Mašinski fakultet Sarajevo

Odsjek za mašinske konstrukcije

PROJEKTNI ZADATAK

Ahmetović Samir Sarajevo, 03.02.2015. godine

Sažetak projektnog zadatka:
U ovom zadatku projektovan je i konstrukcijski razrađen solarni semafor.
U radu je prikazano koncipiranje idejnog rješenja kod projektovanja solarnog semafora, razrađena je struktura
funkcija, dat je katalog izvršilaca funkcija, ponuđena su varijantna rješenja, te se na osnovu poznatih podataka
izvršio izbor optimalne varijante prema tehničkim i ekonomskim kriterijima. Nakon što je usvojena optimalna
varijanta ušlo se u njeno razvijanje, a finalni izgled sa svim parametrima, koji su usvojeni na osnovu liste
zahtjeva je dat kroz tehničku dokumentaciju u prilogu projektnog zadatka. Osnovni zahtjevi koji su trebali biti
zadovoljeni su dug vijek trajanja, pouzdanost u radu i ekonomičnost. Također velika pažnja je obraćena na
kompaktnost konstrukcije, kao i na tehnologičnost, što će u velikoj mjeri utjecati na cijenu konstrukcije.

1
Sadržaj:

Sažetak...........................................................................................1

Sadržaj...........................................................................................2

Uvod...............................................................................................3

Projektni zadatak............................................................................4

Zaključak......................................................................................14

Literatura.....................................................................................15

2
Uvod
Guzve na najprometnijim, a i onim manje prometnim, raskrsnicama bi bile svakodnevnica da ne postoje
semafori za regulaciju saobraćaja u svim pravcima na spomenutim raskrsnicama. Svi učesnici u saobraćaju se
svakodnevno, od vozača do pješaka, biciklista, susreću sa poteškoćama prelaska sa jedne na drugu stranu
ulice na mjestima gdje ne postoji regulacija saobraćaja semaforima. Uzrok i velikog broja nesreća je
nepostojanje signalizacije tako da je projektovanju semafora potrebno ozbiljno pristupiti. Solarno napajanje je
izabrano radi ustede energije i jer se sve vise tezi koristenju obnovljivih izvora energije. 

U ovom projektnom zadatku na osnovu liste želja izvršeno ocjenjivanje varijantih riješenja te usvojeno
optimalno rješenje, s kojim se ušlo u nastavak procesa konstruisanja, te izvršen potreban proračun i tehničku
dokumentacija.

U procesu koncipiranja idejnog rješenja obrađeni su svi elementi za pravilan izbor određene konstrukcije, što
se može vidjeti u nastavku projektnog zadatka, a pridržavano se svih zahtjeva navedenih u listi zahtjeva, te na
osnovu same liste zahtjeva razrađena je struktrura parcijalnih funkcija, struktura elementarnih funkcija,
ponuđen je pregled elementarnih funkcija, tri varijantna rješenja, te izvršeno subjektivno ocjenjivanje
ponuđenih varijanti.

3
Koncepciono rješenje je ponuđeno na osnovu priložene liste zahtjeva, date u tabeli 1.

LISTA GRANIČNIH USLOVA (ZAHTJEVA) Zahtjev Želja

FUNKCIJA
1. *
 Regulisanje saobraćaja

PODACI VEZANI ZA FUNKCIJU

 Napajanje preko solarnih ploča
2. *

RADNA SVOJSTVA *
 Što je moguće bolja vidljivost signalnih svjetala iz raznih uglova
3.
 Radni vijek *
 Što veća pouzdanost u radu *

IZGLED
4.  Bez specijalnih zahtjeva

TEHNOLOŠKA SVOJSTVA
 elemente konstrukcije uraditi već postojećim tehnologijama kojim
5.
proizvođač raspolaže *

ERGONOMSKA SVOJSTVA
6.  Onemogućiti povrede *
 Uraditi konstrukciju bez oštrih ivica i izbočina *
EKONOMSKI PARAMETRI
*
7.  Niski troškovi proizvodnje
*
 Koristiti standardne elemente i profile
USLOV ISPORUKE, TRANSPORTA, MONTAŽE
 Kompaktna konstrukcija koja se može lahko montirati i
8. *
demontirati

SKLAPANJE I RASKLAPANJE
9.  Zamjena dijelova konstrukcije mora biti jednostavna(nozevi) * *
 Pristup dijelovima mora biti maksimalno omogućen

ISPORUKA
10.  Konstrukciju isporučiti u stanju da se može odmah montirati, sa *
priloženom tehničkom dokumentacijom

ROK IZRADE
11.  Po mogućnosti što prije *

Tabela 1 Lista
zahtjeva
4
Na slici 1 je prikazana struktura parcijalnih funkcija.

Slika 1: Struktura parcijalnih funkcija

5
Na narednim slikama dat je prikaz, odnosno struktura elementarnih funkcija potrebnih za izvršavanje
parcijalnih funkcija, dat je prikaz izvršilaca elementarnih funkcija, u skladu sa listom zahtjeva, kao i skice tri
varijantna rješenja.

Slika 2 Struktura elementarnih funkcija

6
 Varijante

1. Napajanje 1.1 Solarni kolektori 1.2 Solarni kolektori + mrežno 1.3 Solarni kolektori +
napajanje mrežno napajanje

2. Ram 2.1 2.2 2.3

semafora

3. Kuciste 3.1 3.2 3.3

signalizacije

4. 4.1 Izbočeno 4.2 Ravno 4.3 Uvučeno

Signalizacija

7
 5. Vremenski 5.1 5.2 5.3
regulator
Kvarcni sat Senzor za gustocu saobracaja Kompjuterizovani sat

Tabela 2 Pregled izvršilaca elementarnih funkcija

Varijantno rješenje 1

Dobije se od kombinacijom slijedeći elementata:

1.1 2.1 3.1 4.1 5.1

Kvarcni sat

Varijantno rješenje 2

Dobije se od kombinacijom slijedeći elementata:

1.2 2.2 3.2 4.2 5.2

Solarni kolektori + Senzor za
mrežno napajanje gustocu saobracaja

8
Varijantno rješenje 3

Dobije se od kombinacijom slijedeći elementata:

1.3 2.3 3.3 4.2 5.2

Solarni kolektori +
mrezno napajanje Kompjuterizovani
sat

Izbor optimalne varijante smo vršili prema subjektivnom vrednovanju (ocjenjivanju) koncepcionih varijanti.
Ocjenjivanje smo vršili prema tehničkim i ekonomskim kriterijima. Ocjenu optimalnosti smo predstavili grafički,
uzimajući u obzir pokazatelje tehničke i ekonomske dobrote, Xi i Yi .

9
 Tehničke karakteristike 1 2 3 max

1. Efikasnost napajanja 3 4 4 4

2. Nosivost rama semafora 3 2 4 4

3. Ergonomičnost 3 3 3 4

4. Pouzdanost vremenskog 4 3 4 4
regulatora

5. Vidljivost iz razlicitih uglova 3 2 3 4

Zbir X 16 14 18 20

Prosjek X 0,8 0,7 0,9

Ekonomske karakteristike 1 2 3 max

1. Broj i složenost dijelova 2 3 3 4

2. Složenost montaže 3 3 4 4

3. Održavanje 3 3 4 4

Zbir Y 8 9 11 12

Prosjek Y 0,66 0,75 0,91

Tabela 3 Vrednovanje optimalne varijante prema tehničkim i ekonomskim kriterijima

10
 Slika 2 Grafičko predstavljanje indikatora prihvatljivosti

Obrada rezultata vrednovanja prikazana u tabeli 3 je rađena na principu izračunavanja sredjih vrijednosti subjektivnih
ocjena. Za svaku od varijanti i=1...k određivali smo koordinate X i = 1...0 i Yi = 0...1, na osnovu ocjena (j=1...n), po
obrascima :

p1 + p2 +…+ p n j=1∑ pj 1.1

Xi= = ;
n∙ pmax n ∙ p max
n
pj
p1 + p2+ …+ pn ∑ j=1 1.2
Y i= = ;
n ∙ p max n ∙ pmax

Nakon određivanja koordinata, svako varijantno rješenje smo predstavili grafički, kao što je prikazano na slici
2. Optimalno rješenje je ono rješenje koje jednako zadovoljava oba kriterijuma, tehnički i ekonomski, a kod
koga su ovi kriteriji dovoljno visoki. Na našem slučaju, to je varijanta tri, kod koje je tehnička koordinata
Xi =0.9, a ekonomska Yi = 0,91.

Nakon što smo odabrali optimalno rješenje, koje je najbolje odgovaralo listi želja prema našem mišljenju,
odlučili smmo potvrditi ocijenu pokazatelja optimalnosti:
11
Aritmetičkom sredinom ovih koordinata:

X +Y 0,8+0,66
1. Varijanta w= = =0,73 1.3
2 2

X +Y 0,7+0,75
2. Varijanta w= = =0,725 1.4
2 2

X +Y 0,9+0,91
3. Varijanta w= = =0,905 1.5
2 2

Postupak hiperbole:

1. Varijanta w=√ X ∙ Y =√ 0,8 ∙0,66=0,726 1.6

2. Varijanta w=√ X ∙ Y =√ 0,7 ∙ 0,75=0,724 1.7

3. Varijanta w=√ X ∙ Y =√ 0,9 ∙0,91=0,904 1.8

Iz čega vidimo da smo izabrali najoptimalnije riješenje, jer se i postupkom hiperbole i aritmetičke sredine
dobije optimalno riješenje, riješenje broj 3.

Izbor dimenzija solarnih ploča

Za projektovanje ili kupovinu solarnih panela potrebno je poznavati energetske potrebe uređaja na mjesečnom ili maksimalnu moguću
zahtjevanu snagu za sistem.

Za potrebe solarnog semafora upotrijebiti ćemo ukupno 2 solarne ploče raspoređene na oba kraja.

12
 2. Proračun

2.1 Noseća poprečna greda

.

Težina kićišta za signalizaciju: 30kg =m1

Težina solarnih ploča: 10kg = m2

F1=F2=m1∙g=30∙9,81=295N

G1=G2=m2∙g=10∙9,81=98N

∑ M A =0
F 1⋅4,5+F2⋅8−Y B⋅12 ,5+G2⋅12 , 5=0
1327 , 5+2360−12, 5 Y B +1225=0
12 ,5 Y B=4912 , 5
Y B=393 N

∑ Y i =0
Y A +Y B−G1 −G 2 −F 1 −F 2=0
Y A +Y B=G1 +G 2 +F1 + F 2
Y A +393=786
Y A =393 N

13
 3. Zaključak
Projekat „Solarni semafor“ je na prvi pogled jednostavan i prost ali prolaskom kroz sve tacke projekta vidi se
koliko slobode i koliko varijanti se moze napraviti. U ovom projektu obrađen je samo mali dio i izabrana je
jedna varijanta kao optimalna. U drugim slučajevima moglo bi se uvesti odborajavanje trenutnih signalnih
svjetala, kao i zvukovi za slijepe osobe i još puno stvari, prije svega u signalizaciji.

14
 4. Literatura

Dr. Milosav Ognjanović – Razvoj i dizajn mašina [Mašinski fakultet Beograd, 2007. godina]

Dr. Milosav Ognjanović – Metodika konstruisanja mašina [Mašinski fakultet Beograd – 1990. godina]

Dr. Nedžad repčić, Dr. Adil Muminović – Mašinski elementi prvi dio [Sarajevo, 2011. godina]

http://en.wikipedia.org/wiki/Solar_traffic_light [25.01.2015.]

http://hr.wikipedia.org/wiki/Solarna_%C4%87elija [20.01.2015.]

http://www.selma.rs/Srpski_new/katalog_home.php?page=view&id_proizvod=10 [01.02.2015.]

15