Tehnologija Rada Stanice I Cvorova

UNIVERZITET U SARAJEVU
FAKULTET ZA SAOBRAĆAJ I KOMUNIKACIJE

ODSJEK: SAOBRAĆAJ
SMJER: ŽELJEZNIČKI
Tehnologija i organizacija rada stanica i čvorova
Predmetni nastavnik: Student:

Prof.dr. Džafer Kudumović Amina Hercegovac
Sarajevo, maj, 2013. godine

Tehnologija rada stanica I čvorova Amina Hercegovac
SADRŽAJ
1. UVOD............................................................................................................................................3
2. TEHNOLOGIJA RADA STANICA.............................................................................................4
2.1. Uloga i značaj željezničkih stanica.............................................................................................4
2.2. Klasifikacija željezničkih stanica...............................................................................................6
2.2.1. Klasifikacija stanica prema obimu rada i značaju na mreži željezničkih pruga..................6
2.2.2. Klasifikacija stanica prema karakteru rada..........................................................................6
2.2.3. Klasifikacija stanica prema položaju na mreži željezničkih pruga......................................8
3. TEHNOLOGIJA RADA MEĐUSTANICA...............................................................................11
3.1. Tehnološki proces rada međustanica........................................................................................14
3.2. Postrojenja i uređaji u rasporednim stanicama.........................................................................24
3.3. Organizacija rada s vozovima u rasporednim stanicama..........................................................26
4. TEHNOLGOIJA RADA RANŽIRNIH STANICA........................................................................28
4.1. Uloga i značaj ranžirnih stanica...................................................................................................28
4.2. Klasifikacija ranžirnih stanica..................................................................................................30
4.3.1. Upravljanje procesom rada................................................................................................33
4.3.2. Informacije o upravljačkom sistemu..................................................................................34
4.3.3 Upravljačka dokumentacija, mjesta i načini obrade podataka............................................34
4.3.4. Principi izrade i izrada tehnološkog procesa rada ranžirirnih i rasporednih stanica.........35
4.3.5. Tehnologija rada sa vozovima i kolima.............................................................................36
4.3.5.1. Tehnologija rada stanica pri regulisanju kretanja vozova...........................................37
4.3.5.2. Tehnologija rasformiranja vozova na spuštalici..........................................................38
4.3.5.3. Tehnologija nakupljanja teretnih kola.........................................................................38
4.3.5.4. Tehnologija formiranja vozova u ranžirnom ili ranžirno-otprernnom parku..............39

2
4.3.5.5. Formiranje sabirnih vozova.........................................................................................40
5. TEHNOLOGIJA RADA LOKOTERETNIH STANICA...............................................................41
5.1. Uloga i značaj lokoteretnih stanica...........................................................................................41
5.2. Klasifikacija loko-teretnih stanica............................................................................................42
5.3. Postrojenja i uređaji u loko-teretnim stanicama.......................................................................43
5.4. Tehnološki proces rada loko-teretnih stanica...........................................................................44
6.TEHNOLOGIJA RADA PUTNIČKIH STANICA.........................................................................46
6.1. Uloga i značaj putničkih stanica...............................................................................................46
6.2. Postrojenja i uređaji u putničkim stanicama.............................................................................47
6.3. Tehnološki proces rada putničkih stanica.................................................................................48
6.3.1. Osnov i izrada tehnološkog procesa rada..........................................................................48
6.3.2. Organizacija kretanja i ospluživanja putnika u putničkoj stanici......................................49
6.3.3.Tehnologija obrade tranzitnih vozova................................................................................51
6.3.4. Tehnologija obrade vozova koji otpočinju ili završavaju vožnju u stanici........................52
6.3.5. Tehnologija obrade garnitura u tehničkim putničkim stanicama.......................................54
6.3.6. Tehnologija obrade prigradskih vozova............................................................................55
7 POSLOVNI RED STANICE...........................................................................................................55
8. TEHNLOGOGIJA RADA STANICE ZENICA ( Poslovni red II )...............................................58
9. ZAKLUČAK...................................................................................................................................58
10. LITERATURA..............................................................................................................................59
3
1. UVOD
Tema ovog seminarskog rada su željezničke stanice i njihova tehnologija i organizacija

rada.Željezničke stanice su službena mjesta na željezničkim prugama, opremljene odgovarajućim
postrojenjima i urađajima koji omogućavaju prevoz putnika i robe, kao osnovnih zadataka
željezničkih transportnih organizacija.
Željezničke stanice sa svojim postrojenjima i uređajima u procesu obavljanja osnovnih

zadataka izvršavaju, u principu, dvije osnovne grupe poslova, i to poslove tzv. tehničke
eksploatacije i poslove manipulativne eksploatacije.
Željezničke stanice kao razdjelne tačke na prugama mogu se podijeliti na više načina. U
opštem slučaju klasifikacija željezničkih stanica vrši se prema:
- obimu rada i značaju stanica na mreži željezničkih pruga;

- karakteru rada;
- položaju na mreži željezničkih pruga;
- shemi kolosječnih veza.
U ovom seminarskom radu detaljno su opisana i objašnjena tehnologija rada međustanica

tehnolgoija rada ranžirnih stanica, tehnologija rada lokoteretnih stanica kao i tehnologija rada
putničkih stanica.Na kraju ovog rada dat je i primjer rada jedne stanice a to je stanice Zenica –
putna .
4
2. TEHNOLOGIJA RADA STANICA
2.1. Uloga i značaj željezničkih stanica
Željezničke stanice su službena mjesta na željezničkim prugama, opremljene odgovarajućim

postrojenjima i urađajima koji omogućavaju prevoz putnika i robe, kao osnovnih zadataka
željezničkih transportnih organizacija. Značaj stanica u procesu prevoza putnika i robe opredjeljuje
da se pri projektovanju željezničkih pruga vodi posebna pažnja o njihovom rasporedu. Stanice
predstavljaju proizvodne jedinice željezničkog saobraćaja i dodirne su tačke željeznice i korisnika
željezničkih usluga, što im nalaže da se smještaju na onim mjestima gdje se očekuje veći priliv
putnika i robe. Željezničke stanice sa svojim postrojenjima i uređajima u procesu obavljanja
osnovnih zadataka izvršavaju, u principu, dvije osnovne grupe poslova, i to poslove tzv. Tehničke
eksploatacije i poslove manipulativne eksploatacije. U tehničke spadaju operacije koje
podrazumijevaju unutrašnju organizaciju rada, doku manipulativne: robne, komercijalne i putničke
operacije, koje, pored određene unutrašnje organizacije, podrazumijevaju I spoljnu vezu željeznice s
privrednim i drugim organizacijama regije.Tehničke operacije podrazumijevaju prijem, optremu i
propuštanje vozova odnosno njihovo ukrštavanje i preticanje, utovar, istovar i pretovar robe,
formiranje I rasformiranje vozova, obavljanje manevarskog rada, obrada pojedinih grupa vagona,
izdvajanje i dodavanje kola ili grupa kola vozovima koji prolaze stanicu njihova dostava na
utovarno-istovarne i industrijske kolosjeke, izvlačenje i uvrštavanje u vozove ili dostava u ranžirno-
otpremne parkove, smjena lokomotivskog i voznog osoblja, čišćenje, pranje, dezinfekcija i opravka
kola i dr.
U robne operacije koje se obavljaju na željezničkim stanicama spadaju one operacije koje su
usko vezane za prevoz robe kao što su: utovar, istovar i prerada kola, utovar i istovar denčanih
pošiljaka, određeno snabdijevanje specijalnih kola, kao što su hladnjače, rad sa kontejnerima i dr.
Komercijalne operacije obuhvataju sve ostale radnje koje treba da stvore normalne preduslove za
zaključivanje ugovora o prevozu, odnosno počinjenje prevoza ih njegov završetak.Kako željezničke
stanice imaju dvije osnovne djelatnosti u prevozu, prevoz putnika i robe, to se putničke operacije
izdvajaju iz grupe manipulativnih poslova i kao takvese prate i proučavaju, iako se dio djelatnosti
prevoza putnika obavlja i posmatra kroz tehničke operacije. Putničke operacije obuhvataju: ulaz i
5
izlaz putnika u stanice i vozove, zadržavanje, odnosno opsluživanje putnika u stanicama kao što su
prodaja voznih karata, zatim prijem, čuvanje i izdavanje prtljaga, utovar i istovar prtljaga, utovar i
istovar pošte, obrada putničkih garnitura, opsluživanje putnika u vozu i dijelovima voza kao što su
kušet i spavaća kola, restorani i drugo. U odnosu na obim i način rada, te specifičnost radnog
okruženja, stanice mogu biti namjenske ili zajedničke za sve prevoze i putnika i robe, na osnovu
čega se i vrši određena klasifikacija željezničkih stanica.
2.2. Klasifikacija željezničkih stanica
Željezničke stanice kao razdjelne tačke na prugama mogu se podijeliti na više načina. U opštem
slučaju klasifikacija željezničkih stanica vrši se prema:
- obimu rada i značaju stanica na mreži željezničkih pruga;

- karakteru rada;
- položaju na mreži željezničkih pruga;
- shemi kolosječnih veza.
2.2.1. Klasifikacija stanica prema obimu rada i značaju na mreži željezničkih pruga
Klasifikacija željezničkih stanica prema obimu rada i značaju na mreži željezničkih pruga
određuje se na osnovu administrativnog značaja mjesta, broja željezničkih pruga koje se stiču u
stanicu, broja teretnih kola koja se prerađuju u stanici u toku dana, prosječnog broja kola denčanih
pošiljaka, te broja putničkih vozova koji se primaju, otpremaju ili propuštaju kroz stanicu.Na osnovu
obima rada, odnosno saobraćaja vozova i značaju na mreži željezničkih pruga stanice se dijele na
rangove, i to: I, II, III, IV i V ranga. Stanice I i II ranga su velike stanice, stanice III ranga su obično
srednje, dok se one IV i V ranga uvrštavaju u male.Stanice prvog ranga su obično locirane u
centrima državnih ili većih društvenopolitičkih regiona, kao što je to npr. Sarajevo, Doboj i dr.
6
2.2.2. Klasifikacija stanica prema karakteru rada
Kako željeznica kao cjelina, odnosno željezničke stanice obavljaju dvije osnovne djelatnosti
prevoza, u tom smislu se one i kvalificiraju i to na:
- putničke;
- teretne;
- mješovite željezničke stanice.
Pod putničkim stanicama podrazumijevaju se službena mjesta koja su namijenjena

opsluživanju isključivo putnika, odnosno putničkog saobraćaja. Obično su to mjesta velikog
počinjanja ili završetka putovanja ili masovnog prelaska putnika s jedne na drugu prugu određene
željezničke mreže. U ovim stanicama se obavljaju sve tehničke i putničke operacije koje su u vezi s
prevozom putnika. Teretne stanice su službena mjesta koja služe za obavljanje tehničkih i
robnokomercijalnih operacija vezanih za teretni saobraćaj. One se dalje dijele na:
- tehničke teretne stanice i

- robne, odnosno utovarno-istovarne stanice.
Tehničke teretne stanice su namijenjene obavljanju tehničkih operacija vezanih za normalno

funkcionisanje teretnog saobraćaja. U tehničke stanice željezničkog saobraćaja ubrajaju se
rasporedne i ranžime stanice. Pod rasporednim, ili kako se često nazivaju i dioničkim stanicama,
podrazumijevaju se stanice u kojima se formiraju i rasformiraju vozovi u manjoj mjeri, dok su
izraženije operacije vezane za organizaciju kretanja vozova, manipulaciju lokomotiva i dr. Zapravo,
osnovna funkcija rasporednih stanica je da izvršavaju određene operativno-saobraćajne funkcije iz
domena reda vožnje, kao što su uvođenje i otkazivanje, te praćenje vozova u saobraćaju. U ovim
stanicama se redovno obavlja smjena lokomotivskog i voznog osoblja, tehnički i komercijalni
pregledi vozova kao i sve operacije kod prevoza putnika, Što zavisi od obima rada i karakteristika
određene pruge. Ranžirne stanice su specijalizirane željezničke stanice koje se grade i opremaju za
obavljanja ranžirnog rada velikog obima, tj. masovnu preradu kola i formiranje i rasformiranje
maršrutnih, direktnih, dioničkih, sabirnih i kružnih vozova za robne i industrijske stanice. Na ovim
stanicama obavljaju se operacije prijema i otpreme tranzitnih vozova, te smjene lokomotiva,
7
namirivanje vodom vozova koji prevoze žive životinje, izmjenu i snabdijevanje hladnjača ledom i
dr. Osim toga, ranžirne stanice se podižu na mjestima gdje se masovno utovara i istovara roba,
odnosno u velikim proizvodnim i potrošačkim centrima, rudarskim okruženjima, te u blizini velikih
morskih i riječnih pristaništa, kao i u željezničkim čvorovima gdje se vrši znatna razmjena kola
između pojedinih pruga koje se stiću u čvoru. Robne stanice, ili kako se često u praksi zovu
utovarno-istovarne, namijenjene su za obavljanje robno-komercijalnih operacija, a u određenoj mjeri
i tehničkih operacija. Prema karakteru rada, one mogu da služe za obavljanje operacija kod denčanih
pošiljaka, kolskih pošiljaka, utovara i istovara žive stoke, opsluživanja luka, pristaništa, rudnika i dr.
Mješovite željezničke stanice su službena mjesta koja služe za obavljanje operacija vezanih
za prevoz putnika i robe. To su, uglavnom, sve srednje i male stanice i predstavljaju većinu u
odnosu na ukupan broj svake željezničke transportne organizacije.
2.2.3. Klasifikacija stanica prema položaju na mreži željezničkih pruga
Prema položaju na mreži pruge željezničke stanice se dijele na:
- početne;
- krajnje;
- međustanice;
- dodirne stanice;
- priključne;
- spojne odnosno razdjelne stanice;
- čvorne željezničke stanice.
Početne ili krajnje stanice predstavljaju službena mjesta koja se nalaze na početku ili kraju
jedne željezničke pruge. One mogu biti prolaznog ili čeonog tipa. U stanicama prolaznog tipa
stanična zgrada se nalazi sa strane kolosjeka, što omogućava obostrano povezivanje kolosjeka i ovaj
tip stanice prikazan je na slici 1-5.
8
U stanicama čeonog tipa stanična zgrada se nalazi na čeonom položaju i svi kolosjeci se
završavaju u njoj kao "slijepi", što je prikazano na slici.
Međustanice su sve stanice duž jedne željezničke pruge što se nalaze između dvije
rasporedne stanice. Namijenjene su za ukrštavanje i preticanje vozova, manevrisanje lokomotivama,
uglavnomsabirnih vozova, utovar i istovar kolske i denčane robe, te prijema i otpreme putničkih
vozova. Dodirne stanice su službena mjesta u kojima se dvije željezničke pruge iste ili različite
širine dodiruju tako da imaju zajednički stanični plato i zajedničku zgradu.
9
Priključne stanice su one u kojima se završava ili počinje određena druga željeznička pruga
iste ili različite širine. Često se nazivaju i ukrsnim, pošto se u njima slijevaju dvije željezničke pruge
različitih pravaca, što je prikazano na slici 4-5.
Spojne, odnosno razdjelne stanice predstavljaju službena mjesta u kojima se dvije ili više
pruga približno istog ranga slivaju jedna, u drugu i odatle idu kao jedna jednokolosječna ili češće
dvokolosječna. Takva stanica je npr. stanica Bosanski Novi, s tim što se poslije slijevanja dviju
pruga dalje produžava kao jednokolosječna. Čvorne željezničke stanice su rasporedne, ranžirne,
robne ili bilo koje druge, a koje su locirane na području određenog željezničkog čvora. Prema tome,
njihov naziv je vezan za pojam željezničkog čvora. Za ispunjavanje zadataka, koji zavise od obima i
karaktera rada, željzničke stanice raspolažu postrojenjima i uređajima, koji se nazivaju zajedničkim
imenom "osnovna stanična postrojenja". To su:
- stanični kolosjeci;
- postrojenja za vezu kolosjeka;
- postrojenja za putnički saobraćaj;
10
- postrojenja za teretni saobraćaj;
- postrojenja za održavanje vučnih sredstava;
- postrojenja za održavanje voznih sredstava;
- signalno-sigurnosna i telekomunikaciona postrojenja; i
- ostala postrojenja.
3. TEHNOLOGIJA RADA MEĐUSTANICA
3.1. Uloga i značaj međustanica
Međustanice su razdjelne tačke, odnosno službena mjesta, na željezničkoj pruzi koje, pored
obavljanja tehničkih i manipulativnih operacija vezanih za propuštanje putničkih i teretnih vozova,
kao što su: prijem, otpremanje i propuštanje vozova, odnosno njihovo ukrštavanje i preticanje,
prodaja voznih isprava i drugo, obavljaju I druge operacije, čiji obim i način izvođenja ovisi od
karakteristika međustanica i njihovih uloga na određeno pruzi. U te operacije mogu da spadaju:
utovar, istovar i prijem kolskih i denčanih pošiljki, ulaz i izlaz putnika, prijem, utovar i istovar I
čuvanje prtljaga, formiranje prevoznih dokumenata i dr.
U mnogim međustanicama obavlja se manji ili veći manevarski rad izražen kroz uvrštavanje i
isključivanje tovarenih i praznih kola u i iz vozova. Ukoliko se u određenim međustanicama vrši
nešto veći utovar i postoje opravdani ekonomski razlozi da se otprema tih kola vrši u grupama ili
posebnim vozovima, tada še obično formiraju i otpremaju posebni maršrutni vozovi. Pojedine
međustanice u odnosu na uslove vuče i karakteristike tokova putnika predstavljaju početne ili
završne tačke zapregama ili potiskivanjima vozova, kao i obrta putničkih garnitura. Uloga
međustanica u cjelokupnoj organizaciji željezničkog saobraćaja je vrlo velika, posebno u
propuštanju vozova na jednokosječnim prugama. Međutim, njihova uloga je mnogo veća u
stavaranju tokova robe, jer se npr. na našim prugama utovara i istovara na međustanicama od 60-
70% ukupnih količina roba na mreži željezničkih pruga. Međustanice su locirane uvijek što bliže
naselju, a njihov raspored, veličina postrojenja i način rada određeni su zadacima koji proizilaze iz
11
opštih zadataka organizacije prevoza putnika i robe na određenoj pruzi. Za izvršavanje postavljenih
zadataka u organizaciji željezničkog saobraćaja, svaka od međustanica raspolaže odgovarajućim
postrojenjima i uređajima, što ovisi od obima rada, značaja i opremljenosti određene pruge, a unutar
toga i zadataka ponaosob svake međustanice. Tako međustanice raspolažu slijedećim postrojenjima
iuređajima
- kolosječnim postrojenjima za saobraćaj vozova,
- postrojenjima i uređajima za putnički saobraćaj,
- postrojenjima i uređajima za robni rad,
- signalno-sigurnosnim postrojenjima i sredstvima veze,
- manevarskim lokomotivama, ako je manevarski rad takvog obima da opravdava angažovanje

takvih manevarskih sredstava.
Pod kolosječnim postrojenjima za saobraćaj putničkih i teretnih vozova podrazumijevaju se:

glavni prolazni kolosjeci, prijemno-otpremni kolosjeci za putničke I teretne vozove, industrijski i
garažni kolosjeci, te kolosjeci za manevarski rad i ostavu kola, kao i drugi pomoćni kolosjeci. U
postrojenja i uređaje za putnički sobraćaj spadaju stanične zgrade, magacini za ekspresnu robu,
rampe, peroni, putničke blagajne i druga sredstava koja omogućuju opsluživanje putnika pri prevozu
željezničkim saobraćajem. Stanične zgrade, pored službenih prostorija, raspolažu i prostorijama za
potrebe putnika, kao što su čekaonice s blagajnama i druge pomoćne prostorije. U postrojenja za
robni rad spadaju manipulativni i drugi kolosjeci koji služe za utovar i istovar kolskih i denčanih
pošiljki, magacini, rampe, pristupni putevi i druga postrojenja. U signalno-sigurnosna postrojenja i
sredstva veze spadaju uređaji koji omogućuju bezbjedan i siguran saobraćaj, kao i sporazumijevanje
između međustanica i unutar međustanice.
U ostala postrojenja i uređaje međustanica spadaju kolske vage, vojne i stanične rampe,
gabariti i ostali uređaji koji omogućuju ispunjavanje zadataka međustanica u ukupnoj organizaciji
željezničkog saboraćaja. Međustanice, koje imaju manji obim utovara i istovara robe, ne raspolažu
posebnim manevarskim lokomotivama, te za potrebe eventualnih dostava kola na utovar i istovar, i
druge opšte potrebe manevre, koriste lokomotive sabirnih vozova. Međutim, ukoliko je potreba
manevarskog rada izraženija, može se u takvim stanicama predvidjeti i posebna manevarska
12
lokomotiva. Pored međustanica koje obavljaju navedene zadatke i za to raspolažu potrebnim

postrojenjima i uređajima, postoje i takve međustanice koje, pored tih standardnih zadataka, imaju i
neke druge posebne zadatke i za njih posebna postrojenja i uređaje. Takve su:
- međustanice na dionicama s duplom vučom;

- međustanice na kojima se nalaze početne ili krajnje tačke obrta prigradskih ili lokalnih vozova,
- međustanice za ukrštavanje snopova vozova.
Na jednokolosječnim ili dvokolosječnim prugama, gdje postoje dionice s duplom vučom i

gdje se međustanice nalaze na početku ili na kraju tih dionica, one obavljaju, u odnosu na diktirane
uslove, poslove oko zaprezanja ili potiskivanja vozova. Zapravo, na dijelovima pruge gdje se nalazi
uspon vozovi mogu biti zaprezani ili potiskivani, s tim što se kod teretnih vozova upotrebljava
uglavnom potiskivanje, a kod putničkih vozova zaprega. Međustanice koje služe kao početne ili
krajnje stanice u prigradskom ili lokalnom saobraćaju moraju imati posebne garažne kolosjeke koji
služe za smještaj garnitura u vremenu kada ovi vozovi ne saobraćaju. U praksi, u ovim uslovima
obično se koriste šinobusi ili elektromotorni vozovi, a lokomotive samo u slučajevima kada se ne
raspolaže drugim vučno-voznim sredstvima. U međustanicama u kojima se saobraćaj vozova
obavlja u snopovima, postoji potreba za uvećanim brojem prijemno-otpremnih kolosjeka, a njihov
broj, kao i način organizovanja saobraćaja, ovisi od obima i karaktera rada s vozovima određene
pruge.
3.2. Tehnološki proces rada međustanica
Pri organizaciji željezničkog saobraćaja na određenoj pruzi, potrebno je da svaka

međustanica vrši izradu tehnološkog procesa rada, po kojem u izvršavanju reda vožnje izvršava
svoje zadatke. Izrada tehnološkog procesa rada međustanica obavlja se u vremenu izrade i po
usvajanju novog reda vožnje, a uspostavljeni redoslijedi se unose u Poslovni red međustanice, što
predstavlja obavezujući osnov u izvršavanju zadataka staničnog osoblja određene međustanice. Pod
tehnološkim procesom rada međustanica podrazumijeva se definisanje najpogodnijeg oblika
organizacije rada stanice u tehnološkom i ekonomskom smislu na bazi najnovijih dostignuća nauke i
prakse. Osim toga, njima se utvrđuju najracionalniji redoslijedi s vozovima i kolima u pojedinim
13
radnim okruženjima i, na kraju, njime se uspostavlja i propisuje način upravljanja i rukovođenja

radom međustanice.
Prije postavljanja tehnološkog procesa rada međustanice, potrebno je sistematizirati poslove

i zadatke koje treba izvršavati u tehnologiji rada međustanice, a sve u okrvirima rada posmatrane
željezničke pruge. Sistematizaciji se može pristupiti s nekoliko aspekata, što ovisi od obima rada,
karaktera kolskih tokova, grafikona saobraćaja vozova, paralelnosti odvijanja određenih operacijaili
uopšte davanja prednosti određenim operacijama u odnosu na druge. Nakon utvrđivanja svih
potrebnih elemenata, potrebno je u tehnološkom procesu rada međustanice utvrdili slijedeće:
- odrediti vrijeme rada međustanice,

- odrediti način propuštanja vozova,
- odrediti utovarno-istovama mjesta, te mjesta pretovara,
- način i mjesto postavljanja drumskih vozila za utovar i istovar kolskih i denčanih pošiljki,
-odrediti način manevrisanja,
- normirati rad pojedinih sredstava namevre, mehanizacije, radne snage i dr.,
- odrediti redoslijed i paralelnost pojedinih operacija,
- uskladiti rad cijele međustanice,
- odrediti potreban broj svih sredstava rada i potrebnog broja staničnog osoblja.
Tehnološki proces rada međustanice i način iskazivanja i utvrđivanja redoslijeda operacija

vrši se kroz nekoliko osnovnih poslova, kao organizacionih cjelina, kao što su:
- organizacija rada s vozovima,

- organizacija manevarskog rada,
- organizacija rada sa sabirnim, manipulativnim i sabimo-manipulativnim vozovima,
- organizacija izvođenja ostalih zadataka međustanice,
3.2.1. Organizacija rada s vozovima
14
Pod organizacijom rada s vozovima u međustanicama, podrazumijeva se postavljanje i

izvršavanje određenih tehničkih i drugih operacija koje su u vezi sa saobraćajem vozova za prevoz
putnika i robe na određenoj pruzi. U tehničke operete rada međustanica spadaju:
- prijem teretnih i putničkih vozova,

- otprema teretnih i putničkih vozova,
- propuštanje teretnih i putničkih vozova
- ostale tehničke operacije koje su u vezi sa saobraćajem vozova.
Pod prijemom voza podrazumijevaju se sve operacije čiji je cilj da se ostvari bezhjedno i
sigurno kretanje jednog voza iz prethodne stanice u određenu međustanicu. U ove operacije spadaju:
- sporazum između stanica o prijemu voza,

- provjera ulaznog kolosijeka i slobodnog puta vožnje,
- postavljanje signala za ulaz voza u stanicu,
- ulaz voza i provjera njegovog ulaska,
- postavljanje signala za zabranjenu vožnju,
- razrješenje prethodnog puta vožnje,
- obavještavanje pozadnje stanice o dolasku voza.
Otpremanje voza iz stanice čine određene operacije, čiji je cilj da se ostvari hezbjedno i
sigurno kretanje jednog voza iz međustanice u narednu susjednu međustanicu ili drugo službeno
mjesto. U te operacije spadaju:
- sporazum između stanica o otpravljanju voza,

- provjera izlaznog kolosjeka i slobodnog puta vožnje vozom,
- postavljanje signala za izlaz voza iz stanice,
- izlaz voza i provjera njegovog izlaska,
- postavljanje izlaznog signala za zabranjenu vožnju,
- raziješenje prethodnog puta vožnje,
- obavještavanje naredne stanice ili drugog službenog mjesta o odlasku voza.
15
Obavještavanje prethodne, odnosno naredne, stanice o prispijeću ili otpravljanju voza

obavlja otpravnik voza ili radnik koji je ovlašten za taj posao. Propuštanje putničkih i teretnih
vozova predstavlja operacije čiji je cilj da osiguraju bezbjedno i sigurno kratanje vozova od
pozadnje do naredne stanice u odnosu na posmatranu međustanicu. Propuštanje vozova je
jednostavniji način organizacije saobraćaja vozova kroz stanicu, nego što je to kod prijema i
otpreme vozova. Tako, kod prolaska voza, mnoge operacije otpadaju, kao što su operacije od strane
skretničara, da je voz ušao potpun, da je izašao cio i potpun, jer ove operacije obavlja otpravnik
vozova, pod uslovom da vidik nije spriječen. U organizaciji ulaska, izlaska i prolaska vozova
potrebno je podešavati operacije takvim redoslijedom da se putevi vožnje vozova pri ulasku, izlasku
ili prolasku ne sijeku. Prema tome, izričito je zabranjeno:
- na jednokolosječnim prugama jednovremeni ulazak dvaju vozova suprotnih smjerova ili

jednovremeni ulaz i izlaz vozova istih smjerova, ukoliko su kolosječne veze i osiguranje takvi da to
ne dopuštaju,
- na dvokolosječnim prugama jednovremeni ulaz, izlaz ili prolaz vozova, ako im se kolosječni
putevi sijeku, a osiguranje to ne obezbjeđuje. Prikazane operacije, njihov redoslijed, te njihovi
izvršioci, odnose se na stanice kod kojih u osiguranju puta vožnje i propuštanju vozova učestvuje
stanično osoblje: skretničar, nadzornik skretničara i optravnik vozova. Međutim, u uslovima
potpunog osiguranja stanica i pruge, mnoge od navedenih operacija otpadaju, a, osim toga, ovakav
način osiguranja omogućuje logičnije organizovanje prevoza putnika i robe.U ostale tehničke
operacije u međustanicama, koje omogućuju odvijanje saobraćaja vozova, spadaju:
- potiskivanje i zaprezanje vozova,

- obrt putničkih garnitura,
- tehnički pregledi kola i dr.
3.2.2. Organizacija manevarskog rada u međustanicama
Međustanice, kao razdjelne tačke određene pruge koje služe za prijem, otpremu i propuštanje
vozova, odnosno, za ukrštavanje i preticanja vozova, kao i za ulaz I izlaz putnika, prijem i otpremu
prtljaga i denčane robe, u principu, ne obavljaju manevarski rad. Ukoliko se ukaže povremena
16
potreba za Skidanjem ili uvrštavanjem kola u vozove, tada se taj manevarski rad obavlja voznim
lokomotivama, a način obavljanja tih operacija propisuje se thnološkim procesom rada i poslovnim
redom stanice.Mnoge međustanice, pored osnovnih zadataka propuštanja vozova, obavljaju I druge
operacije, kao što su: pokretanje maršrutnih vozova, obrtanje putničkih garniture gdje je
međustanica početna i krajnja stanica, tehnički pregled i dr. Osim toga, mnoge međustanice
obavljaju i osnovne operacije iz domena prevoza putnika i robe, kao što su utovar, istovar i pretovar
robe i dr. Tako za potrebe većine naznačenih operacija u međustanicama postoji opravdana potreba
za organizacijom manevarskog rada, kao dopunskog u orgaaizovanju prevoza putnika i robe. Osim
navedenih, postoje i razdjelne tačke koje su za jednu prugu međusianice, pa se tako i zovu, a za
drugu prugu pretstavljaju polazne ili krajnje stanice. Ove stanice se obično nalaze u blizini velikih
utovamih stanica i služe za prijem praznih kola s jedne pruge i dostavu tih kola za utovamu stanicu
druge pruge. Manevarski rad u ovakvim međustanicama je neizbježan i on se može obavljati ili
posebnom lokomotivom, ili lokomotivama dolazećih vozova praznih kola.
Na određenoj pruzi obično se sve međustanice, u odnosu na obim i vrstu rada,međusobom

razlikuju. Od onih koje nemaju nikakve operacije, do onih koje mogu vršiti manji ili veći utovar,
istovar i dr. Iz ovih i drugih razloga, u međustanicama se pri organizaciji manevarskog rada, prilazi
koncetraciji rada na međustanicama, čime se definišu, na taj način, dvije grupe međustanica:
- one koje raspolažu sopstvenom manevarskom lokomotivom namijenjenom za obavljanje

manevarskog rada, kako u toj stanici, tako i u nekoliko susjednih stanica,
- one međustanice na kojima je skoncentrisan utovar i istovar kola s područja više međustanica.
U međustanicama prvog tipa, manevarske lokomotive odvoze kola po drugim

međustanicama na utovar ili istovar, nakon čega u određenom periodu prikuplja to varena ili prazna
kola i dovoze u osnovnu međustanicu. Utovarena i istovarena kola u osnovnoj međustanici, zajedno
s prikupljenim kolima iz drugih međustanica, ranžiraju se i ostavljaju na određeno mjesto kako bi
bile uvrštene u sabirne vozove. U međustanicama drugog tipa, dovoz i odvoz robe iz drugih i za
druga područja, odnosno do i od korisnika željezničkih usluga, obavlja se kamionima.
17
Prije usvajanja novog reda vožnje odnosno prije donošenja odluke o koncetriranju robe na
osnovne međustanice, potrebno je izvršiti ekonomske proračune opravdanosti takvih zahvata.
Ekonomska opravdanost pretvaranja međustanica u osnovne međustanice određuje se na osnovu
upoređenja troškova upotrebe manevarskih lokomotiva i troškova sabirnih vozova.
3.2.3.Organizacija rada sa sabirnim, manipulativnim i sabirno-manipulativnim

vozovima
Pod sabirnim vozovima podrazumjevaju se teretni vozovi koji se formiraju u ranžirnim ili
rasporednim stanicama sa zadatkom distribucije i sakupljanja tovarenih i praznih kola po
međustanicama određene pruge između dvije rasporedne ili ranžirne stanice. Organizacija rada sa
sabirnim vozovima po međustanicama može se postaviti na više načina, što ovisi od obima i
karaktera rada na određenoj željezničkoj pruzi. Tako je moguće da sabirni vozovi ostavljaju i
uzimaju kola na svim međustanicama, da određeni broj sabirnih vozova ostavlja I uzima kola na
određenom broju međustanica ili da određeni sabirni vozovi samo ostavljaju, a drugi samo uzimaju
kola. Pod sabirno-manipulativnim vozovima podrazumijevaju se vozovi miješanog sastava s kolima
koja se dostavljaju na utovar i istovar i s kolima koja prevoze denčane pošiljke i koja se uto varaju i
istovaraju po međustanicama dok se lokomotiva tog voza nalazi u dotičnoj međustanici.
Ovi vozovi saobraćaju na prugama gdje obim rada s kolskim i denčanim pošiljkama odnosno
kolima, ne omogućava posebne vozove za posebne vrste kolskih i denčanih roba. Tamo gdje je obim
rada s denčanom robom veliki, organizuju se posebni vozovi, čija je uloga da razvozi I skuplja
denčanu robu duž određene pruge i ovi vozovi se nazivaju manipulativni vozovi.Organizacija rada
sa sabirno-manituplativnim vozovima obično se postavlja tako da se utovar i istovar denačnih
pošiljaka obavlja istovremeno s manevrisanjem, odnosno ostavljanjem i uzimanjem tovarenih i
praznih kola na i s utovarnoistovarnih kolosijeka. Sabirno-manipulatvni vozovi puštaju se na
kolosijeke, prijemne ili magacinske, dok se manipulativni vozovi isključivo puštaju na magacinske
kolosjeke. Organizaciju saobraćaja sabirnih vozova od polazne stanice postavlja otpravnik vozova te
18
stanice, a na osnovu grafikona saobraćaja vozova i na osnovu ranije sastavljenog plana formiranja
sabirnih vozova, kojeg uručuje vozovođi, a on s njegovim sadržajem upoznaje ostalo vozno osoblje.
Grupe kola za pojedine međustanice u kompozociji sabirnog voza sastavljaju se prema redosljedu
međustanica, tako da, kada sabirni voz dođe u određenu međustanicu, ta se kola ili grupa kola sama
otkači ili ih vozna lokomotiva prebacuje na određeno mjesto utovarno-istovarnog kolosjeka, nakon
čega se vraća na čelo svog voza.
Po odlasku sabirnog voza iz rasporedne stanice, ova obavještava, putem analize voza sve
međustanice u kojima navedeni voz treba da obavlja određene operacije uzimanja ili ostavljanja
kola. Prije dolaska sabirnog voza u međustanicu i prije izdavanja naređenja za određeni rad,
otpravnik vozova, odnosno odgovorni radnik te međustanice, utvrđuje iz analize voza ili podataka
dobijenih od operativnog dispečera, broj kola koja treba sabirni voz da ostavi u stanici, kao i broj
kola koja treba dodati sabirnom vozu u stanici, a on je ove druge podatke najavio polaznoj stanici
sabirnog voza prije polaska istog
Zadržavanje sabirnih vozova u međustanicama treba održavati na način kako je to

predviđeno redom vožnje, odnosno težiti skraćivanju i tog perioua, a da bi se to moglo i ostvarivati,
potrebno je sabirnim vozom obavljati manevarski rad tako da se stvaraju uslovi za što manje
zadržavanje slijedećeg sabirnog voza. Tako, ukoliko se na utovarno-istovarnim kolosjecima nalaze
prazna ili natovarena kola, vozna lokomotiva prethodno sklanja ta kola na poseban kolosijek ili, ako
ih treba uvrstiti u sabirni voz, uvrštava ih, a tek potom ostavlja tovarena ili prazna kola namijenjena
toj međustanici. U većim međustanicama, koje imaju veći obim rada ili specifičan položaj iz kojeg
proizilazi i duže zadržavanje sabirnih vozova i što dovodi do lošijeg opsluživanja ostalih
međustanica i remećenja predviđenog saobraćaja drugih vozova, obično se koriste druge lokomotive
za manevarski rad. U ovim slučajevima, vozne lokomotive imaju samo ulogu ostavljanja i uzimanja
praznih ili tovarenih kola.
U međustanicama, u kojima manji manevarski rad obavljaju lokomotive sabirnih ili sabirno-
manipulativnih vozova, koriste se glavni prolazni kolosjeci, odnosno otvorena pruga do granice
manevrisanja. Međutim, u međustanicama, u kojima je veći ili veliki manevarski rad, obično se
dograđuju izvlačnjaci, čijom se upotrebom omogućava odvijanje neometanog saobraćaja vozova
19
određene pruge. Sabirni vozovi na svom putu saobraćaja stalno mijenjaju svoje sastave, ostavljajući
i uzimajući tovarena i prazna kola po međustanicama, što daje posebne karakteristike ovim u odnosu
na druge vozove. Osim toga, kada sabirni voz stigne iz polazne u krajnju stanicu, tada on u svom
sastavu nema obično nijednih kola kojima je krenuo iz polazne stanice, osim službenih, ako ih je
imao u svom sastavu. Na šematskom prikazu slike 11-5 prikazan je grafikon standardnih operacija
kod sabirnih vozova u međustanicama, s određenim vremenima trajanja pojedinih operacija i
njihovim izvršiocima.
4. TEHNOLOGIJA RADA RASPOREDNIH STANICA
4.1.Uloga i značaj rasporednih stanica
20
Rasporedne, ili kako se ponekad nazivaju dioničke, stanice spadaju u grupu tehničkih stanica
čiji su osnovni zadaci organizovanje saobraćaja vozova na pripadajućim rasporednim odsjecima.
One dijele željezničku prugu na rasporedne odsjeke, po čemu su i dobile ime, na kojima uvode
vanredne i otkazuju redovne vozove koji su propisani važećim redom vožnje, odnosno upravljaju
cjelokupnim saobraćajem putničkih i teretnih vozova određenih odsjeka, odnosno dionica pruga.
Osim toga, rasporedne stanice organizuju preradu kola koja pristižu sabirnim i drugim vozovima u
rasporednu stanicu s međustanica i s drugih priključnih pruga i formiraju od njih nove sabirne i
druge vozove.
Rasporedne stanice, najčešće obavljaju i mnoge druge operacije koje su u vezi s prevozom
putnika i robe, kao što su: prijem i propuštanje putničkih i teretnih vozova koji tranzitiraju sa
zadržavanjem ili bez zadržavanja u stanici; smjenu voznih lokomotiva, vozopratnog i
lokomotivskog osoblja; tehnički pregled vozova; utovar i istovar kolskih i denčanih pošiljki, prijem i
otpremu putnika i prtljaga, te ekspresne robe; primaju vozove s putnicima koji završavaju vožnju u
toj stanici i vrše gariranje putničkih garnitura tih vozova; obavlja potrebne operacije oko
pripremanja garniture za narednu vožnju vozova koji otpočinju vožnju u toj stanici; vrše
snabdijevanje lokomotiva gorivom, vodom, manje opravke vučnih i voznih sredstava i dr. Isto
tako, rasporedne stanice raspolažu manevarskim lokomotivama, što znači da u obavljanju ostalih
zadataka imaju i permanentan manevarski rad.
Rasporedne stanice su locirane na željezničkim prugama tako da svojim položajem i

rasporedom omoguće što logičnije organizovanje saobraćaja vozova, s prevozom putnika i robe.
Tako su one raspoređene na željezičkoj pruzi na slijedećim mjestima:
- u većim i velikim naseljima i industrijskim centrima u kojima se javlja veći obim putničkog i
teretnog saobraćaja,
- u mjestima gdje se stiče više željezničkih pruga i gdje se, na onsovu toga, javljuju potrebe u
prelasku putnika iz vozova jedne na vozove druge pruge, ili gdje se nakupljaju teretna kola s
pojedinih praga s promjenom sastava i pruga saobraćaja tih kola, odnosno vozova;
21
- na početku i kraju vučnih sektora, čija dužina ovisi od performansi vučnih vozila, dužina odsjeka
pruge i vremena angažovanja voznog i lokomotivnog osoblja i dr.;
- na mjestima gdje se mijenjaju tehnički elementi pruge, što zahtijeva promjenu sastava i broja
vozova po tim različitim dionicama, odnosno rasporednim odsjecima željezničke pruge.
4.2. Postrojenja i uređaji u rasporednim stanicama
Kako rasporedne stanice obavljaju operacije vezane za organizaciju prevoza putnika i robe,
čiji obim i karakter zavise od uloge rasporedne stanice u ukupnoj organizaciji saobraćaja, to je
potrebno da za izvršenje tih operacija raspolažu odgovarajućim postrojenjima i uređajima. Raspored
i međusobna povezanost postrojenja i uređaja mora biti takva da se rad u stanici može obavljati po
određenom tehnološkom procesu,bez suvišnih vožnji i gubitaka vremena, a pri čemu bezbjednost
saobraćaja vozova i putnika imaju poseban značaj. U opštem slučaju, rasporedne stanice raspolažu
slijedećim postrojenjima i uređajima, i to za:
- putnički saobraćaj;
- teretni saobraćaj;
- kolske i denčane pošiljke:
- manevarski rad;
- potrebe vučnih i voznih sredstava;
- ostale potrebe.
U postrojenja i uređaje za putnički saobraćaj spadaju:
- prijemno-otpremni kolosjeci, koji služe za prijem, bavljenje i otpremanje tranzitnih vozova za

prevoz putnika, kao i vozova za prevoz putnika koji otpočinju ili završavaju vožnju u rasporednoj
stanici. U najvećem broju slučajeva, ovi kolosjeci msluže i za propuštanje tranzitnih teretnih vozova;
- kolosjeci za prijem i smještaj praznih garnitura, njihovu njegu i ukupno servisiranje;
- stanična zgrada sa svim potrebnim postrojenjima za potrebe putnika, kao što

su:mčekaonice,mvestibili, blagajne i dr., kao i prostorije za službene potrebe;
22
- peroni za ulaz i izlaz putnika u i iz vozova, te pristupni putevi,
- prostorije za prijem, čuvanje i izdavanje prtljaga, magacin brzovozne robe i dr.
Veličina postrojenja i uređaja za teretni saobraćaj i njihov raspored zavise od obima,uloge I

karaktera rada teretnog saobraćaja u odnosu na ukupan rad rasporedne stanice.U nekim slučajevima,
ova postrojenja mogu biti zanemarljivo mala, dok, u većini slučajeva, njihov obim i raspored
prevazi!az& veličinu postrojenja za putnički saobraćaj. Ovdje se misli, prije svega, na veći rad na
utovaru i istovaru robe, kao i na manevarski rad. U odnosu na te zahtjeve, prijemno-otpremna ili
ranžirno-otpremna grupa kolosijeka može biti u užem okruženju rasporedne stanice, a može biti
izdvojeno kao samostalna ranžirna stanica. U opštem slučaju, u postrojenja za teretni saobraćaj u
rasporednim stanicama spadaju:
- prijemno-otpremni kolosjeci, koji služe za propuštanje tranzitnih teretnih vozova;
- prijemni kolosjeci, odnosno prijemna grupa kolosjeka, koji služe za prijem •? \ sabirnih, sabirno-
manipulativnih i drugih teretnih vozova koji završavaju vožnju u rasporednoj stanici;
- otpremni kolosjeci, ili ranžirno-otpremna grupa kolosjeka, koji služe za ranžiranje sabirnih i drugih
vozova i za njihovu otpremu;
- magacinski, odnosno manipulativni, kolosjeci, koji služe za prijem, manipulaciju i otpremu

manipulativnih vozova iz rasporedne stanice;
- izvlačnjak, koji služi za obavljanje manevarskog rada rasporedne stanice.
U postrojenja za kolske i denčane pošiljke spadaju: kolosjeci za utovar i istovar kolskih i

denčanih pošiljki, magacini, rampe stočne, vojne i dr., skladišta, te pristupni i smještajni prostori za
rad s kontejnerima, ako rasporedna stanica ima ovakav način rada, kolske vage, gabarite i dr. Vuču
sabirnih i drugih vozova koje pokreće rasporedna stanica obavljaju lokomotive, odnosno vučna
vozila, koje se nalaze u osnovnom ili obrtnom depou vučnih vozila.
Postrojenja za lokomotivsku službu, kao što su postrojenja za snabdijevanje, održavanje i

opravku lokomotiva, mogu biti različita, što zavisi od uloge rasporedne stanice u organizovanju
vuče vozova na rasporednim odsjecima Vučna vozila mogu biti parna, dizel ili električna.
23
Lokomotivski depo, kao radno okruženje vuče vozova, u svom sastavu, obično ima slijedeća
postrojenja i objekte:
- kolosjeke za smještaj lokomotiva;
- postrojenja i uređaje za snabdijevanje lokomotiva vodom, gorivom, mazivom pijeskom i ostalim

potrebnim materijalima;
- postrojenja za tekuće održavanje lokomotiva;
- službene zgrade, te radioničke zgrade sa skladištima rezervnih dijelova.
U rasporednim stanicama postoji stalna potreba za tekućim opravkama kola, a obim toga
rada zavisi od obima rada teretnog saobraćaja rasporedne stanice. U random okruženju rasporedne
stanice moguće je lociranje i kolskih radionica za investicione opravke teretnih i putničkih kola. I u
jednom i u drugom slučaju, kolske radionice u rasporednim stanicama mogu biti u sastavu depoa ili
kao posebne organizacione jedinice, a obično raspolažu slijedećim postrojenjima:
- kolosječna postrojenja;
- hala s radnim kolosjecima;
- magacini rezervnih dijelova;
- upravna zgrada:
- razni uređaji i instalacije.
4.3. Organizacija rada s vozovima u rasporednim stanicama
Od svih operacija koje se obavljaju u rasporednim stanicama, najvažnije su one koje su

vezane za odvijanje saobraćaja putničkih i teretnih vozova i obradu pojedinih teretnih vozova.
Prijem i otprema vozova kojima je krajnja i početna rasporedna stanica, te propuštanje tranzitnih
vozova, s aspekta odvijanja saobraćaja vozova, obavljaju se po propisima saobraćajne službe.
Redoslijedi tih operacija predviđeni su u tehnološkom procesu rada stanica i kao takvi propisani kao
obavezujući za vozno I stanično osoblje u redu vožnje, ali i u poslovnom redu svake stanice. Iz
24
navedenih razloga, ove operacije se ovdje detaljnije ne naznačavaju i one su predmet drugih
disciplina.
Obrada pojedinih vozova i operacije koje obavljaju rasporedne stanice različite su za
različite vrste vozova i one obuhvataju sve operacije s kolima, grupama kola ili vozovima, od
trenutka prispijeća u stanicu do trenutka njihovog otpravljanja. U rasporednim stanicama obavljaju
se operacije, uglavnom, sa slijedećim teretnim vozovima:
- rad s tranzitnim vozovima,

- rad s vozovima kod kojih se vrše manje izmjene;
- - rad s direktnim dioničkim vozovima;
- rad sa sabirnim ili sabirno-manipuJativnim vozovima;
- rad s manipulativnim vozovima.
Kako je tehnologija rasporednih stanica, uglavnom, slična ili ista tehologiji rada ranžirnih
stanica, pogotovo u oblasti obrade teretnih vozova, to će se, u daljem, naznačiti samo u kraćim
crtama rad s vozovima, a druge operacije i njihov redoslijed biće objašnjeni u prikazu rada u
ranžimim stanicama. Rad s tranzitnim vozovima u rasporednim stanicama može se iskazati na dva
načina: obrada tranzitnih vozova koji prolaze stanicu bez prerade i obrada tranzitnih vozova kod
kojih se vrši djelimična prerada.
Operacije s tranzitnim vozovima koji prolaze stanicu bez prerade sastoje se iz smjene
lokomotiva i osoblja ili smjene jednog od toga, tehničkog i komercijalnog pregleda voza, probe
kočenja i otpreme voza. Vrijeme trajanja ovih operacija može biti različito, ali, u prosjeku, kreće se
od 10 do 20 minuta. Operacije s tranzitnim vozovima koji se djelimično prerađuju mogu se obavljati
u dva slučaja: da se tranzitnom vozu dodaju kola, čime se povećavaju sastav i masa voza ili da se od
tranzitnog voza skidaju kola i tako smanjuju sastav i masa voza. Da bi se ubrzao rad i u jednom i
drugom slučaju, operacije treba obavljati paralelno, a dodavanje i skidanje kola, po mogućnosti,
vršiti s kraja voza. Vrijeme trajanja operacija je u direktnoj zavisnosti od broja grupa kola s kojima
se radi, kao i od ranije pripremljenosti za operacije obrade tranzitnih vozova..Formiranje sabirnih ili
sabirno-manipulativnih vozova u rasporednoj stanici vrši se tako da se složena kola u vozu
grupisana po redoslijedu međustanica određenog rasporednog odsjeka. Dodavanje teretnih kola s
denčanom robom sabirnom vozu vrši se na početku ih na kraju voza. Pod finalnim operacijama
25
podrazumijevaju se sve druge operacije koje se obavljaju poslije formiranja sabirnih, odnosno
sabirno-manipulativnih vozova, a sve u svrhu pravilne i bezbjedne optreme ovih vozova.
Rasporedne stanice formiraju i otpremaju manipulativne vozove samo u uslovima postojanja takvih
količina denčane robe, kako u toj stanici, tako i u međustanicama određenog rasporednog odsjeka,
da opravdava pokretanje i saobraćaj takvih vozova.
Ovi vozovi se, uglavnom, formiraju i otpremaju s magacinskih kolosjeka rasporedne stanice
ili direktno iz robne stanice ako rasporedna stanica raspolaže utovarno-istovarnom stanicom. Prijem
ovih vozova po međustanicama obavlja se isto tako namagacinskim kolosjecima, izuzev ako u
nekim međustanicama nema denčane robe za utovar ili istovar, kada se ovi vozovi propuštaju
glavnim prolaznim ili drugim kolosjecima. Prijem ovih vozova u narednoj rasporednoj stanici uvijek
se obavlja na magacinskim kolosjecima ih direktno u robnoj stanici ako ova postoji u okruženju
rasporedne stanice
5. TEHNOLGOIJA RADA RANŽIRNIH STANICA
5.1. Uloga i značaj ranžirnih stanica
Ranžirne stanice su specijalizovane željezničke stanice koje se, kao takve, grade I opremaju
radi obavljanja ranžirnog rada velikog obima, u cilju rasformiranja i formiranja vozova. U njima se
vrši djelimično ili potpuno rasformiranje prispjelih teretnih vozova, ranžiranje kola po pravcima i po
stanicama, odnosno po ranžirnim rejonima, i formiranje novih teretnih vozova. Formiranje vozova,
koji mogu biti: direktni teretni vozovi, maršrutni, dionički, sabirni ili sabirno-manipulativni, vrši se
iz kola s utovarno-istovarnih, carinskih i drugih kolosjeka radnog okruženja ranžirne stanice,
odnosno rasporedne stanice i iz rasformiranih vozova koji pristižu iz industrijskih rejona i
priključnih pruga određene željezničke mreže.
Pored poslova rasformiranja I formiranja vozova, ranžirne stanice obavljaju operacije kod
tranzitnih teretnih vozova kao što su smjena lokomotiva, smjena voznog i mašinskog osoblja,
servisiranje vučnih sredstava, pojenje i hranjenje životinja, dodavanje leda u kola hladnjače i
dr.Karakteristično je da se u ranžirnim stanicama mogu obavljati i druge operacije koje nisu u opisu
poslova klasičnih velikih ranžirnih stanica, To su operacije, uglavnom, vezane za putnički i lokalni
26
robni rad, kao i drugi dopunski rad ovih stanica. Ovdje, prije svega, spadaju: određeni rad s
putničkim kolima kao što je manevrisanje, gariranje, zatim pretovar i sortiranje kolske i denčane
robe, opravka kola, čišćenje kola poslije prevoženja živih životinja i dr.
Ovakav rad je karakterističan za određene manje stanice koje su zbog naglog povećanja
obima rada prerasle u ranžirne stanice klasičnog tipa. Ranžirne stanice imaju značajnu ulogu u
ukupnoj organizaciji i realizaciji prevoza robe na željeznici. Kao takve, ranžirne stanice na
željezničkim prugama locirane su u okviru velikih željezničkih čvorova kako bi na tim
karakterističnim mjestima odgovorile postavljenim zadacima. Karakteristična mjesta lociranja
ranžirnih stanica su slijedeća:
- na izlazu iz okruženja masovnog utovara robe koja se distribuira u više pravaca željezničkih pruga,
a to su, uglavnom, veliki rudarski reviri, velika pristaništa i dr;
- na ulazu u okruženje masovne potrošnje, odnosno istovara robe, koja se dalje distribuira prema
potrošačima, a to su, uglavnom, veliki gradovi i industrijski centri;
- u čvorovima u kojima se stiče više pruga iz više pravaca, a koji zbog potrebe promjene pravca
kretanja kola zahtijeva ranžiranje kola, odnosno vozova.
Ranžirne stanice zauzimaju velike površine zemljišta, pa se, iz tih razloga, najčešće izdvajaju
kao zasebne cjeline, ponekad dosta udaljene od putničkih i loko-teretnih stanica tog mjesta, a što,
opet, zavisi od topografskih i drugih uslova ukupnog okruženja.
5.2. Klasifikacija ranžirnih stanica

Klasifikaciju ranžirnih stanica moguće je vršiti prema:
- značaju i funkciji u sklopu željezničke mreže;
- načinu obavljanja manevarskog rada i opremi postrojenja i uređaja;

27
- broju ranžirnih parkova;
- rasporedu kolosječnih parkova.
Prema značaju i funkciji ranžirnih stanica u sklopu određene željezničke mreže, ranžirne
stanice mogu biti:
- glavne ranžirne stanice, koje u okruženju određenog čvora imaju najveći rad u formiranju i
rasformiranju vozova, što pokazuje da u tom okruženju čvora ima još manjih ranžirnih stanica
- pomoćne ranžirne stanice, koje svojim radom upotpunjuju ukupan manevarski rad određenog
čvora, odnosno služe za ranžiranje određenih vozova, npr. Sabirnih na za to pogodnijem mjestu;
- rejonske ranžirne stanice, koje služe kao ispomoć glavnim i pomoćnim ranžirnim stanicama i
njihov je rad usmjeren na formiranje vozova samo za određene rejone;
- lokalne ranžirne stanice, koje se nalaze u sastavu vrlo velikog čvora i čiji je zadatak da opslužuju
velike privredne sisteme, odnosno industrijske centre;
Prema načinu obavljanja manevarskog rada, ranžirne stanice mogu biti:
- negravitacione,
- gravitacione.
Pod negravitacionim ranžirnim stanicama podrazumijevaju se ranžirne stanice s manjim

obimom manevarskog rada, a koji se obavija manevarskom lokomotivom preko izvlačnjaka.
Gravitacione ranžirne stanice su stanice koje za manevarski rad koriste silu zemljine teže.
Postoje dvije vrste gravitacionih stanica, od kojih prva, tzv. totalna, gravitaciona ranžirna stanica,
koja se nalazi u padu i za cijeli manevarski rad koristi silu zemljine teže, i druga vrsta ranžirne
stanice, koja za obavljanje manevarskog rada koristi specijalizovana postrojenja, tzv.
spuštalice.Gravitacione ranžirne stanice, u zavisnosti od postrojenja i opreme kojima raspolažu,
mogu biti:
- nemehanizovane;
28
- mehanizovane;
- poluautomatizovane;
- automatizovane.
Pod nemehanizovanim ranžirnim stanicama podrazumijevaju se ranžirne stanice gdje se

postavljanje puta vožnje, odnosno postavljanje skretnica, vrši ručno, a za kočenje, odnosno
zaustavljanje kola niz izvlačnjak ih spuštalicu i kolosjeke, koriste se ručne papuče i, eventualno,
ručne kočnice na kolima. Mehanizovane ranžirne stanice spadaju u red višeg nivoa opremljenosti
ranžirnih stanica i kod njih se skretnice postavljaju centralno, a kočenje kola, ili grupa kola, vrši se
ručno, kao i kod nemehanizovanih ranžirnih stanica. Kod poluautomatizovanih ranžirnih stanica
upravljanje kolosječnim putevima vrši se automatski, na osnovu unaprijed postavljenog programa na
osnovu ranžirne liste, a ručno se upravlja kolosječnim kočnicama. Pod automatizovanim ranžirnim
stanicama podrazumijevaju se ranžirne stanice koje su potpuno automatizovane. Tako se, na osnovu
ranžirne liste, izvrši programiranje za rasformiranje, odnosno formiranje jedne ih više kompozicija
sa svim elementima a to su: raspored kola po rejonima i kolosjecima, brzina kretanja niz spuštalicu,
način kočenja i dr., tako da se kola bez ikakvih spoljnih uticaja kreću namjenski na određeno mjesto
naznačenog kolosjeka.Prema broju ranžirnih parkova, ranžirne stanice se dijele na:
-jednostrane;
- dvostrane ranžirne stanice.
Jednostrane ranžirne stanice imaju jedan park za ranžiranje kola za sve pravce, što znači da
su ove stanice namijenjene za rad sa srednjim i nešto većim obimom rada. Dvostrane ranžirne
stanice su namijenjene za rad s velikim i vrlo velikim obimom rada i one raspolažu s dva posebna
parka, od kojih jedan služi za ranžiranje kola iz jednog pravca, a drugi za preradu kola iz drugog
pravca. Na ovim stanicama spuštalice mogu biti na jendom ih oba parka. Prema uzajamnom
rasporedu kolosječnih parkova, ranžirne stanice, uostalom kao i druge željezničke stanice u čvoru,
mogu biti sa:
- uzastopnim raspordom parkova;
- paralelnim rasporedom parkova;
- kombinovanim rasporedom parkova.

29
5.3.Tehnološki proces rada ranžirnih stanica
Tehnološki proces rada ranžirnih stanica predstavlja organizaciju rada u tehnološkom I

ekonomskom smislu, izrađen na bazi najnovijih dostignuća nauke i prakse, s namjerom da se
obezbijedi izvršenje reda vožnje i plana formiranja vozova na takav način da stanica ima najveću
moguću preradnu i propusnu moć, najmanje moguće vrijeme prerade kola uz najefikasnije
iskorištenje manevarskih lokomotiva i staničnih postrojenja i uređaja, a uz angažovanje što manjih
ljudskih i drugih resursa u okruženju ranžirne stanice. U organizaciji željezničkog saobraćaja
određene željezničke uprave, izrada tehnološkog procesa vrši se za cijelu mrežu pruga, zatim po
svim stanicama i po svim radnim okruženjima koji učestvuju u pojedinačnim ili ukupnim
tehnološkim lancima organizacije, odnosno izvršenja saobraćaja vozova. U ovome dijelu prikazuje
se tehnološki proces rada ranžirnih stanica, koji se odnosi i na rasporedne stanice, kao i druge
stanice koje imaju u svom radnom okruženju naglašeniji manevarski rad, odnosno rad na
rasformiranju i formiranju vozova.Prije sagledavanja i izučavanja principa na kojima se uspostavlja
tehnološki process ranžirnih i dragih starica ovoga načina rada, potrebno je izučiti mnoge
preduslove koji opredjeljuju način i kvalitet uspostavljanja tehnološkog procesa rada određene
ranžirne stanice. Ovdje se misli, prije svega, na opšte postavke upravljanja radom stanice, način
dobijanja informacija, njihovo evidentiranje i korištenje, te na dokumenta i način vođenja istih od
strane ranžirnih stanica.
5.3.1. Upravljanje procesom rada
Upravljanje procesom rada u željezničkim transportnim organizacijama predstavlja osnovni

faktor koji opredjeljuje stanje i funkcionisanje ukupnog saobraćajnog sistema, pa analogno tome, i
određene ranžirne stanice. U suštini, upravljanje određenom ranžirnom stanicom predstavlja skup
poredanih radnji pri obavljanju operacijakoje obezbjeđuju vođenje procesa s ciljem postizanja
određenih optimalnih rezultata. Željeznički saobraćaj predstavlja složen saobraćajni sistem pa se u
njemu, uostalom kao i u svakom drugom složenom sistemu, skup radnih procesa, ili pojedini
dijelovi tog procesa, mogu izdvojeno posmatrati kao podsistem, s tim što se mora voditi računa i o
uticaju ostalih dijelova složenog sistema. Tako se u željezničkom saobraćaju, kao podsistem može
izdvojiti jedna pruga, jedna dionica ih, u ovom slučaju, jedna ranžirna ili rasporedna stanica, sa
svojim tehnološkim procesom rada, ali uvijek vodeći računa o cijelom saobraćajnom sistemu,
30
odnosno upravljačkom vrhu tog sistema. Saobraćajem upravlja upravljački sistem, koji se može
manifestovati ulogom čovjeka I tehničkog uređaja, a najčešće je to i jedno i drugo.
U uspostavljanju tehnološkog procesa rada određene ranžirne stanice potrebno je poznavati

upravljanje željezničkim saobraćajem po nivoima, kako bi ona, prije svega u postavljanju i
izvršavanju svojih zadataka, opredijelila svoje mjesto i ulogu u tome.
5.3.2. Informacije o upravljačkom sistemu
Da bi se uspostavio tehnološki proces rada ranžirne stanice i omogućilo njegovo provođenje,

potrebno je prikupiti, i stalno prikupljati informacije o stanju upravljačkog sistema. Te informacije
su: broj i vrsta vozova koji dolaze, s kojih pruga stižu, na koji kolosjek voz treba da ulazi, kuda se ti
vozovi, ili kola, dalje upućuju I dr. Utvrđivanje ovih, i drugih, parametara vrši se na osnovu novog
reda vožnje određene pruge, a u izvršavanju tehnološkog procesa ti podaci se dobijaju svakodnevno.
Informacije koje se daju i primaju svakodnevno pri izvršavanju reda vožnje mogu biti prethodne i
tačne. Pod prethodnim informacijama podrazumijevaju se obavijesti o namjeravanim kretanjima
vozova po posmatranim prugama, koje se daju i dobijaju svakodnevno u 6 i 18 sati od strane
rasporedne stanice ili dispečera određenog operativnog odsjeka.
31
Ovi podaci predstavljaju, u stvari, podatke iz plana formiranja i saobraćaja vozova između
dvije i više rasporednih stanica za naredni period. Ove obavijesti sadrže: broj i vrstu vozova za
namjeravam saobraćaj, broj I vrstu kola u tim vozovima, broj i vrstu kola za utovar i istovar po
stanicama, kao I druge podatke koji treba da omoguće redovne pripreme za izvršenje zadataka svake
stanice u organizaciji saobraćaja vozova, određene pruge. Tačne informacije, su u stvari, analize
vozova koje daju rasporedne stanice, odnosno stanice pokretanja vozova, i to odmah po njihovom
odlasku iz stanice. U analizi se tačno naznačavaju: broj voza, vrijeme polaska iz stanice pokretanja
voza, serija i broj vučnih vozila i njihov domicil bruto i neto-masa voza, stvarni i računski broj
osovina, masa stvarno kočenog brata i kočenih osovina, sastav voza u odnosu na broj kola koja
ostavlja ili uzima po međustanicama, sastav vozopratnog osoblja i druge bitne informacije koje su u
vezi s lakšim i logičnim obavljanjem operacija kod posmatranih vozova. Informacije o podacima
kao prethodne ili tačne, daju se telefonskim ih telegrafskim putem, a na prugama koje su opremljene
informacionim sistemima, ovi podaci se primaju i daju putem odgovarajućih računara.
5.5.3 Upravljačka dokumentacija, mjesta i načini obrade podataka
Pod upravljačkom dokumentacijom određene ranžirne stanice podrazumijevaju se sva

dokumenta koja se stavljaju na osnovu dobijenih informacija od drugih stanica ih drugih radnih
okruženja same stanice. Ova dokumenta zavisi od tehnologije i organizacije rada, ah, u opštem
slučaju, jedna dokumenta su vezana i locirana na određenim radnim okruženjima, druga se
razmjenjuju između pojedinih radnih okruženja, dok treća prate vozove na putu saobraćaja istih.
Sakupljanje informacija, te sastavljanje i vođenje dokumenata u jednoj stanici, vrši se na više
mjesta, od kojih su:
- u željezničkoj stanici, otpravnik vozova ih glavni dispečer,

- u željezničkoj stanici, kolski ured,
- u prijemnom parku,
- na spuštalici,
- u ranžirno-otpremnom parku.
32
5.4.4. Principi izrade i izrada tehnološkog procesa rada ranžirirnih i rasporednih

stanica
Prije konačne izrade tehnološkog procesa rada ranžirne stanice, a po utvrđivanju mjesta i
uloge stanice u upravljačkom procesu, informacija i načina njihova prenosa, te upravljačke
dokumentacije, mjesta i načina obrade podataka, potrebno je uspostaviti osnovne principe na kojima
počiva tehnološki proces rada, a oni su:
- usklađenost svih operacija koje se izvode u pojedinačnim radnim okruženjima sa ukupnim

zahtjevima novog reda vožnje određene pruge,
- usklađenost rada svih pojedinačnih radnih okruženja stanice i njihova tijesna povezanost i rad po
tačno određenim redoslijedima, uz puno poštivanje organ zacionog i tehnološkog nivoa pri
izvođenju ukupnih operacija jedne stanice,
- paralelnost i usklađenost u međusobnoj povezanosti u neprekidnosti rada vozova, pogotovo obrade

kola i vozova, kao osnovnog zadatka svake ranžirne stanice,
- izbor načina i metoda rada ukupnog radnog okruženja koji pored zadovoljenja do sada navedenih
principa osiguravaju izvršavanje postavljenih zadataka uz što manje troškove po jedinici rada, sa
mogućnošću stalnog poboljšanja i ubrzanja izvršavanja pojedinačnih i ukupnih operacija određene
stanice,
- stalna težnja uvođenja novih tehničkih sredstava i savremenih načina tehničko tehnološkog
organizovanja rada pojedinačnih i ukupnih radnih okruženja ranžirnih, rasporednih i drugih stanica
koje imaju značajniji rad s kolima i vozovima,
- ostavljanje mogućnosti stalne izmjene i unapređenja tehnološkog procesa rada stanice, što spada u
djelokrug rada operativnog djelovanja u toku izvođenja predviđenih operacija važećeg reda vožnje
svake stanice.
Uspostavljanje osnovnih principa na kojima počiva tehnološki proces rada ranžirnih stanica,
uz korištenje do sada naznačenih parametara, treba da omogući utvrđivanje i uspostavljanje:
- tehnologije rada sa vozovila i kolima; /'")

33
- usklađivanje rada između dijelova ranžirne stanice; i

- određivanje normi zadržavanja kola u stanici
- utvrđivanje neravnomjernosti u radu ranžirne stanice.
5.3.5. Tehnologija rada sa vozovima i kolima
U općoj organizaciji saobraćaja vozova određene pruge, a unutar toga ranžirnih, rasporednih,
većih utovarno-istovarnih stanica i željezničkih čvorova, utvrđuju se, a redom vožnje konkretizuju,
pored obima rada i drugih parametara, i način rada ovih radnih okruženja sa vozovima. U ovim
stanicama postoje, uglavnom, dvije vrste rada sa vozovima, od kojih se jedna odnosi na organizaciju
rada i izvršenje zadataka iz oblasti regulisanja kretanja vozova za prevoz putnika i robe, a druga na
rad sa vozovima i kolima koja se u željezničkoj terminologiji naziva "preradom kola i vozova".
U grupu poslova regulisanja kretanja vozova spadaju oni zadaci čiji je cilj da se njihovim
provođenjem obezbijedi sigurno kretanje svih vozova, koji su predviđeni redom vožnje, kao i onih
koji se svakodnevno uvode u saobraćaj na određenoj pruzi. Rad sa vozovima i kolima u određenoj
ranžirnoj ili drugoj stanici koja ima značajan rad sa koiima i vozovima, spadaju slijedeće operacije:
- obrada tranzitnih vozova;
- obrada vozova po prijemu u prijemni park;
- rasformiranje vozova;
- nakupljanje kola za odlazeće vozove;
- formiranje vozova;
34
- završna obrada formiranih vozova.
Vozovi, koji se rasformiraju u jednoj stanici, sastavljeni su, uglavnom, od dvije vrste kola:
jedna kojima je to krajnja stanica i koja se dalje distribuiraju na operacije u krugu te stanice i druga,
kojima ta stanica nije krajnja i ova kola se prerađuju, da bi bila dalje otpremljena ka uputnim
stanicama. U nastavku se prikazuje organizacija rada stanica pri regulisanju kretanja vozova, kao i
organizacija rada stanica na obradi teretnih vozova i kola i drugim operacijama, koje sve skupa čine
osnovne zadatke ranžirnih stanica.
5.3.5.1. Tehnologija rada stanica pri regulisanju kretanja vozova
Regulisanje kretanja vozova za prevoz putnika i robe određene pruge, a unutar toga i stanica
spada u domen većeg broja radnih okruženja, a prije svih operativne i saobraćajne službe. Način
regulisanja kretanja vozova zavisi od opremljenosti postrojenjima i uređajima pruge i stanica na njoj
i ono može biti rukovođeno voznim dispečerom s jednog centralnog mjesta ih sistemom otpravnika
vozova. Svrha regulisanja kretanja vozova jednim ili drugim načinom ostaje ista, bezbjedno i
sigurno kretanje vozova, dok se razlike očituju u kvalitetu, brzini operacije, pa i stepenu
bezbjednosti i sigurnosti odvijanja saobraćaja vozova.
Propuštanje vozova, odnosno regulisanje kretanja vozova kroz ranžirnu stanicu spada u dopunske
zadatke, dok su glavni prerada kola. Za razliku od ranžirnih stanica, regulisanje kretanja vozova za
rasporedne stanice predstavlja glavni zadatak, a prerada kola i vozova prateći su poslovi u ukupnim
zadacima ovih stanica. Regulisanje kretanja vozova u jednom i diugom slučaju obavlja se na osnovu
reda vožnje, tehnološkog procesa rada stanice, poslovnog reda stanice, kao i pozitivnih propisa, koji
regulišu ovu oblast u organizaciji željezničkog saobraćaja.
5.3.5.2. Tehnologija rasformiranja vozova na spuštalici
35
U tehnologiju rasformiranja teretnih vozova na spuštalici spadaju sve operacije koje se

obavljaju od početka potiskivanja kompozicije iz prijemne grupe do završetka sabijanja kola na
ranžirnom ili ranžimo-otpiemnom parku. Ove operacije nazivaju se glavnim operacijama pri
rasformiranju, odnosno formiranju vozova. Rasformiranje i formiranje teretnih vozova na
spuštalicama vrši se na osnovu ranžirne liste voza koji se rasformira. Način rada i dužina vremena
glavnih operacija zavise od rasporeda prijemnih i ranžimo-otpremnih parkova kao i od načina i
stepena opremljenosti stanica odnosno spuštalica. U uslovima rada na automatiziranim
spuštalicama, ranžirne liste se pretvaraju u kartice, odnosno bušenje trake, što omogućava da se
proces rasformiranja i formiranja vozova obavlja potpuno automatski.
5.3.5.3. Tehnologija nakupljanja teretnih kola
Nakupljanje kola predstavlja proces dolaska teretnih kola na određene grupe staničnih
kolosjeka u cilju njihove dalje otpreme za određene ranžirne rejone, odnosno stanice istovara.
Dolazak teretnih kola može se ostvarivati sa utovarnih, carinskih I drugih kolosjeka i preko
izvlačnjaka ili spuštalica na određene kolosjeke nakupljanja kola. U odnesu na mjesto nakupljanja,
razlikuju se dva procesa nakupljanja od kojih je prvi u prijemnoj grupi kolosijeka za cijelu stanicu,
tzv. proces nakupljanja cjelokupnog kolskog toka i drugi u ranžirnom ili ranžirno-otpremnom parku.
Proces nakupljanja cjelokupnog kolskog toka ili kako se u praksi još naziva i process
nakupljanja za cijelu stanicu, počinje dolaskom sa određene pruge ili sa utovarno-istovarnih i drugih
kolosjeka radnog okruženja stanice ih željezničkog čvora prvih kola ili grupe kola određenog
fanžimog rejona u prijemni park ranžirne ih rasporedne stanice, a završava se dolaskom posljednjih
kola ih grupe kola, koja su završna za sastav određenog teretnog voza za određene ranžirne stanice
ih rejone.Proces nakupljanja kola u ranžirnom ih ranžirno-otpremnom parku ranžirne ih rasporedne
stanice počinje dolaskom preko izvlačnjaka ili spuštalice, odnosno sa utovarno-istovarnih i drugih
kolosjeka radnog okruženja stanice prvih teretnih kola ili grupe kola određenih ranžirnih rejona u
36
ranžirni ili ranžirno-otpremni park, a završava se dolaskom posljednjih kola ili grupe kola, koja su
završna za sastav određenog teretnog voza za određene ranžirne rejone. Proces nakupljanja kola kao
osnovni proizvodni proces rada određene ranžirne ili rasporedne stanice zavisi od broja kola koja
dolaze sa utovarno-istovarnih i drugih kolosjeka, broja kola u dolazećim vozovima i uopće od
intenziteta kolskih tokova određenih pruga kao i tehnološkog procesa rada stanice. Dobro
postavljeni tehnološki proces rada stanice podrazumijeva skladno usaglašene intervale dolaska
vozova za preradu i intervala otpreme sastavljenih vozova, formiranje vozova velikih masa i dr.
5.3.5.4. Tehnologija formiranja vozova u ranžirnom ili ranžirno-otprernnom parku
Način i mjesto formiranja teretnih vozova u ranžirnom ili ranžirno-otpremnom parku

određene ranžirne stanice predviđeno je tehnološkim procesom rada. Plan formiranja vozova, koji se
izrađuje na nivou stanice, te postojeći propisi o uvrštavanju kola u vozove, koji se donosi na nivou
željezničke uprave, služe kao osnovna podloga pri odredivanju parametara završnih operacija u
svakom tehnološkom procesu rada određene stanice.
Pristizanje teretnih kola, odnosno proces nakupljanja kola u ranžirnom ih

ranžirnootpremnom parku odvija se preko spuštalica u većim stanicama, dok u manjim teretna kola
prispijevaju preko izvlačnjaka. Osim toga, fi u jednim i u drugim stanicama pristizanje određenog
broja kola sa utovamo-istovamih i drugih kolosjeka može se odvijati i posredstvom tranzitnih i
drugih kolosjeka.
Ovo pristizanje kola obično se odvija sa suprotne strane prijemne grupe ranžirne ili
rasporedne stanice. Upravljanje i praćenje formiranja teretnih vozova u stanici obavljaju manevarski
dispečeri, poslovođe ili rukovaoci manevre, dok na manevri rade: manevaristi, popisivači, tranziteri,
pregledači kola i dr. Kada se nakupi dovoljan broj kola za određeni voz i kada prispiju i posljednja
kola tog sastava, manevarski dispečer obavještava zaduženo osoblje za formiranje vozova da mogu
otpočeti završne operacije kod određenog voza. U većini slučajeva završne operacije se obavljaju
usporedno i prije davanja zvaničnog naloga zarad, čime se postiže skraćivanje ukupnog vremena
formiranja vozova.
37
Kada je manevarska lokomotiva sa spuštalice ili druga manevarska lokomotiva izvršila

"sabijanje" kola, odnosno kada je obavila završno formiranje, tada završne moperacije počinju
spajanjem vazdužnih spojki i pritezanjem kvačila - što obavljaju manevristi, popisom voza i
komercijalnim pregledom voza - sto obavljaju popisivači voza ili tranziteri. Nakon izvršenog popisa
i komercijalnog pregleda, tranziter u kolskom uredu odabire dokumente kolskih pošiljaka, koje su
ranije donesene iz blagajne otpravljanja, sravnjuje ih, vrši kontrolu i kompletira ukupnu
dokumentaciju pošiljaka. Poslije toga, sastavlja teretnicu i dostavlja je otpravniku vozova zajedno sa
ostalim dokumentima i obavještava ga da je ukupan manipulativni posao na formiranju određenog
voza završen.
5.3.5.5. Formiranje sabirnih vozova
Sabirni vozovi predstavljaju teretne vozove koji saobraćaju između dvije rasporedne,
odnosno ranžirne stanice, sa osnovnim zadatkom dostavljanja tovarenih kola na istovar i praznih
kola za utovar po međustanicama, te skupljanje piraznih i tovarenih kola i njihovo prevoženje u
narednu rasporednu ili ranžimu stanicu. {Osriovna karakteristika kola za sabirne vozove je u tome
što se ona u procesu prevoza prerađuje više puta. Ovi vozovi, čiji sastav od ovakvih kola, nazivaju
se još i višegrupni sabirni vozovi, pošto se po nakupljanju dovoljnog broja kola koja ulaze u sastav
voza moraju ponovo ranžirati radi uvrštavanja kola po redosljedu međustanica određene pruge.Veće
ranžirne ili rasporedne stanice obično raspolažu sa posebnim kolosjecima za formiranje sabirnih
vozova, a ukoliko to nije slučaj, tada se sabirni vozovi formiraju na krajevima kolosjeka ranžirnog,
odnosno ranžirno-otpremnog parka. Kako prerada kola i formiranje vozova uopšte, a u okviru toga i
formiranje sabirnih vozova, zahtijeva veće angažovanje vremena i sredstava rada i time izaziva
značajne troškove po jedinici rada, to se organizovanju ovoga rada obraća značajna pažnja, kako na
nivou stanice, tako i željeznice kao cjeline. Iz ovih razloga kao i stvaranja uslova za postavljanje
logičnije organizacije manevarskog rada na formiranju vozova, razvilo se je više metoda formiranja
sabirnih vozova.
38
Prema načinu izvođenja manevarskog rada i upotrebe kolosječnih i drugih kapaciteta sve metode se
mogu podijeliti u dvije grupe:
- klasične i
- simultane metode.
6. TEHNOLOGIJA RADA LOKOTERETNIH STANICA
6.1. Uloga i značaj lokoteretnih stanica

Lokoteretne stanice su specijalizirana službena mjesta, koja spadaju u grupu teretnih stanica,
čiji je zadatak da obavljaju, isključivo, rad s denčanim i kolskim pošiljkama. Ovaj rad naziva se loko
ili mjesni rad stanice, a, u opštem smislu, podrazumijeva obavljanje robnih operacija kolima
obavljanje robnih operacija, prema karakteru rada, može biti:
- kolima koja dolaze prazna radi utovara,
- kohma koja dolaze tovarena radi istovara i dalje otpreme iz stanice kao prazna,
- kolima koja dolaze tovarena radi istovara i koja se ponovo upotrebljavaju za utovar u stanici
istovara,
- zbirnim ili direktnim kolima s denčanom robom, te kolima s kontejnerima kod kojih se vrši utovar,
istovar ili prerada pošiljaka.
Loko-teretne stanice,kao posebne organizacije i tehnološke jedinice za loko-rad, lociraju se

obično u većim ih velikim željezničkim čvorovima, u kojima se nalaze još i ranžirne i rasporedne, te
putničke i druge stanice. Loko-teretne stanice za obavljanje loko-rada raspolažu potrebnim
39
kapacitetima, a'smještaju se obično bliže naselju i privrednim centrima, s pogodnim i što kraćim
vezama s ranžirnom i rasporednom stanicom.Ukupan broj loko-teretnih stanica u određenom čvoru
zavisi od obima rada s denčanima i kolskim pošiljkama, položaju i rasporedu stanica u čvoru u
odnosu na naselje, veze priključnih pruga i dr. Mnogi željeznički čvorovi obično imaju jednu loko-
teretnu stanicu, dok veći i veliki čvorovi imaju više loko-teretnih stanica, koje se obično organizuju
posebno po pravcima i vrstama roba.
6.2. Klasifikacija loko-teretnih stanica
Prema ukupnim zadacima i namjeni, loko-teretne stanice mogu se podijeliti na: - loko-teretne
stanice opšte namjene:
- loko-teretne stanice za denčane pošiljke;

- loko-teretne stanice za kolske pošiljke;
- loko-teretne stanice za potrebe lokalne industrije;
- pretovarne loko-teretne stanice;
- lučke i pristanišne loko-teretne stanice:
- kontejnerske loko-teretne stanice
Loko-teretne stanice opšte namjene služe za obavljanje cjelokupnog rada s kolskim i

denčanim pošiljkama, kao i za potrebe lokalne industrije i one se nalaze obično u malim čvorovima.
Loko-teretne stanice za potrebe denčanih i posebno kolskih pošiljaka su specijalizovane stanice i
one se nalaze kao posebne stanice u velikim željezničkim čvorovima. Velike količine deričanih i
kolskih pošiljaka nalažu da se, u interesu logičnije organizacije rada i boljeg zadovoljenja korisnika
prevoza;- organizuju posebne loko-teretne stanice za jednu i posebno za drugu vrstu robe.
40
6.3. Postrojenja i uređaji u loko-teretnim stanicama
Veličina i raspored postrojenja i uređaja u loko-teretnim stanicama zavise, uglavnom, od

veličine prijema, utovara i istovara koiskin i denčanih pošiljki. U velikim loko-teretnim stanicama
obično se utovaraju, istovaraju i primaju velike količine kolske i denčane robe. Manipulisanje
velikim brojem denčanih pošiljki i velikom količinom denčanih i kolskih pošiljki zahtijeva, isto
tako, veliki rad s kolima.
Kako su kola osnovni nosioci troškova prevoza, to njihovo veće ili manje zadržavanje
izaziva veće ili manje ukupne troškove prevoza. Tako, da bi se bavljenje kola u loko-teretnim
stanicama što više skratilo, čime se smanjuje obrt kola, stvaraju se uslovi za logičnije organizovanje
saobraćaja, i time manji troškovi po jedinici prevoza, potrebno je da loko-teretne stanice raspolažu
savremenim i potrebnim postrojenjima i uređajima. Prema tome, savremeno opremljene loko-teretne
stanice treba da raspolažu slijedećim postrojenjima i uređajima:
- prijemno-otpremna grupa kolosjeka;

- ranžirna grupa kolosjeka;
- manipulaciona grupa kolosjeka;
- magacin prispijeća i otpreme pošiljaka;
- kontejnerska baza;
- potrebna mehanizacija za utovar, istovar i pretovar robe;
- pristupne puteve s potrebnim površinama za smještaj robe;
- stanična zgrada s prostorima za parkiranje drumskih vozila;
- signalno-sigurnosna postrojenja i sredstva veze;
- razne instalacije, vodovod, kanalizacija, osvjetljenje i dr.
6.4. Tehnološki proces rada loko-teretnih stanica
Izrada tehnološkog procesa rada loko-teretnih stanica predstavlja iznalaženje redoslijeda i

načina izvršavanja postavljenih zadataka rada loko-teretnim kolima na osnovu tehnološkog i
ekonomskog aspekta. Tehnološki proces rada stanice treba da omogući izvršavanje očekivanog
41
obima rada uz racionalno korištenje predviđenih kapaciteta, lako i logično organizovanje rada i isto
tako jednostavno uspostavljanje tehnoloških odnosa s drugim stanicama unutar željezničkog čvora, a
da se, pri tome, ostvaruju minimalni troškovi po jedinici rada. Prije uspostavljanja osnovnih principa
izrade tehnološkog procesa rada određene loko-teretne stanice, potrebno je utvrditi i izučiti mnoge
elemente i preduslove koji opredjeljuju kvaiilet uspostavljanja tehnoloških redoslijeda u cilju
izvršavanja postavljenih zadataka Ovdje se misli, prije svega, na:
- očekivani obim rada, izražen kroz vrstu i obim roba,

- raspoloživa postrojenja i uređaje i njihov raspored,
- metod rukovođenja radom i način dobijanja informacija o obimu rada i načinu sporazumijevanja,
- način uspostavljanja odnosa između loko-teretne stanice i ranžirnih, rasporednih i drugih stanica
unutar željezničkog čvora,
- vremenski period planiranja rada i dr.
Obim rada loko-teretne stanice, izražen kroz vrstu i obim kolskih i denčanih pošiljki,
utvrđuju se na nivou cijelog željezničkog čvora, svedenog kao loko-rad tog područja. Ukoliko se
radi o loko-teretnoj stanici opšteg tipa, tada se vrste i obim rada prikazuju zajednički, s mogućnošću
daljeg raščlanjenja, a ako se radi o specijalizovanoj stanici, tada se rad izražava u vrsti robe s kojom
loko-teretna stanica treba da radi. Raspoloživa postrojenja i uređaji, te raspored manipulativnih
mjesta na kojima se obraduju loko-kola, predstavljaju stalne veličine koje se, uglavnom, ne
mijenjaju godinama, a kada dođe do rekonstrukcije pojedinih dijelova, tada se ta izmjena unosi u
tehnološki proces rada loko-teretne stanice. U savremeno opremljenim loko-teretnim stanicama,
upravljanje procesom rada obavlja se po metodi dispečerskog rukovođenja, za čije potrebe je
neophodno istražiti način dobijanja kvalitetnih informacija o loko-kolima. U ove informacije
spadaju: iz kojih stanica, na koji način i u kojem vremenu dolaze loko-kola, odnosno na koji način i
kada odlaze kola u otpremni park ili druge stanice, broj i vrstu kola s određenim karakteristikama,
način opsluživanja industrijskih kolosjeka, koordinacija s korisnicima željezničkih usluga i dr. Ove
informacije, kao i kod drugih stanica, mogu biti prethodne ili tačne. Istraživanje načina
sporazumijevanja podrazumijeva uspostavljanje načina primopredaje potrebnih informacija, kako
unutar stanica željezničkog čvora i dalja, tako i unutar radnih okruženja loko-teretne stanice.
42
Sredstva veze loko-teretnih stanica ista su kao i kod drugih željezničkih stanica, a nivoi veza
zavise od nivoa opremljenosti određenih stanica^ Način uspostavljanja odnosa između loko-teretne
stanice i ranžirnih, rasporednih i drugih stanica unutar željezničkog čvora podrazumijeva
istraživanje korespondencije kolskih tokova u čvoru, njihov obim i režim rada pojedinih
manipulativnih mjesta i dr.Upravljačka dokumentacija loko-teretne stanice sastavlja se na osnovu
dobijenih ih utvrđenih informacija ili podataka, a odnosi se na rad s loko-kolima, odnosno, kolskih i
denčanih pošiljki loko-teretnih stanica. Ova dokumenta su stalne prirode, a ukoliko dođe do
određenih promjena u načinu vođenja evidencije, one se predviđaju u tehnološkom procesu rada
loko-teretne stanice. Poslije utvrđivanja navedenih i drugih elemenata za izradu tehnološkog procesa
rada, potrebno je uspostaviti određene principe na kojima treba da počiva tehnologija rada loko-
teretnih stanica, a oni su:
- usklađenost svih operacija u pojedinim radnim okruženjima s redom vožnje posmatrane pruge,
- paralelnost, neprekidnost i usklađenost,
- ritmičnost, neprekidnost između operacija radnih okruženja loko-teretne stanice i reda vožnje,
- racionalno kretanje kola, odnosno izbjegavanje ponavljanja operacija,
- planiranje utovara prema redu vožnje,
- izvlačenje kola s utovarno-istovarnih kolosjeka, uz pridržavanje opštih pravila rada u željezničkom
saobraćaju.
U tehnološkom procesu rada loko-teretne stanice, usklađenost sistema organizacije svih

operacija na manipulativnim mjestima i industrijskim kolosjecima s osnovnim procesom dolaska i
odlaska kola, odnosno njihovog distribuiranja, sakupljanja po tim mjestima, kao i formiranja i
rasformiranja određenih grupa ili vozova, predstavlja najvažniju mjeru sa skraćivanje zadržavanja
kola u stanicama. Na ovaj način uspostavlja se neprekidnost i jedinstvo cjeline svih tehničkih i
komercijalnih operacija, od prispijeća do otpavljanja loko-kola.
Obezbjeđivanje ovakvog načina rada stvara pretpostavke za usklađenost rada cjelokupne

loko-teretne stanice s redom vožnje i na taj način osigurava izvršavanje planiranog racionalnog
korištenja postrojenja i uređaja, odnosno sredstava rada posmatrane loko-teretne stanice.
43
Obezbjeđivanje paralelnosti izvršenja pojedinačnih operacija predstavlja, isto tako, vrlo

važan zadatak jedinstvene tehnologije rada stanice. U postavljanju tehnološkog procesa rada,
grafikone izvršavanja operacija treba tako postaviti da se npr. obavljaju uporedo operacije završnog
formiranja sa sastavljanjem voznih i drugih dokumenata i dr.
7.TEHNOLOGIJA RADA PUTNIČKIH STANICA
7.1. Uloga i značaj putničkih stanica
Putničke stanice spadaju u grupu specijalizovanih stanica, čija je namjena izvršavanje

operacija vezanih za prevoz putnika. Grade se u velikim gradovima, odnosno u željezničkim
čvorovima, u kojima se pojavljuje veliki broj putnika. Putničke stanice su objekti koji su vrlo
značajni za željeznicu, jer se u njima ostvaruju prvi kontakti na relaciji korisnik željezničkih usluga i
željeznica kao organizator prevoza. Tako se na tim mjestima donosi odluka i opredjeljenje, ako ne
baš za to, onda sigurno za buduće korištenje željezničkih usluga. Putničke stanice u organizaciji
željezničkog saobraćaja obavljaju tehničke i druge operacije, kao što su: prijem, bavljenje i otprema
vozova, uključivanje i isključivanje putničkih kola u vozove i iz vozova, izmjene lokomotiva i
vozopratnog osoblja, tehnički pregledi, manje opravke kola, probe kočenja, servisiranje kola,
zagrijavanje kola i garnitura, kao i obavljanje drugih operacija koje su u vezi s prevozom putnika i
prtljaga. Putničke stanice locirane su, uglavnom, bliže centru grada, što odgovara putnicima, a u
odnosu na gradski saobraćaj olakšava prelaz putnika sa željeznice na drumskisaobraćaj i obratno.
44
7.2. Postrojenja i uređaji u putničkim stanicama
Veličina, raspored i nivo opremljenosti postrojenja i uređaja u putničkim stanicama zavise od

više faktora, ali najčešći su: važnost i uloga lokacije stanice, veličina tokova putnika, broj pruga koje
se ulijevaju u stanicu, kao i opredjeljenje da određena putnička stanica obavlja sve operacije s
putnicima ili da se ukupni zadaci podijele na više stanica. Važnost jednog od navedenih faktora
može da opredijeli veličinu ili nivo opremljenosti putničkih stanica, čak zanemarujući, u određenoj
mjeri, i obim rada. Tako, kao po pravilu, u centrima društveno-političkih okruženja, kao što su
glavni gradovi država, putničke stanice raspolažu svim postrojenjima i uređajima,
odnosnoveleljepnim stanicama. Prema tome savremeno opremljene putničke stanice raspolažu u
slijedećim postrojenjima i uređajima:
- prijemna grupa kolosjeka,

- ranžirna grupa kolosjeka,
- otpremna grupa kolosjeka,
- grupa kolosjeka za servisiranje i opravku kola,
- grupa kolosjeka za smještaj garnitura za planirane prevoze,
- stanična zgrada,
- peroni, prolazi, pothodnici i dr,
- garderobe i površine za parkiranja drumskih vozila,
- razne mašine za izdavanje voznih isprava, ostave za čuvanje voznih isprava, i dr.
Prijemna i otpremna grupa kolosjeka u određenim putničkim stanicama mogu bi* kao
zajednička prijemno-otpremna grupa, kad se obično izdvajaju kolosjeci za prijem i otpremu po
pravcima, odnosno prugama.
45
7.3. Tehnološki proces rada putničkih stanica
7.3.1. Osnov i izrada tehnološkog procesa rada
Tehnološki proces rada putničkih stanica predstavlja način organizovanja rada kao i kod
stanica za teretni saobraćaj, s tim što se operacije kao što su: prijem, formiranje i otprema vozova,
manevarski rad, korištenje sredstava i uopšte izvršenje reda vožnje, odnosi na prevoz putnika, a ne
robe. Izradu tehnološkog procesa rada putničkih stanica, na osnovu čega stanica obavlja svoju
osnovnu funkciju,opredjeljuje cikličnost izvršenja tehnoloških operacija. Ona se ogleda u odvijanju
saobraćaja vozova po ustaljenom redu vožnje, koji strogo postavlja broj vozova po vrstama, položaj
trasa vozova, sastave garnitura i dr, a što dalje uslovijava ustaljena pravila kod prijema i otpreme
vozova, ulaska i izlaska putnika, manevarskog rada i uopšte ponašanja pri izvršenju ukupnih
operacija kod prevoza putnika. Iz ovih razloga, dobro postavljen tehnološki proces rada putničkih
stanica u realizaciji postaje automatizam, koji, ako se pravilno primjenjuje, omogućava pružanje
usluga putnicima na određenom nivou, uz minimalne troškove po jedinici prevoza.
Prije sagledavanja i izučavanja elemenata tehnološkog procesa rada, odnosno operacija koje
se odnose na prevoz putnika, obradu vozova i kola, manevarskog i drugog rada, te na određivanje
vremenskih normi za pojedine operacije i slijed njihovog izvršavanja, potrebno je izučiti i prikazati
sve preduslove koji opredjeljuju kvalitet tehnološkog procesa rada određene putničke stanice. Tako
se u prvom dijelu tehnološkog procesa izučavaju ikasnije naznačavaju slijedeći sadržaji:
- upravljanje procesom rada,

- informacije o upravljanom sistemu, ^
- upravljačka dokumentacija,
- obim rada,
- šematski prikaz putničke stanice,
- raspoloživi službeni i drugi objekti koji su u funkciji prevoza putnika i prtljaga,
- raspoloživa sredstva: manevarska, radionička, lokomotivski depo i dr,
- ukupna i pojedinačna sredstva i uređaji za opsluživanje putnika, prtljaga i ekspresne robe.
46
7.3.2. Organizacija kretanja i ospluživanja putnika u putničkoj stanici
Osnovne operacije, koje su vezane za kretanje i opsluživanje putnika u putničkoj stanici,

mogu se označiti kao operacije za potrebe putnika i za službene potrebe. I jedne i druge vezane su za
okruženje putničke stanice, a način njihovog razgraničenja označava kvalitet pružanja ukupnih
usluga u prevozu putnika. Prostorije za službene potrebe, koje nisu u funkciji direktnog opsluživanja
putnika, smještaju se odvojeno od prostora za putnike. Prostori i osoblje, koji učestvuju direktno u
opsluživanju putnika, kao što su putničke blagajne, informacije, garderobe i dr., smještaju se tako da
u potpunosti budu u kontaktu s hnijama kretanja putnika, ah tako da svojim položajem ne ometaju ta
kretanja. U prošlom vremenu, operacije koje su bile vezane za prevoz putnika, odnosno za
opsluživanje putnika i njihovo kretanje, odnosile su se na ulazak putnika u stanicu, kupovinu karata,
čekanje na voz i odlazak.
Pri dolasku u krajnju stanicu, putnici su se duže zadržavali u čekaonicama, a manji broj
putnika je napuštao prostore stanice odmah po dolasku voza u stanicu. Iz ovih razloga, željezničke
stanice su tako konstruisane i izgrađene da su u njima bili najveći prostori za čekanje, čekaonice.
Danas, u uslovima savremenog življenja i rada, ovi odnosi su se potpuno izmijenili. Putnik, kada se
opredijeli za putovanje željeznicom, dolazi u stanicu pred sam polazak voza, kupuje kartu, a, u
određenim situacijama, karte kupuje i prije polaska na put odlazi na peron s namjerom ulaska u voz.
Putnik, došavši vozom u stanicu, ima sličan odnos prema putničkoj stanici. Tako, po izlasku iz voza,
uglavnom odmah napušta staničnu zgradu, upućujući se gradskim prevozom do konačnog odredišta.
Osim, toga, ritam življenja i rada usmjerava putnika da se, i u odlasku i u povratku, u prolazu kroz
putničku stanicu snabdijeva: novinama, knjigama, suvenirima, prehrambenim proizvodima i dr., kao
i da dobija određene potrebne informacije, da osiguravarazne rezervacije, vrši zamjenu novca i dr.
U ukupnim kretanjima putnika, postoje i takvi koji dolaze ranije u prostorije stanice, gdje
koriste ugostiteljske, trgovačke, zabavne idruge usluge. Ovo. Naročit ako se putnička stanica nalazi
u velikom društveno-političkom centru i koja je, kaq, takva,organizovana. Da bi se udovoljilo
zahtjevima putnika i na taj način pridobijali novi, potrebno je unositi stalno nove sadržaje i
organizaciju rada podešavati tim zahtjevima. U tom smislu, i u tehnološkom procesu rada treba
predvidjeti slijedeće:
47
- utvrditi tokove putnika u staničnoj zgradi, na peronima, kao i na drugim pravcima kretanja putnika:
- razdvojiti kretanje daljinskih od lokalnih putnika;
- razdvojiti tokove putnika koji otpočinju putovanja od onih koji završavaju putovanje;
- omogućiti takve tokove putnika da logično dolaze do perona, odnosno od perona do izlaska, bez
većeg mijenjanja nivoa kretanja;
- uspostaviti takva kretanja tokova putnika da se ne presijecaju s tokovima kretanja prtljaga i
ekspresne robe;
- izvršiti takav raspored prostorija stanične zgrade da se omogući logičan slijed obavljanja operacija
i da je kretanje putnika traje što kraće;
- opredijeliti namjenu ostalih sadržaja kao što su: ugostiteljski, turistički, zabavni, trgovački i drugi,
tako da se s tim razmještajem omogući potpuno zadovoljenje korisnika usluga, a da svojim
položajima ne ugrožavaju osnovne funkcije željezničke stanice;
- iz razloga lakšeg manipulisanja prtljagom, poštom i ekspresnom robom, a pogotovo iz razloga
bezbjednosti, predvidjeti izdvajanje lokacija garderobe i magacina ekspresne robe van stanične
zgrade ili bar van tokova kretanja putnika.
Organizovanje kretanja i opsluživanja putnika u staničnoj zgradi zavisi od obimami

karaktera rada, položaja zgrade u odnosu na naselje i perone, te od konstruktivnih elemenata stanice,
kao i od opšteg nivoa razvijenosti djelatnosti prevoza putnika u određenoj željezničkoj upravi. Kao
školski primjer organizovanja kretanja i opsluživanja putnika, može da posluži željeznička stanica
Sarajevo. Godine 1984. U Sarajevu su se održale XTV zimske olimpijske igre, za čije je potrebe
trebalo izvršiti rekonstrukciju i adaptaciju stanične zgrade i na osnovu toga izraditi tehnološki proces
rada stanice, u kojem je bilo nužno uspostaviti savremenu organizaciju kretanja i opsluživanje
putnika Rezultati rekonstrukcije su se ogledah u dobijanju, po mnogima, najopremljenije i
najsavremenije željezničke stanice Sarajevo u to vrijeme na području Balkana.
7.3.3.Tehnologija obrade tranzitnih vozova
U tehnološkom procesu rada putničkih stanica, tehnologija obrade tranzitnih vozova

predstavlja jednu od najjednostavnijih operacija u organizaciji putničkog saobraćaja. Obrada
48
tranzitnih vozova podrazumijeva operacije koje su vezane za ulaz i izlaz putnika, utovar ili istovar
prtljaga i ekspresne robe i primopredaju pošte. U određenim slučajevima, kod tranzitnih vozova vrši
se i izmjena vučnih vozila voza, skidanje ili dodavanje direktnih ili tehnički neispravnih kola i dr.
Kako se izvršenje reda vožnje putničkog saobraćaja obavlja po strogo cikličnim i propisanim
tehnološkim operacijama, to se pripreme staničnog osoblja svode na nekoliko redoslijeda. Umanjeni
broj potrebnih pripremnih operacija omogućava već ranije propisani red vožnje s elementima
sastava, načina i oznakama kola s rezervacijama i drugo. U analizi voza, kao prethodnoj informaciji,
naznačavaju se samo oni podaci koji odstupaju od propisanih redom vožnje, kao i oni koji se odnose
na slobodna mjesta u vozu, količini prtljaga, ekspresne robe ili pošte, koje treba istovariti, kao i
određeno isključivanje kola iz sastava voza i dr. U protivnom, ako nema nikakvih odstupanja od
reda vožnje, niti drugog rada kod voza, rasporedna ili polazna stanica voza daje u analizi
informaciju samo da je voz otpremljen redovito s redovnim sastavom.
Informacije o saobraćaju vozova prima, otpravnik vozova, koji odmah obavještava

zainteresirano osoblje stanice, kaoji, eventualno, određene korisnike željezničkih usluga: poštu ili
druge, o dolasku najavljenog voza i upoznaje ih s potrebnim radnjama koje se pri tome poduzimaju.
Međutim, određeni korisnici, kap što su pošta i drugi, raspolažu i svojim informacijama o dolasku
vozova, te se oni u tom slučaju, i ne obavještavaju od strane željeznice. Putničku stanicu mogu da
tranzitiraju lokalni, putnički, brzi vozovi i vozovi višeg ranga. Operacije koje se obavljaju kod ovih
vozova su različite, a one se ogledaju u obimu broja ulazaka i izlazaka putnika, utovaru i istovaru
prtljaga, ekspresne robe i pošte, dodavanju kola i dr. Kod lokalnih i putničkih vozova, osnovne
operacije odnose se, uglavnom, na ulaz i izlaz putnika, dok su kod vozova višeg ranga, pored ulaska
i izlaska putnika, vrlo često zastupljene operacije utovara i istovara prtljaga, ekspresne robe i
primopredaja pošte. Skidanje ih dodr anje kola, ili izmjene lokomotiva, kod ovih vozova se vrši,
uglavnom, u većim čvornim putničkim stanicama, gdje se lomi vuča vozova ili se upućuju i primaju
kola sdrugih pruga. Na osnovu izloženog, postoje dvije vrste obrade tranzitnih vozova i to:
- obrada tranzitnih vozova bez smjene lokomotiva i skidanja i dodavanja putničkih kola,
- obrada tranzitnih vozova sa smjenom lokomotiva i skidanjem i dodavanjem
putničkih kola.
49
Ukupno potrebno vrijeme za ulaz i izlaz putnika, vrijeme koje se unosi u tehnološki
proces rada stanice kao norma zadržavanja, izračunava se po obrascu:
Gdje je:
tui - vrijeme zadržavanja voza u stanici radi ulaska i izlaska putnika, u minutama;
lv - dužina voza, u metrima;
Vput - brzina kretanja putnika po peronu., u metrima na sat, minutu;
nuip - broj putnika koji ulaze na prva ih posljednja kola voza;
tuip - vrijeme potrebno za ulaz jednog putnika u kola u minutama;
nvk - broj vrata na kolima sa strane perona.
7.3.4. Tehnologija obrade vozova koji otpočinju ili završavaju vožnju u stanici
Otpočinjanje ili završavanje vožnje vozova u određenoj stanici zavisi od obima i karaktera
rada stanice, te njene uloge u organizovanju i izvršavanju putničkog saobraćaja na određenoj pruzi
ili cijeloj mreži pruga. U međustanicama, ili drugim manjim stanicama, pokretanje ili završavanje
vožnje odnosi se, uglavnom, na lokalne i putničke vozove. Velike, pogotovo najveće, stanice
određene mreže pokreću, ili se u njima završavaju vožnje, uglavnom, svih vozova po vrstama:
lokalni, putnički, brzi, kao i vozovi visokog ranga. Ove stanice mogu imati obradu i tranzitnih
vozova s prevozom putnika, što je, uglavnom, slučaj.
Način obrade i norme zadržavanja na obradi vozova koji otpočinju ili završavaju vožnju u
određenoj putničkoj stanici, zavisi od podjele rada između tih stanica i tehničkih putničkih stanica,
kao i opremljenosti jednih i drugih. Tako, ukoliko u čvoru postoji opremljena tehnička putnička
stanica, tada ona preuzima na sebe veliki dio operacija pripreme voza za otpremu. Ukoliko to nije
50
slučaj, tada je izvođenje operacija potpuno drugačije i sve se odnose na tu putničku stanicu.
Redoshjed operacija je isti, bez obzira na vrstu dolazećeg ili odlazećeg voza, a razhke su samo u
sadržaju i kvalitetu tih operacija. Pri obradi vozova u dolasku, obavljaju se uporedo operacije izlaska
putnika, određenog istovara prtljaga, ekspresne robe i primopredaje dokumenata i dr.. Što je
karakteristično za lokalne i putničke vozove, dok se potpun istovar prtljaga, ekspresne robe i pošte
obavlja na posebno određenim kolosjecima, što karakteriše brze vozove i vozove višeg ranga.
Uporedo s ovim operacijama, obavljaju se i tehničke operacije, pregled eventualno zaboravljenih
stvari putnika i dr.
Poslije obavljanja svih operacija u dolasku, što obično traje od 10 do 15 minuta, kompozicija
se otprema u tehničku putničku stanicu ili na posebne kolosjeke putničke stanice. U savremeno
opremljenoj tehničkoj putničkoj stanici, kompozicije se u potpunosti opremaju u njima, tako ostaje
da se na peronima obave samo one operacije koje se ne mogu izvršavati u tehničkim putničkim
stanicama, kao što je ulaz putnika, primopredaja voznih dokumenata i dr. Ovo znači da se u
tehničkim putničkim stanicama obavljaju slijedeće operacije: formiranje kompozicija, gdje se
uvrštavaju prtljažna kola s utovarenim prtljagom, ekspresnom robom, poštanska kola s utovarenom
poštom, zakačivanje lokomotive, tehnički pregled, proba kočenja voza i dr. Ovako formiran voz
dolazi na perone otpremne grupe, gdje se obavljaju samo operacije ulaska putnika, primopredaje
dokumenata i otpreme voza.
Ukoliko putničke stanice ne raspolažu savremeno opremljenim tehničkim putničkim

stanicama, tada se formiranje kompozicija vrši na ranžirnim kolosjecima, a sve druge operacije, od
ulaska putnika, tehničkog pregleda, utovara prtljaga i ekspresne robe do otpreme, obavljaju se na
peronskim kolosjecima.
7.3.5. Tehnologija obrade garnitura u tehničkim putničkim stanicama
Svaka putnička stanica, u kojoj vozovi za prevoz putnika otpočinju i završavaju vožnju, treba
da obavlja određene operacije, čiji je zadatak da dolazeću garnituru prihvati i izvrši na njoj sve
potrebne operacije kako bi bila osposobljena za narednu vožnju. U manjim putničkim stanicama,
ove operacije obavljaju se na određenim kolosjecima, uz upotrebu određenih postrojenja i uređaja,
51
što je u organizacionom i tehnološkom sastavu te stanice. U većim, a pogotovo u velikim, putničkim

stanicama izvođenje ovih operacija organizuje se u posebnim specijaliziranim, tzv. Tehničkim
putničkim stanicama. Ove stanice su locirane u neposrednoj blizini putničkih stanica, što zavisi od
rasporeda ostalih željezničkih postrojenja u čvoru, geografskih uslova, urbanističkih planova
prostornog okruženja i dr. Osnovni zadaci tehničke putničke stanice su prijem garnitura po
njihovom dolasku u putničku stanicu, eventualno rasformiranje, dodavanje ili skidanje određenog
broja putničkih kola, tehnički pregled, čišćenje, snabdijevanje potrebnim materijalima i ostala
priprema za narednu vožnju. U zavisnosti od obima rada, tehničke putničke stanice se dijele na
glavne i pomoćne.
Glavne stanice su obično locirane u velikim željezničkim čvorovima i obavljaju najveći dio
poslova, za što su obično opremljene svim potrebnim postrojenjima i uređajima. Pomoćne tehničke
stanice su manjeg kapaciteta i mogu biti smještene u čvoru ili u putničkoj stanici obrta garnitura,
gdje i u jednom i u drugom slučaju obavljaju određene zadatke glavne tehničke putničke stanice. Za
obavljanje pojedinačnih i ukupnih operacija, tehničke putničke stanice obično raspolažu slijedećim
postrojenjima i uređajima:
- prijemnom grupom kolosjeka;

- kolosječnom grupom za preformiranje garnitura;
- kolosjecima za njegu, održavanje i snabdijevanje kompozicija;
- otpremnom grupom kolosijeka;
- kolosjecima za pogrebe kola za spavanje i mčavanje;
- kolosjecima za potrebe PTT-a;
- kolosjecima za rezervu;
- kolosjecima za neispravna putnička kola;
- postrojenjima i uređajima za spoljnje pranje, dezinfekciju; dezinsekciju i predgrijavanje, probu
kočenja i dr.
7.3.6. Tehnologija obrade prigradskih vozova
52
Način organizacije saobraćaja prigradskih vozova potpuno je drugačiji od organizacije

saobraćaja drugih vozova, pa čak i od lokalnih. Ovi vozovi saobraćaju samo u okruženju velikih
industrijskih zona, što znači - na kratkim relacijama i neravnomjerno. Tehnologija obrade ovih
vozova podrazumijeva obavljanje samo dijela operacija, a njihovo trajanje zavisi od podjele rada
između glavne i obrtne stanice saobraćaja voza, vrste vuče i konstruktivnih karakteristika sastava
vozova. U organizaciji prevoza ovih putnika vrlo rijetko se upotreblj ava lokomotivska vuča, a ako
se to dogodi onda se operacije obavljaju po redoslijedu, kako je to prikazano kod daljinskih i
lokalnih vozova. Jedina razlika je u tome što je vrijeme operacija prigradskih vozova mnogo kraće.
Organizacija vuče i prevoza prigradskih vozova ostvaruje se najčešće elektro ili dizel motornim
vozovima i šinobusima. Pregledi, čišćenje i drugo obavlja se, uglavnom, na prijemno-otpremnim
kolosjecima, poslije izlaska dolazećih ih prije ulaska odlazećih putnika. Dužina ovih operacija je
kratka i ona u prosjeku iznosi od 10 do 15 minuta.
8. TEHNLOGIJA RADA STANICE ZENICA
( Poslovni red II )
53
Shema stanice Zenica
9. ZAKLUČAK
Na kraju seminarskog rada kao zaključak možemo reći da je tehnologija rada jedne stance,
bilo da se radi o međustanici, ranžirnoj ili bilo kojoj drugoj stanici od izuzetne važnosti. Izrada
54
tehnološkog procesa rada svih stanica obavlja se u vremenu izrade i po usvajanju novog reda vožnje,
a uspostavljeni redoslijedi se unose u Poslovni red stanica, što predstavlja obavezujući osnov u
izvršavanju zadataka staničnog osoblja određene stanice.Kroz seminarski rad su objašnjene
tehnologije rada međustanica tehnolgoije rada ranžirnih stanica kao i tehnologije rada lokoteretnih
stanica a pored toga opisani su i principi na kojima se zasnivaju izrade tehnološkog procesa.
10. LITERATURA
1. Tehologija i organizacija željezničkog saobraćaja, Prof.dr. Sadik Beširević
2. Nadzor i regulisanje željezničkog saobraćaja, Prof.dr. Sadik Beširević
3.JP Željeznice Federecije BiH d.o.o. Sarajevo , Poslovni red stanice ZENICA
55
56

Tehnologija Rada Stanice I Cvorova

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Tehnologija Rada Stanice I Cvorova

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

UNIVERZITET U SARAJEVU

FAKULTET ZA SAOBRAĆAJ I KOMUNIKACIJE

Tehnologija i organizacija rada stanica i čvorova

Predmetni nastavnik: Student:

Sarajevo, maj, 2013. godine

2. TEHNOLOGIJA RADA STANICA.............................................................................................4

2.1. Uloga i značaj željezničkih stanica.............................................................................................4

2.2. Klasifikacija željezničkih stanica...............................................................................................6

2.2.2. Klasifikacija stanica prema karakteru rada..........................................................................6

2.2.3. Klasifikacija stanica prema položaju na mreži željezničkih pruga......................................8

3. TEHNOLOGIJA RADA MEĐUSTANICA...............................................................................11

3.1. Tehnološki proces rada međustanica........................................................................................14

3.2. Postrojenja i uređaji u rasporednim stanicama.........................................................................24

3.3. Organizacija rada s vozovima u rasporednim stanicama..........................................................26

4. TEHNOLGOIJA RADA RANŽIRNIH STANICA........................................................................28

4.1. Uloga i značaj ranžirnih stanica...................................................................................................28

4.2. Klasifikacija ranžirnih stanica..................................................................................................30

4.3.1. Upravljanje procesom rada................................................................................................33

4.3.2. Informacije o upravljačkom sistemu..................................................................................34

4.3.3 Upravljačka dokumentacija, mjesta i načini obrade podataka............................................34

4.3.5. Tehnologija rada sa vozovima i kolima.............................................................................36

4.3.5.1. Tehnologija rada stanica pri regulisanju kretanja vozova...........................................37

4.3.5.2. Tehnologija rasformiranja vozova na spuštalici..........................................................38

4.3.5.3. Tehnologija nakupljanja teretnih kola.........................................................................38

4.3.5.4. Tehnologija formiranja vozova u ranžirnom ili ranžirno-otprernnom parku..............39

4.3.5.5. Formiranje sabirnih vozova.........................................................................................40

5. TEHNOLOGIJA RADA LOKOTERETNIH STANICA...............................................................41

5.1. Uloga i značaj lokoteretnih stanica...........................................................................................41

5.2. Klasifikacija loko-teretnih stanica............................................................................................42

5.3. Postrojenja i uređaji u loko-teretnim stanicama.......................................................................43

5.4. Tehnološki proces rada loko-teretnih stanica...........................................................................44

6.TEHNOLOGIJA RADA PUTNIČKIH STANICA.........................................................................46

6.1. Uloga i značaj putničkih stanica...............................................................................................46

6.2. Postrojenja i uređaji u putničkim stanicama.............................................................................47

6.3. Tehnološki proces rada putničkih stanica.................................................................................48

6.3.1. Osnov i izrada tehnološkog procesa rada..........................................................................48

6.3.2. Organizacija kretanja i ospluživanja putnika u putničkoj stanici......................................49

6.3.3.Tehnologija obrade tranzitnih vozova................................................................................51

6.3.5. Tehnologija obrade garnitura u tehničkim putničkim stanicama.......................................54

6.3.6. Tehnologija obrade prigradskih vozova............................................................................55

7 POSLOVNI RED STANICE...........................................................................................................55

8. TEHNLOGOGIJA RADA STANICE ZENICA ( Poslovni red II )...............................................58

Tema ovog seminarskog rada su željezničke stanice i njihova tehnologija i organizacija

Željezničke stanice sa svojim postrojenjima i uređajima u procesu obavljanja osnovnih

- obimu rada i značaju stanica na mreži željezničkih pruga;

U ovom seminarskom radu detaljno su opisana i objašnjena tehnologija rada međustanica

2. TEHNOLOGIJA RADA STANICA

2.1. Uloga i značaj željezničkih stanica

Željezničke stanice su službena mjesta na željezničkim prugama, opremljene odgovarajućim

2.2. Klasifikacija željezničkih stanica

- obimu rada i značaju stanica na mreži željezničkih pruga;

2.2.2. Klasifikacija stanica prema karakteru rada

Pod putničkim stanicama podrazumijevaju se službena mjesta koja su namijenjena

- tehničke teretne stanice i

Tehničke teretne stanice su namijenjene obavljanju tehničkih operacija vezanih za normalno

2.2.3. Klasifikacija stanica prema položaju na mreži željezničkih pruga

Prema položaju na mreži pruge željezničke stanice se dijele na:

- postrojenja za vezu kolosjeka;

- postrojenja za putnički saobraćaj;

- postrojenja za teretni saobraćaj;

- postrojenja za održavanje vučnih sredstava;

- postrojenja za održavanje voznih sredstava;

- signalno-sigurnosna i telekomunikaciona postrojenja; i