Devis Pistolja

Klasa 8B

Histori

Projekt

HEBRENJTE NE SHQIPERI

Sipas historianit Apostol Kotanit, më konkretisht librit të tij Shqipëria dhe Hebrenjtë: "Çifutët
mund të kenë ardhur të parë në Shqipëri, në 70 e.s. si robër me anijet romake që zbarkuan në
brigjet jugore të vendit. Pasardhësit e këtyrë robërve mundësisht ndërtuan sinagogën e parë në
qytetin port jugor të Sarandës në shekullin e pestë, por pak dihet në lidhje me komunitetin hebre
në zonën e deri në shekullin e 15-të. "

Hebrenjtë Shqiptar e ditëve të sotme, kryesisht Sefardit, përbëjnë vetëm një përqindje shumë e
vogël së popullsisë Shqiptar. Gjatë Luftës së Dytë Botërore, Shqipëria do të jetë një nga vendet e
pakta në Europë që të shohin një rritje në popullsinë e saj hebrejnëve. Gjatë diktaturës
komuniste të Enver Hoxhës, Republika Popullore Socialiste e Shqipërisë do të ndalojë të gjitha
fetë, duke përfshirë Judaizmin, në përputhje me aderimin ndaj doktrinës së ateizmit shtetëror.
Në epokën paskomuniste, këto politika kanë qenë të braktisur dhe liria e fesë është e lejuar,
edhe pse numri i hebrenjve në Shqipëri sot është shumë i vogël, sepse shumë hebrenj kanë
migruar në Izrael, që prej rënies së regjimit komunist. Në Luftën e Dytë Botërore, asnjë hebrejtë
shqiptarë iu dorëzuan gjermanëve. Pas pushtimit italian dhe gjerman të Shqipërisë, popullsia
hebreje në fakt u rrit në sajë të ndihmës nga shqiptarë. Kjo eshte revista ime per Hebrenjte ne
Shqiperi!
Rrenjet e hebrenjve ne Shqiperi
Raportet e para të Hebrenj që jetonin në Shqipëri nga daton e.s. 7 shekullit. Deri në fillim të
shekullit të 16-të, ka pasur vendbanime hebraike në shumicën e qyteteve të mëdha të
Shqipërisë si Berat, Elbasan, Vlorë, Durrës dhe gjithashtu Hebrenj raportohen edhe në rajonin e
Kosovës. Këto familje hebreje ishin kryesisht me origjinë sefardit dhe pasardhësve të hebrenjve
spanjolle dhe portugeze, dëbuar nga Iberia në fund të shekullit të 15-të (e.s.). Në vitin 1520 në
Vlorë u raportuan 609 familje hebreje. Vlora ishte gjithashtu vendi i sinagogës i vetmi i
Shqipërise, e cila u shkatërrua në Luftën e Parë Botërore.

Sinagogu i Sarandes

Gjate Luftes se Dyte Boterore

Shqipëria kishte rreth 200 hebrenj në fillim të luftës së dytë botërore. Ajo më pas u bë një
strehë e sigurt për disa qindra refugjatë hebrenj nga vende të tjera. Në Konferencën
e Wannsee në vitin 1942, Adolf Eichmann, projektuesi për vrasjen masive të hebrenjve nëpër
Evropë, vlerësoi numri i hebrenjve në Shqipëri që do të vriteshin si 200. Megjithatë, hebrenjtë
në Shqipëri ishin te mbrojtur nga popullata vendase dhe kjo mbrojtje vazhdoi edhe pas
pushtimit të Shqipërisë nga forcat naziste, pas kapitullimit të Italisë më September 1943. Në
fund të luftës, Shqipëria kishte një popullsi prej 2.000 hebrenjve. Hebrenjte gjate kesaj kohe u
vendosen ne disa qytete si Berat,Vlore, Diber, Elbasan, Tirane etj. Ne shtator 1935 ligjet e
Nurembergut i hoqen hebrenjve te drejten e qytetariese. Hebrenjve iu hoq e drejta e punesimit
dhe u ndoqen nga Gjermania, u moren pasurite etj. Shumica e hebrenjve gjate Luftes se Dyte
Boterore u masakruan duke i cuar ne kampet e internimit si ne Aushvic, Treblinka, Bukenvald,
Mathauzen etj. Ne keto kampe ishin te theksuara torturat te bera mbi njerezit. Ne keto kampe
vdiqen rreth nente milione njerez te pafajshem. Deri në fund të luftës Shqipëria ishte shtëpia e
rreth 2.000 hebrenjve për shkak të guximit të qytetarëve shqiptarë në rrezikimin e jetës së tyre
për të siguruar një strehë për hebrenjtë që iknin nga vendet fqinje. Shqipëria ishte i vetmi
territor i pushtuar nga nazistët për të provuar një rritje të popullsisë hebraike gjatë Holokaustit.
Gjate regjimit komunist ne Shqiperi
Gjatë sundimit komunist të Shqipërisë, komuniteti hebreje ishte i izoluar nga bota hebreje,
edhe pse kjo nuk reflekton masa anti-hebraike. Popullsia hebre numërohen rreth 200 qytetarë.
Pas rënies së komunizmit, në vitin 1991, pothuajse të gjithë hebrenjte të Shqipërisë emigroi në
Izrael dhe u vendosën kryesisht në Tel Aviv.Kishte pak histori të antisemitizmit në Shqipëri midis
të krishterëve lokalë, muslimanëve dhe hebrenjve. Pjesa më e madhe e popullsisë shqiptare
nuk ishte armiqësore ndaj judenjve dhe ndihmoi t'i fshehte ato gjatë luftës, veçanërisht kur
Italia dhe Gjermania pushtuan vendin. Pas clirimit te vendit, keto u konsideruan njelloj si
popullsia tjeter shqiptare. Hebrenjve, si e gjithe popullsia, u privua dhe e drejta e fese. Ato
kishin te drejta te barabarta ne pune dhe veprimtari te drejta si popullsia shqiptare.
Ne ditet e sotme
Në ditët e sotme, mbi 160 hebrejn të jetojnë në Shqipëri, shumica e tyre në kryeqytetin Tiranë.
Një sinagogë i vjetër u zbulua në qytetin e Sarandës dhe një sinagogë të ri të njohur si "Hekal
Shlomo" filloi të ofrojë shërbime për komunitetin hebre në Tiranë në dhjetor 2010. Një
sinagogë mbetet në Vlorë, por nuk përdoret. Sot, Shqiperia eshte ne marredhenie te mira me
Izraelin dhe popullin hebre dhe lavderohen per aktet e tyre trime dhe mos tregimit te
vendndodhjeve te hebrenjve gjate Luftes se Dyte Boterore.

Burime:

1. ^ Kotani, Apostol (1995). Albania and the Jews. Eureka.

2. ^ Jewish Virtual Library. "Albania". Virtual Jewish History Tour: Albania. Jewish Virtual Library. Marrë më 27 gusht 2012.

3. ^ Kotani, Apostol. "From Titus to Hitler: An Overview of the Jewish Community in Albania". www.giovanniarmillotta.it. Marrë më 27
gusht 2012.

4. ^ A dictionary of Albanian religion, mythology and folk culture by Robert Elsie Edition illustrated Publisher C. Hurst & Co. Publishers,
2001 ISBN 1-85065-570-7, ISBN 978-1-85065-570-1 page 141

5. ^ "Jewish Population of Europe Before the Holocaust Map". www.jewishvirtuallibrary.org. Marrë më 2009-01-05.

6. ^ Gilbert, Martin (2002). The Routledge Atlas of the Holocaust. London: Routledge. f. 179.

7. ^ Ehrlich, M. Avrum (2008). Encyclopedia of the Jewish diaspora: Origins, experiences, and culture. 1. Santa Barbara: ABC-CLIO.
f. 944.

8. ^ "Conclusions of the Estonian International Commission for the Investigation of Crimes Against Humanity". Arkivuar nga
origjinali origjinali më 21 qershor 2007. Marrë më 7 korrik 2013.

9. ^ Epstein, Scarlett (7 korrik 2010). "Albania's remarkable philo-Semitism". http://www.ajr.org.uk/. Lidhje e jashtme në |

publisher= (Ndihmë!)
10. ^ Albania at war, 1939-1945 by Bernd Jürgen Fischer Edition illustrated Publisher C. Hurst & Co. Publishers, 1999 ISBN 1-85065-531-
6, ISBN 978-1-85065-531-2 page 187 Albanian is certainly the only state in Europe where the Jewish population actually grew during
the Axis occupation; it is estimated that there were 1800 Jews in Albania at the end of war.