KBM0308 Kimya Mühendisliği Laboratuvarı I

1. GİRİŞ

Bu deneyde sıkıştırılamayan bir akışkan olan suyun silindirik düz bir boruda ve
sürtünmeli bir boru içerisinde akarken vanalar, dirsekler, ani daralma ve ani genişleme gibi
elemanlardan geçerken sürtünme nedeni ile uğradığı enerji kayıplarının, basınç farkından
yararlanılarak bulunması üzerinde çalışılmıştır.

Boru içinde akışın gerçekleşebilmesi için akışkanın yerçekimi veya basınç

kuvvetiyle hareket etmesi gerekmektedir. Yatay bir boruda yerçekimi etkisi yoktur. Boru
içindeki akışın karakteri, akışın laminer veya türbülanslı olmasıyla doğrudan ilişkilidir.
Laminer ve türbülanslı akıştaki kesme gerilmeleri birbirinden farklıdır ve akış
karakterindeki farklılığın temel nedenidir.

1
Bursa Teknik Üniversitesi DBMMF Kimya Mühendisliği Bölümü
 KBM0308 Kimya Mühendisliği Laboratuvarı I

2. KURAMSAL TEMEL

2.1. Sıkıştırılamayan Akışkanlar ve Sıkıştırılamayan Akışkanlarda Basınç Ölçümü

Sıkıştırılamaz akışkan, elemanları hacim değişimine maruz kalmayan akışkan

olarak tanımlanır. Tanım gereği akışkan elemanının kütlesi sabit olduğundan,
sıkıştırılamaz bir akışkanın yoğunluğu sabit olmalıdır. (Buna göre homojen sıkıştırılamaz
bir akışkan, sabit yoğunluklu akışkandır) [1].

Bernoulli denklemi basınç, hız ve yükseklik arasındaki ilişkiyi temsil eden yaklaşık
bir bağıntıdır ve sürtünme kuvvetlerinin ihmal edilebilir olduğu daimî, sıkıştırılamaz akış
bölgelerinde geçerlidir [2].

Bernoulli denklemi, esas itibari ile mekanik enerjinin (kinetik, potansiyel ve akış
enerjileri) korunumu olarak ele alınabilir ve sıkıştırılabilirlik ve sürtünme etkilerinin ihmal
edildiğinde, bir akışkan parçacığının bir akım çizgisi boyunca daimî akışı sırasında,
kinetik, potansiyel ve akış enerjilerinin toplamının sabit kaldığını ifade eder. Bu ifade,
mekanik enerjinin ısıl enerjisine ya da ısıl enerjinin mekanik enerjisine dönüşümünü
içermeyen sistemler için genel enerji korunumu ilkesinin eşdeğeridir. Bu tür sistemler için
Bernoulli denklemi aynı zamanda enerji korunumu olarak da ifade edilir [2].

Bir “ideal” akışkan viskozitesi olmayan sıkıştırılamaz bir akışkan olarak

tanımlanabilir. Gerçekte elbette böyle bir sıvı mevcut değildir, fakat su veya petrol gibi
sıvılar, gazlar küçük basınç değişmelerinde, ideal sıvı davranışına yaklaşırlar. İdeal sıvı
kavramı önemlidir. Çünkü akışkan akışının analizinin basitleştirilmesi onun sayesinde
yapılabilir. Bu sayede önemli eşitlik olan Bernoulli denklemi çıkarılmış olup bu eşitlik
küçük değişikliklerle gerçek sıvıların davranışlarına da uygulanabilir. [2].

Bir ideal akışkanın kabulündeki önemli değişiklikler şunlardır:

1. Akışkanlar sıkıştırılamaz olduklarından yoğunluk değişmesi oluşmaz ve

akışkanın sıkıştırmasından veya genleşmesinden dolayı bir iş oluşmaz [2].

2. Akışkanın viskozitesi olmadığından sürtünme yoktur ve hız profili doğrusal

kalmaktadır, örnek olarak akışkan akım çizgileri herhangi bir noktada aynıdır [2].

3. 1.ve 2.’nin sonucu olarak akışkanın iç enerjisi değişmez, örnek olarak akışkan
sıcaklığı sabit kalır [2].

2
Bursa Teknik Üniversitesi DBMMF Kimya Mühendisliği Bölümü
 KBM0308 Kimya Mühendisliği Laboratuvarı I

Sıkıştırılamaz akışkanlarda sisteme giren ve sistemden çıkan akım miktarı (verdi)

sabit kabul edilmektedir. Buna kütlenin korunumu denir ve Süreklilik denklemi ile ifade
edilir: Q, debi (m3 /s); A, kesit alanı (m2) ve V akışkanın hızı (m/s) [3].

Q1=Q2 (1)

A1.V1 = A2.V2 (2)

P u2 P u2
h1 + ρg1 + 2g1 = h2 + ρg2 + 2g2 + ΣhL (Bernoulli Eşitliği) (3)

P, statik basınç (N/m2); u, ortalama hız (m/s); ΣhL , toplam kayıp (m); ρ, yoğunluk
(kg/m3); h, yükseklik (m); g, yerçekimi ivmesi (m/s2) [2].

2.2. Pitot Tüpü

Pitot tüpü, bir boru veya kapalı bir sistemde akış içinde belirli bir noktadaki yerel
hızı ölçmek için kullanılır. Çarpma tüpünün deliği akış yönüne dik, statik tüpün deliği ise
akış yönüne paraleldir [4]. Sıkıştırılamayan sıvılar için, B deki yerel hız, u0, aşağıdaki
eşitlikle hesaplanır.

√2gc (pa −pb )

μ= (4)
√ρ

2.3. Venturimetre

Ölçülebilir bir basınç farkı, boru kesit alanında kademeli bir daralma ve tekrar
genişleme yolu ile sağlanır. Bu süreçte ani daralma ve genişlemeden dolayı enerji kaybı
meydana gelir lakin venturi eşitliğinin türetilmesi için ihmal edilir. Volumetrik akış hızı
(q, ft3 / sn). kütle akış hızının yoğunluğa bölünmesiyle bulunur. (m = kütle akış hızı (lb/sn),
Sb = boğazın alanıdır (ft2).) [4].

𝑚 𝐶𝑣 𝑆𝑏 2𝑔𝑐 (𝑃1 −𝑃2 )

𝑞= = ∗√ (5)
𝜌 √1−𝛽^4 𝜌

3
Bursa Teknik Üniversitesi DBMMF Kimya Mühendisliği Bölümü
 KBM0308 Kimya Mühendisliği Laboratuvarı I

2.4 Orifismetre

Venturimetrenin dezavantajının çok olmasından dolayı orifismetre tercih edilir.

Venturimetre oldukça geniş alan kaplar ve pahalıdır. Aynı zamanda boğaz çapı sabittir ve
akış hız aralığı değiştiğinde, yanlış basınç farkları oluşturabilir. Bu olayları engellemek
için orifismetre tercih edilir. Orifismetre de ise büyük bir kalıcı yük veya güç kaybı
gerçekleşebilir [5].

𝐶0 2(𝑃1 −𝑃2 )
𝑢2 = √ (6)
𝐷 𝜌
√1−(𝐷0 )^4
1

4
Bursa Teknik Üniversitesi DBMMF Kimya Mühendisliği Bölümü
 KBM0308 Kimya Mühendisliği Laboratuvarı I

3. DENEYSEL YÖNTEM

Deney düzeneği, sıvı akış düzeneğinde sürekli ve yerel kayıpların ölçülebildiği

deney seti (Şekil 1) ile suyun deney setine beslendiği bir hidrolik üniteden (Şekil 2)
oluşmaktadır.

Şekil 1. Deney Seti

1. Diferansiyel su manometresi 11. Düz boru (6x1mm)
2. Diferansiyel cıva manometresi 12. Düz boru (10x1,5mm)
3. Küresel vana 13. Düz boru (14x1,5mm)
4. Şiber vana 14. Pürüzlü boru (18x1,5mm)
5. Orifismetre 15. Düz boru (20x1,5mm)
6. Venturimetre 16. 45o dirsek
7. Pitot tüpü 17. 90o geniş dirsek
8. Y fitre 18. 90o dirsek
9. Ani daralma 19. T boru
10. Ani genleşme 20. Su giriş-çıkış bağlantıları

5
Bursa Teknik Üniversitesi DBMMF Kimya Mühendisliği Bölümü
 KBM0308 Kimya Mühendisliği Laboratuvarı I

Şekil 2. Hidrolik Tank

1. Tezgâh hortumu 5. Dalgıç pompa

2. Toplama tankı 6. Boşaltma musluğu
3. Hacim göstergesi 7. Rezervuar
4. Akış kontrol vanası
3.1. Sürtünmesiz Boruda Basınç Kayıpları

Hidrolik ünite deney seti yakınına yerleştirildi. Deney seti ve hidrolik ünite
arasındaki hortum bağlantıları yapıldı. Hidrolik tezgâh su ile doldurulduktan sonra G1
pompası ve tanka su aktarımı sağlayan V1 vanası açıldı. Manometre hortumları ölçüm
alınacak noktalara bağlanıldı. Ölçüm alınan kısmın giriş vanası açıldı. Akış hızını
belirlemek için hidrolik tanktaki boşaltma musluğu kapatıldı. Hacim göstergesi 0 çizgisine
geldiğinde zamanlayıcı başlatıldı ve su yüksekliği belirli seviyelere ulaşınca zamanlayıcı
durduruldu. Doğru sonuç alabilmek için bu işlem 3 kez tekrarlandı. Akışın kararlı hale
gelmesi için bir süre beklenildi. mH2O cinsinden ölçüm noktaları arasındaki basınç
kayıpları okundu ve kaydedildi.

Tablo 1. Sürtünmesiz Boruda Basınç Kayıpları ve Zaman

tort. Sürtünmesiz Boru (D=17 mm) ∆P (cmH2O)

12,20667 2,4
16,01 1,6
15,70333 1,6
14,93667 1,1
14,92667 1,2
19,79333 1,1

6
Bursa Teknik Üniversitesi DBMMF Kimya Mühendisliği Bölümü
 KBM0308 Kimya Mühendisliği Laboratuvarı I

3.2. Yerel Basınç Kayıpları

Manometre hortumları ölçüm alınacak noktalara bağlandı. Ölçüm alınan vananın

giriş vanası açıldı. (90o dirsek, 90o geniş dirsek, Y filtre, T boru, küresel ve şiber vana
ölçümleri için V7 vanası; 45o dirsek ölçümleri için V6 vanası, ani genişleme ve ani daralma
ölçümleri için V4 vanası açıldı.) Akış hızı hidrolik ünite sayesinde manuel olarak
belirlendi. Manometreleri kullanarak ölçüm noktaları arasındaki basınç kayıpları mH2O
cinsinden okundu ve kaydedildi. Deney sonunda deney setindeki tüm vanalar ve G1
pompası kapatıldı.

Tablo 2. Yerel Basınç Kayıpları ve Zaman Değerleri

Geniş Dirsek Dar Dirsek

900 Dirsek (D=17mm)
tort. (D=17mm) ∆P (D=17mm) ∆P
∆P(cmH2O)
(cmH2O) (cmH2O)
12,20667 1,7 0,9 3,6
16,01 1,9 1,1 4,1
15,70333 1,4 1 2,1
14,93667 1,1 1,1 2,1
14,92667 0,7 1 1,9
19,79333 1,2 1,1 1,4

3.3. Sürtünmeli Boruda Basınç Kayıpları

Vanalar kapatıldı. Vanalar açıldı. Ölçüm alınan kısmın giriş vanası V6 açıldı. Akış
hızı hidrolik ünite sayesinde manuel olarak belirlendi. Manometreleri kullanarak ölçüm
noktaları arasındaki basınç kayıpları mH2O cinsinden okunur ve kaydedildi. Deney
sonunda deney setindeki tüm vanalar ve G1 pompası kapatıldı.

Tablo 3. Sürtünmeli Boruda Basınç Kayıpları ve Zaman Değerleri

Sürtünmeli Boru
t1 (sn) t2 (sn) t3 (sn) tort. (D=15mm) ∆P
(cmH20)
20,66 19,6 19,12 19,79333 2,9
14,3 15,67 14,53 14,83333 2,8
15,23 15,8 13,15 14,72667 2,8
15,3 14,39 16,2 15,29667 2,6

7
Bursa Teknik Üniversitesi DBMMF Kimya Mühendisliği Bölümü
 KBM0308 Kimya Mühendisliği Laboratuvarı I

4. HESAPLAMALAR ve SONUÇLAR

4.1. Sürtünmesiz Boruda Basınç Kayıpları

Tablo 4. Sürtünmesiz Boruda Basınç Kayıpları Hesaplamaları

∆P
t1 (sn) t2 (sn) t3 (sn) tort. (sn) V(m3) Q (m3/sn) Alan m2 v (m/sn)
mH2O
1 12,89 11,74 11,99 12,2067 0,001 8,192E-05 0,000227 0,360923 0,024
2 15,87 16,27 15,89 16,01 0,001 6,246E-05 0,000227 0,275183 0,016
3 15,66 15,3 16,15 15,7033 0,001 6,368E-05 0,000227 0,280557 0,016
4 13,79 15,7 15,32 14,9367 0,001 6,695E-05 0,000227 0,294957 0,011
5 15,09 15,16 14,53 14,9267 0,001 6,699E-05 0,000227 0,295154 0,012
6 20,66 19,6 19,12 19,7933 0,001 5,052E-05 0,000227 0,222584 0,011

V=1L=0,001 m3

πD2
𝐴= = 𝜋((17𝑥10−3 )^2)/4 = 2,269801𝑥10−4 𝑚2
4

𝑉 0,001 𝑚3 𝑄 8,19224𝑥10−5 𝑚3 ⁄𝑠
1. 𝑄 = 𝑡 = 12,20667 𝑠 = 8,19224𝑥10−5 𝑚3 ⁄𝑠 → 𝑉 = 𝐴 =
𝑜𝑟𝑡 2,269801𝑥10−4 𝑚2

𝑉1 = 0,361 𝑚⁄𝑠

𝑉 0,001 𝑚3 𝑄 6,2461𝑥10−5 𝑚3 ⁄𝑠
2. 𝑄 = 𝑡 = = 6,2461𝑥10−5 𝑚3 ⁄𝑠 → 𝑉 = 𝐴 = 2,269801𝑥10−4 𝑚2
𝑜𝑟𝑡 16,01 𝑠

𝑉2 = 0,275 𝑚⁄𝑠

𝑉 0,001 𝑚3 𝑄 6,36807𝑥10−5 𝑚3 ⁄𝑠
3. 𝑄 = 𝑡 = 15,70333 𝑠 = 6,36807𝑥10−5 𝑚3 ⁄𝑠 → 𝑉 = 𝐴 =
𝑜𝑟𝑡 2,269801𝑥10−4 𝑚2

𝑉3 = 0,281 𝑚⁄𝑠

𝑉 0,001 𝑚3 𝑄 6,69493𝑥10−5 𝑚3 ⁄𝑠
4. 𝑄 = 𝑡 = 14,93667 𝑠 = 6,69493𝑥10−5 𝑚3 ⁄𝑠 → 𝑉 = 𝐴 =
𝑜𝑟𝑡 2,269801𝑥10−4 𝑚2

𝑉4 = 0,295 𝑚⁄𝑠

𝑉 0,001 𝑚3 𝑄 6,69942𝑥10−5 𝑚3 ⁄𝑠
5. 𝑄 = 𝑡 = 14,92667 𝑠 = 6,69942𝑥10−5 𝑚3 ⁄𝑠 → 𝑉 = 𝐴 =
𝑜𝑟𝑡 2,269801𝑥10−4 𝑚2

𝑉5 = 0,2952 𝑚⁄𝑠

𝑉 0,001 𝑚3 𝑄 5,05221𝑥10−5 𝑚3 ⁄𝑠
6. 𝑄 = 𝑡 = 19,7933 𝑠 = 5,05221𝑥10−5 𝑚3 ⁄𝑠 → 𝑉 = 𝐴 =
𝑜𝑟𝑡 2,269801𝑥10−4 𝑚2

𝑉6 = 0,223 𝑚⁄𝑠
8
Bursa Teknik Üniversitesi DBMMF Kimya Mühendisliği Bölümü
 KBM0308 Kimya Mühendisliği Laboratuvarı I

Hızlar azalan şekilde grafiğe geçirildiğinde aşağıdaki grafik elde edilir.

Sürtünmesiz Boruda Basınç Düşüşü

0,03

0,025

0,02
y = 0,0555x
∆P mH2O

R² = 0,9848
0,015

0,01

0,005

0
0 0,05 0,1 0,15 0,2 0,25 0,3 0,35 0,4
V (m/sn)

Şekil 3. Sürtünmesiz Boruda Basınç Kayıplarının Hız ile Değişimi Grafiği

1-2;2-3;3-4 Aralığı y=x doğrusunu sembolize etmektedir. Bu durumda ∆P  V’dir.

Bu durum Laminer akış bölgesinde olduğunu göstermektedir.

𝜌 𝑉 𝑑 999 𝑘𝑔/𝑚3 . 0,223𝑚/𝑠. (17/2)𝑥10−3

𝑅𝑒 = = = 1646,613
𝜇 1,15𝑥10−3 𝑁𝑠/𝑚2

𝜌 𝑉 𝑑 999 𝑘𝑔/𝑚3 . 0,275𝑚/𝑠. (17/2)𝑥10−3

𝑅𝑒 = = = 2030,576
𝜇 1,15𝑥10−3 𝑁𝑠/𝑚2

𝜌 𝑉 𝑑 999 𝑘𝑔/𝑚3 . 0,281𝑚/𝑠. (17/2)𝑥10−3

𝑅𝑒 = = = 2074,88
𝜇 1,15𝑥10−3 𝑁𝑠/𝑚2

Bu sonuca bakıldığında NRe <2100 [5]

olduğundan dolayı bu bölge yapılan deney
sonuçlarına göre laminer akıştır. Bütün Reynolds değerleri bir tablo halinde gösterilecektir.

Akışın laminer gerçekleştiği bölgeler arasında grafiğin lineer ilerlediği kabul

edilmiştir.((0,0) ve (0,227;0,016) arası lineer kabul edilmiştir.)

Eğim= (0,016-0)/(0,227-0)=

Tan(x)=0,070485 ve x= 4,0320 ≠450

9
Bursa Teknik Üniversitesi DBMMF Kimya Mühendisliği Bölümü
 KBM0308 Kimya Mühendisliği Laboratuvarı I

Tablo 5. Hız Değerlerine Göre Basınç Değişimi ve Reynolds Sayıları

V değerleri P değerleri Reynolds

0 0 0
0,223 0,011 1646,613
0,275 0,016 2030,576 Laminer
0,281 0,016 2074,88
0,295 0,011 2178,254
0,295 0,012 2178,254 Geçiş Bölgesi
0,361 0,024 2665,593

𝜌 𝑉 𝑑 999 𝑘𝑔/𝑚3 . 0,295𝑚/𝑠. (17/2)𝑥10−3

𝑅𝑒 = = = 2178,254
𝜇 1,15𝑥10−3 𝑁𝑠/𝑚2

𝜌 𝑉 𝑑 999 𝑘𝑔/𝑚3 . 0,295𝑚/𝑠. (17/2)𝑥10−3

𝑅𝑒 = = = 2178,254
𝜇 1,15𝑥10−3 𝑁𝑠/𝑚2

𝜌 𝑉 𝑑 999 𝑘𝑔/𝑚3 . 0,361𝑚/𝑠. (17/2)𝑥10−3

𝑅𝑒 = = = 2665,593
𝜇 1,15𝑥10−3 𝑁𝑠/𝑚2

Bu sonuçlara bakıldığında 2100<NRe<4000 aralığında olduğu gözlemlenmiştir. Bu

aralık laminer akıştan türbülans akışa geçiş aralığı olarak yorumlanır [5].

4.2. Yerel Basınç Kayıpları

Tablo 6. Yerel Basınç Kayıpları Hesaplamaları

Geniş
Dar Dirsek K K
Dirsek K değerleri 900 Dirsek
v (D=17mm) değerleri değerleri
tort. (D=17mm) (Geniş (D=17mm)
(m/sn) ∆P (Dar (900
∆P Dirsek) ∆P(mH2O)
(mH2O) Dirsek) Dirsek)
(mH2O)
1 12,20667 0,361 0,017 2,559372626 0,009 1,35496198 0,036 5,41984791
2 16,01 0,275 0,019 4,929322314 0,011 2,85381818 0,041 10,6369587
3 15,70333 0,281 0,014 3,478679348 0,01 2,48477096 0,021 5,21801902
4 14,93667 0,295 0,011 2,479977018 0,011 2,47997702 0,021 4,73450158
5 14,92667 0,295 0,007 1,578167193 0,01 2,25452456 0,019 4,28359667
6 19,79333 0,223 0,012 4,734460777 0,011 4,33992238 0,014 5,52353757

Hız ve Q (m3/sn) değerleri sürtünmesiz boruda basınç kayıpları hesaplamaları

K.v2
şeklinde olacaktır. K değerlerinin hesaplanışı ise şu formül ile yapılmıştır. ∆P = g.2
∆P.2.g
Buradan K değeri çekilirse K = şeklini alır.
v2

10
Bursa Teknik Üniversitesi DBMMF Kimya Mühendisliği Bölümü
 KBM0308 Kimya Mühendisliği Laboratuvarı I

Geniş dirsek için yerel kayıp katsayısı K değerinin hesaplanışı için:

v1=0,361 m/sn

K1 = 2 x (9,81) x (0,017) / (0,361) = 2,559372626

v2=0,275 m/sn

K2 = 2 x (9,81) x (0.019) / (0,275) = 4,929322314

v3=281 m/sn

K3 = 2 x (9,81) x (0.014) / (0,281) = 3,478679348

v4=0,295 m/sn

K4 = 2 x (9,81) x (0.011) / (0,295) = 2,479977018

v5=0,295 m/sn

K5 = 2 x (9,81) x (0.007) / (0,295) = 1,578167193

v6=0,223 m/sn

K6 = 2 x (9,81) x (0.012) / (0,223) = 4,734460777

Kort: 3,293329879

Geniş Dirsek
0,02
0,018
0,016
0,014
∆P (mH2O)

0,012
0,01
0,008 y = 0,0433x + 0,0007
0,006 R² = 0,6182
0,004
0,002
0
0 0,05 0,1 0,15 0,2 0,25 0,3 0,35 0,4
v (m/sn)

Şekil 4. Geniş Dirsek Boruda ∆P’ye karşı Hız Grafiği

11
Bursa Teknik Üniversitesi DBMMF Kimya Mühendisliği Bölümü
 KBM0308 Kimya Mühendisliği Laboratuvarı I

Dar dirsek için yerel kayıp katsayısı K değerinin hesaplanışı için:

v1=0,361 m/sn

K1 = 2 x (9,81) x (0,007) / (0,361) = 1,35496198

v2=0,275 m/sn

K2 = 2 x (9,81) x (0.011) / (0,275) = 2,85381818

v3=281 m/sn

K3 = 2 x (9,81) x (0.01) / (0,281) = 2,48477096

v4=0,295 m/sn

K4 = 2 x (9,81) x (0.011) / (0,295) = 2,47997702

v5=0,295 m/sn

K5 = 2 x (9,81) x (0.01) / (0,295) = 2,25452456

v6=0,223 m/sn

K6 = 2 x (9,81) x (0.011) / (0,223) = 4,33992238

Kort: 2,62799585

Dar Dirsek
0,014 y = 0,0297x + 0,0015
R² = 0,7542
0,012

0,01
∆P (mH2O)

0,008

0,006

0,004

0,002

0
0 0,05 0,1 0,15 0,2 0,25 0,3 0,35 0,4
v (m/sn)

Şekil 5. Dar Dirsek Boruda ∆P’ye karşı Hız Grafiği

12
Bursa Teknik Üniversitesi DBMMF Kimya Mühendisliği Bölümü
 KBM0308 Kimya Mühendisliği Laboratuvarı I

90o Dirsek için yerel kayıp katsayısı K değerinin hesaplanışı için:

v1=0,361 m/sn

K1 = 2 x (9,81) x (0,036) / (0,361) = 5,41984791

v2=0,275 m/sn

K2 = 2 x (9,81) x (0.041) / (0,275) = 10,6369587

v3=281 m/sn

K3 = 2 x (9,81) x (0.021) / (0,281) = 5,21801902

v4=0,295 m/sn

K4 = 2 x (9,81) x (0.021) / (0,295) = 4,73450158

v5=0,295 m/sn

K5 = 2 x (9,81) x (0.019) / (0,295) = 4,28359667

v6=0,223 m/sn

K6 = 2 x (9,81) x (0.014) / (0,223) = 5,52353757

Kort: 5,96941024

90o Dirsek
0,045
0,04
0,035
0,03
y = 0,0928x - 0,0012
∆P (mH2O)

0,025
R² = 0,6263
0,02
0,015
0,01
0,005
0
0 0,05 0,1 0,15 0,2 0,25 0,3 0,35 0,4
-0,005
v (m/sn)

Şekil 6. 90o Dirsek Boruda ∆P’ye karşı Hız Grafiği

13
Bursa Teknik Üniversitesi DBMMF Kimya Mühendisliği Bölümü
 KBM0308 Kimya Mühendisliği Laboratuvarı I

4.3. Sürtünmeli Boruda Basınç Kayıpları

Tablo 7. Sürtünmeli Boruda Basınç Kayıpları Hesaplamaları

Sürtünmeli
Boru
Q v
t1 (s) t2(s) t3(s) tort(s) Alan m2 V m3 (D=15mm) Re F
m3/sn (m/sn)
∆P (m
H2O)
5,052E-
20,66 19,6 19,12 19,7933 0,000177 0,001 0,2859 0,029 1862,677 0,013052
05
6,742E-
14,3 15,67 14,53 14,8333 0,000177 0,001 0,38149 0,028 2485,523 0,007078
05
6,948E-
14,23 15,8 13,15 14,3933 0,000177 0,001 0,39316 0,028 2561,505 0,006664
05
6,537E-
15,3 14,39 16,2 15,2967 0,000177 0,001 0,36994 0,026 2410,237 0,006989
05

𝜌𝑉𝑑 999 𝑘𝑔/𝑚3 .0,2859𝑚/𝑠.(15/2)𝑥10−3

𝑅𝑒 = = = 1862,667 F = 0,013052
𝜇 1,15𝑥10−3 𝑁𝑠/𝑚2

𝜌𝑉𝑑 999 𝑘𝑔/𝑚3 .0,38149𝑚/𝑠.(15/2)𝑥10−3

𝑅𝑒 = = = 2485,523 F= 0,007078
𝜇 1,15𝑥10−3 𝑁𝑠/𝑚2

𝜌𝑉𝑑 999𝑘𝑔/𝑚3 .0,39316𝑚/𝑠.(15/2)𝑥10−3

𝑅𝑒 = = = 2561,505 F=0,006664
𝜇 1,15𝑥10−3 𝑁𝑠/𝑚2

𝜌𝑉𝑑 999 𝑘𝑔/𝑚3 .0,36994𝑚/𝑠.(15/2)𝑥10−3

𝑅𝑒 = = = 2410,237 F=0,006989
𝜇 1,15𝑥10−3 𝑁𝑠/𝑚2

F = (∆P x 2 x g x d) / (4 x L x v2)

L: Boru uzunluğu (1m) g: Yerçekimi ivmesi (9,81 m/s2)

d: Boru iç çapı (m) F: Boru sürtünme katsayısı

v: Akışkan hızı (m/s)

14
Bursa Teknik Üniversitesi DBMMF Kimya Mühendisliği Bölümü
KBM0308 Kimya Mühendisliği Laboratuvarı I

Sürtünmeli Boruda
0,035 y = 0,0717x + 0,0017
R² = 0,9053
0,03

0,025
∆P (mH2O)

0,02

0,015

0,01

0,005

0
0 0,05 0,1 0,15 0,2 0,25 0,3 0,35 0,4 0,45
v (m/sn

Şekil 7. Sürtünmeli Boruda ∆P’ye karşı Hız Grafiği

15
Bursa Teknik Üniversitesi DBMMF Kimya Mühendisliği Bölümü
 KBM0308 Kimya Mühendisliği Laboratuvarı I

5. TARTIŞMA ve YORUM

Deneyde sürtünmesiz düz boruda, farklı geometride dirsek borularda ve sürtünmeli

düz boruda basınç kayıpları incelenmiştir. Akışkan olarak su kullanılmıştır. Bu durumdan
dolayı su manometresi kullanılmıştır. Su manometresi en fazla 1 m yükseklikteki suyu
ölçebilmektedir. Deney düzeneğinde farklı tiplerde ve fazla sayıda bağlantılar
bulunduğundan dolayı, su manometresinin yetersiz kaldığı durumlarda civa manometresi
kullanılabilir. Sürtünmesiz boruda akışkanın boru cidarlarına sürtünmesi, akışta sürtünme
kaybına neden olur. Akışkan sıvı su boru girişlerinde yüksek enerjili olurken, boru
çıkışlarında ise düşük enerjilidir. Akışkanın hacimsel debisi arttırıldığında akış hızının da
arttığı gözlemlenmiştir. Bu durum basınç kaybının artmasına sebep olduğu görülmüştür.
Yerel kayıpların incelendiği dirsek boru türlerinde farklı tiplere sahip olduklarından dolayı
akış türü de değişmektedir. Bu durum basınç kayıplarına yol açmıştır. Sürtünmesiz boruda
basınç kaybı grafiğine bakıldığında lineerliğe yaklaşması gerektiği bilinmektedir. Fakat
deney de yapılan hatalardan dolayı (su manometresini yanlış okumak gibi.) y ≠ x olarak
sonuç vermiştir. Bu durum Reynolds sayılarına yansımaktadır. Teorik olarak direnç
katsayısının sabit kalması beklenmiştir. Fakat her bir dirsek tipi borularda akış hızındaki
değişim direnç katsayılarında da etkili olmuştur. Bu durumun sebebi yine denede yapılan
hatalardan kaynaklanmaktadır. Sürtünmeye bağlı boru tipi akışta basınç kaybının
sebebinin viskoz etkiler olduğu görülmüştür.

16
Bursa Teknik Üniversitesi DBMMF Kimya Mühendisliği Bölümü
 KBM0308 Kimya Mühendisliği Laboratuvarı I

6. KAYNAKLAR

[1] https://web.itu.edu.tr/yukselen/UCK419/01-%20Giri%fe.pdf (25/04/19)

[2] http://makine.muhendislik.erdogan.edu.tr/Files/ckFiles/makine-muhendislik-erdogan-edu-
tr/BERNOULL%C4%B0%20DENEY%C4%B0.pdf (25/04/19)

[3] aves.akdeniz.edu.tr/ImageOfByte.aspx?Resim=8&SSNO=8&USER=1306 (25/04/19)

[4]
http://www.selcuk.edu.tr/dosyalar/files/046016/Venturimetre_deney_f%C3%B6y%C3%BC.pdf
(26/04/19)

[5] Geankoplis C.J., Taşınma Süreçleri ve Ayırma Süreci İlkeleri, Sinan Yapıcı, İzmir
Güven Kitabevi, İzmir, 2015

17
Bursa Teknik Üniversitesi DBMMF Kimya Mühendisliği Bölümü