Предавање 2

Дискретна математика 1
Исказни еквиваленции
1
2
Впвед
o Замена на едно тврдење со друго кое има иста

вистинитосна вредност
o Во конструкцијата на математичките аргументи
многу се користат методите со кои се изведуваат
искази со иста вистинитосна вредност, како дадени
сложени искази.
• “Сложен исказ” се однесува на израз формиран од
исказни промеливи со користење на логички оператори.
www.finki.ukim.mk www.facebook.com/FINKI.ukim.mk www.twitter.com/FINKIedu

3
Слпжени искази или исказни
фпрмули
o Определуваме множество симболи од кои ќе

градиме сложени изрази. Ова множество го
сочинуваат:
o исказните букви односно исказните променливи: p,
q, r, s, t,…,
o логичките константи: T, ,
o логичките сврзници: , , , ,  и 
o помошните симболи: ( , ).
o Со помош на овие симболи постепено ќе ги
градиме оние сложени изрази кои ќе ги викаме
исказни формули.

4
Исказни фпрмули
Дефиниција на исказна формула

(1) Секоја исказна буква и секоја логичка константа е
исказна формула.
(2) Ако  и  се исказни формули, тогаш и (¬ ), (
 ), (  ), (  ) и (  ) се исто така исказни
формули.
(3) Исказни формули се оние и само оние изрази
добиени со конечна примена на (1) и (2).
Договор: Надворешните загради нема да ги

пишуваме.
5
Исказни фпрмули
o Исказните формули ги означуваме со:

A, B, C, D, или , , , . . . или
A(p, q) или (p1, p2, . . . , pn) или едноставно со p,
q, r, s….
o Секоја исказна формула определува функција на

вистинитост која може да се претстави со
соодветна таблица на вистинитост.

6
Исказна фпрмула – пример 1
o Да се напише таблица на вистинитост за следнава

исказна формула
(p  q)  (q  r)  (p  r)

7
(p  q)  (q  r)  (p  r)
p Q r pq qr pr (pq )(qr) (pq
)(qr)(pr)
     
 
  
    T
   
 T T T
  
T T T T T
     
T T
    
T T T
  
T T T T T
8
Задпвплива исказна фпрмула
oДефиниција: За една исказна формула

велиме дека е задоволлива (остварлива) ако
постојат вистинитосни вредности на
променливите за кои исказната формула е
точна.

9
Исказна фпрмула- пример 2
o Да се провери дали исказната формула
(p  q)  (p  r)  q
е задоволлива. (Односно: дали постојат

вистинитосни вредности на променливите за кои
формулата ќе прими вредност Т?).

10
o Нека со  ја означиме формулата

(p  q)  (p  r)  q
со  ја означиме формулата (p  q), а
со  формулата (p  r)  q.
o Вредноста на формулата  ја означуваме со ().

11
()=T, ако
()=T и ()=T или
()= и ()=T или
()= и ()= .
Нека ()= и ()=T.
Од ()= следи (p)= и (q)= .

12
o Ако се замени во  се добива вредноста на r:

((p  r)  q)=T
((Т  r)  Т)=T
o Од замената се гледа дека за која било вредност на
r, ()=T, па една вредност на исказните променливи
за кои формулата прима вредност Т е:
(p)=, (q)= и (r)=Т.

13
Тавтплпгии и кпнтрадикции
Дефиниција: Тавтологија е исказна формула која е

точна за која било вистинитосна вредност на
исказните променливи кои ја сочинуваат, односно
формула која секогаш е точна.
Примери: p  p; (p  q)  (p  q) ;
Дефиниција: Контрадикција е исказна формула која е
неточна за која било вистинитосна вредност на
исказните променливи кои ја сочинуваат, односно
формула која секогаш е неточна.
Пример: p  p; pp;
Останатите исказни формули велиме дека се
непредвидливи или контингенции.

14
Свпјства на тавтплпгиите
1 (Модуспоненс). Ако  и  се тавтологии тогаш и

 е тавтологија.
2 (Правило за замена). Ако  е тавтологија во која се

појавуваат исказните променливи p1 , p2 ,..., pn , и  е
исказна формула добиена кога секоја исказна
променлива pi во  се замени со исказна формула i, за
i=1, 2, ...,n, тогаш и  е тавтологија.
3 Ако 1 се добива од 1 кога едно или повеќе

појавувања на исказната формула  во 1 се замени со
исказната формула , тогаш (()(11)) е
тавтологија.

15
Примери
1. Тавтологија е
xx, па и
(pq)r  (pq)r
2. Тавтологија е (pq)  (qp), па тогаш (заради
правило на замена) тавтологија е и
((pq) (sp))  ((sp)  (pq))
(Замена: р со (pq), q со (sp).)

16
Лпгички еквивалентнпсти
o Два синтаксички (т.е. текстуално) различни изрази

можат да бидат семантички идентични (т.е. имаат
исто значење). Во тој случај велиме дека се логички
еквивалентни.
o За две исказни формули  и  кои имаат исти
вистинитосни вредности за кои било вредности на
променливите велиме дека се логички еквивалентни.
Тогаш пишуваме    или   .

17
Лпгички еквивалентни фпрмули
oСвојство. Логичките формули  и  се

логички еквиваленти ако и само ако
   е тавтологија.
Значи:    (или   ) акко    е

тавтологија.

18 Пример
o Покажи дека (p  q) и p  q се логички еквивалентни.
p q pq (pq) p q p  q
T T T    
T  T   T 
 T T  T  
   T T T T
 Покажи дека p  q и p  q се логички еквивалентни.
p q p pq pq
T T  T T
T    
 T T T T
  T T T
19
Лпгички еквиваленции
Лпгички закпни
o Закони за идентитет (т.е. за нула)

• pTp
• pp
o Закони за доминација
• pTТ
• p

20
o Закони за идемпотентност
• ppp
• ppp
o Закон за двојна негација

• (p)  p

21
o Комутативни закони
• (p  q)  (q  p)
• (p  q)  (q  p)
o Асоцијативни закони
• (p  q)  r  p  (q  r)
• (p  q)  r  p  (q  r)
o Дистрибутивни закони
• p  (q  r)  (p  q)  (p  r)
• p  (q  r)  (p  q)  (p  r)
22
o Де Морганови закони
• (p  q)  p  q
• (p  q)  p  q
o Закони за апсорпција
• p  (p  q)  p
• p  (p  q)  p
o Закони за негација
• p  p  T
• p  p  
23
Обппштени Де Мпрганпви Закпни
o (p1  p2  …  pn)  p1   p2  …   pn
o (p1  p2  …  pn)  p1   p2  …   pn

24
Лпгички еквиваленции кпи
вклучуваат услпвни тврдеоа
o p  q  p  q (закон за замена на импликација)
• Ако ја погледнеме табелата на вистинитост за импликација се гледа
дека импликацијата е точна ако р е неточно или ако q е точно и
обратно.
o p  q  q  p (контрапозиција)
• p  q значи дека ако е точно p тогаш мора и q да биде точно. Оттука
не може q да биде неточно а p да е точно, т.е. мора да важи дека ако
q е неточно, тогаш и p е неточно.
o p  q  p  q
o p  q  (p  q)
• Последните два закони покажуваат дека конјункција и дисјункција
може да се престават со негација и импликација.
o (p  q)  p  q
• p  q не е точно само кога p е точно, а q неточно.

25
вклучуваат услпвни тврдеоа
o (p  q)  (p  r )  p  (q  r)
• Ако знаеме дека p го повлекува q и дека p го повлекува r, тогаш ако p е
точно ќе бидат точни и q и r. Важи и обратното.
o (p  r)  (q  r )  (p  q)  r
• Ако знаеме дека r следува од p и дека r следува од q, тогаш за да
заклучиме дека r е точно, доволно е едно од p или q да биде точно.
Обратно, ако знаеме дека е доволно едно од p или q да биде точно за да
заклучиме дека и r е точно, тогаш тоа може да биде комбинацијата p да е
точно, a q да е неточно, од каде ќе важи p  r. Исто така тоа може да биде
комбинацијата p да е неточно, a q да е точно, од каде ќе важи q  r.
o (p  q)  (p  r )  p  (q  r)
• Ако знаеме дека барем една од импликациите p го повлекува q и p го
повлекува r е точна, тогаш ако p е точно барем едно од q и r ќе биде точно.
Исто важи и обратното.
o (p  r)  (q  r )  (p  q)  r
• Ако знаеме дека r е последица од барем едно од p или q, тогаш за да
заклучиме дека r е точно, мора да бидат точни и p и q. Обратно, ако мора и
p и q да се точни за да заклучиме дека r е точно, тогаш барем едно од нив
две е услов за да важи r.
26
вклучуваат двпјнпуслпвни тврдеоа
o p  q  (p  q)  (q  p) (закон за замена на еквиваленција)
• Ако p и q се еквивалентни, тогаш и од p следи q и од q следи p
o p  q  p  q
• Ако p и q имаат иста вистинитосна вредност, тогаш p и q исто така
имаат иста вистинитосна вредност
o p  q  (p  q)  (p  q)
• Ако p и q се еквивалентни, тогаш двете се точни или двете се неточни
(може да се рече дека или двете се точни или двете се неточни, затоа
што едно од нив не може во исто време да биде и точно и неточно)
o (p  q )  p  q  p  q
• Ако не е точно дека p и q се еквивалентни, тогаш тие имаат различни
вистинитосни вредности, па p има иста вистинитосна вредност со q.

27
Кпристеое на Де Мпрганпвите
закпни
o Да се негира реченицата: Мики има мобилен телефон и

компјутер.
• p: Мики има мобилен телефон.
• q: Мики има компјутер.
• Реченицата е зададена со p  q.
• Нам ни треба (p  q) т.е. p  q: Мики нема мобилен телефон
или нема компјутер.
o Да се негира реченицата: Марко ќе оди на театар или
Филип ќе оди на театар.
• Реченицата е зададена со p  q.
• Нам ни треба (p  q) т.е. p  q: Марко нема да оди на театар и
Филип нема да оди на театар.

28
Кпнструкција на нпви лпгички
еквиваленции
o Проверката на еквиваленции може да се прави

• Со табели
• Со користење на логичките закони
o Примери:
• (p  q)  p  q
• (p  (p  q)  p  q

29
Негација на слпжени реченици
o Да се негира реченицата: Денес ќе ја научам лекцијата само ако останам

дома и не ми дојдат гости.
• p: Денес ќе ја научам лекцијата.
• q: Ќе останам дома.
• r: Ќе ми дојдат гости.
• p  (q  r)
• (p  (q  r))  (p  (q  r))  p  (q  r)
 p  (q  r)  (p q)  (p  r)  (q  r)  p
o p  (q  r): Денес ќе ја научам лекцијата, а нема да останам дома или ќе ми

дојдат гости. (Нема да останам дома или ќе ми дојдат гости и ќе ја научам
лекцијата.)
o (p q)  (p  r): Денес ќе ја научам лекцијата и нема да останам дома или
денес ќе ја научам лекцијата и ќе ми дојдат гости.
o (q  r)  p: Ако денес останам дома ќе ми дојдат гости, но денес ќе ја
научам лекцијата.

30
Дуална исказна фпрмула
o Нека  е исказна формула во која се сретнуваат само

логичките оператори , , и . Исказната формула
добиена од  со замена на секое  со , секое  со ,
секое T со  и секое  со Т се нарекува дуална на
формулата  и се означува со *.
o Примери: Да се најдат дуалните формули на следните
исказни формули

31
Дуална исказна фпрмула
o Логичките закони кои претходно ги разгледавме, освен

законот за двојна негација, се во парови во кои едната
еквивалентност е дуална на другата.
o Де Морганови закони
• (p  q)  p  q
• (p  q)  p  q
o Закони за апсорпција
• p  (p  q)  p
• p  (p  q)  p
o Закони за негација
• p  p  T
• p  p  

32
Дисјунктивна нпрмална фпрма
o Нека е дадена таблица на вистинитост со n исказни

променливи. Тогаш може да се дефинира исказна формула
која ќе ја има дадената вистинитосна таблица со земање на
дисјункција од конјункции од променливите или нивните
негации со една конјункција за секоја комбинација на
вредности на променливите за која формулата е точна.
Добиената исказна формула велиме дека е во дисјунктивна
нормална форма, (ДНФ).

33
Ппстапка за дпбиваое на ДНФ
o Ги разгледуваме сите редови во кои формулата има вредност Т.

o За секој од овие редови формираме формула Ci добиена со конјункција
на исказните променливи pi кои имаат вредност Т и негации на pi кои
имаат вредност .
o Да разгледаме ред во кој формулата има вредност Т. Да претпоставиме
дека тоа е k-тиот ред. Нека соодветните вредности на променливите pi
во овој ред се Т или . Формираме исказна формула Ck со конјункција на
исказните променливи pi кои имаат вредност Т и негации на pi кои имаат
вредност . Тогаш Ck ќе има вредност Т а сите останати Ci за тие
конкретни вредности на променливите ќе имаат вистинитосна вредност
.
o Бараната изказна формула D ќе ја добиеме со дисјункција на сите така
добиени исказни формули Ci.
o Ако пак во вистинитосната таблица, формулата има насекаде вредност
, ставаме D=p1p1.

34
Пример 1

35
Пример 2

Функципналнп кпмплетнп
36 (генератпрнп) мнпжествп пд лпгички
сврзници
o Едно множество (колекција) од логички сврзници
се нарекува функционално комплетно или
генераторно, ако за секоја исказна формула
постои еквивалентентна исказна формула која ги
содржи само овие сврзници.
o , ,  е генераторно множество сврзници
• Сите сложени искази односно формули ги содржат овие
сврзници плус сврзниците ,  и 
• Секаде каде што имаме pq можеме да го замениме со
 (pq), pq можеме да го замениме со (pq)  (qp),
а потоа секаде каде што имаме p q можеме да го
замениме со pq, па целиот израз може да се запише
само со сврзниците од оваа колекција.
37
(генератпрнп) мнпжествп пд
лпгички сврзници
o Докажи дека ,  е комплетна колекција од логички
оператори
• Од претходно
и
• p  q  (p  q)

38
(генератпрнп) мнпжествп пд лпгички
сврзници
o Докажи дека ,  е комплетна колекција од логички
оператори
• Од претходно
и
• p  q  (p  q)

39
Шеферпв и Пирспв лпгички
сврзник - НИ(NAND) и НИЛИ (NOR)
o Шеферов оператор: | се чита “ни“ (на англиски

“NAND“ )
o p | q е точно кога или p или q или и двете се неточни,
а неточно кога и двете се точни.
• Негација на : p | q  (p  q).
• Не е р или не е q - некое од p и q не е точно.
• Се бележи со p|q. p q p|q
T T 
T  T
 T T
  T
40
o Пирсов оператор:  се чита “нили“ (на

англиски “NOR“ )
o p  q е точно кога и двете p и q се
неточни, а неточно во сите други случаи:
p  q  (p  q)
p q pq
• Ова значи нити p нити q.
T T 
T  
 T 
  T

41
o Шеферовиот сврзник „ни“ е генераторен сврзник.

Следува од следниве логички еквивалнености
o ¬p  (p|p) и pq  ((p|p)|(q|q)).
o Пирсовиот сврзник “нили“ е генераторен

сврзник. Следува од следниве логички
еквивалентности
o ¬p(pp) и
p  q  ((p  p)(q  q)).

Предавање 2

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Предавање 2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Дискретна математика 1

o Замена на едно тврдење со друго кое има иста

www.finki.ukim.mk www.facebook.com/FINKI.ukim.mk www.twitter.com/FINKIedu

o Определуваме множество симболи од кои ќе

www.finki.ukim.mk www.facebook.com/FINKI.ukim.mk www.twitter.com/FINKIedu

Дефиниција на исказна формула

Договор: Надворешните загради нема да ги

o Исказните формули ги означуваме со:

o Секоја исказна формула определува функција на

www.finki.ukim.mk www.facebook.com/FINKI.ukim.mk www.twitter.com/FINKIedu

o Да се напише таблица на вистинитост за следнава

www.finki.ukim.mk www.facebook.com/FINKI.ukim.mk www.twitter.com/FINKIedu

oДефиниција: За една исказна формула

www.finki.ukim.mk www.facebook.com/FINKI.ukim.mk www.twitter.com/FINKIedu

o Да се провери дали исказната формула

е задоволлива. (Односно: дали постојат

www.finki.ukim.mk www.facebook.com/FINKI.ukim.mk www.twitter.com/FINKIedu

o Нека со  ја означиме формулата

www.finki.ukim.mk www.facebook.com/FINKI.ukim.mk www.twitter.com/FINKIedu

www.finki.ukim.mk www.facebook.com/FINKI.ukim.mk www.twitter.com/FINKIedu

o Ако се замени во  се добива вредноста на r:

www.finki.ukim.mk www.facebook.com/FINKI.ukim.mk www.twitter.com/FINKIedu

Дефиниција: Тавтологија е исказна формула која е

www.finki.ukim.mk www.facebook.com/FINKI.ukim.mk www.twitter.com/FINKIedu

1 (Модуспоненс). Ако  и  се тавтологии тогаш и

2 (Правило за замена). Ако  е тавтологија во која се

3 Ако 1 се добива од 1 кога едно или повеќе

www.finki.ukim.mk www.facebook.com/FINKI.ukim.mk www.twitter.com/FINKIedu

www.finki.ukim.mk www.facebook.com/FINKI.ukim.mk www.twitter.com/FINKIedu

o Два синтаксички (т.е. текстуално) различни изрази

www.finki.ukim.mk www.facebook.com/FINKI.ukim.mk www.twitter.com/FINKIedu

oСвојство. Логичките формули  и  се

Значи:    (или   ) акко    е

www.finki.ukim.mk www.facebook.com/FINKI.ukim.mk www.twitter.com/FINKIedu

 Покажи дека p  q и p  q се логички еквивалентни.

o Закони за идентитет (т.е. за нула)

www.finki.ukim.mk www.facebook.com/FINKI.ukim.mk www.twitter.com/FINKIedu

o Закон за двојна негација

www.finki.ukim.mk www.facebook.com/FINKI.ukim.mk www.twitter.com/FINKIedu

o (p1  p2  …  pn)  p1   p2  …   pn

o (p1  p2  …  pn)  p1   p2  …   pn

www.finki.ukim.mk www.facebook.com/FINKI.ukim.mk www.twitter.com/FINKIedu

www.finki.ukim.mk www.facebook.com/FINKI.ukim.mk www.twitter.com/FINKIedu

www.finki.ukim.mk www.facebook.com/FINKI.ukim.mk www.twitter.com/FINKIedu

o Да се негира реченицата: Мики има мобилен телефон и

www.finki.ukim.mk www.facebook.com/FINKI.ukim.mk www.twitter.com/FINKIedu

o Проверката на еквиваленции може да се прави

www.finki.ukim.mk www.facebook.com/FINKI.ukim.mk www.twitter.com/FINKIedu

o Да се негира реченицата: Денес ќе ја научам лекцијата само ако останам

o p  (q  r): Денес ќе ја научам лекцијата, а нема да останам дома или ќе ми

www.finki.ukim.mk www.facebook.com/FINKI.ukim.mk www.twitter.com/FINKIedu

o Нека  е исказна формула во која се сретнуваат само

www.finki.ukim.mk www.facebook.com/FINKI.ukim.mk www.twitter.com/FINKIedu

o Логичките закони кои претходно ги разгледавме, освен

www.finki.ukim.mk www.facebook.com/FINKI.ukim.mk www.twitter.com/FINKIedu

o Нека е дадена таблица на вистинитост со n исказни

www.finki.ukim.mk www.facebook.com/FINKI.ukim.mk www.twitter.com/FINKIedu

o Ги разгледуваме сите редови во кои формулата има вредност Т.

www.finki.ukim.mk www.facebook.com/FINKI.ukim.mk www.twitter.com/FINKIedu

www.finki.ukim.mk www.facebook.com/FINKI.ukim.mk www.twitter.com/FINKIedu

www.finki.ukim.mk www.facebook.com/FINKI.ukim.mk www.twitter.com/FINKIedu

www.finki.ukim.mk www.facebook.com/FINKI.ukim.mk www.twitter.com/FINKIedu

www.finki.ukim.mk www.facebook.com/FINKI.ukim.mk www.twitter.com/FINKIedu

o Шеферов оператор: | се чита “ни“ (на англиски