Clemens I, Episcopus Romanus – Κλήμης Α’, Επίσκοπος Ρώμης

(άγνωστη ημερομηνία γέννησης – 98/101)

Τρίτος Πάπας της Ρώμης, πατέρας της εκκλησίας και άγιος.
Σύγχρονος των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου. Θεωρήθηκε προσωπικότητα
σημαντικού κύρους (θεωρείται «αυτήκοος» των μαθητών του Ιησού). Του
αποδόθηκε η πατρότητα πολλών απόκρυφων έργων. Μόνο αυθεντικό έργο
του θεωρείται η Προς Κορινθίους επιστολή.
Άλλο έργο του: Recognitiones – Αναγνώσεις ή Κλημέντιαι Αναγνώσεις:
θρησκευτικό και φιλοσοφικό ειδύλλιο, ποικίλλουν οι απόψεις για την
πραγματική ταυτότητα του συγγραφέα. Το χαμένο πρωτότυπο είναι
γραμμένο στα ελληνικά, σώζεται η λατινική μετάφραση από τον Ρουφίνο.
Αντιμετωπίστηκε (20ος αιώνας) ως χριστιανικό αφήγημα και ίσως έχει
σχέσεις με το αρχαίο μυθιστόρημα.

Tertullianus – Τερτυλλιανός (160 – 220)

Γεννήθηκε στην Καρχηδόνα, εύπορη οικογένεια, απέκτησε κλασική παιδεία
(λογοτεχνία και φιλοσοφία). Μελέτησε ρητορική, νομική, ιατρική και
γνώριζε ελληνικά σε τέτοιο βαθμό που έγραφε με ευχέρεια. Επισκέφθηκε τη
Ρώμη. Δεν γνωρίζουμε πότε έγινε χριστιανός ή αν ανέλαβε κάποιο ιερατικό
καθήκον. Αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους χριστιανούς συγγραφείς
με πλούσιο συγγραφικό έργο (31 αυθεντικά έργα). Είναι ο πρώτος Λατίνος
συγγραφέας που πραγματεύτηκε τη φύση της Αγίας Τριάδας.
Έργο: De anima – Περί ψυχής: πραγματεύεται τη φύση, την προέλευση και
τον προορισμό της ψυχής, απορρίπτει τις πλατωνικές και άλλες απόψεις για
την ένωση της ψυχής με το σώμα. Υποστηρίζει ότι κάθε ψυχή αποτελεί
μοναδικό δημιούργημα του Θεού.

Passiones, Acta, Gesta – Πάθη, Πράξεις, Υπομνήματα

(μετά το 177 ή το 202)
Κάθε όρος και ένα αντίστοιχο κείμενο αγνώστου συνήθως συγγραφέα που
ήταν αυτόπτης μάρτυρας ή σύγχρονος των γεγονότων που σχετίζονται με τη
θανάτωση μετά από βασανισμούς κάποιου χριστιανού μάρτυρα. Και τα τρία
κείμενα ανήκουν στα μαρτύρια, στα κείμενα που συνόδευαν το όνομα κάθε
μάρτυρα στα μαρτυρολόγια – καταλόγους που κατάρτιζε η τοπική εκκλησία.
Το κείμενο Passio (πάθος) δημιούργησε τα συναξάρια. Τα Acta ή Gesta
διατηρούν το στοιχείο των ερωταποκρίσεων και ενέχουν στοιχεία δράσης.
Αφηγηματικό πρότυπο όλων των μαρτυρίων αποτέλεσε η διήγηση των
Ευαγγελίων και οι Πράξεις των Αποστόλων. Αρχικά η γλώσσα γραφής ήταν
τα ελληνικά (έως το 200 μ.Χ.), μετά αρχίζει η σύνταξη των δίγλωσσων
μαρτυρολογίων στα ελληνικά και στα λατινικά και ύστερα μόνο στα
λατινικά.
Passio sancti Irenaei – Μαρτύριον (του Αγίου) Ειρηναίου
Το κείμενο παραδίδεται μόνο από έναν κώδικα της Φάρφας (Λάτιο, κεντρική
Ιταλία) και περιλαμβάνει αφηγήσεις για το μαρτύριο του Επισκόπου
Ειρηναίου. Ήταν επίσκοπος της Λυών, γεννημένος στη Μικρά Ασία, τιμάται
ως μάρτυρας αν και αμφισβητείται ο μαρτυρικός του θάνατος. Οι
πληροφορίες για τη δράση του προέρχονται από το έργο του. Πέθανε το 177,
κατά τη διάρκεια ενός διωγμού επί Μάρκου Αυρηλίου σε μεγάλη ηλικία (90
ετών). Το συγγραφικό έργο του Ειρηναίου στρέφεται κατά του
γνωστικισμού, ήταν υπέρμαχος της θεολογίας που στηριζόταν στην
παράδοση. Σώζονται δυο έργα του, υποθέτουμε ότι γράφτηκαν στα ελληνικά
και έπειτα μεταφράστηκαν στα λατινικά, ενώ σήμερα το ελληνικό
πρωτότυπο έχει χαθεί. Σύμφωνα με τη διήγηση, ο Επίσκοπος Πολύκαρπος
της Σμύρνης στέλνει τον Ειρηναίο στη Λυών όπου θα βρει μαρτυρικό
θάνατο. Ο νεκρός Ειρηναίος εμφανίζεται στον Πολύκαρπο και τον πείθει να
οργανώσει ιεραποστολή προς τη Λυών (με δυο πρεσβύτερους και έναν
διάκονο). Θα αναπτύξουν ιεραποστολική δράση και θα γίνουν μάρτυρες
όπως ο Ειρηναίος.

Passio sancti Saturnini – Μαρτύριον Αγίου Σατουρνίνου

Κείμενο αγνώστου συγγραφέα που πιθανόν καταγόταν από την Τουλούζ και
αναφέρεται στο μαρτυρικό θάνατο του Σατουρνίνου, πρώτου Επισκόπου της
Τουλούζ και αγίου. Κηρύσσει στους ειδωλολάτρες, βρίσκει απήχηση αλλά οι
ειδωλολάτρες σχεδιάζουν την εξόντωσή του. Σε μια δημόσια θυσία τους,
αρνείται μετά από παρότρυνση, να αναγνωρίσει τους θεούς τους και τον
δένουν στον ταύρο ο οποίος αφήνεται ελεύθερος και θανατώνει τον
Σατουρνίνο. Τα γεγονότα ολοκληρώνονται με την ανέγερση ναού που
αφιερώθηκε στον Σατουρνίνο.

Gesta Pilati – Υπομνήματα του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού πραχθέντα επί
Ποντίου Πιλάτου
Αποτελεί μια από τις έξι πραγματείες, τρεις στα ελληνικά και τρεις στα
λατινικά, που συγκροτούν το απόκρυφο κείμενο της Καινής Διαθήκης,
γνωστό ως Ευαγγέλιο του Νικοδήμου. Αναφέρει στοιχεία για τη ζωή, τη
διδασκαλία του Ιησού αλλά αμφισβητείται η αυθεντικότητα των στοιχείων
από την εκκλησία. Το κείμενο που χρησιμοποιεί ο Γρηγόριος φέρεται ως
συγγραφή κάποιου Ιουδαίου Ανανία (βαπτισμένου χριστιανού), που γνώρισε
τον Ιησού και αναζήτησε μετά το θάνατό του τα υπομνήματα που είχα
γραφτεί στα εβραϊκά και αναφέρονταν στο πάθος και την ανάστασή του.
Όπως ισχυρίζεται τα μετέφρασε στα ελληνικά. Μεταφράστηκε το κείμενο
στα λατινικά.
Ambrosius, Aurelius – Αμβρόσιος, Αυρήλιος
(340 – 397)
Πατέρας της εκκλησίας και άγιος. Γεννήθηκε στην Τριέρ από οικογένεια
χριστιανών. Σημαντική προσωπικότητα του 4ου αιώνα. Μεταφέρθηκε στη
Ρώμη όπου σπούδασε γραμματική και ρητορική (Κικέρωνα, Βιργίλιο).
Έγινε Επίσκοπος Μεδιολάνων και συγκρούστηκε με τον πολιτικό Κόιντο
Αυρήλιο Σύμμαχο επειδή υποστήριξε την απομάκρυνση του Βωμού της
Νίκης από τη Ρωμαϊκή Σύγκλητο. Το 390 συγκρούστηκε με τον
Αυτοκράτορα Θεοδόσιο μετά από την καταστολή εξέγερσης στη Θεσσαλονίκη
όπου σφαγιάστηκαν 7.000 πολίτες. Αρνήθηκε να τελέσει Θεία Λειτουργία
παρουσία του Αυτοκράτορα, τον εμπόδισε να μπει στο ναοί και τον
συγχώρησε μετά από πολύμηνη μετάνοια. Θεωρείται ο πατέρας του
αμβροσιανού μέλους (αντιφωνικού τρόπου εκτέλεσης της υμνωδίας).
Συνέθεσε αρκετούς λατινικούς ύμνους.
Έργο: De Noe et arca ή Arca Noe: γράφτηκε το 379, και αναφέρεται στη ζωή
του Νώε.

Rufinus, Tyrannius – Ρουφίνος, Τυράννιος (345 – 411/412)

Μοναχός και εκκλησιαστικός συγγραφέας, γεννήθηκε στην Iulia Concordia
(πόλη της Βόρειας Ιταλίας). Σπούδασε στη Ρώμη γραμματική ρητορική και
μελέτησε τους Λατίνους κλασικούς. Κατά τη διάρκεια των σπουδών δεν
γνώριζε ελληνικά. Συναντήθηκε με τον Ιερώνυμο, βαπτίστηκε χριστιανός
και έγινε μοναχός. Πήγε στην Ιερουσαλήμ, έμεινε αρκετά χρόνια και ήρθε
σε επαφή με την ελληνική γραμματεία. Χάρη στο μεταφραστικό έργο του,
άσκησε επιρροή στους δυτικούς θεολόγους, που γνώρισαν τους ανατολικούς
πατέρες και την ελληνική φιλοσοφική και θεολογική σκέψη.
Έργο: Historia ecclesiastica – εκκλησιαστική ιστορία: αποτελεί λατινική
μετάφραση της εκκλησιαστικής ιστορίας του Ευσέβιου Καισαρείας, στην
οποία ο Ρουφίνος προσέθεσε τα γεγονότα της περιόδου του Κωνσταντίνου
του Μεγάλου ως το τέλος του 4ου αιώνα και το θάνατο του Θεοδοσίου. Το
έργο αποτελούσε ηθικό στήριγμα για τους κατοίκους της περιοχής της
Ακυληίας που πλήττονταν από την εισβολή του Αλάριχου.

Hieronymus – Ιερώνυμος (347 – 419)

Πατέρας της εκκλησίας και άγιος. Απαντά σε παλαιότερα συγγράμματα ως
Σωφρόνιος Ευσέβιος Ιερώνυμος (λόγω σύγχυσης με τον πατέρα του,
Ευσέβιο). Γεννήθηκε στη Στριδώνα της Ακυληίας. Το 379, χειροτονήθηκε
πρεσβύτερος και το 380, εγκαταστάθηκε στην Κων/πολη όπου παρέμεινε για
δυο χρόνια. Η παραμονή του στην ανατολή τον βοήθησε να εντρυφήσει στην
ελληνική και την εβραϊκή γλώσσα. Ανέπτυξε πλούσια συγγραφική δράση,
αναθεώρησε (μετά από παρότρυνση του Πάπα Δάμασου Α’) την παλιά
λατινική μετάφραση (Vetus Latina) της Αγίας Γραφής. Το νέο λατινικό
κείμενο έγινε γνωστό ως Vulgata. Αν και απέναντι στη Vulgata αντέδρασαν
ο Ρουφίνος και ο Αυγουστίνος, η μετάφραση του Ιερωνύμου επιβλήθηκε ως
αυθεντία από τη Σύνοδο του Τρέντο (1546) και αποτέλεσε το επίσημο
κείμενο της Αγίας Γραφής για τη δυτική εκκλησία ως τον 20ο αιώνα.
Έργα: Chronicon – Χρονικόν: στην Κων/πολη θα ξεκινήσει τη λατινική
μετάφραση του Χρονικού του Ευσεβίου Καισαρείας. Έχοντας πρότυπα τον
Κικέρωνα και τον Τερέντιο θα θέσει ως μεταφραστική αρχή την απόδοση ad
sensum, θα μεταφράσει τους χρονολογικούς πίνακες που περιλαμβάνονται
στο δεύτερο μέρος του χρονικού του Ευσεβίου και θα προσθέσει
συμπλήρωμα που καλύπτει την χρονική περίοδο από το 325 έως το 379. Το
έργο περιέχει λάθη που οφείλονται είτε στο πρωτότυπο του Ευσεβίου είτε
στη μετάφραση του Ιερωνύμου. Πάντως είναι σημαντική πηγή για τον 4ο
αιώνα και έμπνευση για μεταγενέστερους ιστοριογράφους.
De viris illustribus – περί ανδρών επιφανών: είναι το σημαντικότερο έργο
του. Γράφτηκε στη Βηθλεέμ (392 – 393) και περιλαμβάνει ένα χρονικό
κατάλογο 135 συγγραφέων από τους αποστολικούς χρόνους ως την εποχή
του ιδίου. Τα ονόματα συνοδεύονται από σύντομα βιογραφικά στοιχεία, κάτι
ανάλογο του έργου του Σουητώνιου στο οποίο περιλαμβάνονται μη
χριστιανοί συγγραφείς. Το πρώτο μισό του έργου έχει ως πηγή την
Εκκλησιαστική Ιστορία του Ευσεβίου Καισάρειας ενώ το υπόλοιπο αντλεί
στοιχεία από τον Αρνόβιο εκ Σίκκης και τον Λακτάντιο.
Liber interpretationis hebraicorum nominum – εβραϊκών ονομάτων
ερμηνεία: αλφαβητικό ευρετήριο βιβλικών κύριων ονομάτων.
Tractatus de psalmo cxxxv – Πραγματεία για τον ρλε ψαλμό του Δαυίδ.
Commentarius in Matheum – Υπόμνημα εις το κατά Ματθαίον:
ερμηνευτικό υπόμνημα με σχόλια για το ευαγγέλιο του Ματθαίου.
Commentarius in Aggaeum – Υπόμνημα εις τον προφήτην Αγγαίον:
ερμηνευτικό υπόμνημα με σχόλια για το βιβλίο του προφήτη Αγγαίου.