| Temat numeru

Projektowanie, konstruowanie, tworzenie

Konstruktor musi umieć

swój pomysł przekazać innym
O specyfice tworzenia, problemach współczesnego projektowania (na tle ostatnich dziesięcioleci)
i umiejętnościach potrzebnych dzisiejszym konstruktorom,

z inżynierem Edwardem Margańskim, konstruktorem i wynalazcą,

rozmawia Przemysław Zbierski

— — Niełatwo być dzisiaj konstruktorem? technologiczne były jasne, klarowne i  powtarza-

— — Rzeczywiście w  ciągu ostatnich dziesięcioleci
zmieniło się wiele. Jestem z  tego pokolenia, któ-
re kompletowało Młodego Technika, Horyzonty
Techniki. Tam, co kilka numerów pojawiały się
opisy dla majsterkowiczów: jak zrobić aparat fo-
tograficzny, jak zrobić aparat filmowy, odbiornik
radiow y itd. Rzeczywistość materialna była wtedy
stosunkowo blisko człowieka. Niech pan dzisiaj
powie komuś żeby zrobił aparat fotograficzny...
Po wojnie system oddzielił pewne sprawy od oby-
watela: samolot, a  po części także i  samochód to
już nie była sprawa prywatna, tylko gospodarki
narodowej.
O  ile jeszcze przed wojną licealiści w  Nowym Są-
czu czy Tarnowie budowali szybowiec szkolny, szli
na górkę i z lin latali, to w moich czasach tego nie
mogło być ze względów politycznych. Ale i  wtedy
jeszcze technika była dostępna, i  „dotykalna” dla
człowieka. Dzisiejsza technika, i to co nas otacza,
odeszło od przeciętnego człowieka. Kiedyś mały
zespół czy nawet pojedynczy ludzie mogli sobie
projektować różne, także duże rzeczy, było to bar-
dzo autorskie, a teraz – liczy się praca zespołowa.
Przez pewien czas w  lotnictwie można było jesz-
cze być indywidualnym konstruktorem tworząc
szybowce, bo do skonstruowania szybowca jest
ok. 2000 formatów, wtedy jeszcze robionych ręcz-
nie i  to mógł wykonać jeden człowiek. Procesy
jące się.
Dzisiejszy wyrób jest składanką wielu mniejszych
produktów, w  związku z  tym ginie trochę jego au-
torstwo. Dzisiaj jesteśmy przede wszystkim skła-
daczami, jako konstruktorzy. Półprodukty są dziś
często anonimowe i sprzedaje się je nawet od metra;
ktoś inny to składa i  powstają produkty masowe –
dostępne dla wszystkich. Ale i  produkty wysokiej
klasy też są składankami wielu podzespołów, też
najwyższej klasy. To jest zupełnie inny sposób my-
ślenia niż tego majsterkowicza, który miał zrobić
wszystko sam.
— — Ale kiedyś tak samo najważniejszy był ten pro-
jekt całości, dopiero w  późniejszym etapie roz-
drabniano się na poszczególne elementy.
— — Zgadza się, ale wielu zapomina dziś co jest ce-
lem, a  co środkiem. Skupiają się na jakichś drob-
nych elementach, a nie ogarniają całości.
Moje pokolenie inżynierów, na zarzuty – dlaczego
wy projektujecie słabe mikrobusy, takie np. Nysy –
miało wymówkę, że robimy takie a nie inne, bo nie
mamy silników, nie mamy kabli itd. Teraz nie ma
już takiego alibi. Teraz bracie, nie projektuj pompki
hamulcowej tylko ją kup.
Powtarzam wszystkim, którzy chcą konstruować,
szczególnie hobbystycznie, a  nie na zlecenie – za-
stanów się, co jest dla ciebie celem, a co środkiem.

Projektowanie i Konstrukcje Inżynierskie | grudzień 2010 | www.konstrukcjeinzynierskie.pl 21

 Temat numeru |
Projektowanie, konstruowanie, tworzenie
Zbyt często nie osiągamy celu bo dekoncentrujemy
się na środkach.
— Jak w życiu.
— Tak, jak w życiu.
— Oczywiście, to nie jest jedyny kłopot dzisiej-
szych konstruktorów.
— Dzisiaj wymagania urzędnicze wobec nowych
produktów są ogromne i rosną z roku na rok. Mię-
dzy innymi dlatego taka Cessna produkuje wciąż
swoją nieśmiertelną 172-kę, najliczniej produkowa-
ny samolot na świecie. Bo ten model ma certyfikat
FAA z lat 70-tych i to jest prawo nabyte. Ale gdyby
ta sama firma chciała w tej samej kategorii dzisiaj
certyfikować samolot, nawet ten sam, to w żadnym
wypadku nie uzyskałby on tego certyfikatu: wy-
magania tak poszły w górę. Nakłady finansowe po-
trzebne do uzyskania tych wszystkich certyfikatów
22 Projektowanie i Konstrukcje Inżynierskie | grudzień 2010 | www.konstrukcjeinzynierskie.pl
są dzisiaj tak ogromne, że są poza zasięgiem poje-
dynczego człowieka. Można tylko realizować się
w konstrukcjach amatorskich albo eksperymental-
nych – czyli hobbystycznie, ale nie w celach zarob-
kowych.
— A jakie szczególne umiejętności powinien po-
siadać, oprócz wiedzy fachowej, rzecz jasna, dzi-
siejszy inżynier konstruktor?
— Uważam, że inżynier powinien biegle, a nawet
perfekcyjnie posługiwać się językiem ojczystym
i językiem międzynarodowym. On musi umieć ten
swój pomysł przekazać innym, przekonać innych
do niego, bo sam w swoim warsztacie tego wszyst-
kiego nie zrobi. On musi umieć stworzyć zespół.
A więc pierwsza sprawa – coś wymyślić. Większość
twórców uważa swoje dzieło za rzecz najlepszą.
Dlaczego? Bo „to ja zrobiłem”. Dobrze, to teraz
siądź z kolegą i opowiedz mu o swoim pomyśle,
wytłumacz mu, na czym rzecz polega. I to będzie
pierwsza weryfikacja. A następnie – napisz na ten
temat. Spróbuj opisać swoją koncepcję, żeby kogoś
to zainteresowało, żeby on ci dał 10 milionów na
twoje badania. Wtedy, po odsianiu ziarna od plew,
przez sito pytań i wątpliwości tych, którym się to
będzie przedstawiać – wtedy, gdy pozostaną same
konkrety, to się poświęć realizacji tego pomysłu, ale
nie wcześniej, przed tą podwójną weryfikacją. I nie
rób tego sam, bo nigdy tego sam nie zrobisz, musisz
mieć otoczenie, zaplecze – mniejsze, większe – z lu-
dzi, których do swojego pomysłu przekonasz.
W roku 1970, wraz z wprowadzeniem poprawki do
Konstytucji mówiącej o miłości do Związku Ra-
dzieckiego, pojawiło się pięć przykazań polskiego
intelektualisty:
• Nie myśl
• Jak myślisz, to nie mów
• Jak mówisz, to nie pisz
• Jak piszesz to się nie podpisuj
• Jak już podpisałeś, to się nie dziw.
i te pięć przykazań – oczywiście w całkowicie od-
wrotnym znaczeniu – ja bym dzisiaj każdemu twór-
cy na ścianie kazał przywiesić. Czyli: pomyśl – opo-
wiedz – opisz i dopiero wtedy się bierz do realizacji.
 | Temat numeru
Projektowanie, konstruowanie, tworzenie

— — A niedługo będziesz się dziwił z efektów. — — Dzisiaj jednak ludziom najczęściej nic się nie
chce.
— — Efekty będą na pewno zweryfikowane, może
będą świetne, ale być może zostaniesz sprowadzony — — To powszechna dolegliwość. Większość zado-
na właściwe tory. I okaże się czy ty masz rzeczywi- wala się wynajdywaniem przeciwności: „co ja bym
ście dobry pomysł czy tylko dobre chęci. Na pewno nie zrobił, gdyby...”. I wynajdują usprawiedliwienia,
więc inżynier, twórca, wynalazca powinien być naj- dlaczego czegoś nie zrobili. Niektórzy stają się spe-
prawdziwszym humanistą. cjalistami w dziedzinie: dlaczego czegoś nie można
zrobić.
— — Politechniki to miejsca gdzie umysły powinno Przyjmuje pan ludzi do pracy, chce pan im coś dać
się formować w odpowiedni sposób tj. wyposażać do zrobienia, chce awansować, zrobić jednego czy
w  to wszystko, co jest niezbędne dla przyszłego drugiego kierownikiem, dyrektorem... Wie pan jak
twórcy. Tak być powinno... naprawdę trudno znaleźć takich, którzy by chcieli
i potrafili, którzy mają te predyspozycje? Rządzenie
— — W latach 30-tych zanim ktoś został profesorem to nie jest gabinet, sekretarka itd. Komuna uczyni-
na politechnice to miał za sobą kawał życia w prze- ła wielkie spustoszenie w  naszym społeczeństwie,
myśle, byli to więc ludzie o  autentycznym autory- m.in. przez to, że zdjęła z nas odpowiedzialność.
tecie i o autentycznych osiągnięciach zawodowych. W  latach 30-tych jak ktoś zdał maturę to on auto-
Po wojnie, już od mniej więcej drugiej połowy lat matycznie wchodził do następnej klasy społecznej,
50-tych, nie było dobrze widziane, żeby profesor był kimś, a jak został inżynierem, to był jeszcze wy-
pochodził z przemysłu. żej. Bo żeby zostać inżynierem potrzeba było kiedyś
Student jest tylko 4-5 lat na studiach i ma przed sobą olbrzymiego wysiłku intelektualnego, materialne-
jeszcze ze 40 lat pracy zawodowej, więc albo się cze- go itd. Dostawał się ten przedwojenny inżynier do
goś sam nauczy, sam czegoś dokona, albo nie. jakiejś elitarnej organizacji inżynierów, jaką wów-
Przed wojną jedną z najlepszych polskich konstruk- czas był SIMP i  to wymuszało już na nim pewną
cji był PZL Łoś. W zespole konstrukcyjnym, jak pa- postawę, w myśl zasady – szlachectwo zobowiązuje.
miętam, było chyba 15 konstruktorów, z których A teraz...? Teraz nie ma tego szlachectwa.
prawie połowa nie miała dyplomów inżynierskich.
— — A co warto byłoby zrobić, żeby tę sytuację po-
— — Dyplom nie jest więc niezbędny aby być do- prawić?
brym konstruktorem.
— — Trzeba starać się trafić do dzieci i  młodzieży,
— — Dyplom nie jest niezbędny, z pewnością. Tema- zainteresować ich, pokazać. Dajmy się pobawić
tem jednego z  moich wykładów jest pytanie „Czy programami CADowskimi 10-latkom, bo trzeba,
inżynier konstruktor samolotów może być dobrym żeby wcześnie zaczynali. Pieniądze na pracownie
konstruktorem czołgów (i  odwrotnie)?” Oczywi- komputerowe są, to dajmy do tych komputerów te
ście, że tak. Dzisiaj inżynierowie lubią się grupować programy CAD, a  nie tylko gry. A  więc rozszerzyć
– my jesteśmy lotnicy, a  my samochodziarze. Nie, tę informatykę o  jakieś podstawy konstrukcji, to,
jeżeli jesteś dobrym inżynierem to potrafisz zrobić co będzie mogło się przydać później zawodowo.
i to i to. Bo zasady są takie same. Dopiero wtedy coś może się zmienić.

— — Pan też projektował i  łodzie, i  dla motoryza- — — Dziękuję bardzo za rozmowę.

cji.

— — Tak, jakiś tam samochodzik projektowałem. Ale

chcę jeszcze raz podkreślić – zasady są takie same.

Projektowanie i Konstrukcje Inżynierskie | grudzień 2010 | www.konstrukcjeinzynierskie.pl 23