A.

Talambuhay ni Rizal

Ipinanganak noong ika 19 ng Hunyo, 1861 sa Calamba Laguna.

Ang kanyang mga magulang ay sina Francisco Engracio Rizal Mercado y Alejandro at Teodora Morales
Alonso Realonda y Quintos.

Taong 1864, tinuruan si Pepe ng abakada ng kanyang ina.

Taong 1870, ipinadala sa Biñan at nag aral kay Padre Justiano Aquino Cruz.

Enero 20, 1872 – Pumasok sa Ateneo Municipal de Manila at nagtamo ng Bachiller en Artes at notang
sobresaliente.

Taong 1873, nag aral ng Filosofia y Letreas at Agham sa Pamantasan ng Santo Tomas at kumuha din ng
pagsasaka sa Ateneo de Manila.

Mayo 5, 1882 – Nagtungo sa Europa upang ipagpatuloy ang pag aaral.

Taong 1884, Isinulat ang unang kalahati ng Noli Me Tangere sa Paris at mga huling bahagi nito sa
Alemanya.

Taong 1884 at 1885, pinagoatuloy ang pag aaral ng Medisina sa Madrid España at tinapos ang kursong
ito.

Marso 1887 – Ipinalimbag ang nobelang Noli Me Tangere at nagkaroon ng 2000 sipi sa tulong ni
Maximo Viola.

Agosto 1887 – Nagbalik si Rizal sa Pilipinas.

Pebrero 3, 1888 – Muli siyang umalis at naglakbay.

Taong 1891, ipinalimbag ni Rizal ang El Filibusterismo sa tulong ni Valentin Ventura sa Ghent, Belgium.

Hunyo 18, 1892 – Ipinatatag ni Rizal ang La Liga Filipina kasama sina Ambrosio Salvador, Bonifacio
Arevalo, Deodato Arellano, at Agustin de la Rosa na tumayong pangulo, ingat-yaman, kalihim at piskal ng
nasabing samahan hábang may 14 naman itong kagawad, kabílang sina Andres Bonifacio at Apolinario
Mabini.

Hulyo 7, 1892 – Dahil sa ipinatayong samahan, ipinatapon si Rizal sa Dapitan.

Disyembre 20, 1896 – Isinulat ang Mi Ultimo Adios.

Disyembre 30, 1896 – Binaril siya sa Bagumbayan na ngayon ay tinatawag na Luneta.

B. Kasaysayan
 Bago pa man bumalik sa sariling bayan si Jose Rizal noong Oktubre 1887, marami ng kasawiang
dinanas ang kanyang mga kamag-anakan at kaibigan dahil sa pagkakasulat niya ng Noli Me
Tangere. Ganoon din, nagdaranas din ng sularinin sa lupa ang mga magsasaka ng Calamba.
 Kasabay nito ang pagdinig sa kaso ni Rizal ukol sa pagpapalathala ng tinaguriang “makamandag”
ng Noli Me Tangere. Tinanggap ni Rizal ang mga tuligsa at pagbabanta sa kanya, gayon din ang
kanyang pamilya na giniyagis din ng maraming mga panggigipit.
 Sa kabila nito, sinimulan ni Rizal ang nobelang El Filibusterismo.
 Bagamat, may mga plano na si Rizal para sa ikalawa niyang nobela, naiba ito ng mga
pangyayaring kinasangkutan niya sa kanyang pagbabalik sa kanyang sariling bayan.
 Nilisan ni Rizal ang Pilipinas noong Pebrero 3, 1888 dahil sa pangamba niyang manganib ang
buhay ng mga mahal sa buhay.
 Hindi nagwakas sa paglisan ni Rizal ang suliranin sa pagkat inusig pa ang kanyang pamilya.
 Umakyat ang kaso sa lupa ng mga Mercado Rizal hanggang sa Kataas taasang Hukuman ng
Espanya.
 Karamihan sa kanyang mga kamag anak ay namatay at inusig, may isa pang tinanggihang
mapalibing sa libingang Katoliko.
 Sa kalagitnaan ng mga pag aalalang ito, ginigiyagis si Rizal ng mga personal at pulitikal na
suliranin; nangungulila siya kay Leonor Rivera at waring walang kasiglahan ang insipirasyong
dulot ng paniningalang-pugad kay Nellie Boustead.
 Sinasagot niya ang kabi kabilang tuligsang tinatamo ng Noli Me Tangere.
 Bukod dito’y dumanas si Rizal ng suliranin sa pananalapi. Naisiwalat ni Rizal ang kanyang
paghihirap sa isang liham na naipadala kay Jose Maria Basa.
 Sa London, noong 1888, gumawa siya ng maraming pagbabago sa aklat at pinagbuti niya ang
ilang mga kabanata. Ipinagpatuloy ni Rizal ang pagtatrabaho sa kaniyang manuskrito habang
naninirahan sa Paris, Madrid, at Brussel.
 Natapos limbagin ang aklat noong Setyembre 18, 1891 sa Ghent,Belgium. Inihandog ni Rizal ang
nobela sa alaala ng mga paring sina Gomez,Burgos at Zamora.
 Ang pagkahandog na ito sa tatlong paring martir ng ikalawang nobela ni Rizal ang pangunahing
dahilan kung bakit ito ay itinuturing na isang nobelang politikal.
 Naglalahad dito sa isang malatalaarawang pagsasalaysay ang mga suliranin ng sistema ng
pamahalaan at ang mga kaakibat na problema: problema sa lupa, pamamahala, pamamalakad
ng relihiyon at edukasyon, katiwalian atbp. Tuwiran at di-tuwiran, masasalamin din ang
mapapait na karanasang gumiyagis kay Rizal sa ilang mga eksena at yugto ng nobela.
 Masagisag at malarawan ang ebolusyon ni Simoun mula kay Crisostomo Ibarra, bagaman hindi
maiiwasang makilala ang mga kapaitan at kabiguan sa paraang hindi maipagkakamali – kasama
na pati ang pangungulila at pag-aasam sa pag-ibig.
 C. Layunin ng Aklat

Gusto ni Rizal na buksan ang mga mata ng mga Pilipino sa mga katiwalian ng Kastila.Isinulat ng ating
bayani na si Dr. Jose P. Rizal ang nobelang El Filibusterismo upang imulat ang mata ng mga Pilipino sa
katiwalian na ginagawa ng Pamahalang Español. At upang ipakita sa atin ang mga kalupitang ginawa ng
mga Espanyol at ang paninirang puring ipinaratang ng mga Kastila sa mga Pilipino at sa bansa. Maiulat
ang kalagayang panlipunan, uri ng pamumuhay, mga paniniwala, pag-asa, mithiin o adhikain, karaingan
at ayon sa liham ni Dr. Jose Rizal kay Dr. Ferdinand Blumentritt, ang mga layunin nya ay ang matugon
ang paninirang puring ipinaratang ng mga Kastila sa mga Pilipino at sa bansa.

D. Mga Tauhan ng El Filibusterismo

 Simoun - ang mayamang mag-aalahas, na nakasalaming may kulay, na umano'y tagapayo ng

Kapitan Heneral ngunit siya ay si Juan Crisostomo Ibarra na nagbalik upang maghiganti sa
kanyang mga kaaway.
 Isagani - ang makatang kasintahan ni Paulita, pamangkin ni Padre Florentino.
 Basilio - ang mag-aaral ng medisina at kasintahan ni Juli.
 Kabesang Tales - ang naghahangad ng karapatan sa pagmamay-ari ng lupang sinasaka na
inaangkin ng mga prayle.
 Tandang Selo - ama ni Kabesang Tales na nabaril ng kanyang sariling apo.
 Senyor Pasta - Ang tagapayo ng mga prayle sa mga suliraning legal.
 Ben Zayb - ang mamamahayag sa pahayagan.
 Placido Penitente - ang mag-aaral na nawalan ng ganang mag-aral sanhi ng suliraning
pampaaralan.
 Padre Camorra - ang mukhang artilyerong pari.
 Padre Fernandez - ang paring Dominikong may malayang paninindigan.
 Padre Salvi - ang paring Franciscanong dating kura ng bayan ng San Diego.
 Padre Florentino - ang amain ni Isagani
 Don Custodio - ang kilala sa tawag na Buena Tinta
 Padre Irene - ang kaanib ng mga kabataan sa pagtatatag ng Akademya ng Wikang Kastila
 Juanito Pelaez - ang mag-aaral na kinagigiliwan ng mga propesor; nabibilang sa kilalang angkang
may dugong Kastila
 Macaraig - ang mayamang mag-aaral na masigasig na nakikipaglaban para sa pagtatatag ng
Akademya ng Wikang Kastila ngunit biglang nawala sa oras ng kagipitan.
 Sandoval - ang kawaning Kastila na sang-ayon o panig sa ipinaglalaban ng mga mag-aaral
 Donya Victorina - ang mapagpanggap na isang Europea ngunit isa namang Pilipina; tiyahin ni
Paulita.
 Paulita Gomez - kasintahan ni Isagani ngunit nagpakasal kay Juanito Pelaez.
 Quiroga - isang mangangalakal na Intsik na nais magkaroon ng konsulado sa Pilipinas.
 Juli - anak ni Kabesang Tales at katipan ni Basilio.
 Hermana Bali - naghimok kay Juli upang humingi ng tulong kay Padre Camorra.
  Hermana Penchang - ang mayaman at madasaling babae na pinaglilingkuran ni Juli.
 Ginoong Leeds - ang misteryosong Amerikanong nagtatanghal sa perya.
 Imuthis - ang mahiwagang ulo sa palabas ni Ginoong Leeds
 Pepay - ang mananayaw na sinasabing matalik na kaibigan daw ni Don Custodio.
 Camaroncocido - isang espanyol na ikinahihiya ng kanyang mga kalahi dahil sa kanyang panlabas
na anyo.
 Tiyo Kiko - matalik na kaibigan ni Camaroncocido.
 Gertrude - mang-aawit sa palabas.
 Paciano Gomez - kapatid ni Paulita.
 Don Tiburcio - asawa ni Donya Victorina.

II. Pagsusuri

Buod ng El Filibusterismo

 Nagsimula ito sa isang paglalakbay ng bapor sa pagitan ng Maynila at Laguna.

 Kabilang sa mga pasahero ang mag-aalahas na si Simoun, si Isagani, at si Basilio.
 Labintatlong taon na ang nakalipas mula nang mamatay si Elias at si Sisa.
Nakarating si Basilio sa San Diego at sa isang makasaysayang pagtatagpo ay nakita niya si
Simoun na pagdalaw sa libingan ng kanyang ina sa loob ng libingan ng mga Ibarra.
 Nakilala niyang si Simoun ay si Ibarra na nagbabalatkayo; Upang maitago ang ganitong lihim, ay
tinangka ni Simoun na patayin si Basilio.
 Nang hindi ito naituloy ay hinikayat niya ang binata na makiisa sa kanyang layuning maghiganti
sa Pamahalaang Kastila.
 Si Basilio ay tumanggi dahil gusto niyang matapos ang kanyang pag-aaral.
Habang ang Kapitan Heneral ay nagliliwaliw sa Los Baños, ang mga estudyanteng Pilipino ay
naghain ng isang kahilingan sa Kanya upang magtatag ng isang Akademya ng Wikang Kastila.
 Ang kahilingang ito ay di napagtibay sapagka't napag-alamang ang mamamahala sa akademyang
ito ay mga prayle.
 Sa gayon, sila'y di magkakaroon ng karapatang makapangyari sa anupamang pamalakad ng
nasabing akademya.
 Samantala, si Simuon ay nakipagkita kay Basilio at muling hinikayat ang binatang umanib sa
binabalak niyang paghihimagsik at mangulo sa isang pulutong na sapilitang magbubukas sa
kumbento ng Sta. Clara upang agawin si Maria Clara.
 Subali't hindi naibunsod ang ganitong gawain dahil sa si Maria Clara'y namatay na nang hapong
yaon.
Ang mga estudyante naman, upang makapaglubag ang kanilang sama ng loob ukol sa kabiguang
natamo, ay nagdaos ng isang salu-salo sa Panciteria Macanista de Buen Gusto.
 Sa mga talumpating binigkas habang sila'y nagsisikain ay tahasang tinuligsa nila ang mga prayle.
Ang pagtuligsang ito ay nalaman ng mga Prayle kaya ganito ang nangyari: Kinabukasan ay
natagpuan na lamang sa mga pinto ng unibersidad ang mga paskin na ang nilalaman ay mga
pagbabala, pagtuligsa, at paghihimagsik.
 Ang pagdidikit ng mga pasking ito ay ibinintang sa mga kasapi ng kapisanan ng mga estudyante.
Dahil dito ay ipinadakip sila at naparamay si Basilio, bagay na ipinagdamdam nang malabis ni Juli
na kanyang kasintahan.
 Ang mga estudyanteng ito ay may mga kamag-anak na lumakad sa kanila upang mapawalang-
sala sila, si Basilio ay naiwang nakakulong dahil wala siyang tagapagmagitan.
 Sa isang dako naman ay ipinamanhik ni Juli kay Pari Camorra na tulungan siya upang mapalaya
nguni't sa halip na makatulong ang paring ito ay siya pang nagging dahilan ng pagkamatay ni Juli,
gawa ng pagkalundag nito sa durungawan ng kumbento.
 Upang maisagawa ni Simoun ang kanyang balak na paghihiganti, ay nakipagsama siya sa
negosyo kay Don Timoteo Pelaez, ang ama ni Juanito. Sa ganitong paraan ay nagawa niyang
maipagkasundo ang kasal nina Juanito at Paulita Gomez.
 Ang magiging ninong sa kasal ay ang Kapitan Heneral. Naanyayahan din niya upang dumalo sa
piging na idaraos, ang mga may matatas na katungkulan sa Pamahalaan at mga litaw na tao sa
lunsod.
Pagkaraan ng dalawang buwang pagkapiit ay nakalaya rin si Basilio sa tulong ni Simoun. Kaagad
siyang nagtungo kay Simoun upang umanib sa paghihimagsik.
 Sinamantala ni Simoun ang ganitong pagkakataon upang ipakita sa binata ang bomba na
kanyang ginawa. Ito ay isang lampara na may hugis Granada at kasinalaki ng ulo ng tao. Ang
magarang ilawang ito ay siya niyang handog sa mga ikakasal na sina Juanito at Paulita.
 Ipalalagay ni Simoun ang lamparang ito sa gitna ng isang kiyoskong kakanan na ipasasadya niya
ang pagkakayari. Ang ilawan ay ay magbibigay ng isang maningning na liwanag at pagkaraan ng
dalawampung minuto ay manlalabo. Kapag hinagad na itaas ang mitsa upang paliwanagin, ay
puputok ang isang kapsulang fulminato de mercurio, ang Granada ay sasabog at kasabay nito ay
ang pagkawasak at pagkatugnaw ng kiyoskong kakanan --- at walang sinumang maliligtas sa mga
naroroon.
 Sa isang dako naman, ay malakas na pagsabog ng dinamita sa lampara ay siyang magiging
hudyat upang simulan ang paghihimagsik na pangungunahan ni Simoun.
 Mag-iikapito pa lamang ng gabi ng araw ng kasal, at si Basilio ay palakad-lakad sa tapat ng bahay
ng pinagdarausan ng handaan. Di-kawasa'y nanaog si Simoun upang lisanin niya ang bahay na
yaong di malulutawan ng pagsabog. Ang nanlulumong si Basilio ay sisinod sana nguni't namalas
niyang dumatng si Isagani, ang naging katipan at iniirog ni Paulita. Pinagsabihan niya itong
tumakas nguni't di siya pinansin kaya't napilitan si Basilio na ipagtapat kay Isagani ang lihim na
pakana subali't hindi rin napatinag ang binatang ito.
 "Nanlalamlam ang lampara," ang pansin na di mapalagay na Kapitan Heneral. "Utang na loob,
ipakitaas ninyo, Pari Irene, ang mitsa."
 Kinuha ni Isagani ang lampara, tumakbo sa azotea at inihagis ito sa ilog. Sa gayon ay nawalan ng
bisa ang pakana ni Simoun para sa isang paghihimagsik sa sandatahan. Tumakas sya sa bahay ni
Pari Florentino, sa baybayin ng karagatang Pasipiko.
 Nang malapit nang mapagabot ng mga alagad ng batas ang mag-aalahas, uminom siya ng lason
upang huwag pahuli nang buhay. Ipinagtapat niya sa pari ang tunay niyang pagkatao at
isinalaysay niya sa dito ang malungkot na kasaysayan ng kanyang buhay.
  Mula nang siya ay bumalik sa Pilipinas buhat sa Europa, labintatlong taon na ang nakalipas, ang
pag-iibigan nila ni Maria Clara at pagbabalatkayo niya na mag-aalahas sa pakay na maiguho ang
Pamahalaan at makipaghiganti sa pamamagitan ng isang paghihimagsik.
 Pagkatapos na mangungumpisal ay namatay si Simoun.
 Sa nais na maiwaksi ang napakalaking kayamanang naiwan ng mag-aalahas, kayamanang naging
kasangkapan nito sa pagtatanim ng mga bukto't na Gawain ay itinapon ni Pari Florentino sa
karagatan ang kahong asero na kinatataguan ng di-matatayang kayamanan ni Simoun.

B. Mga Bisa

Sa isip – Ang pagrerebulsyon ay isang wastong paraan sa gitna ng tunay na mapaniil na pamamahala.
Walang masama sa paggamit ng dahas dahil dahas rin ang ginagamit ng mga mapaniil upang hindi ka
lumaban.

Sa damdamin