Univerzitet u Zenici

Islamski pedagoški fakultet u Zenici

Edin Ćehajić

Povezanost hifza i akademskog uspjeha hafiza

Kur`ana u Bosni i Hercegovini

Idejni projekat

Zenica, 2014.
 Univerzitet u Zenici

Islamski pedagoški fakultet u Zenici

Edin Ćehajić

Indeks br. 3066/14; vanredni student

Odsjek za islamsku vjerounaku

IV godina diferencijalnog studija I ciklusa

Povezanost hifza i akademskog uspjeha hafiza

Kur`ana u Bosni i Hercegovini

Idejni projekat

Predmet: Metodologija istraživanja u nastavi islamske vjeronauke

Mentor: doc. dr. Izet Pehlić

2
Zenica, decembar 2014.

3
Sadržaj
1. Uvod................................................................................................................................4
2. Neempirijsko istraživanje.................................................................................................5
2.1. Hifz – učenje Kur`ana napamet............................................................................................5
2.2. Dosadašnja istraživanja.........................................................................................................6

3. Empirijsko istraživanje.....................................................................................................7
3.1. Predmet istraživanja..............................................................................................................7
3.2. Cilj i zadaci............................................................................................................................7
3.3. Hipoteze.................................................................................................................................8
3.3.1. Glavna hipoteza:...................................................................................................................................8
3.3.2. Podhipoteze..........................................................................................................................................8

3.4. Metode...................................................................................................................................8
3.4.1. Metoda teorijske analize.......................................................................................................................8
3.4.2. Servej istraživački metod.....................................................................................................................9

3.5. Tehnike i instrumenti.............................................................................................................9

3.6. Varijable istraživanja............................................................................................................9
3.7. Uzorak..................................................................................................................................10
3.8. Sređivanje i obrada podataka..............................................................................................10

4. Interpretacija ostvarenih rezultata.................................................................................10

5. Zaključak........................................................................................................................11
6. Literatura..........................................................................................................................11
7. Prilozi.........................................................................................................................................12

4
 1. Uvod

Kur`an kao sveta knjiga kod muslimana bila je osnov za rješavanja vjerskih, ali isto tako i
svih drugih životnih pitanja. Muslimani su oduvijek iskazivali posebnu pažnju i ljubav prema
Kur`anu. Posebna specifičnost u tom odnosu je samo memorisanje teksta Kur`ana. Tako su
muslimani već od same objava pa do današnjih dana imali kulturu doslovnog pamćenja teksta
Kur`ana Časnog, kao posljednje objave. Dolaskom islama na prostore Bosne i Hercegovine taj
trend se nastavlja. Hifz – učenje Kurana napamet je imalo poseban status i vrijednost na
prostorima Bosne i Hercegovine. ne samo u pitanjima vjerske i duhovne prirode, nego u svim
životnim pitanjima ovog dunjalučkog svijeta.

Posljednjih godina raste broj hafiza Kur`ana u Bosni i Hercegovini i predstavlja novi
društveni fenomen. Evidentan je sve veći broj hafiza, čiji broj sada prelazi tri stotine, što je bio
razlog našeg interesovanja. Hafizi Kur`ana Časnog su uspješne osobe i jedinke koje učestvuju u
svim društvenim segmentima, a ne samo u vjerskim krugovima.

Hafizi Kur`ana su ostvarene ličnosti u svim poljima, postižu visoke akademske uspjehe,
korisni su članovi zajednice i angažovani su na različita polja i nivou akademske strukture u
Bosni i Hercegovini. Visok procenat hafiza Kur`ana su akademski jako uspješne osobe i
ostvaruju zavidan nivo akademskog nivoa obrazovanja. Tendencija rasta broja hafiza i hafiza sa
visokim obrazovanjem stavlja nama u imperativ da posebno istražimo i damo daljnje smjernice
kako hifz može unaprijediti i pomoći budućim generacijama u postizanju što boljeg akademskog
obrazovanja. To je bio i povod našeg istraživanja.

5
 2. Neempirijsko istraživanje

2.1. Hifz – učenje Kur`ana napamet

Kur`an kao posljednja Božija objava ima posebno mjesto kod muslimana. A jedan od
načina na koji muslimani vjernici odaju čast posljednjoj Božijoj objavi je i njeno učenje, čitanje,
kao i pamćenje njenog svetog teksta. Tako Halilović (2003, 2005) navodi da „nijedna knjiga u
povijesti čovječanstva nije tako dominantno utjecala na profilisanje ljudske misli kao Kur`an.
Nijedna nije toliko komentarisana, prepisivana, proučavana, učena napamet, niti prevođena na
sve relevantne svjetske jezike poput Kur`ana časnoga.“ Govoreći o specifičnosti Kur`ana
Halilović (2003, 2005) tvrdi da je „jedna od posebnosti Kur`ana časnoga da je to knjiga koja se
može naučiti napamet.“

Dalje isti autor objašnjava taj proces pa kaže: “Taj proces se na arapskom jeziku naziva
hifzu-l-Kur`an, a osoba koja je u cjelosti naučila Kur`an napamet naziva se hafizu-l-Kur`an.
Proces memorisanja Kur`ana kod nas se naziva hifz ili hafizluk, a osoba koja je naučila cijeli
Kur`an napamet dobiva časnu titulu hafiza“. (Halilović, 2003, p. 93)

Za učenje Kur`ana napamet muslimani nalaze mnoge podsticaje u hadisima Božijeg

poslanika Muhammeda a.s., pa tako drugi autor navodi predaju: „ Prenosi Osman Ibn Affan, r.a.,
da je Poslanik a.s. rekao: „najbolji među vama je onaj koji uči Kur`an i ko drugog podučava“
(Fazlić, 2006, p.51).

Vođenim ovim motom, kao i brojnim drugim, muslimani na području Bosne i

Hercegovine su od samog dolaska islama na ove prostore posvećivali posebnu pažnju hifzu.
Tako navodi Fazlić (2005, 2006) da dolaskom islama u naše krajeve, hifzu i učenju Kurana
pridavao se veliki značaj. Hafiza je bilo u skoro svakome mjestu, a njihov broj se danas osjetno
povećava, naročito među studentskom omladinom. Interesantno je spomenuti da biti hafiz nije
vezana samo za vjerske službenike i ljude od vjere, nego u tom pogledu nema ograničenja. Neki

6
autori pokušavaju Kur`an vezati za vjersku naobrazbu i isključivo za taj segment, ne isključujući
pojedince koji su hafizi, a ne pripadaju tom vjerkom ulemanskom krugu. Međutim, Fazlić i drugi
autori demantuju, pa Fazlić (2005, 2006) tvrdi: „Hifz nije ulemanska privilegija, mada je uvijek
među ulemom bilo najviše hafiza. Oni su najčešće bili imami, hatibi, muallimi, kadije, muderrisi,
muftije, reisu-l-uleme, i sl. Hafiza je bilo među zanatlijama, trgovcima, zemljoposjednicima.“
A dalje Fazlić (2005, 2006) navodi da:“U novije vrijeme sve više hafiza ima ljekara, pravnika,
univerzitetskih profesora, učenika i studeneta koji završavaju hifz.“

2.2. Dosadašnja istraživanja

Moglo bi se reći da interes za hafizima Kur`ana je uvijek postojao i da su mnogi autori

pisali o hifzu i samim hafizima. Međutim, istraživanje u pogledu povezanosti samog hifza sa
akademskim napredovanjem nemamo. Iako možemo primijetiti da nekoliko autora navodi
biografije hafiza i njihovo obrazovanje.

Kako Fazlić (2005, 2006) navodi: „Imena hafiza i njihove bigrafije sa područja Sarajeva,
Mostara, Tuzle, Visokog, Konjica i prusca sakupili su i obradili naši poznati istraživači: h. Hfz.
Smail-ef. Fazlić, prof. Hifzija Hasandić, prof. Refik Hadžimehanovic, prof. Mustafa-ef. Omerdić
i mr. Muharem-ef. Omerdić.“

On ovdje ne navodi druge autore poput rahmetli Mehmed-ef. Handžića, pa tako drugi
autor navodi o izučavanju hifza u Bosni i Hercegovini slijedeće: „ U prilog toj konstataciji ide i
studija koju je uradio istaknuti bosanski alim, rahmetlli Mehmed-ef. Handžić, u osvrtu na učenje
Kur`ana napamet napisanom početkom četvrte decenije dvadesetog vijeka. U toj studiji on ističe
da je od 1878. Godine pa do tada samo Sarajevo imalo preko 160 hafiza. Potom navodi njihova
imena i kraće biografije“ (Halilović, 2003,2005, p. 41)

7
 3. Empirijsko istraživanje

3.1. Predmet istraživanja

Predmet ovog istraživačkog rada jeste da li postoji povezanost između hifza i

akademskog uspjeha kod hafiza u Bosni i Hercegovini

3.2. Cilj i zadaci

Cilj ovog istraživanja je ispitati povezanost hifza i akademskog zvanja hafiza u Bosni i
Hercegovini.

Da bismo ostvarili cilj našeg rada ustanovili smo nekoliko zadataka koje moramo
ispuniti. Ti zadaci su slijedeći:

- Ispitati koliko hafiza Kur`an je ostvarilo zvanje učenika generacije

- Ispitati koliko hafiza Kur`ana je ostvarilo zvanje zlatnog studenta genreacije

- Ispitati koliko je hafiza Kur`ana završilo fakultet

- Ispitati koliko hafiza Kur`ana je steklo zvanje magistra

- Ispitati koliko hafiza Kur`an je steklo zvanje doktora nauka

8
 3.3. Hipoteze

3.3.1. Glavna hipoteza:

Pretpostavljamo da će istraživački rezultati pokazati da postoji povezanost između hifza i

akademskog uspjeha hafiza u Bosni i Hercegovini.

3.3.2. Podhipoteze

- Pretpostavljamo da je značajan broj hafiza Kur`ana ostvario zvanje učenika generacije u

srednjoj školi

- Pretpostavljamo da je značajan broj hafiza Kur`ana ostvario zvanje zlatnog studenta

generacije

- Pretpostavljamo da je većina hafiza Kur`ana završila fakultetsko obrazovanje

- Pretpostavljamo da veliki broj hafiza Kur`ana ima zvanje magistra nauka

- Pretpostavljamo da statistički značajan broj hafiza Kur`ana ima zvanje doktora nauka

3.4. Metode
Svaki istraživački rad mora biti u skladu sa naučnim i praktičnim metodama istraživanja.
Pravilan izbor kao i primjena izabranih metoda je pretpostavka naučnog sagledavanja i
rješavanja istraživačkog problema. Imajući u vidu problem, cilj i zadatke, u istraživanju sam
koristio dvije osnovne metode istraživanja: metodu teorijske analize i Servej istraživačku
metodu.

3.4.1. Metoda teorijske analize

Metoda teorijske analize sadržavaja koristi se onda kada imamo dostupe naučno validne
izvori iz kojih možemo izvesti pouzdani zaključci o problemu istraživanja. Metod teorijske
analize koristit ćemo za prikupljanje podataka o dosadašnjim istraživanjima po pitanju hifza i

9
hafiza u Bosni i Hercegovini.. S obzirom da u našem slučaju postoji veliki broj naučnih djela,
članaka, rasprava koje su pisali poznati i priznati autori primjena ove metode je opravdana i
moguća.

3.4.2. Servej istraživački metod

Servej metod najčešće se koristi za ispitivanje, upoznavanje. Ovom metodom skupljamo

činjenice o akademskom uspjehu, sređujemo ih, analiziramo i sintetiziramo osnovne rezultate. U
našem slučaju servej metodom ćemo ispitati nivo akademske obrazovanosti kod hafiza Kur`ana.

3.5. Tehnike i instrumenti

Što se tiče tehnika istraživanja, u istraživanju će biti primjenjena tehnika anketiranja, a kao
istraživački mjerni instrumenti koristit ćemo:

 Anketa o akademskom uspjehu

3.6. Varijable istraživanja

U našem istraživanju operirat ćemo sa nekoliko varijabli.

Zavisne varijable određenu su kao:
1. hifz
2. uzrast
Nezavisne varijable su:

1. zvanje učenika generacije u srednjoj školi

2. zvanje studenta generacije

3. akademski uspjeh.

10
 3.7. Uzorak

Populaciju u našem istraživanju čine hafizi Kur`ana sa područja Bosne i Hercegovine.

Uzorak sačinjava 100 hafiza Kur`ana izabranih metodom prostog slučajnog uzorka sa 10
medžlisa u Bosni i Hercegovini, a za hafize koji su stariji od 25 godina, kako bismo dobili
preciznije podatke o završenim višim školama, akademijama, fakultetima i daljnjem stručnom
usavršavanju. S obzirom da jedan broj hafiza Kur`ana ide u osnovnu i srednju školu, te jedan dio
još studira, hafize mlađe od 25 godina nismo uzimali u razmatranje.

3.8. Sređivanje i obrada podataka

Dobivene podatke ćemo obraditi kvalitativnom i kvantitativnom analizom. Kvalitativnom

analizom ćemo opisati dobivene rezultate, njihov značaj.

Kvantitativnom analizom ćemo utvrditi i izračunati tačne podatke, procente i brojčanu

zastupljenost za svaku varijablu.

4. Interpretacija ostvarenih rezultata

Na osnovu istraživanja koje smo proveli utvrdili smo da je zaista visoka povezanost između
hifza – učenja Kur`ana napamet i akademskih upsjeha samih hafiza. U istraživanju smo potvrdili
sve svoje hipoteze i ispunili cilj i zadatke našeg istraživanja. Dokazano je da veliki procenat
hafiza Kur`ana u srednjem obrazovanju ostvarili izvanredan uspjeh i dobili titulu učenika
generacije. Određeni procenat tih hafiza je kasnije u daljnjem akademskom napredovanju
ostvario i titulu zlatnog studenta. Dok jedan dio hafiza Kur`ana, koji nisu bili učenici generacije
u srednjoj školi, su ponijeli titulu studenta generacije na fakultetskom obrazovanju. Daljnom
analizom rezultata smo ustanovili da gotovo svi hafizi Kur`ana imaju završeno fakultetsko
obrazovanje. Također, statistički značajno veliki procenat hafiza su završili magistrate i stekli
titule magistara nauka.

11
U našem istraživanju smo imali i hafiza Kur`ana koji nose titulu doktora nauka.
Svi ovi rezultati i povezanost do kojih smo došli sa sigurnošću govore da hifz i akademski uspjeh
su u velikoj korelaciji.

12
 5. Zaključak

Ovo istraživanje, s obzirom na svoje karakteristike, može se smatrati značajnim i korisnim iz

više razloga. Prvo, istraživanja ovog tipa se vrlo rijetko provode i na određeni način će poslužiti
drugima da na ovaj ili sličan način prate napredak i akademski uspjeh kod hafiza u Bosni i
Hercegovini. Drugo, što se na osnovu ostvarenih rezultata na upitniku mogu pratiti rezultati
uspješnosti studiranja i napredovanja hafiza Kur`ana u Bosni i Hercegovini. Treće, spoznaja da
hifz utiče na bolji akademski uspjeh animirat će učenika i roditelje, kao i širu društvenu
zajednicu da hifzu – učenju Kur`ana napamet posvete više pažnje i interesovanja.

Na osnovu svega izloženog možemo zaključiti da ostaje potreba za kontinuiranim praćenjem

akademskog uspjeha hafiza Kur`ana tokom njihovog cjelokupnog školovanja.

13
6. Literatura

1. Fazlić, F. (2005) Hafizi banjalučke regije: Zbornik radova, Fakultet islamskih nauka u
Sarajevu, 10 (05), p.p 279-290

2. Fazlić, F. (2006) Hadisi Muhammeda a.s. o učenju Kur`ana: Takvim za 2007., Sarajevo,
El-Kalem, pp. 45-55

3. Gološ, Dž. (2014) Izučavanje kiraeta u Bosni i Hercegovini – historijski pregled, Mostar:
Fondacija Darul Kur`an

4. Halilović, S. (2003) Hifz – učenje Kur`ana napamet, Zenica: Islamska pedagoška

akademija u Zenici

5. Halilović, S. (2005) Osnovi tefsira, Zenica: Islamska pedagoška akademija u Zenici

Ćatić, R. (2008), Slobodno vrijeme djece nižih razreda osnovne škole: Zbornik radova,
Islamski pedagoški fakultet u Zenici, 6 (6), pp. 247-268.

14
 7. Prilozi
Anketni listić

Ime i prezime:

Upustvo: Pred sobom imate 5 pitanja. Zaokružite odgovarajući odgovor.

Napomena: Ovaj anketni listić služi isključivo u svrhu istraživanja za istraživački rad na temu
Povezanosti hifza i akademskog uspjeha. Svi podaci ostaju anonimni.

Pitanja:

1. Da li ste bili (zlatni) student generacije? DA NE

2. Da li ste bili učenik generacije u srednjoj školi ? DA NE

3. Da li imate završen VII stepen obrazovanja (fakultet)? DA NE

4. Da li imate zvanje magistra nauka? DA NE

5. Da li imate zvanje doktora nauka? DA NE

15