Ch−¬ng 3.

C¸c c¬ cÊu chÝnh cña ®éng c¬

Giíi thiÖu chung:

• 2 c¬ cÊu chÝnh: C¬ cÊu khuûu trôc thanh truyÒn vµ c¬ cÊu phèi khÝ.
• C¬ cÊu khuûu trôc - TT:
- Nhãm chi tiÕt cè ®Þnh cña c¬ cÊu khuûu trôc thanh truyÒn gåm cã: th©n m¸y,
n¾p xy lanh, èng lãt xy lanh, æ trôc chÝnh
- Nhãm chi tiÕt chuyÓn ®éng cña c¬ cÊu khuûu trôc thanh truyÒn gåm cã: pÝt
t«ng, thanh truyÒn, trôc khuûu vµ b¸nh ®µ.

• C¬ cÊu phèi khÝ: xup¸p, lß so xup¸p, ®Õ xup¸p, cß mæ, ®òa ®Èy, con ®éi, trôc cam,
dÉn ®éng trôc cam, pha phèi khÝ.
 bµi 1. C¬ cÊu khuûu trôc thanh truyÒn (CC KTTT)
1. Lùc vµ m« men t¸c dông lªn c¸c chi tiÕt cña CC KT-TT

Lùc khÝ thÓ

Lùc khÝ thÓ lµ hîp lùc cña lùc do khÝ ch¸y sinh ra t¸c
dông trªn ®Ønh pÝt t«ng vµ lùc do ¸p suÊt t¸c dông trong
kh«ng gian phÝa d−íi ®Ønh pÝt t«ng. Quy vÒ lùc riªng trªn

®Ønh piston gäi lµ ¸p suÊt: p k = p k '− p k "

Lùc t¸c dông trªn ®éng c¬ mét xy lanh
Lùc qu¸n tÝnh
- Lùc qu¸n tÝnh cña c¸c khèi l−îng tham gia chuyÓn
®éng tÞnh tiÕn Pj lµ tÝch sè cña khèi l−îng tham gia chuyÓn
®éng tÞnh tiÕn víi gia tèc chuyÓn ®éng cña pÝt t«ng.
- Khèi l−îng cña c¸c chi tiÕt tham gia chuyÓn ®éng
tÞnh tiÕn lµ khèi l−îng cña pÝt t«ng, chèt pÝt t«ng, xÐc
m¨ng, khãa h·m chèt pÝt t«ng vµ phÇn khèi l−îng cña
®Çu nhá thanh truyÒn quy vÒ ®−êng t©m chèt pÝt t«ng (khèi
l−îng nµy th−êng chän b»ng (0,2 ÷ 0,3) khèi l−îng toµn bé
thanh truyÒn).
- Lùc qu¸n tÝnh còng ®−îc tÝnh trªn mét ®¬n vÞ diÖn
tÝch cña ®Ønh pÝt t«ng.
 pΣ = p k + p j
- Lùc tæng PΣ t¸c dông theo ®−êng t©m xy lanh ®−îc chia thµnh lùc ngang N t¸c dông
vu«ng gãc víi ®−êng t©m xy lanh vµ lùc Ptt t¸c dông däc theo ®−êng t©m thanh truyÒn.
- Lùc ngang N Ðp pÝt t«ng vµo thµnh xy lanh vµ g©y ra hao mßn cña c¸c bÒ mÆt lµm viÖc.
Lùc N võa thay ®æi vÒ trÞ sè, võa thay ®æi vÒ chiÒu t¸c dông. Lùc ngang N víi c¸nh tay ®ßn L
t¹o ra m« men lËt ®éng c¬ vµ t¸c dông lªn trªn bÖ ®ì ®éng c¬.
- Lùc Ptt ®−îc rêi theo ®−êng t¸c dông ®Õn t©m chèt khuûu vµ ®−îc ph©n thµnh hai lùc, lùc
tiÕp tuyÕn T t¸c dông vu«ng gãc víi khuûu trôc vµ lùc ph¸p tuyÕn Z t¸c dông theo ®−êng t©m
m¸ khuûu.
- M« men xo¾n Mx cña ®éng c¬: Mx = T x R
- PhÇn khèi l−îng quay cña trôc khuûu vµ phÇn khèi l−îng cña ®Çu to thanh truyÒn quy
dÉn vÒ ®−êng t©m chèt khuûu sinh ra lùc qu¸n tÝnh ly t©m Pr . Pr h−íng tõ t©m quay ra ngoµi
vµ trïng víi ph−¬ng cña lùc Z. Pr vµ Z sÏ t¸c dông lªn æ trôc cña trôc khuûu.
- Lùc qu¸n tÝnh ly t©m th−êng ®−îc c©n b»ng b»ng c¸ch ®Æt ®èi träng trªn ph−¬ng kÐo dµi
cña m¸ khuûu.
2. C¸c chi tiÕt cè ®Þnh cña c¬ cÊu khuûu trôc - TT (vá ®éng c¬)
Vá ®éng c¬ gåm c¸c chi tiÕt: th©n m¸y, n¾p xy lanh, èng lãt xy lanh, æ trôc chÝnh

Vá ®éng c¬ B2
1. C¸c te d−íi;
2. Gu j«ng æ trôc chÝnh;
3. N¾p æ trôc chÝnh;
4. Bu l«ng ngang æ trôc chÝnh;
5. Hép trôc khuûu (c¸c te trªn);
6. Th©n xy lanh;
7. N¾p xy lanh;
8. Gu j«ng chÞu lùc.
 2.1. Th©n m¸y
NhiÖm vô: lµ mét bé phËn cña vá ®éng c¬, trªn ®ã bè trÝ c¸c èng lãt xylanh, æ trôc chÝnh, ¸o n−íc
lµm m¸t, c¸c c¬ cÊu dÉn ®éng, c¸c hÖ thèng ®−êng èng....
Yªu cÇu:
- §¶m b¶o ®é cøng v÷ng trong mÆt ph¼ng n»m ngang vµ mÆt ph¼ng däc cña ®éng c¬;
- Ph¶i ®¬n gi¶n vÒ mÆt kÕt cÊu, dÔ chÕ t¹o vµ cã khèi l−îng nhá.
VËt liÖu chÕ t¹o:
- §éng c¬ diesel: chñ yÕu ®−îc ®óc b»ng gang, gÇn ®©y ®· sñ dông hîp kim nh«m ®óc.
- §C x¨ng: chñ yÕu ®−îc ®óc b»ng nh«m, còng cã lo¹i sö dông gang.
CÊu t¹o: kiÓu th©n xy lanh - hép trôc khuûu, kiÓu th©n rêi, kiÓu tunen (Tatra) ....

Th©n m¸y kiÓu th©n xy lanh

hép trôc khuûu
1. Hép trôc khuûu;
2,3. §−êng dÇu b«i tr¬n;
4. V¸ch ng¨n æ trôc chÝnh.
 2.2. Xy lanh lµ mét trong nh÷ng chi tiÕt quan träng nhÊt cña vá ®éng c¬.
NhiÖm vô:
- Cïng víi n¾p m¸y, ®Ønh pÝt t«ng t¹o ra kh«ng gian thÓ tÝch c«ng t¸c cña ®éng c¬ (Va, Vc, Vh)
- Thµnh xy lanh dïng ®Ó dÉn h−íng pÝt t«ng khi chuyÓn ®éng tÞnh tiÕn;
§iÒu kiÖn lµm viÖc: rÊt nÆng nhäc do th−êng xuyªn tiÕp xóc víi SVC cã ¸p suÊt vµ nhiÖt ®é cao,
chÞu mµi mßn do ma s¸t, va ®Ëp...
Sù mßn xy-lanh cã thÓ dÉn ®Õn mét sè
khuyÕt tËt nh−:
• TiÕng gâ c¹nh pitt«ng
• Tiªu hao nhiÒu dÇu ®éng c¬ bÊt thêng
• Lät khÝ nÐn
Mßn hoÆc háng mÆt trong cña xy-lanh cã thÓ
lµ do c¸c nguyªn nh©n sau ®©y:
• B«i tr¬n kh«ng ®ñ
• B¶o dìng dÇu ®éng c¬ hoÆc läc dÇu
kh«ng ®óng
• Bôi lät vµo ®éng c¬
• Hçn hîp kh«ng khÝ-nhiªn liÖu qu¸
giµu
• Qu¸ nãng
• Qu¸ nguéi
 Yªu cÇu: bÒ mÆt bªn trong cña xy lanh (mÆt g−¬ng) ph¶i ®−îc gia c«ng víi ®é bÒn, ®é cøng v÷ng,
kh¶ n¨ng chèng mßn , ®é chÝnh x¸c vµ ®é bãng cao.
CÊu t¹o:
- Xy lanh cã thÓ ®−îc chÕ t¹o rêi hoÆc ®óc liÒn víi th©n m¸y.
- Xy lanh ph¶i ®−îc lµm m¸t b»ng chÊt láng hoÆc kh«ng khÝ ®Ó gi÷ cho nhiÖt ®é cña thµnh xy lanh
vµ øng suÊt nhiÖt cña xy lanh n»m trong giíi h¹n cho phÐp.

Xy lanh cña ®éng c¬ lµm m¸t b»ng kh«ng khÝ

- èng lãt xy lanh lµm m¸t b»ng n−íc cã 2 lo¹i: kh« vµ −ít.

Xy lanh víi èng lãt kh«

th−êng sö dông cho ®éng c¬ cã
®êng kÝnh xy lanh nhá h¬n 200
mm.

èng lãt −ít cña

®éng c¬ bèn kú
 - èng lãt −ít ®−îc ®Æt vµo th©n xy lanh nhê vµnh vai tùa ®−îc bè trÝ ë nh÷ng vÞ trÝ kh¸c nhau: phÝa
trªn cïng, ë gi÷a hoÆc ë phÝa d−íi cña èng lãt. Gi÷a èng lãt xy lanh vµ th©n m¸y lµ khoang n−íc lµm
m¸t. §Ó tr¸nh rß n−íc vµo c¸c te d−íi, bÒ mÆt h×nh trô phÝa d−íi ®−îc bao kÝn b»ng c¸c vßng cao su.
- BÒ mÆt g−¬ng xy lanh cã thÓ gia c«ng trùc tiÕp trªn th©n xy lanh (th−êng ë ®o¹n phÝa trªn cã l¾p
èng lãt chÞu nhiÖt) hoÆc lµm èng lãt riªng råi l¾p vµo th©n xy lanh.
- ViÖc sö dông èng lãt xy lanh rêi cho phÐp t¨ng ®−îc tuæi thä cña th©n xy lanh b»ng c¸ch thay thÕ
c¸c èng lãt xy lanh ®· bÞ mßn hoÆc chÕ t¹o chóng b»ng gang hay thÐp cã kh¶ n¨ng chèng mßn cao. èng
lãt ®−îc Ðp vµo th©n xy lanh vµ sau khi Ðp míi tiÕn hµnh gia c«ng c¬ khÝ ®Õn kÝch th−íc cuèi cïng.
- ë phÇn gi÷a cña èng lãt xy lanh cña ®éng c¬ hai kú cã bè trÝ c¸c cöa n¹p (xem h×nh 5.10). §Ó
tr¸nh lät khÝ ng−êi ta sö dông c¸c ®Öm b»ng ®ång vµ ®Ó tr¸nh rß n−íc ng−êi ta sö dông c¸c vßng b»ng
cao su.
- èng lãt −ít ®−îc sö dông phæ biÕn h¬n so víi èng lãt kh« do chÊt l−îng lµm m¸t cao h¬n. Nh−îc
®iÓm cña èng lãt −ít lµ lµm gi¶m søc bÒn vµ ®é cøng v÷ng cña th©n xy lanh, ®ång thêi cÇn thiÕt ph¶i sö
dông ®Öm bao kÝn ®Ó tr¸nh rß n−íc.
B«i tr¬n:
- §éng c¬ cao tèc viÖc b«i tr¬n bÒ mÆt g−¬ng xy lanh ®−îc thùc hiÖn theo kiÓu vung tÐ.
- §éng c¬ tèc ®é thÊp cã thÓ dÉn dÇu theo c¸c ®−êng èng ®Ó b«i tr¬n cho xy lanh
- §éng c¬ hai kú c«ng suÊt nhá (®éng c¬ xe m« t«) cã thÓ pha dÇu nhên trùc tiÕp vµo nhiªn liÖu theo
mét tû lÖ nhÊt ®Þnh (tõ 1:25 ®Õn 1:50).
VËt liÖu chÕ t¹o: gang hoÆc thÐp, ®−îc nhiÖt luyÖn gia c«ng bÒ mÆt vµ gai c«ng chÝnh x¸c.
èng lãt xy lanh cña ®éng c¬ hai kú
Cì xy-lanh (¸p dông cho mét sè lo¹i ®éng c¬)
- Ngay c¶ khi cßn míi tinh th× kÝch th−íc lßng
xy lanh còng cã thÓ cã nh÷ng chç kh¸c nhau do
®é chÝnh x¸c trong chÕ t¹o. V× vËy cã ba cì xy-
lanh tiªu chuÈn.

- M· cì xy-lanh ®−îc ®¸nh dÊu trªn ®Çu cña

th©n m¸y.

- §Ó t¨ng ®é chÝnh x¸c cña khe hë pÝtt«ng, ph¶i

sö dông pÝtt«ng tiªu chuÈn phï hîp víi cì xy-
lanh. Khi cì xy-lanh t¨ng mét cÊp th× ®−êng
kÝnh trong cña nã t¨ng lªn 0,01 mm (tïy lo¹i
®éng c¬).

- Mét sè ®éng c¬ cã ®Õn bèn, n¨m cì xy-lanh

tiªu chuÈn.
- Ngoµi ra còng cã nh÷ng ®éng c¬ chØ cã mét cì
xy-lanh, trong tr−êng hîp ®ã chóng kh«ng cã
m· cì trªn ®Çu th©n m¸y
 2.3. N¾p m¸y (n¾p xylanh hay n¾p quy l¸t)
NhiÖm vô:
- N¾p m¸y n»m trªn th©n m¸y. MÆt d−íi cña n¾p m¸y lâm vµo, cïng víi pÝtt«ng vµ thµnh xylanh t¹o
thµnh buång ch¸y.
§iÒu kiÖn lµm viÖc:
- N¾p m¸y chÞu t¸c dông cña lùc khÝ thÓ vµ lùc xiÕt ban ®Çu cña bul«ng hoÆc guj«ng.
- N¾p xy lanh chÞu øng suÊt nhiÖt rÊt lín.
CÊu t¹o:
N¾p m¸y cña ®éng c¬ ®iªden buång ch¸y thèng nhÊt
 - KÕt cÊu vµ h×nh d¹ng cña n¾p xy lanh phô thuéc rÊt nhiÒu vµo ph−¬ng thøc lµm m¸t, bè trÝ xu p¸p,
h×nh d¹ng buång ch¸y, sù bè trÝ cña vßi phun hoÆc nÕn löa.
- Bªn trong n¾p m¸y cã lç dÇu vµ ¸o n−íc ®Ó lµm m¸t c¸c xup¸p vµ bugi.
- N¾p xy lanh cã thÓ ®−îc chÕ t¹o chung cho tÊt c¶ c¸c xy lanh, cho mét nhãm xy lanh hoÆc chÕ t¹o
cho tõng xy lanh mét.
- N−íc lµm m¸t dÉn tíi c¸c khoang n−íc cña n¾p xy lanh tõ c¸c khoang n−íc lµm m¸t xy lanh.
- Gi÷a th©n m¸y vµ n¾p m¸y lµ tÊm ®Öm n¾p m¸y (gio¨ng), cã t¸c dông lµm kÝn mèi liªn kÕt gi÷a hai
khèi ®Ó chèng lät c¸c khÝ ¸p suÊt cao, khÝ ch¸y, n−íc lµm m¸t vµ dÇu ®éng c¬.

VËt liÖu chÕ t¹o:

- N¾p m¸y cña ®éng c¬ th−êng ®−îc chÕ t¹o b»ng hîp kim nh«m, mét vµi ®éng c¬ diesel n¾p m¸y ®−îc
chÕ t¹o b»ng gang.
- §éng c¬ tµu thñy vµ ®éng c¬ cì nhá cã n¾p m¸y chÕ t¹o b»ng gang x¸m, ®éng c¬ c«ng suÊt lín n¾p
m¸y chÕ t¹o b»ng gang hîp kim.
- §Öm n¾p m¸y chÕ t¹o b»ng ®ång ®á, thÐp l¸, tÊm ®ång – ami¨ng hoÆc b»ng hîp kim nh«m.
 2.4. æ trôc chÝnh
T¸c dông: ®ì trôc khuûu trong hép trôc khuûu vµ ®¶m b¶o cho trôc khuûu ®éng c¬ lµm viÖc b×nh
th−êng trong ®iÒu kiÖn nÆng nhäc.
Ph©n lo¹i: theo kÕt cÊu, æ trôc chÝnh ®−îc chia thµnh æ tr−ît vµ æ l¨n. ë ®éng c¬ ®èt trong (ngoµi
®éng c¬ m« t«, mét vµi ®éng c¬ « t« vµ ®éng c¬ cã c«ng dông ®Æc biÖt) ng−êi ta th−êng dïng æ tr−ît.
- æ tr−ît cã b¹c lãt h×nh trô chia thµnh hai nöa.
- b¹c lãt ®−îc chÕ t¹o b»ng gang, thÐp hoÆc ®ång
thanh, bÒ mÆt tiÕp xóc cña b¹c víi cæ trôc ®−îc
phñ mét líp hîp kim chèng mßn.
- Cã 2 lo¹i b¹c lãt: dµy vµ máng.
- B¹c lãt máng chØ lµm b»ng thÐp vµ tr¸ng mét
líp hîp kim ®ång thanh ch× víi chiÒu dµy (0,3 ÷
0,7) mm. B¹c lãt dµy cã tr¸ng hîp kim ba bÝt.
- ë mÆt tiÕp gi¸p gi÷a hai nöa b¹c lãt th−êng mét
sè ®Öm b»ng ®ång thau ®Ó ®iÒu chØnh khe hë
gi÷a b¹c lãt vµ cæ trôc khi líp hîp kim babÝt bÞ
mßn. B¹c lãt ®−îc ®Þnh vÞ chiÒu trôc nhê chèt
®Þnh vÞ hoÆc l−ìi gµ chèng xoay. N¾p æ trôc ®−îc
b¾t chÆt víi v¸ch ng¨n b»ng bu l«ng, gu j«ng.
- Mét trong c¸c æ trôc chÝnh cña trôc khuûu,
th−êng lµ æ trôc gÇn b¸nh ®µ ®−îc dïng lµm æ
chÆn ®Ó h¹n chÕ dÞch chuyÓn chiÒu trôc cña trôc
khuûu, trªn b¹c lãt cã vai tú tr¸ng líp hîp kim
chèng mßn hoÆc dïng c¸c vßng ®Öm tú l¾p trong
r·nh cña c¸c v¸ch ng¨n vµ r·nh trªn n¾p æ trôc.
3. C¸c chi tiÕt chuyÓn ®éng cña c¬ cÊu KT-TT:
3.1. Giíi thiÖu.
C¬ cÊu khuûu trôc thanh truyÒn lµ mét c¬ cÊu chÝnh cña ®éng c¬.

S¬ ®å c¬ cÊu khuûu trôc thanh truyÒn (CCKTTT)

a. CCKTTT ®éng c¬ mét hµng xy lanh; b. CCKTTT ®éng c¬ h×nh ch÷ V;
 3.2. Nhãm pÝt t«ng gåm pÝt t«ng, xÐc m¨ng, chèt pÝt t«ng, kho¸ (hoÆc nót h·m) chèt pÝt t«ng
3.2.1. PÝt t«ng lµ mét trong nh÷ng chi tiÕt quan träng nhÊt, lµm viÖc nÆng nhäc nhÊt cña ®éng c¬.
NhiÖm vô:
- §¶m b¶o h×nh d¹ng yªu cÇu cña buång ch¸y vµ bao kÝn kh«ng gian thÓ tÝch c«ng t¸c cña ®éng c¬;
- TruyÒn lùc khÝ thÓ cho thanh truyÒn vµ thµnh xy lanh;
- §ãng më c¸c cöa n¹p vµ cöa th¶i (®èi víi ®éng c¬ hai kú).
§iÒu kiÖn lµm viÖc: PÝt t«ng chÞu t¸c dông cña lùc khÝ thÓ, lùc qu¸n tÝnh vµ chÞu phô t¶i nhiÖt do
tiÕp xóc víi khÝ ch¸y cã nhiÖt ®é cao, chÞu ma s¸t vµ mµi mßn.
Yªu cÇu:
+ §ñ søc bÒn vµ ®é c÷ng v÷ng
+ Cã khèi l−îng nhá ®Ó gi¶m lùc qu¸n tÝnh;
+ Cã kh¶ n¨ng dÉn nhiÖt tèt vµ kh¶ n¨ng chèng mßn cao.
+ §¶m b¶o sù dÞch chuyÓn tù do trong xy lanh, ®ång thêi ph¶i bao kÝn tèt ®Ó tr¸nh lät khÝ xuèng
c¸c te vµ sôc dÇu lªn buång ch¸y.
CÊu t¹o: chia 3 phÇn : ®Ønh, ®Çu vµ th©n
- §Ønh: tiÕp nhËn lùc khÝ thÓ, ph¶i rÊt bÒn .
+ §c diesel: h×nh d¹ng ®Ønh pÝt t«ng ®−îc
x¸c ®Þnh bëi h×nh d¹ng cña buång ch¸y vµ
phï hîp víi h×nh d¹ng cña chïm tia nhiªn
liÖu cña vßi phun .
+ §/c¬ hçn hîp bªn ngoµi vµ tû sè nÐn thÊp
ng−êi ta th−êng dïng lo¹i pÝt t«ng ®Ønh b»ng.
§éng c¬ hai kú quÐt vßng, ®Ønh pÝt t«ng cã
h×nh d¹ng hîp lý ®Ó dÉn h−íng cho dßngkhÝ
quÐt.
- §Çu: cã c¸c r·nh l¾p xÐc m¨ng ®Ó bao kÝn
xy lanh, tr¸nh lät khÝ vµ sôc dÇu.
- Th©n: dïng ®Ó dÉn h−íng. ë khoang bªn
trong cña phÇn th©n cã bÖ vµ lç ®Ó l¾p chèt
pÝt t«ng. Th©n pÝt t«ng chÞu t¸c dông cña lùc
ngang N.
CÊu t¹o cña pÝt t«ng
 VËt liÖu chÕ t¹o: gang, hîp kim nh«m.
- Hîp kim nh«m: cã søc bÒn c¬ häc vµ kh¶ n¨ng chèng mßn thÊp nh−ng l¹i nhÑ, th−êng ®−îc dïng
trªn c¸c ®éng c¬ cao tèc. kh¶ n¨ng dÉn nhiÖt cña hîp kim nh«m lín h¬n 3 ÷ 4 lÇn so víi gang, do ®ã
nhiÖt ®é ®Ønh pÝt t«ng chÕ t¹o b»ng hîp kim nh«m thÊp h¬n nhiÒu so víi pÝt t«ng chÕ t¹o b»ng gang, c¶i
thiÖn ®−îc chÊt l−îng n¹p cho ®éng c¬ vµ cho phÐp t¨ng ®−îc tû sè nÐn ®èi víi ®éng c¬ t¹o hçn hîp bªn
ngoµi. Ngoµi ra, do hÖ sè ma s¸t cña hîp kim nh«m nhá h¬n nªn gi¶m ®−îc tæn thÊt ma s¸t cho ®éng
c¬.
- Nh−îc ®iÓm cña hîp kim nh«m lµ hÖ sè gi·n në dµi v× nhiÖt lín (lín gÊp 2 ÷ 2,5 lÇn so víi gang),
v× vËy khi chÕ t¹o pÝt t«ng b»ng hîp kim nh«m th× khe hë gi÷a pÝt t«ng vµ xy lanh ph¶i lín. Khe hë qu¸
lín sÏ g©y khã kh¨n cho viÖc khëi ®éng ®éng c¬, g©y ra tiÕng gâ khi ®éng c¬ cßn nguéi còng nh− khi
lµm viÖc ë chÕ ®é t¶i nhá.
- Gang: cã søc bÒn c¬ häc lín, chèng mßn tèt vµ cã hÖ sè gi·n në dµi v× nhiÖt nhá nh−ng l¹i cã khèi
l−îng lín.
- PÝt t«ng th−êng ®−îc lµm m¸t b»ng dÇu dÉn theo ®−êng t©m thanh truyÒn vµ phun ra qua c¸c lç
phun trªn ®Çu nhá thanh truyÒn hoÆc dÇu vung tÐ.
3.2.2. XÐc m¨ng
C«ng dông: bao kÝn vµ g¹t dÇu b«i tr¬n.
Ph©n lo¹i: theo c«ng dông, xÐc m¨ng ®−îc chia thµnh hai lo¹i lµ xÐc m¨ng khÝ vµ xÐc m¨ng dÇu.
 a. XÐc m¨ng khÝ: bao kÝn, ng¨n lät khÝ xuèng c¸c te. TruyÒn nhiÖt tõ piston cho thµnh xylanh.
- Lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn rÊt nÆng nhäc, chÞu lùc lín, tèc ®é tr−ît vµ nhiÖt ®é cao. BÞ nung nãng do
tiÕp xóc víi khÝ ch¸y vµ ma s¸t víi thµnh xy lanh. MÊt m¸t do ma s¸t gi÷a xÐc m¨ng vµ thµnh xy lanh
chiÕm tíi (40 ÷ 50)% tæn thÊt c¬ khÝ trªn ®éng c¬.
CÊu t¹o: - TiÕt diÖn ngang cña xÐc m¨ng khÝ th−êng cã d¹ng h×nh ch÷ nhËt.
- MiÖng xÐc m¨ng th−êng c¾t th¼ng, miÖng c¾t xiªn hoÆc bËc Ýt dïng v× khã gia c«ng mµ hiÖu qu¶
bao kÝn còng kh«ng h¬n nhiÒu.
- MiÖng xÐc m¨ng ®−îc bè trÝ lÖch nhau mét gãc 90 ÷ 1200 ®Ó t¨ng c−êng bao kÝn.

- ë nh÷ng ®éng c¬ t¹o hçn hîp bªn ngoµi, do ¸p suÊt khÝ nÐn vµ ch¸y gi·n në kh«ng cao, mçi pÝt
t«ng cã thÓ l¾p tõ 2 ÷ 4 xÐc m¨ng khÝ (®éng c¬ tèc ®é thÊp dïng nhiÒu xÐc m¨ng khÝ h¬n).
 - §C ®iªden, do ¸p suÊt khÝ nÐn vµ ch¸y gi·n në cao nªn mçi pÝt t«ng cã tõ 3 ÷ 6 xÐc m¨ng khÝ, ®¶m
b¶o dÔ khë ®éng ®éng c¬.
VËt liÖu chÕ t¹o: gang víi c¸c chÊt phô gia nh− cr«m, niken, molipden ®Ó xÐc m¨ng cã ®ñ søc bÒn
cÇn thiÕt, ®é cøng cao vµ kh¶ n¨ng chèng mßn tèt.
b. XÐc m¨ng dÇu: ®Ó g¹t dÇu thõa tõ bÒ mÆt g−¬ng xy lanh vÒ c¸c te, tr¸nh b¬m dÇu vµo buång
ch¸y vµ san ®Òu líp dÇu trªn bÒ mÆt g−¬ng xy lanh. Mét phÇn dÇu ®−îc dÉn lªn buång ch¸y do t¸c dông
b¬m dÇu cña xÐc m¨ng khÝ, g©y ra tiªu hao dÇu nhên qu¸ lín, g©y muéi than vµ kÕt cèc trªn thµnh buång
ch¸y. Trªn mçi pÝt t«ng ng−êi ta l¾p tõ 1 ÷ 3 xÐc m¨ng dÇu.
- §−îc bè trÝ ë phÇn th©n pÝt t«ng vµ ë phÇn ®Çu pÝt t«ng phÝa d−íi xÐc m¨ng khÝ.
CÊu t¹o: bÒ mÆt ngoµi cña xÐc m¨ng ®−îc lµm cã d¹ng h×nh c«n hoÆc v¸t
Khi xÐc m¨ng chuyÓn ®éng lªn phÝa trªn, nã sÏ “b¬i” trªn líp dÇu, khi pÝt t«ng chuyÓn ®éng xuèng
phÝa d−íi, c¹nh s¾c cña xÐc m¨ng sÏ cã t¸c dông g¹t dÇu. §Ó tho¸t dÇu, trªn thµnh pÝt t«ng ng−êi ta
khoan c¸c lç tho¸t dÇu hoÆc c¸c r½nh tho¸t dÇu.
C¸ch bè trÝ miÖng xÐc m¨ng
 3.2.3. Chèt pÝt t«ng
NhiÖm vô: nèi pÝt t«ng víi ®Çu nhá thanh truyÒn.
§iÒu kiÖn lµm viÖc: chÞu t¸c dông cña lùc cã gi¸ trÞ rÊt lín, thay ®æi vÒ dÊu vµ trÞ sè.
VËt liÖu chÕ t¹o: thÐp cacbon chÊt l−îng cao hoÆc b»ng thÐp hîp kim. BÒ mÆt ngoµi cña chèt
th−êng ®−îc thÊm than vµ t«i ®Ó ®¹t ®é cøng lín.
CÊu t¹o:
- TiÕt diÖn ngang cña chèt cã thÓ lµ ®Æc hoÆc
vµnh kh¨n, bÒ mÆt bªn trong cã thÓ lµ h×nh
trô tr¬n, trô bËc hoÆch×nh c«n.
- TiÕt diÖn däc h×nh c«n cña chèt pÝt t«ng nh−
mét dÇm chÞu uèn ph©n bè ®Òu vµ gi¶m ®−îc
khèi l−îng cho chèt pÝt t«ng.
- Hai ®Çu chèt ®−îc l¾p trong lç bÖ chèt pÝt
t«ng, phÇn gi÷a nèi víi ®Çu nhá thanh truyÒn
- PP l¾p ghÐp: th−êng sö dông ph−¬ng ¸n l¾p
“b¬i”, trong ®ã chèt cã thÓ xoay tù do trong
bÖ chèt vµ ®Çu nhá thanh truyÒn.
- Khãa h·m lß xo hoÆc dïng nót h·m chÕ t¹o
b»ng c¸c lo¹i hîp kim mÒm ®Ó h¹n chÕ dÞch
chuyÓn chiÒu trôc cña chèt pÝt t«ng.
 3.2.4. Thanh truyÒn
NhiÖm vô: dïng ®Ó nèi pÝt t«ng víi trôc khuûu.
§iÒu kiÖn lµm viÖc: thanh truyÒn thùc hiÖn chuyÓn ®éng song ph¼ng vµ chÞu t¸c dông cña t¶i träng
thay ®æi do lùc khÝ thÓ vµ lùc qu¸n tÝnh g©y nªn. Lùc t¸c dông trªn thanh truyÒn g©y ra biÕn d¹ng rÊt
phøc t¹p: kÐo, nÐn, uèn däc vµ uèn ngang. Do ®ã thanh truyÒn cÇn ph¶i ®ñ bÒn vµ ®é cøng v÷ng khi cã
khèi l−îng nhá.
VËt liÖu: th−êng lµ thÐp cacbon hoÆc thÐp hîp kim vµ ®−îc chÕ t¹o b»ng ph−¬ng ph¸p rÌn dËp, sau
®ã tiÕn hµnh gia c«ng c¬ khÝ vµ nhiÖt luyÖn.
Ph©n lo¹i: Tïy theo kiÓu ®éng c¬ vµ viÖc bè trÝ xy lanh, thanh truyÒn ®−îc chia thµnh ba nhãm:
- TT ®éng c¬ mét hµng xy lanh,
- TT ®éng c¬ nhiÒu hµng xy lanh
- TT ®éng c¬ cã c¬ cÊu khuûu trôc thanh truyÒn cã guèc tr−ît.
 CÊu t¹o: gåm 3 phÇn: ®Çu nhá, th©n vµ ®Çu to.

1. Th©n thanh truyÒn; 2. §Çu nhá thanh truyÒn; 3. §ai èc bul«ng thanh truyÒn; 4. §Çu to thanh truyÒn;
5. N¾p ®Çu to thanh truyÒn; 6. Bul«ng thanh truyÒn
 §Çu nhá thanh truyÒn: ®−îc chÕ t¹o liÒn khèi vµ cã d¹ng h×nh trô. Trªn ®Çu nhá cã Ðp b¹c lãt chÕ
t¹o b»ng ®ång thanh hoÆc b»ng thÐp cã tr¸ng líp hîp kim chèng mßn ®Ó lµm æ tr−ît cho chèt pÝt t«ng.
B«i tr¬n ®Çu nhá: DÇu cã thÓ ®−îc dÉn lªn tõ trôc khuûu qua lç dÇu khoan däc trªn th©n thanh
truyÒn hoÆc høng dÇu vung tÐ lªn trong qu¸ tr×nh ®éng c¬ lµm viÖc. §«i khi trªn ®Çu nhá thanh truyÒn cã
l¾p æ l¨n, chñ yÕu trªn ®éng c¬ cì nhá, song do tÝnh chÊt va ®Ëp cña t¶i träng t¸c dông lªn ®Çu nhá thanh
truyÒn mµ æ l¨n Ýt ®−îc sö dông.

Th©n TT: dïng ®Ó nèi ®Çu nhá víi ®Çu to thanh truyÒn vµ cã thÓ cã h×nh d¹ng kh¸c nhau. §Ó tr¸nh
tËp trung øng suÊt ë c¸c ®o¹n chuyÓn tiÕp tõ th©n tíi c¸c ®Çu thanh truyÒn ®−îc lµm víi b¸n kÝnh gãc
l−în lín vµ th©n thanh truyÒn ®−îc lµm lín dÇn tõ ®Çu nhá ®Õn ®Çu to thanh truyÒn. TiÕt diÖn ngang cña
th©n thanh truyÒn th−êng cã d¹ng h×nh ch÷ I.
 §Çu to thanh truyÒn: chia thµnh hai nöa vµ cã kÝch th−íc sao cho cã thÓ luån ®−îc c¶ pÝt t«ng vµ
thanh truyÒn qua xy lanh. MÆt ph©n chia th−êng lµm vu«ng gãc víi ®−êng t©m thanh truyÒn. N¾p ®Çu to
thanh truyÒn cã thÓ ®−îc ®Þnh vÞ víi phÇn trªn b»ng nhiÒu ph−¬ng ¸n kh¸c nhau: nhê bul«ng ®Þnh vÞ,
nhê vÊu ®Þnh vÞ trªn n¾p hoÆc nhê r¨ng c−a trªn c¸c mÆt tiÕp gi¸p.
- Cã thÓ tr¸ng trùc tiÕp hîp kim chèng mßn trªn ®Çu to thanh truyÒn hoÆc dïng b¹c lãt cã tr¸ng hîp
kim chèng mßn.
 Thanh truyÒn ®éng c¬ ch÷ V: cã ba c¸ch bè trÝ thanh truyÒn trªn chèt khuûu:
Thanh truyÒn chÝnh phô: ë phÇn trªn cña ®Çu to thanh truyÒn cã hai tai ®−îc bè trÝ mét gãc nhÊt
®Þnh t−¬ng øng víi gãc nhÞ diÖn gi÷a hai ®−êng t©m xy lanh. Thanh truyÒn phô cã ®Çu kh«ng chia nöa,
trªn ®ã cã l¾p b¹c lãt. Thanh truyÒn phô ®−îc nèi víi thanh truyÒn chÝnh nhê chèt, ®Æt trong c¸c tai cña
®Çu to thanh truyÒn chÝnh. DÇu b«i tr¬n cho bÒ mÆt lµm viÖc cña chèt phô ®−îc dÉn tíi tõ thanh truyÒn
chÝnh qua hÖ thèng lç vµ khoang bªn trong cña chèt phô.

Thanh truyÒn chÝnh phô cña ®éng c¬ ch÷ V

 Thanh truyÒn h×nh n¹ng vµ thanh truyÒn trung t©m: ®Çu to thanh truyÒn h×nh n¹ng ®−îc chia thµnh
hai nöa vµ «m khÝt víi b¹c lãt b»ng thÐp cña ®Çu to thanh truyÒn. Líp hîp kim chèng mßn trªn b¹c lãt
®−îc phñ c¶ trªn bÒ mÆt bªn trong vµ bÒ mÆt bªn ngoµi ë ®o¹n l¾p ghÐp víi thanh truyÒn trung t©m.
Thanh truyÒn trung t©m cã ®Çu to còng ®−îc chia thµnh hai nöa vµ l¾p trªn b¹c lãt ®Çu to thanh truyÒn
h×nh n¹ng.

Thanh truyÒn h×nh n¹ng vµ thanh truyÒn trung t©m cña ®éng c¬ h×nh ch÷ V
 Thanh truyÒn ®ång d¹ng: trªn mçi chèt khuûu l¾p liªn tiÕp hai thanh truyÒn cho hai xy lanh cña
hai d·y.
¦u nh−îc ®iÓm cña tõng lo¹i:
¦u ®iÓm cña lo¹i thanh truyÒn tæ hîp cã thanh truyÒn chÝnh vµ thanh truyÒn phô lµ ®Çu to thanh
truyÒn chÝnh cã ®é cøng v÷ng rÊt lín.
Nh−îc ®iÓm cña lo¹i thanh truyÒn nµy lµ hµnh tr×nh pÝt t«ng nèi víi thanh truyÒn chÝnh vµ thanh
truyÒn phô kh«ng gièng nhau vµ kÕt cÊu phøc t¹p. Thanh truyÒn tæ hîp kiÓu thanh truyÒn h×nh n¹ng vµ
thanh truyÒn trung t©m ®¶m b¶o hµnh tr×nh cña pÝt t«ng nèi víi hai thanh truyÒn lµ nh− nhau nh−ng kÕt
cÊu còng phøc t¹p vµ ®é cøng v÷ng cña ®Çu to thanh truyÒn kh«ng lín. Khi dïng thanh truyÒn ®ång
d¹ng, ®−êng t©m xy lanh cña hai xy lanh trªn hai d·y ph¶i bè trÝ lÖch ®i mét ®o¹n, do vËy lµm chiÒu dµi
®éng c¬ t¨ng lªn vµ g©y phøc t¹p cho viÖc bè trÝ c¬ cÊu phèi khÝ. Lo¹i thanh truyÒn nµy rÊt hay ®−îc sö
dông, ®Æc biÖt trªn c¸c ®éng c¬ s¸u hoÆc t¸m xy lanh.
 5.4.3. Trôc khuûu
NhiÖm vô: cïng víi TT biÕn chuyÓn ®éng tÞnh tiÕn cña piston thµnh chuyÓn ®éng quay vµ truyÒn
®Õn m¸y c«ng t¸c.
§Æc ®iÓm:
- Trôc khuûu lµ mét trong nh÷ng chi tiÕt quan träng nhÊt, chÞu phô t¶i lín nhÊt vµ cã gi¸ thµnh cao
nhÊt cña ®éng c¬. Gi¸ thµnh chÕ t¹o trôc khuûu th−êng chiÕm kho¶ng 25 ÷ 30% gi¸ thµnh chÕ t¹o toµn
bé ®éng c¬.
- Trôc khuûu chÞu t¸c dông cña lùc khÝ thÓ, lùc qu¸n tÝnh cña c¸c khèi l−îng tham gia chuyÓn ®éng
tÞnh tiÕn, c¸c khèi l−îng tham gia chuyÓn ®éng quay, g©y nªn øng suÊt xo¾n vµ uèn cã gi¸ trÞ rÊt lín.
Ngoµi ra cßn xuÊt hiÖn øng suÊt do dao ®éng xo¾n khi ®éng c¬ lµm viÖc, chÞu ma s¸t vµ mµi mßn lín.
Yªu cÇu: cã søc bÒn c¬ häc cao, ®é c÷ng v÷ng lín, kh¶ n¨ng chèng mßn cao cña c¸c bÒ mÆt lµm
viÖc (cæ trôc vµ chèt khuûu) khi khèi l−îng kh«ng lín l¾m (khèi l−îng trôc khuûu chiÕm kho¶ng 7 ÷
15% khèi l−îng ®éng c¬).
VËt liÖu: Trôc khuûu ®−îc chÕ t¹o b»ng thÐp c¸c bon chÊt l−îng cao hoÆc thÐp hîp kim b»ng
ph−¬ng ph¸p rÌn dËp hoÆc còng cã thÓ ®óc b»ng gang cã søc bÒn cao vµ b»ng thÐp.
CÊu t¹o:
 - TK ®éng c¬ ®iªden chÞu t¶i träng lín h¬n ®éng c¬ x¨ng do ¸p suÊt khÝ ch¸y lín, tèc ®é t¨ng ¸p suÊt
cao, khèi l−îng cña c¸c chi tiÕt trong c¬ cÊu khuûu trôc thanh truyÒn lín do vËy th−êng lµm ®ñ cæ trôc,
nghÜa lµ sè cæ trôc chÝnh nhiÒu h¬n sè chèt khuûu lµ 1.
- TK ®c¬ x¨ng th−êng ®−îc lµm thiÕu cæ trôc, do vËy rót ng¾n ®−îc chiÒu dµi cña trôc khuûu.
- §Ó c©n b»ng ®éng c¬, trªn trôc khuûu cã c¸c ®èi träng. PhÇn lín c¸c ®èi träng ®−îc chÕ t¹o liÒn
víi m¸ khuûu. Khi chÕ t¹o rêi, c¸c ®èi träng ®−îc b¾t chÆt víi m¸ khuûu b»ng bul«ng, b»ng mèi hµn
- PhÇn lín c¸c TK ®c¬ « t«, m¸y kÐo chÕ t¹o liÒn khèi, chØ ë ®éng c¬ c«ng suÊt lín hoÆc ë ®éng c¬
xe m« t« ng−êi ta hay dïng trôc khuûu ph©n ®o¹n.
Mét sè chó ý: