Deney 3 - Çift yan bant bastırılmış taşıyıcı (DSBSC) modülasyonu ve

demodülasyonu

Deney 3A - Çift yan bant bastırılmış taşıyıcı modülasyonu

Ön tartışma
Çift yan bant bastırılmış taşıyıcı modülasyonu (DSBSC), AM'ye benzeyen ancak AM'den farklı bir
modülasyon tekniğidir (Deney 4'te araştırılmıştır). AM gibi DSBSC de konuşma ve müziği, mesaj veya
temel bant sinyali adı verilen elektrik sinyaline dönüştürmek için bir mikrofon veya başka bir
dönüştürücü kullanır. Mesaj sinyali daha sonra, taşıyıcı adı verilen saf bir sinüs dalgasının genliğini
elektriksel olarak değiştirmek için kullanılır. AM'de olduğu gibi taşıyıcı genellikle mesajın frekansından
çok daha yüksek bir frekansa sahiptir.

Aşağıdaki Şekil 1, basit bir mesaj sinyalini, modüle edilmemiş bir taşıyıcıyı ve ayrıca mesajla
taşıyıcıyı DSBSC modüle etmenin sonucunu göstermektedir.

Şekil 1

Şimdiye kadar AM ve DSBSC arasında fazla fark yok gibi görünüyor. Bununla birlikte Şekil 2'ye bir
bakalım. Şekil 2, Şekil 1’de gösterilen DSBSC sinyalidir ancak sinyalin zarflarını (yani pozitif tepeleri
ve negatif tepeleri) takip etmek için noktalı çizgiler eklenmiştir. Zarflara yakından bakarsanız, AM'deki
gibi mesajla aynı şekilde olmadıklarını fark edeceksiniz.
 Şekil 2

Bunun yerine, zarfların alternatif yarıları, aşağıdaki Şekil 3'te gösterildiği gibi mesajla aynı şekli oluşturur.

Şekil 3

Bir başka yol olarak, DSBSC'nin AM'den farkı, DSBSC sinyalini tanımlayan matematiksel model göz
önüne alınarak ta anlaşılabilir:
DSBSC = mesaj x taşıyıcı

AM ve DSBSC denklemleri arasındaki farkı görüyor musunuz? Farkı görmüyorsanız, Deney 2A'daki
AM denklemine bakın.

Mesaj basit bir sinüs dalgası olduğunda (Şekil 1'deki gibi) denklemin çözümü (burada
gösterilmeyen bazı trigonometri hesaplamalarını içerir) bize DSBSC sinyalinin iki sinüs
dalgasından oluştuğunu söyler:

• Biri, taşıyıcı ve mesaj frekanslarının toplamına eşit bir frekansta,

• Diğeri ise taşıyıcı ve mesaj frekansları arasındaki farka eşit bir frekansta.

Önemli bir nokta olarak, DSBSC sinyali, taşıyıcı frekansında bir sinüs dalgası içermez. Bu DSBSC
ve AM arasındaki önemli bir farktır. Bununla birlikte, denklemin çözümünün gösterdiği gibi,
DSBSC, mesajdaki her sinüs dalgası için bir çift sinüs dalgasının üretilmesi anlamında AM ile
aynıdır. Ve AM’deki gibi, bunlardan biri modüle edilmemiş taşıyıcı frekansından yüksek, diğeri ise
düşüktür. Konuşma ve müzik gibi mesaj sinyalleri binlerce sinüs dalgasından oluştuğu için,
DSBSC sinyalinde taşıyıcı frekansınım her iki tarafında bulunan binlerce sinüs çifti üretilir. Bu iki
gruba yan bantlar denir.
Bu nedenle, her iki yan bandın varlığı ve taşıyıcının yokluğu bize bu modülasyon yönteminin adını
verir - çift yan bant bastırılmış taşıyıcı (DSBSC-double sideband suppressed carrier).
AM'deki taşıyıcı, sinyalin gücünün en az %66’sını oluşturur, ancak orijinal mesajın herhangi bir
bölümünü içermez ve yalnızca ayarlama için gereklidir. Bu yüzden, taşıyıcıyı göndermeyerek
DSBSC, AM’e göre önemli bir güç tasarrufu sağlar ve bu DSBSC’nin temel avantajıdır.

Deney
Bu deneyde, matematiksel modelini uygulayarak gerçek bir DSBSC sinyali üretmek için haberleşme
deney setini kullanacaksınız. DC içermeyen saf bir sinüs dalgası (mesaj) alıp daha yüksek bir
frekanstaki başka bir sinüs dalgasıyla (taşıyıcı) çarpacaksınız. Osiloskobu kullanarak DSBSC
sinyalini inceleyip orijinal mesajla karşılaştıracaksınız. Aynı şeyi mesaj olarak kullanıan basit bir
sinüs dalgası yerine konuşma ile de yapacaksınız.

Daha sonra, mesaj sinyalinin genliğini değiştirecek ve taşıyıcının modülasyon derinliğini nasıl
etkilediğini göreceksiniz. Ayrıca, taşıyıcıyı modüle etmenin etkilerini de daha fazla gözlemleyeceksiniz.

Ekipman

• Haberleşme deney seti

• Bilgisayar osiloskobu (cihazı ve programı)

• İki osiloskop kablosu

• Haberleşme deney seti bağlantı kabloları

Prosedür

Kısım A - Basit bir mesaj kullanarak bir DSBSC sinyali üretme

1. Yukarıda listelenen ekipmanı bir araya getirin.

2. Aşağıdaki Şekil 4'te gösterilen kurulumu yapın.

Not: Osiloskop kablolarının siyah uçlarını toprak (GND) soketine takın.

Şekil 4
Şekil 4'teki kurulum, aşağıdaki Şekil 5'teki blok diyagram ile gösterilebilir.

Şekil 5

Böylece şu denklem uygulanır: DSBSC = mesaj x taşıyıcı.

Değerlerle, denklem şöyle olur:

DSBSC = 4Vp-p 2kHz sinüs x 4Vp-p 100kHz sinüs.

3. Temel Sinyaller modülünün 2kHz SİN çıkışının (mesaj sinyalinin) iki veya daha fazla çevrimini
görüntülemek için osiloskobun Zaman Tabanı kontrolünü ayarlayın.

4. Osiloskobun A kanalının Gerilim Aralığı kontrolünü ±5V konumuna ve B kanalının Gerilim

Aralığı kontrolünü ±10V konumuna ayarlayın.

5. İki dalga şeklini bir sonraki verilen alana ölçekli olarak çizin.

İpucu: Mesaj sinyalini grafiğin üst yarısına, DSBSC sinyalini ise alt yarısına çizin.

Soru 1
Çarpıcı modülünün çıkışının hangi özelliği, bunun bir DSBSC sinyali olduğunu gösteriyor? İpucu:
Sorunun cevabından emin değilseniz ön tartışmaya bakın.

Soru 2
DSBSC sinyali, birden fazla sinyalden oluşan karmaşık bir dalga şeklidir. Sinyallerden biri
2kHz sinüs dalgası mıdır? Cevabınızı açıklayın.
Soru 3
Çarpıcı modülünün bu deneydeki girişleri için DSBSC sinyali kaç tane sinüs dalgasından
oluşur ve frekansları nelerdir?

Soru 4
Bu durum, iletim için DSBSC sinyallerini AM sinyallerinden neden daha iyi hale getirir?
Kısım B - Konuşma kullanarak bir DSBSC sinyali üretme
Bu deneyde, mesaj için bir sinüs dalgası kullanılarak DSBSC sinyali üretilmiştir. Ancak, ticari iletişim
sistemlerinde mesajın konuşma veya müzik olması çok daha muhtemeldir. Deneyin bir sonraki
kısmı, konuşma ile modüle edildiğinde bir DSBSC sinyalinin nasıl göründüğünü görmenizi sağlar.

6. Temel Sinyaller modülünün 2kHz SİN çıkışındaki kablo uçlarını çıkarın.

7. Bunları Konuşma modülünün çıkışına aşağıdaki Şekil 6'da gösterildiği gibi bağlayın.

Hatırlayın: Noktalı çizgiler, önceden bağlanan kabloları gösterir.

Şekil 6

8. Osiloskobun Zaman Tabanı kontrolünü 2ms/div konumuna ayarlayın.

9. Osiloskobun ekranını izlerken konuşun, şarkı söyleyin veya uğultu yapın.

Soru 5
Konuşmadığınız veya ıslık çalmadığınız zamanlarda neden Çarpıcı modülünden herhangi bir
sinyal gelmiyor?

Kısım C - Modülasyon derinliğini araştırma

Taşıyıcının farklı miktarlarda modüle edilmesi mümkündür. Deneyin bu kısmı bunu araştırmanızı sağlar.

10. Osiloskobun Zaman Tabanı kontrolünü 100µs/div konumuna getirin.

11. Tampon modülünü bulun ve Kazanç kontrolünü hareketinin yaklaşık dörtte birine ayarlayın
(kontrolün ok ucu, dokuz sayısının bir saat yüzünde olduğu yere işaret etmelidir).

12. Kurulumu Şekil 7'de gösterildiği gibi değiştirin.

 Şekil 7

Şekil 7'deki kurulum, aşağıdaki Şekil 8'deki blok diyagram ile gösterilebilir. Tampon modülü, mesaj
sinyalinin genliğinin ayarlanabilir olmasını sağlar.

Şekil 8

Not: Bu aşamada, Çarpan modülünün çıkışı, daha önce çizdiğiniz normal DSBSC sinyali olmalıdır.

Bir AM sinyalinin, ölçülebilecek ve modülasyon endeksini (m) hesaplamakta kullanılabilecek iki

boyuta sahip olduğunu Deney 2'den hatırlayın. Boyutlar P ve Q olarak gösterilmiştir. Hangisinin
hangisi olduğunu unuttuysanız, sonraki adıma geçmeden önce Deney 2’deki notları okuyun.

13. Tampon modülünün Kazanç kontrolünü biraz sola ve sağa çevirerek mesaj sinyalinin genliğini
değiştirin. Bunun, DSBSC sinyalinin P ve Q boyutları üzerindeki etkisine dikkat edin.

Soru 6
13. adımdaki gözlemlerinize dayanarak, mesajın genliği değiştirildiğinde …

□ P veya Q boyutları etkilenmez.

□ sadece Q boyutu etkilenir.

□ sadece P boyutu etkilenir.

□ P ve Q boyutlarının her ikisi de etkilenir.

Görünüşte, bir DSBSC sinyalinin modülasyon derinliğini belirlemek bir problemdir. Modülasyon
endeksi, mesaj sinyalinin genliğinden bağımsız olarak daima aynı sayıdır. Bunun sebebi, DSBSC
sinyallerinin Q boyutunun daima sıfır olmasıdır.

Bir AM sinyalinin modülasyon endeksini hesaplamanın temel nedenlerinden biri, sinyalin taşıyıcısı ve
yan bantları arasındaki gücün dağılımının hesaplanabilmesidir. Ancak, DSBSC sinyallerinin bir
taşıyıcısı yoktur (hatırlayın, o bastırılmıştır). Bu, tüm DSBSC sinyalinin gücünün, yan bantları arasında
eşit bir şekilde dağıldığı anlamına gelir. Dolayısıyla, bir DSBSC sinyalinin modülasyon endeksini
hesaplamaya gerek yoktur.

Bir DSBSC sinyalinin modülasyon endeksini hesaplayamamanız gerçeği, aşırı modülasyondan

endişe duymadan, mesajı veya taşıyıcıyı istediğiniz kadar büyük hale getirebileceğiniz anlamına
gelmez. Bu iki sinyalden birini çok büyük yapmak modülatörü aşırı yükleyebilir, bu da daha önce
gördüğünüz bir tür bozulma ile sonuçlanır. Deneyin bir sonraki kısmı, bir DSBSC modülatörünü aşırı
yüklediğinizde ne olduğunu gözlemlemenizi sağlar.

14. Tampon modülünün Kazanç kontrolünü hareketinin yaklaşık yarısına ayarlayın ve DSBSC
sinyali üzerindeki etkisini görün.

Not: Etkisi yoksa kazanç kontrolünü biraz daha yukarı çevirin.

15. DSBSC sinyalini aşağıda verilen alana ölçekli olarak çizin.

Soru 7
Bu türdeki bozulmanın adı nedir?
Deney 3B - DSBSC demodülasyonu

Ön tartışma
Deney 3A'yı tamamladıysanız, zarf sezicinin orijinal mesajı bir AM sinyalinden kurtarmak için nasıl
kullanılabileceğini (yani zarf sezici ile demodüle etmeyi) gördünüz. Ne yazık ki, zarf sezici bir
DSBSC sinyalini demodüle etmek için kullanılamaz.

Nedenini anlamak için, zarf sezicinin, girişinin zarfının kopyası olan bir sinyali çıkış olarak verdiğini
hatırlayın. Bu, AM'nin demodüle edilmesi durumunda iyi çalışır, çünkü sinyalin zarfları, ilk başta
üretilen mesajla aynı şekildedir. Ancak, bir DSBSC sinyalinin zarfları mesaj ile aynı şekilde değildir.

Zarf sezici yerine, DSBSC sinyalleri çarpım sezici adı verilen bir devre kullanılarak demodüle edilir
(çarpım demodülatörü daha uygun bir isim olsa da) ve onun temel blok diyagramı aşağıdaki Şekil 1'de
gösterilmiştir. Bu tür demodülasyon için senkron sezici veya anahtarlama sezici isimleri de kullanılabilir.

Şekil 1

Adından da anlaşılacağı gibi, çarpım sezici çarpma işlemini kullanır ve bu sebeple çarpım sezicinin
çalışmasını açıklamak için matematik kullanmak gerekir. Gelen DSBSC sinyali, DSBSC sinyalinin
bastırılmış taşıyıcısı ile aynı frekansta olan saf bir sinüs dalgası ile çarpılır. Bu sinüs dalgası alıcı
tarafından üretilir ve yerel taşıyıcı olarak bilinir.

Bu işlemin niçin mesajı kurtardığını görmek için, çarpım sezmeyi matematiksel olarak açıklayalım:

DSBSC demodülatörünün çıkışı = DSBSC sinyali x yerel taşıyıcı

Önemli bir nokta olarak, DSBSC üretiminin, toplam ve fark frekanslarını üreten, mesaj ile taşıyıcının
çarpılmasını içerdiğini hatırlayın (Deney 3A'daki ön tartışma DSBSC üretimini özetler). Bu durumda,
bu bilgi DSBSC sinyali için yerine konulabilir ve denklem aşağıdaki gibi yeniden yazılabilir:

DSBSC demodülatörünün çıkışı = [(taşıyıcı + mesaj) + (taşıyıcı - mesaj)] x taşıyıcı

Denklem çözüldüğünde, aşağıdaki frekanslara sahip dört sinüs dalgası elde ederiz:

• Taşıyıcı + (taşıyıcı + mesaj)

• Taşıyıcı + (taşıyıcı - mesaj)

• Taşıyıcı - (taşıyıcı + mesaj) (sadece mesaj kalacak şekilde sadeleşir)

• Taşıyıcı - (taşıyıcı - mesaj) (bu da sadece mesaj kalacak şekilde sadeleşir)

(Bu sinüs dalgalarının niçin üretildiğinden emin değilseniz birbiriyle çarpılan her iki saf sinüs dalgası
için tamamen yeni iki sinüs dalgası üretildiğini hatırlamanız gerekir. Bunlardan biri orijinal sinüs
dalgalarının frekanslarının toplamına eşit bir frekansa, diğeri ise farklarına eşit bir frekansa sahiptir.)

Önemli bir nokta olarak, çarpımlardan ikisinin mesaj frekansında sinüs dalgası olduğuna dikkat
edin. Başka bir deyişle, mesaj kurtarılmış olur. İki mesaj sinyali aynı fazda olduğu için, daha büyük
bir mesaj oluşturmak için birbirleriyle toplanırlar.

Ayrıca, çarpımlardan ikisinin mesaj olmayan sinüs dalgaları olduğuna dikkat edin. Bunlar
istenmeyen sinüs dalgalarıdır ve bu nedenle mesajı kurtarırken istenmeyen sinüs dalgalarını
geçirmemek için bir alçak geçiren filtre kullanılır.

Deney
Bu deneyde, matematiksel modelini uygulayarak bir DSBSC sinyali üretmek için haberleşme deney
setini kullanacaksınız. Ardından matematiksel modelini de uygulayarak bir çarpım sezici kuracaksınız.

Bunu yaptığınızda, DSBSC sinyalini çarpım sezicinin girişine bağlayacak ve demodüle edilmiş çıkışı
orijinal mesajla ve DSBSC sinyalinin zarflarıyla karşılaştıracaksınız. Ayrıca aşırı yüklenme nedeniyle
DSBSC sinyalinin bozulmasının çarpım sezicinin çıkışı üzerindeki etkisini gözlemleyeceksiniz.

Son olarak, eğer zaman kalırsa, senkronize edilmemiş bir yerel taşıyıcının, çarpım sezicinin
performansı üzerindeki etkisini araştıracaksınız.

Ekipman

• Haberleşme deney seti

• Bilgisayar osiloskobu (cihazı ve programı)

• İki osiloskop kablosu

• Haberleşme deney seti bağlantı kabloları

• Kulaklık (stereo)

Prosedür

Kısım A - DSBSC modülatörünü kurma

DSBSC demodülasyonu deneyi yapmak için bir DSBSC sinyaline ihtiyacınız vardır. Deneyin ilk kısmı,
bir DSBSC sinyali elde etmenizi sağlar.

1. Yukarıda listelenen ekipmanı bir araya getirin.

2. Şekil 2'de gösterilen kurulumu yapın.

Not: Osiloskop kablolarının siyah uçlarını toprak (GND) soketine takın.

 Şekil 2

Şekil 2'deki kurulum, aşağıdaki Şekil 3'teki blok diyagram ile gösterilebilir. Bu kurulum 2kHz’lik bir
sinüs dalgası mesajı ile DSBSC modüle edilmiş olan 100kHz'lik bir taşıyıcıyı üretir.

Şekil 3

3. Temel Sinyaller modülünün 2kHz SİN çıkışının iki veya daha fazla çevrimini görüntülemek
için osiloskobun Zaman Tabanı kontrolünü ayarlayın.

Not: Kurulumu doğru yaptıysanız, Çarpıcı’nın çıkışı DSBSC sinyali üretmek için bir sinüs
dalgası tarafından modüle edilmiş bir taşıyıcı olmalıdır.

İpucu: Osiloskobun her iki Gerilim Aralığı kontrolünü ayarlamanız gerekebilir.

4. Üçüncü bir dalga şeklini çizecek boş bir yer bırakarak, iki dalga şeklini aşağıda verilen alana
ölçekli olarak çizin.

İpucu: Mesaj sinyalini grafiğin üst üçte birlik bölümüne ve düzeltilmiş DSBSC sinyalini orta
üçte birlik bölümüne çizin.
Kısım B - Çarpım sezici kullanarak mesajı kurtarma

5. Ayarlanabilir Alçak Geçiren Filtre modülünü bulun ve Kazanç kontrolünü hareketinin yaklaşık
ortasına ayarlayın.

6. Ayarlanabilir Alçak Geçiren Filtre modülünün yumuşak Kesim Frekansı Ayarını saat yönünde
tamamen çevirin.

7. Kurulumu Şekil 4'te gösterildiği gibi değiştirin.

Hatırlayın: Noktalı çizgiler, önceden bağlanan kabloları gösterir.

 Şekil 4

Şekil 4'teki kuruluma yapılan eklemeler, aşağıdaki Şekil 5'teki blok diyagram ile gösterilebilir. Çarpıcı
modülü ve Araçlar modülündeki RC Alçak Geçiren Filtre, DSBSC sinyalinden orijinal mesajı demodüle
eden bir çarpım sezici uygulamak için kullanılır.

Şekil 5

Tüm kurulum, Şekil 6'daki blok diyagram ile gösterilebilir. Bu kurulum, modülatörün taşıyıcısının
çarpım sezicinin yerel taşıyıcısını sağlamak için "çalındığını" vurgulamaktadır. Bu, DSBSC
haberleşmesinin çalışması için gerekli olan iki taşıyıcının senkronize edildiği anlamına gelir.
 Şekil 6

8. Grafik kağıdında bıraktığınız alana demodüle edilmiş DSBSC sinyalini ölçekli olarak çizin.

Soru 1
Mesajı kurtarmak için bir zarf sezici yerine neden bir çarpım sezici kullanılmalıdır? İpucu:
Emin değilseniz ön tartışmaya bakın.

Kısım C - Kurtarılmış mesajda mesajın genliğini araştırma

9. Temel Sinyaller modülünün 2kHz SİN çıkışındaki kabloları çıkarın.

10. Tampon modülünü bulun ve Kazanç kontrolünü hareketinin yaklaşık dörtte birine ayarlayın.

11. Kurulumu aşağıdaki Şekil 7'de gösterildiği gibi değiştirmek için Tampon modülünü kullanın.

Şekil 7
Kuruluma yapılan ekleme, aşağıdaki Şekil 8'deki blok diyagram ile gösterilebilir. Yükseltecin
değişken kazancı, mesajın genliğinin ayarlanabilir olmasını sağlar.

Şekil 8

12. Tampon modülünün Kazanç kontrolünü biraz sola ve sağa çevirerek mesaj sinyalinin genliğini
değiştirin ve demodüle edilmiş sinyali izleyin.

Soru 2
İki mesaj sinyalinin genliği arasındaki ilişki nedir?

13. Demodüle edilmiş sinyal bozulmaya başlayana kadar mesaj sinyalinin genliğini yavaşça
arttırın.

Soru 3
Demodüle edilmiş sinyalin bozulmasına neden olan şey nedir? İpucu: Emin değilseniz
osiloskobun A kanalının girişini DSBSC modülatörünün çıkışına bağlayın ve Tetikleme
Kaynağı kontrolünü B konumuna ayarlayın.

Kısım D - DSBSC kullanarak konuşmayı iletme ve kurtarma

Bu deneyde, 2kHz'lik bir sinüs dalgasını "iletmek" için bir DSBSC haberleşme sistemi kurulmuştur.
Deneyin bir sonraki kısmı, konuşmayı modüle etmek, iletmek, demodüle etmek ve dinlemek için bu
kurulumu kullanmanızı sağlar.

14. Osiloskobun Tetikleme Kaynağı kontrolünü Soru 3'ü cevaplamaya yardımcı olacak şekilde
ayarladıysanız, A konumuna geri getirin.
15. Kurulumu aşağıdaki Şekil 9'da gösterildiği gibi değiştirin.

Şekil 9
16. Osiloskobun Zaman Tabanı kontrolünü 2ms/div konumuna ayarlayın.

17. Tampon modülünün Kazanç kontrolünü saat yönünün tersine tamamen çevirin.

18. Kulaklığı takmadan, kablosunu Tampon modülünün kulaklık soketine takın.

19. Kulaklığı takın.

20. Bir sonraki adımı gerçekleştirirken, Tampon modülünün Kazanç kontrolünü rahat bir
ses seviyesine ayarlayın.

21. Osiloskop ekranını izlerken ve kulaklıktan dinlerken konuşun, şarkı söyleyin veya
uğultu yapın.

Kısım E – Taşıyıcı senkronizasyonu

DSBSC haberleşme sisteminin doğru çalışması için modülatörün taşıyıcı sinyali ile çarpım
sezicinin yerel taşıyıcısı arasındaki senkronizasyon çok önemlidir. İki sinyal arasındaki herhangi
bir faz veya frekans farkı, sistemin performansını olumsuz yönde etkiler.

Faz hatalarının etkisi

Çarpım sezicinin mesajın iki kopyasını oluşturduğunu hatırlayın. Ayrıca birbirleriyle aynı fazda
olduklarını ve böylece daha büyük bir mesaj oluşturmak için birbirleriyle toplandıklarını hatırlayın.
Bununla birlikte, taşıyıcılar arasında bir faz hatası varsa, çarpım sezicinin iki mesajında da bir faz
hatası vardır. Bunlardan biri faz hatalarının toplamına, diğeri ise farkına sahiptir. Başka bir deyişle,
iki mesaj birbirleriyle farklı fazdadır.
Taşıyıcıların faz hatası küçükse (yaklaşık 10° diyelim), iki mesaj hala daha büyük bir sinyal
oluşturmak için toplanır ancak taşıyıcılar aynı fazdayken olduğu kadar büyük olmaz. Taşıyıcıların
faz hatası arttıkça, kurtarılmış mesaj küçülür. Faz hatası 45°'yi aştığında, iki mesaj birbirinden
çıkarılmaya başlanır. Taşıyıcıların faz hatası 90° olduğunda, iki mesaj arasında 180° faz farkı
olur ve birbirini tamamen iptal eder.

Deneyin bir sonraki kısmı, taşıyıcı faz hatasının etkilerini gözlemlemenizi sağlar.

22. Tampon modülünün Kazanç kontrolünü tekrar saat yönünün tersine tamamen çevirin.

23. Osiloskobun Zaman Tabanı kontrolünü 100µs/div konumuna getirin.

24. Faz Kaydırıcı modülünü bulun ve Faz Değişimi kontrolünü 180° konumuna ayarlayın.

25. Faz Kaydırıcı modülünün Faz Ayarı kontrolünü hareketinin yaklaşık ortasına ayarlayın.

26. Kurulumu aşağıdaki Şekil 10'da gösterildiği gibi değiştirin.

Şekil 10

Tüm kurulum, Şekil 11'deki blok diyagram ile gösterilebilir. Faz Kaydırıcı modülü, DSBSC
modülatörünün taşıyıcısı ile çarpım sezicinin yerel taşıyıcısı arasında bir faz hatası oluşmasını sağlar.
 Şekil 11

27. Demodüle edilmiş 2kHz tonunu rahatça duyana kadar Tampon modülünün kazancını
yavaşça arttırın.

28. Kurtarılmış mesaj üzerindeki etkiyi izlerken ve dinlerken, Faz Kaydırıcı modülünün Faz
Ayarı kontrolünü sola ve sağa değiştirin.

29. Faz Kaydırıcı modülünün Faz Ayarı kontrolünü, kurtarılmış mesaj en büyük olana kadar
ayarlayın.

Soru 4
Kurtarılmış mesajın genliğinin büyüklüğü göz önüne alındığında, iki taşıyıcı arasındaki
muhtemel faz hatası nedir?

30. Faz Kaydırıcı modülünün Faz Ayarı kontrolünü, kurtarılmış mesaj en küçük olana kadar ayarlayın.

Soru 5
Kurtarılmış mesajın yeni genliğinin büyüklüğü göz önüne alındığında, iki taşıyıcı arasındaki
muhtemel faz hatası nedir?

Frekans hatalarının etkisi

DSBSC sinyalinin taşıyıcısı ile çarpım sezicinin yerel taşıyıcısı arasında bir frekans hatası olduğunda,
çakışan iki çarpımda ilgili bir frekans hatası oluşur. Biri mesaj frekansı eksi hata, diğeri mesaj frekansı
artı hatadır.
Eğer hata küçükse (0.1Hz diyelim), mesaj periyodik olarak ya işitilemez veya aksi halde anlaşılabilir
olacak şekilde, iki sinyal birbirlerini ya iptal edecek veya güçlendirecektir. Eğer frekans hatası daha
büyükse (5Hz diyelim), mesaj makul derecede anlaşılırdır, ancak doğruluk zayıftır. Frekans hataları
büyük oldukça anlaşılabilirlik ciddi şekilde etkilenir.
Deneyin bir sonraki kısmı, taşıyıcı frekans hatasının etkilerini gözlemlemenizi sağlar.

31. VCO modülünü bulun ve Aralık anahtarını HI konumuna getirin.

32. VCO modülünün Frekans Ayarı kontrolünü hareketinin yaklaşık ortasına ayarlayın.

33. Kurulumu Şekil 12'de gösterildiği gibi değiştirin.

Tüm kurulum, aşağıdaki Şekil 13'teki blok diyagram ile gösterilebilir. VCO modülü, yerel
osilatörün DSBSC modülatöründen frekans (ve faz) olarak tamamen bağımsız olmasını sağlar.

34. VCO modülünün Frekans Ayarı kontrolünü sola ve sağa değiştirin ve kurtarılmış mesaj
üzerindeki etkiyi gözlemleyin.

35. Henüz yapmadıysanız, kulaklığı kullanarak kurtarılmış mesajı dinleyin.

36. VCO modülünün frekansını vericinin taşıyıcı frekansına olabildiğince yaklaştırmak için
kurtarılmış mesajın osiloskoptaki görüntüsünü ve işitme duyunuzu kullanın.

İpucu: 2kHz'in sesinin neye benzediğini hatırlamıyorsanız, kablo ucunu VCO modülünün
çıkışından ayırın ve birkaç saniye boyunca Temel Sinyaller modülünün 100kHz SİN çıkışına
bağlayın. Bu, iki taşıyıcının tekrar aynı olduğu ve mesajın kurtarılacağı anlamına gelecektir.

Şekil 12
 Şekil 13

37. Temel Sinyaller modülünün 2kHz SİN çıkışındaki kablo uçlarını ayırın ve bunları Konuşma
modülünün çıkışına bağlayın. Osiloskobun Zaman Tabanı kontrolünü 2ms/div konumuna
getirin.

38. VCO modülünün Frekans Ayarı kontrolünü değiştirirken mikrofona konuşun, şarkı söyleyin vb.
ve senkronize edilmemiş bir yerel taşıyıcının konuşma üzerindeki etkisini dinleyin.