Μάθημα 2

Η μέτρηση του μήκους

Ποια είναι η μονάδα μέτρησης του μήκους στο S.I. και πως
ορίζεται ;
Η μονάδα μήκους στο Διεθνές σύστημα (S.I.) είναι το ένα μέτρο που
συμβολίζεται 1m και ορίζεται ως εξής:
1
Ένα μέτρο είναι το ένα δεκάκις εκατομμυριοστό ( δηλ το =
10000000

1
= 10-7) της απόστασης του Βόρειου πόλου από το Ισημερινό της γης.
10 7

Ιστορική σημείωση 1
Επειδή ο παραπάνω ορισμός αποδείχτηκε δύσχρηστος, το 1880 το μέτρο
ορίστηκε ως η απόσταση ανάμεσα σε δύο γραμμές που είναι χαραγμένες πάνω σε μια
ειδική ράβδο κατασκευασμένη από κράμα λευκόχρυσου και ιριδίου και η οποία
φυλάσσεται σε ειδικό χώρο με ελεγχόμενη θερμοκρασία. Ο χώρος αυτός είναι στο
«Διεθνές γραφείο μέτρων και σταθμών», το οποίο έχει την έδρα του στην πόλη
Sevres (Σέβρες) της Γαλλίας.

Το πρότυπο μέτρο

1
 Μετά το 1960 ο ορισμός του μέτρου τροποποιήθηκε άλλες δύο φορές, αλλά ο
νέος ορισμός του ξεφεύγει από το γνωστικό όριο τούτων των σημειώσεων.

Ιστορική σημείωση 2
Βασική μονάδα μήκους στην Αρχαία Ελλάδα ήταν το πόδι (ο πους). Το μήκος
του ενός ποδός διέφερε από πόλη σε πόλη και κυμαινόταν μεταξύ 29,7cm και 30,8cm.
Το ένα πόδι το υποδιαιρούσαν σε 16 δάχτυλα και το 1,5 πόδι ( δηλαδή τα 24 δάχτυλα)
ήταν ίσο με έναν πήχη. Επίσης μονάδα μήκους ήταν και το ένα στάδιο που ήταν ίσο
με 600 πόδια, δηλαδή περίπου 17820cm ή 178,20m.

Τα συνήθη πολλαπλάσια και τα υποπολλαπλάσια (υποδιαιρέσεις)

του μέτρου.

Σημείωση 1
Σε μια αλγεβρική εξίσωση ή σε μια αλγεβρική παράσταση γενικότερα, τα
σύμβολα που παριστάνουν μια μονάδα ή ένα πολλαπλάσιό της ή ένα
υποπολλαπλάσιό της, κατά την εκτέλεση διαφόρων πράξεων, τα μεταχειριζόμαστε
όπως και τα συνηθισμένα αλγεβρικά σύμβολα.

Μαθηματική υπενθύμιση 1
a a
Αν α ένας πραγματικός αριθμός, τότε: α = και =α
1 1

2
 Μαθηματική υπενθύμιση 2
Μια εξίσωση της μορφής αx = β είναι πρώτου βαθμού ως προς τη
μεταβλητή x (άγνωστος). Τα α και β είναι οι γνωστοί όροι της εξίσωσης και ο x είναι
ο άγνωστος. Ο α λέγεται συντελεστής του αγνώστου.
Η εξίσωση της μορφής αυτής έχει μια και μοναδική λύση, όταν α  0 . Για να
λύσουμε μια εξίσωση αυτής της μορφής αυτής, διαιρούμε και τα δύο μέλη της δια
α  0 (συντελεστής του αγνώστου) :

x  
αx = β ή = ή x=
  

Να υπενθυμίσουμε ότι η παραπάνω εξίσωση για α = 0 και β  0 είναι

αδύνατη, ενώ για α = 0 και β = 0 είναι ταυτότητα δηλαδή αληθεύει για κάθε
πραγματικό αριθμό x.

Σχέσεις ανάμεσα στο μέτρο (1m) και τα πολλαπλάσιά του

Ανάμεσα στα πολλαπλάσια του μέτρου και στο μέτρο ισχύουν η παρακάτω
ισοδυναμία:
1km = 10hm = 100dam = 1000m
Αν για παράδειγμα θέλουμε να μετατρέψουμε το 1m σε km, εργαζόμαστε ως
εξής:
1km = 1000m ή 1km = 1000.1m (γιατί 1000m = 1000.1m) (1)
θεωρούμε τώρα την (1) σαν μια εξίσωση, στην οποία άγνωστος είναι το 1 m.
Επιλύνοντας την (1) ως προς 1m, λαμβάνουμε:
1km = 1000m
ή 1km = 1000.1m

ή 1000.1m = 1km { 1000

 .1 m = 1km }
 x 

 000.1m
1 1
ή = ή 1m = km
1 000 1000
Επομένως:
1 1 -3
1m = km = 0,001km = 3 km = 10 km
1000 10

Δεν είναι αναγκαίο να γράφουμε τόσο αναλυτικά τα βήματα που

ακολουθούμε, αλλά γράφουμε την παραπάνω διαδικασία συνοπτικά ως εξής:

3
 1
1km = 1000m ή 1m = km
1000
Ακολουθώντας την ίδια ακριβώς μεθοδολογία, βρίσκουμε τη σχέση του 1m
με τα υπόλοιπα πολλαπλάσιά του:

10 1
α) 10hm = 1000m ή 1m = hm ή 1m = hm = 0,01hm = 10-
1000 100
2
hm

0
10  1
β) 100dam = 1000m ή 1m = dam ή 1m = dam = 0,1 dam
1000 10

1
γ) 1km = 10hm ή 1hm = km = 0,1km
10

1
δ) 1km = 100dam ή 1dam = km = 0,01km = 10-2km
100

Σχέσεις ανάμεσα στο μέτρο (1m) και τα υποπολλαπλάσιά του

Από την ισοδυναμία:
1m = 10dm = 100cm = 1000mm
ακολουθώντας την ίδια μεθοδολογία, προκύπτουν τα παρακάτω:
1 1 -3
α) 1m = 1000mm ή 1mm = m = 0,001m = 3 m = 10 m
1000 10

1 1
β) 1m = 100cm ή 1cm = m = 0,01m = m = 10-2 m
100 10 2

1
γ) 1m = 10dm ή 1dm = m = 0,1m = 10-1m
10

0
δ) 100cm = 1000mm ή 10  cm = 100
0 mm ή 1cm = 10mm ή 1mm =

1
cm
10

ε) 10dm = 100cm ή ή 1dm = 10cm ή 1cm =

 dm  100
10  cm

1
dm
10

4
στ) 10dm = 1000mm ή ή 1dm = 100mm ή 1mm =
 dm  1000
10  mm

1
dm
100

Πώς μετρούμε ένα μήκος;

Ανάλογα με το μήκος που θέλουμε να μετρήσουμε, χρησιμοποιούμε και το
ανάλογο όργανο. Τα όργανα που συνήθως χρησιμοποιούνται είναι τα παρακάτω:
 Το ηλεκτρονικό μέτρο, με το οποίο μετρούμε με μεγάλη ευκολία πολύ μεγάλα
μήκη. Τα όργανα αυτά κατά τη λειτουργία τους, αξιοποιούν μια ακτίνα Laser.
 Τη μετρική ταινία (ή απλά κορδέλα), όταν θέλουμε να μετρήσουμε σχετικά μεγάλα
μήκη (υπάρχουν κορδέλες των 20m, των 30m των 40m, των 50m, κοκ) όπως τις
διαστάσεις ενός οικοπέδου, ενός αγροτεμαχίου, κ.α.
 Το κοινό μέτρο (ή το δίμετρο), όταν θέλουμε να μετρήσουμε μικρά σχετικά μήκη,
όπως τις διαστάσεις ενός δωματίου, τις διαστάσεις ενός θρανίου, κ.α. Στο παρακάτω
σχήμα φαίνεται η εικόνα τμήματος ενός μέτρου:

 Το βαθμονομημένο χάρακα (υποδεκάμετρο), όταν θέλουμε να μετρήσουμε ακόμη

μικρότερα μήκη, όπως οι διαστάσεις ενός βιβλίου. Με τη μετρική ταινία, με το κοινό
μέτρο και με το χάρακα, δεν μπορούμε να μετρήσουμε μήκη που είναι μικρότερα από
1mm. Με τα όργανα αυτά δεν μπορούμε να μετρήσουμε αποστάσεις με ακρίβεια
μεγαλύτερη από 0,5mm.
Έχει μεγάλη σημασία το πώς τοποθετούμε το μέτρο ή το χάρακα, όταν
θέλουμε να μετρήσουμε ένα μήκος, ώστε να αποφεύγουμε τα σφάλματα παράλλαξης.
Στο επόμενο σχήμα φαίνεται ο σωστός τρόπος τοποθέτησης του μέτρου ή του
χάρακα:

5
 Το διαστημόμετρο ή παχύμετρο, όταν θέλουμε να μετρήσουμε πολύ μικρά μήκη
και όχι μεγαλύτερα από 25cm. Η ακρίβεια ενός διαστημομέτρου είναι 0,1mm.

 Το μικρόμετρο όταν θέλουμε να μετρήσουμε με ακρίβεια μήκη μέχρι 2,5 cm. Η

ακρίβεια ενός μικρομέτρου είναι 0,01mm.

6
 Το μέτρο και η δεκαδική παράσταση του μήκους
Για τις μετατροπές του μέτρου σε υποδιαιρέσεις του και αντίστροφα, μας
διευκολύνει η δεκαδική παράσταση του μήκους, γιατί με μια απλή μετάθεση της
υποδιαστολής μπορούμε να εκφράσουμε ένα μήκος σε ένα πολλαπλάσιο ή μια
υποδιαίρεση του μέτρου.
Παραδείγματα
α) Ένα μήκος 12 m 5 dm 6 cm γράφεται στη δεκαδική μορφή 12,56 m. Και
τούτο διότι:
5 6
12 m 5 dm 6 cm = 12 m + m+ m = 12 m + 0,5 m + 0,06 m = 12,56 m.
10 100
Επίσης το ίδιο μήκος μπορεί να γραφεί και ως εξής:
12,56 m = 125,6 dm = 1256 cm = 12560 mm.
β) Το μήκος 28 dm 6 mm γράφεται 2,806 m ή 28,06 dm ή 280,6 cm. Και τούτο διότι:
28 6
28dm6mm = 28 dm + 0 cm + 6 mm = m+0m+ m = 2,8 m + 0,006m =
10 1000
= 2,806m.
γ) Το μήκος 8 cm 5 mm γράφεται 8,5 cm = 0,85 dm = 0,085 m.
δ) Το μήκος 7 m 4cm γράφεται 7,04 m = 70,4 dm = 704 cm
ε) Το μήκος 2 dm 5 cm γράφεται 0,25 m = 2,5 dm = 25 cm 250 mm.
Από τα παραπάνω παραδείγματα γίνεται φανερό ότι:

Η αριθμητική τιμή ενός φυσικού μεγέθους εξαρτάται από τη μονάδα μέτρησής του

7
 Η «σκάλα» και πως χρησιμοποιείται

Η σκάλα χρησιμοποιείται ως εξής:

 Όταν κατεβαίνουμε ένα σκαλοπάτι πολλαπλασιάζουμε επί 10, όταν
κατεβαίνουμε δύο σκαλοπάτια πολλαπλασιάζουμε επί 10.10 = 100 = 102, όταν
 κατεβαίνουμε τρία σκαλοπάτια πολλαπλασιάζουμε επί 10.10.10 = 1000 = 10 3,
κ.ο.κ.
 Όταν ανεβαίνουμε ένα σκαλοπάτι διαιρούμε δια 10, όταν ανεβαίνουμε δύο
σκαλοπάτια διαιρούμε δια 10.10 = 100 = 10 2, όταν ανεβαίνουμε τρία σκαλοπάτια
διαιρούμε δια 10.10.10 = 1000 = 103, κ.ο.κ.

Σημείωση 3
Συνήθως χρησιμοποιούμε την σκάλα για μετατροπή μονάδων που είναι
μικρότερες του χιλιομέτρου και μεγαλύτερες του χιλιοστομέτρου.

Μαθηματική υπενθύμιση 1
Για να πολλαπλασιάσουμε έναν αριθμό με το 10, το 100, το 1000, …..κ.ο.κ.,
εργαζόμαστε ως εξής:
 Αν ο αριθμός είναι ακέραιος, γράφουμε τον αριθμό και στο τέλος του βάζουμε
τόσα μηδενικά, όσα και τα μηδενικά του αριθμού με τον οποίο πολλαπλασιάζεται,
(δηλ ο 10, ο 100, ο 1000, ….κ.ο.κ). Έτσι, έχουμε:
7.10 = 70 , 85.100 = 8500 , 123.1000 = 123000
 Αν ο αριθμός είναι δεκαδικός, μεταφέρουμε την υποδιαστολή προς τα δεξιά κατά
τόσες θέσεις, όσα και τα μηδενικά του αριθμού με τον οποίο πολλαπλασιάζεται
(δηλ ο 10, ο 100, ο 1000, ….κ.ο.κ). Αν δεν υπάρχουν ψηφία, συμπληρώνουμε τις
αντίστοιχες θέσεις με μηδενικά. Έτσι έχουμε:
5,42.10 = 54,2 , 98,127.100 = 9812,7 , 3,5.1000 = 3500 , 327,2.100 = 32720

8
 Μαθηματική υπενθύμιση 2
Για να διαιρέσουμε έναν αριθμό με το 10, το 100, το 1000, …..κ.ο.κ.,
εργαζόμαστε ως εξής:
 Αν ο αριθμός είναι ακέραιος, μετρούμε από το τέλος του αριθμού τόσα ψηφία, όσα
μηδενικά περιέχει ο αριθμός με τον οποίο θα διαιρεθεί (δηλ ο 10, ο 100, ο 1000,
….κ.ο.κ) και εκεί τοποθετούμε την υποδιαστολή. Αν δεν υπάρχουν ψηφία,
συμπληρώνουμε τις θέσεις με μηδενικά. Έτσι έχουμε:
254 981 42 28
= 2,54 , = 0,981 , = 0,042 , = 0,0028
100 1000 1000 10000
 Αν ο αριθμός είναι δεκαδικός, μεταφέρουμε την υποδιαστολή προς τα αριστερά,
κατά τόσες θέσεις, όσα και τα μηδενικά του αριθμού με τον οποίο διαιρείται (δηλ ο
10, ο 100, ο 1000,….κ.ο.κ). Αν δεν υπάρχουν ψηφία, συμπληρώνουμε τις θέσεις με
μηδενικά. Έτσι έχουμε:
1,39 1245, 2 1 1
= 0,139 , = 12,452 , = 0,1 , = 0,01 ,
10 100 10 100

1 87 6827,965
= 0,001 , = 0,087 , = 0,6827965
1000 1000 10000

Μαθηματική υπενθύμιση 3
Για να πολλαπλασιάσουμε έναν αριθμό με το 0,1 , το 0,01 , το 0,001, …..κ.ο.κ.,
εργαζόμαστε ως εξής:
 Αν ο αριθμός είναι ακέραιος, μετρούμε από το τέλος του αριθμού τόσα ψηφία, όσα
δεκαδικά ψηφία περιέχει ο αριθμός με τον οποίο θα πολλαπλασιαστεί (δηλ ο 0,1, ο
0,01, ο 0,001, ….κ.ο.κ) και εκεί τοποθετούμε την υποδιαστολή. Αν δεν υπάρχουν
ψηφία, συμπληρώνουμε τις θέσεις με μηδενικά. Έτσι έχουμε:
9.0,1 = 0,9 , 9.0,01 = 0,09 , 9.0,001 = 0,009 , 9.0,0001 = 0,0009
178.0,1 = 17,8 , 7658.0,001 = 7,658 , 7045.0,1 = 704,5
 Αν ο αριθμός είναι δεκαδικός, μεταφέρουμε την υποδιαστολή προς τα αριστερά,
κατά τόσες θέσεις, όσα και τα δεκαδικά ψηφία του αριθμού με τον οποίο
πολλαπλασιάζεται (δηλ ο 01, ο 0,01, ο 0,001,….κ.ο.κ). Αν δεν υπάρχουν ψηφία,
συμπληρώνουμε τις θέσεις με μηδενικά. Έτσι έχουμε:
6,03 .0,1 = 0,603 , 25,7. 0,01 = 0,257 , 378,23.0,001 = 0,37823

Παράδειγμα 1

9
 Να μετατρέψετε τα 2,12m σε cm.
Λύση
α΄ τρόπος
Επειδή 1m = 102 cm = 100cm , έχουμε: 2,12m = 2,12.1m = 2,12.100cm = 212cm.
β΄ τρόπος (σκάλα)
Κατεβαίνουμε δύο σκαλοπάτια, άρα πολ/ζουμε επί 10.10 = 102 , άρα :
2,12m = 2,12.102cm = 212cm.
γ΄ τρόπος (ανάλογα ποσά – απλή μέθοδος των τριών)
Το 1m ισοδυναμεί με 100cm
Τα 2,12m ισοδυναμούν με x
Αφού τα ποσά είναι ανάλογα (σκεφτείτε γιατί), έχουμε :

2,12 m

ή x = 100cm = 2,12.100cm = 212cm
1m

Παράδειγμα 2
Να μετατρέψετε τα 2mm σε m.
Λύση
α΄ τρόπος
1
Αφού 1m = 103mm, έπεται ότι 1mm = m = 10-3m και επομένως:
10 3
2mm = 2. 10-3 m = 0,002m.
β΄ τρόπος (σκάλα)
Ανεβαίνουμε τρία σκαλοπάτια, άρα διαιρούμε δια 10.10.10 = 1000 , άρα :
2
2mm = m = 0,002m.
1000
γ΄ τρόπος (ανάλογα ποσά – απλή μέθοδος των τριών)
Το 1m ισοδυναμεί με 1000mm
Σε x ισοδυναμούν 2mm
2m
m
ή x = 1m. = 0,002m
1000mm

Παράδειγμα 3
Να μετατρέψετε σε μέτρα (m) τα εξής μήκη: α) 26,5 dam , β) 6 hm, και
γ) 35,46km .

10
 Λύση
α) 26,5 dam = 26,m.10m = 265m = 2,65.102m
β) 6 hm = 6.100m = 6.102m = 600m
γ) 35,46km = 35,46.1000m = 35,46.103m = 3,546.103m = 35460m.

Παράδειγμα 4
Να μετατρέψετε σε μέτρα (m) τα εξής μήκη: α) 2mm , β) 345mm, γ) 43cm
και δ) 249cm.
Λύση
2 345
α) 2mm = m = 0,002m = 2.10-3 m β) 345mm = m=
1000 1000
0,345m
43 249
γ) 43cm = m = 0,43m δ) 249cm = m = 2,49m
100 100

Παράδειγμα 5
Να μετατρέψετε σε μέτρα (m) τα παρακάτω μήκη: α) 3km, β) 35cm, γ) 50mm
και δ) 2,3dm.
Λύση
35 3,5
α) 3km = 3.103m β) 35cm = dm = 3,5dm = m = 0,35m
10 10
50 5 0,5 2,3
γ) 50mm = cm = 5cm = dm = 0,5dm = m = 0,05m δ) 2,3dm =
10 10 10 10
m = 0,23m

Παράδειγμα 6
Να μετατρέψετε σε cm τα παρακάτω μήκη: α) 2,6km , β) 0,34m , γ) 21,4dm
και δ) 540mm
Λύση
α) 2,6km = 2,6.103m = 2,6. 103.102 cm = 2,6.103+2cm = 2,6.105 cm
β) 0,34m = 0,34.100cm = 34cm γ) 21,4dm = 21,4.10cm = 214cm
540 
δ) 540mm = cm = 54cm
10

Παράδειγμα 7
Να συγκρίνετε τα μήκη Α = 1,35m και Β = 993mm.

11
 Λύση
Σύγκριση μεταξύ δύο ή περισσοτέρων φυσικών μεγεθών γίνεται μόνο όταν
τα μεγέθη αυτά είναι ομοειδή. Για να είναι ομοειδή τα μήκη που δίνονται θα πρέπει
να εκφράζονται με την ίδια μονάδα μέτρησης. Μετατρέπουμε λοιπόν τα 1,35m σε
mm:
Α = 1,35m = 1,35.1000mm = 1350mm. Επειδή δε 1350mm > 993mm , συνάγουμε
ότι Α > Β.

Παράδειγμα 8
Να λογαριάσετε την περίμετρο του παρακάτω σχήματος:

Λύση
Η περίμετρος Π του τετραπλεύρου δίνεται από την σχέση:
Π = (ΑΒ)+(ΒΓ)+(ΓΔ)+(ΔΑ) (1) Αλλά:
(ΑΒ) = 0,09m = 0,09.100 cm = 9cm (2)

80
(ΒΓ) = 80mm = cm = 8cm (3)

10
(ΓΔ) = 12cm (4)
(ΔΑ) = 1,5dm = 1,5.10cm = 15cm (5)
Αντικαθιστώντας τις (2), (3), (4) και (5) στην (1), λαμβάνουμε:
Π = 9cm + 8cm + 12cm + 15cm = 44cm

12
Παραδείγματα μετρήσεων με διαστημόμετρο (παχύμετρο)

Παράδειγμα 1

Παράδειγμα 2

13
Παράδειγμα 3

Παράδειγμα 4

14
Παράδειγμα 5

Παράδειγμα 6

15
Παράδειγμα 7

Παραδείγματα μετρήσεων με μικρόμετρο

Παράδειγμα 1

16
Παράδειγμα 2

Παράδειγμα 3

17
Παράδειγμα 4

18
19