Tο ιερό του Διός στο Λύκαιο όρος της

Αρκαδίας

Στυλιανός Παπαβραμίδης
A.M.:1012201600096
Χάρτες
 Το Λύκαιο όρος
• Κατά τον Παυσανία, αριστερά από το ιερό της Δέσποινας είναι το Λύκαιο Όρος με το ιερό του Δία. Οι
Αρκάδες το Λύκαιο Όρος αποκαλούσαν και «Όλυμπο ή Ιερά Κορυφή». Κάποια περιοχή του
ονομαζόταν Κρητέα και βρισκόταν στα αριστερά του άλσους του Παρράσιου Απόλλωνος. Οι Αρκάδες
ισχυρίζονταν ότι αυτή είναι η Κρήτη, όπου ανατράφηκε ο Δίας και όχι η νήσος Κρήτη, την ανατροφή
του δε είχαν αναλάβει οι Νύμφες Θεισόα, Νέδα και Αγνώ, από τις οποίες πήραν τα ονόματά τους η
ομώνυμη κώμη Θεισόα (σήμερα στο Νομό Ηλείας), ο ποταμός Νέδα και η πηγή Αγνώ, που βρισκόταν
επάνω στο Λύκαιο όρος και είχε την ίδια ποσότητα νερού χειμώνα και καλοκαίρι.
• Σύμφωνα με τον μύθο ο γιος του βασιλιά Πελασγού, ο Λυκάων, προσέφερε στον Δία μία ανθρώπινη
θυσία για να τον τιμήσει, αλλά και για να τον ξεγελάσει. Σε κάποιες πηγές αναφέρεται ότι θυσίασε
τον ίδιο του τον γιο, τον Νύκτιμο.
• Ο Παυσανίας αρχικά αναφέρει το ιερό του Πανός μέσα σε άλσος (σημερινή θέση «Μπέρεκλα») και
δύο σημαντικές αθλητικές εγκαταστάσεις δίπλα του, τον ιππόδρομο και το στάδιο, όπου γίνονταν
παλαιότερα οι αγώνες των Λυκαίων.
• Περιμετρικά του Λυκαίου Όρους βρίσκονταν και άλλα ιερά και πόλεις, ξεκινώντας από τα ανατολικά
του βουνού, όπου υπήρχε ιερό του Απόλλωνος, του επονομαζόμενου Παρράσιου ή Πύθιου και
καταλήγοντας στη Φιγάλεια και τον ναό του Επικούριου Απόλλωνος, ο οποίος είναι ορατός από το
βωμό του Δία στην κορυφή του Λύκαιου Όρους.
 Το ιερό του Λύκαιου Δία
• Στην ψηλότερη κορυφή του όρους υπήρχε το
τέμενος του Λύκαιου Δία, στο οποίο δεν
επιτρεπόταν να μπει κανείς. Ήταν δηλαδή άβατος
χώρος. Εκεί, σύμφωνα με τον Παυσανία, συνέβαιναν
θαυμαστά πράγματα. Αν κάποιος παρέβαινε τον
κανονισμό, τότε δεν ζούσε περισσότερο από μια
χρονιά, ενώ οποιαδήποτε ύπαρξη, ανθρώπινη ή
ζωική, έμπαινε μέσα στο τέμενος, το σώμα της δεν
μπορούσε να ρίξει σκιά.

• Μέσα στο τέμενος, στην κορυφή του βουνού υπήρχε

ο βωμός του Λύκαιου Δία, που ήταν φτιαγμένος από
σωρό χώματος. Από την κορυφή αυτή μπορούσε
κανείς να δει το μεγαλύτερο μέρος της
Πελοποννήσου. Μπροστά από το βωμό, στα
ανατολικά του, υψώνονταν δύο κίονες, πάνω στους
οποίους υπήρχαν παλαιότερα δύο επίχρυσοι αετοί, τα
σύμβολα δηλαδή του Δία. Στο βωμό αυτό γίνονταν
μυστικές θυσίες για το Λύκαιο Δία.

.
Οι ανασκαφές στο ιερό του Δία στο Λύκαιο
όρος
• Στον χώρο του ιερού του Δία έγιναν συστηματικές ανασκαφές την περίοδο 1902-1904
από τον τότε Έφορο Κ. Κουρουνιώτη. Είχαν προηγηθεί μικρής έκτασης έρευνες το 1899
από τον Κ. Κοντόπουλο στην περιοχή του σταδίου και στην κορυφή με το βωμό. Νέες
ανασκαφικές έρευνες από την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών υπό τον Ντέιβιντ
Γκίλμαν Ρομάνο και τον Μιχάλη Πετρόπουλο ξεκίνησαν το 2006. Σύμφωνα με τα
αποτελέσματα των ανασκαφών τους στον βωμό το 2007, η ύπαρξη ιερού και θυσιών
ανάγεται στην Πρωτοελλαδική εποχή (3000 π.Χ.). Βρέθηκαν πολλά ευρήματα με
σημαντικότερο λίθινο σφραγιδόλιθο μινωικής προέλευσης. Τα τελευταία χρόνια οι
ανασκαφές συνεχίζονται από το Πανεπιστήμιο της Αριζόνα (D. Gilman Romano και M. E.
Voyatzis) και από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Αρκαδίας υπό τη διεύθυνση της Α.
Καραπαναγιώτου.

• Τον Αύγουστο του 2016, ανακαλύφθηκε ταφικό όρυγμα το οποίο περιείχε έναν καλά
διατηρημένο ανθρώπινο σκελετό. Η ταφή θεωρήθηκε αρχικά του 11ο αιώνα π.Χ., αλλά
οι αναλύσεις έδειξαν ότι τα σκελετικά κατάλοιπα είναι του 20ου αιώνα και δεν
αποδεικνύουν την τέλεση ανθρωποθυσίας στο βωμό, η οποία θα επιβεβαίωνε τον μύθο.

Σφραγιδόλιθος
Τα οικοδομήματα του ιερού
• Το ιερό έχει αναπτυχθεί στην κορυφή Αι-λιάς του Λυκαίου όρους σε υψόμετρο 1.400 μ.
και άλλες εγκαταστάσεις του στην αμέσως χαμηλότερη πλαγιά του σε υψόμετρο 1.200
μ., σε δύο δηλαδή διαφορετικές θέσεις, αλλά σε μικρή μεταξύ τους απόσταση, που
συνδέονται σήμερα με έναν ορεινό χωματόδρομο.
• Στην κορυφή είναι το τέμενος του Δία, ο κύριος δηλαδή λατρευτικός χώρος, και στην
πλαγιά βρίσκονται ο ξενώνας, μία στοά και άλλα δημόσια κτήρια ενώ ο ιππόδρομος
και το στάδιο σε ένα αρκετά μεγάλο πλάτωμα που απλώνεται στη ρίζα της πλαγιάς και
αμέσως πιο κάτω από τα προηγούμενα κτήρια, που ονομάζεται από τους ντόπιους
Κάτω Κάμπος. Τα κτήρια αυτά μαζί με τους δύο αθλητικούς χώρους αποτελούν ένα
ενιαίο σύνολο, που είχε σχέση αποκλειστικά με τη διοργάνωση των αγώνων Λύκαια.
Μνημεία του χώρου
1)Ξενώνας
2)Δεξαμενή
3)Ιππόδρομος ή στάδιο
4)Το κρηναίο οικοδόμημα
5)Οι βάσεις των δύο κιόνων
6)Ο χαμηλός περίβολος
7)Ο χωμάτινος βωμός
Εικόνες από τον αρχαιολογικό χώρο
Εικόνες από τον αρχαιολογικό χώρο
 Τα ευρήματα
Μεγάλος είναι ο αριθμός των αρχαίων
νομισμάτων που ήλθαν στο φως σε όλες
τις ανασκαφικές περιόδους πάνω στο
Βωμό. Πρόκειται κυρίως για αργυρές
κοπές που χρονολογούνται από το β'
μισό του 6ου έως τον 4ο αι. π.Χ.
Βιβλιογραφία

Gilman Romano, D. & Πετρόπουλος, M., Λύκαιον όρος, στο Α.

Βλαχόπουλος (επιμ.), Αρχαιολογία Πελοπόννησος, εκδ. Μέλισσα,
Αθήνα 2012, 266-269.

http://lykaionexcavation.org/