Volume 11, Issue 03
Our Words
Weekly Issue
“ N E W
SPECI AL
"Si e përballova presionin e Sigurimit të Shtetit" Nga Fatbardha Mulleti Saraçi
POINTS OF "Si e përballova presionin e Sigurimit të
I NTEREST: Shtetit"
 Pressure form the Nga Fatbardha Mulleti Saraçi*
communist state
Isha në fshatin Manati, Lezhë. Ishte
spooks.. mëngjes, po lahesha tek kroi i fshatit, si doli
ai trup i gjatë, me kostum gri, i
 No Sided articles and shëndetshëm!! Nga doli? Nga mbiu? Ku
kishte qenë?
no restriction for our
Ai më kishte ruajtur, kishte kontrolluar
members, our guest lëvizjet e mia, dinte çdo lëvizje dhe më tha:
and our friends. - Në orën… të ndodhesh në Degën e Punëve
të Brendshme në Lezhë!
Nuk tha gjë tjetër, vetëm këtë dhe u largua
 Latest needs for our ashtu siç mbiu. Po kjo ishte më e madhja
community and the gjëmë për mua, s’kishte nevojë të thoshte
latest resolutions më shumë. E dija ç’ishte Sigurimi i Shtetit
shqiptar. Që fëmijë kisha përjetuar ankthin e
pritjeve për babain, a po na kthehej i dashuri
 Our Free Voice baba nga DPB të Kavajës? Atje na e merrnin
through our words. çdo natë. Ne familja e tij, mamaja, motrat
dhe vëllai i vogël rrinim në pritje, çdo natë
dhe e lironin në mëngjes, jo, jo herët.
Ne fëmijët shkonim në shkollë, shkonim të
mësonim, por mendja nuk ishte te mësimi,
por tek babai:
I N S I D E T H I S - A thua erdhi në shtëpi? A u kthye tek ne?
I S S U E : Apo e mbajtën përgjithmonë?
Kur ktheheshim nga shkolla, shihnim babain
Faqe
Presioni 1 Historia nga kinema “Nacional” tek teatri “Skampa” Kush ishte Xhavit Biçakçiu që
Historia nga kinema “Nacional” tek teatri
Faqe “Skampa”
Historia 1 Kush ishte Xhavit Biçakçiu që ndërtoi
Kino-teatrin e parë në Elbasan
Faqe E mbesa Ornela Deliallisi Gjylbegu: U
Janulla rrapi 2-3, ndërtua nga inxhinier rus, ornamentet nga
4-5 Zef Kolombi
ELBASAN- Vitet ‘30-ë do të ishin të arta sa
i përket emancipimit dhe zhvillimit të kul-
Faqe turës e veçanërisht zhanrit të teatrit në El-
Renato Rrapi 5-7 basan. Pikërisht në këtë periudhë Xhavit Bej
9, 12 Biçakçiu vendosi që të kontribuojë në ndërti-
min e kino-teatrit “Nacional”, e para në këto
përmasa në qytetin e Elbasanit. Duke qenë se
paratë nuk i mungonin kishte menduar që
Faqe godina të ishte e madhe, mjaft e
Declasified, Agim 6-7 përshtatshme për shfaqje dhe me një skenë
që do të ushqente me art një qytet të tërë.
Hamiti, Janulla 7,-9,
Sipas dëshmive të familjarëve, për këtë ka
rrapi 10-14 qenë një inxhinier rus që ka realizuar projek-
17-19 tin e hartuar në Itali.
Objekti i parë i këtyre përmasave në Elbasan
ka përfunduar së ndërtuari në mes të viteve
Adresa Faqe ‘30-të dhe ka një kapacitet prej 292 vendesh.
Anetaresimi 32 Duke marrë funksionet e teatrit të qytetit,
kinema “Nacional” mori emrin “Skampa”
menjëherë pas çlirimit të vendit, pasi i ishte
shtetëzuar pronarit të saj tashmë të rrënuar
ekonomikisht. Akustika e këtij teatri është
vlerësuar nga më të mirat në Shqipëri. Teatri
Janar 20, 2020
L I F E ” J E T A E R E
të shtirë në shtrat, me dorën në zemër, babait tim-Haki. Shikimi i tij, ato sytë e tij të
ishte i sëmurë. Ecnim në majë të zinj, si ullinj të zinj, sy që flisnin pa folur, sy
gishtërinjve, qetësoheshim. Erdhi i shtren- që të fusnin në mendime, në thellësi. Ah!
jti baba, i miri i ynë, zemra jonë, njeriu që Sytë e bukur të babait tim, si ulliri i zi. Ah,
na jepte jetë, dije, na mësonte çdo natë ulliri që përfaqëson jetën mijëvjeçare, më e
mësim feje, historinë e vërtetë, na tregonte para, më e çmuara nga të gjithë pemët, që të
përralla. Po na ndihmonte të rriteshim, të ushqen trupin dhe mendjen, por të ndihmon
lartësoheshim. për të kuptuar që jeta ka shumë vlerë. Ai i
Por vinte nata, me natën na e merrnin edhe qëndron stuhive, rrebesheve dhe ngricave, me
babain. kryet gjithnjë lart dhe me gjelbërimin e thellë,
si rënia e gjetheve të tij pakuptuar, që mbetet
Ishin vite të zorshme, vitet 1949-50-51, e blertë në përjetësi, shton rrënjët, shton
vite tmerri. degët, zgavrat, sikur të duan të thonë se në
këtë botë nuk mjaftojnë vetëm dy sy të kup-
tosh të vërtetën, mbase duhen më shumë, si
shumica e ullinjve shekullorë. Sa breza
kalojnë pranë tij, e ai qëndron e qëndron. E
keni parë flakën kur digjet druri i ullirit?
Është një flakë e papërshkruar, mahnitëse, një
flakë me një të kuqërremtë vezulluese, flakë
flakëritëse, prushi i copave të drurit të djegur
ka një vezullim të kuq, përgjakës, të vjen keq
që digjet, që e kanë prerë, nuk duhej të vihej
sëpata mbi të, se është drurë i bekuar, i pap-
rekshëm, është mëkat t’a presësh, t’a
Fatbardha Saraci dëmtosh, është mallkim. Lum kush e
vlerëson. I tillë ishte babai i im, na shihte me
dashuri, na dhuronte shumë përkëdhelje,
shumë ngrohtësi dhe na ndihmoi të rriteshim,
Më doli parasysh figura madhështore e të njihnim vlerat që po mohoheshin.
“Skampa” dikur, kinema “Nacional” përfaqëson
objektin më të rëndësishëm me funksion kulturor
në qytetin e Elbasanit. Xhavit Biçaku bir i një prej
kryetarëve të bashkisë, patriotit Fuat Biçaku, pas
çlirimit u burgos për 10 vjet dhe më pas vdiq në
mjerim edhe pse nuk u përzie asnjëherë me poli-
tikën gjatë gjithë kohës. Mbesa e Xhavit Biçakut,
Ornela Deliallisi Gjylbegaj nëpërmjet një in-
terviste sjellë detaje nga ndërtimi e deri më sot për
kino-teatrin “Nacional”, sot teatrin “Skampa”.
Me çfarë aktiviteti merrej Xhavit Biçaku dhe pse
zgjodhi të ndërtojë një kinema?
Gjyshi im Xhavit Biçaku ishte i biri i Fuat
Biçakut, njeri i shkolluar në Stamboll, ofiqar i
perandorisë osmane, nënshkrues i aktit të Pavar-
sisë së Elbasanit më 25 nëntor 1912. Një periudhë
kohe ka qenë dhe kryetar i Bashkisë së Elbasanit.
Sigurisht që ishte i pasur, një nga më të pasurit e
qytetit të Elbasanit.
Gjyshi, Xhaviti administronte pronat e tij, dhe
duke qenë me mentalitetin e ri për kohën, filloi që
të investojë në biznese moderne siç ishte Kino-
Teatri dhe Hoteli në qendër të Elbasanit (ish-
gjykata e vjetër), të cilin e quajti Hotel Modern. Ai
zgjodhi të ndërtonte kino-teatrin, i cili përfundoi
në vitin 1935 apo 1936, edhe për faktin se ishte
një dashamirës i kulturës dhe artit. Mendoni, e
ngriti Kinoteatrin në kohën kur Elbasani nuk
kishte asnjë institucion kulture, e ngriti hotelin
modern kur Elbasani kishte vetëm hane….
 P a g e 2 O u r W o r d s

"Si e përballova presionin e Sigurimit të Shtetit" Nga Fatbardha Mulleti Saraçi*

Babai i im, që e kisha në zemër, pranë
vetes, kishte nëntë vjet që më kishte
vdekur, por ai s’u nda asnjë çast nga unë,
kudo që shkova, kudo që punova, në çdo
çast të vështirë të jetës sime, Atë-Babain
tim e pata pranë vetes, kudo që shkova Ai
ishte me mua. Ishte pjesë e pandarë e jetës
sime.
Më kishte mësuar babai që të mendoja
shumë, por edhe të lutesha me mend…
- S’keni nevojë të luteni me zë, e thoni me
mend dhe lutja ka vlerë - na thoshte.
Zemra e ime, mendja e ime ç’po provoja?
Ishte viti 1967.
- Pse mua? Pse më zgjodhën mua?
- Ç’panë ato tek unë, që mund të mendon-
in se do të bashkohesha me ta??
- A thua u kisha lanë me kuptue se jam e
tillë? Se mund të bëhem spiune?
Çfarë lufte shpirtërore brenda vetes.
Analizoja qëndrimin tim, çdo gjë e sillja
ndër mend, por unë nuk kisha lënë shteg
për gjë, kontrollin e vetvetes, murin tim që që ushqeheshin mirë.
më ndante nga kolegët, nga njerëzit. Në atë dhomë
Në ato momente vuajtjeje bisedova vetëm me dritare me Më morën në pyetje…
me kolegun e moshuar, Profesorin e hekura, por të Foli kryetari. Më përmendi familjen time, se si Partia më kishte dhënë
nderuar Nush Radovanin, që në moshën lidhura dhe dorën, më kishte pranuar në arsim. Kishin nevojë për informacion, çfarë
20 vjeçare kishte bërë burg politik dhe me tela me bëhej, çdo gjë që dëgjohej. Ata, të tjerët vetëm më vëzhgonin, më studi-
kishte qenë bashkë me babain tim në gjemba, në onin, shikimi i tyre mundohej të më ç’armatoste, të më ligështonte. Në
burgun e Tiranës. Ishte njeriu i punës, tryezën e ato momente qëndroja si e ngrirë dhe m’u kujtua i shkreti baba, atëherë
njeriu i ditur, i gjuhëve të huaja, punëtori i punës me mendjen time po i lutesha Zotit të më mbronte në këtë çast të vështirë
palodhur, eruditi. qëndronte dhe i lutesha të madhit Zot, vetëm vëllain e vetëm, Tanushin, të mos m’a
kryetari i sillnin këtu (në atë periudhë vëllai ishte ushtar në Rep. e Punës në
I tregova ngadalë për gjëmën time. DPB të Shishtavec-Kukës).
- Profesor ç’më ka gjetur, është turp të më Lezhës, një Qëndrova e fortë, nuk pranova bashkëpunimin edhe pse më kërcënuan,
shohin duke hyrë atje, në atë ndërtesë burrë trup shikimet e rrepta i përballova pa i ulur qepallat.
famëkeqe. vogël, i
Por i miri Profesor Nushi më tha: hajthëm, me Mbas disa orësh më liruan. Dola. Ishte errësirë, tek dera e Gjimnazit po
- Ti je një vajzë trime, je e fortë, e formu- një fytyrë pak më priste e mira Fahrije. U nisëm, ecëm nëpër natë, që ishte e errët, e
ar, je vajzë e të nderuarit Z. Haki Mulleti. të gjatë, i frikshme si vetë jeta ime.
Qëndro e fortë ashtu siç je! rrethuar nga Gjatë natës nuk më zuri gjumi, dridhesha.
Shkova në Lezhë, më shoqëroi kolegia e gjashtë sig- Në shkollë nuk duhej të kuptonte njeri se isha thirur në DPB.
ime shkodrane, e mira Fahrije Hafizi… urimsa Më thirrën disa herë, u trondita shumë e shumë, por qëndrova. Nuk
I thashë: shtatlartë, të pranova të bashkëpunoja me sigurimin e shtetit.
- Fahrije më prit te dera e Gjimnazit të shëndetshëm,
Lezhës. Po dola mirë, po s’dola dije se faqet e tyre të Përgjigjja e ime ishte:
jam aty brenda. kuqe tregonin - Unë nuk bisedoj me njerëz, s’më del koha, kam punën dhe studimet,

Many shadow accounts in UK islands have been used since the 70’s for Albanian dictators...

NY 26th district
Egriu for change Education andthe
With theright
kids support
are the future whereisa
everything
nation strives...Healthcare and education keeps
Egriu for a prosper life possible in America….True common
jobs in...
No sitting duck people... American fighters...

Will the election happen in US or EU for

the future of Chameria!!!!

Chameria is picking their president in

Election 2020 in Michigan 2020 from every Albanian world Why did he die?
Will this start a new year for every- wide...Time to get loud... No one is held accountable
one or else? in Albania ...

"Si e përballova presionin e Sigurimit të Shtetit" Nga Fatbardha Mulleti Saraçi*

nuk kanë ç’të më thonë
kolegët apo njerëzit e
tjerë. Nuk pranoj.
Në fund më detyruan,
kuptohet Kryetari i DPB
të Lezhës të lëshoja një
deklaratë, që m’a diktoi ai:
“Unë e nënshkruara
Fatbardha Mulleti nuk
pranoj të bashkëpunoj me
sigurimin e shtetit Shqip-
tar, në rast se i tregoi
ndonjë njeriu më kap neni
55, që është neni i
agjitacion e propagandës”.
E firmosa. Dola nga ajo
zyrë famëkeqe. Ika e ika,
eca e eca në drejtim të
fshatit Manati. Ecja e
vetme dhe meditoja.
U lirova shpirtërisht,
triumfova mbi veten, u
tregova vajzë e fortë, të
paktën s’do i bëja keq
askujt, s’do shkatërroja
jetën e ndonjë të pafajsh-
mi, por e dija që kisha
firmosur për shkatërri-
min e jetës teme, unë do
të prisja çdo ditë lajme jo
të mira, largim nga fshati
ku punoja, më larguan
nga drejtimi i punës
metodike shkencore të
lëndëve Biologji-Kimi,
prisja dhe largimin nga
puna, por më e rënda
ishte që iu largova më
shumë njerëzve, largova
nga vetja çdo afrim, iu
largova njerëzve që çmoja si pa
kuptuar, pa i vrarë, pa i shkaktuar
dhembje. Çdo gjë e mbaja brenda
vetes.
Miqtë e mi kolegë, Nush Radovani
e Muhamet Kastrati, që e dinin
situatën time më qëndruan pranë,
por nuk e bisedonin me njeri.
Ndërsa shoqja ime e ngushtë, e mira
Fahrije Hafizi, mësuesja e talentuar
e klasës së parë, e ëmbla , e dashura
mike, u tërhoq, s’më foli më, s’më
ndalonte dhe unë s’iu afrova. I
mbeta për të gjithë jetën, përherë
mirënjohëse për shoqërimin që më
bëri në atë natë të parë të vështirë,
të natës së jetës sime....
*Fragment nga "Saga e dhimbjes",
autore Fatbardha Mulleti Saraçi,
botim i ISKK, 2019. Libri
memuaristik promovohet
në sallën e bibliotekës
publike "Marin Barleti",
Shkodër, 25 tetor, në ora
11.00. Marrë nga faqja e
Agron Tufës në facebook.
Në rast se keni dijeni mbi
krime, viktima apo ngjarje
që lidhen me periudhën e
komunizmit në Shqipëri,
klikoni këtu për ta pub-
likuar në arkivën tonë.
 V o l u m e 1 1 , Is s u e 0 3 P a g e 3

Shqiptaret ne Kosove nga te tere anet per te mbrojtur te drejtat e tyre

Israeli and EU rubble rescuers are on the ground in Albania who’s still rebuilding...Earthquake horrors

Biseda
Nderime e respekt për
Bisede eksluzive me syle mujaj nje nder kryengritesit e pushtet, andaj ata nuk po zhvillojnë gjithë stafin e Revistës
kryengritejs studentore ne Kosove Prishtine 1981 as një rast të drejtësisë në interes të Drini.
komunitetit, por në interes të
Princesha Doruntina në kalë… pushtetit. Në fund më duhet të Miqësisht: Sylë Mujaj
tregoj se kam dëgjuar shpesh që
Qe deri dje nuk ishin askund e nuk kishin as gjepa, e Xhavit Haliti më lavdëron për “artin Për Revistën Drini: Gjergj
sot u bënë milioner e te gjithë edhe me diploma fallco e tim” apo që ka respekt për “veprën -Bajram Kabashi
Murati prapë në burg për tentim vrasje plus me emrin e time”, gjë që sa herë më kanë
një organizate fantomë: “Syri i Popullit” apo “syri i Isa njohtuar shokët e miqët e mij për
Boletinit” apo “syri i shqiponjës”, apo pafytyrësia e këtë, ia ka nisë me më dhimtë koka.
kurdisjes së emrave që dolën pra edhe të tjerë emra në Duhet ta them hapur se më përpara
opinionin shqiptar Mosdurimi po rritet në komunitetin do t’i pranoja “lavdërimet” e Adolf
tonë qe do duhej t’i largojmë apo shtyjmë drejt Hitlerit apo të Slobodan Milosevic-
drejtësisë dhe konfiskim të pasuruarive të tyre nga it, se sa “lavdërimet” e Xhavit
populli ynë, famijet tona. Halitit.

avdërimet e tij djallëzore i kthej pas,

Zana e malit n’Grykë të Rugovës. thjeshtë i hudhi në një gropë me
mut !
Shumë të përfolurit duhet t’i vertetoj gjyqi e drejtësia,
por jo nga “drejtësia” e Aleksander Lumezit apo nga Pikë falë mos i qofsha !
ajo e Rexhep Maqedoncit, sepse këta i bleu po ky
 P a g e 4 O u r W o r d s

Historia nga kinema “Nacional” tek teatri “Skampa” Kush ishte Xhavit Biçakçiu që ndërtoi Kino-teatrin e
Kinema “Nacional” shërbeu dhe si
teatër, për t’u kthyer përfundimisht në
teatër. Kur ndodhi kjo?
Që në fillim objekti u emërtua kino-teatri
“Nacional”, dhe që në fillim funksionoi
dhe si teatër dhe si kinema, madje u
inaugurua me një shfaqe teatrale, siç
pasqyrohet në shtypin e kohës.
Kinoteatri i Xhavit Biçakut iu shtetëzua
nga regjimi komunist. Nuk është e
vërtetë ajo që shpesh dëgjoj se ai ia fali
qytetit të Elbasanit. Është e vërtetë që ai
ka qenë një njeri me zemër të madhe, i
mirënjohur nga qyteti si njeri bujar që ka
ndihmuar materialisht qindra njerëz në
vështirësi. Gjë që pasqyrohet dhe në
shtypin e kohës. Pikërisht për këtë arsye
Xhavitin e kishin zgjedhur dhe si kryetari i
parë i kryqit të kuq të Elbasanit.
Çfarë mund të na thoni ndonjë kuriozitet
për kino-teatrin “Nacional”?
Në familje kam dëgjuar shumë për të. Për
shpenzimet e mëdha që u bënë për ndërti-
min e tij, se gjithë materialet vinin nga
Italia. Edhe projekti është bërë në Itali dhe
është zbatuar nga një inxhinier rus i
bardhë. Ornamentet artistike brenda sallës,
bazorilievet, lloxhat janë bërë nga piktori i
shquar Zef Kolombi që sapo ishte kthyer
nga studimet që kish kryer në Itali, në atë
kohë ishte profesor në shkollën “Normale”
dhe mik i familjes së Xhavit Biçakut. Sot
ne ruajmë një pikturë të tij, portret i Fuat
Biçakut. Mendohet se dhe një portet
gruaje i piktorit i takon zonjës së shtëpisë,
gruas së Xhavit Biçakut.
Çfarë shfaqesh jepeshin dhe a mendoni se
emancipoi shoqërinë në atë kohë ndërtimi
i kino-teatrit?
Jepeshin gjithë filmat e kohës dhe shfaqjet
e trupës teatrale të qytetit të Elbasanit të
përbërë nga profesorë dhe studentë të
“Normales”.
Se çfarë ka dhënë teatri për Elbasanin s’ka
elbasanas që se di. Të gjithë janë krenuar
dhe vazhdojnë të krenohen me këtë vepër
monumentale artistike që është simbol i qytetit.
Të gjithë duhet të krenohen me historikun e
teatrit të Elbasanit që po shkon drejt 80-vjetorit
të themelimit.
Si e pritët djegien e teatrit?
Djegia e teatrit u përjetua nga ne si një fat-
keqësi e madhe. Na u duk sikur na vdiq një
njeri i afërt. Me të na lidhnin veç të tjerash dhe
shumë kujtime të bukura dhe të hidhura. Duhet
të theksoj se regjimi komunist e burgosi gjy-
shin, Xhavit Biçakun për 10 vjet, ashtu si dhe
gjyshen time. Dhe një nga shkaqet kryesore
ishte për t’i rrëmbyer pasurinë, se gjyshi
asnjëherë nuk ishte marrë me politikë.
Megjithëse ai ishte një nga më të pasurit e
qytetit, vdiq në mjerim. Ndërsa familja ime u

Biggest Heist on private land continues to

happen in Albania...How can they, the Alba-
nian politicians sell someone else’s land??

Historia nga kinema “Nacional” tek teatri “Skampa” Kush ishte Xhavit Biçakçiu që ndërtoi Kino-teatrin e
persekutua nga regjimi komunist. kënaqën nga paraqitja e mirë e lojtarëve Kryqit të Kuq… këtë vit arsimtarët atdhetarë të qytetit me
dhe sidomos nga ajo e Faik Haxhi Ymerit iniciativën e Abedin Çaushit krijojnë një grup
Do ishit dakord për ndryshimin e emrin që kishte rolin e Dimomenit e Mustafa Më 4 gusht grupi themelues teatror merr të ri teatral, i cili me veprimtarinë e tij u bë
që ka teatri sot? Po lidhur me fasadën Shqerrës që kishte rrolin e Daunit, hem emrin “Shoqënia Theatrore Elbasanit”, e shprehës i realitetit të kohës. Brenda pak kohe
ç’mendim keni? material se mblodhi një shumë të mirë, të cila zgjodhi një pleqësi me këtë përbërje: nga ky grup u shquan me talentet e tyre amato-
cilën e përdori për djemtë e varfër. Dhe zoti Thanas Floqi, Kryetar e Dirigjent, Hasan rët si Faik Haxhiymeri, Mustafa Shqerra, Faik
Nëse qeveritarët do të ishin dasha- Xhavit Bej Biçaku, i zoti teatrit, pora mori Ceka, Shkronjës, Tef Leka, Kontrollor, Zef Pajuni, Bukurosh Sejdini, Skënder D. Hoxha e
mirës, teatrit duhet t’i kishin vënë vesh që kjo shfaqje jepej për t’u ardhur në Moso, plak (anëtar), Mustafa Curri, plak më vonë Mustafa Shehu, Ismail Haxhimustaj,
emrin e gjyshit, Xhavit Biçakut, që e ndihmë djemve të vobektë, pati mirësinë t’a (anëtar). Pas zgjedhjes së pleqinisë u hartua Sejdin Vyshka etj.
ndërtoi dhe pësoi persekutimin lëshojë sallën gratis, pa marrë as edhe një dhe rregullorja e kësaj shoqnie teatrore dhe
komunist. Nëse qeveritarët do të ishin qindarkë për vehte. Përgatitja e mirë e kësaj menjëherë u nis puna për kryer shfaqjen Nën drejtimin e Abedin Çaushit, që ishte
korrekt, duhet t’i kthenin emrin që i çfaqeje i detyrohet zellit të z. Abedin Çau- tjetër teatrore. organizatori, regjisori dhe skenografi trupës,
vuri i zoti : Kino-teatri “Nacional”, në shi”. Kinematë e tjera u ndërtuan më pas. realizuan shfaqje dinjitoze për nga vlera e tyre
vitin 1935, që shqip do të thotë kinote- Kështu kinema “11 Nëntori” është ndërtuar Falë punës intensive që u krye dhe pasionit ideo-artistike.
atri kombëtar. Në fakt ky teatër unikal, në vitin 1966, me kapacitet prej 600 të madh që kishin vetë aktorët, më 14 gusht
kombëtar është dhe sot, pas afro 80 vendesh. Kjo kinema ka shërbyer si e tillë u vunë në skenë dy komeditë e autorit të Në vitin 1930 u hap java e teatrit dhe e
vjetësh, sa i përket arkitekturës dhe gjatë gjithë kohës. Vlen të përmendet fakti njohur Kristo Floqi. E para mbante titullin muzikës. Morën pjesë në këtë konkurs artistik
akustikës. Sa për emrin “Skampa” s’ka që ajo është ruajtur e mirëmbajtur gjatë “Dhëndërr me përdhunë” dhe e dyta titullo- trupat e Tiranës, Shkodrës, Kavajës, Elbasanit,
asnjë lidhje. Mua më kujton kohën e viteve të tranzicionit dhe sot është rehabili- hej “Bija Bankierit”. Të dy shfaqjet, sipas etj. Grupi teatral i Elbasanit (arsimtarëve) iu
komunizmit, megjithëse është një emër tuar plotësisht duke qenë një nga degët e gazetës “Posta Shqypnisë” e gushtit 1918 u përvesh punës. Po nën drejtimin e gjithanshëm
historik. Fasada është një shëmtirë e kinema “Millenium”. Ndërkohë kinema mirëpritën në qytet dhe patën jehonë të të Abedin Çaushit grupi përgatiti tragjedinë
vërtetë që stonon me sallën. Ajo duhet “Vullnetari”, e ndërtuar në vitin 1972, me gjerë. Ato u dhanë për tri ditë rrjesht për “Aleksandri”. Kostumet dhe rekuizita u po-
ndërruar dhe përshtatur me kohën. Si kapacitet 450 vendesh. qytetarët elbasanas. rositën privatisht në Vjenë. Shpenzimet u
bashkëpronarë të kino-teatrit që jemi përballuan nga fitimet që ishin siguruar nga
me Bashkinë do t’ia sugjeroj kësaj të Historia e shfaqjeve teatrale në Elbasan Më 20 gusht u zgjodh një pleqësi tjetër shfaqjet e dramës “Lulja e Kujtimit”.
fundit ndryshimin e fasadës. ndihmëse, e cila do të merrej me financat
Më 10 qershor 1918 me iniciativën e të dhe me probleme të tjera të shoqatës. Kjo Pasi u dha 5-6 herë në Elbasan, tragjedia
Shtypi i kohës palodhurit atdhetar Thanas Floqi, në El- pleqësi përbëhej nga z. Ahmet Dakli, “Aleksandri” u shfaq në Tiranë para jurisë
basan u formua një grup teatror i përbërë kryetar, Emin Haxhiademi, plak, Ahmet filodramatik, e cila nderoi trupën e Elbasanit
Jehona mbi tragjedinë “Diomedi” nga Thanas Floqi, Mustafa Curri, Zef Mosi, Hastopalli, plak, Shefik Daiu, plak, Thanas me Çmimin e Parë. Çmimi ishte kupë floriri me
Tef Leka, Ali Cungu, Hysen Miraku, Peter Floqi, plak. Me këtë rast, revista e botuar në gjashtë thika e pirunj, të cilat për siguri, qenë
të shkrimtarit Haxhiademi Ndria, Hasan Ceka, Sif Dodbiba, Sif Popa, qytetin e Elbasanit, “Kopshti Letrar” i dorëzuar në arkën e Bashkisë Elbasan.
Hysen Miraku, Spiro Todhri, Vasil Bici dhe uronte “Shoqnisë Theatrore të Elbasanit”,
Në revistën “Përpjekja Shqiptare” të Kol Robja. kësaj “Shoqnie të dobishme, një zhvillim të Më 15 gusht 1935 grupi teatral i organizuar nën
muajit dhjetor 1936, numri 3, faqja 184 mbarë për me e kryemun plotësisht qëlli- drejtimin e Abedin Çaushit shfaqi në Tiranë
shkruhet: Pas një kohe të shkurtër përgatitjesh më 26 min e naltë, qi asht dyke ndjekun në përpa- dramën “Meço bej Qafëzezi”, shoqëruar nga
korrik, vunë në skenë dramën e Sami rim t’Atdheut…..”. “Shoqënia Theatrore e orkestra e shoqësisë “Bashkimi Elbasanas”.
Më 19 të muajit në Elbasan u luajt për Frashërit “Besa”. Kjo shfaqje u dha tre herë Elbasanit” dha shfaqje në disa qytete të
herë të parë tragjedia “Diomedi” vepra për publikun elbasanas, i cili e pëlqeu vendit. Në shfaqjen e dhënë në Shkodër, ku Më 1936 vihet në skenë tragjedia “Diomedi”,
e fundit e shkrimtarit të njohur Et’hem shumë jo vetëm nismën e grupit që vuri në gazeta e asaj kohe në Shkodër do të shkru- ku interpretonin Faik Haxhiymeri në rolin e
Haxhiademi. U shfaq bukur në sallën e skenë dramën, po edhe për lojën e aktorëve ante: “Shoqnia Theatrore e Elbasanit” çfaqi Diomedit, Mehmet Qorri, etj.
re të kino-teatrit “Nacional” ku ishte e veçanërisht për problematikën e kohës, që dy komedi origjinale “Dhandërr me
grumbulluar një popullsi tepër e trajtonte drama. Ja çfarë shkruante gazeta përdhune” dhe “Bija Bankierit” e shkrueme Më 1936-1937 rishfaqet tragjedia “Pirrua” ku
madhe. Dhe me të vërtet kurrë nuk “Posta Shqypnisë” më 3 gusht 1918 në prej Kristo Floqit. Përshtypja që lan interpretojnë përveç të parëve edhe Faik Pajuni
mbahej mend një asistim i madh shkrimin me titull “Argëtim theatrar në n’popull ishte mjaft e madhe masi amatorët e Ismail Haxhimusai. Arsimtarët kanë qenë ata
spektatorësh në faqet që janë dhanë Elbasan”: Më 26 korrik u luajt për herë të lujtën si me kenë aktorë komikë të vërtetë. që kanë krijuar, mbajtur gjallë e kanë zhvilluar
deri më sot n’Elbasan. Shoqëritë parë drama shqipe “Besa” e Sami Bej lëvizjen teatrale në Elbasan. Abedin Çaushi ka
jashtëshkollore elbasanase këtë herë Frashërit, e cila u ka lënë përshtypje bukur Një etapë tjetër e historikut të teatrit amator dhënë ndihmesë të shquar në lëvizjen teatrale të
patën fitim hem moral, sepse të gjithë u fort në dëgjonjësit. E treta e fitimeve iu dha elbasanas fillon pas vitit 1924. Pikërisht në shkollave të qytetit, si dhe shkollës “Normale”.
 V o l u m e 1 1 , Is s u e 0 3 P a g e 5

MEHMET HAJRIZI MEMORISTIKA E GANI SYLAJT

shkrimtarit të madh shqiptar, Sterjo Spasse, lirisë së atdheut dhe të pamëshirshëm ndaj emocionin brenda tyre. Gjuha e shkrimeve
MEHMET HAJRIZI
„Afërdita“ dhe „Afërdita përsëri në fshat“, protago- armiqve të popullit të vet. Në Lëvizjen është e rrjedhshme dhe me një sintaksë të
nisten e të cilëve, shumë mësues dhe mësuese, e Kombëtare kultivoheshin virtyte të larta ndërtuar mirë. Dialogë letrarë, megjithatë,
MEMORISTIKA E GANI SYLAJT
kishin si model të veprimtarisë arsimore, por njerëzore dhe tradita e pasur e sistemit të gjejmë edhe në shkrimet e llojit publicistik të
1
mësues Ganiu aspironte më shumë se kaq. vlerave tradicionale shqiptare. këtij autori.
Veprimtari i shquar Gani Sylaj më
Paralelisht me fillimin e karrierës prej mësuesi të Tregimet e rrëfimet e shkurtra letrare nuk janë
2018 e botoi librin „Ilegal viteve
popullit, i riu Gani Sylaj, i përkushtohet idealit 3 pjellë e imagjinatës krijuese, por ngjarje dhe
shtatëdhjetë“, i pari nga trilogjia e
suprem të çlirimit të Kosovës së robëruar dhe bash- Autori portretizon me dashuri figura të dukuri të jetës reale, me personazhe realë dhe
tij, duke lënë në dorëshkrim edhe dy
kimit kombëtar. Si veprimtar i organizuar i Lëvizjes shquara të kombit shqiptar, flet për bash- emra ekzistues. Personazhet e rrëfimeve të
të tjerë pas ndarjes nga jeta vitin e
Kombëtare, e kishte shumë më të qartë misionin e këveprimtarë, për figurën morale, politike e Ganiut janë kryesisht njerëz të thjeshtë, të cilët
kaluar. Kohët e fundit u botuan nga
tij në shërbim të gjithanshëm të popullit e të patriotike të tyre, por flet, mbase edhe më mund t'i gjeje në çdo fshat e në çdo ambient të
„Buzuku“ librat e tij, „Shenja e atdheut, prandaj vepronte, jo vetëm me nxënësit e tij shumë, me të drejtë, për njerëz të thjeshtë të Kosovës. Njerëz që pa zhurmë e pa bujë bëjnë
përkatësisë“ dhe „Burg pas burgu“.
të dashur, por edhe me bashkëvendësit e tij të mirë popullit të vet, me shpirt të pastër, me çdo ditë diçka për të mirën e vendlindjes e të
Libri i parë dhe ky i fundit, pasqyro-
dhe kolegët mësues. zemër të hapur e me ndjenja atdhedashurie e atdheut, përballen me varfërinë e skamjen, por
jnë veprimtarinë atdhetare të Gani
Vitet shtatëdhjetë të shekullit të kaluar karakterizo- besnikërie, sikur edhe ai vetë. Ai gjen në edhe me represionin e barrën e rëndë të
Sylajt, përkatësisht burgimin e tij të
hen me përpjekjet për avancimin e statusit politik të popull shumë njerëz të gatshëm për veprim robërisë...
gjatë, kurse „Shenja e përkatësisë“
Kosovës në Federatën jugosllave, me hapjen rela- e sakrificë, të cilët e bindin për potencialin e
është përmbledhje rrëfimesh. Tri
tive të kufirit me Shqipërinë, me thellimin, në formë madh patriotik e luftarak që fshihte në gjirin 6
veprat e Gani Sylajt janë fryt i një
të re, të shfrytëzimit kolonial të Kosovës, me dis- e vet populli shqiptar i robëruar. Kur vepri- Evokimi i kujtimeve të Ganiut përshkohet nga
pune disavjeçare të hedhjes në letër
kriminimin e shtypjen e shqiptarëve nën Jugosllavi, mtari ua rrëmbente zemrën njerëzve dhe i një thjeshtësi e të rrëfyerit, nga sinqeriteti i
dhe sistemimit të kujtimeve të tij.
por edhe me ripërtëritjen e organizimin e studiuar të bënte për vete, kur ata fitonin besimin e paraqitjes së ngjarjeve e zhvillimeve dhe nga
Duke qenë veteran i dyfishtë, i
Lëvizjes së re Kombëtare, pjesëtar i së cilës ishte plotë te ai, hapeshin zemrat dhe ndjenjat, modestia personale, një virtyt i dalluar në
arsimit dhe sidomos i Lëvizjes
edhe Gani Sylaj. zbuloheshin thellësitë e shpirtit të ndrydhur personalitetin e tij në jetë, në veprimtari dhe në
Kombëtare, kujtimet e Gani Sylajt,
Autori, përveç angazhimit në organizatën e tij e të strukur nga ndjekjet e tmerri udbesk. relata shoqërore.
si dëshmi e informacion primar të
çlirimtare dhe punës në arsim, gjente kohë t'u Vlerat shpërthenin lirshëm, duke zbuluar Ky lloj i shkrimit memoristik, ku flet në veten
një veprimtari historibërës paraqesin
kushtohej edhe luftës kundër zakoneve prapanike në botën e fshehur të njerëzve të thjeshtë. e parë, duke qenë vetë protagonisti i qindra
interes, jo vetëm për lexuesit e
shoqërinë shqiptare, emancipimit të gruas dhe Vetëm veprimtarët mund ta bënin këtë faqeve, e bën të vështirë evitimin e subjektiviz-
zakonshëm, por edhe për studiuesit e
shkollimit të vajzave, jetës kulturore e artistike në mrekulli me shpirtin e tyre prej luftëtari të mit dhe vetëlavdërimit, por autori, u është
historisë së re të Kosovës e të kom-
shkollë e në fshat, organizimit të aksioneve vull- lirisë. Vetëm ata i mbanin çelësat e zemrave shmangur me sukses, këtyre rreziqeve që
bit shqiptar në përgjithësi. Lënda e netare për infrastrukturën dhe ambientin etj. të njerëzve të trembur, hynin në botën e tyre zakonisht e lëndojnë vlerën e veprës dhe
veprave të autorit trajton kohën e një
Veprimtaria klandestine e organizimit çlirimtar, dhe i ndihmonin ta vrisnin frikën. Këta besueshmërinë e fakteve të saj.
jete njeriu, jo siç ndodh zakonisht në
presupozonte edhe një aktivitet të gjerë e të hapur, shpirtra të mbyllur i takoje kudo, në odë, në Për evokimin e kujtimeve të tij, Ganiu ka
formë kronologjike, por të fragmen-
në funksion të përhapjes së ideve të lirisë dhe të arë, në katedra, në autobus, në konvikte zgjedhur formën letrare të paraqitjes, që e bën
tarizuar në tregime, si maja të ajs-
ndërgjegjësimit të qytetarëve për veprim, nëpërmjet nxënësish e studentësh, në kantiere, në më tërheqës lexuesin dhe më të lehtë leximin.
bergut, duke lënë me qëllim hapësira
të shprehjes së revoltës në protesta e demonstrata si rrugë e gjetkë, ashtu siç e paraqet galerinë e Por aty gjejmë edhe analiza, komente e stu-
bosh, të cilat mund t’i plotësojë vetë
dhe të përgatitjes graduale të kryengritjes së armato- tyre Gani Sylaj. Ishin kudo, por duhej dime, të cilat shkojnë përtej kujtimeve, duke
lexuesi, si gurët e një mozaiku.
sur. Kombinimi i këtyre dy formave të veprimtarisë, kërkuar e gjetur dhe duhej inkurajuar për pasur një bazë shkencore të trajtimit.
Shkrimet e përmbledhura në këto
kërkonte profesionalizëm të lartë dhe kujdes të veprim, që ta çlironin shpirtin, për t’u Në këto vëllime, me një mbamendje të
vëllime të autorit, janë të karak-
veçantë, për shkak të natyrës tepër delikate të tij. çliruar një ditë edhe nga vargonjtë e trupit. mahnitshme, Ganiu me mjeshtëri i rendit
tereve dhe llojeve të ndryshme, duke
Lexuesi mund të vërejë lehtë se në kujtimet e Ganiu, sikur edhe shumë veprimtarë të tjerë, kujtimet, si perlat në gjerdan.
filluar nga skicat e tregimet letrare,
periudhës së organizimit në Lëvizjen Kombëtare, e kishte këtë përgatitje dhe aftësi, të cilat i Pas leximit të këtyre shkrimeve, lexuesi ndjen
kujtimet e veprimtarit çlirimtar, nga
gjithë veprimtaria e autorit, çdo punë që bën, çdo përdorte kudo ku i jepej rasti. Veprimtaria nevojë të pashmangshme të mendojë për to më
jeta organizative e në burgje dhe
angazhim, sjellje, qoftë në jetën e përditshme pri- klandestine e kombinuar me atë të hapët, gjatë dhe t’u bëjë një zbërthim, sepse ato nuk
deri te artikujt analitikë nga fusha vate e familjare, në shkollë e në shoqëri, në leximin ishte metoda e veprimit për një zgjim shqip- janë vetëm kujtim, por edhe përkujtim e para-
politike, ekonomike, shoqërore e
e literaturës, zhvillimin e karrierës profesionale, në tar masiv dhe shpërthyes. lajmërim.
historike.
jetën kulturore-artistike e zbavitëse, sikur edhe në Rininë e Kosovës në fund të viteve
Memoristika e Gani Sylajt, mund të
veprimtarinë klandestine, me një fjalë gjithë shtatëdhjetë, si epidemi e kishte rrëmbyer 7
klasifikohet, të konceptohet dhe të aspektet e jetës së tij, i dedikohen një qëllimi të dëshira për organizim klandestin kundër Në shkrimet e Ganiut, kryesisht mungon
strukturohet në forma të ndryshme,
vetëm e sublim: luftës së ndërgjegjshme kundër regjimit pushtues. Veprimtarët e OMLK-së polemika, sidomos në plan aktual, por vetë
por sidoqoftë, vëllimi i kujtimeve
pushtuesit. Atëherë kishte një parullë që thoshte ndërhynin në grupe të vogla të të rinjve, jo faktet dhe e vërteta e paraqitur, përbën një
nga jeta në Lëvizjen Kombëtare,
„Gjithçka për çështjen, asgjë mbi çështjen“. Ky nuk mirë të organizuar, për të zgjedhur elemen- polemikë të llojit të vet kundër gënjeshtrës dhe
mbetet më i rëndësishmi, më in-
ishte thjesht një slogan motivues, por vetë përmbajt- tët më të përparuar dhe për t'i organizuar shpifjeve të ulëta.
teresanti dhe më i vlefshmi. Interesi-
ja dhe kuptimi i jetës së veprimtarëve. Jeta e të mirëfilli në organizatën e tyre. Hasan Prishtina, në parathënien e kujtimeve të
mi për këso kujtime do të jetë i
rinjve (mosha mesatare e organizatës së Ganiut, Ganiu flet natyrshëm edhe për veten, duke tij, „Një shkurtim kujtimesh mbi kryengritjen
gjallë, jo vetëm nga breza të tërë të
ishte 25 vjeç), merrte kuptim të ri, përmbajtje të re, paraqitur, përveç angazhimeve, shpeshherë shqiptare të vjetit 1912“ shkruante: „...Tash për
lexuesve të zakonshëm, por edhe
angazhim të ri, për një ideal të ri, shpresa e bindje të përtej kapaciteteve normale të një njeriu, tash, po e shoh të nevojshme vetëm me qitë kët
nga studiuesit tanë dhe të huaj.
reja dhe botëkuptim të ri. Kjo luftë e vazhdueshme edhe ndjenjat e tij, gjendjen shpirtërore, broshurë me qëllim për me ndritsue pjesërisht
Gani Sylaj ka arritur t'i japë
dhe për kohë të gjatë, plot privacione, e shtrënguar dhembjet dhe ngazëllimet, nëpërmjet të mendimin e përgjithshëm e me e forcue pa
origjinalitetin veprës së tij, me
nga rrathët e normave të rrepta organizative, e cilave e njohim nga afër figurën e tij dhe vjeftsin e disa çpifjeve palogjikë që përfliten
përmbajtjen dhe formën, me
heshtur dhe me llogaritë milimetrike të kujdesit për bashkëjetojmë me përpjekjet e krajatat që e për punë të kësaj kryengritje“.
strukturën dhe mënyrën e shtjellimit
veten dhe për shokët, e bënte jetën e veprimtarit përcillnin ndër vite, në veprimtari dhe në Pas një shekulli, vjen si një reminishencë,
të lëndës, me teknikat dhe stilin e të
shumë të kufizuar dhe të privuar nga privatësia dhe burg. tendenca e „çpifjeve pa logjikë“ që i bëhet nga
shkruarit.
hareja familjare. 4 disa zëra të vetmuar në shkretëtirë, Kryen-
2
Jeta e vështirë e militantit, rreziqet nëpër të cilat Njërin nga vëllimet, autori ia kushton jetës gritjes shqiptare të vitit 1981 dhe Lëvizjes
I dalë nga bankat e Normales së
kalonte ai, fryma e sakrificës dhe vetëmohimit, në burg të veprimtarëve të lirisë. Ky aspekt i Kombëtare, si pararendëse e saj. Kujtimet e
Prishtinës, mësuesi i ri, Gani Sylaj,
botëkuptimi dhe ideali që mishëronte, e bënte atë jo veprimtarisë çlirimtare, pak është trajtuar në Gani Sylajt, veprimtarit të kësaj lëvizjeje dhe
kthehet në Drenicën e tij të dashur,
të zakonshëm në rrethin shoqëror. Por kjo jetë nuk literaturën tonë shkencore dhe letrare. Është dëshmitarit të gjallë e të drejtpërdrejtë, janë një
ku kishte lindur dhe ishte rritur. I
ishte skëterrë, sepse i kishte edhe bukuritë e saj. E e vështirë që imagjinata krijuese ta pasqyro- kontribut që i bëhet të vërtetës historike për
edukuar dhe frymëzuar nga jeta dhe
madhërishmja në estetikë, ka gjithmonë edhe diçka jë realisht tërë dimensionin tragjik të këtë periudhë të përpjekjeve shqiptare nën ish-
veprimtaria e figurave të shquara të
të frikshme brenda. Ganiu nuk mund ta pikturonte vuajtjeve dhe qëndresës shqiptare në ka- Jugosllavi, për liri, pavarësi dhe vetëvendosje.
arsimit shqip, që nga Mësonjëtorja e
tablonë e Kosovës së robëruar me ngjyra të ndezura zamatet jugosllave. Vetëm ata që e kanë Ato përbëjnë një përgjigje kokëfortë të gjithë
parë e Korçës, me rilindësit Pandeli
e të hareshme, nuk mund ta paraqiste kaltërsinë e përjetuar atë golgotë, i ruajnë të gjalla atyre të mjerëve që duan ta përbaltin diellin.
Sotiri e Petro Nini Luarasi, plejada e
qiellit të mbuluar nga retë e zeza të robërisë, por kujtimet dhe imazhet e asaj jete, gjithnjë Përmbajtja e këtyre shkrimeve dhe rëndësia
mësuesve të Normales së Elbasanit,
bukurinë mahnitëse do ta gjejmë në shpirtin e buzë vdekjes. Një tablo besnike dhe më të historike që përfaqësojnë, autorin Gani Sylaj e
shembulli vetëmohues i pishtarit të
njerëzve të skalitur në art, atyre që liria u duket plotë të qelive të burgjeve jugosllave, e ka bëjnë, jo vetëm një shkrimtar memoristik, por
arsimit, Ndrecë Ndue Gjoka, vepri-
brenda botës së tyre dhe jo jashtë saj. paraqitur Heroi i Kosovës dhe bashkëvepri- një zëdhënës të fuqishëm të një kohe veça-
mtaria e dëshmorëve të lirisë dhe
Ai flet me kompetencë për jetën e organizatës, së mtari i Ganiut, Rexhep Malaj, në veprën nërisht të vështirë, por të një lavdie lapidare.
arsimit shqip, Fazli Greiçevci e
cilës i përkiste, gjithnjë në cilësinë, jo të një anëtari “Qëndresa”. Sikur vërehet një ngurrim i
Shaban Shala dhe e shumë veter-
të zakonshëm, por të një kuadri drejtues, i orëve të veprimtarëve për të dëshmuar tmerrin e
anëve të shkollës shqipe, Gani Sylaj para të Lëvizjes Kombëtare të viteve shtatëdhjetë të burgut, mbase nga modestia, por më shumë
do të bëhet shpejt, jo vetëm mësues i
shekullit të kaluar. për kujdes ndaj familjarëve të tyre.
nxënësve, por edhe iluminues e
Jeta e organizuar në Lëvizjen Kombëtare i transfor- 5
emancipues i komunitetit drenicas të
monte krejtësisht pjesëtarët e saj, sidomos të rinjtë, Rrëfimet te „Shenja e përkatësisë“ janë të
mbytur në obskurantizmin e robërisë
duke i dhënë kuptim të ri jetës së tyre. Ata formonin karakterit letrar mbi bazën e një realizmi
së gjatë dhe të rëndë.
personalitetin, si revolucionarë, me guxim e trimëri besnik dhe të veshur me petkun artistik, me
Në gjysmën e dytë të viteve
të mençur, me karakter të fortë, të vendosur, të figura letrare, ndër të cilat shquhet veça-
gjashtëdhjetë të shekullit të kaluar
përkushtuar, të ditur, besnikë e të sinqertë, të dashur nërisht krahasimi. Tregimet e kanë subjek-
dhe në dekadën vijuese, në Kosovë
e të thjeshtë, por të thellë e seriozë në çështje të tin, strukturën, përmbajtjen, mesazhin dhe
lexoheshin shumë romanet e
 P a g e 6 O u r
Robert d’ANGÉLY
ENIGMA
e Greqia ka nisur të
njohim aspak, se
te pushtimi romak.
Emri HELLAS, të cilin ne
e lexojmë nganjëherë në
tekstet greke, si emër të
Greqisë, me
siguri nuk ka qenë
asnjëherë ai që i jepnin
popullsitë autoktone: të
tilla si PELLAZGËT ose
Πελασγοι, Περιοικοι ose
periekët, ειλωτες ose
ilotët, μετοικοι ose
metekët dhe të tjerët
skllevër. Nëse emri Ελλας
si emër i Greqisë do të
kishte qenë për të gjithë
dhe jo vetëm për
pakicën fitimtare dhe
drejtuese që dinte
greqishten, ashtu si dhe
shkrimtarët e autorët,
është e
sigurtë që romakët nuk do
ta kishin quajtur GRAE-
CIA, dhe më vonë, kur e
kthyen në një
provincë romake, sig-
urisht që nuk do ta kishin
dosën
koloni kudo nga pak: në
Kretë, Rodos, Korkyrë,
Sicili etj... SPARTA ka
qenë qyteti më i
lulëzuar doras, që dallohej
për ashpërsinë e zakone-
ve, nënshtrimin e plotë të
individit ndaj
shtetit dhe një ndjenjë e
shquar barazie.
Në epokën kur Greqia
ishte e ndarë në jonianë,
eolë dhe dorë, që e
ndryshonin vazhdimisht
vendbanimin si shtegtues
të vërtetë, kështu që
popullsi të tëra hynin në
kontakt me egjiptasit,
fenikasit e mbi të gjitha
me njerëzit e
QYTETËRIMIT KRE-
TAS, nga ky kontakt dhe
fermentim i kaq popujve,
doli QYTETËRIMI i
quajtur MIKENAS.
Greqia e këtyre kohëve të
para kishte një organizim
patriarkal ose feudal me
hierarkinë e familjes, me
mbretërit ose
krerët ushtarakë që
quheshin Aτριδαι ose
ATRIDË, domethënë
pasardhës të stërgjyshëve
(ATRET në pellazgjishten
ose shqipen do të thotë
stërgjyshët, etërit, këshil-
lin e vet të pleqve,
kështjellat, shijen për
aventura dhe fetë e veta
ende të ngjeshura me
natyralizmin pellazg.
Pikërisht në këtë epokë,
rreth 1250-1200 para K.,
vendosen KOHËT
HEROIKE të Greqisë,
që shënohen së pari nga
W o r d s
Robert d’ANGÉLY ENIGMA
quajtur AKAIA. Për quajnë që kanë qenë shoqërore Psarës, Porosit të fundit, duke tepër, ata ishin më të aftët, më
të thënë të vërtetën, perandorinë emigrantë në më e përparuar etj., etj. dhe qenë të
Ελλας, peran- vend. dhe, po ashtu si peshkatarë të shumë racistë, zgjuarit dhe më sypatrembur
quhet zyrtarisht dhe dorinë Ελλιν dhe Për ta dhënë të gjithë primitivët e sfungjerit të detit krenarë për nga pellazgët dhe, në fillim
përgjithësisht HEL- popullsitë bizan- saktë historinë e tjerë, mësuan të të origjinën e tyre të nën emrin [u]grekë[/u], e më
LAS për gjithë tine si Ελληνικας, Greqisë, duhet punojnë metalet Sfaksit e gjetkë, lashtë dhe re- pas nën
botën vetëm shumë Ελληνας. Për thënë se banorët e dhe të që gjithë bota i fraktarë ndaj çdo 79
vonë, kur u krijua si çdo njeri që i sheh parë të Greqisë, presin pyjet për të njeh me emrin përzierjeje, atë [u]helenë[/u], kanë mba-
mbretëri e pavarur gjërat me paanësi, që ishin ndërtuar trapet grekë, por që në popullsitë akease, jtur vendin e parë në historinë
më 1830 të erës nuk ka asnjë hije pellazgët, ose barkat e të vërtetë janë joniane, eoliane e qytetërimit, të letrave e të
sonë. Më parë, dhe dyshimi, se gjithë domethënë të përshtatshme për shqiptarë. dhe dore të kësaj arteve.
sidomos gjatë popullsitë bizan- lindurit të bardhë, lundrim. Kjo Rreth 1700-1650 epoke nuk morën EOLËT (Aιολεισ = të hollët =
Perandorisë Bizan- tine kanë banuar, si sepse pellazgët, para K., si pasojë veçse pak metisë, shtathollët) janë popullsia
tine, ajo asnjëherë kanë qenë gjithë njerëzit ashtu si të e zbarkimit të që i pellazge, që ka ruajtur traditat
nuk është quajtur as trashëgimtarë të primitivë, nëpër Greqisë edhe të Danait, përkisnin klasës stërgjyshore dhe fetare për
hellas, as Graecia, as atyre, që kanë shpella dhe po vendeve të tjera Kekropsit, Kad- së pushtuesve dhe kohën më të gjatë të
Perandoria jetuar në këtë ashtu kanë gdhen- kudo, madje në mit që erdhën nga drejtuesve. Pjesa mundshme. Së fundi, dorasit
Greke ose Helenike, vend qysh prej dur në strall si kundërshtim me Egjipti e Siria, në tjetër, që formon- (Δωρειες = dorët
po gjithmonë Peran- lashtësisë më të veglat, edhe popujt me realitet pasardhës te pothuaj = të trashët e të fortët në
doria Bizantine, madhe mjetet për të cilët prejardhje meso- pak a shumë të tërësinë e dialektin e Përmetit), të cilët
domethënë deri në epokën kishin nevojë që potamase si përzier të ariasve popullsisë bashkë me jonianët kanë
Βυζαντινον κρατος, bizantine, t’i përdornin si siriasit, fenikasit të lashtë ose të vendëse, ishin luajtur rolin
Βυζαντινη domethënë pellaz- armë qoftë për t’u dhe të tjerët, nuk pellazgëve (të pellazgë. më mbizotërues në historinë e
Αυτοκρατωρια dhe ge me përjashtim mbrojtur, qoftë ishin aspak ta- cilët me llagapin Jonianët (Iωνες = qytetërimit grek. Gjatë
perandori bizantin të gjithë atyre, që për të siguruar lasofobë hiksos qeverisën Jonët = tanët) pa qëndrimit në Thesali dorët nuk
kurrë nuk është ndonëse të ushqimin. Më (θαλασσοφοβοι), Egjiptin gjatë dyshim quheshin kanë
cilësuar si grek ose krishterë, kanë vonë ata - po por detarë të dinastive XVI, kështu, sepse nuk pasur kontakt me danajtë e
Ελλην. qenë arabë, ar- ashtu - kaluan patrembur dhe XV dhe XIV), u përzien, veçse pastër të Peloponezit. Por kur,
Pra vetëm në menë, egjiptianë, nëpër gjithë lundërtarë të imigrantët u me të udhëhequr nga Heraklidi,
mënyrë abuzive dhe gjithë ata që etapat ose sprovuar, ashtu përzien pak a emigrantët më ata
grekët sot që në krye kanë qenë mys- shkallët e siç janë sot grekët shumë me pel- pak metisë dhe pushtuan Peloponezin pothuaj
e deri në fund të limanë të të nevojshme për të shqipfolës të lazgët autoktonë më afër me pel- të gjithë, në sajë të veprimta-
veprave të tyre e gjitha racave dhe ardhur te gjendja Hidrës, Specës, të Greqisë. Këta lazgët. Për më risë së tyre të hapët, ata ven-
Robert d’ANGÉLY ENIGMA
EKSPEDITA E pasurisë së ishte në Φηβαιοι etj. dhe frymëzonte Filipi, me këtyre dy lidhjeve, për të cilat
ARGONAUTËVE patundshme, rrezik dhe këto dy kaq. Nëse drejtuesit ose gjithë përpjekjet e të dyja palët thirrën në ndihmë
nën komandën e shpikja ose më grupime rivale rastësisht ω sunduesit e huaj Demostenit, ishte të huajt,
Jasonit, i cili mirë përhapja e braktisnin për një Ελλινες është të qyteteve-shtete zot i një vendi, të përfunduan duke i dhënë
lundroi drejt Kolki- shkrimit i eman- çast grindjet e përdorur, kjo nuk kryesore, cilin e kishte Greqisë goditjen
dës për të kërkuar cipuan klasat e tyre dhe bashko- ka si Sparta, Athina fituar me armë në vdekjeprurëse. Më 146 para
Bashkën e Artë dhe ulëta. Kudo heshin për ndodhur aspak në e Teba etj. Këto betejën K. ajo u bë provincë
më pas, nga LUFTA mbizotëroi një të mbrojtur kuptimin që ne i qytete, dhe të e Keronesë. romake me emrin [u]Akaia[/
E TROJËS, për organizim i ri pavarësinë e japim sot kësaj tjera gjithashtu, Ka qenë Aleksan- u].
të cilën është dhënë shoqëror, që pati qytetërimit grek, fjale në çdo rast ishin përherë në dri i Madh, i biri i Nëse politikisht Greqia humbi,
si shkas rrëmbimi i si të kërcënuar nga dhe në çdo kohë. grindje dhe Filipit dhe va- nën zgjedhën romake, gjithë
bukuroshes Helenë, parim QYTETIN. vërshimi pers në Ndjenja madje në luftë, zhduesi i veprës rëndësinë, ndërkaq pati një
e shoqja e Men- Duke qenë në gjysmën e parë të e bashkimit vetëm e vetëm së tij, që i shtim
ellaut, mbretit të fillim monarkik, shekullit V, që ”kombëtar” që për epërsinë ose udhëhoqi drejt të ri ndikimi i saj moral,
Spartës, por ky qyteti përmes quhet epoka e del dhe që e bën hegjemoninë ngadhënjimit mbi intelektual e letrar. Artistët e
shkas në të vërtetë revolucioneve Luftave Medike. të mundur për ne, midis tyre. Lufta Azinë grekët e saj, gramatikanët, filozofët, i
ka qenë rivaliteti shkon drejt Pikërisht në këtë sot, kur është e Peloponezit, konfederuar, sollën
ekonomik, i regjimit repub- epokë, për shkak çështje pastaj luftat e aleatët e tij për Romës gjeninë greke. Greqia i
mbështetur në likan, në fillim të rrezikut të amfiktionie, e një gjysmës së parë të emër, por në fakt ruajti lojërat e veta, ku erdhi
xhelozinë e aristokratik, pastaj jashtëm që ishte i konfederate të shekullit IV nuk të nënshtruarit Neroni për të marrë pjesë në
grekëve për pasuritë demokratik. përbashkët, gjerë, e një in- kanë pasur shkak e tij. garë,
dhe lulëzimin e LIKURGU i dha popullsia e stitucioni tregtar, tjetër, veçse këtë Gjatë dy shekujve dhe shkollat e saj. Ky lulëzim
Trojës. ligjet Spartës. Greqisë fitoi ose e takimit të rivalitet që vazhduan, ra vetëm pas themelimit të
Zbritja e dorëve Drakoni i dha vetëdijen e popullsive të të drejtuesve me duke iu Konstantinopojës.
rreth shekullit VIII e Athinës ligje aq të nevojës së një Greqisë në shen- origjinë të nënshtruar njëri Ky ndikim i madh moral,
shtyu një mori ashpra, sa u bashkimi, të cilin jtoret dhe në ndryshme të pas tjetrit intelektual dhe letrar, që
grekësh në brigje të quajtën: DRA- ne sot e quajmë Lojërat e mëdha, qyteteve të mbretërve të populli grek i mundur pati mbi
largëta, tronditi KONIANE dhe kombëtar. Por ky në antikitet kjo Greqisë dhe ato e Maqedonisë, romakët
gjithë sistemin e SOLONI dha bashkim ndjenjë nuk e kanë dobësuar Azisë së Vogël, fitimtarë, shpjegohet vetëm po
monarkive akease ligje më të buta; asnjëherë nuk kalonte, siç do ta pak nga Sirisë ose të mbajmë para sysh se të dy
dhe sundimin patri- në të gjitha rastet është quajtur as thoshim sot, pak gjithë vendin. Egjiptit, Greqia kundërshtarët ishin vëllezër,
arkal. Ajo që duhet çdo legjislacion i helen dhe as grek. kambanaren e Sparta, Teba dhe nuk ruajti gjë që
shënuar veçan këtu, ri konsakronte Janë shkrimtarët e fshatit ose të Athina, duke i tjetër, veçse liritë bënin pjesë të të njëjtit popull:
është fakti që në ndonjë fitore të sotëm, që qytetit të çdo shteruar forcat municipale dhe të pellazg. Për të dhënë provën e
krahina të ndryshme klasave të kurdoherë i kanë delegati ose njëra me tjetrën, i drejtën për të një mendimi të ngjashëm me
të Greqisë pushtuesit ulëta. atribuar këta pjesëmarrësi hodhën të lajkatuar zotërit e tonin, pra që grekët dhe
vijuan të grupohesh- Nga shekulli VII cilësorë, por grek. gjitha qytetet në saj. Një farë kohe romakët në lashtësi përbënin
in në një trupë deri në IV Greqia popullsitë greke 80 këmbët e persëve. u duk se po e të njëjtin popull, siç e themi
homogjene, të aftë të ndahej midis dy të lashta, ato vetë Dhe kjo Lisiasi dhe merrte pak ne, do të
mbante nën zgjedhë grupimeve të kurrë nuk i pamundësi e Isokrati predikon- forcën, nën citojmë këtu një pasazh të
pellazgët, periekët, mëdha: dorët dhe kanë përdorur nga grekëve të lashtë in vërtet bash- drejtimin e vogël nga Géographie d’Eli-
skllevërit dhe servët, jonët, ana e tyre; ato për të ndërtuar një kimin kundër krerëve energjikë sée Reclus, vëllimi i parë, faqe
dhe për rivaliteti i të janë kënaqur unitet ose një armikut tradicion- të lidhjes akease 185:
Spartën duhen cilave ka zotëruar thjesht me emër- bashkim al dhe ky bashkim ose etole. Por “Popullsia e Turqisë në Eu-
shtuar edhe ilotët. gjithë historinë e timet: Ανδρες kombëtar u arrit, por në kundërvënia dhe ropën Perëndimore, ndërmjet
Njëkohësisht, për- kohës. Por mjaf- Αθηναιοι, vinte nga rival- kurriz të lirisë së luftat e malësive të Bosnjes dhe të
parimi i tregtisë, i tonte që Greqia të Σπαρτιαται, iteti, që Greqisë, sepse armatosura të Greqisë
 V o l u m e 1 1 , Is s u e 0 3 P a g e 7

Poezi
Bardhyl Londo Sytë, ah sytë fole
dhembjesh
LETËR POPULLIT TIM Arenë tragjikomedish.

Populli im bukën e mëngjesit nën Të putha, dhe putha gjithë

sqetull pëllumbat
Një cigare tymzezë, sy rrathënxirë Të qafova, dhe qafova
nga pagjumësia gjithë detet

Ku po shkon këtë fundshekull? Ku po shkon, i bukuri im,

Hapat e tu simfoni e nëntë Betovi-
ane,
Mëngjesi dilemë hamletiane,
Mesdita plakurtë, fëmijë rebel,
Në ç’ëndërr hyn vallë natën,
Nga ç’ëndërr në mëngjes vallë del?
Ti, i pasigurti si një syth marsi,
Ti, i sigurti si deti,
Më i urtë se Buda,
Më martir se Krishti,
Më profet se Muhamedi.
këtë fundshekull?
Kudo shkofsh më merr me
vete.
Më merr ashtu thjesht pa
karrige,
pa veturë.
Kjo është letërankesa ime
e parë dhe e fundit.
Firma: Bardhyl Londo
Nëntor 1990. E mërkurë

Lermë të t’i puth sytë sërish

Sërish

Blood on the streets of Kavaje Albania….

What Now!!!
Second term for Elvis Rroshi, what’s he doing for
the family!! Nothing done...Burg per vrasesit

Robert d’ANGÉLY ENIGMA

përbëhet nga gegët dhe toskët, gjysmë
barbarë, gjendja e të cilëve nuk ka
ndryshuar aspak
gjatë 3000 vjetëve. Nga zakonet e tyre, nga
mënyra për të ndier e për të menduar,
shqiptarët e
ditëve tona përfaqësojnë ende pellazgët e
kohëve të lashta: një skenë e shpeshtë, në të
cilën
është i pranishëm udhëtari, e çon në mes të
Odisesë. J.-G. von HAHN, dijetari që i ka
studiuar
më mirë shqiptarët, besonte se ka parë tek
ata DORAS të vërtetë, të atillë që do të
kenë qenë
HERAKLIDËT, kur braktisën malësitë e
Epirit për të shkuar të pushtonin Pelo-
ponezin...”
Një emigrim i tillë, por në drejtim të
kundërt, ka ndodhur po ashtu pak kohë para
fillimi të
erës sonë, gjatë turbullirave në Itali dhe
dëbimeve në masë. Në këtë epokë një pjesë
e madhe e
etruskëve nuk e ndiente veten të sigurtë në
Itali, kapërceu në masë kanalin e Otrantos
dhe u
vendos në Epir, në mes të një populli
vëlla, duke pushtuar vendet që i kishin
shkretuar
masakrat dhe dëbimet e romakëve nën
urdhrat e PAUL EMILIT.
Një provë e tretë, emigrimi i një grupi që
përbënte arratisjen e ENEAS, i cili mori të
atin duke
e braktisur Trojën, erdhi dhe kërkoi stre-
him në Italinë Qendrore. Pritja që i bëri
popullsia
vendëse tregon se imigrantët dhe pritësit e
njihnin njëri-tjetrin si vëllezër.
Dhe sa prova të tjera të ngjashme mund të
jepen dhe që bëjnë të dalë kudo që, ku
kishte
popullsi pellazge, si për shembull grekë e
romakë, të gjitha këto popullsi, për hir të
së njëjtës
gjuhë që flisnin, kudo që gjendeshin, e
njihnin njëra-tjetrën se bënin pjesë në të
njëjtën racë
dhe në të njëjtin popull dhe se ishin
rrjedhimisht vëllezër. Ata që ndaheshin
me të drejtë nga
ky bashkim vëllazëror ishin helenët dhe
gjithë pasardhësit e imigrantëve fenikas e
egjiptianë,
që merrnin pjesë në qeverisjen e qyteteve
greke dhe që nga kjo i kishin kthyer me
forcën e
81
armëve në skllevër ose në gjendjen e
servëve ose të ilotëve ose tjetër, pothuaj
tërësinë e
pellazgëve të të gjitha qyteteve, që kishin
një farë rëndësie në Greqi.
Libri i tretë:
NGA ETRUSKËT
TE PERANDORIA BIZANTINE
ETRUSKËT
Periudha
nga shekulli XIII para Krishtit
deri te themelimi i Konstantinopolit
Etruskët asnjëherë nuk kanë pushuar së
foluri:
Origjina e popullit etrusk
Etruskët sipas të lashtëve dhe duke pasuar
z.Raymond BLOCH në broshurën e tij Les
Etrusques (Etruskët) “vinin” nga Lidia.
Mendimi i tyre rrjedh nga ai i Herodotit, i
cili na jep
një rrëfim të hollësishëm të këtij migrimi
(I.94).
Pothuaj të gjithë autorët grekë ose romakë, me për-
jashtim të Denis HALIKARNASIT, për të
cilin do të flasim më poshtë, kur flasin për etruskët, e
pranojnë plotësisht rrëfimin e Atit të
Historisë:
Një zi e tmerrshme pllakosi lidiasit gjatë mbretërimit
të mbretit ATYS, birit të MANES.
Meqë asnjë mjet nuk ishte në gjendje të vepronte
kundër kësaj gjëme, monarku mori një
vendim të skajshëm. Ai qëndroi në vendin e tij me një
pjesë të popullit të vet, por largoi jashtë
vendit pjesën tjetër të popullsisë nën drejtimin e të
birit, TIRRENI. Në Smirnë u ngrit një
flotë nga trupat e të shpërngulurve dhe u dërgua nëpër
det në drejtim të Perëndimit. Pasi
ndaluan në brigjet e Samotrakës dhe, ndoshta, edhe
në Lemnos, ata arritën te umbrët në Itali,
u vendosën midis tyre, e ndërruan emrin si lidias me
një emër, që e morën nga emri i kreut të
tyre dhe që atëherë u quajtën TIRRENAS.
Nga vetë fakti, që ky grup emigrantësh kur zbriti në
Itali, u vendos midis umbrëve, domethënë
te një popull i rrënjës i Italisë, por pa diskutim vëlla,
sepse i priti me krahë hapur, kjo do të
thotë se lidiasit nuk mund të merren sikur janë
etruskët e parë, sepse duke zbarkuar ata gjetën
në atë vend umbrët, prandaj janë këta të fundit që
 P a g e 8 O u r W o r d s

SHQIPTARËT, NJË RE-
ALITET I RI NË BALL-
KAN, TË NDARË, 7 MIL-
ION NË 5 SHTETE, APO
TE BASHKUAR NË
EVROPË ?...
MITI SHQIPTAR DHE AL-
BANOFOBIA
vërtetë e të vetme, pa ndarjet
tragjike dhe të padrejta, të cilat
jo vetëm diskriminojnë shtatë
million shqiptarë por dhe I
mbajnë ata pa asnjë argument
të ndarë dhe të përcudënuar
kombëtarisht.Ka ardhur
koha që të gjitha këto të
zgjidhen ashtu sikundër e
meritojnë shqiptarët, ky
komb I mrekulleshëm,
solid, paqesor, liridashës
dhe fisnik.Shqiptarëve iu
duhet dhënë e drejta e
mohuar shekullore e unif-
ikimit dhe dinjitetit të tyre
si një nga kombet më të
vjetra dhe të qytetëruara
Perfundime
E theva ...
Ahmet Murati
E theva
Mbrëmjen e stolisur me
margaritarët e hedhur
nëpër qoshet e dashurisë
të përpiluar për të paran-
daluar
çmenduritë të shfrenuara
nëpër eklipset përrallore
të papërshkrueshme me
fjalë
të pa ngjyrosshme me
ngjyra
të pa përshkrueshme në
forma
vërtiten në vetvetet
të përçara në nën stacione
kënaqësie
ku ti dhe unë ishim
udhëtarët e vetëm
që bredhnim pa u ndalur
u pamë nga një stacion në
të tjerët
e s'u shkëputëm as në stuhitë
që na rrahën
as në breshërin që na trazoi
gjumin
I broke...
I broke
the evening adorned with
thrown pearls
around the corners of love
designed to prevent
rampant crazinesses through
fabulous eclipses
unspeakable by words
uncoloredness by colors
indescribable in forms
they are crawled in itself
divided in sub-stations of
satisfaction
where you and I were the
only travelers
that wandered without
stopping
we were seen from station
to anther one
and didn't broke up even
the storms were hitting us
nor in the hail that dis-
rupted our sleeping

Ku eshte sherbetori tani te fusi keto dy llume neper burgje per krimet e tyre apo ka neoje per ndonje shtytje dhune
si ne kohen e diktatures se 1945….a mjere ai popull dhe per ato njerez atje...
Ina Rama—-Adriatik Llalla Nga nje e pa-afte tek nje sherbetor shkon Prokuroria e Shqiperise….presim nqs ka
ndryshim...filloi dhe llalla nga shkelja ligjit tek Marku , qe I thone njerezve qe nuk duam tja dijme per ASNJE.
Veglat e mafies ne Shqiperi

Nënë Tereza në OKB , Nënë Tereza dhe Çmimi Nobel................

kishte qenë populli që, edhe duke bërë fama e shenjtërisë së Nënë gjithmonë si shembull in, dhe që reagimi më
Përmbajtja pse akoma nuk quhej mirë me gjithë fuqinë e saj dhe me Terezës së Kalkutës ishte revistën amerikano- instiktiv ishte dëshira t‟i
I. Nënë Tereza në OKB kështu, ishte i Hyjit aq sa ai gjithë zemër gjatë pjesës më të vërtet universale veriore “Time”, e karak- bije në gjunj dhe t‟i bëje
që do të vinte pas Vatikanit madhe të shekullit XX, dhe vdiq në momentin e vdekjes dhe terizuar nga një gjendje jo nderime”.
arritën II. Por nga ai moment auto- kur po varrimit të saj dhe edhe më fetare e Sigurisht, unë nuk i rashë
të shpalleshin shenjtër riteti i epërm i Kishës afrohej shekulli i XXI-të. Në qoftë përpara? A ndoshta mund të respektueshme. Katër vite në gjunjë. Disa herë u
persona të cilët nuk lanë Katolike i dha vetes të drejtën se është e vërtetë se nuk mundi të thotë ndokush se një para çmimit Nobel për gjendëm përballë njëri-
pak për të dëshiruar, dhe e veçantë për deklarimin e merrte kultin publik në ceremon- famë e tillë është zvogëluar Paqe në numrin e saj të tjetrit, unë përballë saj dhe
edhe sot nderohen akoma lumturisë dhe shenjtërisë së inë e për shkak të vdekjes së saj fundit të 1975, ajo vendosi ajo
shenjtër që, në ndonjë rast, kandidatëve për të varrimit të saj as për pothuajse ndodhur shtatorin e vitit Nënë përballë meje, dhe folëm
as që ekzistuan. qenë përfundimisht të pranuar shtatë vite të shkurtër – të gjatë, 1997? Një famë e tillë jo Terezën në kopertinë, mbi argumente që duhej të
Megjithatë arsyetimet në lavdinë e qiejve, dhe për nuk është më pak e sigurt se kjo vetëm që nuk zgjeroi në të duke shpallur një artikull komentonim. Një nga
abstrakte, kuptohen më t‟u propozuar si modele për nuk ia ka asnjë kreni, por mori meri- prej 5 faqesh (31-35). Në këto, ndër të tjera, qe
mirë nëse ilustrohen me t‟u imituar nga ai ndaluar miliona personave, tat e saja për turpin që i kopertinë paraqitej Nënë ndalimi
shembuj konkret. Në që akoma është një shtegtar i besimtarë dhe deri jo-besimtarë, ta ngjallte të ndierit e nderuar Tereza që përmes meje ia trans-
tokën kësaj lugine lotësh, që është i konsiderojnë shenjtëreshë dhe ta kur në brendësi nuk e si një living saint (një metonte atyre që, pa
spanjolle u ngritën zëra që tillë më shumë për disa se sa nderojnë konsideronte veten veçse shenjtëreshë që jeton), dhe njohur akoma në mënyrë
pretenduan të shpallej për të tjerë. në thellësinë e zemrave të tyre. një “pikë uji në oqean” apo artikulli i gjatë përbrenda të drejtë veprimtarinë dhe
shenjt dikush që vdiq Kjo zgjidhje nuk i rregulloi Është e natyrshme të pohohet që “një laps në duart e Hyjit”. shpjegonte pse konsidero- shpirtin e
ditën e fundit të dekadës krejtësisht gjërat, as nuk qe shenjtëria konsiston në njohjen e Edhe pse metaforikisht, e hej e saj, por duke dëshiruar të
së dytë krejtësisht e kënaqshme. E saj solemne nga ana e Papës në konsideronin shenjtëreshë shenjtë. bashkëpunonin në të,
në nëntorin e vitit 1975. vërtetoi fakti që fund dy të përjavshme italiane Arsyet, edhe pse jo fjalë kishin hapur një llogari
Në një Vend tjetër të nuk është pushuar së nxjerru- të një procesi dhe të një gjykimi të që, kur në 1979 mori për fjalë të njëjta me ato të bankare duke mbrojtur
quajtur Argjentinë – për ri ligje mbi këtë çështje, duke udhëhequr nga njerëz të rreptë, me çmimin Nobel për Paqen, Kongregatës për Çështjet idenë për
atë vend është tamam rasti korigjuar dhe modifikuar sjellje të rrepta – më shumë në përdorën respektivisht titujt: e Shenjtërve dhe që Papa ta mbajtur gjallë me parà,
për të norma të mëparshme, disa Çmimi Nobel një Engjëlli përforcoi, rezultuan thel- që pastaj t‟ia dërgonin
qarë… - aty qe një zonjë pa qenë askush, me sa duket, raste se sa në të tjera… - mbi të dhe kanë shpërblyer bësisht homologe me këto Nënë Terezës. Na kërkoi
jo tamam shembullore që, i bindur që ato të tanishmet supozuarit shenjtër, edhe ato më shpirtbardhësinë dhe shen- të fundit. të mos e bënim, duke na
kur, më shumë se një nuk janë as nga larg të bujarisht të supozuarit në disa jtërinë. E konsideronin Pasi që lexova reportazhin shpjeguar që mënyra më e
gjysëm shekulli më parë, përsosura. E vërteton raste se sa shenjtëreshë dhe e e “Time” pata gjashtë apo mirë e bashkëpunimit nuk
vdiq, fakti që nga ata që kanë qenë në të tjera. përditshmja “New York shtatë herë rastin ta shihja ishte mbledhja e fondeve,
qe objekt i një kulti fetar, njohur, që atëherë deri në Ndër kushtet që kërkohen për Times”, që nga afër Nënë Terezën por t‟i ofronim të varfërve
që me sa duket dikush çerekun e fundit të shekullit, lumturimin apo shenjtërimin, foli për të si një secular e të flisja me të. Nuk ndihmën personale që
vazhdon t‟i japë. Me këto të nderuar, lumturuar është më e drejtë që të jetë saint (shenjtëreshë e she- kupjtoj që në mendjen secilit prej nesh i është e
dy shembuj nuk mbarojnë dhe shenjtër, disa rezultojnë themelore fama kullit), dhe e përjavshmja time të ishte vënë në mundur të japë.
sigurisht të gjithë rastet, më bindës se të tjerët për të e shenjtërisë së kandidatit. Një franceze “L‟express”, që në lëvizje në ndonjë rrethanë, Nuk u ndala të mendoj që
që janë ca – apo ven- lartpërmendurin Popullin e famë e besueshme e shenjtërisë, e një ndërsa e ishte një shenjtëreshë.
dosmërisht – më të Hyjit. Apo nuk është sigurt dhe jo e manipuluar, i artikull e karakterizoi Sainte shihja dhe flisja me të mbi Nga njëra anë sepse e
shumtë… kështu? Por këtu bëhet fjalë përmbajtur Thérèse de Calcutta (Shën argumente relativisht të njihja fare pak, por edhe
Është e qartë që nuk qenë për këtë vetëm pjesërisht. në një formulë logjike: “sensum Tereza e Kalkutës). Një e drejtpërdrejta, arrière- për një
ato dy personazhe të Sepse bëhet fjalë më direkt fidelium”. Kur besimtarët, Populli përjavshme tjetër, edhe pensée të llojit në arsye tjetër shumë të
shekullit (dhe ngjarjet e për atë çka do të autentik i Hyjit, i paidentifikuar në ajo franceze, “Paris-Match” funksion të thjeshtë: shenjtëria e Nënë
tyre) që ndryshuan ndodhte në qoftë se Nënë mënyrë të zvogëluar me ndonjë duke folur për të, pothuaj një shenjtërimi të Terezës, që me siguri
mekanizmat e lumturi- Tereza e Kalkutës do të sekt fetar, fraksion apo grup, të njëzet vite më parë, titulloi brendshëm. As që eksperi- ekzistonte që atëherë dhe
meve dhe shenjtërimeve. kishte jetuar dhe vdekur, në kufizuar apo të shumtë në numër kështu një reportazh të mentova, përveçse një ishte
Ndryshimi kishte qenë vend që nga pesëdhjetë, që janë, gjerë të ekspertit të saj në respekt të sinqertë, tashmë e madhe, nuk ishte
tashmë i verfikuar, nëse katërdhjetë, njëzet e shtatë, shfaqen qetësisht dhe ven- argumente fetare, Robert ndikimin e diçka që mahniste. Do
nuk trembëdhjetë apo vetëm dosmërisht të bindur për mirësinë Serrou: Il y a encore des menjëhershëm nga një guxoja të thoja – me
gabohem, në shekullin shtatë vjet, tetë apo e qëndrueshme të një personi, ajo Saints (ka akoma shenjtër). prift anglez – njëfarë përafërsi, duke mos e
XIII-të. njëmbëdhjetë shekuj më parë. çka Për të ilustruar me shembuj padër Mc Loughlin – i cili konsideruar
Deri atëherë ai që kishte Falë Zotit Tereza e Kalkutës, mendojnë është ungjill. Apo të jehonën e madhe të parash- rrëfei që “të takohesh me veten një ekspert të
lumturuar dhe shenjtëruar që para se të bëhej murgeshë paktën duhet të ishte! enjtërimit laik të Nënë të ishte hagjiografisë – se ishte
quhej Gonxhe Bojaxhiu, jetoi A ndoshta mund të mohohet se Terezës marrim si të takoheshe me Krisht- diçka aq natyrale që
 V o l u m e 1 1 , Is s u e
Nënë Tereza në OKB , Nënë Tereza dhe Çmimi Nobel................
identifikohej me vetë jetën e saj.
Megjithatë dëshiroj të shtoj që, kështu siç e
kujtoj ende sot dhe munda ta vështroja atëherë,
në qoftë se
nuk do të kishte gjetur vend në katalogun e
shenjtërve ky duhej të kishte qenë anulluar.
Nuk kam ndër mend në asnjë mënyrë të them
që jeta e saj ka qenë mënyra e vetme e
mundshme për të
qenë shenjt. Sigurisht mënyra e veçantë për të
qenë shenjt është shumë e ndryshme kur janë
dhe kanë
qenë të gjithë shenjtërit e vërtetë, që janë
pafundimisht më të shumtë nga ato që kanë
zënë vend në
katalogun e hagjiografisë zyrtare.
Rrokullisjet e ngjarjeve të jetës së nënës sime
patën një lloj ngjashmërie të mangët me ato të
jetës së
Nënë Terezës së Kalkutës. Megjithatë edhe ajo
ishte një shenjtëreshë edhe pse nuk ka qenë
shenjtëruar
dhe nuk do të jetë kurrë. E them pa qenë dashu-
ria dhe kujtimi im prej biri ajo çka më bën ta
kujtoj si një
shenjtëreshë. Persona të tjerë që e njohën dhe
që nuk janë pjesëtarë të familjes vazhdojnë ta
konsiderojnë
të tillë, ashtu siç konsiderojnë shenjtër shumë
të tjerë.
Doja të thoja për t‟u përqëndruar kështu mbi
një çështje më universale të njohur. Për shem-
bull,
ekzistonte dhe biles ekziston akoma mënyra
për të qenë shenjt i një të madhi tjetër të she-
kullit XX: Gjonit
XXII, edhe ai i konsideruar shenjt në jetë,
pothuajse nga të gjithë përveç se – në rastin më
të keq dhe biles
më shumë nga ndonjë i çmprehur, dhe më në
fund i njohur i tillë më 3 shtator të vitit 2000,
më një lloj
vonese dhe sigurisht me solemnitet të pamjaf-
tueshëm. Duke kujtuar rastin e Papës Giovanni
do të thuhej,
plot keqardhje që duhet ta them, se disa
përgjegjës të sektorit nuk i japin rëndësinë e
duhur gjërave:
paraqesin një këmbëngulje të diskutueshme në
përfshirjen në katalogun zyrtar dhe publik
persona
shenjtëria e të cilëve nuk është aq transparente,
ndërkohë që japin përshtypjen se veprojnë me
ngadalësi
në momentin për të përfshirë të tjerë – Papa
Roncalli, për shembull – dëshmia e pastër
ungjillore e të cilit
përbën një referim të shndritshëm në favor të
Kishës së Krishtit.
Raportazhi i lartpërmendur “Time” regjistronte
pa i bërë krejtësisht të vetat, disa përkufizime
të
kushtëzuara të shenjtërisë, për të arritur pastaj
tek ai përkufizim që e konsideronte më
bindësin dhe të
zbatueshëm për figurën e Nënë Terezës:
“Ndoshta përkufizimi më i mirë i shenjtërisë
është ajo që
përmbledh një pëlqim të përgjithshëm: shenjti
është një dritare përmes së cilës shihet
vëgëllimthi një botë
tjetër, një person përmes së cilit shkëlqen drita
e Hyjit”.
Si shtesë të kësaj, revista amerikane pranonte
që, për Kishën Katolike, askush nuk është
shenjt derisa
nuk vdes… E po, asnjë shenjt nuk është vërtetë
i tillë njëherë i vdekur, në qoftë nuk ka qenë
për së gjalli.
Dhe askush që ka qenë shenjt për së gjalli është
njohur si i tillë njëherë i vdekur, në qoftë se
nuk kalon
përmes një procesi të reptë në të cilin – sërish
nuk mund të evitojmë së gjykuari – gjenden
periudha dhe
aspekte më të lehta për t‟u kuptuar se disa të
tjera. Thonë gjithashtu deri atë që duan teknikat
0 3
e organizmit
kompetent, por fama e shen-
jtërisë së lartpërmendur, e
njëzëshme dhe e pamanipuluar
është karakteristika
më e rëndësishme e një shenjti,
edhe pse kërkohen të tjera
përveç kësaj, dhe me karakter
rreptësisht
detyrues, një mrekulli për
lumturimin dhe akoma një tjetër
për shenjtërimin.
Personalisht, sa herë që dëgjoj të
përmendet një nevojë e tillë për
lumturimet dhe shenjtërimet më
kujtohet pandryshueshmërisht
një episod nga Ungjilli ku i
referohet pretendimit të disa
farisenjve që
Jezusi t‟i jepte atyre një shenjë
derisa të besonin. Jezusi iu
përgjigj atyre: “Breznia e prapë
dhe lavire
shenjë kërkon! Shenjë tjetër s‟do
t‟i jepet përveç shenjës së Jonës
profet! Sikurse Jona qe në
barkun e
përbindëshit të detit tri ditë e tri
netë, ashtu edhe Biri i njeriut do
të jetë në zemrën e tokës tri ditë
e tri
netë” (Mt 12, 38-40).
Nese nuk gabohem, një nga
arsyet – ma merr mendja se është
kryesorja, në mos e vetmja –
përse
lumturohet dhe shenjtërohet një
lloj numri kandidatësh nuk
qëndron në dëshirën për të
përcaktuar nëse ato
janë në lavdinë e qiejve – ku
sigurisht gjenden shumë mijëra
njerëz të tjerë të vdekur – por në
dëshirën
për të propozuar modele për të
imituar. Duke qenë mëse e
njohur që vetëm Hyji mund të
bëjë mrekulli,
dhe në ato të njohura shenjtërve
dhe kandidatëve për t‟u shpallur
të tillë nuk është e pranishme
ndërhyrja
e tyre e drejtpërdrejtë por –
vetëm dhe për më tepër –
ndërhyrja, nuk është në këtë pikë
që vëmendja
duhej të drejtohet më shumë. Në
fund të fundit, mrekullira
kërkojnë pothuajse të gjithë dhe
pothuaj në çdo
moment, ndoshta pa vënë re ato
që ndodhin me të vërtetë.
Një mrekulli e madhe, zgjatur në
kohë dhe e dukshme, - e duksh-
me pa marrë parasysh dëshirën e
saj
për maturi! – qe pikërisht një
jetë si ajo e Nënë Terezës së
Kalkutës. Si qe dhe vazhdon të
jetë, në mënyrë
të njëjtë me dy episodet e tre-
guara në Ungjillin sipas Mateut
(14, 16-21; 15, 33-38), shumimi
i tjetër
përditshëm, që zgjat tashmë nga
dhjetëvjeçarë të ndryshëm, i
bukëve, saredeleve, thjerrëzave,
djathërave,
salçiçeve, biskotave, kosit,
marmalatës dhe i lëngjeve të
frutave për të Varfrit që frek-
uentojnë mencat e
saj këtu, te ne dhe jo larg nesh,
domethënë në Vende që pande-
hin se janë mjaft të zhvilluara
dhe ku
përkundrazi vazhdon të ketë
akoma njerëz – më shumë
se vendas, emigrantë – që
nuk kanë të hanë, dhe
edhe më shumë në Vende
të tjerë ku, në këtë fillim
të shekullit XXI, uria,
turpi dhe krimi vrasin
akoma
miliona viktima të pafa-
jshme.
Është me vend t‟i jemi
mirënjohës Gjonit Palit II
për vullnetin e tij, dhe deri
për urgjencën, për të
shpallur të lumtur Nënë
Terezën. Ai që, në mënyrë
të nënkuptueshme, e
kishte tashmë lumturuar
kur, dy
ditë pas vdekjes së saj, në
Angelus të 7 shtatorit
1997 i tha besimtarëve të
mbledhur në sheshin e
Shën
Pjetrit “Më është e shtren-
jtë të kujtoj motrën e
dashur Nënë Tereza të
Kalkutës, që dy ditë më
parë ka
përfunduar ecjen e saj të
gjatë tokësore. Shumë
herë kam pasur rastin ta
takoj dhe është e gjallë në
kujtesën time me pamjen e
saj të vogël, e përkulur
nga një jetë e kaluar në
shërbim të më të varfërve
ndër
të varfër, por gjithmonë e
mbushur me një energji të
brendshme të pashterrsh-
me: energjia e dashurisë
së
Krishtit. Misionare e
Dashurisë: kjo ka qenë
Nënë Tereza, për nga emri
dhe vepra, duke ofruar një
shembull kaq tërheqës për
të joshur pas vetes shumë
persona të gatshëm për të
lënë gjithçka për t‟i
shërbyer Krishtit të pran-
ishëm ndër të varfër.
Misionare e Dashurisë.
Misioni i saj fillonte çdo
ditë, para
agimit, përpara Eu-
karistisë. Në qetësinë e
soditjes, Nënë Tereza e
Kalkutës dëgjonte jehonën
e rënkimit të
Jezusit mbi në të Varfrin,
në të braktisurin, në të
mekurin […]. Kjo murge-
shë e njohur botërisht si
Nëna e
të varfërve lë një shembull
kuptimplotë për të gjithë,
besimtarë e jobesimtarë
[…]. Na lë dëshminë e
soditjes […]. Veprat e
kryera nga ajo flasin vetë
dhe i tregojnë njerëzve të
kohës sonë domethënien
të jetës që përfat të keq
shpesh duket se humbet”.
Në fakt, takimet mes
Gjonit Palit II dhe Nënë
Terezës qenë të shumta.
Dikush siguroi që Papa i
kishte
kërkuar murgeshës të
shkonte ta takonte sa herë
që të ndodhej në Romë –
në vitet Tetëdhjetë kjo
ndodhte
me një shpeshtësi më pak
se vjetore. Një herë, në po atë
dhjetëvjeçarë – rreth 1986 – qe
Kryeprifti i
Romës që vizitoi Kalkutën në një
nga udhëtimet e tija të shumta. Në
atë rrethanë jo vetëm që u takua
me
Nënë Terezën, por deshi edhe të
vizitonte gjatë institutin e saj më
të njohur: Nirmal Hriday, i njohur
edhe
si Shtëpia e të Mekurit. Me Nënë
Terezën si ciceron të veçantë
përshkoi pavijonin e burrav dhe
atë të
grave, duke qëndruar për disa
çaste pranë çdonjërit prej të
mekurve. Asistoi edhe në agoninë
e njërit prej
tyre.
Vizita i bëri shumë përshtypje
Papës, dhe e shpuri në një
propozim të mahnitshëm. Para se
të linte ato
ambiente, i kërkoi Nënë Terezës
se çfarë mund të bënte për të
varfrit. Nënë Tereza e dinte mirë
se Karol
Wojtyla – edhe kjo duhej! – bënte
shumë për ta: ajo vetë kishte
marrë dhurata të konsiderueshme
nga
Vatikani. Nuk iu duk e rastit t‟i
kërkonte parà të tjera, sepse nuk i
kërkonte askujt, duke u
mbështetur
vetëm në Provaninë Hyjnore, që
nuk e braktisi kurrë. I sigueroi
diçka tjetër: “Atë i Shenjtë më jep
një
copë vend të Vatikanit për të
Varfrit!”.
Nuk ishte, dhe nuk dukej, një
premtim i lehtë për t‟u mbajtur,
por Gjoni Pali II mori shënim
kërkesën e
saj. Nuk mundi ta mbante të
nesërmen, por nuk harroi ta bënte.
Pasi që kaluan dy vite, në majin e
vitit
1988 i dorëzoi Nënë Terezës
vendin ku tashmë Motrat banojnë:
një ambient në një qoshe mes dy
rrugëve
shumë të frekuentuara të Romës,
në të djathtë shihet Rruga e Pa-
jtimit e bazilikës së Shën Pjetrit,
pikërisht
pranë atij që quhej Shën Uffizo
dhe që sot quhet Kongregata për
Doktrinën e Fesë.
Përshtatshmërisht i
adoptuar nën mbikëqyrjen e Nënë
Terezës, në katin e sipër mikpret
një bashkësi të vogël prej katër
Misionaresh të Dashurisë dhe
rreth njëzet gra të braktisura, në
katin poshtë çdo ditë funksionon
një mencë
për të varfrit që, natyrisht, nuk
janë qytetarë vatikanas por, dhe
mbi të gjitha, emigrantë pa punë
dhe mjete
mbijetese.
Nuk është e para herë që e
shkruaj, sigurisht pa pasur
dëshirën të fyej: pak i vizituar dhe
jo i
përmendur në guidat turistike, ky
është për mua këndi më i krishterë
i Qytetit të Vatikanit…
E me që flitet për papët… Një
tjetër Kryeprift i Vatikanit i
kohërave tona (1963-1978), që
quhej Pali
VI dhe që shumë prej nesh e
kujtojmë akoma me nostalgji dhe
P a g e 9
respekt të sinqertë, arriti pak a
shumë që të
parashenjtëronte në jetë Nënë
Terezën. E bëri më 22 dhjetor
1970, në një mesazh Krishtlindj-
esh të
transmetuar në radio, duke
shpallur që instituti i kohëve të
fundit Çmimi për Paqe Gjoni
XXIII i ishte
dorëzuar murgeshës shqiptare-
indiane. Fjalët e tij qenë këto:
“Pas konsultimesh dhe reflek-
timesh të gjata,
çmimi i është dorëzuar një
murgeshe shumë të përvuajtur
dhe të hedhur edhe pse jo e
panjohur atyre që
janë dëshmitarë të dashurisë së
guximshme në botën e të
varfërve. Quhet Nënë Tereza,
themeluese e
Misionareve të Dashurisë, dhe
që njëzet vjet kryen përgjatë
rrugëve të Indisë një mision të
mrekullueshëm
dashurie në favor të të gër-
bulurve, të pleqve dhe të
fëmijëve të braktisur. Çmimi
dëshiron të përfaqësojë
një mirënjohje publike apostul-
limit të saj të dashurisë që,
tashmë jo i kufizuar në të varfrit
e Indisë, është
shtrirë në tre kontinente. Ka
mbërritur deri periferinë e
Romës, duke mobilizuar në këtë
mënyrë një ushtri
të madhe forcash të gjalla në
shërbim të botës së vuajtjes.
Tregoj për admirimin e të
gjithëve këtë
lajmëtare të patrembur të
dashurisë së Krishtit, derisa falë
shembullit të saj të shtohet numri
i atyre që i
kushtohen vëllezërve të tyre, dhe
të forcohet çdo ditë e më tepër
kuptimi i solidaritetit dhe
vëllazërimit
mes njerëzve!”
Papa Montini e njihte mirë Nënë
Terezën dhe veprimtarinë e saj.
Në 5 dhjetor 1964 e kishte
tashmë
treguar publikisht konsideratën
(vlerësimin) e tij. Ishte gati të
merrte në aeroportin e Nuova
Delbi, avionin
që do ta kthente në Romë pas një
vizite në Indi – udhëtimi i tij i
dytë ndërkombëtar gjatë pontif-
ikatit të tij
– e kryer për të marrë pjesë në
një kongres eukaristik i mbajtur
në Bombay. Për lëvizjet e tij në
Vend,
studentët e universitetit katolik
të Shteteve të Bashkuara të
Amerikës Notre-Dame i kishin
ofruar një
limozin. Papës kjo i shërbeu
vetëm për tre ditët e vizitës. Para
se të kthehej, ai Papë i zgjuar
dhe i hapur
për dialog si pak të tjerë, për të
cilin njeriu i sotëm ka nevojë më
shumë për dëshmi se sa pr
mësues,
përpara telekamerave që trans-
metonin fjalët e tija i tregoi botës
mbarë dëshminë e Nënë Terezës,
duke
thënë se do t‟i linte Lincoln-in e
bardhë të hapur “për veprën e saj
të dashurisë botërore”. Pali VI e
dinte
 P a g e 1 0 O u r W o r d s

Nënë Tereza në OKB , Nënë Tereza dhe Çmimi Nobel................

mirë se murgesha nuk do ta kishte përdorur për të shëtitur. respektuar rregullat e një shqyrtimit, të shpejtonin momentin e parë që nuk Edhe pse ndonjëherë
Në fakt as që e provoi, dhe e vuri në një lotari sistemi për të cilën sa të ishte e mundur kishin ngut të shihnin të prisnin me padurim vizitat e
private, të ardhurat e së cilës i shërbyen për të ndërtuar një është që një çerek shekulli procesin. lumturuar dhe shenjtëruar saj prej Nëne, pranonin
fshat për të sëmurët me gërbulë. përgjegjës dhe dorëzanë, ka Por është dikush, një Nënën e tyre Themeluese. pastaj t‟i ndanin me bash-
Qe ky i vetmi rast ku Papa Montini u tregua bujar drejt pranuar të deklarohej pub- dikush i kuptuar shumës, Thanë edhe diçka plot me këpunëtorët, gazetarët, të
veprës së Nënë Terezës. Çdo vit, me afrimin e likisht i bindur për diçka të cilit i dedikohet – dhe e gjykim të shëndoshë: më Varfrit, me njerëzit e
Krishtlindjes, bindte që t‟i dërgoheshin një shumë të kon- për të cilën, nuk mund të shprehim këtu në emër shumë se të nguteshim shumtë që donin ta shihnin
siderueshme për institutet e saja. Gjithashtu i dyshohet, ishte tashmë i tonin dëshironim që dëshmia e dhe ta përshëndetnin, dhe
kërkoi edhe një nder të madh: hapjen e një qendre për të vetëdijshëm brenda vetes. dhe atyre që pranojnë Themelueses të ishte më mirë deri ta preknin, të duruesh-
varfrit e qytetit të të cilit, përpara akoma se të Mirënjohës deri edhe, që ka nënkuptueshëm të jenë të e njohur dhe e vlerësuar nga men
ishte Papë, ishte ipeshkëv: Romës. Pali VI ishte i bërë një përjashtim që përfaqësuar nga ne – një të gjithë. Kanë qenë Nënë Tereza.
vetëdijshëm se, edhe pse në Romë ndodheshin askujt – pritej kjo! – nuk i mirënjohje jo të dorës së me të vërtetë koherente Kujtoj udhëtimin e parë që
delegacione paradiplomatike rreth tre apo katërqind kon- është dukur e padrejtë dytë: shembullore. bëri, pak muaj pas çmimit
gregata fetare mashkullore dhe femërore, asnjëra (përkundrazi…), duke bija e Nënë Terezës, Ne që njohim një numër të Nobel për Paqen, në Spanjë.
nuk kujdesej, për shembull, për të strehuarit në barakat e autorizuar Misionaret e Dashurisë. mirë Misionaresh të Njerëzit e
Acquedotto Felice (Ujësejllsit të lumtur), pas ipeshkvin e Kalkutës, Në radhë të parë për Dashurisë dhe i ndjekim me zakonshëm donin ta
zonës së Appai Antica (Rrafshinës antike), e që këtu që mons.Henry Sebastian kontributin e tyre indirekt admirim dhe respekt që i preknin, e që ajo t‟i
Misionaret e DAshurisë vendosën qendrën e tyre D‟Souza të fillonte procesin në mbylljen takon me të drejtë, nuk i kemi bekonte. Për të mbajtur pak
të parë të asistencës së të varfërve ndër të varfër, në Eu- dioqezan pa pritur të kalon- me sukses të procesit. parë kurrë në qëndrime rregull, disa prej nesh u
ropë. Dhe qe përsëri Pali VI, drejt fundit të viteve in Mirënjohje për maturinë, ngadhënjyese apo të paduruar detyruan të
shtatëdhjetë, duke ditur se askush më mirë se Nënë Tereza pesë vitet e caktuara. pothuajse e rrallë në lidhur me këtë. Jo formonin një kordon, pak
nuk mund të kryente një vepër asistence dhe Mirënjohës edhe, që i ka çështje të ngjashme, me të sepse nuk e duan thellësisht në kundërshtim me vullnet-
pajtimi mes popullsive të kundërvëna të Bengala-së dhe shprehur teknikëve të cilën kanë themeluesen e tyre, që jo më in e saj, duke qenë se nuk
Bangladesh-it, një induist e tjetrit musliman, t‟i Kongregatës për Çështjen e përjetuar procesin e shen- pak se nëntëdhjetë e pesë donte pengesa mes saj dhe
siguronte një pasaportë diplomatike vatikanase në Shenjtërve dëshirën e tij që jtërimit të Themelueses së përqind prej tyre i njerëzve, ndonëse pa nxitur
zëvendësim të pasaportës së saj, që ishte indiane dhe ata, edhe pse pa braktisur tyre. Me gojë të superiores njohu dhe i takoi personal- ndonjë popullarizëm opor-
nuk pranohej në Pakistanin e atëhershëm. rreptësinë e nevojshme në së tyre të përgjithshme isht. Ishte kështu edhe kur tunist e – kur, pasi që kaloi
Po, duhet t‟i jemi mirënjohës Gjonit Palit II sepse, duke metodologjinë e motër Nirmala, thanë që Nënë Tereza ishte gjallë. tre ditë në Madrid për të

Skerdilajd Konomi, the face of Hope in Albania...( never will he be forgotten)

Nënë Tereza në OKB , Nënë Tereza dhe Çmimi Nobel................

hapur qendrën e parë të Kon-
gregatës së saj, shkoi në aero-
portin e Parajas, për të vazhdu-
ar – me sa kujtoj –
drejt Zagrebit, ku do të kishte
hapur një shtëpi tjetër, katër
Motrat e reja që do të qëndro-
nin në shtëpinë e
sapo themeluar shkuan në
aeroport për ta përshëndetur.
Shkoi të përshëndetej me të
edhe një numër i mirë
njerëzish, mbi të gjitha gra, që
bashkëvepronin me veprën e
saj.
Duke dëshiruar t‟i kënaqte të
gjithë, Nënë Terezës iu desh të
ndante kohën e saj. Iu desh
pikërisht katër
Motrave të reja: dy indiane, një
galeze dhe një venezueliane, të
kënaqeshin, pa hatërmbetje, me
hapësirën
kohore më të vogël. Një zonjë
angleze – bashkëshortja ime –
me të cilën Nënë Tereza u ndie
rehat, edhe
për shkak të gjuhës, e dëgjoi të
thoshte që nuk kishte marrë
kurrë kaq shumë puthje si
në ato katër ditët në
Madrid…
Mirënjohje, thamë, Mision-
areve të Dashurisë për
maturinë e tyre, por edhe
për besnikërinë me të cilën
përjetësojnë karizmën e
Nënë Terezës. Jezusi dha
gjykimin me mençuri
hyjnore që “në fakt çdo
pemë
njihet nga frytet e saja” (Lk
6, 44). Një ndër frytet
aktualisht më bindëse mbirë
nga pema e shenjtërisë së
Nënë Terezës është përfa-
qësuar nga Misionaret e
Dashurisë.
Në qoftë se lexuesi do të
ketë durim të lexojë faqet
që ndjekin – ku e merr që
kjo hyrje të mos ia ketë
prishur mendjen ta bëjë, as
ta ketë lodhur – do të
ndeshet me bindjen e Nënë
Terezës që Kongregata e
Misionareve të Dashurisë
nuk do të rrezikojë
ndonjëherë krizë në qoftë
se, e udhëhequr nga dikush
më i
përvuajtur se ajo, do t‟i
qëndrojë besnike kujdesit
ndaj të varfërve dhe
mbikëqyrjes së varfërisë.
Ndërsa,
Hyji im, ne që duam kujti-
min e Themelueses dhe,
ndërmjet saj, duam bijat e
saja dhe i dëshirojmë çdo të
mirë Kongregatës, shpre-
sojmë që të vazhdojë të jetë
kështu!
Për momentin, falë Zotit –
me ndërmjetësinë e së
Lumturës Shën Nënë Tere-
za!-, gjërat duken se
shkojnë mirë, megjithatë pa
pretenduar të mbahemi si
vrojtues të patakt, Nënë
Tereza u tregua e lumtur
për zgjedhjen e personit të
parë pasardhëse të saj. Po,
sigurisht kalimi i saj qe më i
lumtur për besimin që i
frymëzonin motër Nirmala
dhe të gjitha bijat e saja.
Me udhëheqjen objektive
gjërat duken të vazhdojnë
me të njëjtin shpirt me të
cilin lindën dhe patën
zhvillimet e para. Dikush
pyeti motër Nirmalën nëse
në jetën e Misionareve të
Dashurisë ishte vënë re
ndonjë ndryshim në
krahasim me periudhën e
mëparshme. Përgjigjja e
saj qe si më poshtë: “Jo,
absolutisht. Kongregata e
Misionareve të Dashurisë
vazhdon apostullimin e saj
me të njëjtin shpirt, duke
kërkuar t‟i përgjigjet
ftesës së bërë nga Jezusi
për të shuar etjen e tij mbi
Kryq përmes jetës sonë të
pastërtisë, varfërisë,
dëgjesës dhe kujdesit falas
dhe të ofruar me gjithë
zemër më të varfërve ndër
të
varfër. Hiri i Zotit na
ndihmoftë t‟i mbetemi besnik
kësaj karizme”. Përsa i përket
drejtimit për të ndjekur,
motër Nirmala siguron që
nuk ka pasur asnjë ndryshim.
Uron vetëm që kujtimi
shpirtëror i qëllimit të
vendosur nga Nëna Themelu-
ese, me ndërmjetësinë e së
cilës, nga qielli, rrëfen t‟i
besojë, të bëhet gjithnjë
e më i thellë.
Madrid, 10 shtator 2008
Në përvjetorin e 57-të të ditës
së Thirrjes (Inspiration day)
(Përktheu: Paula KIRI)
Fjala Hyjnore, Nr.3, 2004,
f.265-275.
Don Dr. Valentino Salvoldi*
Nënë Tereza: një kulturë e
paqes e bërë grua
Ndërhyrje stimuluese
Në Pakistan, në Lahore, jam
duke u përgatitur për ce-
lebrimin ekuaristik të së
Enjtes së Madhe. Nënë Tere-
za e Kalkutës, në udhëtim
drejt kryeqytetit, ndalet në
sheshin para kishës. E
përkulur në vetëveten, është
duke thënë rruzaren. Af-
rohem
dhe e shikoj. Është
krejtësisht e rrudhur.
Përshtypja e parë: “sa e
shëmtuar që është”.
Ia vë një dorë mbi shpatull,
duke e thirrur në emër. Më
shikon. Bëhet shumë e
bukur.
I kërkoj nëse ka nevojë për
diçka. E qartë dhe e ven-
dosur përgjigja: “Një lutje
për këta
njerëz të varfër dhe për
mua”. Vetëmevete mendoj
që pjesa më e madhe e
këtyre
njerëzve që na rrethojnë do
të kenë nevojë edhe për
diçka tjetër. Vetëm më vonë
e
kuptova përgjigjen e saj. Në
Karaçi Nënë Tereza takon
 V o l u m e 1 1 , Is s u e 0 3 P a g e 1 1

Robert d’ANGÉLY ENIGMA

mbahen si etruskët e parë dhe jo
emigrantët
lidias. Sa për emrin si tirrenas që
iu dha, bëhet pyetja me habi,
përse në vend që të gjendet
vetëm atje, ku ata zbarkuan, e
ndeshim kudo në pellgun mes-
dhetar lindor?
Si përfundim, do të themi se nuk
janë lidiasit që përbëjnë
origjinën e etruskëve, siç pre-
tendon
Herodoti dhe të lashtët e tjerë
bashkë me të, por umbrët,
rrënjësit dhe gjithë popullsitë e
tjera
të dala nga popullsitë primitive,
që kanë lindur në vetë truallin e
Italisë.
Sipas Herodotit kjo shpërngulje
e lidiasve drejt Italisë ka
ndodhur në shekullin XIII para
erës
sonë. Por afërsisht në të njëjtën
epokë ka ndodhur një shpërn-
gulje e ngjashme nga Greqia për
në Itali, dhe ja se si na e njofton
Denis HALIKARNASI: “... pati
një moment kur në Thesali
kuretët, lelegët dhe banorë
të tjerë të ndryshëm,
emigrantë në këtë vend
gjetën shkas për të
dëbuar pellazgët autok-
tonë; një pjesë e këtyre
shpëtoi në ishullin e
Kretës dhe pjesa tjetër në
Cikladet; disa prej tyre u
tërhoqën në malin e Olim-
pit dhe në viset pranë; disa
të tjerë në
Beoti, në Focidë dhe në
Eube; pati edhe nga ata që
kaluan në Azi dhe që u
shtrinë në një pjesë
të bregut të Helespontit
dhe të ishujve pranë, ndër
ta edhe në Lesbos; por
pjesa më e madhe
vajti në vendin e dodo-
nasve, vëllezërit dhe
aleatët e tyre, dhe atje
ndenji deri sa, duke u bërë
82
një barrë nga numri i tyre i
madh, i këshilloi orakulli
që të kalonin në Itali, që në atë
kohë
quhej SATURNIA. Ata
zbarkuan në grykëderdhjen e
lumit Po, aty ndërtuan qytetin
SPINOE,
nga emri i grykës së këtij lumi;
ata fituan respektin e fqinjëve
dhe patën në dorë perandorinë
e TJETËR, domethënë
detit gjatë shumë kohëve.
Por pjesa që, pasi zbarkoi në
Itali, në vend që të vendosej në
grykëderdhjen e lumit Po,
depërtoi në brendësi të tokës
dhe pushoi së qeni e njohur në
vend, kapërceu malet, arriti në
Umbrie, fqinjë e viseve të
rrënjësve dhe aty u bë
zotëruese e disa fshatrave. E
detyruar të
shtyhej më tej dhe të arrinte te
rrënjësit, ajo u prit mirë nga
këta të fundit, sepse ata kishin
nevojë për ndihmën e tyre, -
thotë Denis HALIKARNASI, -
për t’u bërë qëndresë sikulëve,
që
i shqetësonin shpesh; por në
të vërtetë pritja e mirë që u
bënë rrënjësit imigrantëve
dodonas
duhet të shpjegohet më
shumë me farefisninë, sepse
ata njohën një popull vëlla,
pellazgë si
ata, që vinte nga: TOKA
ετεραουρια, prej nga vjen
gjithashtu emri
Ετρουρια, që iu dha vendit
ku ata u vendosën. Ajo që
mbi të gjitha e pohonte këtë
farefisni të
pellazgëve-etruskë me
pritësit e tyre - rrënjësit -
ishte para së gjithash gjuha,
që të dy popujt e
flisnin dhe që ishte për të dy
po ajo: pellazgjishtja.
Nuk duhet të harrojmë pa
përmendur këtu, se ka pasur
një pjesë të tretë gjithashtu,
që duke
zbarkuar në Itali, vajti
shumë më tej se bregdeti
adriatik; kjo pjesë me
kalimin e kohës thjesht
u ngjit rrjedhës së lumit Po
dhe, duke kaluar nëpër
bregun e Ventimiljes, hyri
në Gali. Ne
mendojmë se kjo pjesë e
tretë e emigrantëve, që mori
vetvetiu drejtimin e Galisë
dhe të viseve
të keltëve, duhej pa dyshim
të ishte e përbërë në pjesën
më të madhe nga elementë,
që kishin
një natyrë fetare; ata duhej
të formonin, siç e themi sot,
një dërgatë misionare. Ajo
që na bën
të mendojmë për një mision
të tillë të pellazgëve dodo-
nas drejt keltëve, është
përkimi që
ekziston në gjuhën pellazge
ndërmjet termave: etruskë
dhe druidë. Në fakt, DO-
DONASIT
banorë të qytetit të Dodonës
në Epir, që ishin pellazgë,
kishin ndërtuar afër një pylli
prej
dushku, një tempull, kushtuar
Jupiterit ose Zευς Δωδωναιος,
që jepte fatthena duke u
mbështetur në fëshfërimën e
gjetheve të tundura nga era.
Dhe gjithë emigrantët, që me
këshillën e këtij orakulli vajtën
në Itali, ose edhe më larg, në
viset e galëve e të keltëve,
morën
emrin e pellazgëve tuskë ose
toskanë, nga pellazgjishtja
DUSHK-U, që do të thotë druri
i
dushkut. Pasi erdhën në Gali
dhe në Bretanjë, këta pellazgë-
etruskë e ndryshuan emrin e
tyre
në druidë ose Δρυιδαι prej
δρυς, që në greqishten do të
thotë po ashtu: dushk ose nga
dru, që
në pellazgjishten do të thotë:
dru përgjithësisht. Kjo fjalë
tuskë ose toskanë është
pikërisht e

Albania heading toward a

new Dictatorship where the
parliament commits fraud
the president follows and
the premier orders it….
(we’ll See what’ll happen to
freedom in 2016-2018) If
the past is forgotten than DEAD
it’ll be repeated!! A look into the past shadows
Youth’s energy while AKZ robbed
it!!!

Robert d’ANGÉLY ENIGMA

njëjtë me ETRUSKË, që
karakterizon një popull të
formuar vetëm në Itali.
Dhe kur shumë më
vonë, pasi ndikimi grek
depërtoi në Gali, Angli
dhe Irlandë, këta etruskë
ose pellazgë të
dushkut të Dodonës
vepruan si misionarët e
kohëve tona në Afrikë, në
Oqeani e gjetkë: do të
thoshim nën emrin e
druidëve, ata ishin të
dërguar ose priftërinj të
fesë pranë galëve dhe
keltëve.
Ata nuk kishin kurrfarë
tempujsh dhe mblidheshin
në pyjet e dushkut. Përveç
rolit të tyre
fetar, ata kishin atribute të
larta gjyqësore dhe ushtro-
nin një ndikim të madh
politik. Të parët
druidë u vendosën në
Britaninë e Madhe dhe
prej andej më vonë u
shtrinë edhe në Gali.
Druidizmi nuk është
mirëfilltazi një fe, po një sekt;
dhe nëse duam të gjejmë një
shembull, e
kemi të gatshëm: është si
bektashizmi që ende është në
fuqi në Shqipëri. Druidët e
Galisë e
humbën ndikimin e tyre nga
epoka e Perandorisë Romake.
Ata u mbajtën më gjatë në
Britani
dhe në Irlandë, ku ishin në
kundërshtim me krishterimin.
Për t’u kthyer te çështja jonë, kjo
aleancë e pellazgëve dhe e
rrënjësve shkaktoi një ndryshim
të madh në Itali. Të dy aleatët e
ndien veten shumë të fortë, sa të
pushtonin një pjesë të
UMBRISË dhe qytetin e KOR-
TONËS, që i kthyen në baza
lufte; ata madje arritën të dëbo-
nin
sikulët, që i detyruan të kalonin
në ishullin e afërt, të quajtur
Sikani (mos është kjo Si-Qeni[/i
= si qeni (shqip), dhe që pas
ardhjes së tyre u quajt Sicilia ose
Σικελια, që mbi bazën e shqipes
ne do ta zbërthenim në: Si-κελι-
α domethënë si koka e kalit: si shqip;
κελι = kali kalë në
greqishten e vjetër ose homerike dhe në
shqipen).
Këto përparime të para të PEL-
LAZGËVE-DODONASVE-TUSKË ose
TUSKËVE ose
ETRUSKËVE u ndoqën nga të tjera edhe
më të mëdha. Ata pushtuan shumë qyte-
te; ata
83
ngritën qytete të reja dhe u bënë shumë
të fuqishëm në ato vende. Por ky fat nuk
zgjati për
shumë kohë: pasi u ranë fatkeqësi të
ndryshme dhe të lodhur nga luftat e
vazhdueshme, një
numër i madh i tyre rikaloi në Greqi dhe
u shpërnda në drejtime të ndryshme;
mbetën shumë
pak në Itali, ku u mbajtën me ndihmën e
rrënjësve. Një pjesë e madhe e qyteteve,
që këta
popuj i kishin në zotërim, u sulmuan nga
pellazgët-tirrenas, imigrantë të Lidisë, që
të mos
liheshin të pushtoheshin nga rrënjësit,
duke u refuzuar këtyre të fundit të drejtën
që t’i
mbanin. Megjithatë ky pretendim i
pellazgëve-tirrenas mbi qytetet e
braktisura duhet të
gjykohet si i gabuar, sepse po të
thuhet e vërteta, edhe rrënjësit mund
të pretendonin po aq të
drejta si tirrenasit, duke qenë se që të
tre: rrënjësit, tirrenasit dhe dodonasit
bënin pjesë në të
njëjtin popull: PELLAZGËT, dhe
flisnin të njëjtën gjuhë: pellazgjishten,
që ishte gjithmonë,
në sajë të këtyre migrimeve të ndrysh-
me, gjithandej po ajo.
Imigrimi i tretë në Itali: trojan rreth
shekullit XII para Krishtit
Ky imigrim në qendër të Italisë u
drejtua nga Euseu dhe përbëhej nga
trojanë, që po iknin nga
qyteti i tyre pas shkatërrimit nga
grekët rreth vitit 1200 para K.
TROJA, ILIONI ose PERGAMA në
shqipen ose në pellazgjishten e sotme:
PËRGJUMJA =
roja nga folja PËRGJOJ = ruaj, qytet
në Azinë e Vogël afër hyrjes në
Helespont dhe pothuaj
përballë ishullit të Tenedonit, u rre-
thua nga grekët, kur qeverisej prej
PRIAMIT. Krerët e
kësaj ekspedite, xhelozë për të marrë
hakun e sfidës së bërë Menelaut, - njërit
prej tyre, - nga
Parisi, që i mori gruan, helenën, - ne
tashmë e kemi thënë më parë se kjo
dëshirë për shpagim
ka qenë vetëm një shkas - e sulmuan
qytetin. Por Troja, e mbrojtur nga
Hektori, i biri i
Priamit, e përballoi rrethimin e tyre për
dhjetë vjet, duke u bërë të pavdekshëm
prej Homerit,
për shkak të dy poemave të tij epike:
Iliadës e Odisesë. Më në fund atë e
morën, sepse
trojanët, ndonëse janë thënë shumë
pikëpamje të kundërta, futën në qytet të
famshmin Kalin e
drurit ose δουριον ιππον, ose hippje
druri, të shpikur nga Uliksi, barku i të
cilit ishte i
mbushur me luftëtarë grekë. Për shkak të
kësaj strategjeme me kalin Troja u grabit
dhe u dogj.
Pothuaj gjithë krerët e saj u vranë, ndërsa
gratë e tyre dhe vajzat e tyre u kthyen në
robëresha;
disa të tjerë, si ENEU, arritën të iknin.
Eneu, princ dhe një nga krerët e troja-
nëve, i biri i Venusit dhe i Ankizës, luftoi
trimërisht
 P a g e 1 2 O u r W o r d s

Robert d’ANGÉLY ENIGMA

kundër grekëve gjatë rrethimit
të Trojës dhe pas rënies së
qytetit, ai iku bashkë me shokë
të
tjerë, duke mbajtur të atin mbi
kurriz. Pas endjeve të pafund, -
pothuaj si ish armiku i tij,
Uliksi, - ai preku në Sicili,
zbarkoi në Kartagjenë, ku i
shtiu dashuri mbretëresha
DIDONA,
erdhi në Itali dhe u ngul në
Lacium, lugina e Tiberit. Duke
qenë me prejardhje primitive
dhe
të pastër pellazge, Eneu nuk e
pati të vështirë të gjente një
vend si ta zgjidhte vetë dhe të
ngulej si emigrant; kështu,
kudo që ndali u prit me krahë
hapur. Por ai e hodhi shortin në
Lacium; prej kësaj vjen tradita,
sipas së cilës romakët e
quajnë se kanë prejardhjen
nga Troja.
Në veçanti fisi i julëve
pretendonte se zbriste nga
Venusi prej Eneut dhe i biri
i tij, Juli. Por
meqë trojanët dhe lidiasit e
Azisë e dodonasit e Epirit
përbënin të njëjtin popull
pellazg,
flisnin të njëjtën gjuhë, del
si përfundim se popullsitë e
Italisë gjithashtu, që erdhën
prej tyre,
kanë qenë pellazge si ata.
Sipas autorëve të sotëm,
duhet të llogaritet edhe një
imigrim i katërt etrusk, ai i
RETËVE; këta
autorë me siguri e kanë
krijuar këtë mendim, sepse
etruskët kanë ardhur nga
veriu duke
kapërcyer Danubin në
VJENË dhe i kanë rënë
rrotull detit nëpër Trieste,
Venedik dhe grykën
e lumit Po, pasi kishin lënë
pas vetes popuj të tjerë
alpinë. Edhe nëse ky emi-
grim ka qenë i
vërtetë, duke parë epokën e
vonë në të cilën ka ndodhur
kjo lëvizje, nuk duhet marrë
si një
lëvizje që duhet vënë në
origjinë të konstituimit të
popullit etrusk, konstituim
që duhet
vendosur të paktën para
shekullit XIII para K.
TIT LIVI, që është si të
thuash shkaku kryesor i
hipotezave të mësipërme,
na njofton se kjo
lëvizje e retëve nuk ka
pasur asnjë ndikim mbi
qytetet etruske, sepse këto
tashmë ishin të
themeluara aq mirë pranë
detit Tirren, sa edhe në
shpatin verior të
Apenineve, dhe se populli
84
etrusk tashmë ishte i
formuar plotësisht dhe i
stabilizuar. Por, thotë Tit
Livi, kjo nuk na
pengon që këta retë të jenë
etruskë, të cilët vajtën të
vendoseshin në Alpet dhe
u bënë të egër
nga vetë vendi; kurse data
e këtij emigrimi drejt
veriut të Italisë është me
siguri shekulli IV
para erës sonë, kur turmat e
etruskëve u arratisën para
pushtuesit gal. Sidoqoftë, kjo
tezë
veriore, një fryt imagjinate të
të sotmëve, fare mirë mund të
braktiset dhe pa mëdyshje,
sepse
ajo nuk hyn fare në konstitui-
min e popullit etrusk, i cili
tashmë ishte kristalizuar që
prej
shumë kohësh.
Duke u mbështetur në hipo-
tezat dhe mendimet e shpre-
hura më sipër, ne mund të
themi nga
ana jonë, se origjina e
etruskëve nxirret nga vetë
trualli i Italisë lidhur me
elementin fare
primitiv, i cili lindi, u
zhvillua e u përsos si në
Toskanë, edhe në krahina të
tjera të Italisë. Që
ky element primitiv i truallit
italian, gjatë rrugës së gjatë
të ekzistencës së tij, ka
pritur
imigrantë dhe të dërguar të
emigrantëve jashtë Italisë,
kjo nuk sjell asnjë lloj hijeje
dyshimi.
Mund të shërbejnë si provë
këto imigrimet e fundit dhe
vetë emigrimet, për të cilat
po flasim
dhe që ne nuk i vëmë aspak
në dyshim, siç kanë bërë
disa pa asnjë arsye të vlef-
shme; por
përkundrazi, ne i përfshijmë
në rendin normal të gjërave

Enertin Dhaskali DRIDHEN NDJENJAT E VRARA-

Zgjon tek unë bishën prej
Enertin Dhaskali -ENERTIN DHESKALI- mashkulli. Letra pa zarf janë vargjet e -RIKTHIM-
DRIDHEN NDJENJAT E VRARA- tua,
SOT JAM NJË FENIKS- Në kofshët e tua, mbi Thirrje dashurie që Erdhëm sërish në këtë breg
Dridhen ndjenjat e vrara nga vuajtjet, gjokse shkrihem, kapërcejnë çdo stinë, kujtimesh,
Si gjethe të zverdhura nën erën e vjeshtës, Sot jam një feniks i përhumbur në nje vorbull Këngë frymëzimi që Që sot qënka si një çerdhe e
Të pikura aq hidhur nga zhgënjimet, ndjenjash, Të prek, të puth, gjithçka, mëngjeseve më zgjojnë, heshtur,
Dhe shpartalluar prej thikave të dhimbjes. Duke ndriçuar natën e mbushur me djaj, gjithkund, Dhe ninulla të ëmbla që në E ëndërruam këtë ditë
Me flakën time të shpirtit. gjumë më venë. përmes zgjimesh,
Dashuria është vetëm një iluzion Po pres të ringjallem nga pluhuri i ga- I përpirë nga hiret Duke shtrënguar fort
gënjeshtar, laktikave, magjike, dridhem, Letra pa zarf janë vargjet e njeriun e dashur.
Një lule petalebukur, një ëndërr e pabesë, Do ngrihem sërish nga zjarri tua,
Që sakaton ndjenjat e brishta pa mëshirë, I dashurisë sime titanike, Dhe në dallgët e ekstazave Klithma që shtrojnë rrugë dhe Bashkohen valët me rrahjet
Është vetëm mirazh ngacmues perëndimi, Që vdiq nën themelet e zhgënjimit. vrasëse humb… në qiell, e zemrave,
Që luan me vështrimet e etura në Sot jam një feniks M'i mbledhin ndjenjat si Nëpër hapat e përqafuara
shkretëtirë... Në portën e piramidës hyjnore, bletët në zgjua, nga malli,
Që ringrihet prej hirit... LETRA PA ZARF JANË Herë janë stuhi e pastaj bëhen Shkrihen puthjet nën syrin e
Dridhen ndjenjat e vrara si gjethe, VARGJET E TUA- diell. rrezeve,
Teksa presin ndarjen duke përtypur lotë, Dashuria flakërin në shpirt
Në shpirtin që lundron në oqeane vdekje- -Çast epshi- Letra pa zarf janë vargjet e Letra pa zarf janë vargjet e si zjarri.
je, tua, tua,
Zhgënjyer nga njëriu që do më shumë në Duart e mia të kërkojnë në errësirë, Më vijnë në shpirt me Brenda tyre më ke kthyer në Sytë e tu të gjelbër
jetë... flatra ëndrrash, perëndi, shkëlqejnë ethshëm,
Dridhen ndjenjat e vrara si gjethe, Mbi shtratin e ngrohur ëmbël nga epshi, Duke çarë eterin sjellin Endem metaforave me ty i Si smeraldë të ardhur këtu
Dhe bien të shkelura nga hapa dhimbjesh, puthjet që dua, përqafuar, që nga qiejt,
Viktima zemërshpuara të pabesive nën Frymëmarrja jote më prek në fytyrë, E prekjet, përkëdheljet që Mes ikjesh dhe kthimesh, deri Dridhen trupat e ndezur nga
heshtje... enden mes zemrash. në përjetësi.. epshi,
 V o l u m e 1 1 , Is s u e 0 3 P a g e 1 3

Enertin Dhaskali DRIDHEN NDJENJAT E VRARA/ Agim Desku Poezi

Në rërë bëjnë dashuri Unë çdo ditë shtyp Zotin mbi Kur e rujta E gjej Që më shpetuan
edhe hijet... makinën time të shkrimit. Cilin kryqin Edhe nga një emër Nga ikja e kësaj botë E gëzofsh kujtimin
Atë Zot, tek i cili, makina ime e Unë rugovasi Si plagë shpirti Nga cunamet E dashurisë
KUR LUSJE VDEKJEN shkrimit beson. Me shallë E zemre E një fatkeqësie Lë të këdojnë
TË DESHA- Shumë shpejt, shumë shpesh, Të bardhë Mu në ballë Vetëm luleve ju besoj Kanarinat për ty
si një ujk me zemrën gjallë. Shih nën dhe Si yll lirie Që ma duan vargun Eh,lule pranvere
Të desha kur të gjithë në Nuk jam dembele. Varri Të kësaj toke Dhe bëhen edhe vetë varg Më Je.
baltë të lanë, Thonë, se kur njeriu dembel, E gjej Dardanie Poeti E mërku-
Kur mes përgojimesh të i hedh sytë nga parajsa, Edhe nga një emër Rrënjë Pellazgësh Sot në këtë ditë re,17.04.2013
hodhën të mbytur, ëngjëjt i mbyllin dritaret. Si plagë shpirti Ilirishte Lulet e pranveres ..................................
Kur mes krizash lusje Oh, ëngjëj, E zemre TANAGRA Ma hudhen diku .......
vdekjen, të desha, mbajini dritaret hapur, Mu në ballë Një HYRI Mallkimin MOS BESO
E nën makth thërrisje që unë të hyj dhe t’i vjedh ob- Si yll lirie Hyjnish I luftuan djajët
emrin tim e trembur... jektet. Të kësaj toke Para zotit Nga shpirti im Kurr mos beso
Objektet që tregojnë se deti nuk Dardanie E para e botës Më sollën pak aromë Në asnjë varg
Të desha kur shpirti të po vdes. Rrënjë Pellazgësh Gjashtëmbdhjetë shekuj Pak ujë Drini Si helm mallkimi
kish mbetur shkretëtirë, Objektet që tregojnë se balta e ka Ilirishte Para KRISHTI E DHE të Sanave të Delisë Kurr mos beso
Me lotët e mi të ujita, të një dëshirë në jetë. TANAGRA Foli shqip Më sollen,eh çfarë nuk më Në asnjë ëndërr
mjekova plagët, Se Krishti, që shkeli për mua Një HYRI Në Arkide. sollen Të mbrëmjeve pa
Por më zhgënjeve që me mbi tokë, Hyjnish SHKODËR,13.4.2013 Pranverën e Kosovës hënë
provën e parë, shkeli në një tokë të vërtetë. Para zotit Të Malësisë ,ah edhe të Stubllës As mos beso
Ma plagose besimin e më dhe se çmenduria E para e botës Të Dom Mikelit Në lutje e mia
përplase dhimbjet. e bletëve që ta pickojnë zemrën Gjashtëmbdhjetë shekuj LULE PRANVERE Më sollen edhe liri Çamërie Pa uratë zemre
çdo mëngjes, Para KRISHTI Sot e mërkure Kurr mos beso
Vetëm një të vërtetë do bëjë, që ëngjëjt t’i mbajnë Foli shqip Mbrëmë më skuqen fjalët Bardhësi lule shpirti Në asnjë engjëll
naive kërkova të dija, dritaret hapur. Në Arkide. Mbrëmë më mallkuan djallët E vetmja bardhësi Fytyrë ujku
E ti me the që jam vetëm Dritare aq të mëdha SHKODËR,13.4.2013 Për vargun e paftuar si hijenë Pranvere Se do çmendet
një i çmendur, sa një vaskë angleze. ........................ Mbëmë u grinda me djall Që i thuri Bota nga ata
Me thikë ultimatumesh TANAGRA Këtë varg Heronjë dashurie
mu ther dashuria, VARGJE NGA AGIM Mbi flokët E varg Engjëlli Dhe po deshte
Ma përgjake shpirtin që DESKU Bishtaleca Mbrëmë E vetmja bukuri Besimin tim
të deshi aq pastër. TANAGRA Të hedhur mbi kokë Nuk i besoja syve E shqipeve Beso në djepin tim
Gërsheta As shpirtit im Që shetit maleve Në yll Davidi
Ndjenja jote, ishte vetëm (80 km afër Athinës Më ngjanë U shndërrova i tëri ferr Ku ruan vargje Po me besove mua
nje flluskë e prerë, ka jetuar Tanagra,Hyria më e Në ma të bukuren Në Urë lumenjësh Në shpirt e zemër Beso në varrin tim
Bredh nëpër mjegull si bukur Pellazge ) Hyjni Që skanë ndalje Vetëm për vargun Vetm aty ku fjala
klithmë vetmie, Mbi flokët Në Arkide Vetëm deti Tim Nuk fluturon
E unë tani jam një lot i Bishtaleca E shndërruar I mori më vete Sa e dua këtë ditë Mos beso
nxehtë në hapësirë, Të hedhur mbi kokë E vetmja HYRI Edhe mua më mori E mërkura e shkruar As kur të them
Që të kërkon papushim si Gërsheta Në dhe dardane Mbrëmë Për fatin tim Të dua
një lutje fëmije... Më ngjanë Shqip më foli Më bëri rebel Të hedhur Mos beso
Në ma të bukuren Me shekuj Të krisurin e botës Vetëm si kujtim Në asnjë fjalë
Të desha, kur mes Hyjni Para Krishti Se krisur Sot u ndjeva Që i sjell fjala
krizash vdekjen lusje... Në Arkide Vetëm unë Mbrëmë isha dëshmitar I rilindur Edhe atëherë
Pse kaq shpejt i përm- E shndërruar Nuk e di I tragjedive shekspiriane Bashkë me vargun tim Kur them
byse të gjitha, E vetmja HYRI Cili jam Isha pranë yllit të Davidit Të dytë e mundem Fjalë të mira
Kaq pak vlejti vallë Në dhe dardane Në cilën tokë Si epitet varri Vdekjen e fjalës Mos beso
çiltërsia e një ëndrre, Shqip më foli Zbrita Mbrëmë luftova Dhe të emrit As në emrin tim
Ishe ëngjëlli im, pse u Me shekuj Mbi cilin yll Davidi Një shekull djajësh Agim Si mallkimi im
ktheve në një hije...?! Para Krishti U rrita Që më coptuan Të falëm Mos beso
Vetëm unë Në djep e varr Vargun tim Oj lule pranvere Në asnjë lule
Cmenduri .....nga Anne Nuk e di Cili jemi më shqiptar Në hi morgu U rritsh Mos beso
Sexton Cili jam Kur e rujta Sa e doja këtë Në secilin shpirt Në asnjë këngë
Në cilën tokë Cilin kryqin Shndërrim miti Dhe zemër Që nuk e di
Përktheu : Elona Caslli Zbrita Unë rugovasi Të ruaja vargun Në seceilin varg As unë
Mbi cilin yll Davidi Me shallë Për lulen dhe aromën Dhe emër Mos beso
Unë nuk jam dembele. U rrita Të bardhë E saj Tu shtoftë Në gjemba trëndafili
Unë jam mbi amfeta- Në djep e varr Shih nën dhe Eh, sa i dua lulet Urata për ditarin Kur qelin dimrit
minën e shpirtit. Cili jemi më shqiptar Varri Kur qelin pranveres Tënd Mos beso
Në asnjë kujtim

Bardhyl Mahmuti EKSPERTIZA ZVICERANE DHE KRIMI KUNDËR ASTRIT DEHARIT

Brdhyl Mahmuti
EKSPERTIZA
ZVICERANE DHE
KRIMI KUNDËR
ASTRIT DEHARIT
FSHEHJES SË KRIMIT
shkaktohen edhe nga
“goditjet e marra nga një
ose më shumë sende të
forta”.
Arsyet e heqjes së kësaj
fjalie janë të qarta: të
shmanget çdo fjali që
mund të lërë të
nënkuptohet se lëndimet
që ka pasur Astrit Dehari
mundur të jenë pasojë e
goditjeve me sende
të forta.
Kush e hoqi këtë fjali
nga ekspertiza mjeko-
ligjore zvicerane? Nëse e ka bërë
përkthyesi
dhe pretendon të mos e ketë
ditur që në gjuhën frënge shpre-
hja “traumatisme contandant”
nënkupton tërësinë e veprimeve
të dhunshme që shkaktojnë
lëndime pa çarje dhe prerje të
lëkurës, lëndime që shkaktohen
nga goditje me sende të forta dhe
jo të mprehta, as ai dhe
askush tjetër që ka përfunduar
studimet në gjuhën frënge nuk
mund të thotë se nuk e di që në
gjuhën frënge “coups reçus par
un/des objets...” do të thotë
“goditje që ka marrë nga një ose
më shumë sende...”. Sidomos
këtë çështje e di fare mirë Ismail
Ismaili, përkthyesi i këtij
dokumenti, që deklaroi: “Raporti
shkencor duhet të përkthehet
pothuajse fjalë për fjalë. Nuk
kam guxuar t’i interpretoj
thëniet e ekspertëve mjeko
-ligjorë”. Në rastin
konkret është prerë si
me gërshërë “fjalë pas
fjale” fjalia që lë të nënk-
uptohet se Astrit Dehari
është goditur.
Manipulimi me përkufizi-
min e lartpërmendur është
vetëm njëra nga goditjet
që ka marrë
raporti i ekspertizës
zvicerane nëpërmjet
përkthimit. Do t’i kthe-
hemi kësaj çështjeje edhe
një
herë, kur të trajtojmë
kontekstin e plotë të kësaj
fjalie në ekspertizën që
bëjnë zviceranët.
Atëherë do të shihet edhe
më qartë qëllimi i vërtetë
pse janë hequr disa fjali.
Çështja e dytë që sqarojnë ek-
spertët mjeko-ligjorë zviceranë
është termi “pllaka
pergamene”. Pllakat pergamene
përkufizohen si “pllaka që formo-
hen si pasojë e tharjes së
lëkurës që ndodh pas vdekjes, në
zonat e dëmtuara të epidermës nga
veprime të dhunshme, që
shkaktohen nga goditje me sende
të forta (përplasje e trupit me një
apo shumë sende të forta,
GODITJE TË MARRA NGA NJË
OSE MË SHUMË SENDE TË
FORTA, ndrydhje të
forta lokale, me një forcë që
ushtron shtypje të shoqëruar me
një lëvizje fërkuese”.
Në përkthimin shqip të ekspert-
izës, ky përkufizim është
përkthyer në këtë mënyrë: “Pllakat
pergamene janë pasojë e tharjes
past-mortum të lëkurës, në do të thotë “një forcë
shikim të zonave të pastrimit të që ushtron shtypje që
epidermës pas traumave të shoqëruar me një
hapura (përplasje e trupit kundër lëvizje fërkuese”,
një apo shumë objekteve mirëpo një gjë duhet
shtypëse, presione lokale të të dihet: sado që të
forta) me një përbërës tangjen- mundohen ta
cial”. “fërkojnë fjalinë”,
Përsëri nuk do të trajtoj “nivelin “goditjet e marra nga
shkencor të përkthimit fjalë për një ose më shumë
fjalë”. Edhe në këtë kontekst sende të forta” në
kemi të bëjë faktin se në rastin “Astrit Dehari”
përkthim është hequr fjali që nuk hiqen
saktëson se këto lëndime mund vetvetiu. Ato janë
të hequr qëllimisht nga
shkaktohen edhe nga “goditjet e teksti i ekspertizës
marra nga një ose më shumë zvicerane.
sende të forta”.
Ai që ka hequr këtë fjali nga Bardhyl Mahmuti:
përkthimi mund të mos e ketë EKSPERTIZA
ditur se në gjuhën frënge shpre- ZVICERANE DHE
hja KRIMI KUNDËR
“une composante tangentielle” ASTRIT DEHARIT
P a g e 1 4 O u r W o r d s

Dead Albanians due to Current Dictatorship in Albania will they get a resolution? (not done yet)

Lirak Bejko Dead

I vdekur nga Diktatori dhe
vjedhjet e familjes se tij,
Berisha

One last dictator

in Albania Left to
be judged!!!
Not done Yet!!
BURG
V o l u m e 1 1 , Is s u e 0 3 P a g e 1 5

A truth and a crime that Albanian Ismail Kadare did to this young man & no one is held accountable
P a g e 1 6 O u r W o r d s

Vrasjet e pazgjidhura ne Shqiperi ——presim rezultatet shpejt….

Deputeti Fatmir Xhindi

Gentian Zguri….rezultatet???
V o l u m e 1 1 , Is s u e 0 3 P a g e 1 7

Vrasjet e pazgjidhura ne Shqiperi—-presim rezultatet shpejt...

Isa Copa duke hetuar pronat ne Gjirin e Lalzit te familjes Konomi —— presim rezultatet
 P a g e 1 8 O u r W o r d s

Ngjarjet e pazgjidhura ne Shqiperi——presim burgimin e perjetshem te familjes diktatoriale Berisha!!

Kush e Organizoi Protesten? Ku ishin Organizatoret?

4 Fajtore pa Faj gjenden vdekjen ne 21 Janar 2011

Kush drejton forcat shteterore mbrojtese? Cilat jane procedurat e Policise para se te vrase?

Pronare banke ne Shqiperi, e papune!! Si te behesh Bilionere ne 3 muaj!!! Elvana Hana mbesa e
L.Berisha..Burg
V o l u m e 1 1 , Is s u e 0 3 P a g e 1 9

Vrasjet e krime te ndryshme te pazgjidhura ne Shqiperi….Burg...

The Blair Connection

Vjedhja e lejuar ne Shqiperi e pronave per tu nder-

tuar rezervat ashtu dhe e mineralit te brendshem ne
Shqiperi.
FLuturime Falas me urdher te
….

Hilja e Investimeve te huaja ne Shqiperi!!! Si pastroen parate nga peshku qe eshte qelbur nga koka!!! Burg

Spitalet e Ndertuara me leke nga Tirana

ne Qipro, Ishujt Keimen nepermjet nje
grup manaxhimi ne New Jersey, USA.
Keshtu jane pastruar shume para te
vjedhura ndaj popullit SHqiptare.

Si mund te pastrosh parate e vjedhura

nga viti 96-2005 nepermjet llogarive pa
emer ne ishujt jasht Shqiperise...
 P a g e 2 0 O u r W o r d s

Disa Ngjarje e pazgjidhura ne Shqiperi nga Prokuroria...Kur vete Ina Rama ka frike per Femijet e saj!!

?
Duet nje Kryeprokuror allcak qe te
zbardhi ceshtjet te pazgjidhura qe nga vi- Perse nuk u pane dokumentat qe verifikonin
tet 1944!! fjalet e Albana Vokshit dhe e dergonin te qeli
ate me bashkepunetoret?

Disa nga ceshtjet qe kane kaluar pa hetuar ne Shqiperi!!

So far in Albania the only way to make it is to keep

your promises and Ilir Meta and spouse is an ex-
ample of it….Will everyone else learn from it or
shatter in the high cliffs….the only victor in the Perse nuk u hetua shkelja e kushtetutes Shqiptare
election battles!!!! nga Prokuroria? A thua ka marr fund drejtesia?

Bilioneret e Rinj te pa Prekur ne Shqiperi qe bejn hesapet me $$$ e popullit me keq se S. Berisha...te shohim
ndryshimin dhe per A. Xhillarin (burg apo jo)

The leader of Opposition before now Premier in Albania

rather spend $$ on luxury vacations in US rather than face
the facts and reality in Albania!! Could it be that he’s so
implicated with the GOV. that he can end up serving life
sentences? Time will tell

Njerezit vdesin ne Shqiperi sepse Sekseri I lejeve

te ndertimit ne tirane Alban Xhillari me E.ramen
nuk cajn koke perhapesira midis ndertesave qe te
kalojn makinat e urgjences. Me ato ne Shqiperi, A pyet njeri ku eshte burimi I
kercenimet dhe blerjet ecin, po jo me ne pertej milionave $$ qe ky njeri eshte
Oqeanit. kukull?
Alban Xhillari Sekseri I
Lejeve te ndertimit tani kush
eshte se E.Rama iku?
V o l u m e 1 1 , Is s u e 0 3 P a g e 2 1

Vjedhja e Mineraleve, Pergjegjesit!!!!Burg...

Mineralet ne very te shqiperise te

monopolizuara!!! Perse?

Floriri nepermjet mineraleve

Vdesin njerezit per tu pasuruar njerezit e Kryem-

inistrit Shqiptare bashk me Fatos Nanon si sekretar
PD’s ne Washington DC. USA

Fluturime me parate e mineria-

ve te populit Shqiptare...

Hilja e Investimeve te huaja ne Shqiperi!!! Njerezit pergjegjes...Burg...

Stream Oil Albania has a direct connec-

tion to Shkelzen Berisha as well as to his
sister Argita Berisha...te tjeret kane vec
1% si kukull qe jane...

Si mund te vjedhesh token parate e prona- Argita & SHkelzen Berisha Pergjegjes per
rit te tokes me ane te kompanive nafte fan- vjedhjen e naftes nga pronaret….
tazme nderkoh fshiet nga pas vete KM.
 P a g e 2 2 O u r W o r d s

Disa mbikqyrje nga pertej Oqeanit mbi familjen Balliu!!!! BURG

Fahri Balliu I paprekshem ne
abuzime ndaj popullit te el-
basanit!!! Ta kthej koken pas
te shohi rrobat e grisura qe ka
pas...
Henris Balliu Guilty as part of
Gerdec Tragedy as well as be-
ing part of it!!!

A ka burra me ne ate vend???

700 Punetore te firmes Kurum ne
Elbasan ne proteste!

Kush nga keta nuk ka Ilegalisht Perfituar Financiarisht ne kurriz te popullit Shqiptare??? Te tere fajtore!!!

Human Right Violators as an inheritance from the so

called bearded man Tos Nano in Albania!!
V o l u m e 1 1 , Is s u e 0 3 P a g e 2 3

Lidhja Vokshi—Xheka —-Spahiu—-klani Berisha ...BURG

Albana Vokshi Florentia Xheka Arjan tartari

cfare kane keto te tre te perbashket/?
Jane kukuallat e Klanit Berisha duke mbajtur kompani
ne emer te tyre por qe gjenden Berishat nga pas

Kumbaret qe kane interesa financiare te perbashketa me opoziten e

Rames qe pagoi $$$ Fatos Nanos per postin e kryetarit!!!

Fatos Nano u debua nga posti Kryeministrit nga nderkombetaret Amerikane!!! Burg per vrasjen e Hajdarit

Azem Hajdari I
vrare nga bash-
kepunimi Nano- Import Export I Droges ne kohen e Fa-
Berisha!!! tos Nanon ne Shqiperi ishte ne kulm te
larte te Europes...

Kryengritje nga njerez me

arme per parate e vjedhura ne Koha kur Ishte Fatos Nano ne pushtet ne Shqiperi ,
kohen piramidale & ate qe vijoi kur krimi dhe rrembimi ishte 1 mij perqind lart
me pas me fatosin ne
krye...gjykoni vete njerez….
 P a g e 2 4 O u r W o r d s

A Funksionon Kontrolli Shtetit ne Shqiperi

Shembujt e Parave qe vijn

drejt SHBA nga vendi me I
Varfer ne Europe... Perse?
Poverty….

Berisha & Podesta group looses Albanian Americans oust the premier SB Jail & restitution for Podesta

The Albanian Mafia Lobbies

against the rest of Albanian Ameri-
cans!!! The Global War Continues..
Nje vrime ne uje me keshillat Will it escalate into world conflicts?
drejt Shqiperise….zvogelimi I
reputacionit te Podesta
Group per hir te familjes Ber-
isha… SO far no more Prem-
ier...how do you like those
apples?

Same status Quo as before, what’s

Is the money being diverted to the Podesta group
for retaliatory against those that tell the truth
outside of Albania? So far YES...the war goes on..
hiding behind AMB. LU in Alba-
nia? Who is controlling our US em-
bassy since its not our state dept…
Two embassies inside one in Alba-
nia: one that sells everything for a
price and is governed by local mafia
not our state dept, another who
deals in apps current rate 30k USD
a person...Time to clean house in
Albania
 V o l u m e 1 1 , Is s u e
Bardhyl Mahmuti EKSPERTIZA ZVICERANE DHE KRIMI KUNDËR ASTRIT DEHARIT
Faqe 7 nga 24
Diagnoza e lëndimeve të konstatuara në pjesën
e sipërme, të mesme dhe paramediane në anën
e djathtë të ballit, në pjesën e mbuluar me flokë
tek Astrit Dehari si “pllaka pergamene”
është tepër domethënëse. Pllakat pergamene
nuk janë shenja lëndimesh sipërfaqësore të
lëkurës, por pamja që merr lëkura disa orë pas
vdekjes në vendet ku janë shkaktuar lëndime
të brendshme të indeve ose të organeve nga
goditja me sende të forta. Prandaj, gjatë autop-
sisë
duhet të bëhen prerje të thella në muskuj, për të
nxjerrë në pah ekimozat ndër-lëkurore apo
ndër-muskulore, të cilat mund të mos shfaqen
në kohën kur bëhet ekzaminimi.
Përveç lëndimeve në ballë të Astrit Deharit, në
raportin e autopsisë të Institutit të Mjekësisë
Ligjore të Kosovës edhe lëndimeve që shihen
në pjesën anësore të qafës, në anën e djathtë
dhe
ato të pjesës së poshtme nga ana e brendshme e
parakrahut të majtë u jepet diagnoza “lëkurë
e dëmtuar”. Ekspertiza mjeko-ligjore zvicerane
hedh poshtë diagnozat e ekipit mjeko-ligjor
të Kosovës, sepse lëndimet, në qafë dhe
parakrah të Astrit Deharit, nuk janë lëndime
sipërfaqësore, por pllaka pergamene, që shpre-
0 3
Kosovo Border giving land to Montenegro, why?
hin lëndime të brendshme të
indeve ose të
organeve nga goditja me sende
të forta.
Ekspertët mjeko-ligjorë zvicera-
në përmendin mendimin e
mjekëve ligjorë të Kosovës,
sipas të
cilëve “lëndimet që gjenden në
anën e djathtë të pjesës anësore
të qafës (latero-cervical), në
pjesën e sipërme ballore
(frontalo-superiore) dhe në anën
e brendshme të parakrahut të
majtë, mund të jenë shkaktuar
gjatë bartjes së trupit, gjatë
ecurisë mjekësore për ta kthyer
në
jetë ose nga ‘tkurrja e men-
jëhershme muskulore’ që e
shoqërojnë në pengimin e rru-
gëve të
frymëmarrjes gjatë kontaktit me
një objekt të ‘skenës së krimit”.
Ekspertët zviceranë nuk pajtohen
me këtë interpretim. Sipas vëzh-
gimeve të tyre, “numri i
madh i pllakave pergamene në
pjesën e djathtë anësore të qafës
(lateralo-cervikal), globalisht
P a g e 2 5
mund të ndahen në dy gupe. Grupi i parë përbëhet nga pllakat njëri prej këtyre tre mekaniz-
pergamene lineare, të pjerrëta mave.
nga lart-poshtë dhe përpara trupit, kryesisht paralele ndërmjet Tri ekimozat (mavijosjet) që
tyre, të vendosura në të njëjtin ndodhen në anën e brendshme të
aks me plagët sipërfaqësore në të njëjtin vend. Megjithatë, ato parakrahut të djathtë, për nga
janë shkaktuar nga veprime të vendi dhe forma e tyre mund të
dhunshme me mjete të forta dhe jo të mprehta. Grupi i dytë paraqesin lëndime të shkaktuara
përbëhet nga pllakat pergamene nga një kapje me dorë. Ato
me madhësi dhe forma të ndryshme; disa në formë harku dhe, në mund të kenë qenë të shkaktuara
përgjithësi, formojnë një gjatë transportit të trupit ose
hark rrethor të rrumbullakët në pjesë e përparme. Sipas mendimit përpjekjeve mjekësore për ta
tonë, nuk ka mekanizëm
bindës, që do të shpjegonte se si është e mundur që këto plaka Bardhyl Mahmuti: EK-
pergamene të jenë shfaqur SPERTIZA ZVICERANE DHE
gjatë bartjes së trupit, gjatë përpjekjeve për ta kthyer në jetë ose KRIMI KUNDËR ASTRIT
gjatë tkurrjes muskulore të DEHARIT
menjëhershme. Në fakt, nuk kemi të bëjmë me zona, ku bëhen
kapjet gjatë bartjes (në Faqe 8 nga 24
rastin e transportit); nuk kemi të bëjmë me zona ku bëhen
ndërhyrjet mjekësore në rastet kthyer në jetë, ashtu siç janë të
urgjente (në rastin e përpjekjeve për ta kthyer në jetë) dhe as paraqitura nga mjekët ligjorë.
zona të skajshme të trupit, si: Megjithatë, një kapje me dorë
hunda, veshi, molla e Adamit, bërryli, të cilat do të ishin përplas- e llojit kur dikush mbahet me
ur me pengesa në rastin e zor, nuk mund të përjashtohet
bartjes ose shtangimit muskulor...Edhe pse teorikisht ato mund të dhe duhet të përmendet”.
shkaktoheshin nga bartja e Në vazhdim të vënies në pah të
trupit, nga veprimet për ta kthyer në jetë ose nga tkurrja musku- pasaktësive që përmban autopsia
lore, as pamjet e lëndimeve, që ka bërë ekipi mjeko-ligjor
as vendi ku gjenden këto lëndime nuk pasqyron, në radhë të parë, i Kosovës lidhur me lëndimet që
lëndime të shkaktuar nga shihen në ekzaminimin e
P a g e 2 6 O u r W o r d s

Declassified (continues)
V o l u m e 1 1 , Is s u e 0 3 P a g e 2 7

Declassified pg2
P a g e 2 8 O u r W o r d s

Declassified 3
V o l u m e 1 1 , Is s u e 0 3 P a g e 2 9

Declassified 4
 P a g e 3 0 O u r W o r d s

2nd New Pipeline in the hands of the Mafia in the Balkans...Will USAID Fund Mobsters or Freedom?

Sokol Olldashi the opposition inside the GOP in Albania gets assassinated and no one investigates...Suspect one ?
V o l u m e 1 1 , Is s u e 0 3 P a g e 3 1

Balkans 2 New Pipelines in the hands of the Mafia, Cold War? (land grab ownership Nazi style)

Vjollca Mece & Dritan Shtylla kidnapping/killing children in communism era in Albania now heading NGO!!!
 WE ARE ALSO ON THE WEB
WWW.NEWLIFEAACO.ORG

Non Profit Charitable

Organization

Cdo njeri mund te behet anetare dhe te bashkoet

“ N E W L I F E ” J E T A E R E me misionin tone per te krijuar nje shtet te vogul
ketu ne kete continent te madh. Te ndihmojme
njeri tjetrin qoft dhe me nje keshille te thjeshte.
1774 - 76 street
Suite D3 Kjo eshte nje thirrje per te informuar njeri
Brooklyn, New York tjetrin plus dhe per projekte te ardhshme qe jane
11214
ne pune e siper. Se shpejti nje Shkolle Shqipe
Phone: 718-594-0511
Fax: 201-795-4795
Anglishteje dhe nje vend ku te gjith njerezit te
E-mail: Endri@newlifeaaco.org gjejn nje strehim nga cdo hall apo nevoje. Bash-
kimi ben fuqi dhe Zemra e Vullnetarit nuk ka
cmim.
Building a Future One Person At a Time...

Bardhyl Mahmuti EKSPERTIZA ZVICERANE DHE KRIMI KUNDËR ASTRIT DEHARIT

jashtëm, ekspertët zviceranë
përmendim lëndimin në këndin e
nofullës së poshtme, në pjesën e
përparme të anës së djathtë
të saj. Ky lëndim nuk përmendet fare
në autopsinë e ekipit mjeko-ligjor të
Kosovës.
Kur bëhet fjalë për lëndimet në
nofullën e poshtme, ekipi mjeko-
ligjor i Kosovës në pikën 4 të
raportit të autopsisë të datës 7 nëntor
2016 kufizohet vetëm në lëndimin që
shihet “në
këndin e nofullës së poshtme, në anën
e djathtë të saj, rreth 4cm nga cepi i
poshtëm i laprës së
veshit” dhe i jep diagnozën “skuqje
(eritemë) në formë vezake, me ngjyre
rozë me përmasa
rreth 10x9mm. Skuqje të ngjashme
ndodhen edhe në faqen e jashtme të
poshtme të parakrahut
të dorës së djathtë (3 në numër) pranë
njëra-tjetrës, me përmasa nga 5x5mm
deri 12x8mm, si
dhe në faqen e jashtme të shuplakës
së dorës së djathtë, në nivel të rrënjës
së gishtit të tretë;
me përmasa rreth 12x10mm”.
Sipas ekspertëve zviceranë, këtu nuk
kemi të bëjmë me “skuqje (eritemë)”,
por me
mavijosje (ekimozë).
“Ekimozat (mavijosjet) që ndodhen
në këndit e nofullës së poshtë në anën
e djathtë dhe në
pjesën e përparme të nofullës së
poshtme në anën e djathtë, mund të
jenë shkaktuar edhe gjatë
veprimeve për ta kthyer në jetë (të
llojit “headtilt/chin lift” ose
“jawthrust), por nuk janë
karakteristikë e lëndimeve që lidhen
me bartjen apo transportin e trupit.
Nga ana tjetër, këto
ekimoza (mavijosje) vërehen në
vendet karakteristike për lëndimet që
janë shkaktuar gjatë
kapjeve në qafë, të llojit ‘çelësi i
krahut’ (“clé de bras” në gjuhën
frënge), ose formave të
tjera të dhunës në qafë. Për shkak të
këtij fakti, një mekanizëm i tillë i
lëndimit nuk mund
të përjashtohet dhe duhet të
përmendet”.
Bardhyl Mahmuti: EKSPERTIZA
ZVICERANE DHE KRIMI
KUNDËR ASTRIT DEHARIT
Faqe 9 nga 24
Vetëm në këtë kontekst mund të
kuptohen arsyet e vërteta pse u
falsifikua përkufizimi i
ekspertëve mjeko-ligjorë të Zvicrës
për “ekimozën, si pasojë e vepri-
meve të dhunshme, që
shkaktohen nga goditje me sende të
forta (përplasje e trupit me një apo
shumë sende të forta,
GODITJE TË MARRA NGA NJË
OSE MË SHUMË SENDE TË
FORTA, ndrydhje të forta
lokale”.
E njëjta mënyrë e heqjes së fjalive u
përdor edhe në disa pjesë të tekstit të
raportit të
ekspertizës zvicerane.
Kështu, në pjesën ku flitet për
lëndime që shihen edhe nga ekza-
minimi i jashtëm, ekspertiza
zvicerane numëron 4 lëndime, të
cilat nuk janë të përshkruara në
raportin e autopsisë të bërë
në Kosovë.
Si lëndim të parë që nuk është
përshkruar në raportin e autopsisë të
bërë në Kosovë, ekspertët
zviceranë përmendin “NJË
EKIMOZË ME NGJYRË TË KUQE
NË KAFE, NË FORMË
VEZAKE, NË SKAJIN E PJESËS
SË PËRPARME (ANTERO-
INFERIORE) TË
NOFULLËS SË POSHTME”.
FJALIA ËSHTË FSHIRË E
GJITHA!
Nga pretendimi i përkthyesit se ka
bërë përkthim “shkencor fjalë për
fjalë” të raportit
zviceran, dikush ka përdorur meto-
dën “shkencore të prerjes fjalë pas
fjale” të fjalisë në
tërësi, me qëllim që hiqet edhe nga
raporti i ekspertizës zvicerane ajo që
nuk ekziston në
raportin e autopsisë së Kosovës. Ky
falsifikim është bërë me të vetmin
qëllim që të fshihet
diagnoza se kemi të bëjmë edhe me
një ekimozë shtesë, “që shkaktohet
nga goditje me sende
të forta (përplasje e trupit me një apo
shumë sende të forta, GODITJE TË
MARRA NGA
NJË OSE MË SHUMË SENDE TË
FORTA, ndrydhje të forta lokale”.
4 nëntor 2019
Bardhyl Mahmuti: EKSPERTIZA
ZVICERANE DHE KRIMI
KUNDËR ASTRIT DEHARIT
Faqe 10 nga 24
EKSPERTËT ZVICERANË
HEDHIN POSHTË
KONSTATIMET E INSTITUCION-
EVE KOSOVARE PËR
RASTIN “ASTRIT DEHARI”
Në bazë të raportit të autopsisë të
Institutit të Mjekësisë Ligjore në
Prishtinë (me numër
reference IML: MA16-286, të datës 7
nëntor 2016), “vdekja e Astrit Deharit
ka ardhur si
pasojë e asfiksisë mekanike nga
bllokimi i rrugëve të sipërme të
frymëmarrjes nga një mjet
me konsistencë solide (i fortë) dhe se
shkaktimi i vdekjes mund të shpjegohet
me ndaljen e
menjëhershme të punës së zemrës” (në
tekstin e autopsisë: ndaljen “reflektore
të punës së
zemrës”).
Krahas diagnozave, që përkufizohen si
shkaktarë të vdekjes, ekipi mjeko-ligjor
që kreu
autopsinë në Kosovë interpreton
lëndimet që ka pasur Astrit Dehari. Në
pjesën e titulluar:
“Shkaqet dhe mekanizmi i vdekjes”, ky
ekip përmend vetëm lëndimet që ishin
përshkruar në
pikën 1 dhe 2 të raportit të autopsisë
dhe i përkufizon si dëmtime, që me
“besueshmëri janë
dëmtime të vetëshkaktuara”.
Në pikat 1 dhe 2 të raportit të
lartpërmendur të autopsisë përshkruhen
vetëm lëndimet në anën
e djathtë të qafës dhe në pjesën e
poshtme të brendshme të parakrahut të
dorës së majtë dhe
përkufizohen si “dëmtime (gërvishtje)
sipërfaqësore të lëkurës”.
Duke u mbështetur në këtë raport,
kryeprokurori i Prokurorisë Themelore
në Prizren, Sylë
Hoxha, më 18 nëntor 2016, në një
konferencë të jashtëzakonshme
deklaroi: “Nga dëshmitë e
siguruara deri më tani, nuk është dhënë
asnjë dyshim i mundshëm për ndonjë
përleshje fizike
apo probleme në mes të parabur-
gosurve dhe oficerëve me tani të
ndjerin Dehari. Nuk është
gjetur asnjë provë apo
dëshmi e mundshme se ka
ndonjë ndërhyrje me faktor
të jashtëm që
rezulton në lëndimin apo
dëmtimin fizik të të ndjerit
Astrit Deharit. Të gjitha
provat dhe
ekzaminimet demonstrojnë
se ky rast ishte vetëvrasje”.
Për t’u dukur bindës në
punën
“profesionale” që kanë
bërë, Sylë Hoxha saktëson
se “gjatë procesit hetimor
janë marrë në
pyetje 17 persona, nga të
cilët janë ri-marrë në pyetje
katër prej tyre dhe janë
ekzaminuar të
gjitha dëshmitë e sekues-
truara nga vendi i ngjarjes”.
Ekspertët mjeko-ligjorë
zviceranë analizuan pro-
cesverbalet e hetuesisë,
raportin e
lartpërmendur të autopsisë,
rezultatet e punës së Agjen-
cisë së Kosovës për Fo-
renzikë dhe të
dhënat për aspektet fizike,
psikologjike dhe sociale, që
kanë të bëjnë me vdekjen e
Astrit
Deharit.
Bardhyl Mahmuti: EK-
SPERTIZA ZVICERANE
DHE KRIMI KUNDËR
ASTRIT DEHARIT
Faqe 11 nga 24
Në pjesën e mësipërme, që
u publikua si pjesa e parë e
këtij shkrimi, u përmendën