You are on page 1of 63

366 Basic Mathematics

16
Differential Calculus
16.1 INTRODUCTION:
Differential calculus was discovered by Sir Isaac Newton of England and Wilhelm Leibnitz of Ger-
many. It deals with the study of rate of change of one quantity with another.

16.2 DERIVATIVE OF A FUNCTION:


Let y = f(x).
Let δx be an increment given to x.
δy be the corresponding change in y.
y + δy = f(x + δx)
δy = f(x + δx) − y
δy = f(x + δx) − f(x)
Dividing by δx and taking lim .
δx→0

lim
δy
= lim
a f af
f x + δx − f x
δx →0 δx δx→ 0 δx

If lim
a f af
f x + δx − f x
exists and finite then the function y = f (x) is said to be differentiable at x
δx →0 δx

and lim
a f af
f x + δx − f x
is called derivative or differential co-efficient of y with respect to x. It is
δx →0 δx
dy
denoted by or y′ or y1 or f′(x).
dx

∴ lim
δy dy
= = lim
a f af
f x + δx − f x
δx →0 δx dx δx→ 0 δx
Differential Calculus 367

16.3 DERIVATIVE OF SOME STANDARD FUNCTIONS FROM


FIRST PRINCIPLES:
1. xn.
Let y = xn.
Let δx be an increment given to x.
δy be the corresponding increment in y
y + δy = (x + δx)n
δy = (x + δx)n − y
δy = (x + δx)n − xn.
Divide by δx and take lim
δx→0

lim
δy
= lim
a
x + δx − x n f n

δx →0 δx δx → 0 δx
Add and subtract x in the denominator of RHS.

lim
δy
= lim
a
x + δx − x n f n

δx →0 δx δx→ 0 x + δx − x
As lim δx → 0,
lim x + δx → x.

x n − an
Also lim = na n −1 [formula].
x →a x−a

∴ lim
δy
= lim
a
x + δx − x n f n
= nx n −1
δx →0 δx δx→ 0 x + δx − x
dy
⇒ = nx n −1
dx
d n
i.e.,
dx
d i
x = nx n −1

Hence derivative or differential co-efficient of xn is nxn−1.


2. ex.
Let y = ex.
Let δx be an increment given to x.
δy be the corresponding increment in y.

y + δy = e x +δx

δy = e x + δx − y
368 Basic Mathematics

δy = e x + δx − e x

δy = e x ⋅ e δx − e x ∵ a m+n = a m ⋅ a n

e
δy = e x e δx − 1 j
Dividing by δx and taking lim .
δx→0

lim
δy
= lim
e
e x e δx − 1 j
δx →0 δx δx → 0 δx

ex − 1
But we have lim = 1 (formula)
x →0 x

∴ lim
δy
= lim
e
e x e δx − 1 j
δx →0 δx δx → 0 δx

dy
⇒ = e x ⋅1
dx
dy
= ex
dx

d x
i.e.,
dx
d i
e = ex.

Hence derivative or differential co-efficient of ex is ex.


3. ax.
Let y = ax.
Let δx be an increment given to x. δy be the corresponding increment in y.

y + δy = a x +δx

δy = a x +δx − y

δy = a x + δx − a x

δy = a x ⋅ a δx − a x ∵ a m+n = a m ⋅ a n

e
δy = a x a δx − 1 j
Dividing by δx and taking lim
δx→0
Differential Calculus 369

lim
δy
= lim
e
a x a δx − 1 j
δx →0 δx δx → 0 δx

ax − 1
∵ lim = log e a (formula)
x →0 x

∴ lim
δy
= lim
a x ⋅ a δx − 1 e j
δx →0 δx δx → 0 δx

dy
⇒ = a x ⋅ log e a.
dx

d x

dx
d i
a = a x ⋅ log e a.

Hence derivative or differential co-efficient of ax is ax.logea.


4. logex.
Let y = logex
Let δx be an increment given to x.
δy be the corresponding increment in y.
a f
y + δy = log e x + δx

δy = log a x + δx f − y
e

δy = log a x + δx f − log
F mI
e e x but log m − log n = log
H nK
FG x + δx IJ
∴ δy = log e
H x K
F x δx I
δy = log G + J
Hx x K
e

F δx I
δy = log G1 + J
H xK
e

Divide by δx and take lim


δx→0

FG δx IJ
lim
δy
= lim
H
log e 1 +
x K
δx → 0 δ x δx → 0 x
370 Basic Mathematics

δy 1 FG
δx IJ
lim
δx → 0 δ x
= lim
δx → 0 δ x
log e 1 +
xH K
Multiplying and dividing by x in RHS.

δy 1 x δx FG IJ
lim
δx → 0 δ x
= lim ⋅ ⋅ log 1 +
δx → 0 x δx x H K
But n log m = log m n

x
δy 1 δx FG IJ δx
lim
δx →0 δx
= lim ⋅ log e 1 +
δx → 0 x x H K
x
F δx I
lim G1 + J
δx
As δx →0H xK =e

x
δy 1 δxFG IJ δx
lim
δx →0 δx
= lim log e 1 +
δx → 0 x x H K
dy 1
⇒ = ⋅ log e e But logee = 1
dx x
dy 1
∴ = ⋅1
dx x
dy 1
= .
dx x

i.e.,
d
dx
a f
log x =
1
x
1
∴ Derivative or differential Co-efficient of logx is .
x
5. Constant function:
Let y = c where c is a constant.
Let δx be an increment given to x. δy be the corresponding increment in y. But Since c is a constant
function any change in x will not cause change in y. In other words δy = 0.
δy 0
∴ lim = =0
δx → 0 δx δx
dy
∴ =0
dx
Differential Calculus 371

Hence
d
dx
a f
constant = 0.

∴ derivative of a constant is zero.


d F I5 d
af d
af
Ex.:
dxH K

2
=0;
dx
5 =0
dx
a = 0 if a is constant.

16.4 RULES OF DIFFERENTIATION:

1. Derivative of Product of Constant and a Function:


Let y = Ku where K is a constant and u is a function of x.
Let δx be an increment given to x.
δu be the increment in u and
δy be the corresponding increment in y.
∴ a
y + δy = K u + δu f
y + δy = Ku + Kδu
δy = Ku + Kδu − y

δy = Ku + Kδu − Ku
δy = Kδu

Divide by δx and take lim


δx→0

δy δu
lim = lim K ⋅
δx → 0 δx δx → 0 δx

dy du
⇒ =K⋅
dx dx

i.e.,
d
dx
a f
Ku = K ⋅
du
dx

Hence derivative or differential co-efficient of constant multiple of a function is constant into deriva-
tive of the function.

Examples:

(a)
d
dx
a f
4 log x = 4 ⋅
d
dx
a f
log x

1 4
= 4⋅ = .
x x
372 Basic Mathematics

d
(b)
dx
d i
8e x = 8 ⋅ d i
d x
dx
e

= 8⋅ex

2. Derivative of Sum of 2 Functions:


Let y = u + v where u and v are functions of x.
Let δx be an increment given to x.
δu, δv be the increments in u and v.
δy be the corresponding increment in y.
∴ y + δy = u + δu + v + δv
δy = u + δu + v + δv − y

a f
δy = u + δu + v + δu − u + v

δy = u/ + δu + v/ + δv − u/ − v/

δy = δu + δv

Divide by δx and take lim


δx→0

δy δu + δv
lim = lim
δx → 0 δx δx → 0 δx

δy δu δv
lim = lim +
δx → 0 δx δx → 0 δx δx
dy du dv
⇒ = +
dx dx dx

i.e.,
d
dx
a f
u+v =
du dv
+
dx dx

∴ Derivative or differential co-efficient of sum of 2 functions is derivative of first function plus the
derivative of the second function.

Examples:

dy d 4
(a) If y = x4 + ex, then =
dx dx
d
x + ex i
d 4
=
dx
d i
x +
d x
dx
e d i
Differential Calculus 373

dy
= 4 x 4 −1 + e x
dx
dy
= 4x3 + e x
dx
d
(b)
dx
d
log x + x 2 i
=
d
dx
a f
log x +
d 2
dx
x d i
1
= + 2 x 2 −1
x
1
= + 2x
x

3. Derivative of Difference of 2 Functions:


Let y = u − v where u and v are functions of x. Let δx be an increment given to x.
δu, δv be the increments in u and v.
δy be the corresponding increment in y.
a f
y + δy = u + δu − v + δv

δy = u + δu − av + δv f − y

δy = u + δu − av + δvf − au − v f

δy = u + δu − v − δv − u + v

δy = δu − δv

Divide by δx and take lim


δx→0

δy δu − δv
lim = lim
δx → 0 δx δx → 0 δx

δy δu δv
lim = lim −
δx → 0 δx δx → 0 δx δx

δy δu δv
lim = lim − lim
δx → 0 δx δx → 0 δx δx → 0 δx

dy du dv
⇒ = −
dx dx dx
374 Basic Mathematics

i.e.,
d
dx
a f
u−v =
du dv

dx dx
∴ Derivative of difference of 2 functions is the derivative of first function minus the derivative of the
second function.

Examples:

d 3
(a)
dx
d
x − x2 i
d 3 d 2
=
dx
d i
x −
dx
x d i
= 3 x 3−1 − 2 x 2 −1

3x 2 − 2 x
(b) If y = logx − ex, then
dy d
=
dx dx
d
log x − e x i
=
d
dx
a f
log x −
d x
dx
e d i
1
= − ex .
x

4. Derivative of Product of 2 Functions:


Let y = uv where u and v are functions of x. Let δx be an increment given to x, δu, δv be the increments
in u and v. Let δy be the corresponding increment in y.
a fa f
y + δy = u + δu v + δv

δy = au + δufav + δv f − y

δy = uv + uδv + vδu + δuδv − uv

δy = uδv + vδu + δuδv

Divide by δx and take lim


δx→0

δy uδv + vδu + δuδv


lim = lim
δx → 0 δ x δx → 0 δx

δv δu δuδv
= lim u +v +
δx → 0 δx δx δx
Differential Calculus 375

δuδv
As lim , δu and δv are small. Hence the product δu × δv is very very small. So the term can
δx→0 δx
be neglected.
δy δv δu
∴ lim = lim u + v
δx → 0 δx δx → 0 δx δx
dy dv du
⇒ =u +v
dx dx dx

i.e.,
d
dx
a f dv
uv = u + v
dx
du
dx

So Differential Co-efficient or derivative of product of 2 function is first function into derivative of


2nd function plus second function into derivation of the first function.
d
i.e., [I function ⋅ II function]
dx
d d
= (I function) ⋅ (II function) + (II function) ⋅ (I function).
dx dx
This rule is known as product rule.

Examples:

d 3 x d d 3
(a)
dx
d i
x e = x3 ⋅ ex + ex ⋅
dx dx
x d i
= x 3 ⋅ e x + e x ⋅ 3 x 3−1

= x 3e x + e x ⋅ 3 x 2
(b) If y = x4 log x, then
dy d 4
=
dx dx
d
x log x i
= x4 ⋅
d
dx
a f a f d i
log x + log x ⋅
d 4
dx
x

1
= x4 ⋅ + log x ⋅ 4 x 4 −1
x

x 3 + log x 4 x 3

x 3 + 4 x 3 log x
376 Basic Mathematics

5. Derivative of Quotient of 2 Functions:

u
Let y = where u and v are functions of x. Let δx be an increment given to x.
v
δu, δv be the increments in u and v.
δy be the corresponding increment in y.
u + δu
y + δy =
v + δv

u + δu
δy = −y
v + δv

u + δu u
δy = −
v + δv v

δy =
a f a f
v u + δu − u v + δv
a fa f
v + δv v

uv + vδu − uv − uδv
δy =
v v + δva f
vδu − uδv
δy =
a
v v + δv f
Divide by δx and take lim
δx→0

δy vδu − uδv
lim = lim
δx → 0 δ x δx → 0 a
v v + δv ⋅ δx f
δu δv
v −u
δy
lim = lim δx δx (note this step)
δx → 0 δ x δx → 0 v v + δ v a f
As lim , δv → 0
δx→0

δu δv
v −u
δy δx δx
lim = lim
∴ δx → 0 δ x δx → 0 v v + δ v a f
du dv
v −u
dy dx dx
⇒ =
dx a f
v v+0
Differential Calculus 377

du dv
v −u
dy dx dx
=
dx v2

du dv
−u
d u FI v
dx dx
i.e.,
dx v
=
HK v2
Hence Derivative or differential co-efficient of quotient of 2 functions is Denominator into differen-
tial co-efficient of Numerator, minus Numerator into differential co-efficient of Denominator, whole
divided by square of the denominator.

F I
d Nr.
a Dr.f aNr.f − aNr.f aDr.f
d
dx
d
dx
i.e.,
H K
dx Dr.
=
aDr.f 2

Nr.: Numerator
Dr.: Denominator
This rule is known as quotient rule.

Examples:

F
d log x I ex ⋅
d
dx
a f a f d i
log x − log x ⋅
d x
dx
e
(a)
H
dx e x
=
K de i x 2

1
ex ⋅ − log x ⋅ e x
= x
de ix 2

x3
(b) If y = , then
log x

dy dFx3 I log x ⋅ d i
d 3
x − x3 ⋅
d
log x a f
= GH
dx dx log x
JK
= dx
a f
log x
2
dx

1
log x ⋅ 3 x 2 − x 3 ⋅
= x
alog x f 2

log x ⋅ 3 x 2 − x 2
=
alog x f 2
378 Basic Mathematics

d n
Some particular cases of
dx
d i
x = nx n −1

1. When n = 0
d 0
dx
d i
x = 0 x 0 −1 But x0 = 1.


d
dx
af
1 =0

Also we have
d
dx
a f
K ⋅u = K ⋅
du
dx


d
dx
a f
K ⋅1 = K ⋅
d
dx
af
1 = K ⋅0 = 0


d
dx
af
K =0

2. When n = 1,
d 1
dx
d i
x = 1 x 1−1 = 1x 0 = 1


d
dx
af
x =1

3. When n = 2,
d 2
dx
d i
x = 2 x 2 −1 = 2 x

d 2

dx
d i
x = 2x

4. When n = 3,
d 3
dx
d i
x = 3x 3−1

d 3
dx
d i
x = 3x 2

d 4
Similarly,
dx
d i
x = 4x 3,
d 5
dx
d i
x = 5 x 4 ...
d 100
dx
x d i
= 100 x 99 and so on.

1
5. When n = ,
2
Differential Calculus 379

d F I
1
1 −1
1

dx
GH JK
x2 = x2
2

1
d 1 −
d i
1
x = x 2 ∵ x2 = x
dx 2

d
dx
d xi = 2 1x a−m =
1
am

d 1
x=
dx 2 x
6. When n = −1
d −1
dx
d i
x = −1 x −1−1

d F 1I −2
dx H x K
= −1 x

d F 1 I −1
dx H x K x
= 2

7. When n = −2
d −2
dx
xd i
= −2 x −2 −1 = −2 x −3

d F 1I 2
dx H x K
2
=− 3
x
Similarly
F I
d 1 F I
3 d 1 4
H K
dx x 3
=− 4,
H K
x dx x 4
=− 5
x

F I
d 1 5
H K
dx x 5
= − 6 and so on.
x
380 Basic Mathematics

List of Formulae:

dy
y
dx

(1) x n nx n−1
(a) x 1
(b) x 2 2x

(c) x 3 3x 2
(d) x 4 4x3
(e) x 5 5x 4
1
(f) x 2 x

1 1
(g) −
x x2
1 −2
(h)
x2 x3
1 −3
(i)
x3 x4
1 −4
(j)
x4 x5
(k) K (Constant) 0
x
2. e ex
3. a x a x log e a

1
4. log x
x
du dv
5. u ± v ±
dx dx

6. (I function) (II function) I function ⋅


d
dx
af
II + II ⋅
d
dx
af
I

Nr. Dr.
d
dx
a f a f a f
Nr. − Nr. ⋅
d
dx
Dr.
7.
Dr. a f
Dr
2
Differential Calculus 381

Note: Sum, Difference and product rule can be extended i.e.,


d
dx
a f
u ± v ± w ± ... =
du dv dw
± ±
dx du du
± ...

d
dx
a
uvw ... = f
du
dx
dv
⋅ vw ...+ ⋅ uw ...+
dx
dw
dx
uv ... + ...

WORKED EXAMPLES:
dy
1. Find if y = x3 − 3x + 7
dx

Consider y = x 3 − 3x + 7, differentiate with respect to (w.r.t) x.

dy d 3
= x − 3x + 7
dx dx

=
d 3
dx
d i
x −
d
dx
3x +
d
dx
7a f af
3x 2 − 3
d
dx
af
x +0

3x 2 − 3 ⋅ a1f + 0

dy
= 3x 2 − 3.
dx

2. Find y′ if y = 7e x − 4 log e x.
x x
Given: y = 7e − 4 log e
diff. w.r.t.x. (differentiate with respect to x)

y′ =
d
dx
d i
7e x −
d
dx
b
4 log e x g
1
y′ = 7 ⋅ e x − 4 ⋅
x
4
y ′ = 7e x −
x
3. Find f ′(x) if f(x) = 7x + 8 ex − 9
Consider f(x) = 7x + 8 ex − 9
diff. w.r.t. x.
382 Basic Mathematics

a f dxd d7 i + 8 ⋅ dxd e − dxd a9f


f′ x = x x

f ′a x f = 7 log 7 + 8 ⋅ e − 0
x x

f ′a x f = 7 log 7 + 8e
x x

1
4. If y = x + , then find y1
x

1
y= x +
x
diff. w.r.t. x.

y1 =
d
dx
d x i + dxd FGH 1x IJK
d 12
= d i d i
dx
x +
d −1 2
dx
x

1
1
F 1 I
−1
+ G− x
1
− −1

H 2 JK
= x 2 2
2

1 −1 2 1 −3 2
y1 = x − x
2 2
1 1
y1 = −
2 x 2x3 2

Alieter:

1
y= x +
x
x +1
y=
x
diff. w.r.t. x. using quotient rule.

x⋅ a f a f d xi
d
dx
x +1 − x +1 ⋅
d
dx
y1 =
d xi 2

x 1 + 0 − a x + 1f ⋅
1
2 x
x
Differential Calculus 383

x 1
x− −
2 x 2 x
x

x x 1
= − −
x 2 x ⋅x 2 x ⋅x

1 1 1
= − −
x 2 x 2x x

2 −1 1
= − 1+1 2
2 x 2x

1 1
y1 = − .
2 x 2x3 2

dy
5. Find if y = x38x.
dx

y = x 3 8x .
diff. w.r.t. x using product rule.
dy d x
dx
= x3 ⋅
dx
d i
8 + 8x ⋅
d 3
dx
x d i
dy
= x 3 ⋅ 8 x log 8 + 8 x ⋅ 3 x 2
dx

x2 + 1
af
6. If f x =
x3 − 7
, then find f ′(x)

x2 + 1
af
f x =
x3 − 7
diff. w.r.t. x using quotient rule.

dx − 7i ⋅ dxd dx + 1i − d x + 1i ⋅ dxd dx − 7i
3 2 2 3

f ′a x f =
d x − 7i3 2

d x − 7i LMN dxd d x i + dxd a1fOPQ − d x + 1i LMN dxd d x i − dxd a7fOPQ


3 2 2 3

=
d x − 7i3 2
384 Basic Mathematics

d x − 7i a2 xf − dx + 1id3x i
3 2 2

d x − 7i 3 2

2 x 4 − 14 x − 3 x 4 − 3 x 2
af
f′ x =
d x − 7i
3 2

− x 4 − 3 x 2 − 14 x
af
f′ x =
d x − 7i
3 2

x 2 dy
7. If y = + − 2 x 2 , then find .
2 x dx
x 2
y= + − 2x 2
2 x
diff. w.r.t.x.
dy d x F I
d 2 d F I d i
2x2
=
dx dx 2
+
H K
dx x

dx H K
=
1 d
2 dx
a xf + 2 dxd FH 1x IK − 2 dxd dx i 2

1 F 1 I − 2 ⋅ a2 x f
= ⋅1 + 2 −
2 H xK 2

dy 1 2
= − − 4 x.
dx 2 x 2

xe x dy
8. If y = , then find .
a f
log x + 7 dx

xe x
y= .
log x + 7
diff. w.r.t. x using quotient rule.

dy
alog x + 7f ⋅ dxd dxe i − d xe i ⋅ dxd alog x + 7f
x x

=
dx alog x + 7f 2

alog x + 7f LMNx ⋅ dxd e + e ⋅ dxd a xfOPQ − xe LMN dxd alog xf + dxd a7fOPQ
x x x

=
alog x + 7f 2
Differential Calculus 385

alog x + 7f x ⋅ e + e ⋅1 − xe LMN 1x + 0OPQ


x x x

=
alog x + 7f 2

dy alog x + 7f d xe + e i − e
x x x
=
dx alog x + 7f 2

xn − nx dy
9. If y = x , then find .
e dx

xn − nx
y=
ex
diff. w.r.t. x using quotient rule.

d n
dy
ex ⋅
dx
dx − nx − xn − nx
d x
dx
i d
e i d i
=
dx de ix 2

ex
LM d dx i − d dn iOP − d x
n x n
i
− nx ⋅ex
= N dx dx Q
de i x 2

=
e x nx n −1 − n x log n − x n − n x e x d i
de i x 2

e x nx n −1 − n x log n − x n + n x
=
de i x 2

dy nx n −1 − n x log n − x n + n x
= .
dx ex
10. If f(x) = (x2 + 1) (x3 + 7x + 8) ex, then find f ′(0).

af d id
f x = x 2 + 1 x 3 + 7x + 8 ⋅ e x i
diff. w.r.t. x using extended product rule.

af d id
f ′ x = x2 + 1 x3 + 7x + 8 ⋅ i dxd de i + dx + 1i e
x 2 x

d 3
dx
d i d
x + 7x + 8 + x 3 + 7x + 8 e x ⋅
d 2
dx
i
x +1 d i
386 Basic Mathematics

a f d id i d i d i d i
f ′ x = x 2 + 1 x 3 + 7 x + 8 ⋅ e x + x 2 + 1 e x ⋅ 3x 2 + 7 + x 3 + 7x + 8 ⋅ e x ⋅ 2 xa f
∴ f ′a0f = a0 + 1fa0 + 8f e + a0 + 1f e a0 + 7f + a0 + 0 + 8f e a2 ⋅ 0f
0 0 0

=8+7+0

af
f ′ 0 = 15

16.5 DIFFERENTIATION OF COMPOSITE FUNCTIONS:


Chain rule: If y = g(u) and u = f (x) are 2 differentiable functions, then the composite function
y = g[f (x)] can be differentiated by using chain rule, which can be stated as
dy dy du
= ⋅
dx du dx

i.e.
dy
dx
af af
= g′ u ⋅ f ′ x

i.e.
d
dx
b a f g = g ′ f a x f ⋅ f ′a x f
g f x

Examples:
1. If y = log (x2 − 4x + 8), then
dy 1 d 2
= 2 ⋅
dx x − 4 x + 8 dx
x − 4x + 8 d i
= 2
1
x − 4x + 8
a
⋅ 2x − 4 f
2x − 4
=
x2 − 4x + 8
Alieter: Consider y = log (x2 − 4x + 8)
Let y = logu where u = x2 − 4x + 8
diff. w.r.t. x.
dy 1 du
= ⋅ u = x 2 − 4 x + 8 diff. w.r.t. x
dx u dx
dy 1
= ⋅ 2x − 4
dx u
a f ∴
du
dx
= 2x − 4

dy 1
= ⋅ 2x − 4
dx u
a f
Differential Calculus 387

dy
=
1
dx x 2 − 4 x + 8
⋅ 2x − 4 a f
dy 2x − 4
= 2
dx x − 4 x + 8

af 2
2. If f x = e x , then

af
f ′ x = ex ⋅
2 d 2
dx
x d i
af
f ′ x = e x ⋅ 2 x.
2

Note: Chain rule can be extended.


i.e., If y = f[g(h(x))], then
dy
dx
= f′ g h x b a fg ⋅ g′ bha xfg ⋅ h′axf
Example. If y = e d i
8
x2 +4
, then

dy
=e
d x 2 + 4i ⋅ d x 2 + 4
8

d i 8

dx dx

dy
=e
d x 2 + 4i ⋅ 8 x 2 + 4 7 ⋅ d x 2 + 4
8

d i d i
dx dx

=e
d x + 4i
2 8

d
⋅ 8 x 2 + 4 ⋅ 2 x. i 7

WORKED EXAMPLES:
dy
1. Find if y = log (xn − ex)
dx

y = log x n − e x d i
diff. w.r.t. x.
dy
= n
1
dx x − e dx
x

d n
x − ex d i
1
= ⋅ nx n −1 − e x
x −e
n x

nx n −1 − e x
= .
xn − ex
388 Basic Mathematics

dy
2. Find if y = x 2 + 4 x − 9 .
dx

Consider y = x + 4 x − 9
2

diff. w.r.t x.
dy
=
1

d 2
dx 2 x + 4 x − 9 dx
2
x + 4x − 9 d i
dy 1
= 2x + 4 − 0
dx 2 x + 4 x − 9
2

dy
=
1
dx 2 x + 4 x − 9
2
⋅2 x + 2 a f
dy x+2
= .
dx x + 4x − 9
2

3. If y = 7
d x + 9 x −6 i , then find
3 dy
.
dx

y=7
d x + 9 x −6i
3

diff. w.r.t. x.

d x 3 + 9 x −6 i ⋅ log 7 ⋅ d x 3 + 9 x − 6
dy
dx
=7
dx
d i
=7
d x + 9 x −6 i ⋅ log 7 3x 2 + 9 a1f − 0
3

dy
dx
= 7 x +9 x − 6 ⋅ log 7 ⋅ 3 ⋅ x 2 + 3 .
3
d i
af
4. If f x = x 3 e 5 x
2
+8
, then find f ′(x)

af
Consider f x = x 3 e 5 x
2
+8

diff. w.r.t. x using product rule.

af
f ′ x = x3 ⋅
dx
e e
d 5 x 2 +8
+ e5 x +8 ⋅
2
j
d 3
dx
x d i
= x 3 ⋅ e5 x
2
+8

d
dx
d i
5x 2 + 8 + e 5 x +8 ⋅ 3x 2
2
d i
af
f ′ x = x 3 ⋅ e5 x
2
+8
a10 x + 0f + e 5x 2 +8
⋅ 3x 2
Differential Calculus 389

x +1 dy
5. If y =
dx i 3 , then find .
2
+ 8x − 9 dx

Consider
x +1
y=
dx 2
+ 8x − 9 i 3

diff. w.r.t. x using quotient rule.

dy dx 2
+ 8x − 9 ⋅ i 3 d
dx
a f a f d
x +1 − x +1 ⋅
d 2
dx
x + 8x − 9 i 3

=
dx LMd x + 8x − 9i OP 3 2

N Q
2

dx 2
i a f a f LMN d
3
+ 8x − 9 ⋅ 1 + 0 − x + 1 ⋅ 3 x 2 + 8x − 9 ⋅ i dxd d x + 8x − 9iOPQ 2 2

=
d x + 8x − 9i 2 6

x + 8 x − 9i − a x + 1f L3 d x + 8x − 9i a2 x + 8fO
dy d MN QP .
2 3 2 2

=
dx d x + 8x − 9i 2 6

xe 3 x + 7 dy
6. If y =
a
log 7 x − 6
, then find
fdx
.

xe 3 x + 7
y=
log 7 x − 6 a f
diff. w.r.t. x using quotient rule.

dy a
log 7 x − 6 ⋅ f d
dx
xe 3 x + 7 − xe 3 x + 7 ⋅
d
dx
log 7 x − 6 a f
=
dx log 7 x − 6
2
a f
a
log 7 x − 6 x f LMN dxd de i + e 3x+7 3x + 7 d

dx
a fOPQ
x − xe 3 x + 7 ⋅
1

d
7 x − 6 dx
LM
7x − 6
N a fOPQ
=
a f
log 7 x − 6
2

a
log 7 x − 6 x ⋅ e 3 x + 7 ⋅f LNM d
dx
a f
3x + 7 + e 3 x + 7 ⋅ 1 − xe 3 x + 7
1 OP
7x − 6Q⋅7 LM
N a fOQP
=
log 7 x − 6
2
a f
390 Basic Mathematics

dy
a f
log 7 x − 6 xe 3 x + 7 ⋅ 3 + e 3 x + 7 − xe 3 x + 7 ⋅
7
7x − 6
=
dx a
log 7 x − 6 f 2

16.6 DIFFERENTIATION OF IMPLICIT FUNCTIONS:


Consider the function, y = x2 +ex − logx. Here y is expressed as a function of x. i.e., y = f (x). Such
functions are called explicit functions.
Now consider the function xy + log y + ex = 0. Here y is not expressed explicitly as a function of x.
Such functions are called implicit functions. They are of the form f (x, y) = 0.

dy dy
To find , differentiate the given function shift all the terms containing to Left Hand Side and
dx dx
dy dy
the remaining terms to Right Hand Side. Take common and shift the co-efficient of to Right
dx dx
Hand Side.

WORKED EXAMPLES:
dy
1. Find if x3 + y3 = a3.
dx
Consider x3 + y3 = a3
diff. w.r.t. x.

LMQ a is constant d da i = 0OP


3

MM d dx
d a yf P
MM dxausing chain ruledxf PPP
d y i = 3y ⋅
dy 3 2
3x 2 + 3y 2 ⋅ =0
dx
MN PQ
dy
3 x 2 + 3y 2 =0
dx
dy
3y 2 = −3x 2
dx

dy −3x 2
=
dx 3y 2

dy − x 2
= 2 .
dx y
Differential Calculus 391

dy
2. If y + x2 + ey = 0, then find .
dx
Solution: Consider y + x2 + ey = 0
diff. w.r.t. x.
dy dy
+ 2x + ey ⋅ =0
dx dx
dy dy
+ ey ⋅ = −2 x .
dx dx
dy
1 + e y = −2 x .
dx
dy −2 x
= .
dx 1 + e y
dy
3. If ex + ey = logx, then find when x = 1 and y = 0
dx
Solution:
Consider ex + ey = logx.
diff. w.r.t. x.
dy 1
ex + ey =
dx x
dy 1
ey ⋅ = − ex
dx x

1
− ex
dy x
=
dx ey

1 1
dy −e
when x = 1 and y = 0 = 1 0
dx e

dy 1− e
= =1− e .
dx a1, 0 f 1

4. If y = x + x + x + x + ... ∞

dy
Then find .
dx
392 Basic Mathematics

Solution: y = x + x + x + x + ... ∞

y= x+y
Squaring,

y2 = x + y
diff. w.r.t. x.
dy dy
2y ⋅ =1+
dx dx
dy dy
2y ⋅ − =1
dx dx
dy
dx
a f
2y −1 = 1 ⇒
dy
=
1
dx 2 y − 1
dy
5. If y = ax ax ax ... ∞ , then find .
dx

y = ax ax ax ... ∞

y = axy
Squaring

y 2 = axy.
diff. w.r.t. x (using product rule in RHS, Chain rule in LHS)
dy dy LM d
a fOPQ
2y
dx
=a x⋅
dx N
+ y⋅
dx
x

dy dy LM OP
2y
dx
=a x
dx
+y
N Q
dy dy
2y = ax + ay
dx dx
dy dy
2y − ax = ay
dx dx
dy
dx
a
2 y − ax = ay f
dy ay
= .
dx 2 y − ax
Differential Calculus 393

16.7 DIFFERENTIATION OF PARAMETRIC FUNCTIONS:


If both x and y are expressed as a function of another variable say t then the function y = f (x) is said
to be in parametric form. The variable t is called a parameter.
dy
To find we use.
dx

dy
dy dt
=
dx dx
dt

WORKED EXAMPLES:
dy
1. Find if x = at2 and y = 2 at.
dx
Consider y = 2 at
diff. w.r.t. t.
dy
dt
= 2a 1 af
dy
= 2a
dt
Now Consider x = at2
diff. w.r.t. t.
dx
dt
= a 2ta f
dx
= 2 at
dt
Now

dy
dy dt 2a
= =
dx dx 2 at
dt

dy 1
= .
dx t
dy
2. If x = 7t + et and y = et − 7t, then find when t = 0.
dx
Consider y = et − 7t.
394 Basic Mathematics

diff. w.r.t. t.
dy
= e t − 7t log 7.
dt
Now consider
x = 7t + e t
diff. w.r.t. t.
dx
= 7t log 7 + e t
dt

dy
dy dt
=
dx dx
dt

e t − 7 t log 7
=
7t log 7 + e t

dy e 0 − 7 0 log 7
= 0
dx when t =0 7 log 7 + e 0

dy 1 − log 7
=
dx when t = 0 log 7 + 1
3
3. Differentiate e x with respect to log x.
3
Solution. Let u = e x and v = log x.
du
To find:
dv

du
du dx
=
dv dv
dx
3
Consider u = e
x

diff. w.r.t. x.
du
dx
3
= ex ⋅
d 3
dx
x d i
du 3
= e x ⋅ 3x 2
dx
Differential Calculus 395

v = log x
diff. w.r.t. x
dv 1
=
dx x
3
du e x ⋅ 3 x 2
=
∴ dv 1
x

du 3
= e x ⋅ 3x 3 .
dv
2
−9
4. Differentiate (x2 + 8x − 1)4 with respect to e x
2
−9
Solution. Let u = (x2 + 8x − 1)4 and v = e x
du
To find:
dv

du
du dx
=
dv dv
dx
Consider u = (x2 + 8x − 1)4
diff. w.r.t. x.
du
dx
d 3 d
= 4 x 2 + 8x − 1 ⋅
dx
x 2 + 8x − 1i d i
du
dx
d 3
= 4 x 2 + 8x − 1 ⋅ 2 x + 8 i a f
2
−9
Now, v = ex
diff. w.r.t. x.
dv
dx
= e x −9 ⋅
2 d 2
dx
x −9 d i
dv
= e x −9 ⋅ 2 x
2

dx

d ia f
du 3
du dx 4 x + 8 x − 1 2 x + 8
2

Hence = = .
dv dv e x −9 ⋅ 2 x
2

dx
396 Basic Mathematics

5. Differentiate 4 + log x with respect to e


d
log x 2 + 9 i

Let u = 4 + log x and v = e


d
log x 2 + 9 i

⇒ v = x2 + 9 e b a fg = f a x f aformula f
log f h

du
To find:
dv

du
du dx
=
dv dv
dx

Consider u = 4 + log x
diff. w.r.t. x.
du
=
1

d
dx 2 4 + log x dx
4 + log x a f
du 1 1
= ⋅
dx 2 4 + log x x

du 1
=
dx 2 x 4 + log x
Now v = x2 + 9.
diff. w.r.t. x.
dv
= 2x + 0
dx
dv
= 2x
dx

du 1
du dx 2 x 4 + log x
∴ = =
dv dv 2x
dx

du 1
∴ = 2 .
dv 4 x 4 + log x
Differential Calculus 397

16.8 LOGARITHMIC DIFFERENTIATION:


If it is required to differentiate (function)function or (constant)function then we consider log on both sides,
apply logmn = nlogm and then differentiate.

WORKED EXAMPLES:
dy
1. Find if y = xx
dx

y = xx
Consider log on both sides

log y = log x x

log y = x log x
diff. w.r.t. x.
1 dy

y dx
= x⋅
d
dx
a f
log x + log x ⋅
d
dx
x af
1 dy 1
⋅ = x ⋅ + log x ⋅ 1
y dx x

1 dy
⋅ = 1 + log x
y dx

dy
dx
a
= y 1 + log x f

d x
dx
d i a
x = x x 1 + log x f
dy
2. Find if x y = y x .
dx

xy = yx
Consider log on both sides

log x y = log y x

y log x = x log y
diff. w.r.t. x.

y⋅
d
dx
a f
log x + log x ⋅
dy
dx
= x⋅
d
dx
a f
log y + log y ⋅
d
dx
af
x
398 Basic Mathematics

1 dy 1 dy
y⋅ + log x ⋅ = x⋅ ⋅ + log y ⋅ 1
x dx y dx

y dy x dy
+ log x ⋅ = ⋅ + log y
x dx y dx

dy x dy y
log x ⋅ − = log y −
dx y dx x

dy FG x IJ y
dx H
log x −
y K
= log y −
x

y
log y −
dy x.
=
dx log x − x
y

1+ x dy
3. If y = , then find .
1− x dx

1+ x
y=
1− x
Consider log on both sides.

1+ x
log y = log
1− x

log y = logF
1+ xI
1

H1− xK
2

log y = logF
1 1+ xI
2 H1− xK

log y = loga1 + x f − loga1 − x f


1
2
diff. w.r.t. x.

LM
1 dy 1 1 1 d
a fOPQ
⋅ =
N − ⋅
y dx 2 1 + x 1 − x dx
1− x

1 dy 1 L 1
= M
1
y dx 2 N 1 + x 1 − x
⋅ − a−1fOPQ
Differential Calculus 399

LM
dy y 1 1 OP
N
= +
dx 2 1 + x 1 − x Q
dy y L 1 − x + 1 + x O
= M P
dx 2 N a1 + x fa1 − x f Q

1+ x
dy 1− x 2 LM OP
N a fa f Q
= ⋅
dx 2 1+ x 1− x

dy 1+ x 1 1
dx
= ⋅
a fa f
1− x 1+ x 1− x
=
1+ x ⋅ 1− x a f 32

Alieter:

1+ x
y=
1− x
diff. w.r.t. x.

dy 1 d 1+ x F I
dx
=
2

1 + x dx 1 − x H K
1− x

dy 1 a1 − xf ⋅ dxd a1 + xf − a1 + xf ⋅ dxd a1 − xf
dx
=
2
1+ x

a1 − xf 2

1− x

a fa f a fa f
1 − x 1 − x 1 − 1 + x −1
2 1+ x

a f
1− x 2

1− x 1− x +1+ x
2 1+ x

1− x 2a f
1− x 2

2 1+ x 1− x a f 2

dy 1 1
= =
dx
a f
1+ x ⋅ 1− x 2−
1
2 a1 + xf ⋅ a1 − xf 3
2
400 Basic Mathematics

dy
4. If yey = xx, then find .
dx
Consider yey = xx
Consider log on both sides

d i
log ye y = log x x Q log mn = log m + log n

log y + log e y = log x x

log y + y log e = x log x


log y + y = x log x

diff. w.r.t. x. Q log e = 1

1 dy dy
⋅ +
y dx dx
= x⋅
d
dx
d
log x + log x x
dx
a f
1 dy dy 1
⋅ + = x ⋅ + log x ⋅ 1
y dx dx x

dy 1 LM OP
+ 1 = 1 + log x
dx y N Q
dy 1 + log x
=
dx 1
+1
y

a
dy y 1 + log x
= .
f
dx 1+ y
dy
5. If ey = ax+y, then find .
dx

ey = a x+y
Consider log on both sides

log e y = log a x + y

a f
y log e = x + y log a

y ⋅ 1 = a x + y f log a
diff. w.r.t.x.
dy dyLM OP
dx
= log a 1 +
dx N Q Q log a is a constant.
Differential Calculus 401

dy dy
= log a + log a ⋅
dx dx
dy dy
− log a ⋅ = log a.
dx dx
dy
dx
a f
1 − log a = log a.

dy log a
= .
dx 1 − log a

16.9 SUCCESSIVE DIFFERENTIATION:


If y = f (x), then
dy
dx
af
= y1 = y ′ = f ′ x is first order derivative of y with respect to x. It is a function of x. The deriva-

tive of this function with respect to x is


d2 y
dx 2
af
= y2 = y ′′ = f ′′ x and is called second order derivative.

F I
d dy d2y
af
i.e., H K
dx dx
= 2 = f ′′ x = y ′′ = y2 .
dx

WORKED EXAMPLES:

d2y
1. Find if y = x2 + 3x + 8.
dx 2

Solution: y = x 2 + 3 x + 8
diff. w.r.t. x.
dy
dx
af
= 2x + 3 1 + 0

dy
= 2x + 3
dx
diff. again w.r.t. x.

d2y
dx 2
af
=2 1 +0

d2y
= 2.
dx 2
402 Basic Mathematics

d2y
2. If y = x e , then find
2 x
.
dx 2

y = x 2e x .
diff. w.r.t. x using product rule.
dy
dx
= x2 ⋅
d x
dx
d i
e + ex ⋅
d 2
dx
x d i
dy
= x 2 ⋅ e x + e x ⋅ 2x
dx
dy
dx
d
= e x x 2 + 2x i
diff. again w.r.t. x using product rule,

d2 y
dx 2
= ex ⋅
d 2
dx
d
x + 2x + x2 + 2 x
d x
dx
ei d i
d
= ex 2x + 2 + x2 + 2x ⋅ ex i
d2 y
2
= ex 2x + 2 + x2 + 2 x
dx
d2 y
2
= e x x2 + 4x + 2 .
dx

d2y
3. If x = t2 and y = 4t, then find at t = 1.
dx 2
Consider x = t2
diff. w.r.t. t.
dx
= 2t
dt
Consider y = 4t.
diff. w.r.t. t.
dy
dt
= 4⋅ 1 af
dy
= 4.
dt
dy
dy dt 4
= =
dx dx 2t
dt
Differential Calculus 403

dy 2
=
dx t
diff. again w.r.t. x.

d2 y F I af
1 d
dx 2 H K
=2 − 2 ⋅
t dx
t [Note this step]

d2y 2 1 dx
2
=− 2 ⋅ Q = 2t
dx t 2t dt

d2 y 1 dt 1
2
=− 3 = .
dx t dx 2t

d2y 1
=− 3.
dx 2 when t =1 1

d2 y
= −1.
dx 2 when t =1
4. If y = e2t and x = log 3t, then

d2y
Find .
dx 2
y = e 2t
diff. w.r.t. t
dy
dt
= e2t ⋅
d
dt
a f
2t

dy
= e 2 t ⋅ 2 = 2e 2t
dt
x = log 3t
diff. w.r.t. t.
dx 1 d
= ⋅
dt 3t dt
3t a f
dx 1
= ⋅3
dt 3t
dx 1
=
dt t

dy
dy dt 2e 2 t
= =
∴ dx dx 1
dt t
404 Basic Mathematics

dy
= 2te 2 t
dx
diff. w.r.t. t.

d2 y LM d i
d 2t d
a f OP
dx 2
N
= 2 t⋅
dx
e + e 2t ⋅
dx
t
Q
= 2 LMt ⋅ e ⋅ a2t f + e ⋅ OP
2
d y d dt
N dx dx Q
2t 2t
2
dx

= 2 LMte ⋅ 2 + e ⋅ OP
2
d y dt dt
N dx dx Q
2t 2t
2
dx

d2 y dt
2
= 2 e 2t ⋅ 2t + 1
dx dx dx 1
Q =
dt t
d2 y dt
2
= 2e 2 t ⋅ t 2t + 1 =t
dx dx
5. If y = ae mx + be − mx , then prove that y2 − m 2 y = 0

y = ae mx + be − mx
diff. w.r.t. x.

y1 = ae mx ⋅
d
dx
a f
mx + be − mx ⋅
d
dx
mx a f
af
y1 = ae mx m + be − mx − m a f
y1 = m ae mx − be − mx

diff. again w.r.t. x.

LM d
a f
mx − be − mx ⋅
d
a fOPQ
N
y2 = m ae mx ⋅
dx dx
− mx

af a f
y2 = m ae mx ⋅ m − be − mx − m

y2 = m ae mx amf + be m − mx

y2 = m 2 ae mx + be − mx

y2 = m 2 y
Differential Calculus 405

y2 − m 2 y = 0
Hence proved.

MISCELLANEOUS PROBLEMS:

I. One Mark Problems:


1. Differentiate xe + ex − ee with respect to x.
Solution:
Let y = xe + ex − ee
diff. w.r.t. x.
dy
= ex e−1 + e x − 0
dx
dy
= ex e −1 + e x
dx
2. Differentiate 2x + x2 − logx with respect to x.
Let y = 2x + x2 − logx
diff. w.r.t. x.
dy 1
= 2 x log 2 + 2 x −
dx x

3. Differentiate e d
2 log x + x 2 i w.r.t. x.

Let y = e
d
2 log x + x 2 i
diff. w.r.t. x.
2 d log x + x 2 i d
dy
dx
=e ⋅
dx
ed
2 log x + x 2 ij
d
2 log x + x 2 i ⋅ 2 F 1 + 2 xI
=e
Hx K
d
2 log x + x 2 i F 2 + 4 xI .
=e
Hx K
2
+4 x−7
4. If y = 5 x , then find y1
2
+4 x−7
y = 5x
diff. w.r.t. x.
406 Basic Mathematics

y1 = 5 x
2
+ 4x −7
log 5
d 2
dx
d
x + 4x − 7 i
y1 = 5 x
2
+4 x−7
a
⋅ log 5 ⋅ 2 x + 4 f
5. Differentiate e
d
log x 2 + 4 x i w.r.t. x.

Let y = e
d
log x 2 + 4 x i

y = x2 + 4x af
Q e log f a x f = f x
diff. w.r.t. x.
dy
= 2 x + 4.
dx

1 dy
6. If y = , then find .
3
x 2 dx

2
1 1 −
y= = =x 3.

d i
3 1
x2 x2 3

2

y=x 3.

diff. w.r.t. x.
2 −5
dy 2 − −1 −2
=− ⋅x 3 = x 3
dx 3 3
2
=− .
3x 5 3
dy
7. If y = 3−8x, then find
dx

y = 3−8 x
diff. w.r.t. x.
dy
dx
= 3−8 x ⋅ log 3 ⋅
d
dx
−8 x a f
dy
dx
= 3−8 x ⋅ log 3 ⋅ −8 a f
Differential Calculus 407

8. If y = x 2 − 4e x , then find y′

y = x 2 − 4e x
diff. w.r.t. x.

y′ =
1
2 x 2 − 4e x

d 2
dx
d
x − 4e x i
1
y′ = ⋅ 2 x − 4e x
2 x − 4e
2 x

x − 2e x
y′ =
x 2 − 4e x

af
9. If f x =
4
x −9
2 , then find f ′(x)

af d
f x = 4 x2 − 9 i −1

diff. w.r.t. x.

a f LNM d i OQP ⋅ dxd d x


f ′ x = 4 −1 x 2 − 9
−1−1 2
−9 i
f ′a x f = 4 L −d x − 9i O 2 x
−2
MN 2
PQ
f ′a x f =
−8 x
d x − 9i
2 2

1
10. If y = , then find y1
3
3x
1 1
y= = = 3− x 3
d3 i
x 13 3 x3

y = 3− x 3
diff. w.r.t. x.

F I d x
y1 = 3− x 3 ⋅ log 3 ⋅
H K dx

3

⋅ log 3 ⋅ F − I
1
y1 = 3 − x 3
H 3K
408 Basic Mathematics

log 3 log 3
y1 = − −x 3
= − 1− x 3 .
3⋅3 3

II. Two Marks Problems:

dy
1. If x2 + y2 = 10, then find at (1, − 1)
dx
Consider x2 + y2 = 10
diff. w.r.t. x.
dy
2x + 2y ⋅ =0
dx
dy
2y = −2 x.
dx

dy −2 x
=
dx 2y

dy x
=−
dx y

dy −1
dx a1, −1f
=
a f
−1

dy
= 1.
dx a1, −1f

dy
2. If x = 4t and y = 5t2, then find .
dx

dy
dy dt
Solution: =
dx dx
dt
Now
y = 5t2
diff. w.r.t. t.
dy
dt
= 5 2ta f
dy
= 10t
dt
Differential Calculus 409

Next, x = 4 t
diff. w.r.t. t.
dx
= 4 ⋅ 1 = 4.
dt

dy
dy dt 10t 5t
= = = .
dx dx 4 2
dt

af
3. If f x = log x 2 a, then find f ′(a)

af
f x = log x 2 a =
log e a
log e x 2

log e a
=
2 log e x

af
f x =
log e a
2

1
log e x
diff. w.r.t. x.

F I d log x
af
f′ x =
log e a
2
GH b
⋅ −
1
log e x g JK dx a f
2

af
f′ x = −
log e a

1

1
2 b
log e x g 2
x

af
f′ a =−
log e a
4 log e a ⋅ a

af
f′ a =−
1
4a

1− x dy
4. If y = log , then find
1+ x dx

y = log F
1− xI
1

H1+ xK
2

y = log F
1 1− xI
2 H1+ xK
410 Basic Mathematics

y=
1
2
a f a f
log 1 − x − log 1 + x

diff. w.r.t. x.
dy 1 1LM d
a f1 d
a fOPQ
=
N ⋅
dx 2 1 − x dx
1− x − ⋅
1 + x dx
1+ x

dy 1 L 1
= M a −1f − ⋅ 1O
1 + x PQ
1
dx 2 N 1 − x

dy 1 L −1 1 O
dx 2 MN1 − x 1 + x PQ
= −

1 L −1 − x − 1 + x O
= M P
2 N a1 − x fa1 + x f Q

dy 1 L −2 O
dx 2 MN1 − x PQ
= 2

dy −1
= .
dx 1 − x 2

e 2
j
5. If y = log x + 1 + x , then Prove that
dy
dx
=
1
1 + x2
.

Pr
Proof: e
oof: Consider y = log x + 1 + x
2
j
diff. w.r.t. x.
dy
=
1

dx x + 1 + x dx
2
d
x + 1+ x2 e j
dy
=
1
1+
1 LM ⋅
d
1 + x2 d i OP
dx x + 1 + x 2 2 1+ x MN
2 dx
QP
dy
=
1 LM1 + 1 ⋅ a2 xfOP
dx x + 1 + x 2 MN 2 1 + x 2
PQ
dy
=
1 LM 1 + x + x OP
2

dx x + 1 + x 2 MN 1 + x PQ
2
Differential Calculus 411

dy 1
= .
dx 1 + x2
Hence proved.
6. If xmyn = am+n, then prove that
dy my
=− .
dx nx
Consider xmyn = am+n.
Taking log on both sides log (xmyn) = log am+n

log x m + log y n = log a m + n

a
m log x + n log y = m + n log a.f
diff. w.r.t. x.

m⋅
1
x
1 dy
+ n⋅ ⋅
y dx
=0 a f
Q m + n log a is constant

m n dy
+ ⋅ =0
x y dx

n dy m
=−
y dx x

dy my
=− .
dx nx
Hence proved.
dy y log a
7. If y = ax+y, then prove that dx = 1 − y log a

Consider y = ax+y
Consider log on both sides

log y = log a x + y

a f
log y = x + y log a
diff. w.r.t. x.
1 dy LM dy OP
y dx N
= log a 1 +
dx Q
1 dy dy
= log a + log a ⋅
y dx dx
412 Basic Mathematics

1 dy dy
− log a ⋅ = log a
y dx dx

LM
dy 1 OP
− log a = log a
dx yN Q
dy log a
=
dx 1
− log a
y

dy log a
=
dx 1 − y log a
y

dy y log a
=
dx 1 − y log a
Hence proved.
dy y
8. If yey = x, then prove that =
a f
dx x 1 + y
Consider
yey = x.
taking log on both sides

d i
log y ⋅ e y = log x

log y + log e y = log x

log y + y ⋅ log e = log x

log y + y = log x Q log e = 1


diff. w.r.t. x.
1 dy dy 1
+ =
y dx dx x

FG IJ
dy 1 1
dx yH K
+1 =
x

dy F 1 + y I 1
G J=
dx H y K x
Differential Calculus 413

dy y
⇒ =
dx x 1 + ya f
Hence proved.

Alieter:
Consider yey = x.
diff. w.r.t. x. using product rule.

y⋅
d y
dx
d i
e + ey ⋅
dy
dx
=1

dy dy
y ⋅ ey ⋅ + ey ⋅ =1
dx dx

d
dy y
dx
e ⋅ y + ey = 1i
dy 1
=
a f
x
dx e y y + 1 But ye y = x , e y =
y
dy 1
=
dx x y + 1
y
a f
dy y
=
dx x y + 1a f
Hence proved.

III. 4 Marks Problems:

1. If x 1 + y + y 1 + x = 0 and x ≠ y , prove that

dy −1
=
dx 1 + x a f 2

Consider

x 1+ y + y 1+ x = 0

x 1 + y = −y 1 + x
Squaring

dx 1+ y i = d− y
2
1+ x i 2
414 Basic Mathematics

a f a f
x 2 1 + y = y2 1 + x

x 2 + x 2 y = y2 + y 2 x

x 2 + x 2 y − y2 − y 2 x = 0

a
x 2 − y 2 + xy x − y = 0 f
a x − yfa x + yf + xy ax − yf = 0
a x − yf x + y + xy = 0
⇒ x − y = 0 or x + y + xy = 0

Q x ≠ y, x + y + xy = 0
y + xy = − x

a f
y 1 + x = −x

−x
y=
1+ x
diff. w.r.t. x.

dy
a1 + xf ⋅ FH dxd a− xf − a− xf ⋅ dxd a1 + xfIK
dx
=
a1 + xf 2

dy a1 + x fa −1f + x a1f −1 − x + x −1
dx
=
a1 + xf 2
=
a1 + xf a1 + xf
2
= 2

Hence proved.
2. If x = at2, y = 2at, then prove that

d2y 1
2
=−
dx 2 at 3
Consider x = at2
diff. w.r.t. t.
dx
dt
= a ⋅ 2t a f ...(1)

y = 2at
diff. w.r.t. t.
dy
dx
= 2a 1 af
Differential Calculus 415

dy
= 2a ...(2)
dt

dy
dy dt 2a 1
= = =
∴ dx dx 2 at t
dt

dy 1
=
dx t
diff. w.r.t. x.

d2 y 1 dt
2
=− 2 ⋅
dx t dx

d2y 1 1F I
dx 2
=− 2 ⋅
t H K
2 at

d2y 1
2
=−
dx 2 at 3
Hence proved.
3. Differentiate x from 1st principles:

Let y = x
Let δx be an increment given to x.
δy be the corresponding increment in y

y + δy = x + δx

δy = x + δx − y

δy = x + δx − x

Divide by δx and take lim


δx→0

δy x + δx − x
lim = lim
δx →0 δx δx → 0 δx
Add and subtract x in the Denominator of RHS.

δy x + δx − x
lim = lim
δx →0 δx δx → 0 x + δx − x
416 Basic Mathematics

a x + δx f 1 1
δy 2 − x2
lim = lim
δx → 0 δx δx → 0 x + δx − x

x n − an
RHS is of the form lim
x→a x − a

with x + δx in place of x
x in place of a.
and 1/2 in place of n.
As δx → 0
x + δx → x.
∴ By applying the formula.

x n − an
lim = na n −1
x →a x − a

we get

a f
1 1
δy x + δx − 2 x2
lim = lim
δx →0 δx δx →0 x + δx − x
1
dy 1 2 −1
⇒ = x
dx 2
1
dy 1 − 2 1
= x =
dx 2 2 x


d
dx
d x i = 2 1x .
4. If xmyn = (x + y)m+n, then prove that
dy y
= .
dx x
Proof: xmyn = (x + y)m+n
Proof:
Consider log on both sides

d i a f a f
log x m y n = m + n log x + y

log x + log y = a m + nf log a x + y f


m n

m log x + n log y = a m + nf log a x + yf


diff. w.r.t. x.
Differential Calculus 417

m⋅
1
x
+ n⋅
1 dy
y dx
a
= m+n ⋅
1

d
x + y dx
x+yf a f
m n dy m + n dy LM OP
+ ⋅ =
x y dx x + y
1+
dx N Q
m n dy m + n m + n dy
+ ⋅ = + ⋅
x y dx x + y x + y dx

n dy m + n dy m + n m
⇒ − ⋅ = −
y dx x + y dx x + y x

LM
dy n m + n OP a f a f
m+n x−m x+y
⇒ −
N
dx y x + y
=
Q x x+y a f
dy L n a x + yf − a m + nf y O mx + nx − mx − my
M y a x + yf PQ = x a x + yf
dx N

dy L nx + ny − my − ny O nx − my
dx MN y PQ = x
dy L nx − my O nx − my
dx MN y PQ
=
x

dy y
=
dx x
Hence proved.

e j d i
m
5. If y = x + x 2 + 1 , then prove that 1 + x 2 y2 + xy1 − m 2 y = 0 .

Consider

e j
m
y = x + x2 + 1

diff. w.r.t. x

e j e j
m −1 d
y1 = m x + x 2 + 1 ⋅ x + x2 + 1
dx

L O
e j ⋅ MM1 + 2 d iPP
m −1 1 d 2
y1 = m x + x 2 + 1 ⋅ x +1
N x + 1 dx
2
Q
418 Basic Mathematics

L O
e j MMN1 + 2 x1 + 1 ⋅ 2 x PPQ
m −1
y1 = m x + x 2 + 1
2

F x +1 + xI
e + 1j ⋅G
H x + 1 JK
m −1 2
y1 = m x + x 2
2

ex + j
m −1+1
x2 + 1
y1 =m
x2 +1

e j
m
m x + x2 + 1
e j
m
y1 = But x + x 2 + 1 =y
x2 + 1

my
y1 =
x2 + 1
Cross multiplying

y1 e x 2 + 1 = my j
Squarring

d
y12 x 2 + 1 = m 2 y 2 i
Diff. again w.r.t. x.

d i
y12 ⋅ 2 x + x 2 + 1 ⋅ 2 y1 y2 = m 2 ⋅ 2 yy1

d
2 y1 xy1 + x 2 + 1 y2 = 2 y1 ym 2 i d i
d
xy1 + x 2 + 1 y2 = m 2 y i
Rearranging

d x + 1i y
2
2 + xy1 − m 2 y = 0

Hence proved.
6. If y = ex log x, then prove that
a
xy2 − 2 x − 1 y1 + x − 1 y = 0f a f
Given: y = e log x
x

diff. w.r.t. x.
Differential Calculus 419

1
y1 = e x ⋅ + log x ⋅ e x
x

ex
y1 = +y Q y = e x log x
x

e x + xy
y1 =
x
Cross multiplying

xy1 = e x + xy ...(1)
diff. again w.r.t. x.

af
xy2 + y1 ⋅ 1 = e x + x ⋅ y1 + y ⋅ 1

xy2 + y1 − e x − xy1 − y = 0
But from (1) xy1 = ex + xy

e x = xy1 − xy

b g
xy2 + y1 − xy1 − xy − xy1 − y = 0

xy2 + y1 − xy1 + xy − xy1 − y = 0

xy2 + y1 − 2 xy1 + xy − y = 0

a f a f
xy2 − y1 −1 + 2 x + y x − 1 = 0

xy2 − y a2 x − 1f + y a x − 1f = 0
1

Hence proved.
7. Differentiate eax from first principles:
Let y = eax
Let δx be an increment give to x.
δy be the corresponding increment in y

y + δy = e b
a x + δx g

δy = e ax + aδx − y

δy = e ax + aδx − e ax

δy = e ax ⋅ e aδx − e ax

δy = e ax e aδx − 1
420 Basic Mathematics

Divide by δx and take lim


δx→0

lim
aδx
δy e e − 1
=
ax
e j
δx →0 δx δx
Multiply and divide by a in RHS.

ex − 1
Q lim =1
x→0 x

lim
aδx
δy ae ⋅ e − 1
=
ax
e j
δx →0 δx aδx

dy
⇒ = a ⋅ e ax ⋅1
dx


dx
d i
d ax
e = ae ax

e j d
8. If y = log x + a + x , then prove that a + x y2 + xy1 = 0.
2 2 2 2
i
e
Consider y = log x + a + x
2 2
j
diff. w.r.t. x.

y1 =
x+ a +x
1
2 2

d
dx
e
x + a2 + x 2 j
LM1 + 1 ⋅ d a + x OP
MN 2 a + x dx d iP
1
y1 = 2 2

x+ a +x 2 2 2
Q 2

y1 =
1 LM1 + 1 ⋅ a0 + 2 xfOP
x + a2 + x 2 MN 2 a + x 2
PQ 2

y1 =
1 LM a + x + x OP
2 2

x + a2 + x 2 MN a + x PQ2 2

1
y1 = .
a + x2
2

a 2 + x 2 y1 = 1
Differential Calculus 421

Squaring
da 2
+ x 2 y12 = 1i
diff. again with respect to x.
da 2
i
+ x 2 ⋅ 2 y1 y2 + y12 ⋅ 2 x = 0 a f
d
2 y1 a 2 + x 2 y2 + xy1 = 0 i
da 2
i
+ x 2 y1 + xy1 = 0
Hence proved.
9. If xy = ex−y, then prove that
dy log x
=
dx 1 + log xa f 2

Proof: x y = e x − y
Proof:
Consider log on both sides

log x y = log e x − y
y log x = x − y log e a f
y log x = x − y ...(1) Q log e = 1
diff. w.r.t. x.
1 dy dy
y⋅ + log x ⋅ = 1−
x dx dx
y dy dy
+ log x + =1
x dx dx
dy
dx
a
log x + 1 = 1 −
y
x
f
dy
a
log x + 1 =
x−y
f
dx x LM Q x − y = y log x OP
dy
=
x−y
a f MM P
dx x 1 + log x x = y log x + y P
MM PP
MM x = y a1 + log x fP
dy y log x
=
dx x 1 + log x a f P
But x − y = y logx from (1) MM x
= a1 + log x f P
PP
dy
=
log x MM y
y 1
P
∴ dx 1 + log xa f 2
N
=
x 1 + log x Q
Hence proved.
422 Basic Mathematics

x...∞
x
10. Differentiate x with respect to e8x.
x ... ∞
Let u = x x and v = e 8 x .

du
du dx
To find =
dv dv
dx
x ... ∞
Now u = x x

u = xu
Consider log on both sides

log u = log x u

log u = u log x
diff. w.r.t. x.
1 du 1 du
⋅ = u ⋅ + log x ⋅
u dx x dx
1 du du u
⋅ − log x ⋅ =
u dx dx x

LM
du 1 u OP
dx uN− log x = .
x Q
u
du u2
a f
= x =
dx 1 − log x x 1 − u log x
u
Now v = e8x
diff. w.r.t. x.
dv
dx
= e8 x ⋅
d
dx
8x a f
dv
= e 8 x ⋅ 8.
dx
Hence

u2
a f
du
du dx x 1 − u log x
= =
dv dv 8e 8 x
dx
Differential Calculus 423

du u2 N∞
=
a f
dv 8 x 1 − u log x e 8 x where u = x
xx

REMEMBER:

dy
y
dx

xn nxn−1
x 1
x2 2x
x3 3x 2
1
x 2 x
1 1

x x2
1 −2
x2 x3
1 −3
x3 x4
ex ex
ax x
a loga
1
logx
x
du
Cu C⋅
dx
du dv
u±v ±
dx dx

I ⋅ II I⋅
d
dx
af
II + II ⋅
d
dx
af
I

Nr.* Dr.
d
dx
a f a f a f
Nr − Nr ⋅
d
dx
Dr.
Dr.** a f
Dr. 2

*: Numerator **: Denominator


424 Basic Mathematics

• Chain rule: If y = g(u) & u = f(x)


Then y = g[f(x)] is differentiated by chain rule
dy dy du
= ⋅
dx du dx
• Implicit dif
diffferentia
erentiation: Given function f(x, y) = 0.
entiation:
dy dy
diff. w.r.t. x., take common among the terms containing and shift the remaining terms to
dx dx
dy
RHS. Then find .
dx
• Par ametr
arametr
ametricic dif
diffferentia
erentiation:
entiation:
Given x = f (t) and y = g(t).

dy
dy dy dt
Then to find , use dx = dx
dx
dt
• Second or der der
order deriivative:
tiv
dy
If y = f (x), then by differentiating we get or y′ or y1 or f ′(x). This is a function of x. By
dx
d2y
differentiating this again with respect to x we get or y″ or f ″(x) or y2.
dx 2

EXERCISE

(1) Dif
Diffferentia
erentia te the ffollo
entiate ollowing functions fr
ollowing om ffir
from ir st pr
irst inciples:
principles:
(a) x n (b) e ax

(c) logax (d) x


(e) 7x
(2) Dif
Diffferentia
erentiate the ffollo
entiate ollo espect to x:
wing with rrespect
ollowing
(a) x 4 + 3e x − 7 (b) 3x 3 + 8 x + 9

1 1
(c) x+ −4 (d) e x + e e − e π + π e
x 3x

(e) a x + x a − e a (f) 7 x + x 7 + e 7 − 7 e
Differential Calculus 425

dy
(3) Find if
dx

d
(a) y = 3x + 8 5x + 7
2 3
id i (b) y = d x +7 id 3
x −6 i
F 1 I x2 + x + 2
(c) y = x 5 x + H 12 K (d) y =
x2 − 2x + 3

e x − e−x 1 + x2
(e) y = (f) y =
e x + e− x 1 − x2
dy
(4) Find if
dx
1
(a) y = e
5x
+ ex + e πx (b) y = e −7 x + 86 x + 7 π

(c) y = e
6x
d
− log x 3 + 8 i e
(d) y = log x + a + x
2 2
j
d i 1 F
x−a I
(e) y = log e + e
x −x
(f) y =
2a
log
H
x+a K
F e + 1I
GH e − 1JK
x
(g) y = e log
x
x (h) y = x x + a + a log x + x + a
2 2 2 2 2
e j
Fx− I LM F x − 2 I OP
GH x + 1 − x2
JK
34
(i) y = log (j) y = log e
MN H x + 2 K PQ
x

1 − x2

dy
5. Find if
dx

(a) x 2 + y 2 = 10 (b) y = log x + log + log x + ... ∞



x ...
(c) y = x x

a f
6. If (a) y 2 2 a − x = x 3 . Then prove tha
pro thatt
dy
dx
a f
at a, a = 2.

dy 2 x − 7 y
(b) If x2 + 3y2 − 7xy = 5 Then prove that dx = 7 x − 6 y

dy 1
(c) If x ≠ y, x 1 + y + y 1 + x = 0 . Then prove that dx = − 1 + x a f 2
426 Basic Mathematics

(d) If ax2/3 + by2/3 = (a2 − b2)2/3

F I
1
dy y
H K
3
Then prove that =− .
dx x

dy
7. Find if
dx

1− t2 2t
(a) x = t 3 , y = t 2 + 1 (b) x = , y=
1+ t 2
1 + t2

3at 3at 2
(c) x = , y =
1 + t3 1 + t3
8. Dif
Diffferentia
erentiate
entiate
(a) log e x with respect to ex

(b) log10 x with respect to x2


(c) 10x with respect to 5x
dy y
(d) If xm⋅yn = (x + y)m+n, then prove that = .
dx x
dy
(e) If ex + ey = ex+y, then prove that = −e y − x
dx
dy log x
=
(f) If xy = ex−y, then prove that
dx a
1 + log x f 2 .

d2y
9. Find if
dx 2

(a) x 2 + y 2 = a 2 (b) y = x 2 e x

x 2 y2
(c) + =1 (d) x 3 y 3 = a 5
a2 b2

e j d i
m
10. (a) If y = x + 1 + x 2 , then prove that 1 + x y2 + xy1 − m y = 0 .
2 2

e j
(b) If y = log x + a + x , prove that a + x y2 + xy1 = 0 .
2 2 2 2
d i
(c) If y = aemx + be−mx, then prove that y2 − m2y = 0.
f a f a
(d) If y = exlogx, then prove that xy2 − 2 x − 1 y1 + x − 1 y = 0.

− 1) , prove that d x − 1i y + 2 x a1 − nf y − 2ny = 0.


n 2
(e) If y = (x2 2 1
Differential Calculus 427

(f) If y = a + x
2 2
d i , prove that d x
6 2
i
+ a 2 y2 − 10 xy1 − 12 y = 0.

n +1
(g) If y = ax +
b
xn
, then prove that x 2 y2 + n n + 1 y = 0 . a f
d2 y dy
(h) If y = (a + bt)e−nt, then prove that 2
+ 2n ⋅ + n 2 y = 0.
dt dt

e j e j d i
n n
(i) If y = a x + x − 1 + b x − x2 − 1 , then prove that x − 1 y2 + xy1 − n y = 0.
2 2 2

ANSWERS

1 1
1. (a) nxn−1 (b) aeax (c) (d) (e) 7x log 7.
x 2 x

1 5

1 13 4 x4
2. (a) 4x3 + 3ex (b) 9x2 +8 (c) − + (d) ex
2 x 2x x 4
(e) ax loga + axa−1 (f) 7x log7 + 7x6.

F I
d x + 7i GH 13 x JK + d x − 6i FGH 2 1 x IJK
2

d3x + 8i15x + d5x + 7i 6 x



2 2 3 3 3
(3) (a) (b)

x a 5f + F 5 x + I
1 1 d x − 2 x + 3ia2 x + 1f − d x + x + 2i a2 x − 2f
2 2

(c) H 12 K 2 x (d)
d x − 2 x + 3i 2 2

4 4x
(e)
de x
−e −x 2
i (f)
d1 − x i 2 2

1
ex (b) −7e −7 x + 6 ⋅ 86 x ⋅ log 8
4. (a) 5e 5 x −
2
+ πe πx
x

e 6x 3x 2 1
(c) ⋅6 − 3 (d)
2 6x x +8 x 2 + a2

ex + e−x 1
(e) (f)
e x − e−x x − a2
2
428 Basic Mathematics

x LM ex + 1OP 2e 2 x
− 2x
(g) e log
N Q
e −1 e −1
x (h) 2 x 2 + a 2

2 x2 − 1
(i)
d2 x − 1i
2
1− x 2 (j)
x2 − 4

x 1 y2
5. (a) − y a
(b) x 2 y − 1 f (c) 1
a
x − y log x f
2 t2 − 1 x 2t − t 4
7. (a) (b) or − (c)
3t 2t y 1 − 2t 3

e− x 1 10 x log 10
8. (a) (b) 2 x 2 log 10 (c)
x e 5 x log 5

−b 4
9. (a) −
a2
y3
(b) e
x
dx 2
+ 4x + 2 i (c) 2 3
a y
( d)
15 y
4x2
.

You might also like