UNIWERSYTET TRZECIEGO WIEKU

EWANGELIE SYNOPTYCZNE

Po Zmartwychwstaniu, a przed Wniebowstąpieniem, Jezus zostawił Apostołom po-

lecenie, które przekazani w Ewangeliach św. Marek o św. Mateusz: ,

Mk 16,15-20:
„Rzekł (Jezus) do nich: Idźcie na cały świat i głoście Ewangelię wszelkiemu
stworzeniu. Kto uwierzy i przyjmie chrzest, będzie zbawiony, a kto nie uwierzy,
będzie potępiony. Tym zaś, którzy uwierzą, te znaki towarzyszyć będą: w imię moje
złe duchy będą wyrzucać, nowymi językami mówić będą, węże do ręki brać będą,
i jeśliby co zatrutego wypili, nie będzie im szkodzić. Na chorych ręce kłaść będą,
i co odzyskają zdrowie.
Po rozmowie z nimi Pan Jezus został wzięty do nieba.”

Łk 24,44-51:
„Potem rzekł do nich: To właśnie znaczyły słowa, które mówiłem do was, gdy
byłem jeszcze z wami. Musi się wypełnić wszystko, co napisane jest o Mnie
w Prawie Mojżesza, u Proroków i w Psalmach. I rzekł do nich: Tak jest napisane:
Mesjasz będzie cierpiał i trzeciego dnia zmartwychwstanie; w imię Jego głoszone
będzie nawrócenie i odpuszczenie grzechów narodom począwszy od Jerozolimy.
Wy jesteście świadkami tego. Oto Ja ześlę na was obietnicę mego Ojca.
Wy zaś pozostaniecie w mieście, aż będziecie przyobleczeni mocą z wysoka.
Potem wyprowadził ich ku Betaniii podniósłszy ręce błogosławił ich.
A kiedy ich błogosławił, rozstał się z nimi i został uniesiony do nieba”.
Najpierw Apostołowie i uczniowie głosili naukę Jezusa w Jerozolimie, potem w Pa-
lestynie, wreszcie w innych krajach Imperium Rzymskiego. Dzieje rozszerzania się nauki Je-
zusa opisują Dzieje Apostolskie (do pierwszego uwięzienia św.Pawła). Dzieje napisane zosta-
ły zatem w końcu lat 60-tych.
Najwcześniej napisane zostały Listy Św. Pawła – najstarszym Listem Pawiowym i
także pierwszym NT jest 1 List do Tesaloniczan z ok. 50/5` roku (druga podróż Apostoła
Pawła). Ewangelie zostały napisane później:
Ewangelia św. Marka w latach 60-70; św. Mateusza przyjmuje się lata 65 – 90;
Ewangelia św. Łukasza – lata 50-90 (Ewangelia św. Jana – ok. 100 r.)
Nowy Testament składa się z ksiąg: Ewangelia Marka, Mateusza, Łukasza, Jana, Listy
św,Pawła: 1-2 do Tesaloniczan, 1-2 do Koryntian, do Galatów, do Filipin, filemona, do Rzy-
mian, do Efezjan, Kolosan 1-3 do Tymoteusza, do Tytusa; Listy Katolickie: ś.Jakuba, 1-2 św.
Piotra św.Judy, 1-3 św.Janai Apokalipsa sw.Jana.

Wyjaśnianie terminów:
e w a n g e l i a - termin ten występuje a) w nauczaniu Jezusa, b) w przepowiadaniu pierwot-
nego Kościoła, 3) w sposób szczególny w Ewangelii sw. Marka -

a) Nauczanie Jezusa – słowo „ewangelia” wskazuje na dobrą nowinę o nadejściu i

realizowaniu się przepowiedni Starego Testamentu Królestwa Bożego (np. Mt 4,23; 9,35;
11,5; 24,14; Mk 1,14; Łk 4,18-21; 7,22; 8,1; 16,16).

b) Przepowiadanie pierwotnego Kościoła – słowo greckie „ewangelia czy ewangeli-

zować” (euangelidzestai , euangelion) określa nowinę o nadejściu i obecności oczekiwanego
Królestwa Bożego.Kośiół pierwotny określa tym słowem definitywne wydarzenie, mianowi-
cie prawdę o decydującej i ostatecznej interwencji Boga w Jezusie Chrystusie dla zbawienia
człowieka.
Ga 1,6-9 - istnieje tylko jedna ewangelia
1 Kor 15,1.3-4 „Dałem wam poznać dobra nowinę…
Dz 10,36 - Bóg …posłał słowo synom Izraela, zwiastując im dobra nowinę…
Na pojęcie „ewangelia” składaja się cechy: a) Bóg interweniuje w dzieje świata w
zasadniczy sposób, b) ta interwencja dokonuje się w osobie i dziele Jezusa Chrystusa, c) ce-
lem tej interwencji jest dobro człowieka.

c) Ewangelia św. Marka

Słowo „ewangelia” występuje w Mk 8 razy (u Mt – 4, u Łk -0 ), znaczy :
1) w Mk 1,1 –„Początek Ewangelii o Jezusie Chrystusie” -tytuł dzieła; jest to
ewangelia Jezusa Chrystusa, ale można mówić: ewangelia o Jezusie Chrystu-
sie. Czyli Mk opowiada o Chrystusie, i że Ewangelia jest Jego dziełem.
2) Słowo „ewangelia należy do terminologii misyjnej” (np. Mk 1,14.15; 13,10;
14,9; 16,15); wskazuje na przepowiadania Chrystusa, przepowiadania Kościo-
ła, jest dobrą nowiną od Boga. Ewangelia skierowana jest do wszystkich ludzi.
3) Dwa teksty Mk 8,35; 10,29 posiadają zwrot „z powodu Mnie i ewange-
lii”.
Zwrot ten utożsamia Chrystusa z jego ewangelią. Głoszona i spisana w Koście-
 le ewangelia uobecnia osobę, słowa, i dzieła Jezusa Chrystusa. Ewangelia
uobecnia słowa ale i osobę Jezusa, Jego dzieło zbawcze. Jest jednym ze sposo
bów obecności Chrystusa w Kościele. Dlatego Księga ta jest otaczana szczeg-ól
ną czcią; uroczyście wnosi się ją do kościoła, kładzie na ołtarzu itp.

Ewangelie nie są biografiami Jezusa we współczesnym rozumieniu, trzeba je odczytywać w

duchu czasu, w jakim powstały
(Konst. o Objawieniu) : „Celem odszukania intencji hagiografów, należy między innymi
uwzględnić również rodzaje literackie. Całkiem inaczej ujmuje się i
wyraża prawdę w tekstach historycznych rozmaitego typu,
czy prorockich, czy w poetyckich, czy innego rodzaju literackiego.
Musi więc komentator szukać sensu, jaki hagiograf w określonych
okolicznościach, warunkach swego czasu i swej kultury zamierzał
wyrazić i rzeczywiście wyraził”.

E w a n g e l i e synoptyczne –
Trzy Ewangelie: Marka, Mateusza, Łukasza są nazywane synoptycznymi.
Słowo „synopsis” oznacza: spojrzeć obejmując całość, przedstawić cos w taki sposób, że
można całość ogarnąć jednym spojrzeniem.
Trzy pierwsze Ewangelie cechuje podobieństwo treści, układu materiału, podobień-
stwo nawet języka, słownictwa, stylu. Dlatego zestawia się je obok siebie, by można było ob-
jąć je jednym rzutem oka.
Obok podobieństw, istnieją i różnica. Wyjaśnienie podobieństw literackich i różnic
pomiędzy trzema Ewangeliami (Mt, Mk, Łk) określa się jako problem synoptyczny. Propozy-
cji rozwiązania jest kilka, ale najbardziej znana jest „teoria dwóch źródeł”
Teoria dwóch źródeł zakłada pierwszeństwo Marka przed Mateuszem i Łukaszem
Przemawia za tym: porządek perykop u synoptyków, językowe i rzeczowe zmiany dokonane
przez Mateusza i Łukasza w materiale Marka, proporcje ilościowe tekstu Marka i dwóch pzo-
stałych synoptyków.
Mateusz i Łukasz czerpaliby materiał rzeczowy z Marka i źródła Q, a każdy z własnego do
datkowego materiału: (np. Mt i Łk mówią o dzieciństwie Jezusa, ale mają różne teksty)
Mt i Q
Źródło własne źródło własne

MT\t Łk
Ewangelie Mt Łk zawierają treści Mk. Samodzielnym tekstem Mk jest ukazanie sięe Jezusa
Apostołom przy posiłku (14,16-18), Wniebowstąpienie (16,19).Łk i Mt mają treści dot. dzie-
ciństwa Jezusa z różnych źródeł.

Istnieją też teorie usiłujące dać pierwszeństwo Ewangelii Mateusza. Jedna z nich dopuszcza
istnienie Mateusza w języku aramejskim, z której miałby korzystać Łukasz i Marek. Teoria ta
nie uwzględnia literackichego układu i teologicznych koncepcji Ewangelii Marka.

Ewangelia według Św. Marka

Tekst Ewangelii nie wymienia imienia autora. Poznajemy je dopiero z tekstu Papia-
sza, biskupa Hierapolis we Frygii na pocz,atku IIw.
Tekst Papiasza (podany za: J.Czerski, Ewangelie synoptyczne, Opole 1996, 87):
„A oto, co powiedział Prezbiter: Marek był tłumaczem Piotra i spisał starannie
to, co zapamiętał, lecz nie według porządku, AK to przez Pana zostało powie-
dziane lub uczynione, ponieważ on Pana nie słyszał, ani też mu nie towarzy
szył, lecz dopiero później – jak powiedziałem - towarzyszył Piotrowi, które
swoje nauki układał według potrzeb. Nie przedstawił jednak żadnej syntezy
słów Pana. Dlatego Marek nie ponosi żadnej winy za to, że pisał tak jak
pamiętał. Troszczył się tylko o to, aby z tego, co usłyszał niczego nie opuścić,
ani tez nie przekręcić”.

Zatem Papiasz (którego cytuje Euzebiusz)1 powołuje się na tradycję przekazaną przez Jana
Prezbitera i podaje trzy wskazówki: 1) autor drugiej ewangelii był słuchaczem i tłumaczem
Piotra, 2) wiernie przekazał nauczanie Piotra, 3) nie przestrzegał porządku chronologicznego,
bo przekazywał słowa Piotra nauczającego.
– Autor był więc interpretatorem nauczania Piotra.
Co wiemy o Marku?
Dzieje Apostolskie 12,12.25; 13,37 mówią o „Janie zwanym Markiem”:
„Po zastanowieniu się (Piotr) poszedł do Marii, matki Jana, zwanego
Markiem”(Dz 12,12)
„Barnaba i Paweł, wypełniwszy swoje zadania, powrócili z Jerozolimy,
zabierając ze sobą Jana, zwanego Markiem” (Dz 12,25)

Za czasów rzymskich znany był zwyczaj nadawania dwóch imion; znamy imię Sza-
weł-Paweł, Jan-Marek, Juda-Radeusz i In.
W oparciu o dane Dziejów Apostolskich można powiedzieć: Jan Marek był synem
Marii w Jerozolimie, w której domu zbierała się wspólnota chrześcijanska. Do jej domu udał
si,e Piotr po uwolnieniu. Maria musiała być bogata niewiastą, skoro miała służącą Rode. Ma-
1
Papiasz – teolog, biskup Hierapolis; IIw.; Euzebiusz, historyk, biskup Cezarei, IIIw.
rek uczestniczy w pierwszej podróży Pawła i Barnaby (Dz 13,5), lecz odłącza się w Perge w
Pmfilii. Kiedy Barnaba chce go zabrać w druga podróż, dochodzi do ostrego starcia z Pawłem
i Barnaba odjeżdża z Markiem na Cypr (Dz 13,39), a Paweł zabiera w podróż Sylasa.
Marek był Judejczykiem – przemawiają za tym arameizmy i hebraizmy w tekście Ewangelii,
językiem ojczystym był jednak język grecki, o czym świadczy styl jego ewangelii.
Z tekstu Kol4,10 („Pozdrawia was Arystarch, współwięzień i Marek, kuzyn Barbaby” oraz
i Flm 24 („Pozdrawia się Epafras…oraz Marek…moi współpracownicy) zdaje się wynikać,
że Marek (pogodzony pomocnikiem Pawłem) był pomocnikiem Pawła. Natomiast z tekstu
1 P 5,13 („Pozdrawia was ta, która jest w Babilonie razem z wami wybrana, oraz Marek, mój
syn”) wynika, że Marek zetknął się w Rzymie z Piotrem. Papiasz , Euzebiusz twierdzą, że
Marek spisał Ewangelię głoszoną przez Piotra.
Szczegółowo opisuje wydarzenia, w których bierze udział Piotr:
Mk 1,29-38 „Zaraz po wyjściu z synagogi przyszedł z Jakubem i Janem do domu
Szymona i Andrzeja…” (uzdrowienie teściowej Piotra)
Mk 5,37-43 „I nie pozwolił nikomu iśc z sobą z wyjątkiem Piotra, Jakuba i Jana,
brata Jakubowego… (córka Jara)
Mk 9,2-8 „Po sześciu dnia Jezus wziął ze sobą Piotra, Jakuba i Jana i zaprowadził
ich na górę osobno…(Przemienienie)
Mk 14,66-72 „Kiedy Piotr był na dole na dziedzińcu, przyszła jedna ze służących
arcykapłana… (zaparcie się Piotra)

Czas napisania Ewangelii sw. Marka

Teksty Mk 13,2.14 mówią o zburzeniu świątyni przez Rzymian (miało miejsce
w 70r.):
„Jezus powiedział mu: <Widzisz t wielkie budowle? Nie zostanie tu
kamień na kamieniu, który nie zostałby obalony […] Kiedy zaś zobaczycie
obrzydliwość spustoszenia, jaka stanie tam, gdzie nie potrzeba –
kto czyta niech rozumie – wtedy ci w Judei niech uciekają w góry>”

Świątynia będzie zburzona, ale w przyszłości.

Miejsce napisanie ewangelii Marka
Tekst nie zawiera żadnych wskazówek dla określenia miejsca napisania Ewangelii
św. Marka. Odpowiedź może być tylko hipotetyczna.
Ewangelia adresowana jest do czytelników spoza Palestyny, mówiących po grecku –
ponieważ
1) tłumaczy hebrajskie i aramejskie zwroty, slowa np.
3,17 – przydomek boanerges znaczy synowie gromu;
5,41- „rzekł do niej talita kum to znaczy: <Dziewczynko, mówie ci!>”.
7,11 – „A wy mówicie: Jeśli kto powie ojcu lub matce Korban, to znaczy darem złożonym w
ofierze jest to, co by ode mnie miało być wsparciem od ciebie”
14,36 – „I mówił: Abba, Ojcze, dla Ciebie wszystko jest możliwe…”
15,34 – „O godzinie dziewiątej Jezus zawołał donośnym głosem: Eloi, eloi lemaszabachtha-
ni,
to znaczy: Boże mój, Bożę mój, czemuś Mnie opuścił”
2) objaśnia judejskie przepisy rytualne np.
7,3-4 , „Faryzeusze bowiem, i w ogóle Żydzi, trzymają się tradycji starszych, nie
jedzą, jeśli sobie rąk nie obmywają, rozluźniając pięści”
(chodzi o obm,ycie z nieświadomej nieczystości)
14,12 – „Zapytali Jezusa Jego uczniowie: <Gdzie chcesz, abyśmy poszli poczynić
przygotowania, żebyś mógł spożyć Paschę?>”.
5,42 - „Pod wieczór już, ponieważ było Przygotowanie, dzień przed szabatem, przy
szedł Józef z Arymatei…”
W tekście Ewangelii Marka sa tez latynizmy, które m.in. tłumacza greckie określe-
nia np.Mk 12,42 – „…przyszłe też i jedna wdowa i wrzuciła dwa pieniążki, czyli jeden grosz”
Mk.15,16 – „Żołnierze zaprowadzili Go na wewnętrzny dziedziniec, czyli Pretoriom”.
Wymienione przkładowo cechy tekstu Markowego, oraz ine, zdają się wskazywać na Rzym
(gdzie ewangelizował Piotr) jako miejsce napisania ewangelii markowej.
Nie wszystkich te argumenty przekonują, wymieniają jako miejsce napisania ewan-
gelii Marka Galileę, Dekapol, okolice Tyru i Sydonu czy Syrię, prowincje rzymską.

Struktura i zarys treści ewangelii Marka

Jest to pierwsza księga Nowego Testamentu. Wprowadziła rodzaj literacki zwany
ewangelią. Jest dziełem oryginalnym, jednolitym tzn. że autor miał określona konstrukcję
księgi i jej plan.
Śledząc relacje Marka o działalności Jezusa zauważa się, że Jezus jest w ciągłym ru-
chu - pieszo czy łodzią przenosi się z jednego miejsca na inne. To przemieszczanie jest zapla-
nowane.
Opowiadanie zaczyna się przygotowaniem Jezusa w Judei (Mk 1,1-13), potem jest
działalność w Galilei )1,14-9,50), ostatni etap życia Jezusa w Jerozolimie (Mk 11-16).

Przez ewangelie przewija się chrystologiczny motyw Syna Bożego.

mamy tu teksty

np.: Mk 1,1 - „Początek Ewangelii o Jezusie Chrystusie, Synu Boży”

Mk 1,11 – „A z nieba odezwał się głos: <Tyś jest mój Syn Umiłowany, w Tobie
mam upodobanie”
 Mk 3,11 - „Nawet duchy nieczyste, ha Jego widok padały przed Nim i wołały: <Tyś
jest Syn Boże>”
Mk 9,7 - „I zjawił się obłok osłaniający ich. A z obłoku odezwał się głos: <To jest
mój Syn Umiłowany, Jego słuchajcie>”.
Mk 12,6 – „Miał jeszcze jednego ukochanego syna. Posłał go jako ostatniego do
nich, bo mówił sobie: <Uszanują mojego syna>”.
Mk 14,61 – „Najwyższy kapłan zapytał Go ponownie: <Czy Ty jesteś Mesjasz, Syn
błogosławionego?>”
Mk 15,39 0 „Setnik zaś, który stał naprzeciw, widząc, że w ten sposób oddał du
cha, rzekł: <Prawdziwie, ten człowiek, był Synem Bożym>”.

Ten motyw Syna Bożego, początkowo okryty jest tajemnicą. Tajemnica otacza Jezu-
sa Syna Bożego. Jego osobę, mowę i czyny. Ta tajemnica mesjańska przejawia się:

1) w nakazie milczenia o prawdziwej godności Jezusa. Ten nakaz skiero-

wany jest do złych duchów np. 1,25 - „Jezus rozkazał mu surowo: <Milcz i wyjdź a niego>”,
3,12 - „Nawet duchy nieczyste, na Jego widok, padały przed Nim i
wołały: <Ty jesteś Syn Boży>. Lecz On surowo im zabraniał,
żeby Gonie ujawniały”.
Do cudownie uzdrowionych np. 1,44 – „ (Natychmiast trąd go opuścił i został oczyszczo-
ny).Jezus surowo mu przykazał i zara go odprawił,
mówiąc mu: <Uważaj, nikomu nic nie mów,
ale idź i pokaż się kapłanowi…”
2) w niezrozumieniu a) przez słuchaczy np. 4,40 – „Czemu tak bojaźliwi jesteście,
Jakże wam brak wiary?”
b) W przypowieściach widoczne jest zakrycie pełnej znajomości osoby Jezusa.
(4,11-13: „On odrzekł:Wam dana jest tajemnica królestwa bożgo, dka tych zs, którzy są poza
wami, wszystko dzieje się w przypowiesciach”.

c) Także uczniowie nie rozumieją zapowiedzi Jego męki np.

9,31-33 - „Pouczał bowiem swoich uczniów i mówił:

<Syn Człowieczy będzie wydany w ręce ludzi. Ci
Go zabiją, lecz zabity po trzech dniach
zmartwychwstanie>. Oni jednak nie rozumieli
tych słów, bali się Go pyta”.
(oraz: 8,31n; 10,33n)
Tajemnica mesjańska miała znaczenie pedagogiczne. Chodziło o sprostowanie na-
cjonalistyczno-politycznych interpretacji mesjańskiej godności Jezusa i Jego misji. Zwrot na-
stępuje od momentu wyznania Piotra (8,29 – „Ty jesteś Mesjasz „ )
Od tej chwili wszystko zmierza do męki i zmartwychwstania. Męka i śmierć i zmartwych-
wstanie to kulminacyjny punkt chrystologii Marka.
Dopiero setnik rozpoznaje Syna Bożego, a uczniowie po zmartwychwstaniu głoszą kim On
jest (Mk 9,9 – „A gdy schodzili z góry, przykazał im, aby nikomu nie rozpowiadali o tym, co
widzieli, zanim Syn człowieczy nie powstanie z martwych”.

Obraz Chrystusa jako Syna Boże w Ewangelii św.Marka

Już w nazwie (tytule) Ewangelii św. Marka Chrystus nazwany jest Sy nem Bożym
(obdarzony tytułem Syn Boże).
W środowisku Starego Testamentu „syn Boży” nie wyrażał bóstwa, lecz szczególne
wybranie, powołanie. Tytuł ten przysługiwał aniołom, wodzom, królom oraz Mesjaszowi.
W świecie hellenistycznynym odpowiednikiem tytułu „Syn Boże” było określenie
theioi andres, zwrot, który oznaczał pozaziemską istotą, czasem nawet boskiego pochodzenia,
ale nie boga. Tytuł theioi andres przysługiwał filozofom, poetom,lekarzom lub cudotwór-
com.
Natomiast Marek, podobnie jak Kościół popaschalny, w tytule „Syn Boży” widzi
Bóstwo Chrystusa. W swojej Ewangelii pokazuje jak Jezus objawia stopniowo swoje natural-
ne synostwo Boże i jak rejestruje reakcje ludzi na to objawienie.
Synostwo Boże Jezusa jest najpierw zauważane w Jego nauce i Jego czynach.
]nauka Chrystusa działa szokująco na słuchaczy (1,22) podobnie jak Jego zachowa-
nie wobec uświęconego prawa szabatu (2,23-28; 3,1-6), jak odpuszczenie grzechów, zarezer-
wowane dotąd tylko dla Boga (2,1-12).
Także w cudach przejawia się władza Chrystusa nad naturą, także Jego ponadludz-
kie moce. To wszystko stawia pytania: „Co to jest?” Jakaś nauka z mocą. Nawet duchy nie-
czyste poddają się, są posłuszne (1,27; 4,41).

W sposób szczególny Jezus objawia się jako Syn Boży w następujących scen ach
i logiach Ewangelii Marka::

Chrzest Jezusa (1,11); Wyznania demonów (1,24; 3,11; 57);

Przemienienie na Górze Tabor(9,7);
Przypowieść o przewrotnych dzierżawcach winnicy (12,1-12)
Interpretacja ps 110 (109)1, w którym Dawid nazywa Go Panem;
Wyznanie Jezusa podczas procesu u Annasza (14,61-62);
Modlitwa w Ogrójcu (Abba, Ojcze) (13,36)
Wyznanie setnika po śmierci Jezusa (15,39).
Treść Ewangelii św. Marka
Wyróżnia się zasadnicze trzy części I. 1,1 – 826; część II. 8,27 – 10,52;
część III. 11,1 – 16,20.

1,1 – 8,26 I. Galilea i okolice. Jezus objawia si,e jako Syn Boży.
Oznaki niewiary i niezrozumienia

Początki działalności Jana Chrzciciela – chrzest Jezusa, kuszenie

Programowe wystąpienie Jezusa (1,14-15)
Etap działalności – powołanie rybaków – nauczanie – egzorcyzm w Kafarnaum-
Masowe uzdrowienia, uzdrowienie trędowatego
Konfrontacje z Judaizmem (I) (2,1 – 3,6)
II etap działalności – uzdrowienia – wybór kolegium Dwunastu . kontrowersje
z judaizmem (II) - krewni Jezusa (3,7-35)
Przypowieści (4,1-13)
Cuda - uciszenie burzy – egzorcyzm w Gerazie – uzdrowienie
kobiety chorej na krwotok –wskrzeszenie córki Jara (4,35 – 5,43)
Odrzucenie Jezusa w Nazarecie
Misja Dwunastu
Śmierć Jana Chrzciciela (8,14-29)
Cuda: nakarmienie pięciu tysięcy – chodzenie po morzu – zbiorowe uzdrowienia
Kontrowersje z judaizmem (III) (7,1-23)
Działalność Jezusa wśród pogan
Nakarmienie czterech tysięcy (8,1-10)
Kontrowersje z judaizmem (IV) (8,11-21)
Uzdrowienie niewidomego (8,22-26)

8,27-10,52 II. W drodze do Jerozolimy.

Synostwo Boże Chrystusa w aspekcie krzyża.
Niezrozumienie uczniów.

Wyznanie piotra (8,27-30)

Pierwsza zapowiedź męki i zmartwychwstania – pouczenia uczniów (8,31-9,1)
Przemienienie (9,2-13)
Egzocyzmy
Druga zapowiedź męki – pouczenia uczniów (9,30-50)
Trzy pouczenia: rozwody – dzieci – bogactwa
Trzecia zapowiedź męki i zmartwychwstania – pouczenia uczniów (10,32-45)
Uzdrowienie niewidomego Bartymeusza z Jerycha (10,46-52)

11 - 16 III. W Jerozolimie
Ostateczne objawienie tajemnicy Synostwa Bożego w misterium
Śmierci i zmartwychwstania.
Apogeum wiary w Jezusa.
 Wjazd do Jerozolimy i oczyszczenie świątyni (11,1-25)
Kontrowersje z judaizmem (V) – pouczenia (11,26-12,44)
Mowa eschatologiczna (13)
Historia męki Jezusa (14 - 15)
Znalezienie pustego grobu (16,1-8)
Chrystofanie Zmartwychwstałego (16,9-20) 2 ----------------------------------

Obraz ucznia Jezusa w Ewangelii Marka

Wyrażenia Markowe dotyczące ucznia Jezusa, zwłaszcza używany przez niego cza-
sownik akolutein (który znaczy iść za kimś, towarzyszyć komuś, a także być komuś posłusz-
nym, bć przez kogoś kierowanym, nakładowa, wskazują, że uczniem Jezusa jest ten, kto za
Nim idzie, towarzyszy Mu, jest Mu posłuszny i naśladuje Go.
Inicjatywa przyłączenia się do grona uczniów Jezusa wypływa zawsze od Niego. On
powołuje najczęściej w środku ich codziennych zajęć (Szymon i Andrzej, Mateusz. Powoła-
nie było zawsze zaskoczeniem.
Odpowiedzi wezwanych były natychmiastowe, bez pytań, bez zastrzeżeń.
Po I-ej zapowiedzi męki
, Jezus określił ucznia: „Jeśli ktoś chce za mną iść, niech się zaprze samego siebie
i niech weźmie swój krzyż i niech mnie naśladuje” (Mk 8,4)

Jezus zostawia wolność „jeśli chcesz”. A potem stawia dwa warunki: 1) zaprzeć się
samego siebie, 2) wziąć krzyż. Zatem poleca, by przeciwstawić się własnym siłom witalnym,
zrezygnować z własnych planów i dążeń, i zdecydować się na pójście droga Mistrza, nawet
być gotowym na śmierć. Konkretyzacją zaparcia się jest: rezygnacja z dóbr materialnych i bo-
gactw (Mk 10,28-30), narażanie się na sprzeciw i prześladowanie z powodu Chrystusa (Mk
10-,30; 13,9.12-13).
Uczeń musi zatem odznaczać się szczególna wiarą i duchem modlitwy (Mk 11,22-
25) oraz przyjąć postawę służby. Kto chciałby być wielkim, ma stać się sługą, Kto chce być
pierwszym, ma stać się ostatnim. Ważnym zadaniem ucznia jest służba drugim, usługiwanie
chorym.
- Jezus jednak dodaje:
„Kto bowiem chciałby zbawić swoją duszę zgubi ją, kto zaś zgubi swoją duszą ze
względu na Mnie i Ewangelię, zbawi ją. Cóż pomoże bowiem człowiekowi gdyby pozyskał
świat, a na duszy poniósł szkodę” (Mk 8,35-36).

2
J.Czerski, Ewangelie synoptyczne w aspekcie literackim, historycznym i teologicznym,Oole, 1996.; J.Czerski,
Wprowadzenie do Ksiąg Nowego testamentu, Opole, 1996, 26-38.
 Tylko uczniom wyjawia Jezusa tajemnice Królestwa Niebieskiego., a w czasie prze-
śladowań wspiera ich, by mężnie wyznawali wiarę.
Uczniowie Jezusa przeżyli załamanie, nie rozumieli śmierci Chrystusa. Powrócili do
Niego umocnieni Jego zmartwychwstaniem (Mk 16,6-7)3.

Egzegeza wybranego tekstu z Ewangelii św. Marka

Wyznanie Piotra (8,27-30)

Jezus wraz z uczniami udał się do wiosek pod Cezareą Filipowowa

W drodze zadał uczniom pytanie „za kogo uważają Go ludzie. Uczniowie wymieniają w od-
powiedzi Jana Chrzciciela (znanego proroka, krewnego Jezusa, udzielającego chrzest z wody
– chrzest nawrócenia); niektórzy podają też proroka ST , Eliasza, dodając „jeszcze innych
proroków”. Wtedy Jezus stawia pytanie: „A wy na kogo Mnie uważacie?”
Odpowiadając, głos zabiera Piotr, który czuł się odpowiedzialnym za grupę Jezuso-
wych uczniów: Piotr stwierdził: „Ty jesteś Mesjasz.”.
Tu, po raz pierwszy, Boskość Chrystusa wyrażają ludzie (uczniowie) przez Piotra
(dotąd wypowiadał się „głos” z nieba, albo demony). Uczniowie, podobnie jak inni Izraelici,
inaczej wyobrażali sobie Mesjasza – na pewno bez cierpienia. Odpowiedź Piotra była prawi-
dłowa, leżała także na linii (choć niepełnie) wyobrażeń ludzi, uznających Jezusa za proroka,
prekursora Eliasza. Proroctwa ST zapowiadały pojawienie się Mesjasza Pańskiego, przysłane-
go na ziemię przez Boga, ale Izraelici spodziewali się Mesjasza politycznego, tego, który
uwolni ich spod zależności od Rzymian.
Jezus, nie negując prawdziwości Piotrowego wyznania, jednak surowo zabrania im
mówienia komukolwiek o Nim, do kogokolwiek spoza ich grona.
Chwilę później [Mk 8,31-33], gdy Jezus zaczął pouczać uczniów o nadchodzącej Jego
męce, Piotr zaczął Go upominać. Wtedy Jezus zgromił Piora słowami: ”Zejdź mi z oczu sza-
tanie, bo nie myślisz o tym, co Boże, ale o tym, co ludzkie”.4
(to wyznanie Piotra zanotowane jest też u Mt16,13-20; Łk 9,18-21)

podobnie – fakt zaparcia się Jezusa przez Piotra odnotowują Mt i Łk.- ale Marek opisuje do-
kładnie potrójne zaparcie się Piotra i upomnienia udzielane Apostołowi przez Jezusa.

Mk opuszcza zapowiedź
udzielenia Piotrowi władzy prymatu, chodzenie po wodzie, znalezienie startera w rybie.

3
J.Czerski, Wprowadzenie do Ksiąg Nowego testamentu, Opole, 1996, 36-38).
4
H.Langkammer, Ewangelia według Świętego Marka, Lublin, 1997, 86-87.
 Mk opuszcza :
Udzielenie Piotrowi władzy prymatu
Chodzenie Piotra po wodzie
Znalezienie w rybie statera
-------------------------------------------

Tekst nie wykorzystany przez Mateusza i Łukasza

Ukazanie się zmartwychwstałego Apostołom przy posiłku (Mk 16,14-18)

„W końcu ukazał się samym Jedenastu, gdy siedzieli za stołem i wyrzucał im brak
wiary i upór, że nie wierzyli tym, którzy widzieli Go zmartwychwstałego.
I rzekł do nich: Idźcie na cały świat i głoście Ewangelię wszystkiemu stworzeniu!
Kto uwierzy i przyjmie chrzest, będzie zbawiony, a kto nie uwierzy, będzie potępiony. Tym
zaś, którzy uwierzą, te znaki towarzyszyć będą: w imię moje złe duchy będą wyrzucać, nowy-
mi językami mówić będą ; węże brać będą do ręki, i jeśliby co zatrutego wypili, nie będzie im
szkodzić. Na chorych ręce kłaść będą, i ci odzyskają zdrowie”.

[Teksy jest własny, nie podawany przez Mt ani Łk].

------------------------------------------------------------

Bibliografia
J. Czwerski, Ewangelie synoptyczne, Opole, 1996.
J.Czerski, Wprowadzenie do Ksiąg Nowego Testamentu, Opole, 1996.
H.Langkammer, Ewangelia św. Marka, Lublin, 1997.
H.Langkammer, Ewangelia według św. Marka. Wstęp-Przekład PSOT oryginału-Komentarz,
(PSNT III.2), Poznań-Warszawa 1977.
J.Gnilka, Teologia Nowego Testamentu, tł.W.Szymona, Kraków, 2002.
Wstęp do Nowego Testamentu, red. R.Rubinkiewicz, Poznań 1996.

----------------------------------------------------------------
 Ewangelia według św. Mateusza

Druga Ewangelia wd św. Mateusza jest dziełem anonimowym, nie podaje autora i
trudno go określić. Według przekazu Papiasza (IIw., teolog), przechowanym przez Euzebiu-
sza Iii Historii Kościoła (IIIw.), „Mateusz ułożył słowa Jezusa w hebrajskiej mowie, objaśniał
ją każdy jak umiał”
Stąd powstało przekonanie, że Ewangelia została napisana przez Mateusza, Apostoła, celnika
– nazwanego przez Mk i Łk „Lewi”. Stąd uznano, że celnik miał dwa imiona Lewi – Mateusz.
Jednakże Ewangelia Mateusza obecna (w j. greckim) nie zdradza przekładu z hebrajskiego,
czy aramejskiego.
Ewangelia zaczyna się słowami „Rodowód Jezusa Chrystusa, syna Dawida, syna Abraha-
ma” ( inaczej ks. A.Paciorek: Księga początku Jezusa Chrystusa…)

Redaktor Ewangelii Mateusza – nie znamy go i nie możemy go poznać.

Przypuszcza się, że był judeochrześcijaninem bardziej niż chrześcijaninem z pogań-
stwa., wskazuje na to:
1) umieszczenie Jezusa w genealogii Abrahama i Dawida
2) Wydarzenia z życia Jezusa, które ukazane są w nawiązaniu do historii Mojżesza,
3) Refleksyjne cytaty ze ST pokazują ciągłość wydarzenia Jezusa, zgodność z za-
powiedziami proroctw St,
4) Działalność Jezusa i Apostołów ograniczona jest do Izraelitów w Palestynie.
Związek i zakotwiczenie w judaizmie widać w powtarzającym się temacie Prawa
5) Liczne semityzmy jak np.
budowa genealogii – 3x14 pokoleń (liczba „14” oznacza Dawida)
Jerozolima nazwana „miastem świętym”,
W tekście Ewangelii są debaty n.t. przysiąg, teologii wiązania i rozwiązywania,
pobożność ukazana i przeciwstawiona pogańskiej
Piszący judeochrześcijanin dokonał powiązania elementóz Mka z innymi świa-
dectwami o Jezusie i i Jego nauczaniu

Czas powstania Mt
Przyjmuje się czas od zakończenia działalności św. Pawła a przed zburzeniem Jero-
zolimy (70 r.) – a więc 60 – 100. Różnice w oznaczeniu czasu napisania ewangelii mateuszo-
wej są różnie podawane przez uczonych. Ostateczni mówi się ok.lat 80.

Miejsce napisania
 Wymienia się i dyskutuje następujące miejsca: Aleksandria (Egipt), Jerozolimę lub
ogólnie Palestynę, Cezaree Nadmorską, Antiochię Syryjską.
Wielu teologów opowiada się za Antiochią Syryjską – ponieważ była ośrodkiem żydowsko-
-chrześcijańskim, tu działał Piotr; atmosfera w Ewangelii jest z jednej strony judaizującą, z
drugiej – wykazuje tendencje do prowadzenia misji wśród pogan;
Tu (w Antiochii) moneta „stater” równa była 2”dydrachnom” (Mt 17-24-27)
Wysoce prawdopodobnym miejscem napisania Ewangelii Mateusza jest Antiochia
Syryjska.
Adresaci Ewangelii
Kościół mateuszowi to wspólnota o wyraźnej strukturze: są chrześcijanie pochodze-
nia żydowskiego i z pogaństwa, kościół „miejski”, w miarę zamożny, atmosferę charakteryzu-
je pewne napięcie- będące wynikiem konfliktu z zewnątrz (sprzeciw pogan wobec chrześci-
jaństwa) i wewnętrznego (niepokoje wywołane przez fałszywych proroków).
Wspólnota pojmuje siebie jako wspólnotę dzieci Bożych i braci Jezusa. Są wśród
nich „prorocy” – wędrowni głosiciele królestwa Bożego dla Żydów i pogan, sa też „sprawie-
dliwi nauczyciele.
Właściwości literackie Ewangelii Mt
Tekst zawiera 1) semityzmy, podobnie jak Mk i Łk
2) ma upodobanie do liczb:
„14” – w genealogii (rodowodzie Jezusa) są 3 grupy pokoleń po 14 imion przodków
(np.od Abrahama do Dawida – I grupa, 14 przodków. Potem od Dawida do przesiedlenia ba-
bilońskiego – 14 pokoleń, od przesiedlenia babilońskiego do urodzenia Jezusa - 14 pokoleń,
„3” – są trzy grupy genealogii (Mt 1,12-17), trzy ukazania się aniołów (1,18-2,23),
trzy kuszenia, trzy dobre uczynki (6,1-18), w zbiorach cudów _ grupowane po trzy (8 9 ),
trzy modlitwy (39 - 44), trzy zaparcia się Piotra.
„7” – siedem złorzeczeń (23,13-32), siedem próśb Modlitwy Pańskiej (6,9-13), siedem
przypowieści (13,1-50), przebaczenie 77 razy.
„2” – dwóch opętanych, dwóch niewidomych, dwóch fałszywych świadków, dwóch
braci.
Mateusz chce pokazać, jakie znaczenie ma życie Jezusa dla słuchacza (czytelnika)
podkreśla, że uczniowie Jezusa i ich następcy głoszą to samo orędzie co Jezus (10,7; 28,20),
że działają w podobny sposób co Jezus (10,8; 18,9),
a w konsekwencji dzielą los Jezusa (5,11; 10,18.25; 23,34).
Zatem – historia Jezusa jest ich historią.
Ewangelia Mateusza jest literacko przemyślanym dziełem.

Układ i treść Ewangelii Mateusza

Rozdz.1,1-17 to Genealogia Jezusa i wprowadzenie
Rozdziały 1,18-2,23 stanowi tzw. Ewangelia Dzieciństwa (Dziecięctwa) Jezusa
Rozdziały 5-25 - wielkie mowy Jezusa:
r.5-7 Mowa – Kazanie na Górze
r.10,5-42 Mowa misyjna
r.13,1-52 Mowa w przypowieściach
r.18 Mowa do uczniów
.24-25 Mowa eschatologiczna
(mowy maja te sama formę końcową – 7,27; 11,1; 13,58; 19,1; 26,1.)
„Gdy Jezus dokończył tych mów (przypowieści)…”
Rozdziały 26-28 - Męka, śmierć, zmartwychwstanie, wniebowstąpienie Jezusa.
Treść:

Genealogia Jezusa Mt 1,1-17

Zawiera 3 grupy po 14 imion przodków. Dzieje Jezusa są odniesio-
ne do początkowych dziejów stworzenia. Tk przedstawienie ukazuje dzieło Jezusa jako wy-
pełnienie nadziei na „nowe stworzenie”. Określenie
„Syn Dawida” przedstawia Jezusa jako rzeczywistego króla Izraela, dziedzica obietnic danych
Dawidowi. Syn Dawida już jest, Mesjasz obiecany już przyszedł
Wyrażenie „Syn Abrahama” wskazuje, że Jezusa jest prawdziwym Izraelitą, wraz z Nim Boże
obietnice dane patriarchom zostały wypełnione. – Nowy porządek obiecany Abrahamowi za-
powiedziany Dawidowi osiągnął kres w Jezusie Chrystusie.

Ewangelia Dzieciństwa (Mt 1,18-2,24) – ma pięcioczłonowy tekst:

ukazujący spełnienie się zapowiedzi proroków:
1. Dziewicze narodzenie – wypełnienie proroctwa Izajasza 91,18-24: „Oto Dziewi-
ca pocznie i porodzi Syna, któremu nadadzą imię Emanuel”
2. Wizyta anioła - wypełnienie proroctwa Micheasza: „A ty, Betleje, ziemio
Judy, nie jesteś zgoła najlichsze spośród głównych miast” (Mt 5,1)
3. Ucieczka do Egiptu - wypełnienie proroctwa Ozeasza 11,1: „Z Egiptu wezwa-
łem Syna mego” (Mt 2,13-15),
4. Rzeź niewiniątek - wypełnienie proroctwa Jeremiasza 11,15: „Krzyk usły-
szany w Rama, płacz i jęk wielki. Rachel opłakuje swe dzieci i nie chce utulić
 się w żalu, bo ich już nie ma”(Mt 2,13-15)
5. Powrót do Nazaretu i spełnienie się nazwy „Nararejczykiem będzie nazwany”
(Mt 2,19-23)
Jezus w Galilei
Przygotowanie do działalności Jezusa (3 – 4)
Jan Chrzciciel na Jordanem
Chrzest Jezusa,
Kuszenie Jezusa
Jezus w Galilei – Powołanie uczniów (Szymona zwanego Piotrem, Andrzeja,
Jana i Jakuba, dalsza działalność Jezusa w Galilei

Działalność Jezusa
1. Mowa – Kazanie na Górze (Mt 5-7)
Jezus wchodzi na Górę i zasiada. Uczniowie Go otoczyli. Jezus wygłasza , wzorem
Mojżesza na górze Synaj, swoje Prawo.
Zaczyna od wygłoszenia Błogosławieństw i określa zadania uczniów
A potem podaje, jak Prawodawca, interpretację przykazań: V, VI, VIII,
jak wyjaśnia Prawo odwetu, miłości nieprzyjaciół, - daje wiele pouczeń (m.in. po-
uczenie jałmużnie, modlitwie, o poście, o trwałych dobrach)
[Rozdziały 8 – 9 zawierają relacje z uzdrowień (trędowatego, sługi setnika, opętanych parali-
tyka, dwóch niewidomych, innych chorych, - chorych także uciszenie burzy, powołanie Mate-
usza.

2. Mowa – misyjna (Mt 10,5-42)

Po wyborze Dwunastu, Jezus poucza Apostołów o zachowaniu się podczas pracy
apostolskiej, kiedy mają głosić przybliżenie się królestwa niebieskiego, uzdrawiać, wskrze-
szać, oczyszczać trędowatych, wypędzać złe duchy. Nie liczyć na żaden zarobek („Darmo
trzymaliście, darmo dawajcie”). Mają apostołować bez trzosów, bez torby, bez laski…
„Oto Ja was posyłam jak owce miedzy wilki. Bądźcie więc roztropni jak węże, a nieskazitelni
jak gołębice”(Mt 10,16).
[Inne nauki Jezusa np: zapowiedź prześladowań, nagroda za oddanie się Jezusowi, sąd Jezusa
o współczesnych, wezwanie do utrudzonych; grzech przeciw Duchowi Świętemu, znak Jona-
sza…; podana wiadomość o poselstwie od Jana Chrzciciela, uzdrowienie w szabat, przybycie
krewnych Jezusa i Jego oświadczenie o prawdziwych krewnych.