Αριστοτέλης-

Πολιτικά
Ενότητα 17η: Τα ορθά πολιτεύματα και οι παρεκκλίσεις από
αυτά

Σελίδες 199-201
 Αριστοτέλης-Πολιτικά


Αριστοτέλης-Πολιτικά
Ενότητα 17η: Τα ορθά πολιτεύματα και οι παρεκκλίσεις από
αυτά
Θέμα της ενότητας: Οι μορφές των πολιτευμάτων και τα
γνωρίσματα του καθενός ερωτήσεις

Δομή της ενότητας:
1. Το θέμα των πολιτευμάτων: 1. Πόσα και ποια είναι τα
α) Πόσα είναι και ποια είναι η φύση του καθενός πολιτεύματα της
β) Καθορισμός των ορθών πολιτευμάτων: όταν η εξουσία
αρχαιότητας κατά τον Αρι-
ασκείται για την εξυπηρέτηση του κοινού συμφέροντος
στοτέλη; Ποια κριτήρια
2. Ποια πολιτεύματα είναι παρεκκλίσεις των ορθών: όταν η
εξουσία ασκείται για την εξυπηρέτηση του ιδιαίτερου υιοθετεί στη διάκριση των
συμφέροντος πολιτευμάτων; Ποιο
3. Ποια πολιτεύματα ονομάζουμε βασιλεία, αριστοκρατία, κριτήριο χρησιμοποιεί ο
πολιτεία (τα ορθά πολιτεύματα) φιλόσοφος για τη διάκριση
4. Οι παρεκκλίσεις των ορθών πολιτευμάτων: (τυραννία, των πολιτευμάτων σε
ολιγαρχία, δημοκρατία) «ορθά» και «παρεκκλίσεις»
5. Τι εξυπηρετεί το καθένα από τα πολιτεύματα-παρεκκλίσεις
(παρεκβάσεις) και ποια
5.1 Οι μορφές των πολιτευμάτων: Ο Αριστοτέλης διακρίνει τα
σχέση έχει με τον σκοπό
πολιτεύματα σε δύο κατηγορίες: σε ορθά και στις παρεκβάσεις,
παρεκκλίσεις από τα ορθά. της πόλης και τον ορισμό
του πολίτη;
ΟΡΘΑ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΑ ΠΑΡΕΚΒΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΟΡΘΩΝ
1. β α σ ι λ ε ί α 1. τ υ ρ α ν ν ί δ α
-κυβερνάει ένας -κυβερνάει ένας
-στόχος: το κοινό συμφέρον -στόχος: το προσωπικό του
2. α ρ ι σ τ ο κ ρ α τ ί α συμφέρον
-κυβερνούν λίγοι 2. ο λ ι γ α ρ χ ί α
-στόχος: το κοινό συμφέρον -κυβερνούν λίγοι
3. π ο λ ι τ ε ί α -στόχος: το συμφέρον των λίγων
-κυβερνάει ο λαός 3. δ η μ ο κ ρ α τ ί α
-στόχος: το κοινό συμφέρον -κυβερνάει ο λαός
-στόχος: το συμφέρον των απόρων

6. Τα κριτήρια για τη διάκριση των πολιτευμάτων:

α) Ο αριθμός αυτών που ασκούν την εξουσία. Την εξουσία μπορούν να την ασκούν ένας, λίγοι,
ή το σύνολο των πολιτών.
β) Ο στόχος για τον οποίο ασκούν την εξουσία οι φορείς της. Είναι το πιο σημαντικό κριτήριο
με βάση το οποίο διαφοροποιούνται τα ορθά πολιτεύματα από τις παρεκκλίσεις τους. Έτσι ορθά
είναι τα πολιτεύματα στα οποία η εξουσία ασκείται από τους φορείς της με στόχο την
εξυπηρέτηση του κοινού συμφέροντος. Αντίθετα στις παρεκκλίσεις και διαστρεβλώσεις των

Ενότητα 17η: Τα ορθά πολιτεύματα και οι παρεκκλίσεις από αυτά

 Αριστοτέλης-Πολιτικά


ορθών πολιτευμάτων σκοπός των φορέων της εξουσίας είναι το ιδιαίτερο συμφέρον είτε του ενός
είτε των λίγων είτε του πλήθους.
7. Ενώ θα περιμέναμε και στην περίπτωση των παρεκκλίσεων ο λόγος να διαμορφωθεί με βάση
το σχήμα «ένας-λίγοι-πολλοί», διαπιστώνουμε ότι ο λόγος διαμορφώνεται με βάση το σχήμα
«ένας- πλούσιοι- φτωχοί». Δηλαδή η αριθμητική διάκριση αντικαθίσταται με οικονομική, το
κριτήριο εδώ γίνεται ταξικό: αντί για τους λίγους αναφέρονται οι πλούσιοι και αντί για τους
πολλούς οι φτωχοί.
8. Η αριστοκρατία: Οι λίγοι όταν κυβερνούν την πόλη είναι οι άριστοι και ορίζονται με βάση την
παιδεία, τη μόρφωση που έχουν και αποβλέπουν στο κοινό συμφέρον. Το όνομα αριστοκρατία
οφείλεται είτε στο ότι κυβερνούν οι άριστοι είτε στο ότι ασκούν την εξουσία αποβλέποντας σε ό,τι
είναι άριστο για την πόλη και για τα μέλη της.
9. Η πολιτεία: Ο όρος πολιτεία σημαίνει πολίτευμα (είναι το κοινό όνομα όλων των μορφών των
πολιτευμάτων). Το συγκεκριμένο είδος του ορθού πολιτεύματος που έχει αυτό το όνομα εξαίρεται
ως το «κατεξοχήν» πολίτευμα, δηλαδή το πολίτευμα το οποίο είναι το καλύτερο από όλα τα άλλα.
Με την τριτοπρόσωπη διατύπωση «καλεῖται πολιτεία», δηλαδή πήρε το όνομα «πολιτεία» ο
Αριστοτέλης μοιάζει να μη συμμερίζεται την άποψη πως η πολιτεία είναι το καλύτερο πολίτευμα.
Αντίθετα η διατύπωση σε πρώτο πρόσωπο «συνηθίζουμε να ονομάζουμε» αναφέρεται στα
πολιτεύματα που ο Αριστοτέλης θεωρεί καλύτερα από την πολιτεία, δηλαδή στη βασιλεία και
στην αριστοκρατία. Όπως αναφέρεται σε άλλα σημεία των Πολιτικών, το καλύτερο πολίτευμα
για τον Αριστοτέλη είναι η μοναρχία, φτάνει ο μονάρχης να είναι ένα εξαιρετικό πρόσωπο που
θα ξεχωρίζει από τους άλλους σε αρετή και φρόνηση ή, αν δεν υπάρχει τέτοιο πρόσωπο, η
αριστοκρατία. Η «πολιτεία» έρχεται τρίτη στην προτίμηση.
10. Η δημοκρατία: Για τον Αριστοτέλη η δημοκρατία είναι παρέκκλιση της πολιτείας. Η
δημοκρατία λοιπόν δεν αποβλέπει στο συμφέρον όλων αλλά μόνο των απόρων και οι άρχοντές
της διακρίνονται για την ταπεινή τους καταγωγή, τη φτώχεια και τα κατώτερα επαγγέλματά
τους.

Αντώνης Μιχαηλίδης
ΓΕΛ Θρακομακεδόνων

Ενότητα 17η: Τα ορθά πολιτεύματα και οι παρεκκλίσεις από αυτά