Bultenetikvakalaridag

Türk Psikoloji Bülteni, Aralık 2007, Yıl: 13, Sayı: 41, s.
33
ABD’de Psikologların Çalışmalarında

Etik Sorun Yaşanmış Vaka Örnekleri*
(Koocher ve Keith-Spiegel, 1998’den)
İhsan Dağ
Hacettepe Üniversitesi, Psikoloji Bölümü ve TPD Etik Kurul Eski Başkanı
ihsandag@hacettepe.edu.tr
Özet Çeviri İçin Önsöz… vakalara eğitim amaçlı sahip olabileceğiz.

Ancak o zamana kadar, ABD’de yazılmış
Yukarıda kaynağı belirtilen kitap, psi- bir vaka kitabından yararlanmamız bü-
kologların meslek etiği üzerine en sık yük bir boşluğu doldurabilir. Kitabın
kaynak gösterilen ve üniversitelerde eği- orijinalinden çok az bir kitlenin yarar-
tim amaçlı kullanılan kitaptır. Kitapta lanabileceğini düşünerek, özellikle de
şu 17 Bölüm Başlığı altında toplam 574 yabancı dilde kaynaklardan doğrudan
kısa vaka özeti verilmekte ve yorumları yararlanamayan kişiler için bu tür bir
tartışılmaktadır. çeviri olağanüstü bir değere sahip olabi-
lecektir.
1) Etik davranan psikolog olmak
2) Etik kuralların icrası Tabi, bunun için birinin iş edinip bu
3) Kendini bilmek: Yeterlik ve dereceler (tür bir) kitabı yayıncısının iznini de
4) Psikoterapide etik zorunluluklar alarak tümüyle resmen çevirmesi en
5) Psikoterapide etik: Teknikler ideal olanıdır. Bu konu, meslek etiğine
6) Mahremiyet, gizlilik ve kayıt tutma gerektiği önemi veren, zamanı olan,
7) Psikolojik değerlendirme: Test etmede atak ve çalışkan bir meslektaşımızı bek-
sorunlar lemektedir (Ben kendi adıma zaman
8) Çoklu rol ilişkileri ve çıkar çatışmaları sorunum nedeniyle o kişi değilim).
9) Cazibe, romantizm ve cinsel yakınlık- Ancak, derslerimizde diğer yabancı ders
lar kitaplarından yararlandığımız gibi bu
10) Parasal konular ve bakım yönetimi kitaptan da yararlanırken, kitapta verilen
(managed care) vakaların neredeyse onda birini çevirmiş
11) İş pazarında psikologlar bulunduğumdan, bunları sadece kendi
12) Psikolojiyi kamuoyuna sunma öğrencilerimin ihtiyaçlarını karşılamada
13) Meslektaşlarla, süpervizyon alanlarla kullanmak yerine “karınca kararınca”
ve çalışanlarla ilişkiler tüm camiamızın kullanımına açmayı
14) Özel iş sahalarında etik çıkmazlar uygun buldum. Önce 2006’da kişisel
15) Yasal sistemde psikologlar web sitemde yayına koymuştum, şimdi
16) Öğretmen rolleriyle psikologlar de Türk Psikoloji Bülteninin Etik özel
17) Akademik yayın ve araştırma etiği sayısı için Editörün önerisi ile burada
yayınlanmıştır.
Türk Psikologlar Derneği’nin Etik Yö-
netmeliklerinin 2004 Yılında yayınlan- Kuşkusuz, kitabın yayıncısının ve ya-
masının ardından (ulaşmak için www. zarlarının haberi ve izni olmadan resmi
psikolog.org.tr), öğrencilerin ve meslek- bir çeviri etik olamayacağından, burada
taşların etik konularda eğitiminde ör- sadece kendi uygun bulduğum seçmece
nek etik vakalarına büyük bir ihtiyaç 50 vakanın kendimce uyarlanmış çeviri-
bulunmaktadır. İnanıyorum ki, ileride sini ve yine kendimce katkıda bulundu-
TPD kendi etik vakalarını da tıpkı APA ğum tartışmalarını ders notu mahiyetin-
gibi dosyalayacak ve kendimize özgü de özet olarak vermekle yetindim. Ancak,
Türk Psikoloji Bülteni, Aralık 2007, Yıl: 13, Sayı: 41, s. 34
orijinal kaynağa bakmak isteyebilecekleri kurulu kararlarından ya da yazarların

de düşünerek her vakanın kitaptaki ori- kendi bildikleri olaylardan uyarlanmıştır.
jinal numarasını da aynen korudum. Bir Kamuoyunun bilgisine basın veya mah-
diğer değişle, kendi anladığım ve hatta keme kararları yolu ile sunulduğu du-
bazen “zorla” yorumladığım kadarıyla rumlar haricinde tüm vakalarda her türlü
ve ülkemizde alışık olmadığımız huku- gizleme tekniği kullanılmıştır: Bağlamlar
ki kavramlardan arındırılmış, isimleri değiştirilmiş, cinsiyetler değiştirilmiş, bir
çıkarılmış ve zaten kısa verilmiş olma- vakanın ayrıntıları bir diğeri ile bir-
larına rağmen tarafımdan çeviride bazen leştirilmiştir. Sık sık da vakaların çeşitli
daha da özetlenmiş vakaları aşağıda yönleri kesilip biçilerek, suçlama ya da
bulacaksınız. Yaptığım format değişikliği ihlalin yalnızca bir yönü öne çıkarılarak
ile de her vakanın bitimine bir soru ekle- ele alınan konu başlığına uygun bir sa-
yerek o vakada etik yorumun ne olacağını deleştirmeye gidilmiştir. Öğrencilerin ez-
sordum. Cevap ya da tartışma ise her berlemelerine yardımcı olmak ve olası
vakada ikinci paragrafta verilmiştir. bazı çağrışımları önlemek maksadıyla
vakalarda adı geçen psikolog, müşteri
Dolayısıyla, bu metnin ticari amaçla ve üçüncü şahısların isimleri konuya
çoğaltılması ve/veya çevirenine/yorum- uyumlu eğlenceli takma adlarla verilmiş-
layanına (yani benim bu çalışmama) atıfta tir. [Örneğin aşağıdaki vaka 1-21’deki
bulunmadan sanki orijinal kaynaktan çoklu ilişkiler içine giren psikoloğun
aktarılıyormuşçasına herhangi bir yerde soyadı “Blender”(her şeyi birbirine ka-
ve herhangi bir amaçla kullanılması be- rıştıran alet) olarak verilmiştir. İngilizce-
nim emeğime bir saygısızlık olacağı gi- ye özgü tüm bu özel adlar çeviride tü-
bi aynı zamanda bilim etiğine uygun müyle ortadan kaldırılmıştır. Ç.N.]
değildir. Bu çalışmamın kaynağı, mut-
laka orijinal kitap kaynağı ile birlikte bu Etik Vakalar
metnin yer aldığı Bülten kaynağı olarak
gösterilebilir. 1) 1-12. (Sömürücü davranan psikolog)
Bu kitabın orijinalini aynen çevirmek Öğretim görevlisi olan psikolog doktor

isteyen biri çıkarsa, bu yorumlu çevirile- ders verdiği sınıf için özel bir oturma
rimi hiç dikkate almadan kendisi kitabın planı yapmış ve öğrencilerin hep aynı
üzerinde çalışmalıdır ve ortaya çıkan sıralarda oturmalarını istemişti. En ön
çevirinin sorumluluğu da tümüyle kendi- sıraya da maksatlı olarak bir kız öğrenci-
sine ait olmalıdır. yi yerleştirmişti. Bir yakın arkadaşına
da bu yaptığını açıklarken, söz konusu
Kaynak Kitabın Önsözünden… kızın sürekli kısa etek giyindiğini ve
dikkatsizce hareket ettiğini itiraf etmişti.
Yazarlar bu kitaplarında kısa vaka özetle- Arkadaşı onun bu davranışının soru
rini konularına göre sınıflayarak sun- işareti doğurabileceğini belirttiğinde de,
makta ve her bir vaka çerçevesinde öğretim görevlisi, arkadaşına “sen açık-
etik açıdan uygun olmayan durum il- ça yaşlanmışın arkadaş” demişti. Bu psi-
gili kaynaklara da atıflarda bulunularak koloğun davranışı hangi etik ilkelere
açıklanmaktadır. En çok da kitabın ba- aykırıdır?
sıldığı yıl hala yürürlükte olan APA
Etik ilke ve standartlarına (1992 Baskısı) Psikoloğun bu davranışı sömürücü dav-
atıflarda bulunulmaktadır. Verilen vaka- ranan psikologlara tipik bir örnektir.
lar APA Etik Kurulunun vaka dosyala- Otoritesinin avantajını kötüye kullan-
rından, mahkeme kayıtlarından ve lisans maktadır. Kendisinin zararsız bir doyum
olayı şeklinde açıklayarak hiçbir içgö- ziyade, kendini öldürme kararlılığının

rüsü bulunmadığını göstermektedir. bir göstergesi olabileceğinden endişele-
Bunun sınıftaki öğretim, dikkat ve cid- niyordu. Psikolog adamı planları hak-
diyeti nasıl etkileyebileceğini değerlen- kında sorguladı ama cevaplar da be-
dirememektedir. Eğitme mesleki sorum- lirsizdi. Kendine zarar vereceğine dair
luluğu altına verilmiş bir öğrenciden endişeleri inkar ediyordu. Danışan seans
kendi yararına avantaj elde etmek için bitmeden 15 dakika önce yerinden sa-
özel bir ayarlama yapmakla, bizlere sö- kince kalkıp affını istedi. Burada psiko-
mürücü davranışın ne denli dolaylı ve log ne yapmalıdır? Bir taraftan parasını
kolayca gözlenemez bir durum olabile- almakta olduğu danışana “terapiyi bı-
ceğinin bir örneğini vermektedir. rakmamalısın” mı demelidir? Danışanın
refahı ve iyiliğini nasıl gözetmelidir?
2) 1-21. (Çoklu ilişkiler)
Bu durumlar için hazır bir reçete yoktur.
Bir psikolog doktor bir danışanının Eğer bu şüphe ciddi boyutta hissedilmiş-
Etik Kurula başvurma tehdidinde bulun- se, aile ya da ilgililerin mutlaka uyarıl-
masıyla çok şaşırmıştı. Psikolog bu da- ması, bilgilendirilmesi gerekir.
nışanını bir süre önce bahçıvan olarak
işe almıştı. Çünkü danışanı akıl hasta- 4) 1-31. (Psikoloğun müdahale etme zo-
nesinden yeni taburcu olmuştu, iş dene- runluluğu)
yimi yoktu, başka bir iş bulamamıştı ve
zor durumdaydı. Psikolog danışanına Gözü yaşlı danışan, psikolog doktora
büyük bir yardımda bulunduğunu dü- önceki terapisti ile dehşet verici bir
şünerek onu işe almıştı. Ancak, bir süre yaşantısının olduğunu anlatır. İddiasına
sonra danışanı bahçıvanların kendi aldı- göre önceki psikolog terapisti seans bo-
ğı gibi asgari ücretten daha fazla gelir yunca çoğunlukla hiçbir şey demeden
elde etmeleri gerektiğini belirterek işve- oturup, danışan konuşurken dergilere
reninden şikayetçi olmuştu. Bu durumu- göz gezdirirmiş. Konuştuğunda da sert
nu mesleki etik açısından nasıl yorumla- emirler verirmiş: “Bırak o ilişkiyi!”, “Ma-
mak gerekir? dem o kadar değersiz hissediyorsun, ne-
den kendini öldürmüyorsun?” Psikolog
Burada “danışanla çoklu ilişkilere girme- bu eski terapisti zaten çok garip biri ola-
me” etik kuralı ihlal edilmiştir. Rasyo- rak biliyormuş. Bu yaptıklarının yanlış-
nalizasyonlar muhtelif olabilir veya iyi- lığını, eski terapist ile konuşmak için
likseverlik olarak yorumlanabilir ama girişimde bulunmayı danışana teklif
bunlar ihlali ihlal olmaktan çıkarmaz. ettiğinde, danışan histerikleşerek, tespit
edilmeyi kabul etmeyeceğini kararlı bir
3) 1-24. (Kriz durumları) şekilde belirtmiş ve bunu istemediğini
söylemiştir. Bu eski terapistin tutumunu
Önemli miktarda intihar düşünceleri dile meslek etiği açısından nasıl değerlen-
getiren ve intihara dönük davranışlar dirirsiniz?
içinde bulunmuş bir danışan, bir terapi
seansı sırasında alışık olmadık biçimde Kuşkusuz eski terapist yetkin davran-
donuk görünüyordu ve terapiyi bıraktı- mamış ve etik ihlalde bulunmuştur.
ğını söyledi. Psikolog danışanının haya- Meslektaş kontrolü (peer monitoring)
tındaki stres kaynaklarının farkındaydı gereği bu konuşmayı yapmak ve müda-
ve onun apatik (duygusuz) durumundan hale etmek gerekir ama buna danışan
endişeleniyordu. Şimdiki görünümünde- izin vermiyor. Danışanın kimliğini açık
ki sakinliğin bir düzelme işareti olmaktan etmeden bu olaya müdahale edilebilir mi?
Bunun yolları araştırılmalıdır. tur. Şikayet edene, “psikoloğun vatandaş

rolü üzerinde bir yaptırım haklarının bu-
5) 2-7. (Yönetmeliğin yasaklamadığı du- lunmadığı ve bu tür ilişki başarısızlıkla-
rumlar) rına karışma yetkilerinin bulunmadığı”
uygun bir dille anlatılmıştır.
Bir kadın gazetede okuduğu kedi beyin-
lerinde uyarılmış potansiyeller üzerinde 7) 2-17. (Üye olmayan kişilerin şikayet
araştırma yapan bir psikoloğu bir şika- edilmesi)
yet mektubu ile Etik Kurula ihbar edi-
yor. Bu psikoloğun kedilere yaptığının Bir kadın, kendisini doktoralı psikolog
insanca olmayan, ahlaki olmayan ve eti- olarak tanıtan birine psikoterapi için git-
ğe aykırı bir davranış olduğunu iddia meye başladıktan bir süre sonra Etik
ederek cezalandırılmasını talep ediyor. Kurula avukatı ile birlikte başvuruyor.
Bu durumda Etik Kurul ne yapmalıdır? Bu kişinin kendisinden yüklü miktarda
para talep ettiğini, eğer bu konuda bir
Eğer bu deneyler sırasında uygun anes- şikayette bulunursa, terapide elde ettiği
tezi vermeden kedilerin beynine elektrot gizli bilgiler doğrultusunda, zengin ve
yerleştirme ve hayvanın acı çekmesini ön- etkili kocasına kendisinin evlilik dışı
leyici tedbirler almama gibi durumların ilişkilerini ve yaptığı çılgınlıkları ihbar
kanıtları olsa, Etik Kurul yönetmelikte etmekle tehdit ettiğini, buna ilişkin ka-
bunlar açıkça belirtildiği için bir yaptı- nıtları bulunduğunu bildiriyor. Etik Ku-
rım öngörecektir. Ama ortada böyle bir rul da yaptığı incelemede bu kişinin li-
kanıt yokken, sırf kediler üzerinde be- sanslı olmadığını ve ofisinde asılı olan
yin araştırması yaptı diye psikoloğa ka- doktora diplomasının telefonla sipariş
rışamaz. Duygusal olarak yapılmış ama edilen geçersiz ve süs olarak kullanılması
yersiz bir şikayettir. gereken bir belge olduğunu ortaya çı-
karıyor. Bu durumda Etik Kurul ne yap-
6) 2-8. (Psikolog rolünde işlenmemiş ha- malıdır?
talar vs.)
Kuşkusuz buradaki kişinin davranışı
Yakın zamanda boşanmış bir erkek, iş her şeyden önce yasadışıdır; bir çeşit
yerinin bulunduğu binada ofisi bulu- dolandırıcılıktır. Hukuk yolları işletil-
nan kadın psikoloğu Etik Kurula şika- melidir. Etik Kurulu ilgilendiren bir du-
yet etmiştir. O’nu halen devam eden rum değildir. Elbette meslek örgütü üye-
yüksek kaygılı durumundan sorumlu liği bir kişiye yeterliği getirmez, üye ol-
tutmuştur. Bu ikili bir süre önce çıkmaya mamak da yetersiz olunduğu anlamına
başlamışlar ve birkaç kez de geceyi bir- gelmez. Ancak üyelik, etiğe uygun çalış-
likte geçirmişlerdir. Sonra psikolog ka- mayı gerektirmesi bakımından müşteri
dın ilişkiyi aniden bitirmiş ve adama ye- için ek bir güvencedir.
terli bir açıklama da yapmamıştır. Adam
da bunun üzerine Etik Kurula söz konu- 8) 2-19. (Şikayetin süre gibi kısıtlamalara
su başvuruyu yapmıştır. Bu durumda uymadığı durumlar)
Etik Kurul ne yapmalıdır?
Bir adam korkuları nedeniyle gittiği
Bu vakada -kadın psikoloğun bu şikayetçi psikoloğun kendisine “pantolonunu ve
adamı bir hasta, danışan ya da süperviz- iç çamaşırını indirip arkasını dönmesini”
yon alan kişi olarak hiçbir zaman görme- söylediğini, bunu yaptığında da, hiç u-
diği açıklığa kavuşturulduktan sonra- yarmadan başparmağını anüsüne soktu-
mesleki etik adına yapacak bir şey yok- ğunu ve “artık bir daha hiç korkmayaca-
ğını” söylediğini, “kendisini korkuların- baren seans başına 40 dolar talep edece-
dan kurtardığını” ifade ettiğini, bu olay- ğini söylediğini; bu psikoloğun bir taraf-
dan kimselere bahsedemediğini, ta ki 8 tan şirketten parasını alırken, bir taraftan
yıl sonra gittiği bir başka psikoloğa da kendisinden alacağını düşünmüş ve
bu olaydan bahsedebildiğini ve böyle şikayetçi olmuştur. Ancak, psikolog so-
bir tekniğin korkuyu nasıl tedavi et- rulduğunda durumu şöyle açıklamıştır:
tiğini sorduğu zaman böyle bir teknik Şirketle anlaşma yapmıştır. Elemanlar
bulunmadığını öğrendiğini belirterek kendisinden terapi alırlarsa, ilk 10 seansı
Etik Kurula şikayette bulunmuştur. Bu Şirket ödeyecektir. Sonraki seanslar için
durumda Etik Kurul ne yapmalıdır? de kişinin maaşı dikkate alınarak psiko-
log tarafından ücretlendirilecektir. Bu
Etik Süreç Yönetmeliği şikayetlerin 5 bilgi de, şirket broşüründe çalışanlara
yıl geçmeden yapılmasını öngörmekte- sağlanan olanaklar arasında açıkça ya-
dir. Ama açıktır ki bu adam söz konusu zılmıştır. Ayrıca psikolog bu durumu
“terapi(!)”den travmatize olmuş ve bir ilk seansta danışana açıkladığını da i-
daha da terapiye devam edememiştir. fade etmiştir. Şikayetçi de sorulduğunda
Bu utancı da 8 yıl kimselere açamamıştır. “evet ilk seansımızda bana bu 10 seans-
İtiraf etmesi de zaten beklenmez. Bu ne- la ilgili bir şeylerden bahsetmişti ama
denle Etik Kurul bu davada 5 yıl kısıt- sonra ben bu konuyu hiç düşünmedim”
lamasını uygulamama kararı alarak da- demiştir. Bu durumda Etik Kurul ne
vayı açmıştır. yapmalıdır?
9) 2-25. (Şikayet edilen biri olmanın teh- Etik Kurul bu durumda herhangi bir etik
likeleri) ihlal saptamamıştır.
Etik Kuruldan bir soruşturmaya davet 11) 2-33. (İçgörü ve pişmanlık gösterme)
mektubu alan doktoralı psikolog şu ce-
vabı yazıp göndermiştir: “O kadın de- Bir psikolog doktor Etik Kurula başvura-
linin tekidir. Söylediği hiçbir şeye inan- rak bir danışanıyla cinsel yakınlaşması
mamalısınız.” Bu durumda Etik Kurul ne olduğunu itiraf etmiştir. Büyük bir vic-
yapmalıdır? dan azabı yaşamaktadır. Evliliğinde bir
karmaşa döneminde olduğunu ve da-
Etik Kurul şikayet edilenlerden şikayet nışanın sevgiyle yaklaşımının kendisini
edenin saygın/sözüne güvenilir (cred- bu ilişkinin içine sürüklediğini ifade
ible) olmadığına dair bu tür basit karşı etmiştir. 2 kez cinsel yakınlaşmaları ol-
çıkışları kabul etmez. Hatta bu psikolog duğunu, hemen sonrasında yaptığının
bir danışan için böyle bir nitelemede yanlışlığının farkına vararak danışanla
bulunmakla Kurul üyelerinde kötü bir terapiyi sonlandırdığını ve ona birkaç
izlenim de bırakmıştır. Dolayısıyla Etik yeni terapist önerdiğini belirtmiştir. Ay-
Kurul davayı sürdürmelidir. rıca hatasını danışanına da itiraf etmiş
ve kendisinin artık onun için uygun bir
10) 2-28. (İhlal olmaması) terapist olamayacağı bilgisini de vermiş
olduğunu eklemiştir. Sonrada kendisi te-
Bir kişi kendisinin pahalı bir psikotera- rapi almaya başladığını, terapistine bu-
pi alması için aldatıldığını ve tuzağa nun kendisi için vicdani bir konu ol-
düşürüldüğünü iddia ederek şikayetçi duğunu söylemiş olduğunu belirtmiştir.
olmuştur. Kadının iddiası, çalıştığı şir- Terapisti de psikoloğun bir daha böyle
ket tarafından ödenen bir terapi alırken, bir davranışa yönelmeyeceği konusunda
10. seansta terapistin gelecek seanstan iti- çok yüksek bir motivasyonu olduğunu
rapor etmiştir. Sonuçta Etik Kurul bu baş- ABD’nin Batısından orta-kırsal bir bölge-
vuru üzerine ne yapmalıdır? ye gelerek buradaki bir üniversitede li-
sansüstü eğitime (master-doktora birle-
Bu örnekte mutlak bir etik ihlal bulun- şik programı) başlayan bir öğrenci, da-
masına ve bu da meslekten ihracı ya da nışma psikolojisi doktora programından
koşullu istifayı gerektirmesine rağmen, 3. sömestrinin sonunda “kişisel olarak
Etik Kurul psikoloğun olaya yaklaşımı- programa uygun olmadığı” belirtilerek
na bakarak sonuçta kınama ile yetinmiş çıkartılmıştır. Bunun üzerine öğrenci bu
ve üyeliğin devamına izin vermiştir. Bu uygulamayı Etik Kurula şikayet etmiş
arada 1 yıl boyunca terapistinden psi- ve notları çok iyi olduğu halde ve ön-
koloğun ilerlemesine kanıt olan 4 er ay- ceden herhangi bir uyarı yapılmaksızın
lık raporlar yazması istenmiştir. programdan çıkarıldığını belirterek prog-
ramın yöneticisini şikayet etmiştir. Etik
12) 3-4. (Yeterlik) Kurul ne gibi bir karar verebilir?
Psikolog doktor bir klinik psikoloji prog- Etik Kurul, öğrencinin atılmadan önce
ramından mezundur. Tüm uygulamaları, davranışlarını düzeltmesi için önceden
alan çalışmaları ve intörnlük dönemi hiç uyarılmamasını veya buna bağlı ola-
yetişkin hastaların bulunduğu ortamlar- rak özel bir süpervizyona yöneltilmeme-
da olmuştur. Çocuk gelişimi ve psikopa- sini dikkate alarak, sonuçta araya girip,
tolojisine ilişkin dersler almamasına rağ- bu programdan bir master derecesi al-
men şimdi çocuklarla da çalışma yap- masını sağlamıştır. Kendisine ayrıca bir
mak istemektedir. Gelişim psikolojisi ve başka üniversiteye transfer olma hakkı
çocukların psikoterapisi konularında 5-6 da tanınması sağlanmıştır. Etik Kurul bu
tane temel kitap okuduktan sonra çocuk vakada taraflar arasında bir iletişim prob-
danışanlar da kabul etmeye başlamıştır. lemi olduğuna ve buna bağlı olarak da
Bu durumunu mesleki etik açısından na- öğrencinin mağdur edildiğine hükmet-
sıl yorumlamak gerekir? miş ve bu müdahaleleri yapmıştır.
Bu psikoloğun iyi eğitilmiş bir yetişkin 14) 3-11. (Yeterlik: Öğrenci değerlendir-
klinik psikoloğu olmasına rağmen, for- meleri)
mel eğitim almadan, sadece kitaplardan
öğrendikleriyle çocuklarla psikoterapi Profesyonel (Uygulamalı mesleki) psiko-
uygulamaya kalkışmış olması, eğitimiyle loji programında lisansüstü öğrenim
bağlantılı yeterliğinin ötesine geçmiş görmekte olan bir öğrencinin notları
olduğu anlamına gelmektedir. Üstelik mükemmel değil ama iyiydi. Uygulama
kendisi bu yeterlik aşımının farkında süpervizörlerinden bazıları, bu kız öğ-
değilmiş gibi görünmektedir. Bu vakada rencinin, profesyonel bazı gereklilikleri
elbette teknik olarak profesyonel stan- oldukça iyi yapıyor olsa da, dürtü-
dartlara uymama bulunmakla birlikte, sel davrandığını ve duygusal yönden
olayın tamamen etik dışı görülmesi de olgunlaşmamış olduğunu belirtiyorlardı.
bir zorunluluk değildir; çünkü bir taraf- İstatistik dersinden aldığı bir C- notu
tan da kişi sonuçta klinik psikolojisi üzerine bu öğrenci bir broşür hazırlaya-
uzmanıdır ve şu ya da bu şekilde çocuk rak, dersin hocasını “ahmak ve cinsiyet
psikoterapisi konusunda kendini geliş- ayrımcısı” olarak niteliyor, ayrıca “anal
tirme çabası da göstermiştir. kişiliğe” sahip olduğunu, entelektüel
biri olmadığını ve benzeri nitelemeleri
13) 3-7. (Yeterlik: Öğrenci değerlendir- sıralıyor. Sonra da bu broşürü Bölümün
meleri) duyuru panolarına asıyor ve posta ku-
tularına bırakıyor. Bu öğrencinin söz ko- tür müdahaleleri yekin olarak yapabile-
nusu davranışı Etik Kurul tarafından na- cek uzmanlar en yakın 350 Km uzaklık-
sıl değerlendirilebilir? taki bir şehirde bulunuyordu. Burada
meslek etiği ilkeleri dikkate alındığında,
Burada bir tür psikopatolojik bir davra- o uzak şehre sürekli tedavi almaya gitme
nış sözkonusu ama bu psikopatolojinin olanağı bulunmayan bu hastalara bu te-
türü ve düzeyi programdan atılmayı ge- rapist müdahale etmeli mi yoksa etme-
rektirecek kadar ağır mı yoksa tedavi ve meli midir?
rehabilitasyonla düzelecek kadar hafif mi
belli değildir. Dolayısıyla öncelikle bunun Belli becerileri ve eğitimi eksik olan bir
incelenmesi gerekir kararı çıkmıştır. psikoterapistten terapi almak hiç terapi
almamaktan daha iyi bir seçenek değil
15) 3-15. (Yeterlik: Devamlılığını sağla- midir? Aslında bu sorunun kolay bir
ma) yanıtı yoktur. Elbette öncelikle hastaları
uygun yeterlikteki uzmanlara gönderme
Bir psikolog doktor “ikincil reaktif olanakları araştırılmalıdır. Ancak, bu ke-
enüresis” (yani belli bir yaştan sonra sinlikle mümkün olamıyorsa, kaynak-
gece yatağını ıslatmaya başlama) sorunu lar sınırlıysa, danışan hiç müdahalesiz
olan çocuk danışanlarına, bu sorun için kalmasın denecekse, mutlaka bu ko-
belli davranışsal tedavilerin görece kısa nuda yeterli bir uzmandan -mesela
zamanda çok etkili olduğuna dair lite- telefonla- süpervizyon (danışmanlık) al-
ratürde önemli kanıtlar olmasına rağ- mak şartıyla müdahale edilmelidir. Bu-
men, uzun süreli bireysel psikoterapi nunla birlikte danışanın ihtiyacı olan
öneriyordu. Bu durum meslektaşları ta- ile terapistin yeterliği arasında bu yolla
rafından kendisinin dikkatine getiril- bile telafi edilemeyecek büyüklükte bir
diğinde ise itiraz etmemiş ama oldukça uçurum varsa (ki bunu da terapistin
şaşırmış görünerek, bilgilenmek üzere kendisi değerlendirecektir!), uygulana-
tam bu noktada mesleki literatüre baş- cak bir tedavinin bir yarardan çok zarar
vurmuştur. Bu psikoloğun durumunu getirme olasılığı nedeniyle, tedaviye hiç
mesleki etik açısından değerlendiriniz. kalkışılmamalıdır.
Bu psikolog kişisel yeterliğini devam et- 17) 3-20. (Sorunlu psikolog)

tirme sorumluluğunu zamanında yerine
getirmemiş görünmektedir. Danışanları- Bir erkek psikolog doktor, bir kadın da-
na etkili alternatif tedavileri önermek nışanı tarafından kendisiyle cinsel iliş-
bir profesyonelin sorumlulukları arasın- kiye girmesi sonucu duygusal yönden
dadır. yaralandığı şikayeti üzerine Mahkeme-
ce zina ile suçlanmıştır. Psikolog, Etik ku-
16) 3-16. (Yeterlik aşımı) rul duruşmasında da kendisinin son bir-
kaç yılda yaklaşık bir düzine kadın has-
Bir psikolog doktor kısa süreli psikotera- tasıyla cinsel ilişkiye girdiğini kabul et-
piler konusunda eğitim almıştı. Bir gün miştir. Ayrıca evliliğindeki aşırı baskının
ailesiyle birlikte bir dağ kasabasına taşın- önemli oranda kaygı, özsaygı kaybı ve
dı, çünkü kendi yaşam tarzlarına burayı cinsel yetersizlik duygusuna neden ol-
uygun bulmuşlardı. Ancak burada bazı duğunu da itiraf etmiştir. Etik Kurula,
danışanlarının karşısına getirdiği sorun- bu kadın danışanlarıyla girdiği cinsel
lara müdahaleye hazır değildi. Bunlardan ilişkiler için, “onlara da bana da çok iyi
bazıları da açıkça uzun süreli psikotera- geldi, üstelik ben seanslarımın o kısım-
pilerden yararlanacak vakalardı ama bu larından para da almadım” demiştir.
Ayrıca, “bence bunu önceden dikkatlice uzmana havale etmelidir, danışanı elinde
düşündüyseniz ve danışanınızla da ko- böyle süründürmemelidir.
nuştuysanız, söz konusu etik kuralı ih-
mal etmekte bir sakınca yok” demiştir. 19) 4-5. (Psikoterapide çelişen değerler)
Bu vakayı nasıl değerlendirirsiniz?
14 yaşında bir genç erkek, artan biçimde
Bu psikoloğun oldukça “eşsiz” bir bakış depresifleştiği ve sosyal yönden içe
açısı olduğu anlaşılmaktadır! Söz konu- kapandığı endişeleriyle bir psikolog
su etik dışı davranışlarına yol açan veya doktora gönderilmişti. Psikolog, gencin
gerekçe oluşturan kendi sorunlarına yakınları ve ailesinin kısıtlamalarıyla
ilişkin çok az bir içgörüsü olduğu an- karşılaştığını, geliştirmekte olduğu ergen
laşılmaktadır. Üstelik buna ilişkin bir bağımsızlığı hissinin bu durumdan sek-
pişmanlığı da yoktur ya da çok az var teye uğradığını tespit etmişti. Gençle bir-
görünmektedir. Oysa belli ki bir çeşit kaç ay çalıştıktan ve kendisinde ilerleme-
ruhsal bir sorun nedeniyle etik ihlalde ler gözlemeye başladıktan sonra psikolo-
bulunmaktadır ve bu durum bir sürekli- ğa gencin ana babasından telefonlar gel-
lik göstermektedir. meye başlamıştı. Gencin çok girişken
davranmaya ve aile dışındaki kişilerle
18) 3-25. (İyileşmeyen danışan) fazlaca ilgilenmeye başlamasından yakı-
nıyorlardı. Terapinin oğullarını kendile-
Bir kadın danışan bir erkek psikolog rinden uzaklaştırdığını iddia ediyorlar,
doktordan tam 6 yıldır her hafta psikote- terapisti bu konuda suçluyorlardı. Bu
rapi almaktadır. Bu danışan terapiye ilk durumu mesleki etik yönünden değer-
başladığında getirdiği yakınmalarıyla ar- lendiriniz.
tık çok uzun bir süredir başarılı bir biçim-
de baş edebilmektedir ama bu psikolog- Psikoterapilerde danışan yakını ile bu tür
la terapi seansları yapmaya da çok ba- çelişkiler ve buna bağlı yakınmalar orta-
ğımlı hale gelmiştir. En azından son 4 ya çıkabilmektedir. Çünkü ailede kurul-
yıldır danışanın duygusal durumunda, muş bulunan ama sağlıksız olup, danışa-
terapiye artan bağımlılığı haricinde, ger- nın sorunlarını ortaya çıkaran o denge
çek bir değişim olmamıştır. Psikolog da sarsılmaya başlar. Burada psikoloğun
terapiyi sonlandırma konusunda en ufak aileyi danışanla birlikte ortak bir seansa
bir çaba göstermemiştir. Bunun felsefe- davet edip, sağlıklı ve doğru olanın ne
sini de “eğer danışan beni görmeye ih- olduğu konusunda bilgilendirme yapma-
tiyacı olduğunu söylüyorsa, görebilir” sı gerekir.
şeklinde izah etmektedir. Bu psikoloğun
durumunu mesleki etik açısından nasıl 20) 4-14. (Tedavi için terapistin reddetme
değerlendirmek gerekir? hakkı)
Bu psikolog “sonsuz psikoterapi” gibi a- 13 yaşında bir erkek çocuk şehrin Ruh
cayip bir kavramsallaştırmaya inanmak- Sağlığı Merkezine gelmiş ve “burada
tadır. Terapiyi bir noktadan sonra bu konuşacak biri var mı?” diye sormuştur.
şekilde uzatmak, ancak terapistin danışan Bunun üzerine orada görevli psikolog
bağımlılığını bir şekilde pekiştirmesiyle doktor tarafından bir ilk görüşmeye
mümkün olabilir. Normalde beklenen, alınmıştır. Çocuk birçok kişisel ve ailevi
tedavide bir süre ilerleme sağlanamıyorsa sorununu anlatmış, evde aşırı fiziksel is-
ve ilave tedavi ille de gerekiyorsa, tera- tismara uğradığından yakınmıştır. Ancak,
pist kendi başarısını objektif bir biçimde psikologtan bu durumunu kimseyle, özel-
değerlendirmeli ve gerekiyorsa başka bir likle de ailesiyle tartışmamasını istemiş-
tir. Psikolog görüşlerini çocukla paylaş- tir. Bu vakada terapistin davranışlarında

mış ve 18 yaş altında kimseye, velayet bir etik sorun var mıdır?
sahibinin izni olmadan müdahale ede-
meyeceğini bildirmiş, ayrıca bu tür şüphe- Hayır, yapılan bu yaptırım uygulamasın-
li çocuk istismarı olaylarını yasalar gere- da açık bir etik ihlal yoktur ama psikolo-
ği devletin ilgili bürosuna bildirmek zo- ğun sorunu ele alışı açısından bir yanlışı
runda olduğunu ifade etmiştir. Çocuk bu vardır. Olayın bu şekilde tırmanmasına
açıklamalar karşısında kendisini ihanete izin vermeyerek, danışanının öfkeli duy-
uğramış gibi hissettiğini söylemiştir. Bu- gularını terapi seansında ifade etmesine
rada durumu mesleki etik açısından nasıl izin vermeliydi ve bu duygular üzerinde
değerlendirirsiniz? çalışmalıydı. Bu yolla, örneğin danışanın
beklediği tedaviyi almadığı yönündeki
Bu vakada psikoloğun herhangi bir mes- muhtemel düşüncelerini açığa çıkarabi-
leki etik ihlali söz konusu değildir, aksine lir ve arabasını da bu şekilde kurtarabi-
tam da yapması ve açıklaması gerekenle- lirdi! Terapist bunun böyle olması ge-
ri yapmış ve açıklamıştır. Çocuğa bunları rektiğini mesleki yeterliği gereği bilme-
açıklamakla onun haklarına saygısını da sine rağmen, sorunu bu defasında yanlış
göstermiştir. bir biçimde ele almıştı.
21) 4-22. (Danışanın psikologtan tehdit 22) 5-12. (Tedavi teknikleri seçimi)
olması/kızması)
Psikolog doktor bir devlet hastanesinde
Kadın danışan terapistiyle randevula- duygusal problemleri olan çocuklarla ça-
rından birkaçına gelmemiş ve önceden lışmaktadır. Sürekli olarak kafasını du-
arayıp randevusunu iptal de etmemiştir. vara vuran bir çocuk için bu kendini ya-
Psikolog doktor olan terapist birkaç de- ralayıcı davranışı değiştirmeye yönelik
fasında uyardıktan sonra danışana şu olarak bir davranış değiştirme programı
bilgiyi vermiştir: Eğer gelemeyeceği bir uygular. Çocuk bundan dolayı bir gözü-
randevusunu uygun biçimde iptal etme- nü yitirmiştir ve diğerini de yitirme teh-
den randevusuna bir daha gelmemezlik likesi vardır. Programa göre çocuk her
yaparsa, gelemediği o seans için de bir ka-fa vurma davranışı yaptığında kendisi-
ücret ödemesi gerekecektir. Danışan bu ne bir çubuk dokundurularak kısa süreli
bilgiyi aldıktan sonrasında da aynı şekil- bir elektrik şoku uygulanmaktadır. Ön-
de randevusuna iptal etmeksizin gelme- ceden daha ‘hafif’ davranış değiştirme
miştir. Sonradan da bu gelemeyişini, te- teknikleri de denenmiş ama başarılı ol-
rapistin önerdiği bir sigara bırakma gru- mamıştır. Ebeveyn izni de alınarak bu
buna katılmasına bağlamıştır. Psikolog, program uygulanır. Daha sonra bu kli-
bunun randevuyu uygun biçimde iptal nikteki bir hemşire kızgın bir zamanında
etmemek için geçerli bir mazeret olma- bir yerel gazeteye verdiği mülakatta psi-
dığını belirtmiştir. Danışan da kızmış ve koloğu “çocuklara elektrikle işkence yap-
kaçırdığı seansın ücretinin kaç para ol- makla” suçlamıştır. Psikoloğun durumu-
duğunu sormuş, sonra da bir çek yazıp nu burada verilen bilgiler ışığında etik
masaya atarak öfkeyle çıkıp gitmiştir. açısından değerlendiriniz.
Psikolog 2 saat sonra ofisinden çıkıp oto-
parka arabasının yanına geldiğinde ara- Bu vakada Etik Kurul ihbar üzerine
basında yüzlerce çekiç darbesiyle karşı- soruşturma yapmış, sonuçta psikoloğun
laşmıştır. Ortada bunu kimin yaptığına bilimin gereğini yerine getirdiğine ve
dair bir kanıt bulunmamakla birlikte psi- uygulamalarında bir etik ihlal olmadığı-
kolog bu öfkeli danışandan şüphelenmiş- na karar vermiştir.
23) 6-10. (Acil tehlike durumu ve gizlilik) dir ve etik dışı değildir. Aslında en doğru-
su psikoterapiye başlamadan önce ana
Bir eğitim psikoloğu hafta sonu tatili- babaya terapinin sınırlarının ne olduğu
ne başlamak üzere ofisinden çıkmaya konusunda bir bilgilendirme toplantısı
hazırlanırken bir danışanından telefon yapıp, tüm bu gibi konuları açıklamaktır.
gelir. Kız, kendini öldürmek için bir Bu vakada bunun yapılıp yapılmadığı
miktar ilaç yuttuğunu söylemiştir. Psi- açık değildir ama bu aşamada en doğru
kolog, danışanına doktoru ile temasa olan da kızın da bulunduğu bir ortak
geçmesini ve pazartesi sabah da kendi- aile görüşmesinde danışana destekleyici
sini görmeye gelmesini söyler. Başka da olmaktır.
bir müdahale girişiminde bulunmaz. An-
cak danışanı o akşam doktorunu veya 25) 6-28. (Ders malzemelerinin gizliliği)
başkasını aramaz ve ilaç zehirlenmesi
sonucu ölür. Burada psikoloğun davra- Psikolog doktor öğretim üyesi engelli bir
nışını etik yönünden değerlendiriniz. çocuğun zihinsel değerlendirmesinden
arşivlediği test malzemelerini yüksek li-
Psikolog açıkça etik dışı davranmıştır. sans sınıfında kullanmıştır. Çizim kop-
Böyle acil bir tehlike durumunda gere- yaları, test protokolleri üstünde açık isim
kirse danışanın kimliğinin ortaya çık- ve adres olmasına rağmen yüksek lisans
masını önleyen gizlilik kuralını da ih- öğrencileri tarafından incelenmiştir. Ço-
lal ederek yardım ekiplerini harekete ge- cuğun ailesini tanıyan bir öğrencinin bu
çirmeli ve danışanına müdahale edilme- durumu aileye haber vermesi üzerine
sini sağlamaya çalışmalıydı. aile, çocuklarının gizlilik hakkını ihlal
ettiği suçlamasıyla psikolog öğretim üye-
24) 6-17. (Ailenin kayıtlara ulaşımı) si hakkında etik şikayet başvurusunda
bulunmuştur. Öğretim üyesi ise kendi-
Onbeş yaşında bir kız olan danışan psi- sini savunurken “sınıftaki öğrencilerinin
koterapiye devam ediyordu. Kendisini yüksek lisans grubu olmasından dolayı
ana babasından yabancılaşmış hissedi- kimliği gizlemeye gerek görmediğini”
yordu. Cinsel açıdan aktif bir yaşamı açıklamıştır.
vardı. Ana babası kızlarının bulaşıcı bir
cinsel hastalığa yakalandığını keşfetmiş Bu vakada öğretim üyesi psikoloğun
ve kızlarıyla bu konuyu tartışırlarken, yaptığı savunma etik yönünden kabul
kızları, onları bu konuda doktoru kadar edilebilir değildir. Bu tür malzemelerin
anlayışlı olmamakla suçlamıştı. Ana ba- derste kullanımından önce, mümkünse
ba kızlarının cinsel ilişkilerini bildiği hal- farklı bir meslektaş gözü tarafından dik-
de psikoloğun bunu kendilerinden sak- katlice gözden geçirilmesi ve kimliği tah-
lamış olması karşısında kızmışlar ve min etmeye yarayabilecek tüm ayrıntıla-
sonradan psikologdan bu konuda tam rın test malzemeleri üzerinden çıkarılma-
bir açıklama yapmasını talep etmişlerdi. sı gerekir.
Eğer tam bir açıklama yapılmazsa da
kızlarını terapiden alacakları ve Etik 26) 7-2. (Değerlendirme)
Kurula başvuracakları yolunda tehdit
savurmuşlardı. Psikoloğun bu olaydaki Bir psikolog doktor danışanı olan zihin-
tutumunu meslek etiği yönünden değer- sel engelli bir çocuğun zekasını WISC III
lendiriniz. ile yeniden ölçmüştü. Çocuğun zekası
birkaç yıl önce de aynı testle bir başka
Psikoloğun bu olaydaki davranışı danı- testör tarafından ölçülmüştü. Bu ikinci
şanının güvenini sarsmamak için normal- ölçümde çocuğun zekasının 3-5 puan faz-
la çıkması üzerine, psikolog çocuğun a- bileceğine dair bazı kuşkular duyulmuş-

na babasına bu ZB yükselmesinin ger- tur. Bunu açıklığa kavuşturmak için psi-
çek bir zihinsel ilerlemenin işareti ola- kolojik testler yapılması istenmiştir.
bileceğini söylemiştir. Psikoloğun bu tu- Psikolog doktor, ilkokul düzeyinde oku-
tumunu meslek etiği yönünden nasıl ma yazması olduğunu keşfettiği kişiye
değerlendirirsiniz? bazı kişilik ve zeka testlerinden oluşan
bir test bataryası uygular. Ancak kullan-
Burada psikolog ailede boş yere umut dığı bu testlerin tamamı normalde işiten
yaratmak gibi büyük bir hata yapmakta- ve konuşan kişiler için hazırlanmış test-
dır. Puanlardaki değişim, testin el kita- lerdir. Psikolog testlerin yönergelerini ve
bında belirtilen standart ölçme hatası li- maddelerini kartlara yazarak uygulama
mitleri içerisindedir. Yani bu puan deği- yapmıştır. Psikoloğun tutumunu meslek
şimi şansa ya da bilinmeyen faktörlere etiği yönünden değerlendiriniz.
bağlı bir yükselmedir. Belki de ikinci kez
uygulama nedeniyle öğrenme etkisidir. Bu psikolog oldukça yaratıcı bir yol de-
Yetkin bir test kullanıcısının bunu çok iyi nemiştir ama bunu yapmakla test etme
bilmesi gerekir. etiğine uymamıştır. Testin standart veri-
liş prosedürünü değiştirmekle meslek e-
27) 7-6. (Test geliştirme) tiğine uymamıştır. Ayrıca işitme engel-
liler için geliştirilmiş alternatif birkaç tes-
Bir psikolog doktor yıllardır kullanılmak- tin varlığının bilinmesine rağmen, bunlar
ta olan kişilik testinin ilk yazarıydı ve yerine kişinin engeline uymayan testleri
testin el kitabını gözden geçirip yeni- kullanması da etiğe uygun değildir.
den yayınlarken, önceki baskıda bulu-
nan birkaç referansı çıkarmıştı. Bu refe- 29) 8-10. (Çoklu rol ilişkileri ve çıkar ça-
ranslar ise bu test hakkında bazı hakemli tışmaları)
dergilerde çıkmış eleştirel çalışmalardı.
Testin kullanımına ve geçerliğine ilişkin Üniversite kampüsünde bir evde yaşa-
bir takım eleştiriler getiriyorlardı. Yazara yan psikolog öğretim üyesi, evinin ona-
sorulduğunda, “dünya kadar verinin” rım işleri için kendi bölümündeki ba-
testin kullanışlılığını belgelediğini, eleştiri zı öğrencileri ücreti karşılığında çalış-
adı altında polemik yapan birkaç çalış- tırmıştır. Bu durumu meslek etiği yönün-
madan söz etmeye değmeyeceğini ifade den değerlendiriniz?
etmişti. Bu davranışı meslek etiği açısın-
dan nasıl değerlendirirsiniz? Burada potansiyel olarak etik sorun ola-
sılığı vardır. Örneğin bu öğrencilerin
Burada test geliştiricisi psikoloğun yaptı- sınav/ödev kağıtlarını değerlendirirken
ğı şey bir kandırma ve yanlış tanıtmadır. yanlı davranma riski ortaya çıkmıştır.
Normalde böyle bir durumda varsa eleş- Çoklu ilişkiye girilmemesi kuralı çiğnen-
tiriler de konmalıdır. Destekleyen kanıt- miştir.
lar getiren çalışmalarla birlikte kullanıcı
bunları kendisi tartıp değeri konusunda 30) 8-12. (Çoklu ilişki - takas)
kendisi özgür karar verebilir.
Psikolog doktor hanımın danışanların-
28) 7-8. (Test etme) dan biri mobilyacıydı. Kendisi evini ye-
niden dekore etmek istediğini bu danı-
Sağır ve dilsiz olan bir kişi bir suç şüp- şanına söylemiş ve danışanı da bunu ma-
hesiyle tutuklanmıştır. Bu arada kendisi- liyetine kendisinin yapabileceğini ama
nin zihinsel engelli ya da psikotik ola- bunun karşılığında da seans ücretlerin-
den indirim yapmasını, böylece her iki- Bir psikolog doktor 2 yıldır tedavi ettiği
sinin de karlı çıkabileceklerini teklif et- danışanıyla sosyal ilişkiler de kurmuştu.
mişti. Psikolog teklifi kabul etmişti. Tera- Şehirde iyi bir sosyal konuma sahip olan
pide psikolog danışana kendine zarar danışanla birbirlerinin evinde verilen
verici ve savunucu yönlerini yüzlemek- partilere gidip geliyorlardı. Danışanın
teydi. Ancak, danışan bu tekniğe olum- evindeki partilere şehrin ileri gelen
suz tepki vermiş ve Etik Kurula başvura- şahsiyetleri de katılıyordu. Bir gün bir
rak psikoloğun kendisini evinin dekoras- partide saçma bir mesele nedeniyle ikisi
yonu bitene kadar etkisiz bir tedaviye tartışmışlar ve danışan sonuçta terapiyi
mahkum ettiğini iddia etmişti. bırakmıştı. Bununla da kalmayarak Etik
Kurula şikayette bulunup, “psikoloğun
Bu vaka çoklu ilişkilerdeki takas olgusu- kendisini bir danışan olarak tutmaya
nun yıkıcı sonuçlarını çarpıcı bir biçimde devam ettiğini ve bu yolla kendisinin
göstermektedir. Psikolog girdiği takas i- sosyal statüsünden yararlandığını” iddia
lişkisinden dolayı, normalde rahatlıkla etmişti. Bu durumu meslek etiği yönün-
kullandığı terapatik teknikleri kullana- den nasıl değerlendirirsiniz?
maz hale gelebiliyor ya da burada oldu-
ğu gibi kullandığında başına iş gelebili- Burada psikolog kasten olmasa da da-
yor. Daha çok da bu gibi durumlarda nışanın kafasını karıştırmıştır. Bu tür i-
psikolog sömürü yapar duruma düşme lişkilerden kaçınması gerekirdi. Aktarım
riskindedir. (transferans) gibi ters sonuçları olmaya-
caksa, danışanların çok özel gün davet-
31) 8-22. (Yakınlara hizmet sunumu) lerine (evlenme, mezuniyet vb) katılına-
bilir. Kutlama için bir kart vermek uy-
Dokuz yaşındaki bir çocuğun zihinsel gundur; çok gerekliyse maddi değeri çok
değerlendirilmesinin yapılması Okul Yö- düşük ama terapatik amaçlara uygun bir
netimi tarafından tavsiye edilmişti. Ço- hediye de bu gibi özel durumlarda verile-
cuğun babası, bir psikolog doktor olan bilir.
kendi kardeşinden bu değerlendirmeyi
yapmasını istemişti. Amcası yeğeninin 33) 8-47. (Çıkar çatışması / danışanlara
zekasını uygun bir testle ölçmüş ve hediye verme)
ZB = 93 çıkmıştı. Çocuğun babası bu so-
nucu duyunca kardeşine kızmış ve Psikolog doktor, danışanlarının çoğuna
“yeğeninin okul yönetimine karşı dah küçük boncuklar ve hoşlanabilecekleri
iyi görünmesine yardım etmemesi” ne- şeyler armağan ediyormuş. Hediyeler
deniyle bozulmuştu. Bu durumu meslek gümüş kaşıklardan ‘fitness’ aletlerine ka-
etiği yönünden nasıl değerlendirirsiniz? dar çok çeşitli imiş. Danışanlarını karşı-
lamalar ve göndermeler sırasında ku-
Burada amca psikolog yeğenine test yap- caklarmış, tatillerde kart gönderir, bazı-
makla hataya düşmüş, “yakınlara mü- larıyla spor salonunda bazılarıyla da öğ-
dahale etmeme” yolundaki etik kuralı le yemeklerinde buluşurmuş. Nihayet
çiğnemiştir. Bu gibi durumlar potansi- birkaç danışanı çoğunlukla terapiyi bı-
yel olarak var olan ilişkiler üzerinde ve rakmayla ilgili olmak üzere çeşitli neden-
beklentiler açısından umulmadık ters lerle şikayet etmişler. Psikoloğun duru-
sonuçlara yol açabilir. munu etik açıdan analiz ediniz.
32) 8-29. (Çıkar çatışmaları - danışanla Bu vakada psikolog onca nazik ve verici
arkadaşlık etme) olmasına rağmen danışanlarınca şikayet
edilmesine anlam verememişti. Bu yaptık-
larının danışanlarında asla tümüyle karde bulunmuştu ki, bunlar psikologların

şılayamayacağı büyük bir bağımlılık ya- büyük çoğunluğunun hiç onaylamaya-
rattığını fark edemiyordu. cakları cinstendi; çünkü araştırma veri-
leriyle desteklenmiyordu. Örneğin, “Psi-
34) 10-7. (Para meseleleri) kologlar nihayet anlamışlardır ki, ka-
dınlar yapılandırılmışlık gerektiren işler
Psikolog doktor kendine yardım türü için daha uygundur ama belirsizliğe
kitaplarıyla ve çıktığı TV programlarıyla tahammül gerektiren karmaşık işler için
çok meşhur biridir. Onu bu şekilde uygun değildirler.” Veya “Psikologlar
tanıyan birçok insan “kendilerini ona artık biliyorlar ki, sigara içme gibi
gönderiyorlardı” (self-referrals)! Özel kli- kötü bir alışkanlığı kendi başınıza yen-
niğine gelen danışanlar, orada ‘master’ menize hemen hemen olanak yoktur”
derecesine sahip psikologlarca takip gibi. Bu psikoloğun söz konusu tutumu
ediliyorlardı ve bu psikologların bu işi hakkında meslek etiği yönünden nasıl
meşhur psikologdan süpervizyon alarak bir değerlendirme yapılabilir?
yaptıkları açıklanıyordu. Seans ücretleri
de 90 dolardı. Oysa, çalışan psikologlara Bu vakadaki psikolog bu desteksiz ge-
seans başına 25 dolar veriliyordu ve nellemeleri tüm psikologlara atfederek
süpervizyon da almıyorlardı. Bu vakada mesleği kamuoyuna yanlış tanıtmış ve
meslek etiği yönünden ne gibi sorunlar hatta zedelemiştir; çünkü bunların doğru
vardır? olmadığını halk bir şekilde anladığında
mesleğin itibarı sarsılacaktır.
Bu vakada, danışanları verilen hizmet
konusunda “doğru bilgilendirmeme” ve 37) 12-16. (Mesleğin kamuya sunumu)
“yanında çalıştırdığı psikologları sömür-
me” gibi etik kural ihlalleri saptanmıştır. Yerel bir radyoda düzenlenen bir prog-
rama sürekli konuk olan psikolog, sunu-
35) 11-3. (Pazarlıkla - korkutmayla iş al- cuyla psikoloji üzerine sohbetler yap-
mak) maktadır. Etkili sözcükleri kolayca seçe-
rek konuşması ve ses tonundaki otoriter-
Psikolog doktor davetsiz olarak gittiği lik dinleyenlerde söylediklerinin tam bi-
evde, bir cinayetin görgü tanığı olan limsel olduğu yolunda bir algı yarat-
bir çocuğun ana babasıyla konuşup, maktadır ama gerçekte durum çoğunluk-
“kaçınılmaz olarak ortaya çıkacak TSSB la bunun tersidir. Bir konuşmasında “te-
sendromunu önlemek için” çocuğu ken- cavüze uğrayan kadınların bunu bi-
disinin yürüttüğü bir terapi grubuna linçaltında istediklerini; araştırmaların,
kaydettirmişti. Oysa henüz çocukta her- bu kişilerin çocukluklarındaki fantezile-
hangi bir belirti yoktu. Çocuğun alacağı rinden dolayı bunu istediklerini; fante-
terapi hizmeti ise ücretliydi. Psikoloğun zilerinde aynı zamanda iyi kız ve kötü
bu tutumunu değerlendiriniz? kız olmaya bağlı olarak baba tarafından
hem sevilme hem de cezalandırılma de-
Bu vakada psikolog “zorla” ve “korkut- neyimlendiğini” iddia etmiştir. Bu psiko-
ma” yöntemini kullanarak kendine müş- loğun söz konusu tutumu hakkında mes-
teri bulmuştur ve etiği açıkça çiğnemiştir. lek etiği yönünden nasıl bir değerlendir-
me yapılabilir?
36) 12-14. (Mesleğin kamuya sunumu)
Belki bir psikanaliz sürecinde buna hazır
Psikolog doktor popüler bir dergiyle olan bir hastaya yapılabilecek bu tür bir
yaptığı söyleşide öyle bazı genellemeler- yorumun (bilimsel olmayan spekülasyo-
nun veya iddianın) bir radyo yayınında 40) 14-3. (Kamu otoritesine hizmet eden
halka bu şekilde açıklanması, bu konuda psikolog)
hassasiyeti olan birçok kişi üzerinde son
derece zedeleyici bir etki yapabilecektir. Bir belediye yönetimi kendi bünyelerin-
Kendisinde veya yakınlarında tecavüz de işe alım sürecinde bazı görevlilerde
yaşantısı olan insanlar, “demek bilim ırkçı bir tutum bulunup bulunmadığını
böyle diyor” diye düşünerek suçluluk araştırması için eğitimde derecesi olan
duyabileceklerdir. bir psikolog doktoru ücreti karşılığında
tutmuştur. Psikoloğun çalışmalarının so-
38) 12-25. (Mesleğin kamuya sunumu) nuçları, orada aktif bir şekilde ırk ayrımı
yapıldığını ortaya koymuştur. Ancak, bu
Psikolog doktor, bir grup tarafından ga- bulguyu öğrenen yönetim psikologdan
zeteye verilmiş bir yahudilik karşıtı bu bulguyu gizli tutmasını istemiş ve
açık mektuba adını (imzasını) titrini de sonrasında da aylar geçmesine rağmen
belirterek (“Klinik Psikolog Dr.” diye) bu yasa dışı personel alım uygulamaları
koymuştur. Bu psikoloğun söz konusu konusunda hiçbir şey yapmamıştır. Psi-
tutumu hakkında meslek etiği yönün- kolog etiğe uygun davranmak adına bu
den nasıl bir değerlendirme yapılabilir? durumda ne yapmalıdır?
Psikoloğun, meslekle ilgili olmayan her- Burada işveren ya da müşteri bir konuda
hangi (burada siyasi) bir metne mesleğini veri toplatmış ve bu verinin sahipleri
belirten bir imza koyması, bu meslekten olarak da gizli kalmasını istemiştir. Psi-
olanların tamamının böyle düşündüğü koloğun yapması gereken de bu gizliliği
izlenimi vermeyi amaçlayan veya amaç- sağlamaktır. Varsayalım ki bu işe başlar-
lamasa bile bu izlenimi verebilen bir ken psikoloğa “sen bu araştırmayı yap ve
yaklaşımdır ve meslek etiği yönünden sonuçlarını bize getir, biz o sonuçları ken-
kabul edilebilir bir tutum değildir. di bildiğimiz gibi kullanacağız, orası seni
ilgilendirmeyecek” denmiş olsun. Psiko-
39) 13-19. (Meslektaşlarla ilişkiler) log da eğitimine uygun biçimde araştır-
mayı yapmış ve sonucunu müşteriye
İki “olgun” psikolog doktor meslektaş teslim etmiştir. Müşteriye ait bir bilgi de
birbirlerini hem meslektaş olarak hem gizlidir. Gerisine karışma hakkı ve ödevi
de kişisel olarak yıllardır tanıyorlardı a- yoktur. Elbette tüm psikologların yaptık-
ma son bir tartışma ilişkilerini bitirmişti. ları işlerde kendilerince istendik sonuçla-
Sonra da biri Etik Kurula başvurarak ra ulaşmama durumlarında karşılaştıkla-
diğerinin “kendisinin nazi sempatizanı rı can sıkıcı bir duygusal yük bulunabilir.
olduğu söylentisini yaydığı” ve aynı za- Buradaki de böyle bir yüktür.
manda yarı yaşında bir kadınla da
ilişkisi olduğu yönünde bir şikayette 41) 14-4. (Kamu otoritesine hizmet eden
bulunmuştur. Burada şikayetçi olan psi- psikolog)
kolog için meslek etiği açısından nasıl bir
yorum yapılabilir? Bir subay görevli olduğu askeri üsteki
hastanede çalışan psikoloğu Etik Kurula
Bu şikayetçi psikoloğun bizzat kendisi, şikayet etmiş ve kendisine ait özel bilgi-
yaptığı bu şikayetle meslek etiği ilkele- leri komutanlarına iletmekle suçlamıştır.
rinden “meslektaşlarla iyi ilişkiler” ilkesi- Kendisindeki aşırı depresyonun yukarı-
ni çiğnemiştir. Bu tür bir kişisel anlaşmaz- ya bildirilmesine bağlı olarak ciddi kari-
lığın mümkünse yaşanmaması ama olduy- yer kısıtlamalarıyla karşılaşmış olduğu-
sa da Etik Kurula getirilmemesi gerekir. nu iddia etmiştir. Oysa psikoloğun ilk
görüşmelerinde, tedavi ortamında elde sonra duymuştur ki, o konuşmasını din-

edilecek bilgilerin gizli tutulacağını söy- leyen bir okul müdürü, bu bilginin ken-
lediğini de eklemiştir. Ancak, ABD’de disine bu hakkı verdiğini iddia ederek
kanunlar, Savunma Bakanlığına bağlı yaramazlık yapan bir öğrenciyi bir saat
personelin özel bilgilerinin gerektiğinde kadar karanlık bir odaya kilitlemiştir. Bu
temin edilmesine izin vermektedir. Bu- vakada psikoloğun yaklaşımını etik yön-
rada psikoloğun davranışının etik açıdan den değerlendiriniz.
değerlendirmesi nasıl yapılabilir.
Psikolog söz konusu eğitimi verirken bu
Burada psikoloğun ilk görüşmede bilgi- bilginin bu kadar çabuk biçimde yanlış
lerin gizli kalacağını açıklarken, gizlili- yorumlanıp kötüye kullanılabileceğini
ğin sınırlarını, askeri üste çalıştığını bildi- hayal edememiştir. İlk başta bu tekniğin
ği danışanına tam olarak açıklamadığı nasıl uygulanabileceği konusunda uyarı-
anlaşılmaktadır. Dolayısıyla, yeterliğine larını yaparak yanlış anlaşılmaktan ka-
yönelik bir etik sorun bulunmaktadır. çınmaya çalışması gerekirdi. Tekniğin
sınırlılıklarını da ayrıca bildirmek so-
42) 14-9. (Kamu otoritesine hizmet eden rumluluğu vardı. Dahası tekniğin bilime
psikolog) ve etiğe uygun biçimde kullanılabilece-
ği sabit bir sistemi de geliştirip, denetim
Psikolog doktor devlete ait bir gizli ser- mekanizmalarıyla birlikte kullanıma aça-
viste görevlidir. İşi, dünya liderlerinin bilirdi.
kamuya açık davranış ve el yazılarını
incelemek ve bunlara bağlı karekter tah- 44) 14-15. (Cezaevi psikoloğu)
lilleri yaparak, bu kişilerin belli durum-
larda ne gibi tepkiler verebileceği ko- Bir hapishanede davranış düzeltme
nusunda tahminlerde bulunmaktır. Bu (correction) konusunda görevli psikolog
bilgiler, devlet yetkililerinin söz konusu yeni bir mahkumun bireysel seansında
liderlerle temasları öncesinde kendileri- verdiği bir sırla karşılaşmıştır. Buna gö-
ne ulaştırılmakta ve bu yetkililer o lide- re yakında bir firar girişimi olacaktır
rin olası davranışları konusunda önce- ve rehineler alınması da planlanmıştır.
den bilgilendirilmektedir. Psikoloğun bu Bunu söyledikten sonra mahkum bu
görevi etiğe uygun mudur? bilgiyi kimseye vermemesini rica etmiş
ve “eğer diğerleri bu bilginin benden
Evet uygundur. İşvereni (müşterisi) için çıktığını duyarlarsa ve işleri bozulursa
kendi bilimsel bilgi birikimi ve tecrübe- beni yaşatmazlar” demiştir. Bu durumda
sini kullanarak, bunların geçerliğini de psikolog ne yapmalıdır?
sorgulayıp rapor ederek yararlı olabile-
cek ürünler üretmektedir. Bunda etiğe Bir kere bu psikolog işe ilk başladığın-
uymayan bir durum söz konusu değildir. da yetkililerle yasal ve mesleki zorunlu-
lukları konusunda ayrıntılı olarak ko-
43) 14-11. (Kamu otoritesine hizmet eden nuşmalı ve olası durumlarda ne gibi bir
psikolog) tutum sergileyeceğini açık hale getirme-
liydi. Eğer kendisine duyacağı tüm kural
Okul psikoloğu kamuya ait bir okuldaki ihlallerini bildirmesi gerektiği söylendiy-
öğretmenlere bir hizmet içi eğitim ver- se ve bu durum kendisini ürküttüyse o
mektedir. Kısa süreli olarak faaliyetin zaman o işte çalışıp çalışmama konusun-
yasaklanmasına dayalı bir ceza verme daki istekliliğini sorgulamalıydı. Ayrıca
tekniği olan mola (time-out) tekniğinin mahkumlarla uygulama yaparken de baş-
yararlarından bahsetmiştir. Birkaç hafta ta kendi rolünün sınırlarını ve ilişkinin
doğasını açıkça anlatmalıydı. Örneğin her psikoloğundan, montaj hattında çalışan

gizli bilgiye saygı duyup duyamayacağı- işçilerin yaşam kalitesini ve buradan da
nı en baştan ifade etmeliydi. Psikolog iş kalitesini yükseltecek bir iş zengin-
mesleki sorumluluk ile iş ortamının ta- leştirme programı üzerinde çalışması
lepleri arasında kendini kuşatılmış du- istenmiştir. Kapsamlı bir çalışma yapan
rumda bulmamalı ve bunun için önceden psikolog sonunda potansiyel olarak çok
gerekli tedbirleri almalıdır. Bir profesyo- yararlı bazı önerilerin de sıralandığı bir
nel ilişkinin parametrelerini ve sınırlılık- rapor hazırlamış ve işverene sunmuştur.
larını işin başında her iki taraf da (psiko- Ancak yönetim kendisine teşekkür etmiş
log ve işveren) kabul ederek işe başlama- ve o günkü koşullar altında uygulana-
lıdır. maz derecede “ileri” bularak raporu rafa
kaldırmıştır. Psikolog bu durumdan ha-
45) 14-21. (Mesleğin kötüye kullanımı: İş yal kırıklığına uğramış ve aklına bu
dünyasında hokkabazlık) raporu ilk toplu sözleşme öncesi işçilerin
sendikasına sızdırma fikri gelmiştir. Psi-
Bir ilaç fabrikası deniz ürünleri ekstresin- koloğun bu olası davranışını etik açıdan
den elde ettiği doğal bir diyet maddesi nasıl yorumlarsınız?
geliştirmişti. Ardından da bir tüketici
psikoloğuna başvurulmuş ve kendisin- Bu vaka da karmaşık çatışan gereksi-
den bu ürün için bir pazarlama araş- nimlerle ilgilidir. Fabrika yönetiminin
tırması yapması ve reklam planlaması ücreti karşılığında temin ettiği uzman
hazırlaması istenmişti. Sabit ücretine ek, bilgisi ve fikri olmuştur ama buna uy-
satışların nasıl gideceğine bağlı olarak gun davranması bir zorunluluk değildir.
psikolog prim de alacaktı. Psikolog bu Psikolog ücretini almıştır, Yönetim de
projede kullanacağı ürüne ilişkin verileri istediği hizmeti almıştır. Ancak psikolog
incelediğinde görmüştü ki, ürünün diyet ürününün çöpe gitmiş olmasına kızgın-
yapmaya yararlı olduğuna dair her- dır. Peki, müşterisine ait gizli bilgiyi sen-
hangi bir kanıt yoktu. Zararlı da değildi dikaya sızdırma hakkına sahip midir?
ama yararına ilişkin hiçbir belge yoktu. Hayır değildir. Psikolog burada belki
Psikolog “bundan kimse bir yara alma- “toplum yararı bunu gerektiriyor” diye
yacak ki, hatta belki maddenin ‘placebo’ düşünmüştür ama etik çizgide kalabil-
etkisi bazılarına yararlı bile olacak” diye mek için müşterisinin gizlilik hakkına
düşünmüş ve bu ürünün pazarlamasına saygı göstermek zorundadır.
istenen katkıyı yapmıştır. Bu tutumunu
etik yönden tartışınız. 47) 15-8. (Literatür bilgilerinin yasal sis-
temde kullanımı)
Etkili olmayan bir ürünün promosyonu-
na yardımcı olmak için bu son ifade bir Psikolog doktor görgü tanıklığı araş-
gerekçe olabilir mi? Elbette olamaz. Bu tür tırmalarıyla çok iyi bilinen bir isimdi.
bir ürünün satışına mesleki destek sağ- Araştırmaları görgü tanıklarının yaptık-
lamak (yani meslek bilgilerini bu yönde ları teşhislere sıklıkla güvenilemeyeceği-
kullanmak) “mesleki bilgileri kötüye kul- ni kanıtlıyordu. Kendisi bir tecavüz da-
lanmak” anlamına gelmektedir. Elbette bu vasında davalı (tecavüzle suçlanan taraf)
gibi konularda bir etik şikayet olması ne tarafından bilirkişi olarak tutulmuştu.
yazık ki pek sözkonusu olamamaktadır. Psikolog tecavüze uğrayan kadına karşı
sempati duymuştu ama tecavüzle suçlan-
46) 14-22. (Endüstri psikoloğu) an adamı (yani danışanını) görgü tanıklığı
yoluyla suçlamanın da zor olduğunu
Bir motor fabrikasında işe alınan endüstri biliyordu. Eğer yardımcı olursa davalının
alacağı cezayı hafifletebilirdi. Danışanın rın kuvvetlendirilmesi için bireylerin

da beklediği buydu. Psikolog burada potansiyel olarak uydurmalar da yapa-
müşterisinin (davalı) isteği doğrultusun- bileceği bilgisinin Jüriye verilmediği de
da hareket etmek ve etmemek arasında anlaşılmıştır. Oysa psikologlar hipnozda
nasıl bir tercihte bulunursa etik açıdan en bu tür sorunların ortaya çıkabildiğini
doğru kararı vermiş olur? bilmektedirler ve bu kısıtlılığını dile ge-
tirmekle yükümlüdürler. Bu vakadaki
Hiçbir psikolog kendisinden öyle istendi psikolog bunu es geçmiş ve etiğe uygun
diye zorunlu olarak tek yanlı tanıklık davranmamıştır. ABD’de bu gibi vakalar
yapmaz. Bu etik bir yaklaşım olmaz. Bi- sonrasında artık kimse hipnoz altında
lirkişilik yapacak bir psikoloğun var alınmış ifadelere dayandırılarak mah-
olan literatürdeki bilgiler ışığında tüm kum edilmemektedir.
gerçekliği yansıtması gerekir. Bunu ya-
parken de ne zorlamayla ne de çıkar bek- 49) 16-18. (Öğretim elemanı olarak psiko-
lentisiyle hareket eder. Bu vakada psi- loglar)
kolog, danışanın beklentisinden ve mağ-
dura duyduğu sempatiden bağımsız ola- Psikolog doktor öğretim elemanı bazı
rak görgü tanıklığı bilgilerine sıklıkla gü- öğrencilerin şikayeti üzerine üniversite
venilemeyeceğini bildirmek zorundadır. yönetimi tarafından cezalandırılmıştı.
“Çağdaş Yaşam Tarzları” adlı dersini
48) 15-10. (Yasal sistemde psikologlar) alan öğrencileri dönem ödevleri için alı-
şılmadık yerlere gözlem yapmaya gön-
Eğitim alanında doktora derecesi olan dermişti: bekar klüpleri, ‘gay’ barları,
psikolog bir çifte cinayeti soruşturan poli- çıplaklar kampı, masaj salonları, sex-
se danışman olarak çağrılmıştı. Cinayetin shop’lar, militan politik grup mitingleri,
görgü tanığı olduğu iddia edilen bir kadı- tarikat merkezleri gibi. Psikolog öğretim
nı psikolog hipnotize ederek sorgulamış- elemanının durumunu mesleki etik açı-
tır ama kadın çok az şey hatırlamıştır. Ka- sından değerlendiriniz?
dın, kurbanları ateş edip vuran iki ada-
mın kendisini zorladığını seans sırasın- Bu öğretim elemanı psikolog, dersini al-
da duygusal anlar da yaşayarak hatırla- mak isteyen ama bu tür yerlere gitmek is-
mıştır. Kadının görgü tanıklığı bu iki ada- temeyen öğrencileri için başka seçenek-
mın ka’til suçuyla suçlanmasıyla sonuç- ler de sunmalıydı. Ancak, bu alternatifle-
lanmıştır. Ancak daha sonra bu iki ada- ri sunmuş olsaydı bile, öğrencilerini kam-
mın masum olduğu bir şekilde ortaya çık- püs dışında bu tür riskli yerlere gönder-
mıştır. Görgü tanığı olan kadın ise bu mekle, onların duygusal ve fiziksel za-
iki adamın -bu sefer kendisi için- cezalan- rar görme olasılıklarını ortaya çıkarmış-
dırılmasını halen istemektedir. Bu vaka- tır. Bu tutumuyla öğrencileri yaşantısal
da psikoloğun olaya yaklaşımı için ne olarak ve bağlı olduğu üniversiteyi de
söylenebilir? yasal yükümlülükler yönünden tehlike-
ye sokmuş, riske atmıştır. Bu da “emrin-
Psikoloğun hipnotize etmesini istedikleri dekileri (danışanları, süpervizyon alan-
kadının artalanını ve güdülerini yeterince ları, öğrencileri ve çalışanları) riske atma-
iyi araştırmadığı anlaşılmaktadır. Dava ma” ilkesine aykırı bir tutum olmuştur.
sırasında psikoloğun kadına belli yönde
konuşması için telkinde bulunmuş ola- 50) 17-19. (Araştırma etiği: Katılımcı hak-
bileceği iddiaları da dile getirilmiştir. ları)
Seansların bant kayıtları da bir şekilde
silinmiştir. Bu tür hipnoz altında anıla- Psikolog doktor öğretim elemanı, öğren-
cilerinden dersten sonra biraz daha

sınıfta kalarak kendi araştırma ölçeğini
yanıtlamalarını istemiş ve bunun gönül-
lü bir görev olduğunu da vurgulamayı
ihmal etmemiştir. Ancak, bu açıklama
üzerine dışarı çıkmak üzere olan bir öğ-
renci yerinden kalktığı sırada, “geri ka-
lanların bana yardım edecek olmaların-
dan çok memnun oldum” demiştir. Bu-
nun üzerine, çıkmaya hazırlanan öğren-
ci çok utanmış, hocaya karşı gelmiş du-
rumuna düşmekten aşağılandığını his-
setmiştir. Psikolog öğretim elemanının
durumunu etik açıdan değerlendiriniz.
Burada psikolog öğretim elemanının

başta gönüllü dediği bir görev için son-
radan bir öğrenciyi aşağılamaya çalış-
ması, yani gücünü kullanarak öğrencile-
rin itaat etmelerini sağlamaya çalışması
yüzünden gönüllülüğün şartları gerçek
olarak sağlanmamıştır. Manevi zorlama
vardır. Bu da “araştırma katılımcısının
haklarını” etik açıdan ihlal anlamına
gelmektedir.
*
Koocher, G. P. ve Keith-Spiegel, P. (1998).
Ethics in psychology: Professional standards
and cases (2. baskı). New York: Oxford.
İhsan Dağ tarafından yorumlanarak ve

kısaltılarak çevrilmiştir.

Bultenetikvakalaridag

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bultenetikvakalaridag

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Türk Psikoloji Bülteni, Aralık 2007, Yıl: 13, Sayı: 41, s.

ABD’de Psikologların Çalışmalarında

Özet Çeviri İçin Önsöz… vakalara eğitim amaçlı sahip olabileceğiz.

orijinal kaynağa bakmak isteyebilecekleri kurulu kararlarından ya da yazarların

Bu kitabın orijinalini aynen çevirmek Öğretim görevlisi olan psikolog doktor

olayı şeklinde açıklayarak hiçbir içgö- ziyade, kendini öldürme kararlılığının

Bunun yolları araştırılmalıdır. tur. Şikayet edene, “psikoloğun vatandaş

Bu psikolog kişisel yeterliğini devam et- 17) 3-20. (Sorunlu psikolog)

tir. Psikolog görüşlerini çocukla paylaş- tir. Bu vakada terapistin davranışlarında

la çıkması üzerine, psikolog çocuğun a- bileceğine dair bazı kuşkular duyulmuş-

larının danışanlarında asla tümüyle kar- de bulunmuştu ki, bunlar psikologların

görüşmelerinde, tedavi ortamında elde sonra duymuştur ki, o konuşmasını din-

doğasını açıkça anlatmalıydı. Örneğin her psikoloğundan, montaj hattında çalışan

alacağı cezayı haﬁﬂetebilirdi. Danışanın rın kuvvetlendirilmesi için bireylerin

cilerinden dersten sonra biraz daha

Burada psikolog öğretim elemanının

İhsan Dağ tarafından yorumlanarak ve

You might also like