ΟΙ ΑΞΟΝΕΣ (ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΙΚΟΣ + ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΣ)

Οι λέξεις μιας πρότασης δεν τοποθετούνται σε τυχαία σειρά, αλλά

οργανώνονται με βάση συντακτικούς και γραμματικούς κανόνες. Ωστόσο,
λέξεις ή σύνολα λέξεων σε μια πρόταση μπορούν να μετακινούνται χωρίς
να αλλάζει το νόημά της. Οι μετακινήσεις αυτές γίνονται πάνω σε έναν
οριζόντιο άξονα που λέγεται “συνταγματικός άξονας”

Συνταγματικός άξονας = ο οριζόντιος άξονας πάνω στον οποίο

τοποθετούμε τις λέξεις και μπορούμε να τις μετακινούμε με τέτοιο τρόπο,
ώστε να μη μεταβάλλεται το νόημα της πρότασης.

Ο Πέτρος θα γυρίσει αύριο από τις διακοπές.

Θα γυρίσει αύριο από τις διακοπές ο Πέτρος.
Αύριο θα γυρίσει ο Πέτρος από τις διακοπές.
Από τις διακοπές ο Πέτρος θα γυρίσει αύριο.
Από τις διακοπές θα γυρίσει αύριο ο Πέτρος.

 στα παραπάνω παραδείγματα, μετακινήσαμε σε κάθε πρόταση

ολόκληρα λεκτικά σύνολα - ονοματικά και ρηματικά. Τα σύνολα αυτά
είναι τα εξής:
Ο Πέτρος (ονοματικό σύνολο), θα γυρίσει (ρηματικό σύνολο),
αύριο (επιρρηματικό σύνολο), από τις διακοπές (προθετικό σύνολο)

Ανάλογα με το τι θέλουμε να τονίσουμε, αλλάζουμε τη σειρά των λέξεων

μέσα στην πρόταση. Έτσι, λοιπόν,
α) όταν θέλουμε να τονίσουμε το Υποκείμενο, το τοποθετούμε στην αρχή
της πρότασης
β) όταν θέλουμε να τονίσουμε την πράξη, τοποθετούμε το Ρήμα στην
αρχή της πρότασης
γ) όταν θέλουμε να τονίσουμε τον τόπο ή το χρόνο, τοποθετούμε τα
κατάλληλα λεκτικά σύνολα που εκφράζουν τόπο/χρόνο στην αρχή της
πρότασης

Παραδειγματικός άξονας = ο κάθετος άξονας πάνω στον οποίο μπο-

ρούμε να τοποθετούμε και να αλλάζουμε λέξεις ή σύνολα λέξεων,
ονοματικά ή ρηματικά, για να δημιουργήσουμε προτάσεις. Ο άξονας
αυτός μας δίνει τη δυνατότητα να:
α) αντικαθιστούμε ολόκληρα λεκτικά σύνολα μέσα σε μια πρόταση με
άλλα
β) δημιουργούμε πολλές διαφορετικές προτάσεις, εμπλουτίζοντας έτσι τον
λόγο μας

Βασικό παράδειγμα: “Ο Πέτρος θα γυρίσει αύριο από τις διακοπές.”

Η Μαργαρίτα θα γυρίσει αύριο από τις διακοπές.
Ο Νίκος θα γυρίσει αύριο από τις διακοπές.
Ο Πέτρος θα γυρίσει αύριο από το εξωτερικό.
Ο Πέτρος θα γυρίσει αύριο από ένα επαγγελματικό ταξίδι.
Ο Πέτρος θα γυρίσει σήμερα από τις διακοπές.
Ο Πέτρος θα γυρίσει σε τρεις μέρες από τις διακοπές.
Ο Πέτρος θα ξεκινήσει σήμερα τις διακοπές του.
Ο Πέτρος θα αρχίσει σε τρεις μέρες το σχολείο.

 στα παραπάνω παραδείγματα αντικαταστήσαμε τα λεκτικά σύνολα

με άλλα και δημιουργήσαμε νέες προτάσεις.
 αλλάξαμε το Υποκείμενο ( Ο Πέτρος)
 αλλάξαμε το προθετικό σύνολο που δείχνει τόπο (από τις
διακοπές)
 αλλάξαμε το επιρρηματικό σύνολο που δείχνει χρόνο (αύριο)
 αλλάξαμε το ρήμα και το αντικείμενο των προτάσεων