Matematik Dünyas›, 2003 K›fl

Geometri Köflesi
Alparslan Parlakç›*
aparlakci@bilgi.edu.tr

Morley’in Esrarengiz Üçgeni

klid geometrisi 2000 y›l› aflk›n bir süredir çal›fl›lm›flt› ve art›k bu alanda yeni bir fley keflfedil-

Ö mesi pek mümkün gibi görünmüyordu. Buna ra¤men Amerikal› matematikçi Frank V. Mor-
ley 1899 y›l›na kadar keflfedilmemifl olmas› inan›lmas› güç ve zaman›nda büyük flaflk›nl›k uyan-
d›ran temel geometriye ait bir teoremi keflfetmiflti. Teorem flunu ifade ediyordu:
Teorem. Herhangi bir ABC üçgeninin iç aç›lar›n› eflit üç aç›ya bölen alt› do¤ru (“bölen”) çizilsin
A (afla¤›daki flekilden takip edin.) Komflu bölenlerin kesiflim noktalar› bir eflkenar
üçgen oluflturur (flekilde XYZ).
Frank Morley’den teoremin hikâyesini dinleyelim: O zamanlar or-
taokul ça¤›ndayd›m. Benden 40 yafl büyük olan babam bir gün kur-
flun kalemle yukar›da ifade edilen teoremin en basit haliyle flek-
lini çizivermiflti bir k⤛da.
Y Z Kendim çizim aletlerimle bunu test etmifltim önce.
Hangi üçgenle bafllarsam bafllayay›m, sonuç hep ay-
n›yd› ve bölenlerin kesiflim noktalar›n›n olufltur-
du¤u ortadaki üçgen hep eflkenar ç›k›yordu.
X Büyüleyici ve esrarl›yd› ama do¤ruydu.
C B Morley’in bu teoremini kan›tla-
yabilir misiniz? ♠
* ‹stanbul Bilgi Üniversitesi Bilgisayar Bölümü ö¤retim üyesi.

Vay
1 = 1/3(2 + 1/4(3 + 1/5(4 + 1/6(5 + 1/7(6 + ....)))))

π=

π
∑

= 1+ +
∞ (n!)2 2n +1
n =0 (2n + 1)!

1 1×2 1×2×3 1×2×3×4

+ + + ...
! Can›na
2 3 3×5 3×5×7 3×5×7×9

1 2×3 2× 3 3× 5 2×3 3×5 5×7

π =3+ (8 + ×13 + × × 18 + × × ×23 + ...
60 7×8×3 7× 8× 3 10× 11× 3 7×8×3 10×
×11×3 13×14×3

Sonuncu formül için bkz. R.W. Gosper, Acceleration of series, Memo no. 304, M.I.T. Artificial Intelligence
Laboratory, Cambridge, Mass., 1974.

61