HÖ thèng ®¸nh löa

1. Giíi thiÖu
Ba yÕu tè quan träng cña ®éng c¬ x¨ng lµ: hçn hîp kh«ng khÝ-nhiªn
liÖu tèt, nÐn Ðp tèt, vµ ®¸nh löa tèt.
HÖ thèng ®¸nh löa t¹o ra mét tia löa m¹nh, vµo thêi ®iÓm chÝnh x¸c ®Ó
®èt ch¸y hçn hîp kh«ng khÝ-nhiªn liÖu.
1. Tia löa m¹nh
Trong hÖ thèng ®¸nh löa, tia löa ®−îc ph¸t ra gi÷a c¸c ®iÖn cùc cña
c¸c bugi ®Ó ®èt ch¸y hçn hîp kh«ng khÝ-nhiªn liÖu.
Ngay c¶ khi bÞ nÐn Ðp víi ¸p suÊt cao, kh«ng khÝ vÉn cã ®iÖn trë, nªn
cÇn ph¶i t¹o ra ®iÖn thÕ hµng chôc ngµn v«n ®Ó ®¶m b¶o ph¸t ra tia löa
m¹nh, cã thÓ ®èt ch¸y hçn hîp kh«ng khÝ-nhiªn liÖu.
2. Thêi ®iÓm ®¸nh löa chÝnh x¸c
HÖ thèng ®¸nh löa ph¶i lu«n lu«n cã thêi ®iÓm ®¸nh löa chÝnh x¸c ®Ó
phï hîp víi sù thay ®æi tèc ®é vµ t¶i träng cña ®éng c¬.
3. Cã ®ñ ®é bÒn
HÖ thèng ®¸nh löa ph¶i cã ®ñ ®é tin cËy ®Ó chÞu ®ùng ®−îct¸c ®éng
cña rung ®éng vµ nhiÖt cña ®éng c¬.
Ph©n lo¹i: nhiÒu tiªu chÝ: - HT§L b×nh ®iÖn, HT§L dïng manhªt«
- HT§L dïng tiÕp ®iÓm, b¸n dÉn, cã ®iÒu khiÓn §T...
1.1. HÖ thèng ®¸nh löa tiÕp ®iÓm

S¬ ®å nguyªn t¾c ®iÖn ®¸nh löa

1. B×nh ®iÖn; 2. Bé ng¾t tiÕp ®iÓm; 3. èng t¨ng ®iÖn;
4. Bé chia ®iÖn; 5. C¸c nÕn ®iÖn; 6. Tô ®iÖn; 7. M¸t.

- Nhê hiÖn t−îng tù c¶m vµ c¶m øng ®iÖn tõ, cuén d©y thø cÊp t¹o ra ®iÖn ¸p ®¸nh löa rÊt cao (hµng chôc
ngµn v«n) cung cÊp cho bu gi ®¸nh löa ®èt ch¸y nhiªn liÖu.
- Dßng tù c¶m xuÊt hiÖn trong cuén s¬ cÊp khi tiÕp ®iÓp ng¾t lµm xuÊt hiÖn tia löa ®iÖn g©y mßn tiÕp
®iÓm. Tô ®iÖn 6 cã t¸c dông lµm gi¶m tia lña ®iÖn cã h¹i nµy.
1.2. HÖ thèng ®¸nh löa b¸n dÉn cã tiÕp ®iÓm

S¬ ®å nguyªn t¾c hÖ thèng ®¸nh löa b¸n dÉn cã tiÕp ®iÓm

1. B×nh ®iÖn; 2. TiÕp ®iÓm; 3. §iÖn trë phô;
4. §Ìn b¸n dÉn; 5. èng t¨ng ®iÖn;
6. Bé chia ®iÖn; 7. Bugi; 8. M¸t (cùc ©m).
- TiÕp ®iÓm 2 ®iÒu khiÓn th«ng m¹ch cuén s¬ cÊp, do vËy dßng nhá, Ýt mßn tiÕp ®iÓm, hÖ thèng lµm
viÖc æn ®Þnh tin cËy ngay c¶ ë sè vßng quay cao cña ®éng c¬.
1.3 HÖ thèng ®¸nh löa b¸n dÉn kh«ng cã tiÕp ®iÓm

Nguyªn lý ho¹t ®éng gièng nh− HT ®¸nh löa b¸n dÉn cã tiÕp ®iÓm, nh−ng ®iÒu khiÓn ®ãng më dßng ®iÖn
qua cuén s¬ cÊp lµ bé t¹o tÝn hiÖu kiÓu ®iÖn tõ.
1.4. HT ®¸nh löa tranzito cã ESA (§¸nh löa sím b»ng ®iÖn tö)
.

• Trong kiÓu hÖ thèng ®¸nh löa nµy kh«ng sö dông bé ®¸nh löa sím ch©n kh«ng vµ li t©m.
• Thay vµo ®ã, chøc n¨ng ESA cña Bé ®iÒu khiÓn ®iÖn tö (ECU) sÏ ®iÒu khiÓn thêi ®iÓm ®¸nh löa
• ESA: Electronic Spark Advance
 HÖ thèng ®¸nh löa trùc tiÕp (DIS: Direct Ignition System)

• HT nµy ®−îc sö dông phæ biÕn trªn c¸c ®éng c¬ hiÖn nay.
• HÖ thèng nµy kh«ng sö dông bé chia ®iÖn.
• Thêi ®iÓm ®¸nh löa ®−îc ®iÒu khiÓn bëi ESA cña ECU ®éng c¬.
• Lo¹i 2: ®¸nh löa ®ång thêi trong hai xy-lanh. Mét tia löa xuÊt hiÖn trong kú nÐn vµ mét trong kú x¶.
2. CÊu t¹o c¸c bé phËn chÝnh.
2.1. èng t¨ng ®iÖn

èng t¨ng ®iÖn

1. §Çu nèi d©y cao ¸p trung t©m;
2. N¾p; 3. §Çu kÑp d©y cao ¸p; 4. Lß xo;
5. §Çu nèi d©y thÊp ¸p; 6. §Öm bao kÝn;
7. Lâi s¾t tõ; 8. Gi¸ treo èng t¨ng ®iÖn;
9, 13, 14. TÊm c¸ch ®iÖn;
10. Cuén d©y s¬ cÊp;
11. Cuén d©y thø cÊp;
12. Vá èng t¨ng ®iÖn; 15. Lâi cuén d©y;
16. DÇu lµm m¸t;
17. TÊm c¸ch ®iÖn cña ®iÖn trë phô;
18. §iÖn trë phô;
19. VÝt kÑp ®iÖn trë phô.

• Cuén d©y thø cÊp víi sè vßng d©y lín vµ cuén d©y s¬ cÊp víi sè vßng d©y nhá ®−îc quÊn trªn
lâi thÐp lµm b»ng c¸c tÊm thÐp máng.
• §iÖn trë cña ®iÖn trë phô 18 thay ®æi theo nhiÖt ®é cã t¸c dông h¹n chÕ sù phô thuéc cña ®iÖn
¸p trong cuén d©y thø cÊp vµo sè vßng quay.
• Khi khëi ®éng ®éng c¬ cÇn ph¶i cã c−êng ®é tia löa m¹nh h¬n, trong tr−êng hîp nµy ®iÖn trë
phô ®−îc t¸ch ra khái m¹ch khëi ®éng nhê nót Ên khëi ®éng.
2.2. Cuén ®¸nh löa cã IC ®¸nh löa

Trªn c¸c ®éng c¬ hiÖn ®¹i, sö dông cuén ®¸nh löa cã IC

®¸nh löa vµ kh«ng sö dông d©y cao ¸p.

• ThiÕt bÞ nµy bao gåm IC ®¸nh löa vµ cuén ®¸nh löa kÕt
hîp thµnh mét côm. Tr−íc ®©y, dßng ®iÖn cao ¸p ®−îc
dÉn ®Õn xy-lanh b»ng
• d©y cao ¸p. Nh−ng nay, th× cuén ®¸nh löa cã thÓ nèi
trùc tiÕp ®Õn bugi cña tõng xy-lanh th«ng qua viÖc sö
dông cuén ®¸nh löa kÕt hîp víi IC ®¸nh löa.
• Kho¶ng c¸ch dÉn ®iÖn cao ¸p ®−îc rót ng¾n nhê cã nèi
trùc tiÕp cuén ®¸nh löa víi bugi, lµm gi¶m tæn thÊt ®iÖn
¸p vµ nhiÔu ®iÖn tõ. Nhê thÕ ®é tin cËy cña hÖ thèng
®¸nh löa ®−îc n©ng cao.
2.3. Bé chia ®iÖn
Bé chia ®iÖn
I, II. C¸c khoang cña bÇu ch©n kh«ng;
1. Trôc dÉn ®éng; 2. TÊm ®ì;
3. Vßng bÝt; 4. Con quay;
5. N¾p bé chia ®iÖn;
6. §Çu nèi d©y cao ¸p;
7. Lß xo cña tiÕp ®iÓm than;
8. TiÕp ®iÓm than;
9. NhÝp gi÷ cè ®Þnh n¾p;
10. Bé ®iÒu chØnh gãc ®¸nh löa sím
kiÓu ly t©m;
11. Vßng bÝt cã tÈm dÇu cña vÊu cam;
12. Cäc nèi ®iÖn ¸p thÊp;
13. BÇu ch©n kh«ng;
14. Tô ®iÖn;
15. èc ®iÒu chØnh theo trÞ sè èctan;
16. VÝt ®iÒu chØnh;
17. TiÕp ®iÓm ®éng;
18. TiÕp ®iÓm tÜnh.
Bé chia ®iÖn ®−îc lµm chung mét khèi víi bé ng¾t m¹ch s¬ cÊp.
Con quay cña bé chia ®iÖn ®−îc l¾p trªn trôc dÉn ®éng c¸c tiÕp ®iÓm cña bé ng¾t, nèi m¹ch dßng ®iÖn
cao ¸p vµ ph©n chia ®Õn c¸c xy lanh theo thø tù lµm viÖc cña ®éng c¬.
TiÕp ®iÓm tÜnh (trªn n¾p bé chia ®iÖn) nèi víi c¸c bugi (nÕn ®iÖn) b»ng c¸c ®−êng d©y cao ¸p
Bé ng¾n m¹ch s¬ cÊp bao gåm: tiÕp ®iÓm ®éng c¸ch ®iÖn víi m¸t, tiÕp ®iÓm tÜnh 18 vµ vÊu cam dÉn ®éng
cã liªn hÖ ®éng häc víi trôc khuûu qua c¸c bé truyÒn b¸nh r¨ng vµ trôc cam. Sè vÊu cam b»ng sè xy lanh
cña ®éng c¬, ë ®éng c¬ bèn kú trôc dÉn ®éng cã sè vßng quay b»ng mét nöa sè vßng quay trôc khuûu.
M¹ch s¬ cÊp sÏ bÞ ng¾t khi vÊu cam lµm cho c¸c tiÕp ®iÓm më ra. C¸c tiÕp ®iÓm ®−îc l¾p trªn m©m ®iÖn,
m©m ®iÖn nµy cã thÓ ®−îc xoay ®i mét gãc nµo ®ã so víi trôc cam. Khi m©m ®iÖn xoay ®i sÏ lµm thay
®æi vÞ trÝ gi¸ tiÕp ®iÓm ®éng so víi vÊu cam vµ lµm cho tiÕp ®iÓm më ra sím hoÆc muén h¬n ®Ó ®iÒu
chØnh thêi ®iÓm ®¸nh löa (nghÜa lµ ®iÒu chØnh tù ®éng gãc ®¸nh löa sím theo sè vßng quay cña trôc
khuûu).
Gãc ®¸nh löa sím

• Gãc ®¸nh löa sím lµ gãc ®−îc tÝnh tõ thêi ®iÓm bËt tia löa ®iÖn ®Õn ®iÓm chÕt trªn.
• §èi víi mçi ®éng c¬ khi lµm viÖc ë sè vßng quay vµ phô t¶i x¸c ®Þnh, gãc ®¸nh löa sím ®−îc
lùa chän ®Ó ®¶m b¶o c«ng suÊt lín nhÊt hoÆc l−îng tiªu hao nhiªn liÖu nhá nhÊt.
• Khi gãc ®¸nh löa sím kh¸c víi gãc ®¸nh löa tèi −u, c«ng suÊt vµ tÝnh kinh tÕ nhiªn liÖu cña
®éng c¬ sÏ gi¶m.
• Khi t¨ng sè vßng quay cña trôc khuûu, thêi gian cho mét chu tr×nh c«ng t¸c sÏ gi¶m, do ®ã cÇn
ph¶i t¨ng gãc ®¸nh löa sím.
• Khi t¨ng t¶i, do mËt ®é MCCT t¨ng, tèc ®é ch¸y t¨ng, do vËy ph¶i gi¶m gãc ®¸nh löa sím vµ
ng−îc l¹i.
• C¸c ph−¬ng ph¸p ®iÒu chØnh gãc ®¸nh löa sím: li t©m, ch©n kh«ng, ®iÖn tö...
 §iÒu chØnh ®¸nh löa sím kiÓu li t©m
VÊu cam 1 ®−îc g¾n chÆt trªn ®ßn hai vai 3, ®ßn nµy cã thÓ xoay trªn trôc chñ ®éng 4 khi c¸c qu¶
v¨ng 2 v¨ng ra. Lùc ly t©m xuÊt hiÖn khi quay c©n b»ng víi lùc lß xo 6. Khi t¨ng sè vßng quay, c¸c qu¶
v¨ng v¨ng ra xa, lµm xoay ®ßn hai vai cïng vÊu cam 1 theo chiÒu quay, khi ®ã tõng vÊu cam sÏ lµm cho
tiÕp ®iÓm ®éng ®−îc më ra sím h¬n, do ®ã t¨ng ®−îc gãc ®¸nh löa sím. Khi t¨ng phô t¶i (më réng b−ím
ga) gãc ®¸nh löa sím cÇn ph¶i gi¶m ®i do tèc ®é ch¸y cña hçn hîp lµm viÖc m·nh liÖt h¬n.

S¬ ®å bé ®iÒu chØnh gãc ®¸nh löa sím

kiÓu ly t©m
a. ChÕ ®é kh«ng t¶i;
b. ChÕ ®é tèc ®é lín nhÊt.
1. Cam;
2. Qu¶ v¨ng;
3. §ßn hai vai;
4. Trôc;
5. Chèt qu¶ v¨ng;
6. Lß xo.
 §iÒu chØnh ®¸nh löa sím b»ng ch©n kh«ng
Sö dông bé ®iÒu chØnh gãc ®¸nh löa sím b»ng ch©n kh«ng ®Ó thay ®æi gãc ®¸nh löa sím theo phô t¶i.
Khoang I cña bÇu ch©n kh«ng ®−îc nèi víi ®−êng èng n¹p cña ®éng c¬, cßn khoang II nèi víi m«i
tr−êng xung quanh. Khi thay ®æi phô t¶i, ®é ch©n kh«ng trªn ®−êng èng n¹p sÏ thay ®æi, do ®ã sÏ lµm
thay ®æi vÞ trÝ cña mµng trong bÇu läc ch©n kh«ng. CÇn nèi mµng lµm m©m bé chia ®iÖn xoay ®i vµ thay
®æi gãc ®¸nh löa sím phï hîp víi phô t¶i cña ®éng c¬.
2.4. NÕn ®iÖn (bugi) NÕn ®iÖn dïng ®Ó ch©m löa, ®èt ch¸y hçn hîp lµm viÖc trong xy lanh ®éng c¬.

Mét sè bugi cã r·nh ch÷ “U” trong ®iÖn cùc tiÕp ®Êt, hoÆc r·nh ch÷ “V” trong ®iÖn cùc trung t©m ®Ó t¨ng
®é ®¸nh löa.
§Æc tÝnh ®¸nh löa YÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn hiÖu qu¶ ®¸nh löa cña bugi:
1. H×nh d¸ng ®iÖn cùc
C¸c ®iÖn cùc trßn khã phãng ®iÖn, trong khi ®ã c¸c
®iÖn cùc vu«ng hoÆc nhän l¹i dÔ phãng ®iÖn. Qua
qu¸ tr×nh sö dông l©u dµi, c¸c ®iÖn cùc bÞ lµm trßn
dÇn vµ trë nªn khã ®¸nh löa.
C¸c buji cã ®iÖn cùc m¶nh vµ nhän th× phãng ®iÖn
dÔ h¬n. Tuy nhiªn, nh÷ng ®iÖn cùc nh− thÕ sÏ
chãng mßn vµ tuæi thä cña bugi sÏ ng¾n h¬n.
Mét sè bugi cã c¸c ®iÖn cùc ®−îc hµn ®¾p platin
hoÆc iridium ®Ó chèng mßn.
Kho¶ng thêi gian thay thÕ bugi:
KiÓu bugi th«ng thêng: sau 10.000 ®Õn 60.000 km
KiÓu cã ®iÖn cùc platin hoÆc iridium: sau 100.000
®Õn 240.000 km (kh«ng ®−îc ®iÒu chØnh khe hë)
Kho¶ng thêi gian thay bugi cã thÓ thay ®æi tuú
theo kiÓu xe, ®Æc tÝnh ®éng c¬, vµ n−íc sö dông.
2. Khe hë ®iÖn cùc vµ ®iÖn ¸p yªu cÇu
Khi bugi bÞ ¨n mßn th× khe hë gi÷a c¸c ®iÖn cùc
t¨ng lªn, vµ ®éng c¬ cã thÓ bá m¸y.
Khi khe hë gi÷a cùc trung t©m vµ cùc tiÕp ®Êt t¨ng
lªn, sù phãng tia löa gi÷a c¸c ®iÖn cùc trë nªn khã
kh¨n. Do ®ã, cÇn cã mét ®iÖn ¸p lín h¬n ®Ó phãng
tia löa. V× vËy cÇn ph¶i ®Þnh kú ®iÒu chØnh khe hë
®iÖn cùc hoÆc thay thÕ bugi