Εισαγωγή στην

Οικονομική Σκέψη
Μιχαήλ Ζουμπουλάκης
Χρήστος Κόλλιας
 Η ζωή σας στο ΤΟΕ
2

Καλώς ήρθατε στο ΤΟΕ. Ας γνωριστούμε!

Η Οικονομική ως επιστήμη της κοινωνίας & οι οικονομολόγοι
Συμβουλές
 Συμμετέχω (μαθήματα, εργαστήρια, εκδηλώσεις)

 Προσέχω (το χώρο, τον εξοπλισμό, το περιβάλλον)

 Λέω τη γνώμη μου (στους καθηγητές, στους συναδέλφους

μου)
 Δεν αμελώ τις υποχρεώσεις μου (προς τον εαυτό μου και
τους γονείς μου)

Καθηγητής Μ. Ζουμπουλάκης –Εισαγωγή 1

 Γιατί χρειάζονται οι οικονομολόγοι;
3

 Δεν βλέπουν: δεν είδαν την παγκόσμια κρίση του 2007-08!

 Δεν ακούν: ασχολούνται με θεωρητικά υποδείγματα και
απομονώνονται από την πραγματικότητα
 Διαφωνούν για το τι πρέπει να γίνει: πολυφωνία και πειραματισμοί
στην οικονομική πολιτική
 Ωστόσο η οικονομική γνώση αυξήθηκε σημαντικά: μεγάλες
πρόοδοι στη μελέτη της επιχείρησης και του καταναλωτή, της
μελέτης της αγοράς χρήματος & του τραπεζικού συστήματος, της
μελέτης των κλάδων της υγείας, της άμυνας, της παιδείας, του
περιβάλλοντος, του διεθνούς εμπορίου, κ.ά.
 Άρα: οι οικονομολόγοι χρειάζονται γιατί βοηθούν να γίνει ο κόσμος
καλύτερος, αρκεί να ξέρουν τα όρια τους…
 Οικονομική είναι η επιστήμη που μελετά τις δραστηριότητες των
ανθρώπων που έχουν ως στόχο την παραγωγή των αγαθών που
επιτρέπουν την επιβίωση και την υλική τους ευημερία.
Καθηγητής Μ. Ζουμπουλάκης –Εισαγωγή 1
 Η Οικονομική Θεωρία δεν προσφέρει ένα
σύνολο παγιωμένων συμπερασμάτων που
έχουν άμεση εφαρμογή στην οικονομική
πολιτική.
Αποτελεί μια μέθοδο, μάλλον, παρά μια
επιστήμη, έναν τρόπο σκέψης, μια
συλλογιστική τεχνική που βοηθά αυτούς που
την κατέχουν να αντλήσουν τα σωστά
συμπεράσματα

Τζον Μέιναρντ Κέινς (Keynes)

4 Καθηγητής Μ. Ζουμπουλάκης –Εισαγωγή 1

 Ο ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ ΣΥΓΚΛΟΝΙΖΕΙ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ
(όλα αλλάζουν μετά το 1500)
5

1. Αύξηση πληθυσμού: από 500 εκ. → 7,2 δις (μέσα

διατροφής + ιατρικές γνώσεις)
2. Μετακινήσεις πληθυσμών: 12 εκ. Αφρικ. + 41 εκ.
μετανάστες προς Νέο Κόσμο
3. Αστικοποίηση: στις πόλεις από 2%→ 51%
4. Τεχνολογική μεταβολή (παραγωγή-μεταφορές)
5. Εξειδίκευση (κοινωνική και τεχνική)
6. Νέα μορφή εργασίας (μισθωτή εργασία)

Καθηγητής Μ. Ζουμπουλάκης –Εισαγωγή 1

 Ο ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ ΣΥΓΚΛΟΝΙΖΕΙ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ
(συνέχεια)
6

7. Νέα καθημερινότητα: ο χρόνος

8. Αύξηση αγοραστικής δύναμης «μεσαίας τάξης»
(κυρίως μετά το 1850)
9. Αλλαγές στην οικογενειακή ζωή
10. Αλλαγές στο φυσικό περιβάλλον
11. Αλλαγές στους πολιτικούς θεσμούς:
καπιταλισμός και κοινοβουλευτική δημοκρατία

Καθηγητής Μ. Ζουμπουλάκης –Εισαγωγή 1

 Η Οικονομική ως Κοινωνική Επιστήμη
7

• Η ενότητα των κοινωνικών φαινομένων και η

μέθοδος της «αφαίρεσης» για τη μελέτη της
‘οικονομικής’ συμπεριφοράς
• Η έννοια του «οικονομικού ανθρώπου»: εικονικός
χαρακτήρας → οι άνθρωποι ενεργούν σκόπιμα
επιδιώκοντας το ατομικό τους συμφέρον:
Συγκρίνουν κόστος / όφελος και επιλέγουν ανάλογα
• Περιορισμοί -Προτιμήσεις -Πεποιθήσεις
• Η υπόθεση ισχύει ανεξάρτητα από το πολιτισμικό
πλαίσιο αναφοράς (Αξιολογική ουδετερότητα)
Καθηγητής Μ. Ζουμπουλάκης –Εισαγωγή 1
 H Τρισδιάστατη Προσέγγιση στην Οικονομική
8

Ένα οικονομικό σύστημα είναι ένα σύνολο σχέσεων μεταξύ των

ανθρώπων, μια οργάνωση των εργασιακών διαδικασιών με τις
οποίες οι κοινωνίες παράγουν για να επιβιώσουν (τρόπος
παραγωγής)
Νεοκλασική Οικονομική & Πολιτική Οικονομία
 Τρισδιάστατη μελέτη του οικονομικού συστήματος

1. Οριζόντια: ανταγωνισμός (competition)

2. Κάθετα: εντολή (command)

3. Διαχρονικά: αλλαγή (change)

 Αξίες: είναι και δέον (τι είναι / πως πρέπει να είναι)

Αποτελεσματικότητα (χρήση εισροών)- Δικαιοσύνη (βάρη/

οφέλη) και Δημοκρατία (έλεγχος & συμμετοχή)
Μ. Ζουμπουλάκης –Εισαγωγή 1
 Πολιτική Οικονομία: 4 μεγάλοι στοχαστές
της οικονομίας -4 Σχολές
9

 Adam Smith (1776): έδειξε πώς οι αγορές μπορεί να

λειτουργούν ως ένα σύστημα συντονισμού των ιδιωτικών
οικονομικών αποφάσεων (ιδιοκτησία + ηθικές δεσμεύσεις)
 Karl Marx (1867): συνεισέφερε στην κατανόηση των
κοινωνικών τάξεων, της ταξικής εκμετάλλευσης, και πώς
αλλάζουν στο χρόνο τα οικονομικά συστήματα
 John Maynard Keynes (1936) απέδειξε θεωρητικά ότι η
αγορά δεν οδηγεί σε ισορροπία Προσφοράς & Ζήτησης και
ότι η ανεργία είναι ένα χρόνιο πρόβλημα που απαιτεί
κυβερνητική παρέμβαση
 Joseph Schumpeter (1939): δίδαξε ότι η καινοτομία και η
τεχνική αλλαγή οδηγούν τόσο σε οικονομική αστάθεια όσο
και στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου
Καθηγητής Μ. Ζουμπουλάκης –Εισαγωγή 1
 Τάσεις στη σύγχρονη οικονομική θεωρία

1. Το νεοκλασικό πρόγραμμα: μεθοδολογικός ατομικισμός,

επιδίωξη του ατομικού συμφέροντος μέσω του μηχανισμού της
αγοράς = γενική ισορροπία & κοινωνική ευημερία
2. Το Μαρξιστικό Πρόγραμμα: ολιστική (ταξική) προσέγγιση, πηγή
της αξίας μόνον η εργασία, εσωτερικές αντιφάσεις συστήματος
3. Το Κεϊνσιανό Πρόγραμμα: ολιστική προσέγγιση, καθεστώς
αβεβαιότητας σε μία ατελώς ανταγωνιστική αγορά, απαραίτητη
κρατική παρέμβαση
4. To Ινστιτουτιοναλιστικό και άλλα προγράμματα: ατομικισμός με
ατελή πληροφόρηση & ανταγωνισμό

10
Καθηγητής Μ. Ζουμπουλάκης –Εισαγωγή 1
 Νεοκλασικό Πρόγραμμα
Amartya Sen
David Laidler
Arthur Laffer, George Gilder
Robert Aumann, Thomas Schelling, Ken Binmore
Alvin Roth, Eric Maskin, Jean Tirole
Victor Fuchs, Charles Phelps, Dave Maltzer, Angus Deaton
Vernon Smith, Peter Diamond, James J. Heckman, Daniel L.
McFadden, Peter CB Phillips, Charles Plott, Gerd Gigerenzer,
Colin Camerer, Robert Sugden
Robert Barro, Pascal Benassy, Jean-Michel Grandmont
John Campbell, Eugene Fama, Lars P Jansen, Myron Scholes
Martin Feldstein, Robert Lucas, Thomas Sargent, Neil
Wallace, Christopher Sims, Paul Romer, William Nordhaus
Edward Prescott, Finn Kyndland, Charles Plosser
Μαρξιστικό Πρόγραμμα
Samuel Bowles, Robert Edwards, Thomas Weisskopf, Richard
Wolff
Carlo Benetti, Daniel Levy, Jean Cartelier, Gerard Dumenil,
Michel Aglietta, Alain Lipietz
Ben Fine, Anwar Shaikh, David Laibman, Duncan Foley
John Roemer, J. Silvestre
 R. Brenner, M. Itoh
Νεορικαρδιανοί
Pierangelo Garegnani, Ian Steedman, Alessandro Rocanglia,
Bertram Schefold, Neri Salvadori, Heinz Kurz, John Eatwell
11 Ταξινόμηση των οικονομολόγων σήμερα
(υπογραμμισμένα τα βραβεία της Κεντρ. Τράπεζας Σουηδίας- “Νόμπελ” Οικονομικής)
Κεϋνσιανό Πρόγραμμα
Geoffrey Harcourt
 Robert Solow, Phillipe Aghion, Phil Arestis, Paul
Davidson, Lawrence Klein, Jan Kregel, Maurice
Obstfeld, Jeffrey Sachs, Andrei Schleifer, George
Akerloff, Joseph Stiglitz, Edmund Phelps, Michael
Spence, Robert Shiller, Thomas Piketty
 Robert Mundell, Olivier Blanchard, Ben Bernanke,
Guillermo Calvo, Stanley Fischer, Bruce Greenwald, Paul
Krugman, Gregory Mankiw, Lawrence Summers, John
Taylor
Robert F. Engle III
Ινστιτουτιοναλιστικό Πρόγραμμα
 Harold Demsetz, Oliver Williamson, Paul Joskow,
Steven Cheung, Oliver Hart- B. Holmström
Richard Nelson, Sidney Winter, Robert Fogel, Geoffrey
Hodgson, Viktor Vanberg, Ulrich Witt
 Barry Eichengreen, Daron Acemoglu
 Abhijid Banerjee, Esther Duflo, Michael Kramer
Behaviourists
• Daniel Kahneman, Richard Thaler, Paul Thagard,
Mathew Rabin
“Νέο-Αυστριακοί”
Israel Kirzner, Mario Rizzo, Roger Garrison, Walter
Block, Peter Boettke, Robert Higgs, Randall Holcombe
 Γιατί διαφωνούν οι Οικονομολόγοι;
12

 Διαφορές στην κοσμοθεώρηση: αρμονία ή

σύγκρουση;
 Διαφορές στη μέθοδο: μίκρο ή μάκρο; /
υποθετικο-παραγωγική, γενετική-ιστορική ή
διαλεκτική μέθοδος;
 Διαφορές στα κριτήρια ορθότητας μιας θεωρίας:
εσωτερική συνοχή ή εμπειρική επάρκεια;
 Διαφορές ως προς τους σκοπούς της επιστήμης:
είναι ή δέον; (το πρόβλημα των αξιών στην
οικονομική επιστήμη)

Καθηγητής Μ. Ζουμπουλάκης –Εισαγωγή 1