı. O n l a n n b u n u y a p t ı k l a r ı n d a
ş ü p h e m iz y o k tu r . O r a d a b iz im o n l a r d a n b a ş k a b i r d ü ş m a n ım ız y o k ­
t u r . O h a ld e H a y b e r ’d e k im in m a lı v a r is e o n a k a v u ş s u n , ç ü n k ü b e n
y a h u d i l e r i ç ı k a r ta c a ğ ı m , d e d i v e o n l a n ç ık a r ttı.

Hz. Ömer’in Vadi’l-Kurâ'yı müslümanlar arasında

taksim etmesi

İb n -i İ s h â k d e d i k i :
B a n a A b d u lla h b. E b i B e k r, A b d u lla h b. M e k n e f ’d e n (k i b u B e ­
n î H â r is e ’n i n k a r d e ş id ir ) n a k l e n h a b e r v e r d i k i o ş ö y le d e m i ş :
Ö m e r, y a h u d i l e r i H a y b e r 'd e n ç ı k a r tt ığ ı z a m a n M u h â c i r le r v e E n -
s a r ile b ir li k te y o la ç ık tı. B e r a b e r i n d e C a b b â r b . S a h r b . Ü m e y y e b.
H a n s â 'y ı d a g ö tü r d ü . B u , B e n i S e le m e ’n i n k a r d e ş id ir . M e d in e h a lk ı­
n ın ta h m in c i s i v e o n l a n n m u h â s ib i id i. B ir d e Y e z ıd b . S â b it 'i b e r a ­
b e r i n d e g ö tü r d ü . B u ik is i H a y b e r ’i, e h li a r a s m d a e s k id e n o ld u ğ u g ib i
s e h i m l e r in a s ıl to p l u lu ğ u ü z e r i n e t a k s i m e ttile r .

Ö m e r b. e l- H a t ta b ’ın V â d i’l - K u r â ’d a n , O s m a n b . A f f a n 'a b i r h a -

t a r , (124) A b d u r r a h m a n b. A v f iç in b i r h a t a r , Ö m e r b. E b i S e le m e
iç in b i r h a t a r . Â m ir b . E b i R e b ie iç in b i r h a t a r , A m r b . S ü r a k a iç in
b i r h a t a r , Ü ş e y m iç in b i r h a t a r v e rd i.

Ib n -i Hişâm d e d i :
D e n ili r k i; E ş le m v e B e n î C a f e r iç in b i r h a t a r v e r d i v e M u a y k ıl
iç in b i r h a t a r , A b d u lla h b. E r k a m iç in b i r h a t a r , A b d u lla h v e U b e y -
d u l l a h iç in ik i h a t a r , İb n -i A b d u lla h b . C a h ş iç in b i r h a t a r , İb n -i B ü -
k e y r iç in b i r h a t a r , M u t e m i r iç in b i r h a t a r , Z e y d b . S â b i t iç in b i r
h a t a r v e rd i. Ü b c y y b . K â b iç in b i r h a t a r , M u â z b . A f r â iç in b i r h a t a r ,
E b û T a lh a v e H a ş a n iç in b i r h a t a r , C e b b â r b . S a h r iç in b i r h a t a r ,
C â b i r b. A b d u lla h b. R iâ b iç in b i r h a t a r . M â lik b . S a ’s a a v e C â b ir b.
A b d u lla h b. A m r iç in b i r h a t a r , İb n - i H u d a y r iç in b i r h a t a r , İb n - i
S a ’d b. M u â z iç in b i r h a t a r , S e le m e b. S e lâ m e iç in b i r h a t a r , A b ­
d u r r a h m a n b. S â b i t v e E b i Ş e r ik iç in b i r h a t a r , E b û A b s b . C e b r iç in
b i r h a t a r . M u h a m m e d b . M e s le m e iç in b i r h a t a r , U b â d e b . T â r ik iç in
b i r h a t a r v e r d i.

(124) H atar, pay dem ektir.

 HZ. Ö M E R ’İN V A K İD İ’L’KURA’YI M Ü 8LÜ M AN LA RA... 489

lb n - i H iş â m ş ö y le d e d i : D e n ilir k i : K a tâ d e iç in d e b i r p a y v e r d i.
İb n - i İ s h â k şö y le d e d i :
C e b r b . A tik iç in y a r ı m h a t a r v e rd i. H â r is b . K a y s ’m ik i o ğ lu iç in
y a r ı m h a t a r v e r d i, lb n - i H e z â m e v e D a h h â k iç in b i r h a t a r v e rd i. İş te
H a y b e r ’i n v e V â d i’l- K u r â ’n ı n d u r u m u n d a n v e o n l a n n ta k s im le r i n d e n
b iz e v a r a n h a b e r b u d u r .

lb n - i H iş â m d e d i k i :
H a t a r « N a s ib p a y d e m e k t ir . B e n im iç in f a l a n k im s e b i r p a y a y ı r ­
d ı m â n a s m a « a h t a r a li f u l a n ü n h a ta r e n » d e n ilir .

3. C ild in S o n u
4 C ild in B a ş ı : C â f e r b . E b û T â lib ’in H a b e ş is ta n 'd a n g e r i
D ö n m e s in in v e H a b e ş i s t a n 'a M u h â c i r O la n la r ın
B a h s id ir.
FİHRİSTLER ve İNDEKS
 KİTABIN MEVZULARINA GÖRE FİHRİSTİ

B e d ir’de K u r e y ş ’ten esir düşenler ......................................................................... S

B e d ir günü h a k k ın d a söylenen şiirle r .......................................................................... 11
B ed ir h a k k ın d a H a ss a n ’m d iğ er b ir şiiri ................................................................ 24
H a r is ’in H a s s a n ’a k a rşı söylediği şiir ......................................................................... 26
H a s s a n ’m H a r is ’e k arşı şiiri ............................................................................................ 27
U beyde b. H a ris'in , ayağ ın ın kesilm esi h a k k m d a k i şiiri ... : ......................... 33
K a b ’ın, U beyde b. H a ris için m ersiyesi ................................................................ 35
K a b ’m , B e d ir h a k k ın d a k i şiiri ................................................................................... 36
T a lib b. E b û T a lib ’in, R e sû lu lla h ’ı m edhederek söylediği şiiri ................. 38
D ır â r ’ın E b û C e h l’e m ersiyesi ................................................................................... 39
H a ris b. H iş a m ’ın E b û C e h l’e a ğ ıt y a k a ra k söylediği şiiri ...................................... 41
İb n ü l-E s v e d ’in B e d r’in m a k tu lle rin e ağlam ası ....................................................... 42
Ü m eyye b. E b i’s-S a lt’ın B e d r’in m ak tu lle rin e a ğ ıtı.................................................. 43
E b û Ü sam e’nin şiiri ...................................................................................................... 48
U tb e ’n in k ızı H in d ’in şiiri ............................................................................................. 34
S a fiy y e ’n in şiiri ............................................................................................................... 37
H in d b in t-i Ü sase'nin şiiri ......................................................................................... 38
K u te y b e b in til-H a ris ’in şiiri ......................................................................................... 39
B edr sa v a şın ın b itiş ta rih i ............................................................................................ 61
K ü d r’de B enî Süleym gazvesi ............................................................................................. 61

S E V İK G A Z V E S İ:

E b û S ü fy a n ’ın d üşm anlığı ve R e sû lu lla h (S .A .V .)’in onun izine düşm esi 61

B u g azvenin Sevik gazvesiyle isim lendirilm esinin sebebi ................................ 63
E b û S ü fy a n ’ın Sevik gazvesi h a k k ın d a k i şiiri ....................................................... 63

433
Z İ-E M R G A Z V E S İ:

B e h ra n ’d a n F u r u ’ G azvesi ......................................................................................... 64

B E N İ K A Y N U K A ’N I N D U R U M U :

R esû lu llah (S .A .V .)’in o n la ra n a sih ati ve o n ların d a onu red etm eleri ... 65
O n ların h a k k ın d a n a zil olan â y e tle r ...................................................................... 65
A hdini ilk bozan kim seler ......................................................................................... 66
O n ların m ü slü m a n ların arasın d a k i h a rb in sebebi ......................................... 66
İb n -i Ü bey ile R e sû lu lla h a ra sın d a olan h adise ................................................... 66
M u h a sa ra la rın ın m ü d d eti ......................................................................................... 67
İb n -i S a m it’in y a h u d ile rin halifi o lm a k ta n beri olm ası, onun ve İb n -i
Ü b e y y ’in h a k k ın d a n azil olan â y e tle r ............................................................ 67

Z E Y D B. H A R İS E ’N İ N K A D R E ’Y E S E R İ Y Y E S İ :

Z ey d ’in k afiley i ele geçirm esi ve a d a m la rın k açıp k u rtu lm a la rı ............. 69

K u re y ş’i a y ıp la y a n H a s s a n ’m şiiri ...................................................................... 70

K A B B. E L - E Ş R E F ’İ N K A T L O L U N M A S I:

O n u n , R e sû lu lla h ’ın ik i elçisinin m ü şrik le rin k a ti o lu n m asın a d a ir v e rd ik ­

leri h abere in an m a m a sı ......................................................................................... 70
K a b ’ın R e sû lu lla h ’a k a rşı k ışk ırtıc ı şiiri ........................................ 71
H a ssa n 'ın o n a k a rşı reddiyesi ............................................................................... 73
M e y m u n e ’nin K a b ’e k a rşı rlddiyesi ...................................................................... 73
K â b ’m M e y m u n e ’ye karşı reddiyesi ..................................................................... 74
Söylem esi ve o n u n tu z a k ile k a tle d ilm esi ............................................................ 75
K â b b. M a lik ’in, İb n -i E ş re f’in katledilm esi h a k k ın d a k i şiiri....... .................... 78
İb n -i E ş r e fin ve İb n -i E b î H u k a y k ’m k a tled ilm eleri h a k k ın d a H a s s a n ’ın
şiiri ........................................................................................................................................ 79

M U H A Y Y İS E V E H U V E Y L İS E ’N İ N D U R U M U :

H u v e y y ise ’nin, k a rd eşi M u h a y y ise ’yi k a tle tm esin d e n dolayı k ın am a sı ve

so n ra onun İslâ m a girm esi ........................................................................................ 80
M u h a y y ise ’nin, k a rd eşin in kendisini k ın am ası h a k k ın d a k i şiiri ............. 81
H u v e y y ise ’nin İslâ m î h a k k ın d a diğer b ir riv ay e t ......................................... 81
R e sû lu lla h 'ın B e h ra n ’a gelm esiyle U hud gazvesi a ra sın d a k i m ü d d et ... 82

494
U hud G azvesi ......................................................................................................... ... 83
K u re y ş’in R e sû lu lla h ’a k a rşı sav aşm a için teşv ik etm e le ri ........... 83
B u h u su s ta n âzil olan â y e tle r ............................................................................. 83
K u re y ş’in h a r p için top lan m ası .................................................................... ... 84
R e sû lu lla h (S .A .V .)’in rü y a sı .................................................................... 86
R e sû lu lia h (S .A .V .)’in, sa h a b eleriy le ç ık m a veya k a lm a h a k k ın d a k i m ü-
şaveresi ................................................................................................................... ... 86
M ü n a fık la rın , m ü slü m a n lara y a rd ım etm eyi te rk e tm e le ri ..................... 88
R e sû lu lla h ’ın tefe 'ü l e ttiğ i, h a y ra yord u ğ u b ir h adise .............................. 88
M ü siü m a n la r, M irb e ’nin bahçesine y ü rü d ü k leri zam an onun y a p tığ şey 89
R e sû lu lla h 'm boğaza inm esi ve sa v a ş için hazırlık y a p m a sı ........... 90
O nbeş y a şın d a o ld u k la rı hald e R e sû lu lla h ’m ken d ilerin e izin verdiği d m -
seler ........................................................................................................ .. .. 90
E b û D ü v â n e 'n in d u ru m u ....................................................................................... 91
F a sık E b û A m ir’in d u ru m u ............................................................................. 92
E b û S ü fy a n ’m K u re y ş’i teşv ik e tm e k te k i üslûbu .............................. 92
H in d ve b e rab e rin d e k i k a d ın la rın teşvikleri ............................................... 93
M ü slü m a n la rın p aro lası ....................................................................................... 93
E b û D ü c a n e ’nin kıssasının ta m a m ı .......................................................... 93
H z. H a m z a ’n ın şehid düşm esi ............................................................................... 95
V a h şi’nin, H a m z a ’y ı nasıl ö ld ü rd ü ğ ü n ü D a m ri’ye ve lb n -i H iy â r’a a n la t­
m ası ................................................................................................................... 95
V ahşî, R e sû lu lla h ’m önünde m ü slü m an oluyor ........................................ 97
V a h şî’n in M ü sey lem e’yi k a tle tm e si .......................................................... 98
V ahşî, d iv â n d a n a tıld ı ....................................................................................... 98
M u s’a b b. U m e y r’in katled ilm esi .................................................................... 99
A sım b. S a b it’in d u ru m u ....................................................................................... 100
M elek lerin y ık a d ığ ı H a n z a la ............................................................................. ... 100
E sved ile E b û S ü fy a n ’ın H a n z a la ’yı k a tle tm ele ri h a k k ın d a k i şiirler 101
E b û S ü fy a n ’a k arşı reddiye o lara k H a ss a n ’ın şiiri .............................. 103
E b û S ü fy a n ’a k a rşı reddiye o lara k söylenen H a ris ’in şiiri ..................... 104
Z ü b e y r’in, hezim etin sebebinden b a h s e t m e s i ................................................. 104
A m re tü l-H â ris i’ye h a k k ın d a H a s s a n ’m şiiri ................................................. 106
U hud g ü n ü n d e R e sû lu lla h ’m b a şın a gelenler ....................................... 107
H a ss a n ’m U tb e h a k k ın d a ve onun sebebiyle R e sû lu lla h 'a isab et eden şey
h a k k ın d a k i şiiri ......................................... : ................................................ 108
lb n -i Seken ve U hud gününde çektiği zorluk ....................................... 109
Ü m m ü S a ’d ’ın U hud gününde c ih a d d ak i nasibinden bahsetm esi 110
E b û D ü cân e ve lb n -i E b î V a k k as'ın , R e sû lu lla h ’ta n d ü şm an ı def ed ip
onu k o ru m a la rı ................................................................................................ 110
K a tâ d e ’nin ç ek tik le ri ve gözünün d u ru m u ................................................. 111
E nes b. N a d r ’m d u ru m u ....................................................................................... 111
íb n -i A v f’ın ald ığ ı y a r a la r ......................................................................................... 112
H e z im e tte n so n ra R e sû lu lla h 'ı ilk ta n ıy a n k işi ................................................... 112
Ü b e y y b. H a le f ’in sözü .................................................................................................. 112
Ü b ey y b. H a le f in k a ti olunm ası h a k k ın d a H a ss a n ’ın şiiri ................................ 113
R e sû lu lla h ’ın U h u d boğazına v a rm a sı ...................................................................... 115
İb n -i E b î V a k k a s’m, U tb e ’yi öldürm eye h ırs gösterm esi ................................ 115
K u re y ş'in d a ğ a ç ık m a la rı ve H z. Ö m e r’in o n la rla savaşm ası ...................... 115
R e sû lu lla h ’ın k a lk a m ay a ca ğ ı k a d a r z ay ıf düşm esi ve T a lh a ’nın o n a y a rd ım ı 116
R e sû lu lla h ’ın o tu ra r a k n am az kılm ası ...................................................................... 116
Y em an ve İb n -i V a k ş’ın k a ti olunm ası ......................................... 116
H a tıb ’m o ğlunun k atlo lu n m a sı ve b a b asın ın sözü ......................................... 117
R e sû lu lla h ’ın h a b e r verdiği gibi K u z m a n ’m m ü n afık o la ra k k a ti olunm ası 118
M u h a y rİk ’in k a tlo lm a sı .................................................................................................. 118
H a ris b. S ü v e y d ’in d u ru m u ......................................................................................... 119
İb n -i H işa m ’ın, M ü cezzer’i k atle d en in h a k k ın d a k i şiiri ................................ 119
U say re m ’in d u ru m u ........................................................................................................... 120
A m r b. C e m u h ’un k a ti olunm ası ............................................................................... 121
H in d ’in H z. H a m z a ’yı p a rça la m ası ...................................................................... 121
H in d bin t-i U tb e ’ye k a rşı reddiye o la ra k H in d bin t-i Ü sâse’nin şiiri ... 122
H in d b in t-i U tb e ’nin b ir şiiri ............................................................................... 123
Ö m e r’in (R .A .), H a ssa n 'ı H in d bin t-i LTtbe’nin hicvine k a rşı teşv ik etm esi 123
H ü le y s’in E b û S ü fy â n ’a k a rşı, onun H a m z a 'y ı p arça la m asın ı iğrenç gör­
m esi ............................................................................................................................... 124
E b û S ü fy a n ’ın, U h u d 'd a n so n ra sevincinden m ü slü m an lara gülm esi ve Ö m er
ile konuşm ası ........................................................................................................... 125
E b û S ü fy a n ’ın m ü slü m a n ları tehdid etm esi ............................................................ 125
A li’nin m ü şrik lerin izlerini ta k ib etm esi ................................................................. 126
U h u d savaşının sonu .................................................................................................. 126
R e sû lu lla h ’ın, H a m z a ’y a m ahzun olm ası ............................................................ 127
U z u v ların ı kesm ek sû re tiy le öç a lm a k ta n nehy h a k k ın d a nazil olan â y e tle r 128
R e sû lu lla h ’ın, H a m z a ve diğer m a k tu lle rin üzerine n am az kılm ası ............. 129
S a fiy y e ’nin H a m z a ’y a m ahzun olm ası ...................................................................... 130
A bdullah b. C a h ş’ın H a m z a ile b irlik te d efn olunm ası ................................ 131
Ş ehidlerin d efn olunm ası ..................................................................... 131
H a m n e ’nin H a m z a için ü z ü l m e s i .................................................................................... 132
E n s a r’ın k a d ın la rın ın H a m z a ’nın üzerine ağ la m aları ......................................... 132
B enî D in â rlı k a d ın ın d u ru m u ......................................................................................... 133
K ılıç la rı y ık a m a k ........................................................................................................... 134
R e sû lu lla h ’ın d ü şm a n la rı k o rk u tm a k için on ların izini ta k ib etm esi ............. 135
R e sû lu lla h ’a y a rd ım için m ü slü m an larm ölüm ü istem elerin d en b ir örnek 135
İb n -i Ü m m -i M a k tû m 'u n M edine üzerine am il kılın m ası ................................ 136
M a ’bed e l-H u z â ı’nin y a p tığ ı ........................................................................................ 136
E b û S ü fy a n ’ın, b ir k a filen in d ili ile R e sû lu lla h ’a h a b e r gönderm esi ... 138
E b û Azze ve M uaviye b. M u ğ ire ’nin k a ti olunm ası ....................................... 139
M u a v iy e b. M u ğ ire ’nin k a ti olunm ası.. ....................................................................... 140
A b d u llah b. Ü b e y y ’in b u n d a n so n ra d u ru m u ................................................. 140
U hud g ü n ü , m ih n e t günü idi ........................................................................................ 141
A lla h ’ın U h u d h a k k ın d a in d ird iğ i â y etlerin bahsi ...................................... 141
İb n -i H iş a m ’ın bazı g a rib kelim eleri tefsir etm esi ........................................ 144
İb n -i H işa m 'ın bazı g a rib k elim eleri te fs ir etm esi ........................................ 146
F a izin y a s a k edilm esi ................................................................................................. 147
A llah 'ın ib a d e te teşv ik etm esi ............................................................................... 147
M ü slü m a n la rın b a şla rın a gelen m u sib etler ve A llah ’ın o n la ra tesellisi ... 149
M ü c a h itle rin c en n e te çağ rılışı ............................................................................... İS İ
Ö lüm ün A lla h ’ın izniyle olm ası ............................................................................... 153
E sk i m ü câ h id le rin , p eygam berlerle b e rab e r şe caatlerin in b ah si ........................ 154
İb n -i H iş a m ’ın bazı g a rib k elim eleri te fs ir etm esi........ ...................................... 155
A llah ’ın m ü slü m a n ları k â firle re ita a t e tm e k te n m en etm esi ......................... 156
A llah ’ın, P ey g am b erin d en k a çm ala rın d a n dolayı m ü ’m inleri levm etm esi ... 159
R e sû lu lla h ’m o n la ra (m ü ’m inlere) acım asının bahsi.............................................. 163
G ulûl h a k k ın d a n âzil olan â y e tle r ... , v ............................................................ 165
R esûlleri gönderm ekle A llah ’ın in sa n la ra lü tfetm esi.............................................. 166
M ü ’m inlere isa b e t eden m u sib etin b a h s i ..................................................................... 167
C ih ad a te rğ ib ve teşv ik .................................................................................................. 169
U hud şeh id le rin in v a rış yeri ........................................................................................ 170
H a m ra-i E se d ’de R e sû lu lla h ’a k a rşı ç ık a n ların bahsi............................................. 172
U h u d ’d a M u h a c irlerd e n şehid o la n la r ..................................................................... 175
Ş ehidlerin sa y ısı ........................................................................................................... 180
U h u d g ü n ü n d e m ü şrik lerd en k a ti o l u n a n l a r ............................................................ 180
U hud g ü n ü h a k k ın d a söylenen şiirle r :
H u b e y re ’nin şiiri ........................................................................................................... 182
H a s s a n ’m H u b e y re ’ye k a rşı söylediği şiir ............................................................ 186

K a ’b ’ın H u b e y re ’ye k a rşı söylediği ş i i r ..................................................................... 187

îb n -i Z ib a r â ’y a aid b ir şiir ... ............................................................................. 192

H a s s a n ’ın Z ib a râ ’y a k arşı red cevabı ..................................................................... 194

K â b ’m H a m z a ’y a ve U h u d şehidlerine a ğ la y a ra k söylediği ş i i r i ...................... 196
K â ’b ’e k a rşı D ır â r ’ın red cevabı olan şiiri ............................................................ 198
İb n -i Z ib a râ ’n m U h u d günü h a k k ın d a k i ş i i r i ............................................................ 199
H a ss a n ’ın İb n -i Z îb a râ ’yı red eden ş i i r i ..................................................................... 201
A m r b. E l-Â sî’nin U hud günü h a k k ın d a k i şiiri ................................................... 203
K â ’b ’m İb n -i  sî’ye k arşı redden söylediği şiiri ................................................... 204
D ır â r’ın U h u d günü h a k k ın d a k i şiiri ...................................................................... 205
A m r’ın U h u d günü h a k k ın d a k i şiiri ...................................................................... 208

İbn-i H işam — C . : 3 - F . : 32 497

H a s s a n ’m sa n c ak sah ip leri h a k k ın d a k i şiiri ............................................................ 212
H a s s a n ’ın U hud g ü n ü n ü n şehidleri h a k k ın d a k i şiiri ......................................... 2IS
H a ss a n 'ın H a n ız a 'y a a ğ la y a ra k söylediği şiiri .................................................. 220
K â ’b ’in H a m z a ’y a a ğ la y a ra k söylediği şiiri ............................................................ 222
K â ’b ’in U hud h a k k ın d a k i şiiri ............................................................................... 225
İb n -i R e v âh e ’nin H a m z a ’y a a ğ la y ara k söylediği şiiri ......................................... 230
K â ’b ’in U hud h a k k ın d a k i şiiri ............................................................................... 232
D ır â r ’ın U hud h a k k ın d a k i şiiri ............................................................................... 233
E b û Z a ’n e ’nin U h u d h a k k ın d a k i urcûzesi ............................................................ 235
U h u d günü h a k k ın d a A li’ye nisbet olu n an u rcûze ......................................... 236
İk rim e ’nin U hud h a k k ın d a k i urcûzesi ...................................................................... 236
A ’şa-i T em im in U h u d günündeki B enî A b d u d d a r'ın m ak tu lle rin e a ğ la y ara k
söylediği ş i i r i ..................................................................................................................... 236
S a fiy y e ’nin H a m z a ’y a a ğ la y ara k söylediği şiiri ...................... 237
N u ’m ’un Ş em m as’a a ğ la y a ra k söylediği şiiri ................................................... 239
E b u l H a k e m ’in, N u ’m ’a taziye o larak söylediği şiiri ......................................... 239
R eci g ü n ü ’nün b a h s i :
A del ve K a are k a b ile le rin in , k en dilerine ilim öğretm ek için b ir ta k ım k i­
şileri taleb etm e le ri, R e sû lu lla h ’ııı d a a ltı kişiyi gönderm esi ............. 240
A del ve K a a re ’nin a ltı kişiye sald ırm ası ............................................................ 241
M ersed , İbn-i B ü k e y r ve A sım ’ın k a ti edilm esi ................................................... 242
A rıların , A sım ’ı him aye etm esi ............................................................................... 243
İb n -i T â r ik ’in k a ti olunm ası ve H u b e y b ile İb n -i D e sin n e ’nin sa tılışı ... 243
İb n -i D e sin n e ’nin k a tle d ilm esi ve R esûlullah için gösterdiği v e fa k â rlık ta n
b ir m i s a l .............................................................................................................................. 244
H u b e y b ’in şehid edilm esi ve duasın ın h ab eri .................................................. 245
R e c i’ seriyyesi h a k k ın d a K u r ’aıı’d a n âzil olan â y etler ................................ 247
İb n -i H işa m ’ın bazı g arib kelim eleri tefsir etm esi ......................................... 248

İb n -i H işa m ’ın bazı g arib kelim eleri te fs ir etm esi ......................................... 249
A sılm ası isten d iğ in d e H u b e y b ’in söylediği şiir .................................................. 250

H a s s a n ’m H u b e y b ’e a ğ la y ara k söylediği şiir .................................................. 251

H a ssa n 'ın H u b e y b ’i k a tle tm ele rin d e n dolayı H uzeyli k abilesini hicveden
şiiri ........................................................................................................................................ 254
B i’r-i M aûne V ak.ası (H . 4. Sefer ay ı)
B i’r-i M aûne ye gönderilm e ......................................................................................... 260
G önderilm e s e b e b i ............................................................................................ ••• 260
G önderilen a d a m la r ........................................................................................................... 261
 m ir’in ih an e ti ........................................................................................ 261
İb n -i Ü nıevye ile M ü n z ir’in, a rk a d a şla rın ın k a ti olduıığntı b ilm elerinden
so n ra o a zg ın lara k arşı tu tu m la rı ................................................ . .. . 262
İk i  m irli’nin k a ti edilm esi ........................................................................................ 262

498
R e sû lu lla h ’ın E b û B e râ ’nın y a p tığ ın d a n üzülm esi ......................................... 263
İb n -i F ü h ly re ’nin k a ti o lu n m asın d an so n ra d u ru m u ......................................... 263
H a k e m ve C m m ü l-B e n in ’in nesebi ..................................................................... 264
R a b ia ’nın, A m ir’i yerm esi ........................................................................................ 265
İb n -i V e rk a 'n ın katledilm esi ve İbn-i R ev âh e'n in ona m ersiyesi ............. 265
H a s s a n ’m B i’r-i M a û n e ’nin m ak tu lle rin e a ğ la y ara k söylediği şiiri ............. 266
K â ’b ’in B i’r-i M âu n e h a k k ın d a şiiri ..................................................................... 266
K u ra tâ ’nın nesebi ........................................................................................................... 267
B enî N a d i r in sürülm eleri (H . 4. sene) :
R e s û lu lla h in , B enî Â m ir’in m a k tu lle rin in d iy eti için eB nî N a d ir'd e n y a r­
dım istem eğe gitm esi ve on ların d a ona ih an et etm ek istem eleri ............. 267
B enî N a d i r in n iy etlerin in R e sû lu lla h ’a bildirm esi ve onun on larla h a rb
e tm e k için h azırlık y apm ası .............................................................................. 268
R e s û lu lla h in Benî N a d i r i m u h asara etm esi ve on ların h u rm alık la rın ı kes­
tirm esi .............................................................................................................................. 268
M ü n a fık la rın B enî N a d ir i teşv ik etm esi ve sulh y a p m a k istem eleri ............. 269
B enî N a d ir ’den H a y b e r’e m u h ac ir gidenler ............................................................ 269
R e s û lu lla h in B enî N a d ir in m alların ı m uhacirler a ra sın d a tak sim etm esi 269
B enî N a d ir ’den m üslüm an o lan la r ............................................................................... 270
Y a m în ’in, A m r b. C ih â ş in katled ilm esin e teşvik etm esi ................................ 270
B enî N a d ir h a k k ın d a nâzil olan â y e tle r ............. 270
İb n -i H işa m ’ın bazı g a rib kelim eleri tefsir etm esi ......................................... 272
K â ’b ’in, B enî N a d ir in y u rtla rın d a n ç ık a rtılm a sı ve İb n -i E ş re fin k a tle ­
dilm esi için söylediği şiiri ........................................................................................ 279
Sem m akhn K â ’b ’e karşı reddiyesi ............. 281
İb n -i M ird â s ’ın, B enî N a d ir in a d am ların ı m ethetm esi ................................ 283
H a v v â tin , İb n -i M ird a s ’a k arşı redden söylediği şiiri ............................... 283
İb n -i M ird â s ’ın H a v v â t'a karşı redden söylediği şiiri ......................................... 284
K â ’b v ey a İbn-i R e v âh e ’nin İb n -i M ir d a s a karşı redden söylediği şiiri ... 285

Z A T Ü ’R -R İK A G A Z V E S İ:

G azve için y a p ıla n h a z ırlık la r ................................................................... ... 287

G azvenin Z a tü ’r-R ik a ile isim lendirilm esinin sebebi ......................................... 287
K o rk u n am azı ..................................................................................................................... 287
C av res ve R esû lu llah 'ı k a tle tm ey e yeltenm esi ................................................... 288
C a b ir’in ve devesinin R esûlııllah ile olan k ıssa ları ......................................... 289
A skerlerinin bekçiliğini y a p m a ları ve b a şla rın a gelen m u sib et ...................... 292
R e sû lu lla h ’ın seferden dönm esi ............................................................................... 293

SO N B E D İR G A Z V E S İ :

R esûlullah’ın çıkışı ....................................................... 293

499
R e sû lu lla h ’ın tb n -i Ü b e h y ’i M edine’ye v a li k ılm a s ı .............................. ... 294
E b û S ü fy a n 'ın ad am ları ile b irlik te geri d ö n m e s i ............................................... 294
R e sA lu llah ve M a h şî e l-D a m rî ......................................................................... 294
M a ’bed ve onun, R e sû iu lla h ’ı sü ra tli giden devesi h a k k ın d a söylediği ş iiri 29S
İb n -i R e vâh e ’n in veya K â b ’in, B e d ir h a k k ın d a k i ş i i r i ...................................... 295
H a s sa n ’ın, B e d ir h a k k ın d a k i ş iiri .......................................................................... 296
E b û S ü fy a n ’ın H a s sa n ’a k a rşı redden sö yle d iği ş iiri ...................................... 297

D Û M E T Ü ’L - C E N D E L G A Z V E S İ :

Savaşın t a r ih i:
R e sû lu lla h ’ın İb n -i U rfu ta ’y ı M edine’ye v a li yap m ası ............................. 298
R e sû lu lla h ’ın seferden dönüşü ......................................................................... 298

H E N D E K G A Z V E S İ:

G azvenin tarih i ............................................................................................................ 299

Yahudi'lerin K u re y ş ’i ta h rik ve teşvik etmesi ve onlar h a k k ın d a n â zil olan
âyetler ..................................................................................................................... 299
Y a h u d ile rin G a ta fa n ’ı teşvik etmeleri ...................................... ..................... 300
M ü şrik A h za b ’m ç ık ış ı ........................................................................................... 301
H e n d e k ’in ka zılm a sı ve m ü n a fıkla rın , m ü’m inlerin şevkin i k ırm a y a ç a lış ­
m aları ..................................................................................................................... 301
H e n d e k ’te m ü’m in olsun, m ü nafık olsun, ça lışa n la r h a k k ın d a n â zil olan
âyetler ..................................................................................................................... 301
İb n -i H iş a m ’ın b a zı garib kelim eleri tefsir etmesi ...................................... 302
M ü slü m anların H en d e k ha friyatın d a tekerleme söylem eleri ..................... 303
O gün zah ir olan m u cizeler .................................................................................. 304
Sert yerin yum uşam ası .......................................................................................... 304
B e ş ir’in k ızın ın h u rm asın daki bereket ................................................................ 304
C â b ir ’in taam ında (yem eğinde) k i bereket ........................................................ 305
A lla h ’ın, Resûlüne fethe d a ir gösterdiği şeyler ............................................. 306
K u re y ş ’in M edine’ye inm esi .................................................................................. 306
İb n -i Ü m m -i M e k tu m ’u M edine’ye vali yapm ası ............................................... 307
H u y e y , K â ’b ’ı R e sû lu lla h ile ahdini bozm ası üzerine sürüklem esi ............ 307
R e s û lu lla h ’m, K â 'b ’in ahdi bozm asını araştırm ası ...................................... 308
M üslü m anlarda y a y ıla n ko rku ve m ü n a fık la rın n ifa k la rın ın zuh ur etmesi 309
İb n -i H iş a m ’m , M u a ttib ’in n ifâ k ı h a k k ın d a k i görüşü ...................................... 309
R ls û lu lla h ’ın G atafan ile m usalaha yap m ak istemesi ve sonra ondan v a z­
geçm esi ..................................................................................................................... 309
M ü şriklerd en b ir topluluğun hendeği geçm esi ............................................... 310

500
Sel m an ve onun H en değin ka zılm a sın a f ik ir verm esi ...................................... 311
A li ’n in A m r b. A b d -i V iid d ’ katletm esi ve onun bu husustaki ş iiri ............ 311
H a ssa n ’ın , İk rim e ’nin kaçm ası h a k k ın d a k i ş iiri ............................................... 313
H en d e k gününde m üslüm anların p aro lası ....................................................... 313
S a ’d b. M u â z ’ın durum u .......................................................................................... 313
İb n -i H iş a m ’ın görüşüne göre S a ’d ’ın k a tili ....................................................... 315
S a fiy y e ve onun, H a s sa n ’ın k o rk a k lığ ı h a kkın d a z ik re ttiğ i .................... 315
M ü şrik le ri, m üslüm anlardan ca yd ırm a k için N u a y m ’ın çalışm aları ............ 316
M ü şrik le r arasın da a y rılm a la rı başgösterm esi ............................................... 318
R e sû lu lla h ( S A . V . ) , H u z e y fe ’y i gönderdi k i, m ü şrikle rin başına gelenleri
öğrensin ..................................................................................................................... 319
E b û S ü fy a n ’ın y o lcu lu k iç in o n ların içinde nid a etmesi ............................. 320
H u z e y fe ’n in , m ü şrikle rin birb irin d e n yard ım ı kesm eleri ve a y rılm a la rı ha­
beriyle, R csû lu jllah’a gelm esi ......................................................................... 321
R e sû lu lla h ’ın hendekten a y rılm a sı ......................................................................... 321

B E N İ K U R A Y Z A G A Z V E S İ:

A lla h ’ın , Resftlüne, C e b ra il’in lisa n ı üzere B e n î K u r a y z a ile harb etm esini
emretm esi ............................................................................................................ 321
R e s û lu lla h ’ın m ü slü m anlan savaşa çağırm ası ............................................... 322
İb n -i Ü m m -i M a k tu m ’un M edine’ye v a li k ılın m a sı ...................................... 322
R e s û lu lla h kendilerine sorduğunda denildi k i : O , D ih y e idi. B u n u n üze­
rin e onun C ib r il olduuğnu öğrendi ..................................... > 323
M ü slü m an ların R e sû lu lla h ’a kavu şm aları ........................................................ 323
Bent K u r a y z a ’n m m uhasara edilm esi ve K â h b. E s e d ’in o nlara sözü ... 323
E b û Lü b a b e ve onun tevbesi .................................................................................. 325
E b û Lü b a b e ’n in ihaneti h a k k ın d a n a zil olan âyetler ...................................... 326
R e s û lu lla h ’m E b û L ü b a b e ’ye k a rşı tutum u ve A lla h ’ın onun tevbesini k a ­
b u l etm esi ............................................................................................................ 326
E b û Lü b a b e ’n in tevbesinin k a b u l edilm esi h a kkın d a inen âyet ..................... 327
B e n t H e d l’den b ir topluluğun m üslüm an olm ası ............................................... 327
A m r b. S u ’d a ’n ın d u r u m u .......................................................................................... 328
B e n ! K u r a y z a ’nm , Re sû lü n h ü km ü üzere inm esi ve S a ’d ’m hakem kılın m ası 328
R e s û lu lla h ’ın S a ’d ’ın hükm üne ra zı olm ası ........................................................ 330
Bent K u r a y z a ’nın, İb n -i H iş â m ’m reyine göre, S a ’d ’ın hükm ü üzere inm e­
sin in sebebi ............................................................................................................ 330
Bent K u r a y z a ’nm ka tlo lu n m aları ......................................................................... 330
İb n -i A h ta b ’ın k a ti olunm ası ve İb n -i C e v v â l’in onun h a k k ın d a k i ş iiri ... .331
Bent K u r a y z a ’n ın kad ın ların d an b ir tek k a d ın k a t lo lu n d u ............................. 332
Z e b tr b. B e tâ ’nın d u r u m u .......................................................................................... 332

SOI
A tiy y e ve R ifâ e ’n in d u ru m u ......................................................................................... 334
B e n i K u ra y z a ’d a n a lın a n g a n im etlerin ta k s im i ............... ................ ............. 335
R e y h â n e ’nin d u ru m u .................................................................................................. 335
H e n d e k ve B e n î K u ra y z a h a k k ın d a n azil olan â y etler ............. 336
İb n -i H işa m ’ın b azı g a rib kelim eleri te fs ir etm esi .......................................... 338
İb n -i H işa m ’ın bazı g a rib kelim eleri te fs ir etm esi .......................................... 340
İb n -i H işa m ’m bazı g arib kelim eleri te fs ir etm esi .......................................... 341
H e n d e k şehidleri ........................................................................................................... 348
M ü şrik le rin R e sû lu lla h ’a, N e v fe l’in cesedinin sa tın alınm asını tek lif etm esi 349
B enî K u ra y z a g ü n ü n d e m ü slü m a n ların şehidleri ................................................... 350
R e sû lu lla h ’m , m ü slü m an ları K u re y ş’e k arşı sav aş açm ak la m üjdelem esi ... 350

H E N D E K V E B E N İ K U R A Y Z A H A K K IN D A Ş İİR L E R :

D ır â r ’ın şiiri .................................................................................................................... 351

D ırâ r ’a k arşı K â ’b ’ın re d d iy e s i........................................................................................ 353
İb n -i Z ib a râ ’nm ş i i r i ................................................................... 355
H a ssa n 'ın şiiri ..................................................................................................................... 356
K â ’b ’ın şiiri ..................................................................................................................... 358
M ü s â fir’in A m r’a a ğ la y a ra k söylediği şiir ............................................................ 367
M ü s â fir’in, A m r ile b irlik te olan sü v a rile ri k ın a y a ra k söylediği şiir ............. 369
H u b e y re ’nin A m r’a a ğ la y a ra k ve k a ç tığ ın d a n ö zür dileyerek söylediği şiir 370
H u b e y re ’nin A m r’a a ğ la y a ra k söylediği d iğ er b ir ş i i r i - ....................................... 371
H a s s a n ’m A m r’ın k a tlo lu n m a sıy la iftih a r ederek söylediği şiiri ...................... 371
H a s s a n ’ın B enî K u ra y za günü îb n -i M u â z ’a a ğ la y a ra k söylediği şiiri ... 373
H a s s a n ’m İb n -i M u â z ’a ve b a şk a sın a a ğ la y a ra k söylediği şiiri ........................ 375
B enî K u ra y z a h a k k ın d a H a ss a n ’a âid şiir ............................................................ 376
E b û S ü fy a n ’ın, H a s s a n ’a k arşı reddiyesi ........................................................... 378
İb n -i C ev v âl’m H a s s a n ’a k arşı reddiyesi ........................................................... 378

S E L Â M B . E B İ ’L -H U K A Y K ’I N K A T L E D İL M E S İ:

H a z re c kab ilesin in R e sû lu lla h ’tan İb n -i E b i ’l-H u k a y k ’m k a tli için izin is-

tem ellri .............................................................................................................................. 379
îb n -i E b i’l-H u k a y k ’ın k a tlin e çık an k işiler ve on ların kıssası ...................... 380
H a ss a n ’ın, İb n -i E ş re f ve İbn-i E b iî- H u k a y k ’ın k a tli h a k k m d a k i söylediği
şiiri ............. •..................................................................................................................... 382

A M R B. AS V E H A L İD B. V E L İD ’İ N M Ü S L Ü M A N O L M A L A R I :

A m r’m diğerleri ile birlikte N ecâşi’ye gitmesi ....................... ... 383

502
A m r b. A s’ın, N e c â şî’den A m r e l-D a m ri’yi k a tle tm ek için istem esi, N e c â şi’-
nin de o n a red cevabı verm esi ............................................................................... 384
A m r ve H a lid ’in İslâ m üzere birleşm eleri ............................................................ 385
T a lh a ’nın m üslüm an olm ası ........................................................................................ 385
S ehm i’n in , T a lh a ve H a lid ’in m üslüm an o lm aları h a k k m d a k i ş i i r i 386

B E N İ L İH Y A N G A Z V E S İ:

R e sû lu lla h ’ın B enî L ih y a n ’a çıkm ası ..................................................................... 386

R e sû lu lla h ’ın İb n -i Ü m m -i M e k tu m ’u M edine üzerine am il (v ali) kılm ası 387
R e sû lu lla h ’ın B enî L ih y a n ’a gidişi ve geri diinüşü ......................................... 387
R e sû lu lla h ’m geri dönm esi h a k k ın d a k i sözü .............................................................. 387
K â ’b ’ın, B enî L ih y a n gazvesi h a k k ın d a k i şiiri .................................................. 388

Z Ü K IR D G A Z V E S İ:

İb n -i H ıs n ’ın R e sû lu lla h ’m y ü k lü develerini y ağ m a etm esi ...................... 388

B enî L ih y a n gazvesinde İb n -i E k v a n ’m b aşın a gelenler ................................ 389
R e sû lu lla h ’ın b ağırm ası ve sü v a rile rin y a rışırc asın a ona doğru a tla rın ı
k o ştu rm a la rı ..................................................................................................................... 389
R e sû lu lla h ’ın E b û A y y aş’ a a tın ı terk etm esin i n a sih a t etm esi ...................... 390
M u h riz ’in kavm e do ğ ru koşm ası ve k a ti olunm ası ......................................... 390
İb n -i H işâ m ’ın, M u h riz ile b irlik te k a ti olunan kim se h a k k ın d a k i görüşü 39!
B enî L ih y a n gazvesinde m ü şrik lerd en ö ld ü rü le n ler ......................................... 39?
İb n -i Ü m m -i M e k tu m ’un M e d in e ’ye am il kılınm ası ......................................... 392
G an im etin m ü slü m a n lar a ra sın d a tak sim i ............................................................ 393
/ ı f â r î ’n in k a rısı ve n ezr e ttiğ i (ad ad ığ ı )şe y ile R e sû lu lla h ...................... 39?
H a s s a n ’ın Z û K ıred h a k k ın d a k i şiiri ..................................................................... 39?
S a’d ’in H a s s a n ’a kızm ası ve H a s s a n ’m d a onu razı etm eğe çalışm ası ............. 395
H a s s a n ’a âid Z û-K ıred h a k k ın d a k i diğer b ir şiiri ......................................... 39:
K â ’b ’m , Z û -K ıred h a k k ın d a k i d iğer b ir şiiri .................................................. 395
Ş e d d â d ’m , U yeyne için söylediği şiiri ..................................................................... 397

B E N İ M U S T A L İK G A Z V E S İ:

G azvenin olduğu ta rih .................................................................................................. 39i

E b û Z e r’in M edine üzerine âm il kılın m ası .......................................................... 39'
R e sû lu lla h ’ın B enî M u s ta lik ile gaza etm esinin sebebi .............................. 39'
İb n -i S ü b â b e ’nin ölüm ü ................................................................................................. 39'

50:
C ehcâh, S inan ve Ib n -i Ü b e y y ........................................................................................ 399
İb n -i Ü b e y y ’in R e sû lu lla h ’ta n özür dilem esi ............................................................ 401
R e sû tu lla h ve Ü seyd ve İb n -i Ü b ey y ’in sözü ................................................... 401
R e sû lu lla h ’ın, fitn e d en m eşgul etm e k için in sa n la rı y ü rü tm e si ...................... 401
R e sû lu lla h ’ın R ifâ e ’nin ölüm ünü h a b e r verm esi ............................................... . 402
İb n -i Ü beyy h a k k ın d a n âzil olan â y e tle r ............................................................ 402
İb n -i A bdullah b. Ü b e y y ’in, b a b asın ın k a tlin i ü stlenm eyi k a b u l etm esi,
R e sû lu lla h ’ın d a onu a f etm esi ............................................................................... 402
İb n -i Ü b ey y ’in k a v m in in onu c ez alan d ırm ay ı üstlenm esi ................................ 403
M ık a s b. Sübâbe ve k ard eşin in in tik a m ın ı a lm a k ta k i hilesi ve b u h u su sta k i
S » n .............. ...................................................................................... 403
M ü slü m a n la rın p a ro la sı .................................................................................................. 404
B enî M u s ta lik ’in m ak tu lle ri ........................................................................................ 404
C üv ey riy l b in t-i H â r is ’in d u ru m u ............................................................................... 40S
V elid b. U k b e ve B enû M u s ta lik ve bu h u su s ta nâzil olan â y e tle r ............. 407
B E N İ M U S T A L İK G A Z V E S İN D E İ F K H A D İS E S İ ................................ 408
R e sû lu lla h ’ın h a n ım la rıy la b erab er seferd ek i d u r u m u ......................................... 408
 işe’nin gerd an lığ ın ın düşm esi ve gerd an lığ ı a ram ak için geri k alm ası ... 409
İb n -i M u a tta l’ın  işe’ye ra stla m ası ve onu b in ek devesine bin d irm esi ... 409
R e sû lu lla h ’ın  işe’d e n yüz çevirm esi ...................................................................... 410
 işe’nin , b a b asın ın evine in tik a l etm esi ve onun h a k k ın d a söylenenleri b il­
m esi ....................................................................................................................................... 410
R e sû lu llla h ’ın m illet içinde, kavm inin o n a nam u su h a k k ın d a eziy et e tm e­
lerin i zik red erek verdiği h u tb e ............................................................................... 412
İb n -i Ü b ey y ve H a m n e ’nin, bu h a b erin y a y ılm asın d a k i te sirle ri ............. 412
R e sû lu ila h ’ın h u tb esin d e n so n ra m ü slü m a n larm a ra sın d a olan şey ler ... 412
R e sû lu lla h ’ın Ali ve Ü sâm e ile istişaresi ............................................................ 413
 işe’nin b e râ e ti için â y etlerin nâzil olm ası ............................................................ 413
E b û E y y û b ve onu n , Â işe’nin paklığını h a n ım ın a zikretm esi ...................... 415
B u h u su sta K u r’a n ’d a n nâzil olan â y e tle r ............................................................ 416
E b û B e k r’in, M isfa h ’a n a fa k a verm em eye n iy et etm esi, so n ra b u n d a n vaz­
geçm esi .............................................................................................................................. 417
Ibjı-i H işâ m ’m bazı g a rib kelim eleri tefsir etm esi ......................................... 417
İb n -i M u attalcın, H a s s a n ’ı k a tle tm ey e kasd etm esi ......................................... 419
H a ssa n ve M is ta h ’ı hicveden şiiri ....................................... ....................................... 423

H İ C R İ 6. S E N E N İ N S O N U N D A H U D E Y B İY E ’N İ N D U R U M U , B E Y ’-
A T Ü ’R -R ID V A N ’IN Z İK R İ, R E S Û L U L L A H (S .A .V ) İL E S Ü H E Y L
B . A M R ’IN A R A S IN D A K İ S U L H :

R esûlullah’ın çıkm ası ................................................................ ,.. 424

504
N ü m e y le ’nin M edine üzerine tâ y in i .................................................................... 424
R e sû lu lla h ’ın m illeti y a rd ım a ç a ğ ı r m a s ı ..................................................................... 424
R e sû lu lla h ’m b e rab erin d ek i a d a m la rın s a y ı s ı .................................................. ... 424
R e sû lu lla h ve B işr b. S ü fy an ........................................................................................ 425
R e sû lu lla h ’ın K u re y ş’le k a rşıla şm a k ta n uzak d u rm ası ................................. 426
R e sû lu lla h ’ın oku ile suyu a ra m a k için inen k işi ................................................ 427
N a c iy e ’y e âid şiir isb a t ed er ki R e sû lu lla h ’ın o k u n u ta şıy a n k en d isid ir ... 427
R esû lu llah ile K ureyş a ra sın d a B üdeyl ve H u z â a ’nın a d am ları ...................... 428
K u re y ş’in R e sû lu lla h ’a gö n d erd ik leri elçi = M ik ra z ......................................... 429
K u re y ş’in R e sû lu lla h 'a g ö n d e rd ik leri elçilerden H u le y s ................................ 429
K u re y ş’in R e sû lu lla h ’a g ö n d e rd ik leri elçilerden U rb e b. M e s’ud ............. 430
R e sû lu lla h ’ın K u re y ş’e gönderdiği elçisi H ira ş .................................................... 431
K u re y ş’in, ken d ilerin i d ü şm a n lık için gön d erd ik leri K u re y ş'lr b ir to p lu lu k
ve R e sû lu lla h ’ın o n ları a ffe tm e si ..................................................................... 432
H z . M u h a m m e d ’in K u re y ş’e gönderdiği elçisi O s m a n ......................................... 432
O sm a n ’ın k a tle d ild iğ i h a b e rin in y ay ılm ası ................................................... ... 433

B E Y ’A T Ü ’R - R ID V A N :

R e sû lu lla h ’ın m illet ile sav aş için b e y ’a tla şm ası ve C edd b. K a y s’ın b a n a
u y m am a sı ..................................................................................................................... 433
İ lk b e y ’a tla şa n kişi

M ÜTAREKE:

K u re y ş’in, S ü h ey l’i su lh için R e sû lu lla h ’a g ö n d e r m e s i ......................................... 434

H z. Ö m e r’in R e sû lu lla h ’a k a rşı su lh u y a d ırg a m a sı ......................................... 435
A li’nin su lh u n şa rtla rın ı y azm ası ............................................................................... 436
H u z a a k a b ile sin in H z. M u h a m m e d ’in ta ra fın a geçm esi, B enî B e k r’in de
K u re y ş ta ra fın a geçm esi ........................................................................................ 437
M ille tin su lh için m ühim g ö rd ü k leri şeyler ve E b û C e n d el’in gelişi ............. 437
S ulh üzerine şâhid tu tu la n kim seler ..................................................................... 438
R e sû lu lla h , k u rb a n lık devesini k e sti ve tra ş oldu, m illet d e o n a ik tid a e tti
uydu) .............................................................................................................................. 439

R e sû lu lla h ’ın, önce tra ş o lan la r, so n ra saçların ı k ıs a lta n la r için d u ası ... 439
R e sû lu lla h ’ın, boyn u n d a g ü m ü şten b ir h a lk a olan e rk e k deveyi h ed y e t­
m esi .............................................................................................................................. 440

R e sû lıılla h ’m sa v a şm a k ta n meı; edilm esinin z ik ri ......................................... 442

İb n -i H iş â m ’ın b azı ga riz kelim eleri te fs ir etm esi ......................................... 443

505
S U L H ’D A N S O N R A K U R E Y Ş ’İ N M Ü S T A Z ’A F L E R E Y A P T IK L A R I­
N IN N E T İC E L E R İ :

E b û B a sir’in M e d in e ’ye gelişi ve K u re y ş’in onu geri istem esi ...................... 445
E b û B a sir’in  m ir’liyi k a tle tm esi ve R e sû lu lla h ’ın bu h u su sta k i sözü ... 445
M e k k e ’de m ah p u s edilenlerin E b û B a s ir’in y a n ın d a to p la n m aları ve onların
K u re y ş’e eziy et verm eleri ve R e sû lu lla h ’ın o n ları k o nuk etm esi ............ 446
S ü h e y l’in, E b û B a s ir’in d iy e t ödem esini istem esi ve bu h u su sta , M e v h e b ’in
şiiri .............................. . .................................................................................................. 447
îb n -i Z ib e râ ’nın M evheb'e k arşı söylediği şiiri .................................................. 448

M U SA L A H A ’D A N S O N R A H İC R E T E D E N L E R İ N D U R U M U :

Ü m m -i K ü lsû m ’un R e sû lu lla h ’a h icreti ve R e sû lu lla h ’ın onu geri v erm ekten
im tin a e t m e s i ..................................................................................................................... 449
İb n -i E b î H ü n e y d e ’nin U rv e ’ye m u h â c irâ t â y etin i sorm ası, o n u n d a ona
cevab verm esi ........................................................................................................... 449
İb n -i H işâ m ’ın bazı g a rib kelim eleri te fs ir etm esi ......................................... 450
U rv e ’nin c evâbına d ö n ü y o ru z ........................................................................................ 450
İb n -i İ s h â k ’ın Z ü h rî’ye M u h â c irâ t â y e tle rin i sorm ası ......................................... 451
M e k k e ’nin fe th in in m ü jdesi ve bazı m ü slü m a n ların acele etm esi ............. 452

H A Y B E R ’E Y Ü R Ü M E N İN B A H S İ :

H a y b e r’e do ğ ru ç ı k ı ş ........................................................................................................... 452

R e sû lu lia h ’ın N ü m e y le ’yi M edine’ye â m il (v âli) kılm ası ................................ 453
İb n -i E k v a ’m u rcûze söylem esi ve R e sû lu lla h ’ın ona d u â etm esi ve onun
şehid d ü ş m e s i ..................................................................................................................... 453
R e sû lu lla h ’ın H a y b e r’i görünce d u â etm esi ............................................................ 454
H a h b e r h a lk ın ın R e sû lu lla h ’ı g ö rdükleri zam an k a çm aları ................................ 454
R e sû lu lia h ’m H a y b e r’e giden y o lu n d ak i k o n u k la m a yerleri ...................... 455
/ a t a f a n ve o n ların H a y b e r’e y a rd ım etm eğe k a lk ışm a la rı, so n ra o n lard a n
y a rd ım la rın ı kesm eleri ........................................................................................ 456
R e sû lu lla h ’ın kale k a p ıla rın ı a çtırm a sı ............................................................ 456
R e sû lu lla h ’ın H a y b e r günü n d e b irta k ım şeyleri y a sa k la m a sı ...................... 456
E sle m î’lerden olan e B n î S ehm ’in d u ru m u ............................................................ 458
Y a h u d i M e rh a b ’ın katled ilm esi ............................................................................... 458
M e rh a b ’ın k a rd eşi Y a s ir’in k a tle d ilm esi ............................................................ 461
H a y b e r g ü n ü n d e A li’nin d u ru m u ............................................................................... 461
E b u l Y eşer K â ’b b. A m r’ın d u ru m u ................................ ................................ 463
M ü ’m inlerin an ası S a fiy y e ’nin d u ru m u ..................................................................... 463

506
H A Y B E R ’İ N M E S E L E S İ N İ N G E R İ K A L A N K I S M I

K in a n e b R a b î’in cezalan d ırılm ası ..................................................................... 464

H a y b e r h a lk ı ve F ed ek h a lk ın ın m u s a l a h a s ı ........................................................... . 465
Z eh irlen m iş k oyun m eselesi ........................................................................................ 465
R e sû lu lla h ’ın (H a y b e r’den) M e d in e ’ye geri dönm esi ......................................... 466
R ifâ e ’nin R e sû lu lla h ’a hediye e tm iş olduğu kölenin k a ti olunm ası ............. 466
İb n -i M u ğ a ffel ve eline geçirdiği b ir d a ğ arc ık dolusu iç yağı ................... 467
R e sû lu lla h ’m S afiyye ile z ifa fa girm esi ..................................................................... 468
B ilâ l’in bek çilik için kalm ay ı k a b u l etm esi ve u y k u n u n ona galib gelm esi 468
İb n -i L u k a y m ’m H a y b e r’in fethi h a k k ın d a k i şiiri ......................................... 469
İb n -i H iş a m ’ın bazı g arib k elim eleri tefsir etm esi ......................................... 470
K a d ın la rın H a y b e r’de h azır b u lu n m a sıları ve /ıf a r lı k a d ın ın haberi ............. 470
H A Y B E R Ş E H İ D L E R İ H A D İS E S İN D E E L -E S V E D E R -R Â İ’N İ N D U ­
RUM U ..............................................................................................................................

H A C C A C B . İL A T E L -S Ü L E M İ’N İ N D U R U M U :

O nun (H a c c a t b. İ la t el-S ülem i’nin) M e k k e ’den m alını to p la m ak için hile

y a p m a sı .............................................................................................................................. 474
H z. A bbas, H a c c a t’ın h a b erin in güvenirliğini a ra ştırm a sı ve aniden K u-
re y ş’e h a b er verm esi .................................................................................................. 475
H a ss a n ’m H a y b e r günü h a k k ın d a k i şiiri ... 476
H a ss a n ’ın H a y b e r’den geri d u rm a sın d a n dolayı, E y m e n ’in a d ın a özür d ile ­
y e re k söylediği şiiri .................................................................................................. 477
N a c iy e ’nin H a y b e r günü h a k k ın d a k i şiiri ............................................................ 477
K â ’b ’ın H a y b e r günü h a k k ın d a k i şiiri ..................................................................... 478

H A Y B E R ’İN T A K S İM E D İ L E N A R A Z İL E R İ V E M A L L A R I :

Ş ak k , N a t a t ve K e tib e k a le leri ............................................................................... 479

K en d ilerin e H a y b e r’in ta k s im olunduğu kim seler ......................................... 480
P a y la rın sa h ih le rin e v e r i l m e s i ........................................................................................ 480
R e sû lu lla h ’m h a n ım ların a g a n im e tten p a y vereceğini vaad etm esi ............. 482
R e sû lu lla h ’m ölüm ü e sn a sın d a y a p tığ ı v a siy y et ................................................... 482

H A Y B E R O L A Y IN D A F E D E K M E S E L E S İ :

R esûlullah’ın Fedek ahalisiyle musalahası ....................................................... 48?

507
D A R İ’L E R D E N B İR C EM A A TIN İS İM L E R İ :

R e sû lu lla h ’ın k e n d ile rin e H a y b e r’den p a y verilm elerini v a siy y et e ttiğ i k im ­

se ler ......................................................... ............................................................................. 483
İb n -i S e h l’in k a ti o lu n m ası ve R lsA lullah’ın onunehline d iy etin i verm esi ... 484
H z . Ö m er z a m a n ın d a y a h u d ile rin H a y b e r’d e n sü rü lm eleri ...................... 486
H z . Ö m er’in V a d i’l-K u rft’y ı m ü sliim an lar a ra sın d a tak sim etm esi ............. 488

508