KABANATA 1
ANG KUBYERTA
Lulan ng Bapor Tabo sina Don Custodio, Ben Zayb,
Padre Irene, Padre Salvi, Donya Victorina, Kapitan
Heneral at si Simoun. Sila ay nasa Ilog Pasig at
habang nasa byahe ay napagusapan ang paglalalim
ng ilog na ito. Mungkahi ni Don Custodio na mag-
alaga na lamang ng itik ngunit sabi ni Donya
Victorina ay nakakadiri raw ito. Sinambit naman ni
Simoun na gumawa na lamang ng tuwid na kanal.
Habang naglalakbay ay nagkasagutan pa si Don
Custodio at ang mga prayle.
KABANATA 2
SA ILALIM NG KUBYERTA
Nagpunta si Simoun sa ilalim ng kubyerta at doon
nakita niya sina Isagani at Basilio. Si Basilio ay isang
magaaral sa medisina at si Isagani naman ay isang
makata. Nabanggit nila ang nais na magkaroon ng
asignaturang Kastila na hindi raw magtatagumpay
sabi ni Kapitan Basilio. Inanyayahan niya ang dalawa
na uminom ng serbesa at sila ay nagkasagutan dahil
dito.
KABANATA 3
ANG MGA ALAMAT
Napagusapan ng mga tao sa Bapor Tabo ang iba't
ibang alamat na kailangan sa paglalakbay upang
magkaroon ng kuwenta ito. Ang una ay ang Malapad
na Bato na pinaniniwalaang banal at pinaninirahan
ng mga espiritu. Ang isa pang alamat ay tungkol kay
Donya Geronima na naghintay sa kaniyang
kasintahan ngunit sa kasamaang palad ay pumasok
na pala sa kumbento. Panghuli ay ang tungkol sa
isang Intsik na pinakitaan ng malaking buwaya ngunit
nailigtas nang siya'y nagsumamo kay San Nicolas.
Nadatnan nila ang lawa at nagtanong kung saan sa
lawa napatay ang isang Ibarra o Guevarra. Maya-
maya'y sumama ang tiyan ni Simoun.
KABANATA 4
KABESANG TALES
Si Kabesang Tales ay isang Kabesa de Barangay na
yumaman dahil sa kaniyang tiyaga. Ang tatay niya ay
si Tandang Selo, may dalawa rin siyang anak sina Huli
at Tano. Ang bukid na pagmamayari ni Kabesang
Tales ay umunlad kaya't inangkin ito ng mga prayle.
Walang mapakitang titulo sa lupa si Kabesang Tales
kaya ang naging kapalit ay si Tano na gagawing
kawani. Si Kabesang Tales ay napunta sa kamay ng
mga tulisan at ipinatubos sa malaking halaga. Si Huli
ay magsisilbi kay Hermana Penchang kinabuksan
kung kailan pasko upang mapasapat ang pantubos
kay Tales
KABANATA 5
Ang Noche Buena ng Isang Kutsero
Si Basilio ay lulan ng isang kalesa kung saang ang
kutsero nangangalang Sinong, ay walang dalang
sedula kaya't siya ay binugbog ng mga guwardiya
sibil. Nagkaroon ng prusisyon at nang matapos ito ay
napansin na walang ilaw ang parol ng karitela kaya't
pinarusahan ulit siya. Naglakad na lamang si Basilio
at nagtungo na sa bahay ni Kap. Tiyago kung saan ay
iginagalang siya. Binigay sakanya ang mga ulat ngunit
hindi na siya nakakain dahil sa balitang nadukot si
Tales ng mga tulisan.
KABANATA 6
Si Basilio
Si Basilio ay palihim na nagtungo sa gubat upang
ipagdasal ang kaniyang pumanaw na ina. Noong
namatay ang ina niya ay may tumulong sakaniya na
lalaking sugatan. Kinupkop siya ni Kapitan Tiyago,
nagsilbi siya at pinagaral ng matanda. Siya ay isang
matalinong bata at pinagmamalaki ng kaniyang mga
propesor.
KABANATA 7
Si Simoun
Nakita ni Basilio si Simoun sa gubat at siya'y nakita
rin nito. Papatayin na dapat ni Simoun si Basilio dahil
natuklasan ang kaniyang lihim ngunit hindi niya ito
tinuloy dahil alam niyang may gagampanang
tungkulin ang binata sa kaniyang plano. Nagkaroon
sila ng paguusap ukol sa wikang Kastila na hindi
sinang-ayunan ni Simoun. Sinabi ni Simoun na kung
may kailangan sakaniya ang binata ay magtungo ito
sakanya.
KABANATA 8
Maligayang Pasko
Hindi naghimala ang birhen na inaasahan ni Huli na
maghimala at magkaroon ng P250 sa altar. Si Huli ay
nagsimula ng magsilbi kay Hermana Penchang sa
araw ng Pasko. Dahil sa mga pangyayaring ito, si
Tandang Selo ay napipi.
KABANATA 9
Ang mga Pilato
Naging usap-usapan ang pangyayari kay Tandang
Selo. Nakauwi na si Kabesang Tales sa kanila dahil sa
perang galing sa mga alahas na ipinagbili at dahil sa
panunungkulan ni Huli. Nanatili na lamang na
tahimik si Kabesang Tales sa isang tabi na walang
kibo dahil sa mga pangyayari.
KABANATA 10
Kayamanan at Karalitaan
Sa bahay ni Tales nanuluyan si Simoun at doon ay
nagbenta ng kaniyang mga kagamitan. Ipinagmalaki
ni Simoun ang kaniyang rebolber kay Tales. Naisip ni
Tales na siya ay tinutudyo ni Simoun dahil sa
kaniyang kalagayan. Ipagbibili na sana ni Tales ang
laket ni Huli ngunit sinambit na kakausapin muna
ang anak bago gawin ito. Paglabas ay nakakita siya
ng mga prayle at tumawa pa ang mga ito.
Kinabukasan ay wala na ang rebolber ni Simoun at
nagiwan ng liham sakaniya. Tatlo ang pinatay ni
Tales noong gabing iyon. Tuwang-tuwa si Simoun kay
Tales.
KABANATA 11
Pulong sa Los Baños
Naglalaro ng tresilyo ang mga prayle at sina Padre
Irene at Padre Sibyla ay nagpapatalo upang
makipagusap sa Kapitan Heneral. Pumalit si Simoun
at ipinusta ang kaniyang mga alahas at samantalang
mga pangako naman ang ipinusta ng mga prayle.
Napagusapan nila ang tungkol sa pagtuturo ng
wikang Kastila, hindi sila sumangayon dito.
Pupulitikahin nila sila upang hindi sila lumaban sa
mga ito.
KABANATA 12
Placido Penitente
Ayaw na magaral ni Placido Penitente dahil sa mga
bagay-bagay na nangyayari sa eskuwelahan.
Kinumusta ni Juanito Pelaez ang bakasyon ni Placido
at nagtanong din kung ano ang naging leksyon nila at
ito ay ukol sa mga salamin. Maya-maya'y may
lumapit kay Placido upang magpapirma ng kasulatan
ukol sa balak ng mga estudyante. Hindi ito ginawa ni
Placido dahil may nangyari nang hindi maganda sa
kamaganak niya noon. Pumasok na sa klase si
Placido at pinaingay ang kaniyang sapatos upang
mapansin ng kanilang propesor dahil nga
napakarami nila sa klase. Siya'y napuna ng kaniyang
propesor.
KABANATA 13
Ang Klase sa Pisika
Nagsimula na ang klase at ito ay tungkol sa mga
salamin. Tinawag si Pelaez upang sumagot sa klase
ngunit hindi niya alam ang sagot kaya't siya ay
nanghihingi ng sagot kay Placido na siya namang
hindi pinapansin ng binata kaya't inapakan nito ang
paa ni Placido at napasigaw sa sakit na dahilan upang
siya'y tawagin ni Padre Millon. Mali ang nasagot ni
Placido kaya siya ay pinaulanan ng mura ni Padre
Millon. Sumagot si Placido at nagtalo ang dalawa.
Napanting ang tainga ni Placido kaya siya ay lumiban
na lamang ng klase.
KABANATA 14
Sa Bahay ng mga Estudyante
Malaki ang bahay ni Makaraig at nandoon ang mga
estudyante upang pagusapan ang tungkol sa
kanilang balak na magkaroon ng Akademya ng
Wikang Kastila. Ibinalita ni Makaraig na si Padre
Irene ay nagtanggol sakanila laban sa mga
sumasalungat sa kanilang mithiin. Ang kailangan
nilang gawin ay kumiling sakanila si Don Custodio.
Dalawang paraan ang kanilang naisip; lapitan si
Ginoong Pasta na isang manananggol at si Pepay na
matalik na kaibigan ni Don Custodio.
Napagdesisyunan nila na kay Ginoong Pasta na
lamang.
KABANATA 15
Si Ginoong Pasta
Sinadya ni Isagani si Ginoong Pasta upang makausap
tungkol sakanilang balak na magkaroon ng
Akademya ng Wikang Kastila. Nabigo siya dahil ayaw
mangialam ng matanda sa mga bagay na ito dahil
siya ay may katungkulan. Kapag naghingi ka raw sa
pamahalaan ay nangangahulugan ng pagkukulang.
Pinayuhan na lamang ni Ginoong Pasta si Isagani na
magaral mabuti, magtrabaho ng marangal at
magasawa ng mayaman at relihiyosang babae.
Maraming naging katuwiran ang nasambit ni Isagani
na siya namang kinabilib ng matanda.
KABANATA 16
Ang Kasawian ng Isang Intsik
May isang Intsik na nangangalang Quiroga ang nais
makipagkonsulado ang kaniyang bansa kaya siya ay
nagpatawag ng hapunan na dinaluhan ng mga
mangangalakal, prayle at mga kawani ng
pamahalaan, naroon din si Simoun. Hindi makabayad
ng utang si Quiroga kay Simoun kaya hiniling na
lamang ni Simoun na ipatago ang mga rebolber sa
bodega ng Intsik at babawasan nito ang kaniyang
utang. Nagdalawang isip si Quiroga ngunit umoo
naman. Sa kabilang panig ay pinaguusapan ang sikat
na palabas ni Mr. Leeds na dadaluhan naman ng mga
prayle.
KABANATA 17
Ang Perya sa Quiapo
Ang 12 na galing sa bahay ni Quiroga ay pumunta ng
Quiapo upang panoorin ang palabas ni Mr. Leeds.
Magkasama sina Padre Camorra at Ben Zayb at
tinungo nila ang tindahan ng mga gawa ng mga
Indio. Nakita sila ng isang taong kahoy na kahawig
raw ni Padre Camorra. Ang sunod naman ay babaeng
namimirinsa, ang isa ay lalaking nakagapos at may
kasamang guwardiya sibil at panghuli ay kahawig ni
Simoun na siya namang nawawala. Ang sabi ni Padre
Camorra ay baka natatakot ito na pagbayarin sa
palabas ni Mr. Leeds. Sambit naman ni Ben Zayb ay
takot ito na matuklasan ang lihim ng kaibigan na
puro salamin lamang
KABANATA 18
Ang mga Kadayaan
Bago nagsimula ang palabas ni Mr. Leeds ay
nagsiyasat muna si Ben Zayb upang patunayan na
likha ng salamin lamang ito ngunit wala siyang
nakitang salamin dito. Nagbigkas si Mr. Leeds at
lumabas ang isang ulo sa lamesa at nagpakilala ito
bilang Imuthis. Siya ay umibig sa isang anak ng pari
at naging karibal niya ay isang pari din. Nagpanukala
ang pari ng kaguluhan at siya ang sinisi. Siya ay
tumakas at napatay. Titig naman ang ulo kay Padre
Salvi, dahil sa takot ay hinimatay ito. Pinagbawal ang
palabas ni Mr. Leeds
KABANATA 19
Ang Mitsa
Lumabas ng klase si Placido at siya ay galit na galit
dahil sa nangyari sa kanilang klase kanina. Kinausap
niya ang kaniyang ina na si Kabesang Andang na siya
ay titigil na sa pagaaral ngunit ayaw nito. Siya ay
naggala at nagtungo sa perya kung saan nakita niya
si Simoun. Sinama ni Simoun si Placido sa kaniyang
karwahe at nagpunta sa bahay na pagawaan ng mga
pulbura na ang nangangasiwa ay dating guro sa San
Diego. Mag-isa na lamang si Simoun at sumagi sa
kaniyang isip ang ama at si Elias na tumututol sa
kaniyang balak gawin..
KABANATA 20
Ang Nagpapalagay
Ang usapin tungkol sa Akademya ng Wikang Kastila
ay nasa kamay ni Don Custodio dahil siya ang
pinagkakatiwalang makakasolusyon sa suliraning ito.
Si Don Custodio ay sikat sa Pilipinas ngunit hindi
kilala sa ibang bansa. Siya ay may asawang
mayaman. Sa loob ng limang araw, si Don Custodio
ay nakaisip na ng solusyon sa suliraning ito at handa
nang ipaalam sa lahat.
KABANATA 21
Mga Anyo ng Taga-Maynila
May pagtatanghal na magaganap at ito ay naubusan
agad ng tiket, Les Choches de Corneville ang
pangalan nito. May isang Kastila na anyong pulubi
ang nangangalang Camarroncocido. Lumapit ang
isang kayumangging lalaki na nangangalang Tiyo Kiko
naman. Iisa ang kanilang trabaho at ito ay ang
pagpapaskil. Humati sa dalawa ang palabas na ito.
Ito ay ang mga hindi umapruba dahil ito ay walang
moralidad at masagwa at ang iba ay umapruba
naman. Maya-maya'y may nakarinig ng isang putok
at sinabing may senyales daw ito.
KABANATA 22
Ang Palabas
Maingay sa labas ng dulaan dahil hindi pa rin
nagsisimula ang palabas dahil wala pa ang Kapitan
Heneral. Si Don Primotivo ay inagawan ng upuan at
ito'y hindi na niya nakuha ulit. Dumating na ang
Kapitan Heneral kaya't tumugtog na ang Martsa
Real. Umawit na si Gertude na isang Pranses at ito ay
isinasalin nina Tadeo at Juanito. Kahit mali-mali ay
hinangaan ni Doña Victorina ang binata. Sina Pepay
at mga estudyante ay masaya habang nanonood ng
palabas ngunit si Isagani ay hindi dahil nakita sina
Paulita at Juanito na kaniyang karibal.
KABANATA 23
Isang Bangkay
Si Basilio ay hindi nanood ng palabas dahil abala siya
sa pagrerepaso at pagaaral upang mapagaling si
Kapitan Tiyago. Dumating si Simoun at kinumusta
ang kalagayan ng matanda, sinabi ni Basilio na ito ay
malubha. Inutusan ni Simoun si Basilio na kunin si
Maria Clara sa kumbento ngunit sinabi ng binata na
huli na ang lahat dahil patay na si Maria Clara.
Umalis si Simoun na sobrang sakit ng damdamin sa
narinig na balita.
KABANATA 24
Mga Pangarap
Si Isagani at Paulita ay nagkita sa Luneta Park upang
magusap. Pinagusapan nila ang iba't ibang bagay
katulad na lamang ng mga pagseselos nila at mga
pangarap sa buhay. Gusto ni Isagani na manirahan
sakaniyang bayan dahil mahal na mahal niya ito at
gusto niya kasama niya si Paulita. Ayaw ni Paulita
dahil lubak-lubak ang daan doon. Maya-maya'y
dumating na si Doña Victorina at nagulat si Isagani
nang pinasakay ito sa kalesa. Gusto ni Doña Victorina
na mapakasal si Paulita at Juanito dahil gusto niya si
Juanito.
KABANATA 25
Tawanan at Iyakan
Ang piging ng mga estudyante ay idinaos sa
Panciteris Macanista de Buen Gusto. Sila ay
nagsipagkainan na. Inihandog nila ang pansit
Langlang kay Don Custodio, ang Sopas ay sa mga
nagpapanukala, Lumpiang Intsik ay kay Padre Irene,
Torta de Frailes naman sa mga prayle, Pansit
Guisado sa pamahalaan at bayan, mau ibig magalag
ng pansit kay Quiroga at Eminencia Negra (Simoun).
Pinagtalumpati si Tadeo at hindi ito masyadong
handa. Sumunod naman sakaniya si Pecson na
patama sa mga prayle ang binanggit. Samantala, may
nakakita naman sa alipin ng bise rektor na sumakay
ito sa karwahe ni Simoun.
KABANATA 26
Mga Paskin
Si Basilio ay naghahanap kay Macaraig dahil siya ay
uutang dito upang ipangtubos kay Huli. Pumunta
siya ng unibersidad at nakita niya si Sandoval ngunit
nagbibingi-bingihan ito. Si Tadeo naman ay tuwang-
tuwa dahil walang pasok at si Pelaez naman ay
paulit-ulit na sinasabi na "Wala akong kinalaman." Si
Isagani ay nakita niya ngunit ito ay punong-puno ng
positibong dugo. Pumunta na siya sa bahay ni
Macaraig at may dalawang tanod dito, sinabi lamang
niya na hihiram siya ng pera. Dinakip si Basilio.
KABANATA 27
Ang Prayle at ang Pilipino
Ipinatawag ni Padre Fernandez si Isagani upang
makipagusap sakaniya. Humanga ang prayle sa
paninindigan at pagtatalumpati ng binata. Sinabi ni
Isagani na ang mga prayle raw ay hindi gustong
matuto ang mga Pilipino dahil balang araw ay
magpapahayag ito ng paglaya. Kung ano raw ang
mga prayle ay ganoon din ang mga Pilipino. Ang mga
Pilipino raw ay hinuhubaran at saka pinagtatawanan.
KABANATA 28
Ang Pagkatakot
Lahat ay naging takot mula Heneral hanggang sa
mga prayle. Nagtanong si Quiroga kay Simoun kung
panahon na ba upang ganitin ang mga armas na
pinatago sakaniyang basar. Ito raw ay ilalagay sa mga
bahay-bahay at pagnaghalughog ay madadakip ang
madami. Si Don Custodio rin ay hindi natanggap ng
panauhin. Sa bahay ni Kapitan Tiyago naman ay
dumating si Padre Irene upang ihatid ang mga
masasamang balita sa mahinang matanda. Nanginig
sa takot ang matanda kaya't kumapit ito sa prayle
hanggang sa hindi na nakayanan ay bumula ang bibig
at namatay habang pilit na inaalis ni Padre Irene ang
pagkakapit sa kaniya sa gitna ng silid. Marami pang
balita ang nagkalat tungkol sa mga paskin at sa mga
iba't ibang mamamayan.
KABANATA 29
Ang Huling Usap Tungkol Kay Kapitan Tiyago
Marangal ang libing kay Kapitan Tiyago. Ang
testamento ni Kapitan Tiyago ay nasa kamay ni
Padre Irene na siya namang nagbago nito. Ang mga
mabibigyan ay ang Papa, sa Sta. Clara, mga
arsobispo, mga orden at ang matitira ay sa mga
iskolar at kay Basilio. Ang pera na para kay Basilio ay
ibinulsa na lamang niya. Tatlong pari ang nanguna sa
libing ni Kapitan Tiyago. Naroon din ang kaniyang
karibal na si Don Patrocinio na nagsabi na mas
maganda daw ang magiging libing niya kaysa sa
Kapitan. May mga nagsabi rin na nakita nila si
Kapitan Tiyago na may kasamang mongha.
KABANATA 30
Si Huli
Nabalita ang pagkamatay ni Kapitan Tiyago at ang
pagdakip sa mga estudyante kasama na si Basilio.
Maari raw itong ipatapon o patayin. Binalita ni
Hermana Bali ang nangyari kay Basilio kay Huli na
siya ring namang hinimatay pagkarinig nito.
Tutulungan ni Huli si Basilio sa pamamagitan ni
Padre Camorra. Pumunta sila sa tribunal at ganoon
din ang tugon nito. May kumalat na balita na may
binaril daw na estudyante ngunit ipinatapon lamang
si Basilio sa Carolinas. Kagabihan ay naging bali-
balita ang nangyari kay Huli. Ito raw ay tumalon sa
bintana ng kumbento, patay na ito. Si Hermana Bali
ay pababang nagsisigaw at si Tandang Selo naman ay
katok ng katok ngunit itinataboy ito ng tulak at palo.
KABANATA 31
Ang Mataas na Kawani
Hindi naibalita sa pahayagan ang nangyari kay Huli.
Sa kabilang banda naman ay nakalaya na ang mga
estudyanteng sina Macaraig at Isagani sa tulong ng
kanilang padrino. Si Basilio ay hindi pa rin nakalaya
dahil wala siyang padrino. Ipinagtanggol ng Mataas
na Kawani si Basilio dahil mabuting bata raw ito at
makakapagtapos sa kaniyang pagaaral. Tinututulan
naman ito ng Heneral at sinabing gumagamit daw ito
ng ipinagbabawal na Aklat sa Medisina. Hindi raw
papakawalan si Basilio dahil magsisilbi itong
halimbawa na ganoon ang mangyayari sa mga taong
gusto ng pagbabago. Hindi raw ba natatakot ang
Heneral sa mga Pilipino sabi ng Kawani, natawa ang
Heneral at sinabing wala siyang paki sa mga ito.
Bumitaw sa puwesto ang Mataas na Kawani.
KABANATA 32
Ang Ibinunga ng mga Paskin
Ang mga estudyante ay pinahinto ng kani-kanilang
magulang sa pagaaral dahil sa mga nangyari sa
paskin. Si Tadeo ay sinigan ang kaniyang mga aklat, si
Pelaez ay nasa negosyo ng kaniyang ama at nasa
Europa naman si Makaraig. Si Isagani ay nakapasa sa
pagsusulit ni Padre Irene ngunit si Basilio ay nasa
bilangguan pa rin. Si Simoun ay nasa mabuting
kalagayan na raw sabi ni Ben Zayb. Siya raw ang
magoorganisa ng kasal nina Paulita at Juanito na siya
namang inaabangan ng lahat dahil ito ay magiging
isang magarbong piging.
KABANATA 33
Ang Huling Matuwid
Aalis na si Simoun kasama ang Kapitan Heneral. Siya
muna ay nagkulong sa kaniyang silid na bawal
magpapasok puwera kay Basilio. Malaki ang
pinagbago ng binata, payat na payat at gula-gulanit
ang damit. Bumalik sa nakaraan si Basilio at sinabing
kasalanan niyang limutin ang pagkamatay ng
kaniyang ina at kapatid. Ang pagiwas niya raw sa
gulo ay hindi nagkaroon ng magandang bunga kaya
ngayon, handa na siyang makiisa sa gulo at hindi na
umiwas dito. Matutuloy na ang himagsikan.
Nagtungo silang dalawa sa laboratoryo at doon ay
ipinakita ni Simoun ang isang ilawan na kakaiba. Ito
ay isang granada na bubuhusan ng nitroglisirina. Ito
raw ay gagamitin sa isang pista na kung saan ay
dadaluhan ng madaming opisyales at mga prayle.
Ipinaliwanag na ni Simoun ang kanilang gagawin.
Hindi ito ganoong naunawaan ni Basilio ngunit
gustong-gusto na niyang maghiganti.
KABANATA 34
Ang Kasal
Ika-8 na ng gabi. Dalawang oras na lamang ay
sasabog na ang ilawan at daan-daang dugo ang
dadanak dahil dito. Pinaalahanan siya ni Simoun na
huwag siyang dadaan sa daan ng Anloague. Tama
nga si Basilio, ang pista na ito ay ang kasal nina
Paulita at Juanito. Nagdadalawang isip si Basilio
kung magliligtas siya ng mga inosenteng tao ngunit
naaalala niya ang mga hirap at kalapastanganan na
nangyari sakaniya. Dumating na si Simoun sa pista.
Ito ay magarbong-magarbo at maraming mga
putaheng nakahanda, lahat ng gusto mong kainin ay
maibibigay nila saiyo.
KABANATA 35
Ang Pista
Dumating na ang bagong kasal. Ihing-ihi na si Don
Timoteo ngunit dumating na ang Heneral kaya tiniis
niya ito. Gusto niyang balaan ang iba sa mga
panauhin ngunit nang nakita niya sina Padre Irene at
Padre Salvi nagbago ang isip niya. Nagbago na
naman ang isip niya kaya't ninais niyang pumasok sa
loob ngunit hindi siya pinapasok dahil sa kaniyang
kaanyuan. Sa loob naman ay may nakakita ng isang
liham na nakalagay ay "MANE labTHACEL PHARES,
JUAN CHRISOSTOMO IBARRA". Isa raw biro yaon sabi
ni Don Custodio dahil matagal nang patay si Simoun,
si Padre Salvi naman ay namutla at nanginginig sa
takot. Biglang lumabo ang ilawan kaya't sinabi ng
Heneral na hilahin ang mitsa kay Padre Irene, nang
aabutin na ang mitsa ay may lalaking kumuha ng
ilawan at dali-daling tumalon din sa ilog.
KABANATA 36
Mga Kagipitan ni Ben Zayb
Dali-daling nagtungo si Ben Zayb sa pahayagan
upang isulat ang nangyari sa piging ngunit hindi ito
pinayagang ilabas dahil pinagbawal ito ng Heneral.
May balita na galing sa Pasig at ito ay nagsasabing
lumusob daw ang mga tulisan sa bahay-pahingahan
ng mga prayle at nakadangwit ng dalawang libo.
Sugatan si Padre Camorra at ito ay pinuntahan ni
Ben Zayb upang tanungin sa nangyari. Isinalaysay ni
Padre Camorra ang nangyari ngunit pinaulit ito ni
Ben Zayb dahil hindi raw dapat ganoon ang
pagkuwento niya. May nadakip na isang tulisan at
sinabing ang lider nila ay isang kayumanggi, puti ang
buhok at kalapit ng Kapitan Heneral. Si Simoun ang
unang pumasok sa isip nila, hindi sila makapaniwala
na ang magaalahas ito. Maraming nakakita ng
pulbura bahay na dinarausan ng piging.
KABANATA 37
Ang Hiwaga
Si Chikoy na naglilinis sa bahay nina Paulita ay
nakakita ng mga pulbura na nakalat sa bahay. Ayon
kay Ginoong Pasta ay maaring kaaway ni Don
Timoteo o karibal ni Juanito ang may gawa nito. May
isa ring nakakita kay Simoun, ito ay si Momoy.
Inagaw daw ni Simoun ang ilawan ng ito'y
mawawalan na ng ningas na magpapasiklab sa mga
pulbura. Natakot si Momoy ngunit nang nakita ang
nobya na si Siensa ay naging malakas ang loob at
nagtapang-tapangan siya, sinambit na mamatay na
ang lahat ng magnanakaw. Ani naman ni Isagani na
hindi nga mabuting kumuha ng hindi kaniya. Umalis
na si Isagani.
KABANATA 38
Kasawian
Buong Luzon ang nilusob ni Matanglawin. Pumatay
siya ng iba't ibang mga opisyales sa iba't ibang lugar.
Mayroon namang anim o pitong magsasaka ang
nadakip ng mga guwardiya sibil na iginapos at
kawawang pinapalakad habang pinaghahampas din.
May isang sibil na kontra sa ginagawa ng kaniyang
kapwa sibil dahil ito raw ay sobra na bayaan na
lamang na maglakad ng payapa dahil ito rin ay
kababayan natin. May isang bihag na nagsabing mas
malupit pa sila sa Kastila. Maya-maya'y nabaril si
Mautang at lumusob na ang mga sibil ngunit napatay
na agad sila bago makarating sa mga hindi kilalang
kalaban. Isang lalaki ang biglang lumitaw sa
talampas, nagwasiwas ito ng baril at agad ding
napatay ni Carolino dahil inatasan siya. Umakyat ang
isang sibil at binayuneta ang isang matanda na tila
kilala ni Carolino, ito ay si Tandang Selo na may
tinuturo sa likod ng talampas habang nakatingin sa
binata. Namatay ito.
KABANATA 39
Katapusan
May telegramang binasa si Padre Florentino na
nagsasabing, "Espanyol escondido casa Padre
Florentino cojero remitara vivo muerte." Si Simoun
ang tinutukoy dito, nagtungo si Simoun sa bahay ni
Florentino upang magpahinga roon. Ayaw
magpaggamot ni Simoun sa iba kundi kay Dr.
Espadana lamang. Dati'y makapangyarihan ito ngunit
ngayon ay kahabag-habag na. Nilimot lahat ni Padre
Florentino ang mga nagawa ni Simoun. Pumasok ang
padre sa silid ni Simoun at ito ay nagdaramdam sa
kaniyang sakit. Nanalangin si Padre Florentio para
gumaling si Simoun at sumunod ay nagkumpisal.
Tinakpan ni Padre Florentino ang kaniyang mukha at
nakinig kay Simoun. Isinalaysay ni Simoun ang
nangyari sakaniya, may gumawa ng masama
sakaniya na nagudyok sa kaniya na gumawa ng
ganito. Gabi na nang matapos ang pagtatapat ni
Simoun. Nagtanong si Simoun kung bakit hindi siya
tinulungan ng Diyos sa kaniyang layunin, sagot
naman ng pari ay dahil masama ang nais nito.
Tinanggap ni Simoun ang lahat ng sinabi ng padre at
inamin na siya'y nagkamali. Ang kalayaan ay hindi
raw dapat sugpuin sa pamamagitan ng patalim at
pagdanak ng dugo bagkus ay pagiging mabuti, tapat
at marangal hanggang sa kamatayan. Ang kabataan
ay ang magiging pagasa ng bayan kung sila ay kikilos
para sa kanilang bayan ngunit nasaan na nga ba sila?
Nangilid ang luha sa mga mata ng padre at maya-
maya'y nalaman na pumanaw na si Simoun. Kinuha
ng padre ang mga kayamanan ni Simoun at tinapon
sa dagat, nilulon ng tubig ang mga iyon.