V Sim 4.0 PDF

CYBID V-SIM 4.
0
Symulacja ruchu i zderzeń pojazdów samochodowych
Instrukcja Użytkownika
Kraków 2018
Wersja dokumentu 3. 0 (obejmuje wersję programu 4.0.20)
Opisywane oprogramowanie oraz związana z nim dokumentacja jest
chroniona prawem autorskim i umowami międzynarodowymi. Kopiowanie
bądź rozpowszechnianie tego programu lub jakiejkolwiek jego części bez
upoważnienia może spowodować pociągnięcie do odpowiedzialności cywilnej
i karnej w maksymalnym zakresie dopuszczalnym przez prawo.
Opisywane oprogramowanie oraz związana z nim dokumentacja dostarczane
jest „takie, jakie jest”. Producent nie udziela gwarancji na przydatność
programu do jakiegokolwiek, szczególnego celu. Użytkownik bierze na siebie
pełną odpowiedzialność za wykorzystanie wyników pracy tego programu.
W związku z postępem technicznym producent zastrzega sobie prawo
wprowadzania z mian w oprogramowaniu. Informacje zawarte w niniejszym
dokumencie mogą ulec zmianie bez wcześniejszego powiadomienia.
CYBID V-SIM 4.0 Instrukcja Użytkownika
Spis treści
SPIS TREŚCI 3
1 WPROWADZENIE 9
1.1 OGÓLNY OPIS PROGRAMU 10

1.2 PRZEZNACZENIE PROGRAMU 11
1.3 PODSTAWOWE CECHY PROGRAMU 12
1.4 ZASTOSOWANE MODELE 13
1.4.1 SYMULACJA RUCHU POJAZDÓW 13
1.4.2 POJAZDY WIELOCZŁONOWE 14
1.4.3 MODEL KIEROWCY 14
1.4.4 MODELE ZDERZEŃ 15
1.5 INSTALACJA I DEINSTALACJA PROGRAMU 16
1.5.1 WYMAGANIA PROGRAMU 16
1.5.2 ZAWARTOŚĆ PAKIETU Z PROGRAMEM 16
1.5.3 PRZYGOTOWANIA DO INSTALACJI 16
1.5.4 INSTALACJA PROGRAMU 17
1.5.5 PRACA UŻYTKOWNIKA O OGRANICZONYCH UPRAWNIENIACH 17
1.5.6 INSTALACJA KLUCZA SPRZĘTOWEGO 18
1.5.7 DEINSTALACJA PROGRAMU 19
1.6 PRZEJŚCIE Z PROGRAMU V-SIM 3.0 DO WERSJI 4.0 20
1.7 DWA INTERFEJSY UŻYTKOWNIKA 21
1.8 TWORZENIE, OTWIERANIE I ZAPIS DOKUMENTÓW 22
1.9 INTERFEJS UŻYTKOWNIKA 23
1.9.1 LISTWA TYTUŁOWA PROGRAMU 23
1.9.2 GŁÓWNE MENU PROGRAMU 24
1.9.3 LISTWY NARZĘDZIOWE 25
1.9.4 DOKOWANE OKNA 31
1.9.5 PRZYMIARY 32
1.9.6 OBSZAR ROBOCZY 32
1.9.7 LISTWY PRZEWIJANIA 33
1.9.8 LISTWA STATUSU 33
1.9.9 MENU KONTEKSTOWE 33
1.10 PRZYJĘTE KONWENCJE 34
1.10.1 UKŁADY ODNIESIENIA 34
1.10.2 OZNACZENIA WIELKOŚCI FIZYCZNYCH 36
2 ŚRODOWISKO RUCHU 37
2.1 PARAMETRY GLOBALNE 38

2.2 WPROWADZANIE ŚRODOWISKA RUCHU 40
2.2.1 SKALA RYSUNKÓW 40
2.2.2 WARSTWY OBIEKTÓW 40
2.2.3 ZAZNACZANIE OBIEKTÓW 41
2.2.4 EDYCJA WŁAŚCIWOŚCI OBIEKTÓW 42
2.2.5 BEZPOŚREDNIA ZMIANA WYBRANYCH ATRYBUTÓW 42
2.2.6 USUWANIE OBIEKTÓW 43
2.2.7 PRZEMIESZCZANIE OBIEKTÓW 43
-3-
2.2.8 ZMIANA KSZTAŁTU OBIEKTÓW 44

2.2.9 OBRACANIE OBIEKTÓW 44
2.2.10 ODBICIE LUSTRZANE 45
2.2.11 GRUPOWANIE OBIEKTÓW 45
2.2.12 KOLEJNOŚĆ WYŚWIETLANIA 45
2.2.13 OPERACJE Z WYKORZYSTANIEM SCHOWKA 46
2.3 PASYWNE ELEMENTY ŚRODOWISKA 47
2.3.1 LINIA 47
2.3.2 PROSTOKĄT 47
2.3.3 ZAOKRĄGLONY PROSTOKĄT 48
2.3.4 ELIPSA 48
2.3.5 WIELOKĄT 49
2.3.6 ŁAMANA 49
2.3.7 KRZYWA BEZIER’A 50
2.3.8 SYMBOL 50
2.3.9 OBRAZEK 51
2.3.10 TEKST 52
2.3.11 WYMIAR LINIOWY 52
2.3.12 WYMIAR KĄTOWY 52
2.3.13 POLE POWIERZCHNI 53
2.3.14 UKŁAD WSPÓŁRZĘDNYCH 54
2.3.15 LINIJKA KRZYWOLINIOWA 54
2.3.16 ZNACZNIK POZYCJI 55
2.3.17 ODNOŚNIK 55
2.3.18 USŁUGA WMS - IMPORT MAP W POSTACI RASTROWEJ 56
2.3.19 STATYCZNA SYLWETKA 58
2.3.20 POŁOŻENIE CIAŁA 60
2.3.21 ZNAK DROGOWY 60
2.3.22 OZNAKOWANIE POZIOME 61
2.3.23 SŁUPEK DROGOWY 64
2.3.24 SYGNALIZATOR ŚWIETLNY 65
2.3.25 LATARNIA 66
2.3.26 OBIEKT OLE 67
2.4 AKTYWNE ELEMENTY ŚRODOWISKA 68
2.4.1 ODCINEK DROGI 68
2.4.2 SKRZYŻOWANIE 70
2.4.3 TORY KOLEJOWE 71
2.4.4 OBSZAR NACHYLONY 71
2.4.5 OBSZAR INNEJ NAWIERZCHNI 72
2.4.6 OBSZAR WIATRU 73
2.4.7 SŁUP 74
2.4.8 ŚCIANA 74
2.5 INNE POMOCNE MECHANIZMY 76
2.5.1 PRÓBNIK WARUNKÓW ŚRODOWISKA 76
2.5.2 MECHANIZM COFNIJ-PRZYWRÓĆ 76
2.5.3 POWIĘKSZENIE 76
2.5.4 PRZYMIARY 77
2.5.5 LINIE ODNIESIENIA 77
2.5.6 NARZĘDZIE DO PRZEMIESZCZANIA 77
2.5.7 NARZĘDZIE DO SKALOWANIA 77
2.5.8 BEZPOŚREDNIE POMIARY 78
2.5.9 POMIARY NA SZKICU 78
2.6 WPROWADZANIE TOPOGRAFII ŚRODOWISKA NA PODSTAWIE POMIARÓW TERENOWYCH 81
2.6.1 DANE FOTOGRAMETRYCZNE 81
2.6.2 DANE POMIAROWE Z SYSTEMU ESURV 88
-4-
2.6.3 WPROWADZENIE DANYCH Z TRIANGULACJI 94

2.6.4 WYZNACZANIE PROMIENIA ŁUKU 96
2.7 PODGLĄD ŚRODOWISKA W 3D 98
2.7.1 TWORZENIE ŚRODOWISKA 3D 98
2.7.2 URUCHOMIENIE WIZUALIZACJI 3D 99
2.7.3 PUNKT I KIERUNEK OBSERWACJI, POLE WIDZENIA 100
2.7.4 POWIĄZANIE POZYCJI OBSERWATORA Z KIERUJĄCYM LUB PASAŻEREM POJAZDU 101
2.7.5 PORUSZANIE SIĘ W TRYBIE 3D 102
2.7.6 ZARZĄDZANIE PUNKTAMI OBSERWACJI 106
2.7.7 USTAWIENIA TRYBU 3D 109
3 OBIEKTY SYMULACJI 111
3.1 POJAZDY MECHANICZNE 112

3.1.1 INFORMACJE OGÓLNE 113
3.1.2 WYMIARY NADWOZIA I ROZMIESZCZENIE KÓŁ 113
3.1.3 MASA WŁASNA I ROZKŁAD MASY 113
3.1.4 PASAŻEROWIE POJAZDU 114
3.1.5 ŁADUNEK 114
3.1.6 AERODYNAMIKA NADWOZIA 115
3.1.7 PARAMETRY SILNIKA 115
3.1.8 UKŁAD PRZENIESIENIA NAPĘDU 117
3.1.9 UKŁAD KIEROWNICZY 118
3.1.10 UKŁAD HAMULCOWY 118
3.1.11 ZAWIESZENIE POJAZDU 118
3.1.12 OPONY 119
3.1.13 SPRZĘGI 120
3.1.14 NADWOZIE POJAZDU 121
3.1.15 KIEROWCA 121
3.1.16 WARUNKI POCZĄTKOWE 121
3.1.17 ZADANIA WYKONYWANE W TRAKCIE RUCHU 123
3.1.18 SYLWETKA POJAZDU 131
3.1.19 POZYCJE POŚREDNIE 132
3.1.20 WYGLĄD POJAZDU 132
3.2 INNE OBIEKTY SYMULACJI 134
3.2.1 WARUNKI POCZĄTKOWE 134
3.2.2 PRZEBIEG RUCHU 134
3.2.3 OPIS 134
3.2.4 ROZMIAR OBIEKTU 135
3.2.5 POZYCJE POŚREDNIE 135
3.2.6 WYGLĄD 2D 135
3.2.7 WYGLĄD 3D 135
3.3 MODELOWANIE POJAZDÓW WIELOCZŁONOWYCH 136
4 PRZEBIEG SYMULACJI 137
4.1 PODSTAWOWE POJĘCIA 138

4.1.1 KROK CAŁKOWANIA 138
4.1.2 CZAS SYMULACJI 138
4.1.3 KROK SYMULACJI 138
4.2 STEROWANIE PRZEBIEGIEM SYMULACJI 139
4.2.1 POLECENIA STERUJĄCE 139
4.2.2 SUWAK PRZEBIEGU SYMULACJI 140
4.2.3 WARUNKI ZAKOŃCZENIA SYMULACJI 140
-5-
4.2.4 PRĘDKOŚĆ WYKONYWANIA SYMULACJI 141

4.2.5 ZNACZNIKI CZASU 141
4.2.6 STAN PO MODYFIKACJI 142
4.3 OBSERWACJA PRZEBIEGU SYMULACJI 143
4.3.1 OBSERWACJA PRZEBIEGU SYMULACJI W 2D I 3D 143
4.3.2 UPŁYW CZASU SYMULACJI 143
4.3.3 AKTUALNE POZYCJE OBIEKTÓW 143
4.3.4 TORY RUCHU, ŚLADY, SYLWETKI POŚREDNIE 143
4.3.5 REJESTR ZDARZEŃ 143
4.4 MODYFIKACJE I PODGLĄD OBIEKTÓW SYMULACJI 145
4.4.1 DOSTĘP DO OBIEKTÓW 145
4.4.2 PRZEMIESZCZANIE OBIEKTÓW 145
4.4.3 AKTUALNY STAN OBIEKTÓW 145
4.4.4 HISTORIA STANU OBIEKTÓW 146
4.5 ZAPIS WIDEO Z PRZEBIEGU SYMULACJI 148
4.5.1 NARZĘDZIA ZAPISU WIDEO – WYBÓR KODEKÓW 148
4.5.2 AKTYWACJA I ZAPIS PLIKU WIDEO 149
4.6 RAPORT Z SYMULACJI 150
4.7 ANOMALIE WYSTĘPUJĄCE W TRAKCIE SYMULACJI 151
4.7.1 KONTAKT NADWOZIA POJAZDU Z POWIERZCHNIĄ TERENU 151
4.7.2 WYWRÓCENIE SIĘ POJAZDU 151
5 ANALIZA ZDERZEŃ 153
5.1 DETEKCJA KOLIZJI 154

5.2 SIŁOWY MODEL ANALIZY ZDERZEŃ 155
5.2.1 ZAŁOŻENIA MODELU 155
5.2.2 GRAFICZNA WIZUALIZACJA ZDERZENIA 155
5.2.3 PRZEBIEG I PARAMETRY ZDERZENIA 156
5.2.4 ZDERZENIA Z NIEWIELKIMI PRZESZKODAMI 158
5.3 IMPULSOWY MODEL ANALIZY ZDERZEŃ 159
5.3.1 ZAŁOŻENIA MODELU 159
5.3.2 GRAFICZNA WIZUALIZACJA ZDERZENIA 159
5.3.3 RUCH PRZEDZDERZENIOWY 161
5.3.4 PARAMETRY ZDERZENIA 162
5.3.5 ZATWIERDZENIE ZDERZENIA 163
5.3.6 RUCH POZDERZENIOWY 163
5.3.7 PÓŁAUTOMATYCZNA ANALIZA ZDERZEŃ 164
5.3.8 AUTOMATYCZNA ANALIZA ZDERZEŃ 164
5.4 POMIJANIE ANALIZY WYBRANYCH ZDERZEŃ 166
5.5 WYBÓR TRYBU ANALIZY ZDERZEŃ 167
5.6 POWTARZANIE PARAMETRÓW ZDERZEŃ 168
5.7 DODATKOWE SKUTKI ZDERZENIA 169
6 OPTYMALIZATOR 170
6.1 ZASADA DZIAŁANIA 171

6.2 SPOSÓB UŻYCIA 172
6.2.1 ZADAWANIE PARAMETRÓW POSZUKIWANYCH 172
6.2.2 ZADAWANIE PARAMETRÓW KONTROLNYCH 173
6.2.3 URUCHOMIENIE PROCESU OPTYMALIZACJI 173
-6-
7 DODATKOWE FUNKCJE PROGRAMU 176
7.1 WYDRUK I PODGLĄD WYDRUKU 177

7.2 WSPÓŁPRACA Z INNYMI APLIKACJAMI I SYSTEMAMI 179
7.2.1 WSPÓŁPRACA Z PROGRAMEM CYBID PLAN 179
7.2.2 WSPÓŁPRACA Z PROGRAMEM CYBID PHOTORECT 179
7.2.3 IMPORT DANYCH POMIAROWYCH Z SYSTEMU ESURV 179
7.2.4 IMPORT ELEMENTÓW GRAFICZNYCH PRZEZ SCHOWEK 179
7.2.5 IMPORT ELEMENTÓW GRAFICZNYCH PRZEZ PLIKI 180
7.2.6 IMPORT SYLWETEK Z BIBLIOTEKI C.A.R. AUTOVIEW 180
7.2.7 IMPORT SYLWETEK Z BIBLIOTEKI CAR’N TRUCK (MR-CLIPART) 181
7.2.8 IMPORT SYLWETEK Z BIBLIOTEKI CAR ART 185
7.2.9 BEZPOŚREDNIA OBSŁUGA SKANERA LUB APARATU CYFROWEGO 189
7.2.10 WSPÓŁPRACA Z SYSTEMAMI REJESTRACJI RUCHU POJAZDÓW 189
7.2.11 EKSPORT ELEMENTÓW GRAFICZNYCH PRZEZ SCHOWEK 189
7.2.12 EKSPORT ELEMENTÓW GRAFICZNYCH PRZEZ PLIKI 190
8 MODYFIKACJA INTERFEJSU 191
8.1 OGÓLNY WYGLĄD I KOLORYSTYKA INTERFEJSU 192

8.2 DOKOWANIE OKIEN, PASKÓW NARZĘDZI I LISTWY MENU. 193
8.2.1 DOKOWANIE PASKÓW NARZĘDZI I LISTWY MENU 193
8.2.2 DOKOWANIE WYBRANYCH OKIEN PROGRAMU 194
8.2.3 DOSTOSOWYWANIE PASKÓW NARZĘDZI I MENU 196
9 PRZYKŁADY 202
9.1 RYSUNKI ŚRODOWISKA RUCHU 203

9.2 PROSTE SYMULACJE 205
9.2.1 PROSTA SYMULACJA RUCHU 205
9.2.2 OBSERWACJA CHWILOWYCH WARTOŚCI WYBRANYCH PARAMETRÓW 207
9.2.3 OBSERWACJA PRZEBIEGU ZMIAN WYBRANYCH PARAMETRÓW 208
9.2.4 ZDERZENIE IMPULSOWE W TRYBIE MANUALNYM 210
9.2.5 ZDERZENIE IMPULSOWE W TRYBIE AUTOMATYCZNYM 213
9.3 BARDZIEJ ZŁOŻONE PRZYKŁADY 215
9.3.1 NAJECHANIE NA KRAWĘŻNIK 215
9.3.2 NIESTANDARDOWE WYKRESY 217
10 ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW 220
10.1 PROGRAM V-SIM, A PROGRAMY ANTYWIRUSOWE 221

10.2 POWRÓT DO POCZĄTKOWYCH USTAWIEŃ PROGRAMU 222
10.3 UAKTUALNIENIA PROGRAMU 223
10.4 WSPARCIE ZE STRONY PRODUCENTA 224
11 ZAŁĄCZNIKI 225
11.1 PARAMETRY POJAZDÓW 226

11.1.1 DANE OGÓLNE 226
11.1.2 WYMIARY POJAZDU 226
11.1.3 ROZMIESZCZENIE KÓŁ 227
11.1.4 MASA POJAZDU I JEJ ROZMIESZCZENIE 228
11.1.5 PARAMETRY AERODYNAMICZNE 230
-7-
11.1.6 JEDNOSTKA NAPĘDOWA 231

11.1.7 UKŁAD PRZENIESIENIA NAPĘDU 233
11.1.8 OSIĄGI POJAZDU 234
11.1.9 UKŁAD KIEROWNICZY 235
11.1.10 UKŁAD HAMULCOWY 236
11.1.11 ZAWIESZENIE POJAZDU 238
11.1.12 OPONY I KOŁA 241
11.1.13 SPRZĘGI 241
11.1.14 SZTYWNOŚĆ NADWOZIA 244
11.2 OZNACZENIA WIELKOŚCI FIZYCZNYCH 246
11.2.1 UPŁYW CZASU 246
11.2.2 POŁOŻENIE OBIEKTU SYMULACJI 246
11.2.3 POŁOŻENIE ELEMENTÓW POJAZDU 246
11.2.4 PRĘDKOŚCI 246
11.2.5 PRZYSPIESZENIA 247
11.2.6 SIŁY I MOMENTY DZIAŁAJĄCE NA OBIEKT SYMULACJI 247
11.2.7 STAN ZAWIESZENIA POJAZDU 249
11.2.8 STAN POSZCZEGÓLNYCH KÓŁ POJAZDU 249
11.2.9 STAN ELEMENTÓW KONTROLNYCH POJAZDU 249
11.3 NUMERACJA KÓŁ POJAZDU 250
11.4 FORMAT PLIKU EKSPORTU PRZEBIEGU RUCHU POJAZDU 251
11.5 ZESTAWIENIE STATYCZNYCH SYLWETEK 254
11.6 LISTA PARAMETRÓW POSZUKIWANYCH OPTYMALIZATORA 260
11.7 INTERPRETACJA PLIKÓW DXF 262
LITERATURA 263
-8-
1 Wprowadzenie
Niniejsza instrukcja nie zawiera wyczerpującego opisu wszystkich możliwości
programu ani szczegółowej charakterystyki wszystkich dostępnych jego funkcji. Ma ona
za zadanie jedynie zapoznać Użytkownika z filozofią działania programu i stanowić
praktyczny poradnik jego stosowania. Zawiera również opisy kilku przykładów, prowadzące
Użytkownika „krok-po-kroku”, umożliwiając łatwe rozpoczęcie pracy z programem.
Instrukcja ta zakłada znajomość przez Użytkownika pracy w środowisku Microsoft
Windows oraz pewne doświadczenie w użytkowaniu innych aplikacji pracujących w tym
środowisku.
-9-
1.1 Ogólny opis programu

Program CYBID V-SIM 4.0 pozwala wykonać symulację ruchu pojazdów
mechanicznych, w tym pojazdów samochodowych, przyczep i naczep w niejednorodnym
środowisku uwzględniając zasady dynamiki. Analizowany może być ruch pojazdów jedno jak
i wieloczłonowych. Ruch pojazdów oraz ich interakcje z elementami środowiska analizowane
są w przestrzeni trójwymiarowej (3D). Program pozwala również symulować na drodze
kinematycznej (animować) ruch innych obiektów, które nie są pojazdami samochodowymi,
a występują w ruchu drogowym. Program posiada rozbudowany edytor graficzny
pozwalający zdefiniować środowisko ruchu oraz umożliwia wizualizację zarówno dwu-
wymiarową (2D), jak i trój-wymiarową (3D) analizowanego ruchu w tym środowisku.
Oprócz symulacji ruchu program V-SIM umożliwia analizę przebiegu i skutków
zderzeń pojazdów mechanicznych miedzy sobą, z innymi uczestnikami ruchu oraz
z przeszkodami terenowymi.
Program wyposażony jest w rozbudowaną bazę danych technicznych ponad 12 000
pojazdów, które mogą być poddawane symulacji. Są to pojazdy praktycznie wszystkich
kategorii posiadające od 1 do 3 osi wraz z naczepami oraz przyczepami z osią centralną
(niekierowaną). Użytkownik nie jest jednak ograniczony do wykorzystywania wspomnianych
pojazdów aktualnie znajdujących się w bazie – ma możliwość modyfikowania
wprowadzonych parametrów technicznych oraz tworzenia własnych pojazdów.
- 10 -
1.2 Przeznaczenie programu

Program CYBID V-SIM 4.0 znajduje zastosowanie wszędzie tam, gdzie istnieje
potrzeba symulowania zachowania się pojazdów samochodowych z uwzględnieniem
złożonego opisu środowiska ruchu i ewentualnych zderzeń. Symulacja taka może mieć
na celu:
 odtworzenie rzeczywistego przebiegu ruchu pojazdu lub,
 określenie zachowania pojazdu o hipotetycznych parametrach lub,
 rzeczywistego pojazdu w hipotetycznych warunkach ruchu.
W zależności od przedstawionych celów symulacji, program może znaleźć
zastosowanie odpowiednio w następujących dziedzinach:
 Rekonstrukcja wypadków drogowych;
 Projektowanie pojazdów, ich podzespołów lub modyfikacji;
 Inżynieria drogowa.
- 11 -
1.3 Podstawowe cechy programu

Poniżej zestawiono podstawowe parametry programu CYBID V-SIM 4.0:
Tabela 1. Wybrane parametry programu CYBID VSIM 4.0
V-SIM 4.0
Model matematyczny
Analiza ruchu pojazdów 3D
Analiza zderzeń 3D
Modelowanie pojazdów
Tak
członowych
Ilość stopni swobody dla
typowego pojazdu
10
Standardowy krok całkowania1 1 ms

Rozmieszczenie masy pojazdów 3D
Model oddziaływania opony „TM-Easy” lub „Dugoff”
Model zderzenia Siłowy lub Impulsowy
Funkcje graficzne
Definiowanie środowiska ruchu 2D
Wizualizacja ruchu pojazdów 2D lub 3D
Warstwy obiektów Tak
Biblioteka sylwetek pojazdów Tak
Biblioteka pionowych znaków
drogowych
Tak
Import obiektów OLE Tak

Ograniczenia
Ilość symulowanych obiektów Nieograniczona
Ilość otwartych projektów Nieograniczona
1
Długość kroku całkowania wpływa na precyzję wykonywanych obliczeń. Im krótszy krok całkowania tym
dokładniej analizowany jest ruch.
- 12 -
1.4 Zastosowane modele

1.4.1 Symulacja ruchu pojazdów
Analiza ruchu pojazdów mechanicznych odbywa się według zasad dynamiki
w przestrzeni trójwymiarowej (3D), z uwzględnieniem pełnych 6 stopni swobody. Pojazd
traktowany jest jako bryła sztywna posiadająca pojedynczą masę. W analizie dynamiki ruchu
uwzględniane są także momenty bezwładności poszczególnych kół oraz elementów zespołu
napędowego. Dodatkowe stopnie swobody to ruch obrotowy kół wokół ich osi. Łącznie, przy
analizowaniu ruchu typowego, 4-kołowego pojazdu, uwzględnianych jest 10 stopni swobody
[1].
Rys. 1 Model pojazdu

Model symulowanego pojazdu uwzględnia następujące elementy:
Rozkład masy. Program V-SIM umożliwia swobodne zdefiniowanie rozkładu masy pojazdu
poprzez wskazanie dowolnego położenia środka masy i głównych momentów bezwładności
pustego pojazdu. Przy wyznaczeniu wypadkowego położenia środka masy oraz momentów
bezwładności program uwzględnia rozmieszczenie ładunku i pasażerów wewnątrz pojazdu.
Zawieszenie. Program V-SIM posiada kinematyczny model niezależnego zawieszenia kół.
Model ten uwzględnia pionowy ruch koła, a siły reakcji występujące w zawieszeniu wpływają
na dynamikę ruchu całego pojazdu. Siły reakcji wyznaczane są niezależnie dla każdego koła
przy uwzględnieniu, sztywności o charakterze progresywnym, tłumienia (niezależnie dla fazy
kompresji i rozciągania) oraz sztywności drążków stabilizacyjnych. Zastosowany model
umożliwia również analizowanie wpływu na ruch pojazdu różnego stopnia zużycia lub awarii
poszczególnych elementów zawieszenia. Pojazdy mogą być wyposażone w jedną do czterech
osi.
Koła. Dla każdego koła niezależnie analizowana jest dynamika jego ruchu obrotowego
(uwzględniając po jednym stopniu swobody). Przy wyznaczaniu interakcji opona –
nawierzchnia, zastosowany jest zaawansowany model „TM-Easy” opracowany przez Prof.
G. Rilla [11] w oparciu o wyniki badań obecnie stosowanych opon z uwzględnieniem
wprowadzonych później udoskonaleń [18]. Alternatywnie może być wybrany model
opracowany w Instytucie Bezpieczeństwa Drogowego Uniwersytetu Michigan (HSRI) przez
zespół Dugoffa [5] z uwzględnieniem wprowadzonych później udoskonaleń [17]. Model
HSRI toczenia koła ogumionego uwzględnia również zjawisko aquaplaningu.
- 13 -
Układ kierowniczy. Układ kierowniczy w programie V-SIM realizowany jest przez

kinematyczny model uwzględniający podatność. Układ ten realizuje lub, opcjonalnie nie,
zasady Ackermanna. Kołami kierowanymi mogą być koła dowolnie wybranej oś pojazdu.
Układ hamulcowy. Pojazd wyposażony jest w układ hamulcowy zasadniczy oraz
pomocniczy (ręczny). Układ zasadniczy zawiera opcjonalnie korektor sił hamowania
o zadanej parametrycznie charakterystyce oraz opcjonalnie symuluje działanie układu
przeciwblokującego ABS. Działanie układu ABS modelowane jest na zasadzie regulatora
proporcjonalnego utrzymującego współczynnik poślizgu na poziomie 20% poprzez modulację
momentu hamującego niezależnie dla każdego z kół. Przyczepy oraz naczepy mogą być
wyposażone w układ hamulcowy sprzężony z pojazdem ciągnącym lub najazdowy.
Zastosowane modele umożliwiają również analizowanie wpływu nieprawidłowego
funkcjonowania elementów tego układu.
Silnik. Pojazdy mogą być wyposażone w silniki o zadanej parametrycznie charakterystyce,
umożliwiające uzyskanie przez pojazd rzeczywistych wartości przyspieszeń. Od wersji 4.0
istnieje możliwość zaimplementowania do programu charakterystyki zewnętrznej silnika
uzyskanej z badań drogowych, badań stanowiskowych (hamowania silnikowa lub
podwoziowa) lub z danych publikowanych przez producenta (wykresy przebiegu momentu
i mocy silnika w funkcji prędkości obrotowej).
Układ przeniesienia napędu. Pojazdy posiadają modele układów przeniesienia napędu
zawierające takie elementy jak: sprzęgło, skrzynia biegów z możliwością ręcznej lub
automatycznej zmiany przełożenia, przekładnię główną, oraz mechanizm różnicowy. Napęd
może być przekazywany na dowolnie wybrane osie pojazdu.
Opór aerodynamiczny nadwozia. Program uwzględnia siły aerodynamiczne działające na
nadwozie pojazdu niezależnie dla opływu wzdłużnego, aby uwzględnić czołowy opór
aerodynamiczny pojazdu poruszającego się z większą prędkością jak i opływu poprzecznego,
aby uwzględnić siły spowodowane przez wiatr boczny.
1.4.2 Pojazdy wieloczłonowe
Oprócz typowych pojazdów, V-SIM umożliwia modelowanie zachowania pojazdów
wieloczłonowych lub zespołów pojazdów. Wprowadzone do programu parametry sprzęgów
pozwalają automatycznie symulować zachowanie się takich pojazdów, jak ciągnik siodłowy
z naczepą lub samochód z przyczepą z osią centralną (niekierowaną). Ponadto, modyfikując
parametry sprzęgu użytkownik ma możliwość symulacji innych układów, jak np. samochód
ciężarowy ciągnący przyczepę z osią kierowaną lub autobus przegubowy.
Program umożliwia automatyczną analizę ewentualnych zderzeń pomiędzy członami
tego samego pojazdu. Modelowane sprzęgi mają zadawaną sztywność liniową i kątową,
ograniczoną ruchliwość kątową oraz zadane obciążenia graniczne, po którym następuje
zerwanie więzu i dalsza analiza ruchu członów pojazdu jak niezależnych obiektów.
1.4.3 Model kierowcy
Program V-SIM wyposażony jest w model kierującego pojazdem, który potrafi tak
sterować kołem kierownicy, aby pojazd podążał po wyznaczonym przez użytkownika torze
ruchu. Symulowany przez program kierowca może mieć zadany przez użytkownika „stopień
sprawności”. Model kierowcy wykorzystywany jest w następujących zadaniach:
- 14 -
 podążanie zadanym torem ruchu,

 zmiana pasa ruchu.
Ponadto program posiada wbudowane regulatory PID umożliwiające na życzenie
użytkownika utrzymanie stałej prędkości jazdy, stałej wartości opóźnienia przy hamowaniu
lub stałej wartości przyspieszenia w zadaniu Przyspieszanie.
1.4.4 Modele zderzeń
Program V-SIM może analizować zderzenia pomiędzy pojazdami biorącymi udział
w symulacji, pomiędzy pojazdami, a nieruchomymi przeszkodami terenowymi
występującymi w środowisku, a także pomiędzy pojazdami, a innymi uczestnikami ruchu
drogowego. Przebieg zderzenia oraz jego konsekwencje analizowane są w przestrzeni
trójwymiarowej (3D). Modelowane są zderzenia szorstkie z poślizgiem lub bez. Przy analizie
zderzeń program może stosować dwa modele zderzenia:
Model siłowy (ciągły), w którym siły działające pomiędzy uczestnikami zderzenia rozwijają
się w sposób ciągły od pierwszego kontaktu nadwozi do ostatecznego ich rozszczepienia.
Model ten został specjalnie opracowany dla potrzeb komputerowej symulacji ruchu pojazdów
i jest najbardziej zbliżony do rzeczywistego przebiegu zderzenia [13].
Klasyczny, impulsowy model zderzenia opisany pierwotnie w literaturze przez Kudlicha [8]
i Slibara [12]. Model ten opiera się na współczynniku restytucji w miejsce współczynników
sztywności poszczególnych elementów nadwozia. Umożliwia on interakcję użytkownika
pozwalając mu na skorygowanie automatycznie przyjętych przez program wartości.
W modelu tym program może funkcjonować w różnych trybach, począwszy od manualnego,
w którym użytkownik ma pełny wpływ na parametry zachodzącego zderzenia, aż do w pełni
automatycznego, w którym nie jest wymagana ingerencja użytkownika.
Analiza zderzeń w obydwu modelach może być wykonywana przez program
całkowicie automatycznie, bez ingerencji ze strony użytkownika, jak również użytkownik ma
pełną możliwość modyfikowania/zadawania parametrów zderzeń przyjmowanych przez
program.
- 15 -
1.5 Instalacja i deinstalacja programu

1.5.1 Wymagania programu
Program V-SIM 4.0 przeznaczony jest do pracy w 32-bitowym środowisku
Microsoft® Windows™ rodziny Windows NT, tj. Windows 2000, XP, 2003, Vista,
Windows 7, Windows 8 lub Windows 10.
Do zainstalowania programu wymagane jest posiadanie napędu CD-ROM (funkcję
napędu CD-ROM spełniają również napędy DVD-ROM, BlueRay czy nagrywarki CD-
R/RW, DVD-R/RW lub BD-R/RW) lub połączenia z Internetem. Do zainstalowania
sprzętowego klucza zabezpieczającego wymagane jest posiadanie wolnego złącza USB lub
LPT (zwanego także drukarkowym lub równoległym). W wypadku złącza LPT może być ono
nadal wykorzystywane do podłączenia drukarki.
Aby skorzystać z możliwości wyświetlania grafiki 3D przez program absolutnym
minimum jest posiadanie karty graficznej ze sterownikami obsługującymi bibliotekę OpenGL
w wersji 1.3. Zdecydowanie zalecamy jednak posiadanie karty graficznej ze sterownikami
obsługującymi bibliotekę OpenGL w wersji co najmniej 1.5. W przeciwnym wypadku grafika
3D wyświetlana będzie dość wolno i w gorszej jakości. Przeważająca większość kart
graficznych, w które wyposażone są współczesne komputery stacjonarne i laptopy spełnia ten
standard, jednak często sterowniki do tych kart, w które standardowo wyposażony jest system
Windows obsługują tylko podstawowe funkcje graficzne. W takim przypadku zalecamy
zainstalowanie najnowszej wersji sterownika bezpośrednio od producenta karty graficznej.
Program nie stawia innych, dodatkowych wymagań systemowi Użytkownika. Aby
jednak w pełni wykorzystać jego możliwości wymagane jest posiadanie drukarki graficznej
(atramentowej lub laserowej) i praca w rozdzielczości co najmniej 800 x 600 w trybie 64k
kolorów (HighColor).
1.5.2 Zawartość pakietu z programem
W skład pakietu dostarczanego razem z programem w wersji pełnej (nie
demonstracyjnej) wchodzą następujące elementy:
 Dokument stwierdzający legalność użytkowania programu (Umowa Licencyjna);
 Dokument potwierdzający nabycie programu (faktura VAT);
 Nośnik programu w postaci płyty CD-R;
 Klucz sprzętowy2 w wersji USB lub LPT;
 Drukowana Instrukcja Użytkownika.
Przed przystąpieniem do instalacji programu proszę upewnić się, że dostępne
są wszystkie te elementy.
1.5.3 Przygotowania do instalacji
Program musi być instalowany przez użytkownika, który posiada prawa
administratora systemu3.
2
O ile użytkownik nie nabył wcześniej innego programu firmy CYBID zabezpieczonego kluczem sprzętowym,
np. V-SIM 2.0, V-SIM 3.0 lub PHOTORECT. W takim przypadku kolejny klucz nie jest dostarczany, a program
V-SIM 4.0 korzysta z dotychczasowego klucza sprzętowego.
3
W przypadku Windows 7 instalację programu może rozpocząć użytkownik nie posiadający uprawnień
administratora systemu, lecz inny użtykownik o uprawnieniach administratora musi autoryzować tą instalację.
- 16 -
Uwaga! Powszechnie stosowane programy antywirusowe (w szczególności

NOD32, AVAST, itp.) blokują prawidłową instalację sterownika klucza
sprzętowego dołączonego do programu V-SIM. Zalecane jest wyłączenie
działania programu antywirusowego na czas instalacji programu V-SIM i/lub
samego sterownika klucza sprzętowego. Szczegółowe informacje znajdują się
w rozdziale 10.1, s. 221.
1.5.4 Instalacja programu
Aby zapoczątkować instalację należy umieścić nośnik programu (płytę CD-R)
w napędzie komputera. Po chwili powinien automatycznie rozpocząć się proces instalacji.
Jeżeli po dłuższym momencie proces instalacji nie rozpoczął się samoistnie z menu Start
należy wybrać polecenie Uruchom..., w wyświetlonym oknie wprowadzić: D:\index (gdzie
D: jest literą napędu, w którym znajduje się płyta) i potwierdzić przyciskiem OK. W trakcie
instalacji należy postępować zgodnie z instrukcjami wyświetlanymi na ekranie.
W trakcie instalacji uaktualniane są niektóre elementy systemu operacyjnego, w tym
system dostępu do baz danych Microsoft DAO 3.6. Po zakończeniu procesu instalacji może
być konieczne powtórne uruchomienie komputera. Instalacja trwa do kilku minut
w zależności od wydajności komputera i zakresu wykonanych aktualizacji.
Na koniec procesu instalacji, jeżeli nie było potrzeby powtórnego uruchomienia
komputera, program instalacyjny proponuje uruchomienie właśnie zainstalowanego
programu.
Po zakończeniu instalacji można uruchamiać program V-SIM poprzez kliknięcie
pozycji CYBID V-SIM 4.0 z wybranego w trakcie instalacji folderu (domyślnie CYBID
Experts) z menu Start.
Uaktualnienie programu w trakcie użytkowania programu w obrębie danej wersji
podstawowej (np. V-SIM 4.0) użytkownikom udostępniane są uaktualnienia do nowszych
wersji zawierające niewielkie modyfikacje lub poprawki. Informacje o uaktualnieniach
programu (posty) publikowane są na formum branżowym w stosownej zakładce odnoszącej
się do danego programu. Dostęp do forum posiadają wszyscy zarejestrowani użytkownicy
poprzez stronę internetową http://www.cyborgidea.com.pl zakładka Wsparcie/Forum.
Informacje zamieszczone na forum o udostępnieniu aktualizacji programu zawierają
najczęściej link umożliwiający pobranie uaktualnienia na komputer użytkownika. Po pobraniu
i zapisaniu pliku uaktualnienia należy go uruchomić (plik wykonawczy z rozszerzeniem
*.exe) i postępować zgodnie z instrukcjami instalatora wyświetlanymi na ekranie.
1.5.5 Praca użytkownika o ograniczonych uprawnieniach
Jeżeli program V-SIM został zainstalowany w systemie operacyjnym Windows 2000,
XP, 2003 lub Vista, a ma być wykorzystywany przez użytkownika o ograniczonych
prawach: administrator systemu musi zapewnić4 użytkownikowi programu prawo zapisu
do katalogu, w którym zainstalowany został program (domyślnie jest to katalog
C:\Program Files(x86)\Cybid\V-SIM 4.0).
4
W sprawie zapewnienia odpowiednich uprawnień użytkownikowi prosimy zapoznać się z dokumentacją do
posiadanego systemy operacyjnego.
- 17 -
1.5.6 Instalacja klucza sprzętowego

Razem z programem dostarczany jest sprzętowy klucz zabezpieczający, który
zapewnia do niego autoryzowany dostęp. Klucz należy podłączyć do komputera, na którym
będzie użytkowany program i przez cały czas pracy nie można do odłączać. Pomiędzy
sesjami pracy z programem klucz może być odłączany. Może również pozostawać
podłączony przez cały czas.
Podczas samej instalacji programu nie jest wymagane podłączenie klucza. Wręcz
odwrotnie – zalecane jest podłączenie klucza dopiero, gdy już zostaną zainstalowane jego
sterowniki.
Wersja demonstracyjna programu nie wymaga obecności klucza.
Program V-SIM dostarczany jest z kluczem sprzętowym obsługiwanym poprzez port USB.
Zaleca się aby proces instalacji sterowników klucza sprzętowego przeprowadzić zgodnie
z poniższym opisem.
Rys. 2 Klucz sprzętowy USB
1.5.6.1 Klucz USB

Aby zainstalować klucz USB należy odnaleźć wolne złącze USB komputera i włączyć
do niego klucz. Złącze USB oznaczone jest symbolem . Nowoczesne komputery
są z reguły wyposażone w kilka takich złącz. Znajdują się one najczęściej na tylnej ściance
komputera, czasem na przedniej ściance, na monitorze lub klawiaturze.
Klucz USB może być podłączany lub odłączany od komputera w trakcie jego pracy.
Odłączenie klucza sprzętowego w trakcie pracy z aplikacją V-SIM spowoduje brak
możliwości zapisu aktualnego projektu oraz uruchomienia symulacji w projekcie.
Modyfikacja właściowści i dodawanie obiektów będzie nadal możliwe.
1.5.6.2 Sterownik klucza

Aby klucz sprzętowy mógł poprawnie funkcjonować (komunikować się
z programem), na komputerze musi zostać zainstalowany odpowiedni sterownik programowy.
W trakcie instalacji programu V-SIM domyślnie instalowany jest odpowiedni sterownik,
dostępny na chwilę przygotowania wersji instalacyjnej programu.
Sterownik taki, pracuje w dość specyficznych warunkach. Jest on ściśle związany
z konkretną konstrukcją komputera, urządzeniami, które są przez niego obsługiwane,
a także z konkretną wersją systemu operacyjnego. Może więc wystąpić taka sytuacja,
że będzie wymagane zainstalowanie nowszego sterownika, niż ten, dostarczony z programem.
Sterowniki te są stale udoskonalane i dostosowywane do uaktualnień systemów operacyjnych
przez ich producenta. W sprawie nowszych wersji sterowników prosimy zaglądać do naszego
serwisu WWW pod adresem http://www.cyborgidea.com.pl lub na strony producenta kluczy:
http://www3.safenet-inc.com/support/hasp/enduser.aspx (serwis anglojęzyczny).
- 18 -
Dodatkowo, na płycie z programem w katalogu \HASP, został umieszczony program

HaspUserSetup.EXE (wersja anglo- lub niemieckojęzyczna) za pomocą którego można
samodzielnie zainstalować sterownik, sprawdzić aktualny stan instalacji lub rozwiązać
ewentualne problemy.
1.5.7 Deinstalacja programu
Jeżeli z jakichkolwiek powodów wystąpi potrzeba usunięcia programu V-SIM
z komputera należy postępować podobnie, jak w przypadku innych programów
zainstalowanych w środowisku Windows, tzn.:
1. Z menu Start wybrać Panel Sterowania.
2. W oknie Panelu Sterowania podwójnie kliknąć ikonę Dodaj lub usuń programy.
3. Z listy zainstalowanych programów wybrać, przez kliknięcie, pozycję Cybid V-SIM 4.0,
a następnie przycisnąć Usuń/Zmień.
4. Dalej postępować według wskazówek na ekranie.
5. Oprócz samego programu można także usunąć, zainstalowany razem z nim, sterownik klucza
sprzętowego, o ile żaden inny z zainstalowanych programów z niego nie korzysta. W tym
celu z listy należy wybrać pozycję HASP Device Driver i podobnie przycisnąć Usuń/Zmień.
- 19 -
1.6 Przejście z programu V-SIM 3.0 do wersji 4.0

Zasadniczo program V-SIM w wersji 4.0 nie różni się znacząco pod względem
sposobu obsługi od wersji 3.0 dlatego też niniejsza instrukcja powiela w dużej mierze
informacje zawarte w instrukcji do wersji 3.0. Prosimy jednak szczegółowo zapoznać się
z podanymi poniżej elementami, znacznie różniącymi się od wersji 3.0.
Wzbogacona została funkcjonalność programu o nowe narzędzia tworzące szkic,
a także te wspomagające symulację zdarzenia. Najważniejsze z nich to:
Tabela 2. Zmiany wprowadzone w wersji V-SIM 4.0
Nazwa Nr rozdziału Nr strony

Zarządzanie odnośnikami i legendą. 2.3.17 55
Import ortofotomap przy użyciu serwisu WMS. 2.3.18 56
Wymiarowanie krzywoliniowe. 2.3.15 54
Nowe rozwiązanie tworzenia skrzyżowania. 2.4.2 70
Funkcja tworzenia i edycji torów
2.4.3 71
kolejowych/tramwajowych.
Wstawianie oznakowania pionowego. 2.3.21 60
Nowe narzędzia rysowania oznakowania
2.3.22 61
poziomego.
Wstawianie słupków drogowych. 2.3.23 64
Baza sygnalizatorów świetlnych. 2.3.24 65
Ustawienia i wizualizacja warunków fizycznych. 2.1 38
Powiązanie pozycji obserwatora z kierującym lub
2.7.4 101
pasażerem pojazdu.
Zapis wideo przebiegu symulacji. 4.5 148
Nowe funkcje obiektu kinematycznego. 3.2.2 134
Nowe możliwości układu napędowego. 3.1.7 115
Optymalizator – ustalanie wartości nieznanych
6 170
parametrów wejściowych.
Nowe rodzaje zadań możliwe do zasymulowania. 3.1.17 123
Poszerzona baza sylwetek statycznych wraz z ich
11.5 254
trójwymiarowym modelem.
Ponadto odnowiono interfejs użytkownika (opis w rozdziale 1.9, s.23.s)
- 20 -
1.7 Dwa interfejsy użytkownika

Program V-SIM oferuje użytkownikowi dwa niezależne sposoby obsługi programu
związane z udostępnianym interfejsem użytkownika.
Interfejs uproszczony, przeznaczony dla początkujących użytkowników. W tym trybie pracy
programu użytkownik ma możliwość wglądu i modyfikacji podstawowych parametrów
wpływających na obliczenia oraz opisujących ruch obiektu. Podczas pracy z tym interfejsem
niektóre zakładki właściwości obiektów oraz niektóre, dodatkowe parametry na pozostałych
zakładkach nie są wyświetlane. Elementy interfejsu, które nie są w tym trybie pokazywane,
oznaczone są w dokumentacji specjalną ikoną: . Podstawową zaletą tego interfejsu jest

możliwość łatwej obsługi programu.
Interfejs pełny, przeznaczony dla zaawansowanych użytkowników. Oferuje on pełną obsługę
wszystkich możliwości programu, jednak początkujący użytkownicy mogą poczuć się
zagubieni w mnogości parametrów, opcji i ustawień.
Niezależnie od wybranego interfejsu moduł obliczeniowy programu funkcjonuje w ten
sam sposób. Identyczny jest również format zapisywanych przez program plików w obydwu
trybach pracy. Wybór aktualnego interfejsu dokonuje się poprzez wybranie polecenia
Uproszczony interfejs w menu Narzędzia i może on być w każdej chwili zmieniony.
Zalecamy, aby przy pierwszym kontakcie z programem V-SIM, wybrać uproszczony
interfejs, a dopiero po nabraniu pewnej wprawy w posługiwaniu się programem
przełączenie na interfejs pełny.
- 21 -
1.8 Tworzenie, otwieranie i zapis dokumentów

W momencie rozpoczęcia pracy program tworzy nowy, czysty dokument. Jeżeli
w trakcie pracy zajdzie potrzeba utworzenia kolejnego, czystego dokumentu należy wywołać
polecenie Nowy z menu Plik (skrót klawiszowy [Ctrl]+[N]). Program V-SIM umożliwia
jednoczesną pracę z wieloma otwartymi dokumentami. Każdy z dokumentów może być
udostępniony w osobnym oknie w ramach głównego okna programu. Manipulować oknami
dokumentów można przez polecenia zgromadzone w menu Okno.
Aby zapisać zmiany wykonane w dokumencie należy wybrać polecenie
Plik\Zapisz (skrót klawiszowy [Ctrl]+[S]). Jeżeli dokument ten nie był wcześniej nigdzie
zapisany program otworzy standardowy dialog Zapisz plik pozwalający użytkownikowi nadać
nazwę pliku i wskazać miejsce (folder), w którym ma on być zapisany. Wcześniej zapisany
dokument może też być zapisany w pliku o innej nazwie lub w innym miejscu. Należy w tym
celu wywołać polecenie Plik\Zapisz jako. W momencie zamykania programu zaproponuje on
użytkownikowi zapisanie wszystkich zmodyfikowanych dokumentów, jeżeli wykonane
zmiany nie zostały wcześniej zapisane.
Aby otworzyć wcześniej zapisany dokument należy wywołać polecenie
Plik\Otwórz (skrót klawiszowy [Ctrl]+[O]). Po jego wywołaniu program otworzy
standardowy dialog Otwórz plik za pomocą, którego należy wskazać plik, który ma zostać
otwarty. Dla ułatwienia w dolnej części menu Plik program tworzy automatycznie listę kilku
ostatnio otwieranych i zapisywanych dokumentów. Wybranie którejkolwiek z pozycji na tej
liście powoduje otwarcie wskazanego dokumentu.
- 22 -
1.9 Interfejs użytkownika

Poniżej zamieszczono rysunek przedstawiający typowy wygląd programu w trakcie
pracy z zaznaczonymi podstawowymi elementami interfejsu użytkownika. Większość z tych
elementów jest identyczna i zachowuje się w identyczny sposób jak w innych programach
pracujących w środowisku Windows.
Konkretny wygląd programu może różnić się nieco od przedstawionego w zależności
od użytkowanego systemu Windows, jego ustawień oraz ustawień samego programu.
Rys. 3 Najważniejsze elementy interfejsu użytkownika
1.9.1 Listwa tytułowa programu

Listwa tytułowa programu zawiera następujące elementy licząc od lewej do prawej:
 Ikonę programu.
 Nazwę programu.
 Nazwę otwartego dokumentu (w kwadratowych nawiasach).
 Ikonę minimalizacji rozmiaru okna programu.
 Ikonę maksymalizacji lub przywrócenia rozmiaru okna programu.
 Ikonę zamknięcia programu.
Przeciągając myszą listwę tytułową programu można przesuwać po ekranie całe okno
programu.
- 23 -
1.9.2 Główne menu programu

Główne menu programu zawiera wszystkie polecenia umożliwiające sterowanie jego
pracą. Dostęp do poleceń menu uzyskuje się przez klikanie myszą lub za pomocą klawiatury
przyciskając klawisz [Alt] wraz z podkreśloną literą nazwy menu. Dalej po menu można
poruszać się za pomocą strzałek kursora lub przyciskając jednocześnie [Alt] i podkreśloną
literę nazwy polecenia lub podmenu. Niektóre, najczęściej używane polecenia w programie
posiadają dodatkowo tzw. klawisz skrótu, który pozwala w każdej chwili bezpośrednio
wywołać dane polecenie. Opisy skrótów klawiszowych znajdują się po prawej stronie nazwy
danego polecenia. I tak, żeby wywołać polecenie Otwórz... znajdujące się w menu Plik można
wybrać przyciskając jednocześnie klawisze [Alt]+[P] (dostęp do menu Plik), a następnie
[Alt]+[O] lub od razu jednocześnie [Ctrl]+[O] (skrót klawiszowy).
Zaznaczanie poszczególnych poleceń menu (robimy to przesuwając nad nimi kursor
myszy lub za pomocą strzałek kursora na klawiaturze), lecz nie wywoływanie ich – (zobacz
rozdział 1.9.8) spowoduje pojawianie się krótkich opisów poszczególnych poleceń u dołu
okna programu w listwie statusu.
Wielokropek występujący zaraz po nazwie polecenia w menu (np. Drukuj...) oznacza,
że wybranie danego polecenia nie wywołuje bezpośrednio związanej z nim czynności, tylko
okno dialogowe pozwalające wprowadzić parametry czynności lub tylko potwierdzić jej
wykonanie.
Polecenia głównego menu zebrane zostały w grupy w zależności do ich
przeznaczenia:
Plik - polecenia związane z obsługą całych dokumentów w programie.
Otwieranie i zapisywanie dokumentów, wydruk, import i eksport
danych.
Edycja - polecenia związane z modyfikacją poszczególnych elementów
dokumentu, zaznaczanie obiektów, usuwanie, modyfikowanie,
operacje na Schowku.
Widok - polecenia związane z modyfikacją wyglądu programu, włączanie
i wyłączanie poszczególnych elementów interfejsu użytkownika,
powiększenie, edycja warstw.
Wstaw - polecenia związane z tworzeniem i umieszczaniem nowych
elementów graficznych w dokumencie.
Rozmieszczenie - polecenia związane z usystematyzowaną aranżacją rozmieszczenia
elementów graficznych na dokumencie.
Symulacja - polecenia związane ze sterowaniem przebiegiem wykonywanej
symulacji oraz obsługą specjalnych wydarzeń zachodzących w jej
trakcie.
Narzędzia - polecenia związane z wyborem narządzi do modyfikowania
elementów dokumentu, narzędzia pomiarowe, opcje programu.
Okno - polecenia związane z manipulowaniem oknami zawierającymi
otwarte dokumenty w programie.
Pomoc - polecenia związane z udzielaniem pomocy użytkownikowi,
informacje o programie.
- 24 -
1.9.3 Listwy narzędziowe

Listwy (paski) narzędziowe stanowią pomoc w szybkiej obsłudze programu
i zawierają najczęściej wywoływane polecenia w postaci ikon. Obsługa listw narzędziowych
sprowadza się do klikania myszą na odpowiednich ikonach, co powoduje wywoływanie
związanych z nimi poleceń oraz obserwacji stanu elementów znajdujących się na tej listwie.
Niektóre z ikon na listwach narzędziowych zawierają dodatkowe elementy w postaci
strzałek skierowanych w dół po prawej stronie ikony. Strzałki te informują o istnieniu
specjalnych menu związanych z danym poleceniem. Jeżeli strzałka stanowi integralny
element przycisku, jak w przypadku: - naciśnięcie jakiejkolwiek części przycisku
powoduje wywołanie odpowiedniego menu. Jeżeli zaś strzałka stanowi wyodrębniony
fragment przycisku, jak w przypadku: - przyciśnięcie tylko tej wyodrębnionej, prawej
części powoduje wywołanie menu. Przyciśnięcie pozostałej, lewej części przycisku powoduje
od razu wywołanie przypisanego polecenia.
Niektóre z ikon na listwach narzędziowych posiadają trójkąt w dolnym prawym rogu,
jak w przypadku: . Trójkąt ten informuje, że pod tą ikoną kryje się dodatkowa, rozwijana
listwa narzędziowa, którą można wywołać poprzez przyciśnięcie przez ok. 1 s lewego
przycisku myszy, gdy kursor umieszczony jest na tej ikonie.
Podobnie jak dla poleceń menu, aktywowanie danego przycisku na listwie
narzędziowej (przez przesunięcie nad nim kursorem myszy) bez jego przyciskania powoduje
wyświetlenie w Linii statusu krótkiego opisu znaczenia poszczególnych poleceń. Dodatkowo,
przytrzymując przez chwilę kursor myszy nad danym przyciskiem, możemy wywołać małe
okienko („dymek”) z nazwą związanego z przyciskiem polecenia.
Poszczególne listwy narzędziowe mogą być pokazywane lub ukrywane za pomocą
poleceń podmenu Widok\Paski narzędzi i dokowane okna. Każda z listw narzędziowych
może być również przemieszczona w inne miejsce przez przeciągnięcie myszą za uchwyt
znajdujący się z lewej strony listwy. Listwy narzędziowe mogą być rozmieszczone wzdłuż
każdego z boków głównego okna programu5 (tzw. zadokowane) lub pozostawione jako
wolnostojące w dowolnym miejscu6. Program, pomiędzy sesjami pracy, zapamiętuje
ustawienia listw narzędziowych.
Program V-SIM zawiera szereg listw narzędziowych zawierających skróty poleceń
pogrupowane w zależności od spełnianej przez nie funkcji. Część z listw narzędziowych,
zawierających rzadziej wywoływane polecenia nie jest w ogóle wyświetlanych w momencie
pierwszego uruchomienia programu.
5
Aby uniknąć pkrzyklejenia (zadokowania) listwy przy przeciągniąciu w pobliże jednego z boków głównego
okna programu należy trzymać wciśnięty kalwisz [Ctrl].
6
Leżeli listwa narzędziowa jest pozostawiona jako wolnostojąca można zmienić jej wymiary, tzn. zmienić
podział na wiersze/kolumny zawierające elementy. Aby to zrobić należy przeciągnąć myszą dowolny z boków
okna zawierającego wolnostojącą listwę.
- 25 -
1.9.3.1 Podstawowa listwa narzędziowa
Rys. 4 Podstawowa listwa narzędziowa

Podstawowa listwa narzędziowa skupia ikony odpowiadające poleceniom związanym
z obsługą dokumentów, wydrukiem, obsługą Schowka, mechanizmem Cofnij-Przywróć,
edycją obiektów, parametrami środowiska. Są to polecenia:
Tabela 3. Opis poleceń z podstawowej listwy narzędziowej
Ikona i nazwa polecenia Klawisz skrótu Opis w rozdziale
Plik\Nowy [Ctrl]+[N]
Plik\Otwórz [Ctrl]+[O] 1.8 s. 22
Plik\Zapisz [Ctrl]+[S]
Plik\Podgląd wydruku
7.1 s. 177
Plik\Drukuj [Ctrl]+[D]
Edycja\Wytnij [Ctrl]+[X]
Edycja\Kopiuj [Ctrl]+[C] 2.2.13 s. 46
Edycja\Wklej [Ctrl]+[V]2.3.2465
Edycja\Cofnij [Ctrl]+[Z]
2.5.2 s. 76
Edycja\Przywróć [Ctrl]+[Y]
Edycja\Usuń [Del] 2.2.6 s. 43
Edycja\Właściwości [Alt]+[Enter] 2.2.4 s. 42
Plik\Parametry globalne 2.1 s. 38
Narzędzia\Test warunków środowiska 2.5.1 s. 76
Symulacja\Zaznacz pozycje [Ctrl]+[M] 4.3.4 s. 143
Symulacja\Analiza zderzenia [Ctrl]+[L] 5.3.4 s. 162
Narzędzia\Raport [Ctrl]+[R] 4.6 s. 150
Narzędzia\Opcje [Ctrl]+[K]
Narzędzia\Zrzut ekranu [Print Screen]
Widok\Tryb\Siatka 3D [Shift]+[F3]
Widok\Tryb\Wypełnienie 3D [F3]
Widok\Przymiary 2.5.4 s. 77
Widok\Siatka
Widok\Linie odniesienia\Pokaż 2.5.5 s. 77
Widok\Warstwy\Edytuj [Ctrl]+[W] 2.2.2 s. 40
Widok\Powiększenie 2.2.1 s. 40
- 26 -

Narzędzia\Pomiary\Odległość 2.5.9.1 s. 79
Narzędzia\Pomiary\Kierunek 2.5.9.2 s. 79
Narzędzia\Pomiary\Kąt 2.5.9.3 s. 79
Narzędzia\Pomiary\Rozmiar 2.5.9.4 s. 79
Narzędzia\Pomiary\Pole powierzchni 2.5.9.5 s. 79
Narzędzia\Pomiary\Proporcja 2.5.9.6 s. 80
Pomoc\Serwis w Internecie
Pomoc\Informacje o programie
1.9.3.2 Listwa narzędziowa „Wstawianie”
Rys. 5 Listwa narzędziowa „Wstawianie”

Listwa narzędziowa „Wstawianie” skupia ikony odpowiadające poleceniom
związanym z wprowadzaniem nowych elementów środowiska ruchu (zobacz rozdział 2.2,
strona 40) oraz obiektów symulacji (zobacz rozdział 3, strona 111). Są to następujące
polecenia:
Tabela 4. Opis poleceń z listwy narzędziowej "Wstawianie"
Narzędzia\Zaznaczanie [Esc] 2.2.3 s. 41

Narzędzia\Przemieszczanie 2.5.6 s. 77
Narzędzia\Skalowanie 2.5.7 s. 77
Wstaw\Linia [L] 2.3.1 s. 47
Wstaw\Prostokąt [P] 2.3.2 s. 47
Wstaw\Zaokrąglony prostokąt [Z] 2.3.3 s. 48
Wstaw\Elipsa [E] 2.3.4 s. 48
Wstaw\Wielokąt [W] 2.3.5 s. 49
Wstaw\Łamana [A] 2.3.6 s. 49
Wstaw\Krzywa Bezier’a [B] 2.3.7 s. 50
Wstaw\Symbol [S] 2.3.8 s. 50
Wstaw\Tekst [T] 2.3.10 s. 52
Wstaw\Obrazek [O] 2.3.9 s. 51
Wstaw\Wymiar liniowy [I] 2.3.11 s. 52
Wstaw\Wymiar kątowy [K] 2.3.12 s. 52
Wstaw\Układ współrzędnych [U] 2.3.14 s. 54
- 27 -

Wstaw\Linijka krzywoliniowa 2.3.15 s. 54
Wstaw\Znacznik pozycji [N] 2.3.16 s. 55
Wstaw\Odnośnik 2.3.16 s.55
Wstaw\Odcinek drogi [D] 2.4.1 s. 68
Wstaw\Skrzyżowanie [R] 2.4.2 s. 70
Wstaw\Tory kolejowe 2.4.3 s. 71
Wstaw\Nachylony obszar 2.4.4 s. 71
Wstaw\Inna nawierzchnia 2.4.5 s. 72
Wstaw\Obszar wiatru 2.4.6 s. 73
Wstaw\Słup 2.4.7 s. 74
Wstaw\Ściana 2.4.8 s. 74
Wstaw\Statyczna sylwetka [J] 2.3.19 s. 58
Wstaw\Położenie ciała [C] 2.3.20 s. 60
Wstaw\Znak drogowy [G] 2.3.21 s. 60
Wstaw\Oznakowanie poziome 2.3.22 s. 61
Wstaw\Słupek drogowy 2.3.23 s. 64
Wstaw\Sygnalizator świetlny 2.3.24 s. 60
Wstaw\Obiekt symulacji\Pojazd mechaniczny 3.1 s. 112
Wstaw\Obiekt symulacji\Obiekt kinematyczny 3.2 s. 134
Wstaw\Pozycja obserwatora 2.7.4 s.101
Wstaw\Dane WMS 2.3.18 s. 56
1.9.3.3 Listwa narzędziowa „Formatowanie”
Rys. 6 Listwa narzędziowa "Formatowanie"

Listwa narzędziowa „Formatowanie” skupia ikony i listy wyboru odpowiadające
operacjom związanym ze zmianą podstawowych atrybutów zaznaczonego obiektu lub
obiektów. Są to następujące elementy:
Tabela 5. Opis poleceń z listwy narzędziowej "Formatowanie"
Ikona i nazwa polecenia Opis w rozdziale
Kolor linii
Kolor wypełnienia
2.2.5, s. 42
Kolor tekstu
Krój czcionki
- 28 -
Ikona i nazwa polecenia Opis w rozdziale
Rozmiar czcionki
Listwa ta domyślnie nie jest wyświetlana.
1.9.3.4 Listwa narzędziowa „Rozmieszczenie”
Rys. 7 Listwa narzędziowa „Rozmieszczenie”

Listwa narzędziowa „Rozmieszczenie” skupia ikony odpowiadające poleceniom
związanym z aranżacją rozmieszczenia elementów graficznych na rysunku. Są to następujące
polecenia:
Tabela 6. Opis poleceń z listwy narzędziowej "Rozmieszczenie"
Ikona i nazwa polecenia Klawisz skrótu Opis
Rozmieszczenie\Wyrównaj obiekty\Lewo [Alt]+[]

Rozmieszczenie\Wyrównaj obiekty\Prawo [Alt]+[]
Rozmieszczenie\Wyrównaj obiekty\Góra [Alt]+[]
Rozmieszczenie\Wyrównaj obiekty\Dół [Alt]+[]
Rozmieszczenie\Wyrównaj obiekty\Centruj poziomo [Shift]+[F9]
Rozmieszczenie\Wyrównaj obiekty\Centruj pionowo [F9]
Rozmieszczenie\Centruj na dokumencie\Poziomo [Shift]+[Ctrl]+[F9]
Rozmieszczenie\Centruj na dokumencie\Pionowo [Ctrl]+[F9]
Rozmieszczenie\Rozstaw\Poziomo [Shift]+[ Alt]+[]
Rozmieszczenie\Rozstaw\Pionowo [Shift]+[ Alt]+[]
Rozmieszczenie\Wyrównaj rozmiar\Szerokość [Ctrl]+[*]
Rozmieszczenie\Wyrównaj rozmiar\Wysokość [Ctrl]+[/]
Rozmieszczenie\Wyrównaj rozmiar\Rozmiar [Ctrl]+[=]
Rozmieszczenie\Obróć\W lewo
Rozmieszczenie\Obróć\W prawo
Rozmieszczenie\Odbij\W poziomie
Rozmieszczenie\Odbij\W pionie
Rozmieszczenie\Kombinacje\Zgrupuj [Ctrl]+[G]
Rozmieszczenie\Kombinacje\Rozgrupuj [Ctrl]+[U]
Rozmieszczenie\Przenieś\Na wierzch [Ctrl]+[PgUp]
Rozmieszczenie\Przenieś\W górę [PgUp]
Rozmieszczenie\Przenieś\W dół [PgDown]
Rozmieszczenie\Przenieś\Na spód [Ctrl]+ [PgDown]
- 29 -
Listwa ta domyślnie jest ukryta.
1.9.3.5 Listwa narzędziowa „Symulacja”
Rys. 8 Listwa narzędziowa „Symulacja”

Listwa narzędziowa „Symulacja” skupia ikony oraz inne elementy związane z kontrolą
przebiegu symulacji (zobacz rozdział 4.2, strona 139). Są to następujące polecenia:
Tabela 7. Opis poleceń z listwy narzędziowej "Symulacja"
Wyświetlacz pokazujący upływający czas symulacji7 4.3.2 s. 143

Symulacja\Na początek [Alt]+[Shift]+[F5]
Symulacja\Wstecz [Ctrl]+[Shift]+[F5]
Symulacja\Krok wstecz [Shift]+[F5]
Symulacja\Stop [Shift]+[F4]
4.2.1 s. 139
Symulacja\Pauza [F4]
Symulacja\Krok w przód [F5]
Symulacja\W przód [Ctrl]+[F5]
Symulacja\Na koniec [Alt]+[F5]
Lista wyboru długości kroku symulacji
Suwak aktualnej pozycji symulacji

Symulacja\Ustaw znacznik [F6]
Symulacja\Poprzedni znacznik [Ctrl]+[Shift]+[F6]
4.2.5 s. 141
Symulacja\Następny znacznik [Ctrl]+[F6]
Symulacja\Usuń znaczniki
Symulacja\Optymalizacja…
Symulacja\Zapis wideo
7
Wywołując menu kontekstowe dla tego wyświetlacza (przez umieszczenie na nim kursora myszy
i przyciśnięcie prawego przycisku myszy) można zmienić jego kolor lub wyzerować zegar czasu symulacji.
- 30 -
1.9.4 Dokowane okna

W głównym oknie programu umieszczonych jest szereg dokowanych okien,
przedstawiających różne informacje związane z funkcjonowaniem programu. Okna te można
ukrywać, przestawiać w inne miejsce lub tak ustawić, aby pojawiały się tylko, gdy
są potrzebne.
Poszczególne okna dokowalne mogą być pokazywane lub ukrywane za pomocą
poleceń podmenu Widok\Paski narzędzi i dokowane okna. Każde z tych okien może być
również przemieszczane w inne miejsce przez przeciągnięcie myszą za listwę tytułową tego
okna. Okna dokowalne mogą być rozmieszczone wzdłuż każdego z boków głównego okna
programu8 (tzw. zadokowane), umieszczone jedno na drugim w postaci zakładek lub
pozostawione, jako wolnostojące w dowolnym miejscu. Program, pomiędzy sesjami pracy,
zapamiętuje położenia okien dokowalnych.
1.9.4.1 Okno „Przegląd obiektów”
Rys. 9 Okno "Przegląd obiektów" (fragment)

Okno „Przegląd obiektów” zawiera listę wszystkich obiektów wprowadzonych do
projektu z (opcjonalnym) podziałem na warstwy. Umożliwia wykonywanie poleceń
8
Aby uniknąć pkrzyklejenia (zadokowania) listwy przy przeciągniąciu w pobliże jednego z boków głównego
okna programu należy przy przeciąganiu trzymać wciśnięty kalwisz [Ctrl].
- 31 -
edycyjnych na tych obiektach bez konieczności wyszukiwania ich i zaznaczania w obszarze

roboczym.
1.9.4.2 Okno „Rejestr zdarzeń”
Rys. 10 Okno "Rejestr zdarzeń"

Okno „Rejestr Zdarzeń” zawiera listę wszystkich istotnych zdarzeń, które wystąpiły
podczas przeprowadzanej symulacji. Klikniecie na niektórych zdarzeniach z tej listy
powoduje wywołanie okna dialogowego przedstawiającego szczegółowe informacje o tym
zdarzeniu.
1.9.4.3 Okno „Założenia zderzeń”
Rys. 11 Okno "Założenia zderzeń"

Okno „Założenia zderzeń” zawiera listę zderzeń, które wystąpiły w poprzednim
przebiegu symulacji łącznie z ich parametrami, które zostały narzucone przez użytkownika.
1.9.5 Przymiary
Wzdłuż boków obszaru roboczego programu, pracującego w trybie projektowania
w 2D, rozmieszczone są standardowo listwy przymiarów (pozioma i pionowa), które
ułatwiają, między innymi, orientację w położeniu przedstawianego fragmentu rysunku oraz
dają informację o aktualnie zastosowanej skali powiększenia. Dokładniejsze informacje na
temat przymiarów znaleźć można w rozdziale 2.5.4 (strona 77).
W trybie podglądu projektu w 3D listwy przymiarów nie mają zastosowania i nie są
wyświetlane.
1.9.6 Obszar roboczy
Obszar roboczy to najistotniejsza część interfejsu użytkownika programu. W trybie
projektowania w 2D w obszarze tym użytkownik wprowadza (rysuje) poszczególne elementy
środowiska ruchu, a także obserwuje przebieg wykonywanej symulacji. Szczegółowe
informacje w sprawie wprowadzania środowiska ruchu można znaleźć w rozdziale 2.2 (strona
40), a o obserwacji przebiegu symulacji w rozdziale 4.3 (strona 143).
- 32 -
W trybie podglądu projektu w 3D w obszarze roboczym wyświetlany jest obraz

przedstawiający widok zaprojektowanego środowiska ruchu oraz poruszających się w nim
pojazdów i innych obiektów.
1.9.7 Listwy przewijania
Listwy przewijania (pozioma i pionowa) umożliwiają przemieszczanie się po obszarze
całego dokumentu (środowiska ruchu) przez przesuwanie w polu obszaru roboczego aktualnie
widocznego fragmentu całego dokumentu. Listwy przewijania ułatwiają także orientację
w położeniu przedstawianego fragmentu rysunku w stosunku do całego dokumentu.
Innym, wygodnym sposobem do szybkiego przemieszczania się po dokumencie jest
zastosowanie Narzędzia do przemieszczania, które zostało szczegółowo opisane w rozdziale
2.5.6 (strona 77).
W trybie podglądu projektu w 3D listwy przewijania nie mają zastosowania i nie są
wyświetlane.
1.9.8 Listwa statusu
Listwa statusu służy głównie przekazywaniu informacji użytkownikowi o aktualnym
stanie pracy programu oraz wskazówek, co do jego dalszego postępowania. Listwa statusu
składa się z dwóch zasadniczych części:
Pole komunikatów, w którym wyświetlane są komunikaty opisujące stan programu,
objaśnienia znaczenia poleceń menu, oraz krótkie instrukcje dla użytkownika opisujące
możliwe postępowanie w danej sytuacji.
Pole wskaźników, składające się z kilku części pokazujących współrzędne aktualnego
położenia kursora oraz aktualnie wybraną skalę powiększenia.
1.9.9 Menu kontekstowe
W wielu sytuacjach pracy z programem dostępne są dodatkowe menu związane
z wykonywaną czynnością lub stanem obiektu(-ów). Są to tzw. menu kontekstowe. Zawierają
one najczęściej wywoływane w danej sytuacji polecenia.
Aby wywołać takie menu należy umieścić kursor myszy w miejscu elementu, którego
mają dotyczyć wywoływane polecenia. Następnie należy przycisnąć prawy przycisk myszy
lub przycisk menu kontekstowego na klawiaturze. Menu kontekstowe, o ile jest dostępne,
pojawi się w miejscu kursora myszy.
- 33 -
1.10 Przyjęte konwencje

1.10.1 Układy odniesienia
W całym programie, położenia konsekwentnie opisywane są zgodnie z prawoskrętnym
układem współrzędnych, a kąty zgodnie z regułą śruby prawoskrętnej. W programie
występują różne układy odniesienia, w zależności od konkretnych potrzeb:
Jeden globalny, inercjalny układ współrzędnych, w którym opisane jest rozmieszczenie
elementów środowiska oraz chwilowe położenia symulowanych obiektów, oznaczony jako X.
Oś Z tego układu zorientowana jest przeciwnie do siły grawitacji (pionowo w górę
w symulowanym środowisku). Położenie początku tego układu wybierane jest przez
użytkownika dowolnie. Przy projektowaniu 2D środowiska ruchu oś Z tego układu
skierowana jest w stronę użytkownika, oś Y w górę ekranu, a kierunek osi X, wynikający
z prawoskrętności układu – w prawą stronę ekranu. Płaszczyzna X-Y tego układu pokrywa się
z układem 2D X-Y stosowanym w programie PLAN.
Rys. 12 Globalny układ odniesienia
- 34 -
Nieinercjalne układy współrzędnych związane z każdym z symulowanych obiektów,

oznaczone jako X’. W układach tych opisane są położenia elementów poruszających się
obiektów. Środek tego układu zaczepiony jest w środku masy analizowanego obiektu. Oś Z’
skierowana jest pionowo w górę obiektu znajdującego się pozycji neutralnej. Oś X’ tego
układu skierowana jest w kierunku naturalnego ruchu danego obiektu (w przód pojazdu).
Oś Y’ skierowana jest, zgodnie z prawoskrętnością układu – w lewo.
Rys. 13 Układ odniesienia związany z pojazdem

Nieinercjalne układy współrzędnych związane z poszczególnymi kołami symulowanych
pojazdów, oznaczone jako X”. W układach tych opisane są siły występujące przy interakcji
opony z nawierzchnią. Początek takiego układu współrzędnych zaczepiony jest w środku
miejsca styku opony z nawierzchnią. Oś Z” ma kierunek normalnej do nawierzchni w punkcie
styku i zwrot od nawierzchni. Oś X” równoległa jest do płaszczyzny obrotów koła i ma
kierunek zgodny z naturalnym ruchem koła. Kierunek i zwrot osi Y” wynika
z prawoskrętności układu.
- 35 -
Pomocnicze układy współrzędnych, oznaczone jako X*, wykorzystywane na etapie

definiowania położenia środka masy, rozmieszczenia ładunku i pasażerów. Wymienione
wielkości mają wpływ na położenie wypadkowego środka masy pojazdu, więc w celu ich
określenia nie może być wykorzystany, opisany wcześniej układ współrzędnych związany
z położeniem środka masy pojazdu. Położenia wspomnianych elementów opisywane są zatem
w układzie, którego początek położony jest pod środkiem przedniej osi na wysokości podłoża,
a osie skierowane są identycznie, jak osie wcześniej opisanego układu związanego
ze środkiem masy obiektu. W układzie tym pojazd, jako całość traktowany jest jako bryła
sztywna z pominięciem podatności zawieszenia.
Rys. 14 Układ współrzędnych, w którym definiowany jest rozkład masy pojazdu
1.10.2 Oznaczenia wielkości fizycznych

Przyjęte w programie oraz w niniejszej dokumentacji oznaczenia wielkości fizycznych
opisujących właściwości oraz poruszanie się obiektów symulacji opisane zostały
w załączniku 11.2 (strona 246).
- 36 -
2 Środowisko ruchu
Program V-SIM umożliwia zdefiniowanie w sposób graficzny środowiska, w którym
odbywa się ruch obiektów. Elementy środowiska mogą mieć wpływ na przebieg samej
symulacji (elementy aktywne) lub tylko ją ilustrować (elementy pasywne).
Na przebieg wykonywanej symulacji mają jedynie wpływ ogólne parametry
środowiska ruchu (Parametry globalne) oraz wybrane elementy wprowadzonego środowiska
(Aktywne elementy). Przy analizie ruchu pojazdów uwzględniane są następujące czynniki
środowiska:
 Geometria podłoża uwzględniająca kierunek i stopień nachylenia oraz wysokość
bezwzględną.
 Rodzaj nawierzchni uwzględniający współczynnik przyczepności, współczynnik
oporu toczenia oraz dodatkowe elementy, jak np. występowanie wody.
 Wiatr boczny z uwzględnieniem jego kierunku i prędkości.
 Przeszkody, z którymi mogą występować kolizje z uwzględnieniem ich geometrii
oraz własności fizycznych.
Dodatkowym parametrem jest informacja o ogólnych warunkach

atmosferycznych, które sprowadza się do określenia zakresu widzialności. Ustawienie tego
parametru nie zmienia bezpośrednio dynamiki ruchu pojazdu, jednakże wpływa na ocenę
widoczności.
- 37 -
2.1 Parametry globalne

Parametry globalne określają ogólne własności środowiska ruchu. Parametry
te obowiązują na całym obszarze symulacji, za wyjątkiem miejsc, w których umieszczone
zostały aktywne elementy środowiska, które to mogą zmieniać lokalnie wybrane parametry.
Jeżeli nie zostały wprowadzone żadne aktywne elementy środowiska – jest to cała przestrzeń,
w której odbywa się ruch.
Aby przeglądnąć/zmienić parametry globalne należy wybrać polecenie Parametry
globalne z menu Plik. Identyczną funkcję spełnia również ikona znajdująca się na
podstawowej belce narzędziowej. Po jej wybraniu pojawia się dialog, gdzie w kolejnych
zakładkach można zmienić odpowiednio: nachylenie, stan i rodzaj nawierzchni, stan
atmosfery (pora doby dzień/noc, warunki atmosferyczne ze względu na ograniczenie
widzialności – opady atmosferyczne, mgła ), wiatr boczny, poziom wód gruntowych, zakres
widzialności i kolor wyświetlanego tła w widoku 3D.
Rys. 15 Okno programu „Globalne parametry środowiska”

Zakładka Nachylenie umożliwia zdefiniowanie nachylania całej powierzchni
środowiska roboczego względem poziomu. Kierunek spadku (nachylenia) określony jest
w programie za pomącą kąta jaki tworzy linia spadku z dodatnim zwrotem osi X globalnego
układu odniesienia.
Zakładka Nawierzchnia za pomocą której użytkownik ma możliwość wyboru stanu
i rodzaju nawerzchni (np. suchy asfalt) skutkujących przyjęciem odpowiednich wartości
współczynników przyczepności przylgowej i ślizgowej oraz współczynnika oporu toczenia.
Poprzez zakładkę Atmosfera, globalnych parametrów środowiska, można zdefiniować
porę doby oraz występowanie różnorodnych zjawisk atmosferycznych w postaci opadów czy
zamglenia, które wpływają w analizowanej sytuacji na zakres widzialności. Zakres ten jest
określony widzialnością podawaną w metrach. W chwili przełączenia się do trybu widoku 3D
zadeklarowany zakres widzialności jest wizualizowany dla wybranego ustawienia
obserwatora (kamery).
Ustawienie poziomu wody odbywa się poprzez poprzez zakładkę Woda, globalnych
parametrów środowiska. Zakładka umożliwia zdefiniowanie poziomu lustra wody w stosunku
- 38 -
do układu odniesienia. W chwili przełączenia się do trybu widoku 3D zadeklarowany poziom

wody jest wizualizowany dla wybranego ustawienia obserwatora (kamery). W zależności od
tego czy zdefiniowano poziom lustra wody poniżej czy powyżej poziomu odniesienia, będzie
wizualizowana sytuacja wypełnienia się wodą wszystkich obniżeń terenu, naturalnych lub
sztucznych, do zadeklarowanego poziomu, a w przypadku przyjęcia poziomu lustra wody
powyżej poziomu odniesienia będzie wizualizowana „sytuacja powodziowa”.
Kolor tła decyduje o wypełnieniu okna wizualizacji 3D w miejscach, gdzie nie jest
wyświetlany żaden obiekt. W większości przypadków, dla wizualizacji w trybie
wypełnionych wielokątów jest to obszar powyżej terenu, „niebo”.
Kolor innych elementów widocznych w oknie podglądu 3D, w tym terenu
odpowiadającego parametrom globalnym, modyfikuje się w miejscu edycji ich parametrów
podczas projektowania środowiska ruchu, przy ustawianiu parametrów widoczności.
Standardowo, jako parametry globalne, przyjmowana jest pozioma, płaska
płaszczyzna pokryta suchym asfaltem z zakresem widoczności 1000 m oraz brak wiatru
i wody.
Parametry globalne mogą być modyfikowane w dowolnym momencie, nie tylko przed
rozpoczęciem samej symulacji. Jeżeli jednak parametry te zostaną zmienione w sytuacji,
kiedy jest już wyliczony jakiś przebieg symulacji, dotychczas uzyskane wyniki (stan) nie będą
już wiarygodne. W takim przypadku symulacja musi być rozpoczęta jeszcze raz od stanu
początkowego z odrzuceniem dotychczas uzyskanych wyników (poleceniem Stop).
- 39 -
2.2 Wprowadzanie środowiska ruchu

Wprowadzanie elementów środowiska odbywa się poprzez ich rysowanie, podobnie
jak w innych programach graficznych, pracujących w środowisku Windows. Wstawianie
poszczególnych obiektów, w trybie projektowania 2D, odbywa się przez wybór
odpowiedniego narzędzia poprzez polecenia z menu Wstaw, a następnie narysowanie obiektu
w obszarze roboczym programu w specyficzny dla każdego z obiektów sposób. Polecenia
menu Wstaw mają swoje odpowiedniki w postaci ikon na belce narzędziowej Wstawianie.
Poszczególne obiekty i odpowiadające im narzędzia opisane zostaną w dalszej części tego
rozdziału.
Definiowanie środowiska ruchu odbywa się na identycznej zasadzie, jak rysowanie
elementów planu sytuacyjnego w programie CYBID PLAN9. Większość dostępnych
obiektów pokrywa się z tymi dostępnymi w programie PLAN. Również gotowe plany
sytuacyjne sporządzone w programie PLAN, po uzupełnieniu pewnych danych, nieistotnych
z punktu widzenia samego rysunku, a mających kluczowe znaczenie dla przeprowadzanej
symulacji mogą być wykorzystywane jako środowiska ruchu symulacji przeprowadzanych
w programie V-SIM.
2.2.1 Skala rysunków
Środowisko ruchu rysowane jest w programie V-SIM w naturalnej skali, tzn. obiekt
mający np. w rzeczywistości wymiary 2 x 5 m powinien być narysowany w programie
według oznaczeń jako 2 x 5 m. Niezależnie od (naturalnej) skali rysunku wybrać można
umowną skalę, z jaką będzie on wyświetlany w obszarze roboczym programu (zobacz
rozdział 2.5.3, strona 76) oraz niezależną od tego, skalę wydruków z programu, np. 1:200
(zobacz rozdział 7.1, strona 177).
2.2.2 Warstwy obiektów
Poszczególne elementy środowiska (rysunku) mogą być rozmieszczone w wielu
warstwach, tworzących łącznie złożone środowisko graficzne (szkic/plan). Warstwy
w programie są jak arkusze przezroczystych folii nakładanych na siebie. Analogia z folią jest
o tyle trafna, że przez przezroczyste obszary danej warstwy widać elementy znajdujące się
pod nią.
Warstwy stanowią podstawową metodę organizacji danych w projekcie. Ułatwiają
wyświetlanie bądź ukrywanie niezbędnych informacji na szkicu w zależności od preferencji
użytkownika. Ich odpowiednie zdefiniowanie przed rozpoczęciem pracy pozwala
na zwiększenie czytelności projektu i ułatwia jego zarządzanie. Warstwy mogą być dowolnie
dodawane lub usuwane. Użytkownik może też decydować o kolejności ich wyświetlania.
W danym momencie edytowane mogą być obiekty należące do jednej, aktywnej warstwy.
Standardowo, w momencie rozpoczęcia pracy z nowym dokumentem, składa się
on z pojedynczej warstwy. Aby dodać kolejne albo zmodyfikować istniejące należy wybrać
polecenie Widok\Warstwy\Edytuj (skrót klawiszowy [Ctrl]+[W]). Za pomocą poleceń
z podmenu Warstwy można również szybko wybrać, która z warstw ma być w danym
momencie aktywna. Podmenu ma swój odpowiednik w postaci ikony znajdującej się
na podstawowej listwie narzędziowej.
9
Dokładny opis możliwości programu CYBID PLAN oraz jego wersję demonstracyjną można znaleźć
w Internecie pod adresem: http://www.cyborgidea.com.pl/forensic/plan
- 40 -
Rys. 16 Narzędzie "Warstwy obiektów"

Jeżeli projekt składa się z więcej niż jednej warstwy u dołu okna edycyjnego pojawia
się ich lista, z której łatwo można wybrać aktualnie edytowaną warstwę (ikona z żółtym
elementem), ustalić kolejność ich wyświetlania oraz wybrać, które z nich mają być widoczne
(ikony z białym elementem), a które nie (pozostałe, szare ikony).
Rys. 17 Fragment okna programu z widoczną listą dostępnych warstw
2.2.3 Zaznaczanie obiektów

Narysowany element środowiska może być wyróżniony za pomocą specjalnego
narzędzia Zaznaczanie, posiadającego kursor w kształcie strzałki . W trakcie rysowania
narzędzie to może zostać w każdej chwili wybrane poprzez naciśnięcie klawisza [Esc] lub
wybranie ikony na belce narzędziowej. Aby zaznaczyć pojedynczy obiekt wystarczy na
nim kliknąć. Zaznaczony obiekt rysowany jest z dodatkowymi uchwytami w postaci
kwadracików wokół niego lub w jego charakterystycznych punktach. Aby zaznaczyć więcej
niż jeden obiekt należy trzymając wciśnięty przycisk myszy zaznaczyć obszar, w którym
znajdują się obiekty, które mają być zaznaczone. Trzymając wciśnięty klawisz [Shift]
i klikając kolejne obiekty można je selektywnie zaznaczać lub odznaczać.
Rys. 18 Pojedynczy zaznaczony obiekt

Obiekty zaznaczać można również za pomocą poleceń zgrupowanych w menu Edycja:
- 41 -
Polecenie Zaznacz wszystko (skrót klawiszowy [Ctrl]+[A]) pozwala zaznaczyć wszystkie

obiekty znajdujące się w edytowanej warstwie.
Polecenie Następny (skrót [Tab]) pozwala zaznaczyć kolejny obiekt w kolejności
wyświetlania.
Polecenie Poprzedni (skrót [Shift]+[Tab]) pozwala zaś zaznaczyć poprzedni obiekt w tej
kolejności.
Jeżeli zaznaczonych jednocześnie jest więcej obiektów, zawsze jeden z nich jest
dominujący – jego uchwyty rysowane są jako wypełnione kwadraciki, a pozostałych jako
puste. W odniesieniu do dominującego obiektu mogą być wyrównywane pozostałe,
zaznaczone obiekty. Dominującym jest zawsze ostatni z zaznaczonych obiektów.
Rys. 19 Kilka zaznaczonych obiektów z obiektem dominującym
2.2.4 Edycja właściwości obiektów

Aby zmodyfikować wygląd lub inne cechy obiektu można wywołać edycję jego
właściwości. Aby wywołać taką edycję należy, przy zaznaczonym obiekcie wybrać polecenie
Właściwości (skrót klawiszowy [Alt]+[Enter]) z menu Edycja. Polecenie to ma swój
odpowiednik w postaci ikony znajdującej się na podstawowym pasku narzędzi.
Alternatywną metodą wywołania edycji właściwości obiektu jest podwójne kliknięcie na nim
myszą.
Po wywołaniu edycji pojawia się zazwyczaj okno dialogowe umożliwiające zmianę
lub podgląd poszczególnych właściwości. Wygląd tego okna i zakres edytowanych
właściwości zależy od konkretnego obiektu i zostanie opisany w dalszej części tego rozdziału.
2.2.5 Bezpośrednia zmiana wybranych atrybutów
Wybrane atrybuty graficzne zaznaczonego obiektu lub obiektów mogą być zmienione
bez konieczności otwierania dialogu Właściwości obiektu i modyfikowania w nim
poszczególnych parametrów dla każdego obiektu z osobna, jak opisano w poprzednim
rozdziale. W ten sposób mogą być zmieniane następujące atrybuty graficzne:
 Kolor linii obrysu
 Kolor wypełnienia
 Kolor tekstu
 Krój czcionki
 Rozmiar czcionki
Aby zmienić któryś z powyższych atrybutów dla jednego bądź wielu zaznaczonych
obiektów należy po ich zaznaczeniu nacisnąć lewym przyciskiem myszy na odpowiedni
- 42 -
element listwy narzędziowej „Formatowanie”10. Poniżej pojawi się wówczas odpowiednia

lista wyboru, z której należy wybrać pożądaną wartość zmienianego atrybutu. Wszystkie
zaznaczone obiekty zmienia wówczas wartość wybranego atrybutu na wskazany.
Jeżeli element związany z edytowanym atrybutem na listwie narzędziowej
„Formatowanie” nie jest aktywny oznacza to, że nie został zaznaczony żądany obiekt lub
jeden z zaznaczonych obiektów nie posiada lub nie umożliwia zmiany tego atrybutu.
Rys. 20 Bezpośrednia zmiana atrybutów graficznych obiektów
2.2.6 Usuwanie obiektów

Zaznaczony obiekt (obiekty) można usunąć z projektu za pomocą polecenia Usuń
(skrót klawiszowy [Del]) z menu Edycja. Polecenie to ma również swój odpowiednik
na podstawowej listwie narzędziowej w postaci ikony .
2.2.7 Przemieszczanie obiektów
Aby przesunąć zaznaczony obiekt(y) należy przeciągnąć go myszą chwytając za jego
fragment poza miejscami, w których znajdują się uchwyty obiektu. Dla informacji,
po najechaniu kursorem na obszar obiektu, za który można go uchwycić kształt kursora
zmienia się na następujący: . W trakcie przemieszczania obiektów kursor przybiera

kształt: .
Obiekty mogą być również precyzyjnie przesuwane za pomocą klawiatury – przy
zaznaczonych obiektach należy przyciskać klawisze strzałek ([], [], [], i []).
Za każdym naciśnięciem strzałki obiekt(y) zostanie przesunięty we wskazanym kierunku
o 1 mm. Przy dłuższym (ponad 1s) przyciśnięciu klawisza strzałki obiekt(y) przesuwane są
o 10 mm. Przy jeszcze dłuższym (ponad 3s) przyciśnięciu klawisza strzałki obiekt(y)
przesuwane są o 0,1 m.
Obiekty można przemieszczać w sposób zorganizowany za pomocą poleceń
zebranych w menu Rozmieszczenie. Są to polecenia z następujących podmenu:
10
Zobacz rozdział 1.9.3.3, strona 29
- 43 -
 Wyrównaj obiekty – pozwalają one wyrównać położenie wszystkich zaznaczonych

w danym momencie obiektów względem obiektu dominującego.
 Centruj na dokumencie – pozwalają one umieścić zaznaczony obiekt lub obiekty na
środku edytowanego dokumentu.
 Rozstaw – pozwalają one wyrównać odstępy pomiędzy zaznaczonymi obiektami.
Wymagane jest w tym przypadku zaznaczenie przynajmniej 3 obiektów.
Polecenia te mają swoje odpowiedniki w postaci ikon na listwie narzędziowej
Rozmieszczenie (zobacz rozdział 1.9.3.4, strona 29).
2.2.8 Zmiana kształtu obiektów
Aby zmienić kształt zaznaczonego obiektu należy przeciągnąć myszą jeden z jego
uchwytów. Jeżeli po najechaniu kursorem na uchwyt zmienia się kształt kursora na taki,
zawierający znak kotwicy, np. wtedy kształt obiektu nie może być zmieniony.
Rozmiar obiektów możemy również precyzyjnie zmienić za pomocą klawiatury – przy
zaznaczonym obiekcie należy przyciskać klawisze strzałek trzymając jednocześnie wciśnięty
klawisz [Shift]. Za każdym naciśnięciem strzałki w lewo [] szerokość obiektu(-ów)
zostanie zmniejszona o 0,02 m. Za każdym naciśnięciem strzałki w prawo [] szerokość
obiektu(-ów) zostanie o tą sama wartość zwiększona. Za każdym naciśnięciem strzałki w górę
[] wysokość obiektu(-ów) zostanie zwiększona o 1 mm. Za każdym naciśnięciem strzałki
w dół [] wysokość obiektu(-ów) zostanie o tą sama wartość zmniejszona. Przy dłuższym
(ponad 1 s) przyciśnięciu klawisza strzałki rozmiar obiektu(-ów) zmienia się o 10 mm. Przy
jeszcze dłuższym (ponad 3 s) przyciśnięciu klawisza strzałki rozmiar obiektu(-ów) zmienia
się o 0,1 m.
Rozmiar obiektów można wyrównywać w sposób zorganizowany za pomocą poleceń
zebranych w podmenu Wyrównaj rozmiar menu Rozmieszczenie. Polecenia te pozwalają
wyrównywać rozmiar wszystkich zaznaczonych obiektów względem obiektu dominującego.
Polecenia te mają swoje odpowiedniki w postaci ikon na listwie narzędziowej
Rozmieszczenie (zobacz rozdział 1.9.3.4, strona 29).
2.2.9 Obracanie obiektów
Praktycznie wszystkie obiekty umieszczone na projekcie mogą być płynnie obracane
o dowolny kąt11. Aby obrócić zaznaczony obiekt należy przeciągnąć myszą jeden z jego
uchwytów trzymając jednocześnie wciśnięty klawisz [Ctrl]. Gdy wciśnięty jest klawisz [Ctrl]
i kursor myszy znajdzie się nad uchwytem obiektu kształt kursora zmienia się na następujący:
sygnalizując możliwość obrotu. Jeżeli kursor myszy zmieni kształt na taki: - obrót
obiektu nie jest możliwy.
Obiekty mogą być również precyzyjnie obracane za pomocą klawiatury: przy
zaznaczonych obiektach należy przyciskać klawisze strzałek ([], [], [], i []) trzymając
jednocześnie naciśnięty klawisz [Ctrl]. Za każdym naciśnięciem strzałki obiekt(y) zostanie
obrócony o 0,1º. Przy dłuższym (ponad 1 s) przyciśnięciu klawisza strzałki obiekt(y)
obracany jest o pełny 1º.
11
Wyjątek stanowią obiekty zaimportowane z innych programów przez Schowek. W środowisku Windows
starego typu (98/Me) bitmapy mogą być obracane jedynie o kąty będące wielokrotnością 90º.
- 44 -
Obiekty można również obracać za pomocą poleceń zebranych w podmenu Obróć

w menu Rozmieszczenie. Polecenia te mają swoje odpowiedniki w postaci ikon i na
listwie narzędziowej Rozmieszczenie (zobacz rozdział 1.9.3.4, strona 29).
2.2.10 Odbicie lustrzane
Praktycznie wszystkie obiekty umieszczone na projekcie12 mogą być rysowane
w postaci swojego lustrzanego odbicia niezależnie dla płaszczyzny poziomej (x)
i pionowej (y). Aby odbić zaznaczony obiekt należy wybrać jedno z poleceń podmenu Odbij
w menu Rozmieszczenie. Polecenia te mają swoje odpowiedniki w postaci ikon i na
listwie narzędziowej Rozmieszczenie (zobacz rozdział 1.9.3.4, strona 29).
2.2.11 Grupowanie obiektów
Kilka obiektów, znajdujących się na jednej warstwie rysunku, może być powiązanych
razem w postaci tzw. grupy i traktowanych przez program jak jeden, pojedynczy obiekt.
Zachowanie takie może być przydatne, gdy np. narysowany jest pewien fragment rysunku,
składający się z wielu pojedynczych obiektów i w trakcie dalszej pracy obiekty te mają
pozostać niezmienne i w stałych między sobą odległościach. Raz sformowana grupa może
być w przyszłości z powrotem rozdzielona na pojedyncze obiekty.
Aby z kilku obiektów utworzyć grupę należy, po ich uprzednim zaznaczeniu, wybrać
polecenie Rozmieszczenie\Kombinacje\Zgrupuj (skrót klawiszowy [Ctrl]+[G]). Polecenie
to ma swój odpowiednik w postaci ikony na listwie narzędziowej Rozmieszczenie (zobacz
rozdział 1.9.3.4, strona 29).
Aby rozdzielić grupę na pojedyncze obiekty należy, po jej zaznaczeniu wybrać
polecenie Rozmieszczenie\Kombinacje\Rozgrupuj (skrót klawiszowy [Ctrl]+[U]). Polecenie
to ma swój odpowiednik w postaci ikony na listwie narzędziowej Rozmieszczenie.
Grupy obiektów mogą być dowolnie zagnieżdżone, tzn. każda grupa obiektów może
być elementem składowym innej grupy.
2.2.12 Kolejność wyświetlania
W ramach pojedynczej warstwy poszczególne obiekty odrysowywane są w pewnej,
ściśle określonej kolejności. Kolejność ta ma znaczenie np. w sytuacji, gdy kilka obiektów
umieszczonych jest w tym samym miejscu lub częściowo na siebie zachodzi. W całości jest
widoczny wtedy tylko ten obiekt, który jest odrysowywany jako ostatni. Podobna sytuacja ma
miejsce, gdy w jednym miejscu znajdują się obiekty określające ten sam czynnik środowiska
ruchu pojazdów, np. rodzaj nawierzchni. O zachowaniu pojazdów decyduje w tym miejscu
ten z obiektów, który jest odrysowywany jako ostatni (jest „na górze”).
Kolejność odrysowywania wynika pierwotnie z kolejności umieszczania tych
obiektów na rysunku, tj. ostatni wprowadzony obiekt odrysowywany jest też jako ostatni.
Kolejność ta może być jednak zmieniona przez użytkownika. Do zmiany kolejności
odrysowywania służą polecenia zgromadzone w podmenu Przenieś z menu Rozmieszczenie.
Po zaznaczeniu pojedynczego obiektu i wybraniu jednego z poleceń obiekt może być
przeniesiony na sam początek kolejności wyświetlania, na sam koniec lub o jedną pozycję
w górę lub w dół kolejności. Polecenia te mają swoje odpowiedniki w postaci ikon
12
Wyjątek stanowią pola tekstowe.
- 45 -
odpowiednio: , , i na listwie narzędziowej Rozmieszczenie (zobacz rozdział

1.9.3.4, strona 29).
2.2.13 Operacje z wykorzystaniem Schowka
Do edycji elementów rysunku można wykorzystać, rozpowszechniony wśród aplikacji
pracujących w środowisku Windows, mechanizm Schowka. Za pomocą tego mechanizmu
można powielać narysowane obiekty, przenosić je do innej warstwy dokumentu, do innego
dokumentu lub nawet do innego programu.
Aby umieścić kopię wybranego obiektu (obiektów) w Schowku należy zaznaczyć go,
a następnie wybrać polecenie Edycja\Kopiuj (skrót klawiszowy [Ctrl]+[C]). Polecenie to ma
swój odpowiednik w postaci ikony na podstawowej listwie narzędziowej. Można również
przenieść obiekt do Schowka z jednoczesnym usunięciem go z dokumentu. Należy wówczas
użyć polecenia Edycja\Wytnij (skrót [Ctrl]+[X], ikona ).
Tak umieszczone w Schowku obiekty można umieścić w edytowanym dokumencie
wybierając w odpowiednim momencie polecenie Edycja\Wklej (skrót klawiszowy [Ctrl]+[V],
ikona ).
- 46 -
2.3 Pasywne elementy środowiska

Pasywne elementy środowiska to elementy, które nie mają wpływu na przebieg
symulacji. Mają one charakter jedynie ilustracyjny, komentujący przebieg przeprowadzanej
symulacji.
Elementy pasywne wprowadzane są do projektu poprzez wybieranie poleceń z menu
Wstaw.
2.3.1 Linia
Linia jest najprostszym z elementów graficznych służących do ilustracji środowiska
ruchu. Reprezentują one odcinki proste. Linie mogą posiadać różną grubość, sposób
kreskowania13 oraz kolor. Linie mogą być także jedno- lub obustronnie zakończone
strzałką.
Rys. 21 Przykłady Linii

Rysowanie Linii odbywa się przez wybranie polecenia Wstaw\Linia (skrót
klawiaturowy [L]). Następnie należy umieścić kursor myszy w miejscu, w którym ma znaleźć
się jeden z końców odcinka, przycisnąć lewy przycisk myszy i przeciągnąć do miejsca,
w którym ma się znaleźć koniec odcinka i tam puścić.
2.3.2 Prostokąt
Prostokąt, podobnie jak linia, jest prostym elementem graficznym służącym do
ilustracji środowiska ruchu. Dla Prostokątów, podobnie jak dla innych figur mogących
posiadać wypełnienie, można niezależnie zdefiniować styl obramującej go linii i styl
wypełnienia. Linia obramująca może przyjmować podobne atrybuty jak dla Linii, może też
nie występować w ogóle. Wypełnienie Prostokąta może przyjmować różne kolory i sposoby
kreskowania lub nie występować w ogóle (przeźroczyste wnętrze).
Rys. 22 Przykłady Prostokątów

Rysowanie Prostokąta odbywa się przez wybranie polecenia Wstaw\Prostokąt
(skrót klawiaturowy [P]). Następnie należy umieścić kursor myszy w miejscu, w którym ma
13
Styl rysowania inny od linii ciągłej mogą mieć tylko linie o grubości pojedynczego punktu.
- 47 -
znaleźć się jeden z wierzchołków prostokąta, przycisnąć lewy przycisk myszy i przeciągnąć
do miejsca, w którym ma się znaleźć przeciwległy wierzchołek i tam puścić. Jeżeli w trakcie
tego przeciągania przyciśnięty będzie klawisz [Shift] – rysowany będzie kwadrat.
2.3.3 Zaokrąglony prostokąt
Zaokrąglony prostokąt jest figurą wywodzącą się z prostokąta, a różniącą się od niego
narożnikami, zaokrąglonymi w zadanym stopniu. Dla Zaokrąglonych prostokątów, podobnie
jak dla innych figur mogących posiadać wypełnienie, można niezależnie zdefiniować styl
obramującej go linii i styl wypełnienia.
Rys. 23 Przykłady Zaokrąglonych prostokątów

Rysowanie Zaokrąglonego prostokąta odbywa się, analogicznie jak Prostokąta, przez
wybranie polecenia Wstaw\Zaokrąglony prostokąt (skrót klawiaturowy [Z]). Następnie
należy umieścić kursor myszy w miejscu, w którym ma znaleźć się jeden z wierzchołków
prostokąta, przycisnąć lewy przycisk myszy i przeciągnąć do miejsca, w którym ma się
znaleźć przeciwległy wierzchołek i tam puścić. Jeżeli w trakcie tego przeciągania przyciśnięty
będzie klawisz [Shift] – rysowany będzie kwadrat.
Stopień (promień) zaokrąglenia narożników można modyfikować również za pomocą
myszy przeciągając specjalne uchwyty obiektu znajdujące się na styku krawędzi prostej
i zaokrąglonej. W skrajnych przypadkach można uzyskać w ten sposób elipsę lub prostokąt.
2.3.4 Elipsa
Elipsa, podobnie jak wcześniej opisane obiekty, jest prostym elementem graficznym
służącym do ilustracji środowiska ruchu. Dla Elips, podobnie jak dla innych figur mogących
posiadać wypełnienie, można niezależnie zdefiniować styl obramującej go linii i styl
wypełnienia.
Rys. 24 Przykłady Elips

Rysowanie Elipsy odbywa się, podobnie jak Prostokąta, przez wybranie polecenia
Wstaw\Elipsa (skrót klawiaturowy [E]). Następnie należy umieścić kursor myszy w miejscu,
w którym ma znaleźć się jeden z wierzchołków prostokąta opisanego na wprowadzanej
elipsie, przycisnąć lewy przycisk myszy i przeciągnąć do miejsca, w którym ma się znaleźć
- 48 -
przeciwległy wierzchołek i tam puścić. Jeżeli w trakcie tego przeciągania przyciśnięty będzie
klawisz [Shift] – rysowane będzie koło.
2.3.5 Wielokąt
Wielokąt, podobnie jak wcześniej opisane obiekty, jest prostym elementem
graficznym służącym do ilustracji środowiska ruchu. Dla Wielokątów, podobnie jak dla
innych figur mogących posiadać wypełnienie, można niezależnie zdefiniować styl
obramującej go linii i styl wypełnienia.
Rys. 25 Przykłady Wielokątów

Rysowanie Wielokąta odbywa się przez wybranie polecenia Wstaw\Wielokąt
(skrót klawiaturowy [W]). Następnie należy kolejno klikać myszą wierzchołki wielokąta.
Żeby przerwać rysowanie ostatni z punktów wielokąta należy kliknąć podwójnie lub
przycisnąć klawisz [Esc]. Korzystając z zakładki Wygląd znajdującej się we Właściwościach
obiektu można zamienić, powstały wielokąt zamknięty, na linię łamaną a także stworzyć linie
zakrzywione z możliwością edycji pomiędzy punktami kontrolnymi linii, za pomocą prostych
kierujących.
2.3.6 Łamana
Łamana, podobnie jak wcześniej opisane obiekty, jest prostym elementem graficznym
służącym do ilustracji środowiska ruchu. Jest ona zbliżona do Wielokąta, z tą różnicą, że
reprezentuje figurę otwartą i nie może posiadać wypełnienia. Styl linii dla Łamanej można
definiować identycznie, jak dla Linii.
Rys. 26 Przykład Łamanej

Rysowanie Łamanej, analogicznie jak Wielokąta, odbywa się przez wybranie
polecenia Wstaw\Łamana (skrót klawiaturowy [A]). Następnie należy kolejno klikać
myszą punkty łamanej. Ostatni z nich należy kliknąć podwójnie lub przycisnąć klawisz [Esc],
żeby przerwać rysowanie. Podobnie jak w przypadku Wielokąta korzystając z zakładki
Wygląd znajdującej się we Właściwościach obiektu narysowana linię łamaną można domknąć
lub stworzyć dowolną linię zakrzywioną.
- 49 -
2.3.7 Krzywa Bezier’a

Krzywa Bezier’a, podobnie jak wcześniej opisane obiekty, jest prostym elementem
graficznym służącym do ilustracji środowiska ruchu. Jest ona zbliżona do Łamanej, z tą
różnicą, że uzyskana linia może być zakrzywiona i bez załamań przechodzić przez kolejne
punkty. Styl linii dla Łamanej można definiować identycznie, jak dla Linii.
Rys. 27 Przykład Krzywej Bezier’a

Rysowanie Krzywej Bezier’a, analogicznie jak Łamanej, odbywa się przez wybranie
polecenia Wstaw\Krzywa Bezier’a (skrót klawiaturowy [B]). Następnie należy kolejno
klikać myszą punkty, przez które ma przechodzić krzywa. Ostatni z punktów krzywej należy
kliknąć podwójnie lub przycisnąć klawisz [Esc], żeby przerwać rysowanie.
Oprócz uchwytów odpowiadających punktom, przez które przechodzi krzywa, obiekt
ten posiada dodatkowe uchwyty w miejscach tzw. punktów kontrolnych wpływających na
kształt przebiegu krzywej. Przeciągając myszą te uchwyty można wpływać na kierunek
przebiegu i stopień zaokrąglenia krzywej. Stworzoną krzywą można zamienić na linie łamaną
i wielokąt edytując opcje Wyglądu we Właściwościach obiektu.
2.3.8 Symbol
Symbol jest bardziej złożonym, w stosunku do wcześniej opisanych, elementem
graficznym służącym do ilustracji środowiska ruchu. Wprowadza on do rysunku
element spoza samego programu. Symbol rysowany jest w postaci wybranego,
pojedynczego znaku ze wskazanej czcionki.
Do programu dołączony jest podstawowy zestaw symboli14 użytecznych przy
komentowaniu zdarzeń drogowych. Zawiera on, między innymi, symbole z następujących
kategorii:
W postaci czcionki True Type o nazwie „CI RoadMap Symbols”. Po zainstalowaniu z programem czcionka ta
14
może być także wykorzystywana w innych programach pracujących w środowisku Windows.
- 50 -
 Elementy oznakowania poziomego dróg.

 Sylwetki pieszego w różnych stadiach ruchu.
 Symbole latarni ulicznych.
Rys. 28 Przykłady symboli

Wprowadzenie Symbolu odbywa się przez wybranie polecenia Wstaw\Symbol
(skrót klawiaturowy [S]). Następnie należy kliknąć myszą w miejscu, w którym ma się on
znaleźć. Zostanie tam wprowadzony pierwszy z dołączonego do programu zestawu symboli.
Aby zmienić symbol na inny, a także żeby wybrać inny zestaw symboli należy wywołać
Właściwości obiektu poprzez dwukrotne jego kliknięcie lub wywołanie polecenia
Edycja\Właściwości przy zaznaczonym symbolu.
2.3.9 Obrazek
Obrazek umożliwia wprowadzenie, jako ilustracji środowiska ruchu zawartości pliku
graficznego pochodzącego spoza programu. Obsługiwane są zarówno pliki graficzne
w formacie wektorowym15, jak i rastrowym (bitmapy)16. Obrazek może być użyteczny przy
wprowadzaniu następujących elementów:
 zeskanowany podkład geodezyjny;
 zdjęcia miejsca zdarzenia lub jego uczestników;
 rysunki pojazdów lub innych obiektów sporządzone w innym programie.
Wprowadzenie Obrazka odbywa się przez wybranie polecenia Wstaw\Obrazek
(skrót klawiaturowy [O]). Następnie należy kliknąć myszą w miejscu, w którym ma się on
znaleźć. W tym momencie program otworzy dialog z zapytaniem o wskazanie pliku, który ma
być zaimportowany. Należy wybrać odpowiedni plik i zatwierdzić dialog.
Dla rysunków wektorowych można narzucić kolor wypełnienia oraz linię konturową,
jakimi będzie on rysowany. Wszystkie te opcje dostępne są po wywołaniu Właściwości
obiektu poprzez dwukrotne jego kliknięcie lub wywołanie polecenia Edycja\Właściwości
przy zaznaczonym obrazku.
15
Obsługiwane wektorowe formaty plików to: Pomiary wetkorowe (eSurv), Chmury punktów (COPSXML),
Siatki punktów 3D (WRL, OBJ), Metapliki Windows (WMF), Rozszerzone Metapliki Windows (EMF) lub
pliki wymiany AutoCAD (DXF).
16
Obsługiwane rastrowe formaty plików to: Bitmapy Windows (BMP, DIB, RLE), Format wymiany JPEG
(JPEG, JPG, JPE, JFIF), Format GIF, Format Tagged Image (TIF, TIFF), Format PNG, Ikony (ICO).
- 51 -
2.3.10 Tekst
Tekst jest prostym elementem graficznym służącym do skomentowania środowiska
ruchu. Tekst może składać się z jednej lub więcej linii, a wpływać na jego wygląd
można przez wybór czcionki, koloru sposobu wyrównywania linii tekstu (do lewej,
centralnie lub do prawej). Rozmiar pola zawierającego tekst dobierany jest przez program
automatycznie na podstawie jego zawartości i wybranej czcionki.
Rys. 29 Przykłady Tekstu
Wprowadzenie Tekstu odbywa się przez wybranie polecenia Wstaw\Tekst (skrót

klawiaturowy [T]). Następnie należy kliknąć myszą w miejscu, w którym ma się on znaleźć.
We wskazanym miejscu umieszczony zostanie domyślny tekst. Aby zmienić treść lub format
Tekstu należy wywołać Właściwości obiektu poprzez dwukrotne jego kliknięcie lub
wywołanie polecenia Edycja\Właściwości przy zaznaczonym Tekście.
2.3.11 Wymiar liniowy
Wymiar liniowy jest elementem graficznym pozwalającym zaznaczyć wybrane
wymiary liniowe lub odległości na rysunku17.
Rys. 30 Przykłady różnych wymiarów liniowych

Rysowanie Wymiaru liniowego, podobnie jak Linii, odbywa się przez wybranie
polecenia Wstaw\Wymiar liniowy (skrót klawiaturowy [I]). Następnie należy umieścić
kursor myszy w jednym z dwóch punktów, których wzajemna odległość ma być zmierzona,
przycisnąć lewy przycisk myszy, przeciągnąć do przeciwległego punktu i tam dopiero puścić.
Standardowo, linia wymiarowa umieszczona zostaje pomiędzy wskazanymi punktami,
a opis odległości na jej środku lub z boku, jeżeli się nie mieści. Opis zmierzonej odległości,
wraz z linią wymiarową może być jednak przemieszczony w dowolne miejsce za pomocą
przeciągnięcia myszą związanego z nim uchwytu.
2.3.12 Wymiar kątowy
Wymiar kątowy, podobnie jak Wymiar liniowy jest elementem graficznym
pozwalającym zaznaczyć wybrane wymiary kątowe na rysunku 18.
17
Aby dokonać samego pomiaru, bez pozostawiania śladów na dokumencie można wykorzystać narzędzie do
pomiarów odległości lub Bezpośrednie pomiary (zobacz rozdział 2.3.7, strona 25).
- 52 -
Rys. 31 Przykłady różnych wymiarów kątowych

Rysowanie Wymiaru kątowego odbywa się przez wybranie polecenia
Wstaw\Wymiar kątowy (skrót klawiaturowy [K]). Następnie należy kolejno kliknąć trzy
punkty:
1. Koniec jednego z ramion kąta;
2. Wierzchołek kąta;
3. Koniec drugiego ramienia kąta.
Kąty mogą być mierzone ze znakiem w zakresie od -180º do +180º lub zawsze
dodatnie w zakresie od 0º do 360º. Wybór zakresu pomiaru i inne opcje wpływające na
wygląd Wymiaru kątowego ustalić można wywołując Właściwości obiektu poprzez
dwukrotne jego kliknięcie lub wywołanie polecenia Edycja\Właściwości przy
zaznaczonym Wymiarze.
2.3.13 Pole powierzchni
Opcja Pole powierzchni jest elementem graficznym, który pozwala określić pole
powierzchni wewnątrz dowolnego wieloboku z dokładnością do 0,001m2.
Rys. 32 Przykładowy pomiar pola powierzchni
Pomiar Pola powierzchni odbywa się przez wybranie polecenia Wstaw\Pole

powierzchni. Następnie należy kolejno klikać myszą wierzchołki wielokąta, którego chcemy
zwymiarować. Ostatni z punktów wielokąta należy kliknąć podwójnie lub przycisnąć klawisz
[Esc], żeby przerwać pomiar.
18
Aby dokonać samego pomiaru, bez pozostawiania śladów na dokumencie można wykorzystać narzędzie do
pomiarów kątów lub nachylania albo Bezpośrednie pomiary (zobacz rozdział 2.3.7, strona 25).
- 53 -
2.3.14 Układ współrzędnych

Układ współrzędnych jest elementem graficznym pozwalającym nanieść w dowolnym
miejscu szkicu dwuwymiarową skalę odległości.
3
-2
1
-1
-1 2
3
4
5
6
7
Rys. 33 Przykładowy układ współrzędnych

Wprowadzenie Układu współrzędnych odbywa się przez wybranie polecenia
Wstaw\Układ współrzędnych (skrót klawiaturowy [U]), a następnie kliknięcie myszą
w miejscu, w którym ma się znaleźć środek wprowadzanego układu.
2.3.15 Linijka krzywoliniowa
Linijka krzywoliniowa jest elementem graficznym, bazującym na opisanej w pkt. 2.3.7
krzywej Bezier’a, pozwalającym określić odległość wybranego punku mierzoną wzdłuż
krzywej lub wymiary wybranych elementów przebiegających na rysunku w sposób
krzywoliniowy. Uzyskana linia może być krzywą głądką i bez załamań przechodzić przez
kolejne punkty.
Rys. 34 Przykład wymiarowania linijką krzywoliniową

Wymiarowanie za pomocą linijki krzywoliniowej, odbywa się przez wybranie
polecenia Wstaw\Linijka krzywoliniowa. Następnie należy klikać myszą kolejne punkty,
przez które ma przechodzić krzywa. Ostatni z punktów krzywej należy kliknąć dwukrotnie
lub zakończyć klawiszem [Esc]. Edytowanie właściwości tego obiektu umożliwia
definiowanie wyglądu powstałej linii, a także wartości głównych i pomocniczych podziałki
liniowej. Edycja właściwości obiektu odbywa się poprzez dwuklik myszy na obiekcie lub
poleceniem Edycja\Właściwości.
- 54 -
Oprócz uchwytów odpowiadających punktom węzłowym, przez które przechodzi

krzywa, obiekt ten posiada dodatkowe uchwyty w miejscach tzw. punktów kontrolnych
wpływających na kształt przebiegu krzywej. Przeciągając myszą te uchwyty można wpływać
na kierunek przebiegu i stopień zaokrąglenia krzywej.
2.3.16 Znacznik pozycji

Znacznik pozycji pozwala zaznaczyć na rysunku położenie i ewentualnie współrzędne
wybranego punktu charakterystycznego19. Znacznik taki rysowany jest jako znaczek,
o wybranym kształcie, wyznaczający pozycję oraz, opcjonalnie wartość współrzędnych (x, y)
w tym punkcie względem globalnego, inercjalnego układu odniesienia (zobacz rozdział
1.10.1, strona 34).
Rys. 35 Przykłady znaczników pozycji

Wprowadzenie Znacznika pozycji odbywa się przez wybranie polecenia
Wstaw\Znacznik pozycji (skrót klawiaturowy [N]). Następnie postępować można w dwojaki
sposób:
1. Kliknąć myszą w miejscu, w którym ma się znaleźć znacznik.
2. Przeciągnąć myszą od innego punktu charakterystycznego na rysunku obserwując
współrzędne zmieniające się w polu komunikatów Listwy statusu. Podawana jest tam
odległość w poziomie (x), w pionie (y) oraz po przekątnej pomiędzy punktem, w którym
przyciśnięty został przycisk myszy, a bieżącym położeniem kursora. W miejscu, w którym ma
się znaleźć Znacznik pozycji należy puścić przycisk.
2.3.17 Odnośnik
Obiekt Odnośnik pozwala nanieść na sporządzany szkic odniesienia do wybranych
miejsc automatycznie je numerując i odpowiednio je ponazywać. Odnośniki są małymi
obiektami zawierającymi automatycznie generowany numer opcjonalnie obwiedziony ramką
z opcjonalną strzałką lub strzałkami wskazującymi dokładną lokalizacje interesującego
punktu. Numeracja może być prowadzona według różnych systemów (cyfry arabskie
i rzymskie, litery łacińskie), może zaczynać się od wskazanej wartości pozwalając na
kontynuację numeracji na kolejnych szkicach. Odnośnikom wskazującym konkretne punkty
towarzyszy opcjonalnie automatycznie generowana legenda, która zawiera uszeregowany spis
wszystkich wprowadzonych odnośników.
Zarządzanie odnośnikami i legendą
W nowej wersji programu (V-SIM 4.0) udoskonalono sposób zarządzania odnośnikami
i legendą poprzez:
 Poprawę funkcjonowania opcji włączenia/wyłączenia wyświetlania legendy,
 poprawę zarządzania wielkością obszaru legendy (uchwyty kontrolne),
19
Aby tylko sprawdzić współrzędne danego punktu, bez pozostawiania śladów na dokumencie można
obserwować wskaźnik położenia kursora w Listwie statusu (zobacz rozdział 1.9.8, strona 34).
- 55 -
 możliwość zaznaczania odnośników poprzez przeciągnięcie myszą (zaznaczanie oknem),

 możliwość kopiowania dowolnego zakresu odnośników w ramach tego samego lub pomiędzy
różnymi projektami,
 zablokowanie możliwości usunięcia legendy (można wyłączyć lub włączyć jej widoczność),
 możliwość dodawania tytułu odnośnika.
Rys. 36 Przykładowe odnośniki wraz z legendą

Wprowadzenie pojedynczego Odnośnika odbywa się przez wybranie polecenia
Wstaw\Odnośnik, a następnie kliknięcie myszą w miejscu, w którym ma się znaleźć środek
pola opisującego odnośnik. W miejscu kliknięcia wstawiony zostaje odnośnik posiadający
2 uchwyty do przeciągania. Górny uchwyt służy do przeciągania samego pola odnośnika
w nowe miejsce.
Dolny uchwyt służy do wyciągania strzałek wskazujących dokładną lokalizację
punktu. Przyciskając lewy kalwisz myszy w jego miejscu i przeciągając w inną lokalizację
umieszczamy nową strzałkę wychodzącą z odnośnika i wskazującą na tą lokalizację.
Aby usunąć (schować) daną strzałkę należy przeciągnąć uchwyt znajdujący się na jej końcu
na obszar zajmowany przez sam odnośnik.
Przy wprowadzeniu pierwszego odnośnika program automatycznie tworzy w jego
pobliżu legendę, która zawierać będzie spis wszystkich wprowadzonych odnośników. Może
być ona edytowana i modyfikowana. Dodawanie kolejnych lub edycja istniejących
odnośników automatycznie aktualizuje legendę.
Edytując właściwości odnośnika lub legendy poprzez dwukrotne jego kliknięcie lub
wywołanie polecenia Edycja\Właściwości przy zaznaczonym obiekcie można zmienić
sposób numeracji, nazwę konkretnego odnośnika, kształt ramki go okalającej. Ustawienia
odnośników, jak i sposób numeracji są wspólne dla wszystkich odnośników umieszczonych
w jednym projekcie.
2.3.18 Usługa WMS - import map w postaci rastrowej
WMS (Web Map Service) to standard udostępniania map w postaci rastrowej (obrazu
mapy – w przypadku użytkowników programu V-SIM będą to najczęściej zapisane
w formacie rastrowym fragmenty ortofotomapy) z wykorzystaiem internetu (interfejs HTTP).
W zapytaniu do serwera WMS podaje się parametry mapy (żądane warstwy, obszar
geograficzny, układ współrzędnych, współrzędne). W odpowiedzi przesyłany jest obraz mapy
(np. w formacie JPEG, PNG, GIF), wygenerowany przez serwer na podstawie danych
zawartych w bazach danych lub plikach.
Import map z serwisu WMS (wymagane jest połączenie z internetem), odbywa się
w programie V-SIM przy użyciu polecenia Wstaw\Dane WMS lub ikony znajdującej
się na listwie narzędziowej ”Wstawianie”. Po wywołaniu polecenia umieszczamy kursor
myszy w miejscu, w którym ma się znaleźć środek importowanej ortofotomapy i naciskamy
- 56 -
lewy klawisz myszy. W oknie Dane WMS, w polu Adres www usługi wybieramy
z rozwijanego paska menu adres URL serwera WMS, a następnie naciskamy klawisz Enter.
W polu Dostępne warstwy powinny pojawić się wszystkie warstwy dostępne na danym
serwerze WMS. Wybieramy interesującą nas warstwę, najczęściej będzie to jedna
z dostępnych wersji ortofotomapy, a następnie wprowadzamy współrzędne geograficzne
punktu znajdującego się w centrum obszaru, który chcemy zaimportować. Współrzędne
te w formacie dziesiętnym (np. 52.238290, 21.051265) wpisujemy w oknie Współrzędne
(LAT, LON) najpierw szerokość, następnie długość geograficzną. Do określenia
współrzędnych geograficznych można posłużyć się przenośnym odbiornikiem GPS (np.
odczyt współrzędnych na miejscu zdarzenia), aplikacją geolokalizacyjną na smartfona bądź
skorzystać z usługi GoogleMaps, która poprzez funkcję Co tu jest, dostępną z menu
kontekstowego kursora, zwraca w odpowiedzi na zapytanie współrzędne geograficzne punktu
na mapie, w którym aktualnie znajduje się kursor.
Rys. 37 Okno dialogowe usługi WMS

Następnym krokiem jest ustawienie rozmiaru piksela terenowego – program domyślnie
przyjmuje wartość 0,1m (jeśli zadeklarowany rozmiar piksela terenowego będzie nieosiągalny
serwer WMS zwróci mapę w najwyższej dostępnej rozdzielczości). Ostatnim etapem jest
podanie rozmiaru wyświetlonego obszaru w polu Obszar do pobrania, w formie odległości
w kierunkach: północ(N), południe(S), wschód(E), zachód(W) liczonej względem punktu
centralnego. Załadowany fragment ortofotomapy, można poszerzyć do obszaru o rozmiarze
400 m x 400 m. Dodatkowo dla wprowadzonego w powyższy sposób do środowiska
roboczego programu obiektu Dane WMS można ustawić dodatkowe opcje przezroczystość
(suwak), a także zablokować możliwość edycji jego położenia, bądź orientacji w zakładkach
znajdujących się we właściwościach obiektu.
- 57 -
2.3.19 Statyczna sylwetka

Statyczna sylwetka jest obiektem graficznym, za pomocą którego można oznaczyć
położenie pojazdu lub innego uczestnika ruchu. Podobnie jak inne obiekty pasywne,
nie wpływa ona na przebieg symulacji.
Program posiada wbudowaną bibliotekę sylwetek różnych pojazdów mechanicznych,
ich ruchomych części, ludzi, zwierząt, roślin, przedmiotów towarzyszących człowiekowi,
narzędzi, broni, wyposażenia wnętrz oraz elementów infrastruktury drogowej20. Zestaw
dostępnych sylwetek opisany jest w załączniku 11.5, strona 254.
Na sylwetce pojazdu mechanicznego program może dodatkowo zaznaczyć następujące
elementy:
 Położenie podłużnej osi pojazdu.
 Położenie osi.
 Położenie poszczególnych kół.
Przy wprowadzaniu sylwetek pojazdów mechanicznych można skorzystać
z dołączonej do programu bazy danych pojazdów. Z tej bazy mogą zostać pobrane
automatycznie: typ sylwetki, wymiary zewnętrzne pojazdu, rozmieszczenie kół pojazdu oraz
wymiary samych kół.
Rys. 38 Przykłady sylwetek z zestawu wbudowanego w program

Aby wprowadzić Statyczną sylwetkę w oparciu o bazę danych należy wybrać
polecenie Wstaw\Statyczna sylwetka\Katalog pojazdów (skrót klawiaturowy [J]). Otwarty
zostanie dialog, w którym należy zdefiniować właściwy model i wersję pojazdu, a następnie
zatwierdzić dialog. W obszarze szkicu pojawi się wybrana sylwetka, którą następnie można
przesunąć w dowolne miejsce rysunku (zobacz 2.2.7, strona 43).
Aby wprowadzić Statyczną sylwetkę dla pojazdów nie ujętych w bazie lub innych
uczestników ruchu należy wskazać żądaną sylwetkę przez wybór odpowiedniego polecenia
z podmenu Wstaw\Statyczna sylwetka. W obszarze szkicu pojawi się wybrana sylwetka, którą
następnie można przesunąć w dowolne miejsce rysunku (zobacz 2.2.7, strona 43).
Wymiary takiej sylwetki można swobodnie zmieniać za pomocą myszy.
20
Do rysunku mogą być także wprowadzone sylwetki innych pojazdów, z poza zestawu wbudowanego w sam
program, za pomocą obiektu Obrazek (zobacz rozdział 2.3.9, strona 50). Mogą to być np. sylwetki pochodzące z,
dostępnych na rynku, bibliotek sylwetek innych producentów.
- 58 -
Aby zmienić wymiary sylwetki podając dane numeryczne lub zmienić sposób jej
rysowania należy, analogicznie jak dla innych obiektów, wywołać Właściwości obiektu
poprzez dwukrotne jego kliknięcie lub wywołanie polecenia Edycja\Właściwości przy
zaznaczonej Sylwetce.
Sylwetka statyczna, obiekt kinematyczny – modele 3D (2D)
Z wybranymi sylwetkami statycznymi oraz obiektami kinematycznymi zintegrowano ich
modele przestrzenne (obiekty 3D). Obiekty posiadające reprezentację przestrzenną to:
 Sylwetki ludzi – kobieta, mężczyzna, dziecko (w pozycji odpowiadającej różnemu
charakterowi ruchu – bieg, chód),
 Jednoślady i „pojazdy” dziecięce – rower jadący (rowerzysta), rower prowadzony (pieszy),
rowerek dziecięcy, motocykl (motocyklista), skuter, quad, hulajnoga, wózek dziecięcy.
 Pojazdy komunikacji zbiorowej – autobus, autobus przegubowy, tramwaj Bombardier,
tramwaj Konstal, zestaw kolejowy Pendolino, lokomotywa spalinowa SM-42.
 Pojazdy rolnicze i budowlane – furmanka (z woźnicą), ciągnik rolniczy z kabiną, ciągnik
rolniczy bez kabiny, kombajn zbożowy, przyczepa kombajnu z hederem (zespołem
żniwnym), koparko-ładowarka.
Rys. 39 Przykłady sylwetek statycznych pojazdów rolniczych w widoku 3D

Do niektórych obiektów 3D (np. motocyklista) dostępne są opcje (zakładka Wygląd 3D)
wyłączania wybranych elementów obiektu (np. kierujący, pasażer, kask, itp.) oraz możliwość
zmiany koloru wybranych elementów obiektu 3D (np. elementy ubrania).
Rys. 40 Okno właściwości obiektu "Motocyklista"
- 59 -
2.3.20 Położenie ciała

Program V-SIM posiada unikalny obiekt graficzny za pomocą którego można
zaznaczyć położenie ciała człowieka w dowolnej pozycji. Podobnie jak inne obiekty pasywne,
sylwetka ta nie wpływa na przebieg symulacji.
Rys. 41 Sylwetki ciała w różnych pozycjach

Wprowadzenie Położenia ciała odbywa się przez wybranie polecenia
Wstaw\Położenie ciała (skrót klawiaturowy [C]). Następnie należy kliknąć myszą w miejscu,
w którym ma się on znaleźć. We wskazanym miejscu umieszczona zostanie sylwetka
leżącego ciała w domyślnej pozycji. Aby zmodyfikować ułożenie ciała należy przeciągać
myszą uchwyty rozmieszczone na sylwetce.
2.3.21 Znak drogowy
Znak drogowy pozwala wprowadzić do rysunku pionowy znak drogowy. Program
zawiera wbudowaną bibliotekę niemal 1 500 pionowych znaków drogowych oraz
symboli im towarzyszących, występujących na terenie Austrii, Niemiec, Polski i Ukrainy.
Rys. 42 Różne znaki drogowe
Wprowadzenie Znaku drogowego odbywa się przez wybranie polecenia

Wstaw\Znak drogowy (skrót klawiaturowy [G]). Następnie należy kliknąć myszą w miejscu,
w którym ma się on znaleźć (zostanie tam umieszczony słupek wsporczy znaku pionowego).
We wskazanym miejscu umieszczony zostanie domyślny znak drogowy z tarczą (A-5). Aby
zmienić wybrany znak (tarczę znaku) lub zmienić sposób jego rysowania, należy analogicznie
jak dla innych obiektów, wywołać Właściwości obiektu poprzez dwukrotne jego kliknięcie
lub wywołanie polecenia Edycja\Właściwości przy zaznaczonym Znaku.
- 60 -
Oznakowanie pionowe w trybie widoku 2D wyświetlane jest na szkicu zgodnie

z zasadami rysunku technicznego w widoku z góry natomiast tarcza znaku umieszczana jest
obok znaku na odnośniku. W ten sposób uzyskano możliwość łatwego i jednoznacznego
rozmieszczania oznakowania pionowego na szkicu w sytuacji gdy na jednym słupku
wsporczym umieszczonych zostało kilka tarcz o różnym znaczeniu.
Uzupełnieniem bazy oznakowania pionowego są urządzenia bezpieczeństwa ruchu
drogowego w postaci: słupków prowadzących z możliwością wprowadzenia pikietażu drogi,
słupków krawędziowych, blokujących, przeszkodowych, tablic prowadzących, kierujących,
rozdzielających, progów zwalniających itd.
2.3.22 Oznakowanie poziome

Oznakowanie poziome dostępne jest po wybraniu polecenia Wstaw/ Oznakowanie
poziome lub poprzez ikonę przycisku z rozwijanym menu znajdującym się na listwie
narzędziowej Wstawianie. Program umożliwia rozmieszczenie podłużnych jak
i poprzecznych znaków poziomych z zachowaniem wymiarów i geometrii zgodnych
z rozporządzeniem „Szczegółowe warunki techniczne dla znaków drogowych poziomych
i warunki ich umieszczania na drogach - załącznik nr 2”. Wszystkie elementy oznakowania
poziomego mają możliwość dowolnego obrotu przy użyciu klawisza [Ctrl], tak jak pozostałe
elementy programu. We właściwościach każdego z oznakowań można ustawić kolor
wypełnienia elementów, bądź też ustawić indywidualną barwę dla konkretnego oznakowania.
Do dyspozycji zostały oddane narzędzia tworzące następujące obiekty:
Rys. 43 Dostępne opcje oznakowania poziomego
 P-1 – P-7 – Linie

 P-10 – Przejście dla pieszych
 P-11 – Przejazd dla rowerzystów
 P-12 – Linia bezwzględnego zatrzymania
 P-13 – Linia warunkowego zatrzymania z trójkątów
 P-14 – Linia warunkowego zatrzymania z prostokątów
 P-21 – Powierzchnia wyłączona z ruchu
 P-25 – Próg zwalniający
- 61 -
2.3.22.1 Linie
Wprowadzenie oznakowania poziomego w postaci linii oznaczonych
w rozporządzeniu symbolami P-1a – P-7d umożliwia opcja Wstaw/Oznakowanie
poziome/Linie. Po wybraniu tej funkcji rozpoczynamy rysowanie domyślnej linii klikając
lewym przyciskiem myszy w miejscu jej rozpoczęcia, a następnie kolejnymi kliknięciami
w punktach charakterystycznych linii tworzymy jej przebieg, zaś ostatni punkt klikamy
dwukrotnie, bądź przerywamy klawiszem Esc. Utworzona zostanie linia domyślna o symbolu
P-5 – Linia podwójna przerywana. W celu zmiany rodzaju narysowanej linii analogicznie jak
dla innych obiektów, należy wywołać Właściwości obiektu poprzez dwukrotne jego kliknięcie
lub wywołanie polecenia Edycja\Właściwości z menu lub ikony na pasku narzędziowym.
Wywołanie Właściwości obiektu przy użyciu menu lub ikony z listwy narzędziowej wymaga
uprzedniego zaznaczenia obiektu do edycji.
2.3.22.2 Przejście dla pieszych

Wprowadzenie obiektu Przejście dla pieszych, odbywa się poprzez wybranie opcji
Wstaw/Oznakowanie poziome/Przejście dla pieszych. Rysowanie obiektu Przejście dla
pieszych jest analogiczne do tworzenia wielokąta, pierwszy i kolejne wierzchołki wskazujemy
poprzez pojedyncze kliknięcie lewym przyciskiem myszy. Zakończenie rysowania odbywa
się poprzez dwukrotne kliknięcie lewym przyciskiem myszy lub wciśnięcie klawisza [Esc].
Obiekt ten umożliwia dowolną edycję kształtu przejścia, poprzez zmianę położenia
poszczególnych jego narożników. W tym celu obiekt musi być aktywny do edycji, a więc
należy jednokrotnie zaznaczyć go poprzez kliknięcie na nim lewym klawiszem myszy. Każdy
z wierzchołków naroży zostaje podświetlony, a kolejne naciśnięcie lewym przyciskiem myszy
na narożnik i przeciągnięcie danego punktu do wybranego przez użytkownika miejsca
umożliwia zmianę kształtu tworzonego przejścia dla pieszych. Kierunek linii przejścia dla
pieszych możemy modyfikować przy użyciu kierownicy poprzez jej obrót. Poszczególne linie
znaku P-10 będą rysowane równolegle do kierownicy wypełniając cały obszar wielokąta
wyznaczonego poprzez poszczególne wierzchołki.
wierzchołki
kierownica
Rys. 44 Przykład Przejścia dla pieszych po edycji kształtu.
- 62 -
2.3.22.3 Przejazd dla rowerzystów

Obiekt Przejazd dla rowerzystów możliwy jest do wprowadzenia w programie za
pomocą opcji Wstaw/Oznakowanie poziome/Przejazd dla rowerzystów. Wybranie tej
funkcji i zaakceptowanie jej lewym klawiszem myszy pozwala na umieszczenie w dowolnym
punkcie wskazanym myszą fragmentu przejazdu dla rowerzystów. Analogicznie jak
w przypadku Przejścia dla pieszych obiekt ten można zaznaczyć do edycji, a następnie
zmienić jego kształt przeciągając poszczególne narożniki do wybranych miejsc.
2.3.22.4 Linia bezwzględnego zatrzymania

Przy pomocy opcji Wstaw/Oznakowanie poziome/Linia bezwzględnego
zatrzymania umieszczamy w programie linie poprzecznego oznakowania poziomego – P-12.
W tym celu wybieramy opcję Linia bezwzględnego zatrzymania i naciskamy lewym
klawiszem myszy w miejscu gdzie ma się rozpoczynać. Trzymając wciśnięty klawisz myszy
rozciągamy linię do miejsca jej zakończenia. Automat jest skonstruowany w ten sposób,
że rysuje tylko pojedyncze odcinki linii, bez możliwości kontynuowania rysowania pod
innym kątem.
2.3.22.5 Linia warunkowego zatrzymania z trójkątów

Element oznakowania poziomego Linia warunkowego zatrzymania z trójkątów
możliwy jest do wprowadzenia w programie za pomocą polecenia Wstaw/Oznakowanie
poziome/Linia warunkowego zatrzymania z trójkątów. Wstawienie jej sprowadza się do
naciśnięcia lewym klawiszem myszy w miejscu rozpoczęcia rysowania i przeciągnięciem linii
do miejsca, w którym ma się zakończyć, trzymając wciśnięty lewy klawisz myszy. Jest ono
analogicznie do rysowania odcinka prostej poleceniem Linia. Narzędzie to pozwala na
wprowadzenie Linii warunkowego zatrzymania z trójkątów tylko wzdłuż jednego kierunku.
Jeśli nastąpi potrzeba stworzenia kolejnej linii pod innym kątem, należy wprowadzić kolejny
odcinek linii i odpowiednio go zorientować.
Rys. 45 Przykład dwóch odcinków Linii warunkowego zatrzymania z trójkątów
2.3.22.6 Linia warunkowego zatrzymania z prostokątów

Obiekt Linia warunkowego zatrzymania z prostokątów możliwy jest do umieszczenia
przy pomocy opcji Wstaw/Oznakowanie poziome/Linia warunkowego zatrzymania
z prostokątów. Cały proces wstawiania jest analogiczny jak w przypadku obiektu opisanego
wyżej – Linia warunkowego zatrzymania z trójkątów.
- 63 -
2.3.22.7 Powierzchnia wyłączona z ruchu

Wprowadzenie Powierzchni wyłączonej z ruchu umożliwia opcja
Wstaw/Oznakowanie poziome/Powierzchnia wyłączona z ruchu. Po wybraniu tej funkcji
rozpoczynamy obrysowywanie wyznaczonej powierzchni klikając lewym klawiszem myszy
kolejne punkty, przez które ma przechodzić obrys tworzonej powierzchni. Ostatni z punktów
wielokąta należy kliknąć podwójnie lub przycisnąć klawisz [Esc], aby przerwać rysowanie.
Jeśli obiekt jest w trybie edycji, na stworzonym obiekcie pojawi się linia przerywana
(kierownica), służąca do zmiany kierunku kreskowania stworzonej powierzchni. Jeśli zaś linia
nie pojawiła się, należy ustawić obszar w trybie do edycji klikając na nim jednokrotnie lewym
klawiszem myszy. Zmiana kierunku ułożenia linii na powierzchni wyłączonej możliwa jest po
naciśnięciu na końcu odcinka linii przerywanej zaznaczonym do edycji i dowolnym jego
obrocie.
W celu zmiany typu wybranej powierzchni wyłączonej, należy analogicznie jak dla
innych obiektów, wywołać Właściwości obiektu poprzez dwukrotne jego kliknięcie lub
wybranie polecenia Edycja\Właściwości w sytuacji gdy obiekt zaznaczony jest do edycji.
2.3.22.8 Próg zwalniający

Obiekt Próg zwalniający możliwy jest do wprowadzenia w programie za pomocą
opcji Wstaw/Oznakowanie poziome/Próg zwalniający. Wstawienie tego oznakowania
następuje w momencie naciśnięcia lewego klawisza myszy w miejscu rozpoczęcia rysowania
i przeciągnięcie linii do miejsca, w którym ma się ono zakończyć.
2.3.23 Słupek drogowy

Wprowadzenie Słupka drogowego odbywa się przez wybranie polecenia
Wstaw\Słupek drogowy. Następnie należy kliknąć myszą w miejscu, w którym ma się on
znaleźć. We wskazanym miejscu umieszczony zostanie domyślny element - słupek drogowy
prowadzący (U-1a). Dostępne są ponadto: słupek krawędziowy, przeszkodowy oraz blokujący
razem z ich przestrzennymi modelami. Aby zmienić wybrany typ słupka należy, analogicznie
jak dla innych obiektów, wywołać Właściwości obiektu poprzez dwukrotne jego kliknięcie
lub wywołanie polecenia Edycja\Właściwości przy zaznaczonym Słupku. Dla modelu
U-1a umożliwiono ponadto opisanie słupka odpowiednim oznaczeniem hektometrowym
i wyświetlenie go w widoku trójwymiarowym.
Rys. 46 Przykład wprowadzenia słupka prowadzącego z określonym pikietażem oraz słupka

przeszkodowego w widoku trójwymiarowym
- 64 -
2.3.24 Sygnalizator świetlny

Obiekt Sygnalizator świetlny pozwala przedstawić na rysunku określony rodzaj
sygnalizatora świetlnego stosowany w ruchu drogowym w rzucie z góry z aktualnym stanem
świecenia. Dostępne rodzaje sygnalizatorów to:
 S-1 – Ogólny
 S-2 – Ogólny ze strzałką w lewo
 S-2 – Ogólny ze strzałką w prawo
 S-2 – Ogólny z dwoma strzałkami
 S-3 – Kierunkowy na wprost
 S-3 – Kierunkowy w lewo
 S-3 – Kierunkowy w prawo
 S-3 – Kierunkowy na wprost i w lewo
 S-3 – Kierunkowy w lewo i do zawracania
 S-3 – Kierunkowy na wprost i w prawo
 S-3 – Kierunkowy w lewo i w prawo
 S-3 – Kierunkowy do zawracania
 S-4 – Nad pasem o przemiennym kierunku ruchu
 S-5 – Dla pieszych
 S-6 – Dla rowerzystów
 S-5/6 – Dla pieszych i rowerzystów
 S-7 – Nad pasem o przemiennym kierunku ruchu
 Czerwono – zielony
 Czerwono – żółty
 Pojedynczy czerwony
 Podwójny czerwony
 Żółty
 SB dla autobusów
 ST dla tramwajów
W zależności od wybranego rodzaju sygnalizatora, uaktywniane zostają możliwości wybrania

aktualnego stanu świecenia. Dostępne możliwości:
- 65 -
 wyłączony,
 światło zielone
 światło żółte,
 światło czerwone,
 światło czerwono-żółte,
 światło czerwone ze strzałką kierunkową w lewo,
 światło czerwone ze strzałką kierunkową w prawo
 światło czerwone z obydwoma strzałkami kierunkowymi.
Rys. 47 Sygnalizator świetlny widok 2D/3D
Wprowadzenie Sygnalizatora świetlnego odbywa się przez wybranie polecenia

Wstaw\Sygnalizator świetlny. Następnie należy kliknąć myszą w miejscu, w którym ma się
on znaleźć. We wskazanym miejscu umieszczony zostanie rysunek sygnalizatora w stanie
wyłączony. Aby zmienić stan, rodzaj sygnalizatora, a także określić sposób jego usytuowania
i wysokość na jakiej sie znajduje należy wywołać jego właściwości poprzez podwójne
kliknięcie myszą albo skrót klawiaturowy [Alt]+[Enter].
2.3.25 Latarnia
Polecenie to włącza narzędzie do wstawiania obiektu Latarnia. Użytkownik może wybrać typ
latarni - drogowych lub parkowych. Rysunek latarni w widoku z góry jest wyświetlany
w trybie widoku 2D oraz wizualizowany w postaci przestrzennego obiektu w widoku 3D. Dla
latarni drogowych wprowadzono możliwość ustalenia ilości lamp, ich rozstawu oraz rozmiaru
(długości) wysięgu na którym lampa jest mocowana.
Zakładka Latarnia
Zakładka Latarnia służy do zarządzania następującymi ustawieniami: Typ latarni –
z rozwijanej listy użytkownik może wybrać jeden z 3 typów latarni drogowej lub parkowej,
Ilość lamp – określa liczbę lamp zamontowanych na słupie, Rozstaw – określa rozstaw
kątowy pomiędzy podłużnymi osiami symetrii poszczególnych lamp, Wysokość – określa
całkowitą wysokość latarni, Wysięg – umożliwia wybór z rozwijanej listy długości
wysięgnika z pośród predefiniowanych długości od 1÷2,5 m ze zmianą długości co 0,5m,
opcje Zapalona i Źródło światła – nie są oprogramowane w tej wersji programu ich
funkcjonalność będzie dostępna w przyszłości.
- 66 -
Rys. 48 Przykłady różnych konfiguracji ustawień dla obiektu Latarnia
2.3.26 Obiekt OLE

Ten element ilustracyjny umożliwia umieszczenie w rysunku obcego elementu,
pochodzącego z innego programu graficznego wykorzystując popularny w Windows
mechanizm osadzania i powiązania obiektów (OLE). W przeciwieństwie do elementu typu
Obrazek, umieszczony w ten sposób Obiekt graficzny może być w każdej chwili edytowany
przez aplikację, z której pochodzi. W dokumencie programu V-SIM może być bezpośrednio
zapisany (tzw. osadzony) obcy obiekt lub zapisane tylko powiązanie do zawartości obcego
pliku. Aby umieścić taki obcy Obiekt w rysunku można go, w źródłowej aplikacji
przekopiować do Schowka, a następnie, w programie V-SIM wywołać polecenie
Edycja\Wklej (skrót klawiaturowy [Ctrl]+[V]).
Można również bezpośrednio wywołać polecenie Wstaw\Obiekt. Pojawi się wówczas
okno dialogowe z zapytaniem, z jakiej aplikacji ma pochodzić osadzany obiekt lub, jaki plik
go zawiera.
- 67 -
2.4 Aktywne elementy środowiska

Aktywne elementy środowiska to elementy, które mają wpływ na poruszające się
w ich obszarze obiekty symulacji. Można podzielić je na dwie zasadnicze grupy:
 obszary lokalnie zmieniające parametry środowiska oraz
 przeszkody terenowe, czyli formy architektoniczne lub naturalne, z którymi mogą
zderzać się pojazdy mechaniczne.
Tabela 8. Zestawienie aktywnych elementów środowiska
Ikona Nazwa elementu Modyfikowany parametr Opis

Geometria podłoża Rozdział
Odcinek drogi
Rodzaj nawierzchni21 2.4.1
Geometria podłoża Rozdział
Skrzyżowanie dróg
Rodzaj nawierzchni22 2.4.2
Rozdział
Tory kolejowe Geometria odcinka torów 2.4.3
Rozdział
Obszar nachylony Geometria podłoża
2.4.32.4.4
Rozdział
Inna nawierzchnia Rodzaj nawierzchni
2.4.32.4.5
Rozdział
Obszar wiatru Wiatr boczny
2.4.62.4.6
Elementy te wprowadzane są do projektu poprzez wybieranie poleceń z menu Wstaw.
Podobnie jak globalne parametry, aktywne elementy środowiska mogą być
modyfikowane (dodawane, przemieszczane, edytowane, usuwane) w dowolnym chwili, nie
tylko przed rozpoczęciem samej symulacji.
Jeżeli jednak któryś z aktywnych elementów zostanie zmodyfikowany w sytuacji,
kiedy jest już wyliczony przebieg symulacji, dotychczas uzyskane wyniki (stan) nie będą już
wiarygodne, gdyż obiekty mogą natrafić w trakcie swojego ruchu na inne warunki
środowiskowe. W takim przypadku symulacja musi być rozpoczęta jeszcze raz od stanu
początkowego z odrzuceniem dotychczas uzyskanych wyników (poleceniem Stop).
2.4.1 Odcinek drogi
Odcinek drogi w programie V-SIM reprezentuje fragment rzeczywistej drogi będący
odcinkiem prostym lub łukiem o stałym promieniu. Składa się on z dowolnej liczby
elementów wchodzących w skład odtwarzanego przez użytkownika pasa drogowego np.
pobocza, jezdni, rowów odwadniających itp. Standardowo odcinek składa się z pasa jezdni
oraz pasów pobocza po jej obydwu stronach. Dla uściślenia opisu, odcinek drogi jest zawsze
21
Odcinek drogi może opcjonalnie nie wprowadzać własnych parametrów geometrii podłoża lub rodzaju
nawierzchni. W jego miejscu uwzględniane są wówczas parametry obiektu leżącego niżej lub globalne.
22
Skrzyżowanie, podobnie jak odcinek drogi, może opcjonalnie nie wprowadzać własnych parametrów
geometrii podłoża lub rodzaju nawierzchni.
- 68 -
zorientowany, tzn. wyróżniony jest jego początek (punkt nr 1 na Rys. 49) oraz koniec (punkt
nr 2 na Rys. 49).
Odcinek drogi może mieć zadawaną geometrię zarówno za pomocą myszy, jak
i numerycznie, z klawiatury. Można np. wprowadzić odcinek drogi składający się z kolejnych
elementów: pas pobocza, pas jezdni zawierający kilka pasów ruchu, pas rozdzielający jezdnie,
pas jezdni dla przeciwnego kierunku, poziomy pas pobocza, skarpę rowu, dno rowu oraz
przeciwskarpę. Szerokości poszczególnych elementów odcinka mogą zmieniać się pomiędzy
jego początkiem i końcem, np. jezdnia może zwężać się lub rozszerzać na długości odcinka.
Program może automatycznie wyrysowywać oznakowanie poziome na odcinku drogi
według zadanego schematu. Do dyspozycji są różne rodzaje linii (w tym podwójne),
oznakowania pasów do skrętu, pasów wydzielonego ruchu, przejścia dla pieszych, itp.
Oznakowanie poziome może być wyrysowane tylko na zadanym fragmencie odcinka drogi.
Oprócz aspektów graficznych, mających charakter ilustracyjny, odcinek drogi stanowi
także aktywny element środowiska ruchu. Każdy z elementów (pasów), z których składa się
odcinek drogi może wprowadzać swój własny rodzaj nawierzchni. Cały odcinek drogi może
być również nachylony w kierunku podłużnym, a każdy z jego elementów niezależnie
w kierunku poprzecznym. Dodatkowo stopień nachylenia może zmieniać się na długości
odcinka. Odcinek drogi może opcjonalnie nie wprowadzać własnych parametrów geometrii
podłoża lub rodzaju nawierzchni. W jego miejscu uwzględniane są wówczas parametry
obiektu leżącego niżej lub, jeżeli taki nie istnieje – parametry globalne (zobacz rozdział 2.1,
strona 38).
Rys. 49 Odcinek drogi

Rysowanie odcinka drogi odbywa się, podobnie jak Linii, przez wybranie polecenia
Wstaw\Odcinek drogi. Następnie należy umieścić kursor myszy w miejscu, w którym ma
się znaleźć jeden z końców odcinka (punkt nr 1 na Rys. 49), przycisnąć lewy przycisk myszy
i przeciągnąć do miejsca, w którym ma się znaleźć koniec odcinka (punkt nr 2 na Rys. 49)
i tam puścić.
Program V-SIM posiada specjalny mechanizm ułatwiający łączenie odcinków dróg
i skrzyżowań w większe fragmenty. Jeżeli koniec odcinka drogi przeciągnięty zostanie
w pobliże końca innego odcinka drogi lub skrzyżowania: fragmenty „skleją się” –
przeciągany odcinek uzyska takie same parametry geometryczne (kąty początkowe, ilość
i parametry poszczególnych elementów) jak punkt końcowy odcinka, do którego się zbliżył.
Nawiązane do istniejącego odcinka zostanie także oznakowanie poziome, nachylenie
i parametry nawierzchni. Mechanizm ten pozwala w szybki sposób narysować fragment drogi
- 69 -
składający się z wielu połączonych odcinków. Należy w tym celu najpierw wprowadzić
pierwszy z odcinków a następnie wprowadzić dla niego parametry (wymiary, oznakowanie,
nachylenie, stan i rodzaj nawierzchni), a następnie tylko dołączać kolejne odcinki. Jeżeli
rysowany fragment drogi ma zawierać skrzyżowanie – należy zacząć właśnie od niego.
2.4.2 Skrzyżowanie
Skrzyżowanie w programie V-SIM reprezentuje rzeczywiste skrzyżowanie dróg
o dowolnej ilości odnóg (wylotów) i niekoniecznie wspólnym środku lub jako pojedynczy
obiekt może stanowić fragment bardziej rozbudowanego skrzyżowania (połączenia dróg).
Obejmuje ono jezdnię oraz pasy pobocza pomiędzy sąsiednimi wlotami. Wszystkie elementy
skrzyżowania mogą mieć dowolnie zadane wymiary, zarówno za pomocą myszy, jaki
i numerycznie, z klawiatury. W stosunku do poprzedniej wersji programu istotna zmiana
polega na możliwości tworzenia skrzyżowań o wlotach przesuniętych (osie poszczególnych
wlotów nie przecinają się w jednym punkcie). Ponadto wprowadzono możliwość odrębnego
definiowania promienia łuku łączącego sąsiadujące wloty oddzielnie dla pobocza i jezdni.
Program może automatycznie wyrysowywać oznakowanie poziome na liniach
rozgraniczających jezdnię i pobocza.
Skrzyżowanie, podobnie jak odcinek drogi, oprócz aspektów graficznych, stanowi
także aktywny element środowiska ruchu. Na jego powierzchni możliwe jest wybranie
różnych rodzajów nawierzchni dla poszczególnych elementów tworzących skrzyżowanie
(jezdnia, każde z poboczy pomiędzy odnogami osobno i wysepka środkowa).
Skrzyżowanie może opcjonalnie nie wprowadzać własnych parametrów podłoża
w postaci stanu i rodzaju nawierzchni. Wówczas uwzględniane są parametry obiektu leżącego
niżej lub jeżeli taki nie istnieje – parametry globalne (zobacz rozdział 2.1, strona 38).
Rys. 50 Skrzyżowanie dróg
Wprowadzenie skrzyżowania odbywa się przez wybranie polecenia

Wstaw\Skrzyżowanie. Następnie należy umieścić kursor myszy w miejscu, w którym ma ono
się znaleźć i kliknąć. Wstawione zostanie skrzyżowanie o domyślnej geometrii, z 4 odnogami.
Aby usunąć którąś z odnóg, albo dodać nowe należy wywołać Właściwości skrzyżowania
poprzez dwukrotne jego kliknięcie lub wywołanie polecenia Edycja\Właściwości przy
zaznaczonym skrzyżowaniu.
- 70 -
2.4.3 Tory kolejowe

Tor kolejowy w programie V-SIM reprezentuje fragment rzeczywistego toru będący
odcinkiem prostym lub łukiem krzywoliniowym.
Rys. 51 Tory kolejowe
Wprowadzenie odcinka torów odbywa się przez wybranie polecenia Wstaw\Tory.

Rysowanie odcinka torów przeprowadza się analogicznie do rysowania krzywej Bezier’a
wskazując kolejne punkty węzłowe. Rysowanie rozpoczyna się od kliknięcia lewym
przyciskiem myszy w punkcie początkowym a następnie poprzez kolejne kliknięcia
wskazujemy punkty(węzłowe), przez które powinna przebiegać oś toru. Zakończenie
rysowania odbywa się poprzez dwukrotne kliknięcie w punkcie końcowym lub użycie
przycisku [Esc]. Przebieg toru pomiędzy punktami węzłowymi możemy kształtować przy
użyciu kierownic i umieszczonych na ich końcach punktów kontrolnych.
W celu ustawienia geometrii szyn oraz podkładów toru, a także parametrów wyglądu
wykonanego odcinka należy wywołać Właściwości Toru poprzez dwukrotne jego kliknięcie
lub wywołanie polecenia Edycja\Właściwości przy zaznaczonym skrzyżowaniu.
2.4.4 Obszar nachylony

Obszar nachylony to fragment środowiska ruchu, wyznaczony przez wielokąt,
na którym występuje jednorodne, inne od otoczenia, nachylenie terenu.
Charakterystycznymi cechami obszaru nachylonego jest stopień nachylenia, jego kierunek
oraz punkt odniesienia, określający bezwzględną wysokość nachylonego obszaru
we wskazanym punkcie.
- 71 -
Rys. 52 Obszar nachylony z zaznaczonym kierunkiem nachylenia oraz położeniem i wysokością

punktu odniesienia
Rysowanie obszaru nachylonego odbywa się, podobnie jak Wielokąta, przez wybranie
polecenia Wstaw\Obszar nachylony. Następnie należy kolejno klikać myszą kolejne
punkty wielokąta określającego położenie obszaru. Ostatni z punktów wielokąta należy
kliknąć podwójnie lub należy przycisnąć klawisz [Esc], żeby przerwać rysowanie.
Na obszarze nachylonym program rysuje strzałkę obrazującą kierunek opadania terenu.
Właściwości obszaru nachylonego, w tym stopień i kierunek nachylenia oraz
położenie i wysokość punktu odniesienia można modyfikować przez wywołanie Właściwości
tak wprowadzonego obszaru poprzez dwukrotne kliknięcie lub wywołanie polecenia
Edycja\Właściwości przy zaznaczonym obszarze. Dodatkowo, położenie punktu odniesienia
można modyfikować poprzez przeciągnięcie, reprezentującego ten punkt, uchwytu obiektu
2.4.5 Obszar innej nawierzchni
Obszar innej nawierzchni to fragment środowiska ruchu, wyznaczony przez wielokąt,
na którym występuje określony, różniący się parametrami od otoczenia, rodzaj
nawierzchni. Wielkości charakteryzujące nawierzchnię to:
- 72 -
 Rodzaj materiału, z którego wykonana jest nawierzchnia;

 Sucha lub mokra nawierzchnia;
 Grubość ewentualnej warstwy wody23;
 Współczynnik przyczepności;
 Współczynnik oporu tocznego.
Rys. 53 Obszar innej nawierzchni

Rysowanie obszaru innej nawierzchni odbywa się, podobnie jak Wielokąta, przez
wybranie polecenia Wstaw\Inna nawierzchnia. Następnie należy kolejno klikać myszą
kolejne punkty wielokąta określającego położenie obszaru. Ostatni z punktów wielokąta
należy kliknąć podwójnie lub należy przycisnąć klawisz [Esc], żeby przerwać rysowanie.
Właściwości obszaru innej nawierzchni, w tym jej rodzaj oraz parametry można
modyfikować przez wywołanie Właściwości tak wprowadzonego obszaru poprzez dwukrotne
kliknięcie lub wywołanie polecenia Edycja\Właściwości przy zaznaczonym obszarze.
2.4.6 Obszar wiatru
Obszar wiatru to fragment środowiska ruchu wyznaczony przez wielokąt,
na którym występuje jednorodna, różniąca się od otoczenia, prędkość wiatru.
Charakterystycznymi cechami obszaru wiatru jest prędkość występującego wiatru oraz jego
kierunek w płaszczyźnie x - y (w poziomie).
Rys. 54 Obszar wiatru z zaznaczonym kierunkiem
23
Model aquaplaningu, który bierze pod uwagę grubość warstwy wody działa jedynie w modelu opony HRSI
(Dugoffa) i uwzględnia aquaplaning w pełni już przy warstwie wody grubości 3mm. W zakresie grubości
warstwy od 0 do 3mm następuje proporcjonalna zmiana modelu pomiedzy brakiem, a pełnym aquaplaningiem.
Grubość warstwy powyżej 3mm nie wpływa w większym stopniu na ruch pojazdu. Zobacz rozdział 3.1.12,
strona 110.
- 73 -
Rysowanie obszaru wiatru odbywa się, podobnie jak Wielokąta, przez wybranie
polecenia Wstaw\Obszar wiatru. Następnie należy kolejno klikać myszą kolejne punkty
wielokąta określającego położenie obszaru. Ostatni z punktów wielokąta należy kliknąć
podwójnie lub należy przycisnąć klawisz [Esc], żeby przerwać rysowanie.
Właściwości obszaru wiatru, w tym jego prędkość i kierunek można modyfikować
przez wywołanie Właściwości tak wprowadzonego obszaru poprzez dwukrotne kliknięcie lub
wywołanie polecenia Edycja\Właściwości przy zaznaczonym obszarze. Na obszarze
wiatru program rysuje strzałkę obrazującą jego kierunek.
2.4.7 Słup
Słup to przeszkoda terenowa mająca postać pionowo ustawionego walca o zadanych
wymiarach. Może on reprezentować okrągły filar wiaduktu, słup latarni ulicznej, pień
drzewa i tym podobne obiekty. Jest on sztywno związany z podłożem i charakteryzuje się
nieskończoną sztywnością.
Rys. 55 Przeszkoda terenowa: słup

Rysowanie słupa odbywa się przez wybranie polecenia Wstaw\Słup. Następnie
należy umieścić kursor myszy w miejscu, w którym ma znaleźć się środek słupa, przycisnąć
lewy przycisk myszy i przeciągnąć w bok nie puszczając przycisku aż słup osiągnie właściwą
średnicę i dopiero puścić przycisk.
Właściwości słupa, w tym jego średnicę i wysokość można modyfikować przez
wywołanie Właściwości tak wprowadzonego obiektu poprzez dwukrotne kliknięcie lub
wywołanie polecenia Edycja\Właściwości przy zaznaczonym obiekcie.
Od wersji 4.0 programu w oknie dialogowym Właściwości dodano dwie nowe zakładki
Położenie i Opis. Ich funkcjonalność jest analogiczna do tej, którą użytkownicy programu
znają choćby z obiektów graficznych typu Prostokąt czy Elipsa. W zakładce Położenie
można wprowadzić współrzędne położenia geometrycznego środka wybranego obiektu,
w przypadku słupa będą to współrzędnie środka okręgu wyznaczającego jego obrys,
względem przyjętego w projekcie układu odniesienia. W zakładce Opis można umieszczać
informacje, które w sposób precyzyjny charakteryzują (opisują) dany obiekt. Informacje
zawarte w zakładce Opis są również zamieszczane w raporcie gdzie wraz z nazwą obiektu
stanowią integralną część jego opisu.
2.4.8 Ściana
Ściana to przeszkoda terenowa mająca postać prostopadłościanu o zadanych
wymiarach. Może ona reprezentować prostokątny filar wiaduktu, ścianę budynku,
tunelu i tym podobne obiekty. Jest ona sztywno związana z podłożem i charakteryzuje się
nieskończoną sztywnością.
- 74 -
Rys. 56 Przeszkoda terenowa: ściana

Rysowanie ściany odbywa się, podobnie jak Linii, przez wybranie polecenia
Wstaw\Ściana. Następnie należy umieścić kursor myszy w miejscu, w którym ma znaleźć się
jeden z końców ściany, przycisnąć lewy przycisk myszy i przeciągnąć do miejsca, w którym
ma się znaleźć przeciwległy koniec i tam puścić.
Właściwości ściany, w tym jej wymiary geometryczne, położenie, orientację, niektóre
parametry wytrzymałościowe można modyfikować przez wywołanie Właściwości tak
wprowadzonego obiektu poprzez dwukrotne kliknięcie lub wywołanie polecenia
Edycja\Właściwości przy zaznaczonym obiekcie.
Od wersji 4.0 programu oprócz możliwości modyfikowania położenia, orientacji obiektu typu
ściana przy użyciu myszy istnieje możliwość modyfikowania tych parametrów poprzez
zakładkę Położenie, którą dodano w oknie dialogowym Właściwości. W zakładce Położenie
można wprowadzić współrzędne położenia geometrycznego środka wybranego obiektu,
w przypadku ściany będą to współrzędne punktu przecięcia przekątnych prostokąta
wyznaczającego obrys ściany, względem przyjętego w projekcie układu odniesienia. Dodanie
zakładki Opis umożliwia umieszczanie informacji, które w sposób precyzyjny charakteryzują
(opisują) dany obiekt. Informacje zawarte w zakładce Opis są również zamieszczane
w raporcie gdzie wraz z nazwą obiektu stanowią integralną część jego opisu.
- 75 -
2.5 Inne pomocne mechanizmy

2.5.1 Próbnik warunków środowiska
Narzędzie to pozwala badać, jakie warunki panują we wskazanym punkcie środowiska
ruchu w dowolnym momencie jego projektowania, bez konieczności uruchamiania testowej
symulacji. Aby go włączyć należy wywołać polecenie
Narzędzia\Test warunków środowiska. Po włączeniu tego narzędzia kursor myszy zmieni się
na następujący: i w polu komunikatów linii statusu (zobacz rozdział 1.9.8) pojawiać się
będzie opis warunków środowiska panujących w miejscu, w którym aktualnie znajduje się
kursor.
2.5.2 Mechanizm cofnij-przywróć
Program V-SIM wyposażony jest w wielostopniowy mechanizm cofania
i przywracania wykonanych operacji edycyjnych. Służy on do anulowania błędnie
wykonanych operacji. W czasie pracy program rejestruje wykonywane operacje, co
umożliwia późniejsze anulowanie ich działania.
Aby anulować ostatnio wykonaną operację należy wybrać polecenie Edycja\Cofnij
(skrót klawiszowy [Ctrl]+[Z]). Dla informacji, w menu obok nazwy tego polecenia
pokazywana jest nazwa operacji przeznaczonej do anulowania oraz jej argument, np.: Cofnij
przesunięcie fragmentu drogi. Polecenie to posiada swój odpowiednik w postaci ikony na
podstawowej listwie narzędziowej. Ikona ta posiada większą funkcjonalność
od odpowiadającego jej polecenia w menu. Po prawej stronie ikony znajduje się przycisk
rozwijanego menu, którego kliknięcie powoduje wyświetlenie listy zawierającej 16 ostatnio
wykonanych operacji. Wybranie którejś z operacji z tej listy powoduje cofnięcie tej operacji
i wszystkich kolejnych, które nastąpiły po niej.
Program przechowuje informacje o kilkudziesięciu ostatnio wykonywanych
operacjach, które można anulować. Konkretna liczba dobierana jest przez program w oparciu
o rozmiar dostępnej pamięci i stopień złożoności wykonywanych operacji. Lista
wykonywanych operacji dotyczy tylko bieżącej sesji pracy z dokumentem i nie jest razem
z nim zapisywana. Po otwarciu zapisanego dokumentu nie jest więc możliwe powrócenie
do stanu edycji sprzed jego zapisania.
Analogicznie do polecenia Cofnij w odniesieniu do wykonanych operacji w programie
funkcjonuje polecenie Przywróć (skrót [Ctrl]+[Y], ikona ) w odniesieniu do operacji
anulowanych poleceniem Cofnij. Polecenie Przywróć umożliwia ponowne uwzględnienie
pochopnie anulowanych operacji.
2.5.3 Powiększenie
Aby umożliwić sprawne wprowadzenie elementów środowiska, program V-SIM
pokazuje fragment rysowanego terenu w zadanej skali. Skala powiększenia pokazywana jest
w umownych jednostkach, odnosi się jedynie do pokazywanego obrazu na ekranie monitora
i nie ma związku z rzeczywistymi wymiarami rysowanych obiektów ani ze skalą
ewentualnych wydruków z programu.
Aktualną skalę powiększenia zmienić można za pomocą poleceń zgrupowanych
w podmenu Widok\Powiększenie. Jedno z poleceń tego podmenu, Fragment, posiadające
swój odpowiednik w postaci ikony na podstawowej listwie narzędziowej uruchamia
narzędzie, za pomocą którego można wskazać obszar dokumentu do powiększenia.
Po wywołaniu tego polecenia kursor myszy przybiera kształt: Kursorem tym, przez
przeciągnięcie, należy zaznaczyć fragment dokumentu, który ma zostać powiększony.
- 76 -
2.5.4 Przymiary
Wokół okna dokumentu rysowane są paski przymiarów, pokazujące aktualne wartości
współrzędnych x (poziomo) i y (pionowo). Przez przeciągnięcie elementu łączącego
przymiary można zmienić położenie początku globalnego układu współrzędnych (zobacz
rozdział 1.10.1).
Przymiary można włączać bądź wyłączać za pomocą polecenia Widok\Przymiary
posiadającego odpowiednik w postaci ikony na podstawowej listwie narzędziowej. Sposób
rysowania przymiarów można ustalić za pomocą opcji zgromadzonych na zakładce
Przymiary dialogu Opcje programu wywoływanego za pomocą polecenia Narzędzia\Opcje.
2.5.5 Linie odniesienia
Przy rysowaniu elementów środowiska pomocne mogą być linie odniesienia.
Wprowadzić takie linie można poprzez przeciągnięcie ich myszą z pasków przymiarów przy
jednoczesnym wciśnięciu klawisza [Shift] na klawiaturze. Przemieszczać linie odniesienia
można również poprzez ich przeciągnięcie z przytrzymanym klawiszem [Shift]. Usunięcie
linii odniesienia odbywa się przez przeciągnięcie ich z powrotem na paski przymiarów.
Rysowanie linii odniesienia można włączyć lub wyłączyć za pomocą polecenia
Widok\Linie odniesienia posiadającego swój odpowiednik w postaci ikony
na podstawowej listwie narzędziowej. Przeciągnięcie linii odniesienia na obszar roboczy
powoduje automatyczne włączenie rysowania linii odniesienia.
2.5.6 Narzędzie do przemieszczania
Program V-SIM posiada specjalne narzędzie do przemieszczania się po narysowanym
obszarze. Narzędzie to włącza się za pomocą polecenia Narzędzia\Przemieszczanie,
posiadającego swój odpowiednik w postaci ikony na belce narzędziowej Wstawianie.
Po wybraniu tego polecenia kursor myszy przybiera kształt dłoni: . Za jego pomocą można
poruszać się po dokumencie przeciągając rysunek w przeciwnym kierunku.
Narzędzie to nie modyfikuje treści dokumentu. Ma jedynie wpływ na pokazywany
aktualnie obszar.
2.5.7 Narzędzie do skalowania
Program V-SIM posiada specjalne narzędzie do zmiany skali narysowanych obiektów.
Pozwala ono w szybki sposób dopasować skalę np. wprowadzone zdjęcie terenu,
zeskanowany podkład geodezyjny lub sylwetka obiektu wprowadzona z innego programu.
Jeżeli zaznaczony jest obiekt(-y) którego rozmiar można zmienić24 można włączyć
narzędzie do skalowania za pomocą polecenia Narzędzia\Skalowanie posiadającego swój
odpowiednik w postaci ikony na belce narzędziowej Wstawianie. Kursor myszy zmieni
się na następujący: . Następnie należy odnaleźć na wprowadzonym obiekcie dwa punkty
o znanej odległości w rzeczywistości, np. szerokość drogi lub rozstaw osi pojazdu. Należy
umieścić kursor myszy w jednym z tych punktów, przycisnąć lewy przycisk myszy i nie
puszczając go przeciągnąć do drugiego punktu i tam dopiero puścić. Pojawi się okno
dialogowe z odległością pomiędzy wskazanymi punktami przy obecnie wybranej skali
24
Rozmiaru niektórych, wprowadzonych obiektów nie można zmienić w ten sposób. Są to np. odcinki dróg,
obiekty symulacji, itp. Mają one właściwą skalę odwzorowania wprowadzoną przez ich parametry.
- 77 -
obiektu. W miejsce tej odległości należy wprowadzić rzeczywistą odległość punktów

i potwierdzić dialog. Zaznaczony obiekt(-y) zostanie tak przeskalowany, aby odległość
pomiędzy wskazanymi punktami będzie odpowiadała odległości rzeczywistej.
2.5.8 Bezpośrednie pomiary
Program V-SIM umożliwia wykonanie bezpośrednich pomiarów na wykonywanym
rysunku, bez konieczności aktywowania dodatkowych narzędzi. Pomiary te dokonywane są
w płaszczyźnie 2D rysunku (płaszczyzna x-y globalnego układu współrzędnych25).
Wystarczy, mając włączone zwykłe narzędzie do zaznaczania przeciągnąć kursor
myszy z przyciśniętym lewym jej klawiszem pomiędzy interesującymi punktami rysunku.
W listwie statusu pojawią się wyniki tak przeprowadzonego pomiaru.
Rys. 57 Wynik bezpośrednich pomiarów w listwie statusu

Parametry w linii statusu przedstawione są w postaci:
(X1; Y1)  (X2; Y2); W x H = P; L; Kº
gdzie odpowiednio:
X1; Y1 – współrzędnie pierwszego punktu (przyciśnięcia myszy);
X2; Y2 – współrzędnie drugiego punktu (aktualnego położenia kursora)
W – odległość między punktami wzdłuż osi x;
H – odległość między punktami wzdłuż osi y;
P – pole powierzchni prostata, którego punkty stanowią końce przekątnej;
L – odległość pomiędzy wskazanymi punktami;
K – kąt pomiędzy prostą łączącą wskazane punkty, a osią x.
2.5.9 Pomiary na szkicu
Program posiada specjalne narzędzia umożliwiające pomiar różnych wielkości na
wykonywanym rysunku bez pozostawiania na nim trwałych śladów (znaczników). Polecenia
uruchamiające poszczególne narzędzia pomiarowe zebrane są w podmenu
Narzędzia\Pomiary. Oprócz menu polecenia te mają również swoje odpowiedniki w postaci
ikon na podstawowej listwie narzędziowej (zobacz rozdział 1.9.3.3, strona 26). Wszystkie,
opisane tutaj pomiary, podobnie jak w poprzednim rozdziale, dokonywane są w płaszczyźnie
2D rysunku (płaszczyzna x-y globalnego układu współrzędnych). Po wykonaniu każdego
z pomiarów program umieszcza uzyskany wynik w Schowku w postaci tekstowej, z którego
może być on kopiowany dalej do innych programów.
Oprócz narzędzi pomiarowych i opisywanych wcześniej, bezpośrednich pomiarów,
program pozwala również wykonywać pomiary odległości i kąta z pozostawianiem
zaznaczonych wymiarów na rysunku (zobacz polecenie 2.3.11 Wymiar liniowy oraz
2.3.12 Wymiar kątowy).
Poniżej zestawiono dostępne narzędzia pomiarowe z opisami ich zastosowania.
25
Zobacz rozdział 1.10.1, strona 34.
- 78 -
2.5.9.1 Pomiar odległości

Do pomiaru odległości pomiędzy wybranymi punktami rysunku lub rozmiaru
liniowego (długość, szerokość) narysowanego obiektu służy narzędzie wywoływane
za pomocą polecenia Odległość. Po wywołaniu tego polecenia należy umieścić kursor
myszy w jednym z dwóch punktów, których wzajemna odległość ma być zmierzona,
przycisnąć lewy przycisk myszy, przeciągnąć do przeciwległego punktu i tam dopiero puścić.
W trakcie przeciągania, w małym okienku w pobliżu kursora myszy widoczna jest wartość
aktualnie zmierzonej odległości. Jeżeli w trakcie przeciągania wciśnięty jest klawisz [Shift]
mierzona jest dokładnie odległość w poziomie (x) lub w pionie (y).
2.5.9.2 Pomiar kierunku

Do pomiaru kierunku (w płaszczyźnie x-y) wybranego elementu rysunku służy
narzędzie wywoływane za pomocą polecenia Kierunek. Po wywołaniu tego polecenia
należy umieścić kursor myszy na środku elementu o badanym położeniu, przycisnąć lewy
przycisk myszy, przeciągnąć wzdłuż mierzonego kierunku i w momencie pokrycia linii
pomiarowych z badanym kierunkiem – puścić. W trakcie przeciągania, w małym okienku
w pobliżu środka badanego kierunku widoczna jest wartość aktualnie zmierzonego kąta.
Jeżeli w trakcie przeciągania wciśnięty zostanie klawisz [Shift] – przemieszczone zostaje całe
narzędzie pomiarowe.
Jeżeli w trakcie pierwszego przyciśnięcia myszą wciśnięty został klawisz [Ctrl]
mierzony kierunek traktowany jest jako kierunek odniesienia (wartość zerowa) dla kolejno
wykonywanych pomiarów. Można w ten sposób mierzyć odchylania od wskazanego
kierunku. Aby powrócić do standardowego kąta odniesienia (poziomo, zgodnie z osią x)
należy z przyciśniętym klawiszem [Ctrl] kliknąć w obszarze roboczym bez przeciągania.
2.5.9.3 Pomiar kąta

Do pomiaru kąta pomiędzy dwoma wskazanymi ramionami służy narzędzie
wywoływane za pomocą polecenia Kąt. Po wywołaniu tego polecenia należy kolejno
kliknąć trzy punkty:
1. Koniec jednego z ramion kąta;
2. Wierzchołek kąta;
3. Koniec drugiego ramienia kąta.
Od momentu kliknięcia wierzchołka kąta, w małym okienku w jego pobliżu widoczna
jest wartość aktualnie zmierzonego kąta.
2.5.9.4 Pomiar rozmiaru

Do pomiaru średnicy wskazanego elementu lub obszaru na rysunku służy narzędzie
wywoływane za pomocą polecenia Rozmiar. Po wywołaniu tego polecenia należy
umieścić kursor myszy na jednej z krawędzi badanego obszaru, przycisnąć lewy przycisk
myszy, przeciągnąć do przeciwległej krawędzi tak, aby rysowany okrąg pomiarowy objął cały
obszar lub zamierzoną jego część i dopiero wtedy puścić. W trakcie przeciągania, w małym
okienku w pobliżu środka mierzonego obszaru widoczna jest wartość aktualnie zmierzonej
średnicy.
2.5.9.5 Pomiar pola powierzchni

Do pomiaru pola powierzchni wskazanego obszaru służy narzędzie wywoływane za
pomocą polecenia Pole powierzchni. Po wywołaniu tego polecenia należy kolejno klikać
- 79 -
myszą kolejne wierzchołki wielokąta wyznaczającego mierzony obszar. Ostatni z punktów

wielokąta należy kliknąć podwójnie lub należy przycisnąć klawisz [Esc], żeby przerwać
wyznaczanie. Począwszy od kliknięcia drugiego z wierzchołków wielokąta, w małym
okienku w pobliżu jego środka widoczna jest wartość aktualnie zmierzonego pola
powierzchni. Pomiar pola powierzchni można również wykonać za pomocą narzędzi
dostępnych w zakładce Wstaw/Pole powierzchni.26
2.5.9.6 Pomiar proporcji

Do pomiaru proporcji pomiędzy dwoma wskazanymi odległościami na rysunku służy
narzędzie wywoływane za pomocą polecenia Proporcja. Po wywołaniu tego polecenia
należy wskazać kolejno dwie odległości w analogiczny sposób jak przy Pomiarze odległości.
Wynikiem pomiaru jest stosunek drugiej, zmierzonej odległości do pierwszej. W trakcie
wyznaczania drugiej z odległości, w małym okienku w pobliżu kursora myszy widoczna jest
wartość aktualnie zmierzonej proporcji.
26
Zobacz rozdział 2.3.13 strona 52.
- 80 -
2.6 Wprowadzanie topografii środowiska na podstawie

pomiarów terenowych
Program posiada szereg niezależnych mechanizmów umożliwiających tworzenie
wirtualnego modelu rzeczywistości (odwzorowanie szczegółów terenowych, topografii
terenu) w projektowanym środowisku ruchu. Poniżej opisane zostały alternatywne źródła
danych przestrzennych i sposoby korzystania z nich w programie V-SIM.
2.6.1 Dane fotogrametryczne
Fotogrametria jest dziedziną nauki i techniki zajmującą się odtwarzaniem kształtów,
rozmiarów i wzajemnego położenia obiektów w terenie na podstawie zdjęć
fotogrametrycznych. W zależności od pułapu wykonywania zdjęć rozróżnia się fotogrametrię
naziemną oraz fotogrametrię lotniczą/satelitarną, które dostarczają odpowiednio:
 Ortofotoplany – obrazy w pełni kartometryczne, powstałe poprzez przekształcenie zdjęć

naziemnych danego obiektu z rzutu środkowego do rzutu ortogonalnego, posiadające skalę,
zdefiniowane parametry odwzorowania oraz przyjęty układ współrzędnych;
 Ortofotomapy lotnicze i satelitarne - obrazy w pełni kartometryczne, składające się ze zdjęć

lotniczych lub satelitarnych przetworzonych metodą różniczkową oraz przedstawionych w
nawiązaniu do układu współrzędnych oraz przyjętego odwzorowania kartograficznego.
Ortofotomapy charakteryzują się: rzutem ortogonalnym oraz jednolitą skalą dla całej
powierzchni terenu (natomiast obiekty wystające ponad powierzchnię terenu np. domy,
drzewa nie zachowują skali, ponieważ ulegają przesunięciom radialnym).
2.6.1.1 Ortofotoplany z programu PHOTORECT

Ortofotoplany pozwalają na wykorzystanie zalet fotografii (pełny obraz, ogromna
ilość informacji) z wyeliminowaniem zniekształceń obrazowych (skrót perspektywiczny,
dystorsja obiektywu, brak skali), dlatego są one niezastąpioną metodą dokumentacji miejsc
zdarzeń drogowych i kryminalnych. Przekształcenie surowych zdjęć (orientacyjnych,
sytuacyjnych, fragmentarycznych śladów lub przedmiotów) w ortofotoplan wykonuje się
w programie PHOTORECT. Oprogramowanie realizuje metodę przekształcenia rzutowego,
opartego na 4 punktach dostosowania widocznych na zdjęciu oraz pomierzonych w terenie.
Punkty powinny leżeć w jednej płaszczyźnie i nie tworzyć jednej linii prostej. Szczegółowy
sposób postępowania opisuje Instrukcja Użytkownika programu PHOTORECT. Wynikowy
ortofotoplan w postaci bitmapy można następnie zaimportować do programu V-SIM.
- 81 -
Rys. 58 Fotografia orientacyjna
Rys. 59 Ortofotoplan śladów – obraz metryczny opracowany w programie PHOTORECT
- 82 -
2.6.1.2 Ortofotomapy z geoportali

Szybki rozwój technik cyfrowej rejestracji obrazów sprawił, iż obecnie najbardziej
aktualnym zestawem danych przestrzennych dla dużych obszarów są ortoftomapy lotnicze lub
satelitarne dostępne na geoportalach. Obraz wyświetlany w przeglądarce internetowej posiada
domyślną orientację układu współrzędnych w którym kierunek północy jest równoległy
do osi pionowej ekranu i skierowany ku górze (czasami z możliwością zmiany orientacji).
W zależności od geoportalu wyświetlane ortofotomapy posiadają zmienną: rozdzielczość
czasową (stan aktualności) oraz rozdzielczość przestrzenną (wielkość terenowa piksela
obrazu). Przykładowe geoportale publikujące niezależne ortofotomapy:
 www.maps.geoportal.gov.pl/ zakładka ORTO (źródło licencjonowane)
 www.maps.google.pl/ zakładka EARTH (źródło licencjonowane)
 www.zumi.pl zakładka SATELITA (źródło licencjonowane)
 www.arcgis.com/home/webmap/viewer.html zakładka MAPA BAZOWA typ Bing Maps
Aerial (źródło bezpłatne)
www.maps.geoportal.gov.pl www.maps.google.pl
ortofotomapa lotnicza ortofotomapa lotnicza
www.zumi.pl www.arcgis.com/home/webmap/viewer.html
ortofotomapa lotnicza ortofotomapa satelitarna
Rys. 60 Ortofotomapy tego samego obszaru dostępne na różnych geoportalach
Rozdzielczość ortofotomap jest zazwyczaj większa dla terenów zurbanizowanych,

dlatego są one bardziej przydatne w dokumentowaniu zdarzeń drogowych oraz kryminalnych
zaistniałych na obszarach miejskich.
Wiele portali internetowych publikuje oprócz ortofotomapy również zdjęcia

ukośne oraz obrazy panoramiczne, które nie posiadają kartometryczności i dlatego
nie mogą być wykorzystywane do ustalania topografii terenu. Przykłady
zestawiono poniżej.
- 83 -
Obraz metryczny – ortofotomapa Obraz nie metryczny – zdjęcie ukośne

SATELITE SATELITE 45o
Obraz nie metryczny – widok perspektywiczny Obraz nie metryczny – widok perspektywiczny
EARTH STREET VIEW
Rys. 61 Zestawienie porównawcze ortofotomapy oraz obrazów niemetrycznych (ukośnych,
perspektywicznych) tego samego obszaru dostępnych na tym samym portalu - www.maps.google.pl
2.6.1.3 Import danych fotogrametrycznych do programu V-SIM

Import ortofotoobrazów do programu V-SIM możliwy jest poprzez serwis WMS
międzynarodowy standard udostępniania map w postaci rastrowej27 bądź też na zasadzie
importu elementów graficznych (plików) opisanego w rozdziale 7.2.5. Zaleca się, aby przed
importem utworzyć nową warstwę roboczą, na której zostaną umieszczone wszystkie
bitmapy.
Zaimportowane dane obrazowe zostaną wyświetlone w programie V-SIM w układzie

pikselowym bitmapy. W przypadku ortofotoplanów przekształconych w programie
PHOTORECT orientacja bitmapy wzdłuż osi X globalnego układu odpowiada kierunkowi
linii łączącej punkty dopasowania B-A, względem których wykonywane było przekształcenie
rzutowe, natomiast ortofotomapy będą posiadały kierunek północy wzdłuż osi Y globalnego
układu, a kierunek na wschód wzdłuż osi X. W celu dopasowania wprowadzonej bitmapy
do sporządzanego szkicu należy wykonać transformację afiniczną do lokalnego układu
odniesienia, która sprowadza się do trzech podstawowych przekształceń:
1. Obrót;
2. Przeskalowanie;
3. Przesunięcie.
Ortofotomapy utworzone przez program PHOTORECT z zachowaniem domyślnego

parametru 50 punktów/m przenoszone sa do programu V-SIM w rzeczywistej skali
27
Zobacz rozdział 2.3.18 strona 55.
- 84 -
i nie wymagają przeskalowywania.
Obrót. Transformację wykonujemy w oparciu o punkty dostosowania (widoczne na

zdjęciu oraz posiadające współrzędne w układzie lokalnym). Kąt obrotu precyzyjnie
wyznacza opcja Narzędzia\Pomiary\Kierunek. Wyznaczoną wartość należy wprowadzić
we właściwościach bitmapy.
Rys. 62 Pomiar aktualnego kąta orientacji bitmapy za pomocą narzędzia Nachylenie
- 85 -
Rys. 1 Wprowadzenie pożądanego kąta orientacji bitmapy za pomocą dialogu Właściwości
Skalę bitmapy ustala się przy wykorzystaniu opcji Narzędzia\Skalowanie (ikona

skrótu na pasku narzędzi), wskazując odcinek na ortofotoobrazie i podając jego rzeczywistą
długość. Przy ortofotoplanach najczęściej wykorzystuje się dwa fotopunkty, natomiast przy
ortofotomapach, można wykorzystać podziałkę liniową, rozdzielczość przestrzenną lub
dokonać pomiaru rzeczywistej odległości online na geoportalu.
- 86 -
Rys. 63 Wprowadzenie pożądanej skali bitmapy za pomocą narzędzia Skalowanie
Przesunięcie bitmapy wykonuje się opcją Narzędzia\Zaznaczenie (ikona skrótu na

pasku narzędzi), klikając na obraz i przesuwając w odpowiednie miejsce względem
pomierzonych śladów/obiektów.
Rys. 64 Przesunięcie bitmapy na właściwą pozycje w oparciu o wyznaczone punkty terenowe
Odpowiednio przygotowane (pozyskane) a następnie prawidłowo zaimportowane

do programu V-SIM i przetransformowane dane fotogrametryczne są źródłem ogromnej
- 87 -
ilości informacji przestrzennej, która może zostać zwektoryzowana lub służyć, jako
fotorealistyczna tekstura do wizualizacji/symulacji 3D.
UWAGA! W niektórych przypadkach bitmapy (zwłaszcza wysoko rozdzielcze) mogą

spowalniać pracę programu np. podczas przeprowadzania symulacji, dlatego zaleca się
wówczas wyłączenie warstwy, na której znajdują się wszystkie bitmapy. Aby wyłączyć
warstwę należy wybrać polecenie Widok\Warstwy\Edytuj (skrót klawiszowy [Ctrl]+[W]).
Za pomocą poleceń z podmenu Warstwy można również szybko wybrać, która z warstw ma
być w danym momencie aktywna. Podmenu to ma swój odpowiednik w postaci ikony
znajdującej się na podstawowej listwie narzędziowej.
2.6.2 Dane pomiarowe z systemu eSurv
eSURV jest systemem przeznaczonym do pomiarów 3D na miejscu zdarzenia. Dane
zgromadzone na miejscu zdarzenia przy wykorzystaniu sytemu eSURV mogą zostać
bezpośrednio wykorzystane do modelowania środowiska ruchu w programie V-SIM28.
Poniżej zamieszczono sposób wykorzystania tych danych przestrzennych gromadzonych
w systemie eSURV
System eSURV gromadzi następujące dane, które mogą zostać wykorzystane
w programie V-SIM:
 Zmierzone punkty terenowe, które zawierają oprócz współrzędnych 3D (X, Y, Z) także
indywidualny identyfikator pomiaru;
 Obiekty graficzne powiązane z pomiarami zawierające nazwy rzeczywistych obiektów
zarejestrowanych za pomocą zmierzonych punktów oraz atrybuty graficzne, w tym: sposób
połaczenia punktów (linie łamane, linie krzywe, obszary zamknięte, itp.), kolor;
 Położenia poszczególnych stanowisk, z których wykonywane były pomiary punktów.
Dane pomiarowe zgromadzone za pomocą systemu eSURV na jednym miejscu zdarzenia
rejestrowane są w pojedynczym pliku o nazwie RRRR-MM-DD(_N).eSurv, w którym
poszczególne elementy oznaczają:
 RRRR – rok, w którym utworzono plik w postaci 4-cyfrowej;
 MM – miesiąc w postaci 2-cyfrowej;
 DD – dzień miesiąca w postaci 2-cyfrowej;
 _N – kolejny numer pliku utworzonego tego samego dnia o ile było ich więcej.
Pliki te mogą zostać przeniesione z instrumentu pomiarowego systemu eSURV na komputer
osobisty za pomocą połączenia USB lub karty pamięci SD, a następnie zaimportowane
do programu V-SIM, aby stanowić podstawę do ustalenia topografii terenu oraz lokalizacji
śladów, która posłuży ostatecznie do sporządzenia za pomocą programu V-SIM:
 Planu miejsca zdarzenia;
 Wizualizacji 3D;
 Rekonstrukcji zdarzenia drogowego.
28
Wymagana jest wersja programu 3.0.28 lub późniejsza
- 88 -
2.6.2.1 Import danych pomiarowych eSurv do programu V-SIM

Aby otworzyć plik z danymi pomiarowymi systemu eSURV należy wywołać
polecenie Plik\Importuj\Plik… (skrót klawiszowy [Ctrl]+[I]). Po jego wywołaniu program
otworzy standardowy dialog Otwórz plik, za pomocą, którego należy wskazać ścieżkę dostępu
do pliku *.eSurv, który ma zostać zaimportowany. Po wybraniu i zaakceptowaniu pliku
źródłowego otwarte zostanie okno dialogowe Import pomiarów terenowych eSurv.
Rys. 65 Okno dialogowe importu pomiarów terenowych eSurv

Okno dialogowe Import pomiarów terenowych eSurv informuje o: nazwie
importowanego pliku, ilości stanowisk pomiarowych, ilości punktów oraz ilości obiektów.
Dzięki niemu możemy dowolnie konfigurować zastaw importowanych danych. Dostępne
opcje to:
 Zmierzone punkty – opcja ta tworzy osobną warstwę o nazwie Pomiary terenowe – punkty
i importuje do niej wszystkie pomierzone punkty.
o Stanowiska pomiarowe – opcja ta importuje do warstwy Pomiary terenowe – punkty
dodatkowe punkty z nazwą Stanowisko pomiarowe reprezentujące miejsce, z których
wykonywane były pomiary;
o Pokaż numery pomiarów – opcja ta importuje do warstwy Pomiary terenowe – punkty
wszystkie numery punktów;
o Pokaż współrzędne – opcja ta importuje do warstwy Pomiary terenowe – punkty współrzędne
(X, Y, Z) punktów;
 Wprowadzone obiekty – opcja ta tworzy osobną warstwę o nazwie Pomiary terenowe –
obiekty i importuje do niej wszystkie utworzone obiekty.
o Pokaż nazwy obiektów – opcja ta importuje do warstwy Pomiary terenowe – obiekty
wszystkie nazwy utworzonych obiektów.
- 89 -
Wybrane opcje importu danych:

 Zmierzone punkty

 Stanowiska pomiarowe

 Stanowiska pomiarowe
 Pokaż numery punktów
- 90 -

 Położenie stanowiska pomiarowego
 Pokaż numery punktów
 Pokaż współrzędne

 Wprowadzone obiekty

 Wprowadzone obiekty
 Pokaż nazwy obiektów
Rys. 66 Przykładowe konfiguracje importu danych eSurv
- 91 -
Podczas pierwszego importu danych pomiarowych eSURV do szkicu w programie V-SIM,

w zależności od wybranego zakresu importowanych danych, tworzone są jedna/dwie
warstwy29 robocze:
 Pomiary terenowe – punkty – warstwa z punktami pomiarowymi i ich atrybutami;
 Pomiary terenowe – obiekty – warstwa z utworzonymi podczas pomiaru obiektami
i ich atrybutami.
Warstwy te są najwyżej w kolejności wyświetlania i mają automatycznie ustawione

atrybuty przeźroczystości i widoczności tak, aby mogły być wyświetlane bez przeszkód
powyżej innych warstw, w których dokonywana jest edycja. Podział importowanych danych
na warstwy ma na celu ułatwienie dalszej pracy przy opracowywaniu dokumentacji.
Dzięki automatyzacji procesu pomiaru w systemie eSURV zgromadzone dane

przestrzenne posiadają odniesienie w postaci współrzędnych kartezjańskich X, Y, Z. Dzięki
nim po zaimportowaniu pliku .eSurv do programu V-SIM dane te w postaci punktów
pomiarowych i obiektów umieszczane są na tworzonym szkicu od razu we właściwym
położeniu. Eliminuje to całkowicie klasyczny proces kartowania na podstawie miar.
Zaimportowane dane pomiarowe zostaną umieszczone na szkicu w takim układzie
współrzędnych, jaki został wybrany w instrumencie pomiarowym i położenia tego nie można,
w trakcie pracy nad szkicem zmieniać. Jeżeli taki układ, z jakiś powodów nie odpowiada
użytkownikowi programu V-SIM, należy zmienić go w instrumencie pomiarowym poprzez
wskazanie nowego początku układu współrzędnych (SPO) i kierunku osi X (SLO) a następnie
ponownie zaimportować plik .eSurv ze zmienionym położeniem i orientacją układu.
Do jednego szkicu w programie V-SIM można importować dane pomiarowe z kliku

plików eSurv. Kolejne zaimportowane dane pomiarowe dodawane są do poprzednich. Żeby
jednak miało to sens wszystkie importowane dane muszą pochodzić z tego samego miejsca
i mieć wyznaczone (zmierzone) współrzędne w tym samym układzie SPO/SLO. Zalecane jest
łączenie wszystkich danych dla tego samego miejscu zdarzenia i pochodzących
z poszczególnych sesji pomiarowych w jednym pliku na etapie ich rejestracji instrumentem
pomiarowym eSURV.
Po zaimportowaniu danych pomiarowych z systemu eSURV należy, opierając się na
ich narzuconej lokalizacji, w szkicu wprowadzić dodatkowe elementy graficzne tworzące
środowisko ruchu, jak opisano we wcześniejszej cześci tego rozdziału.
Poniżej przedstawiono przykładowy plan sytuacyjny i wizualizację 3D 30 tego samego
miejsca zdarzenia opracowane na podstawie danych zaimportowanych z systemu eSURV.
29
30
Sposób podglądu w trybie 3D opisany został w rozdziale 2.7, strona 92
- 92 -
Rys. 70 Przykładowy plan sytuacyjny miejsca zdarzenia opracowany w oparciu o dane eSurv
Rys. 67 Fotografia orientacyjna Rys. 68 Widok wymodelowanej przestrzeni w V-SIM
Rys. 69 Przykładowa wizualizacja 3D miejsca zdarzenia opracowana w oparciu o dane eSurv
- 93 -
2.6.3 Wprowadzenie danych z triangulacji

Program umożliwia wprowadzenie topografii środowiska ruchu za pomocą pomiarów
na miejscu zdarzenia tzw. metodą dwubiegunową. Metoda ta wymaga jedynie pomiarów
odległości za pomocą taśmy pomiarowej lub (najwygodniej) dalmierza laserowego
z inklinometrem. Metoda pomiaru polega na wybraniu w terenie 2 stałych punktów
odniesienia (biegunów) i pomiarze 2 odległości, z każdego wyznaczanego punktu do tych
stałych punktów odniesienia lub pomiarze odległości od uprzednio wyznaczonego punktu.
Metoda ta pozwala w stosunkowo łatwy i szybki sposób wyznaczyć krzywiznę krawędzi
drogi lub położenie i orientację ujawnionych śladów. Należy starać się wykonywać jak
najwięcej pomiarów odległości do wybranych na początku punktów odniesienia (biegunów) –
wtedy błąd popełniany przy pomiarze kolejnych odległości nie sumuje się, jak to ma miejsce
w przypadku pomiaru do uprzednio wyznaczonego punktu.
P4
P2
B
P3
P1
Rys. 71 Przykład wyznaczania krzywizny krawędzi drogi metodą dwubiegunową
Na Rys. 70 Przykład wyznaczania krzywizny krawędzi drogi metodą dwubiegunową

Przedstawiono przykład zastosowania metody dwubiegunowej do wyznaczania krzywizny
krawędzi drogi. W pierwszej kolejności wybierane są 2 punkty odniesienia – A i B. Następnie
wyznaczane jest położenie pierwszego punktu (P1) – w tym celu mierzone są odległości od
tego punktu do obydwu punktów odniesienia (A i B). W następnej kolejności wyznaczane jest
położenie punktu P2 poprzez pomiar odległości od tego punktu również do obydwu punktów
odniesienia (A i B). Następnie punkt P3 poprzez pomiar odległości do punktów P1 i P2.
W podobny sposób wyznaczane są położenia kolejnych punktów.
W trakcie wykonywania pomiarów terenowych tą metodą warto jest wykonać
odręczny rysunek, na którym w zgrubny sposób należy zaznaczyć położenie mierzonych
punktów i w jednoznaczny sposób zaznaczyć, które odległości zostały zmierzone oraz
oczywiście wartości tych odległości. Bardzo ważne jest zachowanie kolejności pomiaru tak
aby pierwsza odległość byłą podawana (mierzona) do punktu A a druga do punktu B.
Program wspiera tę metodę poprzez wykonywanie wszystkich niezbędnych obliczeń
i automatyczne umieszczanie kolejnych wyznaczanych punktów w wyliczonych pozycjach na
szkicu. Aby skorzystać z tego mechanizmu, po wykonaniu pomiarów odległości w terenie
- 94 -
należy wywołać w programie polecenie Narzędzia\Triangulacja. Pojawi się wówczas okno

dialogowe Wprowadzanie danych z triangulacji umożliwiające wprowadzenie danych
i wykonanie obliczeń.
Rys. 72 Dialog wprowadzanie danych z triangulacji

W pierwszej kolejności należy ustalić położenie przyjętych punktów bazowych na
wykonywanym szkicu. Należy to zrobić poprzez wprowadzenie Współrzędnych punktów
bazowych w globalnym układzie współrzędnych31 związanym ze szkicem. Dla ułatwienia
program zakłada, że pierwszy punkt bazowy (A) znajduje się w początku kartezjańskiego
układu współrzędnych XY o współrzędnych (0, 0), a drugi punkt bazowy leży na osi X tego
układu. Wystarczy wówczas jedynie wpisać współrzędną X punktu B jako wartość odległości
pomiędzy punktami bazowymi A i B.
W następnej kolejności, w kolejnych wierszach tabeli Punkty wprowadzane należy
wpisywać kolejne współrzędne punktów wyznaczane w terenie, są to odległości zmierzone
odpowiednio od punktu A i B. W pierwszej kolumnie można wprowadzić nazwę
wprowadzanego punktu. Jeżeli nazwa nie będzie wprowadzona program będzie
automatycznie numerował (nazywał) kolejne punkty. W drugiej kolumnie należy wpisać
punkt, do którego została wyznaczona pierwsza odległość. Do dyspozycji są punkty bazowe
oraz wszystkie dotychczas wyznaczone punkty. W kolejnej kolumnie należy podać wartość
zmierzonej odległości w [m]. W kolejnej, czwartej kolumnie należy podać wartość kąta
od płaszczyzny poziomej, pod jakim odbywał się pomiar, jeżeli nie był wykonywany
w poziomie. W kolejnej kolumnie należy wybrać drugi punkt, do którego wykonywany był
pomiar odległości i w kolejnych kolumnach wprowadzić tę odległość i kąt pomiaru.
W ósmej kolumnie tabeli należy wybrać opcję czy wprowadzany punkt leżał po lewej
czy po prawej stronie odcinka łączącego punkty wybrane w kolumnach 2 i 5 patrząc od strony
punktu z kolumny 2 w kierunku punktu określonego w kolumnie 5. Ustalenie strony jest
niezbędne, bo podane dwie odległości nie determinują, po której stronie znajduje się
31
- 95 -
wyznaczony punkt. Powyższy opis należy rozumieć tak, że punkty z kolumny

2 i 5 wyznaczają kierunek i zwrot (dodatni) osi X kartezjańskiego układu współrzędnych
o początku w punkcie opisanym w kolumnie 2. Określenie na lewo i prawo od linii
wyznaczającej dodatni zwrot osi X (łączącej punkty o nazwach podanych w kolumnie
2 i 5 tabeli) oznacza określenie dodatniej (na lewo) lub ujemnej (na prawo) współrzędnej y,
umiejscowionego i zorientowanego w opisany wyżej sposób, kartezjańskiego układu
odniesienia.
W ostatniej kolumnie tabeli należy wybrać reprezentację, jaka ma przyjąć
wyznaczony punkt na szkicu. Do wyboru jest pojedynczy punkt, punkt składowy wybranej
krzywej lub łamanej łączącej kolejne wyznaczane punkty.
Po wyprowadzeniu do tabeli wszystkich punktów należy zatwierdzić dialog
przyciskiem OK. Po zatwierdzeniu program umieści na szkicu wskazane punkty bazowe oraz
wyznaczone punkty łącząc je w obiekty zgodnie z wybranymi parametrami.
2.6.4 Wyznaczanie promienia łuku
Program V-SIM posiada specjalny kalkulator pozwalający obliczać promień łuku na
podstawie długości cięciwy i strzałki. Wywoływany jest on za pomocą polecenia
Narzędzia\Wyznaczanie promienia… Po jego wywołaniu pojawia się dialog Wyznaczanie
promienia łuku, za pomocą którego można wykonać obliczenia. Po zatwierdzeniu obliczeń
w dialogu ich wynik umieszczany jest w Schowku.
Rys. 73 Dialog Wyznaczanie promienia łuku

Dialog ten pozwala obliczać promień łuku na podstawie długości cięciwy i strzałki.
Znajdują się na nim następujące elementy kontrolne:
 Promień - Pole to zawiera wynikową długość promienia wyliczoną na podstawie
wprowadzonych długości: cięciwy, strzałki i odległości do osi. Po zatwierdzeniu dialogu
wartość ta zostaje skopiowana do Schowka.
 Cięciwa - W polu tym należy wprowadzić zmierzoną długość cięciwy, dla której mierzona
jest długość strzałki. Po zmianie tej wartości automatycznie wyliczany jest nowy promień
łuku.
 Strzałka – Do pola tego należy wprowadzić zmierzoną długość strzałki łuku wyznaczonej
na środku cięciwy. Po zmianie tej wartości automatycznie wyliczany jest nowy promień łuku.
- 96 -
 Do osi - W polu tym należy wprowadzić zmierzoną odległość linii, na której dokonywany jest
pomiar do osi drogi. Dla pomiarów po wewnętrznej stronie łuku wartość ta powinna być
dodatnia, odpowiednio dla pomiarów po zewnętrznej stronie- ujemna. Po zmianie tej wartości
automatycznie wyliczany jest nowy promień łuku.
- 97 -
2.7 Podgląd środowiska w 3D

W każdym momencie tworzenia środowiska ruchu w trybie 2D, które zostało opisane
wcześniej, można zobaczyć jego wygląd w trybie 3D. Ten sam mechanizm można
wykorzystać do podglądu przebiegu samej symulacji również w trybie 3D.
Rys. 74 Podgląd w 2D (po prawej) i odpowiadająca mu wizualizacja 3D (po lewej), odpowiednio

od góry: mapowanie nierówności terenu, rzutowanie podkładu zdjęcia satelitarnego na bryłę terenu,
graficzna reprezentacja zderzenia
2.7.1 Tworzenie środowiska 3D

Tworzenie środowiska 3D nie wymaga od użytkownika dodatkowych zabiegów,
ponad te, które standardowo podejmowane są dla utworzenia środowiska ruchu, w którym ma
odbywać się symulacja. Symulacja ruchu pojazdów odbywa się w przestrzeni 3D i w tej
przestrzeni dochodzi do interakcji pomiędzy pojazdami a niektórymi (aktywnymi)
elementami środowiska. Elementy te posiadają więc szereg argumentów, które determinują
ich położenie w przestrzeni i które muszą być ustalone przez użytkownika dla samej
symulacji niezależnie, czy wizualizacja 3D zostanie uruchomiona, czy nie.
Program podejmuje automatycznie, bez udziału użytkownika, procedurę utworzenia
środowiska 3D w odpowiednim momencie, czy to przed samym uruchomieniem symulacji,
czy uruchomieniem wizualizacji 3D. Do symulacji program wykorzystuje te same dane i w tej
samej postaci, co do wizualizacji 3D. Dzięki temu, za pomocą wzrokowej inspekcji można
określić, czy zaprojektowane środowisko odpowiada naszym intencjom w kontekście
wykonywanej w nim symulacji.
Procedura automatycznego utworzenia środowiska 3D przebiega w następujących
krokach:
1. Na podstawie ustalonych warunków globalnych generowany jest bazowy teren.
- 98 -
2. Następnie wszystkie aktywne elementy środowiska, które wpływają na rzeźbę terenu (odcinki
dróg, skrzyżowania i obszary nachylone) modyfikują rzeźbę terenu w kolejności ich
wyświetlania – o rzeźbie terenu w danym punkcie decyduje obiekt, który jest rysowany w tym
miejscu, jako ostatni (leży „na wierzchu”). Obiekty modyfikują teren unikając nieciągłości –
nie tylko modyfikują jego rzeźbę w miejscu, gdzie się znajdują, ale też zapewniają płynne
przejście do otaczającego terenu, który może leżeć na innej wysokości bazując na tzw. Kącie
zejścia do otaczającego terenu.
3. W następnej kolejności, dla niektórych obiektów (obiekty symulacji, tory ruchu i ślady
pozostawione przez te obiekty, przeszkody terenowe, pionowe znaki drogowe, statyczne
sylwetki, takie jak budynek, drzewa i krzewy) generowane są ich trójwymiarowe
reprezentacje i umieszczane w odpowiednich miejscach środowiska.
4. Dla pozostałych elementów środowiska ich dwuwymiarowe obrazy nakładane są na 3D
rzeźbę terenu w miejscach, gdzie zostały umieszczone.
2.7.2 Uruchomienie wizualizacji 3D
Wizualizacja 3D może odbywać się w różnych trybach różniących się wyglądem
i przeznaczeniem. Polecenia umożliwiające włączenie wizualizacji 3D, jak również powrót do
2D skupione są w podmenu Widok\Tryb. Odpowiadają im ikonki na podstawowej listwie
narzędziowej. Na listwie narzędziowej standardowo pokazywana jest tylko jedna ikonka trybu
wyświetlania, odpowiadająca najczęściej wykorzystywanemu trybowi. Aby wybrać inny tryb
z listwy narzędziowej należy dłużej trzymać przyciśniętą ikonkę trybu, aż pokaże się
dodatkowa listwa narzędziowa, z której wybrać można odpowiedni tryb.
Rys. 75 Podstawowa listwa narzędziowa z listwą wyboru trybu wyświetlania 3D

Po wybraniu trybu wyświetlania 3D aktualny widok 2D przedstawiony w obszarze
roboczym aktualnego okna programu zostanie zastąpiony widokiem w wybranym trybie 3D.
2.7.2.1 Tryb siatki 3D

Podgląd w trybie siatki 3D (wireframe) (skrót klawiaturowy [Shift]+[F3])
przedstawia środowisko ruchu i obiekty 3D w postaci linii tworzących poszczególne siatki.
W trybie tym obiekty nie przesłaniają tych znajdujących się za nimi. Tryb ten nie kwalifikuje
się do prezentacji wyników działania programu, ale doskonale nadaje się do wnikliwej analizy
struktury utworzonego środowiska 3D i łatwego odszukania ewentualnych błędów
popełnionych przy jego tworzeniu.
- 99 -
Rys. 76 Podgląd w trybie siatki
2.7.2.2 Tryb wypełnienia 3D

Tryb wypełnienia 3D (pełnych wielokątów, solid) (skrót klawiaturowy [F3]) jest
podstawowym trybem wizualizacji 3D w programie V-SIM 4.0. Przedstawia on środowisko
ruchu i obiekty 3D w postaci pokolorowanych brył w niektórych miejscach pokrytych
teksturami zawierającymi detale struktury. Wyświetlanie tego trybu wymaga większego
obciążenia karty graficznej i procesora, ale dale najlepszą iluzje rzeczywistości.
Rys. 77 Podgląd w trybie pełnych wielokątów
2.7.2.3 Powrót do trybu 2D

Powrót do trybu 2D możliwy jest poprzez wybranie polecenia Widok\Tryb\2D
(skrót klawiaturowy [F2]) lub poprzez powtórne wybranie polecenia odpowiadającego
aktualnemu trybowi wyświetlania 3D. Ta druga możliwość jest szczególnie polecana przy
wykorzystaniu ikonki z listwy narzędziowej.
2.7.3 Punkt i kierunek obserwacji, pole widzenia
Z każdym wyświetleniem sceny 3D wiąże się określony punkt w przestrzeni 3D,
z którego prowadzona jest obserwacja, kierunek patrzenia oraz zakres pola widzenia.
- 100 -
Ustalenie punktu i kierunku obserwacji odpowiada ustawieniu hipotetycznej kamery, z której

odbywałoby się filmowanie rzeczywistej sceny. Często więc, w innych programach 3D,
spotkać się można z określeniem „położenie/pozycja kamery”, które jest tożsame z pozycją
obserwacji. W tej dokumentacji pojęcia te stosowane są zamiennie.
W momencie włączenia trybu 3D program automatycznie tak ustawia punkt
obserwacji i kierunek patrzenia, aby widziany obszar pokrywał się w jak największym stopniu
z dotychczas obserwowanym fragmentem projekty w 2D, przy założeniu, że pole widzenia
odpowiada typowemu polu widzenia człowieka.
Użytkownik ma pełną swobodę zmiany tych parametrów zarówno w trybie
interaktywnym, na bieżąco obserwując scenę z innej perspektywy, jak i poprzez zadawanie
stricte parametrów liczbowych. Możliwości te zostały opisane w kolejnych rozdziałach.
2.7.4 Powiązanie pozycji obserwatora z kierującym lub
pasażerem pojazdu
W programie udostępniono możliwość powiązania obserwatora (kamery) z obiektami,
których ruch może być symulowany na zasadach dynamiki lub kinematyki. W przypadku
pojazdów mechanicznych (modele dynamiczne), możliwe jest powiązanie obserwatora
zarówno z kierującym jak i z pasażerami pojazdu o ile pasażerowie znajdują się w pojeździe.
Włączenie lub wyłączenie powiązania obserwatora(kamery) z pasażerem lub kierującym
odbywa się poprzez okno dialogowe Właściowości/Pojazd zakładka Pasażerowie. Dla
kierującego pojazdem funkcja powiązania włączana jest automatycznie w chwili
umieszczenia modelu pojazdu w środowisku ruchu programu. Dla pasażera włączenie funkcji
powiązania odbywa się za pośrednictwem użytkownika, który w tym celu powinien
zaznaczyć odpowiednią opcję w oknie dialogowym.
Powiązanie obserwatora
z
Rys. 78 Przykład powiązania pozycji obserwatora z kierującym pojazdem

W przypadku obiektów kinematycznych (Pieszy, Prowadzący rower, Rowerzysta,
Motocyklista) funkcja powiązania obserwatora z tymi obiektami odbywa się automatycznie
bez udziału użytkownika, W chwili przełączenia się do trybu widoku 3D, w dolnej części
głównego okna roboczego znajdują się zakładki umożliwiające przełączenie się pomiędzy
poszczególnymi obserwatorami sceny, w szczególności pomiędzy obserwatorem znajdującym
się na miejscu kierowcy lub pasażera pojazdu. Istotną cechą mechanizmu powiązania
obserwatora z kierującym lub pasażerem pojazdu jest śledzenie i utrzymywanie orientacji
- 101 -
przestrzennej kamery zgodnie z orientacją przestrzenną pojazdu, przykładowo jeśli następuje

przechylenie motocykla na łuku drogi również kamera(obserwator) zostaje przechylona o ten
sam kąt.
2.7.5 Poruszanie się w trybie 3D
Zmiana fragmentu widzianej sceny 3D lub kierunku, z której ten fragment jest
obserwowany wiąże się ze zmianą punktu i kierunku obserwacji. Odpowiada więc poruszaniu
się (obserwatora) w świecie 3D i rozglądaniu w różne strony, która to czynność jest naturalna
dla człowieka. Użytkownik ma możliwość interaktywnej zmiany położenia obserwatora
i kierunku patrzenia krok-po-kroku na bieżąco obserwując wynik tych zmian na ekranie
i odpowiednio modyfikując swój ruch.
Przemieszczanie kamery w środowisku trójwymiarowym zostało wykonane
w przystępny, intuicyjny sposób, który jest prosty do opanowania dla każdego użytkownika,
wymaga jedynie odrobiny praktyki. Zastosowane rozwiązania dotyczące poruszania się
w środowisku trójwymiarowym, są bardzo podobne do metod stosowanych w innych
programach do tworzenia grafiki trójwymiarowej, grach komputerowych itp.
Pewnym ułatwieniem, szczególnie dla początkujących, przy poruszaniu się po scenie
3D może być włączenie wyświetlania siatki odniesienia poprzez polecenie Widok\Siatka.
Rys. 79 Tryb podglądu wypełnionego 3D z włączoną siatką odniesienia

Dla maksymalnego ułatwienia tej czynności podstawowe ruchy obserwatora można
wykonywać przy pomocy myszy z kółkiem przewijania. Dodatkowe stopnie swobody
poruszania uzyskujemy za pomocą skrótów na klawiaturze. Jednak dla przypadków, gdy
system komputerowy użytkownika nie jest wyposażony w mysz z kółkiem (np. na notebooku)
wszystkie ruchy można wykonywać za pomocą skrótów klawiaturowych.
Poruszać się możemy w ramach 5 stopni swobody: przemieszczać do przodu lub tyłu,
w lewo lub w prawo, w górę lub w dół, obracać na lewo i prawo lub w górę i dół.
Ze względów praktycznych zakres naszego ruchu jest automatycznie ograniczany: nie
możemy przemieścić się poniżej powierzchni terenu ani oddalić dalej niż 500m w żadnym
kierunku od środka globalnego układu współrzędnych. Obrót wokół osi Z (w lewo lub
w prawo) nie jest niczym ograniczony. Obrót wokół osi Y (w górę lub dół) ze względów
praktycznych ograniczony jest w zakresie oo kąta -75º (w górę) do 90º (w dół). Ostatni
- 102 -
z potencjalnych stopni swobody – obrót wokół osi X, nie jest praktykowany i został
ze względów praktycznych zablokowany.
Rys. 80 (5) możliwych stopni swobody ruchu kamery
2.7.5.1 Obrót w lewo lub w prawo

Obrót wokół osi Z, czyli w lewo lub w prawo, realizowany jest poprzez wciśniecie
i przytrzymanie lewego przycisku myszy z równoczesnym:
 przesunięciem myszy w lewo – obrót w lewo,
 przesunięciem myszy w prawo – obrót w prawo.
Rys. 81 Obrót kamery w lewo lub w prawo za pomocą myszy

Ten sam efekt możemy uzyskać przy pomocy klawiatury przyciskając jednocześnie
odpowiednio:
 [Ctrl] i [Strzałka w lewo] – obrót w lewo,
 [Ctrl] i [Strzałka w prawo] – obrót w prawo.
2.7.5.2 Obrót w górę lub w dół

Obrót wokół osi Y, czyli w górę lub w dół, realizowany jest poprzez wciśniecie
i przytrzymanie lewego przycisku myszy z równoczesnym:
 przesunięciem myszy w przód – obrót w dół,
 przesunięciem myszy w tył – obrót w górę.
- 103 -
Rys. 82 Obrót kamery w górę lub w dół za pomocą myszy

Ten sam efekt możemy uzyskać przy pomocy klawiatury przyciskając jednocześnie
odpowiednio:
 [Ctrl] i [Strzałka w górę] – obrót w górę,
 [Ctrl] i [Strzałka w dół] – obrót w dól.
Jak wspomniano wcześniej, ze względów praktycznych, obrót wokół osi Y podlega
ograniczeniom. Nie można „spojrzeć” w górę powyżej kąta -75º, ani w dół powyżej kąta 90º.
2.7.5.3 Przemieszczanie do przodu lub do tyłu

Przesuniecie wzdłuż osi X, czyli do przodu lub do tyłu, albo przybliżanie lub
oddalanie do obserwowanej sceny, wywoływany jest poprzez obrót kółkiem myszy
z jednoczesnym przytrzymywaniem klawisza [Shift]. Obracając kółko do siebie poruszamy
się w kierunku i zwrotu osi X (przybliżamy do obserwowanej sceny), natomiast obracając
od siebie poruszamy się przeciwnie do zwrotu osi X (oddalamy się).
Rys. 83 Przesunięcie do przodu lub tyłu za pomocą myszy

Podobnie, za pomocą klawiatury, naciskamy:
 [Shift] i [A] – przesunięcie do przodu (przybliżenie),
 [Shift] i [Z] – przesunięcie do tyłu (oddalenie).
- 104 -
Rys. 84 Przesunięcie do przodu lub tyłu za pomocą klawiatury

Bardziej naturalny dla użytkownika jest jednak ruch nie dokładnie w kierunku osi X,
który pokrywa się ze środkiem ekranu (a dokładnie okienka z wizualizacją 3D) ale
w kierunku mimowolnie wskazywanym przez kursor myszy na ekranie. Ruch taki
wykonywany jest po obróceniu kółka myszy lub naciśnięciu klawiszy [A] lub [Z] bez
jednocześnie naciśniętego klawisza [Shift].
Jak wspomniano wcześniej, ze względów praktycznych, ruch postępowy kamery
podlega ograniczeniom. Ni można przemieścić się poniżej poziomu terenu, ani oddalić dalej
niż 500m od środka globalnego układu współrzędnych w żadnym z kierunków.
2.7.5.4 Przemieszczanie w lewo, w prawo, w górę lub w dół

Dodatkowo, można przemieszczać się/punkt obserwacji w kierunku osi Y, czyli
w lewo lub prawo, oraz osi Z, czyli w górę lub dół za pomocą klawiatury. I tak, przyciskając
odpowiednio, uzyskujemy przemieszczenie:
 [Strzałka w lewo] – przemieszczenie w lewo,
 [Strzałka w prawo] – przemieszczenie w prawo,
 [Strzałka w górę] – przemieszczenie w górę,
 [Strzałka w dół] – przemieszczenie w dół,
Trudno o bardziej intuicyjne sterowanie. Jak wspomniano wcześniej, ze względów
praktycznych, ruch postępowy kamery podlega ograniczeniom. Nie można przemieścić się
poniżej poziomu terenu, ani oddalić dalej niż 500m od środka globalnego układu
współrzędnych w żadnym z kierunków.
2.7.5.5 Przykład przemieszczania punktu obserwacji

Dla przykładu możliwości przemieszczania się wewnątrz sceny 3D rozważmy taki
przypadek: stoimy przed (i widzimy) stojący samochód, a chcemy zobaczyć go
z przeciwległej strony. W rzeczywistej sytuacji obeszlibyśmy samochód z drugiej strony
i stamtąd go obejrzeli. Tak samo postąpimy w przypadku wizualizacji 3D w programie.
W pierwszej kolejności poruszać się będziemy do przodu obracając kółko myszy lub
przyciskając klawisz [A] aż znajdziemy się w pozycji za samochodem. Możemy go ominąć
z którejś strony albo możemy przejść przez niego – program ogranicza nam tylko możliwość
przechodzenia poniżej poziomu terenu, możemy natomiast swobodnie przechodzić przez inne
obiekty! W pewnym momencie obserwowany samochód zniknie nam z pola widzenia. Jest to
prawidłowa zachowanie. Należy zwrócić uwagę, że w rzeczywistej sytuacji obchodząc
interesujący nas samochód intuicyjnie odwracalibyśmy wzrok w jego kierunku nie tracąc go
- 105 -
z pola widzenia. Tutaj poruszmy się dokładnie na wprost nie zmieniając kierunku patrzenia.
Interesujący pojazd niknie nam więc, w pewnym momencie z pola widzenia.
Gdy znajdziemy się w miejscu w odpowiedniej odległości za pojazdem pozostaje na
tylko odwrócić się w jego kierunku. Robimy to poprzez przeciąganie myszą ekranu
w poziomie (lub użycie klawiszy [Shift] + [] lub []). Najlepiej robić to w kierunku,
w którym zniknął nam z pola widzenia interesujący pojazd.
2.7.6 Zarządzanie punktami obserwacji
Wykorzystywane do obserwacji sceny 3D pozycje obserwatora są niezależnymi
obiektami funkcjonującymi w sporządzany projekcie symulacji. Ich parametry mogą być
modyfikowane przez okna dialogowe, a one same mogą być zapisywane w pliku projektu
symulacji.
Większość poleceń związanych z zarządzaniem punktami obserwacji zgromadzonych
jest w menu kontekstowym, które można wywołać na obszarze roboczym w trybie 3D
przyciskając prawy przycisk myszy.
Rys. 85 Menu kontekstowe trybu wyświetlania 3D
2.7.6.1 Modyfikacja parametrów pozycji obserwacji

Położenie punktu obserwacji i kierunek patrzenia można zmieniać poruszając się
z nim po scenie 3D, jak opisano w rozdziale 2.7.5, strona 102. Niezależnie, wszystkie
te parametry oraz zakres pola widzenia można zmienić podając wartości liczbowe poprzez
wywołanie dialogu Właściwości pozycji obserwacji wywoływanego za pomocą polecenia
Edytuj pozycję z menu kontekstowego otwartego w polu roboczym.
W każdej chwili można powrócić do początkowej (lub ostatnio zapisanej) pozycji
obserwacji wywołując polecenie Przywróć pozycję z tego samego menu kontekstowego
Aktualne parametry pozycji obserwacji (współrzędne punktu w globalnym układzie
odniesienia i kąty kierunku patrzenia) pokazywane są w linii statusu.
Rys. 86 Parametry pozycji obserwatora w linii statusu
- 106 -
2.7.6.2 Zapamiętanie pozycji obserwacji

Jeżeli ustalimy w drodze poruszania się lub edycji parametrów interesujący nas punkt
obserwacji sceny, do którego chcielibyśmy wrócić w przyszłości możemy zapisać go
w projekcie symulacji wywołując polecenie Edytuj pozycję z menu kontekstowego
otwartego w polu roboczym. W tym momencie do projektu dodany zostanie stały obiekt
reprezentujący pozycję obserwacji. Obiektem tym będzie można manipulować w trybie 2D,
jak pozostałymi obiektami projektu. Sam obiekt będzie niewidoczny w trybie 3D.
Jeżeli w trakcie podglądu sceny 3D nie wykonamy zapamiętania pozycji obserwacji
jej parametry zostaną bezpowrotnie utracone w momencie powrotu do trybu 2D lub
zamknięcia okna.
2.7.6.3 Tworzenie nowych i zmiana pozycji obserwacji

Możemy utworzyć wiele pozycji obserwacji sceny i swobodnie przełączać się między
nimi. Aby utworzyć nowa pozycję obserwacji sceny należy wybrać polecenie
Nowa pozycja z menu kontekstowego otwartego w polu roboczym. Po jego wybraniu
utworzona zostanie nowa pozycja obserwacji, a program przełączy widok na ten widziany
z nowej pozycji. Jako że wszystkie parametry (oprócz nazwy) nowo utworzonej pozycji
przeniesione zostaną z poprzednio wybranej pozycji, widok sceny początkowo się nie zmieni.
Jednak z nowo utworzoną pozycją obserwacji można się przemieszczać niezależnie
od parametrów przechowywanych w poprzedniej pozycji.
W momencie pojawienia się więcej niż jednej pozycji obserwacji dla danego projektu
u dołu obszaru roboczego pojawi się automatycznie lista zakładek reprezentujących
poszczególne pozycje obserwacji. Klikając poszczególne zakładki możemy łatwo zmieniać
aktualna pozycję obserwacji.
Rys. 87 Lista zakładek z pozycjami obserwacji i menu kontekstowym. Wybrana pozycja

"Świadek A"
Aktualną pozycję obserwacji możemy również zmieniać za pomocą, wspomnianego
wcześniej, menu kontekstowego wywoływanego na obszarze roboczym. Odpowiednio:
Poprzednia pozycja (skrót klawiaturowy [Shift]+[F12]) – wybranie poprzedniej
pozycji obserwacji z listy.
Następna pozycja (skrót klawiaturowy [F12]) – wybranie następnej pozycji
obserwacji z listy.
Zbyteczne pozycje obserwacji można usuwać za pomocą polecenia Usuń pozycję.
Niezależnie od tego polecenia wszystkie pozycje obserwacji, które nie zostały zapamiętane
przez użytkownika zostaną usunięte w momencie powrotu do trybu 2D lub zamknięcia okna.
- 107 -
2.7.6.4 Obserwacja sceny jednocześnie z wielu pozycji

Można obserwować środowisko ruchu jednocześnie z wielu pozycji, niezależnie
od wyświetlania w trybu 2D lub 3D. Jest to szczególnie przydatne do obserwacji ruchomych
scen powstałych w wyniku działania symulacji, opisanej w dalszej części tej instrukcji.
Rys. 88 Jednoczesny podgląd tego samego projektu z kilku pozycji 3D oraz 2D

Sposób postępowania zasadniczo nie odbiega od stosowanego przy podglądzie
w trybie 2D. W pierwszej kolejności musimy utworzyć kolejne okno podglądu dla tego
samego dokumentu wywołując polecenie Okno\Nowe okno. Następnie musimy
rozmieścić odpowiednio okna podglądu w obszarze aplikacji, Np. używając poleceń
Okno\Sąsiadująco w poziomie lub Okno\Sąsiadująco w pionie. Następnie dla każdego
z tych okien podglądu możemy wybrać inny tryb wyświetlania. Jeżeli wybierzemy tryb 3D
utworzona zostanie automatycznie nowa pozycja obserwacji specjalnie dla tego okna, która
możemy przemieszczać (modyfikować) niezależnie od pozostałych.
2.7.6.5 Przygotowanie pozycji obserwacji w trybie 2D

Pozycje obserwacji można dodać i odpowiednio ustawić wcześniej, już na etapie
projektowania środowiska 2D, zanim włączymy tryb podglądu 3D. W tym celu należy
wybrać polecenie Wstaw\Pozycja obserwacji. Następnie należy umieścić kursor myszy
w miejscu, w którym ma ona się znaleźć i kliknąć. W miejscu kliknięcia wprowadzony
zostanie obiekt graficzny reprezentujący pozycję obserwacji, jej kierunek oraz przybliżone
pole widzenia w poziomie. Przemieszczając ten obiekt graficzny oraz obracając go
modyfikujemy odpowiednie parametry związanej z nim pozycji.
- 108 -
Rys. 89 Pozycja obserwatora ustawiona w miejscu zajmowanym przez świadka zdarzenia, dialog
Właściwości pozycji obserwatora
2.7.7 Ustawienia trybu 3D

Zmiany parametrów wyświetlania trybu 3D dokonuje się na zakładce Widok 3D
dialogu Opcje wywoływanego za pomocą polecenia Narzędzia\Opcje.
2.7.7.1 Użycie funkcji VBO

Użycie Funkcji OpenGL VBO pozwala przyspieszyć wyświetlanie grafiki 3D gdyż,
w wyniku jej użycia, większość obiektów graficznych przechowywana jest i pobierana
bezpośrednio z pamięci karty graficznej. Użycie tej funkcji jest zalecane, jednak jest ona
dostępna dopiero w wersjach biblioteki OpenGL 1.5 i późniejszych. Program V-SIM na
starcie sprawdza, czy funkcja ta jest dostępna dla zainstalowanej karty graficznej i jej
sterowników i jeżeli jest ona dostępna włącza jej obsługę. Zdarzają się jednak pojedyncze
sytuacje wadliwego działania sterownika karty, gdy zgłasza on dostępność tej funkcji, próba
jej użycia przez program kończy się niekontrolowanym zatrzymaniem pracy w momencie
włączenia podglądu 3D. W takiej sytuacji należy ręcznie wyłączyć korzystanie z VBO.
Niezależnie od przyczyny, gdy użycie VBO jest wyłaczone zalecane jest
zainstalowanie najnowszej wersji sterownika bezpośrednio od producenta karty graficznej.
2.7.7.2 Rozdzielczość tekstur

Rozdzielczość tekstur decyduje o dokładności odwzorowania obiektów 2D, których
obrazy rzutowane są na rzeźbę terenu. Im większa rozdzielczość, tym dokładniej
odwzorowane są obiekty, ale wolniejsza praca programu. Ponadto należy mieć na uwadze
dostępną pamięć karty graficznej (jedna tekstura o rozmiarze 4096x4096 pikseli zajmuje
aż 64MB!). Dla większości projektów optymalnym ustawieniem jest 1024x1024 pikseli.
W przypadku bardzo złożonych projektów, gdy otrzymujemy komunikat o braku pamięci
należy zredukować rozmiar tekstur.
- 109 -
2.7.7.3 Kontrola przybliżania
Funkcja kontroli przybliżania obiektów za pomocą kółka myszy została udostępniona

w celu udogodnienia pracy dla osób mających nawyki z innego środowiska komputerowego.
Ustawienie to można dostosować do indywidualnych preferencji pracującego
w oprogramowaniu V-SIM.
- 110 -
3 Obiekty symulacji
Symulacji w programie V-SIM mogą podlegać dwie kategorie obiektów
występujących w ruchu drogowym:
Pojazdy mechaniczne, w tym pojazdy samochodowe, przyczepy i naczepy.
Inni uczestnicy ruchu, których przemieszczanie się może mieć wpływ na zachowanie się
kierujących pojazdami.
Obiekty symulacji wprowadzane są do projektu poprzez wybieranie poleceń
z podmenu Wstaw\Obiekt symulacji. Po wprowadzeniu każdy z obiektów symulacji dostępny
jest w liście Przegląd obiektów, podobnie, jak inne obiekty wprowadzone do projektu.
Podobnie jak aktywne elementy środowiska, obiekty symulacji mogą być
modyfikowane (dodawane, przemieszczane, edytowane, usuwane) w dowolnym momencie,
nie tylko przed rozpoczęciem samej symulacji.
Jeżeli jednak któryś z obiektów symulacji zostanie zmodyfikowany, dodany lub
usunięty w sytuacji, kiedy jest już wyliczony jakiś przebieg symulacji, dotychczas
uzyskane wyniki (stan) nie będą już wiarygodne. W takim przypadku symulacja musi być
rozpoczęta jeszcze raz od stanu początkowego z odrzuceniem dotychczas uzyskanych
wyników (poleceniem Stop).
- 111 -
3.1 Pojazdy mechaniczne

Pojazdy mechaniczne są podstawowym typem obiektów symulowanych w programie
V-SIM. Symulacja ich ruchu przebiega zgodnie z zasadami dynamiki (zobacz rozdział 1.4).
Wprowadzenie do projektu pojazdu mechanicznego odbywa się poprzez wybranie
polecenia Wstaw\Obiekt symulacji\Pojazd mechaniczny32. Po wybraniu tego polecenia
pojawia się okno dialogowe Wybór pojazdu, pozwalające wybrać właściwy model pojazdu
z dołączonej do programu bazy danych. W pierwszej kolejności należy wybrać kategorię
pojazdów samochodowych, do której należy interesujący nas pojazd, następnie markę, model,
opcjonalnie wersję nadwoziową oraz ostatecznie wersję silnikową/wykonania. W trakcie
przemieszczania się po drzewie opcji program podpowiada nam w dymkach dodatkowe
informacje dotyczące wybranej pozycji ułatwiające dokonanie właściwego wyboru o ile
zostały wprowadzone. Dla modeli pojazdów są to wewnętrzna nazwa danego modelu nadana
przez producenta oraz lata produkcji wskazanego modelu, a dla konkretnej wersji
silnikowej/wykonania – wewnętrzna nazwa tej wersji, rok i miesiąc rozpoczęcia
i zakończenia produkcji, pojemność skokową silnika, oraz jego moc w kilowatach i koniach
mechanicznych.
Po wyszukaniu właściwej wersji silnikowej/wykonania pojazdu należy podwójnie
kliknąć go myszą lub zatwierdzić dialog wyboru przyciskiem OK. Po zatwierdzeniu wyboru
utworzony zostanie nowy pojazd na podstawie danych technicznych wybranego
modelu/wersji z bazy danych. Dane te są od tego momentu przechowywane w projekcie
symulacji i mogą być dowolnie modyfikowane przez użytkownika. W każdej chwili istnieje
jednak możliwość powrotu do oryginalnych danych technicznych modelu z bazy danych lub
wyboru innego modelu/wersji pojazdu.
Aby wykorzystać tak utworzony pojazd w symulacji należy uzupełnić / wprowadzić
jego dane indywidualne pogrupowane w poszczególnych zakładkach składających się
na dialog Właściwości pojazdu. W kolejnych podrozdziałach opisano te zakładki.
Część danych zebranych w zakładkach tego dialogu odnosi się do wybranego modelu
pojazdu z bazy danych (dane konstrukcyjne), a część do konkretnego egzemplarza pojazdu
biorącego udział w symulacji (dane indywidualne). Dane techniczne wybranego modelu
pojazdu oznaczone są różnymi kolorami, i tak:
 Kolor zielony oznacza dane uzyskane z materiałów producenta albo zmierzone dla
konkretnego modelu / wersji pojazdu.
 Kolor czerwony oznacza dane aproksymowane (przybliżone) przyjęta na podstawie
podobieństwa do innych modeli / wersji pojazdów.
 Kolor niebieski oznacza dane zmodyfikowane przez użytkownika programu.
 Kolor czarny oznacza pozostałe dane pojazdu.
Uwaga! Pomimo faktu, że producent tego programu dołożył wszelkich starań, aby dane
techniczne zgromadzone w dołączonej do niego bazie pochodziły z możliwie
najbardziej wiarygodnych źródeł i były sprawdzone, nie może zagwarantować, że są
całkowicie wolne od błędów. Każdorazowo należy więc sprawdzić poprawność danych
wybranego modelu pojazdu, a w szczególności tych danych, które mogą mieć istotny wpływ
na przebieg analizowanego zdarzenia drogowego. W przypadku odkrycia jakichkolwiek
32
Jeżeli polecenie to nie jest aktywne oznacza to, że program nie nawiązał połączenia z załączoną bazą danych
pojazdów. W takim przypadku należy powtórzyć instalację programu.
- 112 -
nieścisłości w tych danych prosimy o niezwłoczny kontakt z naszą firmą, abyśmy mogli
wprowadzić odpowiednie poprawki w bazie danych.
Najczęściej procedura wprowadzenia nowego pojazdu sprowadza się do modyfikacji /
wprowadzenia danych tylko w kilku zakładkach dialogu Właściwości pojazdu:
 Opcjonalnie wprowadzić rozmieszczenie pasażerów jadących pojazdem w zakładce
Pasażerowie (patrz rozdział 3.1.4).
 Opcjonalnie wprowadzić rozmieszczenie ładunku w pojeździe w zakładce Ładunek (patrz
rozdział 3.1.5).
 Wprowadzić warunki początkowe ruchu w zakładce Początkowo (patrz rozdział 3.1.16);
 Wprowadzić zadania, które mają być wykonane w trakcie ruchu pojazdu w zakładce Zadania
(patrz rozdział 3.1.17);
3.1.1 Informacje ogólne
Na zakładce Informacje dialogu Właściwości pojazdu w pierwszej kolejności
znajduje się nazwa modelu i wersji pojazdu wybranego z bazy danych. Za
pomocą przycisku Zmień można wybrać inny pojazd z bazy danych lub zamienić
zmodyfikowane dane techniczne pojazdu na oryginalne z bazy danych powtórnie wybierając
ten sam model. W dalszej kolejności zestawione są ogólne dane opisowe oraz osiągi
dotyczące wybranego z bazy danych modelu pojazdu. Szczegółowy opis danych znajdujących
się na tej zakładce znajdują się w załączniku 11.1.1, strona 226 oraz 11.1.8, strona 234.
W zakładce tej można również zmodyfikować nazwę pojazdu, za pomocą której jest
on identyfikowany w programie oraz opcjonalnie wprowadzić jego opis. Pierwotna nazwa
pojazdu w projekcie symulacji tworzona jest na podstawie nazwy wybranego modelu z bazy
danych.
3.1.2 Wymiary nadwozia i rozmieszczenie kół
Na zakładce Wymiary dialogu Właściwości pojazdu zgromadzone są dane
opisujące podstawowe wymiary zewnętrzne nadwozia oraz rozmieszczenie kół
edytowanego pojazdu. Szczegółowy opis danych znajdujących się na tej zakładce znajduje się
w załączniku 11.1.2, strona 226 oraz 11.1.3, strona 227.
3.1.3 Masa własna i rozkład masy
Na zakładce Masa dialogu Właściwości pojazdu zgromadzone są dane
związane z masą własną edytowanego pojazdu oraz jej rozmieszczeniem
(położenie środka masy oraz wartości momentów bezwładności względem głównych osi
pojazdu). Dane te dotyczą pustego pojazdu w stanie gotowym do drogi bez uwzględnienia
kierowcy, pasażerów czy ładunku.
W górnej części zakładki Masa zamieszczony jest w celach poglądowych rysunek
przedstawiający położenie środka masy i układu współrzędnych, w którym opisane są
współrzędne położenia środka masy, na tle aktualnie wybranej sylwetki pojazdu (zobacz
rozdział 3.1.18, strona 131). W dolnej części znajduje się wartość masy własnej pojazdu,
współrzędne położenie środka masy oraz główne momenty bezwładności pojazdu.
Położenie środka masy pojazdu opisane jest w specjalnie wprowadzonym układzie
współrzędnych, związanym z pojazdem znajdującym się pozycji neutralnej (zobacz rozdział
1.10.1, strona 34). Środek tego układu znajduje się pod środkiem przedniej osi na wysokości
podłoża. Oś Z’ tego układu skierowana jest pionowo w górę. Oś X’ skierowana jest w przód
pojazdu. Oś Y’ skierowana jest, zgodnie z prawoskrętnością układu – w lewo. W układzie
- 113 -
tym pojazd, jako całość, traktowany jest jako bryła sztywna z pominięciem podatności
zawieszenia. Współrzędna x* oznacza zatem odległość od przedniej osi pojazdu, współrzędna
y* – odległość w lewo od głównej osi pojazdu, a współrzędna z* – wysokość nad podłożem.
Szczegółowy opis danych znajdujących się na tej zakładce znajduje się w załączniku
11.1.4, strona 228.
3.1.4 Pasażerowie pojazdu
Na zakładce Pasażerowie dialogu Właściwości pojazdu zgromadzone są dane
związane z rozmieszczeniem pasażerów (w tym kierowcy) w edytowanym pojeździe33.
Rozmieszczenie pasażerów ma wpływ na wynikową masę pojazdu, położenie wypadkowego
środka masy a także wartości wypadkowych momentów bezwładności. Może również służyć
do analizy sił bezwładności działających na pasażerów w trakcie zderzeń (zobacz rozdział
5.3.4.4) oraz normalnego ruchu pojazdu.
W górnej części zakładki Pasażerowie zamieszczony jest w celach poglądowych
rysunek przedstawiający położenie poszczególnych pasażerów oraz układu współrzędnych,
w którym opisane są ich współrzędne, na tle aktualnie wybranej sylwetki pojazdu (zobacz
rozdział 3.1.18, strona 131). W dolnej części zakładki znajduje się lista wprowadzonych
pasażerów i przyciski umożliwiające dodanie nowych oraz edycję lub usunięcie istniejących
pasażerów.
W trakcie wprowadzenia nowego pojazdu z bazy danych program automatycznie
dodaje jednego z domyślnymi parametrami pasażera jako kierującego pojazdem.
Aby jednoznacznie opisać rozmieszczenie pasażerów, niezależnie od chwilowego
położenia pojazdu, aktualnego obciążenia i charakterystyki zawieszenia, współrzędne
położenia pasażerów podane są w tym samym układzie współrzędnych, jak wykorzystany
w zakładce Masa. Współrzędna x* oznacza zatem odległość od przedniej osi pojazdu,
współrzędna y* – odległość w lewo od głównej osi pojazdu, a współrzędna z* – wysokość
nad podłożem w pozycji nie obciążonego pojazdu.
Poprzez zakładkę Pasażerowie dialogu Właściwości pojazdu użytkownik od wersji 4.0
programu ma możliwość sterowania powiązaniem obserwatora (kamery) z kierującym i/lub
pasażerem pojazdu. Sposób użycia tej funkcji został opisany w rozdziale 2.7.4 strona 10.
3.1.5 Ładunek
Na zakładce Ładunek dialogu Właściwości pojazdu zgromadzone są dane związane
z rozmieszczeniem ładunku użytkowego w edytowanym pojeździe. Rozmieszczenie
ładunku ma wpływ na wynikową masę pojazdu, położenie wypadkowego środka masy a także
wartości wypadkowych momentów bezwładności.
W górnej części zakładki Ładunek zamieszczony jest w celach poglądowych rysunek
przedstawiający położenie poszczególnych ładunków, położenie wypadkowego środka masy
oraz układu współrzędnych, w którym opisane są współrzędne tych obiektów, na tle aktualnie
wybranej sylwetki pojazdu (zobacz rozdział 3.1.18, strona 131). W dolnej części znajduje się
wartość całkowitej masy własnej pojazdu, współrzędne położenia wypadkowego środka
masy, wypadkowe momenty bezwładności pojazdu oraz wartość dopuszczalnej masy
33
Strona ta nie występuje we właściwościach przyczep i naczep.
- 114 -
całkowitej pojazdu34. W dolnej części znajduje się też lista wprowadzonych ładunków
i przyciski umożliwiające dodanie nowych, edycję lub usunięcie istniejących.
Aby jednoznacznie opisać rozmieszczenie ładunku, niezależnie od chwilowego
położenia pojazdu, aktualnego obciążenia i charakterystyki zawieszenia, współrzędne
położenia ładunków i wypadkowego środka masy podane są w tym samym układzie
współrzędnych, jak wykorzystany w zakładce Masa. Współrzędna x* oznacza zatem
odległość od przedniej osi pojazdu, współrzędna y* – odległość w lewo od głównej osi
pojazdu, a współrzędna z* – wysokość nad podłożem w pozycji nie obciążonego pojazdu.
3.1.6 Aerodynamika nadwozia
Na zakładce Aerodynamika dialogu Właściwości pojazdu zestawione są dane
opisujące własności aerodynamiczne nadwozia edytowanego pojazdu. Dane te
obejmują:
 współczynnik oporu aerodynamicznego,
 pole powierzchni przekroju oraz,
 położenie środka naporu aerodynamicznego.
Wyżej wymienione dane dotyczą zarówno oporu czołowego pojazdu, jak również
oporu bocznego. Czołowy opór aerodynamiczny ma znaczący wpływ na dynamikę ruchu
pojazdu poruszającego się z dużą prędkością lub przy silnym wietrze. Natomiast boczny opór
aerodynamiczny ma istotny wpływ w warunkach wiatru bocznego. Szczegółowy opis danych
znajdujących się na tej zakładce znajduje się w załączniku 11.1.5, strona 230.
3.1.7 Parametry silnika
Na zakładce Silnik dialogu Właściwości pojazdu zestawione są dane opisujące
charakterystykę silnika edytowanego pojazdu35. Do wersji programu 3.0
włącznie były to podstawowe parametry katalogowe, takie jak moc i moment maksymalny
oraz prędkości obrotowe, przy których osiągane są te wartości. Na ich podstawie wyznaczana
była charakterystyka zewnętrzna silnika (reguła Hahna), z której to wyliczany był chwilowy
moment napędowy będący istotnym elementem dynamiki przy analizie rozpędzania się
pojazdu.
Od wersji 4.0 do programu, w zakresie generowania charakterystyki zewnętrznej silnika,
dodano kilka nowych opcji:
 W dolnej części okna dialogowego Właściwości pojazdu zakładka Silnik dodano pole
wykresu, w którym na postawie wprowadzonych danych generowana jest charakterystyka
34
Dopuszczalna masa całkowita jest wielkością opcjonalną i jest podawana jedynie w celach informacyjnych.
35
- 115 -
zewnętrzna silnika w formie graficznej.
Rys. 90 Zakładka Silnik dialogu „Właściwości pojazdu”
 wprowadzono możliwość zmiany charakterystyki zewnętrznej silnika z opisanej regułą Hahna

na interpolowaną charakterystykę zewnętrzną silnika uzyskaną podczas prób drogowych
(wybrane modele pojazdów),
Rys. 91 Zakładka Silnik dialogu "Właściwości pojazdu"
- 116 -
 dodano interfejs umożliwiający wprowadzenie charakterystyki zewnętrznej silnika w sposób

graficzny (na podstawie zaimportowanego do programu wykresu charakterystyki),
 dodano interfejs umożliwiający wprowadzenie charakterystyki zewnętrznej silnika w sposób
tabelaryczny (dane numeryczne) – wartości liczbowe odczytane z wykresu lub danych
numeryczne uzyskane z hamowni silnikowej, podwoziowej lub prób drogowych,
Przy zastosowaniu reguły Hahna

Rys. 92wartość
Zakładkaparametru katalogowego
Silnik dialogu "Właściwościmocy maksymalnej może
pojazdu"
być podawana w kilowatach lub koniach mechanicznych. Program automatycznie przelicza
wprowadzoną wartość na właściwą jednostkę. Podobnie moment maksymalny może być
wprowadzany w niutonometrach lub kilogramach siły. Przy wyborze pozostałych opcji
charakterystyki silnika stosowane są wartości wyrażone w jednostkach układu SI.
Wyszczególnione w tej zakładce Technologia silnika oraz Pojemność skokowa maja
wpływ na wyznaczany przez program moment hamujący silnika istotny przy analizie stanów
hamowania silnikiem. Znajdujący się tu również Moment bezwładności silnika ma istotny
wpływ na dynamikę ruchu obrotowego napędzanych kół pojazdu, w szczególności po
wybraniu wysokiego przełożenia skrzyni biegów.
11.1.6, strona 231.
3.1.8 Układ przeniesienia napędu
Na zakładce Przeniesienie napędu dialogu Właściwości pojazdu zestawione są
dane opisujące konstrukcję układu przeniesienia napędu edytowanego
pojazdu36. Dane te dotyczą skrzyni biegów, przekładni głównej, napędzanych osi. Wartość
przełożenia wybranego biegu oraz przekładni głównej mają istotne znaczenie przy dynamice
rozpędzania się pojazdu, hamowania silnikiem a także dynamice ruchu obrotowego
napędzanych kół pojazdu. Wartość, ujętej tutaj, Sprawności układu ma znaczenie dla
dynamiki rozpędzania się pojazdu, a Prędkości przy 1000 RPM ma znaczenie tylko
36
- 117 -
informacyjne. Szczegółowy opis danych znajdujących się na tej zakładce znajduje się
w załączniku 11.1.7, strona 233.
Uwaga! Jeżeli pojazd wyposażony jest w zwolnice ich przełożenie należy uwzględnić
w wartości przełożenia przekładni głównej.
3.1.9 Układ kierowniczy
Na zakładce Układ kierowniczy dialogu Właściwości pojazdu zestawione są
podstawowe dane opisujące konstrukcję układu kierowniczego edytowanego
pojazdu37. Podane tutaj Przełożenie przekładni kierowniczej oraz Ilość obrotów koła
kierownicy pomiędzy skrajnymi położeniami mają wpływ na interpretację przez program
manewrów kierowcy zadawanych przez użytkownika programu. Szczegółowy opis danych
znajdujących się na tej zakładce znajduje się w załączniku 11.1.9, strona 235.
3.1.10 Układ hamulcowy
Na zakładce Układ hamulcowy dialogu Właściwości pojazdu zestawione są
dane opisujące konstrukcję układu hamulcowego edytowanego pojazdu oraz
dane opisujące jego aktualny stan techniczny. Szczegółowy opis danych znajdujących się
na tej zakładce znajduje się w załączniku 11.1.10, strona 236. Zakładka ta występuje w dwóch
wersjach – innej dla pojazdów samochodowych i innej dla przyczep oraz naczep.
W wersji dla pojazdów samochodowych dane konstrukcyjne opisują obydwa układy
hamulcowe – zasadniczy i pomocniczy (ręczny). Dla układu zasadniczego jest to przede
wszystkim wydajność, wyrażona w kN, rozumiana jako siła wzdłużna działająca na pojazd,
którą może wygenerować układ hamujący przy nominalnym (100%) nacisku na padał
hamulca przy nawierzchni o dostatecznej przyczepności. W następnej kolejności są to
parametry opcjonalnego korektora hamowania oraz informacja, czy układ wyposażony jest
w system przeciwdziałający blokadzie kół (ABS). Dla układu pomocniczego są to informacje,
na które osie pojazdu działa ten układ hamulcowy oraz jego wydajność określona w ten sam
sposób jak dla układu zasadniczego.
W wersji dla przyczep lub naczep jest to w pierwszej kolejności rodzaj zastosowanego
hamulca. Do wyboru są następujące opcje: brak hamulca, hamulec najazdowy lub hamulec
sprzężony z układem hamulcowym pojazdu ciągnącego. W przypadku hamulca najazdowego
określić można jego wydajność wyrażoną jako procent siły wzdłużnej działającej na dyszel
przyczepy, którą układ hamulcowy nadaje przyczepie. W przypadku hamulca sprzężonego
wydajność określona jest tak samo jak w przypadku, opisanego wcześniej, zasadniczego
układu hamulcowego pojazdów samochodowych. Tak, jak w przypadku pojazdów
samochodowych, można również określić, czy układ wyposażony jest w system
przeciwdziałający blokadzie kół (ABS).
W obydwu powyższych wersjach istnieje możliwość określenia aktualnego stanu
technicznego układu hamulcowego poprzez podanie sprawności hamulca na każdym z kół
pojazdu indywidualnie. Sprawność ta jest wyrażona w procentach jako wielkość momentu
wytwarzanego przez dany hamulec w stosunku do wartości konstrukcyjnej.
3.1.11 Zawieszenie pojazdu
W pierwszej części zakładki Zawieszenie dialogu Właściwości pojazdu
zestawione są dane opisujące konstrukcję zawieszenia edytowanego pojazdu w
37
- 118 -
postaci listy, w której każdy wiersz odpowiada jednej z osi pojazdu. Kliknięcie wiersza w tej
liście powoduje wywołanie dialogu umożliwiającego edycję tych parametrów. Są to
następujące dane opisujące zawieszenie koła wybranej osi:
o Częstotliwość drgań części masy pojazdu konstrukcyjnie przypadającej na to koło na
sprężystości jego zawieszenia.
o Współczynnik sprężystości (sztywność zawieszenia) danego koła;
o Współczynnik progresji sprężystości;
o Współczynniki tłumienia dla fazy dobicia i odbicia;
o Współczynnik sprężystości drążka stabilizatora;
o Współczynnik podatności skrętnej.
11.1.11, strona 238.
W drugiej części zakładki Zawieszenie zebrane zostały parametry opisujące aktualny
stan techniczny zawieszenia i opcjonalne modyfikacje charakterystyki zawieszenia w postaci
listy, w której każdy wiersz odpowiada jednemu z kół pojazdu. Kliknięcie wiersza w tej liście
powoduje wywołanie dialogu umożliwiającego edycję tych parametrów. Są to następujące
parametry:
o Efektywność elementu sprężynującego (modyfikacja sztywność zawieszenia);
o Efektywność elementu tłumiącego (sprawność amortyzatora);
o Kąt zbieżności koła;
o Przesunięcie (w wyniku celowej modyfikacji lub deformacji spowodowanej wcześniejszym
wypadkiem) punktu mocowania koła we wszystkich trzech kierunkach;
 Początkowe opory ruchu obrotowego koła38.
3.1.12 Opony
W pierwszej części zakładki Opony dialogu Właściwości pojazdu istnieje
możliwość wyboru modelu opisującego współpracę koła ogumionego z
nawierzchnią drogi39 (model opony). Domyślnie wybrany przez program jest model „TM-
Easy” jako lepiej oddający zachowanie współczesnych opon, szczególnie w ekstremalnych
warunkach ruchu (np. przy znacznie przekroczonych naciskach pionowych spowodowanych
zderzeniem lub uderzeniem pojazdu w nawierzchnię). Uwaga: tylko model oparty na modelu
HRSI (Dugoffa) uwzględnia aquaplanning rozwijający się w pełni już przy warstwie wody40
grubości 3mm.
W drugiej części zakładki Opony zestawione są parametry opon zastosowanych
na poszczególnych kołach pojazdu w postaci listy, w której każdy wiersz odpowiada jednemu
z kół pojazdu. Szczegółowy opis danych znajdujących się na tej zakładce znajduje się
w załączniku 11.1.12, strona 241. Są to następujące parametry:
38
Domyślne opory początkowe są zerowe. Opory ruchu obrotowego koła mogą zmieniać się w trakcie ruchu
pojazdu jako skutek kolizji (zakleszczenie koła) lub jako skutek zadania Zakleszczenie koła (zobacz rozdział
3.1.17.10, strona 116).
39
40
- 119 -
 Informacja, czy zastosowano oponę pojedynczą lub bliźniaczą;

 Rozmiar opony;
 Indeks nośności;
 Początkowe ciśnienie w oponie41.
Po wybraniu odpowiedniego rozmiaru opony program pobiera z wbudowanej bazy
danych szereg parametrów opisujących zarówno samą oponę, jak i całe koło, uwzględniając
je w trakcie przeprowadzanej analizy.
U dołu zakładki Opony znajdują się również parametry określające warunki
pozostawienia śladów kół na nawierzchni. Są to następujące parametry:
 Wartość współczynnika poślizgu, po przekroczeniu którego pozostaje ślad blokowania
koła .
42
 Wielkość kąta znoszenia, po przekroczeniu którego pozostaje ślad znoszenia koła43.

Samo określenie, czy odpowiednie ślady mają być rysowane i sposób ich rysowania
ustalone są przez opcje zgromadzone na zakładce Wygląd (rozdział 3.1.20, strona 132).
3.1.13 Sprzęgi
Na zakładce Sprzęg dialogu Właściwości pojazdu zestawione są dane opisujące
konstrukcję sprzęgów służących do połączenia przyczepy lub naczepy, w które
opcjonalnie wyposażony jest pojazd. W górnej części zakładki Sprzęg zamieszczony jest
w celach poglądowych rysunek przedstawiający położenie punktów zaczepienia oraz układu
współrzędnych, w którym opisane są współrzędne tych obiektów, na tle aktualnie wybranej
sylwetki pojazdu (zobacz rozdział 3.1.18, strona 131).
W dolnej części tej zakładki znajdują się parametry opisujące poszczególne sprzęgi
niezależnie dla sprzęgu tylnego jak i przedniego. Sprzęg tylny jest sprzęgiem służącym do
zaczepienia przyczepy / naczepy z punktu widzenia pojazdu ciągnącego. Sprzęg przedni jest
sprzęgiem służącym do zaczepienia pojazdu ciągnącego z punktu widzenia przyczepy /
naczepy. Dla każdego ze sprzęgów można wybrać jego typ oraz określić współrzędne punktu
zaczepienia w tym samym układzie współrzędnych, jak wykorzystany w zakładce Masa.
Współrzędna x* oznacza zatem odległość od przedniej osi pojazdu, współrzędna y* –
odległość w lewo od głównej osi pojazdu, a współrzędna z* – wysokość nad podłożem
w pozycji nie obciążonego pojazdu. U dołu grupy obejmującej informacje o każdym ze
sprzęgów znajduje się informacja o pojeździe, który jest aktualnie sprzęgnięty z edytowanym
pojazdem. Jeżeli pojazd taki występuje, można nacisnąć przycisk Edytuj aby przeglądnąć lub
edytować jego dane.
Dostępne są dwa typy sprzęgów:
41
Domyślne ciśnienie początkowe wynosi 100%. Ciśnienie w oponie może zmieniać się w trakcie ruchu pojazdu
jako skutek kolizji lub wystąpienia zadania Spadek ciśnienia (zobacz rozdział 3.1.17.12, strona 120).
42
Standardowa wartość wynosi 80%.
43
Standardowa wartość wynosi 10º.
- 120 -
 Przegub kulisty służący do ciągnięcia lekkich przyczep przez pojazdy samochodowe

z kategorii M1 oraz N1.
 Sprzęg siodłowy służący do ciągnięcia naczep przez ciągniki siodłowe.
Po wybraniu odpowiedniego sprzęgu program automatycznie pobiera jego domyślne
parametry z dołączonej bazy danych. Dane te można zmodyfikować z punktu widzenia
pojazdu ciągnącego naciskając przycisk Parametry. Pojawia się wówczas dialog Właściwości
sprzęgu zawierający odpowiednie dane podzielone na zakładki odpowiadające ruchliwości
liniowej oraz obrotowej edytowanego sprzęgu.
3.1.14 Nadwozie pojazdu
Na zakładce Nadwozie dialogu Właściwości pojazdu zestawione są dane opisujące
zachowanie nadwozia edytowanego pojazdu w trakcie modelowania zderzeń. W pierwszej
kolejności są to wartości sztywności nadwozia, określone niezależnie dla fazy kompresji, jak
i restytucji uwzględniane w modelu siłowym zderzeń. Następnie jest to współczynnik tarcia
(szorstkości) nadwozia uwzględniany zarówno w modelu siłowym, jak i impulsowym.
W ostatniej kolejności są to parametry określające maksymalną wysokość, liczoną
w układzie pojazdu, na której przykładana jest siła lub impuls siły zderzenia. Wysokość ta
wyliczana jest w sposób następujący: jeżeli odległość punktu w którym powinna być
przyłożona siła do środka masy pojazdu liczona w poziomie w układzie pojazdu, jest większa
od zadanej odległości przyjmowana jest zadana wartość minimalna. Jeżeli odległość ta jest
mniejsza przyjmowana jest wartość płynnie zmieniająca się od zadanej wartości maksymalnej
w zerze do zadanej wartości minimalnej.
3.1.15 Kierowca
Na zakładce Kierowca dialogu Właściwości pojazdu zestawione są dane opisujące
kierującego edytowanym pojazdem44. Obecnie jest to tylko wartość maksymalnej prędkości,
z jaką kierujący jest w stanie obracać kołem kierownicy. Domyślna wartość to 350 º/s, która
odpowiada kierowcy o średniej sprawności.
Wartość ta wpływa na ograniczenia możliwości manewrów wymagających skręcania
kierownicą przez modelowanego kierowcę. Są to następujące manewry zadawane przez
użytkownika45:
 Jazda po zadanym torze;
 Zmiana pasa;
 Skręt kierownicą.
3.1.16 Warunki początkowe
Na zakładce Początkowo dialogu Właściwości pojazdu zestawione są dane opisujące
stan początkowy pojazdu, którego ruch ma być symulowany. Parametry początkowe
obejmują:
44
45
- 121 -
 Położenie pojazdu w zakresie liniowym i kątowym46 (3D),

 Początkowe prędkości liniowe i kątowe,
 Stan elementów kontrolnych pojazdu (położenie kierownicy, nacisk na hamulec, pedał
przyspiesznika, wybrany bieg) oraz
 Prędkość obrotowa poszczególnych kół.
W trybie uproszczonego interfejsu użytkownika wyświetlane są tylko podstawowe
parametry warunków początkowych ruchu.
Niektóre z pól na tej zakładce mogą pozostać niewypełnione. W takim przypadku
program przed rozpoczęciem właściwej symulacji wyliczy i wprowadzi brakujące
wartości na podstawie lokalnych warunków środowiska, w którym znajduje się pojazd oraz
pozostałych parametrów początkowych. Najczęściej jedyną modyfikowaną na tej zakładce
wielkością jest początkowa prędkość podłużna pojazdu (Vx’). Poniżej zestawiono parametry
początkowe ruchu pojazdów samochodowych, które mogą być przez program wyliczone
automatycznie i zasady, jakimi kieruje się on przy ich wyznaczaniu:
 Z (wysokość położenia środka ciężkości). Wyznaczany jest na podstawie geometrii
i sztywności zawieszenia, lokalnej konfiguracji terenu i wielkości obciążenia pojazdu łącznie
z opcjonalnym udziałem sprzęgniętej przyczepy / naczepy.
 φ, θ (kąty obrotu pojazdu względem osi podłużnej i poprzecznej). Wyznaczane są na
podstawie geometrii i sztywności zawieszenia, lokalnej konfiguracji terenu i rozkładu
obciążenia pojazdu.
 ωz (składowa prędkości kątowej obiektu względem osi pionowej). Wyznaczana jest na
podstawie prędkości liniowej Vx’ i kąta skrętu kierownicy, zakładając ruch bez znoszenia.
 Przyspieszenie (stopień wciśnięcia pedału przyspiesznika). Wyznaczane jest na podstawie
parametrów silnika i układu przeniesienia napędu oraz oporów ruchu pojazdu w chwili
początkowej.
 Wybrany bieg. Dobierany jest na podstawie parametrów silnika i układu przeniesienia
napędu oraz prędkości początkowej Vx’.
 Ni (prędkość obrotowa każdego z kół). Wyznaczana jest na podstawie prędkości liniowej
i kątowej pojazdu, zakładając ruch bez poślizgu.
 Dla przyczep i naczep są to zaś następujące parametry:
 X, Y (współrzędne poziome położenia środka ciężkości). Wyznaczane są na podstawie
położenia pojazdu ciągnącego, kąta położenia ψ oraz geometrii i sztywności zawieszenia,
lokalnej konfiguracji terenu i wielkości obciążenia pojazdu. Jeżeli przyczepa / naczepa nie
jest sprzęgnięta z pojazdem ciągnącym przyjmowane jest położenie pojazdu wprowadzone
myszą.
 Z (wysokość położenia środka ciężkości). Wyznaczany na podstawie geometrii i sztywności
zawieszenia, lokalnej konfiguracji terenu i wielkości obciążenia pojazdu z uwzględnieniem
części obciążenia przypadającej na pojazd ciągnący.
 φ, θ (kąty obrotu pojazdu względem osi podłużnej i poprzecznej). Wyznaczane są na
podstawie geometrii i sztywności zawieszenia, lokalnej konfiguracji terenu i rozkładu
obciążenia pojazdu.
 Vx’, Vy’ Vz’, ωx, ωy, ωz (składowe prędkości liniowej i kątowej pojazdu). Wyznaczane
są na podstawie prędkości pojazdu ciągnącego oraz kąta skrętu przyczepy / naczepy ψ,
46
Położenie początkowe pojazdu może być także modyfikowane za pomocą myszy po jego wstawieniu do
projektu.
- 122 -
zakładając ruch bez znoszenia. Jeżeli nie ma sprzęgniętego pojazdu ciągnącego przyjmowane
są wartości 0.
 Ni (prędkość obrotowa każdego z kół). Wyznaczana jest na podstawie prędkości liniowej
i kątowej pojazdu, zakładając ruch bez poślizgu.
3.1.17 Zadania wykonywane w trakcie ruchu
Na zakładce Zadania dialogu Właściwości pojazdu znajduje się lista,
zdefiniowanych przez użytkownika zadań, które ma wykonać pojazd w trakcie
symulacji. Każde z zadań ma określony warunek, którego spełnienie ma wywołać (rozpocząć)
zadaną akcję. Warunkiem rozpoczęcia zadania może być:
 upłynięcie określonego czasu symulacji lub
 przebycie przez symulowany obiekt zadanej drogi,
 wystąpienie kolejnego zderzenia, w którym dany obiekt uczestniczy.
Każde z zadań może być aktywne (wywoływane w trakcie symulacji) bądź nie
aktywne. Ułatwia to przeprowadzanie wielowariantowej analizy. Do sygnalizacji stanu
aktywności oraz jej zmiany służą check-boxy po lewej stronie nazwy każdego zadania
w liście.
Dla pojazdów samochodowych dostępne są następujące zadania:
o Przyspieszenie;
o Zmiana biegu;
o Utrzymywanie stałej prędkości (tempomat).
o Skręt kierownicą;
o Jazda zadanym torem ruchu;

o Zmiana pasa;
o Hamowanie hamulcem zasadniczym;
o Hamowanie hamulcem pomocniczym;
o Odtworzenie przejazdu
Wszystkie pojazdy mechaniczne mogą również realizować następujące zadania:
o Zakleszczenie koła;
o Przemieszczenie koła;
o Spadek ciśnienia w oponie;
o Przerwanie sprzęgu;
o Zaprzestanie dalszej symulacji.

Wszystkie te zadania zostaną opisane w kolejnych podrozdziałach.
- 123 -
3.1.17.1 Przyspieszenie
Zadanie to pozwala wprowadzić manewr kierowcy polegający na zmianie nacisku na
pedał przyspiesznika. Stopień wciśnięcia pedału może być zadany bezpośrednio,
poprzez podanie wartości procentowej lub pośrednio, poprzez wprowadzenie zamierzonego
przyspieszenia chwilowego pojazdu.
Jeżeli w momencie wystąpienia zadania typu Przyspieszenie wykonywane jest inne
zadanie typu Przyspieszenie, Hamowanie lub Tempomat, zostaje ono anulowane. Ewentualne
hamowanie zostaje zaprzestane. Wynika to z założenia, że w danym momencie może być
wykonywany tylko jeden manewr hamowania lub przyspieszania (ten, który został najpóźniej
zapoczątkowany).
Dodatkowym parametrem tego zadania jest czas zmiany47. W przypadku zadanego
bezpośrednio położenia pedału położenie to będzie zmieniać się liniowo (ze stałą prędkością)
od wartości zastanej w momencie rozpoczęcia zadania do wskazanej pozycji docelowej. Po
zakończeniu manewru pedał przyspiesznika pozostaje w zadanym położeniu, aż do
następnego zadania typu Przyspieszenie, Hamowanie lub Tempomat. W przypadku zadanej
wartości przyspieszenia w czasie tym docelowa wartość przyspieszenia będzie zmieniać się
liniowo od wartości zastanej do zadanej przez użytkownika.
Opcjonalnym (i domyślnym) wariantem tego manewru jest użycie sprzęgła. W takim
przypadku program przyjmuje częściowe włączenie sprzęgła a obroty silnika na zadanym
przez użytkownika poziomie aż do momentu zrównania się obrotów silnika i kół
(z uwzględnieniem aktualnego, wynikowego przełożenia układu przeniesienia napędu).
Od tego momentu sprzęgło ustawiane jest w stanie załączone.
Drugą opcją tego manewru jest automatyczne zmienianie biegów pojazdu po
przekroczeniu zadanej prędkości obrotowej silnika. Każda zmiana biegu odbywa się
w zadanym przez użytkownika czasie w identyczny sposób, jak w zadaniu Zmiana biegu
(zobacz rozdział 3.1.17.2, strona 125).
Do wersji V-SIM 3.0 włącznie opcja automatycznej zmiany biegów była realizowana
kolejno poprzez wszystkie biegi. Od wersji V-SIM 4.0 użytkownik ma możliwość wyboru,
które przełożenia będą wybierane podczas automatycznej zmiany biegów. Opcjonalnie
w fazie zmiany przełożenia program może realizować funkcję pracy sprzęgła z poślizgiem.
Opcja ta może być przydatna do odtworzenia manewru rozpędzania samochodu ciężarowego,
gdy podczas zamiany biegu może dość do spadku prędkości poniżej wartości odpowiadającej
obrotom biegu jałowego na danym przełożeniu – wówczas kontynuowanie manewru
rozpędzania jest możliwe tylko w przypadku wykorzystania opcji „Użyj sprzęgła”
47
Domyślna wartość: 0,5s
- 124 -
Rys. 93 Zakładka Przyśpieszenie

Uwaga! Dopóki poślizg któregokolwiek z kół napędowych przekracza 50% program
nie wykonuje automatycznej zmiany biegu na wyższy.
3.1.17.2 Zmiana biegu

Zadanie to pozwala wprowadzić manewr kierowcy polegający na zmianie aktualnie
wybranego biegu. Parametrami zadania są:
 nazwa docelowego biegu (w tym pozycja neutralna „N”) oraz
 czas wykonania zmiany48.
Manewr zmiany biegu odbywa się w następujący sposób:
1. W momencie rozpoczęcia zadania zostaje włączone sprzęgło, a obroty silnika spadają do
wartości obrotów biegu jałowego.
2. Następnie, po upływie 70% czasu manewru, włączany jest wskazany bieg, a sprzęgło
ustawiane jest w pozycji częściowego włączenia.
3. Przez pozostałe 30% czasu manewru obroty silnika stopniowo zrównują się z obrotami
skrzyni biegów.
4. Na koniec manewru sprzęgło zostaje załączone.
48
- 125 -
3.1.17.3 Tempomat
Zadanie to pozwala przez zadany okres czasu utrzymywać stałą prędkość pojazdu,
niezależnie od wykonywanych manewrów i zmiany oporów ruchu. Pozwala to
zasymulować świadome działanie kierowcy lub funkcjonowanie specjalnego mechanizmu
w pojeździe (tempomatu).
Zadanie to nie wymaga dodatkowych parametrów. Jako zadaną prędkość, którą należy
utrzymywać, przyjmowana jest chwilowa prędkość pojazdu w momencie rozpoczęcia tego
zadania. Utrzymywanie prędkości odbywa się przez manewrowanie pedałem przyspiesznika.
Oczywiście prędkość utrzymywana jest w miarę możliwości trakcyjnych pojazdu
i występujących oporów ruchu. Z racji charakteru regulacji prędkość może nieznacznie
oscylować wokół zadanej wartości.
Jeżeli w momencie wystąpienia zadania typu Tempomat wykonywane jest inne
zadanie typu Hamowanie lub Przyspieszenie, zostaje ono anulowane. Sprowadza się to do
sytuacji, że w danym momencie może być wykonywany tylko jeden manewr hamowania lub
przyspieszania (ten, który został najpóźniej zapoczątkowany).
3.1.17.4 Skręt kierownicą

Zadanie to pozwala wprowadzić manewr kierowcy polegający na zadanym obrocie
kołem kierownicy. Parametrami wprowadzonego manewru są kąt obrotu kierownicą
oraz czas wykonania manewru49. Wielkość „skrętu” może być wprowadzana w dwóch
trybach:
Skręt o wartość (względny). Wartość skrętu oznacza wówczas kąt obrotu kołem kierownicy
w stosunku do aktualnej pozycji, zastanej w momencie rozpoczęcia manewru.
Skręt do wartości (bezwzględny). Wartość skrętu oznacza wówczas docelowe położenie
kątowe koła kierownicy po zakończeniu manewru.
Wielkość skrętu może być wprowadzona zarówno jako wartość kąta, o jaki obrócona
ma być kierownica, jak i promień łuku, po jakim poruszać mógłby się (bez znoszenia) środek
masy pojazdu.
Jeżeli w momencie wystąpienia zadania typu Skręt kierownicą wykonywane jest inne
zadanie typu Skręt kierownicą, Tor ruchu lub Zmiana pasa zostaje ono anulowane. Wynika to
z założenia, że w danym momencie może być wykonywany tylko jeden manewr skrętu
kierownicą (ten, który został najpóźniej zapoczątkowany).
W czasie wykonywania zadania typu Skręt kierownicą koło kierownicy obracane jest
ze stałą prędkością kątową. Po zakończeniu zadania koło kierownicy pozostaje w zadanej
pozycji aż do następnego zadania skrętu.
3.1.17.5 Tor ruchu

Zadanie to pozwala wprowadzić manewr kierowcy polegający na próbie podążania po
zadanym przez użytkownika torze jazdy poprzez obroty kołem kierownicy. Sposób
realizacji tego manewru został opisany w literaturze [2]. Po wprowadzeniu (aktywowaniu)
takiego zadania przed pojazdem pojawia się projektowany tor ruchu. Jego przebieg można
modyfikować za pomocą myszy identycznie, jak Krzywą Bezier’a (zobacz rozdział 2.3.7,
49
- 126 -
strona 50). Ilość segmentów (punktów, przez które przebiega krzywa) można modyfikować
wywołując dialog Właściwości tego zadania. Zachowanie kierowcy podlega ograniczeniom
określonym z zakładce Kierowca (zobacz rozdział 3.1.15, strona 121). Pojazd może
realizować tylko jedno zadanie tego typu w trakcie całego swojego ruchu. Jest ono
wykonywane od początku symulacji pojazdu, aż po pokonanie wyznaczonego odcinka lub
wystąpienie zadania Zmiana pasa lub Skręt kierownicą.
3.1.17.6 Zmiana pasa

Zadanie Zmiana pasa pozwala wprowadzić manewr kierowcy polegający na próbie
takiego pokierowania ruchem pojazdu poprzez obroty kołem kierownicy, aby pojazd
po przebyciu zadanej odległości wzdłuż znalazł się na torze jazdy oddalonym o zadaną
odległość w poprzek od poprzedniego toru.
Jeżeli w momencie wystąpienia zadania typu Zmiana pasa wykonywane jest inne
zadanie typu Zmiana pasa, Tor ruchu lub Skręt kierownicą, zostaje ono anulowane, a program
rozpoczyna realizację manewru Zmiana pasa z aktualnym położeniem koła kierownicy.
Zadanie to realizowane jest w oparciu o, opisane wcześniej, zadanie jazdy zadanym
torem ruchu, z tym że przebieg planowanego toru jest wyliczany przez program
automatycznie na podstawie zadanych parametrów geometrycznych. Początek manewru
(planowany zjazd z wcześniej obranego toru ruchu) przyjmowany jest w odległości 20m od
miejsca, w którym znajduje się pojazd w momencie wystąpienia zadania Zmiana pasa.
Spowodowane jest to, że model podążania po zadanym torze ruchu ma charakter
antycypacyjny i manewry kierownicą muszą być wykonywane przed planowaną zmianą
kierunku jazdy.
3.1.17.7 Hamowanie hamulcem zasadniczym

Zadanie to pozwala wprowadzić manewr kierowcy polegający na zmianie nacisku
pedału hamulca zasadniczego. Stopień wciśnięcia może być zadany w następujący
sposób:
Procentowo, poprzez bezpośrednie podanie stopnia (siły) wciśnięcia pedału hamulca
w odniesieniu do pełnego wciśnięcia.
Wykorzystując przyczepność, poprzez dobór siły hamowania odpowiadającej zadanemu
stopniowi wykorzystania współczynnika przyczepności nawierzchni w miejscu, w którym
znajduje się pojazd w momencie rozpoczęcia zadania.
Z założonym opóźnieniem, poprzez wprowadzenie wartości docelowego opóźnienia
wprowadzanego przez układ hamulcowy.
Jeżeli w momencie wystąpienia zadania typu Hamowanie wykonywane jest inne
zadanie typu Hamowanie, Przyspieszenie lub Tempomat, zostaje ono anulowane. Ewentualne
przyspieszanie zostaje zaprzestane. Wynika to z założenia, że w danym momencie może być
wykonywany tylko jeden manewr hamowania lub przyspieszania (ten, który został najpóźniej
zapoczątkowany).
Dodatkowym parametrem tego zadania jest czas manewru50. W przypadku zadanego
bezpośrednio położenia pedału lub wykorzystania przyczepności położenie to będzie
50
- 127 -
zmieniać się liniowo (ze stałą prędkością) od wartości zastanej w momencie rozpoczęcia
zadania do wskazanej pozycji docelowej. Po zakończeniu manewru pedał hamulca pozostaje
w zadanym położeniu, aż do następnego zadania typu Przyspieszenie, Hamowanie lub
Tempomat. W przypadku zadanej wartości opóźnienia w czasie tym docelowa wartość
opóźnienia będzie zmieniać się liniowo od wartości zastanej do zadanej przez użytkownika.
Opcjonalnym wariantem tego manewru jest użycie sprzęgła. W takim przypadku
program w momencie rozpoczęcia tego manewru powoduje rosprzęglenie układu
napędowego. W przeciwnym wypadku, jeżeli w momencie rozpoczęcia tego manewru
wybrane było jakieś przełożenie inne niż neutralne „N” do opóźnienia wnoszonego przez
układ hamulcowy dodaje się jeszcze opóźnienie spowodowane przez hamowanie silnikiem.
Aby spowodować wysprzęglenie należy w odpowiednim momencie wprowadzić zadanie
Zmiany biegu (zobacz rozdział 3.1.17.2, strona 125) na bieg neutralny „N”. Oprócz
hamującego działania silnika na wynikowe opóźnienie pojazdu mają wpływ także inne
czynniki, takie jak: opór aerodynamiczny, opory toczenia, opory ruchu obrotowego kół , opór
wzniesienia, itp.
3.1.17.8 Hamowanie hamulcem pomocniczym

Zadanie to pozwala wprowadzić manewr kierowcy polegający na zmianie stopnia
wykorzystania hamulca pomocniczego (ręcznego). Jedynymi parametrami tego zadania
są: nowy stopień wykorzystania hamulca pomocniczego i czas tej zmiany.
Jeżeli w momencie wystąpienia zadania typu Hamowanie hamulcem pomocniczym
wykonywane jest inne zadanie tego typu zostaje ono anulowane. Zadanie to jest niezależne od
hamowania hamulcem zasadniczym i wykorzystaniem przyśpiesznika.
3.1.17.9 Odtworzenie przejazdu

Zadanie to pozwala pokierować pojazdem dokładnie według zarejestrowanych
aparaturą pomiarową manewrów wykonywanych przez kierowcę w trakcie
rzeczywistego przejazdu samochodem. Sterowaniu mogą podlegać następujące parametry:
 Położenie kątowe (skręt) koła kierownicy
 Stopień naciśnięcia pedału przyspieszenia
 Stopień naciśnięcia pedału hamulca zasadniczego
 Stopień wykorzystania hamulca pomocniczego
Format pliku
Działania kierowcy odtwarzane są na podstawie zawartości pliku tekstowego z danymi
zapisanymi w określonym formacie. Jeden z wierszy pliku musi zawierać nazwy kolumn
zawierających dane. Ciągły zakres wierszy pliku musi zawierać zmierzone w kolejnych
chwilach dane odpowiadające położeniom zarejestrowanym elementów kontrolnych w danej
chwili czasu, również rozdzielone wybranym znakiem separatora.
Podstawa czasu
Czas rejestracji poszczególnych zestawów danych może być odczytany ze wskazanej
kolumny pliku lub można zadać krok czasowy pomiędzy poszczególnymi odczytami.
- 128 -
Rys. 94 Zakładka parametrów odtwarzanego przebiegu

Aby odtworzyć wcześniej zarejestrowane manewry kierowcy, w pierwszej kolejności
należy wskazać plik tekstowy zawierający zarejestrowane dane. Program V-SIM
automatycznie rozpoznaje strukturę plików pochodzących z systemu rejestracji Racelogic
VBOX (pliki z rozszerzeniem nazwy .vbo). W przypadku wczytania takiego pliku program
automatycznie ustawia numery wierszy, znak separatora oraz parametry podstawy czasu
według odczytanej zawartości pliku.
W przypadku wczytania innego typu pliku należy wprowadzić te parametry ręcznie.
W pierwszej kolejności należy wprowadzić numer wiersza zawierającego nagłówki kolumn z
danymi (standardowo jest to wiersz pierwszy) oraz znak separatora51 rozdzielającego nazwy
kolumn oraz poszczególne dane. Po wybraniu numeru wiersza nagłówków oraz znaku
separatora program automatycznie odczyta nazwy kolumn ze wskazanego wiersza
i wprowadzi je do list wyboru poszczególnych kolumn.
Następnie należy wskazać, od którego wiersza ma rozpocząć się odczyt odtwarzanych
danych. Standardowo jest to wiersz drugi. Jeżeli odczyt danych nie ma zakończyć się na
końcu pliku należy wskazać numer wiersza, na którym zakończy się odczyt. Jeżeli wiersz ten
nie zostanie wskazany (puste pole) odczyt i sterowanie pojazdem odbywać się będzie do
ostatniego wiersza w pliku.
W następnej kolejności należy ustalić podstawę czasu – albo wskazać kolumnę pliku,
z której odczytywany będzie czas pomiaru i ustalić wartość skali, która pomnożona przez
wartość odczytaną ze wskazanej kolumny da czas w sekundach albo wskazać długość stałego
kroku czasowego upływającego pomiędzy rejestracją poszczególnych wierszy pliku.
Następnie można wskazać kolumny z pliku zawierające położenia odczytywanych
elementów kontrolnych oraz ustalić wartości skali oraz offsetu. Wartość pobrana z wskazanej
51
Standardowo jest to znak tabulacji.
- 129 -
kolumny przemnożona przez wartość skali, a następnie dodana do wartości offsetu daje
wartość położenia danego elementu – kąt w stopniach dla położenia kierownicy lub wartość
procentową nacisku na pedał.
Położenie elementów kontrolnych niewybranych w tym zadaniu (kolumna ustalona na
„< Brak >”) ustalana jest na podstawie warunków początkowych oraz wprowadzonych
ewentualnie innych zadań realizowanych przez kierowcę.
3.1.17.10 Zakleszczenie koła

Zadanie to pozwala zasymulować wzrost oporów ruchu obrotowego koła związanych
z samym pojazdem, np. spowodowanych zakleszczeniem koła z powodu kolizji.
Parametrami zdania są:
 wybór koła, którego opory ruchu mają się zmienić oraz
 nowa wartość oporu (momentu hamującego) w ruchu obrotowym koła
 czas zmiany momentu hamującego
Początkowe opory ruchu kół (standardowo zerowe) wprowadzić można na stronie
Warunki początkowe dialogu Właściwości pojazdu. W momencie wystąpienia takiego
zadania, ruch obrotowy wybranego koła podlega zadanemu oporowi. Pozostaje on stały aż do
wystąpienia kolejnego zadania typu Zakleszczenie koła.
3.1.17.11 Przemieszczenie koła

Zadanie to pozwala zasymulować przemieszczenie i/lub skręt wybranego koła
pojazdu, względem kartezjańskiego układu odniesienia, na skutek uszkodzenia
zawieszenia koła pojazdu wywołanego np. zderzeniem. Wartości przemieszczeń podawane są
jako względny przyrost poszczególnych współrzędnych (x, y, z, ) w stosunku do
położenia nominalnego wynikającego w danej chwili czasu z aktualnych warunków ruchu
i realizowanych zdań.
Parametrami zdania są:
 wybór koła, którego położenie ma się zmienić
 wielkość przemieszczenia: wzdłużne, poprzeczne, pionowe, a także kąt skrętu
 czas przemieszczenia, w którym następuje zmiana orientacji i położenia
wybranego koła pojazdu od wartości nominalnej do zadanej.
- 130 -
3.1.17.12 Spadek ciśnienia w oponie

Zadanie to pozwala zasymulować nagłą utratę ciśnienia w oponie w trakcie ruchu
pojazdu, np. spowodowanych uszkodzeniem koła w wyniku kolizji. Parametrami
zdania są:
 wybór koła, którego ma dotyczyć spadek ciśnienia oraz
 czas, w którym następuje stopniowy spadek ciśnienia.
Początkowe ciśnienie w oponach (standardowo 100%) wprowadzić można na stronie
Warunki początkowe dialogu Właściwości pojazdu. Od momentu wystąpienia zadania
Spadek ciśnienia w oponie, ciśnienie w wybranej oponie spada stopniowo do zera przez
zadany okres czasu lub do wystąpienia kolejnego zadania typu Zakleszczenie koła.
3.1.17.13 Przerwanie sprzęgu

Zadanie to pozwala zasymulować sytuację rozerwania sprzęgu spowodowaną
wystąpieniem dowolnego czynnika przyczynowego (nieprawidłowe zabezpieczenie
sprzęgu, uszkodzenie jednego z elementów sprzęgu, zderzenie, itp.). Dodatkową opcją
zadania jest możliwość wyłączenia (zniesienia) ograniczeń nałożonych na sprzęg poprzez
więzy rotacyjne (ograniczające swobodny obrót względny pojazdów złączonych ze sobą
poprzez sprzęg). Dostępne opcje ustawienia przerwania sprzęgu to:
 Całkowite zerwanie połączenia
 Zniesienie ograniczenia obrotu
3.1.17.14 Zaprzestanie symulacji

Zadanie to pozwala zakończyć dalszą analizę ruchu obiektu w wybranym momencie.
Może być wykorzystane w sytuacji, gdy dalsza analiza ruchu obiektu nie jest
potrzebna lub może znacznie odbiegać od rzeczywistości z powodu ograniczeń modeli
stosowanych przez program.
Zadanie to nie posiada żadnych parametrów oprócz opcji wywołania go.
3.1.18 Sylwetka pojazdu
Na zakładce Sylwetka dialogu Właściwości pojazdu zebrane są dane
określające sylwetkę, która przedstawiać będzie pojazd na projekcie. Z listy
wyboru Typ sylwetki można wybrać najbardziej odpowiadającą sylwetkę dla danego modelu
pojazdu. Lista ta zawiera zgromadzone w bazie danych sylwetki dla wybranej kategorii
pojazdu. Niezależnie może być wybrana sylwetka 2D pojazdu oraz 3D.
W środkowej części zakładki znajduje się podgląd wybranej sylwetki 2D wraz
z naniesionym zakresem rozmiaru katalogowego pojazdu (bez lusterek i innych wystających
elementów sylwetki) oraz osią podłużną sylwetki.
W dolnej części zakładki znajdują się parametry wyświetlania sylwetki, tj. rozmiar
wystających elementów sylwetki w każdym z kierunków oraz korekta orientacji sylwetki
w stosunku do rzeczywistej osi pojazdu. Rozmiar wystających elementów sylwetki określany
jest jako procent rozmiaru wystającej części w stosunku do całości szerokości lub długości
rysowanej sylwetki. Dane powyższe mogą być modyfikowane tylko dla sylwetek
wprowadzonych przez użytkownika. Dla sylwetek wybranych z bazy danych programu dane
te są tylko-do-odczytu.
- 131 -
Za pomocą tej zakładki można również wprowadzić dla pojazdu sylwetkę 2D

z zewnątrz programu poprzez import pliku w formacie wektorowym. Akceptowalne formaty
plików graficznych to:
 Rozszerzone Metapliki Windows (EMF),
 Metapliki Windows (WMF).
 Pliki wymiany Autodesk AutoCAD® (DXF).
Aby wprowadzić sylwetkę z zewnątrz należy kliknąć przycisk Załaduj umieszczony
u góry zakładki. Wyświetlony zostanie dialog Otwórz plik za pomocą którego należy wskazać
lokalizację i nazwę importowanego pliku. Po zaakceptowaniu wyboru przyciskiem Otwórz
w środkowej części zakładki pojawi się podgląd zaimportowanej sylwetki. Jeżeli rysunek nie
jest zorientowany prawidłowo (przodem w prawą stronę ekranu) należy jeden lub więcej razy
kliknąć przycisk obrotu o 90º. Następnie, w razie potrzeby, należy precyzyjnie skorygować
położenie kątowe rysunku opierając się na zaznaczonej osi podłużnej pojazdu poprzez
modyfikację wartości pola Korekta kąta położenia. W następnej kolejności należy tak
zmodyfikować wartości opisujące Wystające elementy sylwetki (lewo / prawo / tył / przód),
aby dodatkowe elementy sylwetki (lusterka boczne, anteny, itp.) nie wystawały poza rozmiar
katalogowy zaznaczony na podglądzie sylwetki przerywaną linią.
3.1.18.1 Import sylwetki pojazdu z katalogu Ratschbacher AUTOVIEW

Jeżeli w systemie zainstalowany jest katalog sylwetek pojazdów AUTOVIEW
produkcji C.A.R. Crash Analyse Ratschbacher GmbH, program V-SIM może
automatycznie załadować szkic z tego katalogu jako sylwetkę symulowanego52 pojazdu. Aby
działał ten mechanizm należy w zakładce Ogóle dialogu Opcje programu wywoływanego
poleceniem Narzędzia\Opcje wskazać położenie tego katalogu.
3.1.19 Pozycje pośrednie
Oprócz przedstawiania aktualnej pozycji pojazdu, wynikającej z aktualnego
stopnia zaawansowania przebiegu symulacji, program pozwala wyświetlać
także pośrednie sylwetki pojazdu w pozycjach, w których znajdował się on w trakcie swojego
ruchu. Sylwetki te mogą być:
 rozmieszczone równomiernie względem upływającego czasu lub/i
 wyświetlane w wybranych przez użytkownika, charakterystycznych momentach
jego ruchu, np. w momencie kolizji z innym obiektem lub w miejscu nawiązania kontaktu
wzrokowego.
Każda z wybranych, charakterystycznych pozycji pojazdu może być przedstawiana
w innym kolorze. Na zakładce Pozycje dialogu Właściwości pojazdu zebrane są opcje
określające miejsce rysowania oraz kolor tych sylwetek.
Dodatkowo można określić pozycję końcową pojazdu/obiektu podając współrzędne
XY względem globalnego układu odniesienia oraz kąt obrotu ψ względem osi tego układu.
Poszerzony opis tego zagadnienia zamieszczono w podrozdziale poświęconym Optymalizacji.
3.1.20 Wygląd pojazdu
Na zakładce Wygląd dialogu Właściwości pojazdu zebrane są dane określające sposób
52
Import sylwetki z katalogu AUTOVIEW jako statycznej sylwetki pojazdu opisany został w rozdziale, 7.2.6 s.
157.
- 132 -
rysowania pojazdu(-ów) na projekcie. Część z tych danych określa indywidualnie sposób

rysowania wprowadzanego pojazdu; pozostała zaś część określa sposób rysowania wszystkich
pojazdów w projekcie.
- 133 -
3.2 Inne obiekty symulacji

Oprócz pojazdów mechanicznych w programie symulowane (animowane) mogą być
również inne obiekty, poruszające się na drodze lub w jej otoczeniu, a które mogą mieć
wpływ na zachowanie się kierujących pojazdami. Przykładem takich obiektów są np. piesi,
motocykliści, rowerzyści czy zwierzęta. Ruch wszystkich obiektów tego typu opiera się na
zasadach kinematyki. Ogólnie nazywane one będą obiektami kinematycznymi.
Wprowadzanie do projektu obiektów kinematycznych odbywa się poprzez wybieranie
poleceń z dolnej części (poniżej linii rozdzielającej) podmenu Obiekty/Dodaj nowy.
Poszczególne polecenia z tego podmenu odpowiadają rodzajom wprowadzanych obiektów
kinematycznych. Po wybraniu odpowiedniego polecenia (rodzaju) pojawia się okno
dialogowe Właściwości…, pozwalające wybrać parametry wstawianego obiektu.
3.2.1 Warunki początkowe
Na zakładce Początkowo dialogu Właściwości... zestawione są dane opisujące stan
początkowy symulowanego obiektu. Parametry początkowe obejmują położenie oraz
orientację obiektu (X, Y, Z oraz φ, ), oraz jego prędkość początkową (Vx’).
Położenie początkowe obiektu i jego orientacja na płaszczyźnie środowiska ruchu
może być modyfikowane również za pomocą myszy po jego wstawieniu do projektu.
3.2.2 Przebieg ruchu

Na zakładce Zadania dialogu Właściwości... znajduje się lista, zdefiniowanych przez
użytkownika zadań, które ma wykonać obiekt w trakcie symulacji. Warunek
wystąpienia każdego z tych zadań, jak i sposób ich dodawania, modyfikacji i usuwania jest
identyczny, jak dla pojazdów mechanicznych (zobacz rozdział 3.1.17, strona 123).
Do programu od wersji 4.0 dodano dla obiektu kinematycznego możliwość zmiany orientacji
obiektu. Użytkownik ma możliwość określenia kątów pochylenia wzdłużnego, poprzecznego
oraz kąta kierunku już w chwili wprowadzenia obiektu kinematycznego do środowiska ruchu.
Dodano dwa nowe zadania umożliwiające zdefiniowanie parametrów kinematycznych
przyspieszania i hamownia w postaci wartości przyspieszenia wzdłużnego oraz zadanie
pozwalające na określenie w funkcji czasu zmiany orientacji obiektu kinematycznego.
Zadanie Obrót umożliwia animowanie w trakcie symulacji np. fazy przewracania się
motocykla, z pozycji pionowej na lewy lub prawy bok w zależności od założonego kąta
przechylenia poprzecznego.
Dla obiektów kinematycznych dostępne są następujące zadania:
o Tor ruchu,
o Zmiana prędkości,
o Przyspieszenie/opóźnienie,
o Zmiana kierunku,
o Obrót.
3.2.3 Opis
Na zakładce Opis dialogu Właściwości… zebrane są dane opisowe dotyczące obiektu
- 134 -
symulacji. Są to:
 Nazwa umożliwiająca szybką identyfikację pojazdu spośród obiektów symulacji oraz
 Opis umożliwiający dodanie tekstowego komentarza do pojazdu (opcjonalnie).
Dla pieszych znajdują się tu także parametry pozwalające określić typowe prędkości
ruchu w różnych sytuacjach opierające się na różnych badaniach empirycznych.
3.2.4 Rozmiar obiektu
Na zakładce Rozmiar dialogu Właściwości… zebrane są dane określające rozmiar
rysowanej sylwetki reprezentującej obiekt symulacji.
3.2.5 Pozycje pośrednie
Oprócz przedstawiania aktualnej pozycji obiektu, wynikającej z aktualnego
stopnia zaawansowania przebiegu symulacji, program pozwala wyświetlać
także pośrednie sylwetki obiektu w pozycjach, w których znajdował się on w trakcie swojego
ruchu. Sylwetki te mogą być rozmieszczone równomiernie względem upływającego czasu
lub/i wyświetlane w wybranych przez użytkownika, charakterystycznych momentach jego
ruchu, np. w momencie kolizji z pojazdem lub w miejscu nawiązania kontaktu wzrokowego.
Każda z wybranych, charakterystycznych pozycji pojazdu może być przedstawiana w innym
kolorze.
Na zakładce Pozycje dialogu Właściwości... zebrane są opcje określające miejsce
rysowania oraz kolor tych sylwetek.
3.2.6 Wygląd 2D
Na zakładce Wygląd 2D dialogu Właściwości... zebrane są dane określające w sposób
rysowany będzie obiekt(-y) symulacji na projekcie. Część z tych danych określa
indywidualny sposób rysowania wprowadzanego obiektu; pozostała zaś część określa sposób
rysowania wszystkich obiektów symulacji w projekcie.
3.2.7 Wygląd 3D
Zakładka ta jest dostępna tylko dla wybranych obiektów kinematycznych
(motocyklista, rowerzysta, prowadzący rower), które zostały zintegrowane z modelami
przestrzennymi 3D. Umożliwia włączenie lub wyłączenie wyświetlania wybranych
elementów modelu przestrzennego (kierujący, pasażer, kask, motocykl, rower). Dodaje także
możliwość zmiany barw poszczególnych elementów wyglądu zarówno pojazdu jak
i kierującego czy pasażera.
- 135 -
3.3 Modelowanie pojazdów wieloczłonowych

Aby symulować zachowanie się pojazdów wieloczłonowych należy wprowadzić do
projektu symulacji kolejno wszystkie elementy takiego pojazdu, tj. pojazd ciągnący
i przyczepę lub naczepę w sposób opisany w rozdziale 3.1, strona 112. Kolejność
wprowadzania poszczególnych członów pojazdu jest nieistotna. Następnie manewrując
jednym z członów pojazdu za pomocą myszy należy doprowadzić do sytuacji, gdy
odpowiednie punkty mocowania należące do łączonych członów pojazdu znalazły się blisko
siebie. Jeżeli odległość ta jest dostatecznie mała program automatycznie sprzęgnie wskazane
człony pojazdu. Od tego momentu program modyfikuje warunki początkowe członów
pojazdu według zasad opisanych w rozdziale 3.1.16, strona 121.
W trakcie próby nawiązania połączenia program sprawdza kompatybilność pomiędzy
typami sprzęgów obydwu łączonych pojazdów i nie nawiązuje połączenia jeżeli typy te nie są
zgodne. Ponadto przy typie połączenia Sprzęg siodłowy program sprawdza nominalną
wysokość punktów zaczepienia obydwu pojazdów i jeżeli ta różni się więcej niż 100 mm –
również nie następuje połączenie.
Aby opcjonalnie dokonać rozdzielenia omyłkowo połączonych członów należy
przesuwać jeden z nich mając przyciśnięty klawisz [Shift] na klawiaturze.
W trakcie symulacji może dojść do zerwania sprzęgu pomiędzy pojazdami jeżeli
przekroczona zostanie zadana w parametrach sprzęgu wartość siły lub moment siły. W takim
przypadku nie ma potrzeby powtórnego nawiązywania połączenia przez użytkownika. Sprzęg
zostanie przywrócony w momencie powrotu do stanu początkowego symulacji.
- 136 -
4 Przebieg symulacji
Po zdefiniowaniu środowiska ruchu oraz wprowadzeniu symulowanych obiektów
można przystąpić do wykonania właściwej symulacji. Symulacja polega na wyliczaniu przez
program kolejnych stadiów ruchu symulowanych obiektów na podstawie stanu aktualnego
i założonych zadań, które mają być w trakcie ruchu wykonywane. Program równolegle
wylicza następne stany ruchu i pokazuje kolejne stany obiektów. Symulacja może postępować
w sposób ciągły, płynny lub może być wykonywana w sposób skokowy umożliwiając
użytkownikowi dokładną obserwację obiektów w kolejnych stadiach ruchu. Raz wyliczony
przebieg symulacji może być następnie odtwarzany w przód lub wstecz również w sposób
płynny lub skokowy.
Po zakończeniu przeprowadzonej symulacji lub w trakcie przerw w jej wykonywaniu
można modyfikować elementy środowiska lub same obiekty symulacji. Jeżeli jednak
zmieniony zostanie jakikolwiek parametr, który może mieć wpływ na warunki początkowe
symulacji lub jej przebieg – dotychczas wykonany przebieg symulacji uznany zostanie za
niewiarygodny. Symulacja będzie wtedy musiała zostać cofnięta do stanu początkowego
z odrzuceniem dotychczas wyliczonego przebiegu.
Na sposób przeprowadzania symulacji ruchu przez program mają wpływ globalne
parametry ustawiane w zakładce Symulacja dialogu Opcje programu wywoływanego za
pomocą polecenia Narzędzia\Opcje.
- 137 -
4.1 Podstawowe pojęcia

4.1.1 Krok całkowania
Krok całkowania jest odstępem czasu symulacji, który upływa pomiędzy kolejnymi
wyliczanymi przez program stanami symulacji. Nie należy mylić kroku całkowania z krokiem
symulacji, opisanym w rozdziale 4.1.3, strona 138. Krok symulacji stanowi wielokrotność
kroku całkowania.
Długość kroku całkowania wpływa na precyzję wykonywanych obliczeń i prędkość
pracy programu. Im krótszy krok całkowania tym bardziej precyzyjnie wyliczane są kolejne
stadia symulacji, ale też program pracuje wolniej. Użytkownik ma możliwość zmiany
długości kroku całkowania w zakresie 100 µs ÷ 10 ms. Domyślna długość kroku to 1 ms i jest
ona dobrana odpowiednio dla analizy większości zdarzeń drogowych na w miarę
nowoczesnym sprzęcie komputerowym.
4.1.2 Czas symulacji
Upływ czasu symulacji jest niezależny od upływu czasu rzeczywistego (zobacz
rozdział 4.3.2, strona 143). W zależności od wybranych ustawień, wydajności systemu
komputerowego i stopnia złożoności samej symulacji może on biec szybciej lub wolniej od
czasu rzeczywistego. Upływ czasu symulacji może być także zatrzymywany w wybranych
przez Użytkownika punktach.
Upływający czas symulacji może być obserwowany na jednym z pasków narzędzi
dostępnych w programie, Symulacja (zobacz rozdział 1.9.3.5, strona 30).
Standardowo pasek ten wyświetlany jest w dolnym, lewym rogu okna programu.
Standardowo za punkt „0” czasu przyjmowany jest stan początkowy symulacji, jednak
za punkt „0” może być przyjęty dowolny moment symulacji (np. moment zderzenia
pojazdów). Wówczas czasy ze znakiem ujemnym oznaczają stan poprzedzający, a ze znakiem
dodatnim stany następujące po wybranym momencie. Aby w wybranym momencie ustawić
punkt „0” czasu należy w odpowiednim stanie symulacji wybrać polecenie Wyzeruj zegar
z menu Symulacja.
4.1.3 Krok symulacji
Krok symulacji jest odstępem czasu symulacji, o który zmieniany jest aktualny stan
symulacji przy wywoływaniu poleceń Krok wstecz oraz Krok w przód. Nie należy
mylić kroku symulacji z krokiem całkowania, opisanym w rozdziale 4.1.1, strona 138. Krok
symulacji stanowi wielokrotność kroku całkowania.
Długość kroku symulacji może być zmieniana w szerokim zakresie w zakładce
Symulacja dialogu Opcje programu. Użytkownik ma możliwość wskazania dwóch długości
kroku symulacji: normalnej (domyślnie 20 ms) i precyzyjnej (domyślnie 2 ms). Normalna
długość kroku wykorzystywana jest w trakcie standardowej pracy z programem. Wartość
precyzyjnego kroku wykorzystywana jest w trakcie analizy zderzenia impulsowego w trybie
manualnym. Program automatycznie przełącza pomiędzy tymi wartościami.
Aktualna długość kroku symulacji wyświetlana jest na listwie narzędziowej
Symulacja. Klikając to pole rozwija się lista, z której można wybrać w szybki sposób
aktualną długość kroku symulacji.
- 138 -
4.2 Sterowanie przebiegiem symulacji

4.2.1 Polecenia sterujące
Polecenia przeznaczone do sterowania przebiegiem symulacji zgrupowane są w menu
Symulacja i dodatkowo na listwie narzędziowej o tej samej nazwie. Są to następujące
polecenia:
Na początek (skrót klawiszowy [Alt]+[Shift]+[F5]). Wybranie tego polecenia powoduje
natychmiastowy powrót wszystkich obiektów do stanu początkowego. Przebieg dotychczas
wykonanej symulacji zostaje zapamiętany i może zostać później odtworzony. Polecenie to nie
jest aktywne, jeżeli symulacja znajduje się właśnie w stanie początkowym lub dotychczas
wyliczony przebieg nie jest już wiarygodny.
Wstecz (skrót klawiszowy [Ctrl]+[Shift]+[F5]). Wybranie tego polecenia powoduje
rozpoczęcie odtwarzania dotychczas przeprowadzonego przebiegu symulacji wstecz.
Odtwarzanie przebiegu symulacji może być zatrzymane za pomocą polecenia Pauza lub
zatrzyma się ono samoczynnie po osiągnięciu stanu początkowego. Polecenie to nie jest
aktywne, jeżeli symulacja znajduje się właśnie w stanie początkowym lub dotychczas
Krok wstecz (skrót klawiszowy [Shift]+[F5]). Wybranie tego polecenia powoduje
przejście do wcześniejszego o jeden krok stanu dotychczas przeprowadzonej symulacji.
Polecenie to nie jest aktywne, jeżeli symulacja znajduje się właśnie w stanie początkowym
lub dotychczas wyliczony przebieg nie jest już wiarygodny.
Rozpocznij (skrót klawiszowy [Alt]+[F4]). Wybranie tego polecenia powoduje
odrzucenie wcześniej wykonanego przebiegu symulacji aż po bieżący moment
i potraktowanie tego momentu jako nowego stanu początkowego symulacji. Polecenie to nie
jest aktywne, jeżeli symulacja znajduje się właśnie w stanie początkowym.
Stop (skrót klawiszowy [Shift]+[F4]). Wybranie tego polecenia powoduje natychmiastowy
powrót wszystkich obiektów do stanu początkowego oraz skasowanie całego, dotychczas
zapamiętanego przebiegu symulacji. Naliczanie przebiegu symulacji może rozpocząć się od
nowa w oparciu tylko o dane początkowe i zadane zadania. Polecenie to nie jest aktywne,
jeżeli symulacja znajduje się w stanie początkowym i nie jest zapamiętany dotychczasowy jej
przebieg.
Pauza (skrót klawiszowy [F4]). Wybranie tego polecenia powoduje wstrzymanie
wyliczania lub odtwarzania przebiegu symulacji. Polecenie to nie jest aktywne, jeżeli jest
aktualnie wykonywane naliczanie lub odtwarzanie symulacji za pomocą poleceń Wstecz
lub w przód.
Krok w przód (skrót klawiszowy [F5]). Wybranie tego polecenia powoduje wyliczenie
i przejście do następnego stanu symulacji, późniejszego o krok lub przejście do wcześniej
zapamiętanego stanu. Polecenie to nie jest aktywne, jeżeli nie ma obiektów, które mogą być
poddane symulacji lub dotychczas wyliczony przebieg nie jest już wiarygodny.
W przód (skrót klawiszowy [Ctrl]+[F5]). Wybranie tego polecenia powoduje rozpoczęcie
wyliczania i przechodzenia do kolejnych stanów symulacji w sposób ciągły lub odtworzenie
dotychczas zapamiętanego przebiegu. Po wyczerpaniu zapamiętanego przebiegu program
automatycznie przejdzie do wyliczania kolejnych stanów symulacji. Naliczanie przebiegu
może być zatrzymane za pomocą polecenia Pauza lub zatrzyma się ono samoczynnie po
zatrzymaniu wszystkich obiektów lub upłynięciu zadanego czasu symulacji. Polecenie to nie
- 139 -
jest aktywne, jeżeli nie ma obiektów, które mogą być poddane symulacji lub dotychczas
Na koniec (skrót klawiszowy [Alt]+[F5]). Wybranie tego polecenia powoduje
natychmiastowe przejście do najbardziej zaawansowanego, wyliczonego i zapamiętanego
stanu symulacji. Polecenie to nie jest aktywne, jeżeli symulacja znajduje się właśnie w takim
stanie lub dotychczas wyliczony przebieg nie jest już wiarygodny.
Niezależnie od opisanych wyżej poleceń sterujących, wybieranych z menu lub listwy
narzędziowej, natychmiastowe wstrzymanie wykonywania symulacji uzyskać można
przez kliknięcie w obszarze roboczym dowolnym (prawym, lewym lub środkowym)
przyciskiem myszy. Jest to równoznaczne z wybraniem polecenia Pauza.
4.2.2 Suwak przebiegu symulacji
Na listwie narzędziowej Symulacja, znajduje się też specjalny suwak, który
przedstawia położenie aktualnego stanu symulacji na tle wyliczonego przebiegu oraz
umożliwia szybkie przejście do wybranego stanu oraz płynną animację przebiegu wybranego
fragmentu.
Skrajny lewy koniec skali suwaka oznacza początkowy stan symulacji, skrajny prawy
koniec – najbardziej zaawansowany, wyliczony i zapamiętany stan symulacji. Położenie
suwaka na tej skali oznacza aktualnie przedstawiany stan symulacji. Suwak ten nie jest
aktywny, jeżeli nie jest aktualnie zapamiętany żaden przebieg symulacji. Przesuwając myszą
lub za pomocą klawiatury ten suwak program odtwarza stan symulacji we wskazanym
momencie.
4.2.3 Warunki zakończenia symulacji
Biegnąca w przód symulacja zostanie automatycznie zatrzymana przez program, jeżeli
zajdzie jeden z następujących warunków:
 Zatrzymanie wszystkich obiektów. Symulacja zostanie automatycznie zatrzymana,
jeżeli energia kinetyczna każdego z uczestniczących obiektów spadnie poniżej określonego
poziomu, a obiekt taki nie będzie oczekiwał na zadanie mogące zwiększyć tą energię.
Podobny do zatrzymania stan obiektu występuje, gdy znajduje się on w stanie, w którym
program nie może kontynuować naliczania jego ruchu, np. przewrócony pojazd
samochodowy lub ruch pozderzeniowy obiektów kinematycznych.
 Upłynięcie zadanego czasu symulacji. Symulacja zostanie automatycznie
zatrzymana, jeżeli upłynie zadany, maksymalny czas symulacji. Maksymalny czas symulacji
można wprowadzić w zakładce Symulacja dialogu Opcje programu53. Ograniczenie
to wprowadzone jest, aby zapobiec bezproduktywnemu liczeniu symulacji w nieskończoność
i ułatwić użytkownikowi poruszanie się po użytecznym okresie czasu symulacji.
Niezależnie od możliwości automatycznego zatrzymania, symulacja może być
również zatrzymana przez użytkownika przez wybranie polecenia Pauza lub Stop
(zobacz rozdział 4.2).
Dodatkowo, w trakcie symulacji, program może automatycznie zaprzestać dalszej
analizy ruchu poszczególnych obiektów. Może to nastąpić w wyniku wykonania
53
Dialog ten można wywołać za pomocą polecenia Opcje w menu Narzędzia. Domyślna wartość czasu to 30 s.
- 140 -
odpowiedniego zadania dla obiektu (zobacz rozdział 3.1.17.14, strona 131 oraz rozdział 3.2.2,
strona 134) lub w wyniku wystąpienia sytuacji w ruchu, której program nie jest w stanie
wiarygodnie przeanalizować (zobacz rozdział 4.7, strona 151).
4.2.4 Prędkość wykonywania symulacji
Maksymalna prędkość, z jaką program mógłby naliczać i pokazywać poszczególne
stany symulacji jest bardzo duża i jednocześnie zmienna. Zależy ona od ogólnej wydajności
systemu komputerowego, stopnia skomplikowania przeprowadzanej symulacji (ilość
symulowanych obiektów, ilość i złożoność elementów środowiska, itp.). Zmienia się ona
także w trakcie samej symulacji w zależności od lokalnych elementów środowiska, w których
poruszają się pojazdy. Aby obserwowany ruch odbywał się ze stałą prędkością, wygodną dla
użytkownika, program wyposażony jest w specjalny mechanizm spowalniający.
Elementy sterujące tym mechanizmem zebrane są na zakładce Symulacja dialogu
Opcje programu wywoływanego poleceniem Opcje z menu Narzędzia. Odtwarzanie
wyliczonego już przebiegu symulacji może przebiegać z zadaną prędkością w stosunku
do czasu rzeczywistego54. Domyślna wartość to „1/2”, czyli 2x wolniej od czasu
rzeczywistego (1s przebiegu symulacji odtwarzana jest w ciągu 2s). Naliczanie zaś samego
przebiegu symulacji może odbywać się z maksymalną możliwą prędkością lub taką samą jak
odtwarzanie symulacji (opcja domyślna).
Niezależnie od prędkości samej symulacji można wybrać prędkość, z jaką odświeżany
jest obraz symulacji w postaci ilości wyświetlanych ramek na sekundę (fps). Większa
częstotliwość wyświetlania ramek powoduje, że ruch jest bardziej płynny, jednak przy dużej
częstotliwości wydajność systemu komputerowego (szczególnie podsystemu grafiki) może
nie być wystarczająca dla płynnego przebiegu ruchu.
4.2.5 Znaczniki czasu
Program V-SIM posiada dodatkowy mechanizm ułatwiający poruszanie się po
zarejestrowanym przebiegu symulacji. Są to tzw. znaczniki czasowe. Za ich pomocą można
zaznaczyć specjalne momenty występujące w przebiegu symulacji, aby można było do nich
łatwo wrócić później. Polecenia związane z obsługą znaczników czasowych zebrane są
w menu Symulacja oraz na listwie narzędziowej o tej samej nazwie (zobacz rozdział 1.9.3.5,
strona 30).
Aby ustawić znacznik czasowy w aktualnym momencie symulacji należy wybrać
polecenie Symulacja\Ustaw znacznik (skrót klawiszowy [F6]). Jeżeli w tym momencie
symulacji był już ustawiony znacznik czasowy – zostanie on usunięty. Polecenie to
umożliwia więc ustawianie lub kasowanie znacznika czasowego w wybranej chwili
symulacji.
Wybierając polecenie Symulacja\Poprzedni znacznik (skrót klawiszowy
[Ctrl]+[Shift]+[F6]) odtworzony zostanie stan symulacji w punkcie ustawionego znacznika
czasowego wcześniejszego niż aktualny stan symulacji (o ile taki znacznik istnieje). Polecenie
to nie jest aktywne jeżeli w okresie czasowym poprzedzającym aktualny stan symulacji nie
został ustawiony żaden znacznik czasowy.
54
Wskazywana jest maksymalna prędkość, która powinna być utrzymywana. Jeżeli jednak wydajność
komputera nie jest wystarczająca odtwarzanie/naliczanie odbywa się wolniej.
- 141 -
Analogicznie, wybierając polecenie Symulacja\Następny znacznik skrót

klawiszowy [Ctrl]+[F6]) odtworzony zostanie stan symulacji w punkcie ustawionego
znacznika czasowego późniejszego niż aktualny stan symulacji.
Za pomocą polecenia Symulacja\Usuń znaczniki usunąć można wszystkie
wprowadzone znaczniki czasowe w przebiegu symulacji.
4.2.6 Stan po modyfikacji
Jeżeli wyliczony został już jakiś przebieg symulacji, a użytkownik zmodyfikuje
istotne elementy mogące wpłynąć na jego przebieg, np:
 doda lub usunie aktywny element środowiska lub obiekt symulacji lub
 przemieści lub zmodyfikuje aktywny element środowiska lub obiekt symulacji lub
 zmieni globalne parametry środowiska ruchu
dotychczas uzyskane wyniki symulacji (stan) mogą nie być już wiarygodne, gdyż
zmienić się mogły parametry wpływające na przebieg symulacji. W takiej sytuacji symulacja
musi być rozpoczęta przez użytkownika jeszcze raz od stanu początkowego z odrzuceniem
dotychczas uzyskanych wyników za pomocą polecenia Stop (skrót klawiszowy
[Shift]+[F4]). Zanim to nastąpi część funkcji programu zostaje zablokowanych. Są to, między
innymi:
 Wydruk szkicu symulacji
 Raport z przebiegu symulacji
- 142 -
4.3 Obserwacja przebiegu symulacji

4.3.1 Obserwacja przebiegu symulacji w 2D i 3D
Postępy symulacji mogą być śledzone zarówno w trybie 2D, w którym został
przygotowany jej projekt, jak i 3D, jak opisano w rozdziale 2.7, strona 98). W trakcie
przebiegu symulacji można wielokrotnie przełączać pomiędzy trybami 2D i 3D bez potrzeby
powracania do stanu początkowego symulacji (Stop), a nawet bez je przerywania (Pauza).
Można również obserwować przebieg symulacji z wielu punktów widzenia 3D jednocześnie.
4.3.2 Upływ czasu symulacji
Specjalny wyświetlacz pokazuje aktualny czas przeprowadzanej symulacji (zobacz
rozdział 4.1.2). Umowny punkt zerowy czasu symulacji (czas 0.0000 s) może być przez
użytkownika dowolnie wybrany. Standardowo jest to chwila rozpoczęcia symulacji (warunki
początkowe), ale użytkownik może wskazać dowolny inny stan symulacji jako punkt zerowy
(np. moment wystąpienia kolizji) wybierając polecenie Symulacja\Wyzeruj zegar. Ustawienie
czasu zerowego nie ma żadnego wpływu na przebieg samej symulacji. Wpływa jedynie na
wartość wyświetlaną w oknie stopera oraz opis zdarzeń czy zadań występujących w trakcie
symulacji.
4.3.3 Aktualne pozycje obiektów
W trakcie wyliczania kolejnych stanów symulacji lub odtwarzania jej wyliczonego już
przebiegu program pokazuje w obszarze roboczym aktualne położenia obiektów.
4.3.4 Tory ruchu, ślady, sylwetki pośrednie
Oprócz przedstawiania pozycji obiektu program może pokazywać także dotychczas
pokonany tor ruchu obiektu (środka jego masy) oraz, w przypadku pojazdów mechanicznych,
tory ruchu poszczególnych kół pojazdu oraz ślady pozostawione na nawierzchni w wyniku
(niezależnie) zablokowania lub znoszenia kół ogumionych. Ustawienia zakresu
wyświetlanych elementów i sposobu ich przedstawiania (np. kolory) dokonuje się na
zakładkach Wygląd we właściwościach poszczególnych obiektów (zobacz rozdział 3.1.20 lub
3.2.6).
Niezależnie od przedstawiania aktualnej pozycji obiektu, wynikającej z aktualnego
stopnia zaawansowania przebiegu symulacji, program pozwala wyświetlać także pośrednie
sylwetki obiektu w pozycjach, w których znajdował się on w trakcie swojego ruchu. Sylwetki
te mogą być rozmieszczone równomiernie względem upływającego czasu lub/i wyświetlane
w wybranych przez użytkownika, charakterystycznych momentach jego ruchu,
np. w momencie kolizji z pojazdem lub w miejscu nawiązania kontaktu wzrokowego.
Do zaznaczenia, jako charakterystycznej, aktualnej pozycji wszystkich obiektów symulacji
służy polecenie Symulacja\Zaznacz pozycję (skrót klawiaturowy: [Ctrl]+[M]). Do
usunięcia wszystkich wprowadzonych pozycji charakterystycznych służy polecenie
Symulacja\Usuń pozycje. Ustalenia sposobu rysowania sylwetek pośrednich poszczególnych
obiektów można dokonać przez zmianę opcji zgromadzonych na zakładce Pozycje
we właściwościach poszczególnych obiektów (zobacz rozdział 3.1.19 lub 3.2.5).
4.3.5 Rejestr zdarzeń
Standardowo poniżej obszaru roboczego po lewej wyświetlane jest dokowalne okno
Rejestr zdarzeń, w którym pojawiają się sukcesywnie ważne komunikaty dotyczące przebiegu
symulacji (zobacz rozdział 1.9.4.2, strona 32). Są to miedzy innymi informacje o rozpoczęciu
i zakończeniu symulacji z podaniem przyczyn, informacje o wykonanych zderzenia,
- 143 -
kontaktach nadwozi pojazdów z powierzchnią terenu, informacje o zerwaniu sprzęgu

pomiędzy członami pojazdów, etc.
Poszczególne komunikaty opatrzone są ikonami określającymi stopień ich ważności:
Standardowe komunikaty informacyjne
Komunikaty ostrzegawcze o nietypowym przebiegu symulacji
Najważniejsze komunikaty o zaprzestaniu działania
Każdy z komunikatów poprzedzony jest wartością czasu symulacji, w momencie, gdy
wystąpił ten komunikat. Na wielu komunikatach wyświetlanych w tym oknie można kliknąć,
aby uzyskać szczegółowe informacje w postaci okien dialogowych. Możemy w ten sposób
np. podejrzeć parametry zderzeń, które odbyły się w trybie automatycznym.
- 144 -
4.4 Modyfikacje i podgląd obiektów symulacji

4.4.1 Dostęp do obiektów
Każdy wprowadzony do projektu obiekt symulacji dostępny jest w oknie dokowalnym
Przegląd obiektów (zobacz rozdział 1.9.4.1, strona 31), podobnie, jak inne obiekty
wprowadzone do projektu.
Niezależnie od metod opisanych powyżej, obiekty symulacji można modyfikować
podobnie jak inne elementy graficzne projektu. Podwójne kliknięcie na obiekcie symulacji
wywołuje dialog Właściwości obiektu, podobnie jak przyciśnięcie jednocześnie klawiszy
[Alt]-[Enter] przy zaznaczonym obiekcie. Przyciśnięcie prawego przycisku myszy na
obiekcie powoduje wywołanie jego menu kontekstowego.
4.4.2 Przemieszczanie obiektów
Obiekty symulacji można przemieszczać (przesuwać i obracać) podobnie jak inne
elementy graficzne projektu. Obiekty można przemieszczać za pomocą myszy55 lub
precyzyjnie za pomocą klawiatury56. Odpowiednio do przemieszczenia obiektu
modyfikowane są jego parametry opisujące położenie początkowe ruchu (zobacz rozdział
3.1.16).
Obiekty mogą być przemieszczane w dowolnym momencie symulacji, nie tylko w jej
stanie początkowym. Jeżeli jednak obiekt zostanie przemieszczony w stanie symulacji
późniejszym niż stan początkowy, dotychczas uzyskane wyniki symulacji (stan) mogą nie być
już wiarygodne, gdyż obiekt startując z innej pozycji początkowej mógł natrafić w trakcie
swojego ruchu na inne warunki środowiskowe lub mógł inaczej wpływać na ruch innych
obiektów symulacji (zderzenia). W takiej sytuacji symulacja musi być rozpoczęta jeszcze raz
od stanu początkowego z odrzuceniem dotychczas uzyskanych wyników (poleceniem
Stop).
4.4.3 Aktualny stan obiektów
Oprócz graficznej reprezentacji stanu obiektów symulacji, przedstawianej przez
program, można również wyświetlić aktualne zestawienia szczegółowych danych
numerycznych opisujących stan poszczególnych obiektów. Zestawienia takie można uzyskać
po wybraniu polecenia Stan z menu kontekstowego każdego obiektu. Zestawienia tych
danych zorganizowane są jako niemodalne okna dialogowe, które mogą być przez cały czas
wyświetlone w trakcie przeprowadzania symulacji.
Po wybraniu tego polecenia dla pojazdu mechanicznego pojawia się dialog Chwilowy
stan... zawierający zakładki z informacją o następujących chwilowych parametrach ruchu
pojazdu:
55
Przesunięcie: przeciągając myszą obiekt, obrót: przeciągając myszą jeden z uchwytów obiektu z przyciśniętym
klawiszem [Ctrl] na klawiaturze.
56
Przy zaznaczonym obiekcie, przyciskając klawisze kursora (strzałki), obrót: przyciskając klawisze kursora
z jednoczesnym przyciśnięciem klawisza [Ctrl]
- 145 -
 Pozycja: położenie środka masy, orientacja pojazdu w przestrzeni, długość przebytej

drogi, aktualny stan środowiska w miejscu, w którym znajduje się pojazd i pod
poszczególnymi kołami, stan ugięcia zawieszenia i kąty skrętu poszczególnych kół.
 Prędkości: prędkości liniowe i kątowe pojazdu, chwilowy promień ruchu, energia
kinetyczna oraz prędkość obrotowa, współczynnik poślizgu, kąt znoszenia i współczynnik
przyczepności dla poszczególnych kół.
 Przyspieszenia: przyspieszenia liniowe i kątowe pojazdu
 Siły: siły i ich momenty działające na nadwozie pojazdu, sprzęgi i poszczególne koła,
wypadkowe siły i ich momenty działające na pojazd oraz moment napędowy, hamujący,
opory ruchu obrotowego dla poszczególnych kół.
 Sterowanie: Stan elementów kontrolnych pojazdu z punktu widzenia kierowcy, takich
jak: położenie kierownicy, stopień użycia hamulca zasadniczego i pomocniczego, nacisk na
pedał przyspieszenia, wybrany bieg, stan sprzęgła, obroty silnika.
 Zadania: Aktualnie realizowane zadania w trakcie ruchu pojazdu i stan ich
zaawansowania.
 Pasażerowie. Graficzne przedstawienie aktualnych sił bezwładności działających na
pasażerów pojazdu57.
Dla pozostałych obiektów symulacji wyświetlany jest pojedynczy dialog zawierający
podstawowe informacje o aktualnej pozycji i prędkości obiektu.
4.4.4 Historia stanu obiektów
Oprócz, opisanego wcześniej, stanu aktualnego obiektów symulacji można również
uzyskać szczegółowe dane opisujące cały przebieg ruchu danego obiektu w trakcie symulacji
(historia stanów). Dane takie można uzyskać po wybraniu polecenia Historia z menu
kontekstowego każdego z obiektów.
4.4.4.1 Wykresy parametrów

Zakładka Wykresy dialogu Historia obiektu zawiera wykresy wybranych parametrów
obiektu zmieniających się w trakcie jego ruchu. Zakładka ta zawiera następujące elementy
kontrolne:
Lista Rysowane przebiegi zawiera hierarchiczną listę możliwych do wykreślenia
przebiegów wielkości fizycznych. W liście tej można zaznaczyć dowolne spośród wielkości,
które zostaną przedstawione na wykresie. Opis poszczególnych wielkości znajdujących się
w liście zawarty jest w załączniku 11.2.
Przycisk Wyczyść umożliwia usunięcie wszystkich dotychczas zaznaczonych
wielkości z wykresu.
Przycisk Kopiuj umożliwia skopiowanie do Schowka Windows zarówno graficznego
wykresu aktualnie wybranych wielkości, jak również tabelarycznego zestawienia danych, na
których opiera się wykres w postaci tekstowej. Informacje skopiowane do Schowka mogą być
następnie wykorzystane w innym programie pracującym w środowisku Windows. Dalsze
możliwości wykorzystania danych oraz sposób postępowania zależy od konkretnej aplikacji,
do której trafią dane. i tak, jeżeli w programie Microsoft Word wybierzemy polecenie Wklej
57
Siły bezwładności przedstawione w tym dialogu nie uwzględniają siła działających na pasażerów w trakcie
zderzenia analizowanego za pomocą modelu impulsowego. Tamte siły można zobaczyć wywołując dialog
Właściwości odpowiedniego zderzenia (zobacz rozdział 5.3.4.4, strona 146).
- 146 -
z menu Edycja – do aktualnego dokumentu wklejone zostaną dane tekstowe (tabela danych).
Jeżeli chcemy zaś wkleić sam wykres należy z tego samego menu Edycja wybrać polecenie
Wklej specjalnie, a następnie z wyświetlonej listy wybrać format Obrazek.
4.4.4.2 Eksport przebiegu ruchu

Zakładka Eksport dialogu Historia obiektu umożliwia zapisanie parametrów
numerycznych, opisujących przebieg ruchu danego obiektu w zewnętrznym pliku
tekstowym. Plik taki może być następnie wykorzystany do sporządzenia dodatkowych
wykresów, wizualizacji ruchu pojazdu lub poddany dalszej analizie w innym programie. Pliki
takie mogą być na przykład otwierane i analizowane przez program Microsoft Excel. Format
eksportowanego pliku opisany został w załączniku 11.2.
- 147 -
4.5 Zapis wideo z przebiegu symulacji

4.5.1 Narzędzia zapisu wideo – wybór kodeków
Program posiada wbudowane narzędzia umożliwiające zapis i kodowanie strumienia
danych wideo do wybranego formatu. Zapis pliku wideo może odbywać się bez kompresji
(<brak kompresji>) lub z użyciem kodeków o zróżnicowanym stopniu kompresji
(H.264/MPEG-4 ACV, Xvid MPEG-4, Intel IYUV, Intel IYUV 4:2:0). Zaleca się aby do
kodowania strumieni danych multimedialnych używać w trybie widoku 2D/3D któregoś
z kodeków MPEG-4 instalowanych wraz z programem V-SIM – dają one bardzo dobre
rezultaty pod względem stopnia kompresji i jakości obrazu. Nie zaleca się stosowania
kodeków Intel do zapisu pliku wideo w trybie widoku 2D, gdyż zastosowany algorytm
zapisu pliku wideo w tym trybie wyświetlania widoku oparty jest na aktualnym formacie
graficznym ekranu a kodeki Intel nie obsługują wysokowydajnych kart graficznych
kodujących obraz (piksel) w formacie 32 bit/piksel – stąd w przypadku zastosowania
wysokowydajnych kart graficznych i kodeka Intel utworzony zostanie plik wideo o bardzo
niskiej jakości.
Wybór odpowiedniego kodeka odbywa się poprzez okno dialogowe
Narzędzia\Opcje\Zapis wideo, gdzie użytkownik z rozwijanej listy Format zapisu wybiera
typ kodeka, który będzie używany do przetwarzania danych multimedialnych podczas
rejestracji filmu.
Rys. 95 Zakładka Zapis wideo dialogu Opcje programu
Po wybraniu kodeka, należy ustalić częstotliwość z jaką będą rejestrowane a następnie

odtwarzane poszczególne klatki filmu. Poprzez wybór parametru opisującego liczbę klatek na
sekundę użytkownik ustala określoną płynność zapisu i odtwarzania filmu. Przy wyborze
konkretnej wartości należy się kierować kompromisem pomiędzy płynnością obrazu,
a rozmiarem pliku – standardowy zapis plików wideo dobywa się z częstotliwością 25 klatek
na sekundę(kl/s). Drugim z istotnych parametrów jest tempo zapisu. Wybór opcji 1:1 –
- 148 -
oznacza, że film będzie rejestrowany w tempie naturalnym (czas rzeczywisty), pozostałe

opcje dotyczą zapisu w zwolnionym tempie (1:2, 1:5, 1:10).
4.5.2 Aktywacja i zapis pliku wideo
W chwili, gdy projekt symulacji jest gotowy, należy włączyć możliwość rejestracji
filmu przez wybór menu Narzędzia\Zapis wideo lub kliknięcie przycisku znajdującego się
na listwie narzędziowej Symulacja (listwa sterowania przebiegiem symulacji). Samo
włączenie tej opcji nie uruchamia nagrywania, ale od tego momentu każde wyliczanie
symulacji do przodu (Polecenia Symulacja\Krok w przód, Symulacja\W przód) w trybie 3D
powoduje rejestrację obrazu z okna 3D do pliku. Analogicznie działa to w trybie 2D, pod
warunkiem ustawienia formatu zapisu Microsoft Video 1. Plik wideo tworzony jest
automatycznie w tym samym katalogu, co plik projektu. Jeżeli projekt nie został jeszcze
nigdzie zapisany, to plik wideo tworzony jest w aktualnym katalogu roboczym programu.
Rozdzielczość zapisywanego obrazu odpowiada aktualnemu rozmiarowi zawartości
okna widoku 3D. Aby zapisywać film w pełnej rozdzielczości posiadanego monitora, należy
wybrać polecenie Widok\Pełny ekran.
Kolejne klatki filmu zapisywane do pliku synchronizowane są z postępem symulacji,
a nie z czasem rzeczywistym. Powoduje to, że przebieg symulacji na filmie jest zawsze
płynny, niezależnie od zmiennego tempa wyliczania przebiegu (szarpanie na ekranie) czy
pauz wykonywanych przez użytkownika. Pauzy można wykorzystać do zmiany położenia
kamery. Nie należy natomiast w trakcie zapisu filmu zmieniać rozmiaru okna widoku 3D.
Każdorazowo przy zatrzymaniu symulacji poleceniem Symulacja\Stop zamykany jest
aktualny plik wideo i w przypadku kolejnego jej uruchamiania tworzony jest nowy
z automatycznie nadawaną nazwą.
3. Program V-SIM generuje surowe pliki wideo zawierające pojedynczy przebieg
symulacji od wybranego do wybranego momentu. Filmy te można poddać dalszej obróbce
(dodanie komentarzy, montaż, itp.) za pomocą dowolnego edytora plików wideo, np.
Za pomocą darmowego programu Microsoft Movie Maker (http://windows.microsoft.com/pl-
pl/windows/get-movie-maker-download).
- 149 -
4.6 Raport z symulacji

Program V-SIM posiada mechanizm umożliwiający automatyczne utworzenie raportu
opisującego przeprowadzoną w nim symulację ruchu. Raport ten zawiera informacje
o przyjętych założeniach symulacji, poszczególnych obiektach w niej uczestniczących,
a także o aktualnym (końcowym) stanie symulacji.
Aby uruchomić mechanizm tworzenia raportu należy wywołać polecenie
Narzędzia\Raport58 (skrót klawiszowy [Ctrl]+[R]). Po jego wywołaniu pojawia się pierwsza
strona Kreatora raportu. Należy przejść do kolejnej strony Kreatora klikając przycisk
Dalej >.
Druga strona Kreatora raportu umożliwia sprecyzowanie zakresu danych. Zawiera
ona zbiór opcji, które mogą być indywidualnie zaznaczane lub nie decydując o uwzględnieniu
związanej z nią informacji w raporcie. Aby ułatwić odnalezienie właściwej opcji
poszczególne pozycje zorganizowane są w hierarchiczne drzewo odpowiadające kolejnym
rozdziałom i podrozdziałom tworzonego raportu. Po zaznaczeniu właściwego zakresu danych
należy przejść do kolejnej strony ponownie klikając przycisk Dalej >.
Następna strona Kreatora zawiera podgląd utworzonego raportu. Do kolejnej strony
przechodzimy ponownie klikając przycisk Dalej >.
Ostatnia strona Kreatora umożliwia wybór sposobu wyprowadzenia raportu. Dostępne
są następujące możliwości:
 Wydrukować (opcja domyślna). Po wybraniu tej opcji i przyciśnięciu przycisku
Zakończ program bezpośrednio wydrukuje przygotowany raport na zainstalowanej
w systemie drukarce. Wcześniej program zapyta o wybór drukarki i inne opcje wydruku.
Przed wydrukiem można jeszcze ustalić format papieru i marginesy klikając przycisk
Ustawienia strony.
 Zapisać do pliku. Po wybraniu tej opcji i przyciśnięciu przycisku Zakończ program
zapisze treść przygotowanego raportu w pliku o formacie tekstowym (.TXT). Przed zapisem
program zapyta o nazwę i lokalizację tworzonego pliku. Tak utworzony plik może być dalej
przetwarzany w dowolnym edytorze tekstowym.
 Skopiować do Schowka. Po wybraniu tej opcji i przyciśnięciu przycisku Zakończ
program skopiuje przygotowany raport z zachowaniem jego formy do Schowka Windows.
Następnie ze Schowka może on być umieszczony w dokumencie przetwarzanym
w dowolnym edytorze tekstowym pracującym w środowisku Windows59.
58
Polecenie to nie jest dostępne, gdy nie zostały wprowadzone żadne obiekty symulacji.
59
W większości programów odbywa się to za pomocą polecenia Edycja\Wklej lub Edycja\Wklej specjalnie.
- 150 -
4.7 Anomalie występujące w trakcie symulacji

W trakcie rzeczywistego przebiegu ruchu pojazdu występują czasem sytuacje, których
przyjęte w programie V-SIM modele matematyczne nie są w stanie poprawnie opisać. W tym
rozdziale zebrano opisy takich sytuacji i sposoby radzenia sobie w takich sytuacjach.
4.7.1 Kontakt nadwozia pojazdu z powierzchnią terenu
W przyjętym modelu matematycznym, siły zewnętrzne działające na pojazd ze strony
ukształtowania terenu działają jedynie poprzez model kontaktu koła ogumionego
z nawierzchnią. Wyjątek stanowią kolizje pojazdu z przeszkodami terenowymi, opisanymi
w rozdziale 5, strona 153. Wszelkie inne sytuacje kontaktu nadwozia pojazdu z powierzchnią
terenu nie mogą być przez program właściwie zinterpretowane.
Aby uniknąć nieprawidłowości program na bieżąco monitoruje położenie narożników
nadwozia60 na określonej wysokości oraz opcjonalnie przedniego i tylnego punktu
zaczepienia61 w stosunku do ukształtowania terenu w danym miejscu. Jeżeli wykryty zostanie
kontakt, dalsza symulacja ruchu tego pojazdu zostaje zaprzestana i wyświetlany jest
odpowiedni komunikat.
Dalsze postępowanie użytkownika zależy od przyczyny wystąpienia opisanej sytuacji
i spodziewanych dalszych konsekwencji. Możliwe są 4 przypadki:
 Jeżeli nagły wzrost wysokości terenu wynika z nieprawidłowego jego opisu
w środowisku ruchu, a w rzeczywistości teren unosi się łagodnie należy skorygować projekt
środowiska ruchu, modyfikując parametry istniejących lub wprowadzając nowe obiekty typu
Odcinek drogi lub Obszar nachylony.
 Jeżeli w rzeczywistości w tym miejscu występuje przeszkoda terenowa, z którą
powinna nastąpić kolizja pojazdu należy w tym miejscu umieścić przeszkodę terenową
w postaci Ściany lub Słupa.
 Kontakt nadwozia z terenem może występować także wskutek niewłaściwego
dobrania charakterystyki zawieszenia do aktualnego obciążenia pojazdu lub niewłaściwego
położenia wypadkowego środka masy. Jeżeli wspomniane parametry nie odpowiadają
rzeczywistości należy je skorygować w pierwszej kolejności.
 Można również zaakceptować takie zachowanie programu i nie wprowadzając
żadnych modyfikacji kontynuować symulację pozostałych obiektów mając jednak na uwadze,
że zatrzymanie jednego z pojazdów ma charakter sztuczny, a w rzeczywistości poruszał się on
najprawdopodobniej dalej w sposób, w który program nie jest w stanie obliczyć.
Wspomniane wcześniej aktywne elementy środowiska opisane zostały w rozdziale
2.4, strona 68
4.7.2 Wywrócenie się pojazdu
Skrajnym przypadkiem sytuacji opisanej wcześniej jest wywrócenie się pojazdu.
Sytuacja prowadząca do wywrócenia się pojazdu i moment rozpoczęcia tego zjawiska może
być przeanalizowana przez program bez przeszkód, jednak dalsze zachowanie pojazdu w tym
obtaczanie nadwozia po powierzchni terenu nie może być przeanalizowane z powodów jak
60
Czterech narożników prostokąta o wymiarach katalogowej długości i szerokości nadwozia, opisanego na
nadwoziu pojazdu.
61
O ile pojazd jest w nie wyposażony.
- 151 -
wyżej. Sytuacja wywrócenia zostanie przez program wykryta i dalsza symulacja tego pojazdu
przerwana na takich samych zasadach, jak opisano wcześniej.
Użytkownik ma w tej sytuacji 2 możliwości:
 Jeżeli z innych przesłanek wynika, że w rzeczywistej sytuacji także wystąpiło / mogło
wystąpić wywrócenie pojazdu należy zaakceptować takie zachowanie programu i nie
wprowadzając żadnych modyfikacji kontynuować symulację pozostałych obiektów mając
jednak na uwadze, że zatrzymanie jednego z pojazdów ma charakter sztuczny,
a w rzeczywistości poruszał się on najprawdopodobniej dalej w sposób, w który program nie
jest w stanie obliczyć.
 Jeżeli w rzeczywistej sytuacji nie wystąpiło / nie mogło wystąpić wywrócenie pojazdu
należy tak zmodyfikować warunki środowiska ruchu / stan początkowy pojazdu / zadania
wykonywane w trakcie ruchu, aby program nie doprowadzał do takiej sytuacji.
- 152 -
5 Analiza zderzeń
Program V-SIM umożliwia analizę zderzeń pomiędzy pojazdami mechanicznymi
biorącymi udział w symulacji, pomiędzy pojazdami mechanicznymi, a nieruchomymi
przeszkodami terenowymi występującymi w środowisku, a także pomiędzy pojazdami
a innymi uczestnikami ruchu drogowego (obiektami kinematycznymi).
Program wyposażony jest w dwa modele analizy zderzeń:
Model siłowy (ciągły), w którym siły działające pomiędzy uczestnikami zderzenia rozwijają
się w sposób ciągły od pierwszego kontaktu nadwozi do ostatecznego ich rozszczepienia.
Klasyczny, impulsowy model zderzenia (Kudlicha – Slibara) w którym wymiana impulsów
siły pomiędzy uczestnikami zderzenia odbywa się w jednym, wybranym momencie czasu.
Stosowany model analizy zderzeń oraz inne, globalne parametry ich analizy wybiera
się za pomocą opcji zgrupowanych w zakładce Zderzenia dialogu Opcje programu
wywoływanego za pomocą polecenia Narzędzia/Opcje (skrót klawiszowy [Ctrl]+[K]).
- 153 -
5.1 Detekcja kolizji

W trakcie przeprowadzania symulacji ruchu program na bieżąco sprawdza, czy nie
następuje kolizja pomiędzy obiektami symulacji oraz przeszkodami terenowymi. Jako
kryterium wystąpienia kolizji przyjmowane jest geometryczne nakładanie się sylwetek
obiektów w płaszczyźnie 2D. Jeżeli zostanie wykryta kolizja program rozpoczyna jej analizę
w zależności od wybranego modelu.
- 154 -
5.2 Siłowy model analizy zderzeń

5.2.1 Założenia modelu
W modelu siłowym (ciągłym) siły działające pomiędzy uczestnikami zderzenia
rozwijają się w sposób ciągły przez cały czas kontaktu sylwetek obiektów biorących udział
w zderzeniu. Wielkość siły wyznaczana jest na podstawie wielkości obszaru deformacji oraz
przyjętych sztywności obiektów uczestniczących w zderzeniu.
Model ten został specjalnie opracowany dla potrzeb komputerowej symulacji ruchu
pojazdów i jest najbardziej zbliżony do rzeczywistego przebiegu zderzenia. Nie może być
jednak stosowany do analizy zderzeń z kinematycznymi obiektami symulacji. Ponadto wpływ
użytkownika na wyniki jego działania jest ograniczony.
5.2.2 Graficzna wizualizacja zderzenia
Przez cały czas występowania kolizji pomiędzy obiektami program przedstawia
przebieg zderzenia oraz jego najważniejsze parametry (zobacz rozdział 5.3.4.2) w postaci
specjalnego obiektu graficznego, który wyświetlany jest łącznie z obiektami biorącymi udział
w kolizji.
Rys. 96 Graficzna reprezentacja zderzenia siłowego

Obiekt ten przedstawia są następujące elementy interpretacji zderzenia:
Strefa nakładania. Reprezentowana jest przez zakreskowany obszar i odzwierciedla zakres
geometrycznego wnikania w siebie sylwetek obiektów.
Orientacja płaszczyzny stycznej. Reprezentowane jest przez ciągła linię. Linia ta przechodzi
przez punkt przyłożenia siły i wyznacza potencjalny kierunek poślizgu pomiędzy
zderzającymi się obiektami.
Stożek tarcia. Jego przekrój poziomy zaznaczony przez przerywane linie przecinające się
w początku lokalnego układu odniesienia. Stopień ich nachylania przedstawia przyjętą
wartość tangensa kąta tarcia. Wektor siły zderzenia może zawierać się jedynie wewnątrz
stożka tarcia.
- 155 -
Wektor(y) siły. Reprezentowane są przez strzałki, których długość i kierunek określa wartość
i kierunek siły działającej na danego jej uczestnika.
Punkt przyłożenia siły. Reprezentowany jest przez punkt przecięcia płaszczyzny stycznej
z wektorem siły.
Uwaga! Nie należy mylić strefy nakładania sylwetek z zakresem deformacji nadwozi
pojazdów uczestniczących w zderzeniu. Granica pomiędzy strefami deformacji
uczestników zderzenia przebiega gdzieś wewnątrz strefy nakładania sylwetek w zależności od
sztywności obiektów biorących udział w zderzeniu. I tak, jeżeli w zderzeniu biorą udział
pojazdy, które zderzają się częściami nadwozia o zbliżonej sztywności – granica obszarów
deformacji przebiegać będzie w połowie strefy nakładania. Jeżeli następuje zderzenie pojazdu
ze sztywną przeszkodą terenową – obszar deformacji tej przeszkody będzie znikomy, a cała
zaznaczona strefa nakładania będzie odpowiadać obszarowi deformacji nadwozia pojazdu.
5.2.3 Przebieg i parametry zderzenia
Zderzenie w modelu siłowym analizowane jest w sposób automatyczny, bez
konieczności interwencji ze strony użytkownika. W trakcie analizy zderzenia program
w każdym kroku niezależnie wyznacza następujące parametry opisujące zderzenie:
 Punkt przyłożenia siły. Jest to punkt w przestrzeni, w którym przykładana jest zewnętrzna
siła działająca na każdego z uczestników zderzenia. Współrzędne x i y tego punktu
w globalnym układzie odniesienia przyjmowane są jako środek ciężkości strefy nakładania.
Współrzędna z (wysokość w globalnym układzie odniesienia) wyznaczana jest na podstawie
parametrów nadwozia pojazdu biorącego udział w zderzeniu62, aktualnego jego położenia
oraz wysokości ewentualnej przeszkody terenowej, z którą następuje zderzenie.
 Orientacja płaszczyzny stycznej. Płaszczyzna ta wyznacza kierunek potencjalnego poślizgu
względnego pomiędzy obiektami uczestniczącymi w zderzeniu. Kąt obrotu płaszczyzny
stycznej względem osi z globalnego układu odniesienia wyznaczany jest na podstawie
aktualnego położenia oraz geometrii uczestników zderzenia. Pozostałe dwa kąty obrotu
płaszczyzny stycznej przyjmowane są jako zerowe.
 Wartość współczynnika tarcia, która decyduje o udziale ewentualnego poślizgu względnego
pomiędzy obiektami uczestniczącymi w zderzeniu. Wartość współczynnika tarcia
wyznaczana jest jednokrotnie na początku danego zderzenia jako średnia arytmetyczna
z przyjętych przez użytkownika parametrów nadwozi pojazdów biorących udział w zderzeniu
i ewentualnej przeszkody terenowej, z którą następuje zderzenie.
 Wartość współczynnika restytucji, która decyduje o charakterze zderzenia typu sprężyste –
plastyczne. Współczynnik restytucji ma wpływ jedynie na fazę restytucji zderzenia. Jego
wartość wyznaczana jest jednokrotnie przez program na podstawie wielkości pola
powierzchni rzutu strefy nakładania w apogeum fazy kompresji.
 Kierunek działania siły zderzenia. W fazie kompresji przyjmowany jest przez program jako
kierunek prędkości względnej między uczestnikami zderzenia w punkcie przyłożenia siły.
W fazie restytucji powtarzany jest kierunek największej siły z fazy kompresji.
 Wartość siły zderzenia. W fazie kompresji przyjmowana jest przez program na podstawie
wielkości powierzchni rzutu strefy nakładania oraz średniej harmonicznej zadanych przez
62
- 156 -
użytkownika sztywności nadwozi pojazdów biorących udział w zderzeniu i ewentualnej

przeszkody terenowej, z którą następuje zderzenie. W fazie restytucji przyjmowana jest
jedynie część pola powierzchni rzutu strefy nakładania wyznaczona na podstawie
współczynnika restytucji.
Większość z powyższych parametrów zderzenia wizualizowana jest w postaci
graficznej reprezentacji zderzenia, jak opisano we wcześniejszym podrozdziale.
Pomimo automatycznego przebiegu analizy zderzenia użytkownik ma jednak
możliwość sprawdzenia parametrów przyjętych przez program a nawet ich modyfikacji.
W tym celu, w trakcie analizy zderzenia, należy zatrzymać symulację, a następnie wywołać
polecenie Symulacja\Analiza zderzenia (skrót klawiaturowy [Ctr]+[L]) lub przez
wywołanie właściwości obiektu graficznego reprezentującego zderzenie (np. podwójne
kliknięcie). Wyświetlony zostanie wówczas dialog Zderzenie zawierający w pierwszej
zakładce następujące parametry wpływające na przebieg analizowanego zderzenia:
 Korekta położenia punktu przyłożenia siły. Użytkownik ma możliwość skorygowania
położenia punktu, w którym przyłożona jest siła zderzenia działająca na uczestników
zderzenia. Odbywa się to poprzez zadanie wartości przesunięcia w trzech kierunkach
globalnego układu współrzędnych, o które następuje przesunięcie automatycznie
wyznaczonego punktu przyłożenia siły w trakcie całej analizy danego zderzenia. Domyślna
wartość to (0, 0, 0 mm) – brak przesunięcia automatycznie wyznaczonego punktu.
 Korekta orientacji płaszczyzny stycznej. Analogicznie, użytkownik ma możliwość
skorygowania orientacji płaszczyzny stycznej, względem której następuje ewentualny poślizg
względny pomiędzy obiektami uczestniczącymi w zderzeniu. Odbywa się to poprzez zadanie
wartości kąta obrotu względem trzech osi, o które następuje obrót automatycznie
wyznaczonej orientacji płaszczyzny stycznej w trakcie całej analizy danego zderzenia.
Domyślna wartość to (0, 0, 0 º) – brak korekty automatycznie wyznaczonej płaszczyzny.
 Współczynnik tarcia. Bezpośrednio wartość współczynnika tarcia pomiędzy uczestnikami
zderzenia wykorzystywana w trakcie całej analizy danego zderzenia.
 Współczynnik restytucji. Bezpośrednio wartość współczynnika restytucji. Współczynnik
restytucji wykorzystywany jest dopiero w fazie restytucji zderzenia. Wcześniej jego wartość
może nie być określona, ale już na tym etapie może być wprowadzona przez użytkownika.
Jeżeli użytkownik zmodyfikuje którykolwiek z powyższych parametrów,
za wyjątkiem współczynnika restytucji w fazie kompresji zderzenia symulacja będzie musiała
być rozpoczęta jeszcze raz od stanu początkowego z odrzuceniem dotychczas uzyskanych
wyników (poleceniem Stop). W kolejnym przebiegu symulacji przy analizie tego
zderzenia program wykorzysta zapamiętane parametry wprowadzone przez użytkownika
Parametry te można również sprawdzić po zakończeniu zderzenia korzystając
z funkcji Rejestr Zdarzeń63 oraz w Raporcie z symulacji64.
Na drugiej zakładce dialogu Zderzenie zebrane są opcje odpowiedzialne za wygląd
obiektu reprezentującego zderzenie (zobacz rozdział 5.2.2, strona 155).
63
Zobacz rozdział 1.9.4.2, strona 32.
64
Zobacz rozdział 4.6, strona 133.
- 157 -
5.2.4 Zderzenia z niewielkimi przeszkodami

Szczególną uwagę należy zwrócić na zderzenia pojazdów z przeszkodami
o niewielkiej grubości, np. słupy, drzewa, cienkie ściany. W modelu siłowym siła
oddziałująca na pojazd wyznaczana jest m.in. na podstawie wielkości powierzchni
rzutu strefy nakładania sylwetek obiektów biorących udział w zderzeniu. Pewien problem
występuje w sytuacji, gdy część obrysu pojazdu znajdzie się za obrysem przeszkody, np. gdy
przekrój cienkiego słupa / drzewa całkowicie wniknie do obrysu pojazdu lub gdy część
obrysu pojazdu znajdzie się za ciekną ścianą. W takiej sytuacji strefa nakładania wyznaczana
stricte jako część wspólna obrysu sylwetek uczestników byłaby mniejsza niż rzeczywisty
obszar deformacji nadwozia pojazdu, a wyznaczona na tej podstawie siła nie adekwatna do
rzeczywistego zderzenia. Aby uniknąć tej sytuacji dla zderzeń z małymi 65 przeszkodami
terenowymi program automatycznie rozszerza obszar sztywności przeszkody dodając „cień”
za przeszkodą rozciągający się w kierunku prędkości pojazdu uderzającego w przeszkodę.
„Cień” ten dodawany jest na potrzeby konkretnego zderzenia, jednokrotnie na samym jego
początku. W przypadku ścian należy odpowiednio dobrać ich grubość adekwatnie do
prędkości uderzającego pojazdu tak, aby nigdy część obrysu pojazdu nie znalazła się za
przeszkodą. Grubość ściany nie ma wpływu na przebieg analizowanego zderzenia za
wyjątkiem efektu opisanego wyżej. Niezależnie od podanych tutaj, automatycznych
i manualnych rozwiązań należy zawsze, ze szczególną uwagą śledzić przebieg takiego
zderzenia.
Niezależnie od problemów opisanych wyżej w rzeczywistych zderzeniach czasem
dochodzi w wyniku uderzenia do złamania, zgięcia, wyrwania lub przewrócenia takiej
niewielkiej przeszkody terenowej. Program automatycznie nie uwzględnia skutków takiej
sytuacji.
65
Dla których rozciągłość w kierunku x i y nie przekracza 1m.
- 158 -
5.3 Impulsowy model analizy zderzeń

5.3.1 Założenia modelu
Impulsowy model zderzenia opiera się na współczynniku restytucji w miejsce
współczynników sztywności poszczególnych elementów nadwozia. W modelu tym ruch
pojazdów odbywa się w swobodny sposób, bez wzajemnych interakcji (ruch
przedzderzeniowy) aż do pewnego, umownego momentu, w którym następuje wymiana
impulsów siły pomiędzy uczestnikami zderzenia. Dalszy ruch odbywa się również w sposób
swobodny (ruch pozderzeniowy). Model ten umożliwia interakcję użytkownika umożliwiając
mu skorygowanie automatycznie przyjętych przez program wartości.
Model impulsowy nie może służyć do analizy zderzeń z udziałem pojazdów
członowych.
Ruch pozderzeniowy innych obiektów niż pojazdy mechaniczne nie jest przez
program analizowany.
Program V-SIM umożliwia analizę zderzeń w trzech trybach w zależności od stopnia
udziału użytkownika:
Tryb manualny, w którym użytkownik wybiera moment wymiany impulsów sił oraz ma
możliwość wglądu i korekty parametrów zderzenia.
Tryb półautomatyczny, w którym program wybiera moment wymiany impulsów sił,
użytkownik zaś ma możliwość wglądu i korekty parametrów zderzenia.
Tryb automatyczny, w którym program samodzielnie wybiera moment wymiany impulsów
sił oraz samodzielnie dobiera parametry zderzenia lub przyjmuje je z podobnego zderzenia
przeprowadzonego we wcześniejszej symulacji.
Jeżeli wybrany jest tryb manualnej analizy zderzeń, w momencie wykrycia nowej
kolizji program wyświetla stosowny komunikat66z instrukcją dalszego sposobu postępowania.
W trybie manualnym od tego momentu widoczna jest graficzna interpretacja zderzenia
(zobacz rozdział 5.3.2) i rozpoczyna się faza ruchu przedzderzeniowego (zobacz rozdział
5.3.3).
5.3.2 Graficzna wizualizacja zderzenia
W trybie manualnym, przez cały czas występowania kolizji pomiędzy obiektami
program przedstawia przebieg zderzenia oraz jego najważniejsze parametry (zobacz rozdział
5.3.4.2) w postaci specjalnego obiektu graficznego, który wyświetlany jest łącznie
z obiektami biorącymi udział w kolizji.
66
Komunikat ten wyświetlany jest standardowo. Przestaje się pojawiać, jeżeli użytkownik, podczas ostatniego
jego wyświetlenia zaznaczył opcję Nie pokazuj więcej tego komunikatu. Aby program powtórnie wyświetlał ten
komunikat należy zaznaczyć opcję: Narzędzia  Opcje  Zderzenia  Pokaż komunikat o zderzeniu.
- 159 -
n
t
Rys. 97 Graficzna reprezentacja zderzenia impulsowego

Obiekt ten przedstawia następujące elementy interpretacji zderzenia67:
Strefa nakładania. Reprezentowana jest przez zakreskowany obszar i odzwierciedla zakres
geometrycznego wnikania w siebie sylwetek obiektów.
Lokalny układ odniesienia. Reprezentowany jest przez dwie ciągłe linie (osie) przecinające
się pod kątem prostym. Początek tego układu jest punktem przyłożenia impulsu siły.
Oś oznaczona literą „n” wyznacza kierunek normalny zderzenia, zaś oś oznaczona literą „t” –
kierunek styczny zderzenia.
Stożek tarcia. Jego przekrój poziomy zaznaczony przez przerywane linie przecinające się
w początku lokalnego układu odniesienia. Stopień ich nachylania przedstawia przyjętą
wartość tangensa kąta tarcia. Wektor impulsu siły może zawierać się jedynie wewnątrz stożka
tarcia.
Wektor(y) impulsu siły. Reprezentowane są przez strzałki, których długość i kierunek
określa wartość i kierunek impulsu siły działającej w momencie zderzenia na danego jej
uczestnika.
Punkt przyłożenia impulsu siły. Reprezentowany jest przez punkt przecięcia płaszczyzny
stycznej z wektorem impulsu siły.
Pozycje „pozderzeniowe”. Reprezentowane są przez dodatkowe, rozjaśnione sylwetki
pojazdów. Odpowiadają one hipotetycznym pozycjom pojazdów w zadanym okresie czasu68
po zderzeniu, gdyby poruszały się one na zasadach kinematyki z prędkościami nadanymi im
67
Jeżeli wybrana została opcja automatycznej analizy zderzeń lub na etapie ruchu pozderzeniowego wizualizacja
zderzenia przedstawiona jest w sposób uproszczony, sprowadzający się do zaznaczenia strefy nakładania.
68
Domyślny odstęp czasu to 250ms po zderzeniu. Wartość tego odstępu można zmienić za pomocą pola
Interwał znajdującego się na zakładce Wygląd dialogu Zderzenie.
- 160 -
przez zderzenie. Pozycje pozderzeniowe pozwalają wzrokowo oszacować kierunek, prędkość

liniową i obrotową, z jaką pojazdy zostają odrzucone po zderzeniu.
Uwaga! Nie należy mylić strefy nakładania sylwetek z zakresem deformacji nadwozi
pojazdów uczestniczących w zderzeniu. Granica pomiędzy strefami deformacji
uczestników zderzenia przebiega gdzieś wewnątrz strefy nakładania sylwetek w zależności od
sztywności obiektów biorących udział w zderzeniu. I tak, jeżeli w zderzeniu biorą udział
pojazdy, które zderzają się częściami nadwozia o zbliżonej sztywności – granica obszarów
deformacji przebiegać będzie w połowie strefy nakładania. Jeżeli następuje zderzenie pojazdu
ze sztywną przeszkodą terenową – obszar deformacji tej przeszkody będzie znikomy, a cała
zaznaczona strefa nakładania będzie odpowiadać obszarowi deformacji nadwozia pojazdu.
Oprócz informacji dla użytkownika, obiekt graficzny obrazujący zderzenie pozwala
także w wygodny i szybki sposób na modyfikację podstawowych parametrów zderzenia
takich, jak punkt przyłożenia impulsu oraz położenie płaszczyzny stycznej:
Aby przemieścić punkt przyłożenia impulsu (w płaszczyźnie x-y69) należy za pomocą
myszy przeciągnąć środkowy uchwyt zaznaczonego obiektu. Punkt przyłożenia impulsu może
być wybrany jedynie w obrębie strefy nakładania.
Aby zmienić kąt70 położenia płaszczyzny stycznej należy myszą przeciągnąć któryś
z czterech uchwytów obiektu znajdujących się na końcach osi.
Alternatywnie do wykorzystania myszy, powyższe parametry można również
zmodyfikować precyzyjnie za pomocą klawiatury w analogiczny sposób jak modyfikuje się
położenie innych obiektów graficznych znajdujących się na projekcie. Aby przemieszczać
punkt przyłożenia impulsu drobnym krokiem można używać klawiszy kursora.
Aby, podobnie zmieniać kąt położenia płaszczyzny stycznej należy używać klawiszy kursora
łącznie z klawiszem [Ctrl].
5.3.3 Ruch przedzderzeniowy
W trybie manualnym, po wykryciu kolizji symulacja powinna być kontynuowana
przez użytkownika aż do momentu osiągnięcia zadanego, maksymalnego nałożenia się
sylwetek obiektów biorących udział w zderzeniu71. Symulacja powinna być przez ten czas
wykonywana w trybie krok-po-kroku.
W trakcie ruchu przedzderzeniowego program automatycznie wylicza i uaktualnia
proponowane parametry zderzenia na podstawie parametrów uczestników zderzenia oraz ich
aktualnych położeń i prędkości. Automatycznie wyliczane są następujące parametry:
 Punkt przyłożenia impulsu;
 Kąt położenia płaszczyzny stycznej;
69
Pozycję z (wysokość) punktu przyłożenia impulsu można jedynie zmienić za pomocą zakładki Parametry
dialogu Zderzenie.
70
Pozostałe kąty położenia płaszczyzny stycznej można jedynie zmienić za pomocą zakładki Parametry dialogu
Zderzenie.
71
Badania doświadczalne wykazują, że niezależnie od typu pojazdów biorących udział w zderzeniu, jak i ich
prędkości przedzderzeniowych, faza kompresji trawa zawsze około 45 do 60 ms. W rzeczywistości ruch ten jest
ruchem opóźnionym, aż do chwilowego wyrównania się prędkości uczestników zderzenia. W programie, w
przyjętym, impulsowym modelu zderzenia ruch ten jest nieskrępowany, więc jego czas musi być odpowiednio
krótszy, aby doprowadzić do zbliżonego nałożenia się sylwetek.
- 161 -
 Współczynnik restytucji.
Jeżeli użytkownik zmodyfikował wcześniej, za pomocą dialogu lub graficznie, którąś
z tych wielkości – nie zostaje ona już naliczana automatycznie72.
5.3.4 Parametry zderzenia
Wszystkie parametry opisujące przebieg zderzenia, parametry początkowe i końcowe
zgromadzone zostały w postaci numerycznej w dialogu Zderzenie. Dialog ten można
wywołać przez polecenie Symulacja\Analiza zderzenia (skrót klawiaturowy [Ctr]+[L])
lub przez wywołanie właściwości obiektu graficznego reprezentującego zderzenie (np.
podwójne kliknięcie). Dialog Zderzenie jest niemodalny, może być, więc wyświetlany przez
cały czas analizy danego zderzenia nie blokując normalnej pracy z programem.
5.3.4.1 Dane wejściowe

W zakładce Przed „Obiekt” zebrane zostały dane numeryczne opisujące
aktualne położenie i prędkość liniową oraz obrotową pojazdu samochodowego
biorącego udział w zderzeniu. Jeżeli zderzenie analizowane jest w chwili początkowej
symulacji, dane te odpowiadają parametrom początkowym ruchu danego obiektu (zobacz
rozdział 3.1.1) i mogą być modyfikowane przez użytkownika. W przeciwnym wypadku dane
te są tylko-do-odczytu i służą jedynie celom informacyjnym.
W dialogu Zderzenie występuje zakładka tego typu dla każdego obiektu symulacji
biorącego udział w danym zderzeniu (jedna lub dwie).
5.3.4.2 Parametry zderzenia

W zakładce Parametry zebrano ogólne parametry określające zderzenie,
a niezwiązane konkretnie z żadnym z jego uczestników. Są to:
 Punkt przyłożenia impulsu.
 Orientacja płaszczyzny stycznej.
 Tangens kąta tarcia.
 Współczynnik restytucji.
Wartości parametrów oznaczone kolorem czerwonym są wartościami wprowadzonymi
przez użytkownika. Pozostałe wartości, oznaczone kolorem czarnym, są domyślnymi
wartościami zaproponowanymi przez program. Aby zrezygnować z wprowadzonych przez
użytkownika modyfikacji należy kliknąć przycisk Domyślne.
5.3.4.3 Przebieg zderzenia

W zakładce Przebieg zebrano ogólne informacje opisowe związane z przebiegiem
zderzenia, a niezwiązane konkretnie z żadnym z jego uczestników. Są to dane tylko-do
odczytu i mają charakter informacyjny.
5.3.4.4 Pasażerowie
W zakładce Pasażerowie „Obiekt” znajdują się informacje o siłach bezwładności
72
Jeżeli użytkownik przemieścił ręcznie punkt przyłożenia impulsu, a w wyniku przemieszczania się obiektów
punkt ten wypadłby poza strefą nałożenia się sylwetek, program powtórnie przejdzie do automatycznego
naliczania położenia tego punktu.
- 162 -
działających na pasażerów danego pojazdu w wyniku zderzenia, oraz pośrednio,

o spowodowanym przez tą siłę ruchu pasażerów względem nadwozia pojazdu w momencie
zderzenia.
Na zakładce tej znajduje się podgląd sylwetki pojazdu z zaznaczonymi pozycjami
zajmowanymi przez pasażerów oraz wektorami przyspieszeń wynikających z bezwładności,
a działających na pasażerów w momencie zderzenia. Wektorowy rysunek przedstawiający
przyspieszenia działające na pasażerów można zapisać w pliku (naciskając przycisk Zapisz)
lub skopiować do Schowka Windows (naciskając przycisk Kopiuj), skąd później może być
wklejony do innej aplikacji.
5.3.4.5 Dane wyjściowe

W zakładce Po „Obiekt” zebrane zostały dane opisujące zmiany zachodzące
w pojeździe samochodowym w wyniku zderzenia (ruch pozderzeniowy).
Składają się na nią dane numeryczne opisujące pozderzeniową prędkość liniową i obrotową
pojazdu. Są to dane tylko-do odczytu i mają charakter informacyjny.
5.3.4.6 Wygląd
W zakładce Wygląd zebrano parametry określające sposób rysowania graficznego
obiektu reprezentującego zderzenie (zobacz rozdział 5.3.2). Dane ta mają charakter
globalny i odnoszą się do wyglądu wszystkich obiektów reprezentujących zderzenia w całym
programie.
5.3.5 Zatwierdzenie zderzenia
W trybie manualnym, aby wykonać zderzenie, tj. doprowadzić do wymiany impulsów
siły pomiędzy jego uczestnikami należy w odpowiednim momencie zatwierdzić dialog
analizy zderzenia. Zderzenie z aktualnymi parametrami zostaje zaakceptowane przez
naciśnięcie przycisku OK dialogu Zderzenie (przyciśnięcia klawisza [Enter] przy domyślnym
przycisku OK).
Dialog Zderzenie zostanie zamknięty73 i rozpoczyna się faza ruchu pozderzeniowego.
5.3.6 Ruch pozderzeniowy
Po zatwierdzeniu zderzenia pojazd(y) biorące w nim udział zaczynają poruszać się
z prędkościami pozderzeniowymi. W tej fazie obiekt graficzny reprezentujący zderzenie nadal
istnieje do momentu, w którym sylwetki uczestników zderzenia ostatecznie się nie rozłączą.
Jeżeli wybrana została opcja wielokrotne zderzenia74 możliwe jest wymuszenie drugiego
(oraz kolejnego) zderzenia pomiędzy obiektami poprzez kolejne wywołanie dialogu Analiza
73
Z przyjętymi parametrami zderzenia można zapoznać się również później poprzez Rejestr zdarzeń (zobacz
rozdział 6.1, strona 106). Są one również uwzględniane w tworzonym Raporcie (zobacz rozdział 6.2, strona
107).
Opcje tą można zmienić na zakładce Zderzenie dialogu Opcje programu wywoływanego za pomocą polecenia
74
Narzędzia \ Opcje.
- 163 -
zderzenia. W przypadku wyłączonej opcji wielokrotne zderzenia75 obiekt graficzny

wyświetlany jest w uproszczony sposób (pokazywany jest jedynie obszar nakładania).
5.3.7 Półautomatyczna analiza zderzeń
Program V-SIM może pracować w trybie półautomatycznej analizy zderzeń. Tryb
ten wybiera się poprzez zaznaczenie opcji Półautomatyczny na zakładce Zderzenia dialogu
Opcje programu wywoływanego za pomocą polecenia Narzędzia \ Opcje ([Ctrl]+[K]).
W trybie tym program samodzielnie wybiera moment, w którym powinna nastąpić
wymiana impulsów siły pomiędzy uczestnikami zderzenia. W momencie tym symulacja jest
przerywana i wyświetlany jest dialog Parametry zderzenia76 umożliwiający użytkownikowi
zapoznanie się z przyjętymi parametrami, ich ewentualną korektę oraz zatwierdzenie
wykonania zderzenia.
Moment wymiany impulsów sił przyjmowany jest w chwili upłynięcia zadanego czasu
od momentu zetknięcia się sylwetek. Długość tego okresu czasu można zmienić za pomocą
opcji na zakładce Zderzenia dialogu Opcje programu. Domyślna wartość wynosi 30 ms.
Jeżeli włączona jest opcja Wielokrotnych zderzeń77 program automatycznie wybierze
moment i zaproponuje drugie (i kolejne) zderzenie, jeżeli dalszy ruch pojazdów powoduje
powiększanie strefy nakładania.
5.3.8 Automatyczna analiza zderzeń
Program V-SIM może pracować w trybie automatycznej analizy zderzeń. Tryb ten
wybiera się poprzez zaznaczenie opcji Automatyczny na zakładce Zderzenia dialogu Opcje
programu wywoływanego za pomocą polecenia Narzędzia \ Opcje ([Ctrl]+[K]).
W trybie tym program samoczynnie uwzględnia skutki zachodzących zderzeń bez
udziału użytkownika. Program automatycznie wybiera moment, w którym powinna nastąpić
wymiana impulsów siły pomiędzy uczestnikami zderzenia oraz automatycznie dobiera
parametry zderzenia.
Moment wymiany impulsów sił przyjmowany jest w chwili upłynięcia zadanego czasu
od momentu zetknięcia się sylwetek, tak samo jak w trybie półautomatycznym. Długość tego
okresu czasu można zmienić za pomocą opcji na zakładce Zderzenia dialogu Opcje
programu. Domyślna wartość wynosi 30 ms.
Parametry zachodzącego zderzenia przyjmowane są przez program automatycznie
na podstawie przedzderzeniowego ruchu i położenia obiektów lub przyjmuje je z podobnego
zderzenia przeprowadzonego we wcześniejszej symulacji. Są to te same wartości, jak
proponowane domyślnie wartości parametrów przy manualnym lub półautomatycznym trybie
analizy zderzeń.
Symulacja nie jest przerywana, nie jest także wyświetlany dialog z parametrami
zderzenia. Z przyjętymi parametrami zderzenia można zapoznać się poprzez Rejestr zdarzeń
75
Narzędzia \ Opcje.
76
77
Narzędzia \ Opcje.
- 164 -
(zobacz rozdział 1.9.4.2, strona 32). Są one również uwzględniane w tworzonym Raporcie
Jeżeli włączona jest opcja Wielokrotnych zderzeń78 program automatycznie uwzględni
drugie (i kolejne) zderzenie, jeżeli dalszy ruch pojazdów powoduje powiększanie strefy
nakładania.
78
Narzędzia \ Opcje.
- 165 -
5.4 Pomijanie analizy wybranych zderzeń

Program umożliwia, na żądanie użytkownika, pominięcie wybranych zderzeń
występujących w trakcie symulacji. Opcja ta pozwala np. analizować ruch 2 lub więcej
wariantów przejazdu tego samego pojazdu z różnymi warunkami początkowymi lub różnymi
zadaniami w trakcie ruchu w tym samym czasie na tym samym projekcie symulacji.
- 166 -
5.5 Wybór trybu analizy zderzeń

Program umożliwia analizę poszczególnych zderzeń pomiędzy obiektami symulacji
za pomocą różnych modeli. Wybór modelu, który zostanie użyty dla analizy nowego
zderzenia wybierany jest na zakładce Zderzenia dialogu Opcje programu wywoływanego
poleceniem Narzędzia\Opcje. Domyślnym i zalecanym modelem jest model impulsowy.
Rys. 98 Zakładka "Zderzenia" dialogu opcje programu

Można również wybrać opcje pytania o model zderzenia przy każdym nowym
zderzeniu wykrytym przez program. W takich sytuacjach program pokazuje dialog
pozwalający wybrać pożądany model zderzenia lub wybrać pominięcie zderzenia.
- 167 -
5.6 Powtarzanie parametrów zderzeń

Jak wspomniano w poprzednich rozdziałach, program rejestruje zmodyfikowane przez
użytkownika parametry zachodzących zderzeń i przechowuje je pomiędzy kolejnymi
przebiegami symulacji. Parametry wykonanych zderzeń zostają także zachowane w trakcie
zapisania projektu symulacji i późniejszego jego odczytania z pliku. Jeżeli w kolejnym
przebiegu symulacji dojdzie do podobnego zderzenia między tymi samymi uczestnikami
program automatycznie powtórzy model zastosowany w tym przypadku w poprzednim
przebiegu wraz z ewentualnymi parametrami narzuconymi przez użytkownika.
Aby program nie powtarzał żadnych modeli ani ustawień z poprzednich przebiegów
należy wybrać polecenie Symulacja\Wyczyść rejestr zderzeń lub nacisnąć przycisk Wyczyść
rejestr zdarzeń na zakładce Zderzenia.
- 168 -
5.7 Dodatkowe skutki zderzenia

Oprócz, wspomnianych wcześniej, efektów zderzenia, jakim jest zmiana prędkości
ruchu jego uczestników, skutkami rzeczywistych zderzeń pojazdów mogą być także
uszkodzenia zachodzące w pojazdach oraz zmiany w zachowaniu kierujących. Program
automatycznie nie wykrywa i nie uwzględnia takich skutków. Aby zasymulować takie skutki
użytkownik powinien wprowadzić odpowiednie zadania w ruchu pojazdów (zobacz rozdział
Zadania wykonywane w trakcie ruchu, strona 123) z czasem zaistnienia zbieżnym z czasem
wystąpienia zderzenia.
Poniżej zestawiono najczęściej stosowane w tym celu zadania, które mogą być
wprowadzone przez użytkownika w oparciu o znany stan pojazdu po kolizji oraz spodziewane
zachowanie kierowcy:
Tabela 9. Zestawienie najczęściej stosowanych zadań w ruchu pojazdów
Zadanie Cel wprowadzenia zadania Typowe parametry

Zaprzestanie manewru przyspieszania (o Nacisk na pedał = 0%
Przyspieszenie
ile był wykonywany), hamowanie Czas zmiany = 0,1s
(rozdział 3.1.17.1)
silnikiem.
Skręt kierownicą Zaprzestanie manewru skrętu kierownicą Skręt o kąt = 0°
(rozdział 3.1.17.2) (o ile był wykonywany) Czas zmiany = 0,1s
Hamowanie Zaprzestanie manewru hamowania (o ile Nacisk na pedał = 0%
(rozdział 3.1.17.7) był wykonywany) Czas zmiany = 0,1s
Wysprzęglenie wskutek „wyskoczenia Nowy bieg = N
Zmiana biegu
biegu” lub uszkodzenia układu Czas zmiany = 0,5s
(rozdział 3.1.17.2)
przeniesienia napędu.
Zakleszczenie Zwiększenie oporów ruchu obrotowego Moment hamujący =
koła koła wskutek zakleszczenia przez 10 000 Nm
(rozdział zdeformowane elementy nadwozia. Czas zmiany = 0,1s
3.1.17.10)
Spadek ciśnienia Spadek ciśnienia w oponie wskutek jej Czas spadku = 0,5s
w oponie uszkodzenia.
(rozdział
3.1.17.12)
- 169 -
6 Optymalizator
- 170 -
6.1 Zasada działania

Funkcja ta służy do automatycznego ustalenia wartości nieznanych parametrów
wejściowych symulacji. Działa na identycznej zasadzie, jak manualne prowadzenie symulacji
metodą prób i błędów, ale działa w sposób zautomatyzowany i znacznie szybszy niż
manualne prowadzenie symulacji. Poszukiwane mogą być w zasadzie dowolne nieznane
parametry79, w tym: parametry środowiska ruchu, parametry początkowe ruchu obiektów,
parametry określające moment wystąpienia zadania w trakcie jego ruchu, wielkości
określające poszczególne zadania, parametry zderzeń. Wynikowy przebieg symulacji
oceniany jest przez program pod kątem zgodności z oczekiwaniami użytkownika na
podstawie wybranych parametrów kontrolnych. Parametrami kontrolnymi może być
niezależnie niezależnie położenie i orientacja końcowa wskazanych pojazdów
samochodowych. Parametrom kontrolnym można nadawać indywidualne wagi określające ich
priorytety.
79
Szczegółowa lista wszystkich parametrów, które mogą być poszukiwane za pomocą Optymalizatora znajduje
sie w załączniku nr 11.6 strona 264.
- 171 -
6.2 Sposób użycia

6.2.1 Zadawanie parametrów poszukiwanych
W pierwszej kolejności należy wskazać parametry, których poszukiwać ma program.
W tym celu mając kursor w okienku dialogu, w którym podaje się wartość liczbową
nieznanego parametru należy nacisnąć przycisk [F4]:
Rys. 99 Okno dialogu Właściwości pojazdu

Pojawi się okno dialogowe ustalające parametry poszukiwań:
Rys. 100 Okno Parametr poszukiwany

Należy tutaj wprowadzić zakres poszukiwań, albo poprzez wprowadzenie wartości
średniej i dopuszczalnej tolerancji albo poprzez podanie minimalnej i maksymalnej
spodziewanej wartości. Oczywiście im szerszy zakres tym mniej skuteczne będą
poszukiwania.
Można wprowadzić dowolną ilość poszukiwanych parametrów. Oczywiście, im
większą ilość się ich zada, tym dłużej trwać będą poszukiwania.
- 172 -
6.2.2 Zadawanie parametrów kontrolnych

W drugiej kolejności należy wskazać parametry kontrolne przebiegu symulacji.
Parametrami kontrolnymi może być położenie i orientacja końcowa wybranego pojazdu:
Rys. 101 Okno dialogowe Właściwości z zaznaczonymi parametrami pozycji końcowej

Po wybraniu opcji Znana pozycja końcowa pokazywana jest ona graficznie
i w postaci sylwetki pojazdu, którą można przemieszczać i obracać za pomocą myszy.
Aby zadziałał Optymalizator należy wskazać co najmniej jeden parametr kontrolny.
Można ustawić ich dowolną ilość (położenia i orientacje końcowe dowolnej liczby pojazdów
uczestniczących w symulacji) i nie wpływa to na prędkość działania Optymalizatora.
6.2.3 Uruchomienie procesu optymalizacji
Po wskazaniu co najmniej 1 parametru szukanego i co najmniej 1 parametru
kontrolnego można uruchomić proces optymalizacji. W tym celu należy wybrać polecenie
Symulacja\Optymalizacja lub aktywować proces przy użyciu przycisku znajdującego się
na listwie narzędziowej Symulacja. Po uruchomieniu procesu pojawi się okno dialogowe:
- 173 -
Rys. 102 Okno dialogowe Optymalizacja nieznanych parametrów

Okno umożliwia skorygowanie zakresu szukanych parametrów (podwójne kliknięcie),
wyłączyć chwilowo dany parametr z poszukiwań (CheckBox po lewej), zmienić wagi
parametrów kontrolnych (podwójne kliknięcie). Wagi można wprowadzać w dowolnym
zakresie. Jeżeli chodzi o porównanie położenia liniowego z kątowym to różnica 1 m
odpowiada różnicy 10º przy tych samych wagach. Przed uruchomieniem procesu
optymalizacji można wybrać opcję Podgląd przebiegu symulacji wówczas na ekranie
w formie graficznej będą wyświetlane kolejne symulacje obrazujące jej przebieg z zestawem
kolejno testowanych parametrów kontrolnych i poszukiwanych. Włączenie opcji podglądu
przebiegu symulacji spowalnia proces optymalizacji ze względu na konieczność graficznego
zobrazowania przebiegu kolejnych symulacji.
Po wybraniu odpowiednich opcji i parametrów można włączyć działanie optymalizatora
przyciskiem Start
- 174 -
Rys. 103 Okno dialogowe Optymalizacja nieznanych parametrów po uruchomieniu

Program wykonuje kolejne przebiegi dobierając wartości szukanych parametrów
według algorytmu MonteCarlo (losowo). W trakcie kolejnych przebiegów aktualizuje
najlepszą znalezioną wartość parametrów kontrolnych oraz wartości poszczególnych
parametrów szukanych dla których uzyskano takie parametry. Kolejne przebiegi wykonywane
są w sposób ciągły.
Po osiągnięciu zadowalającej wartości parametrów kontrolnych należy wybrać przycisk
Wstrzymaj. Po zamknięciu dialogu (przycisk Zamknij) najlepsze znalezione parametry
zostaną przypisane do aktualnych wartości szukanych parametrów. Optimum zostało
znalezione.
Wybranie przycisku Resetuj powoduje powrót do wprowadzonych przez użytkownika
pierwotnych wartości poszukiwanych parametrów.
- 175 -
7 Dodatkowe funkcje programu
- 176 -
7.1 Wydruk i podgląd wydruku

Program V-SIM posiada rozbudowane możliwości wydruku środowiska ruchu
i aktualnego stanu przeprowadzanej symulacji. Program sporządza wydruki w zadanej skali
dokonując automatycznego podziału na strony wydruku w zależności od rozmiaru
drukowanego obszaru i dostępnego formatu papieru.
Opcje wpływające na sposób wydruku zgromadzone są na zakładce Wydruk dialogu
Opcje programu dostępnego przez polecenie Narzędzia\Opcje (skrót klawiaturowy
[Ctrl]+[K]). Opcje te pozwalają zmienić następujące aspekty wydruku:
 Skalę odwzorowania (domyślnie 1:200) lub ilość stron, które ma zająć wydruk.
 Zakres drukowania (wszystkie narysowane obiekty lub aktualnie widoczny fragment
w obszarze roboczym).
 Drukowanie ramki wokół wydruku.
 Aktualnie wybraną drukarkę i jej ustawienia.
 Format papieru i jego opcje, jak orientacja, marginesy
Niezależnie od ustawień w Opcjach programu aktualnie wybraną drukarkę i jej
ustawienia można zmienić przez polecenie Plik\Ustawienia wydruku..., natomiast format
papieru i marginesy przez polecenie Plik\Ustawienia strony.
Sam wydruk uruchamiany jest za pomocą polecenia Plik\Drukuj... (skrót na
klawiaturze [Ctrl]+[P]), posiadającego odpowiednik w postaci ikony na podstawowej
belce narzędziowej. Wybierając polecenie Drukuj z menu program zadaje dodatkowe pytanie
o wybór drukarki i opcje wydruku. Jeżeli zaś zostanie wybrane polecenie wydruku
z listwy narzędziowej program drukuje bezpośrednio w oparciu o wcześniej wybrane lub
domyślne ustawienia.
Program oferuje dwa tryby zakresu drukowania. W pierwszym trybie (domyślnym)
drukowane są wszystkie obiekty. Program automatycznie kalkuluje obszar zajęty przez
wszystkie wprowadzone przez użytkownika obiekty z uwzględnieniem dodatkowego
marginesu. W drugim trybie program drukuje tylko aktualnie widoczny w oknie edycji
obszar rysunku. Tryb ten pozwala użytkownikowi wybrać jedynie fragment tworzonego
szkicu, który ma zostać wydrukowany. Aby z niego skorzystać należy przed wydrukiem tak
dobrać powiększenie80 oraz przesunąć obszar widoczny za pomocą pasków przewijania81 lub
narzędzia do przesuwania82 tak, aby w obszarze edycyjnym programu znalazł się jedynie
fragment, który ma trafić na wydruk.
Program oferuje również dwa tryby doboru skali wydruku oraz ilości stron
wydruku. W pierwszym trybie (domyślnym) skala wydruku zadawana jest przez użytkownika
i na jej podstawie oraz omówionego wcześniej zakresu wydruku program wylicza ilość stron
tak, aby zmieścić cały wydruk. W drugim trybie to użytkownik zadaje ilość stron, na których
ma zmieścić się wydruk, a program na tej podstawie wylicza odpowiednią skalę wydruku.
80
81
82
- 177 -
Oprócz fizycznego wydruku program umożliwia również podgląd drukowanych stron.

Aby przejść w tryb podglądu wydruku należy wywołać polecenie Plik\Podgląd wydruku
posiadającego odpowiednik w postaci ikony na podstawowej belce narzędziowej.
Program pozwala również zobaczyć proponowany podział stron wydruku
bezpośrednio w trakcie projektowania, w obszarze roboczym. Za pomocą polecenia
Widok\Podział stron można włączyć lub wyłączyć rysowanie proponowanego podziału stron
w obszarze roboczym. W celu dopasowania wyświetlonego automatycznego podziału stron
zaproponowanego przez program możemy dowolnie przemieszczać siatkę podziału. Mając
włączoną opcję Widok/Podział stron należy ustawić kursor na linii przerywanej obrazującej
granice podziału strony, a następnie nacisnąć klawisz Shift. Jeśli kursor zmieni kształt za
następujący: należy wcisnąć lewy klawisz myszy i dowolnie przesuwając ustawić

oczekiwany układ podziału stron do wydruku.
- 178 -
7.2 Współpraca z innymi aplikacjami i systemami

Program CYBID V-SIM, podobnie jak inne aplikacje pracujące w środowisku
Windows, umożliwia wymianę danych z innymi programami pracującymi w tym środowisku.
Wymiana taka umożliwia, między innymi, umieszczenie w dokumencie programu elementów
graficznych, których utworzenie byłoby niemożliwe lub bardzo trudne za pomocą narzędzi
graficznych wbudowanych w sam program. Z drugiej strony umożliwia także umieszczenie
wyników pracy programu w całości lub tylko w wybranym fragmencie w innym dokumencie,
np. opinii pisanej pod edytorem tekstu.
7.2.1 Współpraca z programem CYBID PLAN
Najściślejsza współpraca programu V-SIM występuje z programem CYBID PLAN.
Jak wspomniano wcześniej, program PLAN może służyć do przygotowywania rysunków
środowiska ruchu, w których później będzie przeprowadzana symulacja za pomocą programu
V-SIM. Oprócz samego rysunku, w programie PLAN mogą być wprowadzone parametry
nawierzchni oraz nachylania dla odcinków dróg i skrzyżowań. Począwszy od wersji 2.0
programu PLAN, wprowadzać można także parametry globalne środowiska i obszary
lokalnie zmienionych parametrów.
Aby wprowadzić do programu V-SIM szkic środowiska sporządzony elementów
programie PLAN wystarczy otworzyć dokument zawierający ten szkic za pomocą polecenia
Plik\Otwórz.
7.2.2 Współpraca z programem CYBID PHOTORECT
Program V-SIM umożliwia import ortofotomap przedstawiających konfigurację
terenu lub rozmieszczenie śladów wykonanych w programie CYBID PHOTORECT. Import
ortofotomap odbywa się poprzez pliki graficzne za pomocą poleceń Wstaw\Obrazek lub
Plik\Importuj\Plik. Szczegóły postępowania opisane zostały w rozdziale 2.6.1, strona 81.
7.2.3 Import danych pomiarowych z systemu eSurv
Program V-SIM umożliwia import wyników pomiarów terenowych wykonanych
w systemie CYBID eSurv, na podstawie których może być wykonany szkic miejsca
zdarzenia. Import danych z systemu eSurv inicjuje się za pomocą polecenia
Plik\Importuj\Plik. Szczegóły dalszego postępowania opisane zostały w rozdziale 2.6.2,
strona 88.
7.2.4 Import elementów graficznych przez Schowek
Elementy graficzne z innych programów pracujących w środowisku Windows mogą
być przenoszone do rysunku w programie V-SIM za pomocą mechanizmu Schowka
Windows. Przenoszenie zaczynamy od zaznaczenia w programie źródłowym interesującego
obiektu i skopiowanie go do Schowka 83. Następnie, w programie V-SIM, należy wprowadzić
skopiowany obiekt ze Schowka do projektu wywołując polecenie Edycja\Wklej. Element
graficzny z obcego programu zostanie osadzony w dokumencie w postaci Obiektu (zobacz
rozdział 2.3.25, strona 66). Tak osadzony obiekt może być później edytowany przez źródłową
aplikację. Aby wywołać edycję należy podwójnie kliknąć osadzony Obiekt.
83
W większości aplikacji Windows skopiowanie zaznaczonego fragmentu do Schowka wykonuje się przez
wywołanie polecenia Edycja\Kopiuj (skrót klawiaturowy [Ctrl]+[C]).
- 179 -
7.2.5 Import elementów graficznych przez pliki

Import obcego elementu (rysunku w postaci wektorowej lub rastrowej) może również
odbywać się przez wskazanie pliku, który zawiera ten element. Aby zaimportować zawartość
takiego pliku należy wybrać polecenie Plik\Importuj\Plik. Alternatywnie, można wywołać
polecenie Wstaw\Obrazek (zobacz rozdział 2.3.9, strona 51) i kliknąć w obszarze
roboczym programu. Wywołane zostanie okno dialogowe Otwórz za pomocą którego należy
wskazać plik, który ma zostać zaimportowany. Poniżej zestawiono aktualnie obsługiwane
formaty plików graficznych (w nawiasach podano typowe rozszerzenia nazw plików
zawierających te formaty):
 Formaty wektorowe:
o Metapliki Windows (WMF);
o Rozszerzone Metapliki Windows (EMF);
o Pliki wymiany AutoCAD (DXF)84;
 Formaty rastrowe (bitmapy):
o Bitmapy Windows (BMP, DIB, RLE);
o Format wymiany JPEG (JPG, JPEG, JPE, JFIF);
o Format GIF (GIF);
o Format Tagged Image (TIF, TIFF).
o Format PNG (PNG);
o Ikony (ICO);
Zaimportowany według powyższej procedury element graficzny w dokumencie
reprezentowany jest przez Obrazek. Nie może on już być edytowany przez aplikację, z której
pochodzi (aplikację źródłową). Dla zaimportowanych rysunków wektorowych można jednak,
bezpośrednio w programie V-SIM, zmieniać kolor wyświetlanego rysunku. Modyfikacje
te można wykonać przez edycję właściwości Obrazka, klikając go podwójnie lub wywołując
polecenie Edycja\Właściwości przy zaznaczonym obiekcie.
7.2.6 Import sylwetek z biblioteki C.A.R. AUTOVIEW
Na rynku85 dostępna jest biblioteka sylwetek pojazdów AUTOVIEW produkcji
austriackiej firmy C.A.R. Crash Analyse Ratschbacher GmbH, zawierająca sylwetki
pojazdów, ludzi oraz znaków w rzutach z góry, z boku, z przodu i z tyłu pomocnych
w dokumentowaniu sytuacji drogowych. Sylwetki z tej biblioteki można wprowadzić do
projektu w programie V-SIM.
Aby wprowadzić rysunek z biblioteki AUTOVIEW jako statyczną86 sylwetkę należy
wybrać polecenie Plik\Importuj\Plik lub Wstaw\Obrazek i kliknąć w obszarze roboczym
programu. Następnie w dialogu wyboru pliku należy wskazać folder, w którym zainstalowana
została biblioteka AUTOVIEW. W folderze tym należy wybrać podfolder DXF-CAD,
następnie odpowiedni folder (Front - rzuty z przodu, Grund - rzuty z góry, Heck - rzuty
z tyłu, Seite - rzuty z boku), następnie markę pojazdu lub Personen – ludzie) i na koniec
konkretny plik sylwetki. Po zaakceptowaniu wyboru pliku wprowadzona zostaje ona do
projektu w odpowiedniej skali.
84
Szczegółowy zakres informacji importowanych z plików DXF opisany został w załączniku , strona 235.
85
Biblioteka AUTOVIEW dystrybuowana jest przez producenta programu V-SIM, firmę CYBID,
www.cybid.com.pl.
86
Import sylwetki z katalogu jako AUTOVIEW jako sylwetki symulowanego pojazdu opisany został w
rozdziale 3.1.18.1, s. 117.
- 180 -
7.2.7 Import sylwetek z biblioteki Car’n Truck (mr-clipart)

Innym katalogiem sylwetek pojazdów, dostępnym na rynku 87 jest biblioteka Car’n
Truck (mr-clipart) produkcji niemieckiej firmy MR Möbes & Ratajczak OHG. Biblioteka
ta zawiera szereg sylwetek samochodów osobowych i ciężarowych (stale rozbudowywana
lista modeli począwszy od roku 2008) w kilku formatach graficznych popularnych wśród
grafików komputerowych, jednak żaden z tych formatów nie może być bezpośrednio
importowany do programu V-SIM. Ponadto pliki graficzne z tej biblioteki zawiertają
wszystkie dostępne rzuty danego modelu pojazdu umieszczone obok siebie w jednym pliku.
Z powyższych powodów należy posłużyć się dodatkowym programem graficznym
w celu wstępnej obróbki plików. Można się w tym celu posłużyć darmowym programem
graficznym Inkspace88, który posiada również interfejs w języku polskim. W poniższym
przykładzie posłużono się programem Inkspace w wersji 0.48.2.
Rys. 104 Program Inkspace z wczytaną sylwetką z biblioteki Car'n Truk w formacie SVG
87
Biblioteka Car’n Truck dystrybuowana jest przez producenta programu V-SIM, firmę CYBID,
http://www.cybid.com.pl.
88
Program Inkspace w najnowszej wersji można pobrać ze strony http://inkscape.org
- 181 -
W celu importu do programu V-SIM z biblioteki Car’n Truck należy wybrać plik
graficzny wybranego modelu pojazdu w formacie Scalable Vector Graphic (SVG) – jest to
macierzysty format programu Inkspace. Po otwarciu pliku SVG w programie Inkspace należy
zaznaczyć wszystkie obiekt rysunku poprzez wybranie polecenia Edycja\Zaznacz wszystko
([Ctrl]+[A]), a następnie rozgrupować wszystkie obiekty poprzez wywołanie polecenia
Obiekt\Rozdzial grupę ([Shift]+[Ctrl]+[G]).
Rys. 105 Program Inkspace - rysunek po rozdzieleniu wszystkich obiektów

Następnie należy usunąć wszystkie elementy rysunku oprócz interesującego nas rzutu
sylwetki. Załóżmy, że interesuje nas sylwetka w rzucie ze strony prawej – na Rys. 105
Program Inkspace - rysunek po rozdzieleniu wszystkich obiektówzaznaczono wszystkie
elementy, które należy zaznaczyć i usunąć (za pomocą polecenia Edycja\Usuń [Delete]).
Należy zwrócić szczególna uwagę na znaczniki strony znajdujące się w czterech rogach
strony, na pierwszy rzut oka mało widoczne, a które również należy usunąć.
- 182 -
Rys. 106 Program Inkspace - po usunięciu zbędnych elementów rysunku

Stan po usunięciu zbędnych elementów rysunku przedstawia Rys. 106 Program
Inkspace - po usunięciu zbędnych elementów rysunku. Należy zwrócić uwagę na
przedstawiony rozmiar strony, który jest znacznie większy od interesującego nas rzutu
sylwetki. W następnym kroku należy ten rozmiar strony dostosować. W tym celu należy
wybrać polecenie Plik\Właściwości dokumentu ([Shift]+[Ctrl]+[D]). Pojawi się wówczas
stosowny dialg (Rys. 107), w którym należy kliknąć opcję Dopasuj stronę do zawartości…,
a następnie, nie zmieniając zerowych wartości marginesów kliknąć przycisk Dopasuj stronę
do rysunku lub zaznaczenia.
- 183 -
Rys. 107 Program Inkspace - dialog Właściwości dokumentu

Po kliknięciu tego przycisku rozmiar strony zostaje dopasowany do rozmiaru
interesującej nas sylwetki:
Rys. 108 Program Inkspace - po dopasowaniu rozmiaru strony

Na tym etapie pozostaje wybrać polecenie Plik\Zapisz jako… ([Shift]+[Ctrl]+[S]),
w pojawiającym się dialogu wybrać format pliku Enhanced Metafile (.emf)89, wskazać
lokalizację zapisywanego pliku i zatwierdzić zapis.
Aby wprowadzić tak przygotowany rysunek, jako statyczną sylwetkę należy wybrać
polecenie Plik\Importuj\Plik lub Wstaw\Obrazek i kliknąć w obszarze roboczym
programu V-SIM. Następnie w dialogu wyboru pliku należy wskazać lokalizację, w której
89
Nie należy wybierać formatu Windows Metafile (.wmf), który również jest odczytywany przez program
V-SIM, jednak przy zapisie tego formatu program Inkspace zwiesza się.
- 184 -
został zapisany plik EMF. Po zaakceptowaniu wyboru pliku wprowadzona zostaje ona do
projektu w skali, która wymaga dostosowania, np. za pomocą Narzędzia do skalowania
(zobacz rozdział 2.5.7, strona 77).
7.2.8 Import sylwetek z biblioteki CAR ART
Innym katalogiem sylwetek pojazdów, dostępnym na rynku 90 jest biblioteka
CAR ART produkcji niemieckiej firmy Grafik + Werbe Heemels. Biblioteka ta zawiera
szereg sylwetek samochodów osobowych i ciężarowych (stale rozbudowywana lista modeli)
w kilku formatach graficznych popularnych wśród grafików komputerowych, jednak żaden z
tych formatów nie może być bezpośrednio importowany do programu V-SIM. Ponadto pliki
graficzne z tej biblioteki zawierają wszystkie dostępne rzuty danego modelu pojazdu
umieszczone obok siebie w jednym pliku.
Z powyższych powodów należy posłużyć się dodatkowym programem graficznym
w celu wstępnej obróbki plików. Można się w tym celu posłużyć darmowym programem
graficznym Inkspace91, który posiada również interfejs w języku polskim. W poniższym
przykładzie posłużono się programem Inkspace w wersji 0.48.2.
W celu importu do programu V-SIM z biblioteki CAR ART należy wybrać plik
graficzny wybranego modelu pojazdu w formacie PDF. W trakcie otwierania pliku PDF
w programie Inkspace nie należy zmieniać domyślnych ustawień importu:
Rys. 109 Program Inkspace - Ustawienia importu plików PDF
90
Biblioteka CAR ART dystrybuowana jest przez producenta programu V-SIM, firmę CYBID,
http://www.cybid.com.pl.
91
Program Inkspace w najnowszej wersji można pobrać ze strony http://inkscape.org
- 185 -
Rys. 110 Program Inkspace z wczytaną sylwetką z biblioteki CAR ART w formacie PDF
Po otwarciu pliku należy usunąć wszystkie elementy rysunku oprócz interesującego
nas rzutu sylwetki poprzez ich zaznaczenie i użycie polecenia Edycja\Usuń [Delete]. Stan po
usunięciu zbędnych elementów rysunku przedstawia Rys. 110. Należy zwrócić uwagę na
przedstawiony rozmiar strony, który jest znacznie większy od interesującego nas rzutu
sylwetki.
- 186 -
Rys. 111 Program Inkspace - po usunięciu zbędnych elementów rysunku

W następnym kroku należy ten rozmiar strony dostosować. W tym celu należy wybrać
polecenie Plik\Właściwości dokumentu ([Shift]+[Ctrl]+[D]). Pojawi się wówczas stosowny
dialog (Rys. 112), w którym należy kliknąć opcję Dopasuj stronę do zawartości…,
a następnie, nie zmieniając zerowych wartości marginesów kliknąć przycisk Dopasuj stronę
do rysunku lub zaznaczenia.
- 187 -
Rys. 112 Program Inkspace - dialog Właściwości dokumentu

Po kliknięciu tego przycisku rozmiar strony zostaje dopasowany do rozmiaru
interesującej nas sylwetki:
Rys. 113 Program Inkspace - po dopasowaniu rozmiaru strony

Na tym etapie pozostaje wybrać polecenie Plik\Zapisz jako… ([Shift]+[Ctrl]+[S]),
w pojawiającym się dialogu wybrać format pliku Enhanced Metafile (.emf)92, wskazać
lokalizację zapisywanego pliku i zatwierdzić zapis.
92
Nie należy wybierać formatu Windows Metafile (.wmf), który również jest odczytywany przez program
V-SIM, jednak przy zapisie tego formatu program Inkspace zwiesza się.
- 188 -
Aby wprowadzić tak przygotowany rysunek, jako statyczną sylwetkę należy wybrać
polecenie Plik\Importuj\Plik lub Wstaw\Obrazek i kliknąć w obszarze roboczym
programu V-SIM. Następnie w dialogu wyboru pliku należy wskazać lokalizację, w której
został zapisany plik EMF. Po zaakceptowaniu wyboru pliku wprowadzona zostaje ona do
projektu w skali, która wymaga dostosowania, np. za pomocą Narzędzia do skalowania
(zobacz rozdział 2.5.7, strona 77).
7.2.9 Bezpośrednia obsługa skanera lub aparatu cyfrowego
Program V-SIM umożliwia bezpośrednią obsługę dołączonego do komputera skanera
lub aparatu cyfrowego93 bez potrzeby uprzedniego zapisywania uzyskanych obrazów
w plikach.
Polecenia umożliwiające współpracę z tymi urządzeniami zebrane są w podmenu
Plik\Importuj. Polecenie Wybierz źródło wywołuje dialog, za pomocą którego można
wskazać urządzenie, z którego pobierany będzie obraz. Polecenie Skanuj rozpoczyna
procedurę wprowadzenia obrazu z wybranego urządzenia. Dalsze postępowanie zależy
od programu obsługującego dane urządzenie. Wprowadzony za pomocą polecenia Skanuj
obraz umieszczony jest w dokumencie w postaci obiektu typu Obrazek.
7.2.10 Współpraca z systemami rejestracji ruchu pojazdów
7.2.10.1 Import manewrów kierowcy
Program V-SIM umożliwia kierowanie ruchem symulowanego pojazdu poprzez
odtworzenie działań kierującego pojazdem zarejestrowanych w trakcie rzeczywistego
przejazdu przez specjalistyczną aparaturę pomiarową. Może w tym celu być wykorzystana
w szczególności aparatura VBOX firmy Racelogic będąca na wyposażeniu mobilnego
laboratorium badania dynamiki pojazdów firmy CYBID. Zarejestrowane chwilowe
parametry, które są wynikiem działań kierującego, a które mogą być odtworzone przez
program V-SIM, to:
 Położenie kątowe (skręt) koła kierownicy;
 Położenie pedału przyspieszenia;
 Położenie pedału hamulca zasadniczego;
 Stopień wykorzystania hamulca pomocniczego.
Aby odtworzyć przebieg rzeczywistego pojazdu należy po zaprojektowaniu
środowiska ruchu94 odpowiadającego warunkom rzeczywistej próby wybrać pojazd95
odpowiadający użytemu w rzeczywistym przebiegu, ustawić odpowiednie parametry
początkowe96 i dodać zadanie Odtworzenie przejazdu (zobacz rozdział 3.1.17.9, strona 128).
7.2.11 Eksport elementów graficznych przez Schowek
Wybrane obiekty graficzne z programu V-SIM przeniesione mogą być do innego
programu za pomocą mechanizmu Schowka. W tym celu należy w programie V-SIM
93
Obsługa odbywa się przez interfejs TWAIN. Współpracujące urządzenia muszą obsługiwać ten standard
(większość dostępnych na rynku urządzeń), a odpowiednie sterowniki urządzeń muszą być zainstalowane w
systemie.
94
Zobacz rozdział 2, strona 38.
95
Zobacz rozdział 3.1, strona 100.
96
- 189 -
zaznaczyć obiekty do przeniesienia97, a następnie wybrać polecenie Edycja\Kopiuj.

W Schowku umieszczony zostanie wektorowy obraz zaznaczonych obiektów w postaci
Rozszerzonego Metapliku Windows. Następnie, w docelowym programie należy skopiować
zawartość Schowka do dokumentu98.
7.2.12 Eksport elementów graficznych przez pliki
Niezależnie od Schowka, elementy graficzne można również przenieść do innego
programu za pośrednictwem plików w uniwersalnym formacie. W tym celu należy
w programie V-SIM wybrać obiekty graficzne, które mają zostać wyeksportowane.
Wyeksportowane zostaną obiekty, które są zaznaczone, jeżeli zaś nie są zaznaczone żadne
obiekty wyeksportowana zostanie cała zawartość dokumentu. Następnie należy wywołać
polecenie Plik\Eksportuj. Po jego wywołaniu pojawia się standardowy dialog Zapisz jako
pozwalający ustalić typ eksportowanego pliku, jego nazwę oraz folder, w którym zostanie on
utworzony. Możliwy jest zapis w plikach, o dwóch różnych formatach wektorowych:
 Metapliki Windows (WMF);
 Rozszerzone Metapliki Windows (EMF).
Po zatwierdzeniu dialogu program zapisuje do wskazanego pliku wybrane obiekty
graficzne. Następnie, w programie docelowym, należy zaimportować tak utworzony plik.
Dokładny sposób postępowania przy importowaniu zależy od konkretnej aplikacji.
97
Aby zaznaczyć wszystkie obiekty edytowanej warstwy należy wybrać polecenie Edycja\Zaznacz wszystko
(skrót klawiaturowy [Ctrl]+[A]).
98
W większości aplikacji skopiowanie zawartości Schowka do dokumentu wykonuje się przez wywołanie
polecenia Edycja\Wklej (skrót klawiaturowy [Ctrl]+[V]). W wielu aplikacjach dostępne jest także polecenie
Edycja\Wklej specjalnie, pozwalające wybrać format, w jakim skopiowane dane umieszczone zostaną w
dokumencie.
- 190 -
8 Modyfikacja interfejsu
Program V-SIM w aktualnej wersji 4.0 oferuje szerokie możliwości modyfikacji
wyglądu swojego interfejsu użytkownika, w tym zakresu i położenia poleceń menu, położenia
samego menu, wyboru i rozmieszczenia ikonek szybkiego dostępu do poleceń na listwach
narzędziowych wyświetlania i rozmieszczenia wybranych okien dokowanych w głównym
oknie programu, definicji skrótów klawiszowych, itp. Możliwości te pozwalają dopasować
interfejs programu do indywidualnych wymagań użytkownika związanych ze stylem jego
pracy lub specyficznymi zastosowaniami programu.
Lektura niniejszej części instrukcji jest również istotna dla użytkowników, którzy
są zadowoleni ze standardowych ustawień interfejsu i nie zamierzają niczego zmieniać, ale
w niezamierzony i przypadkowy sposób doprowadziły do zmiany tego interfejsu i chcą
powrócić do ustawień standardowych.
- 191 -
8.1 Ogólny wygląd i kolorystyka interfejsu

Zestaw ustawień decydujących o wyglądzie podstawowych elementów interfejsu
użytkownika można wybrać jednym kliknięciem wybierając któreś z poleceń zgromadzonych
w podmenu Widok\Wygląd aplikacji. Poszczególne polecenia tego podmenu odpowiadają
standardowemu wyglądowi popularnych aplikacji produkcji firmy Microsoft. Domyślnym
ustawieniem programu jest styl Visual Studio 2008.
- 192 -
8.2 Dokowanie okien, pasków narzędzi i listwy menu.

Dokowanie wybranych okien i pasków narzędzi jest wygodnym i intuicyjnym
sposobem zarządzania wyglądem głównego okna programu V-SIM. Dokowanie
to możliwość „przyklejenia” wybranego okienka do dowolnej strony ramki głównego okna
lub do wnętrza ramki wcześniej zadokowanego okna. Dokowane okna i listwy narzędziowe
mogą być widoczne lub nie. Włączenie lub wyłączenie ich pokazywania odbywa się poprzez
polecenia zgromadzone w podmenu Widok\Paski narzędziowe i dokowane okna. Oprócz
zadokowania (przyklejenia) tych elementów do którejś strony okna mogą być one
pozostawione „luzem” – jako tzw. „pływające”.
Rys. 114 Znacznie zmodyfikowany interfejs programu poprzez przemieszczenie okien

dokowalnych i listw narzędziowych
8.2.1 Dokowanie pasków narzędzi i listwy menu

Każdy pasek narzędziowy dostępny w programie V-SIM oraz listwę menu można
dowolnie zadokować tak, by wyświetlał się on w dowolnym miejscu ramki ekranu.
Aby „wyciągnąć” pasek narzędziowy z aktualnej pozycji i przejść w tryb dokowania, należy
przeciągnąć jego uchwyt:
Rys. 115 Uchwyt listwy narzędziowej
- 193 -
Jest to pierwszy widoczny element na każdym pasku narzędziowym dostępnym

w programie, po najechaniu na niego kursorem myszy wskaźnik zmienia swój wygląd
na charakterystyczne strzałki sugerujące możliwość zmiany pozycji, następnie przyciskając
lewy przycisk myszy „przeciągnąć” pasek narzędziowy w wybrane miejsce, w którym pasek
będzie teraz wyświetlany. Jeżeli w trakcie przeciągania listwy znajdzie się ona w pobliżu
miejsca, gdzie może być zadokowana, program automatycznie wyświetli propozycje –
wygląd paska narzędziowego w nowym położeniu. Można w takiej sytuacji puścić klawisz
myszy – pasek zostanie zadokowany w proponowanej pozycji.
Można również puścić klawisz myszy (zakończyć przeciąganie) w innym miejscu, nie
w pobliżu ramki okna. Pasek narzędziowy pozostanie wówczas niezadokowany, jako
pływający.
Rys. 116 Pływający pasek narzędziowy z zaznaczonym przyciskiem opcji

W pozycji pływającej paska narzędziowego w prawym górnym jego rogu dostępny
jest przycisk rozwijający menu opcji. Polecenia tego menu umożliwiają szybkie ustawienie
właściwości paska narzędziowego. Po wyborze podmenu Przyciski dodaj i usuń można łatwo
wybrać, które elementy paska narzędziowego będą widoczne bądź też przejść do okna
dostosowania paska.
Pływający pasek narzędziowy można przeciągnąć w inne miejsce lub zadokować
przeciągając za jego listwę tytułową.
8.2.2 Dokowanie wybranych okien programu
Program V-SIM umożliwia również dowolne ustawianie wybranych okien
w programie. Obecnie istnieją 3 takie okna:
 Przegląd obiektów (zobacz rozdział 1.9.4.1, strona 31),
 Rejestr zdarzeń (zobacz rozdział 1.9.4.2, strona 32),
 Założenia zderzeń (zobacz rozdział 1.9.4.3, strona 32).
Wygląd ramki okna i niektóre jej opcje zależą od ustawionego ogólnego wyglądu
aplikacji ustawianego za pomocą poleceń zgromadzonych w podmenu Widok\Wygląd
aplikacji.
Aby przemieścić okno dokowane należy trzymając wciśnięty lewy przycisk myszy
na jego listwie tytułowej ruszyć myszką tak by okno zostało „oderwane” od swojego
standardowego położenia. Gdy kursor myszy z przeciąganym oknem znajdzie się na oknie,
w którym może być ono zadokowane, pojawi się dla tego okna zestaw 4 specjalnych
przycisków, które umożliwiają zadokowanie przeciąganego okna po właściwej stronie.
Standardowo działa tak główne okno programu, ale też każde już zadokowane okienko
w programie – w takiej sytuacji pojawia się więcej zestawów przycisków do dokowania – dla
każdego okna umożliwiającego dokowanie, wewnątrz którego znajdzie się przeciągane okno.
- 194 -
Rys. 117 Dokowanie okna

Aby zadokować przeciągane okno w którejś z tych pozycji należy najechać kursowym
myszy na wybrany przycisk. Przycisk dokowania zmieni kolor, i pojawi się wyróżniony
obszar okna, w którym znalazło by się dokowane okienko. Jeżeli proponowana lokalizacja
jest odpowiednia należy zakończyć przeciąganie puszczając lewy przycisk myszy.
Przeciągane okno można również pozostawić okno nie zadokowane – wówczas okno
będzie miało status okna pływającego i będzie nim można na stałe przesuwać po ekranie jak
typowym oknem dialogowym
Zadokowane okno po prawej strony listwy tytułowej posiada ikonki umożliwiające
zmianę i podgląd aktualnego stanu okna:
Rys. 118 Ikonki listwy tytułowej zadokowanego okna

Kliknięcie pierwszej ikonki (trójkąta) powoduje rozwinięcie menu pozwalającego
zmienić stan okna. Dostępne opcje to:
 Pływające (czyli nie zadokowane – możliwe swobodne przesuwanie okna),
- 195 -
 Zadokowane,
 Ukrywaj automatycznie (minimalizuje okno do ikony z podpisem, gdy nie jest używane)
 Ukryj (zamyka okno)
Rys. 119 Menu kontekstowe stanu zadokowanego okna

Następna ikonka (szpilka) służy do szybkiej zmiany stanu okna pomiędzy
zadokowanym (szpilka pionowo), a autoukrywaniem (szpilka poziomo).
Ostatnia ikonka (krzyżyk) tradycyjnie służy do zamykania (ukrywania) okna. Ukryte
okna można ponownie wyświetlić wybierając odpowiednie polecenie z podmenu
Widok\Paski narzędziowe i dokowane okna.
8.2.3 Dostosowywanie pasków narzędzi i menu
Punktem wyjścia przy dostosowywaniu pasków narzędzi i menu jest zawsze okno
dialogowe Dostosuj. To okno można otworzyć wciskając prawy przycisk myszy
na dowolnym aktywnym pasku narzędziowym (bądź ramce programu) lub specjalnym
przyciskiem na końcu każdej listwy narzędziowej (Rys. 120) a następnie wybierając
polecenie Dostosuj, albo od razu wybierając polecenie Widok\Paski narzędziowe i dokowane
okna/Dostosuj.
Rys. 120 Specjalny przycisk do dostosowywania listw narzędziowych

Jak widać na rysunku (Rys. 121), w oknie dialogowym Dostosuj jest pięć kart.
Pierwsza dotyczy poleceń, druga pasków narzędzi, trzecia skrótów klawiszowych, czwarta
menu, a piąta pozostałe opcje dostosowywania. W tym miejscu można nie tylko zmieniać czy
tworzyć paski narzędzi i menu, ale również przywracać i usuwać.
- 196 -
Rys. 121 Okno dialogowe dostosuj

Gdy to okno dialogowe jest otwarte, menu i paski narzędzi przestają działać, ponieważ
przechodzą do trybu edycji. Kliknięcie w tym czasie polecenia menu lub przycisku na pasku
narzędzi nie spowoduje żadnego efektu.
8.2.3.1 Przenoszenie menu, polecenia lub przycisku.

Gdy okno dialogowe Dostosuj jest otwarte, kliknij poza obszarem tego okna
bezpośrednio nazwę menu, pasek narzędzi lub przycisk, który chcesz przenieść (Rys. 122),
a następnie przeciągnij w wybrane położenie (Rys. 123).
Rys. 122 Wybranie polecenia menu do przeniesienia

Jak widać na Rys. 122, wybrany element jest oznaczony ciągłą, czarną ramką. Punkt
wstawiania jest oznaczony wskaźnikiem w kształcie litery „I”, który może być pionowy lub
poziomy. W trakcie przeciągania przy wskaźniku jest widoczny szary prostokąt informujący
o przenoszeniu elementu.
- 197 -
Rys. 123 Docelowe położenie przenoszonego polecenia
8.2.3.2 Kopiowanie menu, polecenia lub przycisku.

Kopiowanie elementu jest całkiem proste. Gdy okno dialogowe Dostosuj jest otwarte,
zaznacz element, który chcesz skopiować, a następnie przeciągnij nowy element w wybrane
położenie, przytrzymując naciśnięty klawisz CTRL. w trakcie kopiowania punkt wstawiania
znowu jest oznaczony wskaźnikiem w kształcie litery „I”, a przy wskaźniku myszy jest
widoczny szary prostokąt i znak plus (+) informujący, że przycisk listwy narzędziowej (lub
polecenie menu) jest kopiowane, a nie przenoszone.
8.2.3.3 Dodawanie nowych poleceń do listw narzędziowych lub menu

Zakładka Polecenia pozwala przejrzeć listę poleceń w oparciu o kategorie
uwzględniające istniejące menu oraz paski narzędziowe, można w niej również dodać nowe
menu.
Bardzo łatwo jest dodać polecenie do menu lub przycisk do paska narzędzi. Należy
skorzystać z karty Polecenia w oknie dialogowym Dostosuj. Na liście Kategorie znajdują się
różne typy poleceń. Kategorie są podzielone według tradycyjnej struktury menu i pasków
narzędzi.
Po znalezieniu żądanej kategorii poszukaj konkretnej akcji na liście Polecenia.
Aby umieścić akcję jako polecenie w menu, po prostu przeciągnij ją z okna dialogowego
do odpowiedniego menu. Jeśli natomiast chcesz, aby akcja stanowiła przycisk na pasku
narzędzi, przeciągnij ją w żądane położenie na wybranym pasku narzędzi.
Niektóre polecenia mają skojarzone ikony, na pasku narzędzi te ikony pojawiają się na
przyciskach. Jeśli zdecydujesz dodać do paska narzędzi polecenie bez ikony, to pojawi się
ono jako przycisk z napisem. Sposób wyświetlania przycisków można ustawić naciskając
prawy przycisk myszy na przycisku którego ikonę chce się zmienić (Rys. 124).
Rys. 124 Menu kontekstowe wyglądu przycisku
8.2.3.4 Tworzenie własnego menu.

Przed utworzeniem nowego menu zastanów się, w jaki sposób najlepiej dostosować
środowisko programu do Twojego stylu pracy. Czy trzeba będzie dostosować istniejące menu,
czy też utworzyć nowe?
- 198 -
Jeśli najbardziej potrzebne polecenia są rozproszone w różnych menu, najlepiej będzie

utworzyć własne menu. Jeśli zamierzasz utworzyć menu zawierające tylko kilka poleceń oraz
nadal często posługiwać się istniejącymi menu, to lepszym rozwiązaniem będzie dodanie
potrzebnych poleceń do istniejącego menu.
Utwórz nowe menu, korzystając z karty Polecenia w oknie dialogowym Dostosuj.
Na liście Kategorie kliknij pozycję Nowe menu. Następnie przeciągnij w żądane miejsce
polecenie z listy Polecenia. Możesz teraz zmienić nazwę nowego menu naciskając prawy
przycisk myszy na nowo ustawionym menu, wybierając opcję Wygląd przycisku a następnie
Tekst przycisku. Nowe menu nie będzie zawierać żadnych poleceń, czyli będzie całkowicie
puste. Trzeba dodać do tego menu polecenia, zgodnie z opisem w rozdziale 8.2.3.2, strona
198.
8.2.3.5 Zarządzanie paskami narzędziowymi

Zakładka Paski narzędziowe pozwala zarządzać paskami narzędzi. Po lewej stronie
okna dostępna jest lista wszystkich dostępnych pasków narzędzi w programie (Paski
narzędziowe), można tutaj ustawić dany pasek jako aktywny bądź nie - odpowiednio
ustawiając znaczek obok nazwy paska. Opcje po prawej stronie służą do przywracania
pierwotnego ustawienia wszystkich pasków (Przywróć wszystkie) bądź tylko aktualnie
wybranego z listy po lewej stronie (Przywróć), utworzenie nowego paska (Nowy...) , zmiana
nazwy (Przemianuj) oraz usunięcie (Usuń).
Utworzenie nowego paska narzędzi jest bardzo przydatne, jeśli używasz tylko kilku
przycisków z wielu różnych pasków narzędzi. Zamiast poświęcać dużą część okna programu
na paski narzędzi, możesz utworzyć jeden dostosowany pasek narzędzi, zawierający
wszystkie najbardziej potrzebne przyciski i polecenia.
Najważniejszą zaletą własnego paska narzędzi jest łatwy dostęp do wszystkich
potrzebnych poleceń. Nie musisz usuwać przycisków z istniejących pasków narzędzi —
wystarczy skopiować przyciski na nowy pasek narzędzi. Sprawdź w praktyce, które przyciski
są najbardziej potrzebne — możesz je w każdej chwili zmienić.
Nowy pasek narzędzi można utworzyć na karcie Paski narzędzi w oknie dialogowym
Dostosuj. Po kliknięciu przycisku Nowy zostanie wyświetlone okno dialogowe Nazwa paska,
w którym należy wpisać nazwę paska narzędzi. Nowy pasek narzędzi nie zawiera żadnych
przycisków. Do nowego paska narzędzi trzeba dodać przyciski zgodnie z opisem w rozdziale
8.2.3.2, strona 198.
- 199 -
Rys. 125 Zakładka Paski narzędziowe dialogu Dostosuj

Aby zmienić nazwę paska narzędzi lub usunąć go, zaznacz pasek na liście Paski
narzędziowe w oknie dialogowym Dostosuj, a następnie kliknij przycisk Przemianuj lub
przycisk Usuń.
8.2.3.6 Zarządzanie skrótami klawiaturowymi

Zakładka Klawiatura pozwala na zarządzanie skrótami klawiszowymi przypisanymi
do poleceń. Lista opcji wyświetlana jest w oparciu o wybraną Kategorię. Można dodać
również nowy skrót podając klawisz skrótu w polu Przyciśnij nowy skrót następnie
wybierając opcję przypisz dla wybranego aktualnie polecenia.
Rys. 126 Zakładka klawiatura dialogu Dostosuj
- 200 -
8.2.3.7 Zarządzanie menu

Zakładka Menu. Można tutaj przywrócić menu do stanu początkowego (Przywróć) jak
również zmienić tryb jego wyświetlania (Animacje menu) oraz ustawić tryb Cieniowania
menu.
Rys. 127 Zakładka Menu dialogu Dostosuj
8.2.3.8 Dodatkowe opcje wyglądu

Zakładka Opcje umożliwia włączenie/wyłączenie podpowiedzi dotyczących opcji oraz
skrótów klawiszowych, a także włączenie trybu rysowania wielkich ikon.
Rys. 128 Zakładka Opcje dialogu Dostosuj
- 201 -
9 Przykłady
Łącznie z programem, w podkatalogu Przykłady99 instalowane są przykładowe
dokumenty ilustrujące różne sposoby praktycznego wykorzystania programu. Sposób
wykonania niektórych z tych przykładów został szczegółowo, krok po kroku opisany w tym
rozdziale.
99
Przy typowej instalacji katalog ten posiada pełną ścieżkę dostępu: C:\Program files\Cybid\V-SIM
4.0\Przykłady.
- 202 -
9.1 Rysunki środowiska ruchu

Przykłady definiowania środowiska ruchu zebrane zostały w podkatalogu
Przykłady\Szkice. Na szczególną uwagę zasługują przykładowe rysunki znajdujące się
w podkatalogu Przykłady\Szkice\Kraków oraz Przykłady\Szkice\Warszawa gdzie znajdują się
rysunki niektórych skomplikowanych i rozległych krakowskich i warszawskich skrzyżowań
sporządzone przez naszych użytkowników.
Rys. 129 Przykładowy rysunek złożonego skrzyżowania (rondo Mateczny w Krakowie)
- 203 -
Rys. 130 Przykładowy rysunek złożonego skrzyżowania (Al. Solidarności – ul. Towarowa w
Warszawie)
- 204 -
9.2 Proste symulacje

9.2.1 Prosta symulacja ruchu
9.2.1.1 Temat
W typowych warunkach ruchu (suchy asfalt) przeprowadzić symulację ruchu
samochodu Opel Astra II 1.7 TDI Eco4 (5-drzwiowy hatchback). Samochodem tym
podróżuje tylko kierowca o masie 90 kg. Samochód pierwotnie jedzie prosto z prędkością
80 km/h, następnie wykonuje ostry skręt kierownicą w prawo o 120º, następnie po upływie
1 s od rozpoczęcia skrętu intensywnie hamuje, aż do zatrzymania.
9.2.1.2 Rozwiązanie
1. Po uruchomieniu programu automatycznie tworzony jest nowy, czysty dokument, w którym
przeprowadzimy zadaną symulację100.
2. Upewniamy się, że automatycznie przyjęte, globalne warunki środowiska odpowiadają
założonym w temacie. W tym celu wywołujemy polecenie Plik\Parametry globalne.
Pokazuje się dialog z przyjętymi globalnymi parametrami środowiska podzielony na zakładki
Nawierzchnia, Nachylenie i Wiatr. Sprawdzamy wszystkie. Przyjęte domyślnie parametry
środowiska odpowiadają dokładnie zadanym w temacie. Nie musimy więc nic zmieniać.
Opuszczamy dialog klawiszem [Esc].
3. Wybieramy samochód. Aby to zrobić wywołujemy polecenie
Obiekty\Dodaj nowy\Pojazd mechaniczny (skrót klawiaturowy [Shift]+[S]). Pojawia się
okno dialogowe z drzewem wyboru modelu pojazdu z bazy danych. W pierwszej kolejności
należy wybrać właściwą kategorię pojazdów, tj. „M1/N1 Samochody osobowe i dostawcze”
i klikamy „+” po jego lewej stronie. Następnie z listy marek wybieramy pozycję „Opel”
Pojawia się nam lista dostępnych modeli tej marki. Z listy tej wybieramy, w analogiczny
sposób, model „Astra II”. Pojawia się lista dostępnych wersji nadwozia. Wybieramy z niej
„Hatchback 5d”. Pojawia się lista dostępnych wersji w tym nadwoziu. Wyszukujemy
i zaznaczamy wersję „1.7 TDI Eco4”. Akceptujemy dialog wybory pojazdu.
4. W tym momencie do projektu symulacji wprowadzony zostaje nowy pojazd. Przechodzimy
do edycji jego właściwości poprzez podwójne kliknięcie myszą. Pojawia się duże okno
dialogowe Właściwości pojazdu podzielone na szereg zakładek.
5. Modyfikujemy dane kierowcy pojazdu. W tym celu klikamy zakładkę Pasażerowie.
Zauważamy na schemacie rozmieszczenia pasażerów i liście zamieszczonej poniżej, że
program wprowadził automatycznie kierowcę we właściwym miejscu, ale jego waga wynosi
68 kg. Musimy zmienić ją na 90 kg. Klikamy więc podwójnie na pierwszą pozycję w liście
pasażerów i ukazującym się nam dialogu zmieniamy masę z 68 na 90 kg. Zatwierdzamy
dialog Pasażer.
6. Wprowadzamy warunki początkowe ruchu. W tym celu klikamy zakładkę Początkowo.
W polu Vx’ z grupy Prędkość liniowa wpisujemy prędkość początkową: 80 km/h.
Zauważamy, że w sąsiednim polu program automatycznie wyliczył nam tą prędkość w m/s
(22.2 m/s). w pozostałych polach pozostawiamy wartości domyślne.
100
Jeżeli pracowaliśmy wcześniej z programem i nie ma otwartego, czystego dokumentu możemy utworzyć taki
przez wybranie polecenia Plik\Nowy (skrót klawiaturowy [Ctrl]+[N]).
- 205 -
7. Wprowadzamy manewr skrętu. W tym celu klikamy zakładkę Zadania. Początkowo lista
zadań jest pusta. Klikamy przycisk Dodaj i z wyświetlonego menu wybieramy pozycję
Kierowanie\Skręt. Pojawia się dialog Skręt kierownicą z parametrami wykonywanego
manewru. Na pierwszej zakładce, opisującej warunki wystąpienia zadania, przy zaznaczonej
opcji w momencie, wpisujemy wartość 1 s (przyjmujemy, że skręt ma rozpocząć się po 1 s
jazdy na wprost). Klikamy drugą zakładkę Skręt. Wpisujemy Wartość równą -120 (skręt
w prawo o 120º). Pozostawiamy domyślny Czas wykonania manewru równy 0.5 s.
Zatwierdzamy dialog Skręt kierownicą. Na pierwszej pozycji listy zadań powinien pojawić
się nasz manewr skrętu.
8. Wprowadzamy manewr hamowania. Powtórnie klikamy przycisk Dodaj i z wyświetlonego
menu wybieramy pozycję Kierowanie\Hamowanie. Pojawia się dialog Hamowanie
z parametrami wykonywanego manewru. Na pierwszej zakładce, przy zaznaczonej opcji
w momencie, wpisujemy wartość 2 s, (czyli 1 s po rozpoczęciu manewru skrętu). Klikamy
drugą zakładkę Hamowanie. Pozostawiamy wprowadzone domyślne parametry (hamowanie
z wykorzystaniem 100% przyczepności z czasem narastania 0,35 s), odpowiadające
zamierzonemu, intensywnemu hamowaniu. Zatwierdzamy dialog Hamowanie. Na drugiej
pozycji listy zadań powinien pojawić się nasz manewr hamowania.
9. Zatwierdzamy zmiany we właściwościach pojazdu. Na tym etapie wprowadziliśmy już
wszystkie, niezbędne parametry obiektu i możemy zatwierdzić dialog Właściwości nowego
pojazdu. Na sylwetce edytowanego pojazdu widoczny jest już wektor prędkości początkowej:
Rys. 131 Pojazd z wektorem prędkości początkowej

10. Zapisujemy tak przygotowaną symulację. Może się ona nam przydać jako punkt wyjścia do
innych wariantów symulacji. Wywołujemy, więc polecenie Plik\Zapisz (skrót
klawiaturowy [Ctrl]+[S]). Program pyta nas o lokalizację i nazwę zapisywanego pliku.
Wprowadzamy właściwą nazwę i zatwierdzamy dialog zapisu.
11. Następnie przygotowujemy program do obserwacji przebiegu symulacji. Za pomocą
polecenia Widok\Powiększenie\25% zmniejszamy skalę powiększenia, aby w obszarze
roboczym zaobserwować cały, spodziewany przebieg ruchu pojazdu.
12. Możemy przejść do przeprowadzenia samej symulacji. Wywołujemy polecenie
Symulacja\Wprzód (skrót klawiaturowy [Ctrl]+[F5]) i obserwujemy przemieszczanie się
pojazdu. W pewnym momencie ruchu pojawiają się ślady znoszenia kół. Efekt końcowy
powinien być następujący:
- 206 -
Rys. 132 Uzyskany tor ruchu pojazdu

Gotowy przykład tak wykonanej symulacji instalowany jest razem z programem
w postaci pliku Przykłady\Przykład1.
9.2.2 Obserwacja chwilowych wartości wybranych parametrów
9.2.2.1 Temat
W warunkach ruchu, jak w poprzednim przykładzie (zobacz rozdział 9.2.1, strona
205) odczytać wartość chwilowych wartości prędkości liniowej wzdłużnej (Vx’) oraz
chwilowego opóźnienia wzdłużnego (Ax’) w chwili 2,2 s oraz 2,5 s.
1. Przygotowujemy symulację ruchu jak we wskazanym przykładzie (kroki 1 do 11) lub
otwieramy gotowy plik z przygotowaną symulacją (Przykłady\Przykład1).
2. Wybieramy wolne tempo naliczania symulacji. W tym celu wybieramy polecenie
Narzędzia\Opcje (skrót klawiaturowy [Ctrl]+[K]). W wyświetlonym dialogu Opcje programu
klikamy zakładkę Symulacja. Przeciągamy suwak Prędkość odtwarzania symulacji do
pozycji ¼. Upewniamy się, że w grupie Prędkość wyliczania symulacji wybrana jest opcja
Nie większa niż prędkość odtwarzania. Zatwierdzamy dialog klikając przycisk OK.
3. Przeprowadzamy symulację aż do momentu 2,2 s. W tym celu uruchamiamy symulację
wywołując polecenie Symulacja\Wprzód (skrót klawiaturowy [Ctrl]+[F5]) i bacznie
obserwujemy upływający czas wyświetlany w listwie narzędziowej Symulacja. Przed
upływem 1,200 s czasu symulacji zatrzymujemy wybierając polecenie Symulacja\Pauza
(skrót klawiaturowy [F4]). Następnie wywołując parokrotnie polecenie Symulacja\Krok
w przód (skrót klawiaturowy [F5]) doprowadzamy do uzyskania dokładnego czasu 2,200 s.
Jeżeli w trakcie wykonywania symulacji zapędziliśmy się poza pozycję 2,2 s, należy
kilkakrotnie wywołać polecenie Symulacja\Krok wstecz.
4. Wywołujemy okno z chwilowymi parametrami pojazdu. W tym celu zaznaczmy pojazd
klikając go lewym klawiszem myszy, a następnie w tym samym miejscu, na pojeździe,
klikamy prawym klawiszem myszy wywołując menu kontekstowe. Z tego menu wybieramy
polecenie Stan. Pokazuje się nam dialog Chwilowy stan pojazdu... zawierający chwilowe
wartości parametrów opisujących jego ruch.
- 207 -
5. Odczytujemy interesujące wartości. W tym celu klikamy zakładkę Prędkości. Odczytujemy

interesującą wartość Vx’ podaną m m/s oraz km/h. Następnie klikamy zakładkę
Przyspieszenia i odczytujemy wartość Ax’ podaną w m/s2 oraz G (wielokrotność
przyspieszenia ziemskiego).
6. Dialog Chwilowy stan pojazdu... ma charakter niemodalny. Nie musimy więc go zamykać
przed przeprowadzaniem symulacji dalej. Przesuwamy go tylko, przeciągając za listwę
tytułową, w takie miejsce ekranu, aby nie przeszkadzał nam w obserwacji pojazdu i Stopera.
7. Przeprowadzamy symulację do pozycji 2.5 s. W tym celu wielokrotnie wywołujemy
polecenie Symulacja\Krok w przód (skrót klawiaturowy [F5]). Obserwujemy zmieniające
się parametry ruchu pojazdu w dialogu Chwilowy stan...
8. W momencie 2,500 s czasu symulacji ponownie odczytujemy interesującą wartość
przyspieszenia Ax’ oraz prędkości Vx’.
9.2.3 Obserwacja przebiegu zmian wybranych parametrów
9.2.3.1 Temat
W warunkach ruchu, jak w poprzednim przykładzie (zobacz rozdział 9.2.1, strona
205) sprawdzić przebieg zmian prędkości kątowej pojazdu (ωz) oraz prędkości obrotowej
przedniego, lewego koła (N1).
otwieramy gotowy plik z przygotowaną symulacją (Przykłady\Przykład1).
2. Wybieramy szybkie tempo naliczania symulacji. W tym celu wybieramy polecenie
Narzędzia\Opcje (skrót klawiaturowy [Ctrl]+[K]). W wyświetlonym dialogu Opcje programu
klikamy zakładkę Symulacja. W grupie Prędkość wyliczania symulacji wybieramy opcję
Maksymalna możliwa. Zatwierdzamy dialog klikając przycisk OK.
3. Uruchamiamy symulację wywołując polecenie Symulacja\Wprzód (skrót klawiaturowy
[Ctrl]+[F5]) i oczekujemy aż do zatrzymania pojazdu.
4. Wywołujemy okno z przebiegami parametrów pojazdu. W tym celu klikamy lewym
klawiszem myszy na strzałce po prawej stronie przycisku reprezentującego symulowany
pojazd na listwie narzędziowej Obiekty101. Wywołujemy w ten sposób menu kontekstowe
związane z pojazdem. Z tego menu wybieramy polecenie Historia. Pokazuje się nam dialog
Historia przebiegu ruchu... zawierający chwilowe wartości parametrów opisujących jego
ruch.
5. Na pierwszej zakładce tego dialogu Wykresy widzimy wykresy przebiegu zmian różnych
parametrów pojazdu. Są to ostatnio obserwowane przez nas przebiegi lub wielkości
zaproponowane przez program. Zaczynamy od usunięcia aktualnie wyświetlanych
parametrów przez kliknięcie przycisku Wyczyść, znajdującego się u dołu wykresu. Teraz pole
wykresu jest puste.
6. Wyświetlamy wykres prędkości kątowej. W tym celu z listy Rysowane przebiegi podwójnie
klikamy pozycję Prędkości pojazdu. Przesuwamy listwą przewijania w dół i klikamy pole
101
Zobacz rozdział Error! Reference source not found., strona Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.
- 208 -
wyboru po lewej stronie pozycji Składowa prędkości kątowej... ωz [º/s]. Na wykresie

powinien pojawić się przebieg wielkości ωz:
5 5
0 0
-5 -5
-10 -10
KVz'
-15 -15
-20 -20
-25 -25
Czas [s]
Rys. 133 Wykres ωz

7. Wyświetlamy wykres prędkości obrotowej koła. W tym celu dalej przesuwamy listwą
przewijania w dół i podwójnie klikamy pozycję Stan kół. Następnie podwójnie klikamy
pozycję Prędkość obrotowa i zaznaczamy pole wyboru po lewej stronie pozycji
Koło PL (N1). Łącznie z wcześniej wybranym wykresem ωz powinien pojawić się wykres
N1102:
102
Drobniutkie ząbki na tym wykresie świadczą o działaniu układu ABS.
- 209 -
5 800
700
0
600
-5
500
-10 400
KVz'
300 N1
-15
200
-20
100
-25 0
Czas [s]
Rys. 134 Wykresy ωz i N1
9.2.4 Zderzenie impulsowe w trybie manualnym

9.2.4.1 Temat
W typowych warunkach ruchu (suchy asfalt) przeprowadzić symulację ruchu
i zderzenia samochodów Fiat Bravo 1.4 12V oraz Daewoo Nubira i 1.6 (4d). Bravo jedzie z
prędkością 60 km/h, Nubira z prędkością 50 km/h. Pojazdy te nie wykonują innych
manewrów.
1. Podobnie jak w poprzednich przykładach, upewniamy się, że automatycznie przyjęte,
globalne warunki środowiska odpowiadają założonym w temacie.
2. Wprowadzamy pierwszy samochód - Fiat Bravo. Wybieramy odpowiedni model i wersję
pojazdu z bazy danych, a w warunkach początkowych wprowadzamy prędkość Vx’ =
60 km/h.
3. Analogicznie wprowadzamy drugi samochód - Daewoo Nubira. W warunkach początkowych
wprowadzamy prędkość Vx’ = 50 km/h.
4. Za pomocą myszy ustawiamy obydwa pojazdy naprzeciw siebie w odległości ok. 5 m tak,
żeby prostoliniowe tory ich ruchu przecinały się pod kątem ostrym kątem, jak na poniższym
rysunku:
- 210 -
Rys. 135 Stan początkowy symulacji

5. Zapisujemy tak przygotowaną symulację. Może się ona nam przydać, jako punkt wyjścia do
innych wariantów symulacji. Wywołujemy, więc polecenie Plik\Zapisz (skrót
klawiaturowy [Ctrl]+[S]). Program pyta nas o lokalizację i nazwę zapisywanego pliku.
Wprowadzamy właściwą nazwę i zatwierdzamy dialog zapisu.
6. Upewniamy się, że wybrany jest model impulsowy oraz tryb manualnej analizy zderzenia.
W tym celu wybieramy polecenie Narzędzia\Opcje (skrót klawiaturowy [Ctrl]+[K]).
W wyświetlonym dialogu Opcje programu klikamy zakładkę Zderzenia. Z listy
Model zderzenia powinna być wybrana opcja Impulsowy, a z listy Stopień automatyzacji…
opcja Manualny. Zaznaczona też powinna być opcja Pokaż komunikat o zderzeniu. Jeżeli
opcje ustawione były inaczej – zmieniamy je, a następnie zatwierdzamy dialog klikając
przycisk OK.
[Ctrl]+[F5]) i oczekujemy aż do zetknięcia się pojazdów.
8. W momencie wykrycia przez program zetknięcia się sylwetek pojazdów wyświetlany jest
komunikat o zaistniałym zderzeniu i możliwych dalszych krokach postępowania.
Zapoznajemy się z treścią komunikatu i nie zmieniając żadnych, znajdujących się na mim
opcji zbywamy go klawiszem [Esc]:
n
t
Rys. 136 Moment zetknięcia się sylwetek
- 211 -
9. Od tego momentu program wyświetla graficzną interpretację zderzenia103, za pomocą której

obserwować można, zaproponowane przez program:
 Punkt przyłożenia impulsu;
 Kąt nachylenia płaszczyzny stycznej;
 Stożek tarcia;
 Wektory impulsu siły;
 Sylwetki „pozderzeniowe” pojazdów.
10. Dalej kontynuujemy symulację krok po kroku wywołując kilkakrotnie polecenie
Symulacja\Krok w przód (skrót klawiaturowy [F5]) doprowadzamy do uzyskania
właściwego stopnia nałożenia się sylwetek, zgodnie z poniższym rysunkiem104:
t
n
Rys. 137 Moment maksymalnego wnikania sylwetek

11. W pozycji docelowego nałożenia sylwetek skorygować można położenie punktu przyłożenia
impulsu klikając graficzną interpretację zderzenia i przeciągając myszą środek rysowanego
układu. Skorygować można także położenie płaszczyzny stycznej przeciągając myszą za
dowolny z uchwytów na końcach rysowanego układu współrzędnych. W interpretacji
znaczenia wybranego punktu przyłożenia impulsu oraz położenia płaszczyzny stycznej
pomagają, aktualizowane na bieżąco przez program, sylwetki „pozderzeniowe” pojazdów.
12. W tym momencie możemy przeprowadzić impulsowe zderzenie przez wymianę impulsów
siły pomiędzy jego uczestnikami. W tym celu wywołujemy polecenie
Symulacja\Analiza zderzenia (skrót klawiaturowy [Ctrl]+[L]). Pokazuje się okno dialogowe
Zderzenie pojazdu...105. Możemy zapoznać się z kolejnymi zakładkami tego dialogu,
opisującymi parametry ruchu przedzderzeniowego obu pojazdów, parametry i przebieg
samego zderzenia a także proponowane parametry pozderzeniowe ruchu.
13. Akceptujemy przedstawione parametry zderzenia klikając przycisk OK dialogu. W tym
momencie następuje wymiana impulsów siły pomiędzy pojazdami a także inne konsekwencje
103
104
Przy analizie rzeczywistego zderzenia, docelowy stopień nałożenia się sylwetek może wynikać z
udokumentowanego stopnia uszkodzeń pojazdów.
105
Zobacz rozdział 5.3.4, strona 145
- 212 -
zderzenia106. Znika graficzna interpretacja zderzenia. Pojazdy zaczynają poruszać się w ruchu
pozderzeniowym:
Rys. 138 Początek ruchu pozderzeniowego
14. Przeprowadzamy dalej symulację wywołując polecenie Symulacja\Wprzód (skrót

klawiaturowy [Ctrl]+[F5]) aż do ostatecznego zatrzymania się pojazdów:
Rys. 139 Stan końcowy symulacji

w postaci pliku Przykłady\Zderzenie1.
9.2.5 Zderzenie impulsowe w trybie automatycznym
9.2.5.1 Temat
Przy takich samych założeniach ruchu pojazdów, jak w poprzednim przykładzie
wykonać symulację zderzenia pojazdu wykorzystując tryb automatycznej analizy zderzeń.
otwieramy gotowy plik z przygotowaną symulacją (Przykłady\Zderzenie1).
106
Zobacz rozdział 0, strona 146
- 213 -
Rys. 140 Stan początkowy symulacji

2. Wybieramy model impulsowy oraz tryb automatycznej analizy zderzenia. W tym celu
wybieramy polecenie Narzędzia\Opcje (skrót klawiaturowy [Ctrl]+[K]). W wyświetlonym
dialogu Opcje programu klikamy zakładkę Zderzenia. Z listy Model zderzenia powinna być
wybrana opcja Impulsowy, a z listy Stopień automatyzacji… opcja Automatyczny.
Wyłączamy opcję Pokaż komunikat o zderzeniu. Upewniamy się, że wartość Czasowy
ekwiwalent zderzenia wynosi 30 ms. Zatwierdzamy dialog klikając przycisk OK.
[Ctrl]+[F5]) i obserwujemy przemieszczanie się pojazdów aż do ich zatrzymania:
Rys. 141 Stan końcowy symulacji
- 214 -
9.3 Bardziej złożone przykłady

9.3.1 Najechanie na krawężnik
9.3.1.1 Temat
Zasymulować sytuację najechania pojazdu pod kątem na krawężnik o wysokości
15 cm.
9.3.1.2 Problem
Program V-SIM (jak i inne dostępne programy symulacyjne) nie posiada
specjalistycznego modelu analizującego najechanie koła ogumionego na przeszkodę typu
wystający krawężnik. Wprowadzenie na torze ruchu pojazdu podwyższonego obszaru (typu
obszar nachylony107) powoduje jedynie efekt podrzucenia kół pojazdu bez
charakterystycznego efektu uderzenia w wystającą przeszkodę i związanego z tym spadku
prędkości. Wprowadzenie zaś w miejscu krawężnika przeszkody terenowej (typu ściana108)
powoduje efekt zderzenia pojazdu jak z wysokim, sztywnym murem.
1. Wprowadzamy pojazd uczestniczący w symulacji. Nadajemy mu odpowiednie warunki
początkowe ruchu (prędkość i położenie).
2. Na torze ruchu pojazdu, pod kątem do kierunku ruchu, wprowadzamy obiekt typu obszar
nachylony reprezentujący powierzchnię chodnika występującego za krawężnikiem. We
własnościach Obszaru nachylonego wprowadzamy Nachylenie równe 0º (poziomo)
i Wysokość (punktu odniesienia) równą 0,15 m
107
108
- 215 -
Rys. 142 Wprowadzony pojazd i obszar nachylony
3. Wzdłuż krawędzi podwyższonego obszaru, przez którą przejedzie poruszający się pojazd,
wprowadzamy obszar innej nawierzchni w postaci wąskiego pasa o szerokości 0,2 – 0,5 m.
W parametrach wprowadzonej nawierzchni ustawiamy dość wysoki współczynnik
przyczepności (1.0) oraz bardzo wysoki współczynnik oporów toczenia (0,5 – 2,0).
Rys. 143 Dodatkowo wprowadzony obszar innej nawierzchni
- 216 -
4. Uruchamiamy symulację. Na drodze eksperymentu dobieramy właściwy współczynnik

oporów toczenia oraz, ewentualnie szerokość pasa, aby uzyskać zamierzony spadek prędkości
przy pokonywaniu krawężnika.
Rys. 144 Przeprowadzana symulacja

w postaci pliku Przykłady\Krawężnik.
9.3.2 Niestandardowe wykresy
9.3.2.1 Temat
Zaobserwować przebieg zmian chwilowej prędkości podłużnej pojazdu w funkcji
przebytej przez pojazd drogi.
9.3.2.2 Problem
Standardowe wykresy, sporządzane przez program V-SIM wykonywane są zawsze
w funkcji upływającego czasu symulacji.
Do sporządzenia takiego wykresu posłużymy się popularnym programem biurowym,
Microsoft Excel109, który posiada bardzo rozbudowane możliwości w zakresie sporządzania
wykresów.
9.3.2.4 Sposób postępowania

1. Przygotowujemy i przeprowadzamy interesującą nas symulację.
109
Dalszy opis sporządzono na podstawie programu Microsoft Excel wersja 2003. W podobny sposób można
jednak posłużyć jakimkolwiek innym arkuszem kalkulacyjnym mającym możliwość sporządzania wykresów.
- 217 -
2. Dla interesującego nas pojazdu wywołujemy polecenie Historia.

3. Z listy dostępnych wykresów wybieramy Położenie pojazdu\Przebyta droga (S) oraz
Prędkości pojazdu\Składowa podłużna prędkości liniowej (Vx’) [km/h].
Rys. 145 Wykresy przebytej drogi i prędkości liniowej w programie V-SIM

4. Kopiujemy uzyskane wyniki do Schowka klikając na przycisku Kopiuj.
5. Uruchamiamy program Microsoft Excel.
6. Mając zaznaczoną pierwszą komórkę arkusza (standardowo) wybieramy polecenie
Edycja\Wklej. Wypełnione danymi zostaną pierwsze 3 kolumny arkusza. Kolumna A zawiera
czas symulacji w sekundach, kolumna B zawiera kolejne wartości przebytej drogi
(narastająco), a kolumna C kolejne wartości chwilowej prędkości liniowej.
7. Zaznaczamy kolumny B i C. W tym celu, na przykład, klikamy nagłówek kolumny B,
a następnie, trzymając wciśnięty klawisz [Shift] klikamy nagłówek kolumny C.
8. Na podstawie zaznaczonych danych tworzymy wykres. W tym celu wywołujemy polecenie
Wstaw\Wykres. Pojawia się pierwsze okno dialogu za pomocą którego można określić typ
wstawianego wykresu. Z listy po lewej stronie wybieramy typ „XY”, a z podtypów po stronie
prawej wykres z wygładzonymi liniami bez zaznaczonych punktów. Klikamy parokrotnie
przycisk Dalej > nie zmieniając już proponowanych opcji.
- 218 -
90
80
70
60
Vx' [km/h]
50
40
30
20
10
0
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
S [m]
Rys. 146 Wykres prędkości w funkcji drogi uzyskany w programie Excel 110
W analogiczny sposób uzyskać można wszelkie inne wykresy, niedostępne

bezpośrednio w programie V-SIM. Mogą to być np. wykresy w funkcji dowolnie
wybranego parametru, wykresy funkcji arytmetycznych podstawowych parametrów,
czy wykresy porównawcze, na których znajdą się przebiegi parametrów różnych pojazdów
biorących udział w symulacji, czy z alternatywnie przeprowadzanych symulacji.
110
Parametry określające wygląd przedstawionego wykresu zostały nieznacznie zmodyfikowane w stosunku do
zaproponowanych domyślnie, żeby poprawić jego czytelność.
- 219 -
10 Rozwiązywanie problemów
- 220 -
10.1 Program V-SIM, a programy antywirusowe

Spotkamy się często z problemami z uruchomieniem programu V-SIM. Problemy te
objawiają się najczęściej w ogóle niemożnością uruchomienia programu lub komunikatami
o problemach z dostępem do klucza HASP lub o niewłaściwych danych licencyjnych.
Występują one zarówno podczas instalacji programu, jego pierwszego uruchomienia, jak
i podczas kolejnych uruchomień lub wręcz w trakcie pracy programu.
Problemy te nie są spowodowane wadliwym działaniem programu V-SIM, czy
wykorzystywanym przez niego sterownikom klucza sprzętowego, a nadopiekuńczym
działaniem powszechnie stosowanych programów antywirusowych typu NOD32, AVAST itp.
Programy te działają w dobrej wierze, ale wymagają świadomej współpracy użytkownika
decydującego o szczegółach ich działania. Przy braku takiej współpracy programy te blokują
działanie wszelkich budzących ich wątpliwości programów i sterowników. Szczególnie
narażony na ich działanie jest sterownik klucza sprzętowego HASP, który ze względu na
zasadę działania zabezpieczenia sprzętowego musi ściśle współpracować ze sprzętem
i wykorzystywać niskopoziomowe funkcje systemu operacyjnego.
Są dwie możliwości rozwiązania tego problemu. Najprostsza polega na
WYŁĄCZENIU działania programu antywirusowego na czas instalacji programu V-SIM
i/lub sterowników klucza sprzętowego. Najczęściej takie wyłączenie nie wymaga deinstalacji
programu antywirusowego. Dla zwiększenia bezpieczeństwa można dodatkowo fizycznie
odłączyć komputer od Internetu na czas dezaktywacji programu antywirusowego. Po
zakończeniu instalacji programu V-SIM można przywrócić działanie ochronne programu
antywirusowego. Czynność tą należy powtarzać przy ewentualnych aktualizacjach sterownika
klucza sprzętowego HASP.
Druga metoda polega na świadomym pokierowaniu działaniem programu
antywirusowego i wskazaniu mu sterownika klucza sprzętowego HASP, jako bezpiecznego
programu tak, aby program antywirusowy nie blokował jego działania. Programy
antywirusowe w takim wypadku z reguły wyświetlają odpowiednie komunikaty prosząc
użytkownika o podjecie właściwej decyzji (lecz najczęściej są one zbywane). Szczegóły
działania użytkownika zależą od konkretnego programu antywirusowego i powinny być
opisane w jego dokumentacji.
- 221 -
10.2 Powrót do początkowych ustawień programu

Program V-SIM, pomiędzy sesjami swojej pracy, przechowuje w rejestrze
systemowym szereg ustawień i parametrów wprowadzonych przez użytkownika. Należą do
nich także aktualne ustawienia pasków narzędziowych w oknie programu. Mechanizm ten
umożliwia wygodną pracę bez konieczności każdorazowego dostosowywania ustawień do
indywidualnych potrzeb. Jednak może zdarzyć się sytuacja, że użytkownik zmieni któreś
z ustawień, które później będzie przeszkadzało mu w pracy, a nie będzie pamiętał, w którym
miejscu programu można zmienić to ustawienie. Również w pewnych, wyjątkowych
sytuacjach, jak np. przedwczesne zamknięcie programu, błędne działanie sprzętu lub
oprogramowania zapisane zostaną nieprawidłowe wartości ustawień i program próbując je
odczytać przy kolejnych uruchomieniach nie będzie mógł kontynuować pracy lub będzie
funkcjonował niepoprawnie.
W takich sytuacjach należy uruchomić program trzymając przyciśnięty klawisz [Shift]
na klawiaturze. Klawisz ten należy zwolnić dopiero po ukazaniu się okna programu. Program
w tym trybie nie będzie odczytywał ustawień z rejestru systemowego tylko skorzysta
z zadanych, domyślnych ustawień, jak przy pierwszej jego instalacji na danym komputerze.
- 222 -
10.3 Uaktualnienia programu

Z naszej strony dokładamy wszelkich starań, aby program V-SIM pozbawiony był
jakichkolwiek błędów i zawsze był wygodny w obsłudze, jednak przy tak złożonym
programie nie sposób przewidzieć i przetestować wszystkie możliwe kombinacje danych
wprowadzonych przez użytkownika. Jednocześnie stale pojawiają się nowe pomysły jak
usprawnić program oraz zwiększyć jego funkcjonalność.
Tak więc, program V-SIM jest ciągle rozwijany, a użytkownicy mają dostęp do jego
uaktualnionej wersji. Uaktualnienia w ramach jednej, głównej wersji programu, np. 3.0.x.x
dostępne są dla licencjonowanych użytkowników programu nieodpłatnie i są do pobrania
z naszego serwisu w Internecie za pośrednictwem forum dyskusyjnego pod adresem:
http://www.cyborgidea.com.pl/forum
Zamieszczane są tam również informacje o pojawianiu się kolejnych uaktualnień
programu, zmian w nich wprowadzonych, a także instrukcja pobrania i instalacji
uaktualnienia programu.
Użytkownicy, którzy nie posiadają dostępu do Internetu również mogą otrzymać
uaktualnienie programu za drobną opłata poprzez płytę CD-R przesłaną tradycyjną pocztą.
Prosimy w tej sprawie o kontakt telefoniczny z naszą firmą.
- 223 -
10.4 Wsparcie ze strony producenta

Jeżeli zauważycie Państwo jakąś nieprawidłowość w działaniu lub wyglądzie
programu prosimy o kontakt z naszą firmą. Preferowaną formą kontaktu to poczta
elektroniczna na adres:
biuro@cyborgidea.com.pl
Zanim nawiążecie Państwo kontakt z naszą firmą prosimy o sprawdzenie
i wynotowanie następujących danych, które to pomogą nam sprawnie określić przyczynę
zaobserwowanej nieprawidłowości:
Jakiej dokładnie wersji programu Państwo używają?
Numer wersji programu można odczytać po wybraniu polecenia Pomoc\Informacje
o programie. Szukany numer wypisany jest w pierwszej linii. Numer wersji umieszczony jest
także na płycie CD-R, z której zainstalowany został program. Przykład: wersja 3.0.22
W jakim systemie operacyjnym pracuje program?
Informacje o wersji posiadanego systemu operacyjnego można uzyskać po wywołaniu
Panelu Sterowania z menu Start. Następnie należy podwójnie kliknąć ikonę System.
Informacje o wersji systemu widoczne są na pierwszej zakładce. Przykład: Windows 7
Ultimate, Service Pack 1, wersja polska
Czy występujący nieprawidłowość jest powtarzalny?
To znaczy, czy istnieje sekwencja czynności, której wykonanie w programie powoduje
niezawodne wywołanie nieprawidłowości? Jeżeli tak – prosimy zanotować, jakie czynności
należy wykonać.
Czy program wyświetla jakiś komunikat?
Czy w trakcie wystąpienia nieprawidłowości lub bezpośrednio przed jego wystąpieniem
program wyświetla jakiś komunikat? Jakiej treści?
Od kiedy występuje nieprawidłowość?
Czy występowała ona „od zawsze”? Czy od jakiegoś czasu? Jeżeli tak – to czy jakieś
wydarzenie poprzedziło występowanie nieprawidłowości? Instalacja nowej wersji programu,
zmiana konfiguracji komputera, instalacja nowego oprogramowania, itp.
- 224 -
11 Załączniki
- 225 -
11.1 Parametry pojazdów

11.1.1 Dane ogólne
Wszystkie pola z kategorii Dane ogólne mają charakter jedynie informacyjny.
11.1.1.1 Typ nadwozia

Zakładka: Informacje
Opis: Rodzaj nadwozia uwzględniający ilość drzwi.
11.1.1.2 Klasa
Opis: Klasa, do której zakwalifikowany jest dany model pojazdu.
11.1.1.3 Okres produkcji

Format: rrrr-mm (rok-miesiąc) -> rrrr-mm (rok-miesiąc)
Opis: Orientacyjna data rozpoczęcia i zakończenia produkcji danej wersji pojazdu.
11.1.1.4 Data wprowadzenia danych

Format: rrrr-mm-dd (rok-miesiąc-dzień)
Opis: Data wprowadzenia danych do bazy danych opisujących wybraną wersję pojazdu.
11.1.1.5 Uwagi
Opis: Uwagi dotyczące wybranej wersji pojazdu.
11.1.2 Wymiary pojazdu
11.1.2.1 Długość
Zakładka: Wymiary
Jednostka: mm
Zakres: 1 500 ÷ 20 000 mm
Opis: Długość całkowita (katalogowa) pojazdu, bez uwzględnienia drobnych,
wystających poza zasadniczą bryłę nadwozia elementów, jak np. hak holowniczy.
11.1.2.2 Szerokość
Zakładka: Wymiary
Jednostka: mm
Zakres: 500 ÷ 5 000 mm
Opis: Szerokość całkowita (katalogowa) pojazdu, bez uwzględnienia drobnych,
- 226 -
wystających poza zasadniczą bryłę nadwozia elementów, jak np. lusterka.
11.1.2.3 Wysokość
Zakładka: Wymiary
Jednostka: mm
Zakres: 500 ÷ 5 000 mm
Opis: Wysokość całkowita (katalogowa) pojazdu w stanie gotowym do jazdy, bez
dodatkowego obciążenia, bez uwzględnienia drobnych, wystających poza
zasadniczą bryłę nadwozia elementów, jak np. anteny.
11.1.3 Rozmieszczenie kół
11.1.3.1 Ilość osi
Zakładka: Wymiary
Zakres: 1÷3
Opis: Ilość osi pojazdu.
11.1.3.2 Zwis przedni

Zakładka: Wymiary
Jednostka: mm
Zakres: 100 ÷ 3 000 mm
Opis: Odległość przedniej osi od najbardziej wysuniętego do przodu elementu nadwozia.
11.1.3.3 Rozstaw osi 1-2

Zakładka: Wymiary
Jednostka: mm
Zakres: 500 ÷ 14 000 mm
Opis: Odległość pomiędzy pierwszą a drugą osią pojazdu.
Uwagi: Tylko dla pojazdów posiadających więcej niż 1 oś
11.1.3.4 Rozstaw osi 2-3

Zakładka: Wymiary
Jednostka: mm
Zakres: 500 ÷ 7 000 mm
Opis: Odległość pomiędzy drugą a trzecią osią pojazdu.
Uwagi: Tylko dla pojazdów posiadających więcej niż 2 osie
- 227 -
11.1.3.5 Rozstaw kół osi 1

Zakładka: Wymiary
Jednostka: mm
Zakres: 0 ÷ 3 000 mm
Opis: Odległość pomiędzy środkami kół przedniej osi pojazdu.

Zakładka: Wymiary
Jednostka: mm
Opis: Odległość pomiędzy środkami kół drugiej osi pojazdu.
Uwagi: Tylko dla pojazdów posiadających 2-gą oś

Zakładka: Wymiary
Jednostka: mm
Opis: Odległość pomiędzy środkami kół trzeciej osi pojazdu.
Uwagi: Tylko dla pojazdów posiadających 3-cią oś
11.1.4 Masa pojazdu i jej rozmieszczenie
11.1.4.1 Masa własna
Zakładka: Masa
Jednostka: kg
Zakres: 20 ÷ 100 000 kg
Opis: Masa pojazdu w stanie gotowym do jazdy (katalogowa), bez kierowcy i bez
dodatkowego obciążenia.
11.1.4.2 Dopuszczalna masa całkowita

Zakładka: Obciążenie
Jednostka: kg
Zakres: 100 ÷ 100 000 kg
Opis: Masa pojazdu w stanie gotowym do jazdy (katalogowa), baz kierowcy i bez
dodatkowego obciążenia.
Uwagi: Pole o charakterze informacyjnym
- 228 -
11.1.4.3 Położenie podłużne środka masy

Zakładka: Masa
Jednostka: m
Zakres: -20 ÷ 20 m
Opis: Odległość pomiędzy środkiem masy pojazdu a przednią osią (x*). Wartość
dodatnia oznacza, że środek masy znajduje się za przednią osią.
Uwagi: Dotyczy pojazdu w stanie gotowym do jazdy, bez dodatkowego obciążenia.
11.1.4.4 Położenie poprzeczne środka masy

Zakładka: Masa
Jednostka: m
Zakres: -5 ÷ 5 m
Opis: Odległość pomiędzy środkiem masy pojazdu a podłużną osią pojazdu (y*).
Wartość dodatnia oznacza, że środek masy znajduje się po lewej stronie pojazdu.
11.1.4.5 Położenie pionowe środka masy

Zakładka: Masa
Jednostka: m
Zakres: 0,1 ÷ 2 m
Opis: Wysokość środka masy pojazdu nad podłożem (z*).
11.1.4.6 Moment bezwładności Ix

Zakładka: Masa
Jednostka: kgm2
Zakres: 10 ÷ 100 000 kgm2
Opis: Wartość głównego momentu bezwładności pojazdu względem osi podłużnej,
przechodzącej przez środek masy.
11.1.4.7 Moment bezwładności Iy

Zakładka: Masa
Jednostka: kgm2
Zakres: 10 ÷ 200 000 kgm2
Opis: Wartość głównego momentu bezwładności pojazdu względem osi poprzecznej,
- 229 -
11.1.4.8 Moment bezwładności Iz

Zakładka: Masa
Jednostka: kgm2
Zakres: 100 ÷ 200 000 kgm2
Opis: Wartość głównego momentu bezwładności pojazdu względem osi pionowej,
11.1.5 Parametry aerodynamiczne
11.1.5.1 Współczynnik czołowego oporu powietrza Cx
Zakładka: Aerodynamika
Jednostka: bezwymiarowy
Zakres: 0,1 ÷ 1,5
Opis: Współczynnik kształtu dla czołowego oporu powietrza.
11.1.5.2 Powierzchnia czołowa

Jednostka: m2
Zakres: 1 ÷ 20 m2
Opis: Pole powierzchni czołowej pojazdu.
11.1.5.3 Położenie poprzeczne środka naporu czołowego

Jednostka: m
Zakres: -2 ÷ 2 m
Opis: Odległość punktu przyłożenia siły naporu czołowego powietrza od osi wzdłużnej
pojazdu.
11.1.5.4 Wysokość środka naporu czołowego

Jednostka: m
Zakres: 0,3 ÷ 3 m
Opis: Wysokość nad podłożem punktu przyłożenia siły naporu czołowego powietrza.
- 230 -
11.1.5.5 Współczynnik bocznego oporu powietrza

Zakres: 0,5 ÷ 1,5
Opis: Współczynnik kształtu dla bocznego oporu powietrza.
11.1.5.6 Powierzchnia boczna

Jednostka: m2
Zakres: 1 ÷ 100 m2
Opis: Pole powierzchni bocznej pojazdu.
11.1.5.7 Wysokość środka naporu bocznego

Jednostka: m
Zakres: 0,3 ÷ 3 m
Opis: Wysokość nad podłożem punktu przyłożenia siły naporu bocznego powietrza.
11.1.5.8 Odległość środka naporu od przedniej osi

Jednostka: m
Zakres: -10 ÷ 10 m
Opis: Odległość punktu przyłożenia siły naporu bocznego powietrza od przedniej osi
pojazdu.
11.1.6 Jednostka napędowa
11.1.6.1 Rodzaj silnika
Zakładka: Silnik
Zakres: Lista wyboru
Opis: Typ konstrukcji silnika uwzględniający stosowane paliwo, sposób doładowania,
itp.
11.1.6.2 Typ silnika

Zakładka: Silnik
Zakres: Maksymalnie 30 znaków
Opis: Nazwa, stosowana przez producenta do oznaczenia konkretnego wykonania silnika.
Uwagi: Pole informacyjne
- 231 -
11.1.6.3 Pojemność skokowa

Zakładka: Silnik
Jednostka: cm3
Zakres: 30 ÷ 25 000 cm3
Opis: Wartość pojemności skokowej dla spalinowego silnika tłokowego.
11.1.6.4 Charakterystyka
Zakładka: Silnik
Zakres: Lista wyboru
Opis: Charakterystyka
11.1.6.5 Moc maksymalna

Zakładka: Silnik
Jednostka: kW (norma ECE) lub KM (norma DIN)
Zakres: 1 ÷ 1 000 kW
Opis: Wartość mocy maksymalnej silnika.
11.1.6.6 Obroty mocy maksymalnej

Zakładka: Silnik
Jednostka: RPM (obroty na minutę)
Zakres: 1 500 ÷ 15 000 RPM
Opis: Wartość prędkości obrotowej, przy której silnik osiąga moc maksymalną.
11.1.6.7 Moment maksymalny

Zakładka: Silnik
Jednostka: Nm (norma ECE) lub kGm (norma DIN)
Zakres: 20 ÷ 5 000 Nm
Opis: Wartość momentu maksymalnego wytwarzanego przez silnik.
11.1.6.8 Obroty momentu maksymalnego

Zakładka: Silnik
Zakres: 500 ÷ 10 000 RPM
Opis: Wartość prędkości obrotowej, przy której silnik osiąga moment maksymalny.
- 232 -
11.1.6.9 Obroty minimalne

Zakładka: Silnik
Zakres: 100 ÷ 1 500 RPM
Opis: Wartość minimalnej prędkości obrotowej, przy może pracować silnik.
11.1.6.10 Obroty maksymalne

Zakładka: Silnik
Zakres: 1 500 ÷ 15 000 RPM
Opis: Wartość maksymalnej prędkości obrotowej, przy może pracować silnik.
11.1.6.11 Moment bezwładności

Zakładka: Silnik
Jednostka: kgm2
Zakres: 0,01 ÷ 10 kgm2
Opis: Wartość momentu bezwładności silnika w jego ruchu obrotowym.
11.1.7 Układ przeniesienia napędu
11.1.7.1 Typ skrzyni biegów
Zakładka: Przeniesienie napędu
Zakres: Maksymalnie 30 znaków
Opis: Nazwa, stosowana przez producenta do oznaczenia konkretnego wykonania
skrzyni biegów.
Uwagi: Pole informacyjne
11.1.7.2 Ilość przełożeń

Zakres: 0 ÷ 16
Opis: Ilość podstawowych przełożeń wybieranych w trakcie ruchu pojazdu do przodu.
Uwagi: Liczba ta nie uwzględnia biegu wstecznego, terenowego czy redukcji.
11.1.7.3 Napędzane osie

Zakres: Lista wyboru obejmujące wszystkie możliwe kombinacje spośród posiadanych
przez pojazd osi.
Opis: Wybór osi, na które jest przekazywany (jednakowy) moment napędowy.
- 233 -
11.1.7.4 Moment bezwładności

Jednostka: kgm2
Zakres: 0 ÷ 1 kgm2
Opis: Sumaryczna wartość momentu bezwładności elementów układu przeniesienia
napędu (skrzynia biegów, wał napędowy, itp.) w jego ruchu obrotowym.
11.1.7.5 Przełożenie przekładni głównej

Zakres: 0,1 ÷ 20 0,1 ÷ 50
Opis: Wartość przełożenia przekładni głównej pojazdu. W przypadku wyposażenia
pojazdu w zwolnice ich przełożone uwzględnione jest w tej wartości.
11.1.7.6 Przełożenia poszczególnych przełożeń

Zakres: 0,1 ÷ 20 0,1 ÷ 50
Opis: Wartości poszczególnych przełożeń pojazdu, w tym biegu wstecznego.
11.1.7.7 Prędkość przy 1000 RPM

Jednostka: km/h
Zakres: 10 ÷ 60 km/h
Opis: Wartość prędkości pojazdu przy prędkości obrotowej silnika 1000 RPM.
11.1.7.8 Sprawność układu

Jednostka: %
Zakres: 50 ÷ 100 %
Opis: Sprawność całkowita układu przeniesienia napędu pojazdu.
11.1.8 Osiągi pojazdu
Wszystkie pola z kategorii Osiągi pojazdu mają charakter jedynie informacyjny.
- 234 -
11.1.8.1 Prędkość maksymalna

Jednostka: km/h
Zakres: 30 ÷ 400 km/h
Opis: Wartość maksymalnej prędkości (katalogowej) pojazdu.
11.1.8.2 Przyspieszenie 0-100 km/h

Jednostka: s
Zakres: 3 ÷ 100 s
Opis: Czas ekstremalnego przyspieszenia pojazdu od prędkości 0 do 100 km/h
(katalogowy).
11.1.8.3 Czas pokonania 400m

Jednostka: s
Zakres: 5 ÷ 100 s
Opis: Czas pokonania 400m ze startu zatrzymanego.
11.1.8.4 Czas pokonania 1000m

Jednostka: s
Zakres: 10 ÷ 200 s
Opis: Czas pokonania 1000m ze startu zatrzymanego.
11.1.9 Układ kierowniczy
11.1.9.1 Kierowana oś
Zakładka: Układ kierowniczy
Zakres: Lista wyboru zawierająca wszystkie osie pojazdu
Opis: Wybór osi, której koła skręcają się pod wpływem ruchu kierownicy.
11.1.9.2 Przełożenie przekładni kierowniczej

Zakres: 5 ÷ 50
Opis: Stosunek kąta obrotu kierownicy do kąta skrętu koła.
- 235 -
11.1.9.3 Ilość obrotów koła kierownicy

Zakres: 1 ÷ 10
Opis: Ilość obrotów koła kierownicy pomiędzy skrajnymi położeniami.
11.1.9.4 Układ Ackermana

Zakres: Tak/Nie
Opis: W przypadku wartości Tak – koła skręcane są zgodnie z zasadami Ackermana
w przypadku wartości Nie – koła skręcane są o jednakowy kąt.
11.1.10 Układ hamulcowy
11.1.10.1 Skuteczność zasadniczego układu hamulcowego
Zakładka: Układ hamulcowy
Jednostka: kN
Zakres: 0,1 ÷ 500 kN
Opis: Sumaryczna wartość siły wytwarzana przez zasadniczy układ hamulcowy przy
nominalnym nacisku na pedał hamulca (100%) na idealnie przyczepnej
nawierzchni. Wartość domyślna tego parametru wyliczana jest w ten sposób, aby
pojazd z pewnym naddatkiem spełniał wymogi Regulaminu 13 ECE.
11.1.10.2 Współczynnik sił statycznych

Zakres: 0,1 ÷ 1,5
Opis: Wartość współczynnika sił statycznych (k) według Regulaminu 13 ECE.
11.1.10.3 Udział przedniej osi dla minimalnie obciążonego

Jednostka: bezwymiarowy %
Zakres: 10 ÷ 100
Opis: Założony udział siły hamującej111 przedniej osi w stosunku do całkowitej siły
hamującej dla pojazdu bez obciążenia.
111
Przy równych promieniach kół na wszystkich osiach podział ten dotyczy także momentu hamującego.
- 236 -
11.1.10.4 Udział przedniej osi dla maksymalnie obciążonego

Jednostka: 1%
Zakres: 10 ÷ 100%
Opis: Założony udział siły hamującej112 przedniej osi w stosunku do całkowitej siły
hamującej dla pojazdu z maksymalnym, dopuszczalnym obciążeniem.
11.1.10.5 Korektor hamowania

Zakres: Lista wyboru możliwych korekcji hamowania:
 Bez regulacji
 Regulacja promieniowa
 Regulacja łamana
Opis: Zastosowany układ korekcji siły hamowania tylnej osi pojazdu.
11.1.10.6 Układ ABS

Zakres: Tak/Nie
Opis: Wybór, czy układ hamulcowy pojazdu wyposażony jest w układ przeciwdziałający
blokowaniu się kół (ABS)
11.1.10.7 Osie, na które działa pomocniczy układ hamulcowy

Zakres: Lista wyboru obejmujące wszystkie możliwe kombinacje spośród posiadanych
przez pojazd osi.
Opis: Wybór osi, na które działa (z równą siłą) pomocniczy układ hamulcowy.
11.1.10.8 Skuteczność pomocniczego układu hamulcowego

Jednostka: kN
Zakres: 0,1 ÷ 200 kN
Opis: Sumaryczna wartość siły wytwarzana przez pomocniczy układ hamulcowy przy
nominalnym wykorzystaniu (100%) na idealnie przyczepnej nawierzchni. Wartość
domyślna tego parametru wyliczana jest w ten sposób, aby pojazd z pewnym
naddatkiem spełniał wymogi Regulaminu 13 ECE.
112
Przy równych promieniach kół na wszystkich osiach podział ten dotyczy także momentu hamującego.
- 237 -
11.1.10.9 Sprawność hamulców

Jednostka: %
Zakres: 0 ÷ 200 %
Opis: Wartość siły generowanej przez hamulec danego koła w stosunku do założonej
konstrukcyjnie. Przykładowe wartości:
 0 % - hamulec nie działający całkowicie;
 100 % - hamulec działający zgodnie z założeniami konstrukcyjnymi;
 > 100 % - hamulec generujący większą siłę (moment) niż założona konstrukcyjnie
11.1.11 Zawieszenie pojazdu
Zestawione poniżej wielkości, charakteryzujące układ zawieszenia, dotyczą
niezależnie każdej z osi pojazdu.
11.1.11.1 Częstotliwość drgań

Zakładka: Zawieszenie
Jednostka: Hz
Zakres: 0,5 ÷ 5,0 Hz
Opis: Hipotetyczna częstotliwość drgań masy konstrukcyjnie przypadającej na dane koło
pojazdu na sprężystości zawieszenia tego koła.
Uwagi: Na podstawie częstotliwości drgań wyznaczana jest domyślna wartość
współczynnika sprężystości zawieszenia danego koła.
11.1.11.2 Współczynnik sprężystości

Jednostka: kN/m
Zakres: 2 ÷ 5 000 kN/m
Opis: Zredukowany do koła współczynnik sprężystości pionowej zawieszenia w pozycji
neutralnej.
Uwagi: Dotyczy pojedynczego koła. Na podstawie współczynnika sprężystości
wyznaczana jest domyślna wartość tłumienia zawieszenia danego koła.
11.1.11.3 Progresja sztywności

Zakres: 0 ÷ 10
Opis: Wzrost sztywności zawieszenia w punkcie odpowiadającym ugięciu 100 mm w
stosunku do sztywności w pozycji neutralnej. Wartość równa 0 oznacza liniową
charakterystykę zawieszenia.
- 238 -
11.1.11.4 Współczynniki tłumienia przy dobiciu i odbiciu

Dotyczy: Cecha konstrukcyjna pojazdu
Jednostka: kNs/m
Zakres: 0,1 ÷ 100 kNs/m
Opis: Zredukowany do koła współczynnik tłumienia dla fazy odpowiednio odbicia
i odbicia zawieszenia.
Uwagi: Dotyczy pojedynczego koła.
11.1.11.5 Sprężystość drążka stabilizacyjnego

Jednostka: kN/m
Zakres: 0 ÷ 1 000 kN/m
Opis: Zredukowany do koła współczynnik sprężystości pionowej drążka stabilizacyjnego
występującego w zawieszeniu.
11.1.11.6 Podatność skrętna

Jednostka: %
Zakres: 0 ÷ 100 %
Opis: Współczynnik redukcji sił bocznych koła wynikający z podatności układu
kierowniczego lub samego zawieszenia koła.
11.1.11.7 Efektywność sprężystości

Zakładka: Zawieszenie - Indywidualne parametry zawieszenia koła
Jednostka: %
Zakres: 10 ÷ 1000 %
Opis: Współczynnik korygujący sprężystość zawieszenia wybranego koła wynikający ze
zużycia elementów (sprężyna, resor) lub indywidualnej modyfikacji zawieszenia.
11.1.11.8 Efektywność tłumienia

Zakładka: Zawieszenie - Indywidualne parametry
Jednostka: %
Zakres: 10 ÷ 1000 %
Opis: Współczynnik korygujący tłumienie zawieszenia wybranego koła wynikający ze
zużycia elementów (amortyzator) lub indywidualnej modyfikacji zawieszenia.
- 239 -
11.1.11.9 Kąt zbieżności koła

Jednostka: º
Zakres: -90 ÷ 90º
Opis: Kąt zbieżności wybranego koła będący skutkiem deformacji zawieszenia. Wartość
dodatnia oznacza skierowanie przedniej części koła w kierunku osi pojazdu (do
siebie).
11.1.11.10 Przesunięcie wzdłużne

Jednostka: mm
Zakres: -1000 ÷ 1000 mm
Opis: Przesunięcie punktu mocowania koła w kierunku podłużnej osi pojazdu będące
skutkiem deformacji zawieszenia. Wartość dodatnia oznacza przesunięcie do
przodu.
11.1.11.11 Przesunięcie poprzeczne

Jednostka: mm
Zakres: -1000 ÷ 1000 mm
Opis: Przesunięcie punktu mocowania koła w kierunku poprzecznej osi pojazdu będące
skutkiem deformacji zawieszenia. Wartość dodatnia oznacza przesunięcie w lewo.
11.1.11.12 Przesunięcie pionowe

Jednostka: mm
Zakres: -1000 ÷ 1000 mm
Opis: Przesunięcie punktu mocowania koła w kierunku pionowym będące skutkiem
deformacji zawieszenia. Wartość dodatnia oznacza przesunięcie w górę (obniżenie
zawieszenia).
11.1.11.13 Opory ruchu obrotowego koła

Jednostka: Nm
Zakres: 0 ÷ 10 000 Nm
Opis: Wartość momentu oporów ruchu obrotowego koła będące skutkiem zwiększonych
oporów w łożyskowaniu, blokowaniu hamulca lub ocieraniu koła o elementy
nadwozia..
- 240 -
11.1.12 Opony i koła

Zestawione poniżej wielkości, charakteryzujące zastosowane opony i koła, dotyczą
niezależnie każdej z osi pojazdu.
11.1.12.1 Opony bliźniacze

Zakładka: Opony
Zakres: Tak/Nie
Opis: Wybór, czy zastosowane są podwójne (bliźniacze koła).
11.1.12.2 Rozmiar opony

Zakładka: Opony
Zakres: Lista wyboru zawierająca skatalogowane rozmiary opon pojazdów danej kategorii.
Opis: Wybór zastosowanego rozmiaru opon.
11.1.12.3 Indeks nośności

Zakładka: Opony
Zakres: 45 ÷ 199
Opis: Indeks nośności zastosowanych opon.
11.1.12.4 Ciśnienie
Zakładka: Opony
Jednostka: %
Zakres: 0 ÷ 150% nominalnego
Opis: Wartość ciśnienia powietrza w oponie wyrażona jako % ciśnienia nominalnego.
11.1.13 Sprzęgi
11.1.13.1 Typ sprzęgu przedniego / tylnego
Zakładka: Sprzęg
Zakres: Lista wyboru zawierająca dostępne w programie typy połączeń pomiędzy członami
pojazdu.
Opis: Typ sprzęgu zainstalowanego odpowiednio z przodu lub tyły pojazdu.
- 241 -
11.1.13.2 Położenie podłużne punktu zaczepienia

Zakładka: Sprzęg
Jednostka: m
Zakres: -20 ÷ 10 m dla tylnego, -2 ÷ 10 m dla przedniego
Opis: Odległość pomiędzy geometrycznym środkiem umownego przegubu kulowego
łączącego człony pojazdu113 a przednią osią mierzona wzdłuż pojazdu (x*).
Wartość dodatnia oznacza, że punkt zaczepienia znajduje się przed przednią osią.
11.1.13.3 Położenie poprzeczne punktu zaczepienia

Zakładka: Sprzęg
Jednostka: m
Zakres: -2 ÷ 2 m
Opis: Odległość pomiędzy środkiem umownego przegubu kulowego łączącego człony
pojazdu a podłużną osią pojazdu (y*). Wartość dodatnia oznacza, że punkt
zaczepienia znajduje się po lewej stronie pojazdu.
11.1.13.4 Położenie pionowe punktu zaczepienia

Zakładka: Sprzęg
Jednostka: m
Zakres: 0,1 ÷ 3 m
Opis: Wysokość środka umownego przegubu kulowego łączącego człony pojazdu nad
podłożem (z*).
113
- 242 -
11.1.13.5 Sztywność liniowa

Zakładka: Sprzęg – Parametry - Przesunięcie
Jednostka: kN/m
Zakres: 100 ÷ 100 000 kN/m
Opis: Współczynnik sztywności więzu pomiędzy członami pojazdu w zakresie
liniowego przesunięcia. Trzy wartości, niezależnie dla składowych x’, y’, z’ w
układzie lokalnym pojazdu ciągnącego.
11.1.13.6 Tłumienie liniowe

Zakładka: Sprzęg – Parametry - Przesunięcie
Jednostka: kNs/m
Zakres: 1 ÷ 1 000 kNs/m
Opis: Współczynnik tłumienia więzu pomiędzy członami pojazdu w zakresie liniowego
przesunięcia. Trzy wartości, niezależnie dla składowych x’, y’, z’ w układzie
lokalnym pojazdu ciągnącego.
11.1.13.7 Siła zrywająca

Zakładka: Sprzęg – Parametry – Przesunięcie
Jednostka: kN
Zakres: 10 ÷ 10 000 kN
Opis: Wartość siły granicznej, przekroczenie której powoduje zerwanie więzu pomiędzy
członami pojazdu. Trzy wartości, niezależnie dla składowych x’, y’, z’ w układzie
lokalnym pojazdu ciągnącego.
11.1.13.8 Zakres kąta swobodny

Zakładka: Sprzęg – Parametry – Obrót
Jednostka: º
Zakres: -180 ÷ 0 º dla minimalnego, 0 ÷ 180 º dla maksymalnego nieograniczony
Opis: Zakres kąta orientacji pojazdu ciągnionego względem ciągnącego, w którym obrót
traktowany jest jak ruch swobodny. Trzy pary wartości, niezależnie dla
składowych φ, θ, ψ w układzie lokalnym pojazdu ciągnącego.
Uwagi: Zakres 0 ÷ 0 º oznacza brak swobody ruchu obrotowego, a zakres -180 ÷ 180 º
oznacza pełną swobodę ruchu obrotowego względem wybranej osi.
11.1.13.9 Sztywność w zakresie swobodnego obrotu

Jednostka: kNm/rad
Zakres: Nieograniczony
- 243 -
Opis: Współczynnik sztywności więzu pomiędzy członami pojazdu dla obrotu kątowego
w zakresie swobodnym. Trzy wartości, niezależnie dla składowych φ, θ, ψ w
11.1.13.10 Tłumienie w zakresie swobodnego obrotu

Jednostka: kNms/rad
Opis: Współczynnik tłumienia więzu pomiędzy członami pojazdu dla obrotu kątowego
w zakresie swobodnym. Trzy wartości, niezależnie dla składowych φ, θ, ψ w
11.1.13.11 Sztywność poza zakresem swobodnego obrotu

Jednostka: kNm/rad
Opis: Współczynnik sztywności więzu pomiędzy członami pojazdu dla obrotu kątowego
poza zakresem swobodnym. Trzy wartości, niezależnie dla składowych φ, θ, ψ w
11.1.13.12 Tłumienie poza zakresem swobodnego obrotu

Jednostka: kNms/rad
Opis: Współczynnik tłumienia więzu pomiędzy członami pojazdu w zakresie obrotu
kątowego poza zakresem swobodnym. Trzy wartości, niezależnie dla składowych
φ, θ, ψ w układzie lokalnym pojazdu ciągnącego.
11.1.13.13 Moment zrywający

Jednostka: kNm
Zakres: 1 ÷ 1 000 kNm
Opis: Wartość granicznego momentu siły, przekroczenie którego powoduje zerwanie
więzu pomiędzy członami pojazdu niezależnie dla 3 składowych φ, θ, ψ w
11.1.14 Sztywność nadwozia
11.1.14.1 Współczynnik sztywności
Zakładka: Nadwozie
Jednostka: kN/m2
- 244 -
Zakres: 100 ÷ 5000 kN/m3

Opis: Stosunek siły generowanej w trakcie zderzenia do pola powierzchni rzutu
prostokątnego części wspólnej zachodzących na siebie sylwetek. Przy zderzeniu
obiektów o różnej sztywności program przyjmuje średnią harmoniczną ze
sztywności obu obiektów. Dwie wartości, niezależnie dla fazy kompresji
i restytucji.
Uwagi: Współczynnik istotny tylko dla zderzenia siłowego.
11.1.14.2 Współczynnik tarcia

Zakładka: Nadwozie
Jednostka: 1
Zakres: 0,1 ÷ 10,0
Opis: Współczynnik tarcia, występujący przy zderzeniu 2 identycznych obiektów. Przy
zderzeniu obiektów o różnym współczynniku tarcia program przyjmuje średnią
arytmetyczną ze sztywności obu obiektów.
- 245 -
11.2 Oznaczenia wielkości fizycznych

W programie oraz w niniejszej dokumentacji przyjęto następujące, skrótowe
oznaczenia wielkości fizycznych opisujących właściwości oraz poruszanie się obiektów
symulacji:
11.2.1 Upływ czasu
T Aktualny czas symulacji (zobacz rozdział 4.1.2, strona 138).
11.2.2 Położenie obiektu symulacji
x Składowa x-owa położenia środka masy obiektu w globalnym układzie odniesienia
(zobacz rozdział 1.10.1).
y Składowa y-owa położenia środka masy obiektu w globalnym układzie.
z Składowa z-owa (wysokość) położenia środka masy obiektu w globalnym układzie
odniesienia.
φ Kąt obrotu obiektu względem osi x’ (podłużnej) w układzie związanym z obiektem
(zobacz rozdział 1.10.1).
θ Kąt obrotu obiektu względem osi y’ (poprzecznej) w układzie związanym z tym
obiektem.
ψ Kąt obrotu obiektu względem osi z’ (pionowej) w układzie związanym z obiektem.
S Droga przebyta przez obiekt w trakcie symulacji.
Sx’ Składowa x’-owa (podłużna) drogi przebytej przez obiekt w układzie związanym
z tym obiektem (zobacz rozdział 1.10.1).
Sy’ Składowa y’-owa (poprzeczna) drogi przebytej przez obiekt w układzie związanym
z tym obiektem.
Sz’ Składowa z’-owa (pionowa) drogi przebytej przez obiekt w układzie związanym z tym
obiektem.
11.2.3 Położenie elementów pojazdu
x* Odległość od przedniej osi pojazdu. Wartość dodatnia oznacza położenie przed
przednią osią. Wielkość stosowana przy określaniu pozycji elementu wpływającego na
położenie wypadkowego środka masy pojazdu (zobacz rozdział 1.10.1).
y* Odległość od głównej osi pojazdu. Wartość dodatnia oznacza przesunięcie w lewo.
z* Wysokość nad podłożem. Wartość zawsze dodatnia.
x’ Składowa podłużna położenia elementu w układzie odniesienia związanym ze
środkiem masy obiektu (zobacz rozdział 1.10.1). Wartość dodatnia oznacza położenie
przed środkiem masy.
y’ Składowa poprzeczna położenia elementu w układzie odniesienia związanym ze
środkiem masy. Wartość dodatnia oznacza położenie po lewej stronie środka masy.
z’ Składowa pionowa położenia elementu w układzie odniesienia związanym ze
środkiem masy. Wartość dodatnia oznacza położenie nad środkiem masy.
11.2.4 Prędkości
V Wypadkowa prędkość liniowa obiektu symulacji.
- 246 -
Vx’ Składowa x’-owa (podłużna) prędkości liniowej obiektu w układzie związanym z tym
obiektem (zobacz rozdział 1.10.1). Dodatnia wartość oznacza kierunek do przodu.
Vy’ Składowa y’-owa (poprzeczna) prędkości liniowej obiektu w układzie związanym
z tym obiektem. Dodatnia wartość oznacza kierunek w lewo.
Vz’ Składowa z’-owa (pionowa) prędkości liniowej obiektu w układzie związanym z tym
obiektem. Dodatnia wartość oznacza kierunek w górę.
ω Wypadkowa prędkość kątowa obiektu symulacji.
ωx Składowa prędkości kątowej obiektu względem osi x’ (podłużnej) w układzie
związanym z tym obiektem (zobacz rozdział 1.10.1).
ωy Składowa prędkości kątowej obiektu względem osi y’ (poprzecznej) w układzie
związanym z tym obiektem.
ωz Składowa prędkości kątowej obiektu względem osi z’ (pionowej) w układzie
11.2.5 Przyspieszenia
A Wypadkowe przyspieszenie liniowe obiektu symulacji.
Ax’ Składowa x’-owa (podłużna) przyspieszenia liniowego obiektu w układzie związanym
z tym obiektem (zobacz rozdział 1.10.1).
Ay’ Składowa y’-owa (poprzeczna) przyspieszenia liniowego obiektu w układzie
Az’ Składowa z’-owa (pionowa) przyspieszenia liniowego obiektu w układzie związanym
z tym obiektem.
ε Wypadkowe przyspieszenie kątowe obiektu symulacji.
εx Składowa przyspieszenia kątowego obiektu względem osi x’ (podłużnej) w układzie
związanym z tym obiektem (zobacz rozdział 1.10.1).
εy Składowa przyspieszenia kątowego obiektu względem osi y’ (poprzecznej) w układzie
εz Składowa przyspieszenia kątowego obiektu względem osi z’ (pionowej) w układzie
11.2.6 Siły i momenty działające na obiekt symulacji
F Sumaryczna siła działająca na obiekt symulacji.
Fx’ Składowa x’-owa (podłużna) sumarycznej siły działającej na obiekt w układzie
związanym z tym obiektem (zobacz rozdział 1.10.1). Dodatnia wartość oznacza siłę
działającą do przodu.
Fy’ Składowa y’-owa (poprzeczna) sumarycznej siły działającej na obiekt w układzie
związanym z tym obiektem. Dodatnia wartość oznacza siłę działającą w lewo.
Fz’ składowa z’-owa (pionowa) sumarycznej siły działającej na obiekt w układzie
związanym z tym obiektem. Dodatnia wartość oznacza siłę działającą w górę.
Mx’ Składowa sumarycznego momentu sił działających na obiekt względem osi x’
(podłużnej) w układzie związanym z tym obiektem (zobacz rozdział 1.10.1).
My’ Składowa sumarycznego momentu sił działających na obiekt względem osi y’
(poprzecznej) w układzie związanym z tym obiektem.
- 247 -
Mz’ Składowa sumarycznego momentu sił działających na obiekt względem osi z’

(pionowej) w układzie związanym z tym obiektem.
FF Siła działająca na przedni sprzęg pojazdu.
FFx’ Składowa x’-owa (podłużna) siły działającej na przedni sprzęg pojazdu w układzie
związanym z tym pojazdem (zobacz rozdział 1.10.1). Dodatnia wartość oznacza siłę
FFy’ Składowa y’-owa (poprzeczna) siły działająca na przedni sprzęg pojazdu w układzie
związanym z tym pojazdem. Dodatnia wartość oznacza siłę działającą w lewo.
FFz’ składowa z’-owa (pionowa) siły działająca na przedni sprzęg pojazdu w układzie
związanym z tym pojazdem. Dodatnia wartość oznacza siłę działającą w górę.
MFx’ Składowa momentu sił działających na przedni sprzęg pojazdu względem osi x’
(podłużnej) w układzie związanym z tym pojazdem (zobacz rozdział 1.10.1).
MFy’ Składowa momentu sił działających na przedni sprzęg pojazdu względem osi y’
(poprzecznej) w układzie związanym z tym pojazdem.
MFz’ Składowa momentu sił działających na przedni sprzęg pojazdu względem osi z’
(pionowej) w układzie związanym z tym pojazdem.
FR Siła działająca na tylny sprzęg pojazdu.
FRx’ Składowa x’-owa (podłużna) siły działającej na tylny sprzęg pojazdu w układzie
związanym z tym pojazdem (zobacz rozdział 1.10.1). Dodatnia wartość oznacza siłę
FRy’ Składowa y’-owa (poprzeczna) siły działająca na tylny sprzęg pojazdu w układzie
związanym z tym pojazdem. Dodatnia wartość oznacza siłę działającą w lewo.
FRz’ składowa z’-owa (pionowa) siły działająca na tylny sprzęg pojazdu w układzie
związanym z tym pojazdem. Dodatnia wartość oznacza siłę działającą w górę.
MRx’ Składowa momentu sił działających na tylny sprzęg pojazdu względem osi x’
(podłużnej) w układzie związanym z tym pojazdem (zobacz rozdział 1.10.1).
MRy’ Składowa momentu sił działających na tylny sprzęg pojazdu względem osi y’
(poprzecznej) w układzie związanym z tym pojazdem.
MRz’ Składowa momentu sił działających na tylny sprzęg pojazdu względem osi z’
(pionowej) w układzie związanym z tym pojazdem.
FB Sumaryczna siła działająca na nadwozie pojazdu.
FBx’ Składowa x’-owa (podłużna) sumarycznej siły działającej na nadwozie pojazdu
w układzie związanym z tym pojazdem (zobacz rozdział 1.10.1). Dodatnia wartość
oznacza siłę działającą do przodu.
FBy’ Składowa y’-owa (poprzeczna) sumarycznej siły działającej na nadwozie pojazdu
w układzie związanym z tym pojazdem. Dodatnia wartość oznacza siłę działającą
w lewo.
FBz’ składowa z’-owa (pionowa) sumarycznej siły działającej na nadwozie pojazdu
w układzie związanym z tym pojazdem. Dodatnia wartość oznacza siłę działającą
w górę.
MBx’ Składowa sumarycznego momentu sił działających na nadwozie pojazdu względem
osi x’ (podłużnej) w układzie związanym z tym pojazdem (zobacz rozdział 1.10.1).
- 248 -
MBy’ Składowa sumarycznego momentu sił działających na nadwozie pojazdu względem

osi y’ (poprzecznej) w układzie związanym z tym pojazdem.
MBz’ Składowa sumarycznego momentu sił działających na nadwozie pojazdu względem
osi z’ (pionowej) w układzie związanym z tym pojazdem.
11.2.7 Stan zawieszenia pojazdu
Sn Ugięcie zawieszania dla n-tego114 koła pojazdu. Wartość dodatnia oznacza dobicie
zawieszenia, ujemna odbicie.
Dn Kąt skrętu n-tego koła pojazdu. Wartość dodatnia oznacza skręt w lewo.
11.2.8 Stan poszczególnych kół pojazdu
Nn Prędkość obrotowa n-tego koła pojazdu. Wartość dodatnia oznacza obroty do przodu.
Mnn Moment napędowy n-tego koła pojazdu. Wartość dodatnia oznacza napęd do przodu.
Mhn Moment hamujący n-tego koła pojazdu. Wartość nie mniejsza od zera.
Mrn Moment wywoływany przez opory ruchu obrotowego n-tego koła pojazdu. Wartość
nie mniejsza od zera.
Pn Ciśnienie powietrza w n-tmy kole pojazdu. Wartość wyrażona w odniesieniu do
ciśnienia nominalnego.
Fx”n Składowa x”-owa (podłużna) siły działającej na n-te koło ze strony nawierzchni
w układzie związanym z danym kołem (zobacz rozdział 1.10.1). Dodatnia wartość
oznacza siłę działającą do przodu.
Fy”n Składowa x”-owa (poprzeczna) siły działającej na n-te koło ze strony nawierzchni
w układzie związanym z danym kołem. Dodatnia wartość oznacza siłę działającą
w lewo.
Fz”n Składowa z”-owa (normalna) siły działającej na n-te koło ze strony nawierzchni
w układzie związanym z danym kołem. Wartość zawsze dodatnia.
11.2.9 Stan elementów kontrolnych pojazdu
Str Kąt skrętu koła kierownicy.
Thr Stopień wciśnięcia pedału przyspiesznika.
Brk Stopień wciśnięcia pedału hamulca zasadniczego.
HBr Stopień wykorzystania hamulca pomocniczego/ręcznego.
Clt Stan pracy sprzęgła.
Gr Wybrany bieg.
N Prędkość obrotowa silnika.
114
Koła numerowane są według zasad opisanych w dodatku 11.2
- 249 -
11.3 Numeracja kół pojazdu

W większości przypadków w programie poszczególne koła pojazdu identyfikowane są
jednoznacznie za pomocą unikalnych nazw, takich jak: PL czy przednie. W niektórych jednak
przypadkach, w sytuacjach, gdzie występują skrótowe oznaczenia wielkości fizycznych,
poszczególne koła oznaczane są za pomocą kolejnych liczb. W takich sytuacjach koła
numerowana są od przodu do tyłu pojazdu, a na poszczególnych osiach od lewej do prawej.
Tak, więc w czterokołowym pojeździe, przednie, lewe koło ma numer 1, przednie
prawe – 2, tylne lewe – 3 i tylne prawe – 4.
3 1
4 2
Rys. 147 Numeracja kół dla czterokołowego pojazdu
- 250 -
11.4 Format pliku eksportu przebiegu ruchu

pojazdu
Załącznik opisuje format pliku wykorzystywanego do eksportu danych numerycznych
opisujących przebieg ruchu pojazdu w trakcie symulacji (zobacz rozdział 4.4.4.1). Pliki te
mają postać tekstową i zapisywane są domyślnie z rozszerzeniem txt. Proponowana przez
program nazwa pliku zawiera nazwę przeprowadzonej symulacji oraz nazwę pojazdu, którego
dane zawiera.
Poszczególne wiersze pliku opisują stan danego obiektu w kolejnych chwilach czasu,
poszczególne dane rozdzielone są znakami tabulacji. Pierwszy wiersz zawiera nazwy kolumn
(pól danych). Drugi wiersz zawiera nazwy zastosowanych jednostek fizycznych. Plik może
zawierać następujące kolumny (dane):
Tabela 10. Szczegółowy opis formatu pliku eksportu przebiegu ruchu pojazdu
Grupa Kolum Jednostka Opis115

na
T s Czas symulacji
S m Droga przebyta przez pojazd
X Składowe położenia środka masy pojazdu w układzie
Y m globalnym (zobacz rozdział 1.10.1).
Położenie
pojazdu
Z
φ Składowe położenia kątowego pojazdu w układzie
θ º związanym z pojazdem (zobacz rozdział 1.10.1).
ψ
Vx’ Składowe prędkości liniowej pojazdu w układzie
Vy’ m/s związanym z pojazdem.
Prędkości
pojazdu
Vz’
ωx Składowe prędkości kątowej pojazdu w układzie
ωy º/s związanym z pojazdem.
ωz
Fx’ Składowe sumarycznej zewnętrznej siły działającej na
działających na
Suma sił i ich
Fy’ pojazd w układzie związanym z pojazdem.

momentów
N
pojazd
Fz’
Mx’ Składowe sumarycznego momentu zewnętrznych sił
My’ Nm działających na pojazd w układzie związanym
Mz’ z pojazdem
FFx’ Składowe siły działającej na przedni sprzęg pojazdu
przedni
enty sił
działaj
sprzęg
i mom
ące na
Siły
FFy’ N w układzie związanym z pojazdem.

FFz’
115
Szczegółowy opis poszczególnych wielkości, znajdujących się w kolejnych kolumnach zawarty jest
w rozdziale 11.2.
- 251 -

na
MFx’ Składowe momentu sił działających na przedni sprzęg
MFy’ Nm pojazdu w układzie związanym z pojazdem
MFz’
FRx’ Składowe siły działającej na przedni sprzęg pojazdu
sił działające na
Siły i momenty
tylny sprzęg
FRy’ N w układzie związanym z pojazdem.

FRz’
MRx’ Składowe momentu sił działających na przedni sprzęg
MRy’ Nm pojazdu w układzie związanym z pojazdem
MRz’
FBx’ Składowe sumarycznej zewnętrznej siły działającej na
i momentów sił
działających na
FBy’ N nadwozie pojazdu w układzie związanym z pojazdem.

nadwozie
Suma sił
FBz’
MBx’ Składowe sumarycznego momentu zewnętrznych sił
MBy’ Nm działających na nadwozie pojazdu w układzie
MBz’ związanym z pojazdem
º Kąt skrętu n-tego116 koła.
zawies
Dn
zenia
Stan
Sn mm Ugięcie zawieszenia dla n-tego koła.

Nn RPM Prędkość obrotowa n-tego koła.
Stan kół
Mnn Nm Moment napędowy na n-tym kole

Mhn Nm Moment hamujący na n-tym kole
Składowe siły działającej na pojazd od pojedynczego, n-
działaj
Fnx”,
ące na
koła
Siły
Fny”, N tego koła w układzie związanym z punktem styku koła

Fnz” z nawierzchnią (zobacz rozdział 1.10.1).
Str º Kąt skrętu (położenie) koła kierownicy
Brk % Stopień przyciśnięcia pedału hamulca zasadniczego.
Sterowanie pojazdem
Thr % Stopień przyciśnięcia pedału przyspiesznika

Clt Stan sprzęgła według schematu:
0 – wyłączone,
1 – częściowo włączone,
2 - włączone
N RPM Prędkość obrotowa silnika
Gr Wybrany bieg według schematu:
-1 – R (wsteczny),
0 – N (neutralny),
116
Koła numerowane są według zasad opisanych w dodatku 11.2
- 252 -

na
1 – I, 2 – II, itp.
- 253 -
11.5 Zestawienie statycznych sylwetek

W programie V-SIM, za pomocą polecenia Wstaw\Statyczna sylwetka117 dostępny jest
następujący zestaw wbudowanych sylwetek statycznych:
 Samochody osobowe:
o Widok z góry:
 Coupé;
 Hatchback;
 Kombi;
 Sedan;
 Mikro Van
 Mini Van
 MPV
 SUV
 Terenowy
o Widok z boku:
 Coupé;
 Hatchback;
 Kombi;
 Sedan;
o Widok z dołu
 Samochody ciężarowe:
o Widok z góry:
 Samochód dostawczy (van);
 Samochód skrzyniowy;
 Ciągnik siodłowy 2-osiowy;
 Ciągnik siodłowy 3-osiowy;
o Widok z boku:
 Samochód dostawczy (van);
 Samochód skrzyniowy;
o Widok z dołu:
 Samochód skrzyniowy 2-osiowy ;
 Samochód skrzyniowy 4-osiowy ;
 Ciągnik siodłowy;
 Pojazdy komunikacji zbiorowej:
o Autobus;
o Autobus przegubowy
 Całość
 Część przednia;
 Część tylna
o Tramwaj przegubowy;
 Całość
 Część przednia;
 Część tylna
117
- 254 -
o Tramwaj Bombardier;
o Tramwaj Konstal;
o Autobus - 3D;
o Autobus przegubowy - 3D;
o Spalinówka SM-42;
o Pendolino;
 Pojazdy rolnicze:
o Widok z góry:
 Ciągnik;
 Kombajn;
 Furmanka;
 Dyszel furmanki;
o Widok z boku:
 Ciągnik;
 Furmanka.
o Furmanka – 3D;
o Ciągnik z dachem – 3D;
o Ciągnik bez dachu – 3D;
o Kombajn zbożowy – 3D;
o Przyczepa kombajnu – 3D;
 Pojazdy budowlane:
o Koparko-ładowarka – 3D;
 Przyczepy i naczepy:
o Widok z góry:
 Przyczepka 1-osiowa;
 Przyczepa 3-osiowa;
 Przyczepa 2-osiowa;
 Obrotnica przyczepy;
 Naczepa 3-osiowa;
o Widok z boku:
o Widok z tyłu:
o Widok z dołu:
 Pojazdy jednośladowe:
o Widok z góry:
 Rower jadący;
 Rower prowadzony;
 Rower leżący;
 Rower dziecięcy;
 Motocykl jadący;
 Motocykl leżący;
 Skuter;
 Quad;
 Hulajnoga;
 Wózek dziecięcy;
o Widok z boku:
 Rower;
- 255 -
 Motocykl;
 Elementy pojazdów:
 Drzwi samochodowe;
 Przednia szyba;
 Pokrywa silnika;
 Reflektor samochodowy;
 Koło samochodowe;
 Felga;
 Kołpak koła;
 Przedni zderzak;
 Koło ciężarówki;
 Błotnik;
 Kask rowerowy;
 Kask motocyklowy;
 Siodełko rowerowe;
 Kierownica rowerowa;
 Rama rowerowa;
 Koło rowerowe;
 Ludzie:
o Widok z góry:
 Idący;
 Siedzący prosto;
 Pasażer;
 Kierujący;
 Biegnąca kobieta;
 Biegnące dziecko;
 Biegnący mężczyzna;
 Idąca kobieta;
 Idące dziecko;
 Stojąca kobieta;
 Stojące dziecko;
 Stojący mężczyzna;
o Widok z boku:
 Pasażer;
 Kierujący;
 Idący mężczyzna;
 Idąca kobieta;
 Stojący chłopak;
 Idący chłopak;
 Biegnący chłopak;
 Stojąca dziewczyna;
 Idąca dziewczyna;
 Biegnąca dziewczyna;
o Widok z przodu:
 Stojąca kobieta;
 Idąca kobieta;
- 256 -
 Idąca dziewczyna;
o Widok z tyłu:
 Idąca dziewczyna
 Zwierzęta:
o Widok z góry:
 Koń stojący;
 Koń leżący;
 Krowa;
 Sarna;
 Jeleń;
 Pies;
 Ptak;
 Kurczak;
 Kot;
 Zając;
o Widok z boku:
 Koń stojący;
 Koń leżący;
 Krowa;
 Sarna;
 Jeleń;
 Dzik;
 Pies;
 Rośliny:
o Widok z góry:
 Drzewo;
 Krzak;
o Widok z boku:
 Drzewo;
 Drzewo bez liści;
 Krzak;
 Przedmioty osobiste:
 Teczka;
 Torebka;
 Okulary;
 Butelka;
 Parasol otwarty;
 Parasol zamknięty;
 Pieniądze;
 Telefon komórkowy;
 Smartfon;
 Paczka papierosów;
 Torba na zakupy;
 Plecak;
 Puszka duża;
- 257 -
 Puszka mała;
 Piłka;
 Ubrania:
 Czapka;
 Kapelusz;
 Koszulka;
 Sweter;
 But męski;
 But damski;
 Kurtka;
 Rękawiczki;
 Sandał;
 Narzędzia:
 Nóż kuchenny;
 Młotek;
 Siekiera;
 Łopata;
 Łom;
 Kanister;
 Gaśnica mała;
 Gaśnica duża;
 Europaleta;
 Broń i amunicja:
 Pistolet;
 Rewolwer;
 Magazynek pistoletu;
 Sztucer;
 AK47;
 Długi nabój;
 Krótki nabój;
 Długa łuska;
 Krótka łuska;
 Pałka typu baton;
 Tonfa;
 Kij basebolowy;
 Nóż;
 Maczeta;
 Kastet;
 Infrastruktura:
o Widok z góry:
 Budynek;
 Próg zwalniający;
 Studzienka ściekowa;
o Widok z boku:
 Bariera przekrój;
 Bariera prowadnica;
 Hydrant;
- 258 -
 Bariera z przodu;
 Wyposażenie wnętrz:
o Meble:
 Okrągłe krzesło;
 Kwadratowe krzesło;
 Krzesło z podłokietnikami;
 Fotel;
 Fotel obrotowy;
 Pufa;
 Kanapa 2-osobowa;
 Kanapa 3-osobowa;
 Pojedyncze łóżko;
 Podwójne łóżko;
o Łazienka:
 Prostokątna umywalka;
 Owalna umywalka;
 Kabina prysznicowa;
 Narożna kabina prysznicowa;
 Muszla klozetowa;
 Wanna;
o Kuchnia:
 Pojedynczy zlew;
 Podwójny zlew;
 Zlew z ociekaczem;
 Ślady:
 Odcisk stopy;
 Odcisk buta;
 Ślady opon;
 Przestrzelina;
- 259 -
11.6 Lista parametrów poszukiwanych

optymalizatora
Poniżcza lista zawiera możliwe parametry, których może poszukiwać Optymalizator:
1. Parametry globalne środowiska
a. Nawierzchnia
i. Grubość warstwy wody
ii. Przylgowy współczynnik przyczepności
iii. Ślizgowy współczynnik przyczepności
iv. Współczynnik oporów toczenia
b. Wiatr
i. Prędkość w m/s
ii. Prędkość w km/h
iii. Kierunek
2. Obszar innej nawierzchni
a. Grubość warstwy wody
b. Przylgowy współczynnik przyczepności
c. Ślizgowy współczynnik przyczepności
d. Współczynnik oporów toczenia
3. Obszar wiatru
a. Prędkość w m/s
b. Prędkość w km/h
c. Kierunek
4. Odcinek drogi dla każdego z elementów
5. Skrzyżowanie, dla każdego z obszarów (jezdnia, pobocza, wysepka)
6. Pojazd mechaniczny
a. Warunki początkowe
i. Położenie początkowe (3 składowe X, Y, Z)
ii. Orientacja początkowa (3 składowe)
iii. Początkowa prędkość liniowa w m/s (3 składowe Vx', Vy', Vz')
iv. Początkowa prędkość liniowa w km/h (3 składowe Vx', Vy', Vz')
v. Początkowa prędkość kątowa (3 składowe)
b. Dla poniższych zadań w trakcie ruchu gdzie takie parametry występują
i. Czas rozpoczęcia zadania
ii. Droga po której ma rozpocząć się zadanie
c. Zadanie Przyspieszenie
i. Nacisk na pedał przyspieszenia
ii. Założone przyspieszenie w m/s2
iii. Założone przyspieszenie w g
iv. Czas zmiany przyspieszenia
d. Zadanie skręt kierownicą
i. Kąt obrotu kierownicą
- 260 -
ii. Prędkość obrotu koła kierownicy

e. Zadanie Hamowanie
i. Nacisk na pedał hamulca
ii. Stopień wykorzystania przyczepności
iii. Założone opóźnienie w m/s2
iv. Czas narastania momentu
f. Zadanie Zakleszczenie koła
i. Moment hamujący
ii. Czas zmiany
7. Zderzenie w modelu siłowym
a. Korekta położenia punktu przyłożenia siły (3 składowe)
b. Korekta orientacji płaszczyzny tarcia (3 składowe)
c. Współczynnik tarcia
d. Współczynnik restytucji
8. Zderzenie w modelu impulsowym
a. Położenie punktu przyłożenia siły (3 składowe)
b. Orientacja płaszczyzny tarcia (3 składowe)
c. Współczynnik tarcia
d. Współczynnik restytucji
- 261 -
11.7 Interpretacja plików DXF

W trakcie importu z plików w formacie AutoCAD DXF program V-SIM interpretuje
wymienione niżej polecenia graficzne (kolejność alfabetyczna). W nawiasach podano
uwzględniane parametry każdego z poleceń:
 ARC (10, 20, 40, 50, 51)
 BLOCK (2)
 CIRCLE (10, 20, 40)
 ENDBLK
 INSERT (2, 10, 20, 50)
 LINE (10, 11, 20, 21)
 LWPOLYLINE (10, 20, 42, 70, 90)
 POLYLINE (70)
 SEQEND
 VERTEX (10, 20, 42)
Szczegółowe informacje na temat formatu plików DXF można znaleźć w serwisie
firmy Autodesk pod adresem http://www.autodesk.com.
- 262 -
Literatura
[1] Bulka D., Świder P.: „Model pojazdu zastosowany w programie V-SIM do symulacji
ruchu i zderzeń pojazdów samochodowych" IV Konferencja naukowo-techniczna
"Problemy bezpieczeństwa w pojazdach samochodowych", Zeszyty naukowe
Politechniki Świętokrzyskiej, Kielce 2004
[2] Bułka D., Walczak S., Wolak S.: „Antycypacyjny model kierowcy zastosowany w
programie do symulacji ruchu i zderzeń pojazdów V-SIM” V Konferencja naukowo-
techniczna „Problemy bezpieczeństwa w pojazdach samochodowych”, Zeszyt naukowy
Politechniki Świętokrzyskiej, Mechanika 84, s.147, Kielce 2006
[3] Bułka D., Walczak S., Wolak S.: "Niepewność modelowania typowych „manewrów
obronnych” na przykładzie modeli stosowanych w rekonstrukcji wypadków
drogowych", XVI Konferencja EVU "Niepewność w rekonstrukcji wypadków
drogowych", Kraków 2007
[4] Bułka D., Duś S.: "Metody detekcji kolizji pomiędzy obiektami w przestrzeni 3D
stosowane w rekonstrukcji wypadków drogowych", XII Konferencja „Problemy
rekonstrukcji wypadków drogowych”, Materiały konferencyjne, Zakopane 2011
[5] Dugoff H.: „An Analysis of Tire Traction Properties and Their Influence on Vehicle
Dynamic Performance”, SAE Paper 700377
[6] Janczur R., Świder P., Walczak S.: "Podwójna zmiana pasa ruchu – wyniki badań
drogowych i symulacji programem V-SIM z wykorzystaniem dwóch modeli
ogumienia", IV Konferencja "LogiTrans", Szczyrk 2007
[7] Janczur R.: "VBOX i V-SIM - od badań drogowych samochodu do komputerowej
symulacji jego ruchu", VIII Międzynarodowa konferencja naukowo-techniczna
"Problemy bezpieczeństwa w pojazdach samochodowych", Materiały z konferencji,
Wydawnictwo Politechniki Świętokrzyskiej, ISBN 978-83-88906-19-0, s.114, Kielce
2012
[8] Kudlich H.: „Beitrag zur Mechanik des Kraftfahreug-Verkehrsunfalls”. Dissertation
TU-Wien, 1966
[9] Olszewski A., Wolak S.: "Budowa modelu pojazdu w programie V-SIM. Część 1:
pojazd silnikowy", Paragraf na drodze, numer 10/2010, s. 35, Wydawnictwo Instytutu
Ekspertyz Sądowych, Kraków 2010
[10] Olszewski A., Wolak S.: "Budowa modelu pojazdu w programie V-SIM. Część 2:
przyczepa z osia kierowaną", Paragraf na drodze, numer 1/2011, s. 43-70,
Wydawnictwo Instytutu Ekspertyz Sądowych, Kraków 2011
[11] Rill G.: „Simulation von Kraftfahrzeugen”. Vieweg & Sohn Verlagsgesellschaft,
Braunschweig/Wiesbaden 1994
[12] Slibar A.: „Die mechanischen Grundsätze des Stoßvorganges freier ung geführter
Körper und ihre Anwendung auf den Stoßvorgang von Fahrzeugen.“ Archiv für
Unfallforschung, 2. Jg., H. 1, 1966
[13] Świder P., Polański A., Grzegożek W.: „Analiza możliwości zastosowania metody
rozwijania siły zderzenia dla celów rekonstrukcji wypadków drogowych”, Paragraf na
drodze, numer 7/2003, Wydawnictwo Instytutu Ekspertyz Sądowych, Kraków 2003.
- 263 -
[14] Świder P., Pawełko T.: "Walidacja programu V-SIM sportową jazdą samochodu", II
Międzynarodowa Konferencja Naukowa Problemy Eksploatacji i Zarządzania
Zrównoważonym Transportem, która odbyła się w Kielcach i Wólce Malinowskiej 15 -
17 września 2009 r
[15] Świder P., Wach K.: "Symulacja manewrów ekstremalnych w programach PC-Crash
oraz V-SIM i eksperymentalna weryfikacja wyników", Zeszyt naukowy nr 1(77)/2010
Instytutu Pojazdów Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2010
[16] Świder P., Wach K.: "Zastosowanie programów PC-Crash i V-SIM do symulacji
"rajdowej" jazdy samochodem", Paragraf na drodze, numer 8/2010, Wydawnictwo
Instytutu Ekspertyz Sądowych, Kraków 2010
[17] Uffelmann F.: „Rechenmodell eines Reifens fur Seiten und
Umfangskraftubertrangung”. Braunschweig 1989
[18] Walczak S.: „Analiza dynamicznych obciążeń różnych typów niezależnego zawieszenia
kół samochodu”. Praca Doktorska, Politechnika Krakowska 2003
[19] Wolak S.: "Program V-SIM. Wprowadzenie i ogólna charakterystyka", Paragraf na
drodze, numer 9/2010, s. 50, Wydawnictwo Instytutu Ekspertyz Sądowych, Kraków
2010
[20] Wolak S.: "Tor ruchu pojazdu - praktyczne wykorzystanie modelu kierowcy w
programie V-SIM", Paragraf na Drodze numer 7/2011, Wydawnictwo Instytutu
Ekspertyz Sądowych, Kraków 2011
- 264 -

V Sim 4.0 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

V Sim 4.0 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

CYBID V-SIM 4.

1.1 OGÓLNY OPIS PROGRAMU 10

2.1 PARAMETRY GLOBALNE 38

2.2.8 ZMIANA KSZTAŁTU OBIEKTÓW 44

2.6.3 WPROWADZENIE DANYCH Z TRIANGULACJI 94

3 OBIEKTY SYMULACJI 111

3.1 POJAZDY MECHANICZNE 112

4 PRZEBIEG SYMULACJI 137

4.1 PODSTAWOWE POJĘCIA 138

4.2.4 PRĘDKOŚĆ WYKONYWANIA SYMULACJI 141

5 ANALIZA ZDERZEŃ 153

5.1 DETEKCJA KOLIZJI 154

6.1 ZASADA DZIAŁANIA 171

7 DODATKOWE FUNKCJE PROGRAMU 176

7.1 WYDRUK I PODGLĄD WYDRUKU 177

8 MODYFIKACJA INTERFEJSU 191

8.1 OGÓLNY WYGLĄD I KOLORYSTYKA INTERFEJSU 192

9.1 RYSUNKI ŚRODOWISKA RUCHU 203

10 ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW 220

10.1 PROGRAM V-SIM, A PROGRAMY ANTYWIRUSOWE 221

11.1 PARAMETRY POJAZDÓW 226

11.1.6 JEDNOSTKA NAPĘDOWA 231

1.1 Ogólny opis programu

1.2 Przeznaczenie programu

1.3 Podstawowe cechy programu

Tabela 1. Wybrane parametry programu CYBID VSIM 4.0

Standardowy krok całkowania1 1 ms

Import obiektów OLE Tak

1.4 Zastosowane modele

Rys. 1 Model pojazdu

Układ kierowniczy. Układ kierowniczy w programie V-SIM realizowany jest przez

 podążanie zadanym torem ruchu,

1.5 Instalacja i deinstalacja programu

Uwaga! Powszechnie stosowane programy antywirusowe (w szczególności

1.5.6 Instalacja klucza sprzętowego

Rys. 2 Klucz sprzętowy USB

1.5.6.1 Klucz USB

1.5.6.2 Sterownik klucza

Dodatkowo, na płycie z programem w katalogu \HASP, został umieszczony program

1.6 Przejście z programu V-SIM 3.0 do wersji 4.0

Tabela 2. Zmiany wprowadzone w wersji V-SIM 4.0

Nazwa Nr rozdziału Nr strony

Ponadto odnowiono interfejs użytkownika (opis w rozdziale 1.9, s.23.s)

1.7 Dwa interfejsy użytkownika

oznaczone są w dokumentacji specjalną ikoną: . Podstawową zaletą tego interfejsu jest

1.8 Tworzenie, otwieranie i zapis dokumentów

1.9 Interfejs użytkownika

Rys. 3 Najważniejsze elementy interfejsu użytkownika

1.9.1 Listwa tytułowa programu

1.9.2 Główne menu programu

1.9.3 Listwy narzędziowe

1.9.3.1 Podstawowa listwa narzędziowa

Rys. 4 Podstawowa listwa narzędziowa

Ikona i nazwa polecenia Klawisz skrótu Opis w rozdziale

Ikona i nazwa polecenia Klawisz skrótu Opis w rozdziale

1.9.3.2 Listwa narzędziowa „Wstawianie”

Rys. 5 Listwa narzędziowa „Wstawianie”

Tabela 4. Opis poleceń z listwy narzędziowej "Wstawianie"

Ikona i nazwa polecenia Klawisz skrótu Opis w rozdziale

Narzędzia\Zaznaczanie [Esc] 2.2.3 s. 41

Ikona i nazwa polecenia Klawisz skrótu Opis w rozdziale

1.9.3.3 Listwa narzędziowa „Formatowanie”

Rys. 6 Listwa narzędziowa "Formatowanie"