HADis EHLi'NlN

TARiHl
___ EhH_~"." ...
<1

-
 Kurtulan Flrkanm Ehl-i Hadis
Olu~unun Belirlenmesi

HAD Is EHLl'NiN
TARtHt
' b~

J~f~t
,,- ... ,.... ,...."
4...J)J1lI~U.y1.~lj!~~
 16

978-605-4908-15-8
Aralık-2014

Eflatun Matbaacılık
 Kurtulan Flrkanm Ehl-i Hadis
Olu~unun Belirlenmesi

HAD Is EHLl'NiN
TARtHt

Mtiellif
~eyh 'Allfune Ahmed b. Muhammed ed-Dihlevi el-Medeni

Tahkik
'Ali b. Hasen b. 'Ali b. 'Abdilhamid el-Halebi el-Eseri

Notlar Ekleyerek Terctime Eden:

Ebu Muaz Seyfullah el-QubuHblidi

I , ..
 r1t '1+ ?J~riI~ Ii '~
Munkaclldime

' F j;l> ,-,-WI ~lJ ,~I UG" ~-GJI J.i..ol ~~ :J.A; L.I
JSj] ,~~l,i,'~l:. JSj ~l: ~w JSj ~0W ~~~i yjj
r, }:JI J ~')l,i,

Mllhakkak ki biitiin hamdler Allah'adlf, binaen

alcyh O'na hamd CdCT, Q'ndan yardnTI istcr vc Inagfirct
talep ederiz, Nefislerirnizin ve koni amellerimizin ~errinden
de ona SlgllllflZ,

5
 Allah kime hidayet ederse onu hi, bir kimse saplth-
ramaz. Kimi de saplttmrsa ona da kimse hidayet veremez.
$ahadd ederim ki Allah' tan ba~ka iliih yoktur ve ~eriksiz
olarak birdir. Ve yine de ~ahadet ederim ki Mllhammed
O'mm kulu ve Rasflliidi.'r.
'['y imon edenler! i\l/uk'lwl "'lSIl karkulm(lSI gerekiyorsu oyleee
horl"'n ve 'VIaslamanlar olarah almeye ,al'11n' (Al-i 'imtan 3/102)
'['y insanlur l Sizi bir lek nejislen yurulun, anawl dU9ini vucuduge·
liren, ikisinJen bir(Dk erheklerle kud1l1iar arelen Rubbini~Jen horkun ve
gunah yapmaktan sal1llnl1. Yine hel1disil1e hurmet gusterereh hirhiril1i::,dCl1,
dilehlerde hulundu/;tmu::, A Ilah'tan korkul1 vc akrahallk iJapianm kesmektel1
sak1l1111. ,luphfSi::,ki Allah, u::,eril1i::,e go::,cu hu lunllyor.' (Nisi]' 4/1)
'Ey iman edenler Allah'tan korkul1u::, ve dL,~nI su::,soyleyil1 hi Allah
Sl::,e, l,deril1i;j du::,cltip muvaflakiyet vcrsil1 ve gunahlanmZ/ ha,itJ,da.1I1l. Kim.
Allah'a ve Rasalune itaat ederse, 0, ger,ektCl1 huyuk hir haro Iwvu;mu;tur.'
(Ahzab 33/70-71)

Ve bundan sonra:
'Muhakkak ki sozlerin en dogrusu Allah'm Kelaml,
yollann en hayuhsl Muhammed :)I;'in yoludur. i~lcrin en
koti.isii ise sonradan llydllfulanlardlf. Sonradan uyduflllup
dine sokulan her ame! bidat, her bidat saplkhk ve [her sa-
plkhk da ate~tedir.J'l

I Hutbetu'l-Hace ismiylc mc~hur olan bu ciuayl, Cuma

hutbelerinde ve diger konu~malarmda okuyan Rasuh.illi3h i.1i'f:,
bizzat sahabelerine ogretmi,tir. BkL. Muslim (867) ve Nesa'i
(3/188).

6
 Muhakkikin Mukaddimesi

Bismi1f1ihi'r-Rahmani'r-Rahllll

~iiphesiz
hamd Allah i.;indir. Ona hamd eder,
O'ndan yard1m ister ve O'ndan bag1;;lanma dileriz.
Ncfislcrimizin ;;errinden ve amellerimizin kiitiiliiklc-
rinden Allah' a slgmmz. Allah kime hidayet etmi;;se
anu saptIracak yaktur. Kimi de saptIrm1;;sa ana hidayet
edecek yaktur. ~ehadet ederim ki Allah'tan ba;;ka ilah
yaktur, 0 birdir ve artag1 yaktur. Yine ;;ehadct ederim
ki Muhammed~" O'nun kulu ve rasimidiir.
Bundan sanra:
"~iiphesiz
Allah il>t bu iimmeti, onceki kullarm-
da bulunmayan isnad' ve ittisaP ~erefiyle iistiin krlml~­
hI. Her aSlrdan imamlar, hadislerin zapt edilmesi i<;in
gayret harcayan, giizelce c,;alr;;an, gizli illetlerine ula~­
mak isteyen ve maksadma ula;;an uzman tenkitc,;ilcr
bunu uygulaml~lardlr. Bu, Peygamberimiz cji;'in bir
mucizesidir. <::unku 0 bunlann meydana gelccegini
haber vermi;;, kaynaklanndan i.;erek bu iizelligi yerine
getirenlere dua ctmi;; ve ;;iiyle buyurmu;;h1r:

2 Hadisin rivayet zinciridir.

3 Hadisi ri vayet eden ravilerin arada kesinti olmakslzlll
birbirlerinden rivayet etmeleridir.

7
 'Sizler (hadislerimi) i;;itiyorsunuz, sizden de
i§iteceklerdir. Sizden i§itenlerden de i;;iteceklerdir."'4
Zaman boyunca bu iizellik Siinnet Ashabl'nm ve
Hadis Ehli'nin iizelliklerinden biri olmu;;tur. Isnad sis-
temini en iyi onlar uygulaml~ ve buna devam etmeye
en <;ok onlar davet etmi~lerdir.
Bu yiizden onlarm -Allail lJienlerine railmer ersin, ilayatra
ul,mlal1ll1 IJlfzetsin- menheci, hakka bagh olan, musibetlerin
Ylkamadlgl, ;;aibelcrin kirlctemedigi menhec olmu~tur.
Bu yi.izden iimmetin ilIimleri, fakihleri, mi.ifes-
sirleri, dilcileri ve digerleri onlan <;ok<;a iivmii~lerdir.
Hatta akide konusunda eser yazan iinceki imamlar,
EhH Hadis'i sevmeyi EhH Siillllet'in alametlerinden ve
onlara bugzetmeyi de bid' at ehlinin alametlerinden
sayml~lardlr .

i;;te imam Hafiz Ebll 'Usman es-Sablmi ;,i;!;,

'Akfdetu's-Se/ef adlI risalesinde (sy. 101-107) ;;iiyle diyor:
"Bid' atlerin, bid' at ehli iizerinde a<;lk<;a giiriinen
alamctlcri vardlL
Onlarm en belirgin alametleri, Nebi eJiii'in rivayet-
lerini yiiklenen kimselere giddetli diigmanhklan, orua-
ra hakaret etmeleri, ki.i<;iimsemeleri, onlara Ha;;eviler, 5
cahiller, Zahirilcr ve Mu;;ebbihe diye isim takmalandlL
Onlar Rasuli.illah ~,,' in siizlerinin ilimden aylrdlgma,

4 Haflz cl-'Alii'l'nin Cami'u't-Tahsil kitabmm mukaddimcsindcn

(sy. 21) bir bbliimdiir. Hadisi isc llm Hibban (64); EbCt Davud
(3659) ve Ahmed (1/321) sahih isnad ile rivayet etmifilerdir.
5 Bunlar bozukluk, kI§klftma ve nefret ettirmeden ba§ka anlarru

olmayan sozlerdir.

8
ilmin ise ~eytanm kendilerine attlgl, bozuk aklllannm
iirettigi fikirlerde, karanhk goniillerinin vesveselerin-
de, haYlrdan yana bo~ olan kalplerinin kunmtularmda,
ge~ersiz delillerinde ve hatta babl ~iiphelerinde oldu-
guna inarurlar.

'i~te bun/ar, Allah'm kendilerine lanet ettigi ve bu

yiizden kulaklanm sagzr, gazlerini kar ettigi kimselerdir.'
(Muhmnmed 47/23)

' .. .Allah kimi hor yaparsa, artzk ana ikram edecek

kimse yoktur. Allah, §iiphesiz diledigini yapar.' (Hac 22/18)
Ahmed b. Sinan el-Kattan ,,"!! ~ayle demi~tir:

'Di.inyada Hadis Ehli'ne bugz etmeyen

hi~bir bidat ehli yoktur. Bir kimse bid at ~l­
kardlgl zaman onun kalbinden hadisin tadl
ahntr.'6

Muhammed b. Isma'il et-Tirmizi 40 goyle der:

"Ben, Ahmed b. Hasen ct- Tirmizl ilc birlikte Din
Imaml Ebfr 'Abdillah Ahmed b. Hanbel'in yanmda
idik. Ahmed b. Hasen ona dedi ki: 'Ey Ebll 'Abdillah!
Mekke'de ibn Ebi Kuteyle'nin hadis ashabl hakkmda:
<Hadis ashabl kati.i bir topluluktun dedigini sayli.iyor-

6 lHatlb el-Bagdadl, $erafu Ashabi'/-Hadis (sy. 73); el-Hakim,

lVla'rifetu 'Wami'l-Hadis (sy. 4) ve es-Siibuni, 'Alcidetu's-Selef (sy.
102).]

9
lar.' Bunun iizerine Ahmed b. Hanbel elbisesini top la-
yarak kalkb ve: 'Zmdlk! Zmdlk! Zmdlk!' diyerek evine
gitti."7
Ebu Nasr b. Selliim el-Fakih 4!i ~ayle demi~tir:

'Ilhad ehline (haktm, sapanlara) hadisi ve

isnadlyla rivayetini dinlcmekten daha aglr
ve daha nefret ettirici gelen bir gey yuktur.'

Yine el-Hiikim ,:£i'yu gayle derken igittim:

"~eyh Ebll Bekr Ahmed b. ishilk b. Eyyub el-
Fakih, birisiyle miinazara ederken dinledim. ~eyh Ebll
Bekr: 'Haddesend fuldn ... Bize falan kimse rivayet etti ... '
deyince, adam: 'Kimin rivayet ettigini blrak! Ne zama-
na kadar haddesena diyeceksin?' dedi. Bunun iizerine
geyh una gayle dedi: 'Kalk ey kafir!8 Evime girmen
bundan soma asIa helal degildir!' Soma bize danerek
gayle dedi: 'Bu kimseden bagka hi~ kimseye evime
girme demedim.'"
Ebu Hiitim Muhammed b. Idris el-Hill'lZali er-
Riizi 40 gayle demigtir:
"Bidat ehlinin alamcti Eser (Rivayet) ehli'ne
savmeleridir. Zmdlklar'm alameti, eser I
Rivayet Ehli'ni 'HiI§evi1fe' olarak adlandlr-
malandlr. -Baylece rivayetleri iptal etmek
isterler- Kaderiyye Flrkasl'nm alameti, Ehli
SO nnet'i 'Mucbira' diye isimlendirmeleridir.

7 Hkz. e/-Asdlc dergisi 7. sayl sy. 20-21 'Hak £hlinin HaksIz Ycrc
Sw;lanmas'( ba§hkh makalem.
R C:unkii 0 SUluleti hevas! ile inkar etrni§tir.

10
 Cehmiyye Flrkasl'nm alameti, Ehli SOnnet'i
'Mu§ebbihe' diye isimlendirmeleridir.
Rafiziler'in alameti, Rivayet Ehli'ni 'Nabite
ve Ntislbiler' diye isimlendirmeleridir."
Ben' diyorum ki:
Biitiin bunlar asabiyedir. (taassuptur) Ehl-i
Siinnet'in bir tane adl vardu, 0 da 'EhH Hadis'tir.
Bidat ehlinin, Siinnct Ehli'ne taktlklan isimler-
den ve yakl§hrmalardan hi<;birinin -Allah'm lutfu ile-
Ehl-i Sunnet'e ait olmadlgml gordiim. Bidat ehli, bu
konuda mu§riklerin -Allah arllara lanet clsin- Muhammed
'Ji;' e kar~1 tuttuklan yoldan gitmi~ler, yakl~tIrmalar
yapml§lardlr. Onlardan bazlsl Neb! iJ!1'i 'sihirbaz' bazl-
Sl: 'kahin' bazlsl: '~air' bazlsI: 'deli' bazlsI: 'buyiilenmi~'
ve bazlsl: 'Yalan uyduran iftiraCl' diye isimlendirmi§-
lerdi.
Nebi bu yakI~tIrmalardan fersah fersah uzaktI.
0, se<;i1mi9 bir Rasul'den ba9kasl degildi. Allah ~ ~oylc
buyurmu~tur:
,
,l~:\ \.
f'" ,

'Bak, sana nasil misal geliriyorlar. Onlar dogru .'101-

dan sapml~lardlr ve bir daha da a yolu bulamayacaklardrr.'
(isr.i 17/48 vc Furkiin 25/9)

Bidat<;iler de -Allah ollian "a,"1I1S", kils!II- bi.iyledirler.

NCb] '!ii:'in haberlerini yiiklenip sozlcrini naklcdenlcre,

9 Ebil 'Usman es-Sabunl ::,.'¢1;,

11
hadisini rivayet edenlere, bunlara uyanlara, Siinneti ile
hidayet bulanlara ve Hadis Ashabl olarak bilinenlere
yakl~tIrmalar yaparlar. BazIlan onlara: 'Ha~eviye' der!
BazIlan: 'Mii~ebbihe' der! BazIlan: 'Nabite' der! Bazlsl
'NaSlbe' der! BazlSI: 'Cebriyye' derler!
Hadis Ashabl, yakl~tInlan bu kusurlardan uzak
ve temizdirler! Onlar sadece aydmhk Siinnet'in, raZI
olunmu~ gidi~atIn, dogru yollarm, kuvvetli ve etkili
delillerin ehlidirler. Allah ~ onlan Kitabl'na, vahyine
ve hitabma tabi olmaya, haberleri, sozleri ve amelleriy-
Ie iimmetine iyiligi emreden Rasulii ii' e uymaya ve
yasaklarmdan sakmmaya muvaffak kIlml~tIr. Nebisi
ii'in siyerine sanlmada ve Siinneti'nin hidayetinden
aynlmamak konusunda onlara yardlm etmi~tir. Onlan
en yakm ve en degerli velilerinin takip<;ileri kIlml~tIr.
Onlarm gogiislerini kendisinin, Din imamlarmm ve
iimmetin alimlerinin sevgisi i<;in geni~letmi~tir.
Kim bir toplulugu severse klyamet giiniinde on-
larla beraber olur. <::iinkii Rasuliillah

'Ki§i sevdigiyle beraberdir'lO buyurmu~tur."l1

Derim ki: Onlan, onlara tabi olanlan ve onlarm
yolunda gidenleri sevdigimize Allah'l -ki 0 bizi en iyi
bilendir- ~ahit tutanz. Umulur ki Allah ~, liitfuyla bizi

10 Buhari (3688) ve Muslim (2639) Enes ~'dan.

11 [imam HafIZ Ebu 'Usman es-Sabuni ~, 'Akldetu's-Selef adh
risalesindeki (sy. 101-107 [299-306 Daru'l-'Asima 2. Bask.]) sozu
burada bitmi~tir.]

12
de RasfIliillili 'Ji;' in havzmdan i.;mek i.;in onlarla bera-
ber kllar ve kovulanlardan eylemez!
Bu da ancak samimi bir gekilde tabi olmamlzla,
Rabbimizin ~u ayeti geregi tam bir teslimiyetle hakka
uymamlzla mumkiindur:
':J I'"',!. ~.fr-'
,':,' ," ; ~
-"
iJ ~~
.' C' ~ , ~
:' ~ ! ;,
~Y-
':J J..ls'"
j)
~ ~
/
/ ,,'" " -' J "' j

".l.W...;jl'\"~'~u..I,;.,~' ""\
'( .. ~ ~J.. ~" ? ~ ...;"\..l->.J
J ,_

'Fakat hayzr; Rabbine yeminler alsun ki onlar, amla-

mUla geki§tikleri §eyler hakkmda selli hake11l yaplp, sonra da
verdigin hiikumden dolln)l i(lerinde hi(bir slkmll duymadan
tam bir teslimiyet gostermedikge imdn etmi§ olmazlar.' (Nisa'
4/65)

Hakka donmek, insanlann sozlerine aldlrmadan

ve onlarm yonlendirmelcrine bakmadan, dogruya tes-
lim olarak samimiyetle nefse miiracaat etmek ne gii-
zeldir!
Bu onemli bir konudur! Tarih bize bunun bir.;ok
orneklerini gostermi~, haktan sapanlar hakka donmii~­
lerdir. 12 Bunun orneklerini zikretmek sozii uzahr.".
Lakin burada bunun en bariz orneklerinden bi-
rini zikredecegim. imam Zehebi ,.~'nun Siyeru A'ldmi'll-
Nubeld'da (17/119) 'Miilhid, mudill (haktan sapml~,
sapt1T1C1)' diye nitelcdigi, 'Allame es-Subld'nin
Tabdkdtu'§-$dfi'iye'de (5/286) 'Kelamcl, sofi' diye nitele-
digi bir alimdir bu! Dikkat edin 0; Ebll Hayyan ct-
Tevhidi'dir. Hicri 387 yllmda vefat etmi~tir. Me~hur

12 ileride in?(talldh bunun ornekleri zikredilecektir.

13
kitabl el-jmtd' ve'/-Mudnese (sy. 141-143Yte, Hadis Eh-
Wnin menhecinin dogrulugunu ve kelamCllarm
menhecinin bozuklugunu anladlgma delalet eden soz-
ler si.iylemi~tir. Allah arm affetsin, ~eyhlerden birini
nitelerken ~oyle demi~tir:
"Kelamda en iist mertebeye yiikselmi~tir.
Ancak bununla bcrabcr i~ alcmi ~uriimu9'
Slrfl kirlenmi~, yakini azalml~tIr. Bunun
sebebi, tIlttIlgU yolun ancak ~ek ve ~iiphe­
ye sebep olmasldlr. C;:iinkii Din, her konu-
da 'ka.; ve nasI]' gibi sorularla gelmemi~tir.
Bu yiizdcn Hadis ve Rivayet Ashabl'nm kc-
lamcllardan ve dii~iince ehlinden iistiinli.i-
gU vardn."

~iiphesi olmayan kalp, ~ek ve ~iiphe ile do-

lu goniilden daha selamettedir. Cedel hi.;-
bir haylr getirmemi~tir. Nitekim ~i.iyle de-
nilmi~tir:

'Dini kelam ile ogrenmeye .;alr~an haktan

sapar. .. '
Bu vasiyct gcli 9igiizcl soylcnmi 9 dcgil, bi-
lakis tecriibelerden ve iizerinden giinle ge-
.;erek zamanm tekrarlamasmdan sonra
si.iylenmi~tir. Onlardan birisi yiiz meselede
konu~mu~, yiiz delille reddedilmi~tir. Son-
ra yanmda hu~u, incelik, takva ve gi.izya~l
bulamaml~tIr.

~iiphesizokuyup yazmayan, hiiccet getirip

tarb 9mayan, ikram gormcycn, iisrun tu-

14
 tulmayan kimselerin .;ogu, bu taifeden (ke-
lamCllardan) haYIrh, daha yumu§ak, kalbi
daha hu~ulu, Allah §tf den daha .;ok kor-
kan, ahireti daha ~ok hahrlayan, sevap ve
cezaya daha .;ok inanan, giinahtan daha
~ok korkan, giinahlarm kii~iigiinden dahi
Allah' a sIgman ve tevbe ederek Allah t!4t'ya
donen kimselerdir.
Bir kelamcmm omrii boyunca Allah korku-
sundan agladIgull veya korkudan goziiniin
ya~ardIgmI veya biiyiik giinahtan yiiz .;e-
virerek kac;mdlgml gormedim. Alay ederek
tarh~Ir, taassup ile haset eder, kar~Ila~ma­
larla yorulur, on yarglh olarak kitap yazar-
lar.
Allah onlarm koklerini kessin ve kurutsun,
kullar ve iilkeler onlardan kurtulup rahat-
lasm. Onlann betasl yaygmla§mI§, afetleri
biiyiiyerek insanlarm kii~iigune de biiyii-
giine bula§mI§, tedavi zorla§mI§hr. -Omit
ederim ki diinyadan aynlmadan once onla-
rm binalannm ~iiriik, sakinlerinin de kuru
kalabalIk oldugunu gosterebilirim."

Derim ki: Bu sozlcr kelamCllarmm durumunu

haber vermekte, fikirlerini ve mezheplerini tamtmak-
tadlT. Umulur ki Ebll Hayyan et-Tevhidl de ·//!!ah Onlt
"jjits!lI· bundan tevbe etmi§, dogru yola donmii§tiir.

Onun bu engellemesi, kelamCllarm kalkanma

sanlmaya devam edip batan bugiiniin ~ocuklanna bir

15
hidayet olmaz ml?
Umanz oyle olur!
Bundan sonra;
Ey ilim talibi karde§im! Elindeki bu kitap, 01-
duk~a onemli bir kitaptIr. Miiellifi -Alklh alia ",hme! ",in- ilm!
bir metod ve ho§ bir iislup ile insanlarm hakka ey laylk
olanlarmm ve en dogru menhec iizerinde olanlarmm
Hadis Ehli oldugunu ispatlaml~t1r.
Allah ona rahmet etsin, bunu ispatlamak ve
hiiccetin ikamesi i<;in <;e§itli Kur'an ayetleri, Nebevi
hadisler ve Seleften rivayetler getirmi~tir.
Miiellifin bu eserinin klymetini, kendisinin mu-
taasslp taklit<;ilcrlc ya~adlgl ~iddct1i inatla~ma ncticc-
sinde yazllml§ olmasl ortaya <;Ikarmaktadlr. Allah' a
hamd olsun bunun ncticcsindc faydasl biiyiik vc yay-
gm olan bu kitap meydana gelmi§tir.
Bunlarm hepsinin, hadis ehlinin menhecine ve
siinnet davet~ilerine bir yardlm olmasl sebebiyle bu
kitabm yaymlanmasl gerektigini, tekrar basllmasmm
onemini gordiim. <::iinkii i~eriginde hakkm ve dogru-
lugun delilleri vardlr.
Allah'tan bu cscri miiminlcrc faydah kl1mas1111,
bununla sapml§lara hidayet vermesini, ilim talipleri ve
illimlcr i<;in dona111m kl1mas1111 dilcrim. ~uphcsiz 0
i§itendir ve dualara icabet edendir.
Duamlzm sonu, Alemlerin Rabbi olan Allah' a
hamd etmektir.

16
 MOellifln Ozet Hayatl

M iiellif ,:it' nun hal tercemesini sadece faziletli

karde~imiz $eyh 'Abdurrahman b. 'Abdilcebbar el-
Feriyavi'nin -A/llh ona haYilu karfihMlr I'mill- Cuh{{du'/-Muhlisa
fi Hidmeti's-Sunneti'l-Mutahhara kitabmda (sy. 194-195)
bulabildim. Allah onu hlfzeylcsin, 0 ;;iiylc bahsctmi;;tir:
Aktifligiyle me~hur olmu~ hadis alimlerinden
birisidir. ikiz kardqi $eyh 'Abdulvehhilb el-
MiHani'den iigrenim giirmii;;, Hindistan'da SOnnet ve
Selef Akidesi'nin yaYllmasl ilc me;;gul olmu;;hlr. Soma
Medine'ye hicret etmi;;, orada dersler vermi~tir.
Dihl]' dekli Se/efilcrin buyiiklcrinden HilflZ Hamidullilh
ed-Dihlevi es-Selefi'nin yardlmlyla Mekketu'/-
Mukerreme'de ve Medinetu'/-Munevvere'de birer Odru'/-
Hadfs kurmu~tur. Medine'deki Ddru'/-Hadis'te Siinnet
kitaplanmn dersini vermeklc, hadis iigrencilcrine ve
hadis ehline hizmetle meggul oldu.
Bazi Eserleri:
1- Tdrihu Ehli Hadfs 13
2- Mesd'ilu'/-Lilzye ( Bu iki eser Arapc,;adlr)

13Bu elinizdeki kitaptlr. C:-:ok eskiden Hindistan - Lahor/Pencab'da

bulunan el-Kerimll\1atbaasl'nda hieri 1353 Yll11lda basllml~tlr. Altl
sene kadar zaman once bazl ilim talebesi karde§lerimden bu
kitabll1 surctini alml~hm. 0 sHada birinin bunu tahkik cttigini
band haber ve1T11i~ti. Aradan 117U11 zaman ge<;;mesinde ragmen bu
konuda ne bir §ey duydum ne de gordiim. Allah'tan ihlas ve se-
yap dileyerek hemen bunun tahkik ve ne,?rine koyuldum.

17
 3· Mel1dsiku 'I-Hac
4· Keyfiyetu's-Saldt (Bu iki eser de Urduca'dlr)
Ogrencileri:
Miiellif 4i;'nml Ehl-i Siilmet ve Hadis Ash§h
olarak me9hur ogrencilcri vardlr. Bunlarm en mqhur-
Ian ~eyh 'Abdmrahman el-Ifriki ve faziletli iistadlmlz
~eyh 'Umer Fullate'dir. Allah onlan hlfzeylesin ve fay-
dah kllsm.
Oglu ~eyh
Seyfurrahman Ahmed, ilimle ve tas-
nifle me~guldiir, faydah risaleleri vardlf. Allah ona
haYlrh kar91hklar versin.
Vefatl:
~eyh Ahmed ed-Dihlevi Hicri 1375 ylll
Cemadiye'I-Ahire aymda vcfat ctmi9tir.'4

14 Nitekim ~eyh 'Umer Fullate bunu bana tclcfonda haber

vermi~tir.Allah ona haYlrh kar§lhk versln. J\1tiellifill ayrmtlh hal
tercemesini yazacagl1u da vaad etmi~tir. Lakin ~u an bu kitap
baskl a~amasInda oldugu i<;in bunu ekleyemedik. jn,d'alldh ikind
basklda bunu ekleriz.
Derim ki: Kitab111 dizgisinden sonra basklya hazlTla1l1rken
miiellifin hal tercemesi dime ula§h. 1\1ukaddimernin arkaslna
bunu hemen ekledim.

18
 Seyh I Allame
Ahmed b. Muhammed ed-Dihlevi 4i;'nun
Hayatl

Yazan:
Ogrencisi, Faziletli ~eyh 'Umer b. Muhammed FulJate ;j!;

Allah' a hamd, rasullcrin cfcndisinc, illinc vc as-

habma, salilt ve selilm olsun.
Bundan sonra:
Bu, §eyhimizi 'Allilme Ahmed ed-Dihlevi 4i;'nun
ozet hayahdlr. ilim ehlinden bir karde~imizin talebi
iizerine bunu yazdlm.
Allah'tan ba~an dilcycrck diyorum ki:
ismi:
~eyh Ahmed b. Muhammed ed-Dihlevi el-
Medeni' dir.
Aktifligi vc davctiylc mC9hur hadis illimlcrindcn
biridir.
Yeti~mesi ve Hocalan:
ikiz karde§i ~eyh 'Abdulvehhilb el-Miltilni'den
ogrcnim gormi.i 9, Hindistan'da Sunnet'in vc Seier Aki-
desi'nin lw§ri ile me§gul olmu§tur. Sonra Medine'ye

19
hicret edip Mescfd-i Nebevi'de ders vermi~tir. Medi-
ne'de bir Daru'l-Hadfs kurdugu gibi Mekke'de de
Daru'l-Hadfs'in kumlmasma ~ah~ml~trr. ~eyh
'Abduzzilhir Ebu's-Semh ve onunla beraber olan hadis
illimlerini Mekke'de bu i~e te~vik etmi~ ve buna onem
vermi~tir.

Bu konuda Hilflz Hamidullilh ed-Dihlcvi es-

Selefi'den ve karde~i Muhammed Refi' es-Selefi'den
yardlm alml~trr. Bu ikisi Dihli'deki biiyiik Seleftlerden
idi.
Medine Daru'/-Hadis'inde Sunnet kitaplanmn
dersini vermekle, hadis taliplerine ve hadis~ilere hiz-
mctlc mqgul olmu~tur.
HocaSl ~eyh 'Abdulvehhilb el-Miltilni ed-Dihlevi
ise hicri 1280 Yllmda dogmu~, 1351 Yllmda vefat etmi~­
tir. 0 da Hindistan' daki me~hur hadis illimlerinden
biridir. Seyyid Nezir Huseyn'den ve imilm ~evkilni'nin
ogrencisi ~eyh Manstmmahmiln'dan ogrenim gormii~­
illr.
Hayatmm altm!~ sene kadanm Dehli'de ders ve
te'lif ile ge~irdi. Kendisinin bir~ok kitaplan ve risilleleri
Vard!L Bunlarm ~ogu fum ve ihtilafh meselcler hak-
kmdadlr. Bazl meselelere Seleft davet a~lsmdan bakar-
d1. Vine Mi§katu'/-Mesabih ve 'Avnu'/-Ma'biid i.izerine
du~tugu notlar vardlr.

'Allilme imam, Muceddid, Muhaddis Seyyid

Nezir Huseyn ed-Dihlevi (dogumu hicri 1220 - vefatr:
1320) Hindistan'da hadis medresesi sahibi idi. Kendi-
sinin gayretleriyle onun zamanmda Siinnet hareketi

20
~a~lrtIcl bir ~ekilde ilerlemi~, ogrencileri Hindistan'm
<;;e~itli yerlerine dagllml~h. C;:abalanm Sfumet'in yayll-
masl, ders, te'lif, davet ve ir~ad ile Sfumet'in ihyasl
iizerine yogunla~hrml~lard!.
Seyyid Nezlr Huseyn ed-Dihlevl 'SlITcukar' ko-
yiinde dogmu~, ilim talebi i<;;in <;;e~itli iilkelere gitmi~ti.
iki ~ehit imamm -Allah' a kar~l kimse temize <;;ekilmez-
cihad hareketine katIlml~tI. Bu imamlar Seyyid Ahmed
b. 'Irfan ve $ah Isma'il ed-Dihlevi'dir. Soma Dehli'ye
gitti ve iistadlanndan dersler aId!. Muhaddis Ishak ed-
Dihlevi'nin derslerine on i.i<;; sene devam etti ve ilimlere
doydu. $eyh Muhammed ishak hicri 1258 Yllmda
Mekketu'l-Mukerreme'ye hicret edince yerine Seyyid
Nezlr Huseyn'i blraktI."
<;ocuklan:
$eyh Ahmed ed-Dihlcvl ;'l1;'nun birka<;; evladl
olmu~tur. Bunlar:

1· Seyfurrahman b. Ahmed ed-Dihlevi

2· Mansur b. Ahmed
3· EmehITrahman bt. Ahmed
Ogrencileri:
Hindistan'da ve Medine'de Mescidi N ebevi' de
Sultan' Abdul'azlz b. 'Abdirrahman Al-u SU'lld'un iz-
niyle ders verdigi slralarda bin;ok ilim talebeleri kendi-
sinden faydalanml~lardlr. Yine Medine'ye hicrct ettik-
ten soma Sultan' Abdul'aziz AI-u SU'lld'un izniyle

15 Cuhudull Muhlisa .fi Hidmeti's-Sullncti'l-Mutahhara kitabmdan

ahnhrur.

21
Medine'de hieri 1350 yllmda kurdugu Daru'/-Hadfs
medresesinde ders gorenler kendisinden istifade etmi§-
lerdir. Me~hur ogrencileri ~unlardlr:
1· ~eyh 'Abdurrahm.in b. Yusuf el-ifriki:
Mescid-i Nebeui'dc miidcrris, Mcdinc Daru'I-Hadis'inin
miidiirii ve Riyad ~eriat Fakiiltesi'nde hoea idi. Allah
ona rahmct ctsin.
2· ~eyh
Yunus b. Nuh ez-Zebremavi: Mescfd-i
Nebeui'dc vc Ddru'I-Hadis'tc miidcrris idi.
3· ~eyh ishak b. Muhammed ez-Zebremavi:
Mescid-i Nebeui'de ve Dam 'I-Hadis' te miiderris idi.
4· ~eyh
Merzuk b. Muhammed 'Abdulmu'min
el-Fullani: Meseidu'l-Haram'da miiderris ve Cervel'de
Emri Bi'I-Ma'ruf hcyctinin ba;;kam idi. Allah ona rah-
met etsin.
5· ~eyh'Abdulhamid es-Seylani: Seytan Cum-
huriycti'ndc islam davctc;isidir.
6· ~eyh Ahmed 'Abdullah Kunfur el-
Endenusi: Mcdinc Ddru'/-Hadis'indc mudcrris idi. Al-
lah ona rahmet etsin.
7· ~eyhMuhammed b. 'Abdurra'uf el-
Melibari: Riyad Sclcfiyyc Kutiiphancsi'nin kurueusu-
duro Mekke'de Mescidu'/-Haram lisesinde miifetti§ idi.
8· ~eyh 'Vmer b. Muhammed Bekr Fullate:
Medine Daru '/-Hadis'inin mi.idi.iri.i, Mescfdu Nebeuiyi
;;erifte miiderristir. islam Universitesi gene! ba§kam ve
i.iniversitenin davet meclisi ba~kamdlr. Vine orada
Siim"let ve Siyreti Nebeviye Merkezi miidiiriidiir.

22
Mescid-i Nebevi denetleme meclisi iiyesidir.
9· ~eyhHamid Ebu Bekr Huseyn Fullate:
Mescid-i Nebeui'dc miidcrristir. Driru'I-Hadisi'I-Hil1jri1je
Medresesi miidiir yardlmclsldlr. Mescid-i Nebeui Denet-
Icmc Mcclisi iiycsidir.
1o· ~eyh
'Abdulkerim b. 'Abdirrahman ez-
Zehrani: Medine Driru'l-Hadis Medrese'sinde miider-
ristir.
Hicreti:
l345 Yllmda Medine'ye hicret etti ve orada bir
davct~i, bir ogrctmcn vc bir miir9id olarak ycrlc 9ti.
Mescid-i Nebeui' de Arap~a ve hac mevsiminde gelen
Urduca bilen kimselere Urduca dersler verdi.
Daru'[·Harus'j Ku rmasl
Medine'de Drifu'I-Hadis kurulmasma yardlm
ctmck i~in davct, ir9ad vc Hindistandaki sc~kinlcrin
yanmda ~alr9mak iizere gidecegi Hindistan yolculugu-
nu iptal ctti. Yiicc Allah ona bunu nasip ctti vc Kral
'Abdul' aziz Al-u Su'ud'un talebi ve yardlmlanyla hicri
1350 Yllmda Mcdinc Driru'l-Hadis'i kuruldu.
Mcdinc'dcki Ddru'l-Hadis, Sri/ilz Selefin siyrctinc
gore Hicaz'da Kitab ve Siim-Iet egitimi vermek, Kur'an
ve Siinnet ilimlerinde kiiltiirl ii kimseler, ir~ad edici
vaizler ve hidayete ~aglran davet~iler mezun etmek
i~in kuruldu.

Boylece bu mukaddes beldelerde davetin yaYll-

maS1 i~in imkan haz1rland1. Zira bu bcldclcr ilahl
Nflr'un kaynagl, Rabbani Vahyin indigi, klyamet gii-

23
niine kadar devam edecek risalet mlrunun dogdugu,
islilm'm ve Miisliimanlarm merkezidir.
Bu Ddru'I·Hadis'in hedefleri §unlardlr:
1· Hicaz beldelerinde Kitilb ve Siinnet ile ameli
ihya cdcrck ilmi yaymak.
2· insanlan islam'111 hakikatinc vc halis
Tevhid' e <;;aglran, cehalet bulutlarmm gaflete dii~iirdii­
gii Miisliimanlan uyaran, onlara karanhk yolu aydmla-
tan vc onlara dosdogru yolu gostcrcn ara9tlrmaCl alim-
ler mezun etmek.
3· Yiice Allah'm kullan i<;;in raZl oldugu ve
Rasllliillah :~'in bizlcrc blraktlgl dosdogru Din'c davct
i<;;in <;;aba sarfetmek iizere Din} gayret ruhunu te~vik
ctmck.
4· Sahih Akide ve Allah' a halis ibadet esaSl iize-
rc 9uurlu islam toplumu ycti9tirmck.
Eserleri:
~cyh Ahmcd cd-Dihlcvl "~ davct vc ir9ad ilc
me~gul oldugundan medrese i~lerine ve ama<;;lanm
gcr<;;cklc 9tirmcyc hlrs gostcrmi 9tir. Bu <;;ah9malan kcn-
disini te'liften me~gul etmi~tir. Bununla beraber bazl
cscrlcr tc'lif ctmi 9tir. Bunlardan bazllan 9u 9ckildcdir:
1· Tdrfhu Ehli'/-Hadfs: Yiiz sayfadan fazla, orta
hacimde bir kitaphr. Bize ula~hgma gore Urdiin'deki
Selefi Alim ve davet<;;ilerden Faziletli ~eyh 'Ali b,
Hascn cl-Halcbl hajilzahu'IMh bu kitabm tahkikiylc mC9-
guldiir.
2· Mesd'ilu'/-Lihye

24
 3- Mendsiku 'I-Hac: Urduca dilindedir.
4- Keyfiyetu Saldti'l-Mar'e: Urduca dilindedir.
Oglu ~eyh Seyfurrahman Ahmed, Ddru'/-
Hadis'te miiderris idi ve onun da lstllahlar ve siyer
hakkmda risaIeleri ile Teblig Cemaati'nin metodunun
tenkidi ilc ilgili bir kitabl vardlr.
EhJu'J-Hadis Kiitiiphanesini Kurmasl
Bu kiituphaneyi kuran ~eyh Ahmed b. Mu-
hammed ed-Dihlevi ,ii!;, 21 Muharram 1365 tarihli, 63
nolu beIge ilc 'Ehl-i Hadis Kiiiliphanesi' adlyla vakfd-
mi~tir. Talep edenler i<;;in kapllan uzun siire a<;;lk kal-
ml~, bugiine kadar da a<;;lk kalmaya devam etmi~tir. Bu
kiiiliphanede tefsir, hadis, flklh, usul, Arap dili, tarih
ve ba~ka konularda on binlerce kitap vardlr.
Yiice Allah, Hindistan halkmdan salih, ihlash bir
kimseyi -ki 0 el-Hac Muhammed Rcfi"dir- muvaffak
kllml~ ve kiiti.iphanesi ile Din ilimlerini ve islam bilgi-
lerini yaymak iizere Mescid-i Nebeui yakmmda kuml-
mu~ olan medresesini vakfetmi~tir. Bunun tarihi 8. 11.
1368 ve beIge numaraSl 461' dir. Buna Ehl-i Hadis kii-
tiiphanesi ve Medine Ddru'/-Hadfs medresesi adl veril-
mi~tir. Biiylcce Yiice Allah yerlc~im yeri kiralamaya
muhta.; blrakmaml~hr. Bu vaklfta ~eyh ' Abdurrahman
el-ifrild giirevlendirilmi~tir.
Sifati
Bugday renkli, bedeni zaYlf, hafif uzun boylu
idi. Klzdlgmda veya dii~iinceli oldugu zaman iizerine
elini koydugu uzun beyaz sakallan vardl. Blylklanm
klsalhrdl. Sank ve gomlek giyerdi. Hindistan ba~hgl

25
takard!. Asaya dayamrd!. Beden ve akll giici.inden bir
§ey eksilmemi§ti. Ancak gozleri zaylflaml§b ve gozliik
takard!.
Heybetli bir gariintiisii yard!. Susmasl ~ok idi.
Allah i<;in sevdigi kimselcrlc giizel ge~inirdi. Sunnet
dii~manlarma kar~1 ~iddetli idi. Hak konusunda sesini
yiikseltir, Allah i<;in kimsenin kmamasmdan <;ekin-
mezdi. Konu~blgunda ikna edici ve kuvvetli deliller ile
konu~urdu. Hiddetlendigi zaman duraklayarak konu-
§urdu. Samimi ve hlZh konu§urdu. ilim talebelerine
~efkat gasterirdi. imkam oldugu kadar onlan rahat et-
tirmeye <;a h~lrd1.
Dunya sava~1 ~lkt1g1 zaman Hindistan'dan gelcn
maa§1 kesilince Hicaz'da ge<;;imi zorla§ml§b. Ogrencile-
rine bugday yedirirken kendi ailcsi ve <;ocuklarma arpa
yedirirdi. Ogrencilerinin soguktan kOfUnmasl i<;;in pa-
muklu battaniye hazlrlarken, ailcsi ve ~ocuklan l<;m
<;;uval bezi ve <;;aputtan battaniyeler hazlrhyordu.
Vefatl:
Hicri l375 ylh Cemadiyelula aymda ya§hhgm-
dan dolayl ~iddetli acIlar .;ektigi hastahga yakaland!.
Umre i<;;in Mekke'ye gitmi§ti. Oradan da tedavi i<;;in
Hindistan' a gitmek istedi. Cidde'ye vardlgmda hasta-
hgl ~iddctlcndi ve Hindistan'a gidemeden Se/eft arka-
da~1 'Allame $eyh Muhammed Nasifin evinde vefat
etti. Devam eden sava;;tan sonra Cidde'de dcfnedildi.
Siinnet'e <;ok hizmet etmi~ ve ona sanlmaya davet et-
mi~ti.

$eyh Ahmed ed-Dihlevl ,.Ift, taklit<;;ilcre ve kar

26
taklide kar~l insanlarm en ~iddetlilerinden ve
Rasuliillilh :1i;'in Siimwti'ne yardlm edenlerden biriydi.
o buna laylk ve giicii yeten biriydi.
Allah'm salilt, bereket ve selilml peygamber
cfendimiz Muhammed'e, ailesine ve ashiibmm i.izerine
olsun.

'Umer b. MlliJammed Fll!1{)(e

25/6/1414 hied

27
 MOellifin Mukaddimesi

'Adil olun, bu lakvaya daha yakmdlr.' (M.i'idc 5/8)

Ey Degerli alimlcr!
Allah £i ilminizi, amelinizi, ~erdinizi ve nzkm1-
Zl artJrS111.
Bilin ki bu kitapta ara9tJnlan meselelcr, 9unlar-
dlr -insaf goziiyle bakm ve iizerine adaletle yazm. Al-
lah size merhamet etsin-:
1· Nubuvvet giinlerinden beri Hadis Ehli'nin ta-
rihinin sabit olmasI.
2· Dart imamm ·Allah onlara rahmet etsin· USt1!, akide
ve furu olarak Hadis Ehli'nin mezhebinde olduklan.
3· 0 imamlara nispet edilen meseleler sahih de-
gildir. Bu meselelerle delil getirmek a~lk bir yanh~tIr.
4· Sunnet-i Mutahhara'mn tedvininden soma
sahabe radly<r'/hlhu 'anhum'un ihtilaflan hi.iccet olmaz.
5· Vahiyden soma nim meselclcrde ihtilafm ca-
iz olmayl~l.

6· Din'in baZI meselelerinde ihtilafm caiz oldu-

gUllU, diger baZI meselelerinde caiz olmadlgml sayle-
yerek tahsis etmenin dogru olmad1gI. <;:i.inku bu Mu-
hammedi Din'de aynhga sebep olm.
7· E~' ari'nin mezhebinin hakikati, tevbe etInesi
ve hakka dani.i 9i.i.

28
 8- Saglam Din'in tamamlanml~ oldugunun a';lk-
lanmasl.
9- islam'm csaslan Allah'm Kitilbl vc
RasUliYniin Siinnet'i olmak iizere ikidir, ii.;iinciisii ve-
ya dordiineiisii yoktur.
10- Taklid ilc tabi olmak arasmdaki fark.
11- Kurtulu~ flrkasl, biitiin flrkalar i.;inde yalmz
bir tancsidir.
12- ~eyh' Abdurrahman en-Needi, Fahru'r-Razi,
ibn 'Arabi, izzuddin b. 'Abdisselam, ibn Dakik el-'Iyd,
Reb!''' Ebtl Hanife ve imam ~afi'i'nin sozleri.
Elinizde bulurlan bu kitapta bunlan bulacaksl-
mz:

16 Rebi' b. Suleyman el-1\1uradi: imam ~afi/i ';.~;lnun ogrencisidir.

Allah ana rahmet etsin.

29
 insanlara Teblig

'i§te bunda, kalbi alan, yahut hazzr bulunup kulak

veren kimseler i~in muhakkak bir ibret vardlr.' (Kill 50/37)
Okuyucu bilsin ki ben bu kitablm ve zikrcttigim
ayetler ba~mdan somma kadar derin bir dii;;i.inceyle ve
hazlr bir kalplc okunmadlk<;:a iiviilmesini ya da hatah
bulunmasml istemem.
Kim dogruluk ve samimiyet goriirse Allah ::l\t'ye
hamd etsin ve haylr konu~sun. Kim de laflz veya an-
lam olarak bir hata goriirse, lslahat~l karde;;ler gibi ba-
na bildirsin.
Rasflliillili ;)!;: ~iiyle buyurmu~hlr:

'Eger yoldan saparsam, kelldi aleyhime sapmz§ olu-

rum. Ega hidayete erersem, bu da, Rabblmm ban a
vahyetmesi dolayzslyledir. ;;uphesiz 0, hakkzyle i§itendir; (ok
yakmdrr.' (Sebe' 34/50)

Yazan:
Ahmed 6. lvIuhammed ed·Dihlev!
M.escid-i Nebevf'de rerremiz SiiJl1let'in hizmetktlf1

30
 [Hadis Ehli'nin
NLibiiwet Asnndan Beri
Mevcut Olu~u]

Bismi'l1ahi'r-Rahmani'r-Rahim

Rabbim, kolayla~tIr ve yardlm et, ~iiphesiz sen

en iyi yardlmclsm.
Neb! ;)!;i'in mescidinde Siinnet'in hizmet.;isi
Ahmed ed-Dihlev! 40 der ki:
'Resm! alimlerden 17 biri 9aylc demi9tir:
~uphesiz Hadis Ehli'nin daveti, belli bir
kimseyi taklit etmeksizin, baglmslz olarak
Kitilb ve Siinnet'e tUhmmak iizeredir. Bu,
dart mezhepten birini taklit etmeye ihtiya<;
duymaYlp Din'de i<;tihat etrneye curet et-
mektir. Bilinmektedir ki imamlardan birini
taklit etmeyen ve dart mezhepten birine
baglanmayan dosdogru yolun dl§ma <;lk-
ml~ ve kurtulu~ fIrkasmdan aynlml~tIr."

Yine bilinmektedir ki Hadis Ehli, sahabe, ta-

bi'fn ve teba'u't-tabi'fn danemlcrinde yokhl.
Ustiin olu~lanna ~ahitlik edilen Sdlill Se-
leften olan Musliimanlardan hi<;biri 'Ehl-i

17 Bunlann Drnekleri bugiin ~oktl1r. Hidayet ve basiretleri

olmakslz111 onlan taklit edenler ise ~ok daha fazladu.
II" Bu SOZ 0 resmi alimlere ve onlann kuyruklanna aittir.

31
 Hadis' diye isimlendirilmiyordu. 0 zaman-
larda Hadis Ehli mezhebi mevcut olmadlgl-
na gore ~iiphesiz bu yeni c,;lkml~tIr ve be-
§inci mezheptir!"9

~iiphesiz
ki bu sozleri soyleyen Hadis Ehli'nin ta-
rihi konusunda cahil bir kimscdir. Ancak Hadis Ehli'nc
kar§1 kotii zan beslediginden ve insanlan ondan uzak-
la~tIrmak istcdigindcn, Kitilb vc Sfumct ilc hidayct
bulma yolunu kcsmck istcdigindcn bu sozlcri
sarfediyor!
Bu ciiretkar iftiraCl apa<;lk bir yol gosterenlerden
degildir! i~te bu hak ile yardlm gormii~ taifenin -ve
tertemiz davetinin- tarihine dair tek kitabl yazml§ bu-
lunuyorum. Allah'tan bu sozlerin sahibine ve onunla
beraber olanlara hidayet vermesini ve RasUliillilh 'lfin
kamil yoluna donii~ yapmalarml iimit ediyorum. Ta ki
Rasuliillilh 'lfin §u hadisinin kapsamma gireyim:

'Muhakkak ki Allah'm senin vesilenle bir

kimseye hidayet vermesi, senin ic;;in klZll develerden
hayuhdu: 20
Yiicc Allah'tan bu kitabl kcrim vcc,;hi ic,;in hakkl
eda etmek hususunda insanlara tam anlamlyla faydah
kl1mas1111 vc nimctlcr Ccnncti'nc girmcyc bir vcsilc
kllmas1111 dilerim.

19 Bu ~irkin bir iftiradlT! Hugune kadar bUllU tekrar edip

durduklannl i~itiriz.
20 Buhiiri (7/58) ve Muslim (2406) Seh! b. Sa'd "",' dan.

32
 Amin, amin ey merhametlilerin en merhametli-
si!
Allah'tan ba~an dilcycrck diyorum ki:
Hadis Ehli'nin Ncb] :'\!l'in zamanmdan bcri dcvam
eden bir taife oldugu apa<;;lk ve kesin delillerle sabit
olmu~tur. Hadis Ehli'nin ilklcri sahabclcrdir. Allah on-
larm hepsinden raZl olsun.
 Birinci Delil
Nebl ~'in 'Hadis Ehli'ne i§arette Buiunmasi.

Bizim gormedigimiz kimseler veya bizden on-

cekiler ancak onlardan gelen haberlerle bilinirler. Gii-
venilir kimselcrden gel en miitevatir haber, zarur! ilim
ifade eder. Giivenilir kimselerden ileride gelecek olan
miitevatir haberin delaletiyle, diger islami fIrkalarm
ortaya <;lkmasmdan once Hadis Ehli'nin, Nebi iJ!1'in za-
manmdan beri mevcut oldugu zaruri olarak bilinir.
~iinkii gonderilen ras111iin onlarm ellerinde ortaya <';1-
kan hakka ~ahitlik etmesi, onlann Rasllliillah 'J!!,' den
naklcttiklcrinin dogruluguna delildir. Nitekim Ncb! :Wi
bu konuda onlan ~oyle dua ederek tasdik etmi~tir:

'Sozlerimi il?itip de kavrayan, soma da i§ittigi

gibi nakleden kimsenin yiiziinii Allah nurlandu-
sIn.'21

Nebi onlan kendisi adma tebligde bulunmak

hususunda adalct sahibi kimselcr olarak belirlemi~r

'Sizden burada bulunanlar, burada bulunma-

21 Hadis miilevatirdir. Yirmi ktisur sahabeden rivayet edilmi~tir.

'Allame Slddlk Hasen Han'm cl-Hltta fi Zikri's-S/ht1hi's-Sitte adh
esere yaphglm tahkike baklluz (sy, 68)

34
yanlara teblig etsin'22 buyurmu~tur. Vine onlarm
sahabe ~'un zamanmdan beri her vakit ve her zaman,
birbirlerinin ardmdan nitelendikleri ~eyi yerine getir-
diklerine, klyamet giiniine kadar hak ile desteklendik-
lerine ~ahitlik etmi~tir. Nitekim ~oyle buyurmu~tur:
p -'..- -'

y, ~~ '1 ,~I ~ Wl; ~l u.o ~lk JI";; '1 )

(.~I yol ~4 ~ ~l>
Allah'm emri (klyamet) gelinceye kadar, iim-
I

metimden bir taife hak iizerinde bulunmaya devam

edecek, muhalefet edenler onlara zarar veremeyecek-
tir.'
Bunu Buharl ve Miislim rivayet etmi~lerdir.23
Rasuliillah ii'den gelen bu haberler niibiivvet
delillerindendir. Zira bu haberler, hadislerin korundu-
gunu, ezberlendigini, teblig edildigini, bunlan nakle-
denlerin sahih ve tam bir ~ekilde naklederek adil 01-
duklanm ve Rasuliillah ii'in kendi asrmdan bugiine
gelinceye kadar hadisin lafIzlanm ku~atacak ~ekilde
nakledildigini bildirmektedir.
Bu vasIf oncelikle sahabeler hakkmda, sonra on-
larm ardmdan gelenlerden, Rasuliillah ii'in sahabeleri-
nin yolu iizerinde olanlar hakkmda sabit olmaktadlr.
Bu nitelik, kesintisiz bir zincirle klyamet giiniine kadar
devam edecektir.

22 Bir onceki dipnota bakmlZ.

23 Buhilri (13/250) ve Muslim (1037) Mu' aviye ~'dan rivayet
etmi~;;lerdir. Bu konuda birka<; sahabeden daha rivayet vardlr.
ileride gelecektir.

35
 ~iiphesiz sahabeler ,~ -hadisin ezberlenmesi ve
biiyiik kiiQik her meselede RasUliillah !l!l'in hadislerine
tabi olunmasl hususunda en .;ok gayret edenleri old uk-
larmdan- kendi aSlrlannda genelde Ehl-i Hadfs diye
isimlendirilmi~lerdir. Ehl-i Hadfs ismini alanlann ilkleri
sahabelerdir.
Nitekim gerek hayatlarmda gerekse vcfatlarm-
dan sonra onlara Ehl-i Hadfs denilmi~tir. Ehl-i Hadfs is-
minin ba~langlcl sahabe ,~' duro Onlann zamanmda bu
vasfm hem kendisi, hem de ismi mevcut idi. Bu, taklit
edilen mezheplerin ve diger biitiin flrkalann ortaya
c;lktlgl zamanlar bir tarafa, dart imamm dogumlarm-
dan da ance mevcut idi.
Bu delil ile Ehl-i Hadfs taifesinin yolunun be§inci
mezhep olmadlgl, bilakis bunun Rasllliillilh ~'in uze-
rinde bulundugu esaslarm ash oldugu ve sahilbeleriyle
onlardan sonrakilcre bunu blraktlgl sabit olmaktadlr.
Bu yol Neb! !l!l'in zamanmdan bugiine kadar birbiri
ardmdan gelen nesillere aktanlarak kesintisiz bir §ekil-
de gelmi§tir. Allah ::l\t klyamet giiniine kadar her za-
manda ve her yerde onlarm saYlsml artlracaktlr.

36
 ikinci Delil
Sahabelerin 'Hadis Ehli' Olarak isimlendirilmeleri

Zehebl, Tezkiratu'l-Huffaz'da (1/39 birinci baskl),

Hatib kendi isnadlyla Tarihu Bagdad'da (9/3-4) HafIZ
ibn Hacer, e/-isdbe'de (9/457) naklcdiyorlar: Ebu Bekr b.
Ebi Diivud ~ayle dedi:
"Ri.iyamda Ebu Hureyre ~','yu gardi.im. Ben
Sicistiin'da Ebfl Hureyre c!'i,'nun hadislerini tasnif edi-
yordum. Ona dedim ki: 'Ben seni seviyorum.' 0 da:
'Ben diinyadaki hadis ashabmm ilkiyim' dedi."24
Derim ki: Ebu Hureyre biiyiik bir sahiibedir.
Nebi~,,' den be~ bin ii~ yiiz yetmi~ dart hadis rivayet
etmigtir.
imam Buhar] ?it; 9aylc der:
'Ebu Hureyre ~,,'dan sekiz yiizden fazla
kimse rivayette bulullmugtur.'

(Tezkfratu '1-Huffdz)25
Ebu Bekir, 'Abdullah b. Ebi Diivud'dur. Meghur
Slmen sahibi Ebu Davud'un ogludur. Allah ona rahmet
etsin. Giivenilir, makbul bir ravidir. D~ yiiz bin kigi
onun cenaze namazma katrlmI~ ve namazmI seksen
seferde kIlmIglardIr.
i9te bu kamil iman sahibi sadlk bir mi.iminin

24 BkL. Siyeru A'liimi'n-Nubelii' (2/627).

2' ibn 'Asiikir, Tiirihu Duna§k (19/105).

37
alametidir. Nitekim $eyhulisliim TIm Teymiyye 4!i ~oyle
demigtir:
'Bizimlc bidat ehli arasmda cenaze gunii-
miiz vardlr.'26

$iiphesiz miiminin sadlk riiyasl, Nebi ;)!;i'in bu-

yurdugu gibi27 nubuvvetin kIrk alh cuzunden biridir.
$iiphe yok ki Ebfr Hureyre 'DUnyada Hadis Ehli'nin
ilki oldugunu' soylcrken sadlk ve adildir.
BUIlu hayatmdaki durumu hakkmda soylemi~­
tir. Sanki 0, Rasfrlulliih a~'in hayah doneminde, onun
huzurunda Hadis Ehli diye isimlendirilmi~ gibidir.
~iinkii Ncb] ~'den ~ok hadis rivayct ctmi~tir.

2(, Bu sozun ash imam Ahmed b. Hanbcl ;,i'iya aittif. Bkz. Tchzi/Ju'/-
Kmll'1/ (1/467) ~eyhulisliim ¥ya nispct edilmi, olarak bulamarum.

CDHuhar] (6987) ve Miislim (2264) 'Ubade b. Samit ",,,'dan rivayet

etmi,tif. Aynca Buhari (6989) Ebil Sa'id el-Hudri 4,;>'dan rivayet
ehni~tir.

38
 Or,;DncD Delil
Tabi'ln'in Sahabeleri 'Hadis Ehli' Olarak isimlendirmeleri.

Tabi'inin biiyiiklerinden $a'bi ;,i;!; ;;iiylc demi;;tir:

'Bir mesclem hakkmda diinup dursam an-
cak Hadis Ehli'nin icma ettikleri geyi siiyle-
rim.'

(Tezkfratu'I-HuJJdz 1/73)
Burada Rasuliillah~\;'in sahabelerinin Hadis Ehli
olarak isimlcndirildiklcrine ac,;lk bir delil vardlL <;:iinkii
$a'bi 4#5, beg yiiz sahabeye yetigmigtir28
(Tezkiratu'I-HuJJdz 1/70 birinci baskl; !?ezerdtu'z-
Zeheb 1/137).
$a'bi 41;, kIrk sekiz sahabeden hadis dinlemi;;tir.
(Tehzib 5/37; Tarihu Bagdad 13/337) onlardan hadis ilmi-
ni alml;;tIr. Bu yiizden: 'Ancak Hadis Ehli'nin icma et-
tiklcri ;;eyi siiylerim' derken onlan Hadis Ehli diye zik-
retmi~tir.

Yine $a'bi 4#5 giiyle demigtir:

'Hadis Ashabl'ndan neJer29 bizi geride blrakh.'
(Tezkiratu'l-Huffaz 1/76 birinci baskl)

2R Bkz. Buhari, Tdrlhu's-Saglr (1/253).

29 Arap,a mctindc gc,cn 'rufer' kclimcsini bazl muhakkiklcr 'ncfir'
~eklillde tespit etmi§lerdir. Burada maksatlan onlara katllman11l
onernine ve rahathgl talep ederek onlardan az bir miktar
uzaklcl§mmun kotiiliigune i~clTet etmektir. Allah en iyi bilendir.

39
 e/-Misbdh'd a lO nefer kelimesi ~ayle ge<;er:
'Nefer: D<; ile on arasl saylda bir cemaattir.'
~a'bi
,*,'nun soziiniin anlaml onun Hadis EIl-
Wnden bir cemaatlc beraber yiiriidiigiidur.
HafIz' Abdulgani b. Sa'id el-Ezdi ;;,.10, el-Mu'telef
ve'l-Muhtelef' adh kitabmda Hadis Ashabl'nm isimlerini
sayml~tIr. Orada sahabelere 12 has bir balUm a<;ml~ ve
hadis haflzlan111 Ehl-i Hadfs ismiylc zikretmi~tir.
Hatib, ~erafu Ashdbi'l-Hadfs'te (sy. 63) merfu bir
isnad ile goyle rivayet etmigtir:

4 :~ d~ W- ~; ~~J ~; r~ f~~' ~! ) )
«."~I <.r ~)JI ) :J1.; \';~,;J\ J> ~\ J~)
'$iiphesiz islam garip olarak ba§ladl ve tekrar
ba§ladlgl gibi garip haline diinecektir: Sahabeler: 'Ey
Allah'm RaSlllii! Cariplcr kimlcrdir?' diye sordukla-
rmda RasUliillah
'Kabilelerden aynlanlardlf' buyurmu9hlr.JJ
'Abdan el-Kadi ,.10 9aylc demi9tir:

3D el-Feyyumi,lvlisbfihu'l-ivlunir (sy. 617).

31Miiellif "" not olarak §oyle der: Bu kitap Medine'de ~eyhulislam
kiihiphanesinde bu isirnle mevcuttuf. Derim ki: Hindistcul' da 1327
Ylhnda basIlml;>tlr.
32 Durum boylc dcgildir. Bilakis orada sahiibclcri gcncl olarak
zikretmifj, sahabelerin de buna dahi! oldugullu s()ylemifjtir.
?>?> iKabilelerinden aynlanlar' kIsml hari<;, hadisin ash sahihtir. Bkz.

5il5il etu 'Z-Ahddi5i's-Sail'ha (1273).

40
 'Onlar Hadis Ashabl'nm ilkleridir.'
Derirn ki: 'Abdan,34 hadisin teba'u't-tabi'in'den
ravisidir. Burada 'illder' siizu ilc Raslllullilh '!ii:'in
sahabelerini kastetrni~tir. Zira onlar Hadis Ehli'nin ilkle-
ridir.

~ ... ~ Irb)J t$ ~1 ~) ... ,

' ... Allah on/ardan raZl olmu:? ve onlal' da AlIah'tan
razz olmu§lardlr ... ' (Mud.dele 58/22)
Bu a<;lklarnalardan anla~lldl ki sahilbclcr ,;;L Ha-
dis Ehli isrnini alanlann ilkleridir. Onlara tabi olan ta-
bi'fn vc tebe'u't-tabi'fn onlan: 'Hadis Ehli' olarak zikrct-
rni~lerdir.

Bu ~erefli isirn, Hadis Ehli taifesi hakkmda zincir-

Ierne olarak bugi.ine kadar gelrni~tir. Allah onlan za-
rnan111 sonuna kadar hak i.izcrindc dcvarnh kllS111. Amin.

34 BkL. HiiflL ibn Hacer, Nuzhetu'l-Elbdbfi'l-Elkab (1896).

41
 DordO ncO Delil
Fethedilen Beldelerdeki Halkm 'Hadis Ehli' Olu§lan

Sahilbelcr .l,.'un feth ettiklcri biitiin beldelerin

halklan Hadis Ehli adlyla nitelenmi~lerdir. Nitekim Ebfl
Mansf1r 'Abdulkildir b. Tahir et-Temlml el-Bagdadl,
Usulu'd-Ofn adh kitabmda (1/317) ~oyle der:
'$uraS1 apa<;1 ktIr ki IWm, Cezire, $ilm,
Azerbaycan ve Bilbu'l-Ebvilb cephelerinde
bulunan biitiin halk Hadis Ehli'nin mezhe-
binde idi. ifrikiyye ve Endiihis cepheleri ile
Magrib Denizi'nin ardmdaki biitiin cephe-
lerin halkl da hep Hadis Ehli idi. Yine Zenc
Sahili iizerinde Yemen cephesinin halk1 da
Hadis Ehli idiler.'

~ezerdtu'z-Zeheb (1/33)'te ~oyle ge<;er:

'Yirmi ikinci Yllda Mugira b. $u'be ,;t;inun
eliyle Azerbaycan fcthedildi. 'Amr b. ' As '4;.
eliyle de Trablus fethedildi.'

Yine (1/99)' da ~oyle der:

'Doksan iki Yllmda Endiiliis topraklan
Mflsil b. Nusayr'm azathsl Tank (b. Ziyild)
,Jt\'nun eliyle fethedildi:

Yine (1/36)' da ~oyle der:

'Yirmi yedi Yllmda 'Abdullah b. Sa'd
'..~'nun eliyle ifrikiyye topraklan feth edil-

42
 di.'

Yine (1/36)'da ~oyle der:

'On dort yllmda ~am'm Dlma~k'l Ebfr
'Ubeyde ';~io e!iyle ve sulh yoluyla feth edil-
di. Halid c!'iinun eliyle de 'Anve fethedildi.'

Kendisini olUmden somaS1 i<;in haz1rlayan, Rab-

binden korkan ak11 sahibi zcki bir kimsc biitiin bunlar-
dan anlar ki sahabelerin feth ettikleri biitiin bu beldele-
rin sakinleri ibadet ediyorlard1. Peki hangi mezhebe
gore? Onlar taklit ve mezheplerin aksine, sadece ya-
y11m1~ olan hadislcrle arne! ediyorlard1. ~iinkii hak
mezhep budur, gori.i~lerden ve mezheplerden arullm~
Hadis Ehli'nin mezhebidir. Bu mezhebi iilkelerini fct-
heden, Muhammed :lfin ashabmdan ogrenip alml~lar­
d1. Sahilbelerin biiyiikleriyle, ku<;i.ikleriyle, erkekleriyle,
kadmlanyla buron insanlara aktardlklan hadislerle
arne! ediyorlard1.
Diger insanlar da Din'de kimseyi taklit etmiyor,
mezheplere uymuyor ve hadisle arne! ediyorlardl.
Til ki f1rkalarm, gruplarm ve mezheplerin ortaya
<;lktIgl aSlrlar geldi, krallar ve kadilar bunlarla oynadl-
lar, mal sevgisiyle ve maksatlanm muhafaza edebil-
mek i<;;in Siilmetleri ve dosdogru yolu egri yolla degi~­
tirdiler. Nitekim el-Makrizl, e/-Hutat'ta15 boyle demi~­
tir.
ifrikiyye halkmda galip durum Sfumetlerle ve

?>,~ Hutatu lVI-15f bbhimiindedir. Defalarca basIlml~hr.

43
rivayet edilen eserlerle arnel etrnekti. Soma Hanefi
rnezhebi ve soma Maliki rnezhebi galip geldi. Heva
ehli rnaksatlI kirnseler bunu oyun haline getirdi.
Biitiin bunlardan Hadis Ehli'nin yolunun yeni bir
rnczhcp olrnadlgl ortaya C;lkml;;t1r. Bilakis 0, Rasululliih
:)i:;' in iizerinde bul und ugu esaslardan bir esastIr ve
ashiib1111 onun iizcrindc blrakml;;t1r.
Sahilbc ,~, kcndilcri vcsilcsiylc Miisliirnan olan-
lara bu yolu ogrcttilcr. Bu yiizdcn sahiibclcrin fcth ct-
tikleri biitiin beldelerin halklan -daha once ge<;tigi gibi-
Hadis Ehli'nin mczhcbindclcrdi.

44
 Be§inci Delil
Tabj'fn'in 'Hadis Ehli' Olarak Nitelenmeleri

Tabi'in j" hadis ilmini vc bu ~crcfli ismi

sahabelerden aldrlar, onurrla vaslflandllaI. Nitekim
aSlrlarmda onlara: 'Ehli Hadis' dcnilirdi. Zchcbi "~ ~aylc
zikrediyor:
"Tabi'in'in bi.iyuklcrindcn cz-Zuhri :;."!J hicrctin
sekseninci yrlmm smlrmda Halife 'Abdulmelik'e el~i
olarak gitti. 'Abdulmclik dart yuz hadis imla cttirdi.
ez-Zuhri <;;lkh ve goyle dedi: 'Siz Hadis Ashabl'smlz!'"
Tezkiralu 'l-H ufffiz (1/97).
Hatib, Tdrihu Bagdad'da (13/345; 14/105) ibn
, Ammar' a kadar ula~an isnad ile rivayet ediyor:
'Kufeli ve Medine'li Hadis Ehli'nin en gu-
vcnilir haflzlan ' Abdulmclik b. Ebi
Suleyman, 'Aslm el-Ahvel, 'Ubeydullah b.
'Umcr vc Yahya b. Sa'id cl-Ensari j" idi.'

Yani onlar Hadis Ehli'nin tabi'indcn imamlan idi-

leI. Zira 'Abdulmelik '*'biiyuk bir tabi'idiI. Enes b.
Malik 'i!f,' dan hadis rivayct ctmi~tir.
Bkz. Tarihu Bagdad (10/393) ve Hulasa (sy. 344).
'Aslm el-Ahvel ;;,.~ da yine tabi'inin buyiiklerin-
dcndir. Encs b. Millik, 'Abdullah b. Scrcis vc Safvan b.
Muhriz ,;lJ,' dan hadis dinlemi~tiI.
Bkz. Tarihu Bagdad (13/343) ve Hulasa (sy. 183)

45
 Yahya b. Sa'id 41;, tabi'fnden bir imamdlf. Medi-
ne kadisl idi. Enes, Sa'ib b. Yezid, 'Abdullah b. 'Amir
ve Ebtl 'Umame b. Sehl ,'",' dan hadis dinlemi~tif.
Bkz. Tdrfhu Bagddd (14/16) ve Huldsa (sy. 343)
Bu gibi kesin deliller Tabakd! ve Terdcum kitapla-
rmda doludur.
Hakkl talep eden i.;in maksadl ifade etmeye bu
orncldcr yctcrlidir. Tabi'fn'c kcndi aSlrlannda 'Hadis
Eh Ii' denilirdi.

46
 AItInCI Delil
Teba'u't-Tabnn'in 'Hadis Ehli' Olarak isimlenmeleri.

Ey kardq;im! Bu iimmctin en iisrunleri olan

sahiibe ve tabi'inin 'Hadis Ehli' diye isimlendirildikleri-
ni, onlann hayatlannda bu ~ercfli nispctlc iiviinduklc-
rini, kendi zamanlarmda insanlann onlan 'Hadis Ehli'
olarak zikrettiklerini anlaml~ oldun. Nitekim en iinemli
kaynaklardan kimsenin inkar edemeyecegi ~ekilde na-
kilde bulundum. Soma onlardan hadis ilmini ve bu
~ercfli ismi tebe'u't-tabi'in ald1. Kendilerini bununla de-
gerlendirdiler, bu isimle iivUniip sevindiler. Hadis Eh-
li'nin niteliklerini gerc,;eklc~tirmeye itibar ettilcr. 36
RasUlullili;)!;: ~iiyle haber vermi~tir:

Js I.r -~IJ ~..I>JI F :lji- r-LJI Ih j...,... )

.,. " " . J . , . ...
'.:r.U... ~!i Jl.,..;:jIJ '.:JL;JI ~y.j:...:s..J~ \:..JJ~ .......u.;:.

(.~~I J.J!:;J
'Bu ilmi -yani hadis ve tefsir ilmini- her neslin
adalet sahipleri yiiklenir, a§IrI gidenlerin tahriflerin-
den, bahl ehlinin sahiplenmelerinden ve cahillerin
yorumlanndan korurlar:
Bunu Beyhaki ve ba~kalan rivayet etmi~lerdir37

36 Elimdeki el yazma nilshada btl klslm a9k degildir. Bu ~ekilde

takdir ettim. Yiice Allah en iyi bilendir.
"BkL. $erafu Ashiibi'l-Hams (sy. 29).

47
el-Mi~kat'te de boyledir.'"
Hatib el-Bagdadi, ~erafu Ashdbi'/-Hadfs'te (sy.
104) isnadlyla Yezid b. HarDn ,II/dan rivayet ediyor:
'Hadis ashilbl beni -klraat konusunda- rahatslz
ettiler, onlan goremedigim zaman ise beni iizdiiler.'
Yezid b. Harun 40, leba'u'I-labi'fn'dendir. Yahyil
b. Sa'id el-Ensari', 'Aslm el-Ahvel, Suleyman et-Teymi
ve diger biiyuk tabi'ilcrden hadis dinlemi~tir.
Bkz. Tarihu Bagdad (14/337).
Sufyan es-Sevri ,,10 ~oyle demi~tir:

'Melekler semanm koruyuculandlr. Hadis Ashabl

ise yeryiiziiniin koruyuculandlrlar.'
Bkz. ~erafu Ashabi'/-Hadfs (sy. 45) ve Suyuti,
Mijldlzu'l-Ccnne (sy. 49).
Yine ;;oylc demi;;tir:
'$iiphesiz Hadis Ehli bana gelmeseler mutlaka
ben onlarm evlerine giderdim:
Bkz. ~erafu Ashdbi'l-Hadis (sy. 105) ve Tarihu
Bagdad (9/160).
Sufyan es-Sevri 41;, lebe'u'I-labi'indendir. es-
Sebi'i, Sulcymiln et-Teymi, 'Aslm el-Ahvcl ve diger
tabi'ilerden hadis dinlemi§tir. Kendisinden de el-

'" Mi,katu'Z-Mesabih (no: 248). Bu rivayetin sabit olu,u hakkmda

~cyhimiz cl-ElbfuU ;,iii duraklarm~tlf. Hadisin bin;ok rivayct yollan
vardlr. HUll1an bende bullman bir cilzde topladlm. Slddlk Hasen
Han'l11 el-H'ftta adh eserinin uzerine du§tiigiim notlara bakInlz.
(sy.70).

48
Evza'i, ibn Cureyc, MiHik, ~u'be, ibn 'Uyeyne, ibnu'l-
Mubarek ve bagkalan rivayet etmiglerdir.
Bkz. Tdrihu Bagdad (9/152).
Sufyan b. 'Uyeyne gayle demigtir:
'Omriim boyunca Hadis Ashabl'nm dualanndan
<;;ok bir gey garmedim.'
Bkz. $erafu Ashdbi'l-Hadis (sy. 52).
el-Halliil, Yahya b. Yeman'dan rivayet ediyor:
"Sufyan'a: 'Hadis Ashabl hadisi niyet etmeden
talep ediyor' dediler. 0 da: 'Onlarm talebi niyettir' de-
di."
el-Adabu'§-$er'iyyeJ9 (4/41).
Hakim, Tarih'inde:' 'Abdul'azlz b. Yahya'dan
rivayet ediyor:
"Sufyan b. 'Uyeyne bize goyle dedi: 'Ey Hadis
Ashabl! Hadisin anlamlanm da agrenin. ~i.iphesiz ben
hadisin anlamlanm otuz senede ogrendim.'"
el-Adabu'§-$er'iyye (2/13).
Sufyan b. 'Uyeyne ?Ift" tabi'inden seksen kusur
kimseye yetigmigtir. ez-Zuhri, 'Amr b. Dinar, es-Sebi'i
ve bagkalarmdan hadis dinlemigtir. Tarihu Bagdad
(9/174). Hadis Ehli'nin hikmet sahiplerinden saYlhrdl.
Tarfhu Bagdad (9/179).

39 imam ibn Muflih cl-Hanbcll ;;;I/nun cscridir.

4D6u kitap el-Mustedrck sahibi Ebli 'Abdillah el-Hakim'in Tarihu
Nlsabl1riyyin adh eseridir. Hakim, lucri 405 Ylhnda vefat ehni~tir.
BkL. Siyeru A'liim (17/170).

49
 imam Ahmed b. Hanbel ~oyle demi~tir:
'~u'be Hadis Ashabl'nm en ~iddetlilerinden idi.'
$erafu Ashdbi'[-Hadis (sy. 116).
ilim ve tahkik olarak bu a<;lklamalardan, iismn-
liiklerine ~ahitlik edilen ilk ii<; aSlr olan sahabe, tabi'in
ve onlara tabi olan teba'u't-tabi'in'in kendi zamanlarm-
da Hadis Ehli diye isimlendirildikleri ve aSlrlarmda on-
lara Hadis Ehli denildigi anla~Ilmaktadlr.
Bu, Hadis Ehli'nin niibiivvetin ve islam'm ba~­
langlclyla ba~ladlgma dair a<;lk bir beyandlr. Onlarm
ilkleri bu iimmetin en iistiinleri olan, Yiice Allah'm
peygamberine arkada~ olmalan ve hadislerini yaymak
i<;in se<;tigi sahabelerdir. Allah onlardan raZI olsun. On-
larm lakaplandlklan Hadis Ehli ismi nesilden nesile,
aSlrdan a~lra devam ederek gelmi~, ta ki sonunculan
hakkmda da bu isim kullamlml~hr. Onlar:
'Rasuliillah ~oyle buyurdu, ~oyle yaph, ~unu
yapmadl. .. ' diyenlerdir. Onlarm sonunculan da ilkleri
gibidir. Nitekim HafIz es-Suyuti,41 ~eyh el-Makdisi'nin
Kitdbu'[-Hucce42 adh eserinden muttasIl bir isnadla Nebi
ii'in ~oyle buyurdugunu nakletmi~tir:

'~iiphesiz
iimmetimin sonunda oyle bir topIu-
Iuk olacak ki oniara ilkierine verilen ecrin aymsl ve-

41 Miftahu'l-Cenne (335).
42 el-Hucce 'ala Tariki'l-Mahacce adh eserdir. BasIlmaml~hr.

50
rilecektir.'43
ibrahim b. Musa'ya: 'Onlar kimlerdir?' diye so-
rulunca: 'Ehl-i Hadis'tir' dcmi~tir.44
Bundan dolaYl Allah'a hamd olsun.

4J el-Fesevi, eI-lvla'rife ve't- Tanh (1/535). Sahabeden birisinden,

sadece ibn Hibban'm guvenilir buldugu bir ravinin bulunciugu bir
isnadla rivayet etrni§tir.
Ahmed (4/62,5/375) aym isnadla ozet olarak rivayet etmi,tir.
Lakin hadisin Ebil Sa'lcbc cl-Hu,cnl el';/ dan ,abidini; Ebil Davud
(4341); ibn Mike (4014); Tirmizi (305R) zaYlf isnadla rivayet
etmi,lerdir. Buhari, Haiku Ej'6ii'I-'ibad'da (155) rivayet etmi,tir. Bu
rivayctlc birliktc hasendir in~a'allah.
44 $erafu Aslulbi'l-Hadis (sy. 46) benzerini uzunca rivayet etmi,tir.

51
 Yedinci Delil
Dart imamift, Hadis Ehli'nin Mezhebinde idiler.

Sana bunun inkara ve tereddiite yol olmayan

a~lk ve kesin delillerini zikredecegim:

1· imam Ebil Hanife 48, Hadis Ehli'nin mezhe-

binde idi. Nitekim Ustad Ebll'l-Manslh 'Abdulkilhir b.
Tahir et-Temlml el-Bagdadl, Usulu'd-Oin adh kitabmda
(1/313) ~oyle der:
"Ebil Hanife'nin kelamda usUlii, iki mesele
dl~mda Hadis Ashabl'nm usUlii gibiydi.
Yani Tevhid, uluhiyet, Allah'm slfatlan,
isimleri, fiilleri, uluv, Allah J:l'nin semada,
ar§m altmda degil, iizerinde isliviisl, yarat-
trklanndan ayn olu~u, ilmi, kudreti, her
mekanda tasarrufu, hi<;;bir mekamn O'nun
tasarrufundan bo~ kalmamasl ve diger me-
selelerde Hadis Ashabl'mn usillii gibiydi.
Yine Kitilb ve Siinnet ile hidayet bulunma-
sHnn, taklitsiz ve baglmslz olarak bu ikisini
anlama geregi hususunda da Hadis Ehli'nin
usulune tabi idi. Nitekim soran kimseye
cevap olarak Ebll Hanife 48 ~oyle demi~tir:
'Ben Allah'm Kitabl'na aykm bir soz soy-
lersem soziimii terk edin. Yahut Rasllliillilh
:'\!l'in soziine aykm bir gey soylcrsem benim
soziimii terk edin ve Raslll'iin haberini

52
 alrn."'4"i

Yinc ;;iiylc dcmi;;tir:

'Hadis sahih oldugu zaman benim mezhe-
bim OdUr.'46

Ebu Hanife ,:iI;'nun akide, usul ve taklidin haram

olmasmdaki mczhcbinin Hadis Ehli'nin mczhcbi gibi
oldugu boylccc sabit olmaktadlL
Bu yiizdcn HancE illimlcri ;;iiylc dcrlcr:
'Bizler, ;;eyhlerimiz ve biiti.in gruplanmlz
Ebu Hanife $'ya muhalif olarak 47 itikad ve
us{Ude E~' ari ve Maturidi'yi taklid edenle-
rizll!'

(Ouyubend illimlerinin; e/-Fetvd fi Akd'idi'/-

Vahhdbiye 40 adh eseri sy. 1)

45 Ilkz. Salih el-Fullanl, ikazu'[-Himcmi Uli'/-Ebsar (sy. 50).

4h Ha§iyetu ibn 'Abidill (1/63).
47 Subhdna'lliih! Taklit91erin \=eli~kileri ne kadar ~a§lrtlC1dlT[ Usulde
imarnlanna muhalefet ediyorlar, fiiruda ise taassup gosteriyorlar!
'" Ustad Hayruddin eL-Zirikli, cI-A'ldm'da (6/257) imam
Muhammed b. 'Abdilvehhab;,ili nun hal tercemesinde ~6yle der:
'Ona dost olanlar vc adamn ortaslnda (Suud yanrn
adaslllda) cesareti olanlar onu Tevhid Ehli olarak
tallltlTlar. Karde§leri Allah'a itaat edenlerdir.
Dii~rnanlan
onlan Vehhabiler eliye isirnlendirirler!
Son zamanlarda Avrupahlann dilinde bu i5im
yayllml~tlr. Miish.imanlarlll ayak taklml bu ismi
onlardml alnu§lar ve yeni sOLliiklerine girrni§tir!
BazIlan hata ederek onu islam'da yeni bir mezhep

53
 imam Malik 4!i asrmda Hadis Ehli'nin imam! idi.
(Usiilu'd-Din 1/393)

imam Miislim 40, es-Sahfh'inde (1/59) ~oyle de-

mi~tir:

'Malik b. Enes, ~u'be, Sufyan, Yahya ve di-

gerleri Hadis Ehli'nin imamland!r.'

Ebu'l-Felilh el-Hanbeli' 415, ~ezeriitu'z-Zeheb' de

(3/291) ~oyle der:

'Hadisin ve ehlinin .nidtzian kimierdir derierse,.

Alai saiJipieri i1aret ederek M{jjik'i kastederler.'

imam Malik ,,':J'nun Din'de taklidin haram olma-

s! hakkmdaki gorii~ii Hadis Ehli'nin gorii~ii gibidir. Ni-
tekim Siinnet'in destek.;isi imam el-Fullani, ikiizu'/-
Himem'de (sy. 25) ibn Vehb'e ula~an muttasll bir
isnadla ~oyle rivayet eder:
'Malik ,jI; bana ~oyle dedi: 'Ey 'Abdullah!
insanlan taklid ederek koni bir kolye tak-
maktan seni sakmd!nnm.'

imam ~afi'i ,,':J da aym ~ekilde Hadis Ehli'nin

mezhebindeydi. Hatta Hadis Ehli mezhebinin tebligcisi
idi. Bunun delili, Nevevi 40'nun Tchzfbu'/-Esmii' vc'/-
Lugii (1/44) adh eserinde, ~afi'l ?':J'nun hal tercemesinde
zikrettigi ~u sozlerdir:

kabul cdiyor vc du~manlaf1nln iftlralanna tabi

oluyorlar .'

54
 'Soma Irak' a gitti ve hadis ilmini yayd!, eh-
linin mezhebinde yani Hadis Ehli'nin mez-
hebinde kaldl.'

~eyhulislam ibn Teymiyye ,""!!, Min/HieH's-

SUllne'de (4/143) ~ayle demi~tir:

'Imam ~aJi'i ,;£;, Malik 48' dan ilim aid!, son-

ra Iraklrlara kitaplar yazdI. Hadis Ehli'nin
mezhebini aldl ve kendisi ic;in onu sec;ti.'

icma ilc imamlarm imaml olan imam Ahmed b.

Hanbel ',.~ ittifakla Hadis Ehli'nin imamlannm imam!-
dlr. Nitekim ~eyhulislam ibn Teymiyye "w,
Min/Hiett's-
SUllne'de (4/134) ~ayle demi~tir:
'Imam Ahmed 4i;'ya gelirlCe, a Hadis EIl-
Ii' nin mezhebinde idi.'

Naklcttigimiz ve aC;lkladlglmlz bu bilgilcrden,

ilim ve tahkik olarak anla~!ld! ki dart imam Hadis EIl-
li'nin mezhebinde idiler. Hatta hadis onlarm ctlcrine ve
kanlanna kan~m!~tl. Hadis Ellli'nden birisi gariildiigii
zaman gazlcrinde Neb! i!i5; canlamr hale gelirdi. Nite-
kim Imam ~iifi'i 4i;'nun ~ayle dedigi rivayet edilmi~tir:
'Hadis Ehli'nden birini gardiigiim zaman
sanki Nebi~~'i diri olarak garmii~ gibi olu-
YOfllm.'

(:;erafu Asluibi'/-Hadis sy. 47)

Bundan dolaYI Allah'a hamd olsun.
~uphe yok ki dart imam, birinin kendilcrinin

55
mezhebini mezhep edinmekten, apa~lk Din'de bir kim-
senin taklit edilmesinden raZl degildirler. Hatta onlar
taklit~i degil, taklit etmeksizin Kitab ve Stinnet' e tabi
olmanm farz oldugu, bu ikisini baglmslz olarak anla-
mak gerektigi ve biiyiik kii~tik, USt'!! ve fUm her mese-
lede taklit etmeksizin bu ikisiyle arne! edilmesi husu-
sunda ittifak etmi~tirler.
i~te bu, dort imamm da tizerinde bulunduklan;
Hadis Ehli'nin mezhebidir. Allah ~ onlara rahmet etsin.
Eger: 'Dort imam Hadis Ehli'nin mezhebinde
degildiler. <;:iinkii onlar Din'de taklidi caiz gordiilcr.
Taklid ise Hadis Ehli'nin mezhebine aykmdlr!' denilir-
SC ...

~oyle cevap verilir:

Allah i~in haylr! ~iiphesiz onlar taklidi asIa caiz
gormemi 9lcrdir. Bilakis bunu haram gormii9 ve bun-
dan yasaklaml~lardlr. Nitekim Hakim, sahih isnadla
90Ylc rivayct etmi 9tir:
"imam Ahmed ?it; 90Ylc derdi: 'Ne MilIik'i,
ne e!-Evza'i'yi, ne en-Neha'i'yi ve ne de
ba9kalan111 taklit etme! Hiikmii onlarm al-
dlklan yer olan Kitab ve Stim-let'ten al!"'49

Bkz. ~a'rani, el- Yevfikfl ve'/-Cevfihir (sy. 244); e/-

Mizallu'/-Kubra (1/51).
Hakim ve Beyhaki 40, imam ~afi'i'nin, el-
Muzeni'ye goyle dedigini rivayet ettiler:

49 BkL. ibnu'l-Kayyml, i'lamu 'l-1'vluvakki'ill (2/392).

56
 'Ey ibrahim! Her soyledigim ~eyde beni
taklit etme! Bu konuda kendine bak. Zira
bu Din'dir. RasfIliillah ;)!;i'in dl~mda kimse-
nin sozu huccet degildir.'

Bkz. ~a'rani, e/-Yevakfl ve'/-Cevahir

~a'rani, e/-Mizan'da (1/49) naklediyor:
"imam ~ilfi'l, er-Rabl'ye 90Ylc dedi: 'Ey
Ebli Ishak! Her soyledigim §eyde beni
taklid etme. Kendine bak. Zira bu
Din' dir. '"

SUlmet'in yardlmClsl Imam el-Fullani 48, e/-

ll;az'da (sy. 102) Imam Malik ;j!;'ya ula~an kesintisiz bir
isnadla §oyle rivayet ediyor:
'Muhakkak ki ben ancak bir insa111m. Hata
da ederim, isabet de ederim. Goru~iime
bakm, Kitab ve Sunnet'e uygun ola111 aIm,
Kitab ve Si.innet'e uygun olmayam ise terk
edin.'

Yine (sy. 35)'te ibn Vehb'e ula§an isnadlyla

Imam Malik 48' dan ~oyle dedigini rivayet etmi~tir:
'Seni insanlan taklid etmekten sakmdm-
nm! Bu koti.i bir yulardlr.'

imam Malik ",'0, ashabma 90yle derdi:

'Bunu ara~tIrm. Zira bu Din' dir. ~u
ravzamn sahibi Muhammed :~~ dl§mda

57
 herkesin sozi.iniin almmaSI veya reddedil-
mesi mumkundur.'50

Bkz. e/-Mizan (1/148).

Derim ki: Harun er-Re§id, Malik ,:it'nun e/-
Muvatta" da zikrettiklerini taklid etmeleri io;:in insanlan
yonlendirmek konusunu imam Malik ,:it ile isti§are et-
tiginde de kendisi boyle soylemi~tir. 0 buna engel 01-
mu~tur.51 Bununla bcrabcr el-Muvatta"mn o;:ogunlugu
re'yden (gorii§lerden) daha o;:ok, hadislerden olu§uyor-

50 ~eyhimiz 'Allame rVluhaddis Faklh Muhammed NaslTuddl11 el-

Elbfuu, faydah kitabl Stfatn Salati'n-Nebi kitabmm mukaddime
kisnunda (sy. 49) ,oyle den1i,tir:
"Bu soziin imam 1\.·lalik' e nispeti sonrakiler araslnda
mc~hurdur. ibn 'Abdilhadi, hadu's-Sdlik'tc (1/227)
lsnacil sahih demi~tir. Nitekim bUllU ibn (Abdilberr,
el-Cdmi" de (2/91); ibn Hazm, UsUlu 'l-Altkdm' da
(6/145,179) el-Hakem b. 'Uteybe ve Mudihid'in sozii
olarak rivayct ctn1i~lcrdir. T aklyuddin cs-Subkl.
Fetava'da (1/148) ibn 'Abbas4§,'dan rivayet etmi, ve
giizelligine ,a,lrarak ,oyle demi,tir:
'Bu sozu 1\1ucahid, ibn Abbas ;Jj,,' dCUl alnu§, onlardan
I

da imfun Malik ;;;Ii alnu~ boylccc onun SOZU olarak

me~hur olml1§tur.'

Derim ki: Sonra onlardan imam Ahmed :-$J alml§tlT.

Nitekim Ebii Oaviid ,'Ii, Mesd'iln'l-jmwn Ahmed' de (sy.
276) ,oyle der: 'Ahmed' in ,oyle dedigini i,ittim:
<Ncbl :~1: dl~lnda hcrkcsin sozlinlin ahnmasl da, tcrk
edilmesi de miimkiindiir./"

5t Ilkz. ibn' Abdilberr, eI-illtikd' (41); imam Zehebi, Tczkiratu'/-

Huffaz (1/195). ~eyhin1iz el-Elbfuu'nin Stfatu Saldti'J1-Nebi kitabmda
(sy. 63) bu k15SCl i<;in yapbgl a<;'1klama ile kar§Ila§hfl1uz.

58
duo Peki imam Malik J!; insanlarm kendisini taklid et-
melerinden nasil raZI olabilir? HaYIr ve asia!
imam Ebll Hanife ,.~'ya gelince, Sunnet'in des-
tek.;isi imam el-Fullani J!;, el-ikdz'da (sy. 73); ~a'rani, e/-
Yevdkit'ta (sy. 343) ve e/-Mizan'da (1/47), ibnu'l-Arabi 52
el-Futuhdtu 'l-Mekkiyye' de (Bab 318), Ebll Hanife 'I.~' dan
90Ylc dedigini rivayet ctmi 9lcrdir:
'Delilimi bilmeyen kimsenin benim soziim-
lc fetva vermesi haramdlr.'SJ

Derim ki: bir rivayette imam Ebil Hanife 40 gOY-

Ie demi~tir:

'Nereden ahp soyledigimizi bilmeyen kim-

senin bizim soziimiizlc amel ctmesi kimse-
ye helal degildir.'

imam 40'nun soziinde a';lk.;a ifade edilmi~tir ki

imamm soziinun Kitab ve Sahih Siinnct'ten delilini
bilmedik.;e hi.; kimsenin onun gorti~tiyle amel etmesi
mubah degildir. Ancak delil ilc amel edilcbilir.
i~te Hadis Ehli'nin mezhebi de budur ve bu tak-
lide aykmdlr!

52 Bu inldr edilmi§ olan sufldir. Hieri 63R Yl1mda vefat etmi§tir. et-

Taki el-Fasi, onun tenkidi hakklnda bir cuz yazllU§hr. Bunu tahkik
edip yaymladtm. Iv!uellif Allah en iyisini bilir ibn Arabi'den ancak
onu yuccltcn taklit<;ilcrini vcya Hadis Ehli' nc vc mcnhccinc itiraz
eden sufileri ilzam etmek i9n nakilde bululluyor!
53 Bkz. ibn' Abdilberr, el-j"tiku' (sy. 145); ibn Kayylm, humu'l-

lVluvakki'ill (2/30) ve ibn' Abidin, Resmu'Z-Mufti (sy. 29).

59
 Bunlar dort imamcfh'un sozleridir ve bunlar tak-
lit.;;ilerin aleyhine delildir. Yine dort imama gore; belirli
bir imamm mezhebini Kitab ve Siinnet'ten deliline
bakmadan taklid etmenin, kesinlikle haram, biiyiik
giinah ve koca bir cehalet olduguna da delildir.
Bu imamlar yasaklaml~ olmalarma ragmen tak-
litc,;ilcrin onlan taklit ctmclcri vc onlarm goru91crini
mezhep edinmeleri, bu imamlara kar~l da bir isyandlr!
~ayct
taklitc,;ilcr insaf gozuylc baksalar vc imam-
larm sozleriyle durumlanm ara~tIrsalar, elbette kesin
olarak anlarlardl ki; imam Ebll Hanifc, imam Malik,
imam ~afi'i ve imam AhmedJ.s kendilerinin taklid
cdilmclcrini vc goru91crinin mczhcp cdinilmcsini ya-
saklaml~lardlr. Onlar da kendilerinden anceki Hadis
Ehli'nin yolunda bullmmu9lardlr.
Eger: 'Ac,;lk naslara aykm olduklanm iddia etti-
giniz ve dart imama nispet edilen meseleler, gerc,;ekten
onlara ait gorii~ler midir? Eger onlann gorii~leriyse,
nasll olur da onlarm Hadis Ehli'nin mezhebi iizerinde
olduklan dogru kabul edilebilir?' denilirse:
~oyle deriz:
Birinci olarak: Dart imam ~~ kesinlikle bunu
soylememi~lerdir. Bu konuda onlann taklid edilmeleri
ac,;lk bir yanh~, biiyiik bir cahillik ve bunun onlara nis-
pet edilmesi koca bir yalan ve iftiradlr. Nitekim el-
Murcani el-Hanefi,S4 Nazftrelu'/-Hak'ta -~eyh Muham-

54HiLTI 1306 ydlnda vefat etrni§tir. Hal terdimesi i~in bkz.

Hediyyetu'l-Arifill (11418) ve Aiu 'cemu'l-lVluellifill (4/308).

60
med Yahya el-Muhaddis'in el-ir~dd (sy. 147) kitabmda
zikrettigine gore- ~oyle demi~tir:
Aslmda fakihlcrin sozlcrinde hata bulunabilir.
F akihlere nispet edilen sozlerin .;ogunun isnadl ya
mevcut degildir ya da makbul bir isnad ilc gelmemi~­
tir. Her ihtimal zikredilir. Zira uydurma olabilir. Ba~­
kasl tarafmdan mezhep sahibine iftira edilmi;; olabilir.
Gormez misin, Ebtl Ca' fer et-Tahavi 40, Ebu'l-' Abbas
el-Esam ,,10 ve ba~kalan, Muhammed b. 'Abdillah b.
'Abdilhakem" ,:it' dan ~unu rivayet etmi~lerdir: '0,
~afi'i J!;'nun kadma arkadan yana~mak hakkmda: Nebi
~'den bunun helalligi ya da haramhgl hakkmda bir
~eyin sahih olarak gelmedigini, klyasa gore bunun he-
Iill oldugunu 56 soyledigini i~itmi;;. MilIik'in de mut'a
nikahml mubah saydlgml anlatml~trr.57
Yine bunun aytUSI ba~kasmdan da rivayet edil-
mi~ olup onlar adma uydurulmu;; ;;eylcrdir.

55 Ilkz. Tabakiitu's-Subki (2/67) ve Tabakalu ibn Salah (1/418).

56 Tam aksine olarak; Beyhaki, cs-S'unen'inde (7/196) imam
$aWi'den: 'Buna ruhsat vermem, bilakis bundan yasaklanm'
dcdigini rivayct ctmi~tir.
57 Yani Muhammed b. 'Abdillah b. 'Abdilhakem anlatnu,tlr.
Ilu konuda ibn 'Abdilberr, e/-Temhid'de (10/121) imam Malik'in
bunu haram gbrdiigiinii nakleder. BkL. Bidiiyetu'l-Muctchid (6/502 -
tahride beraber) ve cl-Cwni' li-Ahkwni'l-Kur'alt (5/133).

61
 Ebil Nasr b. es-Sabbag, er-Rabi'nin,'" kendisin-
den bagka ilah olmayana yemin ederek: 'ibnu'l-Hakem,
~afi'i ,,10 adma bu yalam uydurdu' dedigini nakleder."

imam Malik "i0'nun mezhebinde mut'a nikalu

yapana had cezaSl vumlmasl gerekir.
Hatib, Tdrihu Bagdad'da (14/135) Ebll Nu' aym
Fadl b. Dukeyn 4i;'ya ulagan isnadla gayle dedigini ri-
vayct eder:
nEbil Hanife ,*,'nun Ebil Yilsuf'a gayle de-
digini igittim: 'Size yazlklar olsun! ~u ki-
tap lard a saylemedigim geylerle benim
adlma ne kadar .;ok yalan saylemigsiniz!'"

Molla Mu'inuddin el-Hancfi, Dinisdtu'/-Lebib'de

(sy. 156) gayle demigtir:
'Mezheplerine ait kitaplarda dart imama
nispet edilen hergey sabit degildir! Bilakis
bunlarm <;ogu veya tamaml, onlara tabi
olanlarm garugleridir:

Devamla gayle der:

'Bunlann Ebil Hanife, Malik veya
~a£i'i' den rivayet edildigini iddia eden
kimse, slhhat gartlanm ta~lyan isnadla bu-

58 er-Rabi h. Suleyman el-~furadi: imam $afi'l ci:;'l1Ull

()grencilerinciendir. Hieri 270 Yl1mda vefat etmifjtir. Hkz. ibnu'l-

Cevzi, el-lVlulltazam (5/57) .
.'9 Bunu ibn Kesir, Tcfsir'inde (1/397) nakleder.

62
 nu ispat etmelidir. Bunu yapabileceklerini
de hi<;; sanmlyorum!'

Yine (sy. 391) ~ayle der:

'~iiphesiz Hanefi kitaplarmda dolu olan
klyaslarm <;;ogu Ebtl Hanife'ye dayanma-
maktadlr.'

Siinnet'in destek<;;isi Imam el-Fullani' el-Magribi

;;,.10, el-ikdz'da (sy. 137) ~ayle demi~tir:

~eyh 'isa es-Se'alibi el-Ca'feri el-Ceza'iri'nin60

Tezkire'sindc, ibn Dakik cl-'Id ,I,/nun agrcncisi cl-
Udfuvi' den61 ~ayle naklettik:
ibn Dakik cl-'Id ;,Ii!!, dart mczhcbdcn hcrbirinin
sahih hadise teker teker ve topluca muhalefet ettikleri
mcsclclcri hacimli bir cilttc toplam1;;t1. Ba;;mda ;;aylc
yazml~tI:

'Bu meselelerin dart imama nispet edilme-

lcri haramdlT. Fakihlcrin -vc onlan taklit
edenlerin- bunu bilmeleri gerekir ki bunla-
n 0 imamlara nispct cdcrck onlarm adma
yalan uydurmasmlar.'

Nitekim bu a<;;lk ve kesin delillerle sabit olmu~­

tur ki rcva<;;ta olup dart imama nispct cdilcn f1k1h mc-
selelerinin <;;ogu aslmda onlarm flklhlarmdan degildir.
Bunlarm onlara nispct cdilmclcri buyi.ik bir iftirad1T.

6V Hicri 1080 Yll11lda vefat etmi,tir. Bkz. Huliisatu'I-£ser (3/240).

Ca'fer b. Tagleb'dir: Hicri 748 yllmda vefa! e!mi,tir. Bkz.
(,I

Dureru'l-Kamille (1/353) ve Zirikli, eI-A'ldm (2/123).

63
Bunlarm dort imamm fIklu diye okutulmasl iimmeti
aldatmak ve buyuk bir cehalettir. Vine imam Ibn Dakik
el-'Iyd 4!i ve ondan ba~ka uzman faziletli alimler bunu
ispat etmi§lerdir. Bunun aksini iddia edenlerin,
imamlara ula~an, biitiin sIhhat ~artlanm ta~lyan
isnadlarla bu nispeti ispatlamalan gerekir.
ildnci olarak: ~ayct bu gorii~lcrin onlara ait 01-
dugunu kabul edecek olursak, elbette onlan mazur
goriirdiik. <::iinkii henuz onlann aSlrlannda tertemiz
Sum-let tedvin edilmemi§ (derlenip toparlanmaml§)
oldugundan hadis onlara (sahih yoldan) ula~maml~
olabilir. ~ayct hadis ula~m19 olsaydl clbcttc bu gorii 9-
ten donii~ yaparlardl. Nitekim imam Ebfl Hanife 40
kcndi sozuylc bunu a~lk~a bclirtmi~, Ebu Yflsuf ;,w'ya
~oyle demi~tir:

'Sana yazlk ey Ebu Ya'kub! Benden i§ittigin

hcr9cyi yazma! Zira bcn bugun bir gorii9
belirtir, yarm bunu terk edebilirim. Yarm
bir gorii~ bcnimscr, crtcsi giin onu tcrk
edebilirim.'62

Bkz. Tdrihu Bagddd (13/403 muttasll isnad ile)

imam Malik ,:£i'ya gelince, onun hakkmda
~a'rani, e/-Mizdn'da (1148), Ebfl'l-Felili el-Hanbeli,

62 $eyhimiz, Slfatu Saldt'ta (sy. 47) bu rumleye ~u notu du§mil§tiir:

'BDyledir, c;iinkti imamm g()Tu§lerinin <;ogu klyasa

daymuyordu. Sanra daha kuvvetli bir klyas goriiyor
veya kcndisinc Ncbl j,~' den hadis ula~ilyor ve onu
ahyor, onccki gorii~iinli tcrk cdiyordu.'

64
~ezardtu'z-Zeheb'de (1/393) ve ibn Hallikan, Tdrih'inde
(1/551) HafIz el-Humeydi ,:£i'ya ula~an isnad ile ~oyle
dedigini zikretmi~lerdir:
"imam Malik 48 oliim hastalIgmda agladl
ve ;;oylc dedi: 'Va'Hahi ;;uan goru;;iimlc
verdigim her fetvadan dolayl bana kam';l
vumlmasml isterdim. Ce<;mi;;te fIrsatIm
yard!. Ke~ke goru~umle hi<; fetva vermemi~
olsaydlm.'"

Derim ki: imam Malik '.~'nun bu sozu, Malik

,:£i'nun ashabmm ondan naklettikleri biitiin ~ahsi go-
ri.i;;lerini ve Kitab ve Siinnet' e dayanmayan i.;tihatlanm
kapsar. Ashabmdan el-KaSlm'm rivayet ettigi el-
Mudevvene kitabl da oncelikle buna dahildir. Ozellikle
bu kitapta el-Muvalla" da bulunanlara ~iddetle muhalif
olan ~eyler vardlr.
Mukaddimetu Thn Ru~d kitabmm ;;arihi, e/-
Mudcvvcnc'de bullman bazl bilgilcrin Malik ;,w'ya nis-
petinin sahih olmadlgml zikretmi~tir. Mesela namazda
cHeri salmak gorii;;u bunlardan biri olup, imam Malik
,-~'nun el-Muvatla"da elleri baglamak hakkmdaki gorii-
;;une aykmdlT. 63
imam $afi'i 48'ya gelince, onun hakkmda Siin-
net'in yardlmClsl imam el-Fullani, el-ll<dz'da (sy. 144)
$afi'i 48'ya ula~an isnadlyla kendisinin ~oyle dedigini
rivayet etmi~tir:

63 $eyh Ahmed b. rVluhammed b. es-Slddlk, bu meseleyi hacimli

kitabl el-Misilevili ve'l-Bettar da tahkik etmi,tir. Bu et-Tdziye
Yaymevi tarafIndan I'Vhslf'da hini 1352 Ylhnda basdnu§hr.

65
 'Nakil ehli katmda RasUliillili~\;' den sahih
olarak bir haberin geldigi ve benim ona
muhiUefet ettigim her meseleden hayatIm-
da ya da aliimiimden sonra olsun, gimdi-
den doniiyarum!'"

EblJ'I-Felilh c1-Hanbel1, $czanitu'z-Zelzcb'de (3/10)

gayle demigtir:
'tmam ~afi''i "JiJ, tmam Ahmed b. Hanbel
,:£i'ya gayle derdi: 'Ey Ebil. 'Abdillah! Sen
hadisi benden iyi bilmektesin. Sahih bir
hadis geldiginde onu bana bildir ki ben de
anu benimseyeyim. ~am'lI, Kllfe'li ya da
Basra'II birinden gelmig olsun fark et-
mez."'65

ibn Muflih el-Hanbel1, ei-Addbu'§-$er'iyye'de

(3/154) gayle demigtir:
U~afi'i,*,'nun ashabmdan el-Buveyti 4i; de-
di ki: '~.3.fi'i 4i;'nun ~oyle dedigini i~ittim:
Bu kitaplan telif ettim ve i~indekilerle ilgi-
lenmedim. Bunlarda mutlaka hata bulun-
maSl ka~mllmazdlr. Zira Yiice Allah gayle
buyurmu~tur:

\.;)\).I ~ IJ~) ~\ .? ~ &: ~t5 jlj ... y,

4.\3
" .-1"/

64 Ebli Nu'aym, el-Hilyc (9/107).

65 ibn Ebi Hatim, A.ddbu'?-~iifi'i (sy. 94-95) ve ibnu'l-Cevzi,
lVleniiklbu'l-imdm Ahmed (sy. 499).

66
 <. . . Eger 0, Allah'tan ba~kaSl tarafmdan gelmi~
olsaydl onda bir(ok ihlilfif (lularSlzlzk) bulur-
lardl.> (Nisii' 4/82)
Bu kitaplanmda Kitiib ve Siinnet'e aykm
bir ~ey bulursamz ben ~imdiden ondan
danmii~iimdur."66

Dart imamdan gelen bu a<;lklamalan anladlysan,

onlardan herbirinin mezhep kitaplanm dolduran ve
a<;lk naslara aykm ulan meselelerden tamamen donu§
yapml~ olduklanm garmii~si.indi.ir.

Kitiib ve Siinnet' e danmek ve bu ikisinin dl~mda

kalan taklit ve mezhep edinmeyi terk etmek, i~te bu
dart imiimm da iizerinde bulunduklan Hadis Ehli'nin
mezhebinin al<;i.isi.idi.ir.

66 imam ibn Hazm ;,iii, cl-jhkfim'da (6/118) ~bylc dcr:

'T aklid cclilcn fakihlcr, taklidi balll saynu~lardlr. Zira

onlar arkada~lan111 kendilerini taklit etmekten
yasaklaml§lardlr. Bu konuda en §iddetli oh-Ul1an
imam ~illi'i ::,.'¢1; idi. Sahih rivayetlere uyma ve delilin
gcrckli kddlgl ,cylcrc tutunma konusunda ondan
gelen peki~tirmeler kadar ba§kasl11dan gelmemi§tir.
Taklid edilmekten uzakla§nu§ ve bunu ilan etrni§tir.
Allah anu bundan faydalanduslll ve ccrini artlfsill.
Pck ,ok hayra scbcp olmu~tu.'

67
 Sekizinci Delil
Dart imamm Ogrencilerinin 'Hadis Ehli' Olu§lan

Dart imamm agrencilerinin <;ogu aym ~ekilde

Hadis Ehli'nin mezhebi uzerinde iilmii~lcr, hayatlarm-
dayken de imamlanm Din'de taklit etmemi~lerdir. Bi-
lakis hak ortaya \;lktlgl zaman uSlllde ve fLiruda onlara
muhalcfct etmi~lcrdir. Aym ~ekilde Din'de taklitten
yasaklaml~lar, naslara aykm meselelerden diinu~ yap-
ml~lar, vcfatlan anmda tevbe etmi~lcrdir. Allah onlan
bagl~lasm.

Ornek olmasl i<;in bunlardan bazllanm isimle-

riyle zikredecegiz:
Sen de yanmdakilerle beraber bunun Din oldu-
gunu di.i;;i.ini.in ve onlarm tevbe ettiklcri gibi siz de
tevbe edin!
ibn HalduH, Tarfh'inin Mukaddime'sinde 67 ~ayle
demi;;tir:
'Onlarda flkIh iki yola aynlml~tI:

Re'y ve klyas ehlinin yolu ki; onlar

Irak'hlardlr.
Hadis Ehli'nin yolu ki; onlar Hicaz'hlardlr.'

e;;-$ehristanl, el-Milel ve'n-Na/zl'de 6-' ;;iiylc demi;;-

tir:

(,7 (3/1046).
", Eskiden basIirru§h.

68
 "Mu~tehitler iki simf ile slmrlI idiler: Hadis
Ashabl ve re'y ashabl. Hadis Ashabl -ki on-
lar Hicaz'lIlardlr- Malik b. Enes ~'nun
ashabl, Muhammed b. 'idris e;;-~a£i'i
'I-<0'nun ashabl, es-Sevri ~'m ashabl ve
imam Ahmed b. Hanbel ,:it'nun ashabl idi-
ler."

et-Tdcu '/-Mukellel' de(i9 ~iiylc ge~er:

"ibn 'Akil'e Ahmed ~'nun ashabl hakkm-

da: 'Onlar Ahmed :,.,,!!'nun taklid edilmesini
mubah goriiyorlar ml?' diye sorulunca ;;oy-
Ie demi~tir: 'Onlar ~iiphesiz Kitab ve Siin-
net'in zahiri ile amel eder ve ;;oyle derler:
, Ahmed' e degil, delile tabi olmak farzdlr.'"

ibn Muflih cl-Hanbel1 :,."!!, ei-Addbu'§-$er'iyye'de

(1/333) ;;oyle demi;;tir:
'ibn Akil ,:it dedi ki: 'Kitab ve Sumlet' e tabi
olarak mektepteki itikadlmdan711 diindum.
Kur'an ve Sfumet'te bulunmaYlp
RasfIlullili eJiii'in giinlerinden soma ortaya
~lkan her goru;;ten Allah ilEt'ye uzakla;;l-
nm.'

$ezardtu'z-Zeheb'de (1/355) ~iiyle ge~er:

'imam Malik ~'nun arkada~1 Ma'n b. 'Isa

el-Medeni :,.it; Hadis Ashabl'ndan idi. 0

(,9' Allfune Sldchk Hasen Han ''1i'ya aittir. (sy. 195).

711 Ymli ogrencilik gunlerindeki taas5uptan ve meLheb edinmekten.

69
 imam Malik ;,;0'nun ashabmm en saglam ve
en giiveniliri idi.'

eg-~evkani J1;, el-Kavlu'l-Mufid'de (sy. 15), ibn

'Anan el-Malild ,,'(\ isnadlyla, e/-Umm diye bilinen;
Sahnun'un Mudevvene'sinin 71 gerhinde gayle demigtir:
'Malik ,:£i'nun nice sazii ve gariigii vardlr ki
ashabl ona muhalefet etmi~lerdir.'

~ili Veliyu'Hah ed-Dihlevi, 'ikdu'l-Ciyd'de (sy.

56), Ebll Hanife '.~'nun ashabmdan; Ebll Yllsuf, Zlifer,
ibn Zeyd ve Hasen b. Ziyad' dan ~oyle dediklerini nak-
lcdiyor:
'Nereden alrp soyledigimizi bilmeyen hi.;
kimsenin bizim gariigiimiizle fetva vermesi
helal olmaz.'72

Yine bunu BustdIlU'/-Mulzaddisfn'de" de zikre-

def. Bunu aynca Emir el-Yemani;,;0, ir~ddu'n-Nukkdd'da
(sy. 60) zikretmi~tir.
es-Subki, Tabakdt'ta (1/343) Ebfr Yllsuf ve imam
Muhammed 4i;'nun Ebfr Hanife'nin usfrliine muhalefet
ettiklerini zikretmi~tir.
el-Gazali '-~, e/-Menhul' de ~oyle demi~tir:

71 Ilkz. Ke~fu'z-Zunilll (2/1644) ve izahu'l-Meknilll (2/456).

72llkz. e/-ihiz (sy. 52) ve i'lamu'/-Muvakki'ill (2/344).
73 $ah Veliyu'llah ed-Dihlevi'ye aittir. Urduca olarak basIlml~hr.

el-Hltta kitabmdaki (sy. 23) mukaddimeme baknuL.

70
 'Ebtl YtlSUf ve imam Muhammed, mezhebinin
ii<;;te ikilik klsmmda Ebu Hanife 48'ya muhaIefet etmig-
lerdir.'
Bkz.' Abdulhayy, $erhu'l-Vikdye (sy. 8).
MIslr diyanmn miiftiisii 'Abdulkadir/4 et-
Tahriru'I-Muhtdr Ii /{eddi'/-Muhtar'da (1/11) ~oyle de-
migtir:
'Onlardan herbirinin Ebtl Hanife ,1,5' dan
ayn olarak, ona muhalefet ettikleri birer
usulu vard1.'

ed-DebtlSi el-Hancfi, Te'sisu'n-Nazar kitabmda

(sy. l3-31) Ebu Hanife 48 ile iki agrencisi arasmdaki
ihtiJaflan, Ebu Hanife ilc imilm Muhammed arasmdaki
ve Ebu Hanife ile Ebu Yusuf arasmdaki ihtililflan de-
tayh orneklcr vererek zikrctmi~tir.
el-Hatib, Tdrfhu Bagddd'da (14/355) Yahya b.
Ma'in' e ulagan isnild ile gayle dedigini zikretmigtir:
'Kildi Ebu Ytlsuf, Hadis Ashabl'111 sever ve
onlara meylederdi.'

Yine (14/355)'te 'Amr en-Nakld Jii'ya ula~an

isnad ile gayle dedigini rivayet etmigtir:
'Ebu Ytlsuf ',w
dl~mda re'y ashabmdan bi-
rinden rivayette bulunmaYI sevmem. Zira
o SOnnet Ashabl'ndan idi.'

74 Hicri 1323 yllmda vefa! e!mi,tir. BkL. Zirikli. el-A'ld:m (4146).

71
 ez-Zehebi 40, Tezkirdtu'I-HuJfdz'da" ve el-Hatib,
el-Tdrih'te (14/354) Muhammed b. Semil'a $i'ya ulagan
isnild ile ~oyle dedigini rivayet etmi~lerdir:
"Vefat ettigi gi.inde Ebtl Ytlsuf'un ~oyle
dcdigini igittim: -Aym ~ckildc Yahyil b.
Yahyil da bunu Ebtl Ytlsuf'tan igittigini
soylcdi-: 'Kitilb vc Si.innct'c uygun olanlar
dl~mda biitiin verdigim fetvillardan donii-
yorum.'f!

Bu a<;lklamalardan anla glldl ki dart imilmm og-

rencilerinin ~ogunlugu Din' de taklit~i degillerdi. Onla-
rm aSlrlarmda belirli bir kimsenin taklit edildigi bir
mezhep yoktu. Meselelerde taklit etmeksizin, baglmslz
anlayl~lanyla ancak Kitilb ve Siinnet' e miiracaat edi-
yorlardl.
I;;tc bu donu;; yaptlklan, vcfat anlarmda
gaynsmdan tevbe ettikleri ve hepsinin de iizerinde 01-
duklcri mczhcp/6 Hadis Ehli'nin mczhcbidir.

75 (1/293).
76Allah t'l-t'dCUl minnet ve keremiyle bizleri de bu meLhep uLerine
vefat ettirmesini dileriz.

72
 Dokuzu ncu Delil
Onder Alimlerin Mezhepleri Blrakarak
'Hadis Ehli' Mezhebine Donmeleri.

ileri gelen uzman ve fazilet sahibi alimlerin <;ogu

uzerinde bulunduklan mezhep ve taklitten Hadis Ell·
Wnin mezhebine donii~ yapml~lardlr. ~eyh ibn Dakik
c1·'Id ?,it; bunlardandlL 0, ogrcncisi cl-Udfuvl'dcn bir
kaglt getirmesini istemi§ ve Olum hastahgmda onun
iizerine not yazarak do~eginin altma koymu~tu. Vefat
ettigi zaman <;lkardllar ve orada taklidin mutlak olarak
haram oldugunu gordiiler. 77
imam el-Gazali 40 onlardan bir digeridir.
Salzflzu'l-Buluirf'yi vcfat cttigi giin gogsiinc koymu~ vc
~oyle diyordu:

'Ben tevbe ediyor ve Sahfhu 'l-Buluirf' de

olanlar uzcrinc vcfat cdiyomm.'

Allah ona rahmct ctsin?"

Hancfilcrin 9cyhi Molla 'Aliyyu'I-Kari ;,i;!; da on-
lardan biridir:
hiibu'l-Kiirf 'alii Evveli Biibi'/-Buhiirf adh kitabm-

77Miitercim Ebn Mu'az/ln notu: Bu kIssaYl Fullani, jkazu'l-Himemi

Wi'l-E/Jsar'da (sy. 39) vc ;;cvkfuU, cl-Kavlu'l-Mufid {sy. 29, 50)'dc
zikrcdcr.
78 flu haber hakkmda bkz. Tabakdtu's-Subki (4/110-111); ibn
Teymiyye, es-Safediye (sy. 211) ve ibn Kesir, cl-Biddye ve'n-Nihdye
(12/174).

73
da" bizzat kendisi bu donii~iinii anlatmaktadIr.
'Allame Mansllr b. Muhammed et-Temimi
HancE ikcn donmii~ vc taklidi tcrk cdcrck oliinccyc
kadar hadisle amel etmi~tir. Allah ona rahmet etsin. 80
HafIZ ibnu'r-Rumiyye el-Endulusi 4#5, Maliki
ikcn donmu~ vc taklidi tcrk cdcrck oliinccyc kadar Ha-
dis Ehli'nin mezhebini tercih etmi~tir.
~cyh Ahmcd b. ibrahim cl-Vasiti ",ii!;, ~iHi'i ikcn
di.inmu~ ve taklidi terk ederek Hadis Ehli'nin mezhebini
scc,;mi;;tir.
'Allame ibnu'l-Makrizi Ahmed b. 'Ali 40, Hanefi
ikcn donmu;;, taklidi vc mczhcbc baglanmaYl tcrk ct-
mi~ ve hadisle amel etmeyi tercih etmi;;tir.

~eyh
'Abdulkadir el-Geylani 40, Handi iken
donmii;; vc taklid mczhcbini tcrk cdcrck Hadis Ehli'nin
mezhebini sec,;mi~tir.
ibn Hallikan'm Tarih'inde (1/457) Ebft Ca'fer
Muhammed b. Ahmed 40'nun ~oyle dedigi zikredilir:
"Hanefi mezhebine gore frkIh ogrendim.
Hac yaptlglm yd (riiyamda) Ncb! ~'i Mc-
dine Mescidi'nde gordiim ve ona: 'Ey Al-

79 el-Cami'atu'l-islamiye Kiituphancsi'ndc cl yazma olara!<

mevcuttur. (no: 1590/24).
W Zehebl, Siycru A 'Ifimi'n-Nubelfi'da (19/116) ,iiyle der:
'Hadis, Sunnet ve Cerna at Ehli'ne 51kl bagh idi.
l\·luhaliflerin gozunde bir diken ve Ehl-i Silnnet i~in
bir hueee! idi:
BkL. cI-Ensdb (71139-140).

74
 lah'm Rastllii! Hanefi mezhebinin fIkhml
agrendim, bu mezhebe uyaYlm ml?' de-
dim. 'Haylr' buyurdu."

Yine ibn Hallikan'm Tdrflz'inde (1/301) Ebu Sa'd

'Abdulkerim el-Fakih 4i;'nun hac yaphgl slrada Hanefi
mezhebinde oldugu ve Hicaz'da Hadis Ehli'nin mezhe-
bine ge<;;mesi gerektigini anladlgl zikredilmigtir 81
Aym kitapta (1/445) Mubarek b. Ebi Tillib el-
Vecih en-Nahvi'nin Hanefi mezhebine gare flklh ag-
rendigi, soma Hadis Mezhebi'ne ge<;;tigi zikredilir.
Yine aym kitapta (1/436) Ebtl Hamid Muham-
med b. Yunus el-Faldh '.~'nun Handi mezhebinden
Hadis Mezhebi'ne ge<;;tigi zikredilmi~tir.
Aym kitapta (3/86) Sultan Mahmud el-Gaznevi
'.~'nun HancE mezhebinde oldugunu zikrettikten son-
ra gayle der:
'Sultan Hanef! mezhebinden yiiz <;;evirdi ve
Hadis Mezhebi'ne tutundu.'

Bunlarm ornekleri <;;okhlT.''' Her zaman ve her

yerde onlarm saYISliU ancak Allah bilir. Hak iizerinde
bulunanlar guniimuze kadar nesilden nesilc devam
etmigtir.

" Bkz. Siyeru A'liimi'n-Nubelii (20/456).

" Bunlarm bin;ok orncgi i<;in Fazilctli Kardc~ ;;cyh Bckr Ebil
Zeyd'in, et- Tahavvulu'/-/v'lczhcbi' adh risalesine bakmlz. Burada
onun kitablnda bulunmayan hal terciimeleri vardu. Oraya
eklensin.

75
'Arnel eden/erin ecirleri ne giizeldir.' (Zumer 39/74)

76
 Onuncu Delil
Muhaddislerin 'Hadis Ehli Mezhebi'nden Olu~lari

MC9hur imamlar vc dart imamm asnnda bulu-

nan -veya onlardan sonraki- ~u'be, TIm Dukeyn, ibnu'l-
Mcdinl, Eb11 Hatim cr-Razl, Eb11 Zur'atu'r-Razl, ibn
, Adiy, ibn Mende, Darekutru, ibn Hibban, ibn
Huzeyme, el-Hatib el-Bagdadi, ibnu'l-Cevzi, Zehebi,
~eyhulislam ibn Teymiyye, ibn Kayylm, ibn Cerir et-
Taberi, ibn Kesir ve benzerleri gibi biiyiik alimlerin
saY11anm ancak Allah bilir.
SzM/Zu's-Sittc" sahiplcri olan imamlar imam1,
muhaddislerin anderi Imam Buhari, Miislim, Ebil
Dav11d, Ncsa'l, ibn Macc vc Tirmizl
Onceki ve sonraki muhaddislerden bir~ok kimse
de bunlara dahildir. ~iiphesiz onlann hepsi Hadis Ell·
li'nin mezhebi iizerinde idiler. Onlar taklit~i olmadllar
ve dart mezhepten birine uymadllar. Bunun delili on-
larm hadis miinekkidleri olmalandlr. Dart mezhebin
meselelerini eserlerinde tenkid etmiglerdir."'
Taklitc,;ilcr insaf vc adalct gaziiylc baksalar,
imamlarm, muhaddislerin, ilk Miisliimanlann durum-
lan111 vc yaptlklan111 ara9tlrsalar clbcttc kcsin olarak

Kutubu's-Sitte' nin 'es-Slhah: Sahihlcr' diyc isimlcndirilmcsinc

1".'"

~(jphcvc i~i gcv,ck tutma vardlf. cl-Hltta kitabma yaptIglm

mukaddimeye bak1111Z (sy. 11).
b4 imam Buhari o;.~;lnun cs-Sahih'inde 'BaZl insanlar' diye i§clTette

bulunarak yapbgl itin-ular bunun en kuvvetli delilidir.

77
anlarlar ki onlar Hadis Ehli'nin mezhebinde olmu~lar­
dlf. Onlar, Din'de taklid etmeksizin, Kitab ve Siinnet' e
baglmslz anlayl~lanyla tabi olmak ve Muhacirlerle
Ensar'dan ilk Miisliimanlarm yoluna uymak hususun-
da icma etmi~lerdif. Hem onlar ve hem de kendilerine
tabi olanlar nesilden nesile bugiine gelinceye kadar
Hadis Ehli'nin mezhebi iizerine arne I etmi~lerdif.85
Zikredilen bu miitevatir haberlerin nakledilme-
siyle Hadis Ehli grubunun ve onlarm yollarmm yeni ve
be~inci bir mezhep olmadlgl zorunlu olarak anla~Il­
maktadlr.
Hatta onlar; iizerinde Rasuliillah ii'in bulundu-
gu, ilk mensuplanm sahabelerin te~kil ettigi -nitekim
bu daha once ayrmtIh olarak a<;lklanml~tI- islam'm ash
iizerinde bulunanlardlf. Onlar hakikatte islam'm ilk
ortaya <;lkl~mdan beri Kitab ve Siinnet' e sanlanlardlf.
<::iinkii giivenilir RasUl Allah'm onlarm ellerinde or-
taya koydugu hak ile kendi asrmdan itibaren onlarm
klyamet giiniine kadar kendisinden rivayet ettikleri
~eylerin dogruluguna ~ahitlik etmi~tif.

Bunun en biiyiik ~ahidi Rasuliillah ii'in onlar

hakkmda ~oyle buyurmasldlr:

~l> u.o ~~ '1 ,~I ~ ~t u.o ~lk J1'p '1 )

III 'i' .. ..
( .1111 yol ~4 J>

85Bu onlann hak ehli olduklannm en biiyiik delili saYlhr. Zira

onlar insanlar i<;inde bugiine kadar 'eksik olmayan' ve 'Allah'm
emrini yerine getiren' tek gruptur. Bundan soma gelecek
a<;lklamalara bakmlz.

78
 'Allah'm emri (klyamet) gelinceye kadar iim-
metimden hak iizerinde bulunan ve muhalefet eden-
lerin kendilerine zarar veremeyecegi bir grup bu-
lunmaya devam edecektir:
Buhar] vc Muslim rivayct ctmi;;lcrdir. 86
Onlar Hadis Ehli grubudur. Nitckim onccki vc
sonraki me~hur aIimlerin <;;ogunlugu -ileride gelecegi
gibi- bunu boykcc kararla~tIrml~lardlr.
Boylece on delili tamamlaml~ olduk.

p,(, ileride geni§~e tahrici gelecektir.

79
 Dart imama ,,"!! Saygl Gostermenin
Gerekli Olu~u

En ~a~llacak kanulardan birisi de Stinnet' e tabi

olmaya tegvik eden ve taklitten sakmdlran birini gor-
diiklerinde ana yakl~mayan ~eyler nispet etmeleri, ya-
Ian soylemeleri ve onu sw;;lamalandlr! Birbirlerine al-
dabCl ve siislii sazler sayleyerek:
'Onun taklidi kotiilemede amaCl dort imaml kii-
.;iimsemektir' derler.
Allah noksanlardan miinezzehtir, bu biiyiik bir
iftiradlr!
Bu miskinler dart imamm bizzat kendilerinin
belirli bir mezheple bir gahSl taklit etmenin girke"7 go-
tiiren, ehlini bidate dii~iiren ve hatta helak .;ukuruna
diigiiren bir haram oldugunu kabul ettiklerini bilmez-
ler!
Bu dart imamm diliyle kmanml~br. Hatta anlar-
dan her biri:
'Taklit<;iler taklit etmekten tevbe cttirilir' demi 9-
lerdir. Nitekim imam Malik ,$Ii; bunu a~lk~a soylemigtir.
0, (tabi'fl1den alan) ibrahim en-Neha'i'nin garii~iinii
tercih ederek (sahabeden olan) 'Umer b. el-Hattab
~,:nun garii~iinii terk eden kimsenin tevbe ettirilecegi-
ni soylemigtir. Peki ya Neha'i gibi veya ondan da aga-

87 Taklit<;i taklid ettigi kimsenin g()ril~tillii, kabul edilebilir bir

te'vil SOL konusu olmakslz111 Kitab veya Siinnet'in a<;lk ifadesinin
onune ge~irirse ve Din'in delillerini inkar ederse bu ~irke dii~er.

80
glda olan birinin sazi.inii tercih ederek Allah fi<l'run ve
Rasuhillilh :~fin sozunu terk eden kimsenin dummu
nasllolur?
Kitilb ve Siinnet'ten gelen delili terk eden ve ya-
saklanm19 olan taklit ve mezhep edinme giinahml i 9lc-
yen kimse dart imamm yolunda degil, bilakis onlara
muhalcfct eden bir kimsedir. Hakikatte dart imaml
ku~iimseyenler onlan taklit edenlerdir.

Biz ancak onlarm taklidi ve mezhebe uymaYl

yasaklama yolunun ve Kitilb ve Siinnet'e tabi olma hi-
dayctinin iizerindeyiz. Bu da hem saz hem de davram9
baklmmdan 0 imamlara uygun olan yoldur. imamlarm
ustiin makamlanm ve yiiksek mertebelcrini kii~iikse­
menin anlaml nedir?
Hatta onlan taklit ettiklerini ve mezhebine uy-
duklanru iddia edenler, onlann yollanna apa~lk bir
§ekilde ilk muhalefet edenler ve onlan ku~umseyen­
lerdir.
Hi~ kimse imamma bu konuda muhalefetini in-
kar edemez. Eger aylc degilse, i9te at, i9te meydan!
Giin ise yan~ma gi.iniidur! Dikkat edin! Bizler usUl ve
fUm olarak pek <;ok meselede onun taklit ettigini iddia
ettigi ve amelleriyle muhalefet ettigi imamma muhale-
fet cttigini ispata haz1f1z!
Bu toplulugun kitaplan ortadadlr. Bunlar, ima-
mm kulagma ula§maml§ ve onun soylemedigi mesele-
ler ve hukiimler i<;ermektedir. Sadece onlara iftira
edilmi§tir. Onlar (imamlar) ise bunlardan kIyamet gii-
niine kadar uzaktIrlar. ~ayet bu zamanda hayatta olsa-

81
lard! ve kendilerine nispet edilen fIkhi ayrmtIlan, me-
seleleri, byaslan ve ihtimalleri gorselerdi elbette her-
kesin huzurunda en yiiksek sesleriyle bagmr:
'Bunlar bize iftirad!r!' derlerdi. Acele etme! Al-
lah dilcrse onlan klyamct guniinde baglranlar arasmda
bulacaksm. Nitekim bunu MoIL'! Mu'inuddin el-Hanefi
,AI: Dirdsdtu'l-Lebfb kitabmda 9U sozlcriyle dilc gctirmi 9-
tir:
"~iiphesizdort imamlardan sabit olduguna gore
onlar, hadisin sabit olmas! halinde hatta kendilerinin
delillerinin zaYlf olmasl halinde kendi sozlerinden
uzakla§tIrml§lardlr. Bu gibi durumlarda onlarm goru-
9unde Israr edenlcr olursa imamlar suc;lu degildir. Kl-
yamet gununde onlan taklit edenlerden ilk uzakla§a-
cak olanlar imamlardlr. istersen 9U ayeti oku:

-::"1l;.]1
.
1'\-'
) J)
"~I J:!
IY'-':' 'lJI : I ' ~I J:!.
- ~ r-:: ,.: ~I; ~
; lJI \r.' /

\5:"'; ~J5 t:J ~\ jJ I~I &lJI j~j .~~,;.5~1 K! -:.Lij

yl,r> ~w.l 1u\ ~.f. .i.D:i5 So 1)~.0 W' ~
4." ~
~-
,:1e.

'(Yine a zaman) pe~lerinden gidilenler, azabl goriip

pe§lerinden gelenlerden kapp kurtulmu§lar; kendileriyle
aralanndaki miinasebetler kesilmi~ ve pe~l<?rinden gidenler:
<Ke§ke bizim i(in diinyaya bir deja daha diinii§ olsaydl da
onlann bizden kapp kurtulduklan gibi biz de onlardan kur-
tulsaydlk> derler ... i§te, Allah onlara amellerini, iizerlerine
ylgllml~ pi~manllklar halinde boyle gosterecektir ... ' (Bakara
2/166-167)

82
 Bundan daha biiyiik bir yalana bak! Zira taklit<;i,
mezhep taassubu sebebiyle gonderilmi~ peygamberle-
rin rasulii Muhammed ii' e dahi soylemedigi sozii soy-
lettirerek mezhebi desteklemek i<;in hadis uydurmak-
tadlr! Diyor ki: 88
'Rasuliillah ~oyle buyurdu:
I:\:i" -'''''- -' -'

~ ,~I ~j 44~·';" y,t :~ J~ ~.) ~t ~ 0~ )

~4 ~t ljtJ '~ ~J~ ~~\tl .;Lv ~1J ,~t t}~

(.~t..w ~~t;rJ ~t..w ~t;Yo ,~4~·>

<iJmmetimde Ebu Hanife rahimehu'lliih denilen bi-

risi olacakhr. a iimmetimin kandilidir. ~iiphesiz di-
ger peygamberler benimle oviiniirler, ben de Ebu
Hanife ile oviiniiriim. anu seven beni sevmi§ olur ve
ona bugzeden bana bugzetmi§ olur!!>'89
Vine:

~ ~t '~~~l &. ~ :~ j~ ~.) ~t ~ ~~ )

~

(·~l;r~t
'Ummetimde Muhammed b. 'idris (e~-~afi'l)
denilen birisi olacakhr. a iimmetime ibllsten daha

88 Giinahkar bir uydurucu ve al<;ak bir mutaasslp bunu soyliiyor.

89 Bu uydurma rivayetlerin tenkidi i<;in bkz. 'Allilme el-Mu' allimi,
et-Tenkll (1/446-449); ibnu'l-Cevzi, el-Mevdu'at (2/48). Yine Ahmed
b. es-Slddik el-Gumari'nin Beyiinu Telblsi'l-Mufteri Muhammed
Ziihid el-Kevserl (sy. 137-138) adh benim tahkikimle basIlrm~ fayda-
h kitabma bakmlz.

83
fazla zarar verecektir.'90
Bu uydurmalardan Allah' a slgmmz.
imam Mehdi iL~','rtin Ebu Hanife'yi taklid edece-
gini, 'Isa '!>!'J','m dort mezhepten biriylc hiikmedecegini
iddia ederler!91
Hatta Hanefi alimlerinden geyh Ebil Hafs el-
Kebir'in zamanmda birisi mezhebini terk edip hadisle
amel ctmeye ba§lar. imamm arkasmda Fatiha okur,
intikallerde ellerini kaldmr ve benzerlerini yapar. Bu
durum adl ge<;en §eyhe haber verilince §eyh ofkelenir,
inat eder, sultana 0 kimseye had cezaSI vurdurulmaslIll
emreder!!
Bkz. Fetavd'l-Hammadiye, Tatarhal1iyye ve Ir~dd
(sy. 186 dipnot: 1)
Mezhep alimlcrinden <;ogu anlattIglmlz bu du-
ruma diigmiiglerdir. insanlan Nebi a~'in hadisleriyle
amel ctmekten engellcmi;;lcrdir. Bu yiizden
~eyhulislam 'Abdurrahman Ebil ~ame92 goyle der:

'Zamammlzdaki fakihler hadis ve rivayet

kitaplarma bakmayl, bunlarm anlamlanm
kavramaYI ve kitaplan kendi bagma oku-

90 Hir Dnceki dipnota bak1111Z.

91Bkz. e/-Havi li'I-Fctdvi (2/340); cl-i~a'a Ii-£§niti's-Sa'a (sy. 221-222);
Ha,iyetu ibn 'Abidin (1/53); cl-iza'a lima Kane (Ie rna Yekilnu Beyne
Yedcyi's-Sa'a (sy. 162-163); Bid'atu't-Ta'assubi'l-Mczhebi (sy. 70-74)
vc Muhtasaru Sahihi Muslim Mukaddimcsi (sy. 4-13).
92 Hicri 665 yll111da vefat etmi§tir. Hiyografisl ic;in bkz. ibn KeslT, el-
Bidayc (lc'n-Nihdye (3/250); ibn ~akir el-Kutubi, Fcvatu'Z-V'id!!at
(1/252).

84
 maYl haram sayml~lardlr!!'9'

imui /i'/ldhi ve imui ile1fhi rdci'un!

Dart imam ve bu iimmetin bugiiniimtize kadar

gelen, ilim ehlinin ilimleri, tisttinltikleri, takvalan, Al-
lah'tan korkulan, ztihdleri, Din'de ihlaslan, sonradan
<;;lkanlan bid' atleri ve taklidi terk etmeleri hususunda
ittifak ettikleri diger mti<;;tehitleriyle miiceddidleri hak-
kmdaki itikadlmlz ~udur:
Onlar bu iimmetin degerlileri ve haYlrhlandlr-
lar. jn~d'alldh Alemlerin Rabbi katmda kullann en fazi-
letlileridirler. Onlar dosdogru yol tizerindedirler. Ken-
di zamanlannda onlardan istifadc cdcnlcri kcndilcrini
ve ba~kalanm taklit etmekten ve mezhep edinmekten
yasaklaml~lar, onlan Kitilb vc Siinnct'c sanlmaya ir~ad
etmi~lerdir. Nitekim ba~kalan bir tarafa, 0 degerli alim-
!crin taklit<;;i!crinin kitaplarmda dahi bunlar rivayct
edilmi~tir.

islam imamlarmm onemi budur.

M tisltimanlardan birinin -ilmi, VeraSI, Allah'tan
takvasl- Din imamlanndan biri hakkmda, kendisini ve
ba~kalanm taklit etmekten yasaklamasl sebebiyle ha-
karet etmesinden veya halleriyle ve fiilleriyle herhangi
bir mcsclcdc basirctsiz harckct cttigi konusunda katu
zanda bulunmasmdan Allah' a slgmmz. Bu ancak hak-
ka kar~l basircti kar olmu~ bir kimscnin yapacagl ~cy-

9' Bkz. cl-Muemmel fi'r-Reddi ila'l-Emri'l-Evvcl adh kitabmm

muhtasan, tahkikinl faziletli karde§imiz ~eyh Salahuddlll 1\1 a kbu I
Ahmed yaprru,hr. Allah onu ba,anh kIisIn. Bu kitapta taklil<,ilerin
bu gibi pek <;ok sOLlerine onlekler vardu.

85
dir.
o imamlan al.;altmarun calZ oldugunu soyle-
yenleri Allah katlctsin. Evct, yine Allah hile yapanlan,
ki~ilerin ve mezheplerin gori.i~lerini, ayet ve hadis
kendisine ula;;ml;; olmasma, hakkm ve mezhebinin
bahl olu~unun ortaya ';lkml~ olmasma ragmen Allah
~'nin ve Raslllii '!ii:'in sozlcrinin oniine ge~irenleri, tek
bir mesele olsa dahi Kitab ve Si.innet'i reddedenleri,
onlan mezhebine gore te'vil edenleri, bunlan i.;tihatla-
ra, gori.i~lere ve klyaslara arz edenleri, Kitab ve Siin-
net' e arz etmeyenleri de katletsin. Din'in garipliginin
ve islilm'm Muslumanlarm arasmdan gitmesinin en
biiyiik sebebi budur.
jnnti /i'llfihi ve innfi iZeyhi raci'{{n.

Ey sadlk Miisliiman! Rasuliillah :ifin hayatmda

onun hadislerini ve Yi.ice Allah'm kelamml onun ;;erefli
dilinden i~ittigi halde yi.iz ~evirenlerle, RasUliillah :if in
vefatmdan soma 94 Kur'fil1-1 Kerim'de veya dogulu ve
bahh Miisliimanlann alimlerinin katmda muteber alan
Sahih Si.innet kitaplarmda gordi.ikleri bir ayet veya sa-
hih ve sabit bir hadisin oniine gorii~leri ge~irerek yiiz
.;evirenlerin arasmdaki fark nedir?!

94 'Allfune Taklyuddin es-Subki, l'vIa'"a Kavli'l-imam el-l'vIultalibi:

jzd Sahha'l-Hadisu Jehuvc Mezhcbi adh faydah risilesinde (3/102 -
Mecmu 'atu'r-Resd'ili'I-Mu1Jiriye kenannda basIlml~tlr) ~oylc
demi~tir:

'insan kendisini Nebl i.1i'{in huzuTunda oldugullu ve

ondan hadisi i§ittigini kabul etsin. 0 hadisle arnel
ctmcyi crtclcycbilir mi? Hayu va'lldhi, hcrkcs kcndinc
gore onunla amel etmeklc mukellcftir:

86
 Haktan soma saplklIktan ba~ka ne vardlr?!
Ozetle, dart imamm garii~ler iizerine kurulu
mcsclclcrdc bugiinkii taklitc,;ilcrin iizcrindc bulunduk-
Ian yol iizerinde olduklanm hayal eden hata eder. Bu
saz hclak olmu9 kimscnin sazudiir. Zira gcrc,;cktc dart
imaml kiic,;iimseyen, onlann saziinden c,;lkan 0 kimse-
dir.
Onlann kitaplanm dolduran bu mcsddcri asIa
dart imamdan biri yazmam19, bunlardan habcrlcri dahi
olmaml~tIr. imam ibn Dakik el-'Iyd 'I-<0'nun ve digerle-
rinin sazunu ac,;lklarkcn ayrmtIh 9ckildc bahscdildigi
gibi, bunlar 0 imamlara iftiradlr.
igte Ebil Hanife 4i;! Onun flklh alamnda bir kita-
bl yoktur. Ancak Flkhu'l-Ekba" kitabmm ona ait oldu-
gu saylenmektedir ki 0 da Hanefilerin muhalefet ettik-
leri akideler hakkmdadlr. Flkhi meseleler hakkmda bir
kitap degildir. Ebil Hanife'ye nispet edilen Musned'" ise

Eu kitabm EbCt Hanifc ;;;Iiya nispeti sahih dcgildir. Eu ancak ,ok

9.'

zaYlf bir ravi olan Ebu Mutl' el-Belhl'ye nispet edilir. ~eyhimiz el-
Eibanl ,;15, Muhtasaru'I-'Uluvvi'I-'Aliyyi'I-'Azim'de (sy. 136) >iiyie
demi,tir:
'el-Flkhu'l-Ekber kitab, Hculefiler araslnda me~hur
oldugu gibi imam EbCt Hanifc'ye ail dcgildir.'
% Ebil Hanifc :<..l?:'ya nispct cdilcn on yedi MusHed'den bifidir.
'Allame cl-Mu' allim'i (1/214) ,oylc der:

'Eu MusJlcd'lcri toplayanlarm <;ogunlugu sonrakiler-

dir. i<;;lerinde yalanla itham edilen kimseler vardlT.
Onlann araslncia ithi-UTI edilmeyenler ise Ebu
Hanifc'yc ula;;tudlklan isnadlarda rivayctinc
guvcnilmcycn kimsclcrdir.'

87
yine fIkIh alanmda degil, hadis alanmda bir kitaptrf.
imam Malik ;,;0'nun sadece e/-Muvatta' adlr kitabl
VardlT. 0 da bugiin kulla1111dlgl anlamda bir flklh kita-
bl de gil, hadis kitabldlf. Bununla beraber Malikiler bu
kitapla ilgilcnmczlcr, onda olanlan da bilmczlcr!
imam ~afi'l ,I,/nun flklh alanmda miistakil bir
kitabl yoktur. el-Umm adh kitabl ve er-Risiile'si flklh
usimi hakkmdadlf. Bununla bcrabcr imam ~afi'i 4!! adl
gc~cn cscrindc baZl mcsclclcrdc hata cttiginc karar
vermi~ ve hayatmda iken bundan d6nmii~tiif. Nitekim
dcgcrli arkada~l cl-Buvcytl ,,"!! bunu naklcdcrck ;;6ylc
demigtir:
u~afi'i
,:£i'nun goyle dedigini igittim: Bu ki-
tap Ian telif ettim ve i.;indekilerle ilgilen-
medim. Bunlarda mutlaka hata bulunmasl
ka.;mIlmazdlf. Zira Yiice Allah ;;6yle bu-
yurmugtur:

~I ~ ~ ~ Z,15 j.lj Z,Tjll z,.JjJ.:j ~1 ~

~.I~t.;~~1 ~ 1.J~jl
(Eger 0, Allah' tan ba§ka birisinden gelmi§ 01-
saydl, onun i<;:inde pek ~ok ~e/i~ki bulurlardu
(Nisii' 4/82)

Yine cl-Mu' alliml ,k·, cl-Tcnkil'de (1/90) ~bylc def:

'T amanu cefh edilmi~/zaytf gbfUlm(j~tuf:
BkL. Ta'cilu'l-lVlcnfc'a mukaddimesi (sy. 5-6).

88
 Bu kitaplanmda Kitab ve Siinnet'e aykm
bir ~ey bulursamz ben ~imdiden ondan
danmii~iimdur."97

el-Addbu '§-~er'iyye (3/154).

icma ile Ehl-i Siinnet'in imaml olan, imamlar
imaml Ahmed b. Hanbel 4i; flklh konusunda tek bir
kelime yazmaml~hr. Ancak kendisinin biiyiik bir
Musned'i VardlT. 0 da hadis konusundadlT.
imam Ahmed ,-10, Siinnet'e tabi olmakta hlrsh
idi. Taklidden, i<;;tihatlardan" ve garu~lerden ~iddetle
yasaklardl.
Bu yuzden ibn Haldun 48 99 ~ayle demi~tir:
'imam Ahmed b. Hanbel 4i; insanlarm
Siinnet'i en <;;ok ezberleyeni ve en <;;ok hadis
rivayet edeni idi. ~ayet 0 olmasaydl dun-
yada ne Siinnet ne de Siinnet ehli kahrdl.'

Onun ya~adlgl tabakat vc biyografi kitaplarmda

zikredilen olaylar me~hurdur100
Yuce Allah onlann hepsinden raZl olsun.
Dart imama saygl gastcrilmcsinin farz, makam-
larmm yiiksek, faziletlerinin buyiik ve ilimlerinin geni~
oldugunda ~i.iphc yoktur.

97 Daha ()nee gec;mi§ti.

98 Din'in kaidelerinden uzak ulan i~tihatlan kasteciiyor.
'" Ivlukaddime (3/1051).
imam ibnu'l-Cevzl ;J:..;-'nun imam Ahmed o;.~;lnun menkIbeleri
lUU

hakkmda biiyiik bir cilt halinde kitah Vardlf.

89
 Onlarla beraber olan halis hak, onlarm iizerinde
bulunduklan Kitab ve tertemiz Siimwt'in hidayeti, bu
ikisini baglmslz olarak anlamalan, Din'de bir kimseyi
taklit etmekten yasaklamalan ve Islam'da mezhepler-
den birine uymaYl haram saymalandlf.
Lakin taklit.;iler imamlanm taklide sevk etmek
i<;in Kitab ve Siinnct naslanm reddediyorlar!
Din'de hurafcler ve bid' atlcr en <;ok taklit kapl-
smdan girmi9tir. Donuk resmi alimlcr mezheplcrinin
kitaplarmda zikrederek bunlann me~ru olduklanna
delil gctirmi 9lcrdir. Bu kitaplarda bulunanlan da
imamlarma nispet ederek okuyucularma ve ogrencile-
nne:
'Bunlar dart imamm frkhldlr'derler!!
Haylr ve asIa! Bu kesinlikle dart imamm flkhr
degildir. Onlara nispet edilcn ve mezhep kitaplarmdan
onlardan nakledilen her ~eyin 0 imamlara nispeti sabit
degildir. Bilakis onlann <;ogunlugu veya tamaml onlara
tabi olanlara aglr basan garii~lerdif.
~ahitlerin huzurunda en yiiksek sesle diyorum
ki:
Mesela Imam Ebtl Hanife ;,.it(,' dan veya Imam
Malik ","!!'dan yahut imam ~iifi'l ","!!'dan rivayct edildigi
iddia edilen ~eylerde slhhati gerektiren biitiin ~artlan
ispatlayarak bunlann sahih oldugunu ortaya koysun!
Onlarm bundan aciz kalmaktan ba9ka bir gey

90
yapacaklarml sanmlyorum. 'OI

' ... birbirleril1c yardlll1 ctselcr dc.' (isra 17/88)

101 ilim ve Din'le ilgili diger mesclclerde de hakka muhalcfet

edenlerin dUTumu budur. iki (Kitab ve Silnnet'in)
vahyin
metoduna ve SUlulet imarnlarllun yollanna cahil ve aciz kalanlar
muhalif du§erler ve felakete ugrarlar.

91
 Ragbet Goren Mezhepler Hakkmda
Tarihe Bir Bakl~

Ey hakkm talibi! Ey Din'inde samimi ki§i! Bil ki

islam'm yalmzca bu reva<;ta olan mezhepleri taklit ara-
smda sl111rh oldugu hakkmda saylcnenlcr nedir? Bu
mezheplerden birini taklit etmekten <;Ikan, namaz kIlsa
da, om<; tutsa da, hac yapsa da, MiisHiman oldugunu
iddia etse de, 0 kimsenin dosdogm yolun dl§ma <;Ikh-
gml saylerler!
Bu bahl bir sazdiir. Zira reva<;ta olan mezheple-
rm kendisi yenidir! Niibiivvct asr111da bunlar yoktu.
Ne sahabe asnnda, ne tabi'in asnnda, ne teba'u't-tabi'fn
asrmda ne de dart imam ·~'nun zamanmda bu mez-
hepler yoktu!
o halde hak ile bahl arasmda bu mezhepler na-
sll al<;ii olabilir? Bu dumm ancak ii<;iindi ve dardiindi
aSlrlardaki kadilarm, devletin, liderlerin, kuvvet sahip-
lerinin ve <;ogunlugun basklsl sebebiyle meydana gel-
mi§tir. Nitekim Sfumetin destek<;isi imam el-Fullani :18,
el-ikdz adlI eserinde (sy. 171), $ah Veliyu'llah ed-
Dihlevi ,;£;, $eyh 'Abdulhak ed-Dihlevi:18, Biiyiik imam
ibn Hazm -4;, e§-$evkani -4; ve diger biiyiik alimler
eserlcrinde bunu a<;:lk<;a belirtmi§lerdir.
Uzerinde durdugumuz konunun amaCl, reva<;ta
olan mezheplerinin ba§langlcmm idarecilerin,
kiidilar111, ba§kanlarm ve devlct adamlarm111
hevalarma uymaslyla oldugudur. Bu mezheplerin or-
taya <;:lkmas111m sebebi, Hiirlm Rqid'in halifelik ma-

92
kamma ge<;ip Kiidi Ebfl Yflsuf'u kaza/hiikmetme ma-
kamma tayin etmesiyle olmu§tur. Yiiz yetmi§ sene son-
ra kaza/hiikmetme makaml onun eline ge<;mi~, Irak,
Horasan, ~iim, Mlslr ve hatta ifrikiyye'de sadece Ebu
Yflsuf'un i~aret ettigi kimseler kiidi olmu~tur!
o
sadece yem mezhebine mensup olanlan go-
revlcndiriyordu. Halk onlarm hiikiimlcrine ve fctvala-
rma zorlandl. Bu iilkelerde Hanefi mezhebi yayIldl.
Nitekim Maliki mezhebi de Yahya b. el-
Hakem'in EndiiHis'e yerle~mesi sebebiyle orad a yayIl-
ml~t1r. Hatta ~oyle denilmi~tir:

'iki mezhep riyaset ve saltanat emriyle ya-

Yllml§t1r; doguda Hanefilik, Endiiliis'te
Malikilik.'

Bkz. Makrizl, el-Hutut ve ed-Dubbl, Bugyetu'l-

Multemis. 102
Veliyullah ed-Dihlevi 41;, Huccetu'lldhi'/-
~iih
Bdliga adh kitabmda lO1 ~oyle der:
'Ebfl Yflsuf 41;, Harun Re~id zamanmda
kadlhk gorevine getirildi. Bu, HaneE mez-
hebinin ortaya <;lkmasma sebep olmu~tur.
Kadllar Irak, Horasan ve Maverdu'n-Nehir

102 Bu!Un bunlar i,in bkz. Ustad Ahmed Teymur, Nazratun

Tiirihiyyc fi Hudusi'/-ivleziihibi'/-Erbe'a DC inti~aru"ii (sy. 9). Miiellif
de oradcul nakletmi§tir. Alldhu a'lem.
10., Huccetu'lliihi'I-BaJiga (11146).

93
 topraklarmda bununla ,04 hiikiim verdiler.'

Bkz. Tdrihu ibn HaldCtn ve Tdrihu'l-Hulefd'.

el-Makrizi, e/-Hutut'ta (2/333) ~oyle demi~tir:

'Harfm Re~id halifelige gelince 170 sene-

sinden soma Ebf1 Yusuf kad1hk gorevine
getirildi. Irak, Horasan, ~am ve Mlslr'da
sadece Kildi Ebf1 Yf1suf :;."!!'nun i~aret ettigi
hiikiimler taklid edildi ve buna azen gaste-
rildi:

'Yine Endiiliis'te cl-Hakem b. Hi~ilm'111 devlcti

kuruldugunda Yahyil'nm sazii kabul edilir bir konumu
yard!. Sadece onun i~aret ettigi kimseler kadlhk gore-
vine getirilirdi. Baylece Hand! mezhebinin Ebu Yusuf
vesilesiyle doguda yayIlmasl gibi Maliki mezhebi de
Endiiliis'te yaYlldl.'
Bkz. Bugyetu'l-Multemis ve Nejhu't-Tib.
es-Sem'ilni "If!; Leyden'de bas1lan e/-Ensdb adh ki-
tabmda (1/503) gayle der:
uel-Milliki: 105 Bu kelime Millik 41;' ya nispet-
Ie soylenir. Thrahim b. Mahmud b. Hamza
el-Maliki ,jI; gayle dedi: Muhammed b.
'Abdilhakem 41; bana ~oyle dedi: 'Buraya
Millik'in yolunu senden daha iyi bilen bir
Horasan'h gelmedi. Horasan' a donecek

1U4 Yani Hanefl mezhebiyle.

1U5 AsIl nushada bozukluklar vardu. Bunlan el-Ellsab kitabImll el
yazma niishaSlndcul dULelttim. (Varak 504)

94
 olursan insanlan MiHik J!;'nun gorii;;lerine
davet et.'"

ibrahim hicri 369 yIll ~aban aymda vefat etti.

el-Makrizi 40, el-Hulul'ta (3/333) diyor ki:
"ifrikiyye'de Sunnetler ve eserlcr/rivayetler ha-
kim durumda idi. Ta ki 'Abdullah b. Ferruh Ebfl Mu-
hammed el-Farisi 2,.'0 HancE mezhebiylc geldi. Sonra
Esed b. Furat b. Sinan J!; Ifrikiyye'de Hand! mezhebine
gore kadIlrk yapt!.
Soma Sahnfm b. Sa'id et-Temlhi ,,10 kadilrk gore-
vine getirildi. Onlara Malild mezhebini yayd1. Soma el-
Mu'iz b. Badis biirun Ifrikiyye halkmI Maliki mezhebi-
ne sanlmaya ve ba~kasmI terk ctmeye zorlad1. Boylece
bugiine kadar Ifrikiyye ve Endiiliis halkI sultan katmda
ragbet gormek ve diinya talcbinde hIrs ic,;in Milliki
mezhebine donmii;;lerdir. Zira hiikiim ve fetvalar bu
~ehirlcrde ve diger yerlcrde sadece Milliki mezhebinin
fIkhma gore veriliyordu. Halk hiikiim ve fetvalannda
onlara mecbur kaldllar. Boylcce Handi mezhebinin
doguda yayIldIgI gibi buralarda da Maliki mezhebi
yaYIld1. Ebu Hamid el-isferayini 2,.'0, Halife el-Kadir
bi'llah Ebu'l-'Abbas Ahmed zamanmda -ki bu 393 YI-
lmda olmu;;tur- devlette gorev almca ~am ve MIsIr
beldelerine ula;;mI;;hr."w6
ibn Ferhfm 2,.f<i), ed-Oibae' da ~oyle der:
'HancE mezhebi en c,;ok ifrikiyye'de, hicri

1U6 Burada <...iimlede kopukluk Vardlf. Bunu <;ozemedim. Allah-a

a/Zem.

95
 400 yIll civarmda ortaya <;IkmI~trr.'

ibnu'I-Esir'in e/-Kdmi/ adh tarihindc, ibn

Hallikan'm et-Tdrih'inde, Mevdsimu'/-Edeb'de ve e/-
Hutuf kitabmda (2/333) ;;oylc gc~cr:
'Ifrikiyye halkmda Siinnetler ve eserler /
rivayetler hakimdi. Soma daha once ge~tigi
gibi Hanefi mezhebi galip gelmi~tir. el-
Mu'iz b. Badis hicri 407 Y1hnda orada go-
revlendirilince oramn halknll ve kom§usu
olan Magrib bcldclcrindcki halk1 Maliki
mezhebine ta§ImI§, mezhep aynhklanm
gidermi~tir. Ozetle dumm boyledir.'

ibn Fcrhan ;y"!!, ed-Dibdc'da vc 'Abdulhayy cl-

Leknevi, e/-Fevd'idu 'l-Behiyye' de §oyle derler:
'Tabakat adh eserlerin sahipleri ~afi'i mez-
hebinin ilk olarak MIsIr'da ortaya ~IktrgmI
sonra Horasan, Turan, ~am, Yemen,
Maverd'u 'n-Nehir, Faris, Hicaz ve bazI Hint
beldelerinde yayIlmI§hr. ~afi'iligin
Ifrikiyye ve Endiiliis' e girmesi hicri 300 se-
nesinden sonra olmu§tur.'

ibn Hacer ,ii!;, Ref'u'l-jsr adh kitabmda, es-Sehavi

Y,.it(" el-hdn bi'f-Tevbih'te ve ibn TUltm "4:, es-Suguru'l-
Bessdm'da §oyle anlahrlar:
'Kadi ibn 'Usman cd-D1mc;;ki ~am'a ~iifi'i
mezhebini ilk sokan ki~idir. DIme~k'te kadi
olmu;; vc ~iifi'i mczhcbiylc hi.ikmctmi;;tir.
Kendisinden somakiler de ona tabi olmu~-

96
 lardlr. Muhtasaru'l-Muzenf'yi ezberleyene
yiiz dinar bagl~lardl. Hicri 303 Yllmda ve-
fat etmi~tir:

es-Sem'ani ;,fI;, el-Ensdb'da (1/336) ;;iiyle der:

"e~-~afi'i kelimesi; Muhammed b. Idris e;;-
~afi'i 41;' ya nispet edilir. 470'li yIllarda
Mekke'de vefat eden Ebtl 'Ali el-Hasen b.
'Abdirrahman el-Ha;;imi ;;.Ii!! bu isme nispct
edilmi~ ve ona 'e~-~afi'i' denilmi~tir. Dedi
ki: 'Ebu'I-' Ala' Ahmed'in ;;iiylc dedigini
i~ittim: Ebil'I-Fadl Ahmed el-Makdisi'yi 107
~iiyle derken i~ittim: Ebtl 'Ali'ye bu 'mez-
hep' nispeti hakkmda soruldu. Dedi ki: <Bir
kimsenin etrafmdaki topluluk kendisi i~in
'e~-~iifi'i' yazardl. Bizim hakklmlzda da bu
nispet sabit olduf

Tabakdtu 's-Subki' de, el-i'/dn ve'l-Tevbih'te ve

;;czerdlu'z-Zehcb'de (3/51) ~i.iyle ge~er:
'~iifi'imezhebi Maverd'u'n-Nehir'de, Hicri
365 yllmda vefat etmi~ olan el-Kaffiil e;;-
~a~i eliyle yayllml~hr:

Tdrihu ibn Hallikdn'm ikinci cildinde en-Nasir

Saliihuddin Ytlsuf b. Eyytlb'un biyografisinde ;;iiyle
denilmektedir:
'Eyyubilcr Devlcti be;;inci aSlrda Mlslr'l

1U7 BkL. ibn Tahir el-Makdisi; cl-Ensdbu'l-Muttcfika (sy. 21).

KIssamll akI§lnda ba§ka bir mucUTI vardlr. Allah en iyi bilendir.

97
 almca mezhepleri canlandlrdllar, fakihler
i.:;in medreseler bina ettiler. Bu igte ~iifi'i
mezhebine biiyiik pay aYlrdllar. Devletin
mezhebi oldugu i.:;in kadilan ~iifi'i mezhe-
binden tayin ettiler. 'Isa b. 'Adil dl~mda
Eyyub ogullanmn tamaml ~iifi'i mezhe-
binde idiler.'

cl-Makrizi (3/344) ~oyle der:

"Onlardan soma gelen Tiirk el-Bahriyye Devle-
ti'nin sultanlan yine ~ilfi'i idiler. ~ilfi'i mezhebinin hu-
kiimlerine gore amel devam ettiler. Ta ki el-Melik ez-
Zarur Baybars'm sultanlrgmda Hanefi, ~afi'i, Maliki ve
Hanbeli olmak iizere dart tane ayn kadi atandl. 665
yllmdan beri boyle devam etti. Soma islam ~ehirlerin­
de bu dart mezhep ve Ega'ri akidesi'08 dlgmda islam
mezhebi kalmadl. Bu mezheplerin mensuplan i<;in di-
ger islam memleketlerinde de medreseler, dergahlar, lOY
zaviyeler ve ribatlar yaplldl.
Bu mezheplerden ba~kasma uyanlara dii~manlrk
edildi ve kar;H <';lkl1d1. Kildihk gorevine getirilmedi.
Onlarm ~ahitlikleri kabul edilmedi. Hatip olarak ko-
nu;;turulmad1. imam yapl1mad1. Bu dart mezhepten
birini taklit etmeyen hi.:; kimseye ders verdirilmedi.
~ehirlerdeki fakihler bu sure boyunca bu mezheplere
uymamn farz olduguna ve bagkasma uymamn haram
olduguna fctva verdiler. Bugiine kadar da boyle devam

lOS ileride gelecek olan aC;lklamalara bak11l1Z.

109 ArapYl mctindc gc,cn (&\?-) Hav{mik kclimcsi, (,Ls:;\.;.) hiinkah
kelimesinin <;oguludur. Sofi zaviyelerine benzeyen yapIlardlr.

98
etmektedir."
el-Hutut kitabmdan (3/344) nakil burada bitti.

Melik ez-Zahir DOrt Kadl Tayin Ettigi iC;in

Kabirde Azap Gormektedir!
es-Subld e9-~ilfi'1 ;;."!J 90yle der:
"AnlatIldlgma gore Melik ez-Zahir riiyada
goriilmii9 ve ana: 'Allah sana ne yapb?' di-
ye sorulmu§. Demi§ ki: 'Dort kadl tayin et-
tigim i<;in 9iddctli bir gekilde ban a azap etti
ve <Miisliimanlarm birligini daglttm) bu-
yurdu.'"

Bkz. Tabakdtu's-Subki (5/135).

es-Sehavi, Tuhfetu 'I-Allbi/b' da ve el-Makrizi, e/-
Hulut'ta §oyle derler:
'Dort mezhebe gore ders1cri ilk tertip eden
Sultan es-Salih Necmuddin'dir. Kahi-
re'deki es-Salihiye medresesinde hicri 641
yllmda bunu yapml~tIr:

el-Merake~i, e/-Mu 'cib' de ~oyle der:

'Beni Ta~ifin Devleti, Magribu'l-Aksd'da be-
9inci aS1rda kuruldugu zaman Endiiliis'ii
i§gal ettiler. Ikinci sultanlan olan 'Ali b.
Y11suf b. Tii9ifln f1k1h ehline 9iddetle bagh
idi. Biitiin iilkede fakihlerle isti§are etIne-
den hi<;bir i9 karara baglanmazd1. Kad1lan
kii~iik ya da biiyiik her meselede hiikiim

99
 verirken fakihleri yanlarmda bulundurma-
ya mecbur etti. Fakihlerin onemi biiyiidii.
Ona yakmla;;an veya hatasml soyleyenler
ancak mezhepleri bilen kimselerdi. Onun
zamanmda mezheplerin kitaplan infak
edildi, bunlarm geregine gore ame! edildi,
bunlarm dl~mdakiler terk edildi. Bu yiiz-
den Allah i\®'nin Kita.bI'na ve Rasuliilliih
a~'in hadislerine bakmak unutuldu. Her
a~ldan Kitilb vc Si.innct'lc ilgilcncn hi~
kimse kalmadl.' 110

110 Bu dUTum bugil11 de bin;ok illkede gDTilimektedir. Ku~iikler bu

taassup uLerine yeti;;iyor, buyukler ise bu inatla hareket
ediyorlar!!

100
 [Mutercimin ilavesi:

~eyhulislam ibn Teymiyye ,,~'ya soruldu:

"Din imamlan olan se<;kin alimler -Allah onlarm

hepsinden raZl olsun- §u kimse hakkmda ne derler? Bir
kimseye: 'Mezhebin nedir?' diye soruldugunda: 'AI-
lah'm Kitabl'na ve Rasulii Muhammed ~'in Sunneti'ne
tabi olan bir Muhammed'i'yim' der. Ona: 'Haylr! Her
muminin bir mezhebe uymasl gerekir. Mezhebi olma-
yan §eytandlr' derler. 0 da: 'Ebll Bekr Slddlk ve ondan
sonraki halifelerin tii mezhebi neydi?' der. Ona goyle
denilir: 'Senin mutlaka bu mezheplerden birine uyman
gerekir: Bunlardan hangisi isabet etmigtir? Bize fetva
verin, Allah size kar§lhgml versin."
Cevap:
" Allah' a hamd olsun. insanlara ancak AI-
lah'a, Raslll'e ve Allah'm §u ayctinde itaat
edilmelerini emrettigi emir sahiplerine ita-
at ctmelcri vacip kllmml§t1r:
,
41)\ \y..,,1\...~
" "S:'.
~"'r-;
' .. .Allah'a itaat edin, Rasul'e itaat edin ve siz-
den oZan emir sahipZcrine de ... ' (Nisii' 4/59)
Emir sahiplcrine itaat baglmslz degil, mut-
laka Allah' a ve RaslIli.i'ne itaate uygun 01-
mak zorundadlr. Sonra §oylc buyrulur:

0\ J~j\j,.l!\ J! ;3~) ;~ ci pjS 0~ ... ~

101
 ~,'S~~t;

'" ,Eger bir ~ey hakkrnda ~eki~irseniz onu Al-

lah'a ve Rasa/U'ne dondiiriin, ?ayet Allah'a ve
ahiret gUl1une iman ediyorsal11z bu daha !myrrh
ve sonu[ bakllrlmdan daha guze/diy,' (Nisa' 4/59)
Musliiman bir meseleyle kar~1Ia~t1g1 za-
man, hangi mezhepten olursa olsun, AI-
lah'ill ve RasUlu'niin ~eriatiyle £etva vere-
cegine inandlgl bir kimseden £etva ister.
MiisHimanlardan hi.; kimsenin, iUimlerden
belli bir gahSl, her soyledigi geyde taklit
etmesi gerekmez. Yine MiisHimanlardan
hi.;birinin belli bir ~ahs111 mezhebine bag-
lanmasl gerekmez. Sadece RasuHilliih 'Ji;'in
her vacip kIldlgl ve her verdigi haber ah-
nabilir. Hatta RasUliinah~" dl~illdaki insan-
larm sozlcri ahnabilir de terk edilcbilir
de. 11l Dini ba~ka bir yoldan bilme koml-
sundaki acizligi sebebiylc bir kimsenin bel-
li bir mezhebe uymasl, 0 kimse i.;in geni~­
lik gosterilebilccek bir husushlr. Bu, 0 yol-
dan ba~kaslyla dini bilme imkam olan her-
kese de vacip olan bir ~ey degildir. Bilakis
herkesin giiru yettigi kadanyla Allah'tan
korkmasl, Allah ve Raslllii :~'in emrettikle-

111Bu s()z imam 1\1al1k ~fya aittir. Nebl i.1i};'in kabrine i~aret ederek:
i$U kabrin sahibinin sozleri dl~lndaki insml1ann sozleri ahnabilir
de, terk edilebilir de' demi,tir.

102
 ri ilmi talep etmesi, emir olunanlan yap-
maSI, sakmdInlanlan terk etmesi gerekir.
Allah en iyi bilendir."112

Yine ~eyhulislam ibn Teymiyye ",iJ!J, Mecmu'u'/-

Fetavd'da (22/252-253) gayle demi§tir:

"Sahabeler, Din'in temizlik, namaz, hac,

bo~anma, feraiz (miras) veya digerleri gibi
bazl fer''i meselelcrinde ihtilaf etmi~ olsalar
da birle§ip ittifak ederlerdi. Bu konularda
icma etmelcri kesin bir hi.iccettir. Digerlcri-
ni bir kenara bIrakarak imamlardan belli
bir ~ahsa baglanan, hpkl diger sahabeleri
bIrakarak tek bir sahabeye taassup gaste-
ren gibidir. Mesela RafIziler ' Ali ~,,'ya taas-
sup gastererek u<;; halifeyi ve sahabelerin
cumhurunu terk etmi~lerdir. Hariciler ise
'Usman ve 'Ali hakkmda dil uzatml§lar-
dIr. Bunlar bid' at ve heva ehlinin yollan-
dIr. Kitab, Sum-let ve icma ile sabit olmu§-
tm ki onlar k6ti.ilenmi~ ve Allah'm RasUl u
ile ganderdigi §eriatm ve yollarmm dl§l-
na <;;lkml~lardIr. Her kim imamlardan biri-
ne taassup ederse, bu bidat flrkalarma ben-
zerlik g6stermi~ olm. Baglandlgl kimsenin,
Malik, ~ilfi''i, Ebu Hanife, Ahmed b. Hanbel
veya ba~kalan olmasl fark etmez. Bunlar-
dan birine baglanan kimse onun ilimde ve

112 ~eyhulislam ibn Teymiyye, Mecmu'u'l-Fetava (20/92-93 felva no:

259; diger niisha 20/208-209)

103
Din'de degerini bilmedigi gibi digerlerinin
degerini de bilmez. Boylece hem cahil hem
zalim olur. Allah ise ilmi ve adaleti emre-
der, cahillikten ve zuliimden yasaklar. Yii-
ce Allah ~oyle buyurmu~tur:

'Gnu insan yiiklendi. $iiphesiz a ~ok zalim ve

pek cahildir.' (Ahzab 33/72)
i~te insanlann Ebfr Hanife'ye uyma konu-
sunda en ondekileri olan Ebfr Yfrsuf ve
Muhammed! Onlar Ebfl Hanife'nin gori.i~­
Icrini en iyi bilen kimselcrdi. Bununla bir-
likte neredeyse saYllamayacak kadar <;ok
meselede, Siinnet'in delilinin kendilcrine
belirmesi sebebiyle Ebfr Hanife'ye muhale-
fct ctmi;;lerdir. imam larma gereken sayglyl
gostermelerine ragmen ona tabi olmayl va-
cip gormemi;;lcrdi. Onlar hakkmda
'Muzebzebdn ! gori.i~ degi~tirenler' denile-
mez. Bilakis Ebfl Hanife ve diger imamlar
bir gorii~ soyler, soma kendisine aksi isti-
kamette bir delil belirir ve onu soylcrdi. Bu
durumda ona 'muzebzeb ! gorii§ degi§tiren'
denilmez. Zira insan surekli olarak ilim ve
imihll talep etmeye devam eder. Kendisine
daha once gizli kalan ilim ortaya <;lkarsa
ona tabi olur ve 0 bu durumda muzebzeb
olmaz. Bilakis 0 hidayet uzeredir ve Allah
hidayetini arhrml§hr. Nitekim Yiice Allah

104
~oyle buyurmu~tur:

' ... De ki Rabbim! jZmimi artzr.' (Tilha20/l14)

Her mi.iminin, mi.iminlerin idarecilcrinin
ve mi.iminlerin alimlerinin hakkr ama.;la-
malan ve bulduklan yerde ona uymalan
gerekir. Bilmek gerekir ki onlardan biri i.;-
tihat edip isabet ettiginde ona iki ecir var-
dlr. i<;tihat edip hata ettiginde ise ona i<;ti-
hadmdan dolayl bir ecir vardlr, hatasl ise
baglglamr. .. "

ibn' Arabi de gayle der:

"Allah'm Din'ini bilcn muhaddislcr i<;in
hi.;bir ku~ku ve gizlilik yoktur. ZamammlZ
fakihlcri gibi i<;tihat ehlini taklid edenler
ise boyle degildir. Zira Kur' an' 1 ezberlemi~
olsalar dahi onlarm ne Kur'an ne de Si.in-
net bilgisi vardlr. <::i.inki.i onlar Kur' an' da
§eyhlcrinin mezhebine aykm bir §ey gor-
dtiklerinde aldm~ etmezler ve onunla amel
de etmezler. Aynca Kur'an'l ilim alma ga-
yesiyle de okumazlar. Onlar imamlanmn
mezhebine aykm ayct ve habere itimat et-
mezler. Onlann bu hususta Allah katmda
bir mazeretlcri de olmayacaktlr. Klyamct
gtintinde onlardan ilk ytiz <;evirecek olan-
lar imamlan olacaktlr. <::i.inki.i onlar imam-
lannm insanlara: 'Berti taklid edin, bana
uyun' dediklcrini ispatlamaya gu<;lcri yet-

105
 meyecektir. ~i.inkii bu sadece Rasflliillah
a~' in ozelliklerindendir.'1 3

Eger onlar:

~.~'i!'
\. ~ ~ I'::~ 01~-:'s.llli"j
~ U-- liLLi
Y
... ~' i

' ... eger bilmiyorsamz zikir ellline sorun' (Nahl

16/43; Enbiya' 21/7) ayctinde Allah !l;t bize on-
lara tabi olmayl emretmi~tir. Dolaylslyla
biz onlara sorduk, onlar da bize boyle fetva
verdiler' §eklinde bir gorii§ ileri siirerlerse,
biz de onlara ~oyle deriz: Bizim onlara
sormamlzm sebebi, 0 konuda bizlere kendi
gorii~lerini degil, Allah'm hi.ikmi.inii nak-
Ictmelcridir. Zira Allah !l;t: 'Zikir ehli' de-
mi~tir ki onlar Kur' an ehlidir. ~i.inkii zikir
Kur'an'dlr. DolaYlslyla Kur'an okurken
imamm fetvasma muhalif bir hi.iki.imle
kar~1Ia~t1g1mlzda, bize Allah'm Kitabl veya
hadis ile amel etmek vacip olur. Boylece 0
imamm bize bir ayct veya hadis naklctmesi
halinde durum degi~ir. Bu durumda bizler
imamm gori.i 9uylc degil, 0 ayct veya haber
ile amel etmi~ olmaktaYlz ki, bizlerin boyle
bir goruge herhangi bir ayct veya haber ilc
itiraz etmemiz de dogru degildir. Bunun
nedeni her ne kadar bizlcr Arap diliyle ilgi-
Ii bilgiye sallip olmada onlarla e§it olsak da
Arap dilini ve hi.ikmi.in geregini tam olarak

113 AylU gerek<;elerle benzer bir goru§u e:?-~a/rfuu de belirtir: cl-

l'vliziiltu 'l-Kul:ml (1/10).

106
 bilemememiz soz konusudur.""4

"Her Miisliimana sadece zikir ehline soru sor-

maSl vaciptir. Onlar da:

'!;;iiphesiz zikri (Kur'filJl) biz indirdik' (Hier 15/9) aye-

tinde belirtildigi gibi Kur'an ve hadis ehlidir. Eger so-
ran, sorulan ki9inin re'y ve klyas ehli oldugunu ogre-
nirse onu terk eder ve hadis ehli birisini ara9tInr.
Bunun soziin benzeri Imam Ahmed'den de nak-
ledilrni 9tir. '15
Sorulan ki~i bir fetva verdiginde de sorana: Bu
hiikrniin rey, klyas veya hadisten <';lklP <';lkrnadlgml
sormasl gerekir. Sorulan: 'Bu rey veya klyasla <,;lkarIl-
rn19 bir huklirndiir' derse, soran 0 gorii9ii terk eder.
Eger: 'Bu hadisten <,;lkan bir hiikiimdiir' derse bu defa
onunla arnel eder."116J

114 Futuhatu'l-Mekkiyye (1/494).

115'Abdullah b. Ahmed, es-Sunne (no: 229); Hatib, Tlirth (13/448);
ibn Hazm, el-h'kdm (6/297); ibnu'd-Dimyati, cl-Mustefad (2/98);
Mukbil b. Hadi cl-Vadi'i, Ne,l'u's-Sahifc (sy. 244). imam Ahmed
burada: lHadis ehline sOTuluT, rey ehline sOTulmaz. ZaYlf hadis
bile Ebli Hanife' nin goru§unden i yidir' derni§tir.
'''i ibn Hazm, el-jhkdm (6/295 vd.) ve Futuhdtu'l-lVlekkiyye (2/165).
107
 EbO'I-Hasen el-E§'art'nin Tevbesi ve
Hakka Donmesi

E§'ad Mezhebi'nin Hakikati ve

Hied 385 Ythnda Yayt!mast

~iiphe olmayan hususlardandtr ki diger islam

U1kelcrinin halklan -sahilbe, tabi'in, teba'u't-tabi'in ve
dart imam ,~- bu mezhepler ortaya "tkana kadar reva,,-
taki bu mezheplcri bilmiyorlard1. Zaman i<;inde hevil
ve kuvvet sahibi kadilarm galebesi sayesinde bunlar
yerlq;mi9tir. Bu galebe, imkan, tasarruf ve zorbahklar
devletin insanlan bu mezheplere ve E~'ari Akidesi'ne
sanlmaya zorlamastyla tamamlanmt~ttr. Bunlar farz
kllmml~ ve bunlarm dl~mda kalan Kitab ve Siim"let ise
haram ktlmmt~ttr.
Onlara kar~t <;lkanlar, Allah'm Kitabl ve
Rasllliillilh ~'in Siinncti ile amel edenler, bu ikisini ba-
glmslz olarak tevil ve tahrif etmeden anlayanlar, once-
ki ilk Selefe tabi olup kamil slfatlan te9bih ve ta'tilc
gitmeden, geldigi gibi kabul edenler kadiltk gorevine
getirilmedilcr, 9ahitlikleri kabul edilmedi, hatip olarak
konu~turulmadllar, imam yapllmadllar, onlara ders
verdirilmedi. Zira onlar usulde ve furu'da bu mezhep-
lerden birini taklit etmediler. Ebu'l-Hasen el-E~' ari'nin
tevbe ctmeden onceki eski akidesini benimsemedilcr.
Alimler ve halktan olan insanlar devlet ve idareciler
kabnda reva<;ta bulunan bu mezheplcre zorlandllar.
Diinyahga, izzete ve ~ahrete hlrs gasterdiler. Hatta Al-

108
lah ~'nin Kita.bI'na ve Ras{Uiillah~,,'in hadislerine ba-
kllmaz oldu. islam gehirlerinde bu mezheplere ve el-
E~'ari'nin eski akidesine tabi olmayan kimse kalmadl.
Hanefi, Maliki ve ~afi'i olan herkes usulde el-Eg' ari'nin
eski akidesine tabi oluyordu. Nitekim bu husus es-
Subki'nin Tabakat ve Mu'idu'n-Ni'am adh eserlerinde
anIatllml~hr. Durum bu ~ekilde devam etmi~, E~' ari ya
da Maturidi ll7 akidesinde olmayan bir ~afi'i, Maliki ya
da Hanefi goriilmez olmugtur. Sadece Hanbeli'ler on-
ceki Selefin mezhebi uzerinde devam etmi;;lcrdir.
Hanbeliler ile Ebfl'I-Hasen el-E~' ari arasmda bir
mi.inazara olmu;; ve el-E;;' ari ?it; tevbe ederek i'tizal
(Mu'tezile) akidesinden uzakla~ml;;, hakka donii;;
yapml;;tlr. Cuma gi.inu Basra Camii'nde ki.irsuye ~lka­
rak yiiksek sesle ;;oyle seslenmi;;tir:
'Beni tarllyan tamr. Beni tarllmayana ken-
dimi tamtlyorum: Ben falan oglu fila111m.
Daha once Kur'an'm mahluk oldugunu,
Allah'm gozlc gorUlemeyecegini, koti.ili.ik-
lerin failinin insanm kendisi oldugunu soy-
lcrdim. Ben kesin olarak bunlardan tevbe
ettim. Mu'tezile'yi reddeden, onlann ku-
surlanru a~lklayan itikada sahibim.'

Sonra elli be;; kitap tasnif etti. el-ibdne adh eseri

bunlardan birisidir. el-Makrizi'nin e/-Hutut (3/359) ki-
tabmdan yapllan ozet bitti.

117 Faziletli karde~imiz $eyh $emsuddlll el-Afganl'nin u\= cilt

halinde NakZl,(l-lV1fHuridiyye adlnda onemli bir kitab! varrur. Oraya
bakInlz.

109
 Eski E~' ari mezhebinin hakikatine gelince, 0 Mu-
tezile'nin metodu olan nefiy/inkar ve Tecsim Ehli'nin
metodu olan ispat 'lR arasmda idi. Onun bu konudaki
gorii§iine bakan kendi mezhebine delil getirirdi. Bir
topluluk buna meyletmi~ ve kendi gorii~iine gore yo-
rumlaml§hr. Bunlardan bazIlan Kadi Ebu Bekr Mu-
hammed b. et-Tayyib el-BakIllani el-Maliki, Ebu Bekr
Muhammed b. el-Hasen b. Furek, Ebu Ishak Ibrahim b.
Muhammed b. Mihran el-Isferayini, el-Gaziili,119 Ebu'l-
Feth Muhammed q;-~ehristani, Fahruddin er-Razi ve
ba§kalandlr. Bunlar mezhebine destek olmu§lar, bu-
nun i.;in tarh~ml~lar, miicadele etmi~ler ve el-E~'ari
mezhebi Irak'ta, 380 yIh civannda yayIlml§hr. Buradan
~am'a yayIlml~tlr. en-NaSIr Salahuddin Ytlsufb. Eyyub
MIsIr diyarma kral olunca Kadi Sadruddin
'Abdulmelik b. 'Isa b. Dirbas el-Maderiini, E~' ari mez-
hebinde idi. Sultan Melik Nureddin b. Mahmud b. ez-
Zingi'nin hizmetinde idi. Kutbuddin Ebu'l-Me'ali
Mes'ud b. Muhammed Mes'ud en-Nisaburi onun i.;in
Akidetu Mezhebi'l-E~'ari kitabml yazdl. <::ocuklarma kii-
<;Uk ya§larda bunu ezberletmeye ba§ladl. Boylece bunu
iistiin tuttular, E~' ari Mezhebi'ne baglandrlar. Devletle-
rinin hiikum surdiigu giinlcrde biitun insanlan bu

lIt! YarahCl ile yarahlan araSlna benzetmeye sebep olan ispat

kastedilmi§tir. Yiice Allah'Ill §U ayetine dayanan ispat
kastcdilmcmi~tir:

,;;, -,....oJ1
'- -'~ ;.A.~,II J.•-J· t.,
,", r.:5~'- ;.JW' ,;j ... l!.)
~ ....." ,..r--..-

fO'nun bcnzcri gibisi yoktur. 0 i~itcndir, gorcndir. f (;;ura 42/11)

119 rVliiellif daha i)nce Gaz&ill'nln vefat all111da tevbe ettigini ve

Sahihu l-Bu]ulrl'yi gogsune koyarak guzel
l
50n limit ettigini
Likretrni§ti. Allah anu bagl§lasill.

no
mezhebe baglanmaya zorladllar. KrallIk devam ettigi
siirece durum boyle siirdii. islam ~ehirlerinde E~' ari
Mezhebi yaYlldl. Diger mezhepler unutuldu ve bilin-
mez hale geldi. Hatta bugiin12U imam Ahmed' e tabi
olan Hanbeli'ler dl~mda Hanefilere, Malikilere ve
~a£i'ilere muhalif bir mezheb kalmadl. Zira Hanbeliler
Sele/in yolunda idiler. Slfatlar hakkmda rivayet edilen-
ler dl~mda bir tevili uygun gormediler.
Yedinci yiizyIldan sonra Dlma~k'ta ve etrafmda
~eyh Takiyuddin Ahmed b. Abdulhalim ibn Teymiyye
el-Harrani rahimehullah me~hur oldu. Onceki selefin
mezhebine destek olmak i<,;in meydan okudu. E;;ari
mezhebine kuvvetli reddiyeler verdi ve ;;iddetle kar~l
<';1 kt1."
el-Makrizl'nin l2l Mlslr'daki e/-Kadim Matbaa-
sl'nda basllan el-Hutut (3/358) kitabmda soyledikleri
bunlardlr.
Burada E~'ari ve Maturidi Akide'sinin imam
Ebu. Hanife, imam Malik ve imam ~afi'iJ,.~;'un akidele-
riyle aym olmadlgma a<';lk bir delalet vardlr. Zira bu
akide dort imamm vefatlarmdan sonra Ebu.'I-Hasen el-
E~' ari'nin dilinden ortaya <;lkml;;hr. Kim bunun aksini
iddia ederse delil getirmesi gerekir.

120Bugiin isc Allah'm nimctlcrindcn dolap hamd olsun ki durum

bi>yle degildir.
121 Tecridu't-Tevhidi'l-Mufid (sy. 13-16) kitabma yazdlglm
mukaddimeye baklTIlz.

III
 Kurtulan Flrka ve
Ornekleriyle ihtilafm KotOiOgOnOn AC;lklanmasl

Nebi ii'in Yiice Allah katmdan indirilenle 122

verdigi ~u haber yeter:
III III /I "'" ~ ~
')11 ~l:J1 ~ ~ u., ~J ~~ ~ ~t J~ >)
p~
:r :J} < oo..l>IJ
'" .:;i '" '" p

~ ljt l,., > :JI,; !~~\ Jy-"J ~ ~ ~

«o~~tJ ~I r
'Ummetim yetmi§ ii<.; millete aynlacak, biri dl-
§mda hepsi ate§te olacakhr.' Denildi ki:
'0 (kurtulan) hangisidir ey Allah'm Rasulii?'
Rasuliillah ~oyle buyurdu:
'Bugiin benim ve ashablmm iizerinde bulun-
dugumuz yolda olanlardu.'123
Bunu Hakim hasen bir isnad ile rivayet etmi~tir.
Tirmizi: 'Hasen-sahihtir' demi~tir. Ebu Davud, Nesa'i,
Ahmed ve Beyhaki de rivayet etmi~lerdir. el-' Azizi,
Siracu '[-Munir' de, el-' Alkami' den naklederek: 'Hasen-
sahihtir' demi~tir.
Hadis tarh~ma konusunda a<;lk bir delildir. Zira

122 Yiice Allah'm buyurdugu gibi:

'0 hevasmdan konu~maz, konu~tuklaYl vahiyden ibarettir.' (Necm 53/3-4)

123Hasen bir hadistir. Tahrici i<;in el-Acurri/nin el-Erba'une Hadisen
adh eserine dii~tiigiim nota bakmlz. (sy. 60-62).

Il2
kesin olarak ~u ii<; hususa delalet etmektedir:
Birincisi: islam iimmeti Neb! :1i;'in vefatmdan
sonra ihtilaf etmi~lcr, hepsinin de ate9te olduklanm
a<;lk<;a gosteren delillerin gelmesinden sonra Din'de
flrkala~maya sebep olan gorii~lcre aynlml~lardlr. Bu-
nun sebebi Alemlerin Rabbi'nden indirilmesinden son-
ra Din ilc ilgili meselclcrde ihtilaf ctmeleridir.
ikincisi: Sadece bir millet, Kitab ve Siinnet' e sa-
nlmasl, te'vil ve tahrif ctmeden bu ikisiylc amel ctme-
leri sebebiyle kurtulmu~hlr.
U.;:iinciisii: RasUliillah :!J!l bu flrkalar i<;erisinden
kurtulacak olaru belirlemi~, onun kendisine ozel slfa-
hyla bir tane oldugunu a<;lklaml~hr. BUHU bizzat Neb!
:1i; a<;lkladlgl i<;in yomm ve a<;lklamaya ihtiya<; yoktur.
Bu hadisten, niibiivvet (peygamberlik) delille-
rind en biri anla~llmaktadlr. Zira Ncb] ~'in haber ver-
digi ~ey ger<;ekle~mi~tir. Bir<;ok zamanda bunu dogm-
layan durumlar bulunmu~hlr.
Ey Din'inde samimi olan hak talibi! Bu konuya
adalet goziiyle bak ve insaf goziinle hiikmet. Ba~an
Allah'tandlr.
Bil ki islam iimmetinden yetmi~ iki flrka, Din,
akide, usul, hiikiimler ve Dini meselelerin ayrmt1larm-
da delillerin gelmesinden sonra ihtilaf etmeleri sebe-
biylc ate9tedir.
Yine Din'in her meselcsinde degil de bazl mese-
lelerinde ihtilafm caiz oldugunu tahsis etmeleri dogm
degildir. Zira Din] meselcler, Din'e nispct edilmelcri
hususunda e~it oncelige sahiptirler.

113
 Apa~lk
delillerin gelmesinden ve bundan ha-
berdar olmalanndan sonra hakkmda ihtilaf edilen ve
aynhga dii~iilen Dini meseleler -ister aynntrlar hak-
kmda, isterse usulde olsun fark etmez- onlann Cehen-
nem' e girmelerine bir sebeptir.
Bunun birinci delili: Yiice Allah'm ~u ayetidir:
. '.1>- l;; ..t.:.:;: l)j'';'I' 1 :.,;' ; .lJ1.5 1 : C' \j' @,
~. '. ~ .J ~'jA' 0'L YY" .J J
,
~.!\:'c
,r=-. IT' ~ .J .J ..s~1
..:,\~ d ,£1;:H' ,.

'Kendilerine apapk del iller ge/dikten sonra bOliinen

ve ihtilafa dii§enler gibi olmaym. j§te onlam buyuk bir azap
vardzl'.' (AI-i 'imran 3/105)
Vine hiikiim, usfIliinden veya ayrmtrlanndan 01-
sun ya da biiyiik veya kii~iiklerinden olsun fark etmez,
Din'in meselelerinde ihtilaf etmekten yasaklanmasl
baklmmdan geneldir.
Ayetin anlamc 'Size Kitilb ve Sunnet'in delillcri
geldikten sonra sapml~ yommlar ~lkararak, flkhi aynn-
blar ortaya koyarak, sonradan <';lkanlml;; bidatlcr edi-
nerek, mezheplere boHinerek, alimlerin ve rahiplerin
goru;;lcriylc ki;;ileri taklit ederek Din meselelcrinde
ihtilaf etmeyin!' demektir.
Boylece ihtilaftan yasaklama, Din'in usul ya da
fUm (aynntr olan) biitiin sabit meselelerini ku;;atacak
~ekilde geneldir. Zira ihtilaf, aynhk ve bid' at <,;lkarmak
Allah' a ve RasiUii' ne isyandlr. Allah' a ve RasllHi' ne
uymak ise itaattir124 Bu yiizden kiic,;iik bir Siinrlet' e l25

124 Ymli bunda edr ve s€vap varrur.

114
sanlmak, mesela hlvalet edepleriyle ilgili bir siinneti
hadiste geldigi gekilde ihya etmek, ribat (kervansaray)
bina etmekten faziletlidir. ~iinkii bundan meydana
gelecek nur ile kigi Rahman'a yakmhk makamma yuk-
selir. Bunu terk etmekle ve muhalefet etmekle kendisi-
ni kalp kahhgl mertebesine dUguren bir karanhk mey-
dana gelir. Bu da kalbin paslanmasma ve miihiirlen-
mesine sebep olur.
o kimseler hakkmda Allah ~ ~oyle buyurmu~-
tur:

,p, ..), (:", \Y~L5 LA ttr

..r.-:--"- i~. .)\'
,I; ~ J
'~~\5 ~
(.J. /

'Fakat onlann ame/leriyle kazam1ll§ olduklan §c1/,

kalplerini paslandlrml~tlr.' (Mutaffifin 83/14)

Bu grubu gormez misiniz ki onlardan birine:

'Namaz kllan kimse unutup dorduncu rekatten sonra
vermesi gereken selaml u<;unru rekatte soylese ne der-
sin?' desen 0 da hemen ;;oylc demeye kalkar: 'Bizim
mezhebimiz goyle ve goyledir' Bunun uzerine ona: 'Ben
sana mezhebini sormadlm, ben sadece Ncb! '!ii:'in mez-
hebini sordum' desen, hemen duraklar ve ofkeden kl-
zanp bozanr. .. !
Taklit<;ilerin ve re'y/gorii;; ehlinin bu taassubu,
onlan alb sahih hadis kitabmm bulundugu tertemiz
Siinnet Kiilliyatr'nda mevcut olan nebevi ilimden soma
bu inkara siiriiklcmi;;tir. Nitekim fakihlerlc gorii;; ve
i<;tihat sahipleri, bunlardan haberdar olsalar bile mez-
hebi desteklcmek ve flrkaYl kuvvctlcndirmek i<;in bu-

12,'i Sallki baLllanmll nitelemesini anlahyor gibil!

115
nun iizerinde durmu~lardlr. Bu tokezlemelerinden
sonra muhalefetleri, Kur'an'dan ve hadisten olan delil-
lerin gelmesinden sonra aynhk ve ihtilafhr.
Bundan dolaYI Allah ~'nin ~u sozii gerekmi~tir:

~ ·f~~ ~\~ ~ ~jh ... ~

I •• .i§te onlara buyuk bir azap vardzr.' (Al-i 'imran
3/105)

Kendisine Siinnet'in ula~mamasl sebebiyle onu

bilmeyen ve niyeti Siinnet' e uyup bid' at <;lkarmaktan
uzakla~mak olan kimsenin bu kapsamda olmadlgml
iimit ederim. Lakin onun da giivenilir muhaddislerden
ilim alarak veya kendisine itiraz edilmemesi i<;in
naslardan delillerini sorarak, Kitab ve Siinnet'te sabit
olan yoniine ula~lp onu anlamak i<;in gayret etmesi
gerekir. Boylece saphnci hevalardan, bozuk gorii~ler­
den ve sapml~ i<;tihatlardan korunmu~ olarak kahr.
Ba~an Allah'tandlr.
ikinci Delil: ~iiphesiz Allah ~ olacak ~eyleri
Nebi'si ii'in dili iizerinden a<;lklaml~hr. Nitekim Avf 1

b. Malik el-E~ca/i 'dan merfu olarak gelen rivayette

Rasuliillah ~oyle buyurmu~tur:

f'; ~ ~t ~4j) ~.J ~ ~ ~t ~

Jfl )
l,., ~ ~~~ ,~I J>.t l,., ~ 0Y'~ 'r-f.l.r. ~..ul ~~
III

(.~Ir?

'Ummetim yetmi§ kiisur fukaya aynlacakhr.

Bunlarm fitne baklmlndan en biiyiigii dini, gorii§le-

116
riyle klyaslayarak Allah'm helal kIldlgllU haram
eden ve Allah'm haram kIldlgml helal eden bir top-
llllllktllr.' 126

126 J\1tiellif kitab111 asl11lda dipnot olarak ~u Cl<;;d<lamaYl yapml~tlr:

"Onlara Rasultillah i.1i'{in bu hadisini zikrettigin
zmnan: 'Bu hadisi zikredenin arnao oLellikle imfun-l
A' zam ,*/yu karalamaktu' dcrlcrl IvHislumanlardan
birinin, iImi, VeraSl, Allah'tan korkusu, kendisini
veya bcl§kasl111 taklid etmekten ve Kitab ve
SUllilCt' ten delHi biliruncdcn birinin sozLinLi almaktan
yasaklamasl sabit ulan imamlardan birine hakaret
etmesinden Allah' a 51g1111f1Z. Bu koti.i LCUUU ancak 0
imanllll durumunu ve sozlcrini bilmcycn basirctsiz
ve hakka kar~l kar olan bir kimse yapar.
Selef imamlarma hakaret g()ziiyle bakan kimseyi
Allah kahretsin!
Eve!, bu hadislerdeki dayculak ancak taklit ettikleri
kimsclcrin s6zlcrini, ayet ve hadisin ula;;maslndan ve
mezhebinin batd oldugunu gasteren hakkm ortaya
9kmas111dan sonra Allah ~{nill ve Rasulii i.1i'{in
sozlerinin online bile bile ge("iren taklih"i kimselerdir.
immm taklit etliklerini iddia eden taklih,ilerin bu
kusurlan, onlann yollanmn bu dcgcrli imatnLll
yoluncian ayn oldugullu gDstermektedir. Zira Ebu
Hanife ::,.~; §oy Ie demi§tir:
'KIyas, mescide idranm etmekten daha ~irkindir.'"
[Miitercimin notu: Bu sazii Ebii Hanife'ye: el-Full,mi; ikdzu'l-
Himem (sy. 22)' de nispet ederek Likretmi§tir.]
Nitekim KitSb ve Sahih Siinnet'in kar,lsmda taklit ve re'y'den
(ki,iscl garii~lcrden) yasaklannu~tlr.
imam-l A'zam'm btl vasiyetini kabul etmeyenin Allah'tan
korkmasl gerekir. Umulur ki kurtulursun ve kIycunet giiniinde
durumun dULelir. Eger islam'dcul isminden ba§ka ve Din' den

117
 Bunu ibn Kayylm, el-i'ldm'da, ibn 'Abdilberr,
Kitdbu'/-'jzm'de, Beyhaki, el-Medhal'de, Taberani, el-
Kebir'de, Bezzar (Musned'inde) ve Heysemi, Mecma'u'z-
Zevd'id'de rivayet etmi~lerdir.127 Heysemi: 'Hadisin ri-

resminden ba~ka nasibi almayanlardan isen i§ sana kalml§hr,

vcbal de sanadlr. Bizc du,en sadcce tcblig ctmektir.
127Hadisi kcndi isnad zinciriylc rivayct ctmcycnc 'rivayct ctti'
denilmez. Bu sadece kendi isnad zin<...iriyle rivayet edenler
hakkmda kullaruhr. ibn Kayylm ve Hcyscml isc kendi isnatianyia
rivayct ctmcmi§lcrdir.
Hadi,i: ibn 'Abdilberr, Oi",i'u Bcyani'I-'ilm'de (2/163); Ileyhakl, eI-
1Vlcdhal'de (207); Taberanl, Mu'ccmu'I-Kcbir'de (18/no: 90); BeLLar,
MU5Jtcd'inde (172 KClfu'l-Estdr) rivayet etmi,lerdir. Yine Hatib, el-
Bagdadl, cl-Faklh Zlc'l-Mutcfi,kkih'de (1/179) ve Tarillu Bagdad'da
(13/307); Hakim (4/430); Taberanl, IvlusJlcdu'~-;;amiyyill' de (1072);
ibn 'Adiy, el-Kamil'de (7/2483) rivayet etmi,lerdir. imam Beyhaki,
cI-Mcdhal'de (51'. 188) ,oyle dedi: 'Nu'aym b. Hammad bunun
rivayctindc tck kaIml'illr. Zapf ravilcrden olu'ian bir topluluk
Nu'aym'dan ~alml~lardlr. 1\1unkerdir. .. '
HafIZ ibn Hacer, iviulltasaru Zcvd'idi'I-Bczzar'da (1/140) ,(lyle
demi§tir: 'Nu'aym b. Hcunrnad'l baLllan zayIf gorduler ve bu
hadisic onu sw;laddar:
imam cz-ZerkC'il, cl-Mu'tcbddc (51'. 227) "oylc dedi: Bu hadis
sahih degildir. isnadl Nu/aym b. Hammad etrafmda d()nmektedir.
HaflL Ebil Bekr el-Hatib dedi ki: 'Nu' aym b. Hammad, bu hadis
scbebiylc bir ,ok Hadis Ehli' nin gozundcn du,mu"tur. Yahya b.
IVla'ln onu yalanCl gormcz fakat yaruldlglfil soylcrdi. Ncsa'i:
(Gtivenilir degildin demi~tir. Ebli Zur'a dedi ki: <Yahya b. J\1a'ln'e
Nu' aym' In bu hadisini ve slhhatini sordum. 0 bu hadisi inkar etti.
Ona: (Nu'aym) bu rivaycti ncrcden ,lkardl? declim. Dcdi ki: Ona
bcnzcr gostcrilmi~tir.>
Muhammed b. 'All b. Hamzetu'I-Mervezl dedi ki: "Yahya b.
I'Vla'in'e bu hadisi sordum. 'Ash yoktur' dedi. Ona: 'Nu'aym b.
Hammad'a ne dersin?' dedim. 'Nu'aym sika (guvenilir)dir.' Dedi.

118
vayet zincirindeki biitiin raviler giivenilirdir' demi~tir.

[Miitercim'in Notu:
Ebil Zur'a dedi ki: "Nu'aym'm bu rivayetini
Yahya b. Ma'in'e sordum. Kar~l <;lktl ve: 'Bunu kim
getirdi? 0 kan§hrml§hr' dedi." ibn 'Abdilber dedi ki:
'ilim ehline gore bu hadis sahih degildir. Bununla
Nu'aym b. Hammad'a yiiklenmi§lerdir: Ahmed ve
Yahya b. Ma'in: 'Bu hadisin ash yoktur' dediler. ibn
'Adiy a~1T1 giderek: 'Nu'aym b. Hammad re'y ehline
kar~l ~ok sert oldugu i.;in bunu uydurmakla itham
edildi' dedi.
Allah ibn 'Adiy' e rahmet etsin. Nu' aym b.
Hammad saduktur. Lakin Takrib'de de belirtildigi gibi
.;ok hata eder. Nu'aym'm hata ettigi soylense bile uy-
durmakla itham edilemez. Nu' aym bundan uzakhr. Bu
hadisi rivayet ettikten soma Beyhaki: 'Nu'aym bu ri-
vayette tek kaldl' demi§tir. Fakat durum boyle degildir.
Bilakis bir topluluk buna mutabaat etmi~tir:
Birincisi mutabisi: Hatib, Tarih'inde (l3/308);
'Ali b. Ahmed er-Razzaz 128 - Ahmed b. Suleyman en-
Neccad 129 - Hilal b. el-A'la 130 - 'Abdullah b. Ca'fer (er-

'Giivenilir birisi naS1! batl! rivayet ediyor?' dedim. Dedi ki: jOna
benzer g()sterilmi~tir.'11
BkL. Tdrihu Bagdad (13/309) ve el-Kamil (3/1264).
12<'Ali b. Ahmed er-Raaaz saduktur. Bkz. Zehebi, Mizan (4/33) ve
ibn Haecr, Lisan (4/196).
129 Ahmcd b. SulcYlTh'in cn-Ncec.id da saduktur. Bkz. Zchcbi,
lvlizan (1/101) 'FlI<:l hta ve rivayette ()nder idi... derim ki: 0
saduktur' demi,tir. Lisaltu'l-Mizalt (1/180). Hatib, Tdrih'inde
(4/188) onun hakkmda: 'Saduk ve arif idi' demi,tir.

119
Rakki)lTl - 'Isa b. Yfmus yoluyla rivayet etmi~tir. Bu
isnat hasendir.
Hatib der ki: 'Bu rivayette Nu'aym'a 'Abdullah
b. Ca'fer er-Rakki ve Suveyd b. Sa'id el-Hadesanl mu-
vafakat etmi~tir. 'Amr b. 'Isil b. Yfmus'dan da geldigi
soylenmi~tir. Hepsi de 'Isa'dan rivayet etmi~lerdir.'
ikinci mutabisi: Suveyd b. Sa'id'den mutabisini:
ibn 'Adi, e/-Kdmil'de (3/429) ve Hiltib, Tdrih'inde
(13/308) rivayct etmi;;lerdir.
Vo;;iincii mutabisi: 'Abdulvehhilb b. ed-Dahhak
el-Faradi'den mutabisini: Hiltib, Tdrih'inde (13/309-310)
ve Ebfl Sa'id en-Nakka;;, Fevd'idu'l-'Irakiyyin'de (30)
rivayet etmi§tir.
Diirdiincii ve be§inci mutabisi: ibn 'Adi bu
mutabilerinin en-Nadr b. Tiliir ve el-Hakem b. el-
Mubilrek (Ebfl Sillih el-Horasilni) yoluyla geldigini soy-
lemi~tir. ibn 'Adi, el-Hakem b. el-Mubilrek hakkmda
'sakmca yoktur' dendigini zikrctmi;;tir. ibn 'Asakir,
Tdrfhu Dlme~k'te (62/156) bu tarike i~aret etmi;;tir.

130HiLll b. el-A'ia er-Rakkl de saduktur. Hkz. Ebli Hatim er-Razl

saduk derni§tir: cl-Ccrh vc't-Ta'dil (c. 9 no: 318). Hafiz ibn Hacer de
ct-Takrib'de saduk oldugunu s6ylerni~tir.
'" EbCt 'Abdirrahman 'Abdulliili b. Ca'£er b. Caylan er-Rakkl cl-
Kura§l guvenilirdir. Lakin ()mruniin sonlaT111da ihtilata
ugraml§tJr. ct-Tah-ib'de belirtildigi gibi aglT bir kaT1fjtJrmasl
olmmru,hr. ibn Hibban, cs-5ikdt'la (8/351-352) ,6yle demi,tir:
'Bazcn muhalcfct etse de onun aglf bir kafl~tlfmaSl olmanu;;tu.'
011U11 haflza kan§lkhgma ugramasl vefatmdan iki sene i)nce
olmu~tur ve Hilill b. A'Ia er-Rakki de buna i§aret etmi§tir. Bkz.
Tchzibu'l-Kcmw (14/378).

120
 Alhnci mutabisi: ibn' Adi, el-Kdmil'de (1/185) ve
Hatib, Tdrih'inde (13/310); '1sa b. Ahmed es-Sadefi -
EM 'Ubeydillili ibn Ahi ibn Vehb (ismi Ahmed b.
'Abdirrahman b. Vehb'dir) yoluyla rivayet ehni~lerdir.
Ahmed b. 'Abdirrahman b. Vehb sadukhlr ve omru-
nun sonlarmda haflzasl kan~ml~hr.132 Ahmed b. '1sa es-
Sadefi; ibn 'Adi'in ~eyhi olup hali bilinmemektedir.
Diger ravileri es-Sahih'in ricalidir.
Yedinci mutabisi: Hatib, Tdrih'inde (13/309);
'Amr b. '1sa - babasl '1sa b. Yunus yoluyla rivayet et-
mi~tir. isnadmda Muhammed b. 'Abdil'aziz b. Ca'fer
cl-Bcrza'l vardlr. Hatlb onun hakkmda: 'Ondan hadis
yazdlm fakat onda ~i.iphe vardlr' dedi. 'Amr b. '1sa ve
ondan sonraki ravilcr tamnmamaktadlr.
Sekizinci mutabisi: Hatib, Tdrih'inde (13/310);
Muhammed b. Selam el-Menbeci - 'isa b. Yunus yoluy-
la rivayct ctmi 9tir. Hatlb bunu 9cyhi Yusuf b. Rabah cl-
Basri'den rivayet etmi~tir. Zehebi: 'Onda bir sakmca
bilmiyomm' dcmi9tir.'" Hatlb, Tdrflz'indc (13/311)
'Muhammed b. Selam huccet degildir' demi~tir.134 Di-
gcr ravilcri gi.ivcnilirdir.
Hadis rivayet yollanmn toplaml ile sahihtir.
~eyhulislam ibn Teymiyye 40 bu hadisin sahih
olmadlgml soylcycnlcrc Fetdva'l-Kubrd'da (6/143-144)
~i.iyle demi~tir:

132 Bkz. Zehebl, i'v1izan (1/113).

133 Bkz. Siyeru A 'Ifimi'n-Nubelfi (16/464).
134ibn Makulii, cI-hmaI (7/322) ve es-Sem'iini, el-Ellsab'da (11/476)
cerh ve tadilde bulumnadan zikrelmi,lerdir.

121
 "Bu hadis Nu'aym b. Hammad el-
Mervezi'den me§hurdur. 0 guvenilir bir
imamdlr. Ancak ibn Ma'in'den: 'Bu hadis
babldlr, ash yoktur, bunu kan§brml§br'
dedigi rivayet edilmi~tir. Bu ibn Ma'in' den
ba§kasmdan da rivayet edilmi§tir. Bazl in-
sanlar 'Isa b. YCmus'tan rivayet eden diger
toplulugun ise bunu Nu' aym' dan <;;aldlkla-
nm saylemi§tir. Bunu sayleyen insanlarm
bir dclili yoktur. '[sa b. Yunus'tan rivayct
edenlerden biri olan Suveyd b. Sa'id'i
imam Ahmed averdi. Yine babasl da onu
avmu§tur. Muslim ve ba§kalan ondan ri-
vayette bulumnu~tur. ibn Ma'in hadisin
tek yoldan geldigi gerek<;;esiyle kar§l <;;lk-
ml~tIr. Soma ba~kasmdan rivayetin bir ash
bulunmu§tur. .. "

Sonra ibn Teymiyye ,j(>; hadisin rivayet yollarm-

dan bir ka<;;illl zikrederek isnadmm ceyyid oldugunu
sayler.]
imam ibnu'I-KaYYlm 48 hadisi rivayet eden
raviler hakkmda ~ayle demi~tir:
Hariz b. 'Usman dl§mda onlann tamaml da gii-
vcnilir, hiiflZ imamlardlr. Har!z b. 'Usman isc 'Ali
'dan yiiz <;;evirenlerden idi. Bununla beraber imamlar
imaml Buhar! ',i(;;, es-Sahfh'indc onunla huccct gctirmi§-
tir. Nitekim ondan kendisine nispet edilen: "Ali

122
kernma'llahu vecheht! dan135 yiiz <;evirme' dii~iincesinden
teberri ettigi rivayet edilmi~tir.
Nul aym b. Hammad' a gelince, biiyiik bir imam-
dlr. (isim ve slfatlan iptal eden) Mu' athla Cehmi'lerine
kar~l keskin bir kIlI<;hr. Buharl, es-Sahih'inde ondan
rivayette bulunmu~tur.136 0 ancak bunlar gibi kimse-
lerden rivayeti caiz gormii~tiir. Zira onlar dogruluk ve
zabt (ezber) baklmmdan imam idiler.
Derim ki: Hadisin sahih olmasl i<;in ravide bulu-
nan bu iki nitelik yeterlidir. 137 Boylece maksada bunun-
la hiiccet getirilir ve bununla delil getirmek sahih olur.
Bu hususu, ibn Abdilberr ~'nun el-'ilm kitabm-
I

da ve Beyhaki138 ~'nun -ravileri giivenilir olan bir

isnad ile- ibn Mes/ud 'dan rivayet ettikleri ~u soz
desteklemektedir:
,
p... )
(.~3

135Bu vasfm sadece bu sahabeye tahsis edilmesinde a<;lk bir ~iiphe

vardlr. Hariz'in durumu hakkmda Bkz. el-Mizzi, Tehzlbu'l-Kemal
(5/568).
136el-Mizzi'nin (29/467) dedigi gibi ba~ka ravilerin destegiyle
(makrunen) ondan rivayette bulunmu~tur.
137 Bilakis, bu yeterli degildir. Dogrusu, daha once agklananlardlr.
138ibn' Abdilberr, Cami'u Beyani'l-'jlm (2/135); Beyhaki, el-Medhal
(sy. 186). Yine Dilrimi (1/65); Taberani, Mu'cemu'l-Keblr (9/109);
Hatib, el-Fakih ve'l-Mutefekkih (1/182), de rivayet etmi~lerdir.
el-'Iraki, Tahrlcu Ahtidlsi'l-Minhtic'da (sy. 126): 'isnadmda MucaIid
b. Sa'id vardlr. Onun hakkmda ele~tiriler vardlr' demi~tir.

123
 ' ... Soma meseleleri giirii§leriyle klyas eden
topluluklar pkar ve islam'l Ylkarak gedik a<;arlar: l3Y

'" IEbii Mu'az'm notu: McsrQk, 'Abdullah b. Mcs'Qd Jii,'dan ~bylc

naklcdiyor:

..,.-.='1 \~ 'J y i~ :r )ul r~ Jjl 'J y '-'-' r- ooW ",jJly 'Jt i~ ..r:! )
rj ..:.,~..~ ~l.Jy J .;SJL> '-;"'t..; ~y -""I :r ~ -""I 'J y \~ :r
(.~.y i~\"")l1 i-'+:i ['"t!1.r. Jy'Jl j~
JSize hi\,bir sene gelmeyecektir ki 0 kendisinden onceki
seneden daha ~erli olmasm. Sunu bit ki ben bir seneden daha
bereketli bol bir sene, bir emirden daha hayuh bir emir demek
istemiyorum fakal ~unu demek istiyorum: Alimleriniz
hayuhlannlz ve fakihleriniz Qliip gidecek, sonra onlarln yerini
tutacak birini bularnayacakslnlz. Nihayet i§leri kendi
gorii~leriyle klyas yaplp hiikiim verecek bir topluluk gelecek-
tir/
Tabera.u (9/105); Darimi (188); Beyhaki, d-Medhal (146); ibn
Vadd.l.h, cl-Bid'a (76, 229); Hatib, e/-Fakih (2/37-38); Hcrcvi,
Zemmu'[-Keldm (2RR); ibn Kayylm, ;'i£imu'/-!V1uvakki'll1 (1/57) ve ibn
Hiker, Fethu'l-Bari (13/20-22). ibn Hacer isnadl hasendir dedi.
$aibi'nin ri vayetine gore l\·lesruk §oyle derni§tir:

(.",J..i J;:; ~I 01 ~I yl ..Jl>1 ';1 )

'Dogrusu ben klyas yaplp ta ayaglmm hak yoldan kaymasmdan
korkuyor iirperiyorum.'
Darimi (191); ibn 'Abdilber, Cam;' (876-877); Hatib, el-Fakih (1/183);
Taberanl (9/254); Herevl, Zemmu'/-Ke/dm (29R). isnadl sahihtir.
Vine ~albl §()yle demi§tir:

(·r1rJl ~y J')WI :r~ ,-,"""LWL ~..i.;..:;1 .;J ,",13 )

'Va'lliihi §iiphe yok ki siz klyas aletlerinit klyaslarnalan alIr
kabul ederseniz muhakkak helali haram, haraml helal
yaparslnlz.'

124
 Vine Sahihu 'l-Buhari' deki: 140

' ... geriye (Nebi ii'in ilminden) cahil olan insan-

Iar kahr. Onlara £etva sorulur ve onlar da goru§Ieriyle
£etva verirler. Boylece hem kendileri saparlar, hem de
ba§kalanm saphnrlar' hadisi de bunu destekler.
~a'rani'nin
el-Mizan'da (1/46) tabi'in alimlerin-
den e~-~a'bi ~' dan naklettigi ~u soz de bunu destekler:

~~ f~)/I f~ 'r-f·l.r. jy\tl ~,J- J~ fl.;t ~& )

('~..J
'Meseleleri goru§Ieriyle klyaslayan bir toplu-
Iuk gelecek, boylece islam'l Ylkarak gedik a<,;acaklar-
du.'
imam Ca'fer es-Sadlk ~'nun ~u sozleri de bunu
destekler:

ibn' Abdilberr, Cfimi' (1048); Darimi (192); Hatib, el-Faklh (1/183);

Beyhaki, Medhal (225); Herevi, Zemmu'l-Kelfim (366). isnadl
sahihtir.
AymSInl ibn Mes'ud ~'dan: Hatib, el-Faklh'te (2/40) rivayet
etmi~tir.]

140 Buhari (100) ve Muslim (2673) hadisin ba~ tarafI:

~ ~ ~ ~

( ... ~I;:;I r-LJI ~ ")[ 4111 ~p

'$iiphesiz Allah ilmi insanlardan ~ekip almak suretiyle
kaldumaz ... '

125
 'Ummete kar§I en biiyiik fitne, meseleleri go-
rii§leriyle kiyaslaYIp Allah'In helal kddIklanm ha-
ram yapan ve Allah'm haram kddIklanm helal ya-
panlardu.'
e~-~a' rani, el-Mizan'da (1/48) nakletmi~tir.
Suyuti'nin Cem'u'[-Cevami'de 141 zikrettigi uzere

141 Orada bu hadisi bulamadlm. Yine bu kitabm tertibi alan

Kenzu'l-'Ummal'de de bulamadlm. Daha fazlasl almasa da kalbe

bunun en azmdan zayIf aldugu dii~iincesi dii~mektedir. Allah en
iyi bilendir.
[Ebu Mu'az'm notu: $eyh 'Ali el-Halebi hafazahu·lldh rivayet hakkmda
pe~in hiikiimde bulunmu~tur. Zira miiellifin zikrettigi hadisin
anlarmm destekleyen ~byle bir rivayet vardlr:
'Abdullah b. 'Amr b. el-' As ~'dan: RasUliillah ~ buyurdu:

'Jl:>)rl c:PYJ 'JI.r!.)r1 c!.J ~f ~UI <J.,I.r!.f :4:IJJ JJ> ~I?I &" )
:J.:i .LAfo. .:b.f ~ ..r.J ,;t:.W1 i-.,Al~ r.;..J ,j.-JI ~j:>J.J ,j.,Al1 ~J
(.~ ~I ,;,\;:5' (j.J'"" ~Il.. :J\j ~;t:.W1 L.J
I/$erli kimselerin yiikselip hayuh kimselerin al~almasl, lafm
ortaya pklP amelin mahzun olmasl ve bir toplulugun 'Mesna'
okuyup da ona kimsenin kar~l pkmamasl Klyamet'in yakla~ma
alametlerindendir.' Denildi ki: 'Mesna nedir?' ~byle buyurdu:
'Allah ~'nin Kitabl dl~mda yazdlnlmak istenen kitaplardu. fII

Hakim (4/554); ibn Ebi $eybe (15/165); Taberani (Bkz. Mecma'u'z-

Zeva'id (7/326); ibn 'Asakir (13/593); Beyhaki, $u'ab (4/306). Hadis
sahihtir. Bkz. el-Elbani, es-Sahlha (2821). 'Allame el-Elbani ~, bu
hadis hakkmda ~u agklamaYl yapml~hr:

126
"Bu hadis peygamberlik i31ametlerindendir. Nitekim
haber verilen her ,ey ortaya 9knu,hr. Ozellikle de
'MesJld' ile ilgili olan!! Eu, ravinin a,lkladlgl gibi AI-
lah'In Kitabl, onunla alakah olan hadisler ve Sclcfe ait
eserler dl~mda yazllan kitaplardlr. Sanki 'j\llesllii' ke-
limesi ile taklih.;ilere dayahlan mezhep kitaplan kas-
tedilmektedir. Eu kitaplar uzun sure onlan Allah'In
Kiti3bl'ndan ve Rasuliilli3h !k¥,'in Siinneti'nden ahkoy-
maktadu. Nitekim maalesef meLheplere uyanlarda
bugun ~ahit olunan durum budur. ilahiyat FakUl-
te'lerinden doktora yaparak ~lkanlarm c;ogu mezhep-
leri din edinmekte, inscuuara bu mezheplere gore ce-
yap vermektedirler. Hatta alimleri de boyle yapmak-
tadtr. i~te onlarIn buyuklerinden Ebil'l-Hasen d-
Kerhl el-Hanef1, ~u me~hur s()ziinii s()ylemi~tir:

']\1ezhebimizden arkada~laT1mlzm g()rii~iine muhalif

her ayet ya te'vil edilrni§tir, ya da mensuhtur.
Oli-Ul

Yine goru~umuze muhalif olan her hadis de ya te'vil

edilir, ya da mensu htur.'
(Bkz. $eyh ]\1uhammed el-Hudarl, Tiirihu't- Te~ri'i'l­
jsliimi)
1\!leLhebi esas dayanak edinmi§ler, Kur'fill-J Kcrim'i de
ona tab] kilml,lardlf. i~te bu hi, ~uphesiz 'McSJld'dlr.
cl-Hidfiye'de, bu hadisin ardmdan, cl-/v'lcsllii kelimesi
izah edilirken ~()yle denilmi~tir:

'Denildi ki: cl-lVlcsllfi, l\.fusi3 ;L4S\' dan sonra

israilogullar!' nm haberlerirun Allah'In Kitabl dl~Inda
kitapl~tlfllmasldlr. cl-Mcslla budur. Sanki ibn 'Vmer
~, Kiti3b Eh1i'nden rivayet ahnmasml c;irkin g()riir gi-
bidir. Nitekim onun elinde Yenniik sava~lnda ele ge-
,irilen kitaplar yard!. Onun i<;inde nder oldugunu bi-
liyordu:
Derim ki: Bu a~lklama hadisin zahirinden tamamen
uzak bir a<.-'1klmnachr. ~iinkii cl-lVlcsllfi, Klyclffiet'in
yakla§ma aIametlerinden olarak zikredilrni§tir.

127
llmu's-Seken ve llmu'l-Kattan'm Ebu Hureyre 'dan
rivayet ettikleri ~u hadis de tam amen bu konuyu des-
teklemektedir: Rasuliillah ~oyle buyurdu:

~~~t ~I;t dl ~l:J1 ~Y-4 j~.) ~t ~ ~~ )

( ... ~ ~~..J ~~~J
'Urnrnetirnde insanian alirnierinin ve rahipIe-
rinin sozierine davet eden ve oniarla arnel eden kirn-
seIer olacakhr ... '
Vine bunu Sa'id b. Mansur'un Sunen'inde,142 ib-
rahim et-Teymi'den ~u rivayeti desteklemektedir:

Yahudiler'in Nebi ~'in gonderilmesinden once yap-

hklanyla bunun bir alakaSl yoktur. ibnu'l-Esir: 'de-
nildi ki' diyerek el-Hidaye'de ge<;en bu agklamamn
zayIfhgma i~aret etmi~, ardmdan da bu agklamadaki
~iddetli zayIfhga ~u nakliyle vurgu yapml~hr:

'el-Cevheri dedi ki: el-Mesna; Fars<;a'da 'dubeyti' de-

nilen musikidir."']
Beyhaki, $u'ab'da, Hatib, el-Cami"de rivayet
142 etmi~lerdir. Bkz.
Cem 'u 'l-Cevami (4167 -tertibi)
[Ebu Mu'az'm notu: Bunu Sa'id b. Mansur, Sunen'inde (1/176) ve
TefslY'inde sahih bir isnadla (1/44 no: 42) rivayet etmi~tir. Sa'id b.
Mansur'un tarikiyle: Beyhaki, $u'abu'l-jman'da (2/425); Hatib, el-
Cami" de (2/194); Ebu 'Ubeyd Kaslm b. Sell am, kendi tarikiyle
sahih bir isnadla: Feda'ilu'l-Kuy'an'da (no: 76) Derim ki: ravileri
Sahihayn ricalidir.

128
 "'Umer b. el-Hattab TIm ' Abbas ~'ya mektup
yazarak ~oyle dedi:
'Bu iimmetin Kitabl bir, peygamberi bir ve klb-
lesi bir oldugu halde nasIl ihtilaf ederler?' TIm ' Abbas
~oyle dedi:

'Ey Miiminlerin emiri! ~iiphesiz Kur'an bize in-

dirildi. Biz de onu okuduk. Bize ogretildi ki bizden
sonra bazl kavimler gelecek, KUr'an'1 okuyacaklar fa-
kat ne hakkmda indirildigini bilmeyecekler. Boylece
her toplulugun kendi gorii~ii olacak. Herbirinin bir
gorii~ii oldugunda da ihtilaf edecekler. ihtilaf ettikle-
rinde ise sava~acaklar.'
Vine Sahihu Muslim'deki: 143

I ••• ~iiphesiz
sizden oncekileri <.;ok<.;a soru sor-
malan ve ihtilaf etmeleri helak etmi§tir' hadisi de bu-
nu desteklemektedir.
Bu konuda gelen bin;ok hadisler ve eserler, bir-
birini kuvvetlendirmekte ve desteklemektedir. Nitekim
Nebi ii'in haber verdigi unsurlar adlm adlm gen;ek-
le~mektedir .

143 Muslim (1337). Bunu Buhari de (7288) rivayet etmi~tir.

129
 Bu, Nebi ;)!;:'in peygamberlik iHametlerinden ve
mucizelerinden biridir.
Bu hadislcrin tamaml maksada delalct etmekte-
dir. Ozellikle de Thnu'I-KaYYlm ;j!;'nun ve ba~kalarmm
rivayet ettiklcri hadiste zikredilcn konu, a<;lk bir nas ve
tartI~Ilan konuda keskin bir kIll<;tIr. ~i.inki.i hadisin laf-
Zl ve izafct kaydl, yani 'fitne bal<1mmdan en biiyiikle-
ri' olarak a<;;lklananlar:
Saglam Din'de goru§leriylc klyas yap an, Kitiib
ve Si.innet'ten hidayetin a<;lklanmasmdan sonra AI-
lah'm haram klldlgml helal ve Allah'm helal klldlgml
haram yapan topluluktur! i§te onlar yetmi§ u<;; flrkadan
'fitne baklmmdan en biiyiik olanlan' olmaktadlrlar.
Bilinmektedir ki helal ve haram meseleleri furu'
(ayrmtI) turundendir.
Zikredilen hadiste Allah'm haram klldlgml helal
ve helal kIldlgml haram yapanlann yetmi~ u<; flrkaya
aynlan flrkalar i<;inde Din'de fitne ve fesat baklmmdan
en bi.iyugi.i oldugu apa<;lk ortaya konmu~tur.
Kesin olarak sabit olmaktadlr ki zikredilen hadis
genellik ifade eder. Hakkl a<;lklayan, ihtilaf ve aynhgl
yok edici olan apa<;;lk delillerden sonra ister usulde 01-
sun, ister fum 'da olsun her ihtilaf bu kapsama girmek-
tedir.
Ey hakkm talibi! Dii§iin, soma yme dii§iin ve
yine di.i~i.in! Zira ~i.iphesiz bu Din'dir!
Din' e nispet edilmeleri baklmmdan e§it olan
usul meselcleri ilc furu' meselcleri arasmdaki fark ne-
dir? Bu ikisinin arasmda fark oldugunu varsaysak, va-

130
hiyden soma furu 'da ihtilaf caiz olabilir mil
Bana sayler misin; hela!, haram, ibadetler, mu-
arneleler, adctlcr ve ba;;ka konulardaki furu' rneselclcre
dair vahiy inmesinden maksat nedir? Bu konularda
ihtilaf ve aynhk caiz saYlhrsa, vahiyde gelenlcrlc arnel
etmek terk edilir ve ba~ka ~eylere tutunulur. Bunlarm
vahiylc inrnesine dc, hela!, hararn, sakmcah ve rnubah
konulannda bu vahye sanlmaya te~vik etmeye de ihti-
ya.; kalmaz!?
i~te 0 zaman muhalefet edenler i.;in IaMb (kor-
kutrna), zecr (sakmdlrrna) ve va'id (tehdit) saz konusu
olrnaz. Her gari.i~ sahibi diledigini yapar. Diledigi gibi
konu;;ur. Kitiib ve Si.innct i.;tihatlara ve klyaslara arz
edilir. Kitiib ve Siinnet, i<;tihat ve klyaslara uyarsa on-
larla arnel edilir, uyrnazsa, i.;tihatlar, bid'atlcr, zanlar
ve gi.iri.i~lerle arne! etrnek, Kitiib ve Siilmet' e tercih edi-
lir!!

'Neredeyse gokler 9at1ayacak, yer yanlacak ve daglar

yzkzlzp dagzlacaktl. .. ' (Mcrycm 19/90)
4.~ ,\~., ~ '\1 ,it: ; .lJI ,b<.' ... 1),
"{ ~., ~ ~ '"", r--::-.J J

' ... ve 0 zulmedenler, nereye diineceklerini (ok yakm-

dan ogreneceklerdir.' (:;iu'ara 26/227)
Sen ve seninle beraber olanlar, fum' (ayrmtI)
rneselclcrinde ihtilafm caiz saYllrnasmm bozuklugunu
a<;lklamamlzdan ~iiphede ise keskin gazle ve derin dii-
;;unce ilc az sonra gelccek olan taklit<;ilcrin c;eli;;ki tab-

131
losundaki orneklere tekrar tekrar bak! TIm Kayylm
,:£i'nun rivayet ettigi hadise bakhgmda onu dogrulayan
unsurlar goreceksin. Ancak insaftan mahrum edilen ve
geligigiizel davranmakla nitelenen kimseler bunu gor-
mezler. '44

144 Allah &fi guzel ahlaka ve guzel niteliklere hidayet edendir.

132
 Takl~ilerin <;eli~kilerine Ornekler

1· Onlardan birine: 'Buhar] ve Muslim'in rivayet

ettikleri sahih hadiste 145 Mekke' de sava~mak haram
kllmm19t1r' desen, hemen: 'Bizim mezhepte Mekke'de
sava9mak caizdir' der.
2· Ona: 'Buhari ve Muslim'in rivayet ettikleri
sahih hadiste 146 Mekke'de dikenli agaCl kesmek haram
kllmm19t1r' desen, hemen: 'Bize gore Mekke'de dikenli
agacl kesmek caizdir' demeye kalkar.
3· Ona: 'Buhari ve Muslim'in rivayet ettikleri
sahih hadiste 147 kom9unun duvarma odun koymarun
caiz oldugu gelmi~tir' desen, hemen: 'Bizim mezhebi-
mizde kom9unun duvarma odun koymak caiz degildir'
der.
4· Ona: 'Buhar! ve Muslim'in rivayet ettiklcri
sahih hadiste 148 ogle namazmm vaktinin, ikindi namaZl
vakti girmedik<;e son a ermedigi ve ikindinin vaktinin
de ~afak kaybolmadlk<;a sona ermedigi gelmi~tir' de-
sen, hemen: 'Bizim mezhebimize gore oglcnin vakti
gUne~in batmasma kadar, ak~am namazmm vakti de

145Huharl (1R34) ve Muslim (1353) ibn' Abbas ~'dan rivayet

etmi,lerdir.
141, Bir onceki hadisin devarrudlf.
147 Buhiiri (2463) vc Muslim (1609) EbCt Hurcyrc .1;;,' dan rivayct

ctmi,lcrdir. Hadisin ,ahitlcri vardlr. Bkz. Hukuku'/-Ciir adh

risalem (sy. 24).
14< Muslim (614) Ebii Miisa'l-E§'ari ",;>'dan rivayet etmi,tir. 5ahihu'l-

Buhari'de goremedim. Allah en iyi bilendir.

133
fecrin dogmasma kadar devam eder' def.
5· Ona: 'Buhari ve Miislim'in rivayet ettikleri
sahih hadiste'49 Rasll1iillilh mikat yeri olarak Medine
halk! i~in ve oraya ba~ka yerden gelenler i~in Zi'/-
hu/c!ffe'yi belirlcmi;;tir' desen, hemen: 'Bizim mezhebi-
mizde Medine'ye ugrayan bir ~am'h Cuhfe'ye gelince-
ye kadar ihraml terk edebilir' demeye kalkar.
6· Ona: 'Buhari ve Miislim ilc Hakim'in -lafIz
onundur- rivayet ettikleri sahih hadiste ' " Ramazan
aymda unutarak yiyen kimsenin orucunun sahih oldu-
gu, kaza veya kcfaret gerekmedigi ge~er' desen, he-
men: 'Bize gore orucu iptal alur, kaza etmesi gerekir'
der.
7· Ona: 'Buhari ve Miislim'in -Iaf!z onundur- ri-
vayd ettiklcri sahih hadiste: l51

e~ ': k->--: flo )II..., ~I i Y.. rSi>r ~~ I~l )

(.~j

<Biriniz Cuma giinii imam hutbede iken gelirse

iki rekat namaz kdsm> buyruluyor' desen, hemen:
'Mezhebimizde Cuma hutbesi esnasmda iki rekat na-
maz kIlmak caiz degildir' def.

'" Buhari (1834) ve Muslim (1353) ibn' Abbas JIj/ dan.

"0Buhiiri (4/135); Muslim (1155) vc Hakim (1/430) EbCt Hurcyrc
:,~/danrivayct ctmi~lcrdir. Hakim: 'Bu harus J\.1iislim'in ~arhna
gore sahihtir. Buhari ve 1\1iislim bu la:hzla rivayet etmemi§lerdir'
demi,tir.
''I Buhari (1166) ve Muslim (875, 59) Cabir ".i dan.

134
 8- Ona: 'Buhari ve Miislim'in rivayet ettikleri
sahih hadiste l52 kadmlarm namazda (imaml uyarmak
i<;in) tasfik (el <;lrpmak) yapacaklan ge<;er' desen, he-
men: 'Bize gore kadmlar tasfik yapamazlar' der.
9- Ona: 'Buhar! ve Muslim'in rivayet ettiklcri
sahih hadise gore,153 namaz kllan kimse namaZl ta-
mamlandl zannederek namazdan <;lksa, insanlarla ko-
nu~sa namaZl bozulmaz. Sonra bunu ogrenip eksik
klldlgl klsml tamamlasa namaZl sahihtir, namazm ta-
mamml iade etmesi gerekmez' desen, hemen: 'Bize go-
re namaZl bahl olur ve tamamen iade etmesi gerekir'
der.
10- Ona: 'Buhar! ve Miislim'in rivayct ettiklcri
sahih hadise gore l54 cemaatle namaz kllarken safta ki-
9inin yamndakiyle omuzunu omuzuna, ayagml ayagl-
na ve topugunu topuguna yapl§hrmasl gerekir' desen,
hemen: 'Mezhebimizde bu caiz degildir. Namaz kl1a-
nm ayagml namazda yanmdakinden dart parmak ka-
dar uzakla9tIrmasl gerekir' der.
i~te bu tam on mesele boyledir!

Ona: 'Ben sana mezhebini sormuyorum. Sana

sadece Neb! ~'in sozlu mezhebini ve emrini soruyo-
rum!' desen, duraklar, baglnr, ofkeden gozleri klzanr
ve ~imgeklcr <;a karl
Bunun bir benzerine Allah ~ ~u ayetiyle i~aret

152 Buhiiri (2/62) ve Muslim (572) Sehl b. Sa'd "",' dan.

1.5., Buhiiri (2/74) ve Muslim (572) ibn Mes'ud "., dan.
1.54 Buhiiri, Enes "",'dan (725), Muslim de muhtasar olarak (434).

135
etmektedir:

~~~ '1 &.:~\ ~)j .:,j\, :'\ ~.G-j ~\ ~~ \~~ ,

, ,... ,... ~ J. -' ~o

'4.0.1;::' '1 ~ \~! ~.1~ ~ &.:JJ\ ~~ \~tJ oy>'1~

'Allah'rn adz tek ba~ma zikredildigi zaman, dhirete

iman etmeyenlerin kalpleri kinle dolar; lakat Allah'tan ba§-
kasz, (yani putlan) zikredildigi zaman da hemen ne~elenir­
ler.' (Zumer 39/45)
Buna ragmen RasUliillili~~'i sevdigini iddia
eder!!
Allah i~in soyle: Sevgi boyle mi olur? Seven
kimse, sevdigi amlmca ofkelenir mi? Sana ve seninle
beraber olanlara Nebi :Ji:;'in sozleri ve emirleri soruldu-
gunda boyle mi yaparslIllz?
Ey kardq;im! Dii§un, soma yine du§un, yine du-
~iin! <::i.inkii bu dindir!
Bu on meseleyi sadece a<;lk, sahih ve sabit Siin-
nefe muhalif §ekilde kurulmu§ olan mezheplere ornek
olmasl i<;in zikrettim. Aksi halde bu tiirden meseleler
gerc;e kten <;0 ktur.
Zikrettigim bu miktar, luru'da ihtilafl calZ go-
renlerin iizerinde olduklan yolun ve mezhep kitapla-
rmda; ibadetlerin ve muamelelerin hiikiimleri, helal ve
haram konularmda meydana gelcn ihtilaflarm bozuk-
lugunu ortaya koymaktadlr. Neredeyse onlardan iki
tanesinin ittifak ettiklcri goriilmez.
Sen ve seninlc beraber olanlar bu kitaplan her
bir araya getirip birbiriyle kar§lla§hrdlgmda ancak ihti-

136
lafm, aynlIgm ve fIrkala~manm arttIgml goriirsi.in. Yi-
ne onlarm kitaplannda mezhebini araghnrken: 'Falanm
hilafma, filanm hilafma ve filanm hilafma' gibi sozleri-
ni gorursun!
Allah i<;in sayle, ~u ayctin anI amI nedir:

'Her kim, kendisi i(,in dogru yol apapk be/Ii olduktan

soma, Peygambere muhalefet ederse ... ' (Nisii' 4/115)
FurCt' (ayrmtl) meselclcri Allah ~ katlndan indi-
rilmedi mi?
Bu konularda ihtilaf Rasul :if e muhalefet degil
midir?
Hidayet, Allah'm Kitabl'ndan soma kitaplann
en sahihleri olan Buhar! ve Miislim hadislerinde '55 de-
gil midir?
Allah ve RasUlu Buhari ve Muslim'in es-
Salzflz'lcrinde ittifakla rivayct ettiklcri sahih, sarih, a<;lk
ve sabit naslarm onune flkhi ayrmhlan ge<;irmenden
raZI olurlar ml?
Allah ve RasiHii;)!e, Alemlerin Rabbi'nden indiri-
len vahiyden sonra flkhm ayrmhlarmda ihtilafl caiz
gormeni mi emrediyorlar? Yoksa seni bundan ~iddetle
yasakhyorlar ml? Allah ~, RaS{lliillah~'i ihtilafh me-
selelerde hakem klIma hususunda, seni kalbinin slkmtI
duymasmdan ve O'nun hukmune raZI olup goniil hog-

155 Ve bunlann dl§lnda Rasuliillah '~'den sabit olan sahih

hadislerde ...

137
luguyla teslim olmamandan sakmdlrmaktadlr. Nite-
kim goyle buyurmugtur:
'1 I'"',!. ~.fr-'
,';,~ ," ; .' C' ~ ,
W., iJ ~~ ".)!;'
~ ~Y-
'1 J.t'"
j)
~ ~
/
,f -' '" -' -' -" .. j

#.~I'\~~"~~G-~"
, .,
~).
.. \ .\..G.:l
.r-~<..5) , . ..
~ \ - c' .. c'

'Fakat haYlr; Rabbinc YC1Ilinier olsun ki onlar, arala-

nnda (eki~tikleri ~eyler hakkrnda seni hakCln yaplp, sanm da
verdig,in hiikii1llden dO/ctJjl i(lerinde hi(bir slkl1ltz dUy1lladan
tam bir tesli1lliyet giister1lledik(e i1llan et1lli~ olmazlar.' (Nisil.'
4/65)

Ayetin zahiri vahyin inmesinden soma furu'da

ve aSllda meydana gelen biitiin ihtilaflan kapsamakta-
dlr. Nitekim:

' .. .aralarmda (eki~tiklf?ri ~eljler hakkmda .. .' ifadesi

buna delalct ctmektedir.
Bu ayetin ni.izl!1 sebebi Salzflzu'I-Bulzari'de '5h gel-
migtir. Buna gore bu ayet, sulama meselesiyle ilgili ola-
rak Zubeyr ilc onun Ensar'dan olan hasm! hakkmda
inmigtir.
ibn Ebi Hatim 4i;'nun rivayetinde 1S7 bu ayetin
Nebi il!;:' e gelip davala~an iki ki~i hakkmda indigi ge.;er.
Neb! iJ!1 onlarm hakh olam ve hakslz olam hakkmda
hi.iki.im verdi. Hakslz olan:

156 Btl hari (2361) ve Miislim (2357).

157 Tcfsiru jbll Ebi Hiitim (2/154/b - ely aLma). ibn Kesir, Ttisir'inde

(2/308) der ki: 'Garib bir eserdir. Miirseldir.'

138
 'Ben buna raZl degilim' dedi. Arkada~l ona:
'Ne istiyorsun?' deyince:
'Umer'e gidelim' dedi. Beraber 'Umer .",,'ya gitti-
leT. Hakh olan ki~i:
'Davamlzl Nebi~,,'e arz ettik. Benim lehime
hiikmetti, bu ise raZl olmadl' dedi. 'Umer ,"" ona:
'Oylc mi oldu?' diye sordu. 0 da:
'Evet oyle oldu' dedi. 'Umer 4;. evine girdi ve
elinde kmmdan slynlml~ klhclyla <';lkb. Ncb! '!ii:'in
hiikme raZl olmayan adamm boynunu vurdu ve ~oyle
dedi:
'Nebi~,,'in hiikmiine raZl olmayanm hiikmii bu-
dur!'
Allah el-Faruktan l 5' raZl olsun.
Bilinmektedir ki sulama meselesi ve muamelc-
lerde davala~malar furu'/aynnh meselelerindendir.
Ayette fum' meselesindeki hiikme sadece gorii-
nii~te raZl olup ic,; aleminde raZl olmayandan iman nef-
yedilmektedir. 0 halde -usUl meseleleri bir yana- ter-
temiz, sahih ve sabit Siinnet'in furu' meselelerindeki
hiikmiinii, ~eyhlerinden ve biiyiiklerinden ogrendigi
~eylerde donup kalarak kabul etmeyen ve raZl olma-
yan nasd olur? Tertemiz Siinnct zikredilince ofkeylc
bagmrlar ve ~eyhlerinden ogrendiklerini korurlar.

158Bu lakap hakk11lda bkz. $eyhu1islam ibn Teymiyye, A'IinJuKu's-

Sunneli'n-Nebeviye (2/179-182) ve benim el-Kelfu's-5arih adh
risalem (sy. 78-79).

139
 10 halde neden ogiitten yiiz c;evirmektedirler? Sanki
onlar, aslandan iirkmii§ yaban e§ekleridir.' (Muddessir 74/49-
51)

Onlara tevbe yoktur. Nitekim Taberani159 IUmer

b. el-Hattab 'dan ~oyle rivayet ediyor:

r+~~ I)j ~~I ~! ~ :~ Gw Jt ti;UI Jr-'J ~t)

~ ~~Iy\il ~~i3 ~J.:.lI ~~i ~ ~ ... ~~ 1)8j
~ "
(.tly, ~ ~3 t'-?y, ~ \.jl ~~y ~

"Rasuliillah I A'i~e ~'ya ~oyle buyurdu:

'<Dinlerini parc;alayarak grupla§anlar ... ) (En/am 6/159) bidat

159 Mu'cemu's-Saglr (560). el-Heysemi ~byle demi~tir: 'isnadmda

Bakiyye ve MucaIid b. Sa'id vardlr. Her ikisi de zayIfhr.' ibn Ebi

'Aslm, es-Sunne'de (no: 4); Ebu Nu' aym, el-Hilye'de (4/138);
Beyhaki, f}u'abu'l-jman'da (6847) ve ibnu'l-Cevzi, el-Vahiyat'ta
(1/136) rivayet etmi~lerdir. Suyuti, ed-Durru'l-Mensur'da (2/63)
zikretrni~ ve Hakim et-Tirmizi, ibn Ebi Hatim, Ebu' ~-$eyh, ibn
Merduye ve e~-$eceri'ye de nispet etrni~tir. ibn Kesir, el-Bidaye
ve'n-Nihaye'de (9/25): 'Bu hadis zaylf, garibdir. .. yine illeti vardlr'
dedi. Yine ibn Kesir, Tefslr'inde (2/192): 'Merfu olarak rivayeti
sahih degildir' demi~tir.
Derim ki: Lakin Nebi~' den:

'$iiphesiz Allah her bidat sahibinden tevbeyi engellemi~tir'

lafzlyla sahih olarak gelrni~tir. Bunun tahricini $eyhirniz el-
Elbani'nin Silslletu's-Sahlha'da (1260) gbrebilirsiniz.

140
ve heva sahipleridir. Onlara tevbe yoktur. Ben onlar-
dan beriyim, onlar da benden beridirler.'"
(Mecma'u'z-Zeva'id 1/75)
Sen ve seninlc beraber olanlar: 'Bu gibi ihtilaflar
biz den kaynaklammyor. Bilakis dart imamlar~"" bunla-
n Sahiibe ,~'dan, onlar da Rasllliilliih ~'den, 0 da Allah
iJl5' den rivayet etmiglerdir' derseniz ...
Bu c;irkin bir yanh;; ve babl bir iddiadlr. <;:iinkii
Yiice Allah gayle buyurmugtur:

~.;~l;)~1 ~ IJJ.;:.) ~I -f- ~ ~':'8' )j ... "

' .. . Eger 0, Allah'tan ba§ka birisinden gelmi§ olsaydl,
elbettc on un i(inde pek (ak (eli~ki bulurlardl.' (Nisa 4/82)
ister furu 'da olsun, ister uSlllde olsun, herhangi
bir meselcde hak bir tanedir. Biirun insanlar 0 hakkl
talep etmek ve onun iizerinde ittifak etmekle emir
olunmu;;lardlr.

u
; ,jj
r- ~
'1' t
.Y"::'~~ 'J'J ~ Y'-::'
I] \ ' , ~L1 I ~ -..,. ~ i..f'"t..\..r'" 1:lA ~\.J ~/
~.':'
"
.B p.w'
J --
'.' "" f'c!-w,.J
n
. .~.J.......;,
r.5Q' . .•.. : ~ ~'•
iJ .

'Bu, hi9 §iiphesiz, benim dosdogru yolumdur; bu iti-

barla ona uyun; diger yollara uymaym. Aksi halde sizi
o 'nun yaZundan aymr. j~te sakmaSll11Z dive Allah size bun-
Zan tavsiye etmi§tir.' (En'fun 6/153)

[Miitercimin ilavesi
~eyh Elbiini -4:, es-Sahiha'da (no: 87) ~u hadisi

141
zikrederek taklidin kotiiliigiinii a<;lklaml~hr:

"Huzeyfe b. Yeman 'dan; Rasuliillah ~oyle

buyurmu~tur:

l,., ~j~ '1 J> '~.;l\ ~j ~~~ LS fJL,'j\ ~~~ )

,...- ..- -' ..-
~l:5 ~ ~~J ,4j..L.,o '1 J ~ '1 J c;")l.o '1 J f~
'-I. £ 411\
.. -'
~ ~
,4-,\ • 'i.t)\ ~ III
~\ -t_
.Y ~J
~.~
~
~
J'f'.) '-I• ~
~.~")\j ~ru
~ ~ ~

~ lj~~T l:Sj~t :~)~ ~j~\J ~\ ~\ :~l:J\ ~

~ III

(.4J~ ~ ~<~\ '1~ 4..l1 '1> ~\ ~h

"islam, hpkl elbisenin eskimesi gibi eskir.

Hatta oru<.; nedir, namaz nedir, hac nusiikleri nedir,
zekat nedir bilinmez olur. Allah ~'nin Kitabl bir ge-
cede kaldudu. Yeryiiziinde ondan bir ayet dahi kal-
maz. insanlar gruplanndan kalan bir ya§h adamla bir
ya§h kadln §oyle derler: 'Babalanmlzdan idrak etti-
gimiz §ey sadece §U: La ilahe illa'llah kelimesidir. Biz
de onu soyliiyoruz."'
Hadis sahihtir ...
Bu hadiste Kur'an'm yiiceligine i~aret vardlr.
Onun Miisliimanlar arasmda bulunmasl, Dinlerinin
kahClhgl ve binasmm kokle~mesi i<;in bir sebeptir. Bu
da ancak Kur' an derslerinin yapIlmasl, iizerinde dii~ii­
niilmesi ve anla~Ilmaslyla olur. Bu yiizden Allah ~,
onu kaldlrmaYI diledigi zamana kadar koruyacagml
vaad etmi~tir.
Din'in dort mezheple korundugunu iddia eden
taklit<;iler ne kadar uzak bir saplkhktadlrlar! Zira bu-

142
nun gen;ekle~tigi varsaYIlsa bile Miisliimanlar'm
Kur'anlan'm zayi etmelerinin de bir zaran olmaz! Ni-
tekim acemlerin biiyiik miiftiilerinden biri bunu bana
a~lk~a soylemi§tir. a fasih ve aklCl bir Arap~a konu§u-
yordu. Aramlzda i~tihad ve taklid hakkmda bir ko-
nu§ma ge~mi§ti. insanlarm ~ogunun soyledikleri:
'Dordiincii aS1rdan bcri i~tihat kap1s1 kapanm1§-
tIr' soziinii tekrar etti. Ben de ona:
'Bugiin hakkmda Allah'm hiikmiinu arad1gm
bir~ok olaylarda ne yaplYorsun peki?' dedim. Dedi ki:

'Bu olaylar ne kadar <;ogahrsa <;ogalsm, ya aytusl

ya da benzeri alimlerimizin kitaplarmda mevcuttur.'
Dedim ki:
'a haldc i<;tihat kap1smm a~1k kalmaya dcvam
etmek zorunda oldugunu itiraf etmi~ oluyorsun.' ada:
'Bu nasll olur?' dedi. Ben:
'<;:iinkii sen cevabm aymslyla olmasa da benze-
riyle mevcut oldugunu itiraf ettin. Durum boyleyse, bu
aSlrda meydana gelen olaym benzeri hakkmda daha
once verilen cevabl ara~tIrmak zorunludur. a zaman
da dii§iinme ve klyasa ba§vurmu§ olursunuz. Bu da
size gore Din'in delillerinden dordiinciisiidiir. Bunun
anlam1 da 0 olaym ayms1 hakkmda i~tihat cdilmcsidir.
Peki buna ehil olan kimdir? a halde neden i~tihadm
kap1s1 kapahd1r diyorsun?' dcdim.
(Soma) Suriyc'nin kuzcyindcn bir miiftiiylc bc-
mm aramda ge~en diger bir konu§maYI hahrladlm.
ana:

143
 'U.;akta namaz sahih midir?' diye sordum. 0:
'Evet' dedi.
'Bunu taklid ile mi, yoksa i<;tihat ile mi soylii-
yorsun?' dedim.
'Ne demek istiyorsun?' dedi. Ben de:
'Sizin fetva verme usiminiiz bilinmektedir. Size
gore i<;tihat ederek fctva vermek caiz degildir. Bilakis
mezhep imammdan gelen bir soze dayanmak gerekir.
Peki u<;akta namazm sahih oldugunu ifade eden bir
imamm sozii var mIdIr?' dedim.
'Hay1r' dedi.
'0 halde usiminiize muhalefet ederek, elinizde
mezhep imamullzdan gelen bir delil olmadan nasII fet-
va veriyorsunuz?' dedim.
'Klyas ile' dedi. Dedim ki:
'Neyin iizerine klyas yaphmz?' 0:
'Gemide namaza kIyasladIm' dedi. Ben de:
'Bu guzel. Lakin boylcce hem aS11da hem de fii-
ru'da muhalefet etmi~ oldun. Asia gelince, daha once
anlathg1m gibidir. Fiiru'da muhalcfctin ise; Rilfi'l, ~er­
hinde:
<Namaz kIlan kimse yere dayah diregi olmayan
aSIlmI~ bir damda namaz kIlarsa bu namaz bahldIr>
demi§tir' dedim.
'Benim bu konuda bilgim yok' dedi. Ben de ~oy­
Ie dedim:

144
 'Oyleyse ogrenmek I.;m Rafi'i'ye miiracaat et.
Zira:

' ... ve her bilenin iistinde bir bilen vardlr.' (Yusuf

12/76)

Eger sen kIyas ve i.;tihadm ehli olmadlglill itiraf

ediyorsan -sadece mezhep sunrlannda olsa da- sana
caiz olan bu fetvaya uymandlL a zaman da sonu~,
uc;akta kl1man namazm batIl olmasl olur. ~unku
Rafi'i'nin 0 gun i~in varsayarak zikrettigi gorU§ ger~ek­
lq;mi~tir. Ama bizlcr uc;akta namaZl ~uphesiz sahih
kabul etInekteyiz. ~ayet gemide namazm sahih olmasl-
nm sebebi, gemiylc yeryiizii arasmda suyun direk 01-
masl ise, 0 zaman u~ak ile yer arasmda da hava vardlr.
Baglmslz olarak ara~tIrma yaptIgm zaman ilk bakl~ta
size goriinecek olan da budur. Lakin sizlerin bunun
hiikmiinu mezhebin furu 'unda biliyor olmamz, sizi
ara§tIrmamzla elde ettiginiz goru§ten ahkoymaktadlr:
Acem muftusiiylc olan konu~mama geri donu-
yomm: ana dedim ki:
'Dumm sizin dediginiz gibiyse, §iiphesiz Mus-
liimanlarm miic;tehitlcre ihtiyaCl yokhlr. ~unkii miiftii,
sorulan konunun aymsull veya benzerini bularak ce-
yap vermektedir. Buna gore ~ayct Kur'an gitse bunun
bir zaran olur mu?' ada:
'Bu olmaz' dedi. Ben:
'Ben oldugu varsaYl1sa diyomm' dedim.
'Bu meydana gelse de (yani Kur'an kaldmlsa da)

145
bunun bir zaran olmaz' dedi. Ben de:
'0 zaman Allah J:l'nin Kur'an'l korumak sure-
tiylc kullar111a minncttc bulunmas111111 klymcti ncdir?
Nitekim Yiice Allah ~oyle buyurmu~hlr:

~ 0hw ~ ~bJ }lJ\ lJ;; ~ ~! ,

<$iiphesiz zikri biz indirdik ve muhakkak on un koru-
yucusu da biziz.) (Hicr 15/9)
imamlar olduktan soma bu koruma zorunlu de-
gilsc, bunun anI amI ncdir?' dcdim.
Hakikattc diyalog yoluyla bu miiftiinun vcrdigi
cevap, yeryUziindeki biitiin taklit~ilerin cevabldlr. An-
cak kalpleri bu gorii~te olsa da bazrlan bunu a~lk~a
soylemeye cesaret edemez. Fark budur. Baganslzhktan
Allah' a slgmmz.
Ey akll sahibi okuyucu! Bunu iyi dii~iin! Zarann
ula9tIg1 boyuttan 9ikayct cdiyoruz! Nitckim -Allah' a
hamd olsun- Kur'an ortada olmasma ragmen hiikmen
onu kaldlrml9lardlr! Pcki ya 0 bir gcccdc kaldmldlgl
ve yeryiiziinde ondan bir ayet dahi kalmadlgl zaman
hallcri nasll olur? Allah'lm hidayct scndcndir!" J

146
 Sah!lbe ,~'un ihtilaflarmm Hakikatinin
Ortaya <;:Ikanimasl

Onlann Aralannda 1htilaf! Gerektiren Sebeplerin Bilinmesi,

Onlann Ihtilaflanmn SUnnet'in Tedvininden Sonra
$imdiki Muslumanlar 19n HUccet Olmay!§!

Sen ve seninle beraber olanlar:

'Funt' meselelerinde bu gibi ihtilaflar sahilbe
~'da da yard!. Onlarm ihtilaflan ise MiisHimanlar i.;in
delildir' derseniz ...
Derim ki: Mazerctlcrinden dolaYl bu, onlarm
zamanlanna ozeldir. Lakin ~u an mazeret kalmaml~tIr.
Onlarm ihtilaflan asia hiiccet olamaz.
Bunun delili: Allah ~, Nebl'miz Muhammed ~'i
el<;isi olarak gonderdiginde 0, Mekke'den Medine'ye
hicret edinceye kadar Kurey~ ilc beraber bulundugu
hal iizerinde idi. Sahilbeler :i;i, Rasuliillilh :~fin yanmda
toplandIlar. BazIlan ge.;im slkmtIsl, aZlgmm yetersizli-
gi, sava~a <;lkmasl gibi sebeplerle her zaman onun ya-
nmda olamlyorlard!. Onlardan kimisi .;ar~lda sanatkilr-
hk yaplyordu. Kimisi hurmalanyla ilgileniyor ve giin-
diiziin bir kIsmmda Nebi ,~~'in yanmda bulunuyordu.
Kimileri gece vakti geliyordu. Onlardan bir grup aZlk
talebinden en kii.;iik bir bo~ vakit bulunca geliyorlard!.
Kimisi yolculukta oluyordu. Bir grup sava~lara <;lkl-
yordu.
RasfIliillilh :)ii' e herhangi bir mesele, bir hiikiim
veya bir i~ hakkmda soruldugu zaman yanmda olan

147
sahabeleri ~aglflyor,orada olmayanlar bu meseleleri
ka~myorlardl. Nitekim Buhari'60 ,$I!;, Ebu Hureyre
df;,,' dan ~ayle dedigini rivayet etmi~tir:
, .J ~ 0 ,... '"

ci ~I I' 61, .~ 01S ZI-?~I l.r" \.:.;1.,.>1 01 )

J .J __ I> " "

ci ~I I' 61, ';~ 0\5 ~l,a.;'J1 l.r" \.;.;1.,.>1013 ,~Iy-''JI

f);. 0\5 ~ 0J.» ~I 013 ,~Irl

" -' ,... -' » .;; !>

,~ ~ :; ~ <j.lI1 Jy-'J
~ ,~

(.0~ '1 L. ~3 '03~ '1 L. ~3

'Muhacirlcrden olan kardq;lcrimizi c,;ar~llardaki
ahverigleri meggul etti. Ensar'dan olan kardeglerimizi
mallan yolundaki ~alI~malan me~gul etti. ~iiphesiz
Ebu Hureyre ';!0 karm tokluguna '61 Rasuhillah iJ!1'in ya-
nmdan aynlmadl. Ba~kalarmm onun yarunda olmadlgl
zamanlarda orad a oldu. Onlarm ezberlemediklerini
ezberledi.'
Bu ytizden sahabeler, RasUltillili~,,' den ilim tah-
sili konusunda farkh mertebededirler. Bazllarmm
RasUltillili ;)!;:' den naklettikleri hadisleri digerleri nak-
Ictmemi~tir. Onlardan bazlsmda Ncb] ;)!;:' den agrendigi
be~ yiiz hadis varken, bazlsmda sadece dart hadis var-
d!. Bazlsmda sadece yirmi dart hadis yard!.

16U Buharl (188) rivayet etmi§tir. Benzerini J\1tislim (2492) rivayet

ehni~tir.

Ymli 'sadece a~hgl111 gidermekle yetinecek §ekilde diger dunya

1(,1

alakalanndan uzak durarak' dcmcktir. Bu anIam dogrudur. Bazl

kinci R&ifizllerin ve onlara tabi olanlarm saptlnp da: jEbu Hureyre
L1~/nun Neb! :~'i sadece yiyip i<;mek i<;in takip ettigi' §eklinde
degildir. Kuvvet ancak Allah'tmldlf.

148
 Sahiibeden Nebi :JJ:;' den aldlklan ilmin azlrk ve
<;;oklugunun ravi saYllanm §u cetveldeki omeklerde
gorebilirsin:

149
 Sahabelerin!h Nebl¥i\'den Tahsil Ettikleri
ilmin Farkhhgl

Sah.ibenin ismi Rivayet BaZI halleri

ettigi hadis
saYIS1

Ebil Hurcyrc ~, 5374 Hicrcttcn sanra MiislU-

man olmu§tuT.

Ebii Sa'id el-Hudri "", 1170

ibnJUmcrl~ 1630 Mekke doncmindc Miis-
ltiman olmw~tur.

Ebii Kalade "", 170

Ebii Umame el-Biibili 250 $cun'da vefat eden saha-

,.:~~ bclcrin sonuncusudur.

Ebii Vak,d el-Ley'] ,'" 24 Sahih olan g()ril§e g()re

Bedir Sava~l'na kahlml,-
tIr.

Huzeyfe b. cl-Yemiin4;, 100 kiisur Uhud sava,ma kahlml,hr.

Seleme b. el-Mu habbi k 12

"",
Enes b. Mhliklfi 1286 RasQ!iilliib j,~' in Medi-
ne'ye gelmeslnden vefatJ-
na kadar onun hizmeh"isi
olmu~tur. Basra'da vcfat
eden sahiibclcrin sonUll-
cusudur.

Ebu' s-Sernh i y ad 162 d~ 2

Esma.' bl. Ebi Bekr es- 56 ilk MiislUman olanlar-

162 Bkz. ibn Ebi 'Aslm, el-Ahdd ve'l-Mesiilti (1/436); ed-Diilabi, el-

Esma' ve'l-Kultd (1/37) ve ibn Hacer, el-jsiibe (7/189).

150
Slddik 01, dandlf. Neb! '~'in e,?i Oh-Ul
JAfi~c ,.:~k/mn klzkarde,i-
dir.

(A'i§etu's-Slddlka '*' 2210 Klzkarde§l Esma' I;';-io' dan

kii<,iik idi. Nebi"", Medi-
nc'yc hicrctindcn sonra
011u111a zifafa girdi.

Rasulii 1L3h i.1i'{in halifesi 146 ZU'Il-J\lurayn (iki nUT sa-

{Usman,1~,
fAli b. Ebi TaJib kerra-
lna'lldhu vechehu l63
hibi), Niibiivvet'in ilk
gii 11 1eri 11 de rvltisliiman
olmu,tur.
586 Niibiivvetin ilk giinlerin-
de MusiUman olmu,tur.

Lak,t b. Sabra.", 24
tUrner b. el-Hattab .:l~, 539 Mekke'de ilk I'Vlusli.imml
olanlardandlf. Buhin 5(-1-
va~lara kahlml;;br.

Safv.ln b. Assai
1 iJiJ-:' 20 Neb,
sava~a
*kahlnu§hr.
ile beraber on iki

Sevban.c.f}i 27 RasUliillaJl '!Ii velat edin-

ccyc kadar ikamct vc
yolculuk hallerinde 011U11
yanlndcul aynlmarnl~hr.
Sonra $mn'a sanra da
Humus' a vcrlc;llni~tir.

Talk b.' AI'.~ 4

ibn' Abbas I'~ 1660 Nebi ':fi,'den yirmi be,
hadis i,itmi,tir. Difi;er

I(;,i Bu niteligin sadece 'Ali ,:,~'ya tahsis edilmesi gerekmez.

151
 hadisleri de sahabelerden
dinkmi;;tir.1 1i4

Biitiin sahilbelcr Ncb] ~'den Din ilmini naklct-

mede bu ~ekildeki gibiydiler. Nebi ;)!;:' e gelen el<;iler de
boylcdir. Onlardan kimisi Ncb] ~'in yanmda bir ay
kahyor sonra yola <;lklyordu. Kimisi on giin kahp aile-
sine doniiyordu. Kimisi de be~ giin kahp iilkesine do-
niiyordu.
Orada bullman herkes niizulune ~ahit oldugu
veya oraya gitmesinden once nazil olan vahiyden Din
ilmini ahyor ve Ncb] ;)!;:'in yanmda bulunmadlklan za-
manda inenleri bilmiyorlardl. Nebi 'lfin vefat edip Ebu
Bekr 4:;, halife oluncaya kadar Din ilmini tahsil bu ~e­
kilde olmu§tu.
Ebil Bekr es-Slddik .",,'ya veya Miisliimanlardan
birine bir mesele geldigi zaman Kitilb ve Siinnet' ten
bildigi ilc hukmediyor yahut yanmda bulunan
sahabelere soruyordu. Onlarda buhman ilme miiracaat
ediyor,165 aksi halde 0 meselcde i<;tihat ederek hiikum
veriyordu.
Sahabelerin i<;tihatlan ya genel bir nassa yonelik,

1(>4 Bunda ;;uphc vardIr! Ara;;tumak gcrckir. Sonra ilim talcbcsi

kardc;;lcrimdcn birisini yazann bu sbzunun hakikatlni anlamak
uzere, ibn I Abbas ~'111n el-lvlusncd DC Kutubu Sittc'deki
rivayetlerini an-l§hrmasl i<;in gbrevlendirdim. Gbriildii ki yiiL
kadar rivaycti i~ittigini a,lk,a bclirtrni~tir. Pcki ya Mus!lcd'lcrdc,
hadis cuzlcrindc, Emal1'lcrdc vc A1usemlly-7 1crdc bulunan
rivayetleri toplansa nasll olllrdll? Allah en iyi bilendir.
165Bu, sahabelerin ~ insa:hna delalet etmektedir. Bu edep bugiin
de ilim talebeleri ve daveh"iler araslnda yaydsa olmaz rru?

152
ya mubahhgm one ge~irilmesi esasma yahut da bu esa-
sm tiirlerinden birine dayah oluyordu.
Hi<; kimsenin sahabelcrin i<;tihadmm Din koy-
mak oldugunu veya ash olmayan bir hi.iki.im uydur-
mak oldugunu zannetmesi caiz degildir. Onlar bundan
uzaktIr.
Ebil Bekr 'dan sonra 'Umer ';~io halife olunca
bir~ok ~ehirler fcth edildi. Topraklar fcth edildik~e
sahabelcrin aynhklan arth. Hi.ikumlcr Medine'ye veya
diger islam beldelerine gelir, orada buhman
sahabelcrde bu hi.iki.im hakkmda Nebi ~'den bir hadis
varsa ona gore hiikmedilirdi. Aksi halde 0 meseleye
uygun olan genel bir nassa ba~vurarak i<;tihat edilirdi.
Lakin bu meselenin hiikmii bagka bir beldede bulunan
bir sahabede bulunabiliyordu. Nitekim ~oyle denilmi~­
tir:
'Ammar ve bagkalan teyemmiim hadisini bi-
liyorlardl. Bu mesele 'Umer b. Hattab ve ibn Mes'fld
111':ya gizli kalmlgtI 166 Hatta onlar:

'Ciiniip kimse iki ay su bulamasa dahi teyem-

mi.im edemez' diyorlardl.
Mestler uzerine mesh etme hukmu hakkmdaki
hadisi 'Ali ve Huzeyfe biliyorken Medine'li olmala-
rma ragmen' A'ige, ibn 'Umer ve Ebil Hureyre bil-

166 Nitekim Buhfui (11385) ve Muslim (368) bunu rivayet

etmi,lerdir.

153
miyorlardl. '67
Ki~inin
klzlyla beraber oglunun klzmm miras~l
kllmmasl hakkmda ibn MCS'lld "J/nun bildigi hadisi
Ebu Musa el-E~'ari 40 bilmiyordu. '68
Haylzh kadmm tavaf etmeden once uzakla§maSl
hakkmdaki iznc dair hadisi ibn' Abbas vc Umm Sclc-
me :i!)" biliyorlarken, ibn 'Umer ve Zeyd b. Sabit bil-
miyorlardl. '69
izin isteme hiikmiine dair hadisi Ebu Musa ve
Ubcyy biliyorlarkcn 'Umcr 4:;, bilmiyordu. 170
Mut'a nikahmm ve ehli e~eklerinin haram kllm-
dlgma dair hadisini 'Ali 4:;, vc ba~kalan biliyorlarkcn
ibn' Abbas bilmiyordu. l7l
Sarf (para bozdurma) hiikmii hakkmdaki hadisi
'Umcr, Ebu Sa'id vc ba;;ka sahabclcr biliyorlarkcn
Talha, ibn 'Abbas ve ibn 'Umer bilmiyorlardl. 172
Zimmet ehlinin Arap iilkesinden ~lkanlmalanna
dair hadisi ibn 'Abbas ve 'Umer biliyorlarken birka~
sene sonra 'Umer bunu unutmu§ ve kendisine hahr-
latIlmcaya kadar terk etmi~tir. Kendisine hatIrlatIlmca

167 'k i~e ",,,'dan: Muslim (276); llm 'Umer ,,~' dan: Buhiirl (1/264)
rivayet etmi~lerdir.
16< Btl hari (6736).
160 ;>afi'l, cl-Umm (2/187).
17U Buhiin (6245) ve Muslim (2153).
171 Buhiin (6961) ve Muslim (1407,31).
In Buhiin (2174) ve Muslim (1586,1594,100).

154
onlan siirmii~tiir .173
Riikuda tatbikin (elleri diz kapaklarmm arasma
koymanm) nesh edilmesiyle ilgili hadis diger sahabeler
tarafmdan bilinirken ibn Mes'ud bilmemi~tir.174
Bunun ornekleri daha <;oktur.
Medine'liler, Mekke'lilerin bildiklerini bilmiyor-
lardl. MIslr'hlar, Mekke'lilerin bildiklerini bilmiyorlar-
dl. Basrah'lar MIslr'hlarm bildigini bilmiyorlardl.
~am'hlar MIslr'hlarm bildigini bilmiyorlardl. Kufe'liler
de ~am'hlarm bildigini bilmiyorlardl.
Biitiin bunlar rivayetlerde mevcuttur. BaZI za-
manlar Nebi ii'in yanmda olan sahabelerin bildigini, 0
an orad a bulunmayan sahabeler bilmiyorlardl. Bir on-
ceki giin orad a olanlar, ertesi giin orad a bulunmayabi-
liyorlardl. Boylece her biri Nebi ile beraber bulundu-
gu zaman i~ittiklerini ogrenmi~, orad a olmadlgl za-
manlarda olanlan bilememi~lerdir. i<;tihat etmi~ler ve
ya isabet etmi~ ya da hata etmi~lerdir. Hatalarmdan bir
sonraki giin dondiikleri olmu~tur. Nitekim Cabir b.
Zeyd ~'ya:

'~A\J ~! G~ ~ G! :Jli ,& ~~ ~ ~~ ~!)

(.\.;l ~ t:.) Grj ,.G~

'~unlar senden i~ittikleri

her ~eyi yazlyorlar' de-
nilince ~oyle demi~tir: 'Biz Allah'tan geldik ve O'na
doniiciileriz. Onlar yazlyorlar, fakat ben ertesi giin on-

173 Bkz. ibn Kayylm, Ahkfimu Ehli'z-Zimme (1/186).

174 Muslim (534).

155
dan donebiliyorum.'
Bunu ilmu'I-KaYYlm, el-hdm'da zikreder. 175
Bu a<;;lklama, sahilbeler :i!)" arasmda meydana ge-
len ihtilaflarm sebeplcrini ortaya koymaktadlr.
i~te sahilbeler arasmda ihtilafl gerektiren sebep-
ler bunlardlr. Sahilbelerden bazlsmm hadis bilmedigi
konularda i<;;tihat etmesi ve ba~ka bir beldede buhman
diger sahilbenin 0 konuda hadis biliyor olmasl bu se-
beplerdendir. Sahilbelerde durum boyle olmugtur.
Onlardan soma Tabi'fn nesli gelmig ve
sahilbelerden ilim alml~lardlr. Tabi'fnden her tabaka
yanlarmda bullman sahilbelcrden Din ilmini ogrenmi 9-
lerdir. Onlann i<;;tihatlan da genel bir nassa, mubahlr-
gm one almmasma veya asIa bagh bir lUre miiracaat
~eklinde olmu~tur. Hakkmda nas bulamadlklan mese-
lelerde mazurdurlar. Fakat bulamadlldan 0 nas ba9ka
bir beldede olan kimselerde bulunabilmi~tir.
Onlardan soma Tdbi'u't-Tabi'fn gelmig, her biri
kendi beldesinde bullman tabi'fnden ogrendiklcri Kitilb
ve Siim,et naslarma gore bunu siirdiirmiiglerdir. N as
bulamadlldan konularda i<;;tihat etmi 9lcr, fakat ba9ka
bir beldede nas bulw,abilmigtir.
Bu mazeretlcrlc birlikte tdbi'u't-tabi'fn donemin-
de diger bazl mazeretler de eklenmi~tir. Allah onlara
rahmet etsin. Ba9kalarmm zaYlf oldugunu bildigi
ravilerden 0 ravilerin durumunu bilmeyen kimseler
tarafmdan alman zaYlf haberlcr yayllml~t1r. Bu ravinin

17., j'ldmu'l-Muvakki'in (2/271).

156
zaylfhgml bilen kimse, onun haberini terk edip sahih
olamm alml~tIr. Bazlsl tek bir hadisi ravisinden dinle-
yebilmek i.;in gi.inlerce yolculuk yapml~tIr.
Soma hadis yolculuklan 176 ve ravilerden dogru-
dan dogruya hadis alma ~ah;;malan ~ogalml;;, Hadis
Ehli, Nebi cji;'in sahih hadislerini toplamaya te~vik et-
mi;;lcr, ara;;brma ve tenkidlcrden sonra isnadlanm tes-
pit etmi;;lerdir. Boylece Hadis ve Tefsir ilmini tedvin
etmi;;ler, bir.;ok konularda eserler tasnif etmi;;ler, ko-
nusunda tek olan, muttasll ve sahih merfu isnatlardan
olu~an giizel kitaplar yazml;;lardlr.

Guzler, Siinnet derlemeleri i~erisinde tertip ve

duzen baklmmdan Salzflzu'l-Bulzdrf ve Salzfhu Muslim
gibilerini gurmemi~tir. Bu iki kitap, Allah'm
Kitabl'ndan soma kitaplarm en sahihleridir.
~u ~iir ne kadar yerinde soylenmi~tir:'77

Eger Salzflzu Buhdrf'nin Hakkl1l1 verirlerse,

Onun mutlaka altm suyu ile yazllmasl gerekir.
0, hidayetle korlUgii birbirinden aymr.

176 imam Hatib cl-Bagdiidl, el'-RIlIletu 1/ Talebi'l-Hadls adlyla oncmli

bir kitap yazml§tlT. 8u kitap baSllml§tlT.
177 13u §iiri s()yleyen el-Fadl b. isma'11 el-Curcanl'dir. Hicri 45R

Ylhnda hayatta idi. Hal tercemesi i~in bkL. Yaklit el-Hamevl,

MU'ccmu'I-Udeba' (16/192).
Bu bcyitlcri Zchcbi, 5iyeru A'ldmi'1J-Nu/Jelii'da (12/471); ibn Kcsir,
eI-Bidfiye ve'n-Nihdye' de (11/27-28) daha UZUll ,ekilde
Likretrni§lerdir. BkL. Sldchk Hasen Han. cl-Hltta (sy. 316 benim
tahkikimle ).

157
 0, slkmtl ve zarara kar~l bir seddir.
Ondaki isnadlar gakteki 1jlldlzlar gibidir.
Senetleri hadis melni anunde YlldlZ koru gibidir.
Nebi'nin Dini'nin lerazisi onunla kurulur.
Araplar'dan sonra Acemler ona uydular.
~iiphesiz 0 ate§e kar§l bir perdedir.
Rlza ile gazabl birbirinden aymr.

Bunlann benzeri Slhdhu 's-Sitte ve diger gi.ivenilir

muhaddislcrin kitaplandlr.
Bu zamandakilcrin cllcrindc bu kitaplar yaygm
ve baslh haldedir. ilk derlenip toplanmasmdan bugi.ine
kadar herkesin elinde dola~maktadlr. Fakihler, iHimler,
ogrenciler, siHihler, ibadete di.i~ki.in olanlar, diger Mi.is-
li.imanlar ve gayri mi.islimler bundan haberdardlrlar.
Samimi bir Mi.isli.iman i<;;in sahabenin ve labi'/nin
ihtilaflanmn delil olacak bir yam kalmaml~hr.
Rasllli.illiih :jij;' in hadisleri uzak diyarlara kadar
ula9ml~t1r. Hadisin kcndilcrinc ula~t1g1 kimsclcrc huc-
cet ikame olmu~hlr. Sahih olam sakiminden (hastahkh
olanmdan) aynlml;;t1r. Rasllliillilh ~'in hadisinc muha-
lefet etmeye ve omm amel etmeyi terke sebep olan i<;;ti-
hadm yanlz91zg1 ortaya <;;lkm19t1r. Sahih vc sabit hadislc-
rin ula~masmdan sonra mazeret kalmaml~hr. Hi.iccet
ikamc olmu9 vc gcriyc sadccc inat vc taklit kalml;;t1r.
Buhar!, Mi.islim ve diger sahih kitaplar gibi ter-
temiz Si.ilmet eserleri, klyamet gi.ini.ine kadar meydana
gelecek bi.itiin olaylara ve meselelere yetecek bollukta-

158
dlr. Kitiib ve Siinnet' e yonelip sahih anlayl~la bunlarm
dersini yapanlar, bu ikisini selim bir kalple bilenler,
zahirde ve batmda onlarla amel edenler bunu anlarlar.
Kalplerinde taklit, kahhk, perde ve miihiir bulunanlar
ise anlamazlar. Onlar taklitten uzakla~lp, Allah ~'nin
kendilerine emrettigi §eye yonelmedik<;;e Neb! 'lfin il-
mini neredeyse hi<;; anlamazlar. Allah ~ ~oyle buyur-
mu§tur:
,
~3~ &; \y;~; 'Ij ~) &; ~l J)l 1.4 \y)\ ,
~ .. ·~Sljl
'Size Rabbinizden indirilene uyun. Ondan ba~ka
dostlara Ul/mil1/l1l ... ' (A'ral 7/3)
Allah~, Ras{11ii~'i ~oylc nitclcmi~tir:

' .. . Onlam Kitdbz ve Hikmeti ogretir .. : (Bakara 2/129)

Hikmetle kastedilen Siinnet'tir. Nitekim miifes-

sirlerden ve muhaddislerden bir topluluk bunu a<;;lk<;;a
belirtmi~lerdir.' "

Yiice Allah ~oyle buyurmu~tur:

.' ~
4'''. ... 0L:5J\ .. \;Yl
J' ~l ,3 ;'
,~~<:~ ~H @,
~'::

'Kitiib'z sana indirmi§ 01ma11lz2, onlam yet11ledi

mi? .. : (Ankebul 29/51)

Bkz. cl-Falcih ve'l-Multiekklh (1/87); er-Risdle (sy. 87); lVlif/dhu'l-

17<

Cenne (sy. 14) ve Ttfsiru't-Taberi (1/557).

159
 Rasuliillah ~oyle buyurmu~tur:

~I ~l:5 :4, ~ l,., I~ J 0 rt t¥ J:s.; )

('~J
'Size, slkl sanIdlgmlz takdirde asIa sapmaya-
cagmlz iki §ey buakhm: Allah'm Kitabl ve benim
Siinnetim.'179
Bu a<;lk deliller, hidayet ve dogrulugun ki~ilerin
sozlerinde ve gorii~lerinde degil, Kitab ve Siinnet'te
oldugunu gostermektedir. Nebl kendisinden sonra
iimmetine sanlmalan i<;in bu ikisinden ba~ka bir ~ey
blrakmaml~hr .

Boylece islam'm esaslan ii<;iinciisii ve dordiin-

ciisii olmayan iki ~eydir: Kitab ve Siinnet'tir.

' ... Kim, Allah'm Dini'ne szmszkz sarzlzrsa §iiphesiz ki

0, dosdogru yola iletilmi§tir.' (Al-i 'imran 3/101)

[MOtercimin ilavesi

~eyh Elbanl ~:

'Ummetimin ihtilafI rahmettir' ~eklindeki riva-

179 Hadis hasendir. Tahrici i<;in bkz. el-Arba'une Hadlsen fi'd-Da'veti

ve'd-Du'ati adh risalem (no: 7).

160
yetin ash olmadlgml belirtmi~ (ed-Da'ifa no: 57) ve ~u a';lk-
lamaYI yapmlgbr:
"Muhaddisler bu rivayctin senedini bul-
mak i<;in .;ok<;a gayret sarf etmelerine rag-
men bunu ba§aramaml§lardlr. Hatta
Suyuti, Cdmi'u's-Sagir' de ~oyle demi~tir:
'Belki de bu hadis, haflzlann kitaplarmdan
birinde rivayct edilmi~tir de isnadl bize
ula§maml§t1r.' Bence bu uzak bir ihtimal-
dir. <::i.inkii Miisliimanm, Nebi :)i:;'in sahih
hadislerinin zayi edilmi§ olmasma inanma-
SI yaklgmaz.
Munavi, es-Subki'nin gayle dedigini nak-
letmi~tir:

'Muhaddisler katmda bu hadisin bilinen

bir isnadl yokhlr. Ne sahih, ne zaYlf ve ne
de uydurma olarak isnadml bulamadlm.'
~eyh Zekeriya el-Ensari, Tefsiru'/-
Beyddvi'ye (v. 92/2) du§tiigi.i notlarmda
gayle demigtir:
'Aynca rivayet, anlam olarak da muhakkik
alimler tarafmdan miinker gori.ilmii~ti.ir.'
ibn Hazm, el-lllkdm fi Usu/i'/-Ahkdm'da
(5/64) ~oyle der:
'Bu soylenen en koti.i sozlerdendir, .;i.inkii
eger ihtilaf rahmet olursa 0 zaman ittifak ta
gazab olur. Hi.; bir Miisli.iman da bunu
saylemez. <::iinkii ya ittifak ya da ihtilaf

161
veya rahmet ya da gazab vardIr.' ...
Bu rivayetin kotil eserlerinden birisi de bir-
c;ok Musluman'm ash olmayan bu hadis
sebebiyle, dort mezhep arasmdaki ~iddetli
ihtilaflan kabul ctmcsidir. ihtilafa dii;;tiik-
leri konularda Kur' an ve Sahih Siinnet' e
katiycn donmc c;abasmda bulunmazlar.
Aslmda imamlanJe, onlara Kuran ve Sa-
hih Siinnet' e donmelerini emretmi~lerdir.
Ancak taklitc;iler dort mezhebi ~e§itli dinler
~eklinde gormekteler. Boylece Din' e zIthk
nispct ctmi;; olmaktalar! Bu durum, bu hir
ihtilaflann Allah'tan olmadIgmI gosteren
cn buyiik dclildir. Allah'm:

:.r ~l5 yJj .. ·t

/ '" ,,"',- 0

~ . \~ t.; ':>\;>-\

'Eger 0, Allah'tan ba§kasl tarafmdan gelmi§ 01-

saydl onda bir(ok ihliliif (tularslzlzk) bulurlar-
dl' (Nisa' 4/R2) ayctini dii;;iinsclcrdi bu hltar-
sIzhgm, bu ~eli§kinin Allah'tan olmadIgmI
anlarlardl. Sonra nasll olur da mczhcplcrin
aralarmdaki birbirlerine ZIt ihtilaflar, uyu-
Ian bir Din ve indirilen bir rahmet olabilir?!
Ash olmayan bu hadis sebebiyle Mi.isli.i-
manlar, dort mczhcp imammdan sonra
giini.imi.ize kadar, bin;ok itikadi ve ameli
mcsclclcrdc ihtilaf ctmcyc dcvam ctmi;;-
lerdir. Eger onlar bin;ok Kur'an ayetinin ve
hadislcrin kotiilcdigi vc ibn Mcs'ud ,,}0'nun

162
 da ~er/kotiiliiklRo olarak niteledigi ihtilafr
kotii gorselerdi elbette ittifaka kOgarlar, ~o­
gu konularda da dogruyu yanll~tan, hakkI
da bahldan aymrlardl. Soma da aralarmda
olabilecek baZl ihtilaflardan dolayl birbirle-
rini mazur goriirlerdi. Ancak rti~in ugrag-
smlar ki zaten onlar ihtilafm rahmet, mez-
heplerin de bu ihtilafh haliyle ~egitli dinler
oldugunu garmekteler?! ...
Onlar mezheplerini korumak l~m
RasfIliillili *,'in hadisine muhalefet etmeyi
caiz gori.irlcr! Sanki onlara gore mezheplcri
RasfIliillili ;ji;' in bir~ok hadisinden daha
onemli ve daha oncelikli gibidir!
Sfiziin fizii §udur: Din'de ihtilaf kotiilen-
migtir. Ondan kurtulmaya ~ahgmak farz-
dlr. <::i.inki.i ihtilaf, ummetin zaYlflamasma
sebeptir. Nitekim Yiice Allah gayle buyur-
mu§h1r:

' ... Birbirinizle geki§meyin, sonra korkuya kapl-

llrSlnlZ da kuvveliniz gider ... ' (EnfiilS/46)
<::eki§mek, ihtilafa nza gostermek ve bu-
nun rahmet oldugunu soylemek, ayet-i
kerime ilc ~at1§maktadlr. Bu konuyla ilgili,

180 [Bkz. EbD Davud (2/491-492 no: 1960). el-Elbani, Sahihu Ehi
Davud'da (1/369) sahih demi,tir. BkL. ,?erhu'JI-Ncvcvi 'aid lVluslim
(5/204). (Yaym evi.)]

163
ash olmayan bu rivayetten ba~ka hi~bir
dayanaklan yoktur.
~oylc bir soru sorulmu~tur: 'insanlarm en
faziletlileri olmalarma ragmen sahiibeler de
ihtilaf ctmi~lcrdir. Bu kotiilemeye onlar da
diihil olur mu?'
Bu somya ibn Hazm 4i; §oyle cevap ver-
mi~tir (5/67-68):

'Onlar bu kotiilemeye dahil olmazlar.

~iinkii onlardan her biri Allah'm yolunu
ara§hrml§ ve hakka yonelmi§lerdir. Hata
edenleri, niyetlerinin giizelliginden ve hay-
n istemelerinden dolaYI bir ecir alIr. Onla-
rm hatalannda giinah soz konusu degildir.
~iinkii onlar kasltlI olarak hata etmemi§ler,
talep ettikleri ~eyi hafife almaml~lardlr.
Onlardan isabet edeni ise iki ecir alIr. KI-
yamet giiniine kadar kendisine Din'in gizli
kalan ve ula§mayan konularmda biitiin
MiisHimanlar i~in de ge~erli olan budur.
Naslarda zikredilen kotiileme ve tehdit,
ancak kendisine ula~tIktan soma Yiice Al-
lah'm ipi olan Kur'an'a ve RasiilUllah :'\!l'in
soziine tuhmmaYI terk ederek falan ve fi-
lanm soziine tuhman kimse i~indir. Bu
kimse taklid ederek kasten ihtilaf eden, ca-
hiliye taassubuna <;aglran kimsedir. Flrka-
la~mayl ama<;lar ve kendi davaSI i~in
Kur'an ilc Siinneti reddeder. Eger iddiasl
Kur'iin ve Siinnet'e uygunsa bunlan kabul

164
eder, uymazsa cahiliyesine tutunur,
Kur'iln'l ve Rasiilullilh :~fin soziinii terk
eder. t~te bunlar ihtilaflan kotiilenen kim-
selerdir.
Diger bir kesim; dindarhgmm ve takvala-
rmm zaylfllgmdan dolayl herkesin arzula-
rma uygun olan sozlerini ara~tlran bir top-
luluktur. Onlar biitiin illimlerin ruhsat olan
gorii~lerine tutunurlar. Allah & den ve
Rasulii iJ!i;' den gelen bir delilini ara§hrma-
dan taklid ederler!'
ibn Hazm 4i;'nun bu son ciimlesinde i§aret
cttigi ;;ey, fakihlcre gore 'telftk' olarak bi-
linmektedir. Bu, illimin soziinii delilsiz ola-
rak almaktlr. Bunda hevaya veya ruhsata
tabi olur. Burmn caiz olu§unda ihtilaf et-
mi;;lcrdir. Dogrusu, burada a~lldamaya
imkan olmayan bir ~ok sebepten dolaYl
bunun haram olmasldlr. Bunun caiz go-
riilmesi a~lkladlglmlz bu hadise dayan-
maktadlr. Vine buna dayanan biri: 'Bir iili-
mi taklid eden selamette olur' demi§tir.(!)
biitiin bunlar zaYlf hadislerin kotii etkile-
rindendir. Eger:

ilJl j y. :J! .~p. 'ij JL; f?- 'i r~ ~

~.;;L~
F-, ~'
'Alla/z'a selim bir kalple gelen dl§mda, maim ve
evlatlann fayda vermeyecegi gunde' (:;iu'ara
26/88-89) kurhllu;; umuyorsan, bundan sa-

165
 klnmahsln!" 181

Vine Elbani a;t:

~\ ~ jt; ,~~ ~ ~~t ~ ~::.::.\ ~ ~j ~L )

,~W\ ~ v~\ ~~ ~J.;s. ~~t ~1!~ l: ::)1
I:\:i ,. ,. -' 0 -'

~ ~ ~ ~ ~~ 1>t ~ ,~ ~ tj.-Pt ~
h.s~ ~ ~J.;s. * ~~")\;:.>.\
'Rabbimden, sahabelerimin benden sonra ihti-
laf edecekleri §eyleri sordum. Bunun iizerine Yiice
Allah bana §oyle vahyetti: Ey Muhammed! Muhak-
kak ki ashabln benim kahmda gokteki yddlzlar me-
sabesindedir. Bazlsl diger bazlslndan parlakhr. Onla-
nn ihtilaf ettikleri bir §eyi alan benim kahmda hida-
yet iizeredir' ~eklindeki rivayetin uydurma oldugunu
belirttikten sonra (ed-Da'ifa no: 60) ~u a<;lklamaYI yapml~­
tIr:

" ... Sonra 0 (TIm' Abdilberr), el-Muzeni'den

~oyle dedigini nakletmi~tir:

'~ayet bu rivayet sahih olsaydl anI amI; sa-

habelerin naklettikleri ve ~ahitlik ettikleri
~eyler hakkmda olurdu. Ashabm tam amI
rivayet ettikleri ~eylerde saglam ve giiveni-
lirdirler. Bana gore bunun ba~ka bir anla-
ma yorumlanmasl eaiz degildir. Ama onla-
rm kendi gorii~leriyle soylediklerine gelin-
ee, biri digerini hatah gormemi~se, birinin

181 (ed-Da'ifa no: 57).

166
 goru~une digeri kar~l <;lkmaml~Sa ve on-
lardan biri digerinin gorii~iine ba~vurma­
ml~sa bunu dii~iinmek gerekir.'

Derim ki: Hadisin lafzmm zahiri, Muzeni

~'nun yorumladlgl anlama ayklndlr. Bila-
kis hadiste sahabelerin kendi gorii~leriyle
soyledikleri kastedilmi~tir. Buna gore hadi-
sin ani amI, hadisin uydurma olduguna,
Nebi ii'in sozii olamayacagma diger bir
a<;ldan da delil olmaktadlr. Zira Nebi ii'in
bize sahabeden herbirine uymamlzl emret-
tigini dii~iinmemiz imkanslzdlr. Sahabeler
arasmda alim olam, ilimde orta seviyede
olam ve daha a~agl seviyede olam vardl.
Vine onlarm arasmda mesela kar yemenin
orucu bozmadlgml soyleyen de vardl!"182

Enes b. Malik ~oyle demi~tir:

"
:.J ~ 'w JS4 ~ ,~L,.:, ~ y,tJ d~..r. \.j)V )
(!4S..r. Ih Wi :JW !~~L,.:, ~tJ JSbt
"Kar yagml~h ve Ebli Talha oru<;lu oldugu halde
kar yemeye ba~ladl. Ona: 'Oru<; oldugun halde kar ml
yiyorsun?' denilince: 'Bu sadece berekettir' dedi."
Bu, mevkuf (sahabe sozii) olarak sahih isnadla
rivayet edilmi~tir. Bkz. ed-Da'ifa (63) nolu hadisin a<;lk-
lamasl.
Bu mevkuf rivayet yukanda ge<;en:

182 (ed-Da'ifa no: 60).

167
 ' ... Ey Muhammed! Muhakkak ki ashabm be-
nim kahmda gokteki yddlzlar mesabesindedir ... '
hadisin uydurma oldugunun delillerindendir. Zira bu
sahih olsaydl Ebli Talha 'ya uyarak Ramazan aymda
orw;lu olan kimsenin kar yemesinin orucu bozmamasl
gerekirdi. Bugiin bir Miisliimanm bunu soyleyebilece-
gine inanmlyorum.
Vine diger bir uydurma hadis ~u ~ekildedir:

!. ~I~.J ~ ~&t;, -~~II ~t:.

( .•~ ~ ~~ ~
! 1;:.\
~ (!.r.-' r..r t..I- ~\ WI~ )
A

'Muhakkak ki ashablm yddlzlar gibidir. Hangi

birinin goru§une tutunursamz hidayet bulursunuz.'
Bkz. ed-Da'ifa (61).
Ravilerinden olan Sellam b. Suleym yaianci
olup, TIm Hibban'm da dedigi gibi uydurma hadisler
rivayet etmi~tir. Diger bir ravi olan Haris b. Gusayn ise
bilinmemektedir. Buna ragmen ~a'ranl, el-Mizan'da
(1/28) ~oyle der:
'Bu hadis hakkmda muhaddisler (zaylfh-
gma dair) konu~mu~ olsalar bile, ke~if eh-
line gore sahihtir!'

Ancak ~a'ranl'nin bu sozii hi<; ~iiphesiz bahldlr!

<::iinkii ke~if yoluyla hadislerin tashih edilmesi Tasav-
vufl bir bid' athr. Bunu asIl kabul etmek, biraz onceki
hadis gibi ash olmayan bahl hadislerin sahih oldugunu
kabule gotiirmesi demektir. Ke~if, sahih olarak vukli
bulur ise en iyi durumda bile re'y (~ahsi gorii~) ile aym
derecededir. Re'y ise hata da eder, isabet de edebilir.
Tabi ki buna heva kan~maml~ ise bu boyledir. Allah'm

168
nzaSl olmayan her ~eyden selamet dileriz.
Hatib el-Bagdadi'nin el-Kifdye (sy. 48)' de rivayet
ettigi daha uzun metinden olu~an diger bir uydurma
hadis hakkmda es-Suyuti ~oyle der:
'Bu hadiste bazl faydalar vardlr. ~oyle ki
Rasllliillilh :jil'in kendisinden soma furu'
konulardaki ihtilaflan haber vermesi onun
mucizclerindendir. <::iinkii bu gaybden ha-
ber vermektir. Ve onun buna nzaSl ve ona-
Yl soz konusudur. Oyle ki bunu rahmet
kllml~ ve miikellcfi istedigini almakta ser-
best blrakmlghr...'(!)

Buna cevap olarak ~oyle denir;

Once es-Suyuti'nin rivayetin sahih oldugunu is-
pat ctmesi gerekir ki 0 rivayetten hukiimlcr ~lkarabil­
sin. Bu rivayetin uydurma olduguna bir bagka delil de;
nasl1 olur da Ncb! :jil sahilbeden olan her bir ferde uy-
mamlZl tavsiye edebilir? Kaldl ki sahabe arasmda alim
oldugu gibi ilimde orta seviyeli ve daha da a~agl olan-
lar yard!. Konuyla ilgili gelen rivayetlerin uydurma
oldugunu soyleyen ibn Hazm :;."!J da (6/83) ~oylc der:
"<::Unku Yi.ice Allah, Nebi'si il';:'i:

<?j ~! Y, ~! 'LS~\ :;- J6:1 Loj "

'0, arzusuna giire konu§11laz. O(nun bildirdik-

leri) vahyedilenden ba§kasl degildir' (Necm 53/3-
4) geklinde nitelendiriyor ise Neb! :~fin ge-

169
riata dair biitiin sozlerinin ger~ek ve ~iip­
hesiz olarak Allah'tan geldigi anla§lhr. Al-
lah'tan gelen ~eyde de ihtilaf olmaz. <::iinkii
ayette:

:.r ~l5 jJj. ··t

~ .\r.? L; ')\;:;>.1
,'" ""',, 0

'Eger 0, Allah'tan ba$kaSl tarafmdan gelmi$ 01-

saydl onda bir(ok ihliliif (tularslzlzk) bulurlar-
dl' (Nisa 4/82) buyurulmu~tur. Allah:

4... 1 ~J8 '1j ... ~

,J ,

' ... Birbirinizle (eki$l11f?ljin .. .' (Enfill 8/46) aye-

tiylc bizlere tcfrika ve ihtilafl yasa klar. Do-
laylslyla sahabeden her birine tabi olma-
mlZl Allah Raslllii ~'in bizlcre emretmesi
imkanSIZdlr. <::iinkii sahabenin i~erisinde
birisinin helal klldlg1111 haram kllan bulu-
nabilmektedir. Eger durum boyle olsaydl,
Semllre b. Cundub 4!k'ya uyarak ic;kinin sa-
tI~1 helal olurdu. Ebll Talha 4\!:ya uyarak ta
oruc;lunun dolu yemesi helill olurdu (orucu
bozulmazdl). Bunlar diger sahilbelere tilbi
olundugunda ise haram olmaktadlr. Cinsel
ili§kide bo§alma olmazsa 'Ali, 'Usmiln,
Talha, Ebll Eyyub ve Ubey b. Ka'b .i!i/a gore
gusiil gerekmezken, 'A'i§e ve ibn 'Umer
$' a gore gusUl gerekirdi. Biitiin bunlar bi-
ze sahih isnatlarla rivayet edilmi§tir."

170
 ibn Hazm -4;, Allah RasiUii il';:'in oliimtinden on-
ce ve sonraki donemde sahabeden sadlr olan siilmete
isabet edemedikleri bazl gorti~leri uzunca anlathktan
sonra §oyle der (6/86):
'NasI1 olur da hem hata, hem de isabct
eden bir kavmi taklit etmemiz caiz olur?'

Bundan once de (5/64) 'ihtilafm /(otO/enmesi' ba~-

hgI altmda ~oylc demi~tir:
"Bize farz olan; Kur'iln'da Allah &den ge-
len, bize Din kllman islam' a ve Yuce Al-
lah'm Din'in beyam olarak emretmi~ oldu-
gu; Rasuliillah :'\!l'den sahih olarak gelcnle-
re tabi olmamlZdlf. ihtilafa uymamlz asIa
gerekmez. Nitekim bir topluluk yanh~ ya-
parak ihtilafm rahmet oldugunu soylemi~­
lcrdir. Bu sozlcrine de Ncb! :~' den rivayct
edilen:
'Ashiiblm yrldlzlar gibidir. Hangisine
uyarsamz hidayet bulursunuz' soziinii de-
IiI getirmi§lerdir. Bu hadis uydurulmu§ bir
bahldlf. Gtinahkar kimseler bunu uydur-
mu§lardlr. Bu husus <;e§itli yonlerden ke-
sindir:
Birincisi: Nakil baklmmdan sahih degildir.
ikincisi: Neb! :~fin yasakladlgl bir §eyi ay-
m zamanda emrctmi 9 olmasI imkansIzdIr.
Nitekim Neb! Ebil Bekr ,:tiinun ruya ta-
birinde hata cttigini soylemi9tir. 'Umer
'yu hicret konusundaki yorumunda hata-

171
II bulmu~hlI. EbiYs-Senabil'i iddet hakkm-
da verdigi bir fetvada hatah bulmu§rur.
Rasflliillili ;)i:;' in hata ettiklerini bildirdigi
kimselere hata ettikleri konuda bizim tabi
olmamlzl emretmesi kesinlikle imkiinslz
olan hususlardandlr. 0 zaman hataYI em-
retmi~ olurdu. Yi.ice Allah ve RasiUi.i ;)!;:
bundan beridirler. Nitekim Nebi :1i; onlarm
hata ettiklerini haber vermi§tir. Hata edene
uymam1z1 emretmesi de imkanS1Zd1r. An-
cak Neb! onlarm rivayet ettikleri §eylere
uymamlzl emretmi~ olabiliI. Bu ise dogru-
dur. <;:iinkii sahabelerin tamaml giiveni-
lirdirleI. Onlardan hangisi nakilde bulun-
sa, naklettigi konuda hidayet iizeredirler.
Ut;iinciisii: Ncb! bahl soz soylcmez. Bi-
lakis onun sozi.i hakhI. isabet edenlerin
Y11d1zlara benzdilmelcri fasit bir benzet-
mediI. Bu a<;lk bir yalandlI. <;:i.inki.i Ceda
Y11d1zma yonelmek isteyen Seratan Y11d1Z1-
m arkasma alml~ olur ve yolunu bulamaz.
Bilakis daha <;ok sapar ve fahi~ bir hata ya-
par. Biitiin Ylldlzlar her yola <;;lkarmaz.
Zikredilen benzetme bahld1r. Bu soziin ya-
Ian oldugu ve hadisin uydurulmu§ oldugu
boylece a<;;1k<;a ortaya <;1 kar." J

172
 Din Tamamlanml~1:Ir.

Allah J:j ~oyle buyurmu~tur:

' .. . Bugun size dininizi tamamladlln ve uzerinizdeki

nimetimi tamamladzm. Ve Din alarak, shin i~in jsldm'z se~­
tim ... ' (Mii'idc 5/3)
Bu ayct, Muhammed! Din'in tamam oldugu ve
onda eksiklik olmadlgl hususunda a~lkhr. Kamil ola-
n111 tamamlanmaya ihtiyaCl yoktur. Her kim ummetin,
ki§ilerin goru§lerine veya mezhep taklidine muhta~
oldugunu iddia ederse Muhammed! Din'in eksik oldu-
gunu ve ancak bunlarm eklenmesiyle tamamlanacagllu
zannctmi 9 olur. Bu ise Din'in tamamlandlg1111 ve kema-
Ie erdirildigini ifade eden bu ayeti inkar etmek demek-
tir.
Yiice Allah ~oyle buyurmu~tur:

'Sana, her ~e1fi apklayan, hidayet ve rahmet alan bu

Kitdb'z indirdik.' (NahI16/89)

'Sana da insanlara, kendilerine indirileni apklil1jasl1l

diye Kur'dn'z indirdik.' (Nahl16/44)
Yine bu iki ayette Kitiib ve Sfumet'te insanlarm

173
ihtiya~ duyduklan; ibadetlerin, muamelelerin, adetle-
rin, helalin, haramm ve digerlerinin hiikiimleri gibi her
~eyin a~lklandlgma delil vardlr. Re'y Ehli'nin ve i~tihat
ehlinin topladlklan zahmet verici fetva tomarlanna
ihtiya~ yoktur. Din'in aynntrlan hakkmda helal ve ha-
rama dair bu fetvalann ve tahriclerin ~ogunun daya-
nagl yoktur.
Bu bidat ~lktrgmdan beri bir~ok Miisliiman bu
belaya miiptela olmu~lar, Siinnet'in ~ogu kaldlfllml~trr.
Zamamn sonuna kadar Kur'iln ve Hadis'in kahCl olma-
smm faydasl nedir 0 halde? <::iinkii bu i~tihatlardan,
goru~lcrdcn, hcvalardan vc dcdikodulardan sonra
Kitilb ve Siinnet'e ihtiya~ kalmaml~trr!!
Allah i~in soyliiyorum; vahyin inmesinden mak-
sat, crkcklcrin vc kadmlarm bunu ba~ goz iistiinc diyc-
rek kabul etrneleri, fakat Kitilb ve Siilmet'i anlamaYlp
onlarla amc1 ctmcmclcri midir?
Yoksa maksat; kullann bu ikisine rahatlrk ve
zorluk zamanlannda sanlmalan, hela!, haram, sakmca-
lr ve mubah olarak belirttiklerine uymalan, biiyiik kii-
~k her meselede Kitilb ve Siimlet'in smmm a§mama-
lan, ister iimmetten birinden gelsin, ister imamlardan
birindcn gclsin, Kitilb vc Siinnct'c muhalif olan bir ~cyi
kabul etmemeleri midir!
Ey RasUliillilh a~'in 'Umer 'ya Tevrat niishala-
rma baktlgl i<;in ofkc1cnmcsini'" unutanlar! 0 Al-

103 Hadis hasendir. C:-:e§itli laflzlarla bin;ok rivayet yolu vardlr.

Bunlan §eyhimiz el-Elbani 0:-5, irviYu'Gal1l'de (1589) bir araya
toplaml§hr.

174
lah'tan, gonderilmi~ Rasimi olan Mflsa """r a gonderil-
mi~ bir kitabl idi. Peki ki~ilerin gorii~lerinden ve insan-
larm sozlerinden olu~an kitaplan okuyarak gorii~ler ve
i<;tihatlar sebebiyle Kitab ve Siimlet'ten yiiz <;evirmeleri
nasll 01 ur? Onlar Kitab ve Si.innet' i, gori.i~ ve i<;tihatlara
uygun dii~erse kabul eder, uygun dii~mezse gorii~ ve
i<;tihatlara gore amel ederler!
~i.iphesiz
biz Allah'tan geldik, Una doniici.ileriz.
Allah ~ ne kadar da dogru soylemi~tir:

'Rahman'dan kendilerine yeni hi(bir ihtar gelmez ki

ondan, l/UZ geviren kim seier olmasl1l.' ($u' ara 26/5)
Ey karde~im! Sen ve seninle beraber olanlar
heva ve gorii~ ehlinin yapbklanm dii~iinecek olursamz
islam'da her afetin ve her garipligin meydana geldigini
anlarsmlz. Bunun sebebi sadece ki~ilerin sozlerini bir
tiir tahrif, yorum ve sahiplenme ile a<;lk ayetlerin ve
sahih hadislerin onune ge<;irmeleridir! Bu ancak mese-
leleri Kitab ve Si.innet' e dondi.irmeyip alimlere ve Din
adamlarma dondurmekten kaynaklanml~br. Saglam
Din'in tamamlanmasmdan soma ancak ihtilaf meyda-
na gelmi;;tir. Nitekim Yi.ice Allah, Din'i Ncb! ~'i vcfat
ettirmeden once tamamlaml~tIr. Peki Allah'm Dini'ni
tamamlamasmdan sonra meydana <;lkan bu gori.i;;lcr
nedir? Eger bu gori.i~ler itikad ettikleri Din'den ise on-
lara gore Din ancak onlarm gori.i;;lcriyle tam amI ana-
caktIr. Bu ise Kur'an'l reddetmek demektir. Eger bu
goru;;lcr Din'den degilse, Din'den olmayan ;;eylcrle

175
me~gul olmanm ne anlaml vardlr?
Bu, re'yl84 ve i<;tihat taraftannm cevap veremeye-
ccgi kahrcdici vc biiyiik bir dclildir.
imam Tabcri, Tehzfbu'I-Asdr'da imam Malik
,:£i'ya ula~an isnadl ile ~oyle dedigini rivayet ediyor:
'Rasuliillilh bu Din tamamlandlktan son-
ra vefat etti. 0 zaman gorii~leri de gil,
RaSllliillah :ti:'in rivayctlcrini ara~t1rmak
gerekir.'

Bu kimseler nasll oluyor da Miisliiman olduklan

haldc Allah'm liitf1.1ndan kcndilcrinc vcrdigi vc cmrct-
tigi ayetleri anlamadan rahat edebiliyorlar! Yiice Allah
90Ylc b1.1yurm1.19tur:

~ol;..\'
\ ) 3 \~i-\~t
.T
o~; \j.3 ~\
t:::' J' L;.,; I' r';
J"\ ,<.:..\ ~l'3
•. r- /~
J ..".z --
.
>' ..
.
.J 0 0 >'
" ... d:J\ ~\ J:'\ \.0 . ~' .!.l ····0\
"t .; J' J9-"-! d' .Y';:A-!.
o.

'Aralarmda Allah'tn indirdikleriyle hukmetmeni, on-

larm hevd ve heveslerine uymamalll ve Allah'm sana indir-
digi ~eylerin bir klsmmdan seni saptmnaiarmdan sak1l1mal11
da (sana emrellik) ... ' (M1lidc 5/49)

104 Kastedilen, naslara kar§l getirilen ve taklide dayah olarak

yorumlanan gorii,lerdir. Sahih i<;tihada day all gorii,ler degildir.

176
 ittiba ile Taklid Arasmdaki Fark.

Saptlrd1klan ve dosdogm yoldan ahkoyduklan

konulardan birisi de hadisin ravisinden rivayeti kabul
ctmenin tlpk1 bir giirii~ii taklid etmek gibi oldugunu
siiylemeleridir.
Bu soz dogru de gil, <;;irkin bir yanhghr. Zira ravi,
sadece ~eriat sahibinden rivayet ettigi delili haber ver-
mektedir. Kendi giirii~iinii haber vermemektedir. l85
Nitekim Allah, Rasulii ve ilim ehli ittiba ilc tak-
lidi birbirinden aYlrmlglardlr. Zaten ikisinin hakikati
de birbirinden farkhdlr. Zira RasUliillili~,,'e ittiba onu
taklit degildir. Bilakis onun sozii bizzat ger'! bir delildir
ve Dini hiikmiin ispatI konusunda insanlara kar~l bir
hiiccettir. Rasuliillilh iJ!1'in hiikmii ise Allah ::l\t'nin
hiikmii olup, bunu Yiice Allah'tan nakleder. Nebi ;)!;:,
Allah ::l\t' nin kendisine gosterdiklerinin tebligcisidir.
Bu yiizden imamlar imam1 Ahmed b. Hanbel ?it;
~iiyle demi~tir:

'tttiba; kiginin Nebi :if den gelene tabi 01-

mas1dn.'

ibn' Abdilberr ",fJ!!, el-'ilml86 adh kitabmda a<;;1k ve

1::0 imam IVluhanuned b. isma'il Emir es-San' ani, muellifin

taklil<;ilcrin sozlcrindcn naklcdcrck i~arct cttigi bu sapllrmaya
dair jr,ddu'1J-Nukkdd ild Tcysiri'l-j,tiildd adtyla klymctli bir risalc
yazml§t1r. Faziletli karde§imiz Salahuddl11 Makblil -/~llah Oflll muvaffak
kllb11l- tahkiki y Ie basdml§hr.
"" Cami'u Bcyalti'l-'jlm (2/133-146).

177
kesin delillerle ittiba ile taklidin farklill, rivayeti kabul
etmenin taklid olmadlgml a<;;lklaml~hr. Zira rivayeti
kabul etmek hiieeetin kendisini kabul etmektir. Taklid
ise re'yi/~ahsi gorii~ii kabul etmektir.
ibn Huvcyzimcndad m cl-Maliki ,,"!! ~oylc dcr:
'Din'dc taklid; sozu hiked olmayan birinin
gorii~iine ba~vurmakhr. ittiba ise hakkmda
hiieect sabit olan bir ~cyc ba~vurmakhr.
Din'dc ittibaya uyulur, taklid isc yasak-
lanml~tIr.'

ikisi arasmdaki fark <;;ok a<;;lktIr. Rivayet ile

re'y/~ahsi goru~ arasmdaki fark da giinc~tcn daha bc-
lirgindir.
ikisi arasmda fark gormeyen kimse ilmi konu-
larla hi<;; ugra~mas111. Zira onun anlayl~l kltbr, hitaba
laylk degildir.

[MDtercimin ilavesi

HafIz ibn' Abdilbcrr ,,"!!, Cdmi'u'/-'i/m'dc (2/36-

37) ~oyle demi~tir:

'Alimlere gore ilmin Sllun, kesin bilgi (ya-

kin) saglamak ve iyice a<;;lklamaktIr. Bir ~ey
hakkmda yakin sahibi olan ve onu iyiee

187ismi Muhammed b. Ahmed b. 'Abdillah'dlT. Hicri 390 y'1111da

vefat etmi,tir. Hal terciimesi i,in bkL. el-Vdfi biV'ia:!!at (2/52) ve
Dibdcu'l-l'vluzehheb (sy. 268).

178
 a~lklayan onu bilmi~ demektir. Buna gore
bir ~ey hakkmda yakin sahibi olmayan onu
taklid ile sayler, onu bilmi~ degildir. Alim-
lerden bir topluluga gore taklid, ittibadan
(delile tabi olmaktan) ba~kadlr. Zira ittiba;
soziiniin dogrulugunu sana a~lklayan kim-
senin soziine uymandlr. Taklid ise bir kim-
senin soziiniin dogruluk a~ISllU ve anlaml-
III bilmeden onun soziinii soylemendir.'

~eyh Elbani "Wi;, TIm 'Abdilberr "Wi;' dan bunu nak-

Icttiktcn soma ~oylc dcmi;;tir:
"Bu imamm bu sozlerini iyi dii~iin. Alimlerin
taklid ile ittiba arasmda fark gordiiklerini nakletmi~tir!
Bu a~lklamaya aZI di~lerinle tutun. Zira bu bugiin bi-
linmeyen bir ilimdir. Blrak ba~kalanIll, Din ilimlerinde
doktora etiketi ta~lyanlarm dahi bir~ogunda bu ilim
mevcut degildir. Hatta bazllan bu konuda en kohl ~e­
kilde tarh~lr, en ~irkin ~ekilde kibirlenirler. Detaylr bil-
gi istersen arkada~lmlz degerli iistad Muhammed 'Iyd
el-' Abbasi'nin Bid'atu't-Ta'assubi'/-Mezhebi (sy. 33-39)
bak.
Yukanda gc~cn ibn' Abdilbcrr "Wi;'nun a~lklama­
Ian sebebiyle Suyliti 4i; ~oyle der:
'Taklit<;i alim olarak adlandmlamaz.'

Bunu es-Sindi, Ha§iyetu jbn Mace'de (1/78) nak-

Ictmi;; vc ikrar ctmi;;tir.
Kendilerini taklit~i kabul edenler de bu ~ekilde
hareket etmi~ler, hatta bazllan bu ger~egi: 'Taklit~i ca-

179
hildir' diyerek daha da a~Ik hale getirmi~lerdir. el-
Hidaye sahibi, ha~iyede bulunanm soziine not olarak
~oyle der:

't~tihad ehlinden olmayan birinin kadIlrk

gorcvini ustlcnmcsi uygun olmaz.'

Fethu '/-Kadfr' den naklederek (5/456) ~oyle der:

'Dogru olam i~tihad111 oncclikli tcrcih 9artl

olmasIdIr. Cahilin taklid etmesine gelince,
~afi'i'ye gore sahih olmasa da bize gore sa-
hihtir.'

Derim ki: Taklit~i kildiYI cahil olarak isimlen-

dirmesini di.i~i.ini.in! Kendi itira£lanyla onlann krymeti
ve ilimde mertebeleri bu olduguna gore 0 taklit~ilerden
muasIrlarmdan birinin benim yanImdaki durumuna
~a~IrmIyor musun? Onlar kendi elleriyle koyduklan
smIr ve kayltlarm, kendileri i~in raZI olduklan mezhe-
bin dI~ma nasII ~Ikarlar? NasII kendilerinin ilim ehlin-
den olduklanm ortaya koyarak bu smIrlardan aynlma-
ya kalkI~abilirler? Bunu ancak avam halkm uzerinde
bulunduklan bidat ve sapIklrklan peki~tirmek i~in
yapmaktadIrlar.
~unku onlar 0 zaman mutlak ic;tihadda bulunan
mu<;tehitler oluverirler! Mii~tehit imamlardan hi~biri­
nin soylcmcdigi fikirlcr, goru9lcr vc yorumlar dilc gcti-
rirler. Bunu hakkI bilmek i~in degil, avam halka uygun
dU9mck i<;in yaparlar! Dinin ayrmtl mcsclclcrindcn
birinden SUImet' e sanlmak ve onunla amel etmeye ge-
lincc oncckilcrin gOrU 9lcri uzcrindc donar ka hrlar.
Sumlet'e uymak i~in onlara muhalefet etmeyi kendile-

180
rine caiz gormezler! Apa~lk bir Siinnet konusunda bile
durum boyledir. Peki neden? C;:iinkii milar taklit<;iler-
dir! 0 halde sizden oncekilerin bilmedigi ;;U bidatleri
terk etme konusunda neden taklit.:;i olarak kalmlyor-
sunuz?! Omara geni;; gelen size de geni~ gelsin! Oma-
rm giizel gormedikleri §eyi siz de giizel gormeyin 0
halde?!
C;:iinkii burtlar sizin kendi i~tihatlanmzdlr! Hal-
buki i~tihadm kaplsml kendi iizerinize kilitlememi~
miydiniz? Hatta bu, Din'de Alemlerin Rabbi'nin izin
vermedigi bir te~ri (Din koyma)dlr. Yiice Allah ~oyle
buyurmu;;h1T:

~ ... ~\ ~ ~~~ ~ LA 0~1 ~ ~ 1}-~ ~L5ri ~ fl,

'Yoksa onlann, A/lah'm izin vennedigi §eyi kendileri
i~in din den bir ~eriat koyan ortaklan In! var?' (;iiirii.42/21)
Bu yUzden imam ~a£i'i ,j(>; me§hur soziinde buna
i;;arct ederek ;;oylc demi;;tir:
'Kim istihsan yaparsa (Din'de bulunmayan
bir §eyi gUzel goriirse) Din koymu§ olur.'

Ke§ke taklide hItunarak bu sozii delil getiren -ki

bu soz muhaliflerine kar;;l bir delil degildir- bu taklitc;i-
ler, taklitlerine devam etselerdi! Zira onlar §ayet bunu
yapsaydllar kendileri i~in bu mazeret ya da klsmen
mazeret olurdu.
C;:unku onlarm giicu buna yeter. Ama Sunnet'te
sabit bir ger~egi taklit iddiaslyla reddetmeye ve bidati
destekleme hususunda taklitten C;lkarak mutlak ic;tihat-
ta bulunmaya gelince bu, taklit ettikleri imamlardan

181
hi~biritarafmdan soylenmeyen bir ~eydir. Miisliiman-
lardan birinin de bu gi.irii~te olacagma inanmlyorum.
Ey Miisliimanlar! Size gereken Siinnefe sanl-
maktlr. Boylece hidayet bulur ve kurhllursu-nuz!"]188

"" ~eyh Elbani "5, bu a9klamalan ed-Da1fa'de (no: 533) yapml§hr.

182
 Flrkalar Arasmda Kurtulan Flrkanm Belirlenmesi ve
Nebi ii'in AC;lkladlgl Sekilde Kendisine Mahsus Ozellikleri

ittiba ile taklid arasmdaki farkl ve saglam Din'in

tamamlanmasmm manaSml, fIkhl ayrmhlar ve bahl
klyaslarm Kitab ve Siinnet'in yanmda fazlahk oldugu-
nu, sahabenin ihtilaflarmm hakikatini, apa<;lk Din'in
meselelerinde ihtilaf olmadlgml, islam'm esaslarmm
ii<;iinciisii ve dordiinciisii olmayan iki ~ey oldugunu, 0
ikisinin de Allah'm Kitabl ve Rasuliillah ii'in Siinnet'i
oldugunu anladlysan, Rasuliillah ii' in ~u hadisini de
iyi bilmen gerekir:
III III /I "'" ~ ~
')11 ~l:J1 ~ ~ u., ~J ~~ ~ ~t J~ > )
~ \.jt l,., > :J\,; !~;U\ JY""'J ~ ~ :.r :j} < i.l>IJ ~
«.~~tJ ~I r
'Ummetim yetmi§ ii<.; millete aynlacak, biri dl-
§mda hepsi ate§te olacakhr.' Denildi ki:
'0 (kurtulan) hangisidir ey Allah'm Rasulii?'
Rasuliillah ~oyle buyurdu:
'Bugiin benim ve ashablmm iizerinde bulun-
dugumuz yolda olanlardu.'189
Bunu Hakim, Tirmizl, Ebu Davud ve Beyhakl
rivayet etmi~ler, Tirmizl: 'Bu hadis hasen-sahihtir'
demi~tir. Nitekim daha once ge<;mi~ti.

189Hasen bir hadistir. Tahrici i<;in el-Acurri'nin el-Erba'une Hadisen

adh eserine dii~tiigiim nota bakmlz. (sy. 60-62).

183
 Bu hadis niibiivvet alametlerinden birisi olup iki
haberi kapsamaktadlr:
Birincisi: Ummet yetmi~ ii<; fIrkaya aynlacakhr.
~iiphe yok ki bu durum haber verildigi gibi ger<;ekle~­
mi~tir.

ikincisi: Bir grubun devamh kalmasl. ~iiphesiz

o da kurtulan gruptur. Niibiivvet giinlerinden Klyamet
kopuncaya kadar devam edecektir. Bu ikinci haberin
bo~ yere soylenmi~ olmasl imkanslzdlr. Bilakis ilk ha-
berde oldugu gibi bunun da sabah aydmhgl gibi ger-
<;ekle~mesi ka<;lmlmazdlr.

ikinci klslm da sahih olduguna gore -ki bu

hevasmdan konu~mayanm soziidiir- bizim de bunun
iizerinde durmamlz gerekir.
Basiret goziinle ve insafh bir bakl~la zikredilen
hadise bakhgm zaman, bunun niibiivvet alametlerin-
den biri oldugunu anlarsm. Bu hadiste Kurtulan Flr-
ka'nm belirlenmesi soz konusudur. Bunu belirleyen es-
Sddzku '[-Masduk olan Nebi kurtulan fIrkaYI sorduk-
Ian zaman ashabma a<;lklaml~hr. Yorum ve tahrife ih-
tiya<; blrakacak bir kapahhgl olmayan bir a<;lkhkla bu-
nu belirlemi~tir. Kurtulan faka;

'Benim ve ashablmln iizerinde bulundugu

yolda olanlarda.'

Hadisteki: <f~\) 'Bugiin' kaydl, saglam Din'in

kurallarmda muteber olanm Nebi ii'in hayah done-
minde mevcut olanlar olduguna delalet etmektedir.

184
Zira ba~kalarmm ihtilaflan bir yana, Nebi ii'den sonra
sahabeler de ihtilaf etmi~lerdir.190 Boylece Rasuliillah
ii'in dili iizerinden kurtulan fIrka, biitiin ~iipheleri,
kuruntulan ve ihtimalleri ortadan kaldlracak ~ekilde
apa<;lk olarak belirlenmi~tir. Muhakkak ki Nebi ii'in
hayatI donemindeki Din kurallan sadece Kitab ve Siin-
net'ten ibaret idi. Nitekim Nebi semadan indirilen
soziinde bunu ~oyle slmrlaml~tIr:

~I
~
~l:5'
. :1 .•.
~
-':<.~.~':
, - . 011,.,
. 1·1
~
!.': J.d..r t r7
-<., ~..r-)
(.~J

'Aramzda slkl sanIdlgmlz takdirde asIa saplt-

mayacaglmz iki §ey buakhm: Allah/m Kitabl ve
Siinnetim.'191

190 Miiellif kitabm asIl niishasmda ~oyle not dii~mii~tiir:

IAcele etmeyin! $iiphesiz onlann ihtilaflannm

sebepleri elinizde bulunan bu kitabm onceki
sayfalannda zikredilrni~tir. Hi<; kimsenin sahabenin
ihtilafml, sahih ve sabit hadislerin ula~masmdan
soma fiiru meselelerdeki ihtilafm caiz olduguna delil
I

getirmesi caiz degildir.'

191 Miiellif kitabm aslma ~u notu dii~mii~tiir:

"icma ile hiiccet getirme konusunda gorii~ler vardlr.

Dogru olam bunun miimkiin olmamasldlr. Bu
yiizden imamlar imaml Ahmed b. Hanbel ~, icmaya
kar~l <;lkarak ~oyle derni~tir:

(.4¥ ;..\11 .)s- ~.lS .:w t4)11 cf;1 &" )

'icma iddia eden butun ummet adma yalan
s6ylemi~ olur.'

Bkz. ibn Hazm, el-Muhalla (3/346).

185
 Bunun ii.;i.indisii ve dordi.inciisii yoktur!
Her kim hadis iilimlerine gore sahih ve sabit
olan, muteber ve giivenilir hadis kitaplarda bullman,
itikad, gorii~ ve amel konusundaki en kii.;iik bir Nebe-
vl Siinnct'in oniine, bu hadisi gordiikten soma flkhl bir
i.;tihadl, akli bir klyasl, felsefi bir gorii~ii,
te'vili/yommu, tahrifi/laflz veya anlam1 bozmaY1, ~irk
bir itikadl veya bid' at bir hevaYI ge.;irirse, kim olursa
olsun, isterse en yiiksek mertebede bulunsun,
Rasuliilliih iJ!1' in belirledigi kurtulan flrkadan olamaz.
Bu kimse niibiivvet mertebesinde olsa dahi boyledir.
~iinkii hadiste:

' ... ~ayet Musa ~\ hayatta olsaydl bana tabi

olmaktan ba~ka bir yol bulamazdl.'192
~iiphesiz
Nebi iJ!1 heviislIn kendisinin getirdikle-
rine tabl k11mayandan imam nefyetmi~tir. Allah ~'den
indirilen sahih hadiste §oyle buyrulmu§tur:

'Hi.;:biriniz hevaslm/arzulanm getirdiklerime

tabi kIlmadlko;;a iman etmi§ olmaz.'

Pcki ya ummcttcn birinin yapbgl klyas hakklnda nc

dersin? HUllUll bir klymeti YOktUT. Daha ()nee
zikredildigi gibi bu gi)riifjte olanlar bundan tamamen
dbnu§ yapadar."

Derim ki: i§clTet edilen hadis daha once ge<;rni§tir.

192 Bu hadisin tahrid daha once ge9TIi§ti.

186
 Bunu Begav'i ,,10, ~erhu's-Sunne'de, ibn BaWl. 40,
e/-ibdnc'dc, Hatib ,,4; vc ibn Hibban ;,i;!; hasen isnadla
rivayet etmi~lerdir.191
Nevev'i 40, Arba'in'de: l94 'Bu hadis sahihtir. Bu
bizc Kitdbu'I-Hucce'dc lOS sahih isnadla 1Y6 rivayct cdildi'
demi~tir.

Nebi 'lfin yeminle pekigtirerek, kendisine tabi

olmayanm saplkhga di.i~cccgini bildirmcsindcki tchdi-
din giddcti, ciltIcri iirpcrtmcktc vc kalplcri koparmak-
tadlr. Rasimillah gayle buyurmu~tur:

. ·u ~
~~ " - ('I I..L. Y.\ .x.,
. lJ""j'r- " •. ~
, ~,~iilJ )
<.,r-- 'i'

(.~I ~I.,... ( f ~ <}yo:S,h

'Muhammed'in nefsi elinde olana yemin ede-
rim ki, §ayet Musa hayatta olsa da aramza gelse ve
beni terk ederek ona tabi olsamz kesinlikle dogru
yoldan saparSInlZ,'
Bunu Ahmed ve ibn Mace has en isnadla, ibn
Hibban sahih isnadla rivayct ctmiglcrdir. Aynca Ha-
kim ,,10, e/-Kund'da, Taberan'i, el-Kebir'de, Darim'i ve

193 Begavi (1/212); ibn Balta (1/387); Hatib (41369); ibn Ebi 'ASlffi,
cs-Sunllc (15); Bcyhaki, el-McdJw/ (sy, 185) vc cl-Hascn b, Sufyiin,
el-AI'/Ja'ill (no: 9),
194 A I'ba'ln (no: 41),
195 el-Asbahani, cl-Huecc fi Bcyfini'l -iv1ahacec (no: 103),
196 Hilakis tek bir rivayet yo1undan gelmi§tir ve zaYlftlr. ibn Receb,
Cfimi'u'/-'Ulim vc'/-Hikcm'de (2/393) ii.; t,me illet Likretmi,tir.
Uyan: Hadisi ibn Hibban'll1 cs-Sahih'inde goremedim.

187
ba~kalan da rivayet etmi~lerdir.'97
Her iki hadiste Allah'm RasuHi Muhammed cJi:;'e
tabi olmayan kimseden, niibiivvet mertebesinin en iist
dereeelerinde olsa dahi iman nefyedilmekte ve 0 kim-
senin saplkhgma hukmedilmektedir. Peki ncb] ve raslll
olmayan, sadeee iimmetten biri olan kimseyi taklid
edenin dummu naSlI olur?
Bu risalct konusunda bir ~irktir. Nitekim Need
~eyhlerinin HoeaSl ve Need Reisi 'Abdurrahmiln b.
~eyhulislilm, ~erhu Kitdbi't- Tevhfd' de (sy. 306, 308-309)
90Ylc demi9tir:
"Bu durum, Allah ~'nin haklarmda ~oyle
buyurdugu Kitilb Ehli'nin ba~ma gelen ~e­
yin benzeridir:

'Onlar, Allah'l blraklp hahamlanm ve rahiple-

rini kendilerine [{ab edimni§ler .. .' (Tevbe 9/31)
RaslIlullili bu ayeti okuyunea 'Adiy
Silbit:

'Biz onlara ibadct ctmiyorduk!' dedi.

Rasuliillilh :it:

197 Hadisin sahih olduguna dair a~lklama ve tahri<...i daha once

ge,-mi§ti.

188
 'Allah'm helal kIldlklanm haram saymca
siz de haram saymlyor muydunuz? AI-
lah'm haram krldlklanm helal saydlkla-
rmda siz de helal saymlyor muydunuz?'
buyurdu. ' Adiy ben:

'Evet' dedim. RasUliillah

'i§te onlara ibadet bu idi' buyurdu.

Bunu Ahmed ;,i;!; ve Tirmizl ?it; hasen
isnadla rivayet ettiler. 198
Bu hadiste iHimlere ve rahiplere Allah' a is-
yan konusunda itaat ctmenin yani Kitilb ve
Siilmet'e aykm bir amelde bulunmanm Al-
lah'111 dl~111da onlara da ibadet olduguna
ve bunun Allah'm bagl§lamayacagl biiyiik
~irkten olduguna delil VardlT.

Nitekim bu durum insanlann ~ogunda ve

onlan taklit edenlerde meydana gelmi~tiT.
<::iinkii taklid eden kimse muhalefet ettigi

198 ;;ahitlcriylc hasendir. Ycni kitablffi olano 'jynddu't-Tejsir 'ani'i-

inuim ibn Kcsir'in ba§larmda genl§ tahricinl yaptlm. l1u kitap
ill?a'ali(fh yakmda yaymlanacaktJr. MiftJhu'l-CClllleti La jldhe
ilid'lldh adh kilaba yaptJglffi la'like bakimz (sy. 52).

189
 Kitilb ve Sahih Siinnet'ten delile itibar et-
memi~tir. Bu ise ~irktirl99

~uphe yok ki bu islilm'm garipliginden ve

durumun garipliginin bu dereceye gelme-
sindendir. Rahiplcre ibadct en iistUn amel-
lerden gorUlmeye ba~larum~ ve buna velil-
yet / Allah dostlugu adml vermi~lerdir.
Alimlere ibadete de ilim ve flkIh diyorlar!"
Ozctlc yapllan nakil bitti.
'Allame Fahruddln er-Razl ;,W, Tefsir'inde -eski
baskl (3/437)- Tevbe Suresi 31. ayetinin tefsirinde ~oyle
demi~tir:

"Ustadlmlz ~oyle dedi: Fakihleri taklid

eden bir grup kimse gordiim. Onlara bazl
meseleler hakkmda, Kur'an'dan pek .;ok
ayct okudum. Onlarm mezhepleri bu ayet-
lere uymuyordu. Onlar bu ayetleri kabul
ctmedilcr ve iltifat etmedilcr. Bana, ~a~lp
kaldrlar. Adeta onlar: 'Selefimiz -olan
imamlmlzdan- bunlarm aksine gel en riva-
yet ve goru~lere ragmen, nasll bu ayetlerle
amel edilcbilir?' diyorlard1. Sen, ger.;ekten
iyice du~unursen bu hastahgm, dunyada
ya;;ayanlarm .;ogunun damarlarma sirayct
etmi~ oldugurm gorursun."

Almtr bitti.
ibn 'Arabi, Fululuilu'l-Mekkiye'nin MIslr basklsl

199 Daha once ge~en a<"lklamalara bakl111L.

190
ii.; on sekizinci babmda (3/91, 93) ~oyle demi~tir:"l0

" ... Nebi ;)!;:'in hadislerini reddederek: '~a­

yet bu hadis sahih olsaydl bunu ~afi'l ,,"!!
soylerdi' der. Bu fakih, ~afi'i mezhebinden
ise boyle der. Yahut HancE ise 'Sahih 01-
saydl bunu Ebfr Hanife 40 soylerdi' der. Bu
imamlara tabi olanlarm hepsi boyle soyler-

2UU lMiitercimin notu: ibn 1 Arabl, miiellifin naklettigi klsmlll

ba~lnda !?oy Ie demektedir:

"Bilesinki Allah .% ~eytanl hayal mertebesinde
muktedir kIlrru, ve onun etkisini orada kIlrru,tlr. Eu
nedenle fakih, hevasma meylettiginde fjeytan 01lUll

Allah kat11lda degerinin dii§tiigiinii anlar ve ona bu

kohl hareketini kendisine ho, gelecek garip bir teville
guzcl g6stcrir. gcytan ona ~u fikri vcrir: 'Hi<; ~iiphcsiz
ilk asnn insClnlan Allah/a re'y He ibadet ettiler.
Alimler Hahl hiikiimleri belirlemede klyasl
kullandIlar. Eu hiikiimlerden konularm illetlerini
<;lkardtlar ve bu illetleri her,eyi kapsayrCl kIldIlar.
Hakk111da herhangi bir hiikiim bulunmayan konuda,
aralarllu birle§tiren illet sebebiyle, hakklnda nas
bulunan bir konu hakkInda buluncul hiikiimle
hiikmettiler. Nitekim bulunmu, olan illet de bir
hiikiim 9karmadlT.' Bu §ekilde htiktim gkarma
tarLllU §eytan ona kavrathglnda bu seier £akih, ffie§ru
olclugunu zanncdcrck, hcvaslna ula~ffiaya mcylcdcr.
Hevaslrun bulundugu her konuda boyle yapmaya
devam eder. Hatta fakih, Nebl tk¥,'in hadislerini de
yine bu yolla reddederek 'Ke§ke §u hadis sahih olsa'
demeye ba,lar. Eger bu fakih ;;afi'i ise ve hadis de
sahih ise bu dcfa: 'Eu hadisle ,eli,en ve onu nesh
eclecek bir haber olmasaydl elbette $afi'l btl kanaatte
olurclu' cler ... "
Bu sozlerin devanum miiellif yukanda aktannaktadlr.]

191
 ler. Onlar hadisi ve onunla amel etmeyi
saplkhk olarak goriirler. 2U1 Nebevi hadisle-
re aykm olsalar dahi bu gibi imamlann
verdikleri hiikiimleri, taklit etmeyi vacip
sayarlar. Onlara gore oncelikle bu imamla-
rm gorii§lerine ba§vurmak ve Kitilb ile
Siinnefin haberlerini terk etmek gerekir!
Onlara: (~afi'i '*"
dan: 'Size benim soziime
aykm bir hadis gelirse benim soziimii du-
vara vurun ve hadisi aIm. Benim mezhe-
bim hadistir' soziinii nakletsen, yine bize
Ebfl Hanifc ?ll/nun ogrcncilcrinc uyan ola-
rak soyledigi rivayet edilen: 'Delilimi bil-
mcycnin bcnim soziimlc fctva vcrmcsi ha-
ramdlr' soziinii nakletsen, ki Ebfl Hanife
?~' dan bu soz ancak Hancfilcr yoluyla, ~a­
fi'i '*"
dan de ancak ~afi'iler yoluyla rivayet
cdilmi§tir. Yinc Millildlcr vc Hanbclilcr yo-
luyla da bu soz rivayet edilmi~tin dedigin
zaman ko§cyc slkl§arak konu;;amazlar vc
siikut ederek ka<;arlar. 202

"'1 Muellif kitabm aslma ~u nolu du~mu~tur:

'Hanbcliler' e Kitiib ve Sunnct'i lerk ctmenin nispct
edilmesi dogru degildir. Zira onlann <;ogu kitap ve
SUlulet ile arnel eder ve bunu soylerler. Nas oldugu
yerde mezheplcrin gbru,lcrini lerk ederler. Allah i,in
hic;hir klnaYIClllln klnamaslndan korkmazlar. Allah
bizi de onlan da hakka uymaya muvaffak kllsm.
Amin.'
202 I'Vliiellif kitabIn ashna §ll notu du§mu§hir:

192
 Doguda ve batrda benim onlarla defalarca
konu~mam ge~ti, l-u~biri mezhebinde oldu-
gunu iddia ettigi imamm mezhebinde de-
gildi! i~te bu ~ekilde Din hevalarla
neshedilmi~ olur! Halbuki hadisler sahih
kitaplarda yazlh bulunmakta, cerh ve
ta'dile dair tarih kitaplan heniiz mevcuttur
ve hadislerin isnadlan degi~meden ve bo-
zulmadan korunmu~tur. Fakat insanlar bu

'ZamanlllUzda susmuyor, bilakis bagn~arak

birbirlerine siislti s()zlerle vahyederek, yalanla itham
ederek aldahyorlar ve yoneticilere §ikayet ediyorlar.
(Bugiin dune ne kadar da benziyor! Kendilerini
Sunne~ e ,aglran Hadis Ehli' nin du,manlan da aynen
b()yle yaplyorlar. Hareket ve kuvvet Clncak (All ve
Kadir olan Allah'tandlr.)
Eve!, bazIlan raZI olduklanndan degil, takiyye olarak
susuyorlar. Suskunluklanyla beraber Allah'In
kendilerini a<;;1klamakla s()Tumlu tuttugu a<;;1klamaYl
da terk ediyor, hazen bUllU kitaplarmda a9k~a
50yliiyor, bcuen byle goriiniiyor ve hazen de i§aret
ctmcklc yctiniyorlar. Onlardan ,ogu kcndisinc blum
gelinceye kadar taklidin haram oldugUllU aC;lkc;a
s()ylemiyor ve gizliyorlar. Nitekim el-Udfuvl, buyuk
bir imam olan hocaSl ibn Dahk el-ilyd'den, onun
vcfat hastahgl csnaslnda kcndisindcn kaglt istcdigini
ve bir yaZl yaZlp d()~eginin alt11la sakladlg11l1
naklediyor. Velat ettikten sonra bu kaglda
bakhklannda taklidin hararnhglna dair a~lklama
yazdlgInl g6rurler! Onlardan kimi de bunu sadece
guvendigi kimselere a9klaml~tlr.
Durum onlar11l aralar11lda tabaka-tabaka bDylece
devam etrni§, saglarn Din'de taklidin ve mezhebe
uymamn haram oldugunu a'lklaml~lardlr.'

193
 sahih haberlerle amel etmeyi terk etmi~ ve
gorii~lerle me~gul olmaktadlrlar. Sahih ha-
berlere aykm olmasma ragmen oncekilerin
fetvalarma boyun egmi~lerdir. Onlara gore
bu sahih haberlerin varhgl ile yoklugu ara-
smda fark yoktur. C;:unku bunun onlar i~in
bir hiikmii kalmaml~hr. Hangi nesh bun-
dan daha buyliktiir?"20J

~eyh
Tahir b. Salih b. Ahmed el-Ceza'iri ed-
Dlme~ki'nin Tevcfhu'l1-Nazar iZd Usiili'Z-Eser adh kita-
bmda zikrettigine gore' Allame el-'izz b. 'Abdisselam,
eZ-Kavd'id204 adh kitabmda ~oyle demi~tir:
"Taklit~i
fakihlerin ~u hareketi en ~a~lrhCl ~ey­
lerden birisidir: Onlardan biri, imammm goru~Uniin
zaylfhgma vaklf olur, bu zaylfhgl giderecek bir ~ey de
bulamaz. Fakat buna ragmen 0, imamml taklide sapla-
mp kaldlgl i~in, Kitilb ve Sahih Sum"let'i terk ederek
mezhebini ve imammm zaYlf i~tihadlIll taklide devam
eder. Hatta Kitilb ve Sahih Siimwt'in a~lk delaletini
reddetmek ve taklit ettigi imamml savunmak i~in hak-
tan uzak ve bahl yorumlarla tevil etmeye ~ah~lr!

20,i fMiitercimin notu: ibn ArabI bu sozlcrin dcvanunda ~6ylc clef:

I

"Onlara bir konuda bir ,ey sordugunda: 'Mezhep

budur' def. Allah' a yemin olsun ki 0 bir yalanCldlr.
(:unkti mezhebinin sahibi ona: 'BiT hadis benim
soziimle .;;eli§ti@ LamCUl 0 hadisi al. Benim soziimii
ise ,ope at ,unku benim mezhebim hadistir' demi~tif.
Bu durumda ~afi'l olan bir fakih, insafh davranarak
hadisle \=eli~tigilldell $afi'l'nin s()zunii terk ettiginde
gen;,ek mucunda ~a£i{i'nin meLhebinde olmw,? olur."]
204 Kavd'idu'l-Ahkdm fi lVIesdlihi'l-Endm (2/135).

194
 [Bu mezheplerle onlann mutaasslplan ortaya <;1-
kmcaya kadar, halk Din! meselelerini herhangi bir iili-
me sorar ve bunu kimse yadlrgamazdl. Halbuki bu
mutaasslplar, imamlarmm i<;tihadl delillerden uzak da
olsa, sanki onlar birer peygambermi~ gibi her dedikle-
rine taklitle sanhrlar. Bu ise hi<;bir akll sahibinin tasvip
edemeyecegi ~ekilde haktan uzakla~maktan ibaret-
tir. FOS
Nitekim biz bunlan <;ok gordiik. Meclislerde
otururlar, bunlardan birine bildigi, ah~ageldigi ~eye
uymayan bir mesele soylesen, delil falan sormadan
biiyiik bir ~a9kmhk gosterir. ~iinkii taklit gonliinde
oyle yer etmi~tir ki hak ve isabetin yalruz kendi ima-
mmda ve kendi mezhebinde oldugunu zanneder. Hal-
buki biraz di.i~iinse, soylenene degil imamlilln mezhe-
bine ~a91rmaSl gerekirdi.
Hakkm ba~kasmda oldugu ortaya <';lkmca mez-
hep imammm gorii~iinden donen kimse gormedim.
Bilakis 0 gorii9i.in zaYlf ve hal<tan uzak oldugunu bil-
digi halde lsrar ederler!
Onlardan biri imamnun mezhebini savunma
imkaru bulamaymca: 'Belki de imamlm benim gorme-
digim ve ula9amadlglm bir delil gormii9ti.ir de 0 yiiz-
den bu hadisle amel etmedi' der. Bu miskin bilmiyor ki
bu sozii kendi aleyhine delildir ve kar91smdakini hakh
<;lkarmaktadlr!

OD5 fMiitercimin notu: Bu klSlm Kava'idu'l-Ahkam'da 'izz b.

(Abdisselam'111 ibaresidir. Miiellif kitabma almaml~tlr. Lakin
faydaslndcul dolaYl miiellifin zikrettigi kaynaktan buraya ekle-
dim.]

195
 Subhdna'lldh! Taklid basireti ne kadar da kor edi-
Y0T. Oyle ki insam gU anlathglm duruma getiriyor!
Allah bizlcri ncrcdc olursa olsun vc kimin dilin-
de ortaya <;lkarsa <;lksm, hakka uymaya muvaffak kll-
sm. Til ki Kitilb'dan vc Sahih Si.inncftcn sabit olan iti-
kadlmlzla ve amelimizle kurhllan flrkadan olabilelim.
Bu yol hayatmda Rasllli.illilh :~'in vc ashilbmm i.izcrin-
de bulunduklan, yine Rasllliillili ,~~'in vefatmdan soma
ihtilafm ba~lamasmdan once sahabelerin i.izerinde 01-
duklan yoldur. <;:iinkii Yiice Allah goyle buyurmugh1r:

j'~
r- ~
'I' J ' f.~
Ii \.Y"::' 'J') ~ r-::, e[1 I ~ .,.,. ~ '-f'" .r'" Ih ~\,) ~/
l+

~. .B
" ZJ ..T -- p.w'
',' ""
n
f'c!-w,' r.5Q' ~.J.......;,
) , ' •••
:~
iJ ~'•
, "

'Bu, hi9 §iiphesiz, benim dosdogru yolumdur; bu iti-

barla ana uyun; diger yallara uymaym. Aksi halde sizi
O'nun yolundan aymr. i§te sakmaSllllZ diye Allah size bun-
Zan tavsiye etmiqtir.' (En'fun 6/153)
Bu konu daha once zikrettigimiz imamlarm ve
Nebevi Siinnet'in ta~lylcllannm a<;lklamalannm gene-
linden anlagllmaktadlT. Kendisi i<;;in klyamet giinii
hakkmda korkan akrl sahipleri bunu anlarlar. Diyorum
ki:
Allah'm vahdaniycti konusunda; Ull1hiyct Tcv-
hidi ile Isim ve Slfat Tevhidi'nde tevil ehneden, nitelik
vc ~ckil bclirlcmcksizin tcmsilsiz olarak vc zahiri i.izc-
rinde durarak Kitab ve Sfumet'e sanlan kimse, Nebevi

196
Vahdaniyet'06 konusunda da bu ~ekilde hareket etme-
lidir. Yani bagkasml taklit etmeksizin ve akidede, farz-
larda, siinnetlerde, garii~lerde, amellerde ve fiillerde
mezhebe uymakslzm Kitiib ve merfu Sahih SiiImefte
sabit olarak gelene, teslim olarak a~lkta ve gizlide sa-
mimiyetle raZI olarak -azellikle ~ekigme amnda- sadece
Nebi ;)!;:'e uyan kurtulan fIrkadandlr in~d'alldh.
Rasuhilliih boyle bildirmig ve Allah i!it de goyle bu-
yurmugtur:
,
~J; ~ \y.~; \jj ~j ~ ~! Jjl LA \y)\ ,

'Size [~abbinizden indirilenc uyun. CJndan ba§ka

dostlara u1fmaym ... ' (A'raf 7/3)
~ .• c', U,\~ \\'c..iJ, ~..1IL' ,0,: @
,r?i..S'~'i" ,:~:rJ;,
U •••

'k"
' .. . Kim, Allah'tll Dini'ne slmslkl sanhrsa ~uphesiz ki
0, dosdogru yola iletilmi§tir: (AI-i 'imran 3/101)
'Ozellikle <;eki;;rne anmda' saziinun anI arne
Nebi iJ!1'in Allah'tan indirilen vahiyle hukrnettigi konu-
da kaT;;1 ~1krnarnakt1r. Nitekirn Ncb] ;;ayle buyur-
rnugtur:

~~JJ ~~IJ i f ~l ~l .)~l J.> rSl,..i ~~ \j )

(.~l cr'l:JIJ

'Sizden hit;biriniz beni babasmdan, t;ocugun-

2U6 1\1iiellif 0:-5 baLl ilim ehlinin Tcvlddu/l-jttiba adllu verdikleri

konuyu kastediyor.

197
dan ve biitiin insanlardan daha fazla sevmediko;;e
iman etmi§ olmaz.'207
Bunu Buhilr] ve Muslim rivayet ctmi§lcrdir.
Yani imamn alamcti Raslllullilh '!ii:'in her §eyden
daha fazla sevilmesi ve daha fazla onem verilmesidir.
Bir miimine gore Rasllliillilh :Wi biiilin insanlardan hatta
<;;ocugundan, babasmdan, akrabalarmdan ve diger in-
sanlardan daha onccliklidir. Tercih amnda Ncb! 1\'ii'in
tarafml se<;;erek onun hakkml yerine gctirir, onun Di-
ni'nin geregini yerine getirir, Si.inneti'ne uyar, edeple-
rini gozctir, onun ho§nut oldugu §eylcri diger her §eye
tercih eder. Rasuliillilh iJ!1,i, kim olursa olsun biitiin in-
sanlardan, ailcsinden, malmdan ve makammdan onde
tutar.
Bunun alameti, Neb! :lfin hakklIll yerine getir-
meyi elden ka';lrmamak i.;in nefsinin al<;;almasma, sev-
digi her geyi ve mahm kaybetmeye raZI olmasldlr.
Anlatllan bu ozellik sadece Ehl-i Hadis Taife-
si'nden olan bir kimsede tam anIamlyla bulunabilir.
Reva<;;ta olan flrkalar arasmda sadece kurhllan flrkada
bu ozellik tam anlamlyla bulunur. Nitekim ibn Muflih
el-Makdisi, ei-Addbu'§-$er'iyye'de (3/237) bunu a<;;lk<;;a
belirterek goyle demigtir:
'Kurtulan flrka, hakkl ayakta tutan Hadis
Ehlidir.'

imilmlar imilml Ahmed b. Hanbel ?/;!;, Ehl-i Ha-

dis'in RasUliillilh :l~'in gU hadisindeki taife oldugunu

207 Buhiiri (15) ve Muslim (44) rivayet etmi,tir.

198
belirtmi~tir:

'Ummetimden bir taife hak iizerinde galip 01-

maya devam edecektir ... '208
Vine diger hadiste onlarm kurtulan fIrka oldu-
209
gu ifade edilmektedir.
imam ~afi'! ~ ~oyle demi~tir:
'Hadis Ehli'nden birini gordugum zaman
sanki Neb! ii'i gormu~ gibi oluyorum.'

Tarihu Bagdad'da da boyle ge<;er.

i~te bu, dort imamm Hadis Ehli'ne kar~l son de-
reee guzel zanda bulunmalanm gostermektedir.
Bundan dolaYI Allah' a hamd olsun.
es-Sadzku '[-Masduk olan Neb! ~u sozunde ne
kadar dogru soylemi~tir:

'Sizler yeryiiziinde Allah'In §ahitlerisiniz.'210

208 Daha once geni~ tahrici ge<;mi~ti.

209Daha once ge<;en; ummetin fIrkalara aynlmasl hakkmdaki

hadistir.
210 Buhari (1367) ve Muslim (941) Enes~' dan rivayet etmi~lerdir.

199
 Hak, HADis EHLi ile Beraberdir ve
Onlar in~a'lIah Kurtulan Flrkadlr.

'Sizler yeryiiziinde Allah'In §ahitlerisiniz.'211

Birinci ~ahit:

es-Sddzku'[-Masduk olan Nebi ~oyle buyurmu~-

tur:
~ .. ~

y, ~~ '1 ,~I ~ ~t; ~l u.o ~lk JI";; '1 )

(.~I yol ~4 ~ ~l>
Allah'm emri (kiyamet) gelinceye kadar, iim-
I

metimden bir taife hak iizerinde bulunmaya devam

edecek, muhalefet edenler onlara zarar veremeyecek-
tir.'
Bunu Buharl, Muslim ve ba~kalan rivayet etmi~­
lerdir. 212

211 Buhari (1367) ve Muslim (941) Enes~' dan rivayet etmi~lerdir.

Bu hadisin Buhari [13/250] ve Muslim [1037]' deki yerleri daha
212

once ge<;mi~ti. Bu konuda sahabelerden bir topluluktan rivayetler

Vardlf. Bunlarm ozetle tahrici ~u ~ekildedir:
1- Sevban ~'dan: Muslim (1920).
2- Mugira ~'dan: Buhilri (3640) ve Muslim (1921).
3- Cabir b. Semura ~'dan: Muslim (174).
4- Cabir b. 'Abdillah~' dan: Muslim (1923).

200
 Bu hadis peygamberlik alametlerinden biridir.
Nitekim Rasuliillah bu hadiste hak iizerinde devam
edecek bu taifenin faziletini ve hi<;bir zaman bu taife-
nin eksik olmayacagml belirtmi~f onlar i<;in dua etmi~
ve duasma icabet edilmi~tir. Allah ~ her zaman bu
hususu yerine getiren kimseleri gondermi~ ve insanla-
ra hakkl a<;lklaml~hr.
Bu taife in§d'lldh kesinlikle Hadis Ehli taifesidir.
Nitekim onceki ve sonraki biiyiik alimler buna ~ahitlik
etmi~lerdir.

ikinci ~ahit:
Thnu'l-Mubarek a;t:

'Ummetimden bir taife hak iizerinde galip 01-

maya devam edecektir ... '213 hadisinin a<;lklamasmda:

5- 'Ukbe b. 'Amir~' dan: Muslim (1954).

6- Kurra b. Iyas ~'dan: Ahmed (5/34); Tirmizl (2192) ve ibn
Hibban (61) isnadl sahihtir.
7- 'Umer b. el-Hattab ~'dan: TayaIisl (sy. 9).
8- 'Imran b. Husayn ~'dan: Ahmed (4/437); Ebu Davud (2484) ve
Hakim (4/450) Hakim sahihlemi~tir.
9- Ebil Umame ~'dan: Ahmed (5/269).
Bu konuda diger sahabelerden de rivayetler vardlr. jn~a'llah
zikreUiklerim yeterlidir.
213 Daha once geni~ tahrici ge<;mi~ti.

201
 IOnIa Had is Eh Ii' dir' demi~tir.

Bkz. Suyutl, Miftdhu'l-Cenne (sy. 48) ve $erafu

Ashabi'l-Hadis (sy. 26).214

U<.;iincii ~ahit:
Thnu'I-Medinl a;t:

'Ummetimden bir taife hak iizerinde galip 01-

maya devam edecektir ... '215 hadisinin a<;lklamasmda:

lOniar Hadis Ehli'dir' demi~tir.

Bkz. Mi§kat ( ); Miftdhu'l-Cenne (sy. 48) ve Thnu'I-

CevzI, Telbisu iblis (sy. 18).216

Dordiincii ~ahit:

Yezid b. Harlin a;t:

'Ummetimden bir taife hak iizerinde galip 01-

214 Bunu $eyh Naslruddin el-Makdisi, el-Hucce 'ala Tiiriki'l-

Mahacce'de rivayet etmi~tir. Nitekim Miftahu'l-Cenne'de (sy. 119)
Suyuti bunu belirtmi~tir.
215 Daha once geni~ tahrici ge<;mi~ti.

216 Yine Tirmizi de (2229)' da rivayet etmi~tir.

202
maya devam edecektir ... '217 hadisinin a<;lklamasmda:

IEger bu hadiste kastediIenier Hadis Ehli degilse

ba~ka kimier oiabilir bilmiyorum.'

Bkz. el-Adabu'§-$erliyye (1/137) ve $erafu Ashabi'[-

Hadis (sy. 36).

Be§inci ~ahit:

imamlar imaml Buharl ~:

'Ummetimden bir taife hak iizerinde galip 01-

maya devam edecektir ... '218 hadisinin a<;lklamasmda:

lOniar Hadis Ehli'dir' demi~tir.

Bkz. Mi§kat ( ) ve $erafu Ashabi'[-Hadis (sy. 37).

Alhncl ~ahit:

Biiyiik Muhaddis ~eyh Ahmed b. Sinan ~:

~ .. ~

( ... J>JI ~ ~.JbU; ~t

~ ~
u.o ~I.k JI'p '1 )
'Ummetimden bir taife hak iizerinde galip 01-

217 Daha once geni~ tahrici ge<;mi~ti.

218 Daha once geni~ tahrici ge<;mi~ti.

203
maya devam edecektir ... '219 hadisinin a<;lklamasmda:

lOnlar Hadis Ehli'dir' demi~tir.

Bkz. $erafu Ashabi'[-Hadis (sy. 37).

y edinci ~ahit:

imamlar imaml Ahmed b. Hanbel ~:

'Ummetimden bir taife hak iizerinde galip 01-

maya devam edecektir ... '220 hadisinin a<;lklamasmda:

IEger bu hadiste kastedilenler Hadis Ehli degilse

ba~ka kimler olabilir bilmiyorum.'

Bunu Hakim, IUlUmu'[-Hadis'te (benim el yaz-

mama gore sy. 54) rivayet etmi~tir. Bkz. e[-Adabu'§-
$erliyye (1/237); $erafu Ashabi'[-Hadis (sy. 36) ve Mi§kat
o·
Sekizinci ~ahit:

es-Sadzku'[-Masduk olan Nebi ~oyle buyurmu~-

tur:

219 Daha once geni~ tahrici ge<;mi~ti.

220 Daha once geni~ tahrici ge<;mi~ti.

204
~ \.jt l,., > :J\,; !~;u\ JY""'J ~ ~ :.; :j} < i.l>IJ ~
«.~~tJ ~I r
'Ummetim yetmi§ ii<.; fukaya aynlacak, biri dl-
§mda hepsi ate§te olacakhr.' Denildi ki:
'0 (kurtulan) hangisidir ey Allah'm Rasulii?'
Rasuliillah ~oyle buyurdu:
'Bugiin benim ve ashablmm iizerinde bulun-
dugumuz yolda olanlardu.'
Bunu Tirmizi ~, Hatib ~ ve ba~kalan rivayet
etmi~lerdir.221

Bu hadiste de niibiivvet alametlerinden biri var-

dlr. Nitekim Rasuliillah bu hadiste <f~\) 'Bugiin'
kaydml koyarak Din'in kurallarmda Rasuliillah ii'in
hayatI doneminde olanlarm muteber oldugunu belirt-
mi~tir. 0 zamanda bidatler, hevalar ve mezhepler orta-
ya <;lkmaml~tI. Rasuliillah ii'in halis mezhebinden ba~­
ka reva<; gosterilen mezheplerden hi<;biri yoktu. Yeryii-
zii iizerinde, semanm altmda hi<;bir fIrka yoktu.
Rasuliillah ii'in niteledigi gibi eskide ve yenide, her
zaman ve her yerde sadece Hadis Ehli Taifesi olacaktIr.
Onlarm Rasuliillah ii'in hadisinden ba~kasma nispetle-
ri yoktur. Nebi ii' e ittiba etmeleri dl~mda hi<; kimseyi
taklit etmezler. Onlarm Rasuliillah ii'in mezhebi dl~m­
da mezhepleri de yoktur.
i~te sadlk Miisliimanlarm da ~ahitlik ettikleri gi-

Hasen bir hadistir. Tahrici i<;in el-Acurri'nin el-Erba'une Hadisen

221

adh eserine dii~tiigiim nota bakmlz. (sy. 60-62).

205
bi hakikatte kurtulan taife budur.

Dokuzuncu ~ahit:

Ebu'l-Hasen Muhammed b. 'Abdillah b. Bi~r ~,

Fesa' da222 ~oyle diyordu:
~ .:;i ~ ~ o~/ '" 0 / , ' -

:.r ~\:JI 4jyill ~ :~ ,~WI ~ ti ~I ~iJ )

«.~..l>J1 ~t l: ~t > :ti Jt ~~) ~.J y")\;
"Nebi ii'i ruyada gordum ve ~oyle dedim:
'Yetmi~ u<; fIrka i<;inde kurtulan fIrka hangisi-
dir?' Nebi ~oyle buyurdu:

'5izlersiniz ey Hadis Ehli!'"

Bunu Hatib, $erafu Ashdbi'[-Hadis'te223 muttasIl
bir isnadla zikretmi~tir.
Bu sadlk ruyada kurtulan fIrkanm es-Sddzku '[-
Masduk olan Nebi ii'in diliyle Hadis Ehli oldugu belir-
lenmi~tir. 224

222Fesa: Faris beldelerinden bir ~ehirdir. Bkz. el-Himyeri, er-

Ravdu'l-Mi'tar (sy. 442).
223 $erafu Ashabi'l-HadlS (sy. 27).
224 [Miitercimin notu: Kildi 'Abdulvehhilb el-Ezdi el-iskenderi'den
(v. 599) ~byle dedigi nakledilrni~tir:
"5aIihlerden birini bliimiinden soma riiyada gbrdiim.
Ona neler gbrdiigiinii sordum. Bin;ok ~ey anlath.
Onlardan birisi de ~udur: Bir klslm kitaplar gbrdiim
ki bir kenara ahlrm~. Bir kIslm kitaplan da
yiiceltilrni~ olarak gbrdiim. Bu yiiceltilrni~ kitaplarm
ne oldugunu sordum. Bana onlann hadis kitaplarl

206
 Onuncu ~ahit:

imamlar imaml Ahmed b. Hanbel ~'ya:

III III /I " ~ ~

')11 ~l:J1 ~ ~~) ~.J ~~ ~ ~t Jfl »

'Ummetim yetmi§ ii<.; fukaya aynlacak, biri dl-

§mda hepsi ate§te olacakhr' hadisi hakkmda 'kurtulan
biri kimlerdir' diye sorulunca -dort imamdan biri olan-
imam Ahmed b. Hanbel ~ ~oyle demi~tir:

'Eger bu hadiste kastedilenler Hadis Ehli degilse

ba~ka kimler olabilir bilmiyorum.'

Bkz. Bunu ibn Muflih, eZ-Adabu'§-$er'iyye'de

(1/237) zikretmi~tir. Vine $erafu Ashabi'Z-Hadis'te (sy.
14) isnadlyla nakledilmi~tir.

On Birinci ve On ikinci ~ahitler:

ibn Hibban~, es-Sahih'inde 225 ~oyle demi~tir:

oldugu soylendi. IKenara ahlllli~ kitaplar nedir?

l

Diye sordugumda: IOnlar rely / gorii~ kitaplarldlf.

l
Zira bu kitaplarm sahipleri sorguya <;ekilecekler
denildi. Boylece rely ehlinin i~inin zor oldugunu
anladlm./1
Bkz. Futuhatu'l-Mekkiye (3/69).]
225 Tertibi (3/193). Hatib, $erafu Ashabi'l-Hadls'te (sy. 35) Ebu
Nul aym' dan onun ~u soziinii nakleder:

207
 'Bu a<;lklama, Klyamet'te Ras{millah~,,' e
insanlann en laylk olanlannm Hadis Ehli
oldugunu dogrulayan bir a<;lklamadlr.'

Ebll'I-Yumn b. ' Asakir ,,"!! ~oyle demi~tir:

'Hadis Ehli'ne -Allah o,,[arm sayllanm artrrslJ!- bu

miijde miibarek olsun. Nitekim Yiice Allah
bu biiyi.ik faziletle onlar iizerindeki nime-
tini tamamlaml~t1T. ~iiphesiz onlar Klya-
met giiniinde N ebiler' i :if e insanlann en
laylgl olacaklardlT. Onlar in~a'lIah kurhllan
flrkadlr. Allah bizi de onlardan kllsm ve
onlarm zi.imresinde ha~retsin. Amin.'

Bkz. Cevdlziru'/-Bulzdri (sy. 14 Mlslr basklsl).

On U~iincii f;>ahit:
~eyh 'Abdulkadir el-Geylani ,$Ii; ~oyle demi~tir:

'Kurtulan flrka Hadis Ehli'dir.'

Bkz. Gunyetu't-Tdlibin (1/75).

On Diirdiincii f;>ahit:
Bu, ~eyh Tahtavi el-Handi 226 olan en onemli ~a-

'Bu iistun fazilct rivayctlcrin ravilcrinc ve

nakilcilcrinc 6zcldir. Zira .ilimlcr i,indc RasilluUiih
ik':.;'i en c;ok bilenler onlardlT.'
226 Ahmed b. Muhmnmed b. isma'il: Hicri 1231 yllmda vefa!

etmi,tir. Bkz. Zirikli, cl-A'ldm (1/245).

208
hittir. Insanlardan birisi Tebyfnu'I-Mehfirim227 adlr kitap-
ta: 'Kurtulan ftrka bugun dart mezhepte birlegmigtir'
saziinii zikretti. $eyh Tahtavi el-Hanefi soma bunu ~u
sazleriyle reddetti:
"Eger: 'Sen dosdogm yolda oldugunu ne-
reden biliyorsun? <::iinkii bu flrkalardan -
yani dart mezhepten- her biri dosdogm
yolda olduklanm saylemektedir' dersen.
Derim ki: Bu iddia ilc olmaz. iddiacmm bu
sazii, kusurlu bir kuruntuyu kullanmaya
c,;ah~maktlr. Bilakis bu husus, bu ilmin uz-
manlarmdan ve Hadis Ehli alimlerden nak-
lcdilenlcrle ispatlamr. Onlar, Rasuliillah
a~'in halleri, fiilleri, hareketleri ve durugla-
rma dair sahih hadislcri, Muhacirlcr'den ve
Ensar'dan sahabelerin ve onlara guzellikle
uyan tabi'fnin hallerine dair haberlcri top-
lay an, Imam Buhari ve Muslim gibi dogu-
da ve batlda kitaplarmda Ncb] '!ii:' den ve
sahabeden :$. naklettiklerinin sahih oldu-
guna 9ahitlik edilcn me9hur ve giivenilir
kimselerdir.
Nakilden sonra, onlann hidayctine sanh 9a,
izlerine uyulmasma, usfIl ve fiiruda onlann
yolundan gidilmesine baklhr. Bundan son-
ra onlardan olduguna hiikmedilir.
Igte bu hak ile bahh ve yol uzerinde olanla

227Bu kitap ve miiellifi hakkInda el-1\1a'surni'nin NI~ftd]u,(l-Celllle

(sy. 46)'daki dipnota bakImz.

209
 saga sola sapam aylran husustur."

Bkz. Tahtiivl (4/153) Hancfi flklh kitaplarmdan

Ki tabu 'z- Zebti' ih.

On Be§inci $ahit:
Yine bu da en onemli ;;ahitlcrdendir. ~eyh Mu-
hammed Tahir el-Hanefi ,.o/t) 90Ylc demi9tir:
"Eger: 'Senin dosdogm yolda olduguna
nasII giivenebilirsin. <;:iinkii her frrka dos-
dogm yolda oldugunu iddia ediyor?' der-
sen.
Derim ki: Rasululliih :'\!l'in hallcrine, fiilleri-
ne ve sahabenin hallerine dair sahih hadis-
Icri toplayan guvenilir muhaddislerden
nakledilenler bunun gostergesidir. Mesela
dogudaki ve babdakilcrin slhhatine ;;ahit-
likte ettikleri Slhtih-l Sitte kitaplan bunlar-
dandlr. Bu mi.ilahazadan sonra onlarm hi-
dayetine sanlmalarma ve eserlerine uyma-
lanna baklhr."

Bkz. Mecma'u'/-Bihtir (1/356).

On AltmcI $ahit:
Yine bu da en onemli §ahitlerden olup bu konu-
da digerlcrinden daha aC;lkbr. Muhaddis ~iih Veliyul-
lah ed-Dihlevi ;j!; §oyle demi§tir:

210
 "imam Malik, imam ~afi'i, imam EM Ha-
nife, imam es-Sevri~"" dan ve diger mez-
hepleri ve fetvalan makbul mii.;tehitlerden
nakledilenler, es-Sahihayn' a yani Buhari ve
Miislim'in es-Sahih'lerine, soma Tirmizi,
Ebil Davud ve Muvattii' hadislerine arz edi-
lirler. Hangi mesele laflz veya i~aret yoluy-
la Siimwt' e uyarsa, 0 ahmr ve onunla amel
edilir. Siilmet' e a<;lk<;a aykm bulunan me-
seIder ise red ve terk edilir ve onlarla amel
edilmez."

Bkz. 'll<du'l-Ciyd (sy. 51).

On Yedinci $ahit:
Harun er-Rqild "~ 9aylc dedi:
'Dart ~eyi talep ettim ve onlan ~u dart ~ey­
de buldum: Kiifrii aradlm ve onu
Cehmilerde buldum. Kelam ve aykmlrgl
aradlm, onu Mu'tezile'de buldum. Yalam
aradlm ve onu Rafizilerden buldum. Hakkr
aradlm ve onu Hadis Ehli'yle beraber bul-
dum.'

Bkz. $erafu Ashiibi'/-Hadis'te (sy. 57) muttasll

isnadla rivayet edilmi~tir.

On Sekizinci $ahit:
~eyh ibn 'Arabi, Futuhiitu'l-Mekkiyye'de ~ayle

211
demi~tir:

'Varislerin risaletten paylan vardlr. Bu

yiizden Mu'az 4:;, ve ba~kalan hakkmda:
'RasuHillah ili:;' in rasiUii (el.;isi)228 denilmi~­
tir. Bu riitbeye ve klyamet guniinde
rasiUlerle beraber ha~redilme hakkma an-
cak her iimmette Rasul :~'in hadislcrini
muttasll isnatlarla rivayet eden muhaddis-
ler ula~acaklardlr. Onlara risaletten bir pay
vardlL C;:unku aruar vahyin nakledicileri ve
tebligde peygamberlerin varisleridirler.
Fakihlere gelinee, eger onlarm hadis riva-
yetinden bir nasiplcri yoksa, onlar bu dere-
eede olmadlklan gibi klyamette rasullerle
birlikte degil, avamla birlikte ha9redilccek-
ler. Ulema (alimler) tabiri de yah-nzea Hadis
Ehli hakkmda kulla111labilir. C;:iinkii gen;:ek
anlamda imamlar onlardlL

218 Btl nitelik me§huT ]\1u'az,~ hadislnde ge~er. Orada:

'5onra ne ile hiikmedeceksin? .. ' Hadesi vardlT. Sonunda ise:

'Allah RasUiu '!iI'in rasUiunu (el~isini) muvaffak klian Allah'a

hamd olsun' ifadesi vardu.
Bu zaYlf bir harustir. Bunun rivayct yollaruu ve laflzlanlli el-il1li<; fi
Turuku Hadisi Mu'az {i'r-Re'yi vc'l-Klyas adh miistakil bir ciizdc
topladlm. Bu risale yiiz sayfadan fazladlT. Yedi sene kadar i)nce
baskIya verrni§tim! ~u ana kadar da basdmadl. Kuvvet culcak
Allah'tandIr!

212
 Aym ~ekilde Hadis Ehli'nden olmayan
zahidler, abidler ve ahiret ehli olanlar da
verasetle temayiiz etmemi~ olan fakihler
gibi rasullerle degil, avamla birlikte
ha~rolacaklardlr.'

Bkz. Futuhdtu'l-Mekkiye (ii.; yiiz on ii.;iincti bab,

3/65 Mlslr baskls1.)

On Dokuzuncu ~ahit:

imam Ahmed b. Sinan ,$Ii; goyle demigtir:

"el-Vel1d el-Kerabisi daylm idi. Vcfat edecegi
zaman ogullarma goyle dedi:
'Kelaml benden iyi bilen bir kimse biliyor mu-
sunuz?' Onlar: 'Haylr' dediler. 0: 'Beni su.;luyor mu-
sunuz?' diye sordu. Onlar: 'Haylr' dediler. Dedi ki:
'Size vasiyct ctsem kabul eder misiniz?' Onlar:
'Evei' dediler. Bunun iizerine ~oyle dedi:
'Size Hadis Ehli'nin yolunu tavsiye ediyorum. Zi-
ra ben hakkm onlarda oldugunu gordum.'"
Bkz. Thnu'l-Cevzi, Te/bfsu iblfs'te (sy. 14) isnadlY-
la rivayet etmigtir. :;erafu Ashdbi'/-Hadfs'te229 (sy. 56)
muttasll isnadla rivayet edilmi~tir. Suyflti de Miftdhu'l-
Cemze'de (sy. 49) zikreder.

22' Yine Hatib el-Bagdadi. Tarthu Bagddd'da (13/441) rivayet

ehni~tir.

213
 Yirminci $ahit:
imam Ebfl'l-Muzaffer es-Sem'ani, el-jntisar Ii Eh-
li'l-Hadis kitabmda ~aylc demi~tir:
'Allah, hakkm ve sahih akidenin ancak Ha-
dis Ehli'nde olmasllu kabul etmigtir. Zira
onlar Dinlerini ve akidelcrini, ancekilcriy-
Ie, sonrakileriyle, aSIrdan aSIra, labi'ine ula-
qan muttasIl isnadla almIqlardIL Tabi'il1 de
Ncb] :~'in ashilbmdan alml~lardlr. Sahilbe
da RasfIliillah~,,' den almIqlardIL
Rasflliillilh ~'in insanlan davet ettigi dos-
dogru Dini ve saglam yolu bilmeye, Hadis
Ehli'nin tuhlgtl yoldan ba~ka bir yol yok-
tur.'
Bkz. Kiliibu'l-jnlisii r 230

Yirmi Birinci $ahit:

Dart imamdan biri olan imam $afi'i 4!i qayle
demigtir:
'Size Hadis Ehli'ni tavsiye ederim. Zira on-

230 Vine bu kitaba cl-illtisar bi'l-Escr'de denilmi~tir. Hkz. ibnu'l-

Cevzl, el-ivlulltazam (9/1 02).

Bikl Halife (Katip <;:elebi) Ke~fil'z-ZunilJt'da (1/173) §oyle der:
'Bu kitap tit; bbhimde oLetleluni~tir: Birindsi: Siinnet
vc Ccmaatc tc;;vik. ikincisi: Hadisin iistiinliigii.
U,uncLisii: iUm ~cccrcsi.'
[1\·liitercimin notu: Miiel1ifin zikrettigi s()zii es-Sem all1,
i
el-
jlltisiir'da (sy. 44) ve Ebu'I-KaSlffi el-Asfehani, el-Huccefi Beyiini'l-
lVlahacce'de (2/237) zikreder.]

214
 lann isabetleri ba~kalanndan daha fazla-
dlr.'

Bunu ibn Hacer, Teviiliu't-Te'sis't e23l ve ibn

Muflih, e/-Addbu '§-;;er'iyye' de (1/238) zikretmi 9lcrdir.

Yirmi ikinci ~ahit:

Dart imamdan biri alan imam ~afi'l "II!; ~ayle
derdi:
'Hadis Ehli biitiin zamanlarda hpb kendi
zamanlarmdaki sahabeler gibidir.'

Bunu ~a'ranl, e/-Mizanu'/-Kubrd'da (sy. 49) zik-

rehni~tir.

Yirmi U\iincii ~ahit:

~a'ranl ?it;, imam Ahmed b. Sureyc m ,II/dan 90Y-
Ie dedigini nakletmi~tir:
'Hadis Ehli, fakihlerden daha iistiin derece-
dedirler.'

Bkz. e/-Mizallu'l-Kubra (1/47).

2'1 Tcvdliu'I-Tc'sls (sy. 110). Eu kitabm adl hakkmda mc,hur bir

ihtilaf vardlf. Dogrusu: Tevaliu't-Te'nis'tir.

232 Hicri 303 Yl111lda vefat etmi~tir. Hal terciimesi i~ill bkz. Tdrihu
Bagdad (4/287); Siyeru A'ldmi'n-Nubeld (4/201) ve Tabakdtu's-Subkl
(3/21-39).

215
 Yirmi Diirdiincii $ahit:
~a£i'i
J!;'nun ashabmm biiyiiklerinden Ebtl 'Ali
el-Hasen ez-Za'ferani233 ;,i;!; ;;iiyle demi;;tir:
'Nebi ~'in rivayctlerine uyma konusunda
yeryiiziinde Hadis Ashabl'ndan daha iisrun
bir topluluk yoktUr.'214

Yirmi Be~inci $ahit:

ibrahim el-Harbi J!; ~iiyle dedi:
"Kadi Ebu Yusuf bir giin kaplda bulunan
Hadis Ashabl'nm yanma <;lktr ve onlara ~iiy­
Ie dedi: 'Yeryuziinde sizlerden ustiin kimse
yoktur.'"

Bkz. $aaju Ashdbi'/-Hadfs (sy. 51).

Yirmi Altmci $ahit:

ibn Hani ;,i;!; ~iiyle dedi:
'ilim konusunda konu;;anlarm en ustiinleri
Hadis Ehli'dir.'

Bunu ibn Muflih el-Hanbeli, e/-Addbu'~­

$er'iyye'de (2/46) zikretmigtir.

233Hieri 260 Ylhnda vefa! e!mi,!ir. Bkz. Tabakdtu'I-Hanabile (1/138)

ve en-Nucumu'z-Zahire (3/23).
2'4 Zehebi bunu Siyeru A'lwni'n-Nubela da (12/264) Likreder.

216
 Yirmi Yedinci $ahit:
el-Halil b. Ahmed'den, 0 da SiHih b. Muhammed
er-Razl'den, 0 da imam Ahmed b. Hanbel ,.w'dan:
'$ayet Hadis Ehli Allah'm dostlan degiller-
se, Allah'm yeryiiziinde velisi yoktur. Eger
Abddl n5 denilen kimseler Hadis Ehli degilse,
Abddl kimlerdir bilmiyorum.'

Bkz. :;erafu Ashdbi'/-Hadfs'te (51-53) muttasll

isnadla rivayet edilmi~tir. Yine ~oyle demi~tir:
'Eger Hadis Ehli yeryiiziindeki Abdd/ deni-
len kimseler degilseler, Allah'm Abddli
kimlerdir bilmiyorum.'

Bkz. el-Addbu'~-:;er'iyye (3/238) ve Suyuti,

Mijtdlzu'l-Ccnnc (sy. 48).236

Yirmi Sekizinci $ahit:

MtlSa b. Davud ~oyle demi~tir:

2'.' fMiitercimin notu: ~cyhulislfun ibn Tcymiyyc ;;;Ii. Abdon

aQklarkcn ~6ylc dcmi~tir:

'<;:c~itli anlamlarda a"klannu~lIr. Birincisi: Onlar

peygamberlerin yerine ge<;;enlerdir. ikincisi: Onlardan
biri oldugu zaman Allah onun yerine ba~ka birini
gctirir. U,uncusu: Onlarm k6tii ahlak, k6tii amcl vc
k6tii akidclcri, guzcl olanlanyla dcgi~tirilir. Bu
slfatlar ise klTk ki~iyle tahsis edilemez. Yeryiiziinde
diger kah-ul1ardan bu oLellik sl1urlanamaz.']
2% BkL. ibnu'l-Cevzi. Mmdkibu'l-jmwnAhmcd (sY. 235).

217
 "Melik
Muhammed b. Suleyman b. ' Ali,
Mescidu'/-Haram'a girdi ve Hadis Asllabl'm gardii. Ken-
disiyle beraber olanlarla 0 tarafa dondii ve ~oyle dedi:
'Muhakkak ki bu kimselerin boynumu .;igneme-
leri benim i<;in halifclikten daha sevimlidir.'"
Bkz. $erafu Ashdbi'/-Hadis (sy. 103).'17

Yirmi Dokuzuncu ~ahit:

~eyhulislilm ibn Teymiyye ?it; ~oylc demi;;tir:

'Hadis Ehli'nin itikadl Sunnet'in ta kendisi-
dir. Zira a, Nebi a~' den sabit alan itikaddlr.'

Bkz. Minlu1.cu's-Sunneti'n-Nebeviyye.

Yine gayle demigtir:

'Hadis Ehli'nin illimlcri imamlara tabi olan-
lann imamlarmm maksatlanm bilmelerin-
den daha <;ok, Rasulullilh '!ii:'in maksatlan111
bilirler.'

Yine ;;oyle demi;;tir:

'Onlar (Hadis Ell Ii) bunlardan (imamlara
uyanlardan) daha ustiin degerde ve daha
sadlktIrlar. Mertebeleri onlardan yiicedir.
Onlardan daha dindardlrlar. Onlar (Hadis
Ell Ii) dagruluk, giivenilirlik ve ilim bakl-
mmdan insanlarm en iistunlcridir.'

2'7 BkL. es-Sem'fuu, Edebu'l-jmld' ve'l-jstimW' (32).

218
 Bkz. Minhdcu's-Sunneti'n-Nebevi1fye (4/59,10).

Otuzuncu ~ahit:

Allah ;:w; nin:

'0 gun butiin insanlan imamlanyla ~agmnz ... '

(isd' 17/17) aycti hakkmda imam Hilflz ibn Kcslr ',ifb, Se-
Ie! ten naklederek §oyle demi§tir:
'Bu Hadis Eilli i~in en biiyiik §ereftir. Zira
onlarm imam! Nebi~~' dir:

Bkz. Tefsfru ibn Kesfr (5/307).

Bundan dolay! Allah'a <;ok<;a hamd olsun.

[Mlitercimin ilavesi:

Hindistan'daki Handl illimlcrin biiyiiklcrindcn

Ebu'I-Hasenilt Muhammed b. 'Abdilhayy el-Leknevi'
,.ifb (h. 1264-1304) ~oylc dcmi~tir:
'insaf gozuylc bakan vc flk1h vc lISt1l dc-
nizlerine geli§igiizel dalan kimse kesin ola-
rak bilir ki alimlerin iizerinde ihtilaf ettik-
leri detay ve as!1 meselelerin <;ogunda, Mu-
haddislerin Mezilebi, digerlerinin mezheple-
rinden daha kuvvetlidir. Ben ihtilafh konu-
Ian ara~trrmaya her girdigimde, 0 konuda
mutlaka muhaddislerin insafa en yakm go-

219
 rii~iiniibulurum. Allah i.;in onlara aferin!
Bunun i.;in onlara te~ekkiir ederiz. N aSll
boyle olmasm ki onlar Nebi cji;'in ger.;ek va-
risleri ve Dini'nin sadlk temsilcileridirler!
Allah bizi de onlann ziimresinde ha~retsin,
bizleri onlarm sevgisi ve yollan iizerinde
oldiirsiin.'''''

~eyh Elbilni x}!; ~oylc der:

"BaZl insanlar bu imamlann galip gelen taife ve
kurhllu~ hrkas1ll1 Hadis Ehli olarak a';lklamalan111 ga-
ripsemi~lerdir. ~unlan dii~iinecek olursak, burada ga-
ripsenecek bir ~ey yokhlr.
Birincisi: ~iiphesiz Hadis Ehli, Siim"let derslerin-
de uzmanla~malarllldan dolaYl onunla alakah olan;
ravilerin durumlanm, hadisin illetlerini ve rivayet yol-
lan111 bilme konusunda insanlarm en bilgililcridir.
Peygamberlerinin Siinneti'ni, yolunu, ahlilkrm, sava~­
lan111 ve Ncb] cji;'e ula~an her bilgiyi kendilerine hedcf
edinmi~lerdir.

ikincisi: Ummet ilk aSlrda olmayan flrkalara ve

mezheplcre bolunmu~lcrdir. Her mezhebin esaslan,
detaylan ve hadisleri bu Siilmet' e dayamr ve onunla
delil getirirler. Bu mezheplerden birine baglanan, diger
mezheplere bakmadan kendi mezhebine taassup goste-
rir ve onda olan her~eye hlhmur. Baksa, taklid ettigi
mezhepte bulamadlgl hadisler gorecektir. ilim ehli ka-
tmda sabit olan bir ~eydir ki her mezhepte diger mez-

2'" Elbfuu, cs-5ahiha (270).

220
hepte bulunmayan Si.innet ve hadisler vardlr. Tek bir
mezhebe baglanan sapar. Mutlaka diger mezheplerde
korunmu~ olan Si.innet'in biiyiik bir klsml vardlr. Hadis
Ehli'nde ise boyle bir durum yoktur. Zira muar, hangi
mezhepte ve hangi taifede olursa olursa olsun, ravisi
Miisliiman ve giivenilir oldugu siirece, isnadl sahih
olan her hadisi alrrlar. Hatta blrak Hanen Maliki veya
diger mezhepleri, bu bir ~i'i, bir Kaderi veya bir Hariei
dahi olsa durum boyledir. Nitekim Imam ~afi'i 40,
imam Ahmed ;,w'ya 9U sozlcri soylcrken bunu dilc gcti-
rerek a<;;lklaml§hr:
'Sizlcr hadisi bend en daha iyi bilirsiniz. Size ha-
dis sahih olarak geldigi zaman onu bana haber verin ki
ben de ona gore amel edeyim. ister Hicaz'h, ister
Kufe'li veya Mlslr'lr birinden gelsin fark etmez.'239
Hadis Ehli -Allah bizi onlarla hw;reylesin- Muhammed iJ!1
d19111da ne kadar i.istiin bir 9ahsiyct olursa olsun, belli
bir §ahsm gorii§iine taassup gostermezler. Hadise
onem vermeyen ve onunla amel ctmeyen ba9kalan ise
boyle degildir. Onlar imamlanmn gorii§lerine, hpkl
Hadis Ehli'nin Ncb] '!ii:'in sozlcrine baglanmalan gibi
taassup gosterirler. Halbuki 0 imamlar kendilerinin
gorii~lerinin taklid edilmesinden yasaklaml~lardlr. Bu
a<;;lklamadan soma, Hadis Ehli'nin, hadiste ge<;;en galip
taife ve kurtulu~ flrkasl, hatta insanlar iizerinde ~ahit­
ler olan vasat iimmet olduklarmda §a§llacak bir §ey
olmadlgl anIa~rlml~hr.

23'.1 Stjfih,(s-SaJati1n-Nebi snlla'llahu 'a1cyhi Vi' scllc1/I adh kitablll

mukaddimesine bakl111Z. el-Elbani.

221
 Hatib el-Bagdadi'nin ~erafu Ashdbi'/-Hadis kita-
bmm mukaddimesinde, Hadis Ashabl'm desteklemek
ve onlara muhalefet edenleri reddetmek i.;in soyledigi
§u sozler ho§uma gitti:
'$ayet kotiilenmi~ re'y sahiplcri kendilcrine
faydalr olan ilimlerden ve Alemlerin Rab-
bi'nin Rasulii'nun Siinnetlcri'nden, fakihle-
rin ve muhaddislerin eserlerini kabul et-
mekten kendilerini alrkoyarlarsa, elbette
bunlarm dl§mdaki §eylere muhta<; olacak-
lar, gorii~lerden uygun gordiikleri ile yeti-
neceklcrdir. $uphesiz hadis, Tevhid'in
esaslanm bilmeyi, vaad ve tehdidin a';lk-
lamas1111, miilhidlcrin sozlcrinden ahko-
yan, Alemlerin Rabbi'nin slfatlanm, Cen-
net ve Cehennem'in vaslflanm, Allah
J:l'nin takva sahipleri ve facirler i.;in hazlr-
ladlklanm, Allah'm yer ehlinden ve gok-
lerde yarathgl alametleri, yakm meleklerin
saf hltan ve tesbih eden melcklcrin zikrini
kapsaYlcldlf.
Hadislerin kapsammda; peygamberlerin
klssalan, zahit ve velilerin haberleri, ede-
biyah gU<;lu kimselerin vaazlan, fakihlerin
sozleri, arap ve acem yoneticilerinin siyeri,
ge<;mi§ ummetlerin klssalan, RasUlullah
:)i:;'in sava~lan, seriyyeleri, ahkam ve kaza-
lan, hutbeleri, vaazlan, mucizeleri, hamm-
lan, <;ocuklan, akraba ve ashabmm sayllan,
faziletleri, haberleri, menklbeleri, omurleri

222
ve neseplerinin beyam, Kuran-l Azim'in
tefsiri, ondaki haberler, zikir ve hikmetler,
sahabelerden mahfuz olarak gelen ahkama
dair sozleri, sonraki imamlardan ve mii~­
tehit fakihlerden her birinin gori.i~iine
uyanlarm isimleri de yer almaktadlr.
Allah !lfu SOnnet Ehli'ni Din'in direkleri kll-
ml~, onlarla her .;irkin bidati ylkml~tIr. On-
lar mahlukatI arasmda Allah'm eminleri,
iimmet ile Nebi arasmdaki vasltadlrlar
ve Dini'ni korumada mii~tehitlerdir.
Nurlan goz ahCl, fazilctleri artICl, alametle-
ri parlak, mezhepleri galip ve hiiccetleri
kahredicidir. Hadis Ashabl d19mda
hevasma meyleden her grup hevaya miira-
caat eder veya yoneldigi goru9unii guzel
goriir. $iiphesiz Kitab, Hadis Ashabl'nm
te<;hizatI ve Sunnet, hiiccctlcri ve yine
RasfIl ,~~ de mercileridir. Onlar Siinnet' e
nispct edilir, hevalara ve 9ahsi goru91ere il-
tifat etmezler. RasuHillili~~' den riayet edi-
Icnlcri kabul ederler, onlar giivenilir ve
adildirler. Dini muhafaza eder, ilmi yiikle-
nir ve ta~lrlar. Hadiste ihtilaf edildigi za-
man aruara miiracaat edilir. Onlarm ver-
diklcri hiikiimlcr, dinlcyenler tarafmdan
kabul edilir.
Biitiin alim ve fakihler, yiiksek imamlar,
kabilesinde zahid olanlar, faziletiyle ozel
olanlar, saglam Kur'an okuyuculan ve gii-

223
 zel hatipler onlardandlr. Onlar biiyiik ~o­
gunluktur. Yollan istikamet yoludur. Her
bid at sahibi onlarm akidesine yenik dii~er
ve onlarm mezhebi haricinde bir a~lklama­
ya cesaret edemezler. Onlara tuzak kuran-
dan Allah intikam alIr. Onlara kargl inat
edeni Allah rezil eder. Onlara kar~l ~lkan­
lar onlara zarar veremezler ve onlardan
uzaklagan iflah olmaz. Onlarm irgatlarma
engel olmaya <;ah9an fakir olur ve onlara
kotii gozle bakan hiisrana ugrar. ~iiphesiz
Allah J:j onlan desteklemeye kadirdir.'

Sonra Kurra ,,}0' dan gclen rivayeti zikreder. Ar-

dmdan da isnadlyla 'Ali b. el-Medini ,j(j'nun gU soziinii
rivayet eder:
'Onlar Hadis Ehli'dir. Onlar Raslll'iin yolu-
na uyup ilmi savunurlar. ~ayet onlar olma-
saydl, Mu'tezile, RiHlza, Cehmiye, Miirci' e
ve re' y ehlinde Siinnetler' den hi~bir gey
bulunmazdl.'
Hatib el-Bagdadi ;j!; der ki:
'" Alemlerin Rabbi, Desteklenmi~ Taife'yi Dinin
koruyuculan kIlml~tIr. Saglam ~eriat' a tutunduklan ve
sahabe ile labi'inin eserlerine uyduklan i~in inat~llarm
tuzaklanm onlardan savml~tIr. Onlar eserleri muhafa-
za i~in ~oller aghlar, Rasuliillah :~fin Dini'nden bir par-
.;a ogrenmek i<;in gemi yolculuklan yaptIlar, re'y ve
hevaya meyletmediler. Soz ile ve fiili olarak onun ~eri­
atI'm kabul ettiler, Siinneti'ni korudular, ashm tespit

224
edinceye kadar naklettiler. Onlar hadise ve onun ehli
olmaya en laylk olanlardlr. Nice miilhitler Din' e,
Din'den olmayan ;;eyler kan;;tIrml;;, Yiice Allah Hadis
Ashabl ile Din'i savunmu§tur. Onlar Din'in direklerinin
koruyuculandlr, Allah'm emirlerini hiikim kIlanlardlr.
Ona kar§l bir saldm goriirlerse miicadele ederler.

' .. .i~te onlar, Allah'lIl tarafinda olanlardlr. jyi bilin

ki kurtuht§a erecekler de sadece Allah' 11l taraflllda alanlar-
dIY.' (Mucadclc 58/22)"]240

24U $eyh Elbani biitiin bunlan es-Sahiha (270) nolu hadisin

a<,,'1klmnaSlnda Likretrni~tir.

225
 Bidat Ehli'ni Tanltan Alametler.

imam Ahmed b. Sinan 241 ;,i;!; ;;iiylc demi;;tir:

'Diinyada Hadis Ehli'ne bugzetmeyen hi~­
bir bidat~i yoktur.'

Bkz. $aaju Ashdbi'l-Hadfs (sy. 75).

ibn Sufyan 242 ;;iiylc dedi:
'Diinyada Hadis Ehli'ne bugzetmeyen bir
bidat~i yoktur.'

Bkz. Ebu 'Usman es-Sabfrni ,-10, Akfde'sinde'43 ri-

vayct etmi;;tir.
ibn Sinan 4!i ~iiyle demi~tir:
'Di.inyada Hadis Ehli'ne bugzetmeyen bir
bidat~i yokhlr.'

Bunu Zehebi, es-Sabuni ve Telbfsu ib/fs'te ibnu'l-

Cevzi naklederler. 244
Hadis Ehli'ne kiiti.i zan besleyen zmdlktrr. Nite-
kim diirt imamdan biri olan imam Ahmed b. Hanbel
,-10, Hadis Ehli hakkmda: 'Onlar kiiti.i bir topluluktur'

241 Bkz. Tabakatu's-Subki (3/6).

242 Bu s6zun sahibi yine ibn Sinful'du. Lakin mucllifin nushaslnda

tahrif ()lmu~tl1r.
243 Akidetu's-Selefi Asluibi'/-Hadis (sy. 102).
244Hatib, ~crafu Ashdbi'/-Hadis (sy. 73) ve Zehebi, ct-Tczkira (2/521)
ve Siyeru A'Iiim (12/245).

226
diyen adam hakkmda: '0 zmdlktIr' demi~tir.24'

Kuteybe b. Sa'id246 ,,10 ~oyle demi~tir:

'Bir kimsenin Hadis Ehli'ni sevdigini gori.ir-

sen, bil ki 0 Sunnet iizerindedir. Bunun ak-
sini gi.irursen de bil ki 0 bidat.:;idir.'

Bkz. $aaju Ashdbi'/-Hadfs. 247

'45 Hatib $crafu Ashfibi'/-Hams (sy. 74); ibnu'l-Cevzl, ivlC1lfikibu'/-

jmam Ahmed (sy. 233); ibn Ebi Ya'la, Tabakatu'l-Halliibile (1/38); e!-
Asdle dergisi (say1: 7 sayfa: 20-21)'de yaymlanan hhiimu Ehli'l-Hak
bi-gayri Hak: Hak Eillinin Hakslz Olarak Su,lanmasl ba~hkh
makaleme bak1111Z.
246Kitiibu'l-imiill adh eseri vardlT. Hkz. imam EbiJ lUsman es-
Sablin!, Akidetu's-Selefi Ashdbi'l-Hadis (sy. 109).
247 ,?erafu Ashiibi'l-Hadis (sy. 6).

227
 Ehl-i SOnnet ibaresi Hakkmda
SOphenin Giderilmesi

Kitil.bI bilen kimseye gizli kalmayacagl gibi Eh 1- i

SOnnet ifadesinin Hadis Ehli dl§mda reva~ta alan fIrka-
lardan hi~biri hakkmda kullamlmasl dogru degildir.24g
C;:iinkii hadis ve Siilmet Nebi a~' den gelmi§tir. Bu yiiz-
den Hadis Ehli hakkmda 'Ehl-i Slinnet' ifadesi kullamllr.
Ehl-i Sunnct hakkmda da: 'Hadis Ehli' ifadcsi kullamhr.
Nitekim ~eyhulislam Ebfl 'Usman es-Sabfmi 40,
~cyh Ebfl Hiltim cr-Rilzl ","iJ, ~cyh 'Abdulkadir cl-
Geylani 40, GUl1yetu't-Tdlibil1'de (sy. 196) ve Miisliiman-
lar'm digcr onccki illimlcri bu ;;ckildc kararla;;tIrml;;-
lardlr.

24il Onlann menhe<...ine uyml diger kimselere gelince:

Ehl-i Silnne! lakabml herhangi bir sebcpten dolaYl herkes
hakkmda kullanarak gelli~letmi§lerdir. Btl ise hatadan ibarettir:
Ya maksath olarak yapml§lardlT: C:-:unkti ince bir muhtevaSl
olmasa da biitUll insanlan abarhh olarak bu lakap alhnda
toplamaYI ama<;h-unl~lardlf.
Ya da maksatslz alarak yapl11l~lardlf: Ehl-i SU.tUlct vc'l-Ccmaat'in
mcnhcdni dogru anlamarun gef(;eklc~mcsi i,in gercken sahih
menheci bilmediklerinden b()yle ()lmu§tuT.
Bu konuda Ru'yetu VakI'lYYc fi'l-Mmahici'd-Da'viyye adh risaleme
(sy. 21-27) bakllUL.

228
 Nezir ve Dua

Ey Rabbim! Kitilb ve Hikmct'ten olan bu risaleyi

sana nezrediyorum, razI ol! Bunu benden kabul et,
9uphesiz sen duaY1 i9itensin.
Ey Rabbim! Bana ve ana-babama verdigin 111-
metlerine ~ukrUme bunu hisse kII ve bunu raZI olaca-
gm salih bir amel eyle. Beni rahmetinle sillih kullarmm
arasmda kat. Sen diinyada ve ahirette bu yetkiye sahip
olansm. CarumI Musluman oldugum halde al ve beni
sillihlcrin arasma kat.
Ey Rabbimiz! Bizi ve bizden once imiln etmi~
karde~lerimizi bagI~la. Tevbe eden ve senin yoluna tabi
olanlan bagI~la. $i.iphesiz sen Gaftlr ve Rahim olansm.
DuamIzm sonu Alemlerin Rabbi olan Allah' a
hamd ctmektir. Medine' de Haremi'§-~erifi'n-Nebevi
Mi.iderrisi $eyh Ahmed ed-Dihlevi'nin Tdrihu Ehli'l-
Hadis kitab1 burada tamamland1.
Tarih: 1352 hieri, ~a 'ban ayl.
Yazan: Zikir ve teblig ehlinin hizmetkiln ve kul-
larm en hakiridir 249

249 ilrnin hizmet<;1si Ebil'l-Haris el-Eseri -Allah VIlU affctf;in- clef ki:
'Bu faydah risalcnin tahkiki, ta'liki vc mctninin
tcspitini Hicri 1414 Rebi'u's-Sani'nln son iki giinLindc
Cuma gilnti ku~ll1k vakti tamamladlm. 1\1i1adl:
14.10.1993 Muvaffak kIlan, dogru yola hidayet eden
Allah Subhiinchu'dur:

229
 i!;iNDEKi LER

Mukaddirnc ....................................................... . 5

Muhakkikin Mukaddimesi.. 7

Miiellifin C)zet llayah .................................................... . 17

naZI Eserleri ................. . 17

Ogrencileri .......................................................... . 18

Vefah.. 18
;;Cyh 'A115rnc Ahmed b. Muhammed cd-Dihlcv'L~'nun Hayatl. 19

tsmi. 19

Yeti:;;mesi ve llocalan .......... . 19

C.:ocuklarl ...............................................................•.. 21
Ogrencileri .......................................................... . 21
Hicrcti ............................... .. . 23

Daru'l-Hadi..s'i Kurmasl ........................... .. . 23

liu Vdru'l-11adis'in hedefleri :;;unlardlr .............. . 24

Lserleri ..................................................... . 24

Ehlu'l-Hadis Kiitiiphanesini Kurmasl ......................... . 25

Slfah .......................................................... . 25
Vcfatl 26

Miiellifin Mukaddimesi .......... . 28

lnsanlara 'l'eblig.. 30

[Hadis Ehli'nin. Niibiivvet Asnndan I3eri Mevcut Olu~u].. 31

Birinci Delil: Nebi ~!i1L 'Hadis Ehli'ne i~arette I3ullmmasl.. 34

ikinci Delil: Sah5bclcrin

'Had is F.hli' Olarak Tsimlcndirilmclcri ................. 37

O<;iincii Delil: Tabi/in'in Sahiibclcri

'Had is F.hli' Olarak Tsimlcndirmclcri .........••.........••.. 39
Dordiincii Delil: Fcthcdilcn

230
 He1delerdeki llalkm 'lladis Ehli' 01u~1an ................... . 42

Be~jnd Delil: Tabi'in /lll 'Hadis Ehli' Olarak Nitelenmeleri.. 45

Altmci Delil: Teba'u't-Tabi'in/in

'Hadis Ehli' Olarak iSllYUenmeleri ............................ . 47

Yedinci Delil: Di)rt imam "1.0,

Hadis Ehli'nin Mezhebinde idiler ............................. . 52
Sekizinci Delil: D()rt tmamln
()grencilerinin 'Had is F.hli' Olu§lan 68
Dokuzuncu De1il: Onder Alimlcrin
Mezhepleri Drrakarak 'Hadis Ehli' Mezhebine Donmeleri.. 73

Onuncu Delil: Muhaddislerin

'Hadis Ehli Mezhebi'nden Olw;;lan ............................. . 77
Di)rt Tmama ..,w, Saygl Costermenin Cerekli Olu§u 80
Ragbct Coren Mezheplcr Hakklnda T arihe Bir Bab§ 92

Melik ez-Zihir lXirt Kadl 'l'ayin

F.Uigi Tr;in Kabirde Azap Ci)rmektcdir! 99
Mii tercmlin 11a vesi ..................................................... . llil

EbLI/l-Hasen el-E~' an'nin Tevbesi ve Hakka Donmesi 108

Kurtulan fIrka ve
Ornekleriyle ihtilafm Kotliltigi.iniin A<;lklamnasl ............. . 112

Miitercimin Notu ........... . 119

T akl itr;ilcri n ~el i§kilerine ()rneklcr 133

MLitcrcimin Tbvesi. 141

Sahiibe ,~,'un 1hti1aflarmm llakikatinin Ortaya C;lkanlrnasl ........... 147

Sahiibelerin ,,&.., Nebi::ti' den Tahsil Ettikleri llmin Farkhhgl... 150

Miitercimin ilavesi.. 160

Din Tamamlanml§tlr.. 173

TUiba ile Taklid Arasmdaki Fark ........ ... ••• 177

Mii tercmlin 11a vesi ..................................................... . 178

Fukalar Arasmda Kurtulan Fukanm Delirlenmesi ve

Nebi ;'t;'in At:;lk1adlgl ~kilde Kendislll.e Mahsus Ozellik1eri.. 183

231
llak, lladis Ehli ile
Beraberdir ve Onlar in!?ii'lliih Kurtulan l'lrkadlr ................... . ..... 2llll

Miiterclll1in ilavesi ..................................................... . 219

Didat Ehli'ni Tamtan Alalnetler ........................................ . 226

F.hl-i Sunnet Tbarcsi Hakklnda 5u phcnin Cidcrilmcsi. 228

Nczir vc Dua ........................................................... . 229

232
E}! Namazi
Terkeden!

Muhammed ~ahin

( Kltabu Edebi'n-Nisa')

Kadlnlarln
Edepleri
KiUbu ' I-G ye'n-Nihaye

'Abdu'I-Melik b. Habib es-Sulemi

O il)sanlar!
 itikad
Parlltllarl
=-=---t-

Secdelerde
Elleri Kaldmna
Hadisleri
- Be~~feIU'~ -S u biJl fi Rtf'j'I.Yedeyn li's-Sucfid ·

Ebu Muaz, Seyfullah Erdo9mu~

E) ln:;antar!
 Te'vil
Etmenin Kmanmasl

ibn Kudame
\luh,llllllll'd h Sult,m ll-i\I,l'llllll
 Kabirlerin
Yiikseltilmesinin
Haramhhg.
Hakktnda Goniilleri Yaultmnak

Muhammed b. 'Ali c§-.$evkani