Inače krv spada u tečna tkiva koje ispunjava KVS,sistemsku i plućnu cirkulaciju i šupljine

srca.Kad bi se sva krv izvukla iz KVS-a stavila u menzuru dobili bi negdje volumen oko 5
L.Krv ustvari,s obzirom na svoje tečno stanje može kolati,cirkulisati između tačke A i tačke B
u okviru KVS-a,odnosno između jedne i druge regije tijela.Glavnina funkcija krvi je ustvari
transportna funkcija,pri čemu iz odgovarajućih područja se transportuju različite
supstance,npr.hormoni iz neke endokrine žlijezde se ubace u cirkulaciju i onda odlaze da
djeluju na ciljna tkiva,hranjivi sastojci isto tako iz probavnog trakta nakon što se resorbuju u
krv onda putem krvi odlaze u tkiva koja koriste te hranjive
tvari,ugljikohidrate,masti,proteine,isto tako važi za vodu,elektrolite odnosno sve hranjive
sastojke.Osim toga raspadni produkti metabolizma koji nastaju u ćelijama ulaze prvo u krv
onda idu do organa preko kojih će biti eliminisani npr.vidjet ćemo najveći dio supstanci koji
nastaju u metabolizmu se eliminišu putem bubrega ili putem jetre odnosno putem probavne
cijevi a gasovi npr.CO2 se eliminišu putem pluća.Uglavnom najveći dio tih funkcija krvi su
vezane za transnportnu funkciju.Druga uloga je u regulaciji stalne pH vrijednosti koja mora
biti između 7,35-7,45,pored pluća i bubrega tu participiraju i puferi pa u krvi se nalaze
bikarbonatni pufer i proteini koji igraju ulogu neutralizacije H+ i OH- ali o njima ćemo
diskutovati kasnije.Krv participira i u termoregulaciji prenosi toplotu iz jedne regije u drugu
regiju iz unutrašnjosti prema površini i obrnuto.Krv participira u odbrani organizma prije
svega tako što vrši transport imunokompetentnih ćelija iz odgovarajućih područja prema
području borbe-upale a tu se nalaze osim transporta leukocita tu su prisutna i antitijela u
krvi,prisutne su i neke komponente nestečenog imuniteta-komplement itd.Ako bi kompletnu
krv centrifugirali,ukupni volumen od 5 L pa stavili u menzuru veliku pa onda to centrifugirali
onda bi na jednu stranu te menzure dobili ćelije a na drugi bi dobili krvnu plazmu.Volumen
ćelija bi bio oko 2 litra od tih 5 L a 3 L je krvna plazma.Pošto je volumen 5 L,jedan litar je 1/5
25 onda volumen uobličenih elemenata eritrocita bi bio negdje oko 40%,a volumen krvne
plazme oko 60%.Taj odnos između volumena uobličenih elemenata krvi i volumena krvne
plazme izraženo procentualno a može i jedinično 0,4;0,6 je jednako 1 to se naziva
hematokrit.Hematokrit je jedan od vrlo čestih testova koji svaki dan tražimo od laboratorije
zato što jedan od važnih parametara da li se radi uopšte o anemiji ili ne je hematokritska
vrijednost.Vidjet ćemo kasnije da najveći broj ćelija u perifernoj krvi su eritrociti.U mikrolitru
ili mm3,nalazi se negdje oko 5 miliona eritrocita oko 10 hiljada leukocita i oko 200 hiljada
trombocita,tako da svako povećanje ili smanjenje leukocita u
lekocitozama,leukozama,leukemijama uopšte ne utiče na hematokritsku vrijednost jer porast
sa 10 na 50 hiljada ne znači ništa jer ovamo je 5 miliona u pitanju.Promjena broja leukocita
uopšte ne utiče na hematokritsku vrijednost.Promjena broja trombocita također pad sa
normalne vrijednosti opet u odnosu na eritrocite ništa ne znači.Glavni faktor od ćelija koji
može imati impakt na hematokritsku vrijednost su eritrociti.Tako da u anemijama je taj
hematokrit smanjen,ne može se reći koji je tip,u policitemijama je obrnuto,povećani broj
eritrocita utiče na povećanu hematokritsku vrijednost.Kako je kod muškarca veći broj
eritrocita za 20% onda je i hematokrit malo veći i fiziološki kod muškaraca nego kod
žena.Novorodženče ima više i od odraslog muškarca i žene,vrijednost hematokrita je 55% jer
je veći broj eritrocita negdje oko 7-8 miliona u mm3.Inače hematokrit je vrlo jeftina
jednostavna metoda *(postupak u praktikumu)*.
Što se tiče sastava krvi tu su ćelije rekli smo eritrociti,leukociti,trombociti i drugi dio je krvna
plazma čiji je volumen 3 litra,najveći dio preko 90% je voda,u tom rastvaraču su rastvorene
male molekule kšs.natrij,kalij,hloridi,itd.razni metabolički produkti
kšs.bilirubin,urea,kreatinin,razni hormoni enzimi,glukoza to sve predstavlja 2%.Osim ovih
malih molekula u koje spada i voda tu su još rastvoreni proteini čija je ukupna količina 60-70
grama na litar u krvi u prosjeku 70 gr.od čega kad napravite elektroforezu proteina dobijete 3
osnovne klase a to su albumini,globulini,fibrinogen.Fibrinogen je prvi faktor
koagulacije,govorit ćemo o njemu,kako doprinosi stvaranju koaguluma.Što se tiče albumina i
globulina,albumina ima otprilike oko 40 grama na litar,globulina oko 30 grama na litar.Ako
se malo duže pusti elektroforeza pa se rastvore ove pojedine klase,onda u okviru globulinske
frakcije postoje podfrakcije-α,β,ʏ globulini,dalje u okviru njih α1,α2,prebeta,β,itd.Kad
govorimo o albuminima i globulinima oni uglavnom učestvuju u transportu različitih
supstanci,na globuline i albumine se pripoje neke molekule i služe im kao transportna
sredstva iz jednog područja organizma u drugo,pa ćemo vidjeti svi hormoni steroidne
strukture kšs.hormoni kore nadbubrežne žlijezde-aldosteron,kortizol,muški i ženski
spolni,estrogeni,gestageni androgeni i hormoni štitne žlijezde se transportuju uglavnom
vezani za neku od ovih globulinskih i albuminskih frakcija,pa se transportuju
bilirubini,željezo,minerali itd.Tako da albumini i globulini uglavnom obavljaju transportnu
ulogu.Osim transportne uloge,albumini i globulini zajedno obezbjeđuju koloidno osmotski
pritisak,naročito albumini jer je njihova koncentracija veća,i globulini isto tako.Rekli smo da
pritisak koji proizvode proteini u kombinaciji sa elektrolitima-natrijem kreiraju koloidno
osmotski pritisak,koji je ključni pritisak tj.jedina sila koja drži vodu u krvnom sudu kad
govorimo o sistemskoj cirkulaciji,jedina sila koja djeluje snažno vukući vodu prema krvnom
sudu.Pa kada god dođe do hipoproteinemije onda će se smanjiti koloidno osmotski pritisak
proteina krvne plazme a onda će to dovesti do smanjenja volumena krvi s jedne strane to će
smanjiti venski priliv,udarni MVS-a,promjena pritiska ali će poremetiti i kapilarnu dinamiku
pa će nastati edemi.Sve ove proteine osim ʏ-frakcije sintetiše jetra,to je jedna od sintetičkih
funkcija jetre,tako da kod insuficijencije jetre pored ostalih problema bit će problema sa
hipoproteinemijom i svim posljedicama koje ona uzrokuje.ʏ-globuline prave plazma ćelije
koje nastaju od B-limfocita.To su ćelije koje skupa sa T-limfocitima čine tzv.stečeni
imunitet.Jako je bitan albuminsko-globulinski odnos,on normalno treba da iznosi 4:3,40
grama odnosno 4 grama na 100 ml i 30 grama na litar odnosno 3 grama na 100 ml.Kad god se
poremeti taj odnos onda suspenzija eritrocita će biti destabilizirana.Krv je miks rastvora
raznih,suspenzija,emulzija,koloidnih rastvora i pravih rastvora različitih supstanci.Da bi krv
bila stabilna kao rastvor bitan je ovaj A-G odnos,on drži tu stabilnost.Suspenzije koje su
stabilne kod njih su partikule normalno raspoređene u tekućini i ne talože se ili se slabo talože
ako su određenog stepena destabilisani.Ključni stabilizirajući faktor suspenzije eritrocita je
albuminsko-globulinski odnos ako se on poremeti onda se talože eritrociti.Taj odnos će se
poremetiti kad god je sinteza nekog od ovih povećana ili smanjena u odnosu na druge
paramatre,najčešće je to kad poraste količina ʏ-globulina to su antitijela koje prave kao
rezultat provokacije,pokušaja invazije od strane mikroorganizama klonovi odgovarajućih B-
limfocita reaguju proliferacijom,diferencijacijom i stvaranjem antitijela ʏ-globulina onda raste
globulinska frakcija u okviru globulina i onda rastu globulini sa 3 na 4 grama npr.i onda više
nije odnos 4:3 već je 4:4 takva stanja nazivamo disproteinemijama,kada je poremećen A-G
odnos onda se eritrociti brže talože.Jedan tekst koji svaki dan tražimo također je sedimentacija
eritrocita *(postupak u praktikumu)*Ako je normalan A-G odnos onda će se eritrociti
određenom dinamikom taložiti.Imamo situacije kada je sedimentacija eritrocita ubrzana
fiziološki a zdrava je osoba npr.u trudnoći zato što je tad veći volumen krvi zbog dejstva
estrogena i gestagena jer oni djeluju kao aldosteron volumen krvi je povećan nije više 5 nego
6,7 L na račun povećane količine natrija,hlora i vode onda je i viskoznost manja pa će kao
rezultat toga eritrociti se brže taložiti tako da je normalno kod trudnice ubrzana sedimentaija
eritrocita.Svaka upala koja isprovocira ʏ-globuline,naruši A-G odnos dovest će do ubrzane
sedimentacije eritrocita,tumori maligni također,ne benigni jer oni imaju iste proteine kao i
zdrave ćelije samo je kod njih pretjerana proliferacija.Razne anemije također
fiziološke,patološke će dovesti do ubrzane sedimentacije eritrocita zbog manjeg broja
eritrocita manje viskoznosti,a usporena sedimentacija će biti kod policitemije.Dehiratacije,ne
mora biti poremećena uopšte sinteza ni albumina ni globulina,ni broj eritrocita ali ako je u
pitanju neka hipovolemija zbog smanjenog unosa ili većeg gubitka vode u odnosu na unos
onda će ipak krv biti koncentrirana to je hemokoncentracija onda će biti usporena
sedimentacija ili ako je ona diluirana iz nekih razloga zbog pretjeranog unosa tekućine-
hiperhidratacije npr.kao rezultat pretjerane infuzije,onda ako bi uzeli takav uzorak krvi morat
će se dobiti ubrzana sedimentacija.U odnosu na destilovanu vodu kao reff.supstancu krv
pokazuje veću viskoznost i veću specifičnu težinu,puna krv sa svim elementima 1060 sami
eritrociti bi bili je 1090 ali sama plazma 1025,1030 ali najveći doprinos inače specifičnoj
težini a i viskoznosti daju eritrociti jer su najbrojniji.Viskoznost krvi je 4-5x puta veća od
destilovane vode a plazme do 2x.Glavni doprinos osmolarnosti je NaCl-a ima i drugih ali 75%
otpada na NaCl to je sveukupna koncentracija osmotski aktivnih supstanci iznosi oko 300
miliosmola po litru rastvora krvne plazme odnosno intersticijske tekućine (ECT
tekućine).Takva osmolarnost proizvodi osmotski pritisak od 780 kPa.Jedna od fizičko
hemijskih karakteristika krvi odnosno krvne plazme je da je njena pH vrijednost slabo alkalna
7,35-7,45 govorit ćemo o regulaciji kasnije.

Sve krvne ćelije nastaju procesom koji se naziva hematopoeza-stvaranje krvnih ćelija u
koštanoj srži a u embrionalnom periodu ustvari u embrionalnom periodu stem ćelije-matićne
ćelije,one se već pojavljuju u žumančanoj kesi,u jetri,slezeni i u crvenoj koštanoj srži.Nakon
rođenja svi oni gube sposobnost stvaranja krvnih ćelija ostaje jedino crvena koštana
srž.Crvena koštana srž je po rođenju u svim i dugim i pljosnatim kostima onda kako starimo u
dugim kostima se ovo funkcionalno tkivo-voda sa stem ćelijama zamjenjuje sa masnim tkivo
masnim ćelijama i onda se transformiše u tzv.žutu koštanu srž,a sve manje manje je crvene
koštane srži,tako da u dugim kostima ostaje samo masnoća a u pljosnatim kostima se dugo
zadržava crvena koštana srž kšs.rebra,sternum,karlične i kosti lobanje,dakle pljosnate kosti
dugo zadržavaju solidnu celularnost stem ćelija.Na stem ćeliju djeluju odgovarajući faktori
rasta i proliferacije i nastaju dvije opredjeljene ćelije,ova stem ćelija je prilično pluripotentna
iz nje može nastati bilo šta samo zavisi koji faktori rasta i proliferacije djeluju na nju.Dakle iz
te matične stem ćelije nastaju dva tipa ćelija,one su još uvijek matične ali su već opredjeljene
to su limfoidna i miloidna stem ćelija.Od limfoidne će nastati samo limfociti tako što jedan
dio ovih limfoidnih stem ćelija za vrijeme embrionalnog perioda ode u timus tu oni podliježu
vježbanju,specijalizaciji za ubijanje antigena,nakon napuštanja timusa oni dobivaju titulu T-
limfocita i odoše tako obučeni za borbu u limfoidne organe,krajnike,limfne čvorove,slezenu
itd.gdje god ima limfoidnog tkiva.Druga grupa odlazi na drugo mjesto na specijalizaciju u
tkivo koje je ekvivalentno tkivu kod ptice Burse fabrici to je kod nas se smatra limfoidni
sistem probavne cijevi.Nakon obrade i specijalizacije,istrenirani za ubijanje antigena samo na
drugi način izlaze i dobijaju naziv B-limfociti,oni idu na ista mjesta gdje i T-limfociti..tu
čekaju eventualnu borbu protiv svih mogućih antigena koji nas okružuju postoje po jedan klon
B,T limfocita,dakle borit će se samo oni koji su predodređeni za one antigene sa kojima mi
dođemo u kontakt.Druga djelimično opredjeljena ćelija-miloidna iz nje nastaju sve ostale
ćelije krvi osim limfocita,preko odgovarajućih prekursora pod uticajem odgovarajućih faktora
stimulacija i rasta nastaju kasnije u konačnici granulocitno-monocitna loza,megakariocitna
loza i eritrocitna loza.Pod uticajem rasta i proliferacije i diferencijacije se usmjeravaju i
nastaju u konačnici sve vrste leukocita osim limfocita:bazofili,neutrofili,monocit nastaju još i
trombociti i eritrociti.Inače mogu se ove limfoidna i miloidna ćelija da se transformišu
maligno i onda nastaju leukemije,sve leukemije se dijele na dvije kategorije:1.limfoidno
limfocitne odnosno 2.mijeloidno mijelocitne,zavisi ukoliko zahvata maligna proliferacija ove
zrelije forme onda se zovu hronične –mijelocitna leukemija ili limfocitna,ako zahvata ove
vamo prekursore koji su mlađi prema stem ćeliji onda nastaju tzv.akutne odnosno
limfoblastne ili mijeloblastne ovisno koja je ćelija zahvaćena,tj.limfoblastna i mijeloblastna
leukemija.Hronične forme su lakše forme izlječivije za razliku od akutnih koje su teže sa
smrtnim ishodima i težim liječenjem.

Eritrociti

Eritrociti su krvne ćelije čiji je broj oko 5 miliona u mm3,kod žena oko 4 mil.To su ćelije bez
jedra i trombociti su isto bez jedra,leukociti imaju jedro s tim što dijametar eritrocita je negdje
oko 8 mikrometara na periferiji su oni malo deblji nego na sredini oko 2 mikrometra na
sredini 1,tako da oni izgledaju kao bikonkavni diskovi.Disk koji je udubljen sa obje strane za
razliku od onog atletskog koji je bikonveksan,ovakav izgled je jako bitan zbog slaganja
eritrocita jedan na drugi da se provlače kroz kapilare čiji je dijametar oko 8
mikrometara.Zahvaljujući bikonkavnom izgledu oni se mogu slagati jedan na drugi i redati u
kolone da bi kroz kapilare se mogli potiskivati.Kad izgube taj oblik onda nastupa njihova
fragilnost pa češće i lakše pucaju,nastaje hemoliza eritrocita.Svaki oblik koji nije bikonkavan
ne valja za eritrocit nije bitno je li ovalan,bikonkveksan,svaki dr.oblik je nepovoljan i ima za
posljedicu hemolizu i konsekventno razvoj hemolitičkih anemija.Sve funkcije koje obavljaju
eritrociti su vezane za hemoglobin (Hb),ustvari eritrociti su nosači hemoglobina,Hb obavlja
sve funkcije.Normalna koncentracija Hb-a je oko 150 gr.na litar ili 15 grama /100 ml u
prosječnoj populaciji,nešto više kod muškaraca,manje kod žena ali to je
prosjek.Novorodženče ima više preko 200 gr.po litru.Smanjen broj eritrocita nazivamo
anemijama,mada naziv anemija u razvoju medicine se odnosio na
malokrvnost...diskutabilno..,najtačnija je definicija je da je to smanjena količina
hemoglobina.Trudnice su podložne fiziološkoj anemiji zbog estrogena i gestagena i njihovog
mineralokortikoidnog učinka kao aldosterona,pa kad je krv trudnice preplavljenja naročito u
zadnjem trimestru trudnoće tim hormonima iz placente onda je enormna reapsorpcija natrija i
hlora u tubularnom sistemu bubrega,izvodnih kanala znojnih žlijezda,seroznih žlijezda itd.ide
povećava se filtracija natrija i hlora,voda...raste volumen krvi ali na račun rastvarača i ovih
elektrolita ne eritrocita i onda kao rezultat toga zbog faktički dilucije suspenzije eritrocita
onda imate u uzorku krvi trudnice da je manji uzorak eritrocita samim tim manja količina Hb-
a,odnosno anemija ali je ona fiziološkog karaktera.Isto tako boravak u hipobaričnim
uslovima,na većim nadmorskim visinama zbog tzv.hipooksigenične hipoksije koja stimuliše
lučenje eritropoetina a onda on ubrzava eritropoezu pri čemu nastaje policitemija-
fiziološka,tj.fiziološki povećani broj eritrocita iznad normalnih vrijednosti (duži
boravak).Tako neki ljudi koji žive na većim nadmorskim visinama imat će više eritrocita od
nas.Eritrociti pokazuju neke karakteristike koje su svojstvene samo njima,prije svega postoji
specifična permeabilnost za neke tvari,za gasove,ureu,određene anione koji idu difuzijom
osim kationa koji idu aktivnim transportom,oni su vrlo plastični u smislu adaptacije slaganja u
one „redove metalnih novčića“, rekli smo da je to suspenzija u rastvaraču u vodi, krvnoj
plazmi i već smo prokomentarisali šta utiče na tu stabilnost kroz objašnjenje testa
sedimentacije eritrocita i eritrocit su kao i druge ćelije osjetljivi na hipotoniju, ali su
osjetljiviji od leukocita i trombocita i oni pokazuju fenomen osmotske fragilnosti. Kad god se
nađu u hipotoničnoj sredini po zakonima koje smo prodiskutovali kad smo govorili o
intersticiju, u smislu faktora koji determinišu transport vode pa smo rekli da voda uvijek ide iz
područja manje u područje veće osmolarnosti dok se ne uspostavi ekvilibrijum. Što je veća
hipotonija koja okružuje ćelije to će više vode ući u ćeliju,neovisno o elastičnosti te
membrane u jednom momentu će doči do lize. Eritrociti su mnogo manje otporni na
hipotoniju nego leukociti i trombociti te će oni prvi u uslovima hipotonije prvi da idu u proces
lize taj fenomen nazivamo hemolizom. Pošto je životni vijek eritrocita 90-120 dana, što je on
stariji, elastičnost njegove membrane je manja sve je kruća i fragilnija i onda će kasnije doći
do lakšeg pucanja, ali i drugi faktori mogu dovesti do toga da membrana ne bude elastična, pa
da budu podložni hemolizi, pa ćemo vidjeti da osim bikonkavnog postoje još neka stanja koja
dovode do toga da su eritrociti fragilniji na hipotoniju, a samim tim se skraćuje životni vijek,
prije vremena hemoliziraju, takve anemije kod kojih je skraćen životni vijek nazivaju se
hemolitičke anemije. Proteini koji se nalaze u membrani mogu u nekim naročito genetskim
mutacijama dovesti do abnormalnih struktura proteina ćelijske membrane i učiniti je
fragilnijom, pa čak i mala hipotonija koja ne bi dovela do hemolize ona će dovoditi do
hemolitičke anemije. Jedan segmet hematopoeze je eritropoeza. Od STEM ćelije nastaje
mijeloidna od nje preko odgovarajućih kolonija pod uticajem faktora proliferacije nastaje
GEM kolonija i E kolonija, od E kolonije nastaju eritrociti. Prva prepoznatljiva ćelija iz koje
ne može ništa drugo nastati nego eritrocit naziva se proeritroblast. Sve ćelije krvi pa i
eritrociti odnosno eritropoeza se odvija u početku u žumančanoj vreći a zatim kasnije u
slezeni i jetri nakon rođenja u koštanoj srži koja je sva crvena a onda imamo prikaz kako dob
utiče na gubitak celularnosti kožtane srži, misli se na celularnost STEM ćelija koje bivaju
zamijenjene adipocitima,vrlo brzo, nekoliko godina (5 god od rođenja ) duge kosti izgube
preko 50 % celularnosti, nakon 20 godina izgube svu celularnost. Kod transplantacije koštane
srži bode se sternum ili spina iliaca odnosno crista iliaca tu se vrši punkcija i uzimaju se
STEM ćelije za transplantaciju koštane srži. Već smo spomenuli da je prva ćelija iz koje
nastaje eritrocit proeritroblast, a on je nastao iz odgovarajućih kolonija odnosno odgovarajuće
mijeloidne unipotentne ćelije. Poticanjem rasta faktora rasta i proliferacije naročito
eritropoetina ali ima i drugih faktora o kojima će biti govora kasnije, polako se mitozom
transformiše u proeritroblast, on već ima jedro sve elemente onda se transformiše preko
bazofilnog, orto hromatofilnog hromoblasta sazrijeva pod uticajem faktora rasa i proliferacije
prvenstveno eritropoetina nakon što se jedro izbaci orto hromatofilnog hromoblasta nastaje
retikulocit, a onda nastaje eritrocit, oni se ubacuju u kapilare koštane srži a zatim se ubacuju u
sistemsku cirkulaciju.Jedan dio retikulocita se normalno ubaci u perifernu krv njihva količina
je negdje oko 2% , a 98% su eritrociti. Ako se ovaj rad ubrzava onda nema vremena da sazrije
pa se ubacuju i ove prethodne nezrele forme, to se dešava kod nekih teških anemija kod kojih
je teška hipoksija, a onda hipoksijom stimulisan eritropetin ubrzava eritropoezu i ne stigne da
sazrije eritrocit, te se ubacuju nezrele forme, što je teža anemija to je teža hipoksija, pojavljuju
se mlađe forme eritrocita, ali niko od njih nije sposoban za transport gasova, jedino eritrocit
je sposoban za to. Proces traje oko 7 dana.

REGULACIJA ERITROPOEZE- je hormonska regulacija. Mi ćemo vidjeti kasnije da je

glavna funkcija eritrocita transport kisika od pluća do periferije, i obrnuto CO2 od periferije
do pluća, to se obavlja putem hemoglobina (oksihemoglobin), što se tiče transporta CO2, 7 %
je otopljeno u vodi krvne plazme. Pošto eritrocitit ransportuju kisik onda postoji negativni
feedback mehanizam između pO2 i broja eritrocita. Kad god krv postane hipoksična,
normalan pO2 u krvi je 95 mmHg , kad god on padne ispod te vrijednosti nastaje hipoksija,
pošto je važno održavati vrijednost od 95 jer se na njoj metabolišu ugljikohidrati i masti
dobija se energija.Ako pada pO2 onda treba povećati broj nosača, a eritrociti su nosači za O2,
i ako se poveća broj nosača ili ako oni manje nose, dopremat će se normalna količina O2.Kad
god nastaje hipoksija ona stimulira lučenje eritropoetina u bubregu,90% se stvara u bubregu a
10 % u jetri i endotelu arteriola.Pa hipoksijom inducirana proizvodnja eritropoetina dovodi do
toga da ertitropetin odlazi do proeritroblasta veže se za svoje receptore,eritropoetin je hormon
peptidne strukture,on pokreće molekularna zbivanja tako što dovodi do pojave signala koji će
voditi ćeliju u mitozu, dolazi do aktivacije određenh transkripcijskih faktora, a onda će se
ćelije zaokrenuti iz G u S fazu i započet će mitoza,onda se one polahko proliferiraju u
eritrocite. Povećan broj eritrocita zbog povećane eritropoeze povećava donošenje O2 i vraća
vrijednost pO2 na normalnu vrijednost. Broj jedan regulator je dakle eritropetin, a njegova
proizvodnja je uzokovana hipoksijom.

Osim eritropoetina neki faktori stimulišu i time povećavaju broj eritrocita, kao testosteron,
tako da je jedan od razloga zašto muškarci imaju veći broj eritrocita od žena je učinak
androgena testosterona na proliferaciju i diferencijaciju proeritroblasta u zrele eritrocite,isto to
radi hormon rasta,kortizol,interleukin.

Eritrociti u sebi sadrže hemoglobin, da bi se on napravio potrebni su faktori eritropoeze.

Hemoglobin je složeni protein i sadrži prostetičnu grupu, ta prostetična grupa u hemoglobinu
je je ustvari hem (proto porfirin tip 3) u njega je inkorporirano željezo. Hem sadrži 4 pirolova
prstena na koje su dodane metilne i vinilne grupe na odgovarajućim pozicijama i u srži
između pirolovih prstenova nalazi se Fe2+, koje je vezano sa 2 pirolova prstena preko dvije
prave kovalentne veze sa dva druga preko koordinativne veze i ona zadnja dva preko
koordinativne veze za vezivanje polipeptidnog dijela globina (druge komponente
hemoglobina), to su 4 polipeptidna lanca kod odraslih, 2-α i 2-β. Jedan hem se veže za 1
polipeptidni lanac,preko dvije preostale kordinativne veze, tačno određenim aminokiselinskim
reziduama. Molekula hemoglobina sadrži 4 hema i 4 polipeptidna lanca. Kiseonik, odnosno
ion vodonika se ubacuju u jednu od koordinativnih veza između Fe2+ i polipeptidnog lanca.

Da bi se napravio hemoglobin potrebno je željezo,stvaranje pirolovih prstenova, i sinteza α i

β-polipeptidnih lanaca,dva vitamina važna za proliferaciju ćelija koje nastaju iz STEM ćelija,
a to su vitamin B12 i folna kiselina (vitamin B9) jer su bitni za adekvatnu replikaciju
molekule DNK.

Ako nema faktora eritropoeze ne može nastati hemoglobin, ako nema dovoljno njega nastaju
anemije, jedan od tipova anemija jesu i one kod kojih je defektna redukcija eritrocita odnosno
eritropoeze.Normalan je životni vijek i umiranje onih koji nastanu ali slaba je proizvodnja, a
drugi tip je onaj kada se normalno prave ertrociti ali kraće žive.Fe2+ spada u oligoelemente, to
su elementi kojih ima u odnosu na ukupnu masu negdje manje 0,005 % od ukupne količine
svega je 4 g u odnosu na 70 kg.Najviše Fe2+ se nalazi u hemoglobinu 65%, jedan dio u jetri
(tu nalazimo jednu bjelančevinu apoferitin), kada imamo višak Fe2+-a, više unosimo nego što
trošimo za metabolizam za sintezu hemoglobina onda se jedan dio Fe2+ veže za apoferitin i
nastaje feritin 1,5 g nalazi se tu. Jedan dio se nalazi u mioglobinu, jedan dio u citohromima c i
b koji čine dio respiratornog lanca i jedan dio serumskog Fe2+ u transferinu. Ako sumnjamo o
kojem se tipu anemije rad, da bi razlučili da li se radi o tipu anemije zbog nedostatka Fe2+
(sideropenijska anemija),jer ako nema dovoljno Fe2+ nema dovoljno ni hema onda nema
dovoljno hemoglobina čim nema dovoljno hemoglobina javlja se anemija. U krvnoj plazmi se
nalazi jedna globulinska frakcija,jedan protein transferin, može biti slobodan nesaturiran
željezom ili transferin koji je vezan za željezo. Nakon što unesemo Fe2+ putem hrane,
aktivnim transportom ono se resorbuje ulazi u cirkulaciju i veže se za transferin takvo Fe2+
naziva se serumsko.Sve skupa zasićeni transferin sa Fe2+ nazivamo totalnim kapacitetom za
vezivanjem željeza.Ukupni kapacitet krvne plazme neke osobe kompletna količina transferina
od kojih je jedan dio vezan za željezo a jedan dio koji je slobodan se kreće max 45-73µmol/L
(mikromol), a zbir nesaturiranog i saturiranog totalni.Obično od ukupne količine moguće
vezivanja Fe2+ negdje oko 50 % je saturirani transferin. Inače dnevni unos varira od osobe do
osobe ali izvora su dva : putem probavne cijevi a drugi se dobije nakon degradacije eritrocita.
Jedan dio Fe2+ se reciklira iz degradacije hemoglobina tako da ono dospijeva u krvnu plazmu
ili iz razorenih eritrocita ili putem resorpcije, onda se jedan dio putem transferina transportuje
do hematpoetskih ćelija i služi za resintezu novog hemoglobina ali mi svaki dan gubimo
određenu količinu. Dnevni gubitak je najveći putem stolice, zato što epitel probavne cijevi
sadrži neprebačeno Fe2+ koje je ušlo u eritrocite ali nije otišlo dalje putem transferina do
mišića, to Fe2+ koje čeka na prebacivanje u krv nalazi se u enterocitima pošto se enterociti
ljušte svaka dva dana onda se u tom oljuštenom epitelu koji ulazi u sastav stolice nalazi to
Fe2+.Fe2+ nakon što se veže na transferin,transferin kao transportno sredstvo nosi do
proeritroblasta tamo će se ono inkorporirati u molekulu hema u sintezi hemoglobina, tako što
se transferin veže za svoje transferinske receptore,pokreće se kaprinski mehanizam odnosno
to je grupa proteina koja se nalazi na ćelijskoj membrani, nakon vezivanja transferina za
njegov receptor taj kompleks kasnije dovodi do atrakcije odnosno privlačenja kvatrina
(klatrina) a onda vezivanjem receptora koji su aktivirani od strane transferina sa kvatrinskim
(klatrinskim) molekulama formiraju se invaginacije a potom i endocitna vezikula koja ide na
procesuiranje.Kad nema dovoljno Fe2+ neće biti ni produkcije eritrocita, smanjen je njihov
broj,serumsko Fe2+ će biti smanjeno, slobodni transferin će biti povećan saturacija transferina
manja,inače anemije daju vrlo specifične simptome zbog nedostatka O2 najosjetljiviji je
mozak na hipoksiju pa onda pospanost,zamor.Kad je manje hemoglobina,on daje boju
eritrocitima onda će središnji dio blijedi dio proširiti, u razmazu periferne krvi eritrociti imaju
izgled burme(anulociti).Važni testovi koji mogu poslužiti za određivanje tipa anemije su
hematološki indeksi.U laboratorijima mi dobijemo broj eritrocita,konc.hemoglobina,
hematokrit, na osnovu ova tri podatka možemo dobiti još parametara koji pomažu u
određivanju tipa anemije. Ako stavimo u odnos količinu hemoglobina izraženu u procentima
normalne vrijednosti kroz procenat broja eritrocita dobijemo indeks boje eritrocita npr.100 %
hemoglobina je 150 g, a 5 miliona eritrocita u jednom mikrolitru je 100 % eritrocita i svaku
vrijednost koju dobijemo proporcijom utvrđujemo koliko je to posto od normalne vrijednosti.
npr. umjesto 150 g. hemoglobina dobijemo 75 g.to je 50 % od normalne vrijednosti i
dobijemo 2,5 mil. eritrocita to je 50 % od 5 mil. sad vidimo da 50 % kroz 50% daje 1. Ovaj
hematološki indeks može biti i normalan kod anemija.Takve anemije nazivamo normohromne
anemije,normalan je indeks bojenja,ukupna količina je smanjena ali je dobro raspoređena,
odnosno svaki eritrocit ima malo hemoglobina.S obzirom na ovaj indeks anemije mogu biti
normohromne, hipohromne i hiperhromne. Ako imamo manji brojnik,manju procentualnu
vrijednost u odnosu na normalnu vrijednost hemoglobina u odnosu na procentualnu vrijednost
eritrocita imamo hiperhromne anemije,obrnuto se javlja hipohromna anemija.

Volumen je važan hematološki indeks, koliko je pojedinačno zapremina jednog eritrocita.

Kad ukupan volumen uobličenih elemenata podijelimo sa brojem eritrocita dobijemo
zapreminu jednog eritrocita,kreće se od 80-100 fentolitara, u odnosu na mcv hematološki
indeks možemo imati sitne eritrocite,normalne i krupne.Onda ona može biti mikrocitna,
normocitna,makrocitna anemija, najzastupljenije su megaloblastne (makrocitne) mcv kod njih
iznosi preko 100 fentolitara. Prosječna vrijednost hemoglobina u eritrocitu, kada hemoglobin
podijelimo sa ukupnim brojem eritrocita dobijemo koliko u eritorcitu ima hemoglobina a to je
oko 30,5 g po ćeliji i imamo procentualnu zastupljenost prosječne količine hemoglobina u
odnosu na ukupnu masu odnosno suhu tvar koja se nalazi u eritrocitima to je oko 32-56 g. po
litru.

Pitanje studenta : Kad doniramo 500ml krvi ,transfuzijom, kako će se ta krv odrazit,da li u
jetri ili, i koliko treba krvi da se povrati tih 5 litara.? Mi smo imali regulaciju hipovolemije,
svi oni mehanizmi koji su involizirani od hipovolemije će korigovat, neće bit u smislu
nadoknade eritrocita, leukocita, trombocita oni će već trombociti leukociti nakon 7 dana se
ubacit iz cirkulacije, a ovo što smo dali ubrzat će se malo eritropoeza, uglavnom
reapsorpcijom natrija, hlora itd ostalih mehanizama koje smo govorili kod regulacije
pritiska, korigovat će se volumen nazad.. Nema veze da li je, rekli smo krvarenje ili
hipovolemija, iz bilo kojih razloga će aktivirat one mehanizme, renin-angiotenzin - aldosteron
sistem itd, sve one sisteme koje smo govorili, ali ćemo mi opet te mehanizme regulacije
govorit kad budemo bubrege spominjali. Odmah će se automatski diureza smanjit, tako što će
se tlačna diureza smanjit pa će se stimulisat lučenje antidiureznog hormona, pa će renin –
angiotenzin sistem i simpatikus to sve korigovat i vratit nazad. Ništa se neće desiti za pola
litra što izgubi to je 10% ustvari cijelog volumena, kad izračunate na 5l ( 500ml). Ništa to
neće afektirati pritisak ni, jer će ovi kompenzatorni mehanizmi to korigovat. A mi u smislu
gubitka eritrocita ništa ne znači to je svega 10 % .

Sljedeći kofaktor,odnosno važan faktor eritropoeze je vitamin B12.Vitamin B12 spada u

kompleks vitamina D koji su inače hidrosolubilni sa askorbinskom kiselinom,odnosno
vitaminom C.Vitamin B12 nakon unosa putem hrane, on se ne može kao takav resorbovat
nego se prethodno mora vezat za jedan protein jedan faktor koji luči sluznica želuca, tzv.
unutrašnji faktori intrinzik faktor,ako je ovaj intrinzik faktor onda je B12 ekstrinsik faktor,
parijatalne stanice sluznice,tj. želudačnih žlijezda, gastričnih žlijezda o kojima ćemo kasnije
govorit u narednom semestru. Pored ostalog stvaraju i ovaj intrinsik faktor, nakon što se vežu
B12 instrinsik faktor ulaze u duodenum,jejunum,ileum i ustvari ovaj intrinzik faktor, njegova
komponenta se veže za receptore na enterocitima i obezbjedi se resorpcija vitamina B12,tako
da nedostatak vitamina B12 može biti zbog nedovoljnog unosa vitamina B12 što je vrlo rijetko,
kod nekih teških gladovanja,kod vegetarijanske hrane itd. ne unosi se dovoljno vitamina B12.
Češći je poremećaj stvaranja ovog unutrašnjeg faktora,da li gastrična sluznica je atrofična,
kod atrofičnih gastritisa i postoje auto antitijela kod intrinzik faktora. Ovaj najčešći uzrok
nedovoljne količine vitamina B12 ili može biti dolje da u tankom crijevu postoje
mikroorganizmi,paraziti npr. pantljičare ili bakterije isto tako koje uzimaju vitamin B12 za
svoje potrebe za svoje proliferacije, denaturacije,diferencijacije svoje molekule DNK-a,
bakterije naručito onda ne ostane ništa domaćinu tako da infekcija, pretjerana količina
bakterija u crijevima također može dovesti do hipovitaminoze vitamina B12. Kad god nema
nebitno iz kojeg razloga, da li nedovoljan unos da li neadekvatna sekrecija intrinzik faktora ili
pretjeran rast mikroorganizama u tankom crijevu kad nema dovoljno vitamina B12 replikacija,
denaturacija, diferencijacija molekule DNA je defektna,a onda eritrociti dobivaju izgled
ovalocita ili sferocita, obično sferocitni izgled imaju,nema više onog bikonkavnog nema jedra
i nema onog središnjeg dijela koji je tanji u odnosu na periferni,MCV je povećan iznad 100
fento-litara i takve eritrocite koji su krupni s obzirom na ovaj MCV i pokazuju abnormalan
oblik nazivamo megaloblastima, jedna od megaloblastnih anemija ima i drugih uzroka
pojave ovih megaloblasta u perifernoj krvi,ova anemija, megaloblastna anemija zbog
nedostatka vitamina B12 naziva se pernicioznom anemijom. Ista situacija je i sa folnom
kiselinom, folna kiselina je također važna za ovu naturaciju, replikaciju dobivanje molekule
DNA samim tim za proliferaciju, diferencijaciju ovih ćelija eritrocitne loze, eritrociti ne
dolaze tako da ih i kod nedostatka folne kiseline se isto javljaju megaloblasti i megaloblastna
anemija, ali u perifernoj krvi ćete vidjeti i nedovoljno sazrijevanje i drugih ćelija periferne
krvi, onda neutrofili će biti hipersegmentirani, inače neutrofil ima 3-5 segmenata, te defektne
maturacije,desi se da je više od 5 segmenata da je veći broj segmenata od 5 jedra su i kod
neutrofila u perifernoj krvi pa osim ovih sferocita, ovalocita megaloblasta,vide i
hipersegmentirani neutrofili. Da bismo rekli da je anemija zbog nedostatka vitamina B12
perniciozna anemija,osim onih klasičnih standardnih testova koje tražimo to je broj eritrocita,
hematokrit,hematološke indexe količinu hemoglobina i tako dalje..Da bismo razlučili
obavezno moramo vidjeti šta je sa vitaminom B12 i folna kiselina je isto tako daje isti
poremećaj, moramo razlučiti je li to zbog nedostatka vitamina B12 ili je zbog nedostatka folne
kiseline.Bit će nizak nivo serumskih vitamina B12,a folna kiselina normalna kod perniciozne
anemije kod nedostatka folne kiseline obrnuto. Mogu se ponekad tražiti i antitijela,
autoantitijela usmjerena protiv instrinsik faktora, ali najvažniji test kojim se razlučuje jel se
radi o pernicioznoj anemiji ili ne to je Šilingov test.

Taj Šilingov test se ogleda na slijedeći način,dakle vitamin B12 koji je obilježen
radioaktivnim kobaltom 58 on se daje oralno, ali prije toga se intramuskularno zasite tamo
receptori sa vitaminom B12 kako bi se razlučilo kakva je resorpcija jer moramo da vidimo je li
to jer nema dovoljno hrane ili je intrinzik faktor ili je probavna cijev.Zbog toga se
intramuskularno tamo zasite receptori u eritropoezi vezano za produkciju eritrocita,a onda
oralno dajemo vitamin B12 koji je obilježen radioaktivnim kobaltom. I onda se, on se pojavi u
krvi,on će se eliminisati preko mokraće i onda se sakuplja 24-satna mokraća i onda se
određuje količina tog radioaktivnog obilježenog vitamina B12.Zdrava osoba bi morala u
odnosu na onu dozu koju smo mi aplicirali, 0% se mora, odnosno više od 10% se mora izlučiti
putem bubrega, ako je količina izlučene u odnosu na onu dozu koju smo aplicirali veća od 10
% onda nije u pitanju perniciozna anemija odnosno sve je okej i unos i intrizik faktor i sve je
okej što se tiče probavne cijevi, onda je to neki drugi tip megaloblastne anemije, ne zbog
hipoavitaminoze vitamina B12. Ako je eliminacija ispod 10% onda treba proceduru ponovit
tako što se fabrički odnosno laboratorijiski napravljen intrinzik faktor daje zajedno sa ovom
oralnom dozom vitamina B12 označenog radioaktivnim kobaltom 58 i onda opet se kolektira
24-satni urin i onda se opet određuje koliko je eliminisano putem mokraće, Ako je više od
10% kad ima intrinzik faktora onda pošto u prvom stepu smo utvrdili da je manje od 10%
onda ako se to koriguje pa bude više od 10% intrinzik faktor znači uzrok je nedostatak
intrinzik faktora odnosno atrofični gastritis, ili auto antitijela na intrinzik faktora. Onda treba
rješavat sluznicu želuca odnosno auto antitijela. Ako je nakon prvog stepa kad smo samo dali
bez intrinzik faktora <10%,pa intrinzik faktor opet <10%,onda niti je uzrok nedovoljan unos,
niti intrinzik faktor, onda je uzrok u terminalnom ileumu,pretjeran rast mikroorganizama koji
troše bez obzira koliko unosila osoba B12 bude potrošena od bakterija odnosno parazita koji za
svoje potrebe koriste taj vitamin B12, onda pacijentu ne ostane dovoljno za njegovu
eritropoezu i to je Šilingov test. Da znamo kad tražimo Šilingov test zašto nam služi, ili kad
dođe nalaz nena pita šta je ovo Šiling da znamo joj objasnit.

Što se tiče funkcije eritrocita ona je vezana za funkcije hemoglobina, a to je transport

kiseonika i transport CO2. Transport kiseonika od pluća do periferije i u suprotnom smjeru, i
puferska uloga.Što se tiče puferske uloge,hemoglobin kao i svi drugi proteini ovdje su u
pitanju α i β polipeptidni lanci,aminokiseline se međusobno povezuju peptidnim vezovima,
pri čemu jedna aminokiselina daje amino,a druga karboksilnu grupu i izdvajanjem vode
nastaje peptidni vez,ali aminokiselina koja je dala karboksinu grupu peptidni vez njoj je ostala
slobodna amino grupa i obrnuto.Tako da u prostor strše slobodne karboksilne i amino grupe
koje nisu ušle u peptidni vez tokom spajanje dvije susjedne aminokiseline. Tako da jedan dio
jona vodonika može se neutralisat što se veže za amino grupu i jedan dio karboksilnih jona što
se može poremetit pH kad se veže za H+ u okviru karboksilne grupe,izdvajanjem vode nastaje
jon, ali je neutralisan hidroksilni jon,tako da karboksilne amino grupe slobodne u α i β
polipeptidnim lancima kao i kod drugih proteina učestvuju u održavanju same pH vrijednosti
to bi bila puferska uloga pa ćemo vidjeti i dalje diskutovati kako se transportuju O2 i CO2.
A kada dođemo do pluća tamo pošto je vezano za pluća ovo nećemo ponavljati,sad kad
objasnim to važi i za tamo pa ćemo uštedit onda vrijeme. E idemo transport O2

Transport O2 –kiseonik se od pluća transportuje na 2 načina.

Jedan je u formi oksihemoglobina to je 97% transportuje tim načinom i 3 % otopljen u vodi

krvne plazme.Jasno iz ovog procentualnog odnosa ova 2 načina transporta, najvažniji način
transporta u formi oksihemoglobina,a ovaj vam transport u formi od 3% fiziološki nema
nikakvog značaja na nivou mora, odnosno kad je normalan arterijiski pritisak, niti su hipo niti
su hiperbarični uslovi.

Rekli smo da je količina hemoglobina koja se nalazi u krvi oko 15g/100ml, isto tako smo rekli
da hemoglobin za sebe veže kiseonik gradeći spoj oksihemoglobin tako što se molekularni
kiseonik ubacuje u koordinativnu vezu između željeza i hema i polipeptidnog lanca α ili β.

Važno je da znamo da 1g hemoglobina može za sebe vezati 1,34ml kisika,ako ga veže.

Shodno tome max. ako je kompletan hemoglobin vezan za kiseonik, tj.ako je sve
oksihemoglobin onda je to negdje oko 20 ml kisika kad se sve preračuna 15gx1,34ml dobije
se negdje oko 20 ml kisika ako je.Imate drugu krajnost kad nije ništa vezano, ako nema
kiseonika onda se nema šta ni vezat za hemoglobin onda će bit količina kiseonika nula.Ne
postoji takva situacija u organizmu nego samo hipotetski da bi objasnili šta znači stepen
saturacije. Uvijek je određena količina hemoglobina u formi oksihemoglobina, a ostatak je u
formi redukovanog hemoglobina,odnosno na isto mjesto gdje se veže kiseonik se konkurentno
veže i jon vodonika koji je jači veže se ili jedan ili drugi tako da uvijek postoje 2 forme to je
redukovani hemoglobin-hemoglobin koji je u spoju sa vodonikom i oksihemoglobin, u
različitom omjeru.Taj omjer između procentalne zastupljenosti oksihemoglobina i
redukovanog hemoglobina donosi stepen saturacije,stepen saturacije oksihemoglobina
odnosno hemoglobina sa kiseonikom.Stepen saturacije ovisi o:

1. parcijalni pritisak kiseonika, kad kažemo ovaj stepen saturacije misli se od ukupne količine
koliko je u procentima izražen i koliko je oksihemoglobina,a ostatak je naravno redukovani
hemoglobin, stepen saturacije je 75, 97% itd. To se referira na oksihemoglobin njegovu
procentalnu zastupljenost i kada tražimo od laboratorije mi uvijek dobivamo vrijednost kao
stepen saturacije u arterijskoj krvi i to da znate.

Od čega ovisi taj stepen saturacije, broj 1 je parcijalni pritisak kiseonika, što je on veći stepen
saturacije je veći. Pri pO2 40 mmHg što je u venskoj krvi stepen saturacije je 75 % odnosno
11,25 g. su oksihemoglobin a ostatak 3,75g je redukovani hemoglobin. Odnosno 25 %. Kad
preračunate ovih 11,25g. 75% koliko je u formi oksihemoglobina puta 1,34g. koliko veže 1 g
dobijete da u 100 ml venske krvi koja je došla u pluća nalazi se 15ml kiseonika. Dakle stepen
saturacije je solidan 75% i količina kiseonika 15 ml.Hemijski rečeno to je 15% zapreminska
koncentracija kisika,15 ml na 100 ml to je 15% ukupna zapreminska koncentracija.

Sasvim solidna količina kisika dolazi i u venskoj krvi koja će tek doći na oksigenaciju.Kad
dođe takva krv u pluća, u plućnom kapilaru,u alveolama kasnije ćemo mi to diskutovat kroz
fiziologiju disanja, ali sad minimalno što moramo nju ćemo objašnjavat pa ćemo kasnije to
nastavit.

U alveolama je pO2 je 104 u odnosnu na vensku krv gdje je 40 po zakonima difuzije tj.
Bernulijevim principima kiseonik će iz alveola kroz respiratornu membranu difundovat u
eritrocit i istisnut jon vodonika zauzet njegovo mjesto i stepen saturacije oksihemoglobina će
rasti na 97%.Jedan dio hemoglobina će ostat u spoju sa vodonikom što neće moći kiseonik
istisnuti ostat će 3% redukovanog hemoglobina, a stepen saturacije će porasti sa 75 na 97,
približno to je 15g X 1,34 = 20 ml kiseonika.Dakle svakih 100ml venske krvi koja protekne
kroz pluća došla je sa 15, a izlazi sa 20 ml, sa dodatnih 5 ml kisika. Logično je pitanje zašto
ne dođe 100% kad imaju svi uslovi da se to desi što kiseonik ne istisne i onih preostalih 3%
hemoglobina pa da i to bude bio oksihemoglobina, ali jedan dio hema odnosno jedan dio
željeza koji je u hemoglobinu je već oksidisana forma feri oblik trovalentni oblik, većina
željeza je već dio hemoglobina, odnosno hema, odnosno željeza u hemoglobinu je
dvovalentni feri oblik, onda iz fero oblika ugradnjom kiseonika to dodatni stepen oksidacije.
Feri oblik je već određen stepen oksidacije u odnosu na fero oblik zbog toga nemoguće je
dodatna oksidacija. Drugi razlozi koji su,a koje ćemo poslije bolje razumijeti jesu sad nećemo
moći to objašnjavat na ovom nivou diskusije i znanja a to je da u plućima postoje regije kod
kojih je nepovoljan odnos između ventilacije i protoka krvi (ventilacijsko-perfuzijski odnos
nepovoljan) i onda se stvaraju tzv šantovi, gdje krv kao da zaobiđe tu, kao da je krv prošla
kroz tu regiju uđe sa istim parcijalnim pritiskom sa istim stepenom oksigenacije, sa takvim i
izađe.Kao da se krv uopšte nije oksigenisala,ušla je venska krv ali mala količina i venska je
izašla, ali kad se pomiješa sa ovom arterijskom iz drugih regija onda taj stepen saturacije
padne za 1-2%

Nepovoljan ventilacijsko perfuzijski odnos i feri oblik su razlog što nije 100% .

Parcijalni pritisak O2 arterijskoj krvi je 95mmHg,ovakva krv koja je sad oksigenisana

,arterijska krv sa stepenom saturacije 97 ode prema tkivima. U tkivima je dr. Situacija jer ovaj
jon vodonika koji je inače u spoju sa hemoglobinom on je porijeklom iz CO2 koji sa vodom
daje ugljenu kiselinu a ona disocira. , i ustvari za ljubav sa hemoglobinom takmiči se jon
vodonika i kiseonik ko je bolji rival on se veže za hemoglobin.U plućima su svi faktori koji su
na strani koji daju prednost kiseoniku,a on istiskuje jon vodonika,maloprije smo vidjeli da
kiseonik iz alveole istiskuje jon vodonika, a u tkivima je konkurentniji jon vodonika u odnosu
na kiseonik zato što stanice kontinuirano prave u metabolizmu CO2 koji preko ugljene
kiseline daje jon vodonika,onda jon vodonika istiskuje kiseonik.Što je veći transport kisika
veći je CO2 i obrnuto što je definisano Borovim i Waldanovim efektom kvantificirano u exp.
Kad arterijska krv sa 95 kiseonika dođe u tkivo pošto je u ćelijama 23 mmHg parcijalni
pritisak kiseonika inače u tkivima i intersticiju je 40 onda će kiseonik difundovati iz krvi u
intersticiji a potom u ćelije,al ne izlazi on sam,njega istiskuje jon vodonika.Jer ćelije su
napravile CO2 i H+ i onda jon vodonika istiskuje kiseonik, kiseonik ode na korištenje, a jon
vodonika zauzima njegovo mjesto i onda stepen saturacije opada na 75% ,a stepen tj. procent
redukovanog sa 3% raste na 25 % što je u venskoj krvi.100ml art. krvi je donijelo 20 ml
kiseonika predaje 5 izlazi venska krv sa 15 ml.Tako da je stepen iskorištenja negdje ¼ tj.
25%
Mi smo već govorili o krivoj disocijacije oksihemoglobina morali smo malo govorit o njoj u
kontekstu kiseoničkog duga.Stepen saturacije predstavlja procentualno kod metaboličkih
sistema gdje smo rekli da stepen saturacije predstavlja procentalno koliko je hemoglobina u
formi oksihemoglobina i do sad smo diskutovali da je glavni faktor a jest koji determiniše
koliki je stepen saturacije oksihemoglobina parcijalni pritisak kiseonika i rekli smo da pri
parcijalnom pritisku od 40 što je u venskoj krvi stepen saturacije je 75% odnosno 15 ml
kiseonika odnosno 11,25g u formi okishemoglobina. Pri parcijalnom pritisku od 95 što je u
arterijskoj krvi stepen saturacije je 97% odnosno skoro svih 15g. je oksihemoglobin kad to
preračunamo to je 20ml kiseonika.Pri svakoj parcijalnoj vrijednosti kiseonika koliki je stepen
saturacije koliko je zastupljen oksihemoglobin i dobili su krivu disocijacije oksihemoglobina
koja ima izgled slova s,sigmoidan izgled.Može da plešeali samo jedan ples desno i lijevo,
tj.pomjerat se u desno ili lijevo.Pri istim parcijalnim pritiscima kiseonika ključni faktor je
parcijalni pritisak kisika koji determiniše,ali može biti i stepen saturacije manji ili veći iako je
ostao isti parcijalni pritisak kisika pod uticajem nekih faktora.

Da vidimo koji su to faktori i šta to znači : Rekli smo da jedan od faktora koji može pomjerat
krivu disocijacije ulijevo udesno je pH vrijednost,kad je normalna pH vrijednost od 7,4 pri
parcijalnom pritisku od 40 uzmemo primjer onos što već znamo može i bilo koji dr sasvim je
svejedno, ali recimo da iskoristimo ovo u venskoj krvi parcijalni pritisak 40 ako je pH norm.
7,4, stepen saturacije je 75%, šta ako dođe do acidoze,pa padne vrijednost na 7,2 šta će se
desiti?

Kao što vidite iako je ostao isti parcijalni pritisak kiseonika stepen saturacije je pao na 65 %
odnosno manje je u formi oksihemoglobina ,a više je u formi redukovanog hemoglobina, a
prevedno znači da je jedan dio kiseonika je otpušten pa je na njegovo mjesto došao vodonik iz
ove snižene pH vrijednosti.Što je pH niži to će stepen saturacije biti manji pri istom
parcijalnom pritisku kisika tj. bit će otpušteno više kiseonika i obrnuto.

U alkalozi nekoj pri istom parcijalnom pritisku kiseonika stepen saturacije raste na 85% u
ovom primjeru, stepen saturacije podrazumijeva da je veća količina oksihemoglobina tj. više
vezanog kiseonika za hemoglobina,a manje redukovanog hemoglobina,odnos više
uskladištenog kiseonika manje otpuštenog svako skretanje udesno kiseonika predstavlja
otpuštanje svako pomijeranje ulijevo predstavlja vezivanje kiseonika za hemoglobin tj. ljubav
između kiseonika i hemoglobina slabi acidoza,a jača alkaloza jer što je slabija onda odlazi i
obrnuto.

Osim acidoze,hiperkapnija porast parcijalnog pritiska CO2 koji je inače izvor jona vodonika,
povišena temperatura,2,3-difosfoglicerniska kiselina su faktori skreću udesno,ako bolje
pogledate ove faktore ti faktori uvijek nastaju kad je tkivo aktivnije. Što je tkivo aktivnije veći
je metabolizam jer mu treba veći metabolizam da bi napravio više energije za tu njegovu
povećanu aktivnost,onda će on više trošit kiseonika,pa će pravit više CO2, više jona vodonika
pa će nastajati acidoza,
lokalno će bit temp. veća zbog povećanog metabolizma od glukoze će nastajati više 2,3 di
fosfoglicerinske kiseline i onda takvo tkivo koje je u većoj aktivnosti će pomjerat krivu
udesno a onda će se više otpustit kiseonika, svako skretanje udesno smanjuje ljubav između
hemoglobina kiseonika i onda se on otpušta na trošenje i obrnuto ako tkivo radi malo odnosno
smanjeno onda će se stvarati suprotni faktori koji će pomijerat krivu ulijevo onda će ostat
više vezano za hemoglobin manje otpušteno zahvaljujući ovakvom ponašanju da će
hemoglobin uvijek otpustit tačno onoliko koliko treba tkivima ni manje ni više, ako treba više
više će otpustit ako treba manje manje će otpustit odnosno ostat će vezano i to
zovemo„puferskom uloga hemoglobina za kiseonik“ ponaša se slično kao puferi,mogu
neutralisati H i OH jon ne samo u jednom smjeru nego i u jednom i u drugom smjeru pa tako
i ovdje hemoglobin može i vezat može i otpustit.Uvijek otpušta tačno ni manje ni više nego
što je potrebno zahvaljujući tome tkiva sama sebi određuju koliko će dobiti kiseonika, ako
više rade više dobiju ako manje rade manje dobiju. Faktički autoregulacija postoji otpuštanja
i primanja kiseonika na nivou tkiva.Glavni konkurenti za hemoglobin su jon vodonika i
kiseonik u normalnim uslovima,međutim imaju abnormalni uslovi kad se pojavi treći rival
ugljen-monoksid otrov,je otrov koji nastaje kod nepotpunog sagorijevanja fosilnig goriva:
plina,nafte, fosilnih goriva, dizel , razni benzini itd. Kad to nepotpuno sagorijeva formira se
ugljen-monoksid,izduvni gasovi motora itd..Kao što vidite ugljen-monoksid odnosno njegova
kriva disocijacije-karboksihemoglobina spoj između ugljen-monoksida i hemoglobina zove se
karboksihemoglobin ima slično sigmoidan izgled kao kriva disocijacije ali koja je razlika
ono što kisik postigne sa 100 mmHg ovaj postigne za 0,4 mmHg sa vrlo malim parcijalnim
pritiskom.250x je veća ljubav izmedu ugljen-monoksida i hemoglobina nego sa kiseonikom
iako je ovaj otrov.Tako da 100% saturacija se postiže sa 0,4mmHg,značajan broj ljudi je
izgubio život trovanjem ugljen-monoksidom.On vodi u jednu finu smrt koja nije bolna jer
hipoksija vodi u somnolenciju,pospanost, onda ide spavanje ide stupor sopor i koma i tako se
završava fino se završi lagano bez nekih jakih bolova.

Naravno liječenje je povećanje konkurentnosti kisiku tako da se preko boce za kiseonik

napravi odgovarajući parcijalni pritisak kisika preko maske koji se aplicira preko maske koji
nije kao onaj u atmosferi. Prva etapa je da se iznese iz tog prostora gdje se nalazi izvor
trovanja onda da se aplicira kisik sa 2 atmosfere pri čemu će,a inače je u zraku 20% 0,2
atmosfere 10x veći parcijalni pritisak se postigne kako bi se istisnuo iz te veze hemoglobin sa
ugljen-monoksid i onda kiseonik zauzme njegovo mjesto,sreća da je reakcija reverzibilna na
bazi kompeticije jer da nije da je ireverzibilna završavalo bi letalno.

Drugi način transporta je kiseonik otopljen u vodi krvne plazme.U fiziološkim uslovima na
nivou mora je to beznačajno iznosi samo 3% 0,17 ml na nivou 100ml a putem
oksihemoglobina 5 ml,to je ustvari nevažno. To je zasnovano na Henryevom gasnom zakonu.

Svi gasovi koji se nalaze iznad tekućine oni se rastvaraju u toj tekućini, ali rastvorljivost tog
gasa u tekućini u kojoj se nalazi ovisi o većem broju faktora ali ključni faktor jeste parcijalni
pritisak tog gasa u nekoj gasnoj smjesi ili ako je samostalan tog gasa koji se nalazi iznad neke
tekućine rijeke jezera bare mora, respiratorna membrana koja razdvaja alveolarni zrak i krv je
tako tanka 0,5 mikrometara i ogromna površina 70m2, i ona je jako difuzibilna za gasove tako
da kao da je nema,gore imate alveolarni zrak malo je modificirano u odnosu na atmosferski
što se tiče parcijalnih pritisaka dolje imate krv u kojoj imate i vodu u toj vodi krvne plazme
krvi koja protiče kroz pluća rastvaraju se svi gasovi iz alveolarnog prostora pa i kiseonik azot
itd i CO2 .
Pri parcijalnom pritisku kisika od 95mmHg što je u arterijskoj krvi u 100 ml vode krvne
plazme shodno Henryevom zakonu ratvoreno je 0,29 ml kisika,pri parcijalnom pritisku od 40
u 100ml vode krvne plazme venske krvi 0,12 razlika je taj transportni kapacitet od 0,17 ml ili
3%.

Razlika između ovog prethodnog načina i ovog načina transporta je kvantitativna razlika, ovaj
97 ovaj 3% ,ovaj nikakav,ovaj značajan ustvari najvažniji jedini i ovdje nemate onu pufersku
ulogu inače kad idemo gore na veće nadmorske visine gore hipobarične osobine, ovaj način će
se jos više smanjivat i neće biti nikakvih problema ,svakako je beznačajna na nivou mora bit
će beznačajna i gore na velikim nadmorskim visinama.Kad idemo ispod nivoa mora kad se
zaroni pa na 10m je duplo veći atmosferski pritisak nije više 760 nije nego je 1520 mmHg,
nije jedna nego dvije atmosfere nije 101 nego 202 kPa itd..

Automatski po Henryevom zakonu raste rastvorljivost gasova pa se onda neće rastvorit samo
0.29 nego duplo više pa onda na 20m još više itd. Kad idemo na veće dubine rastvorljivost
svih gasova u vodi krvne plazme raste,onaj hemoglobin na nivou mora je već 100% zasićen
ne može više bit, ako je svih 15g vezano za hemoglobin ne može bit 110 ,120 il 150%. Jedino
što će se povećavat kad idemo dole je rastvorljivost i transport kiseonika će bit veći putem
vode krvne plazme,ali nama ne treba više od 100% kad dole dođemo, ne treba nam to je
višak.Jako je važno da znate da je kiseonik izuzetno toksičan gas za ćelije, za ćelije koje se
nađu u okruženju koje ima viška kiseonika ne potrošenog to njih razara umiru u takvom
ambijentu ali neće se to nikad desit na nivou mora zato što vidjeli smo hemoglobin je taj koji
skretanjem udesno krive tačno otpusti koliko treba više traži više dobije potroši se, manje
traži on odmah poveća stepen saturacije ne otpušta i ćelije u normalnim uslovima
zahvaljujući ponašanju hemoglobina skretanja krive disocijacije u desno odnosno ulijevo
odnosno puferske uloge nikad ne dobiju ni viška ni manjka kiseonika tačno koliko treba više
rade više dobiju manje rade manje dobiju, potpuno je vezan nema slobodnog hemoglobina. E
u ovim uslovima ne potroši se sav kiseonik nastaje trovanje kiseonikom samo što će prije kad
budemo govorili o fiziologiji pluća prije će nastupiti trovanje azotom jer je njegov parcijalni
pritisak veći jer on umjesto 104 u alveolarnom prostoru na nivou mora on je skoro 600 tako
da je on 4x veći parcijalni je pritisak azota nego kisika.Pa će 4x ranije nastupiti trovanje
azotom nego kisikom kad idemo ispod nivoa mora kad ronimo na 30,40m i više,Jer se
stvaraju ti tzv. kiseonički radikali pa onda oni oštete membranu,fosfolipidi oni oksidišu te
masne kiseline i onda se remete membranski potencijali i ćelije idu u smrtni završetak,tu
nema puferske uloge.

Transport CO2

Ćelije prave CO2 tako da je u njima parcijalni pritisak 46mmHg u intersticiju je 45mmHg,
arterijska krv koja dolazi u tkivo ona dolazi sa parcijalnim pritiskom od 40mmHg nakon što
kad prođe kroz tkivo parcijalni pritisak CO2 će porasti sa one u arterijskoj sa 40 na 45mmHg
koliko je inače u intersticiju.Kasnije kad dođe do pluća u alveolarnom prostoru je 40 pa će
proći u alveolarni prostor,u zraku gore je svega par mm-0.3mmHg i onda će se izbacit u
atmosferu.Načini transporta CO2 su sljedeći :

1. u obliku bikarbonatnog jona 70%

2. u obliku karbamino hemoglobina 23%

3. u otopljenom stanju u vodi krve plazme shodno Henryevom zakonu 7%

Svakako kvantitativno najvažniji je transport u obliku bikarbonatnog jona pa ćemo njega

objasnit prvo pa onda drugi pa onda ovaj treći.

Šta je dodatna specifičnost transporta CO2 u odnosu na transport kiseonika to što za vrijeme
transporta CO2 mora se prevenirat da to ne utiče na pH vrijednost,parcijalni pritisak kisika
nema veze sa pH vrijednošću,ali CO2 može afektirati pH vrijednost. Jer CO2 sa vodom daje
ugljenu kiselinu koja disocira na jon vodonika i može prouzrokovat acidozu.Transportni
mehanizmi moraju osigurati da se transportuje sa udaljene periferije,od tabana do pluća i da
na svom putu ne afektira pH vrijednost.To se postiže zahvaljujući mehanizmu transporta na
jedan, drugi i treći način.Treći način može malo afektirati pH vrijednost ali to je beznačajno.
Ova dva druga potpuno preveniraju uticaj na pH, pa ćemo objasniti kako.CO2 koji je nastao u
metabolizmu stanica, rekli smo 46 u stanicama,45 u intersticiju pa difunduje u intersticij.Kroz
kapilaru se eritrociti provlaće znamo promjere njihove odmah CO2 difunduje u eritrocite.
Inače sve membrane svih stanica u našem organizmu su difuzibilne za CO2.Nakon što on
difunduje u eritrocite, spaja se sa vodom, uticajem karboanhidraze nastaje H2CO3, ugljena
kiselina ili karbonatna kiselina.Ona disocira na bikarbonatni ion i ion vodika. Bikarbonatni
ion se kontransportom ispumpava u krvnu plazmu,a u zamjenu za njega kontratansportom se
ubacuje eritrocit,hloridi.Ova reakcija se naziva pomak hlorida.Znači bikarbonati su
eliminirani iz eritrocita vani.Ion vodika koji je nastao iz ugljene kiseline, a koji je ustvari
porijeklom iz CO2, on se veže za hemoglobin,ne zaboravite da je ovo arterijska krv koja je
došla u tkivo i da je došla u formi oksihemoglobina,dakle hemoglobin koji u sebi ima vezan
kisik,kisik biva istisnuti ovim jonom vodonika.Čim se ion vodika veže za bilo koju molekulu,
on više nije slobodan.Ako nije slobodan, onda on ne utiče na pH vrijednost, ne utiče ni na
intracelularno, mislimo na eritrocite. Tako da vezanje iona vodika za hemoglobin prevenira se
intracelularna promjena pH vrijednosti,a kisik koji je bio u spoju sa hemoglobinom se otpusti.
Što je više CO2, više i jona vodika, bit će više istisnutog O2.Što je veći transport CO2 bit će
veći transport i O2.Na ovaj način je ion vodika vezan za hemoglobin koji je pomogao u
oslobađanju kiseonika a on se transformisao u bikarbonatni jon,ustvari se CO2 maskirao u
karbonatni jon i sad ovakva krv ode prema plućima.

Dakle,venska krv sad je došla u formi tako da je bikarbonat u plazmi,adaptiran je jon

vodonika za hemoglobin i stepen saturacije oksihemoglobina koji je prethodno bio 97 pao je
na 75% , a količina redukovanog hemoglobina je porasla na 25 % zbog ugradnje jona
vodonika.Sad takva krv je došla u pluća venska krv, parcijalni pritisak 45,stepen saturacije
75% ,odnosno redukovanog 25%,sad je ovdje situacija u korist kiseoniku,kiseonika ima u
alveolarnom prostoru 104,sad ova venska krv koja je došla parcijalni pritisak je 40 incijalni
gradijent je 64 mmHg.To tjera da kisik iz alveolarnog prostora kroz respiratornu membranu
ulazi u eritrocit .U eritrocitu kiseonik će istisnut iz redukovanog hemoglobina jon vodonika,
maloprije je on njega istisnuo jon vodonika u tkivima i sad on njemu to vraća pa njega
istiskuje i onda će stepen saturacije rasti sa 75% na 97%,a istisnuti jon vodonika on se
izbacuje iz eritrocita u krvnu plazmu,spaja se sa bikarbonatom, daje ugljenu kiselinu . Ugljena
kiselina će se razložit na vodu i ugljendioksid, zato što u krvnoj plazmi ima skoro nemjerljive
vrijednosti karboanhidraze,logično je bilo pitanje što se dešava u eritrocitima ne u krvnoj
plazmi,a sad vam kažem razlog što je to u eritrocitu je 5000-6000x veća količina
karboanhidraze nego u krvnoj plazmi zato je drugačije disociranje ugljene kiseline u eritrocitu
drugačije u krvnoj plazmi,pošto nema kaboanhidraze ide na vodu, voda ostaje u krvnoj
plazmi,CO2 pošto ga ima 45 u krvi,a u alveolama 40 on difunduje po zakonima difuzije
izbacuje se u alveole potom aktom ekspirija se izbacuje se u atmosferu.

Ovo je transport CO2 u obliku bikarbonatnog jona,kvantitativno najvažniji, a plus na svom

putu biva maskiran u bikarbonatni jon,i ne utiče na vrijednost, tj prevenira se acidoza.

Drugi način transporta je u obliku karbaminohemoglobina 23 % ,maloprije kad smo govorili

o strukturi hemoglobina govorili smo da u polipeptidnim lancima ostaju slobodne amino
grupe i karboksilne grupe koje nisu ušle u peptidni vez.Za amino grupe se može vezati jedan
dio CO2 i taj spoj CO2 preko amino grupe hemoglobina za hemoglobin zove se karbamino
hemoglobin, 23% se transportuje na ovaj način i 7% se trasnportuje otopljen u vodi krvne
plazme shodno Henryevom zakonu kako se transportuje kiseonik kako azot tako se
transportuje i CO2 7 % .Nakon obavljenih transporta O2 i CO2, eritrociti nakon provedenog
životnog vijeka od 90-120 dana oni se raspadaju,zato što membrane postaju fragilnije, manje
elastične i onda eritrocit kad dođe,prije dok je bio mlad, kad prolazi kroz kapilare koje su 8
mikrometara oni imaju malo te fleksibilnosti, elastičnosti i onda se mogu provući kroz
kapilare jetre, slezene,kasnije kad membrane postanu manje elastične,oni postaju sve fragilniji
onda to protiskivanje zbog krutosti tih membrana,nakon 90-120 dana membrane postaju
manje elastične,i manje su plastične prilikom prolaska kroz kapilare i onda dolazi do pucanja
pri čemu izlazi hemoglobin, to zovemo hemolizom,fiziološka hemoliza,pa ćemo sada
objasniti kako ide degradacija,metaboliziranje hemoglobina. Nakon što hemoglobin izađe,
ovdje imate i sintezu i degradaciju sve sumirano,nakon što hemoglobin se oslobodi iz
eritrocita,on se odmah razdvaja na 2 komponente na hem i na globinsku komponentu,a
globinska komponenta α i β polipeptidni lanci se cijepaju peptidazama do aminokiselina i
onda se aminokiseline recikliraju,ponovo se koriste za resintezu.Iz hema se vrši ekstrakcija
željeza i željezo se preuzima od strane transferina, i prenosi prema koštanoj srži i ponovo,
reciklira se za resintezu novog hemoglobina, ili mioglobina ili bilo čega u organizmu uvijek
se to nastoji sve iskoristit, reciklirat max. što je moguće,a to važi i za druge organe i organske
sisteme.Željezo se reciklira,aminokiseline se recikliraju od ostatka hema nakon ekstrakcije
željeza,ustvari je to protoporfirin 3 on će se metabolisat u žučne boje.Pa će prvo nastat 1.
žučna boja biliverdin, ona će se vrlo brzo redukovati procesom redukcije i pretvorit u bilirubin
taj bilirubin koji nastaje od biliverdina,to se još uvijek dešava negdje u cirkulaciji slezene ili
negdje drugo,ali je to najčešće u slezeni pa može mezarje ovih eritrocita.Taj bilirubin on će se
morati transportovati prema jetri preko koje će biti eliminisan u sastavu žuči,bilirubin se
transportuje prema jetri vezan za albumine i globuline,najviše za albumine krvne plazme i taj
bilirubin nazivamo nekonjugovani bilirubin ili indirektni bilirubin takve će nalaze dobivat,
kad dođe do jetre,jetra tj. hepatociti preuzimaju bilirubin sa bjelančevina i dalje izvršiti
njegovu konjugaciju najčešće sa glukoronskom kiselinom i onda će hepatocit u sastav žuči
izbacit bilirubin glukoronat tzv.direktni ili konjugovani bilirubin.Taj bilirubin će otići
direktno u sastav žuči, žučovoda, preko duktusa holedohusa u duodenum. I jedan dio će biti
resorbovan i nalazit će se u krvi kao direktni bilirubin, tako da bilirubini u krvnoj plazmi koji
određujemo,koji tražimo u laboratoriji su indirektni nekonjugovani vezani za proteine krvne
plazme i konjugovani odnosno direktni bilirubin,to je važno kasnije za interpretaciju vrsta
ikterusa odnosno žutice.Direktni ukupni,direktni bilirubini su ukupni i indirektni u zbiru čine
tzv.ukupne bilirubine.Ovaj direktni bilirubin,bilirubin glukuronat koji je ušao u sastav žuči
zajedno sa žučnim kiselinama,vodom. elektrolitima , holesterolom recitinom će u sastavu žuči
biti izbačeni u duodenum. Odmah će biti izvršena dekonjugacija tog bilirubina i redukcijom
će nastati urobilinogen.

Urobilinogen u probavnoj cijevi će se jednim dijelom resorbovat kroz sluznicu tankog crijeva
i ući u sastav krvi i urobilinogen koji uđe u krv jedan dio će se ponovo preuzet od strane
hepatocita i ubacit u sastav žuči,pa će u žuči biti urobilinogen i direktni bilirubin , kao žučne
boje, ostalo tamo osim žučnih kiselina. Dakle žučne boje nemaju nikakve veze s vezom
vezano za probavu,znači ništa ne učestvuje u probavi hranjivih tvari,a žučne kiseline
tj.njihove soli da, holna,dezoksiholna, tauroholna i njene natrijeve soli to da,u emulzifikaciji
masti,ali žučne boje su samo raspadni produkti metabolizm , protoporfirina odnosno hema . U
sastavu žuči i žučnih boja se nalaze bilirubin glukuronat, tj.direktni bilirubin i druge
konjugirane forme bilirubina i urobilinogen.Jedan dio urobilinogena koji se recirkulacijom ne
prebaci u sastav žuči on ode putem krvi do bubrega pa se pošto je mala molekula filtrira kroz
membranu pojavi u finalnoj mokraći,dajući boju mokraći,u mokraći je prisutan samo
urobilinogen od žučnih boja .Onaj urobilinogen koji je nastao dekonjugacijom bilirubina,
direktnog bilirubina i njegovom redukcijom ili onaj koji je recirkulacijom nakon resorpcije
preuzeli hepatociti i prebacili u sastav žuči,dalje u probavnoj cijevi se redukuje do
sterkobilinogena, a onda sterkobilinogen oksidiše na zraku na sterkobilin.Žučne boje nemaju
nikakve veze sa probavom hranjivih tvari,kad kažemo probava to znači razgrađuju,učestvuje u
degradaciji UH, masti, proteina, nukleinskih kiselina DNA,RNA itd.Ovo su raspadni produkti
hema i daju jedino boju stolici i ništa drugo.
Normalne koncentracije bilirubina kod odraslih direktno negdje oko 0-5 mikromolova, a
ukupni onaj indirektni i direktni negdje oko 22-25 mikromolova. Kod novorođenčeta je malo
veća vrijednost,ako se malo prisjetite ono kad smo govorili o broju eritrocita,malo je veći broj
eritrocita pa je malo i veća degradacija hemoglobina onda je i veća količina izvora prekursora
bilirubina,veća količina hemoglobina,odnosno hema,odnosno i veće su količine napravljenog
bilirubina,dok se ne zamijeni onaj fetalni hemoglobin sa adultnim hemoglobinom i onda se
vrati broj eritrocita itd. na norm vrijednost i onda novorođenče na početku u prvih mjesec
dana života ima nešto povišenu vrijednost bilirubina u odnosu na nas odrasle.

Porast koncentracije bilirubina u krvnoj plazmi hiperbilirubinemija dovodi do prebojavanja

kože i sluznice u žutu boju,pa se to naziva ikterus ili žutica.Vama je sad jasno i bez dalje
diskusije kakve tipove žutica, odnosno kakve i kad će se razviti hiperbilirubinemija.Vi možete
imat,obično asocijacija žutica ikterus odmah se misli na hepatitis A,na bolesti jetre itd.,ne,
dakle žutice mogu biti prehepatalne,hepatalne i posthepatalne s obzirom na porijeklo,
znači vi možete imati super jetru funkcionalnu itd., ali šta ako puno nastaje bilirubina ne može
ona to preuzet, njena zadaća je da preuzme bilirubin i prebaci ga u probavnu cijev iz krvi, šta
ako u krvi imaju ogromne količine bilirubina, jetra ima svoj kapacitet za prebacivanje kao i
svako transportno sredstvo u jedinici vremena kapacitet za ubacivanja određene količine
bilirubin ako je to ogromna količina onda to neće moć, onda će ona radit maximalno, ali ne
može nadostat prebacivat bilirubin koji nastaje u krvi i onda nastaju tzv.prehepatalne žutice.
On će se uvijek javljati kad imate masovnu hemolizu eritrocita,da li je to hemoliza zato što je
djelovao neki otrov,zmijski otrov ili otrov škorpiona ili nekih mikroorganizama ili je zračenje
ili je neko trovanje dovelo do hemolize ili neki virusi koji napadaju eritrocite, endotoksini
nekih bakterija,egzotoksini , čak se i oni zovu tako hemolizini pa se mikroorganizmi zovu
betahemolitički,alfahemolitički itd.A kad mikroorganizmi mogu dovesti do masovne
hemolize, bakterije ,virusi paraziti, plazmodijum malarije živi u eritrociti pa u određenoj fazi
dolazi do kraja njegovog života i dovodi do hemolize eritrocita.Dakle poremećen oblik koji
smo maloprije spominjali megaloblasti,ovalociti itd,, svaki oblik koji nije binkonkavan će
dovoditi do fragilnosti eritrocita , do hemolize.Kad imate masovnu hemolizu imate velike
količine hemoglobina koje se oslobađaju,svi mehanizmi koji participiraju degradaciju će biti
maximalno angažovani sa maximalnim kapacitetom,to znači da će maximalno enzimi koji
konvertuju biliverdin u bilirubin radit,bit će maximalne količine bilirubina koje će dalje jetra
prebacivat,ali mnogo više će tog bilirubina nastajat nego što će jetra moć prebacit u žuč,i dalje
u probavnu cijev pa u vanjsku sredinu i onda će rasti bilirubini nastat će hiperbilirubinemija
odnosno žutica,prehepatalna.Što se tiče same hiperbilirubinemije osim nekih neprijatnih
senzacija u smislu svrbeža itd.nekiih poremećaja senzibiliteta za odrasle to nije štetno,ali je
štetno u prva 3 dana rođenja gdje nije razvijena hematoencefalitična barijera (mi imamo tu
istu) gdje bilirubin ne može ući u neurone,odnosno nervno tkivo i mozak je zaštićen od
bilirubina kao otrova.Tako da na posljedice na nervni sistem kod nas neće moći nikakve
posljedice proizvesti hiperbilirubinemija,ali kod malog djeteta kod novorođenčeta naručito
prematurusu koji je,hematoencefalična barijera se izgradi od 4 – 7 dana odnosno sedam dana
da se ona napravi,to su glija ćelije sa krvnim žilama i čine funkcionalnu barijeru, ali ako se to
desi prije onda bilirubin može ući u moždano tkivo oštetit neurone i bazalne ganglije i dovesti
do trajnih imunoloških posljedica i onda ako se razvije kernikterus i 100% će bit oštećena
motorika i neće moć nitko više ispravit, nikakvi neurolozi ni bilo tko u svijetu.Zato je jako
važno uočiti na vrijeme tu tzv. patološku žuticu koja se javlja odmah na rođenju i prva 2-3
dana.Jer moraju se poduzeti mjere,jer imaju mjere koje se mogu poduzeti da se ukloni
bilirubin, treba spriječiti da ne dođe do mozg , jedna dobra stvar što se uklanjanje bilirubina
ide pod djelovanjem UV zraka, pa se onda bebe kvarcaju, i to je jedna dobra mjera da se bebe
drže tamo gdje su prisutne te UV-zrake te kvarcne lampe,to se zove kvarcanje i onda se
prevenira štetni učinak tog bilirubina mora se ovaj uzrok koji dovodi do štetnog stvaranja
bilirubina također uklonit,i sunčanje također djeluje na isti način jer u spektru sunčeve
svijetlosti nalaze se razni oblici UV zraka A,B,C , djeluju također povoljno, jer značajan broj
djece dobivaju fiziološku žuticu što je normalno nakon 4,7 dana oni jednostavno požute jer
imaju veći broj eritrocita,vidjeli smo s jedne strane koji se moraju smanjit,degradirat,a s druge
strane ni jedan organ na rođenju nije funkcionalno sposoban u punom kapacitetu pa ni jetra i
onda zbog toga što jetra nije sazrila funkcionalno s jedne strane,s druge strane pojačana
degradacija eritrocita tj. hemoglobina dovede do fiziološke žutice koja se javlja tek 5,6,7..
dan i nije toliko izražena kao ova, plus dijete je,beba zaštićena od strane hematoencefalične
barijere,neće imarti nekih štetnih efekata,ali izlaganje suncu i još onaj pospješit,i bez
kvarcanja ćete to postić izmetabolisat i odstranit iz organizma.To je prehepatalna žutica,a
može biti uzrok u krvi nešto masovna hemoliza,a s druge strane dr uzrok možete imati
normalnu hemolizu a šta ako su hepatociti oštećeni pa je zbog toga smanjeno njihov kapacitet,
e tu sad dolaze do izražaja ti hepatitisi A,B,C,D, nonA, nonB itd i dr.oštećenja hepatocita
otrovima,lijekovima...onda imate smanjen kapacitet rezultat toga nakupljaju se bilirubini i
nastaje hiperbilirubinemija tj. ikterus.I na kraju imate sve okej normalna hemoliza normalno
jetra funkcioniše,a šta ako je holedoh zapušen da li kamencom,da li deprimiran tumorom
glave pankreasa ili okolnog tkiva onda žuč ne može da se izliva u duodenum i onda retencija
žuči i onda gore se žuč gomila u lijevom i desnom d.hepatikusu pa onda u malim izvodnim
kanalima retencija,ta žuč koja se gomila u parenhimu jetre oštećuje hepatocite i onda dovodi
do nemogućnosti eliminacije preko probavne cijevi ovih bilirubina i onda nastaje
posthepatalna žutica.Tako da kod kamenaca i tumora,eventualno tumora glave pankreasa a
pritisak na holedoh će dovesti do ikterusa,desi se da je to jedini simptom.

KRVNE GRUPE

Sa tipovima krvnih grupa nikakve veze nemaju leukociti i trombociti, samo eritrociti, odmah
da na početku to razjasnimo. Samo eritrociti imaju veze sa krvnim grupama. Dakle, kako se
razvijala nauka, u početku je smatrano da svi ljudi imaju istu krv. I onda su rađene transfuzije,
sada znamo da se radilo o kompatibilnim krvnim grupama ili su se razvijale blage
transfuzijske reakcije, jer je bilo parcijalno, uslovno kompatibilno, a nekada je to imalo smrtni
ishod, odnosno radilo se o transfuziji nekompatibilnih krvnih grupa.

Postoji, kao što ovdje vidite na slide-u, veliki broj sistema krvnih grupa, 23 sistema, ali
najvažniji su ABO sistem i Rh sistem krvnih grupa, o kojem ćemo mi dalje diskutovati, jer
oni daju najžešće transfuzijske reakcije, zato se one i određuju i principi vezano za
transfuziju, tj. ova dva sistema se moraju ispoštovati, a ovi ostali manje-više.

ABO i Rh sistem. Prvo ćemo reći nešto o ABO sistemu. Vi znate da u strukturi našeg
genoma, svako od nas ima različite sekvence gena, osim jednojajčanih blizanaca, svi ostali
imaju različite genome, a pošto geni kodiraju za proteine, onda imamo i različite proteine na
ćelijkskoj membrani. Imamo neke iste, koje smo preuzeli od predaka, od roditelja, ali imamo i
različite.

Tako da, svaka osoba, kada se uporedi njen proteon, u određenoj mjeri, osim jednojajčanih
blizanaca, ima različite proteine koji čine set HLA sistem antigena, dakle svako ima različite
proteine. Taj stepen različitosti je manji ili veći. Kad naš imuni sistem dođe u kontakt sa
stranim proteinom, koji se naziva antigenom, nije to bitno da li je humanog ili nehumanog
porijekla, kad god dođe naš sistem u kontakt sa stranim proteinom, reagovat će, pored ostalog,
reagovat će tako što će stvoriti antitijela, sa ciljem uništavanja tog antigena. To rade
odgovarajući klonovi B-limfocita, koji prave različite klase γ globulina, koji su antitijela i oni
kad se vežu, pokreću imunološke reakcije, sa ciljem uništenja tog antigena i uništi se taj
antigen. Ako je on na membrani, uništi se i ta ćelija.

Ukoliko neka osoba na membrani eritrocita ima bjelančevinu koja nije prisutna kod druge
osobe nazvat ćemo ga antigen A, pošto daje reakciju sa antitijelom koji je usmjeren protiv
njega, daje reakciju aglutinacije, stvaranje grozdova, onda se on zove aglutinogen. Dakle,
jedan dio populacije između nas ima na membrani antigen A. On je dobio naziv antigen A,
zato što je on strani protein za onu osobu koja ga nema. Za sve one koji ga nemaju, za njih je
to strana supstanca, kao što je to bakterija, istog su nivoa stranosti, nema nikakve razlike. I
jedno i drugo će isprovocirati imuni sistem na odbranu.

Imuni sistem kod osobe koja ima na membrani protein A, je naučen da to prepozna kao svoje,
ne pravi antitijela i u plazmi ne smije imati ista anti A antitijela, odnosno aglutinine anti A,
nego u plazmi ima antitijela koja su usmjerena protiv onog proteina kog ta osoba nema, a to
su antitijela na proteine B. Dakle, kod osobe krvne grupe A, na membrani eritorcita se nalaze
antgeni A, a u plazmi antitijelo anti B. Drugi dio populacije ima antigen B, drugi protein,
sličan ovom, drugačija sekvenca itd., drugačiji gen koji kodira za njegovu sintezu, antigen B,
aglutinogen B, onda ta osoba u krvnoj plazmi ima anttitijela anti A.

Treća osoba u populaciji ima oba antigena, i aglutinogen A i aglutinogen B, odnosno antigen
A i B, ne smije imati nijedno antitijelo, jer oba ih imunološki sistem prepoznaje kao vlastite i
ne pravi antitijela, za uništenje ovih antigena. U krvnoj plazmi ovakve osobe nema antitijela.
Kod četvrte (nulta krvna grupa) osobe na membrani eritrocita nema nijednog proteina i onda
su, kad se, pojave neki proteini, onda su oni strani za tu osobu, ona pravi i anti A i anti B
antitijela.

U ABO sistemu krvnih grupa imaju četiri krvne grupe, A, B, AB i 0 krvna grupa, pri čemu su
u igri samo dva antigena. Ili ima samo A, samo B, oba, ili nijedan, pri čemu u plazmi ne smije
biti nijedno antitijelo koje je usmjereno prema antigenima na membrani eritrocita.

Najveća zastupljenost je krvne grupe A i nulte, a najmanja krvne grupe AB, odnosno B, kada
govorimo o populaciji.

Kako se određuju krvne grupe?! Reakcije u medicini kojima se detektuju krvne grupe zovu se
serološke rekacije. Komercijalno napravljena antitijela se koriste za detekciju prisustva ili
odsustva nekih antigena na membrani eritrocita, pa se stavi odgovarajuće anttijelo, anti A ili
anti B, doda se krv i, ako nakon „skeniranja“, antitijelo pronađe antigen protiv koga je ono
usmjereno, ono će se vezati za njega. Pošto su to antitijela klase IgM, petovalentna antitijela,
ona će na sebe vezati pet eritrocita i pravit će grozd koji se zove aglutinat, a takva serološka,
odnosno imunološka reakcija se naziva aglutinacija. Ako antitijelo, nakon „skeniranja“
membrane, ne nađe antigen, onda se neće ni vezati, jer onda neće ni doći do reakcije
aglutinacije. Onda kada vi taj serum pomiješate sa krvlju, onda uopšte nema stvaranja zrnaca,
nema grozodva, onda je to homogeno raspoređeno. Dakle, ako nema aglutinacije u udubljenju
gdje ste stavili serum, kada kažemo serum, misli se na gotova antitijela! Naučili smo šta je
krvna plazma, ćelije na jednu, tekućina na drugu stranu, krvna plazma. Kad se krv koagulira,
pa se tekućina izdvoji iznad tog ugruška, koji nastane, to zovemo krvni serum. Krvna plazma
jeste jednako krvni serum, samo što krvni serum nema faktore koagulacije. Kada kažemo
inače u terminologiji serum, antiviperini serum, ovaj, onaj, to su gotova antitijela, protiv
nekog antigena. Krvni serum su gotova antitijela, pripremljena u laboratoriji, nije bitno na
koji način, da li rekombinantnom DNK tehnologijom, ili se neka životinja izlaže antigenu, pa
ona napravi antitijela, pa se to izdvoji u odgovarajuću epruvetu se skladišti, metodologija je
sasvim nebitna. Imamo antitijela anti A, anti B ili u kombinaciji, miješana, 50% ovi, 50% oni.

Kada se u udubljenje, stavi krv, koju smo uzeli iz prsta, nakon što smo izvšili dezinfekciju, pa
je prenijeli predmetnim staklom u udubljenje i dodali serum, onda, ukoliko ne dođe do
reakcije aglutinacije, dobit ćemo homogenu suspenziju. Ako antitijelo prepozna antigen, onda
će se vezati, formirat će aglutinate, pojavit će se zrnca. Preko antitijela, detektujemo prisustvo
odgovarajućih antigena.

Nama je dovoljno da imamo samo anti A i anti B, ne treba nam onaj AB, mislim može, kao
kontrolna, ali ne treba nam. Imamo sada dva udubljenja, u jedno stavimo anti A, u drugo anti
B i stavimo po kap krvi od iste osobe, u jedno i u drugo udubljenje. Nema aglutinacije u
prvom, nema aglutinacije u drugom udubljenju, zaključak je iz prvog udubljenja: antititijelo
anti A nije pronašao antigen A, znači nema na eritrocitima antigen A. U drugom udubljenju,
antitijelo anti B nije našlo antigen B, pa nije došlo do aglutinacije, što znači da taj eritrocit
nema ni antigen B. Eritrocit koji nema ni antigen A, ni antigen B, on je nulta krvna grupa.

Već sam pomenuo da je u našoj, evropskoj populaciji, zastupljenost u ABO sistemu,

najzastupljenija je nulta krvna grupa, 47%, pa 41% A, pa ide B 9%, AB 1% .

Nasljeđivanje, to nećemo, to znate, Mendelova pravila.

Drugi sistem je Rh sistem. Osim antigena na membrani, A ili B, može biti prisutan ili odsutan
još jedan sistem Rh. U Rh sistemu je najvažnija D klasa i onda mi određujemo, prisustvo ili
odsustvo RhD faktora. Ovdje je jednostavno, ili ga ima ili ga nema. Oni koji ga imaju su Rh
pozitivni, a oni koji nemaju su Rh negativni.

Razlika između Rh sistema i ABO sistema. Odnosno svaka osoba, kada kombinujemo oba
ova sistema, imamo 8 krvnih grupa, jer svaka od krvnih grupa iz ABO sistema može biti
pozitivna ili negativna, imati ili nemati Rh faktor.

Mi smo vidjeli u krvnoj plazmi su prisutna antitijela. Kod krvne grupe A, anti B, kod B anti
A, kod nulte i anti A i anti B. Kad je u pitanju Rh sistem, ona osoba, koja ima na membrani
RhD faktor, njen imunološki sistem to prepozna kao svoje i neće ni praviti, uopšte, nikakva
antitijela. Rh negativna osoba, također nema anti RhD antitijela, dok ne dođe u kontakt s
antigenom. Kad dođe u kontakt s RhD faktorom, onda će klon limfocita B, predodređen za
njega, napraviti antitijela, pa će ona biti prisutna, ali samo u kontaktu.

Ako ne dođe u kontakt, neće nikada ni imati. Dakle, kasnije, osoba RhD pozitivna, neće
nikada napraviti ova antitijela, RhD negativna osoba, može napraviti, ako dođe u kontakt,
kroz tranfuziju i na drugi način, žene, ne muškarci. Po klonalnoj teoriji, za svaki od ovih
antigena, pa i Rh faktor postoji, kod Rh negativnih osoba u ovom slučaju, kod Rh pozitvnih
neće postojati taj klon, koji je predodređen za uništavanje RhD antigena. Ako ne dođe nikad u
kontakt s antigenom, taj klon miruje, ne aktivira se, ako dođe u kontakt sa Rh faktorom, onda
će to isprovocirati rekaciju tog klona, onda će on početi da se umnožava, proliferacija, ćelija
će ostati kao memorijska ćelija, a jedan dio će preći preko plazmoblasta u plazmocite, koji
produkuju antitijela usmjerena protiv Rh faktora. Produkcija tih antitijela u prvom susretu će
biti mala. Titar antitijela će biti mali. U sljedećem, ponovljenom susretu, s tim Rh faktorom,
klon, pošto je već senzibilisan na taj antigen, one memorijske ćelije koje su ga zapamtile, one
će mnogo burnije da proliferišu, da mnogo više daju plazma ćelija, koje će davati više
antitijela, pa će titar rasti. Za imunološku reakciju je jako bitna ta rekacija antitijela, titar.
Tako da u prvoj reakciji transfuzije Rh pozitivne krvi, Rh negativnoj krvi, bit će blaga
imunološka reakcija. svaka sljedeća će biti sve žešća i žešća, bit će veći titar antitijela, koji će
razarati eritrocite. Ne zaboravite kada se susretnu istoimeni antigen i antitijelo u optimalnoj
koncentraicji, dolazi do hemolize eritrocita. Jer reakcija će aktivirati komplement i onda će se
razoriti membrane eritrocita. Hemoliza će se odmah razviti kod pogrešne transfuzije, kada se
pogrešna krvna grupa da, odnosno nekompatibilna, odmah nastupa hemoliza, a kasnije se desi
smrtni ishod ako se ne reaguje. Tako će se desiti za bilo koju nekompatibilnu krvnu grupu, a
kod Rh sistema to imamo tek u drugom, trećem kontaktu sa Rh pozitivnim faktorom. Tako da
pri prvoj tranfuziji Rh pozitivne krvi, Rh negativnoj osobi, može se desiti da se ništa ne desi,
jer tek se formiraju antitijela, klonovi.

Transfuzija se može smatrati transplantacijom, jer je krv tkivo isto kao i sva druga tkiva, samo
što je u krv tečnoj formi. Dakle, moramo voditi računa u kompatibilnosti. Nula pozitivna i A
pozitivna su najzastupljenije. U ABO sistemu kompatibilne su istoimene. Obavezno se teži
transfuziji istoimene krvne grupe, osim ako nemate tu krvnu grupu, onda možete posegnuti za
uslovnom transfuzijom. Uslovna transfuzija podrazumijeva pojmove univerzalnog davaoca i
univerzalnog primaoca. Ta univerzalnost, nije apsolutno univerzalna! Ovo je uslovno
univerzalno! To znači da, evo imamo primjer. Osoba je krvne grupe A, iskrvarila je, ali u
Zavodu za transfuziju nema krvne grupe A, a ima nula. Onda se može posegnuti za davanjem
prve boce sa krvnom grupom nula. I obrnuto, ako je iskrvarila osoba AB, pa joj treba
transfuzija, a nema krvne grupe AB, a imju sve ostale, onda može bilo koju primiti prvu bocu,
ali NE SMIJE VIŠE OD JEDNE BOCE, NEMA DRUGE DAVATI! Zato što je to uslovna
transfuzija.Krvna grupa A primalac, a davalac krvna grupa 0. Krvna grupa A, na membrani
eritrocita ima antigen A, a u plazmi antitijelo anti B. Osoba 0, na membrani nema nikakvog
antigena, ali u plazmi ima oba antitijela, i anti A i anti B. Ovdje imamo samo jednu kategoriju
eritorcita. Jako važna činjenica koju morate znati, a već smo nekoliko puta rekli je titar
antitijela. Titar je važan za imunološku reakciju, jer stradat će organ u kome se reakcija
odvija. Prilikom transfuzije, titar antitijela anti B je super, jer govorimo da je primalac krvna
grupa A, ako bi mu slučajno dali B, nastaje hemoliza i smrtni ishod. Kad vi date krvnu grupu
nula, kod njega u plazmi, kod osobe krvne grupe A, imaju antitijela anti B, kao i kod ovog sa
krvnom grupom nula, pa dodavanje antitijela anti B iz krvne grupe nula, samo se dodaje,
ništa, ali u krvnoj grupi nula su prisutna i antitijela anti A, pa kad date u krv, ona se pojave u
krvnoj plazmi i oni su atak, ali pošto govorimo o prvoj transfuziji, ništa. Ajmo, sad u plazmi,
lakše će biti. Znači, ovaj ima 3L u kojoj je super titar, a ovaj ima ovamo 300 mL mu dajemo
krvne plazme, u sastavu krvi od 500 mL, jer nećemo mu dati cijelu krv. Prebacujemo u krv
primaoca. Eh, sada, antitijela anti A se razrijede 10 puta i kao rezultat dolazi do razrjeđenja.
Titar je bio super, kod davaoca, ali smo ih sada prebacili u 3L krvi i razrijedili ih, iz davaoca u
primaoca. Pa će biti slab napad, ali šta ako vi opet dodate, još, vi akumulirate antitijela anti A
iz krvne grupe nula u krvi primaoca, titar će se podići i atakovati na membranu eritorcita.
Samo iz nužde, samo jedna transfuzija. Isti princip je i za univerzalnog primaoca, jer svaka
ponavljanja će akumulirati, u početku je razrijeđeno.

Principi transfuzije, uvijek treba voditi računa da se plasira istoimena krv. Mora se uraditi
takozvani cross-match test, da bismo onda mogli pristupiti transfuziji. Uzmu se, razdvoje se
elementi krvi, na serum i eritrocite i onda se miješaju eritorciti davaoca, sa serumom
primaoca, odnosno eritrociti primaoca sa serumom davaoca i prati se ima li rekacija
aglutinacije, ima li, nema, ili u jednoj situaciji ima, ili nema, pa govorimo o apsolutnom
„mečiranju“, uslovnom „mečiranju“, ili apsolutnom „nemečiranju“ krvnih grupa. Kad
ubacimo eritrocite primaoca u serum davaoca, to je tzv. glavna strana, dakle ako ubacimo pa
nema aglutinacije to znači da antitijela ovoga primaoca ne prepoznaju niti jedan antigen ovog
na eritrocitima davaoca. Dakle, nema antitijela usmjerenih protiv antigena na eritrocitima. Sad
je tu aglutinacija izostala i još bolje ako je izostala i u situaciji kad miješamo eritrocite
primaoca sa serumom davaoca, onda nema antitijela u krvi davaoca koja bi eventualno napale
eritrocite primaoca, onda je to apsolutni ''meč'', dakle nema aglutinacije na glavnoj i na
sporednoj strani i onda je to idealno super podudaranje između primaoca i davaoca, odnosno
to su istoimene krvne grupe.

Ako na glavnoj strani imamo aglutinaciju, nebitno je sada da li ima na sporednoj strani jer
eritrociti koji dođu u sastavu krvi koju dajemo, biće svi napadnuti od strane antitijela koja
imaju optimalan titar u krvi primaoca i doći će do masovne hemolize. Nije bitno koji će
eritrociti hemolizirat, da li će primaoca ili davaoca, jer se to dešava u krvi primaoca. On će
stradat, neće stradati onaj koji je dao krv, zato ne smije biti aglutinacije niti na glavnoj niti na
sporednoj strani, pogotovo na glavnoj strani. Na glavnoj strani ne smije nikako bit. Imamo
situaciju kad nema na glavnoj strani, a ima na sporednoj, onda je to uslovni primaoci,
odnosno uslovni davaoci.

Transfuzijska reakcija: kad se desi nepodudaranje krvnih grupa, kad bi napravili grešku npr.
što ne bi smjeli da se desi, ali eto može se desiti, šta se onda dešava? Dešava se, čim se
susretnu istoimeni antigen, antitijelo, razaraju se membrane eritrocita i eritrociti se masovno
razaraju, a neće umrijeti zbog hipoksije nego će umrijeti zbog akutnog zatajenja bubrega i
akutne srčane insuficijencije. Neće zbog hipoksije! Dakle, masovna je degradacija
hemoglobina, maksimalnim kapacitetom rade enzimi, maksimalne količine su bilirubina u
krvi, jetra maksimalno radi (sve prebacuje što može, ali ne može sve prebaciti) i onda nastaje
prehepatalna žutica zbog nemogućnosti eliminacije nastalog bilirubina. Ipak se više oslobađa
hemoglobina nego što je kapacitet enzima koji prave biliverdin, odnosno bilirubin. Jedan dio
hemoglobina čeka na procesuiranje da se hem pretvori u bilirubine, odnosno u raspadne
produkte tako da osim što se javlja žutica, jedan dio hemoglobina čeka na red da se
procesuira. Hemoglobin je mala molekula, jer više nastaje hemoglobina nego što je kapacitet
enzima za transformaciju u bilirubin i jedan dio sad čeka na red. Hemoglobin je mala
molekula i ona može proći glomerularnu membranu bubrega i pojavit se u tubularnoj tekućini
nefrona. Pošto je tu kiseo pH, proteini u kiselom pH koaguliraju, formiraju se čepovi u
tubularnom sistemu bubrega , zapuši se tubularni sistem i nastaje anurija odnosno prekid
lučenja mokraće što nazivamo akutnom bubrežnom insuficijencijom. Postoji još jedan zaštitni
mehanizam, dakle bez obzira što rade maksimalnim kapacitetom ovi enzimi, velike su
koncentracije bilirubina, jedan dio hemoglobina koji čeka na red da se metaboliše veže se za
jednu bjelančevinu koja je sastavni dio proteina krvne plazme i zove se haptoglobin.
Haptoglobin + hemoglobin daju veliku molekulu koja ne može proći kroz glomerularnu
membranu. To je zaštitni još jedan mehanizam. Kad je masovna hemoliza kao što je masovna
u transfuzijskoj reakciji ili masovna hemoliza zbog zmijskog ujeda ili drugih razloga, jedan
dio hemoglobina se ipak veže za haptoglobin sa ciljem preveniranja prelaska u glomerule
odnosno u glomerularni filtrat, odnosno u tubularnu tekućinu. Kod transfuzijske reakcije
toliko je hemoglobina da su svi kapaciteti enzima nadmašeni, jetra nadmašena i kapacitet
haptoglobina nadmašen također, pojavljuje se kapacitet hemoglobina slobodan. Taj slobodni
kapacitet uđe u glomerularni filtrat, naprave se koagulumi, čepići koji zatvore tubularni
sistem, nastaje oligurija, anurija i nastaje akutna bubrežna insuficijencija. Ostaje taj volumen
koji treba da se izbaci, raste volumen krvi ali nije to toliko problem koliko je problem što neće
biti izlučeni joni vodonika pa će nastupiti acidoza, još gore jeste da neće do izlučivanja jona
kalija jer se kalij eliminiše aktivnom sekrecijom preko tubularnog epitela u tubularnu
tekućinu, odnosno mokraću pa će nastupiti hiperkalijemija, acidoza, porast će koncentracija
uree, kreatinina itd. Sve to djeluje tako što slabi kontraktilnost miokarda , srce je opterećeno
volumenom, sad je preload jako povećan, a njegova kontraktilnost oslabljena zbog
hiperkalijemije i acidoze i uremije i porasta kreatinina i onda s jedne strane srce je oslabljeno,
a sa druge strane preopterećeno. Dolazi do insuficijencije srca i smrtnog ishoda. To se dešava
kod masovne transfuzijske reakcije.

Što se tiče Rh faktora, što se tiče kompatibilosti itd. naravno da je kompatibilnost između
istoimenih Rh i Rh pozitivne osobe, to je kompatibilno. Rh- i Rh- kompatibilno. Isto tako
primanje, ako je Rh+ osoba, njoj je sasvim svejedno heće li primiti Rh+ ili Rh- jer neće nikad
njen imunološki sistem praviti antitijela protiv vlastitog ako ne postoji autoimuna bolest
naravno. Tako da Rh+ osoba može primiti i Rh+ i Rh- krv. Rh- osoba može primiti Rh- krv i
ne smije primiti Rh+ krv, može primiti uslovno ali moramo biti 100% sigurni da nikad prije
nije bio ali što bi se igrali s time. Dakle, moramo biti sigurni da on/ona nikad nije imao
kontakt u životu sa Rh+ faktorom, nikad nije primio Rh+ krv. Ko to može garantovat da nije
nikad primio, to je jedna stvar. Druga stvar, nije bitno da li je Rh faktor došao u kontakt sa
organizmom preko krvi ili na neki drugi način. Žene mogu doći u kontakt preko Rh+ ploda.
Dakle, Rh+ majka nikad neće napraviti antitijela protiv Rh faktora kojeg ona sama ima. Bitno
je kad je majka Rh-, ako je otac Rh- onda plod mora biti Rh-. Ako je majka Rh-, a otac Rh+ e
onda može biti uslovno problema. Po mendelovim pravilima naslijeđivanja 50% će biti Rh+ i
50% Rh-. Rh- majka, trudnica, ako nosi Rh+ plod, taj Rh faktor na eritrocitima ploda su
antigen za nju. Prva trudnoća Rh+ djeteta, da li je ona donesena ili nije donesena, abortus je
provokacija, bitno je da imunološki sistem dođe u kontakt sa tim faktorom. Dakle svaki Rh+
plod bez obzira da li je donesen ili abortiran, on će isprovocirati majčin imunološki sistem i u
prvom kontaktu će klon B limfocita se senzibilisati, napraviti memorijske ćelije, neće biti
nikakva imunološka reakcija, može biti malo pojačana žutica, ali da prođe bez ikakvih
posljedica, ali svaka sljedeća trudnoća sa Rh+ plodom će dodatno provocirati odbrambeni
sistem, memorijske ćelije će burnije reagovat, tj. Sekundarna imunološka reakcija gdje će titar
biti jako veliki, a u trećoj da ne govorimo jako veliki titar antitijela, na tome je zasnovana i
vakcinacija o čemu ćemo govoriti kasnije. Dakle, svaki sljedeći kontakt sa Rh+ antigenom
odnosno Rh faktorom će davati burniju i burniju imunološku reakciju. Svakako da majci neće
ništa biti jer je ona Rh koja pravi antitijela usmjerena protiv Rh faktora. Ona nema na svojim
eritrocitima inače Rh faktora, pravi ga da bi se zaštitila zbog Rh faktora koji se nalazi na
membrani eritrocita, njoj neće ništa bit. Ta antitijela, ako je to ponovljena trudnoća, dakle Rh
faktorom, više puta donesena, nedonesena, nije bitno, prva trudnoća, druga trudnoća ili treća
koja je sa Rh+ djetetom, ta antitijela su IgG klase o čemu ćemo govoriti sljedeći puta. Ona
mogu proći placentu i pojaviti se u krvi ploda i to najveći transfer antitijela je u zadnjem
trimestru, odnosno u zadnjoj sedmici trudnoće. Kad ta antitijela uđu u plod, ako je to druga,
treća trudnoća Rh + ploda, desit će se fetalna eritroblastoza. Znači ta antitijela napadaju
eritrocite ploda, dovest do masovne hemolize te nastupaju srčana i bubrežna insuficijencija.
Nastupa masovna hemoliza, ikterus patološki, akutni zastoj bubrega i akutni zastoj srca. Zašto
se zove fetalna eritroblastoza? Rekli smo da je glavni regulator eritropoeze eritropoetin, sad
kod masovne hemolize, kod ploda, ode mu sav hemoglobin, odoše mu svi eritrociti, razvija se
enormna hipoksija, hipoksija stimuliše eritropoetin u njegovim bubrezima. Eritropoetin odlazi
do proeritroblasta, ubrzava eritropoezu kako bi obezbijedio bilo kakav transport kiseonika.
Ona procedura eritropoeze, odnosno oni stepovi će se ubrzavati, onda će se pojavljivati
retikulociti, nezreli eritrociti, a kod intenzivnijih formi će se pojavljivati i prethodne forme
(ortohromatofilni, bazofilni, normoblasti..) pa se onda u perifernoj krvi pojavljuju i razne
forme eritroblasta. Kad se napravi razmaz periferne krvi, slabo se vide zreli eritrociti,
dominiraju retikulociti 10,20,30%, eritroblasta će biti isto jako puno i onda imamo šarenu
sliku. To se zove POIKILOCITOZA, razvija se žutica, ode motorika. Željezo koje nastaje iz
masovne hemolize, ono će jednim dijelom biti zasićeno u transferin, popunit će se feritinsko
skladište i počet će se gomilati u tzv. drugo skladište koje je trajno, nije izmijenjivo, feritinsko
je ipak izmjenjivo. znači željezo kad se veže sa apoferitinom nastaje feritin. Kad nam zatreba
željeza uzima se željezo iz feritina i nsataje apoferitin, a željezo se koristi za metabolizam.
Kad se ono iscrpi, popuni, onda se skladišti u formi HEMOHROMATOZE, to je ustvari
trovanje željezom. To trajno ostaje oštećenje u jetri, to sanje nagomilavanja željeza se naziva
hemohromatoza. Eritroblastoza se zove zbog pojave ovih eritroblasta. Ta nekompatibilnost
između rh majčinog sistema i ploda dovede do sklopa ovih svih patofizioloških mehanizama
koje nazivamo fetalna eritroblastoza kao rezultat ataka majčinih anti RhD antitijela koja su se
stvorila na Rhd faktor eritrocita ploda. Ako već ovo nastupi, da bi se izbjegla akutna bubrežna
insuficijencija, akutni zastoj srca i kenikterus odnosno motorički poremećaji kompletna krv se
izvadi iz ploda. Bitno je ukloniti ove produkte, bilirubine itd. to se skroz ukloni i zamijeni sa
majčinom krvlju. Examinotransfuzija je terapija.Da se ovo ne bi desilo kortisti se prevencija
tako što se daju majci koja je Rh-, ne kalkulišući koliko je puta ona bila trudna, jel iznijela ili
nije itd., daju se antitijela koja ubijaju anti RhD antitijela prije nego što će preći u krv ploda.
Pošto su antitijela usmjerena PROTIV Rh faktora, anti RhD antitijela ona su po hemijskom
sastavu gama globulini, proteini koji kad se daju nekoj životinji ( to je za njih strani antigen)
onda životinja napravi antitijela usmjerena protiv tog proteina i u stvari dobiju se antitijela
protiv anti RhD antitijela. ''presretači raketa''. Trudnici dajemo antitijela koja će u njenoj krvi
pobiti antitijela koja bi eventualno prešla u krv ploda, atakovali na eritrocite i doveli do ove
fetalne eritroblastoze i eventualno smrtnog ishoda.