Ε Κ ΔΟΤ A I : Έπιτροπή in tneXeie

ΙΩΑΝ. Ν. Ν1ΚΟΛΑΪ
Ε . Α» Φ Α Κ Α Τ Σ Ε Λ Η Σ Γ*βΡ. I. ΠΑΙίΑΓΕβ!
M IX . ΧΑΡ. ΜΑΝΟΣ ΔΗΜ. Σ. ΣΑΛΑΜΑΙ
ΠΑΝΟΣ Γ. Φ A
• ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΠΙΘΕδΡΗΣΙΣ ΕΝ ΙΩΑΝΝΙΝΟΙ2
2 ΪΝΔΡΟΜΑΙ Άντεπιστέλλοντα μίλη της Έπιη
Ε σ ω τερικά : Έτησία Δραχ. 160.000 Κ Ω X. Μ Ε Ρ Τ Ζ I Ο Σ (Β
Έξάμηνος » 80.000 ΛΕΑΝΔΡΟΣ I. ΒΡΑΝΟΓΣΗΣ (’Αί
Εξωτερικού : Έτησία Δολλ. 10
ή Λίραι ’Αγγλίας 8*/9 ΧΡΓ Σ Α Ν Θ Η Ζ Ι Τ Σ Α Ι α (Bed »
Νομικών προσώπων Δραχ. 200.000 ΚΩΣΤΑΣ Α. ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ (θεσ*ι
ΤΙΜΗ ΤΕΓΧΟΓΣ ΔΡΑΧ. 12.500 Ν. II Α Π Α Δ Ο Π Ο Γ Δ Ο Σ (Ά
’Εμβάσματα: ΜΙΧΑΗΛ ΧΑΡ. Μα ΝΟΝ, *Οδός 28ης ’Οκτωβρίου 6 9 ’Ιωάννινα—Τηλ. 6-59

ΠΕΡΙΕΧΟΜ ΕΝΑ :
Ν. Κ α ζ α ν τ ζ ά κ η : Παρθένα μάνα ( π ο ί η μ α ) ....................................................
'Γμνολογικόν ά ν θ ο λ ό γ η μ α ....................................................
βΗ τελευταία *Διδαχή» τοϋ έσιομάρτυρος Πάτερ Κοσμδ .
Ν . G . L. H am m o n d : Περί τής αρχαίας Η π ε ί ρ ο υ ....................................................
Κ. Δ. Μ έ ρ τ ζ ι ο υ : Κάρολος Α' δ Τόκκος πρός Δόγην Βενετίας
Σ ω τ. I. Δ ά κ α ρ η : Τά ψηφιδωτά τής Χριστιανικής Βασιλικής Α' Νικοπόλεως .
Δ. Σ. Σ α λ α μ ά γ κ α ' . Τό αρχείο Α. Φίλιου (συνέχεια καί τέλος) .
Παν. Κ α τ η φ ό ρ η : Χουρσίτ ΙΙασάε. 6 νικητής του Ά λ ή ...................................
*Αν. Γ ε ω ρ γ α ν τ ζ ή : Έ μάχη τοϋ Ζαλόγγου ( 1 8 9 7 ) ...........................................
Δημοτικό τ ρ α γ ο ύ δ ι ............................................ .
*Α θ. Π α π α χ α ρ ί σ η : Μία ένθύμησις διά τήν έπανάστασιν του Γκιωλέκα
€Κ έπανάστασις των ’Αλβανών (Δημοτικό τραγούδι) .
ΙΙαναγιώτου Χρήστου : Μεθόδιος ’Ανθρακίτης (συνέχεια) . ^
Πές μου σημάδια του κορμιού (Δημοτικό τραγοΟοι) .
Δ. Σ. Σ α λ α μ ά γ κ α : Τοπωνυμικά σχεδιάσματα-Α'Καλούτσια . . .
Ή λ ί α Β α σ t λ ά : Αποκατάσταση τής λέ£ης « Ι Ι ο υ ά ρ ια » ...................................«
Ι ω σ ή φ Μ. Μ ά τ σ α : Γιαννιώτικα Ε βραϊκά Τραγούδια (συνέχεια)
Γ ι ώ ρ γ ο υ Ρά γ κ ο υ : Πανηγύρι ( π ο ί η μ τ ) ......................................................................
Χρυσάνθης Ζι τ σ α ί α ς : Διότι . . . ( Δ ι ή γ η μ α ) .....................................................................
Π έτρου Μ ά γ ν η : 1. Καλόγνωμος καί μάντεψες, 2) Στά χρόνια εκείνα τά πα-
ληά ( π ο ι ή μ α τ α ) .....................................................................
Μι λ τ. Ο I κ ο ν ο μ ί δ η : Τό προζύμι ( δ ι ή γ η μ α ) ...........................................
Ά ρ θ. Ρ ε μ π ώ : ’Εκείνος πού κοιμάται στήν κοιλάδα (ποίημα) μετάφρα
σις Α . Γεροντικού.........................................................
Γ ι ά ν ν η Λ ί λ λ η : Τό καλαμπόκι τοϋ ’Αγά (διήγημα) . . . .
*Α λ κ η Μ υ ρ σ ί ν η : Μυσταγωγία ( π ο ί η μ α ) ....................................................
Κ. Κ α 6 ά φ η : Λάνη τάφος ( π ο ί η μ α ) ....................................................
Γεωργ. Κ ο τ ζ ι ο ύ λ α : ’Από μικρός στά γράμματα . . . . . .
Δ η μ. Ε ύ α γ γ ε λ ί δ η : Ή προσωπογραφία τοϋ ‘Αγί&υ Κσσμά . . . .
Εκδηλώσεις υπέρ των Ίονίων Νήσων (προκήρυξη Σύνδεσμο
‘Ελλήνων Λογοτεχνών, ποίημα Άνθούλα; Ζόλδερ)
Ά π ό μ ήνα σέ μ ή ν α : Σ ημειώ ματα: Γιά τό Ίόνιο "Ενας απολογισμός—θίόφ. ΚαιρηςΤι '
γραφικοί μας θησαυροί —Νέος 'Ιίπειρώχης ε&2ργέτης—ΊΙ ίπανάστασιβ τού Δ:ονυ3ίσυ το» φιλοΚ->
©ί χριστιανοί τού Κάστρου —Καί ή ώπάντησις—Κ ριτική τον Β ιβ λίο υ : Λ ίΜπ^ροπού^ου I '
παλοι» — Παν. Γ. Παπα δούκα : «'Ο άνθρωπος πού μοό μοιάζει» — Κλαυδ. Μαρκίνα :
'Εκδηλώ σεις για τήν έκδοση τής σ*Η πειρω τικής 'Ε σ τία ς» —Τά γεγονότα τον Ίο υ λ ίΜ ν
ατού—’Αρχαιολογικά ευρήματα σιή Δωδώνη.—01 Ηπειρώται Άμβρικήε— II φιλαρμονική Φ Ι·'Β
Α λληλογραφ ία—Παροράματα—Β ιβλία και περιοδικά πον λάβαμε.
 I

ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΙΣ ΕΝ ΙΩΑΝΝΙΝΟΙΣ

----------------------------------------------------------------------------------------------------— ----------------------------------------------------------------------------------

Β' · ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1953 · ΤΕΥΧΟΣ 16

ΖΑΝΤΖΑΚΗ

ΠΑΡΘΕΝΑ ΜΑΝΑ
( ΤΥΠΙΚΑΡΗΣ)

Παρϋένα Μάνα, που σαν πνέμα 6 σπόρος επεσε

στο άνέγγιχτο κορμί σου και σαρκώδη 6 Λόγο*,
το άπάρϋενο τρυγώντας σπλάχνο σου, σά βρέφος !
νΩ Δέσποινά μου Υποταγή, τον πόνο δεξου τον
και συ, σάν το σταυρό, και γείρε τδ κεφάλι
με υπομονή, κατά τή γης , χαμογελώντας —
νά μ ή πνιγεί, Κερά, στα κλάματά σου 6 κόσμος /
Έ σ ’ είσαι ή κιβωτός, που σάν άβγό στην άβυσσο
λαμποκοπάς και πλες στού Θεού τά σκοτεινά
νερά, τά σπέρματα ολα μέσα σου φρουρώντας.
Το πράσινο δρέπανο)το πατάς φεγγάρι,
κΤ όλες στά χέρια σου κρατώντας τϊς έλπίδες μας,
στον άγριον ουρανό τρεμάμενη άνεβαίνεις
κι άχνογελώντας στέκεσαι πλάϊ στο γιό σου.
Έ σ ’ είσαι τό άνϋισμένο τό κλαρί στην άβυσσο
τής δύναμής του’ έσ’ είσαι δ στοχασμός 6 πράος
μες στο φλέγόμενο καμίνι τής όργής του.
Άναμεσός στής Ζωής τό δένδρο καί τής Γνώσης,
στον άγριον κήπο τού Θεού, τό δένδρο έσυ
τής Καλοσύνης φύτεψες. Κ ι ’ αυτό ψηλώνει,
,λί» πετάει κλαδιά, σκεπάζει τ* άλλα δένδρα, άν&ίζε^
’' ί·
 778 « κ η ε ίρ η τ ικ Η 8

V ρίχνει καρπό,"σάν την καλήν Ιλιά, καί φέγγει;

f
Κι* 6 παντοδύναμος οτδν ήσκιο του Αναπαύεται)
Κι ή Δεύτερη, φριχτή, σάν ευϋει Παρουσία,
ν ' οΐ Αρχάγγελοι άσπλαχνα τά ρίφια ϋά χωρίζουν
i n * τα πρόβατα, σκύψεις στον ύγιά σου
παρακλητά νά μεσιτέψεις, %Ελεούσα I
Κ ι9 ευθύς τ' Αδάματα ϋά σού μερώσουν φρένα
*' οΐ τάζεις ϋά χαλάσουν μονομιάς, καί δίκαιοι
θ* Αγκαλιαστούν μ ί Αμαρτωλούς κι * Αγνές παρθένες
μέ τϊς γυναίκες που πολύ στη γης αγάπησαν.
Νικάς τή δικαιοσύνη, *Εαύ, μέ την Αγάπη.
A V δλοι μαζύ ϋά ονρονμε χορό, και θάσαι, *
Κερά, καταμεσδς καί ϋά σκιρτάς χαρούμενη
καί ταπεινή πολύ, σάν την καρδιά του Ανθρώπου I ι

Α Π Ο ΤΗΝ ΚΟΙΜΗΣΙΝ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ

ΥΜΝΟΛΟΓΙΚΟΝ ΑΝΘΟΛΟΓΗΜΑ
/

__ I
ρ|εποικιλμένη τή θεία δόζη ή Ιερά ^ ε ν ίκ η ν τ σ ι τής φύσεως οΐ
καί ευκλεής, Παρθένε, μνήμη σου, σοΙ, Παρθένε δχραντε- πα(|
πάντας συνηγάγετο πρός εύφροσύνην ει γόρ τόκος, καί ζωήν προμνί
τούς πιστούς, 'έξαρχούσης Μαριάμ, ται θάνατος. Ή μετά τόκον &
1. »^ :
;'· * μετά χορών καί τυμπάνων τώσώ όδον- νος καί μετά θάνατον ζώοα,
Λί
j, τας μονογενεϊ, ένδόζως ότι δεδό- άεΙ, Θεοτόκε,· τήν κληρ'ύ·'
ι *
ξασθαι». σου. j
0
γ ή ένδόξω κοιμήσει σου ούρανσΙ έπαγγάλλονται καί άγγέλων γ ^ ·
στρατεύματα- πάσα ή γή δέ εύφραΐνεται, ώδήν σοΙ έξόδιον προσ»3
τή μήτρΙ τού τών όλων δεσπόζοντος, άπειρόγσμε, ΠονσγΙα παρθέΛ'’
γένος τών άνθρώπων ρυσαμένη προγονικής άποφάσεως.
Ί
ή 174 ε π ς τ ε ΐ ί } α π ο τ ο υ μ α ρ τ υ ρ ίο υ τ ο ν
Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ "ΔΙΔΑΧΗ,,
|!Υ Ο Σ Ι Ο Μ Α Ρ Τ Υ Ρ Ο Σ ΠΑΤΕΡ Κ Ο Σ Μ Α
ραίο βιβλίο « Ό γνωστός Καλόγηρος
μάς», του Γιαννιώτη Λόγιου κ. Δ.
[,γκα περιλαμβάνονται αρκετά άποσπά-
άπδ τό λόγο, πού έκφωνήθηκε από
:μο Κοσμά στις 4 Αύγουστου 1779,
' ^ ,. είκοσι μέρε: πριν
απ το μαρτ υ ρ ι κ ό
.ατο, στο Ναό της Περιβλέπτου των
νων.
|: «Λ ι δ α χ ή» αύ“ή διεσώθη όλό-
σ' ένα παλαιό χειρόγραφο βιβλια-
ιύ βρίσκεται στην κατοχή μου, γραμ-
;>ν ’Οκτώβριο του 1804 από τόν Π τ­
η Ζύη, διδάσκαλο κατά πάσαν πιθα-
• (γιατί καί άσχετα όρθογραφημένη
ζί σε θαυμάσια παλαιά γραφή) είκοσι
,'ρόνια μετά το θάνατο του αοιδίμου
πυρος.
ιελετητής της μπορεί νά πάρη μια
τρόπου με τόν όποίο ή φωτεινή
,ορφή προετοίμαζε την ανάσταση τοϋ
, πού ήταν βυθισμένο σε βιθειά σκο-
ίμάθειας στα μαύρα έκείνα χρόνια
υλείας.
μαρτυρικός θάνατό; Του ήρθε στό
/ά έπισφραγίση τό όλο έργο του.
δοντας λοιπόν τή «διδαχή» αυτή στή
ότητα διά τής φίλης «Ηπειρωτικής
ις» μέ τήν εύκα-ρία τή; 17-1ης έπε·
W0 σεπτού μαρτυρίου Του πιστεύω,
ιΤίτελώ ιερό καθήκον, πού θά συντελέση
xal κατά τι στό αναβάπτισμα των νεω-
μέσα στην κολυμβήθρα των έθνικο-
ευτικΓον μας παραδόσεων, τόσο άναγ-
στούς «αυχμηρούς» τούτους καιρούς
ty; κζί τού πνευματικού ξεπεσμού.
Κ. ΦΩΤΟΤΤΟΥΛΟΣ
t
I
■I
Τ Ό κείμενο τής Διδαχής πού δημοσιεύε­
I
ται πιό κάτου, δέ γίνεται για πρώτη φορά
γνωστό : Κατά πληροφορίες πού παίρνουμε
από τό τελευταία έκδομένο έργο τού ’Α ρχι­ ι:
μανδρίτη Σωφρόνιου Παπακυριακού, ιεροκή­
ρυκα, (« Κ ο σ μ ά .. . _ .
r . . λ? ί - ν Του κ. Α. Ζαλαμανκα
του Αίτωλου... Δι*
δαχαί κτλ.», ’Αθήνα 1953), ή διδαχή αυτή, t!
αντιγραμμένη άπό τόν "Ιερομόναχο Σαμουήλ,
περιέχεται σέ χειρόγραφο τού 1795, και
δημοσιεύτηκε άπό τόν προειρημένο ’Α ρχι­
μανδρίτη κατά τά έτη 1931 καί 1932, στό
περιοδικό τού ’Αγρίνιου «Ποιμήν ό Καλός».
Κατά τις ίδιες πληροφορίες, ή διδαχή περιέ-
χεται καί σε χειρόγραφο τού 1814 τού ίερέ-
ως Ίωάννου ΙΙαπαπανχγιώτου, καθώς καί
σέ Άγιορειτικό χειρόγραφο τής βιβλιοθήκης
τού κελλίου Καρυών τ’Εσταυροψένος» πού
είναι άντίγρρφο τής έκδόσεως (1 8 9 7 ), τής
πολύ ελαττωματικής, τού Γ. Ά ποστολιά,
ό όποιος τήν αντέγραψε άπό χειρόγραφο τής
Μονής τού Μεγ. Σπηλαίου.
Ή διδαχή αυτή, έχει έπίσης έκδοθεί
καί μέ έξοδα τού «Ιΐανοσιώτατου "Ηγουμέ­
νου τής ‘Ιεράς Μονής Χαλίκης, Κύριου Δα-
ανού», (ΆΟήναι ]8Γ)-1), (βλ. καί τήν έρ-
γασία μου : « Ό Γνωστός Καλόγηρος Ι(ο- Ι|
σμάς»,έκδ. περιοδ. «Κιβιοτός»,’Αθήνα 1952, ; I
σελ. 79 ύποσ. 1 )’ έκφωνήθηκε δέ στό Ναό •Γ'.
των Γιαννίνων Περίλεφτη, στις 4 Αύγούστου
1779. Δυστυχώς, μή έχοντας πρόχειρο τό
σχετικό φυλλάδιο, δέ μπορώ νά πώ, ποιό
χειρόγραφο είχε ύπ’ οψει του ό δαπανήσας
για τήν έκδοση αυτή ‘Ηγούμενος.
Τό σήμερα δημοσιευόμενο χειρόγραφο,
βπο)ς άναφέρεται κι άπό τό σημερινό του κά­
τοχο, είναι γραμμένο στα 1804, άπό τόν 4
Παναγιώτη Ζώη,
 780 LaaEra^H! κΗΠΕίίΟ ΊΊΚΗ

# κλήρο πρόβατο είχε τέσσερα μόνο]

Τό χκρδγρβφο Ζώη, φαίνεται νά είνε σφαλμένη ; ή τιμή τών 5 γροσ., πιν
άντίγραφο άπό άλλο παλαιότερό του, πληρέ­ τα άναφέρεται σέ δλόκληρο φ ό ρ
στερο δμως καί μέ περισσότερη άπό τά σταριού ή, ή κατά κιλό τιμή νά|'Γ
χειρόγραφα πού είχε ύπ’ ίψει δ προαναφερ­ άσπρα (κι δχι γρόσια). J .
μένος \Α ρχ. Σ . Π. προσοχή άντιγραμμένο : i '·;
2 έ πολλά σημεία, τό χειρόγραφο Ζώη, συμ­ Πεμήλθε τελευταία στά χέρια μ&7
πληρώνει τό Ιτσι τυπωμένο, μέ δλόκληρες |να άλλο χειρόγραφο τής διδαχής τή|Ρ;
κάποτε φράσεις ^ γραμμές πού ίχουν σβ αύ* γούστου 1779 τοϋ «ιεροδιδάσκαλου» If I
τό παραλειφθεί, Ό μελλοντικός κριτικός έκ πού μοϋ τό έστειλε δ Γεώργιος Μβ|.
δότης τών δριστικών κειμένων τής δμιλίας άπό τούς Βατατάδες (τής Η πείρου),.*
αύτής τοϋ Ίσαπόστολου Κοσμά, θά σημει- δ ίδιος πού μοϋ είχε στείλει, άντίγρα^,
ώση ίλες τις παραλλαγές καί θά ξεκοθτρί- τό ίδιο αύτό «κατάστιχο» παρμέ^'
σει τά σχετικά κείμενα. Ε μ ε ίς έδώ, ένδει μαρτύριου τοϋ *Αγ, Κοσμά, πού 6t|,
κτικά, σημειώνουμε μόνο μερικές* στην πα ­ τήκε στό τεύχος ’Απρίλη έ.Ι, τής Γ
ράθεσή τους, ό πρώτος άριθμός, άναφέρεται 'Εστίας (σελ. 368 καί έπ.). £
σέ σελίδα τής συγκρινώμενης τοϋ βιβλίου τοϋ Τό συνολικό αύτό χειρόγραφο «Κ .
*Αρχ. Σ .Π . διδαχής* δ δεύτερος, σέ σελίδα χο» είναι βιβλιοδετημένο, διαστάσεω* .·
τοϋ χειρόγραφου Ζώη. ρικών 0 ,1 3 ι/3 X 0 f8 του μ ., καί ί
29 <σ*ίχ. 7 ,... άνθρωπος έκ τής κυ:ίας... άριθμημένες έπί κεφαλής, 01 έως 1 }
7 4 .. .. άνθρωπος έκ πνεύματος άγίου, από τά δες. Προηγείται άποκολλημένο έα
καθαρότατα αίματα τής κυρίας . . . — 29 στίχ. Λείπουν δμως οί σιλ. 41 έως 78 κο
12, ... διαβόλους. Καί ..., 7 4 ,... διαβόλους* 148. Τό άρχικό χειρόγραφο, περιλά ,
έκαμε καθώς . . . — 31 στίχ. 14 (άπό κάτου) κατά προσωπική μου πάντοτε παρα,ν "
. . . καί νά φωτίση . . . 79, καί νά φυτεύ- τις σελίδες μόνο μέχρι 112, καί ήτ:
ση . . . — 35 στίχ. 8 (άπό κάτου), ... αυτό χωτο* δ μεταγενέστερος δμο>ς κάτό!
πράττων ..., 8 9 ,... αυτό πρώτον . . . — 36 κάνοντας τή στάχωση, πρόσθεσε, γ ί ·
στίχ. 9 (άπό κάτου)... νά λέγωμεν τόν Θεόν κή του πια χρήση τις μετέπειτα Ί
πατέρα. Τόν Θεόν βέβαια τόν θεόν ... 92, Αύτό πιθανολογείται άπό τό περισ:υ|
... νά λέγωμεν τόν θεόν πατέρα, αλλά τόν οί αριθμοί σελ. ίσαμε τό 112, εχουν^
διάβολον* τώρα έρωτώ : ποιον θέλετε άπό τούς κατά τό ήμισυ, κατά τό, τεχνικά εί
δύο νά λέγετε πατέρα : τόν θεόν ή τόν διά­ «ξάκρισμα» τοϋ σταχωνόμενού.
βολον ; βέβαια τόν θ ε ό ν ... — 37 στίχ. 9 Τό χειρόγραφο αύτό είναι σέ τιΜ
(άπό κάτου),... καί είναι τά στήθεια ... 94, . μεία φθαρμένο καί έχει 6 π οστη ττ^
καί είναι έξω τά στήθεια τους ... — 43 στίχ. ση των καιρών πού πέρασαν. <
5 . . .. προδίδω, τρίζω ωσάν τό ζώον ... 107, την έπιγραφή τή; διδαχής Γίερ·#
προδίδω, τρώγω ώσάν τό ζώον ... - 43 στίχ. 'Λόγοι ήτοι διδαχαί τοϋέν μακαρί;·*
1 3 .. .. βλαις τις στραβίγραμμαις... 1 0 7 ,... καί συνεχίζει δπως ακριβώς καί σ '
δλες τις στραβόγραβαις ... — 43 στιχ. 1 5 ,... σιευόμενο χειρόγραφο Ζώη* σ·=Μ
Καί φυλαχθής 1 0 7 , καί νά φυλαχθής κ.τ.λ. δμως έδώ, δτι είναι « ... γραμμένη*/
Σημειώνουμε έπί πλέον δτι :— 'Η λέξη τοϋ ταπεινοϋ λάμ(πρου) τοϋ ήωΤί
ά ζ ο ύ ρ α ι ς του βιβλίου (σ. 49), ο ζ ο ϋ- χωρίον Βατατάδες».
ρ ε ς τοϋ χειρόγραφου (σ. 123), σημαίνει Μετά τήν έπιγραφική εισάγω^
τ ο κ ο γ λ υ φ ί ε ς : (άπό τό ιταλικό u su - τάση : «Είς όποιαν χώραν καί .+·
r i a , γ«λλ. usure).— Τό ά σ π ρ ο (σ. βιβλ. (βλ. δημοσιευόμενο κείμενο), σ # '
17, χειρογρ. 96), είναι τό */,, δχι τοΟ γρο- ή ήμερομηνία : «1779 αύγούστου 1*»
σιοΟ, πού έχει σαράντα παράδες, αλλά το ϋ είναι προφανώς ή ήμερομηνία τήτ**;
παρά : (τό ί/ ηο δηλ. τοϋ παρά)* καί δτι ή σεως τής διδαχής αύτής άπό τόνΟ*
πληροφορία δτι ατά 1740 τό σιτάρι είχε Κοσμά. Έ χρονολογία τής άντιφ?ν
πέντε γρόσια τό κιλό, σέ καιρό πού 6να δλό- διδαχής, σημειώνεται στή σελ. 1;*^
Ι^ Ω Τ ΙΚ Η = = Ϊ Μ

;.συ, έχεΤ όπου, μέ τις λέξεις : «...διά λος τής όποίας άναγράφεται τό όνομα : «ό
Γ.ίορεσωμεν νά τήν καταλάβωμεν», τε- Ιω άννης Κ .». καί ή χρονολογία «1857 τήν
-*τό τμήμα της Ομιλίας πού αρχίζει 26 <Ι^6ρουαρίου». -
: λέξεις *. « Ό Πανάγαθος καί πολυέλεος Στα υπόλοιπα φύλλα τοΟ χειρόγραφου,
;ρελφόί μου, είναι ένα ς...». Έ κεΙ ση- αναγράφονται διάφορα άριθμητικά προβλήμα­
•\·αι ή ήμερομηνία : «έτους 180β : τα καί οί λύσεις τους.
··) : 11» καί συνεχίζεται ή διδαχή *
πλέξεις *. «Αυτήν τήν Παναγίαν Τριά* Προσεκτική παραβολή τών τριών κειμέ­
\Χζ οί ευσεβείς ...» (σελ. βιβλίου 33, νων, μάς πείθει ότι ό «λαμ(προς) ήωάνου
ά. Ζώη 84). *Η διδαχή συνεχίζεται παπά», αντέγραψε άπό τό ίδιο χειρόγραφο
- ίσαμε τή σελ. 40 τοΟ χειρόγραφου άπό τό όποιο καί δ Παναγιώτη Ζώης.
?α, ή δποία τελειώνει μέ τις λέξεις :
' ρους καί τραγούδια, λαλούμενα καί *
λ ς>, (σελ. βιβλ. 42, στίχ. τελευταίος, Διδαχές του 'Α γ. Κοσμά δημοσίευσε
Ζώη 26, στιχ. τελευταίος). Οί καίό Α ρχιμανδρίτης Αύγουστίνος Ν. Καν·
·'} 41 έως 78 λείπουν* καί ή σελ. 79, τιώτης, ιεροκήρυκας : («Κοσμάς ό Αίτω-
'1(με τις λέξεις : «... άθλιοι καί κακό· λός— Διδαχαί— Βίος— ’Ακολουθία», Βόλος
ΰέκεΐνοι πού λ.* (σελ. βιβλ, 54, στίχ. 1950). Έ ώς Α' όμως φερόμενη στό βιβλίο
1 χειρογρ. Ζώη 24, στ.χ. 1)’ συνεχί- αύτό διδαχή ή όποία βάση της έχει τή δι­
jk ή διδαχή Ισαμε τό τέλος της* μό- δαχή ΙΙρριολέπτου, έχει πολύ διαφορετική
^διακόπτεται μετά τή λέξη : «...ά ξι- άπό τά κείμενα πού άναφέραμε έδώ συγκρό­
jyx) δοξάζετε». ’ΑκολουθοΟν κατόπι τηση : παραλλαγές, παραλείψεις, προσθήκες,
15 έως 104) διάφορα τροπάρια, καί τής δίνουν ένα άλλο περιεχόμενο. *0 ‘Α ρχιμ.
σελ. 104 ίσαμε 112, άναγράφεται Καντιώτης, δέν άναφέρει έκεΤ άπό ποΟ πήρε
:ίϊύριο τού 'Αγίου, γιά τό όποίο μιλή- τό κείμενό της* περιορίζεται μόνο νά ύπο-
■Ιΐό πάνου.
σημειώση ότι, οί διδαχές πού περιέχονται
,;:τό τή σελ. 113 ίσαμε τήν 129, άνα·
H — μέ πολύ νεώτερη γραφή ή άφή· στό βιβλίο του, «δημοσιεύονται όπως έχουν
1Περί τοϋ διαβόλου δπόυ έπήγεν είς είς τάς παλαιωτέρας έκδόσεις», τις όποΤες
ιγιον ‘Αντώνιον καί τόν έπίραζεν καί όμως Ι ϊ μνημονεύει,
’Αντώνιος έδεσέν αύτόν», στό τέ*· Δ. ΣΑΛΑΜΑΓΚΑί
* !>Ι ΠΤΟΙ ΔΙΔΑΧΑΙ ΤΟΥ ΕΝ ΜΑΚΑΡΙΑ Ttf ΑΒλ ΕΙ ΑΟΙΔΙΜΟΥ ΙΕΡΟΔΙΔΑΣΚΑΛΟΥ
ΚΟΣΜΑ, Λ ΠΛΑΙ ΚΑΙ Π α ΝΥ ΩΦΕΛΙΜΟΙ ΕΙΣ ΚΑΘΕ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΝ
- ' ΓΕΓΡΑΜΜΕΝΑΙ Π Α Ρ’ ΕΜΟΥ ΤΑΠΕΙΝΟΥ
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΖΩΗ
α»|«
Είς όποιαν χώρ ν καί πόλιν είσέλθετε λέγετε
ιίρήνη τή πόλει έκείνη ςησίν 6 Κύριος 'Ημών ‘Ιη·
ΟοΟς Χριστός είς τό ”Ayi καί Ιερόν του Εύαγγέλιον
;$£Ρ10Σήμών ΊησοΟς Χριστός καί ας, διά νά μάς εύγάλή άπό τάς χεΤ-
ίεός Αδελφοί μου 6 γλυκύτατος ρας τοΟ διαβόλου νά μάς κώμη υιούς
κης καί δεσπότης ό ποιητής τών καί κληρονόμους τής βασιλείας του,
λων καί πάσης νοητής και αίσθή- νά χαιρόμασθε πάντοτε είς τόν π α ­
κτίσεως αύτός έκαταδέχθη καί ράδεισον μαζί μέ τούς άγγέλους, καί
' ^έλειος Ανθρωπος έκ | πνεύμα* νά μήν εϊμεσθεν, είς τήν κόλασιν μαζί
Wou Από τά καθαρότατα αϊμα- μέ Τούς διαβόλους. ’Έκαμε καθώς
·:’^ς κυρίας δεΟποίνης ήμών θεοτό- ένας άρχοντας δπου έχει Αμπέλια καί
•'jwl (σελ, 75) άειπσρθένου Μαρί­ χωράφια* βάνει Εργάτες νά τά 6 ομ*
782
λεόουν. 'Έτζι καί 6 κύριος ωσάν ένα
άμπέλι έχει δλον τόν κόσμον, καί έπεΐ-
ρε δώδεκα άποστόλους καί τούς έδω-
κε τήν χάριν του καί τήν εύλογίαντου
καί τούς έστειλεν εις δλον ιόν κόσμον
νά διδάξουν τούς άνθρώπους, άνίσως
καί θέλουν νά ζήσουν καί έδώ καλά
ειρηνικά, καί μετά τούτα νά πηγαί­
νουν καί είς τόν παράδεισον» νά
πιστεύουν καί νά βαπτίζονται είς τό
όνομα τού πατρός καί τοϋ υίοΟ, καί
τοϋ άγιου πνεύματος, καί τούς έπα-
ράγγειλεν είς όποιαν χώραν πηγαί­
νουν καί τούς δέχονται νά εύλογοΟν
τήν χώραν έκείνην *έκείνην δέ τήν
χώραν όπου δέν τούς δέχονται, νά
τινάζουν καί τά τζαρούχια τους καί
νά φεύγουν.
"Ετζι καί οί άγιοι άπόστολοι ώς
φρόνιμοι δούλοι καί πιστοί του Χρί­
στου μας, λαμβάνοντες τήν χάριν τρύ
παναγίου πνεύματος [σελ. 76] ωσάν
άστραπή είς δλον τόν κόσμον καί μέ
έκείνην τήν χάριν έλαλουσαν δλαις
ταΐς γλώσσαις τοΟ κόσμου μέ έκείνην
τήν χάριν ίατρεύοντες τυφλούς καί κω­
φούς καί λεπρούς καί δαιμονιζομέ-
νους καί τό μεγαλύτερον καί νεκρούς
άνέσταιναν. καί είς όποιαν χώραν
έπήγαιναν καί τούς έδέχονταν, έκα­
ναν τούς άνθρώπους χριστιανούς έχε^
ροτονοΟσαν ιερείς ^έκτιζαν έκκλησί·
ας, καί εύλογοΟσαν τήν χώραν έκεί­
νην καί έγίνΟντο έπίγειος παράδει­
σος χαρά κάί εύφροσύνη κατοικία
τών άγγέλων, κατοικία τοΟ χριστού
μας. είς όποιαν χώραν πάλιν έπήγαι-
ναν καί δέν τούς έδέχουνταν έτίνα-
ζαν καί τά τζαρούχια τους καί έφευ­
γαν, καί έμενεν είς έκεΐνον τόν τόπον
κατάρα καί όχι εύλογία, κατοικία τοΟ
διαβόλου καί όχι τοΟ χριστού μας,
διά τούτο πρέπον εΤτον καί Ιγώ νά
έχω άδελφοί μου τήν καρδίαν μου κα­
θαρόν ώσάν τούς άγίους άποστόλους
έκείνην τήν χάριν τοΟ άγίου πνεύμα­
τος, νά εύλογήσω τήν χώραν σας μά
δέν'ήμπορώ. λοιπόν προσκυνώ τόν γρι*
στόν μου καί τόν παρακαλώ νά μέ
καθαρίσρ άπό (αβλ. 77) κάθε άμαρτί-
«ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ El
αν ψυχικά καί σωματικά, καί
δυναμώση νά σηκώσω τούς τρε
θρούς, τήν σάρκα, τόν κόσμο'
τόν διάβολον, καί πάλιν τόν π
λώ νά μέ άξιώση νά χύσω κ
τό αίμα μου διό τ ή ν άγάπην το
θώς τό έχυσε καί αύτός διά τή ν^
πην μου.
* £7ΓΩ χριστιανοί μου θέλω νά σίν
νερώσω τήν αίτίαν έπαρακι^
καί έβγήκα \ά περιπατώ είς τέ
σμον. σιμά είς τά άπειρα χαρΓ
όπου μου έχάρισεν ό πανάγαθο
μέ άξίωσε καί έμένα τον άμα(:
καί έμαθα πεντέξη “γράμματ
έγινα καί ίερεύς άναξίως έγιν
καλόγερος έπήγα καί είς τό
όρος καί έκλεγα διά τσίς άμ<ΐΤ
μου δέκα έπτά χρόνους καί διο .
τας τό άγιον καί Ιερόν εύαγ ,
εύρηκα πολλά καί διάφορα κο .
τον τό/ λόγον όπου λέγει ό J .
μας πώς όποιος φροντίζει μόν ,
λόγου του πώς νά σωθή καί δέ
τίζει καί διά τούς άδελφούς ι<
χριστι [σελ. 78] ανούς νά σωθί .
έκεΐνοι έχει βέβαια νά κολασι
κούγοντας καΓ έγώ άδελφοί μς ’
τον ιόν γλυκύταιον λόγον ότδ
γει ό Χριστός μας, μέ ετρωί
τήν καρδίαν τόσους χρόνου^
σκουλήκι διά.τούς άδελφούς μ <
,Χριστιανούς, τί νά κάμω Kul έ*
~χαζόμενος καί τήν άμάθειάν μ^ί
βουλεύθηκα τοός πνευματικό::
πατέρας άρχιερεΐς κάί πατΦ
τούς έφανέρωάα τόν λογισμόν^·
όλοι μέ έπαρακίνησαν νά τό
τοιον έργον καλό καί άγιον
. Ιτζι παρακινούμενος καί άπό *
ναγιώτατον Οικουμενικόν
κυρ Σωφρόνιον, κάί λαμβά^
άγίας too εύχάς εύγήκα καί*'
τώ, άπό τόπον ε(ς τόπον καί *ιί
ραν είς χώραν καί διδάσκω trt*
φούς μου Χριστιανούς καί άΥ^
νά ήτον δυνατόν νά άνέβαινσ^'
ούρανόν νά φωνάζω μίαν φί'ή'
γάλην καί νά κηρύξω είς όλο#
σμον καί νά ε(πώ πώς μόνο*$
*
t-to r itfH Ε ί Τ Ι Α ϊ
\f9] στός μου είναι υίός καί λό-
*. #0 θεού καί θεός άληθινός καί
|ών άτάντων, ήθελα νά τό κά·
υ επειδή καί δέν ήμπορώ νά κάμω
τό μεγάλον πράγμα, κάνω
τό μ.κρόν καί περιπατώ άπό
^είς τόπον, καί άπό χώραν είς
ι, καί διδόσκω τούς άδελφούς
γύς χριστιανούς, τό λοιπόν σάς
!>ωσα τήν καρδίαν μου και δέν
'^(ρεία πλέον νά έξετάζετενά μά-
πό άλλους ποιος είμαι καί έπει-
j άμαριωλός όποΟ είμαι άπο·
καί παρακαλώ τόν γλυκύ α*
υ ’Ιησού ν Χριστόν καί θ εόν νά
ούρανύθεν τήν χάριν του καί
λόγιαν του νά εύλογήση ταυ*
5 ν χώραν σας καί όλα τά χω·
>ν χριστιανών νά εύλογήση τά
Λα σας νά εύλογήοη καί τούς
:,;ς καί τάς γυ· αΐκας καί τά ποι*
ίχς κσί τά πράγματά σας καί τά
ίτών χειρών σας. καί πρώτον
:'*ες να εύσπλαχνισθή ό κύριος
"|ς συγχωρήση τά άμαρτήματά
φυτεύση καί νά ριζώση είς
::'τρ [σελ. 80] δίαν σας τήν είρή*
:ήν όμόνοιαν τήν πραότητα τήν
!ν πίστιν, τήν όρθήν έξομολόγη-
-|cl νά σάς όξιώση νά άπεράσετε
ώώ καλά ειρηνικά καί άναπαυ*
ίκαί μετά ταύτανά πηγαίνετε καί
!ν παράδεισον είς τήν πατρίδα
|ήν άληθινήν νά χαίρεσθε καί νά
Ίίίνεσθε πάντοτε καί νά δοξάζετε
γίαν τριάδα.
ίΠΟΝ καί εύλογον είναι άδελ-
»1 μου όταν ένας διδάσκαλος θέ
' ϊ διδάξη πρώτον νά έξετάζη τί
άκροατάς έχει, έπειτα καί οί
:'βταί νά έξεχάξουν καί αύτοί τί
:■5 διδάσκαλος είναι, λοιπόν καί
δδελψοί μου έπειδή καί άξιώθηκα
Ράθηκα είς αύτόν τόν άγιον τό*
*δν άποστολικόν διά τήν εύσπλα*
•^toO Κυρίου μου, πρώτον έξέτα-
; Λ λόγου σας καί έμαθα πώς μέ
c'itfpiv toO κυρίου μου ιησού χρι·
Λδΐ Κάί ΘεοΟ δέν είστε άσεβεΐς, αί·
.^{^ΚβΙ «θβοΓ άλλά έβεβαιώθηκα
ι
9
«
ότι είσθε εύσεβεΐς καί όρθόδοξοι χρι­
στιανοί (σελ. 81] πιστεύετε όρθά καί
είσθε βαπτισμένοι είς τό όνομα τού
πατρός καί τού υιού καί τού άγίου
πνεύματος καί είστε τέκνα καί θυγα*
χέραις του χριστού μου καί όχι μόνον
δέν είμαι άξιος έγ<ώ νά σάς διδάξω
άλλά μήτε τά ποδάρια σας νά φιλή­
σω διατί ό κάθε ένας άπό λόγου σας
είναι τιμιότερος άπό όλον τόν κόσμον,
λοιπόν πρέπει καί ή άψεντιά σας νά
είξεύρετε καί διά λόγου μου, έγνωρί-
ζω πώς άλλοι σάς λέγουν άλλα καί
άλλοι άλλα, όμως άνίσως καί θέλετε
νά μάθετε τήν πάσαν τήν άλήθειαν
Ιδού όπού σάς τήν λέγω καί άκούσατε
έμένα ή πατρίδα μου ή γήινος ή μά­
ταια είναι ένα χωρίον όποθ λέγεται
Ά π ό κ ο υ ρ ο ν άπό τήν έπαρχίαν
τού άγίου άρτης. είμαι καί έγώ άπό
πατέρα καί μητέρα καθώς είστε καί
ή άψεντιά σας. ό πατέρας μου ή μη­
τέρα μου χό γένος όλον εύσεβεΐς καί
όρθόδοξοι χριστιανοί είμαι καί έγώ
άδελφοί μου άνθρωπος άμαρτωλός
χεψότερος άπό όλον τόν κόσμον, εί­
μαι όμως δούλος τού Κυρίου Ιησού
χριστού όχι πώς έγώ είμαι άξιος [σελ.
82] νά λέγωμαι δούλος του, άλλά αύ·
τός ό Χριστός μου μέ καταδέχεται νά
όνομάζωμσι δούλος του διά τήν μεγά*
λην του εύσπλαχνίαν. τό λοιπόν άδελ-
ψοί μου τόν χριστόν μου πιστεύω δο­
ξάζω προσκυνώ καί λατρεύω 6θεν πρέ-
πον είναι όταν έχη, νά διδάξη τινάς
νά άρχίση τήν διδασκαλίαν του άπό
τόν θεόν καί όταν θέλει νά τελειώση
πάλιν νά εύχαριστά τόν θεόν, διά τού­
το καί έγώ έτζι πρέπει νά κάμω να
άρχίσω πρώτον τήν διδαχήν μου άπό
τόν θεόν κσί πάλιν όταν θέλω νά τε­
λειώσω νά εύχαριστήσω τόν θεόν, όχι
πώς έγώ είμπι άξιος νά είπώ καί νά
άναφέρω τό όνομα τού θεού μου ά λ ­
λά είμαι βέβαιος πώς αύτός ό θεός
μου μέ καταδέχεται διά τήν πολλήν
καί άπειρόν του εύάπλσχνίαν,
ΠΑΝΑΓΑΘΟΣ καί πολυέλεος θε­
Ο ός άδελφοί μου είναι ένας καί
όποιος λέγει πώς είναι πολλοί θεοί
 lb 4
*
έκείνος διάβολος/έΐναι δέπάλιν ό θεός!
άδελφοί μου τριάς. πατήρ υιός καί
άγιον πνεΟμα. μία φύσις μία δόξα μ(α
βασιλεία. ένας θεός, είναι όέ άκατά-
ληπτος, άνερμήνευτος, άπερίγραττος,
δλος [σελ. 83] ψώς, δλος χαρά, όλος
ευσπλαχνία, όλος άγάπη. δέν εχομεν
κανένα παράδειγμα νά παρομοιάσω-
μεν την παναγίαν τριάδα, έπειδή καί
δέν ευρίσκεται είς τόν κόσμον άλλη
παρομοία. μά διά νά λάβη παραμι­
κρόν δύναμιν ό νους μας νά καταλά-
βομεν όλίγον τι, μας φέρουν πολλά
παραδείγματα οί θεολόγοι τής έκκλη-
σίας μας. καί άνάμεσα είς τά άλλα
φέρουν καί τόν ήλιον. Ό ήλιος άδελ-
φοί μου βλέπομεν δλοι πώς είναι ένας
καί καθώς φωτίζει έτουτον τόν αισθη­
τόν κόσμον έτζι καί ό θεός ή άγια
Τριάς φωτίζει καί τόν αισθητόν καί
τόν νοητόν κόσμον, εΐπσμεν άδελφοί
μου πώς ό ήλιος είναι ένας, μά είναι
καί τρία μαζί, έχει άκτινες δπου έρ­
χονται είς τά δμματά μας ώσάν γραμ­
μές ώσάν κλωσταΐς, έχει άκόμα καί
φώς όποΟτό έξαπλώνει είς δλον τόν
κόσμον, μέ τόν ήλιον όμοιάζομεν τόν
άνσρχον πατέρα, μέ τις άκτινες τόν
μονογενή υίόν τόν κύριον ήμών ίησοΟν
χριστόν καί μέ τό φώς τό πανάγιον
πνεΟμα. είναι (σελ. 84] καί άλλος τρό­
πος διά νά καταλάβωμεν αύτήν τήν
παναγίαν τριάδα, δμως πρέπει πρώ­
τον νά άφήσωμεν τά κακά καί τις
Αμαρτίες καί νά έξομολογηθοΟμεν κα­
θαρά καί νά κοινωνήσωμέν τά άχραν-
τα μυστήρια μέ μέγαν φόβον καί τρό­
μον καί εύλάβειαν καί τότε νά μάς
φωτίση τόν νοΟν ή χάρις τοΟ παναγίου
Πνεύματος διά νά είμπορέσωμεν νά
Τήν καταλάβωμεν.
Α ΥΤΗΝ τήν παναγία τριάδα ήμεΤς
οί εύσεβεΐς χριστιανοί πιστεύομεν
καί προσκυνοΟμεν. σύτή είναι άληθι-
νός θεός καί έξω άπό αύτήν τήν άγί-
αν τριάδα, δσοι λέγωνται θεοί, είναι
δαίμονες καί 6χι μόνον ήμεΐς πιστεύο*
μεν δοξάζομεν καί προσκυνοΟμεν, αύ­
τήν τήν Αγίαν τριάδα άλκά ώσάν τά
Αστρα τοΟ ούραγοΟ άκαταπαύστως
i *
* « r
ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ Ε] i i f
ύμνοΟν καί προσκυνοΟν καί δοί
αυτήν τήν παναγίαν τριάδα,
ώσάν τά άστρα τοΟ ούρανοϋ καί]
τήν άμμον τής [σελ. 85] θαλάστ
δρες καί γυναίκες έχυσαν τό
τους διά τήν άγάπην τής άγίας
δος καί έπήγαν είς τον παράί
νά χαίρωνται καί νά εύφραίι
πάντοτε, ώσάν τά άστρα τοΟ &
νοΟ καί ώσάν τήν άμμον τής ΘΙΡ
σης άνδρες καί γυναίκες άρνήιΜ
τόν κόσμον καί έπήγαιναν είς τά|]'
μους καί άσκήτευαν εις δλην το#
ζωήν διά τήν άγάπην τής άγ'ας£
δος καί έκέρδισαν τόν παράδεισέ
χαίρωνται πάντοτε ώσάν τά ft-
τοΟ ούρανου καί ώσάν τήν άμμ#-
θαλάσσης, άνδρες κσί γυναΐκε|
σαν μέσα είς τά έγκόσμια μέ σ '
συνην καί παρθενίαν έν νησχείφ
προσευχαίς μέ έλεημοσύ*. αις
καλά έργα διά τήν άγάπην τής
τριάδος κσί έπέρασαν καί έδώ
καί είς τόν παράδεισον νά χαί( ς
πάντοτε, δέν ευρίσκεται τόπος
νά ούτε ώσάν τοΟ ψύλλου τό :
δπου νά λείπη ό θεός, πρέπ
ήμεΐς δταν κάμνωμεν καμμίαν
τίαν νά στοχαζόμεσθεν πώς ί
είναι πανταχοΟ παρών είναι
είς τόν νοϋν [σελ. 86) μας καί 4
καί είς τήν κσρδίαν μας είναι A
όμπρός είς τά όμμάτιά μας καΐΜ
δσα κάνωμεν καί έγνωρίζει δσ^^
οΟμεν άκόμη νά έντρεπώμεθα κ ^
Τούς άγγέλους δταν κάμνωμ ;
άμαρτίαν μάλιστα άπό τόν ά/*
τόν φύλακά μας, άκόμή καί άτ -
άγιους άκόμη νά έντρεπώμεθα
t0v έαυτόν μας καθώς έντρε^
καί άπό τούς άνθρώπόυς καί ά^
παραμικρόν παιδίον. *0 Πανάγ<<*
πολυέλεος θεός άδελφοί μου έχε*
καί διάφορα όνόματα λέγεται κ I
καί ζωή καί άνάστασις καί στρά’®*
τό καθολικόν του βνομα είναι Μ
γεται άγάπή* καί ήμεΐς άν ι&·
τόν θεόν μας πατέρα πρέπει
μεν δύο άγάττες, μίαν άγάπηνί*
θεόν καί άλλην Αγάπην είς το:*ν
*εη*ητιΚΗ ε ϊ τ ι α »

μας τούς χριστιανούς, φυσικόν κόλασιν νά καιώμεθα πάντοτε καθέ-

χίΐΐναι νά έχωμεν αύταΐς ταΐς [σελ. ναι [σελ. 89] . . . καί αύτός* μά ό π α ν­
‘■ύο άγάπες, παρά φύσιν είναι νσ τοδύναμος θεός δέν τόν άφίνει νά
χΐς έχωμεν. καί καθώς ένα χέλι* κάμη έκεΐνο όποΟ θέλει, δεύτερον πρέ­
^χρειάζεται δύο πτέρυγες διά νά πει νά άγαποΟμεν τούς άδελφούς μας
τ, έτζι και ήμεΐς χρειαζόμεθα αύ* τούς χριστιανούς, διατί εΐμεσθεν μιας
0 ταΐς δύο άγάπες. διότι χωρίς φύσεως, καί μιάς πίστεως, έχομεν ένα
αύταΐς άδύνατον είναι νά σω- βάπτισμα ένα εύαγγέλιον, μαζί τά
■3=ν. και πρώτον πρέπει νά άγαποΟ- άχραντα μυστήρια μεταλαμβάνομεν,
:<όν θεόν μας, δ'ατί μάς έχάρισε ένα σταυρόν προσκυνοΟμεν, ένα παρά­
ι άγαθά μίαν τόσην μεγάλην γην δεισον έλπίζομεν νά άπολαύσωμεν
;'*’πρόσκερα διά νά κατοικοϋμεν, κοινώς, καλότυχος άδελφοί μου έκεΐ-
χιλιάδες χόρτα φυτά βρύσες πο- νος ό άνθρωπος όπου έχει είς τήν καρ-
*':|ι πηγάδια θάλασοα όψάρια φωτία δίαν του αύταΐς ταΐς δύο άγάπαις,
:d ήμέραν νύκτα ουρανόν ήλιον έκεΐνος έχει βέβαια τόν θεόν καί
φ ρι άστρα δλα αύτά διά ποιον δποιος έχει τόν θεόν έχει δλα τά καλά
.{Ιφοί μου τά έκαμε ; βέβαια διά καί ποτέ δέν άμαρτάνει. καί πάλιν τα­
ί τί μάς έχρεωστοϋσε τίποτες, λαίπωρος έκεΐνος ό άνθρωπος όποΟ
φ α ς τά έδωτε χάρισμα, άκόμη δέν έχει αύταΐς ταΐς άγάπαις, βέβαια
|ει νά τον άγαπουμεν και νά τόν αύτός έχει τόν διάβολον καί όποιος
ίριστοΰμεν όποΟ μάς έκαμεν ά ν­ έχει τόν διάβολον αύτός έχει δλα τά
θους καί δέν μάς έκαμε ζώα καί κακά καί πάντοτες άμαρτάνει. ό θεός
.^.γαλύτερον όποΟ μάς έκαμεν εύ· άδελφοί μου αύτό τό πρώτον ζητεί άπό
ίς καί όρθοδόξους χριστιανούς καί ήμάς νά έχωμεν αύταΐς ταΐς δύο άγά-
{έσεβεΐς καί αιρετικού; καί μέ δλον παις καθώς ό ίδιος είς τό Ιερόν του
ό|Ι άμαρτάνομεν χίλιαις φοραίς τήν εύαγγέλιον μάς τό λεγει. έν αύταΐς
μας εύσπλαχνίζεται καί δέν μάς ταΐς δυσίν έντολαΐς όλος ό νόμος καί
,Ιτώνει [σελ. 88] διά νά κολασθοΟ* οί [σελ. 90] προφήται κρέμανται. ώς
15ιλλά άκαρτερεΐ τήν μετάνοιάν μας τόσον όλοι οί άγιοι τής έκκλησίας μας
ίά παύσωμεν άπό τά κακά, καί νά καί γυναίκες μέ αύταΐς ταΐς δύο άγά-
;ί>μεν τά καλά, καί τότε νά μάς πά παις, άγίασαν καί έκέρδισαν τόν πα ­
Μνά μάςβάλη είς τόν παράδεισον ράδεισον, δθεν καί ήμεΐς άδελφοί μου,
βν άδελφοί μου τέτοιον γλυκύτατο χιλιάδες καλά καί άρεταίς άν κάμω·
•γτην καί δεσπότην τέτοιον γλυκύ- μεν νηστείαις, προσευχαίς, έλεημοσύ·
|ν θεόν καί πατέρα, δέν πρέπει νά ναις κάν καί τό αίμα μας νά χύσωμεν
^γαποΟμεν τόσον πολύ όποΟ άν διά τήν άγάπην τοΟ ΧριστοΟ άνίοως
Ανάγκη νά χύνωμεν καί τό αίμα καί έχομεν έχθραν μέ τόν άδελφόν
\ καθώς καί αύτός τό έχυσε διά τήν μας τόν χριστιανόν, δλα χαμένα είναι*
[Λήν μσς. άμή ποιον θέλομεν καλ* καί δέν μάς ώφελοΟν τίποτες, καί 6ίς
ρα νά άγαποόμεν αύτόν τόν θεόν» τήν κόλασιν πηγαίνομεν* μά ήξεύρώ
β μάς έκαμε τόσα καί τόσα καλά, είς τοΟτο θέλετε είπεΐ έχοντας τόσα
|ν διάβολον, όποΟ μάς έκαμε τόσα καλά καί τόσας' άρετάς δέν μάς συγ­
.’τόσα κακά | όποΟ μάς έβγαλεν χωρά ό θεός έκείνην τήν όλίγην έ χ ­
^τόν παράδεισον, καί μάς ήφερεν θραν όποΟ έχομεν είς κανένα χριστια*
οΟτον τόν κατηραμένον κόσμον ν ό ν } ναι βέβαια άδελφοί μου δέν μά$

ί οιθαίνομεν τόσα βάσσανα, καί τ§· συγχωρά κοί οϋτε δλα έκεΐνα τά καλά
κακήν προαίρεσιν έχει 6 τρισκα- μάς ώφελοΟν έπειδή καί ή κατήραμένή
ρτος διάβολος όποΟ· άν ήμποροΟ- έχθρα δσα καί άν κάμωμεν καλά καί
’ {δΟτήν τήν &ρ~ν ήθελε μάς θανα- άρετάς ώσάν φαρμάκι διαβολικόν 6πο0
δΚους δ ά νά μάς πάρη ε(ς τήν είναι δλα τά φαρμακώνει* καθώς είή
> ι. *
 Μ -------- .r . -
iέ να σκαφίδι άλεόρι όλίγον προζύμι βά-
νομε καί έχει τόσην όόναμιν όποΟ
δλον τό ζυμάρι τό ξυνί[σελ. 91]ζει ετζι
καί ή εχθρα δλα τά χαλνά καί τά άφα-
νίζει καί τά κάνει ούδέν. διά τοϋτο
ά δ ε ι ο ι μου δσον και άν ήμπορεΐτε νά
Αγαπιέστε ωσάν Αδέλφια, κσί δταν
έχετε αυτήν τήν κατά θεόν άγάπην δέ­
χεται ό θεός καί τά άλλα σας τά καλά
καί σά; βάν-ι είς τόν παράδεισον.
I—I ΑΥΤΗ άγια τριάς όπου εΐπαμεν
* ■ άδελφοί μου, ήγουν ό τρισυπό-
στατος θεός, έκαμε πρώτον καί έξσρ-
χής δέκα τάγματα άγγέλους. ο( ά γγε­
λοι είναι πνεύματα πύρινα άθλα, κα­
θώς είναι καί ή ψυχή μας καί διά
τούτο καί μόνον τούς έκαμε διά νά
χαίρωνται κσί νά ευφραίνονται τήν
δόξαν'του, καί τήν άπειρόν του έσπλα-
χνίαν δθεν πρέπει καί ήμεΐς άνίσως
καί θέλομεν νά λέγωμεν αυτόν τόν
θ εό ν μας πατέρα νά εϊμεσθεν έσπλα-
χνοι καί φιλάνθρωποι καί νά χαροποι-
οΟμεν τούς Αδελφούς μας τούς χριστια­
νούς, ε(δέ καί είμεσθεν άσπλαχνοι
ρκληροκάρδιοι, καί πικραίνομεν τούς
άδελφούς μας καί τούς ψαρμακεύομεν
καί τούς βάνομεν τόν θάνστον είς τήν
Καρδίαν, δέν πρέπει νά λέγωμεν τόν
θ εό ν (σελ. 92] μας πατέρα, άλλά τόν
διάβολον, τώρα έρωτώ ποιον θέλετε
Από τούς δύο νά λέγετε πατέρα, τόν
θεόν, ή τόν διάβολον, βέβαια τόν θεόν.
*Έτζι τό λέγομεν δλοι κοινώς κάθε
ήμέραν, είς τό πάτερ ήμών. καί πολλά
Καλά τό λέγομεν* μά ό θεός χριστια­
νοί μου χρειάζεται στρώμα διά νά
έλθη νά καθίση είς τήν καρδίαν μας,
, Trotov είναι τό στρώμα, βέβαια ή Αγά­
πη 6θεν δποιος έχει αότήν τήν εύλο-
νημένην άγάπην, πρώτον είς τόν θεόν
καί δεύτερον είς τόν άδελφόν του τόν
χριστιανόν, αύτός άξιώνεται καί δέχε­
ται τήν Παναγίαν τριάδα μέσα είς τήν
Καρδίαν του.
Καί έτζι χριστιανοί άδελφοί μου
>άπό τά δέκα τάγματα τών Αγγέλων
όποΟ είπσμίν t0 πρώΤον τάγμα βλέ*
πρντάς tf|v άπειρον δόξαν όποΟ 6λα-
ν ρεν άπό t0v θεόν ύπέρήφανέύθη καί
tK h ii^ h fiK H Ε ΐ
ήθέλησε νά δοξασθή ίσια μέ τόν
καί έζήτησε νά στήση τόν θρόνοι
ύψηλώτερα άπό τόν θρόνον τοϋΐ
στου θεοΟ καί [σελ; 93] ευθύς
έννόησεν ένα τέτοιον παράνομον έ^
ευθύς έκαταποντίσθη’ καί έκεΐ
ήτον άγγελος φωτεινός καί δοςι
νος, έγινε διάβολος σκοτεινός καΤ
θεματισμένος' καί καίεται παντ<
είς τήν αιώνιον κόλασίν, μέ 6λοΐ
τάγμα του' τά άλλα τά έννέα τ(
τα έτα^εινώθησαν καί έπεσαν
έπροσκύνησαν τήν άγια τριάδα!
έστάθησαν είς τόν τόπον τους καΐ|
ρονται καί εόφραίνοντσι πάντοτε
νην τήν δόξαν τήν θεϊκήν καί τή^
σιλείαν τήν ούράνιον όποΟ ποτί
δέν έχει τέλος, άκοόετε Αδελφοί!^
τί μέγα κακόν είναι ή ύπερηφο^
καί τί μέγα καλόν είναι ή ταπείνί ;
ϊδατε πώς ή κατηραμένη ή ύπερ :
νεια έγκρέμνισε τούς δαίμονας
τήν Αγγελικήν τ~ξιν, καί πώς ή ι
γηαένη ή ταπε νωσις, ΰψωσε τούι
γέλους είς τόν ούρανόν. διά 1
δαον καί άν ήμποροΟμεν νά φύγ :
τήν ύπερηφάνει^ν, 6ιατ(, είναι τι
θυγατέρα τοΟ έωσψόρου διαβόλο
νά έχωμεν τήν τσπείνω~ΐν διατΡ
Αγγελική* κσί στοχσσθήτετο δταν^
μεν καμαίαν (σελ. 94] φοράν κα*
άνδρα ή καμμίαν γυναίκα όπο^
είναι ταπεινοί άν καί είναι ά<&
άρρωστοι κίτερνοι άν κσί έχοι*
ξεσχισμένα φορέματα, μά έχοντ(<
ταπείνωσιν μάς Φαίνονται ώσά*£»
γελοι ώσάν μάλαμα, μάς Iftft
όποΟ νά τούς βάλομεν μέσα εί ϊ
καρδίαν μας' καί πάλιν δταν Μ
μεν κανέναν ή άνδρα ή γυναίκα
είναι ύπερήφανοι κσί λάμπου^1
λαμπρά φορέματα καί άπό είίλέΐ
φτιασίδια καί στολούδια καί εϊν ί
τά στήθη τους καί τά μ α λ λ ιά
καί είναι άδιάντροποι, έκεΐνοι |fc·'
μάς φαίνονται ώσάν δαίμονες^*
κάλπικα άσπρα1 καί πρέπει vd#
1. Τουρκικόν νόμιμα 1«?οίυνσμ(*|ί
1/3 τοΟ γροο(ον.
tflifelPtlTIKH ΕΣΤΙΑ»
άώμεσθε νά τούς βλέπωμεν. διά
φο χριστισνσίς μου δσον καί άν
ίρρεϊτε .νά είστε σκεπ .ιζμέναις καί
ώχετε έντροπήν και ταπείνωοιν, νά
Λεσθε ωσάν άγγελοι όιατί όπόταν
((γυναίκα δέν σκεπάζεται φανερώ-
2«ώς δέν είναι ευχαρίστησές μέ
-Λίανδρα της, άλλά θέλει άλλους.
Λταν σκεπάζεται δείχνει πώς εύχα-
φι [σε^. 95] τόν θεόν όποΟ τής έχά
>;■ τόν άνδρα της καί δέν θέλει νά
Ιϊδή άλλος, καί έσύ ό άνδρας δσον
-μρρεΤς νά φεύγης τήν ξένην γυναΐ*
.$<αθως φεύγεις τό φίδι όμοίως καί
'^γυναίκα, νά φεύγης από ξένον άν-
καθώς ’ό φίδι, άκόμη νά προσέ-
οί άνδρες νά μή κοιτάζετε ταΐς γυ
ες σας μέ άγριον μότι διά πολλαις
ις μάλιστα πώς δέν κάνουν παι*
αί λέγετε τάχα πώς έχετε κατά*
άκουσατε νά σάς είπώ τόν π α ­
ν καιρόν ό διάβολος έβαλε σκο·
νά χαλάση τόν κόσμον καί έβανε
ς εις τά άνδρόγυνα διά νά μή κά-
παιδιά νά αύξηση ό κόσμος, καί
j οΐ άνθρωποι δέν έκαναν παιδιά
I'· ούτε έφρόντιζσν διά νά ύπαν-
,κωνται καί έκινδύνευε νά σωθή
>0μος ιότε ό θεός θέλοντας νά
1$ αυτό τό διαβολικόν κακόν, έπρό-
,£ey δτι όποιος δέν κάμη π α δ Ια
,'·.ί κατηραμένος, διά τοΟτο καί μό-
^τοΟ είπεν ό θεός, αύτόν τόν λόγον
:νά χαλάση*τόν σκοπόν τοΟ κα­
ί. 96] τηραμένου διαβόλου* λοιπον
!α δέν έχετε κατάραν όσοι δέν κά-
. παιδία καί μή λυπάσθε, όποΟ
ραι τό θέλημα τοΟ θεοΟ καί δχι τό
,όν σας, καί μάλιστα έκεΐνοι όποΟ
■>ν παιδία είναι σκλάβοι καί κατά
ψυχήν καί κατά τό σώμα' καί νά
ί&γίσθε νά μή κάμετε ώοάν κά·
ρΐ Ανόητοι καί τερλοί όποΟ διά νά
, ί έγέννησαν παιδία οί γυναίκες
ί ταίς .έχώριάαν καί άπήραν άλ·
ζ· 6 διάβολος θέλει νά χωρίζονται
'Ανδρόγυνα καί 6χι ό θεός έτζι
·' ‘Ηκαί £ νόμος, κανένα άλλο αΚτιον
!'*<>ύς χωρίζει έξω άν ξεπέσοΟν ε(ς
καί δηοιος διά άλλο attiov
m
χωρίζει τήν γυναίκα του καί πάρει
άλλην έχει νά κριθή ώς μοιχός χειρό­
τερος άπό τόν πόρνον, καί θέλει πη­
γαίνει είς τήν κόλασιν. άκόμη νά μή
σμίγεσθε τετράδες καί παρασκευές,
καί μέ τάξιν νά φυλάγε^θε ταίς τεσ*
σσρακοσταίς ταίς έορταίς καί ταίς
κυριοκαίς ωσάν χριστιανοί καί διάγε-
σθε ώσάν τέκνα καί θυγατέραις τοΟ
χριστού μου καί δχι [σελ. 97] σαν τά
άλογα ζώα
Ο ΛΟΙΠΟΝ άδελφοί μου όπόταν
Τ άκούετε διάβολον αυτός είναι όποΟ
έξ άρχής ήταν πρώτος άγγελος* αυτός
είναι όπου παρακινεί τούς άνθρώπους
νά σκοτώνουν, νά κ^έπτουν, να πορ­
νεύουν, νά κάνουν δλα τά κακά καί
ΰλαις ταίς άμαρτ'ες διά νά τούς έχει
συντρόφους είς τήν κόλασιν’ αύτός
ταράζει καί μερικούς είς τό σώμα καί
δαιμονίζον αι, μάλιστα τά μικρά παι-
δία, αύτός πειράζει δλους τούς ά ν­
θρώπους ξεχωριστά ήμάς τούς χριστια­
νούς* δμως άς είναι δοξασμένος ό κύ­
ριος ήμών ΊησοΟς Χριστός καί θ εός
μας ότοΟ μάς χάρισε τρία δυνατά άρ­
ματα όποΟ μέ αότά νά τόν άντιπολε-
μοΟμεν* καί νά τόν νικοΓμεν, τά όποια
είναι, ή νηστεία, ή προσευχή καί ή κα­
θαρά έξομολόγησις* μέ αύτά τά τρία
βέβαια κατακαίεται καί φεύγει. Αύτά
άδελφοί μου έχάρισεν ό Χριστός
μου αύτά σάς χαρίζω καί έγώ ι
Άκόμη νά ψυλάγεσθε χριστιανοί μου
διά χ·λια πουγγία άψορεσμό ποτέ
νά μή κάμνετε διαΤί άφορεσμός
θέλει νά είπή χωρισμός άπό [σελ. 9Θ]
τόν θεόν, καί παράδοσις είς τόν διά4
βολον* λοιπόν διά έκεΐνον τόν άδελ*
φόν ό χριστός μας έσταυρώθη καί έχυ*
σε τό πανάγιόν του αίμα διά νά τόν
έλευθερώση άπό τάς χεΐρας τοΟ δια*
βόλου καί έσύ τόν άφόρίζεις διά πα*
ρά μικρόν πράγμα, καί τόν εύγάνής
άπό τήν μάνδραν τοΟ χριστοΟ καί τόν
παραδίνης είς τήν κόλασιν, πάλιν ε(ς
τάς χεΐρας τοΟ διαβόλου \ τώρα έχβίς
έσύ στόμα νά λέγης τόν θεόν πατέ*
ρα ; 6χι βέβαια άλλά τόν διάβολον
άμή έού χριστιανέ μου δέν έχεις άμάρ*

τ(ας στοχάσου άπό τόν καιρόν όποΟ
έγεννήθης έως τώρα, πόσες και πόσες
φοραίς έσφαλες καί εις τόν θεόν καί
είς άλλον άδελφόν σου χριστιανόν,
λοιπόν άν θέλης νά σέ συγχωρέση καί
έσένα ό θεός συγχώρησε καί έσύ τόν
άδελφόν σου, καί είπέ τρις φοραΐς
ό θεός συγχωρήση καί έλεήση καί αυ­
τόν καί έμένα* καί έσύ πάλιν άδελφέ
όπου άκούεις όποΟ σέ συγχωρά 6 έχ-
θρός σου όποΟ τόν Αδίκησες, καί τόν
έζημίωσες μή χαίρεσαι, άλλά μάλι­
στα νά κλαίης καί νά θρηνής, διατί
άν δέ δόσης (σελ. 99| ξένον πράγμα
όποΟ έπήρες, δλοι οί πατριάρχαι κσί
οί πνευματικοί νά σέ συγχωρέσουν,
έσύ άσυγχώρητος είσαι, μά δέν έχεις,
πούλησε τό χωράφιόν σου καί τό άμ-
πέλιόν σου καί τό όσπήτιόν σου, καί
πλήρωσέ τα, κι’ άν δέν σέ φθάσουν,
πήγαινε πουλήσου σκλάβος καί δσα
καί &ν πάρης δόστα είδέ καί σοΟ είναι
βαρύ τοΟτο καί δέν τό κόμης πήγαινε
καί πρόσπεσον είς τούς πόδας του
μετά θερμών δακρύων καί παρακάλε-
σέ τον, καί είπέτου άδελφέ σοΟ έπται-
σα, σέ έζημίωσα, σέ έκλεψα, σέ άδ(·
κησα καί κάμε έλεος είς έμένα, καί
συγχώρησέ με έπειδή καί δέν έχω νά
σοΟ πληρώσω τό χρέος καί τήν ζημί­
αν, όποΟ σοΟ έκαμα, τότε καί έκεΐνος
Κ α ί πέτρινη καρδιά νά~έχει βέβαια θέ«
λει μαλακωθή, καί θέλει σέ συγχωρή*
ση» καί τότες είσαι καλά συγχωρημέ-
ι 1w
^ ν' 1
«HflElPhtlkH ki\
νος* δθεν στοχασθήτε πόσον μέγ
κόν είναι ή άδικία όποϋ δλα τά
συγχωροϋνται μέ τήν άγίαν έξομ
γησιν μά αύτό δέν συγχωρήται μ
νέναν άλλον τρόπον παρά όπό [<
100] ταν νά τά δώσωμεν όπίσω
έκεΐνα όποΟ άδικήσαμεν, τότε συ
ροόμεσθε βέβαιά. ,,
Q ΠΑΝΑΓΑΘΟΣ καί πολυέλεος 1
^ ό ς άδελφοί μου έκαμεν ωσάν ί
άφέντης, όποΟ έχει δέκα δούλους)
άνίσως καί τοΟ σφάλη κανένας, zi
τόν διώχνει, καί βάνει άλλον είς f*
τόπον του* έτζι καί αύτός έπειδή (Σ.;
έξέπεσεν ό έωσφόρος τό πρώτον 1·Γ
μα τών άγγέλων καθώς εΐπαμεν ψ.
τήν άγγελικήν τάξιν, καί έγιναν *7-·
μονές έπρόσταζεν εύθύς κσί ϊ' *3
έτοΟτος ό κόσμος καί έκαμεν i:
τούς άνθρώπους διά νά μάς β|^
είς έκεΐνον τόν τόπον τόν άγγελί;
λοιπόν άκουσε άδελφέ μου νά ;il
είπώ είσαι έσύ εύχαρισιημένος νί;^
κοιτάξη άλλος τήν πολυαγαπηι -,
σου γυταΐκα. τοΟτο δέν τό όπο<$ :■
έσύ ποτέ, έτζι καί ό θεός δέν 6
ρει ποτέ όποΟ νά έχεις έσύ καί
μερίδα μέ τόν Αποστάτην διάβί
διατί σέ έκαμε διά (σελ. 101] J
του καί σέ θέλει νά σέ βάλη εί
παράδεισον μέ τούς άλλους άγγ^
νά χαίρεσαι τήν δόξον του. *1
(Σ υ ν ε χ ίζε τ α ι
 , L HAMMONP, ΚαΰηγητοΟ του Πανεπιστημίου του Cumbridge

ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΗΠΕΙΡΟΥ

^2 τό ποοηγούμενον τεύχος τής «Η πειρω τι­ ρίαν καί αρχαιολογίαν τής Η πείρου μίαν εύρυ-
κής Εστίας» διά σημειώματος μας έδώ- τ«ραν περίλη-ψιν των πορισμάτων τού κ. Ham­
'^8 συντόμους πληροφορίας διά τήν προσωπι· mond έκ των πολυετών έρευτών του εις τόν
ϊφια καί τήν επιστημονικήν δράσιν τού φι** ηπειρωτικόν χώρον. Είς τό κείμενον τής
ιΐηνος "Άγγλου καθηγητού κ. Ν. Hammond, ομιλίας τού κ. Η κατέστη άναγκαιον νά έπιφέ-
ικαί τό διάγραμμα τής ομιλίας αυτού περί ρωμεν ελαφρός φραστικός μεταβολής πρός έξο-
*άρχπίας ’Ηπείρου. *ό κ. Hammond είχε μαλισμόν τής γλώσσηc καί άποσαφήνισιν τού
ί καλωσύνην νά άποστείλη πρός τό πρριοδι- νοήματος. Ιΐροσεπαθήσαμεν όμως νά μη άλλα·
• μας τάς είς ελληνικήν γλώσσαν αύτογρά- ςωμε τό προσωπικόν ύφος τού όμιλητού, τό
μβς σημειώσεις του επί τού θέματος τούτου, απλού ν καί άπέριττον. Ά ς μας συγχώρηση
[,ει των οποίων ώμίλησεν ενώπιον τού ήτει* ό.κ Η. τήν έλαφράν τούτην διόρθωσιν τών χει­
.1ικού κοινού είς τήν αίθουσαν τού Στρα* ρογράφων του. ή οποία, χωρίς νά άλλοιώνη
Ίίικού θεάτρου τήν Ι2ην παρ. μηνός. "Ετσι τό πνεύμα τή€ ομιλίας του. καθισιά αυτήν
ι^ισκόμεθα είς τήν εύχάριστον θέσιν νά δώ- περισσότερον ομαλήν καί εύληπτον,
-teev είς τούς ενδιαφερομένους διά τήν ίστο* Γ.Ι.ΤΤ.
'e
.1 --------------------
;(· ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ κ. Ν. HAM M OND ΠΡΟΣ ΤΗΝ «ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗΝ ΕΣΤΙΑΝ».
Γ^ιτατοι κύριοι, σάς ευχαριστήσω ιδιαιτέρως γιά τήν τιμή πού
j .. Σάς στέλνω τά σημειώματα, τά όποια εσείς τής «Ηπειρωτικής Εστίας* καί οί επι­
,·αψα γιά τήν διάλεξιν. Δεν τά είπα όλα στήμονες τών Ίωαννίνων μού έ/άνατε στο
‘ί είναι, όττυς έτόνισα, ολίγου άξια. Νά πά- Στρατιωτικό Θέατρο. Νά τούς δώσετε τούς
^1ε ό τι θέλετε άπό τά σημειώματα, καί, αν χαιρετισμούς μου, καί λυπούμαι μόνον πού
Ιιτιμάτε δεν πειράζει άν δεν έκδόσητε τί- δεν μπόρεσα νά μείνω περισσότερο στήν
Ve. Είπα παραπάνω ότι ήθελα νά εύχαρι-
σω όλους τούς Ήπειρώτυς καί τών πόλεων "Ηπειρο . . ·
ί των χο)ριών επειδή μού εδειξαν πάντοτε
ίτην καλωσύνην καί φιλοξενίαν. Θέλω νά
*0 φίλος σας
NICHOLAS HAM MOND

[Επειδή Θά όμιλήσω περ ί τή ς ά ρ χ α ί- φ ο ρ ο ς καί γ ι ά κ τη ν ο τρ ο φ ία καί γ ι ά γ ε ­

Απείρου, π ρ έπ ει νά α ρ χ ίσ ω μέ τήν
ίαίάν γ ε ω γ ρ α φ ία ν τής Η πείρου. Καί
>3ουνά καί αί π ε δ ιά δ ε ς ή τα ν σ κ έ π α ­
ζα μέ φυσικά δάση έλ ά τω ν, πεύκω ν
ιδρυών. Τά λείψ α να τώ ν δασ ώ ν αύ-
^ρρίσκονται άκόμα στήν Πίνδον με-
ρ του Ζυγού καί τοΟ Βοΐου, καί α τ ά
Κότερα βουνά τή ς Η π ε ί ρ ο υ —τήν Ό -
|ρικα, τά Τζουμέρκα καί άλλοΟ—. Τά
»Πκρατούσαν π ο λ λ έ ς β ρ ο χές καί νε­
ρώστε ήταν π ο λ λ έ ς β ρύσες καί βαθιά
|Λμια Τώρα δμ ω ς, πού τ ά βουνά εΐ-
>γυμνά, τά π ο τά μ ια ε ίν α ι μ ά λ λ ο ν χ ά ­
βρες καί καταστρέφ ουν τ ις π ε δ ιά δ ε ς .
;ραδείγματος χ α ρ ιν σ τήν π ε δ ιά δ α τ ή ς
ί,δώνης). ‘Η "Ηπειρος τό τε ήτο πιο εύ ­
ω ρ γ ία ν . "Ο ταν έμ ά θ α ν ε οί κ ά το ικ ο ι σ τή ν
έλ λ η νισ τικ ή ν έ π ο χ ή ν νά κ α λ λ ιε ρ γ ο ύ ν τ έ ς
π ε δ ιά δ ε ς , στο λ ε κ α ν ο π έ δ ιο ν τώ ν Ί ω α ν
νίνω ν δέν υ π ή ρ χ ε ή λίμ νη, καί ό Η σ ί ο ­
δος π ε ρ ιγ ρ ά φ ε ι τήν π ε δ ιά δ α ω ς γ ε μ ά τ η
β όδια καί π ρ ό β α τ α , ΟΙ Ή π ε ιρ ώ τ α ι τό τε
έσέβοντο ιδ ια ιτ έ ρ ω ς τόν Δ ί α Μ ά ϊ ο ν
—τόν θεόν του νερού, τ ή ς β ρ ο χ ή ς μέ κε­
ρ α υ νο ύ ς καί ά σ τ ρ α π έ ς , τώ ν κ εφ α λ ο β ρ ύ -
σων καί τώ ν π ο τ α μ ιώ ν . Ά π ό τ ά νερ ά
έ π ή γ σ ζ α ν τό τ ε ό χ ι ζ η μ ιέ ς τώ ν π ε δ ιά δ ω ν ,
ά λ λ ά ό π λ ο υ τισ μ ό ς τή ς κ τη ν ο τρ ο φ ία ς ,
Σ τ ά π α ρ α θ α λ ά σ σ ια μέρη ε ί χ ε γ ίν ε ι
μ ε γ ά λ η ά λ λ α γ ή . *Η ά κ τ ή έ χ ε ι βυθισθή
κ α τ ά δυο μ έ τ ρ α π .χ . είς τόν Ά μ β ρ α κ ι*
790 ~
κόν κ ό λ π ο ν π α ρ ά τό Ά κ τ ι ο ν φ α ίν ο ν τ α ι
θ ε μ έ λ ια ά π ό κ ά τω ά π ό τήν Θ άλασ σα ν-
Α λ λ ά οΐ π ο τ α μ ο ί φ έρνουν π ο λ λ ά χ ώ ­
μ α τ α κ ά τω π ρ ό ς την θ ά λ α σ σ α ν καί τ ώ ρ α
βί έ π ιθ α λ ά σ σ ιε ς π ό λ ε ις με σ υ γ κ ο ιν ω ν ία
π α ρ ά το ύ ς π ο τ α μ ο ύ ς είν α ι μ ά λ λ ο ν ατό
ε σ ό /ε ι ο ν , ό π ω ς ή Ά ρ τ α , ίσ ω ς τό Κ αστρΙ
ί Γκούμανη καί ή Π ό γ ια ν η , δ η λ α δ ή ή βΑ·
π ο λ λ ω ν ία . Τ ώ ρ α γ ίν ε τ α ι τό ‘ί διο καί πρέ*
π ε ι ν ά φ υ τ ε ύ ε τ ε δ έ ν τ ρ α άκόμη καί σ τά
β ο υ ν ά τ ή ς 'Η π είρ ο υ .
Δ ιά τή ν ά ρ χ ά ία ν Έ λ λ ο π ία ν καί το ύ ς
κ α τ ο ίκ ο υ ς τ η ς 6 'Η σ ίο δ ο ς ά ν α φ έρ ε ι τά
έζής :
Έ σ τ ι τ ις Έ λ λ ο π ίη , π ο λ υ λ ή ϊο ς ήδ* εύ·
λ ε ίμ ω ν , άφ νειή μ ήλοισι καί είλ ιπ ό δ ε σ σ ι
βόεσιν, έν δ ’ ά ν δ ρ ε ς να ίουσι πολύρρη*
ν ε ς , π ο λ υ β ο υ τα ι, π ο λ λ ο ί ά πειρ έσ ιο ι, φ υ λ ά
θ ν η τώ ν ά ν θ ρ ώ π ω ν . "Ενθα δέ Δ ω δ ώ νη τις
έπ* έ σ χ α τ ίη πε ό λ ισ τ σ ι...
* δη λα δή μ εγ ά λ η στό Βόρειον καί στί ,
Γ ν ω ρ ίζ ο μ ε ν τ ρ ε ις μ ε γ ά λ ε ς έ π ο χ έ ς
του π ο λ ιτισ μ ο ύ : 1) Τήν χ α λ κ ίνη ν 2) τήν
'Ε λ λ η ν ικ ή ν κσί Ρ ω μ α ϊκ ή ν , στην όποιαν
οΐ " Ε λ λ η ν ε ς σ υ ν έχ ισ α ν τον π ο λ ιτισ μ ό ν
ά π ό τήν κ λασσική επ ο χ ή ν του Π ερικλεούς
μ έ χ ρ ι του τ έ λ ο υ ς τή ς Β υ ζαντινής έπ ο χ ή ς
κ α ί 3) τήν σ η μ ερ ινή ν επ ο χ ή ν ή οποία ήρ-
χ ισ ε ν έ ν ω ρ ίτ ε ρ α σ τήν Δ. Ευρώ πην, ά λ λ α
π ή ρ ε θ ά ρ ρ ο ς και έν ίσ χυ σ ιν άπ τό π α ρ ά ­
δ ε ι γ μ α καί τω ν ά ρ χ ο ίω ν έλ.λήνων και
τώ ν σ η μ ερ ινώ ν έλ λ ή ν ω ν , έφ* όσον και οΐ
ά ρ χ α ΐ ο ι καί οΐ σ ημ ερινοί "Ε λληνες ήσαν
π ά ν τ ο τ ε έ ρ α σ τ α ί τής ’Ε λ ευ θ ερ ία ς καί τή ς
φ ιλ ο σ ο φ ία ς. Περί τώ ν ούο π ρ ώ τ ω ν έπο-
χ ώ ν θ έ λ ω νά μιλήσω σ ήμ ερα.
Σ τ ή ν π ρ ο ϊσ το ρ ικ ή ν έπ ο χ ή ν οί π ρ ώ το ι
κάτο ικ ο ι τ ή ς ’Ε λ λ ά δ ο ς , ερ χ ό μ εν ο ι έδώ.
τ ρ ε ι ς χ ιλ ιά δ ε ς χ ρ ό ν ια καί π α ρ α π ά ν ω π.Χ.
π ρ ο τ ίμ η σ α ν τ έ ς π ε δ ιά δ ε ς τή ς Θ εσ σ α λ ία ς,
τ ή ς Βοιο^τίας καί τής Ά ρ γ ο λ ί ος. Τ;Ίτον
Ιδ ια ιτ έ ρ ω ς γ ε ω ρ ν ο ί κσί ε ίχ α ν τ ε τ ρ ά γ ω ­
να σ π ίτ ια μέ ό ρ ιζ ο ν τία ν όροψήν.
ΤΗ τα ν είρη νικ ο ί καί δέν έμ ά λ λ ω ν α ν
μ ε τ α ξ ύ το υ ς. Α υ το ί δ η λ α δ ή δεν ή το ν έλ-
λ η ν ε ς. Τά χ ω ρ ιά το υ ς δέν ή τα ν τ ε ιχ ισ μ έ ­
ν α γ ύ ρ ω γ ύ ρ ω . Α υτός ^ π ρ ο ελ λ η νικ ό ς
π λ η θ υ σ μ ό ς ένισ χύ θ η όπό ά λ λ ω ν προελ-
λ ή νω ν, οι ό π ο ιο ι πιθ ινόν νά ήρθ ν άπό
τ ή ν Μ ικράν Ά ο ί α π*:ρ?που δύο χ ιλ ιά δ ε ς
έξ α κ ό σ ια γρ ό νια π.Χ.
Ταυτοχρόνους σ χ ε δ ό ν ήρθαν οί π ρ ώ ­
το ι κάτοικοι τής Μ ακεδονίας από τήν
Κ εν τρ ικ ή ν Ε υ ρ ώ π η ν. Λυτοί ήτανε βοσκοί
καί έζο ϋ σ α ν άπό τή ν κ τη νο τρ ο φ ία ν. Τό
π ρ ώ τ ο ν ή τ α ν ν ο μ ά δ ε ς, ό π ω ς οΐ σ η μ ερ ι­
νοί β λ ά χ ο ι, καί έπε α σ α ν μέ τ ά π ρ ό β α τ α
στήν Βόρειον Θ εσ σ α λίαν καί στήν "ι πει-
ρον, Ό π ο λ ιτισ μ ό ς τω ν ήτο κ α τ ώ τ ε ρ ο ς,
ά λ λ ά ή τα νε κ υ ν η γ ο ί κσί π ο λ ε μ ισ τ α ί. Έ γ ώ
πισ τεύ ω , ό τι α υ το ί ή τα ν οί π ρ ώ το ι "Ε λ­
λ η ν ε ς καί έκά θησ αν π ο λ λ ο ύ ς α ίώ ν α ς
τΗΠξΙΡΟΤΙΚΗ ξ Ι Τ ί
στήν Βόρειον Ελλάδα. Έκεϊ διεκ
σαν αΐ άρχαΐαι διάλεκτοι τώ ν Έλλ
δηλαδή τ ν Ί ώ ν ω ν τώ ν ΑΙολέων
τω ν Δω ριέω ν. ΟΙ π ρ ώ το ι αύτοί Έ λ ^
είχ ο ν ϊπ π ο υ ς περίπου 2200 χρό νια π.
Ό προελληνικός π ληθυσ μ ός έδ
ό νό μ α τα σ τά πο τά μ ια καί σ τά ϊ
πού δέν ε ί ν α ι . τή ς Μνδο-^Εύρωπ
ν λ ώ σ σ η ς, π α ρ α δ ε ίγ μ α τ ο ς χ ά ρ ιν Κ<
θος, Τίρυνς, Π ίνδος, Κηψισσός, Ί λ ι
ΟΙ "Ε λληνες όμως όμιλοΟσαν
Ί ν δ ο —Ε όρω παϊκήν γλ ώ σ σ α ν καί έδ
τ έ τ ο ια ό νό μ α τα Α ώ ο ς , Α χ ε λ ώ ο ς , ΐ{
ρος, Ά ξ ι ό ς , Βόϊον, ίππο ς, ο ί κ ρ ς ^
κλπ, Ή δ ια σ π ο ρ ά τώ ν πρ ο ελλήνικ ώ » ;.
μ ά τω ν είν α ι μ ε γ ά λ η στήν Κρήτη καΓ®:*
Πελοπόννησον ένώ στήν Ρούμελη
στήν Θ εσ σαλίαν ε ίν α ι ά σ θενής. λ
Ή δ ια σ π ο ρ ά τώ ν 'Ε λληνικώ ν όί ν
τω ν δ είχνει τό άντίθετον. Έ μ φ άνίί
τικόν μέρος τής Σ τε ρ εά ς 'Ελλάδος; ί
άσ θενής στήν Πελοπόννησον. Ά π ό I
ό νο μ α σ ία ς τεκ μ αιρ ό μ εθα ότι ή π ρ ώ τ :
βολή τώ ν 'Ε λ λ ή ν ω ν έ γ ιν ε γ ε ν ικ ώ ς !':
τον Βορράν πρός τον Νότον. *Η π '
εισβολή έ γ ιν ε ίδιαιτ ρως στήν Θεά
αν, όπου οί πρώ τοι "Ελληνες έκράι
τό Διμή ιον καί Σέσαιλο καί έτεί
τά χ ω ρ ιά α υτά, άκόμη δισ χίλ ια
κσί π α ρ α π ά ν ω π .χ. Ή μ ε γ ά λ η εί<
όμως ά ρ χ ισ εν περίπου χ ίλ ια π εν τα
χ ρ ό ν ια π.Χ., καί Φαίνεται ό τι οΐ εΐ
λ ο ν τ ε ς 'Ε λ λ η ν ε ς έ φ τ α σ α ν πρώτον
δυτικήν Βοιωτίαν καί δεύτερον ε
Κορινθία καί τήν Α ρ γ ο λ ί δ α . Ε ίνα ι
νόν ότι ήρθαν άπό τήν "Ηπειρον KCJ
την Α ιτω λοακαρνανίαν καί έφερον*
τω ν ίππους καί σ χ έ δ ια σπιτιώ ν έ;
ο θ έ ν τα μ έ γ α ρ α δηλ. ένα μ α κ ρ ό ν kc
νόν σπίτι μέ σ α γ μ α τ ο ε ιδ ή όροφή
μέ πρό^υρον. τό όποιον είνα ι κατ*
λον γ ι α τές β ρ ο χές τής δ υ τιχ ή ςΈ λ ^ #
Χίλια έξακόσια χ ρ ό ν ια π.Χ I?
ό π ρ ώ το ς κσί μ ε γ ά λ ο ς πολιτισμοί^.
'Ε λ λ ή ν ω ν στήν Ε λ λ ά δ α , ή Μυκ#*'
έποχή που 6:ή ρ /εσ ε σ χεδό ν π ε ν τΦ
χρόνια. Τά μ ε γ α λ ύ τ ε ρ α κέντρ α jr.:?
κηναϊκου πολιτισμού ήταν στις
καί στήν Κ ω παΐδα, όπου έστέγίψ'
τήν λΛμνην μέ βαθ;ά ό ρ ύ γ μ α τ α . ν ί ­
λ α ν αποικίες ( τήν Σικελίαν, σ τ ή ν ^ .
αν Ι τ α λ ί α ν , στήν Μίλητον τής \*$-
' Ασίας καί στό Ποσείδιον κοντά σ β *
τα κ ία τής Σ υ ρ ία ς. Ή έμ πορία του ^ 9
σε στήν Κεντρικήν Εύρώπην καί £3 '
ναν ήλεκτρον άπό τά μέρη τής Dei*
θα λά σσ ης, χαλκόν άπό τήν Ο ύγ
έλ έφ α ντο ν άπό τήν Σ υ ρ ία ν καί
άπό τή Νουβίαν τής Νοτίου ΑΙ>*Τά
ΤΗτο ή πρ ώ τη άποικιακή άνάπτυ{$1
Ελλάδος,
»·
«ίΙΡΟΤΙΚΗ ΕΣΤΙΑ»
*πό τήν προϊσ τορικήν έπ ο χ ή ν δέν
ωησαν π ο λ λ ά λείψ ανα. Κ ο μ μ ά τια djy-
(ι ατήν Δω δώ νην εύρήκεν ό κ. Λ ήμ ο­
υ Ε Ο α γγελ ίδ η ς, ό κ. Σ ω τ ή ρ ιο ς Δα·
μ; στά Κ υτσουλιό, ό μ α κ α ρ ίτ η ς Χρΐ-
νίΣοΟλης καί έ γ ώ στό χ ά ν ι Τερρόβου
ν^εριακισιον, έπά νω άπο τά -Α ρ γ ο ς
^Χοχικάν, σ τά Γάρανα, στό Ζ ά λ ο γ ·
Λ κοντά άπό τό Χάνι ΚαΧπακίου
ε*καν δυό Μ υκηναϊκά ξίφη καί λίθι-
, '.λέκεις στήν Κόνιτσα, στό Γρεβενί-
!;}ά Π ράμ αντα, στοΟ Γ ε ω ρ γά ν ο υ , κον-
ό Χάνι Τέρροβον. Χάλχιν ι π έλ ε-
,ιέύρέθησαν στήν Δ ω δώ νην καί στό
^Τέρροβον, μυκηναϊκού ρυθμού, ΕΤ-
ιίθανόν ότι οΐ π ρ ώ το ι κάτοικοι τη
τόου ήρθανε άπό τήν δυτικήν Μακε-
ν Δεν έχομε π ο λ λ ά σ η μ εία ούτε
! ς πληρ ο φ ο ρίες που νά μποροΟμε
γά λ ω μ εν κάμποσα σ υ μ π ε ρ ά σ μ α τα
ά ρ χ α ΐο ι αύτοί κάτοικοι τή ς Ή π ε ί-
ίχο ν σ υ γ γ έ ν ε ια Ιδιαιτέρ ω ς μέ τήν
ijv Μ ακεδονίαν καί μέ τήν Θ εσσα-
Έ γ ώ νομίζω δ τι ήρ θα ν ε οΐ π ρ ώ το ι
ώνες αύτοΟ σ τήν "Ηπειρο π ερ ίπ ο υ
Η λ ιά δ ε ς χ ρ ό ν ια π.Χ. καί κ α τ ε ίχ ο ν
φρει ήν μάλλον ή τήν π α ρ α θ α λ α σ -
Ι'Η πειρ ο ν. Έ κ α θ ό ν τ α ν σ το υ ς τ έ λ ε υ ­
ες π ρ ό π ο δ α ς τω ν βουνών καί π ρ ο
ον οπού ε ίχ ε νερ ά καί έλη γ ι ά τ ά
if των.
ΐ π ίτ α κ α λ ά κ τισ μ ένα δέν είχ ο ν
fc καλύβια δ π ω ς τ ά έχουν σ ή μ ερ α oi
ρες Σ α ρ α κ α τσ ά νο ι. Ή τ α ν δ μ ω ς κ α λ ά
Γμένοι στήν μυκηναϊκήν επο χήν μέ
Lκοντάρια καί πελέκεις.
Τίλια διακόσια χ ρ ό ν ια π.Χ. έ γ ιν ε
ωικός πόλεμος. Ό κ α τ ά λ ο γ ο ς , τόν
> δ "Ο μηρος έδημοσίευσεν στήν
όα π ε ρ ιγ ρ ά φ ει τές π ερ ιφ έ ρ ειε ς του
•ι/αϊκοϋ πολιτισμ ού καί ονο μ ά ζει το ύ ς
Λεΐς. Λείπουν ή Κέρκυρα, ή "Μπει-
ί°ι ή Μ ακεδονία, ά λ λ α μιά φυλή τή ς
• ς Θ εσσαλίας οΐ '£ ν ι ή ν ε ς ή A l ­
ly ε ς κατοικούν τ ά ς δυό π λ ε υ ρ ά ς
•Ίίνδου, δηλαδή άπό Τρικκάλω ν μέ-
(ΐωδώνης. Αυτοί ή τα ν όρεινοί άν·
|:οι βοσκοί καί τότε καί ά ρ γ ό τ ε ρ α
ιντεΐον τής Δ ω δ ώ νη ς ήτο καί τό τε
4ημον καί πιθ α νώ ς τό ά ρ χ α ιό τ α τ ο ν
^ίθν των 'Ε λ λ ή ν ω ν . Ό Ά χ ι λ λ ε ύ ς
Vai: (Ί λ ιά δ . Π, 233).
ϊΖευ άνα Δ ω δ ω να ΐε, Π ελ α σ γικ έ, τη-
ι ναίων »*
ίίθανώς οί π ρ ό γ ο ν ο ί του ήρ θαν άπό
ιΗπειρον στήν Σ π ε ρ χ ε ιά δ α . Ό Ά ρ ι -
[έλης ένόμισεν δ τι οί π ρ ώ το ι "Ελλη-
’ηρθαν άπό τήν Δ ω δώ νην εί τήν νο-
τ*Ελλάδα. Καί δύο βασ ιλικ οί οίκογέ-
ι ·&. πού κ το νο μ ά ζο νχα ι στόν δμηρι-
/.iji κατάλογον, ε ίχ α ν έρθει άπό άρ*
^ ^ ζ ή π ε ιρ ω τικ ά ς π ό λ εις πού ήσαν στό
/
791
σημερινό Φ ανάρι, ή ρ θ α ν στήν Ρόδον κοί
σ τά Δ ω δ εκ ά νη σ α .
Μ ετά ττ ν Τρω ικήν π ό λ ε μ ο ν ό πόλιτι*
σμός τή ς μ υ κ η να ϊκ ή ς έ π ο χ ή ς ά ρ χ ισ ε ν ά
πεθαίνρ Ό τ ρ ίτ ο ς κ λ ά δ ο ς του έλ λ η νικ ο ύ
πλ ηθυ σ μ ο ύ , οι Δ ω ρ ιε ίς , κ α τ έβ η κ α ν ά π ό
τήν Μα εδ ο ν ία ν καί ά π ό τήν "Η πειρον
καί κ α τ έ σ τρ ε ψ α ν τ ά κ έ ν τ ρ α τοΟ μ υ κ η ­
να ϊκ ο ύ π ο λ ιτισ μ ο ύ , Σ τ ι ν ά ν ά π τ υ ξ ι ν τοΟ
έλ λ η ν ι οΟ π ο λ ιτισ μ ο ύ , δ π ω ς καί σ τή ν
ά ν ά π τ υ ξ ιν τοϋ μ υ κ η να ϊκ ο ύ, οί ή π ε ιρ ώ τ α ι
δέν έλαβον μ έρ ο ς. Μ έχρι τού τ έ λ ο υ ς τού
π έ μ π τ ο υ α ίώ ν ο ς π.Χ. ή π ρ ο ϊσ τ ο ρ ικ ή έπο-
χή έξη κολούθησ ε νά ύ φ ίσ τ α τ α ι σ υ ν ε χ ώ ς
σ τ ά ό ρ ειν ά μέρη τ ή ς 'Η π είρ ο υ . ΟΙ ήπει-
ρ ώ τ α ι καί οί Μ ακεδόνες ή τα ν ο ρ γ α ν ω μ έ ­
νοι είς φ υ λ ά ς καί β α σ ιλ εία ς. Π α ρ α δ ε ίγ ­
μ α το ς χ ά ρ ιν οί Μ ολοσσοί κ α το ίκ η σ α ν τήν
π ε δ ιά δ α τω ν Ί ω α ν ν ίν ω ν καί ή β ασιλική
ο ίκ ο γ έ ν ε ιά τ ο υ ς κ α τ ή γ ε τ ο ά π ό τόν Ν εο­
π τό λ ε μ ο , τόν υίόν τού Ά χ ι λ λ έ ω ς . Τ ούς
Μ ολοσσούς καί το ύ ς Μ α κ εδ ό να ς ό 'Η ρ ό ­
δ ο το ς έβ λ επ εν ώ ς ‘ Ε λ λ η ν α ς καί ό Π ίν­
δ α ρ ο ς δέν ά μ φ έ β α λ λ ε ν , δ τι οΐ Β α σ ιλ ε ίς
τω ν Μ ολοσσών ή τα ν άπό τόν δ ω δ έ κ α τ ο ν
α ιώ ν α π X. “Ε λ λ η ν ε ς τ ή ς ή ρ ω ϊκ ή ς ο ικ ο γ έ ­
νεια ς τώ ν Π ηλειόώ ν. Σ τ ή ν Β όρει ν “Η ­
π ειρ ο ν ή πιό δ υ ν α τή φ υ λ ή ώ ν ο μ ά ζ ε τ ο
X ά ο ν ε ς, οί ό π ο ιο ι π ιθ α ν ώ ς ή τ α ν α ν ά ­
μικτοι “Ε λ λ η ν ε ς κ α ί Ί λ λ υ ρ ι ο ί καί κ α τ ο ί­
κησαν τ ν π ε δ ιά δ α μ ε τ α ξ ύ Δ ελβίνου καί
Κ ονίσπολης. Κοί οί ά λ λ ε ς φ υ λέο , έν δ λ ω
δέκ α τ ρ ε ις , ή τα ν π ιθ α ν ώ ς καί " Ε λ λ η ν ες
καί Ί λ λ υ ρ ιο ί.
Ή έπιρροή του έ λη νισ μ ο υ τή ς Κ ασ-
σικής έπ ο χ ή ς ήρ θε π ρ ώ τ ο ν είς τ ά π α ρ α ­
θ α λ ά σ σ ια μέρη τή ς 'Η π ε ίρ ο υ . ΟΙ Κορίν-
θιοι έκ τισ α ν τήν ά πο ικία ν τ ο υ ς Ά μ π 'ρ α -
κίαν, σ τήν σ η μ ερ ινή ν “Α ρ τα ν ΟΙ Ή λ ε ΐ ο ι
έκ τισ α ν τ ρ ε ις ά π ο ικ ίσ ς —ίσ ω ς είς Ρ ω γ ο ύ ς ,
Λέλοβα καί Π α λ ιο ρ ό φ ο ρ ο . ΟΙ Κ ερ χ υ ρ α ΐ-
οι έ χ ρ ά τ η σ α ν τό άκρο^τήριον του Βου-
θ ρ ω το υ αί ή π ό λ ις Β ο υ θρ ω τδ ν έκ τίσ τη -
κε έν ρίς. Σ τή ν Βόρειον “Η πειρον ό Ώ -
ρ ι κ ο ς σ τήν νο τία ν α κ τ ή ν του κ όλπου
τοϋ Α ύλώ νος ήτο ά π ο ικ ία τώ ν Έ ρ ε τ ρ ιέ -
ων καί ή Α π ο λ λ ω ν ί α στό σ η μ ερ ινό ν Πο-
γ ια ν ή ήτο α π ο ικία τώ ν Κορινθίοον. Ά π ό
α υ τ έ ς τ έ ς α π ο ικ ίες έκ τίσ θ η σ α ν καί ά λ λ ε ς
ελ λ η ν ικ έ ς π ό λ εις, π α ρ α δ ε ί γ μ α τ ο ς χ ά ρ ιν
είς Π λ ιό τσ ια καί Κ λός στήν κ ο ιλ ά δ α του
'Λοόου. Ή έπ ιρ ρ ο ή τώ ν π α ρ α θ α λ α σ σ ίω ν
π ό λ εω ν έφ χασ εν σ τήν ο ρ εινή ν “Η πειρον
καί δ ιά τ ή ς έ μ π ο ρ ία ς καί δ ιά π ο λ έμ ο υ .
ΟΙ Ή π ε ιρ ώ τ α ι έλ α β ο ν μ έρ ο ς σ τό ν Πελο-
π ο ν νη σ ια κ ό ν πό λ εμ ο ν ώ ς σ ύ μ μ α χ ο ι τώ ν
Ά μ π ρ α κ ιω τ ώ ν καί ά ρ ισαν σ τό ν τ έ τ α ρ ­
το α ιώ ν α νά κόβουν α ρ γ υ ρ ά και χά λ κι-
κα νο μ ίσ μ α τα . Ή έπιρρ ο ή α ύ τή δ μ ω ς δέν
κ α τ έσ τρ εψ ε τό έντόπιον σ ύ σ τ η μ α τώ ν φ υ ­
λ ώ ν καί I ια ιτ έ ρ ω ς τή ς β α σ ιλ ε ία ς τώ ν
Μ ολοσσών, Σ τή ν νότιον 'Ε λ λ ά δ α , δ π . ς
 792 r.T'.TLHii· r.’iy. nsfurt
ξ έ ρ ε τ ε , κάθε π ό λ ις ήτο μ ία π ο λ ιτ ε ία άνε·
ξ ά ^ τ η τ ο ς καί έφ ή ρ μ ο ζε τή δική τη ς π ο λ ι­
τική, Ά λ λ α ή δ υ ν α μ ις μ ια ς π ό λ εω ς ήτο
π ά ν τ ο τ ε μικρή —νά εϊπ ο υ μ ε τ ή ς π ό λ εω ς
’Ε ρ υ θ ρ ώ ν (σ ημερινού Κριεκουκίου) ή τω ν
Μ ε γ ά ρ ω ν ή τη ς Ά μ β ρ α κ ία ς ή του Βου-
θρώ τοΟ —, καί δ υ σ τ υ χ ώ ς αί μ ε γ ά λ ε ς π ό ­
λ ε ις —Ά θ ή ν α ι , Σ π ά ρ τ η , " Α ρ γ ο ς καί θ ή -
β α ι— έ μ ά λ λ ω ν α ν μ ε τ α ξ ύ το υ ς καί δέν
έ μ π ό ρ ε σ α ν ν ά π ρ ο σ φ έρ ο υ ν ένα ένω μ ένον
κ ρ ά τ ο ς τώ ν Ε λ λ η ν ικ ώ ν π ό λ εω ν.
Ά π ό τό έτ ο ς 459 π,Χ. ό Φ ίλιππος
ό. Β α σ ιλ ε ύ ς τώ ν Μ ακεδόνω ν —οΐ όποιοι
κ α τ ε ϊχ ο ν τήν π ε δ ιά δ α τή ς Θ εσ σ α λ ο ν ίκ η ς—
ένω σεν δ λ ε ς τέ ς π ε ρ ιφ έ ρ ε ιε ς τή ς "Ανω
Μ α κ εδ ο ν ία ς μ έ χ ρ ι τ ή ς λ ίμ νη ς Ό χ ρ ί δ ο ς
καί δ λο ι οΐ κ ά το ικ ο ι έ γ ιν α ν Μ ακεδόνες
κ α ί ύπήκοοι τοΟ Β α σ ιλ έω ς. Τ α ύ το χ ρ ό ν ω ς
ό Φ ίλιππος ύ π ε σ τή ρ ιξ ε τον Α λ έ ξ α ν δ ρ ο ν ,
τό ν Β α σ ιλ έ α τώ ν Μολοσσών,^ νά ένώση
τ έ ς Η π ε ι ρ ω τ ι κ έ ς φ υ λ έ ς καί ν ά κυριεύση
τ έ ς π α ρ α θ α λ ά σ σ ιε ς π ό λ εις τή ς ’Η πείρου,
Ιδ ια ιτ έ ρ ω ς τ έ ς ά π ο ικ ίες τώ ν Ή λ ε ίω ν .
"Ο ταν ό μ έ γ α ς Α λ έ ξ α ν δ ρ ο ς ίδρυσε
τή ν μ ε γ ά λ η ν α ύ τ ο κ ρ α τ ο ρ ία ν του είς τήν
Α σ ί α ν , ό Ά λ ξ α ν δ ρ ο ς ό Ή π ε ιρ ώ τ η ς ά ρ ­
χισ ε νά Ιδρύη μίαν α ύ τ ο κ ρ α τ ο ρ ία ν στήν
ν ο τ ία ν Ι τ α λ ί α ν καί ό έ γ γ ο ν ό ς του ό Πυρ-
ρ ο ς υ π έ τ α ξ ε τήν Μ ακεδονίαν καί Κέρκυ­
ρ α ν καί Σ ικ ε λ ία ν καί Ν οτίαν Ι τ α λ ί α ν καί
ένίκησεν έν μ άχη, α λ λ ά ό χ ι έν πολέμ ω
το ύ ς Ρ ω μ α ίο υ ς.
Ή μ ε γ ά λ η έπ ο χή τή ς ή π ε ιρ ω τικ ή ς
Ισ το ρ ία ς ε ίν α ι άπό τόν ’Α λ έξ α ν δ ρ ο ν μέ­
χ ρ ι τή ς κ α τ α σ τ ρ ο φ ή ς του έτο υ ς 167, όταν
οί Ρ ω μ α ίο ι κ α τ έσ τρ εψ α ν 75 π ό λ εις τής
‘Η πείρου καί έπ ή ρ α ν σ κλ ά β ο υ ς έκατόν
π ε ν ή ν τ α χ ιλ ιά δ ε ς ή π ε ιρ ω τ ώ ν . Τά κ ά σ τρ α
πού β λ έπ ετ ε έδώ σ τήν "Ηπειρον, άνήκουν
τό πο λ ύ είς α υ τή ν τήν έπ ο χ ή ν . Ε ίχ α ν ε
τό τε, ένα Ικανο πο ιητικ ό ν έπ ίπ εδ ο ν σ το ι­
χ ε ιώ δ ο υ ς π ο λ ιτισ μ ο ύ καί μ ο ρ φ ώ σ εω ς διά
π ά σ α ς τ ά ς τ ά ξ ε ις τώ ν ή π ειρ ω τώ ν . θ έ α ­
τ ρ α έ λ λ η ν ικ ά υ π ή ρ χ α ν τό τ ε ς στήν Δ ω δ ώ ­
νην, σ τήν Κ α μ α ρ ίν α ν , σ τήν Γκούμανην
(άπό κ ά τω άπό τό Φιλιάτι), στό Βουθρω-
τόί·, σ τή ν Φοινίκην (άπό κάτω άπό τό
Δ έλ βινο ) καί στό Κ άστρο τοΟ Κλός καί
π ιθ α ν ώ ς είς Ά μ π ρ α κ ία ν καί στό Κ ασ τρί
σ τό Φ ανάρι καί στήν ’Α πο λ λω νίαν Τά
σ π ίτ ια το υ ς ή τα ν πο λ ύ όμ ο ρ φ α Θ εμ έλια
τώ γ σ π ιτ ιώ ν σ ώ ζο ν τα ι είς Κ αμ αρίναν,
είς Κ α σ τρ ίτ σ α ν , είς Γκούμανην, είς Ρί-
ζα ν η ν καί ά λ λ ο υ . Τέσσερα σ π ίτια σ ώ ζο ν­
τ α ι ακόμη είς ύψος π έντε μ έτρ ω ν είς ένα
Κ ά σ τρ ο κο ντά σ το ύ ς Κ ο υ μ ζά δ ες (’Α μμό­
τοπον). ΤΗ ταν καί μ ε γ α λ ύ τ ε ρ α καί κ α λ ύ ­
τ ε ρ α κ α μ ω μ έν α άπό τ ά σ η μ ερ ινά σ π ίτια ,
έ χ ο ν τ α δύο ύψ ηλά π α τ ώ μ α τ α , μιάν έσ ω -
τερ ικ ήν α ύ λ ή ν καί δυό π ό ρ τ ε ς . ΟΙ το ίχο ι
ε ί ν α ι ά π ό λ ιθ ά ρ ια κομμένα μέ μ ε γ ά λ η
«ΗΠΕΙΡΟΤΚΚΗ ΕΣ
τέ νη, ίσοδομική καί χ ω ρ ίς άσβέσΐ
σ χέδιο ν τώ ν μ ε γ ά λ ω ν πόλεω ν ήτο τ
γω νικ ό ν μέ καλούς δρόμους λιθό
τους καί μέ π λ ά τ ο ς μ έχρι τεσσε
μ έτρ α. "Ολες οΐ πό λεις ήτανε τειχι
μ* περίβολον μ ε γ ά λ ω ν τειχώ ν μέ π
ουόμισυ ή τρ ιώ ν μ έτρω ν καί είχαν
γ ά λ ε ς π ύ λ ες μέ π ύ ρ γ ο υ ς άπό μ
δυό π λ ευ ρ ές
ΟΙ πιό προοδευμ ένες πόλεις ε
σαν είς τά π α ρ α θ α λ ά σ ια μέρη, βλέ
πρός τήν θά λα σσ αν καί πρός τή,
λ α ιά ν Ε λ λ ά δ α . Τά έρείπιά τους
τα ι είς τούς έπομένους τόπους :
Ρ ω γ ο ύ ς, Λέλοβο, Παλαιορόφορον,
ρίνα, Κ α σ τρ ί Φαναρίου, Ά ρ π ίτ σ α ,Ι
τσι, Γκούμανη, Α ε τ ό ς (μ εταξύ Κο*
λης καί Α γ ί ω ν Σ α ρ ά ντα ), BouOjL
Μπόρσι, Χ ιμάρρα, Π ασαλιμάνι, Πόγ*;
τΗ τα ν όμω ς μ ε γ ά λ ε ς καί περι<£;
ρ ες πό λ εις στήν όρεινήν "Η πειρο: μ;
Π α ρ α δ ε ίγ μ α τ ο ς χάριν, Κασ ρ«·
Γαρδίκι, Γκρίμπιανη, Ά ρ ίν ισ τ α , ΣαΙ
Τρανουσέστι, Λέκλη. Καί πιό δι 4
Τρίκαστρο, Δωδώνη, Σιστρούνι, Βέ >
Π αραμυθιά, Πλακωτή, Δ ολιανά, r
τσ ανη, Β α γ κ α λ ιά τ ι, Π λότζα, Κλόί .
πιό α ν α το λ ικ ά Κ α λ α ρ ρ ύ τες, Κράψι
στα, Σ κ αμ νέλι, Ά ρ τ σ ίσ τ α , ΠολΤ :
Λάμποβο,
Α ύτές οι πό λεις δέν ήταν κατα
ά λ λ ά τόποι πού^έμεναν οί κάτοικο
μως. 'Υ πάρχουν 'κ α ί μ ικρότερα κ<
πού ήτα ν μάλλον κ α τ α φ ύ γ ια γιε
χω ρ ικ ο ύ ς. Β ρίσκονται στα πιό
μέρη τής ’Ηπείρου, δηλα δή στη
Σ ο ύ λ ι καί σ τά "Α γραφ α. Ή διαμα-j
κατοίκων πα ρ ετείν ετο , όπως τώρα.*
ψηλά βουνά μ έχ ρ ι Πολίτσανηε, τ\1
μ έρ τσικ ας, Μ πριόζα (έπάνω άπό τ |
νιτσα), Βοτονόσι του Ά ρ α χ θ ο υ , Ρ η
τα, Κ α λ α ρ ρ ύ τες καί Βούλγαρέ, j
στήν κ ο ιλ άδα του Α χ ε λ ώ ο υ λ ίγ ι^
άπό τό Χαλίκι CI έλλ.ηνιχές πόΚ
ό έλληνισ μ ό ς έφ θανα ν βορείως V
λ ισ σ ό π ε τ ρ α ς —Κλεισούρ ς πρός τ 2
σειράν τού Γράμμου, ά λ λ ά κ α τ ε Ρ ;
δυτικήν πλευράν μέχρι Μπεράτι :\ι
γ ια ν η ς . Ή μ ε γ ά λ η "ήπειρος ε ίχ -Γ
ρόν πληθυσμόν, πολύ μορφωμέ*\-
πολεμικόν. ’< φ ύ λ α γ ε τά σύνορα
ληνισμου έναντίον τών Ι λ λ υ ρ ι ώ ν 51;
Θ ρακών άπό τήν π ρ ο ϊσ τ ο ρ ικ ή ν ^
έω ς οτου ήρθανε οί Ρωμαίοι καΦ
τήν υπηρεσίαν συνεχίζει μέχρι (Ρ
Ή "Η πειρος είνα ι ή άκρόπολις
λά δο ς, τό π ρ ο τε ίχισ μ α τής Έ λ λ ^ 1
δίνει π ά ν το τε ένίσχυσιν καί
στήν υπόλοιπον ’Ε λ λ ά δ α .
Ν· Η Α ^
ώίΜΕΡΤΖΙΟΥ, ά. μ. τής 'Ακαδημίας Άδηνών
ΚΑΡΟΛΟΣ Α' Ο ΤΟΚΚΟΣ
ΠΡΟΣ ΤΟΝ Δ Ο Γ Η Ν ΤΗΣ Β Ε Ν Ε Τ Ι Α Σ
Ι μ ια α ν έ κ δ ο τ ο ς ε π ισ τ ο λ ή τ ο υ ε ξ
ίΤρόσηρατον Βυξαντινολογικόν Συνέδριον
Θεσσαλονίκης, έγένετο παρά του γρά-
*ος άνακοίνωσις τής άνω ανεκδότου έπι­
νες προς τον Δόγην της Βενετίας, του
ιποτέρου μεταξύ των Φράγκων έν Έλλάδι
όνων. Καρόλου Α' του Τόκκου εκ Μπε-
«/το τής Νεσπόλεως, ο όποιος τότε εϊχεν
Λτην εξουσίαν του τά ’Ιωάννινα, τη ν’'Αρ­
η την Λευκάδα, την Κεφαλληνίαν, την
-]νθον ώς καί μέρη τής Αιτωλίας καί
ρρνανίας.
Α, τό Βυξαντινολογικόν Συνέδριον άνα-
ώσιν, έπαναλαμβάνομεν τώρα είς τό
ήρόν περιοδικόν των Ίωαννίνων «Ήπει-
(ν{ή Εστία», άναδημοσιεύοντες την έπι-
;ήν είς τό πρωτότυπον Λατινικόν κείμε-
>μέ εύρεΐαν, 'Ελληνιστί, περίληψιν τοΰ
|<χομένου.
Μίρός τον Δόγην έγγραφον κάμνει λόγον
Ί κάστρου τοΰ Δραγαμέστου1 (’Αστακού),
^ν διεξεδίκουν οι απόγονοι τοΰ εύγενοΰς
*Φραγκίσκου Γόσκαρι καί ιδού διατί,
ίιίνεται από τά άποκαλυφθέντα έγγραφα :
Ηανός τοπάρχης Γκίν Μπούα Σπάτας
ξ τό 13Τ8 την Ναύπακτον από τούς
άνους καί τό 1386 έδωκε την. θυ-
|του Στεοίναν είς τον εύγενή ‘Ενετόν
τκον η Φραντζήν Φόσκαρι καί ώς προίκα
*)εχώρησε τό Κάστρον τοΰ Δραγαμέστου
ικατεϊχεν ό Σπάτας— καί είς μετρητά
Ιρίέρπυρα. Τό κάστρον τούτο ό Φραντζής
ι έκράτησεν επί δέκα έτη καί έπειτα,
,ίοθείς νά αναχώρηση μετά της συζύγου
, ίερίνας είς Βενετίαν, παρέδωκε τοΰτο
Ολαξιν είς τον πενΰερύν του Γκίν Σπάταν,
^ζόμενον Σγουρόν. Έ ν τώ μεταξύ —λέ-
• Α έγγραφα— έξερράγη πόλεμος μεταξύ
ΰ καί τοΰ κόμητος τής Κεφαλληνίας
■V» καΰ’ δν έφονεύΟη ό Σγουρός καί τό
fcv κατελήφΰ η άπό τόν Τόκκον ό οποίος
./Οχι όρθιος 6 Ίο π α ν ό ς Β υζαντινολόγος γ„ Έ σ το -
Ρ 4Ηπειρο τόI) Μ νη ία » , Ι Β ', οελ· 25ίί).
Λ Λο«γο|ΐί;οτον, Δραγουμήν (πρβλ·
ίω α ν ν ίν ω ν , τ ο υ 1425
καί τό κατεΐχεν ήδη τό 1425, δτε χρονολογείται
ή προς τον Δόγην επιστολή, ή όποια είναι
άπάντησις προς άλλην προγενέστερον τοΰ Δόγη,
προς όν ειχεν άναφερθή ό υιός τοΰ Φραντζή
φόσκαρι. Φίλιππος, επικαλούμενος την αρωγήν
τής Ένετικής Αριστοκρατίας προς έπανάκτησιν
τοΰ άρπαγέντος υπό τοΰ Τόκκου Κάστρου τοΰ
Δραγαμέστου, πού είχε δοΟή ώς προίξ είς την
μητέρα του Στερίναν. Κατά σύμπτωσιν, ό Δό­
γης τοΰ 1425 ώνομάζετο Φραγκίσκος Φόσκαρι
ώς καί ό πατήρ τοΰ Φιλίππου, ούτινος ό Δόγης
ήτο στενός συγγενής.
Είς τήν άπάντησίν του τής 15 Αύγούστου
1425, Ίνδικτιώνος 3η, ό Τόκκος διαμαρτύρεται
διότι παρεξηγεΐται ή συμπεριφορά του καί
διότι δεν παρεπέμφθη ή ύπόθεσις είς τήν διαι­
τησίαν τοΰ Βασιλέως τής Νεαπόλεως ή τοΰ
Πάπα τής Ρώμης. ‘Αναφέρει ακολούθως ότι
άπό τά ’Ιωάννινα μετέβη εις τήν Α γίαν Μαύ-
ραν (Λευκάδα) προς συνάντησιν τοΰ Ένετοΰ
Βαΰλου Κερκιίρας κ. Μάρκου Μιάνι, ό οποίος
τώ έπρότεινε νά γίνη αυτός κριτής διά τό ζή­
τημα τής κυριότητος τοΰ Κάστρου τοΰ Δραγα­
μέστου, άλλ’ ότι άπέρριψε τήν πρότασιν τοΰ
κ. Μιάνι καί επαναλαμβάνει τήν πρότασίν του,
ϊνα άναλάβουν τήν διαιτησίαν ό Βασιλεύς τής
Νεαπόλειος ή ό τής Ρώμης Ποντίφηξ.
' Περαιτέρω, διαμαρτύρεται διότι θεωρείται
ώς άΟετήσας υποσχέσεις πού δέν έδωκε καί επι­
μένει νά παραπεμφθή ή ύπόθεσις είς ttjv διαι­
τησίαν τοΰ Βασιλέως τής Νεαπόλεως καί μό­
νον αύτοΰ.
Αυτό είναι, έν περιλήψει, τό περαιτέρω δη-
μοσιευόμενον, είς τό πρωτότυπον Λατινικόν κεί­
μενον, έγγραφον τοΰ Τόκκου.
Διά τήν Ιστορίαν τής ’Ηπείρου έχει ιδιαι­
τέραν σημασίαν τό γεγονός οτι τό^ έγγραφον
προέρχεται άπό τό Κάστρον τής πόλεως των
Ίωαννίνων (Data in eastro civitatis nice Jolia-
nine) καί ότι ό Κάρολος υπογράφεται ώς Δε­
σπότης των Ρωμαίων κλπ.
Μετά τά δύο Χρυσόβουλλα των αρχών τοΰ
14ου αίώνος, τά άφορώντα τήν Εκκλησίαν των
Ίωαννίνων, τό ώς άνω έγγραφον είναι τό τρί-
 794 . .vr,r:·:
τον κατά σειράν, δπου άναφέρεται ή πόλις των
*Ιωαννίνων, πέντε έτη προ τής κατακτήσεως αύ*
τής υπό τών 'Οθωμανών:
*Ιδου τό έγγραφον ώς έχει έν πρωτοτΰπφ:
ARCHIVIO DI STΑΤΟ - VENEZIA
ARCHIVIO DELLA SCUOLA DI SMARIA
DEL ROSARIO - BUSTA 29-COMMIS-
SARIA GIRARDI
PROCESSO No i
«Serenissime Princeps ,et. Excellentissime
Douiiue, post humilem et devotam reco-
mendationem.
Recepi Vcstre Serenitatis licteras super
facto heredum quondam spectabi!i9 viri do-
mini Francisci Fuscari, qui me pro ut Deus
novit iniuste moiestant pro castro meo Dra-
gamesti. Unde Illustrissima Veetra Serenitas
pro constanti ponit me traddidisse, mea spon­
tanea voluntate, electionem judicii parti ad­
verse, vel apud sacrarn coronam Neapolis, vel
apund suminum Romauum Pontificem et hoc
deliberativa promissione firinasse. Quod absit.
Veruin est quod alias dominus Marcus Miani
baiulus Corfoy, veniens ad Sanctam Mabram ad
quem invisitardum pro reverencia vestri excel-
lentissimi ducalis dominii, a civitate meajoha-
nine ad dictum locutn Sancte Mabre, spacio
satis brevissimo transmeavi, cum labore non
niodico, cum quo domino Marco Miani ratio-
cinando de prelibato, inter alia, fuimus collo-
quuti de factp isto Dragamesti, pro quo. idem
t
cHnEliPftTIKH EJ
dominu9 Marcus videbatur se velle
tuere judicem. Cui respondi hoc m ichr
non videri, cum in muudo sint plurii
ces, apud quos dicta causa posset
exprimendo sacram coronam Neapolis
riam Romanam Pontificis, quos quide
ratiocinando sinpliciter, non tradendo vi
cedendo electionem judicii parti adverse,
nunquam habui in proposito, Deus no^ 'iC
Nec credo quod tales colloquutioxi
bent su nmi pro lege; tamen quia nt
contentio de promisso, sicuti prius ere
tpm de debito. Ego habeo veluti sepius
excellentissime Serenitati iam scripsi,
diatum dominum et judicem ordinariu )
fatam sacram coronam Neapolis, Unde
cui aliquid promisi, quod non obsery
debeam quod non solvam, potest pars
habere recursum ad eadem. Sacram C
predictam, cuius Maiestas nos utique
constringet ad observandum atque so
omina que ad debitum iusticie ipa
Maiestas spectare concernet.
Aliud ad presens super hoc mi
videtur vestre Illustrissime Sereniti
bendum, cuius gratiae me semper h
recomendo.
Data in castro Civitatis mee Joha
XV mensis Augusti II I indictione».
Vester civis et devotus ut
Karolus Despotus Romeoruj
s
ΪΊΟ Υ I. ΔΑΚΑΡΗ
ΤΑ Ψ Η Φ Ι Δ Ω Τ Α
: ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ Α' ΝΙΚΟΠΟΛΕΩΣ
ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ TOY ERNST KITZINGER
I σειρά της έκδοσης των βιβλίων
b a r t o n O - a k s Ρ a p e r s (τόμ. 6,
Ισελ. S3 * 122) περιλαμβάνεται κι*
!,n τοΰ Ε r n s t Κ i t ζ i η g e r, σχε·
ij την χρονολόγηση των δύο σπου-
,ίιων Βασιλικών τής Νικόπολης και
ήλόγηση κι* ερμηνεία των ψηφιδω-
ά: μιας, τής Β α σ ι λ ι κ ή ς Δ ο ύ μ ε -
γνωστής ώ; Βασιλικής Α '.
ι πρώτο μέρος τής μελέτης του ό Κ.
ίτενεται τήν χρονολόγηση ^ τής
" :ής αυτής, τήν όποια θεωρεί ορθά
ίέστερη τής μεγαλύτερης καί πιο
ς Βασι λι κής τοΰ Ά λ κ ίσ ω -
ασιλική Β') καί τήν τοποθετεί στην
φάση τής Βασιλείας τοΰ Ίουστινια-
ό δεύτερο δηλ. τέταρτο τοΰ 6ου μ.
να (525 - 550).
Βασιλική Α ', πού ανασκάφτηκε άπ’
ε έφορο αρχαιοτήτων Ά λ ε ξ . Φ ι-
ία,1 είχε χρονολογηθή αρχικά απ’
ισκαφέα της, χωρίς θετικώτερα κρι-
στα μέσα τοΰ 6ου μ .Χ . αιώνα,
καθηγητή; Γ. Σ ω τ η ρ ί ο υ τήν
5γησε ύστερα στά 540 μ. Χ. άκρι-
έ βάση μιά ψηφιδωτήν επιγραφή,
■ώοησε, δη περιείχε καί τον χρόνο
μελίωσης τοΰ ναοΰ. "Ομως κατά
οκάλυψη τής μεγάλης Βασιλικής Β '
ΙΥητής κ. Σωτηρίου αναθεώρησε τή
του αυτή, κατεβάζοντας τή Βασι-
στο δεύτερο μισό τοΰ 5ου μ.Χ .
» σχήμα μονογράμματα εμφανίζονται μόλις
ι αυτό παρακινήθηκε απ’ τήν άνεύ-
τό ίερό τής μεγάλης Βασιλικής (Ά λ ·
κίσωνος) ενός λίθινου τοξωτοΰ υπερθύρου
μέ τήν επιγραφή : « κ α ί τ ο ΰ τ ο τ ό κ α ·
8
λ ό ν Μ + Ε > ( = Δουμετίου).
Δ
Υ ποστήριξε λοιπόν, δτι ή επιγραφή
αυτή ήταν κτητορική, άναφερόταν δηλ. στήν
ανέγερση τοΰ ναοΰ, κι* οτι ή φράση «καί
τούτο το καλόν Δουμετίου» προϋπόθετε
ενα άλλο προηγούμενο έ'ργο τοΰ Δουμετίου,
τήν Βασιλική δηλ. Α . Κι* επειδή ή Β ασιλι­
κή τοΰ Ά λκίσω να χτίσθηκε πάντως προ τοΰ
517 (ό Ά λκ ίσ ω ν πέθανε στά 5 1 7 8), επεται
δτι ό αρχιερέας Δουμέτιος εχτισε πρώτα
τήν Βασιλική Α' (Δουμετίου) κι* ύστερα
τήν Βασιλική Β' (Ά λκίσω νος). Γιά τό λόγο
αυτό τήν πρώτη τοποθετεί στο δεύτερο
μισό τοΰ 5 μ .Χ . αιώνα.
r0 K i t z. όμως παρατηρεί ορθά, δτι
ή επιγραφή τοΰ υπερθύρου δεν είναι ή
κτητορική, αλλά άναφέρεται σ’ ενα μικρό
αφιέρωμα τοΰ μητροπολίτη Δουμετίου στον
υπάρχοντα ήδη ναό τοΰ Ά λκίσω να, πού
θεωρεί σύγχρονο ή ολίγο αρχαιότερο τοΰ
ομώνυμου αρχιερέα. Ε π ο μ ένω ς κι’ ή Β α ­
σιλική Δουμετίου προϋποθέτει τήν ύπαρξη
τής μεγάλης Βασιλικής Β '. 'Έ πειτα, παρα­
τηρεί, τό όνομα τής επιγραφής Δουμετίου
είναι γραμμένο σε σταυρόσχημο συμπίλημα
ο
°
ΙΜ—|—Ε] κι9 είναι γνωστό, δτι τά σταυρό·
Δ
στήν εποχή τοΰ Ίουστινιανοΰ. Κ ι’επειδή τό
μονόγραμμα τοΰ Δουμετίου παρουσιάζει
796 ■■ , ■■
τέλεια έξειλιγμένη μορφή, έ'πβται δτι τό
Αφιέρωμα αυτό δεν είναι νεώτερο τον 550
μ .Χ , Ό αρχιερέας Δουμέτιος έπομένως
Εζησε υστέρα από τον Ά λκ ίσ ω να , π ο ύ π έ -
θα νε, ώς γνωστό, στα 517 μ.Χ .
"Υστερα τό δάπεδο του αίθριου τής
Βασιλικής Δουμετίου Α \ σύμφωνα μέ τήν
ψηφιδωτή του Ιπιγραφ ή κοσμήθηκε μέ
ψηφιδωτά α π ’ τον άμεσο διάδοχο και μα­
θητή του Δουμετίου Α \ τον Δομέτιο τον
Β '. Ή τεχνική κΓ ή μ~ρφή των τελευ­
ταίων τούτων ψηφιδωτών ξεμακραίνουν
πολύ άπ* τήν τεχνική καί τή μ^ρφή των
ψηφιδω τώ ν του ναού Ά λκίσω να, προς τά
όποια όμως συγγενεύουν περισσότερον τά
ψηφιδωτά τής Βασιλικής Α ' (Δουμετύ.ν),
πού κατασκεύασε ό αρχαιότερος Δουμέτιος.
Τ ούτο σημαίνει, δτι ή Ιποχή τού Δ ουμε­
τίου Β' απομακρύνεται πιο πολύ άπό ιήν
έποχή τού Ά λκ ίσ ω να , καί έπειδή κατά τήν
Επιγραφή ό Δουμέτιος Β' είναι διάδοχος
καί μαθητής τού Δουμετίου Α ', ?πεται δτι
καί οί δυο Δουμέτιοι είναι νεώτεροι τ·»ύ
Ά λ κ ίσ ω να κι* επομένως ή Βασιλική των
Δουμετίω ν είναι μεταγενέστερη τής μεγά­
λης Βασιλικής Β '. Προσθέτουμε ακόμα
δτι ό Δουμέτιος Α ' αφιερώνει τέσσε^ες
συνολικά επιγραφές, δπου μέ περίσσια
κομπορρημοσύιη καί στομφώδεις φράσεις
διατυμπανίζει τό γεγονός τής ανέγερσης
τού ναού. (ΑύτοαποκαλεΤται άμώμητος,
περίττυοτος , πανάριοτος , ηεγά&νμος, όλης
πάτρης μέγα φέγγος*!). Ά ν λοιπόν ό Δ ου­
μέτιος Α ' είχε κτίσει καί τή μεγάλη Βασι­
λική Ά λκίσ ω νος, ή τόσο μετριόφρων καί
σχεδόν αφανής επιγραφή, (και τοντο τό
καλόν Δονμετίον) θ ά ήταν πάρα πολύ
παρίξενη.
’Αλλά κι* ή μορφολογία μερικών αρ­
χιτεκτονικών μορφώ ν και τών ψ ηφ ιδω ­
τών τής Βασιλικής Δουμετίου μάς οδη­
γούν στο ίδιο συμπέρασμα. *Έτσι π .χ . μ ε ­
ρικά σχηματοποιημένα ιωνικά κιονόκρανα
τής Βασιλικής αυτής5 είναι μορφές, πού
απαντούν στήν Ιουστινιάνειο εποχή. Οί
σχηματοποιημένες καί σχεδόν άφαρημένες
παραστάσεις τών ψηφιδωτών δαπέδων θυ­
μίζουν επίσης τήν σύνθεση τών ψηφιδω ­
τών τού β καί 7 αίώνα τής Παλαιστίνης
καί Ύ πβριορδανίας (δμοια περίπου σύν-
€ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΕΖΤΙΑι
θνση στο δρος Ν e b ο, δπου ή γη με& |.,
τρα ροϊδιάς, αχλαδιάς καί μηλιάς χρονώ- /’
γεΐται στά 597 μ .Χ .)· ’Αξίζει νά δώσαυρι '
μιά ευρύτερη περίληψη τών κυριωτίοβι '
παρατηρήσεων τού Κ. γιά τά ψηφιία#|
τής Βασιλικής Δουμετίου®, ^
Γενικά διαπιστώνει άπ τήν άναλ«β Λ
μελέτη καί σύγκριση τών ψηφιδωτών
τών, δτι τά σύγχρονα ψηφιδωτά τής ίΐ τ.
ρίος καί Παλαιστίνής χρησιμέυσαν ώςίί;
τύπο γιά τά ψηφιδωτά μας, α π ’ τά Ml·'·
καί κατάγονται. "Ομοια περίπου σέ
τα καί σέ σύνθεση είναι τά ψηφιδωτά^
’Αντιόχειας (4ος καί 5ος μ X. α ί ). *Α^
στά ψηφιδωτά τής Νικ. υπάρχει μιά<(4^
ρή άντιρρεαλιστική τάση, πού δέν έξηίμ
ται μόνον άπ’ τά ψηφιδωτά τής
δπου τά θέματα καί ή σύνθεση είναι ί*
τασκευασμένα σέ πραγματικό τοπίο χαΐ^
πραγματική υπόσταση. Κάποια συγχεχ(
μένη ρωμαϊκή παράδοση εχει διεισδι
στή Νικόπολη, στά πουλιά π .χ., πού
τούν άνάμεσα απ’ τά δέντρα (τέτοιες πο; *
στάσεις βρίσκονται σέ ρωμ. ανάγλυφα)}
διακοσμητικά στοιχεία, δπως ό μαίανδ|
ό άστράγαλος, τά πουλιά μέσα σέ σνμ
κόμενους κύκλους, έχουν τά παλαιό §
παραδείγματα σέ κλασσικά ρωμ. μωα
τής ’Αντιόχειας. Οί σκηνές αλιείας, ή
φόρος τού ωκεανού μέ τά ψάρια >
στοιχεία, πού απαιτούν επίσης στά Μ
δωτά τής Βορ. ’Αφρικής. Α κόμα *1
επίδραση τής μεταλλοτεχνίας είναι αΐ^
τή στις σκηνές θήρσς, μέ τον ψαρά :ή}
σμένο στο βράχο. "Ενα μάλιστα αγγείο γ
Βρυξέλλες ρωμ. χρόνων έχει δμοια1
αλιείας καί πρέπει \α θεώρηση, δτι
έρχεται άπ* τον ίδιο κύκλο τέχνη;,
που καί τά ψηφιδωτά ιής Νικόπολης .
’Αρχαϊκή είναι ή παράσταση
σμου στά ψηφιδωτά τής Βααλική; ?r
ωκεανός παρισιάνεται σά μέγ«<; πο' ή
πού περιβάλλει τήν ορθογώνια Ιδί#
σύμφωνα μέ τήν 'Ομηρική αντίληψ ή
τά τον "Ομηρο ή γή είναι μεγάλος ,*■
πού τον περιβάλλει ο ’Ωκεανός— πο*^
Ά ν καί οί ’Ομηρικές περί τής ·,1■
ξασίες είχαν υποχωρήσει στήν ακριβά
καί επιστημονικώτερη περί σφαιρική
τής γής Αντίληψη τών νεωτέρων
nilPOTltCH ΕΪΤΙΑ »
ΐτών (Ε ρατοσθένης Π οσειδώ νιο;,
τρ3ων), δμως ot λαϊκές πεποιθήσεις και
I μαιοι, έλάχιστα θεωρητικοί κι* άδιά-
σέ τέτοια προβλήματα, έκαμαν ν’ά*
3:σουν οι παλαιές για τή γη ποιητικές
;ι;ψεις. Τις δοξασίες αυτές από κο·
οτική αντίληψη τής εποχής τις παρα­
λίαν κι* οί χριστιανοί συγγραφείς, α π ’
πέρασαν στις εικαστικές τέχνες. Έ τσ ι
ι3εση τής γής στα ψηφιδωτά του Δου-
ΰ άπηχούν τις ποιητικές καί λαϊκές
αιγονιχές αντιλήψεις τή; περιόδου,
ικόμα κι* οι Ιπεξηγηματικέ; έπιγρα
5ν ψηφιδωτών είναι γραμμένες στο
< ώ δακτυλικό εξάμετρο (δες παραπά
οσ. 6), καί, είδικώτερα ή φράση:
' ν(ε)ιει τε και ερπει * είναι στίχος
ιακός (Ίλιάς 17, -447 καί Ό δυσσ .
& ΐ ) Τ.
λλ’ ούτε οί ποιητικές ( Ομηρικές) άν-
·:ις για τή γή ούτε τα διακοσμητικά
1 3 (Ρωμαϊκά καί Σνριακά) είναι τά
. μοιχεία ατή σύνθεση των ψηφιδωτών.
;. e i t u i σ’ αυτά ώ; βάση ναι πλαίσιο
ι-ρη'η χαρτογραφία περί του κόσμου,
άγονός άλλωστε, δτι δ καλλιτέχνης
οηφιδωτών μας άπόφυγε τή σνμβο-
··. τήν προσωποποιημένη παράσταση
ρσμ'υ (στήν αρχαιότητα δ ωκεανός,·
' ή σελήνη, δ ήλιος κλπ· παριστάνον*
Ί»μβ·>λικά μέ άνθρώπινες μορφές) καί
; .αησε τήν «έπιστημονική* καί θεωρη-
,ίνάληψ ) π^ρί τής γής, ένι^χυει τήν
η αύιή, τής επίδρασης δηλ. σ ιή γενική
},ση τον|σύγχρονου γειογραφικού χάρτη,
τούς γιωστούς μεσαιωνικούς χάρτες,
ιείκονίζεται συνήθως τετραγωνική καί
ιανδς δεν περιβ ίλλει δλη τή .γή. Καμ-
i)0Q0 δμω:, δταν ή γή έχει τό κυκλικό
1ii, ό ωκεανός ιήν περικλείνει από παν*
IΠερίβλημα τετράγωνου ωκεανού πα-
μόνον δ χάρτη: τού Θωμά *Ιν-
"Ιιλεύστου. Στά ψηφιδωτά δμω; τής Ν .
'Αλιτέχνης άπόφυγε νά τοποθετήσει
Επιστημονικές» (γεωγραφικές) λεπτό*
^ ΐΕς, τούς τοπιογραφικού; δηλ. χαρα*
Ες ενός τόπου, στοιχεία άπρόσφορα γιά
..καλλιτεχνική πΰν.νωση τής σύνθιϋής
' χαΐ προτίμησε νά παρεμβάλει otot-
ανμφωνα με τις αίσθητικές τον προ­
79?
τιμήσεις. Ή ύβρίδιος αυτή φύση των ψη*
φιδωτών τής Ν. έξηγεΐται, άν λάβουμε
ύπ5 όψη μας, δτι ή παράσταση τού γήϊνου
κόσμου στά ψηφιδωτά μας είναι έλεΰθερη
σύνθεση τού καλλιτέχνη, πού έχει γιά βάση
τήν σύ/χρονη χαρτογραφία, τήν δποία επε­
ξεργάζεται καί τήν προσαρμόζει στή διάκο-
σμητι ή του πρόθεση. Παρ* δλα αυτά ή χ»ή·
ση τού γεωγραφικού χάρτη είναι τόσο γένι-
κήναί δειλή, πού ή παράσταση τής γής εδώ
μοιάζει περισσότερο μέ στενογραφία ή πε­
ρίληψη τού κόσμου, στον δποϊο, παρά τον
πομπώδη τόνο τής ψηφιδωτής επιγραφής
δες παραπάνω ύποσ. G), ελάχιστοι τοπίο-
γραφικοί.χαρακτήρες απεικονίζονται0.
Καθώς μπαίνουμε στό ψηφιδωτό τού
βορ. παστοφορίου (τό παστοφόριο τούτο
αργότερα θά αντικαταστήσει ή Π ρόθεση
τού Ιερ ο ύ ) έχουμε τήν άμυδρή εντύπωση,
δτι διατρέχουμε δλη τή γή. "Ανωθέ μας
ή οροφή, θά'ήταν τό αντίστοιχο τής γης»
δ ουρανός. Διαπλέουμε τον ωκεανό καί
φτάνουμε στό κέντρο τής γής. Α λ λ ά τόσο
οί πολύ διαφορετικές άντιλήψεις μας σή­
μερα γιά ΐή γή, δσο καί οί συμβαιικές
λεπτομέρειες τών ψηφιδωτών, δημιουργούν
Ισχνή τήν έντύπωση αυτή. Ε ίναι φανερό
έπομένως οτι σ:ά ψηφιδωτά τής Ν . δέν
υπάρχει έννοια θρησκευτική, δπως πίστε­
ψαν ά/.λοι. *Η λειτουργία των είναι άπλή,
ή. έξίσωση τού πατώματος μέ τή γή , γιά
γιά τήν δποία απερίφραστα μας μιλεί
κΐ* ή έπίγραφή (είκ. 1).
Στό νότιο παστοφόριο (άρ/ότερα άνη*
στοίχε! μέ τό Διακονικό) υπάρχει ή ’ίδια
γενική σύνθεση τής γής, αλλά μέ καινούρ­
για σκηνικά. Ή Θήρα τών άγριμιώ ν μέσα
σέ μεγάλους κύκλους άπό κληματίδες άνη*
καθιστά τούς συμπλεκόμενους κύκλους μέ
τ ϊ πουλιά παί τό διακοσμητικό πλαίσιο τού
βορ. δαπ> δον(είκ. θ). Στό κέντρο τών ψηφι­
δωτών, οπού ή παράσταση πάλι τής γής,
είκονίζονται τώρα δυό μονάχα έπίσημες
μορφές μέ στρατιωτική στολή, συνοδευύ*
μενες άπό κυνηγετικά σκυλιά. Ποιές ήταν
οί μορφές αυτές θά μάς τό έξηγούσβ
ή φθαρμένη επιγραφή τής πινακίδας, πού
μέ xtfrtoiα Αδεξιότητα κρατούν στά χέρια
του; οί μορφές»
 \ [■>:
ΆναλΟ'/εή βκηνες θηραξ βρίσκουμε ίπ ί-
(της στα ψηφιδωτά τής ’Αντιόχειας και
Παλμύρας στόν 6ο καί στις αρχές του 7ου
μ .Χ . αιώνα. Έ δ ώ όμως τό θέμα αυτό έχει
μεγαλύτερο εύρος παρά τούς συμπλεκόμε­
νους κύκλους μέ τά πουλιά στο βορ. παστο-
φόριο. Κατά tov K itz . ό καλλιτέχνης θ ά
ήθελε ίσως μ ’ αυτό νά δώσει μεγαλύτερη
σπουδαιότητα άπό μιά απλή διακοσμητική
λειτουργία (δές παρακάτω).
Κάτι πού μάς κάνει εντύπωση έδώ
είνα ι χ άγρια θηρία, πού δεν παριστάνον-
ται μ # ολόκληρο τό σώμα τους, αλλά μέ
τό πρόσθιο μισό. Σ ’ ανάλογες παραστά­
σεις ρωμαϊκών άνάγλυφων καί μωσαϊκών
τό οπ ίσθιο μέρος τών ζφω ν κρύβεται συ­
χνά κάτω απ' τά πυκνά φυλλο>ματα τού
κυκλικού πλαισίου, κυρίως δταν τό πλαί­
σιο είναι ή άκανθος. "Οταν όμως οί κλά­
δοι είναι κληματίδες, όπως έδώ, τότε τά
σιοματα τών ζίόων παριστάνονται ολόκλη­
ρα. Φαίνεται λοιπόν, δτι ό τεχνίτης ιής
Ν . είχε φέρει μαζί του έτοιμα μοτίβα,
άντιγραμμένα, στά όποια τό πυκνό φύλλω­
μα τής άκάνθου έκρυβε τό μισό σώμα τών
ζοτων, αναγκάστηκε δμως στο ίερό χώρο
τής Βασιλικής «Δουμετίου» νά τό προσαρ­
μόσει σέ πλαίσιο άπό κληματίδες γιά λ ό ­
γους ίσως θρησκευτικούς. Γ ιά τό λόγο αυτό
οί κληματίδες τών ψηφιδωτών μας μοιά­
ζουν μέ ταινίες λείες καί έπίπεδες, στις
όποιες «καρφώθηκαν» οί μίσχοι τών φύλ­
λων άμπέλου μέ κάποια άδεξιότητα. Έ τ σ ι,
δν καί οί κλάδοι τών κύκλων είναι λεπτοί
καί τά φύλλα άραιά, παράδοξα τά σώμα­
τα τών θηρίω ν, ένψ δεν καλύπτονται άπ*
τό φύλλωμα, είναι μισά (είκ. 3).
"Εχουμε κι* έδώ λοιπόν περίπτωση έκ·
λεκτισμού, σύνθεση καί συμβιβασμό δυό
ξεχωριστών θεμάτω ν, πού πάρθηκαν άπό
παλαιότερα πρότυπα, πράγμα πού διαπι­
στώθηκε καί στό άλλο ψηφιδωτό, στή σ υ ν
θέση τού χάρτη τής γής.
'Ά λλο έπίσης έντυπωσιακό στοιχείο
στό ψηφιδωτό αύτό είναι ή πλήρης σχε·
δον γυμνότητα τών κυνηγών καί ψαράδων.
Οί γυμνές μορφές δέν είναι ξένες σέ ήμι-
μυθολογικά κι* είδυλλιακά κυνηγετικά θέ·
ματα τών προηγούμενων αίώνων. Α λ λ ά
;ί στήν έπο^ή σύτή καί σίήν ιίδική π«ρ£·
ί
[Η ΐίύ#η τιΚ Η ΐ ϊ ί
πτώση tov χριστιανικού ναού είναι ftj ί
χεια ξένα. Φαίνεται, δτι κι’ εδώ δ κά) ί
τέχνης επηρεάστηκε άπό τούς έρωτιδε^!
νηγούς τών ελληνιστικών καί ροψαϊκδφ ,
ραστάσεις καί τών φρέσκων τής Πομτφ ;
Χαρακτηριστική είναι ή σκηνή ιήω ί
ρας τού πετεινού. Σ ’ αυτή τό πτηνό^, j
νεται νά έπιτίθεται κατά τ ο ύ ... κυν# ί
'Ασφαλώς ή σκηνή πάρθηκε άπό duexfe r
μαχίες, θέμα καί σπόρ πολύ εύνοσ£
παλαιότερα. Στή ρωμαϊκή περίοδοί I
θήρα αυτή μπαίνουν καί έρωτιδείς.
επειδή οί σκηνές αυτές αποτελούσαν^ ’
θεατρικό στοιχείο, ακολουθεί τό στ \
ρασμα, δτι τό ψηφιδωτό τούτο ύπο?^,
νει μάλλον θεατρική παράσταση παράΐ,
γματική θήρα. - [
ΣτΙς σκηνές κυνηγιού τών παλαιόιί
συνθέσεων εϊκονιζεται συχνά κεντρική
φή, πού παριστάνει θεό ή ήρωα. Οί
μας δυό κεντρικές μορφές θυμίζουν
άνάλογες παραστάσεις θήρας μέ κεν
μορφές τούς Διοσκούρους, τις »
πιθ ανώτατα ό τεχνίτης τών ψηφιί
πήρε ώς πρότυπον. (’Ασφαλώς κι*«
μορφές τού κέντρου έχουν νά κα'νουν ,
νηγούς : σκυλιά, Κυνηγετική στολή,,
‘Η σκηνή δμως είναι μοναδική. It
στιανικά κτήρια υπάρχουν βέβαιο-
ρευτικές σκηνές, άλλα τοποθετημέ' |
δευτερεύουσα μοίρα ή κι* ώς τυχαΙ>»|·
κοσμητικά στοιχεία.
Είναι πολύ φυσικό κι* έδώ ή παι1^
αύτή ν* άποτελει τό συμπληρωματικά
στοίχο τού βορ. παστοφορίου καί &
μαζί, νά άπεικονίζουν καί νά atrt
ποιούν τόν κόσμο τής ψηφιδωτής Μ
φής. Ή θήρα είναι κι’ αύτή συ*^
«βιογραφική* παράσταση τού
'Ίσως δηλ. οί θηρευτικές άσχολίες **
τελούν τήν έπιτομή τής άνθρώπινη^
λ(ας. Καί τά δύο δάπεδα μαζί συρ$
νουν έτσι τό κοσμογονικό σχήμα.
Παράλληλα δμως ό συγγραφή
μελέτης δέν άποκλείει γιά τό νότιοί*
φόριο καί τή συμβολική παράστθ
ποιας ίδέαςι
Στήν πρώιμη χριστιανική φ^δ#
t6 κακό, τά πάθη, δ Odvato? βίκο#'*
μέ θηρ(α4 Ά γώ νβ ς ήρώων στήν
 X kmm

Elx. 1.—*T6 χ4ν:ρ’.χό τμ^μα ίο 5 παα:οφορίου μέ τή γή χαΐ τήν

ύπομνημαοτιχή έπ'.γραίρή.

EU, 2.'-**Τ(λήμι ψηφι&οΐι&δ dAreidbu μέ οχ^νή άπ* τόν ώχ**ν4*

If '* * ^ > * * 4 * * »»^ι1·ΐ ιΐ ι τ Γ·« ■»—' jun ι | „ rf^-T^^-r-r-i^-r^T-'-^rii-i-ryr ιr’liifcfiWWnTaif' 7iiffrftnT<*fflireiiH* nmmir-
βολίζουν toV ήθικδν άγώνοί Κδιτά Τού κα­
κού. Kar* αναλογία μάλιστα μέ παρόμοιες
συνθέσεις στήν ’Α ντιόχεια, οί δυο κεντρι­
κές μορφές μπορεί νά συμβολίζουν τούς
νικητές του ηθικού αγώνα. "Ωστε, αν ot
μορφές τούτες δέν είναι σύμβολα ηθικής
νίκης στον αγώνα του βίου, μπορεί κα'ι νά
συμβολίζουν τή θέση τους στόν παράδεισο
παρά στη γή. Ε ίνα ι πιθανό γ ι’ αυτό, δτι
στο νοτ. ψηφιδωτό έχουμε συμβολικό χάρτη
τού παραδείσου μάλλον παρά του κόσμου.
Σ ’ αυτή την άποψη συντείνει και ή γυμνό­
τητα τών μορφών, ομοια μέ των έρωτι-
δέων, πού μπορεί νά συμβολίζει τον πα­
ράδεισο. I V αυτό ακόμα τις γυμνές αυτές
μορφές δ καλλιτέχνης περιέκλεισε σέ μεγά­
λους κύκλους άπό κλάδους αμπέλου, σύμ­
βολο τής νέας ζωής καί τής αθανασίας.
’ Ισως ακόμα και τό δέντρο, πού τόσο πε­
ρίεργα βρίσκεται ανάμεσα στις δυο κεντρι­
κές μορφές, νά συμβολίζει τή νέα ζωή και
τήν αθανασία. Π ιθανώ ς ακόμα οί δυο
μορφές νά έικονίζουν τον Έ ν ώ χ κα'ι
τον Έ λ ι σ σ α ΐ ο τής 'Ιεράς Βίβλου,
τούς πρώτους καί περιφημότερους κατοί­
κους τού παραδείσου, μετά τήν πτώση τών
πρωτοπλάστων. Ε ίναι οί μόνοι, πού δέ
γνώρισαν τό θάνατο. Στά χριστιανικά
μάλιστα κείμενα προηγείται ήδη ή φιλολο­
γική παράσταση τών προφητών ώς νικη­
τών (g e m in i victores), πού διαστέλλονται
άπό τούς πρωτόπλαστους, τούς g e m in o s
v ic to s , τούς ήττημένους δηλαδή. "Υστερα
ό παράδεισος είναι συμπληρωματικό τμήμα
κατά τήν χριστιανική άντίληψη τού φ υσι­
κού κόσμου, άπαραίτητο σχεδόν στοιχείο
τού χριστιανικού χάρτη τού κόσμου. Σέ τέ­
τοιους χριστιανικούς χάρτες δ παράδεισος
«εμψυχώνεται» άπό άνθρώ πινες μορφές,
συνήθω ς τον Ά δ ά μ καί τήν Εΰα, πού ται-
ρειάζει δμως πιό πολύ σέ Ιστορικούς χάρτες.
Συνοπτικά μπορούμε νά πούμε, δτι τά
ψηφιδοπά τής Ν., τά σπουδαιότερα στή
Βαλκανική Χερσόννησο στο είδος ‘τους;
άποτελοΰν τήν μετάβαση^δπ* χά ρεαλιστικά
θέματα τής ’Αντιόχειας (4ος μ»Χ. αίώνας),
0τήν αφαίρεση καί στδ αυστηρό σχέδιο
τών ψηφιδωτών τής βΥπεριορδαν(ας (7ος
μ.Χ. αιώ ν.). λειτουργία αύίή β
λεΐται μεταξύ τού 4ου — 7ου μ.Χ. αί
Ή γενική σύνθεση καί τά επί μέρους ffi *
χεια έχουν τά πρότυπά των σίά ψ ηφ ιί η
τής Συρίας, τής Παλαιστίνης, τής Βό8;;?
'Αφρικής καί στά αρχαιότερα, τά ελί)7ί
στικά καί ρωμαϊκά μωσαϊκά κι’ άνάγ>| ια
’Ακόμα κι' ή επίδραση τής μεταλλοτεΐί d
δέ φαίνεται νά λείπει. Πρόκειται πει
γου «εκλεκτισμού», πού διαλέγει δηϊΐπ
συνθέτει τά διάφορα στοιχεία σέ μιά$Γ.
τρική Ιδέα. Οί χαρακτήρες αυτοί άπαψι;
καί σ9 άλλα έργα τού 6ου αιώνα καί ή ι( Λ
αυτή συμπίπτει μέ τήν εποχή τού Ί φ ;
νιανού καί τών διαδόχων του. "jar
’Αλλά καί τά θέματα καί τά διάκο) (
τικά στοιχεία τών ψηφιδωτών συνθέτϊ. -
έτσι, ώστε νά επιτυγχάνεται ενιαία μία
οργανικής υφής, ενώ ή παράσταση τονν/
γραφικού καί κοσμογονικού σχήματος^;
κτά περιγραφική . ευκρίνεια. ΠροσλιΕν
νουν Ιδιαίτερο ενδιαφέρον κ ι’ εύρύτει τ.
νοια, όταν κρίνοντάι στο φώς τής εξ
τού θέματος καί τού ρυθμού κάτι V
πρώϊμη βυζαντινή διακοσμητική τέχν|ν
δαπέδων.
*
Ά ν έπιμείναμέ περισσότερο στις
τηρήσεις τού συγγραφέα, αυτό έγινε»
είναι σημαντικές καί κατά τό πλεϊστο |
Καθορίζει όριστικά τήν αμφισβητώ
χρονολογία τών δύο Βασιλικών μέ <Μ
βάση Ιξωτερικών κι’ εσωτερικών (μΐ
λογικών) κριτηρίων. Ή μορφολογι ν
λέτη μερικών αρχιτεκτονικών στοιχεΜ
τών ψηφιδωτών τής Βασιλικής δέν 4
καμμιά άμφιβολία, δτι ή Ικκλησί f
Δουμ. χτίσθηκε κατά τον προχω^
6ο αϊώνα.
Μπορεί νά πει κανένας, δή
τού Κ i t ζ ί η g e f άξιολογεί μ* δί *
αντικειμενικότητα καί τήν πολν*ν
έρευνα τά ψηφιδωτά τής Βασιλιχ*
αύστηρά άντικει μενικές παρατηρήί ν
πείθουν. Περιωρίστηκε φυσικά σ τ τ :
κειμενική άνάλυση t<Sv ψηφιδωτώ**-
θ' αυτό πέτυχε άπόλυτα— κι’ άπόφ **
εύρύτερη μορφολογική άνάλυση χι’ ^·.4
ρα τό θέμα τών χρωμάτων τών ψ η φ ^
Είναι φανερό δτι ή μελέτη τού Κ* 4*
 ilPftTIKH
%* E lflA *
ί·; τις ύπάρχουσες φυτογραφίες, (δεν
•ηώ νά θυμηθώ αν αναφέρει ό συγγρα-
" σε υποσημείωση κατά πόσο γνώ-
ix του φυσικοί’ τα ψηφιδωτά), κι’αύτό
:^λεΐ κάποιο μειονέκτημα. Καλύτερες
ιϊ*γραφίες (αν καί σήμερα τά ψηφιδωτά
Γ-ιατηοοΰνται οπω; δταν πρωτοβρέθη·
οκαί μερικές άπ* αυτές έγχρωμες καί
•απάντων ανάπτυξη του θέματος από
άποψη των χρωμάτων, θάκαναν τή
ΐη πλουσιώτερη. Έ π ί πλέον ή καλο­
ύμενη μελέτη στην εξαίρετη σειρά
άκδόσεων D um barton O aks Papers,
ΊντΑητική; βιβλιογραφική ενημέρωση,
σστική συσχέτιση των ψηφιδωτών μέ
'i άλλων περιοχών, κάνει τή μελέτη
*’Ι. πολύ ενδιαφέρουσα.
|ά πρόσθετα μόνο μερικές άντιρρή-
?(ΐου, ώς προς τήν συμβολική έρμη-
ιί;οΰ νοτ· παστοφορίου :
}βνω στο βόρειο δάπεδο, εκτός απ’ τά
Λ·άνα δντα (δέντρα, χλόη), μονάχα που-
^οντανεΰουν τή φΰση, στο νότιο δά·
έάντίθετα μονάχα χερσαία ζώα κι*ό άν·
;ιος μέ τις βιωτικές του ασχολίες συμ-
ίύνουν τό τοπίο. Στο πρώτο παριστά·
■.μόνον ό φτερωτός κόσμος, πού πετά
•Μειει), χωρίς κανένα τετράποδο, κι*άν·
h στο δεύτερο κανένα πουλί (εκτός
ί|τόν πετεινό) δεν ποικίλλει τό τοπίο,
•Αποκλειστικά ό χερσαίος κόσμος, πού
ι ( = βαδίζει).
V ακόμα, ενώ στο βορ. παστοφόριο
Γιζεται ή γη μέ τον «άλογο» κόσμο ώς
ιατέσ^ερο στοιχείο, αντίθετα στο νότ.
(Φιστικά σχεδόν ή γη κατέχεται άπό
Μ>γικό» στοιχείο, τον άνθρωπο δηλ.
;1ς ασχολίες του.
Λναι πιθανώτ^ρο έπομένως, δτι οί π(-
\ τών δαπέδων υπομνηματίζουν ιίκο·
1 άφικά τήν Ιννοια της έπιγραφής ί
ρπε ι ς. έ-δ ώ ·. . . κ α I τ ή γ ή,
■jm τά ζ φ α γ ύ ρ ω τ η ς , κ ι* δ σ α
ίούν κ ι*- δ σ α σέρνονται
|ί ν ω σ τ ή γ η , Στό βορ. δάπεδο
; | ύρο) τής γης ζώα είναι τά πουλιά
|ι σιούς κυκλίσκους, καί στό νότ. είναι
Κράποδα κι* δ Ά τθ ρ ω π ο ς στις βιωτι-
μέριμνες, για τόν οποίο παρατώ*
{nlHt f| εύρύΐερη ζώνη παραστάσβιαν»
Γιά τους λόγους τούτους δέ θάπρεΛε ϊσ ω ς
νά δοθή ιδιαίτερη, συμβολική έννοια κομ?
σιό νότιο παστοφόριο, δπως ούτε στό βο-:
ρεινό. ’Ά λλωστε, άν τά άγρια θηρία στή.
Χριστιανική συμβολική γλώσσα συμβολί·."
ζουν τήν έννοια τού κακού, οί δορκάδες
καί τά ελάφια, πού παριστάνονται εκεί, δέ
μπορούν νάχουν ανάλογη έννοια.
Τέλος ή επιγραφή τού βορ. παστοφο­
ρίου (βλ. ύποσημ. 0), πού, δπως είπαμε,
υπομνηματίζεται μέ τις δυο ψηφιδωτές
συνθέσεις τών παστοφορίω ν, δεν κάνει
καμμιά απολύτως υποδήλωση παραδεί­
σου. Ά ν είναι έτσι, τότε κι* οί κεντρι­
κές μορφές εδώ έχουν κοσμική σημα­
σία. Ά λ λ α φυσικά ή σημασία τους σά
παρεμένει άδηλη, αφού ή ενεπίγραφη π ι­
νακίδα, πού βαστούσαν οί μορφές, εχει
καταστραφή.
ΣΩΤ. I. ΔΑΚΑΡΗΣ
Σ ημειώ σεις
1. Πρακτ. Άρχαιολ. Έταιρ. 1916 —1918
καί Άρχαιολ. έφημ. 1916, 1917 καί 1918.
2. Άρχ. έφημ. 1929 σελ. *201, 1 καί 207.
3. Ήπειρ. Χρον. 1928, τόμ. Γ ' σελ. 153
(Π. Φ ο υ ρ ί κ η ς).
4. Ήπειρ. Χρον. ενθ* άν. σελ. 152. 1 (Π·
Φ ο υ ρ ί κ η ς; καί Άρχ. Έφημ. 1918 σ. 28
κ. έξ. (Άντ. Χατζής).
5. Άρχ. Έφημ. 1918. σελ. 88, είκ. 6 και
πρακτικά 1914, σελ. 236 είκ. 9β καί δ (Ά λ.
Φιλαδελφεύς).
6. 'Εδώ γίνεται κυρίως λόγος για τά δυό
ορθογώνια ψηφιδωτά δάπεδα τών παστοφορίων,
πού αργότερα θά μετατραπούν σε Πρόθεση καί
Διακονικό. Στό βορ. παστοφόριο (είκ. 1), στό
κέντρο παριστάνεται μέσα σ' όρθογώνιο πλαίσιο
καί μέ σχηματική σμικρογραφία ή γή μέ δυσα*
νάλογα σέ μέγεθος δέντρα (κυπαρίσσια, άχλαδιές,
μηλιά καί ροϊδιά), στα όποια περιτριγυρίζουν ή
έμφωλεύουν πουλιά. Στό έδαφος άλλα μεγάλα
πουλιά, χήνες, φαίνεται νά βόσκουν στή σχηματι·
κά δηλωμένη χλόη. Τή γή περιβάλλει μεγαλύ·
τερο ορθογώνιο πλαίσιο άπό συμπλεκόμενους
κυκλίσκους μέ πουλιά. Τούτο πάλι ένα εύρυ
καί. ορθογώνιο υδάτινο πλαίσιο, ό Ωκεανός,
δπου* λογής- λογής ψάρια πολύχρωμα καί θα*
λάσσιοι όργανισμοι (οχταπόδια, σηπιέ^, ναυτί*
λοι) αναδεύονται μέ τά κύματα τοθ ωκεανού,
είτε θηρεύουν τήν τροφή τους είτε θηρεύονται
απ’ τούς ψαράδες (elx. 2). Φεολιές ύδρόβιων
πουλιών, πού έπωάζουν στις φωλιές τά αύγά τουί
καί πουλιά θαλασσινά, πού άναζηιούν τήντροφη
τους, συμπληρώνουν τό ζωικό κόσμο τού ύγρού
στοιχείου*
 Στό νότιο παστοφόριο εικονίζεται πάλι τό
ίδιο σκηνικό, άλλ' εδώ oi Ανθρώπινες ^ μορφές
καί τά ζώα παίζουν τό μεγαλύτερο ρόλο. Τό
κέντρο, όπου δηλώνεται ή γη, κατέχουν δυό
Ιπίσημες μορφές μέ στρατιωτική (κυνηγετική)
στολή, συνοδευόμενοι άπό κυνηγετικά^ σκυλιά,
και κρατούν μια πινακίδα τής όποιας ή ψηφι­
δωτή επιγραφή είναι σήμερα καταστραμμένη.
Τό γύρω—γύρω πλαίσιο των κυκλίσκων μέ τά
πουλιά τού Βορείου παστοφορίου, αντικαθι­
στούν τώρα μεγάλοι κύκλοι άπό κληματίδες,
όπου θηρευτές τρυπούν μέ τις λόγχες τους αγρί­
μια καί θηρία τού δάσους (είκ. 3).Τό εξωτερικό
πλαίσιο, ό ’Ωκεανός έχει περίπου τήν ίδια μορ­
φή, όπως καί στό άλλο παστοφόριο. Κι* εδώ
ψαράδες σχεδόν γυμνοί καμακώνουν τά ψάρια
ή σέρνουν τά δίχτυα τους προς τή στεριά. Μιά
ψηφιδωτή έπιγραφή στό πρώτο, τό βορεινό δά
πεδο, σέ ομηρικό δαχτυλικό εξάμετρο, εξηγεί τό
θέμα των δύο παραστάσεων :
ψ’Ωκβανόν'πεΙρίφαντΙον άπ[ε]ίριτον ΙνΘα δέδορκας
γαΐαν μέσσον βχοντα σοφοίς Ινδάλμασι τέχνης,
πάντα πέριξ φορέουσαν οσ[α] πν[β]ίβι τε καί έρπει.
Δοομετίον κτέανον [μ]εγαθύμου άρχιβρήος.
Είκ. 5.—Σκηνή Θήρας
(^Β λέπεις εδώ τον περίφαντο κι* άπέρ
ωκεανό, πού περιβάλλει όλοτρόγυρα τή γη
γα φειαγμένα μέ σοφή δουλειά—καί τή
μ* ολα τά όντα, όσα πετούν κι* όσα σερ
απάνω στή γη. Είναι έργο τού Δουμετίου,
μεγαλόψυχου αρχιερέα). i A/
7. Τέτοιες ποιητικές έπιγραφές είναι χ|
κτηριστικές στά μωσαϊκά τού 6ου μ.Χ. αΐ
της Συρίας, της Παλαιστίνης καί Ύπεριο)
νίας.
8. Προσωποίηση ανάλογη τού *Ωκεί
βρίσκουμε στό μωσαϊκό δάπεδο τού Μητροτ ^
τικού μεγάρου, πού βρίσκεται αμέσως δ\)θ
τής Βασιλικής πρβλ. έπίσης Βασιλική Bcrr
χωρίου Μακεδονικ. 1910, (*Α ν δ ρ. Ζ υ γ
π ο υ λ ο ς).
9. Τά ψηφιδωτά έπίσης τής Μ a d a .’.α·
τής ίδιας περιόδου καί τής αύτής Σχολής, I
πολλά κοινά σημεία μέ τήν χαρτογραφία, 31,
έκεΐ ή προσπάθεια γιά τή χρήση τού χάρτ
φράζεται τολμηρότερα καί σ* ευρύτερη κλί} *
v$l(eu fiMttqptpfov
 ,ΑΛΑΜΑΓΚΑ
I ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ Α. ΦΙΛΙΟΥ*
: γ #
! ί ο αρχικό χειρόγραφο, εσωτερικών δ1'
? τεων 0 ,2 0 X 0 ,3 0 του μ ., είναι πιθα"
ι απαρτιζόταν από πέντε δέσμες, δέκα
ιν φύλλων ή καθεμιά, συνολικά δηλ.
ί διακόσιες σελίδες’ ή δεύτερη π.χ. δέ*
σώζεται ακέραιη* στις υπόλοιπες δέ,
ινται κατάδηλα τα ίχνη καί τά ύπολ*
Ι τα αποκομμένων φύλλων, περιστατι
*ico τό οποίο μπορούμε να συμπερά-
j, ότι καί οί άλλες δέσμες, έπρεπε άρ·
•να απαρτιζόταν από Ισάριθμα φύλλα.
.*επίσης πιθανότατο, δτι τό όλο χει-
ιφο, ήταν αρχικά σταχωμένο’ ύπάρ*
■ακόμα ύπόλλείματα τής στάχωσής
1:!Κάτου από τις προϋποθέσεις αυτές,
χαίρουμε τήν κάθε αρχική δέσμη του
ιγραφου ώς εξής :
η δέσμη · 16 σελ. αποκομμένες, 1 άγ·
- ; ί , 7 γραμμένες, 16 σχισμένες.
|η δέσμη,: 13 σελ. γραμμένες, Ιάγρα*
16 γραμμένες.
η δέσμη : 11 σελ. γραμμένες, 2 άγρα·
’ δ γραμμένες, 4 άποκομμένες, 12 γραμ*
1 άγραφη^ 1 γραμμένη, 4 αποκομ-
J ί· -
ιη δέσμη : 16 σελ. σχισμένες, 22 γραμ*,
2 άποκομμένες,
)η δέσμη : 2 σελ, άποκομμένες, 18
Ημένες, 2 σχισμένες.
•Γό χειρόγραφο δηλ,, στη σημερινή
κατάσταση, περιέχει 138 σελίδες, άπό
$δοϊβς, έξ άγραφες καί ot υπόλοιπες
μμένες.
Κατά τήν άναγραφή των έγγραφων
«Οΐέχει, θά χρησιμοποιούμε άρίθμη*
ΡβλΙδων καμωμένη άπάνω στά σήμερα
ίέμτνα φύλλα του,
άπό τό προηγούμενό κ«ί τ Μ ί
ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΖΩΣΙΜΑΔΕΣ
Σελ. 1 άγραφη.
Σελ. 2 — 8 : επιστολές από 3 ’Ιουνίου
καί 10 Σεπτεμβρίου 1843 τής Βασιλικής
’Αλεξίου Φίλιου καί Παρασκευής Κ. Σ ά β ­
βα, καθώς καί τού ’Αλέξιου Φίλιου από 2
Σεπτεμβρίου ϊδ. χρ., προ; Κων)τίνον Π α -
σχάλην1 καί Ί ω ά ννη ν (Α αμπαδάριον) στή
Μόσχα, γιά τά κληρονομικά τής Βασιλικής
καί τής Παρασκευής δικαιώματα άπάνω
στήν περιουσία πού άφησε πεθαίνοντας
ό Ζωσιμά;.
Σελ. 9 : Προσθήκη επιστολής πού
άπηΰθυνε — σέ φύλλα πού δεν υπάρχουν—
ό ’Α Φίλιος προς Κ. Πασχάλην1, καθώς
καί τό τελευταίο τμήμα δμοιας τής Β ασι­
λικής καί Παρασκευής, γιά τό ίδιο δπως
καί πιο πάνω θέμα.
Σελ. 10 : Ε π ισ το λ ή άπό 2 2 — 6 καί
1 0 — 11 — 1843 προς Σ πυρίδω να καί Π α ­
ναγιώτη Παυλή, γιά τήν (άργότερα) Παυ-
λίδειο Σχολή, άπό μέρους Νούσια Φώτου
Χρυσού, Ε π ίτ ρ ο π ο υ τής Ε κκλησίας *Αγ.
Νικολάου Κυπάνων καί *Αν. Ντεβέκοσι
(«διά τού Ροβα κυρατζή»).
' Σελ. 11 : "Ομοια άπό 1 8 - 1 1 - 1 8 4 3
προς τόν ΐδιο είς Βουκουρέστι άπό μέρουδ
*Αλ. Φίλιου, Ε π ίτ ρ ο π ο υ τού αύτού Ναού
γιά τό Ϊδιο θέμα καί γιά άλλα άτομικά του,
Σελ, 12 : "Ομοια άπό 2 2 — ; βρίοθ
1843 τού Ν ούσια Φ, Χρυσού πρός Μ ιχα ν
ήλ ΙΙαραμυθιώτη είς Κορφούς, γιά τδ
ϊδιο θέμα.
1. Άπό τόν καιρό άκόμα «ού ζούΟβ (1840)
δ Νικόλας Ζωσιμας, όγδάντα δυό τώρα χρονών,
είχε σχεδόν ύποκατασταθεΐ στήν διαχείριση τών
άγαθοεργιών του πρόα τά Γιάννινα, από tdv
‘Επίτροπό του στή Μόσχα Κ. ΠαΟχάλη, έξ ά*
πορρήτων φαίνεται καί έμπιστό του, ιίού
αυτός πιό πολύ Εμφανίζεται καί στή μετά τό
θάνατο τον Ζωσιμά άντίοτοιχη Αλληλογραφία, ·

Σελ. 1 3 — 1δ ί Ε π ισ το λ ή άπό 15— 10
βρίου— 1843, πιθανότατα τής Βασιλικής
και Παρασκευής ^ρός τον ’Α θανάσιο Τσα·
κάλόγλου 78για τό θέμ α κληρονομιάς Ζω-
σιμάδων.
**Σελ. 15— 16 : "Ομοια του Ά λ . Φιλιού
προς Κ. Γίασχάλην για τούς μισθούς των
διδασκάλων των Σχολείων Ίω αννίνω ν.
Σελ. 1 7 — 18 : ’Α ντίγραφο Ε π ιτ ρ ο π ι­
κού τού Ε λλη νικ ού στα Γ ιάννινα Π ροξε­
νείου Η π ε ίρ ο υ και ’Αλβανίας, μέ τό όποιο
ό Ά λ ε ξ . Φίλιος διορίζει Ε π ίτ ρ ο π ό του
στη Μόσχα τήν Παρασκευή Γοργόλη, για
τό θέμ α κληρονομιάς Ζωσιμάδων.
Σελ. 1 9 — 21 : Ε πιστολή από 2 6 — 1—
1844 τού Στέργιου Στάμου προς τον Τ ρ ι­
αντάφυλλο Τζίομάκα στή Μόσχα για τό
ϊδιο θέμα. Περιέχει και πληροφορίες για
τή διδασκαλική στο Μέτσοβο κα· τά σχο­
λεία του υπηρεσία τού Γρηγοράσκου Μπα·
λάνου, καθώς και για τά διαχειριστικά
κληροδοτημάτων του.
Σελ. 22 : "Αγραφη.
Σελ, 2 3 — 25 : Ε π ισ το λ ή από 2 6 — 1 —
1844 προς Ί ω ά ννη ν (Ά νδ ρ έα Ά π ο σ το ·
λίου) εις Πάτρας άπό μέρους πιθανότατα
Α . Φιλιού, μέ τήν οποία ζητούσε λεπτο­
μερειακές πληροφορίες σχετικά μέ τήν
κληρονομιά Ν . Ζωσιμά και τή διαθήκη του.
Σελ. 26 : "Ομοια άπό 2 6 — 1 — 1844
πρός ’Α θανάσιο Ιω ά ν ν η Ζούδη(;) σχετι­
κά μέ μια άλλη έπιστολή πού τού είχε
σταλή τελικά στήν Πάτρα.
Σελ. 2 7 — 29 : Ε πισ τολή άπό 2 6 - 1 —
1844 πρός^ κυρία Χρυσή (άνεψιά Κ. Πα-
σχάλη)7~γιά τά θέματα κληρονομίας Ζω·
σιμά.
Σελ. 8 0 — 31 : ‘Ό μ ο ια άπό φ Φεβρ.
1844 π&ός Ίω άννην, γιά ίό ϊδιο θέμα.
Σελ, 8 2 — 33 t 'Ό μοια Ά . Φιλιού πρός
Κ, Π αάχάλην γιά τό ϊδιο θέμα, καθώς
καί γιά τούς δασκάλους των Γ ιαννίνω ν,
Σελ. 8 3 - 3 4 : "Ομοια άπό 15-2*1844
πρός νεοδιορισθέντας συναντιπρόσωπους*
3. Πιθανότατα 6 φιλικός Τσακάλωψ,
γιός
toO ‘I, Τσακάλονλου4καί ot δυο αύιές ξενικές
(**όγλου, Τουρκικά, —ώφ, ρωσσικά), καταλήξεις,
σημαίνουν, άμεση καταγωγή άπό.., ό γυιός τού..
8, 'Αντ. Κομιτζσπουλο, Μιχ* Μποσταντζό-
^λον»| Τ^ιαντάφ, Κρίτξσ,
:H hfi>frnkH
γιά τή διαχείριση των Ε λ εώ ν Ζωσιμά© Γ!
Σελ. 34 : "Ομοια δπό 3 - 1 1 - f '
τού 9Α. Φίλιου («λάτρη και φίλου») i
I. Κωλέττην στο Παρίσι4.
’£
Σελ. 3 5 — 37 : πιθανότανα πρός
Μ
τριάρχη Κων)πόλεως άπό 1 5 — 2 — 1
κ·
άπό μέρους 9Α. Φίλιου, γιά νά έπέμβη}
Μ
διακανονισμό ύποστηριζόμενης πρός αμ
οφειλής τής κληρονομίας Ζωσιμά.
Σελ, 3 8 — 39 : Πρός Επίτροπους
τζ.
Ζωσι μαίας περιουσίας στή Μόσχα,
Η Ιο υ νίο υ 1846 άπό μέρους Ά . Φί!k
Μ
γιά τό διακανονισμό αυτού τού χρέοι
r·
παρά πόδας, σχετικό ομόλογο μες
ύ.
προδιακανονισμού.
Σελ. 4 0 —49 : Λογαριασμός άπό
1— 1947 διακανονισμού διανομής 12
γροσίων σταλμένων άπό τον «Ικλαμπι,1
τον Κύριον Ίω άννην Τριαντάφυλλον
πόλην»6 γιά νά μοιραστούν σέ εδώ
γενεϊς του. Ε πιστολή άπό 2 8 — 9μ|
1846 πρός τον άποστολέα των χρημ
δμοια πρός τον ίδιο άπό 2 8 — 1
γιά τή συντελεσθεισα διανομή άπό μ:^
Ν . Κ. Α θ α να σ ίο υ καί *Α. Φίλιου* i;<j
παρά πόδας, άπό μέρους Ά . Φίλιου
ϊδιο ζήτημα και άλλα άτομικά του,η
άλλη τετρασέλιδη τού ϊδιου πρός Θδ
σιο Λαμπαδάριο σχετικά μέ τήν ΐδιαίίί
νομή, άλλά καί άλλα θέματα λεπτομ:^
κά τής διαχειρίσεως των κληροδότημά
Ζωσιμά άπό τούς άρμόδιους των Γ ν,
νων. "Ομοια άπό 1 5 —4 — 1847 πρός ο·.
πόλην γιά θέματα σχετικά μέ τή δι·ορ
άλλων έτήσιων κληροδοτημάτων, ιθι
καί συλλογική έπιστολή δικαιούχου^
Γιαννίνω ν για τά έτη 1845 καί 184 I
επικύρωση τού «‘Αρχιδιάκων» ίου 'γί,]
Ίω αννίνω ν καί Βελλάς,
Σέλ. 49 ι Ε πισ τολή πρός Ίο>*ν
Κωλέττην σχετικά με κληρονομικά Ιω*
τής Ζωσιμαίας περιουσίας.
Σελ, 6 0 -~ 7 0 : Πρός Θ. Λαμπα!ρΐί
άπό μέρους συνεπίτροπουτου (πρίν)
λιου άπό 3)0)1847, γιά θέματα δι ειρ
. 4. Πρεσβευτής tire τής ‘Ελλάδσςι
6. Τόν κατοπινό μεγάλο 'Εθνικό Εηγ*(
Ιδςυτή τοΟ Δομπόλειου (‘Αθηναϊκού)
σιημιον.
ttSIPftTIKH ΕΣΤΙΑ i
; ιών κληροδοτημάτων Ζωσιμά, σέ
_Γ.ιονές μετάβαση; τού Λαμπα?άριου
Ί ό σ χ α e.
ελ. 57 : "Ομοια από 5 'Ιουνίου 1847
. ι’Εξοχώταιον (;), ύπενθυμιστική πα­
ύσης του στους'Ε πίτροπους Μόσχας,
Κομιτζόπουλο, Μιχ. Μποσταντζόγλου
Ιθαν. Τσακάλωφ, για θέματα διαχει-
:ά κληροδοτημάτων Ζωσιμά.
δλ. 5 8 — 59 : ’Αντίγραφο Χρυσόβου-
τής <Ίμπερατρ(τζας» Έ λισσάβετ Α '
Ιχε δοθή στους ρωμηούς και ξένους
οίκους τής Νίζνας* (απαλλαγή έπιτά-
τελών κ.τ.λ ) τ.
λ. 6 8 —61 : άγραφες,
ελ. 62 : 'Επιστολή Ε π ίτρ οπ ω ν Έ κ
ις *Αγ. Μαρίνας Ίω αννίνω ν άπό
1<-1849 προς Λαμπαδάριο, για να
τνισχι'ση στήν επισκευή του Ναού,
[οφορίες επίσης για τό Ναό ‘Α γίου
,άου 'Αγοράς καί "Αη - Γιάννη
ξινίλα;.
..ελ. 63 : Προς Θεοδόσιον άπό 15*10·
;]εκ μέρους, Α Φιλιού για διαχειρι-
Ί ζητήματα κληροδοτημάτων Ζω-
ία)ν. *
1«λ. 64 : Προς 'ίδιον τής ίδιας ήμερο-
βί;ς άπό μέρους των Ε πίτρ οπω ν του
]ΐ Ά ρχιμανδρείου, δ οποίος απειλεί
•^ρευση.
!ελ. 65 - 6 0 : Προς Ε πίτροπους Μό·
f; άπό μέρους Ά . Φιλιού για τή διαχεί-
κληροδοτημάτων Ζωσιμά.
!ελ. 67— 68 I Τμήμα επιστολής άπό
852 προς τούς ίδιους άπό τον 'ίδιο
‘ ό Ιδιο θέμα (άντί του Τσακαλωφ άνα*
ται σ' αυτή δ Τριαντάφυλλο; Κρίτσας),
αρά πόδας τραβηχτική για 600 ρούβλ.
ίελ. 69 — 70 : ‘Ό μ οια , προς τους
ις για τό ίδιο θέμα άπό 30-7* 1853.
ju —
)». Μιά άπό τ*ς πολλές επιστολές του χει-
«ρου, μέσα στις όποιες εμφ ανίζονται τά δ ια -
ρτικά των κληροδοτημάτων των Γ ια ν ν ίν ω ν
3 >5νυχτιχές τους, κ α ι μέ ολα τά άπόκρυφα
ίΡκήνια τους.
Ι· Τό Αύτοκρατορικό αυτό Διάταγμα, πε-
Μι ται όλόκ/.ηρο στήν *Ανέκδ. ’Αλληλογραφία
δηλ, ατά Ή π. Χρον. 1931, σ. 198. Μ’αύ-
Ιχβ άπονεμηθεϊ μιά κάποια αυτονομία ατούς
.4| ;δαπούς εμπόρους τής Νίζνας, τό λεγόμενο
t: 1j ,Ηΐκόν Μαγιστράτον,
- ■ ......... .............. 603
Σελ. 71— 76 : "Ομοια μέ τήν προη­
γούμενη, άπό 20-8-1853.
Σελ. 77 — 78 : Ό μ ο ια άπό αη' Φε­
βρουάριου 1854.
Σελ. 79 : "Αγραφη.
Σελ. 8 0 — 113 : Α ρ χ ή δμοιας πρός
τους ίδιους (;) Φεβρουάριου 1854,' στήν
οποία εκθέττεται τό ιστορικό τής διαχείρι­
σης των χρημάτων τής Ζωσιμαίας 'Α δελ­
φότητας άπό τά 1800 και έπειτα* μετά
τήν 80η δμως σελίδα, λείπουν πολλές
άλλες που έτσι διακόπτουν τήν Ιστορική
αυτή έκθεση.
Σελ, 114— 118 : Ό μ ο ια άπό 26-12-
1854 πρός τό εν Ν ίζνη Γραικικόν Μαγι-
στράτον8 για τό ίδιο θέμα.
Σελ. 119 : άγραφη.
Σελ. 1 2 0 —121 : "Ομοια πρός νεοδιο-
ρισμένους Ε π ίτρ οπ ους Μόσχας, (εκτός του
Τρ. Κρίτσα πού παραμένει) γιά τό 'ίδιο
θέμα, άπό 25-1-1858.
Σελ. 1 2 2 — Γ27 : "Ομοια άπό 2 3 — 25
Ια νουά ρ ιου 1856 πρός τούς ίδιους άπό
τον Α. Φίλιο, σέ ύφος δριμύ, για τό
ίδιο θέμα
Σελ. 127 — 131: "Ομοια άπό 8 2-1856.
Σελ. 132— 134: Ό μ ο ια άπό 2 -3 -1857.
Σελ. 135 - 138: Ό μ ο ια πρός Λ αμπα­
δάριο καί τή γυναίκα του άπό μέρους τού
Ά . Φιλιού καί των παιδιών του Βασιλείου
καί Νικολάου.
Δ'
Συνοικίζουμε, πιο κάτου σέ γενικές
γραμμές, ο πως αυτές βγαίνουν άπό τά έγ ­
γραφα τού χειρογράφου, τις βασικές διεκ­
δικήσεις κι επιδιώξεις τού Ά . Φιλιού, κλη­
ρονομικές καί διαχειριστικές.
Κατ' αυτές, ή συνολική περιουσία πού
είχε κατατεθεί σιό Αύτοκρατορικό 'Ο ρφα­
νοτροφείο τής Μόσχας, (περίπου ένα εκα­
τομμύριο ρούβλια), δεν ανήκε όλόκληρη,
όταν αυτός τή διέθετε για αγαθοεργούς
σκοπούς, μόνον στον τελευταίο Ζωσιμά.
Μετά τό θάνατο τού Θεοδόσιου, ot τέσσα-
ρες ύπολοιπόμενοι αδελφοί, προικίζοντας
τήν άνε\|πά τους Ε λ έ ν η , πεθερά του Φι­
λιού, είχαν καταθέσει αρμοδίως, τ ί σ χ υ -
ρίζεται δ Φίλιος— ένα ποσό ρουβλίων,
8. Βλ. αμέσως πιό πάνου,
 906 ■ — τ-ττ:=
ito i τό είχαν προορίση για νά παίρνη αυτή
^ούς τόκους ίου, πού ανερχόταν σέ δυο
χιλιάδες γρόσια τό χρόνο. Κι αυτά τά χρή­
ματα, τά έπαιρνε τακτικά ή Ε λ έ ν η , άπό
τόν καιρό πού στεφανώθηκε (1805) με τό
Γρηγοράσκο.
’Α κόμα κι όταν άπέθανε δ Μιχαήλ,
ζουσαν καί ot τρεις αδελφές των Ζωσιμά­
δων, ot όποιες, κατά τό κληρονομικό δ ί­
καιο, έπρεπε νά συγκληρονομήσουν παράλ­
ληλα μέ τούς αρρενες, τούς δυο αδερφούς
πού πέθαναν.
Ό Α να σ τά σιος επίση:, είχεν αφήσει
μέ τή διαθήκη του στή πεθερά τού Φιλιού
καί ανεψιά των Ζωσιμάδων δέκα χιλιάδες
ρούβλια, τά οποία δμως αύιή ποτέ δέν εΤ-
χεν εισπράξει.
’Α κόμα και στην περιουσία τού Ζώη,
είχα ν δικαίωμα νά συμμετάσχουν κληρονο­
μικά, και οί από τις αδερφές των Ζωσιμά­
δων συγγενείς.
Ό Νιχόλας δμως, ισχυρίζεται δ Φίλι-
ος, αγνόησε δλων αυτών τά κληρονομικά
δικαιώματα, σάν νά ήταν αυτός μονάχα
κληρονόμος των άλλων τεσσάρων τής πεν­
τάδας, καί διέθεσε ολόκληρη την περιουσία
αυθαίρετα κι δπως αυτός ήθελε.
Κι δχι μονάχα αυτό : Μά κα< μιά δια­
θήκη πού είχε ό Ιδιος κάνει στά 1 8 2 8 —
1829 — δταν είχε μείνει μόνος— μέ την
δποία τούς άφηνε 6 .500 τάλληρα, τελικά,
δέν εφαρμόστηκε ούτε ήρθε ποτέ σέ φως.
Κι δλα αυτά, τή στιγμή πού οί από
τόν κλάδο τής Α γγελικ ή ς συγγενείς Λαμ-
παδάριοι, είχαν κληροδοτηθη μέ ένα περί­
που εκατομμύριο γρόσια, έναντι τών 3 0 0
μόνο χιλιάδων πού είχαν αυτοί πάρει.
Τά δικαιώματά τους αυτά, είχε στά
1831 ξεκινήση δ Γρηγοράσκος νά όξιοποι-
ήση επιτόπια στή Μόσχα. Ό μ ω :, δέν προ
φτάσε νά φτάση έκεΐ γιατί πέθανε στήν
Κ ων)πολη. "Ολα αυτά τά δικαιώματα, ήταν,
γράφει δ Φίλιος, κριτέα, δχι μέ τό Ρωσ-
σικό άλλά μέ τό δίκαιο πού ϊσχυε γιά τό
Γραικικό Μ αγιστράτο τής Νίζνας.
* άποφυγουν άκόμα και γιατρό .νά q cove ν'
Ά π ό άπόψεως διαχείρησης τών ελεών
των Ζωσιμάδων, δ Φίλιος υποστηρίζει δτι,
δσον καιρό αυτά μοιραζόταν από τούς σ υγ­
γενείς πού είπαμε, δλα πήγαιναν καλά.
f ΗΠεί'ΡΟΤΙΚΗ Ε ϊ [Λ
*Όταν δμως μετά τό θάνατό τους ή δί;.
ριση δόθηκε στο Σταύρο ’Ιωάννουϊ ‘
χρήματα άρχισαν νά κατασπαταλώνταΐ^ί
κι ίκεΓ ot άλλοι πού ήρθαν κατόπι (; :’Γ
.
χοντες κτλ.), δείχτηκαν άκόμα χειρότ*
Ή τάξη δμως καί τό νοικοκυριό, ξατ '
θαν, δταν μπήκαν ξανά στή διαχείριι *
συγγενείς, ό ίδιος δηλ. κι δ yic
δ Λαμπαδάριος.
Οί ξένοι, γράφει δ Φίλιος, κορό’ύ ,,
κι εκμεταλλευόταν τό Νικόλα Ζακ Ιί
Στά 1837, είχε στείλει αυτός τό
π η έτο του1 — πού κόστιζε μιλλιού α
στήν Ε λλά δα καί «έδιασκορπίσθη
ζων δ ένας καί δ άλλος»* «έστειλεν {
άπειρα’ τί έγγιναν ;» Τά δσα έστειί
τόν Καποδίστρια, τόν Ά θατάσιο Λ ,:
δάριο καί άλλους πολλούς, κατασπο ί
θηκαν κι αυτά. Ό Γιάννης Ρώτας, *
τροπός του στήν Τεργέστη, τού *
8 .0 0 0 τάλλαρα, «άπερνάει» στήν *0 ·
καί λέει «άχρ* (ας λέξεις» γιά τό Ζί >
καί «δτι τώρα είναι καιρός νά γ ε λ ώ :
τόν Γέροντα νά τού πάρωμεν δ,τι » ·
εχει* καθώς τόν εγέλασαν»* πεντοί*,
χιλιάδες δραχμές καταθέττει στήνί*
δρυμμένη Τράπεζά γιά 500 μέτοχέ-J
σέ καιρό πού τό «Βασίλειον είναι ·ιΐ
τον, καί χρεώστε! πολλά». Τώρα μ ιΐ
πού γίνηκε εκεί καί Σύνταγμα !... «ω'
λείψουν ποτέ οι ανωμαλίες εις τήν $
δα*» καί «ή τράπεζα τοιαύτας πρτά
θελά ευρίσκει πάντοτε», «...καί μάςοι
κύριε θείε, νά βλέπωμεν μιλλιούνιαΠ
σια νά σπαταλοΰτ^ε ένθεν κακείθ ·
ήμείς νά στερούμε θα τά δίκαιά μας Λ 12
1. *Από τή γαλλική λέξη cabine *
πάσα πιθανότητα, πρόκειται εδώ για * *
πλωαη του ιδιαίτερου γραφείου τοΰ οο
πού αυτός είχε χαρίσει στο νεοελευθ^!··
*£λλ. Κράτος, αξίας κατά τόν Α. Φίλιο'Ο*'
μιλλιουνίων* μιά κάπως όμως μικρόψη
ληψη, παρουσίασε κάποτε τούς Ζωσιμ^ν
σο φειδωλευόμενους τις δαπάνες—γιά
βαια τών αγαθοεργών σκοπών τους—
μιά περίπτωση ασθένειας. Ιδιαίτερα ά<**
γιά τόν «εύγενή και ιππότη* Νικόλα **
ή μικρόψυχη αυτή κρίση, είναι σχεδόν**1·'
τική.
2. Τήν Εθνική χωρίς άλλο,
 I

•ΝΜΤΙΚΗ Κ ΖΤ ΙΑ ι 807 i

'ihl έπιμένοντας νά στηρίζεται δ *Α. « ... τά κεφάλαια ταύτα κατετέθησαν

;ι; σέ άρθρα τής Διαθήκης του Ζωσι- παρά των αδελφών Θεοδοσίου, Μιχαήλ,
Ιτου άποκαλεΐται «Ε πίτροπός» του Α ναστασίου, Ζώη και Νικολάου διά δια·
·}ζή μέ τδ Θ. Λαμπαδάριο « Έ φ ο - φόρους άγαθοεργάς πράξεις είς Γραικίαν
/ν 'Εκπαιδευτηρίων», επί δεκαετηρΐ- καί Ν ίζναν, τινά δε έξ αυτών, ΙπΙ λόγω
j , πλέον διακηρύττει καί Ιπιδιώκει α Ι ω ν ί ο υ δανείου... Ά λ λ ά Ι π ε ι δ ή
άόβια Ιγκατάστασή του στήν Έ φ ο - κ α ι τ ά κ ε φ ά λ α ι α τ α ύ τ α ( τ ά όσα
‘ Λ ν κληροδοτημάτων τά δποΤα εξυπη- δηλ. είχαν κα'ι οϊ πέντε καταθέση τά όποια
έαν τη Σχολή τής Ζωσιμαίας 'Αδελ- κι αυτά ακόμα διέθεσεν αυτός) κ α τ ε τ έ­
ψησαν δ ι ά ώ ρ ι σ μ έ ν α άντικεί
£ . * . . . μ ε ν α, κα'ι ά κ ο λ ο ύ θ ω ς, δ έ ν α π ο ­
Ιτές σε χοντρικές γραμμές ήταν οί τελούσαν ιδιοκτησίαν τών
ς του Ά . Φίλιου κι αυτές άποτε- προτελευσάντων προσώπων,
ί χτά τό μεγάλείτερό τους μέρος τά διά τούτο δ Νικόλαος Ζωσιμας, δ έ ν είχε
<ι τής άλληλογραφίας πού περιέχεται τ ή ν ί σ χ ύ ν ν ά δ ώ σ η ε ί ς ί κ ε ι ν α ς
Ιέκδοτο αυτό βιβλίο αντιγράφων τους. τάς π ο σ ό τ η τ α ς ά λ λ ο ν π ρ ο σ ­
J * * δ ιορισμόν, παράτόνγεγραμ-
altera pars ; μένονείς τ ά ς δ η λ ω τ ι κ ά ς ί π ί
'Λιό, δέν περιλαμβάνεται μέσα στα τ ή ς κ α τ α θ έ σ ε ω ς α ύ τ ώ ν , καί ω ς
όρια των τωρινών μας προθέσεων, τ ελευταίος διαθέτηςνάεπα-
ώνουμε μονάχα δτι, τό Ιστορικό καί ναλάβητήνκοινήνδήλωσιν.*
των καταθέσεων τής Ζωσιμαίας Δ. ΣΑΑΑΜΑΓΚΑΣ
^δότητας, περιέχεται και σέ μιά άπό·
ΰφωσσικού δικαστηρίου, ή οποία δη· * Θεοιρώ ίστορικώς αναγκαίο, τό περιεχόμε­
ί*ται στά Ή π . Χρονικά τού 1933 νο του Βιβλίου ’Αλληλογραφίας Α. Φιλιού, νά
άναδημοσιευθή ολόκληρο, καί έτσι νά περισώ­
[) κα'ι έπ·). Σέ μιά άπό τις αρχικές
Ϊ ζουν καί νά γίνουν κοινό κτήμα δλες ot άπ*
ραγράφους, άναφέρονται τά εξής : αυτό παρεχόμενες Ιστορικές πληροφορίες.

,ιΙ

■θ'

I
Πα ν . κ α τ η φ ο ρ η
ΧΟΥΡΣΙΤ ΠΑΣΑΣ, Ο ΝΙΚΗΤΗΣ ΤΟΥ ΑΛΗ
"Ολες οΐ Ιστορίες τού Ελληνισμού, δικές
μας καί ξένες, μιλούν μέ σεβασμό άλλα καί
τρόμο για την θρυλική προσωπικότητα του
Μουσουλμάνου στρατηλάτη τών άρχών του
Λερασμένου αιώνα.
Ε ίχ ε τρομοκρατήσει όλους τούς υπόδου­
λους λαούς τοΟ *Ισλάμ καί απλώσει τήν αίμό-
φυρτη δόξα του άπό τήν Περσία ώς τό
Ά δριατικό πέλαγος.
Οί πληροφορίες συμφωνούν ακόμα καί
ςττό δτι πέθανε κατά τρόπο άδιήγητης φρι­
καλεότητας καί πώς έτάφηκε στη Λ άρισα:
Ό Χουρσίτ πασάς ήταν, κατά τήν το-
τινή παράδοση, πού πιστεύθηκε γι’ άληθινή
ως τις ήμέρες μας, ένας "Ελληνας πού έξισλα-
μίσθηκε κατά τό παιδομάζωμα. Ή ταν π α ­
παδοπαίδι γιά τήν άκρίβεια άπό γονιούς Έ λ ­
ληνες τού Καυκάσου. Μά αυτό δεν φαίνεται
νά είναι σωστό. Μάλλον Οά πρόκειται γιά
μιά άκόμη περίπτωση τής μανίας πού είχαν
όλοι οί υπόδουλοι "Ελληνες, νά έμφανίζουν
κάθε σπουδαίο Μουσουλμάνο σαν ‘Έλληνα
έξισλαμισμένο. Κατά τον Άραβαντινό πάλι
ήταν παπαδοπαίδι (ούλεμάς) άπό τή Γεωρ­
γία, δούλος τοϋ Γαζή - Χασάν Πασά δπως
κάί ή γυναίκα του, τήν όποια ύπεραγα-
πόυσε. Ό Κοσμάς ό Ηεσπρωτός τόν τρα­
γουδάει ;
«Τούτον ό π ο υ τόν βπεμψε τό αψηλό Ντουβλέτι
όπου κι’άν πάτησε ό Χουρσίτ, τά είχε κάμει φέτι
Μαριολός, φρόνιμος πολύ, δέν είχε σ’τούτα τ έ ρ ι
ί δ α λ ε σφίξη δυνατή παντού, σ’ ούλα τά μέρη*.
Τό καθ’ αυτό του όνομα είναι Χουσρέτ
καί κατά παραφθορά έγινε Χουρσίτ.
"Αλλοι ίστορικοί πληροφορούνε πώς
ήταν ένα Τουρκόπουλο άπό πεντάφτωχους
γονέους, πού τό πήρε γιά υπηρέτη δ Τσερ-
κέζος μεγιστάνας, X ο υ σ ρ έ τ - Μ ω χ ά μ ε τ.
Αύτός τόν έστειλε σ’ έναν τεκέ, Τεροσπου­
Οϊ ΜΕΓΑΛΟΙ ΤΟΥ Ιϊ!?
δαστήριο δηλαδή Μουσουλμανικό, νά
στά δόγματα τόν Ίσλάμ. Κι* αύτός τ ΐ ;
τρεψε κατόπι μέ μιά σκλάβα του. Καί y
καιρό μάλιστα τούς είχε καί τούς δύτ;;.
ρίζες . Μεγαλώνοντας δ μέλλων Στρα ?
έδειχνε θαυμαστή ευστροφία νού συνδυ ;
μέ σπάνια δργανοτικότητα. Άδάμαι
ληση καί ψυχική σκληρότητα, άντλοζ:
τά άνελέητα κελεύσματα τής Σουνί 5
Δογματικής δηλαδή Α ρ χή ς, τού όρ
Μουσουλμανισμού. Αότή διάταζε τήί
φάσιστη πίστη στό Κοράνι καί τις id ·
ραδόσεις, χωρίς συζητήσεις καί έρεί *
τό άν αυτό πού διάταζαν οί θρησίι:
κανόνες καί τά λόγια τού Προφήτί·;
σιοστά ή σκάρτα^ δίκαια ή άδικα.
Μ9 ένα λόγο έγινε ένας ύποδει*#
Μουσουλμάνος. Μέ τά στοιχεία αύ* ί
αρκετά μεγάλος άπό τόν άφέντη V
πήγε στήν Πόλη, όπου καί δεν &jcp
διακριθή τόσο, πού έφτασε ή φήμ-το»
προσέλκυση τήν πρΓσοχή καί αον
Σουλτάνου.
Έ Αύτοκρατορία βρισκόταν κ *
— μά καί πότε δέν βρισκόταν ;— σ^'
τούς σκληρούς πολέμους της, πού
μέ τούς λαούς τής Ανατολής, πό {
κράτη τής Δύσεως καί πότε μέ το, ί
ρους σατράπες, πού κάθε τόσο «λο·1
κατά τού Σουλτάνου.
Συγκεκριμένα χαροπάλευε μέ ύ
μερή έπανάσταση των Σέρβων πο*'>·
τόν θρόνο τού ΙΙατισάχ συθέμελο.
Τό Διβάνι έστειλε στρατιές έπ*τρ·
έναντίον τους. Μά οί επαναστάτου^
κρατερή αρχιστρατηγία των
τής αντίζηλης δυναστείας των Κο*γι(
rWTIKH ΕΣΤΙΑ» m
f ,
h έτριβαν σ’ δλες τίς κρίσιμες μάχες Ό Σουλτάνος τιμώντας τόν νικητή τόν
*;υλτανικούς στραγούς. ονόμασε Πασά μέ τρεις αλογοουρές καί Με-
Σουλτάνος άπελπισμένος ξαπόλυσε γάλο Βεζύρη,
τών ανταρτών κι’ αύτόν τόν Ά λ ή Ό Χουρσίτ σαν Εγύρισε στήν Πόλη πα-
,Οί Όβρένοβιτς όμως τόν νίκησαν σ* ράλαβε τήν Πρωθυπουργία καί άρχισε νά
>*; μάχη καί τόν ξανάγκασαν νά πάρη θαυματουργεί κυριολεκτικά καί στίς διοικητι-
’^ρβανιτάδες του καί νά γυρίση μέ άρ- κές μάχες μέ τούς διεφθαρμένους τοπικούς
>|ημιές στά Γιάννενα. Σατράπες καί Σατραπίσκους, όπως καί τούς
■ίλο τώρα ζήτημα πώς κΓδ *Αλής άφορ- ξένους πρέσβεις.
φΰσε νά διακόψη τόν πόλεμο, πού δέν Ό Σουλτάνος σάν είδε πώς κΓ Εκεί Εμε-
|άφερε διόλου. Γιά γαλούργησε, τόν άντικα-
γο θά διακινδύνευε τάστησε σ’Ενα χρόνο μέ­
;.|ρμεις του σέ τόσο σα, συνεπής στή φρόνιμη
’ji από τήν Εδρα άρχή νά μήν άφήνη κα­
:~|ωπο ; Γιά τό χα - νένα κεφάλι νά ψηλώνη
. iO Σουλτάνου πού πάρα πολύ. Έ βαλε λοι­
:ΐ15 νά ξεθρονήση ; πόν στή υψηλή θέση του
.4»ε λοιπόν καί άπό· κάποιον ανάξιο κόλακα
Σ ουλτάνος κΓ ά- καί Εκείνον τόν Εξαπέ-
;&ε νά /ρησιμοποι* στειλε στήν Επαναστατη-
w ώς τά τότες γιά μένη Ά ρ α π ειά . Οί με­
.;ίύουσεςέκστρατειες λαψοί αντάρτες στό ανα­
-^ποιούμενο Χουρ­ μεταξύ είχαν κυριάρχηση
μ ά . "Ετσι τόν έ- σ’ δλο τό Πασαλίκι τής
?.|στή Σερβία κατά Αίγυπτος, είχαν ξεχυθή
μέ μια στρατιά στήν ‘Γπεριορδανία καί
ιψών άντρων τής τή Συρία.
λήζ. Ό Χουρσίτ άφοϋ ορ­
παληός ούλεμάς γανώθηκε, ρίχθηκε άνά-
Γ;1σκολη Εκείνη πε- Ο ΧΟΤΡΣΙΤ- ΠΑΣΑΣ μεσά τους σάν κεραυνός
g έπίδειξε σπάνια καί δέν άφησε λιθάρι στό
γικά προ σ ό ν τ α. λιθάρι.
ιτάφερε νά νικήση σέ μιά σειρά άπό Βύθισε στό αίμα καί στόν άφανισμό δλη
γιά πρώτη φορά άπό τήν έναρξη τοϋ τήν άπέραντη Εκείνη χώρα καί σέ διάστημα
©πόλεμου, τούς Σέρβους5. Εκατόν δέκα ήμερών Επίβαλε κ ’ Εδώ τήν πο~
λυγνώριμη σιγαλιά τοϋ θανάτου.
νικημένοι στά άνοιχτά πεδία Επανα-
Μόλις τελείωσε καί μέ τούς Ά ραπάδες
», κατάφυγαν στόν προσφιλέστατό τους
δ Μαχμούτ τόν διορίζει Πασά τοϋ Μωρηά
απόλεμο, μά κΓ δ Χουρσίτ άπάντησε,
γιά νά Εξοντώση τήν άθάνατη κλεφτουριά.
αντλητικό αυτό είδος του πολέμου, μέ
Έφθασε στό Ναύπλιο μέ πολεμική φρε­
τρομαχτικά. Έκαψε πολιτείες καί
γάδα. Καί Επειδή είχε μαζί του αμάξια, οί
« έσφαγίασε κατά χιλιάδες μεγάλους
τοπικές άρχές άγγάρευσαν τό λαό νά φτιάξη
ικρούς καί σέ μερικές βδομάδες μέσα
τό δρόμο πού δδηγοϋσε στήν Τριπολιτσά! “
ι τήν Επανάσταση καί Επίβαλε στήν
Τή νύχτα τής παραμονής τοϋ ξεκινήμα­
\ηατημένη χώρα τή σιγαλιά τοϋ νε-
τος έβρεξε τόσο πολύ, πού μιά άπό τις άμα-
φβίου.
ξές του κόλλησε καί Εμπόδισε τήν πρόοδο
I ίστορία τών Σέρβων θεωρεΤ τό πέρα- βλης τής πομπής. Ό Χουρσίτ έκρινε ένοχο
Εκεϊνο τοϋ Χουρσίτ, σάν τό σάρωμα τόν αμαξά καί τόν σκότωσε Επί τόπου, δ ίδιος
^καναν στήν ’Ανατολή οι όρδές τοϋ Τα- χωρίς νά τόν Εξετάση : Διανυχτέρευσε στόν
*W, Ά χλαδόκάμ πο, Καί τήν άλλη μέρα έμαθε
Μ
BIO
πώς λόγψ τής καινούργιας βροχές πού είχε
πέσει τήν νύχτα καί τοϋ κρύου μερικοί άγω·
γιάτες έφυγαν κρυφά, άφήνοντας τά ζώ ζ τής
ύπαρχίας τους, Ό Χουρσίτ κάλεσε άμέσως
τόν άνθηγεμόνα τής Τριπολιτσάς Μ^υστα»
φάμπεη καί τόν διάταξε να άποκεφχλίση
άμέσως τόν προεστό τοϋ ’Αγίου ΙΙίτρου,
Γιαννούλη Καραμάνο γιατί τϊακασαν οί άγω*
γιάτες τής ϋπαρχίας του, Ό άγαθός Μουστα*
φάμπεης ανάβαλε εξυ·
πνα την έκτέλειη ώς
πού έπέμβηκαν οί άλ­
λοι προεστοί του Μωρηά
καί έςιλέωσαν τόν άγριο
Πασά μέ αδρά δωρο­
δοκία.
Την ήμέρα πού μπή
νε στην Τριπολιτσά ή­
ταν μέσα σέ μια βασι­
λική άμαξα πού την έ-
σειραν ες άσπρα άλογα.
Τρία τέταρτα μα­
κρύ ά άπό τήν πόλη ένα
άπό τά άλογα ξεζεύ-
χθηκε, έφτυσ3 τά χαλι­
νάρια καί τδοκασε. Ό
Χουρσίτ πήρε αυτό τό
τυχαίο γεγονός, γιά κα­
κόν οιωνό, έ;π χσ ε ξεφρε- υ Α ΛII
νιασμένος άπό θυμό τά
τζάμια τής άμαξας του καί διάτα:ε τήν
πομπήν του νά στραφή.
«"Α τυχη!» έφώναξε «θά είναι ή ήγε-
μονία μου. Δέν θέλω νά μπω στην Πρω-
τεύουσά μου !»
Μά έ Σενεχτίπης, πού τιμώταν γιά τήν
άγνότητά του, γονάτισε μπροστά του καί τόν
έπεισε νά παραβλέψει τόν κακό οιωνό.
Ό Χουρσίτ μπήκε στό παλάτι του καί
θέλησε νά Ιπισκεφθή τούς θαλάμους πού θά
κοιμούνταν οί αύλικοί του. Κατά κακή τύχη
βμως δέν βρέθηκε τήν ώρα κείνη ό κλειδοϋ-
χος καί σάν έφθασε ξεφυσώντας διάταξε νά
τοϋ σπάσουν τά μπροστινά δόντια, γιατί δεν
έμάντεψε τήν έπιθυμία του Πασά.
Τήν άλλη μέρα έγινε παράταξη μεγαλό­
πρεπη όπου διαβάσθηκαν τά έγγραφα τοϋ
διορισμού του, μπροστά ατούς προεστούς καί
άξιωματούχους. Σάν τέλειωσε τό διάβασμα
σηκώθηκε άπό τό θρόνο του, έρριξε ένα-γύρω
« η π ε ιρ ώ τικ η ε χ ι
βλοσερά τά μάτια, καί διάλυσε τή συ
λέγοντας μέ βαρειά φωνή : *0 θεός
τρώση τό ό/καιο άπό τό σπα#< μ ο υ / £
τά ανθρωπόμορφα θεριά στέλνονταν νά
κήσουν τούς “Ελληνες!
*0 Μωρηάς τόν είδε λοιπόν τ4ν !
βρη τοϋ 1820 μεγαλόπρεπο σάν Σουλ
σκληρόκαρδο καί πολυδάπανο, βσο κα 5,
άλλο άπό τούς ήγεμόνες τής Πελοπονν
Ένέπνεε σ'δλους τό t
μο.Διάπρεψε στίςλά
τερες δπουργίες τοϋ
τους. Στάλθηκε στί
λοπόννησο κυριώτα 3
νά έξακριβώση τήν
τική κατάσ:αση
πνεύμα των κατ
Διατάχθηκε άκόμ
εύρισκε αφορμή ν
πτευθή πώς μελ
κάτι κατά τού
νου, νά ένεργήσ* ^
πράγματα: *Αφο^
σύλληψη των Δ |
οων καί Πρόκριτέ
μετάκληση στρα|
ένίσχυση τής έ&
Πολλά ) έγονταν κ4
ΠΑ-ΛΣ χριστιανών σάν |
ό Χουρσίτ. Μά#
ούτε πίστη έοωοε αλλά ούτε καί πσε
Ό άγριος χαρακτήρας τοϋ νέτ/ί
μόνα, ή αίμοβόρα διάθεσή του καί w
ποιός οραστηριότητά του, διάσπειρ *
τό φόβο, πού άν έμενε στη θέση ζοιί *
ρηάς ή δέν θά κινιόταν καθόλου 40:
διάρκεια τής ήγεμονίας του, ή άν έχνε'
τοϋσε θά συντριβόταν άπό τόν Χουρτ -
σως μέ τό σκληρότερο τρόπο.
Ό Χουρσίτ σέ σύντομο χρόνια*
καί σ’ αυτή τήν τόσο δύσκολη άποσλ
έξόντωσης τής Κλεφτουργιάς πού είιΜ
τύχει όλοι οί προ^άτοχοί του. Κ* *·
θωσε νά τρομοκράτηση τόσο τούιϊ/«
καί τούς φίλους τους, πού ξανάγ*ο-
αυτόν τόν Κολοκοτρώνη νά φύγη«ΐ;
κυνθο καί νά γίνη έκεΐ χα σ ά π η ς! ν
Α κ όμ α καί τούς Μανιάτες βρ^ί ;
νά τούς άντιμετωπίση. Σάν είδε
ήταν άδύνα^ο νά τούς φέρει σέ Iff-
ȣ
. ΤΓΙΧΗ ΕΣΤΙΑ»
σω στούς τακτικούς τρόπους, γιατί
Ι,.ωναν τά φουσάτα του, έκκΓνοι σκορ·
■ιαί χάνονταν, μέσα στις απρόσιτες
?οϋ Πενταδάχτυλου σαν σταυραετοί,
ά περάσματα και τά δχύρωσε.
ιρυνοίκησε στους γύρω πύργους πού
•?jxv τούς δρόμους πρός τή Μάνη,
μικώτατους Βαρδουνιώτες καί έτσι
ύσαν πια νά περάσουν νά του χ α -
ν ήσυχία.
|υδ απροσδόκητα γεγονότα στραπά-
i)V άλαζωνεία του, άνατάραξαν την
τ,η μακαριότητά του καί τόν έκθε-
Ί δργίλη έπιπολαιότητα τοΟ Μαχ-
?Β'. Τό ξέσπασμα της έπανάστασης
')ιμβος τοΟ Μάρκου Μπότσαρη.
[τραπικώτατος Μαχμούτ κάτι είχε
W τόν ρώτησε μέ έκτάκτους άπε-
*ις: «Τί γινόταν στην Ε λλά δ α ;»
'^ς άπάντησε: «Τίποτα!*
άχρονα έπαναστατεί δ Ά λ ή ς κι*
-?νος τόν διάταξε μια καί δέν σύμ-
: μ ο τ α στην Ελλάδα νά πάη αυτός
'Ίκόπεδο των Γιαννίνων γιά ν’ άνα-
^άιοίκηση του Στρατού, πού μαχό-
'Λϊ του έπιφοβότατου Τεπελενλή,
^τώντας στη Αρχιστρατηγία τόν
::)ΙΙασόμπεη, πού άποδείχθηκε περισ-
ινουβρατζης πολιτικός παρά έμπει-
ίϊηγός.
5 άφησε την κρισιμώτατη έκείνη
r!)VΜωρηά γυμνό άπό δυνάμεις, άφοΟ
ιιος πώς ή έγκυμονούμενη έπανά-
1ν ήταν παρά μιά άσήμαντη άνατα-
ύ χρωστιόταν στις ραδιουργίες τοϋ
ΐσά! Καί τόσο ανυποψίαστος ήταν,
it στην Τριπολιτσά τις γυναίκες καί
";η του, σάν νάταν δ Μωρηάς ένας
υχος καί σίγουρος.,. Έφυγε* κι* cl
>1 άνέπνευσαν.
>' γάκι ξέσπασε δ χαλασμός καί δ φο-
λοκοτρώνης αποβιβαζόταν στη Μάνη
ανάψη τή φωτιά.
,ίουρσίτ πάλι στην ’Ήπειρο άναψε
πόλεμο μέ τόν Ά λή-Π ασά. Κι* οί
μάχες σταματούσαν μόνον γιά νά
οΟν μέ δολοπλοκίες καί ραδιουργίες,
φάλαγγα όργίαζε μέσα στά Γιάν-
καί ατούς Σουλτανικούς στρατούς.
Ί&λοπόννησο χαλοϋσε δ κόσμος.
811
Ή πρωτεύουσά της ή Τρίπολη, ή καθέδρα
τοϋ Στρατάρχη καί Πασά είχε κυριευθή άπδ
τόν Κολοκοτρώνη. Κι’ αύτό ξανάγκασε τόν
Χουρσίτ νά πάη στήν Λάρισα γιά νά έτοι-
μάση άλλη φοβερή στρατιά, νά τή στείλη
κατά τών έπαναστατημένων Ε λλήνω ν, πού
δέν είχαν σεβαστή ούτε τούς θησαυρούς του
άλλά ούτε καί τις γυναίκες του ! Νά λοιπόν
τό γιατί ή Λάρισα δέν μπόρεσε στά πρώτα
χρόνια τής έπανάστασης μας νά βοηθήση
διπλά τόν αγώνα.
Ό Χουρσίτ τήν είχε κάνει κέντρο τών
πολεμικών του έτοιμασιών.
Έ τσι ή Θεσσαλική πρωτεύουσα είχε γί­
νει τό 1821-1822 άπό τό Χουρσίτ, δτι καί
ή Θεσσαλονίκη κατά τόν πρώτο Ευρωπαϊκό
πόλεμο (1914 - 1918) άπό τούς Συμμά­
χους. Βάση έξόρμησης. Τό μεγάλο εύτύ-
χημα γιά τόν Ελληνισμό ήταν πώς στήν
Λάρισα άρχισε νά θαμπώνεται δ άστέρας τοϋ
Τούρκου Στρατηλάτη ! Κι’ έτσι δέν άνατέ-
Βηκε σ’ αύτόν ή κατά τών Ε λλήνω ν ’Α ρχι­
στρατηγία καί σώθηκε ή Επανάσταση.
Ο ΧΟΥΡΣΙΤ ΚΑΙ ΑΛΗΣ
*Η άφιξη τού Χουρσίτ στήν 'Ή πειρο
μπορεί νά άλλαξε, δπως είπαμε, αστρα­
πιαία τή στρατιωτική κατάσταση, μά
κι* ό Ά λ ή ς δέν άργησε διόλου νά δείξη
πώς δέν ήταν καθόλου μάταια γυιός τής
Χάμκως κα'ι αδερφός τής Χαϊνίτσας.
"Ανθρωποί του έμπιστοι πληροφόρη­
σαν τόν Χουρσίτ πού; κι’ ό Ά λ ή ς δέν θά'
είχε καμμιά αντίρρηση νά συζητήση τήν
κατάσταση μέ τό διάσημο συνάδερφό του.
Θά μιλούσαν οι δυο πασάδες, πράγμα πού
δέν μπορούσε νά κάνη μέ τόν προκάτοχό
του Α ρχιστράτηγο, τόν ’Ισμαήλ Π ασό-
μπεη, πού ήταν Γιαννιώτης και άσπονδος
προσωπικός του εχθρός ! «Ot δύο θ ά βρί­
σκανε τή λ ύ σ η !»
Κ ι’ αφού καλλιέργησε δπως επιβαλλό­
ταν στήν περίσταση αρκετά τό έδαφος γύρω
άπό τό Χουρσίτ - Πασά, ξαπόλυσε τόν Πε-
σκίρ - Ά γ ά του, άνθρωπο πανέξυπνο και
τής απόλυτης εμπιστοσύνης του, γιά νά
μάθη τις απόψεις του.
Ή όψιμη έκείνη νομιμοφροσύνη τού
Τεπελενλή, περιττό νά τονίσουμε πώς ήταν
μιά άπό τΙς πιο λεπτές στή σύλληψη καί
812
πιό παράτολμες στην εκτέλεση, δολοπλοκίες
του αριστοτέχνη εκείνου τής μηχανορ­
ραφίας, Ό Ά λ ή ς βεβαίωνε μέ τήν ευκαι­
ρία κατηγορημαιικώτατα πώ; ήταν 3'τοιμος
νά παραδώση άθιχτα ιά Σεράγια και τήν
πόλη υπό τον δρο δμως νά του φέρη
ό 'Α ρχιστράτηγος φιρμάνι νεώτερο πού
νά του έπιτρέπη νά πορουσιασθή ό ίδιος
μαζί μέ τούς θησαυρούς του μπροστά στον
π ο λ υ χ ρ ο ν ε μ έ ν ο τους Σουλ­
τ ά ν ο , ν* άντικρύση τ ό φ έ γ γ ο ς τ ο ύ
π ρ ο σ ώ π ο υ τ ο υ , νά τού ζητήση τό
έ λ ε ό ς τ ο υ καί νά τού π ρ ο σ φ έ ρ η
κατόπιν δλα του τά καλά. Αυτά δλα, γιατί
ήταν βέβαιος πώς μόλις τον άκουγε ό Πα·
τισάχ, θά του χάριζε τή ζωή καί θά τον
άφηνε νά ζήση τά λίγα χρόνια πού του
άπόμεναν ήσυχα, λησμονημένο; σέ μιά γω ­
νιά τής Μικρασιατικής γής μακρυά από τον
κόσμο τον κακό καί τό ζηλόφθονο.
Αυτά δλα βέβαια γιά νά κερδίση καιρό
καί ξεγλυστρήση από τή θανάσιμη Ιμπλοκή
πού τού έσφ ιγγε τό λαιμό.
Σ ά ν ξ έφ ευ γε; Ε ίχε καί αυτός στο πο­
λυμήχανο μυαλό του τά μεγάλα του σχέδια.
' Α ν ήταν άλλως τε δυνατόν νά τελείώση
έτσι ήρεμα καί ειρηνικά τή ζωή του ένας
τιτάνας τής περιπέτειας σάν τον Ά λ ή Πασά.
Γιά τό Σουλτάνο, παρά τή διπλωματική
νομιμοφροσύνη του δεν έτρεφε καμμιά εκτί­
μηση. "Ισα - ισα τον περιφρονούσε βαθύ
τατα. Δεν έτρεφε ακόμα κανένα σεβασμό σιό
Ίσλαμικό δόγμα γιά τό θεϊκό τής Σονλ-
τανικής καταγωγής. Καί αυτά τά ήξερε
πολύ - πολύ καλά ό εμπαθής καί στενοκέ­
φαλος Μαχμούτ ό Β \
Ε ίνα ι ιστορικά βεβαιωμένο άλλως τε
πώς, σάν έφτασε στ3 αυτιά τού Ά λ ή τό
καταδικαστικό φιρμάνι, πού έκδόθηκε
ύστερα από πολυώδινες άλλα καί πολυδά­
πανες προσπάθειες των άπειρων εχθρών
του, μέ τή στερεότυπη δσο και μοιραία
φράση, πώς «αν εντός σαράντα ήμερων δεν
μεταβή δ ειρημένος Ά λ ή Πασάς των Γιαν-
νίνω ν στην Κωνσταντινούπολη γιά νά πα-
ρουσιασθή μπροστά στήν II ύ λ η τ ή ς
Ε υ τ υ χ ί α ς , κηρύσσεται Φίρμαν-
λ ή ς, δηλαδή α π ο σ τ ά τ η ς , πράγμα
πού είχε τήν ίδια σημασία μέ τή δική μας
έπικήρυξη, δ σατράπης έσάρκασε.
m aaegi «ΗΠΒΙΡΟΤΙΚΗ B1
^ Μ π ά 1 "Ωστε έτσι λοιπόν. 'C . *
τής Σκλάβας θέλει τή ζωή μου, Μά
Τ0{
κανονίσω εγώ πολύ σύντομα γιά ν(
fr
κι’ αυτός μέ τή σειρά του ποιος
δ Ά λ ή Πασάς δ Τεπελενλής. Θά τί ι
,-α
βάλω τούς δρους μου ! μπροστά σ' α
τεΓχη τή; Κ ω νσταντινουπόλεω ς!..»/
%
αδ
Κι* αυτό πού έλεγε δ Ά λ ή ς ή
σέ θέση νά τό φτιάξη κι'δλας. Είχε
δλη τή δύναμη.
Οί στρατοί του ήσαν διπλάσιοι
νο;
θ μ ό κοί δεκαπλάσιοι σέ μαχηνικότι
W
ν νς Σουλτανικούς. Λεν είχε λοιπι
μιά αμφιβολία γιά τήν έκβαση τή;
σιμης αναμέτρησης.
Οί Ά ρβανιτάδες του ; Νάχαν
Μ
τούμηδΓς νά ξέκαναν.
Τό μόνο πράγμα πού δεν είχε
ήταν τό πώ ; οί Τύραννοι, ακόμα
:ί
δυμιουργικώτεροι, δεν προσελκύω!
στους οπαδούς. Α λλά μόνον κόλ«
χαμένα κορμιά. Γ ι’ αυτό και έυει
πληκτος σάν διεπίστωσε πώ; μέ
νήμα καί μόνο τού Σουλτανικού σι
έμεινε σχεδόν μοναχός του !
ϊ
"Ολοι τον εγκατέλειψαν. Οί
μεγιστάνες καί οί στρατηγοί πι
προστάτεψε κάι άνάδειξε. Καί
κΓ αυτά τά 'ίδια τά παιδιά τ ο υ !
Παραδίναν άπόρθητα φρ ύρι<
χιστες, άσύνταχτες καί πολλές φορ?ι
συμβολικές Σουλτανικές δυνάμει]
νά δίνουν τήν παραμικρό τερη μά·.
Καί δ περίφανος Ά λ ή :, μα^ί|
τις άνείπωτες συμφορές, πού πά**
στρατεύματά του, υπό τήν ήγ|^
γυιών του μονάχα από άκατανότ)!
καί τρόμο καί χωρίς καν νά πολι$
σπάσε πικρόχολα. «"Αμοιρε Ά λ ί &
εμεγάλωσες καί όχι παιδιά I» &
ούτε απελπιζόταν, ούτε χαλόρω J*
ναμη καί τό θάρρος τής άντίσ^ί’
Ί σ α - Τσα όλο καί καινούρΛ
εφεύρισχε, ως που κατέληξε στα1’?
σμα νά βσλη σ9έφαρμογή καί τ(^
σατανικό του στρατήγημα μέσ
Ί τ ς - Καλέ πού ήταν κλεισμένοι
μήντα μονάχα πιστούς. ,
Έ πρότεινε δηλαδή στο 3 ^
πάη στήν Πόλη μαζί μέ τ ο ύ ς # 1
SfrhtliCH E itlA Y =
Ιδη τό Σουλτάνο μοναχός του, νά
,οορήση τις φριχτές πλεχτάνες των
: του Ιναντίον του, καί νά ζητήση
,;παμε τή Δικαιοσύνη καί τό*Έλεόςτου.
ι;ά τάλεγε στο Χουρσίτ ! Στην πραγ*
ΐ*τητα ; Σκόπευε νά πάη από στεριά,
•ίμδική φρουρά τήν ιδιαίτερη σώμα*
■}*ή του καί σάν έφτανε στα Γρεβε-
:1τού έκαναν έναν ψευτοαιφνηδια*
\ Σουλιώτες, έγκαιρα γ ι’ αυτό είδο*
^ /οι, θά τον αιχμαλώτιζαν τάχα καί
' μετάφερναν μαζί μέ τούς σωματο*
. ; καί ιούς θησαυρούς του στο Σο\"·
θά τον έγκαθιστούσαν στην κοσμο*
χένη Κιάφα, τό άπαρτο κάστρο πού
ονοιίση νά , φτιάξη 6 ίδιος πάνω
λόγερη κορφή των Σούλιώτικων
, γιά καλό καί γιά κακό κι* άχρεί*
1 ; i’)ta v· . , „
1 λά γ ιά νά κατανοηθή σ ’ όλη της
αση ή Άληπασαλική ευστροφία,
' νά σημειώσουμε πώς τήν εποχή
|τήν κρίσιμη είχε καταφέρει ό Σα·
*? νά έχη φιλία καί συμμαχία άκλό-
ik τούς χιλιοκατεστραμμένους από Θεσσαλία Μάρτιος 1937, άρθρον Κ. Σβέλτου)»
ίο Σουλιώτες.
φέρει οί καιροί \ά ξαναγυ-
te . είνοι στ λ βουνά τους μέ δική άπαιτούμενον κονδύλιον άπό τόν προϋπολογι­
ΐόυκληση ! Καταπληκτικώτερο από
;ν πώς τούς παράδωσε ό ίδιος Οχι
ί τά χωριά τους τά παληά, αλλά καί
ιουριακούς πύργους πού είχε χτίση
τούς πολεμιίση άν τολμούσαν νά
>υν προς τά έκεΐ.
φιλίες αυτές δέν είχαν Ιπισφραγισθή
με έγγραφες συνθήκες, πούσέ κα
άνά.τοδες στιγμές ξεσκίζονταν, αλλά
Ανταλλαγές πολυτιμώτατων όμηρων»
!Σουλιώτες πού δέν ήσαν καί «πο*
ά υποκείμενα» σάν είχαν νά κάνουν ζώντος Απογόνου τοδ Άλή - Πασά γραμμένη
J καταχθόνιο Σατράπη, τούδωσαν άπό τόν ίδιο Ελληνιστί.
:τί>ν ά^ερφό τού ’Αρχιστράτηγου
w Μπότσαρη, τον Κώστα 8ποος επί·
’ Α τή γυναίκα του καί τήν αδερφή
«Ιφημου Σουλιώτη άρχηγού καπε-
Μκου.
Γ δ *Α)»ή * Πασάς έδωσε ρεέμι τόν
^ακημένο του έγγονο Χουσεΐν, τόν
^Μςάχρονο γυιό τού πρωτότοκοΰ του
ίί idj, Οί Σουλιώτες π ή ^ ν τόν π ρίγκ ι·,
S)
πα στά βουνά τους γιά καλό και γιά κακό,
άποσπώντας τσν από τά τρυφηλά καί πάμ-
πλουτα άνάχτορα τού παπού του, γιά νά
έχουν τό κεφάλι τους ήσυχο ! Ά λ ή τόν
έλεγαν αυτόν.
[Συνεχίζεται]
Βιβλιογραφία Είδιχή
1. Σπύρου Άραδαντινου Ιστορία Άλή Πα­
σά βκδοσις 1895. Σβλίς 314, δποσημβίωσις 1.
2. Σπύρου Μελά. Παπαφλέσας 6 Πυρπολη­
τές των ψυχών. (Θεατρικό βργο).
3. Σπύρου Τρικούπη. ‘Ιστορία τής ‘Ελληνι­
κής Έπαναστάσεως, δκδοσις 6', σελίς 221 ση-
μείωσις 6'.
4. Σπύρου Μελά. Ό Γέρος τού Μωρηδ.
(Μονογραφία Ιστορική).
6 Ειδική ερευνά γιά τήν Ανεύρεση τοδ
τάφου τού Χουρσίτ στή Λάρισα του Ιδιου τού Συγ­
γραφέα μαζί μέ τόν συνάδελφό του τής Λάρισας
Κ.Περραιβό. Τά δυό μάρμαρα πού είναι γραμμένη
ή τόσο στομφώδικη έπιτάφεια έπιγραφή βρέθηκαν
άπ’εξω άπό τό κοτέτσι τοΰ Ανύποπτου κάτοικου τής
χαμοκέλας, πού είχε κτισθή πάνω στόν τάφο
τοΰ μεγάλου Μουσουλμάνου, πέρα λιγάκι άπό
τήν άριστερή δχθη (τήν παληά βέβαια) τοΰ Πη­
νειού. (Βλέπε Ιστορία Ά λή -Π ασ ά. «Έθνος»
Αθηνών. Παν. Κατηφόρη—’Απρίλιος 1937.—Έφ,
Τά.μάρμαρα-πβρισυλλέχθησαν άπό τόν Δήμαρχο
Άστεριάδη 1. ό όποιος κατόπιν άποφάσεως τοδ
Δημοτικού Συμβουλίου (’Απρίλη 1987) έλαβε τό
σμόν τοδ Δήμου.
Βιβλιογραφία Vtvixi)
α’ Σελίδες άπό τή ζωή τής παληάς Γένι-
τσαρικής Τουρκίας. Τοδ Τούρκου περιηγητή τοδ
17ου Αίώνος* Έβλιά Τσελεπή. έκδοση Α.Δ. Πάλ-
λη· (περιέχει δλα τά σχετικά γιά τους Οδλεμά-
δες καί τή Σουνία).
6'. θεσσαλικά Χρονικά» Ό Χουρσίτ Πασάς
Μονογραφία Ιστορική θωμά Μαλαβέτα (1935).
γ ’. Ιστορική Μονογραφία Παναγιώτη Κα-
τηφόρη γιά τόν Άλή Πασά. Έδημοσιεύθη σέ 4πΐ·
φυλλίδες εις τήν Αθηναϊκήν έφημερίδα «Έθνος»,
Νοέμβριος 1936 - Απρίλιος ΐθ37. Κίς τήν Ιδίαν
δημοσιεύεται καί ή Ακόλουθη Ιπιστολή ένός Iftt-
‘Λδήνοα, d ΔΰΚύμΜου 1830
Κε ΔιβυΦυντά,
Μέ μεγάλο ίνδιαφέρον έδίάβασα άτό χθίάίνδν (0
Δεκεμβρίου) φύλλον τοΟ άγαπητοΟ «Έθνους* τήν έ«1·
φυλλίοά Τοΰ συνεργάτου σας χ* Παν* Κατηφόρα έν
σχέσβι μέ τό τραγικόν τέλος τοΟ Άλή * Πάαά Τβπβλενλήι
‘Επειδή δυστυχ&ς φεύγω άΛάφε δέν Φά ϊχω τήν
εύχάρίστησ^ν νά διαβάσω τήν συνέχειαν* Θά έπΐυυμοΟ·
θα Ομως νά δλΛίζω Οτι αύτήν τήν φοράν Φά Τύχη
«αΚλιτ^σς σνμπβρίΦορίΐς ιδ ιστοριών αύτύ Λρόαοιηα^
 cHftilfnTWH
&ού χόβΰ £χέΐ but&UQbn έως τώρα Δπο τούς διαφόρδύξ ά>ς h τέλέυταιος όπάγόνός τδύ Ά λ ή Πασδ
β ο γρ ά φ ο υ ς το υ. *Ό τι δ η λα δ ή θ ά τό π α ρ α σ τή σ η δ συ- Εύχαριστώ διά τήν φιλοξενίαν,
\ρ γ ά τ η ς σας έστω κα\ βΐς τά ς τελ δ υ τα ία ς σ τιγ μ ά ς το ΰ Συναδελφίκώτατα 4
ου το υ ύ π ό π ν εύ μ α J Ισ το ρικόν. Ν ιξα μ ιντίν—Ν αζιμ—Τεπελενλή·—90γλ
Συγγραφεύς Διευθυντής τής «*Ατσίκ -2
Ε ίμ α ι δέ β έ β α ιο ; δ τι τώ ρ α π ο ύ έκ όπ α σ α ν τά π ά θ η *Ισταμπούλ.
μ ε τα ξ ύ τω ν δ ύ ο λ α ώ ν κα ι π ο ύ έχο μ εν ώ ; Α μ ερ ό λη π το ι *ί
κ ρ ιία ί κ α ι τ ή ν π ρ ο ο π τ ικ ή ν το ΰ χρ όνου π ο λ ύ τ ιμ ο ν έφ ο­ —Ιστορία του Ελληνικού ΈΘ^ί
δ ο ν θά θ ε λ ή σ ω μ ε ν νά ά να θ εω ρ ή σ ω μ εν δη λ α δ ή έμ πρό ς τβλσον Βαρτόλντι. Μετάφρασή Άγγέλοί
Ις μ ία ν τ ρ ά π ε ζ α ν Ισ το ρ ικ ο ύ ά να τό μ ο υ τά ς μ έχρι τοΰ* —’Ηπειρωτικά Χρονικά.
δ» Α ν τιλ ή ψ εις μ α ς π ο ύ φ α ίν ο ν τ α ι ά κό μ α νά περιβάλ* —'Ιστορία τού Ελληνικού ΈΘνου
λω νται άπά τή ν άχλύν το ν θρύλου. γοποόλοσ. (Ά λή Πασάς).
Σ ά ς τά γ ρ ά φ ω α ύ τά κ. Δ ιε ν θ υ ν τ ά μέ τ ο θ ά ρ ο ς τ ή ς Μεγάλη Ελληνική ΈγκυκλοπαίδεΜ
Ο υ να δελ φ οσ υ νη ς κ α ι ώ ς Ισ το ρ ικ ό ς σ ν γ γ ρ α φ ε ύ ς Α λλά κ α ί σίτ). '*δ'

ίΓί

>·

Ο Α' ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ

ΤΗ Σ "Η Π Ε ΙΡ Ω Τ ΙΚ Η Σ ΕΣΤΙΑ Σ,,

Λόγφ χον οτι δ άριθμός των άποσίαλεισών λαογραφικών συλλογών ε®

στος και δεν έξυπηρετειται ώς Ιχ τούτου δ σκοπός τοΰ διαγωνισμού καί διι*
ή ευκαιρία είς τούς Ικπαιδευτικούς Ιδίως νά άσχοληθουν μέ τήν συγκέντρωσή
φικου ΰλικοΰ κατά τήν περίοδον των θερινών διακοπών π α ρ α τ ε ί ν ε τ α λ τ
σμία υποβολής συλλογών μέχρι τής 30 Νοεμβρίου 1953. Ή βράβευσις τώ***
θά γίνη κατά τό τελευταιον δεκαήμερον του Δεκεμβρίου 1953,
"Οροι τής συμμετοχής βΐς τον λαογραφικόν διαγωνισμόν τής «*ΐΜ
Εστίας» παραμένουν οί ίδιοι ήτοι :
α) Κάθε λαογραφική συλλογή πρέπει νά άναφέρεται είς τήν "Ηπείί*^
δέ έκτασιν πέντε τουλάχιστον τυπογραφικών φύλλων (80 σελ.)
β) At λαογραφικαί συλλογαΐ πρέπει νά είναι Ανέκδοτοι,
γ) At άποστελλόμεναι συλλογαΐ θά φέρουν ώς Ιπικεφαλίδα Ινα ρ $
ροιμίαν καί είς κλειστόν φάκελλον ΙπΙ του δποίου θά είναι τό Ιδιον ρητόν, ^
βνομα ΐοδ συλλέκτου.
^ 1«*θλον 1, 0 0 0 . 0 0 0 δρ»χ. w l 6' 8 0 0 .0 0 0
ΜΕΩΡΓΑΝΤΖΗ, Έκπα&υηκοΟ ΑΠΟ ΙΟΝ ΑΤΪΧΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ 1097

Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΖΑΛΟΓΓΟΥ

ΚΑΙ Ο ΧΑΛΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΓΥΡΩ ΧΩΡΙΩΝ
(ΕΠΙ ΤΗ ΒΑΣΕΙ ΑΝΕΚΔΟΤΩΝ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ)

ΙΤό θρυλλικό Ζάλλογο δεν ύπερηφανεύ* Έ τ σ ι οί γενναίοι υπερασπιστές τού Καν*

|ί μόνο για τον επικό αγώνα των Σ ου­ τζά εύρεθέντες μεταξύ δύο πυρών απεγνω ­
δών καί Σουλιωτισσών ιό 1803, αλλά σμένα έμάχοντο έως δτου κάποιο βόλι έχ-
Ιγιά τον μετέπειτα ήρωϊκό αγώνα του θρικό έρριξε νεκρό στή γη τον Καπετάν
II. "Οταν λοιπόν τα έλληνικά στρατευ* Πεπόνη. Ή άντίσταση έσπασε και ot
U ανεμπόδιστα προήλαυνυν στην *Ήπει· τούρκοι νικητές καί τροπαιούχοι μπήκαν
ιαί ή γαλανόλευκη έκυμάτιζε στις at* στον Καντζά, τον λεηλατήσανε καί παρέδω­
)βαμμένες ηπειρωτικές βουνοκορφές, σαν ιά πάντα στις φλόγες. Στό Λούρο ot
έλληνική αυτή στρατιωτική δύναμη Τούρκοι έφτασαν άνεμπόδιστοι καί ένώ-
σπάνιοί σε μία άλλη ένοπλη δΰναμι, θηκαν μέ τά στρατεύματα (ένα τάγμα π ε­
:τήν άπαρτίζανε ot ήρωϊκοΐ κάτοικοι ζικό καί τριακόσιοι τουρκοπρεβεζάνοι έθε·
χωριών τού (Νομού Πρεβέζης) Καμα· λοντες) πού είχαν έρθη γιά ενίσχυση άπό
;ς, Σεσόβου, Παλαιοροφόρου, Καντζά» τήν Πρέβεζα, *Αλλά καί τά στρατεύματα
μής, Κατσανοπούλου κλπ. *Όταν δέ αύτά πού ήρθαν άπό τήν Πρέβεζα, δέν
:τα άπό λίγες ήμερες τά έλληνικά στρα* άποφύγανε τή σύγκρουσι καί τή ωύρα.
iata έγκατέλειπον τή σκλαβωμένη 'Ή* Γιατί στό μοναστήρι τού Κοζιλιού η τής
.ιο, οι ηρωικοί κάτοικοι των χωριών Καζώλης δ οπλαρχηγός Κ. Μ αντονσης μέ
|ΰν έ/καίαλελειμμένοι και μόνοι εσυνέ·- Ικα.τύ Παλαιοροφορίτες τσακίζοντας τους
ιν τον άπεγνωόμένο κατά ιού έχθροϋ κυριολεκτικά τοός έκανε νά υποχωρήσουν
[tva δπέρ Βωμών καί Ε σ τιώ ν. ’Έτσι μέχρι τό χωριό Φλάμπουρο. Στό μείαξύ
ς 23 τυύ Α π ρ ίλ η ot ήρωϊκοί Καντζιώ- άλλο ένα τάγμα στρατού κατέφθασεν άπό
ι[σέ συνεργασία μέ τούς Ζεριιιώτες πού τήν Πρέβεζα γιά ένίσχυση. ’Έ τσι ένω μέ-
!ηγό του; είχαν τον Καπετάν Πεπόνη, νες ot τουρκικές δυνάμεις χωρίς ν* απο­
Ιίκισαν κυριολεκτικά (τρεις φορές τήν φεύγουν τά θύματα άπό τις ενοχλήσεις τού
α ήμερα) τά τουρκικά στρατεύματα πού οπλαρχηγού Κώτση Μαντούση εφθασαν
^πειράθηκαν νά περάσουν άπό τη Φι- στό Λούρο. Τό τουρκικό κάστρο τού *Ιμάμ
,,ξίΐιάδα στά χωριά τής Λάμαρης γιά νά Τσαούς άπό μέρες τό πολιορκούσε ό δπλαρ-
''Ηυποΐάξουν τις ένοπλες άνταρτικές δυ· χηγδς Κώστα Τζώρτζης ή Ζαχαράκης μέ
Μις των ραγιάδων πού θαρρετά είχαν 160 Καμαρινιώτες έπιζητώντας άπό στιγ­
.looei τό άνάΟτημά τους κατά ιού άφέν- μή σέ στιγμή τήν άλωση του.
Σουλτάνου. Τά ευρισκόμενα στό Λούρο τουρκικά
^ ος ot τούρκοι μή δυνάμενόι νά «να*
-ttMthr τήν άντίσταση των ήρωϊκών αύ-
στρατεύματα, έσπευσαν γιά ένίσχυση των
ομοθρήσκων τού άπειλουμένου κάστρου
1 * Αγωνιστών, έστειλαν δεύτερη δύναμη
Wtofl Από τά ύψώματα τού Προφήτη
τους. Οί πολιορκητές βρέθηκαν μεταξύ δύο
πυρών κοί κατόπιν αίματηράς συγκρύσο*
Καί τούς χτύπησαν άπό τά νώτα. cog διέλυσαν τήν πολ ορκία nal πήγαν
}
 i-k-Λί.
ι&χυρώΦοΜν ότό ορος Ζάλογγό, άφοΰ
πρώτα έξεκένωσαν τήν Καμαρίνα ή οποία
πρώτη θά Ιδέχετο την οργή των αφ η νια­
σμένων οπαδών του Ίσλάμ. ’Α πό τό Ί μ ά μ
Τσαούς οί τουρκικές δυνάμεις ήρθαν στο
Λούρο κα'ι μετά στον Παλαιορόφορο. (σημ.
τά δύο αυτά χωριά αν και είχαν άναμι-
χΟή ενεργώς στον άπελευθερωτικό αυτό
άγώνα εν τούτοις τή γλύτωσαν φθηνά,
έπειδή ήταν Ιδιοκτησία τού Χουσέν Πασά
τής Π ρεβέζης).
Σ τον Παλαιορόφορο διανυκτέρευσαν
τά τουρκικά στρατεύματα κα'ι τό πρω ί
τής επομένης ήμέρας, από τρεις διευθύν­
σεις έφθασαν στο Ζάλογγο οπού συνήφθη
αιματηρός αγώνας.
Τ ον αφάνταστο ήρωϊσμό των γενναί­
ων εκείνων αγωνιστών καί ιδιαίτερα τού
Κώστα Τζώ ρτζη τον εξύμνησεν ό λαϊκός
ποιητής μέ τούς εξής στίχους :
Μίσ’ στήν κορφή στο Ζάλογγο ψηλά στον Ά η -
[Ταξιάρχη
Πέφτοννβ γκράδες άραιοί χιλιάδες τά μαρτίνια
*0 Κώστα Τζώρτζης πολεμάει με εφτά χιλιάδες
[τούρκους.
Κ αι στή φονική αυτή μάχη βγήκαν
κερδισμένοι οί τούρκοι γιατί ήταν πολυ­
πληθέστεροι. Έ ν ώ οί περισσότεροι άπό
τούς γενναίους έκείνους υπερασπιστές έπε­
σαν ήρωϊκώς ! ’Ανάμεσα σ’ αυτούς έκειτο
νεκρός καί δ γενναίος Παπαμιχάλης ( Ι ε ­
ρέας τής Κ αμαρίνας). "Οσοι άπόμειναν μέ
έπικεφαλής τόν Κώστα Τζώρτζη έφυγαν
για τήν Π αλαιά Ε λ λ ά δ α . Τή μέρα αυτή
of Τούρκοι κάψανε τή Μονή Ζαλόγγου, τό
χω ριό Κ αμαρίνα καί λεηλατήσανε τό χω ­
ριό Πολύβρυσο (Σέσοβο). Ή λεηλασία καί
ή καταστροφή περιορίζεται στο Ν ομό Π ρε­
βέζης στά χωριά Καντζάς, Καμαρίνα καί
Πολύβρυσο (τά δύο τελευταία ήταν Ιδιο­
κτησία τής Μ. Ζαλλόγου). Σέ πόση δέ με­
γάλη οίκυνομική Ιξαθλίωση είχαν περιέλ-
θη οί κάτοικοι τών χωριών αυτών μετά
τήν άτυχή έκείνη μάχη, μας τό δείχνει τ°
κατωτέρω ύπόμνημα τών κατοίκων Σεοό-
βου πρός τόν Δημ, Σκέφερην πρόξενο τότε
?ή( ρωασίας οτήν Πρέβεζα* Να, λοιπόν t(
1
1
Εκλαμπρότατε ηρόξενε τής Σεβαοτής'φ*
θοδόξον Αντοκρατορικής ρωσσίας
κ * Δη μητριέ Σκέφερη, jj
Προσκννονμεν ]
01 βαθυσεβάστως υποφαινόμενοι
πείθεις θεράποντες τής 'Υ μ . 9Εχλαμη$
τητος Σεσοβΐται, σπενδομεν ΐνα κα&&
βάλωμε τή 'Υ μ . 9Εκλαμπρότητι τά i|ggr.,
Ε Ις τας αποφράδας ήμέρας 24 καί ι,
9Απριλίου παρελθόντος έτους, μεταξό
άλλων πραγμάτων τά όποια διηρπάγη^.
μεταξύ τών άτακτων στρατιωτών (royf C:
κών) διηρπάγηοαν προσέτι όλα τά
σκεύη τής 9Εκκλησίας μας 'Αγίου Πί ·
λεήμονος, τά όποια προς περισαοτ^ν
ασφάλειαν εΐχομεν μετακομίσει εντός^
ράντων και δνσβάτων σπηλαίων έκτος
νον 12 μηνιαία τά οποία κατά άείας ·*
λήσεως έσώθησαν. "Ενεκα λοιπόν xijtz
γάλης επικρατονσης επί τον παρόντ&Ι;
ημάς δυστυχίας και τήν πτωχήν πρΚ
κατάστασιν τής εκκλησίας μας δέν Φ
μέθα νά προμηθενθώμεν ταντα και 1:1
μείναμε ορθόδοξοι όντες άνεν εκκλψ
και θείας λειτουργίας παρακαλοϊψε |
μώ ς τήν 'Υμετέραν έκλαμπρότητα >ψ
προεδρεύοντα πρόσωπα τής Μεγάλΐ}&
βαστής, Αντοκρατορικής ρωσσίας,
ριγμα παντός 9Ορθοδόξου, Ϊνα
σητε καί μάς προμηθεύσητε τά dvc**
σκεύη. 9Εκλαμπότατε γνωρίζοντες §
φύσεως καλά πρωτερήματα τής άγαθ'$
χής σας, ώς καί τά αισθήματα παι^ι
σμον δέν διστάζομε νά σάς παρακαλώ
τά έξής : Τό χωρίον μας Ενεκα τ ω ^
στροφών εΰρίσκεται εις μεγάλην ^
χία ν . Έ κτος τών άλλων δηλ. κακ [
όποια μάς κνκλονσι, μάς περικύκΐ1*
πείνα, τά δε δυστυχή καί γυμνά
μας πειναλαΐα περιφέρονται τειδε i f
εις τούς δρόμους κλαίοντα καί
Καί διά ταντα έκλαμπρότατε νά
σητε προσέτι (διότι έντός τού
είναι έπόμενον νά χαθώ μεν) νά >Μ
θώσιν Εξ τούλάχιστον ζεύγη βοών.α
ίργασθώ μεν . . <
Εύελπιστοΰντες δτι at όεήσίΜ’
θέλονσιν είσαχονσθή διατελονΗΐΡ
τ
wftfiKH k tr \\k i ............ - - =
v Σεσόβφ χη 10 Αύγουστου ISOS
l ύιιέτεροι θεράποντες Σεσοβϊται
Σπνρο Μήχος Μονχτάρης
Γι ώγο Ναστούλ,ης
Δ. Παπάς
.1. Καλδάνης
Δημήτρη Λάμπρος
»ετΐκά μέ την επική μάχη του Ζαλόγ-
■τις 24 — 4 — 1807 μας γνωρίζη ό τό-
Ι,υλευτής Μεγαρίδος Γ. Ά ναστασό-
νς. Ή ομιλία τού Γ. Άναστασοπού*
■
- τήν Ελληνική Βουλή τον 1897 (πρα-
u Βουλής 1897) ρίχνει άπλετο φως
ηίξιοπρόσεχτη αυτή ιστορική πτυχή,
ιψαιώνει και συμπληρώνει τά δσα προ-
ιρα και γιαυτό τήν παραθέτω :
[ Ιδέα τής επιτελέσεως του -καθήκοντος
ΐ'ΐϋήκοντος ιερού με δδήγησεν επί τδ
•ιψρονοΰντα δτι το θέμα εφ ’ ου φέρω
'ΐβγον είναι ύπέρτερον των στενών
Μ βραχείας επερωτήσεως. αΟτε τα
}#ικά στρατεύματα έπήλαυνον εις τήν
1\ρον και ύψουτο ή cΕλληνική σημαία
υίε/Ιούντο τα έθνικά Ιδεώδη, τον όταν -
\ής Ελληνικής σημαίας προαπήντα
ifc σταυρός δ εκ του περικαύστου όλο·
Λιματος τον Σονλίον έκταφείς, Καί
Σταυρόν ύψωσαν οΐ Σονλιώται τής
ΐρίνης. Οί κάτοικοι τής Καμαρίνης
( I ώχνρώθησαν παρά το παλαιόν xai
,)ον Ζάλογγον είς δέ τον στρατηγόν
ίονρκιχών στρατευμάτων Γκανή Βέην
Χμογαρή υπασπιστήν του Σουλτάνου ,
Όχάτο)ς διά τά κακουργήματα αϋτοϋ
•'*ϋέντα Ιν Κωνσταντινουπόλει ύπό του
ιΐ){ πασά, χαλονντα αυτούς νά προ·
•yσο)σι, άπήντησαν τήν μεγάλην ρήσιν
1ποιαν ό Φωτός Τζαβέλας άπήντησεν
Άλή Πασά, δτι ϋπάρχει γή έγγνς
'Λφων των προγόνων των, ΐνα ταφώσιν
κΊαίστο δ &γών, Σάς άναγιγνώσχο> του
^8 Τουρκική Υ π η ρεσία στρατηγοί
W Πασά τήν πολεμικήν έ’κθεσιν, Θέ·
Ιν τούτη δτι ή Ιστορία του Σ ου *
"^αναλαμβάνεται μετά μίαν άκριβώς
* WWKtwida, Ιστορεί ό Γκόλτς Πασάς
Wilt $06, Οπλασμένοι ο( κάτοικοι
”f5jj0v τούτων περιεγίρονχρ τϊ(ριξ τού
, - .......
Τουρκικού στρατοπέδου , άποκλείσάντες μ ά -
λίστα τήν εκ Λούρον προς Πρέβεζαν δδόν
και όντως οί Τούρκοι δέν ήδυνήθησαν
ν ’ άναλάβωσι τον μετά τού Φρουρίου συν·
δεσμόν. Οί διά τδ άννπότακτον αυτών
γνωστοί κάτοικοι τον μεγάλου χωρίου Κ α -
μαρίνα, εξωπλίσθησαν και κατέλαβον θέ-
σιν παρά τον άρχαϊον πύργον *Ιμάμ Τσα·
ούς, κατ’ αυτών δε εστάλη εκ Λούρου φά·
λαγξ εκ δύο λόγων και 30 έφιππω ν χωρο­
φυλάκων , ενώ περιπολίαι άφόπλιζον τους
χωρικούς τής πεδιάδος, Έ ν τούτοις προσ­
βολή κατά του Ί μ ά μ Τσαονς άπέτυχεν,
έδέησε δε νά σταλή έκ Πρεβέζης Ισχνρο-
τέρα φάλαγξ συγκείμενη εξ ενός τάγματος
και τριακοσίων εθελοντών κατά των άν·
ταρτών τούτων, οί'τινες και άπεσύρθησαν
είς τδ χο^ρίον Καμαρίνα είς δ έλαβον μέ·
ρος και γυναίκες καί παιδιά των έλλήνων.
Τό πλείστον τών άμυνομένων έφονεύθη,
το δε χωρίον έπνρπολήθη και ούτως ή μ ε ­
ταξύ Λούρον καί Πρεβέζης δδός κατέστι
πάλιν έλευθέρα».
Λέγει ή ακριβής εκθεσις ήν £χω άνά
χείρας οτι μαινόμενοι οι έχθροι του Σταυ*
ροΰ μετά μιας ήμέρας άπεγνωσμένην αίμα*
τηράν πάλην επέπεσαν και συνήφθη έκει
ανήκουστος έκ του συστάδην, άγριος καί
έσχατος αγών. Ή Μονή του Ζαλόγγου
έδηώ θη, τά ίερά σκεύη έμολύνθησαν, at
ά /ια ι είκόνες έτέθησαν είς πυράν, ή δέ
ανθρακιά των έχρησίμευσεν Ϊνα ψηθώσιν
οί δβελίαι τών Γκέκηδων, *Η Καμαρίνα
περίφλεκτος έφώτιζε τάς μορφάς δαιμό­
νων οϊτινες έδήουν, ήτίμαζον, έρρύπανον
τούς βωμούς. Έ κ ει έπανελήφθη ή σκηνή
τού Σαμουήλ τής Κιάφας. *0 Παπαμι*
χαήλ δ ίερεύς Καμαρίνης έπέπεσε κατά
τών δημίων μέ έφ* οπλου λόγχην καί Ιπβ*
σεν ήρως καί άγιος . » . . έκει διεξήχθη
έ'τερος άγων γυναικών, Έ πανελή φ θη
δ άγων των σουλιωτίδων καί τής Χάϊδως»
Έ κ ει ν?ος χορός Ζαλόγγου καί αναφέρω
δνομαστί τήν Ά ν θ ο ύ λ α *Ανωγειάτου, ήτις
άφού είδεν είς τον πλευρόν της πίπτοντα
τον άνδρα της, έτυλίχθη μέ σινδόνα λευ*
κήν ως σάβανον καί κατερρίφθη άκριβώ§
άπό τού ύψους τού Ζαλόγγου tt|V άβυ«
σον. ΕΙ'κορι δκτ& κάτοικοι έφονεύθη&αν
 i <

i^SSai irflfel^fiiijtH

Ιχτος των τραυματιών. Τέσσαρες τραύμα*
τίαι συνελήφθησαν καί άπηγχανίσθησαν.
Δ\»ρ μοναχοί τής Μονής επεσαν. Επίσης
Ιπεσε μετά τεσσάρων Πρεβεζάνων 6 υίός
του φιλέλληνος προξένου τής Ιταλίας Ιν
Πρεβέζη Καΐσαρ Φόντις. Τά λείψανα των
γενναίων τής Καμαρίνης ήλθον είς τήν
Ελλάδα (σημ. Ιννοεΐ τήν παλαιά Ελλάδα)
καί συνοιχίσθησαν Ιν tfi Ιπαρχίςι Βονί·
τσης. Εύγε όντως είς τούς Καμαρινιώτες
άλλ* αΐσχος είς ήμας τούς στερούι
τούς ξηρού άρτου . . . Γ
Ό επικός αύτός άγώνας πο
εχει άγνοηθή άπό τούς Ιστορικέ
επρεπε νάρθή στή δημοσιότητα
χαταλάβη τή θέση πού τού άνή»
Ιστορία. Αυτό άχριβως μέ ώθησε
ψω ντουχουμενταρισμένα δσα πο
Ιγραψα.
ΑΝ. ΓΕΟΡΓΑ*

!ι

Δ Η Μ Ο Τ ΙΚ Ο Τ Ρ Α Γ Ο Υ Δ Ι

Σαββάτο ήμέρα, Κ υ ρ ια κ ή προτού νά ζημερώση,

χίνήσεν 6 Σ αχίρμπέης ς * τδν πόλεμο νά π ά νη %

Στό δρόμον δττού πήγαινε, 'ςτό δρόμο πού ττηγάίνει,

Ιν α πουλί τόν σταύρωσε, τον πιχροχουβεν χιάζει,
.ί
' \ νί
• Γύρισε πίσω, μπέη μου, γιατί Μ ν ' άπεύάνης.
^I
>Κ α ί πού τό Ιμα& ες, πουλί] όπώς ν * άπε&άνω ; fkf ■
•Ε ψ έ ς ήμουν στους ούρανούς μ α ζί μλ τους 'Αγγέλους,

γράφουν τά σπίτια σ ' ίρ η μ α , χαΐ τήν χυρά σου χήρα,

γράφουν καί τά μπεγιόπουλα φτωχά χω ρίς πατέρα .
Τδ λόγο δλν Απόσωσε , τό λόγο δλν Απόειπε,
μ ιά μπαταριά νΆ πούσ ΐηπε, η 9 ίηεσε μέσ9 τόν τό*ο.
0 . ΆρΑΐεντινι^ι τ(Νΐγ„

ί
Αν.Ν. X. ΠΑΠΑΧΑΡΙΣΗ
MIA ΕΝΘΥΜΗΣΙΣ
ΔΙΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΙΝ ΤΟΥ ΓΚΙΩΛΕΚΑ
•Αναδιφών κατά τήν έν Π ω γω νίφ υπή­
γαν μου (1924-1935) παλαιά εκκλησία-
ύ βιβλία προς άνεΰρεσιν ε ν θ υ μ ή-
α ν αντέγραψα από παράφυλλον 'Ωρο-
:ου άποκει μενού έν τη Ε κκλησία του
-υροσκιαδίου την έπομένην ε!ς τήν κατά
847 επανάστασιν των Α λβ α νώ ν άνα-
! ιμένην ενθΰμησιν, Κατά τό έτος εκείνο
w o v τυγχάνει δτι έπανεστάτησεν δ
Μέκας ή Γκιώνης Λέκας καί είσέβα·
4 ς Πωγώνιον βαδίξων κατά τών Ί ω α ν
' ν.
:Η άνπγραψή έγινε μέ πλήρη τήρησιν
•ι,άνορθογραφιών τοΰ πρωτοτύπου»
Γό στ, τό παϊ καί τό 0V tv τφ πρώτο*
p σημειουνται βραχυγραφικώς.
:Η απλή κάθετος γραμμή | δηλοΐ τό
<ς του στίχου.
Εντός οξυγωνίων άγκυλών < > ετέ*
ιαν τά καθ’ ήμάς προσθετέα, δπου έκ
Ιφθορας του χάρτου δεν άναγινώσκον*
γράμματα ή λέξις.
Διά τριών συνεχών στιγμών Ιντός πα**
(άέσεοος κειμένων έδηλώθη είς μεν τον
άχον άπόσβεσις λέξεως Ικ φθοράς του
του, είς δέ τον 15 στίχον δυσξΰμβλη-
'αέξις.
: ϊχ χορός Στανροσκοί \
‘1847 άδιον |
Αη'>ρη).ηον μήνα ί-καμάον μοίαν &πα>
Μ η ν ή | άρβανήταις μ kl*των οοφοτα *
1. έκ α μ α ν έ π α ν ά ά ΐ α σ ί ν μ έ τ ό ν
ο I λ έ α* ό λόγος διετυπώθη κατ* έπίδρα*
dvti στοίχου φράσεωε g κ α μ α ν π ό«
(ι> Ί* ο μ έ τ 6 ν β α σ ι λ έ α . “Οστι ή φράσις
τατον βασηλεα \ καί έκαμαν μοίαν σήνχη-
σην 2*μεγάλην αντη | ή πανγ^άκοιστη έπη-
δή ήμουν καί εγο ό άϋληος | διδάσκολδς
διά τή μοίρα μου έτηχα < καί > ε Γ δ < α >
— τα πάντα καί ΐρ&αν καί έστησαν δρδί*
(. . .) άν | ου γεοργηον καί εκά&ησαν ήμέ-
ρες δέκα * καί ετρα | βήξάμε τής έληάς τά
φαρμάκοια 4 καί έκα&ησε < αυτή > | η π α ·
νάσταση άπο τόν απριληον εος τον —&βγοΰ·
στον αντη ηνε η σηνχησης τον κακουργον 1
τον | βασηλέα πολεμοιτάδες κα ί τον χρι*
στηανον εγβρΧ | καί αδικοιτάδες κάγό δλά-
έδώ σημαίνει ί Ιπανεστάτησαν κατά toO βα*
Οιλέως.
2) Όλεθριωτάτη Υπήρξε διά πάντα τά χω··
ρία τοΟ Πωγωνίου ή είς αύτό έπιδρομή τών
οπαδών του Γκιωλέκα. Καί κατά τήν πρός τά
'Ιωάννινα μέχρι Δολιανών, δπου άνεχαιτίσθη*
σαν ύπό τοΟ σουλτανικοΰ στρατοΟ, πορείαν των
καί κατά τήν άποχώρησίν των δεινώς έλεηλά·
τησαν τά χωρία τοό Πωγωνίου, έπυρπόλησαν
δε καί τό έν Κσκολάκκφ μέγσρον τοΟ Μάρκου
Μπότσαρη. (Περί τής Έπαναστασεως τοΟ Γκιω­
λέκα βλ. II. ΆραβαντινοΟ Χ ρ ο ν ο γ ρ α φ ί α
‘Απείρου τόμ. Α' σελ. 408, Β. Ζώτου ΜολοσσοΟ
Ή π ε ι ρ ω τ ι κ ά ς Μ ε λ έ τ α ς τόμ. Α* τεΰχ»
γ' σελ. 174, Ιω. Λαμπρίδου Η π ε ι ρ ω τ ι κ ά
Μ ε λ ε τ ή μ α τ α —Π ο γ ω ν ι α κ ά σελ. 7Θ)»
Έξ εκείνων τών χρόνων παρέμεινει έν ‘Η*
πείρφ ή φράσις Μ ή μ ά ς κ ά μ η ς τ ό Γ κ ί ω *
λ έ η α ,4λεγομένη πρός ταραξίας θέλοντας vd
παραστήσουν τόν παλληκαρά.
3. 6 ρ δ ί· (λ. τουρκ.) στρατόπεδον»
4. τ ρ α β ή ξ α μ ε τής έ λ I ά $ τά
Φ α ρ μ ά κ ι α * φρά&ις συνηθέθτατα λεγομένή
πρός δήλωσιν πολλών δεινώνι
6. ΛΑς άναγνςύσθή ώς γενίκή : τών n to
Η ο ΰ ρ γ w ν.
Χηστος δονΧοοας άναγνο | οτης αμαρχοΧος
.............Σταβρόσκη | άδιον |
χάψημίΧης* ήτον ο ντζιμογκανιος
έγό ο αναγνοστη κοιριτζης διδάσκαΧος
έγραψα τα άνοιϋεν | γεγραμένα δια εν&ή-
μοιοη |
καγο ελάχηστδς αοαγνόστης
6. χ σ ψ ι μ ά λ η ς* (λ. τουρκ.) ΕΙς τό έν
τψ π α λ α ι ο γ ρ α φ % κ φ έ ρ ά ν φ (19Η)
του Αειμνήστου Δημ. Μ. Σάρρου δημοσιεύομε'
νον τμήμα του άξιολογωτάτου Λ ε ξ ι κ ο ύ της
Ν ε ω τ έ ρ α ς Ε λ λ η ν ι κ ή ς Διονυσίου *Ιε·
ρομονάχου του έξ Ίωαννίνων περί τής λέξεως
Ταΰτης γράφονται τάδε* «κ α ψ ι μ
ή κεχαϊας τής χώρας ή χσρτξατζής (δη>
ρηγών τοίς ξένοις τ* j αναγκαία έκ μες
πόλεως. Γαλλ. entepreneur), πάροχος,».
Ό έντσΰθα λοιμόν άναφερόμενος
τρώνε από κάθε σπίτι δσα έκάστοτε
οί ’Αρβανίτες και τά εδιδεν είς αυτούς.
*Η λεξις κ α ψ ι μ ά λ η ς, ώς καί
έργου δηλωτικοί ( π ρ ω τ ό γ ε ρ ο ς ,
γάτης. καλαντζής, γελαδ
π ρ α ι δ ά ρ η ς κ . ά.), εγινε καί οίκι
κόν έπωνυμον, Οί τούτο δ* εχοντες γι
αύτό μέ δύο λάμβδα (Κ α V ι μ ά λ λ η
τά προφανή παρεττμολογιτήν σύγχυσιν
κ α ί ω μ α λ λ ι ά . Τούτου δ' ενεκεν
στην ούσαν ταύτην ιήν περί τό λ πΓ
αυτών ού στήσει αύτοίς Κύριος 6 Θεός.!
Is,.

» ι·
Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΙΣ ΤΩΝ ΑΛΒΑΝΩΝ 2
>
( 1847 )

θίΧ τε ν 9 Ακουστέ οκσνσμαριά *αi μαύρα μοιροΧόγια / ι

ΓΙεράστ 5 i n τό Μ περατινό, ς*τό Δέλβινο νά πάτε,
τής Τοοχαριάς κα ί Λ ια πο υ ρ ιά ς ν 9 Ακουστέ μ ίρ ια ις τζίχαις
κ α ί Ταάμισσαις χιΧιδαραίς που Xkv* τά μοιροΧόγια,
nob κΧαΐνε τους Αγάδες τους, nob κα ίνε τά π α ιδ ιά τους»
ΑΧΧαις τους κράζουν για νά βγουν Από τό μαύρο μ νή μ α ,
δΧΧαις Από τόν Ταρσανά, κ ι 9 ΒΧΧαις Από τήν Κ όνια,
Ά ν ά & ε μ ά την την στιγμήν, κα ί την π ικρ ή την ώραν,
ποϋβαΧαν την κακή βουΧή οί μπέηδες κ ι 9 Αγάδες,
τη μαύρη την 9Α ρβα νιτιά νά οκώσουν στό ποδάρι '
ποδχαν οί πρώτοι 9ς τό κρυφό, κα ί οί μ ικ ρ ο ί *ς τό φορά ,
Tobc Α ιά π ιδ ε ς έσήκωσαν ά Χόντος κ ι* δ ΓκιουΧέκας,
τούς Τοάμιδεζ τους πίνησεν Χ α μ ίτη ς ά Τααηάρης,
χοής Τόσπιδες ξ ς π ίν ψ ε ν ό Ρύπος ό ΚεΗύΧι\ς>Λ '■ψ
ΝΊΩΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ» ΎφηγητοΟ Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΜΕΘΟΔΙΟΣ ΑΝΘΡΑΚΙΤΗΣ*
(ΒΙΟ Σ -Δ Ρ Α Σ ΙΣ-Α Ν Ε Κ Λ Ο ΤΑ ΕΡΓΑ)

ΛΟΓΙΚ Η ΕΛΑΤΤΩΝ ΜΕΘΟΔΙΟΥ

1. *Ήν τινα νυν φιλοσοφίαν λέγομεν, σοφίαν οί αρχαίοι προσηγόρευον,

σιν δηλ. θείων καί ανθρωπίνω ν πραγμάτων καί των έν οίς περιέχονται αιτίων,
φτην παρά του παντοδυνάμου Θεού κατά πάντα εντελή και πόνου παντός άπηλ-
ένην παραλαβειν λέγεται ό πρωτόπλαστος *Αδάμ. Έ π ε ι μέντοι διά τήν τής
ις εντολήν παρά;3ασιν και άθέτησιν εκ του τής Έδέμ* χώρου, εν ώ έτέθη, ά'ποι-
I Ιγένετο, προς ταΐς άλλαις ποιναις τής αμαρτίας, εν αις υπεύθυνος καθεστήκει,
«τής άγνοίας σκότει παραδοθείς, §πί τούτο και τούς μετ’ αυτόν πάντας καθείλ*
;β. Διό μηδέν ϊχνος σχεδόν τού έξοχου εκείνου καί ουρανίου δώρου ύπελείφθη,
ν ένιοι των άνθρώπων άποθέμενοι μέν τήν εν τοις άλλοις επικρατούσαν μω·
φ, τω δέ θαυμασμό)* των καλλίστων πραγμάτων προαχθέντες και παρά τής όσημέ-
ΐ παρατηρήσεως8 των καθ* έκαστα αποτελεσμάτων, ήτις καί εμπειρία λέγε­
ί
ι έκδιδαχθέντες εκ βάθρων ταΰτην άνεγεΤραι σπουδή πάση ούκ ώκνησαν.
i 2. Τούτο δέ παρά πάντων όμολογεΐται, ότι ή τής φυσικής επιστήμης
^υδή καί των λοιπών ελευθέρων τεχνών εν τή Έ λλά δι μάλιστα ήκμασεν. *Ό γε
| φησίν Διογένης ό Λαέρτιος εν τω εΐς τούς βίους των φιλοσόφω ν προοιμίφ ,
^.φιλοσοφίαν αυτήν εν τή Έ λλάδι γεννηθήναι, ώσπερ καί τούς ανθρώ πους,
ϊτο πόρρω τής άληθείας πεπλάνηται. Καί γάρ παρίημι4 όπερ φησίν Ίώ σηπος,
Μίον α' τής Ιουδαϊκής αρχαιολογίας κεφ. γ',) τούς τού Σ ήθ άπογόνους παρατή­
σω τήν τών ουρανών τάξιν καί τούς των αστέρων δρόμους υπέρ δέ τού μή δια-
(6ΐν αυτούς τά είρημένα μηδέ πριν εις γνώσιν έλθεΐν φθαρήναι, προειρηκότος
τνισμόν Ά δά μ ου τών δλων έσεσθαι, τον μέν κατ’ Ισχύν πυρός, τον δέ κατά
ν καί πληθύν ύδατος, στήλας δύο ποιησάμενοι, τήν μέν εκ πλίνθω ν, τήν δ* έτέ-
? έκ λίθων, άμφοτέραις ένέγραψαν τά ειρημένα, ϊνα εΐ και συμβή τήν πλινθί-
i* άφανισθήναι υπό τής έπομβρίας, ή λίθινη μείνασα παράσχη μαθειν τοΐς
Ιρώποις τά έγγεγραμένα. Ταύτα φημί παρίημι, γνώ ριμα τοΐς πάσιν όντα (είκαί

Φ Συνέχεια έκ του προηγουμένου τεύχους.

1* άδάμ.
2. θαυμαστώ.
8. παραρήσεις.
4, περίημι,
m «ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΕΣΤΙ

τοίς εθνικοΐς έπίπαν άγνωστα Ιτύγχανον). Τους γε μήν πατριάρχας καί ήγεμόνο
των Ε β ρ α ίω ν οΰδείς αν άρνήσαιτο, ώς τόν ’Αβραάμ καί Μωσήν καί τούς λοιπού|
τήν των φυσικών έπιστήμην μή έσχηκέναι, ωσαύτως καί Σολομώντα τον βασελέο
Έ κ εϊνο δέ καί παρ* αύτοις τοίς εθνικοΐς μάρτυσιν δμολογείται, τούς *Ασσυρ(οι_^
καί Χαλδαίους περί τήν άστρονομίαν μετ* επαίνου ενασχοληθήναι, άτε δή προκ(%
λουμένης αυτούς τής χώρας ήν κατοικούν, πεδινής καί αναπεπταμένης ούσης, εξ
τούς των άστέρων δρόμους άκωλύτως παρατηρεΐν εδύναντο.
Π αρά δέ των ’Ασσυριών καί Χαλδαίων, κατά τήν μαρτυρίαν τού Ίω σή ιό
που, ή άριθμητική επί τούς ΑΙγυπτίους μετηνέχθη, οϊτινες ομοίως καί τήν γεαί$ι(
μετρίαν, υπό τής ανάγκης ύπαχθέντες, έξέμαθον' επειδή διά τήν ετήσιον T0*;y
Νείλου πλημμύραν1, καθάπερ δ Πρόκλος αναφέρει, τά των αγρών οροθέσια ούτιφν
συνεχέοντο, ώς μετά ταΰτα δίχα γεωμετρίας διακριθήναι μή δύνασθαι. Τελευταίοι^
παρά τών Α Ιγυπτίω ν επί τήν Φοινίκην δμού καί τούς ‘Έλληνας ή γεωμετρία άφίν
κετο, ήν δηλ. εν Α ιγύπ τφ μαθώ ν Θαλής9 δ Μιλήσιος επί τήν Ε λ λ ά δ α μετεκ<
μισεν, ώς Διογένης δ Λαέρτιος διηγείται Ιν τφ αυτού βίφ.
Ού'κουν τοίς άλλοις "Ελλησι μόνοις όφείλομεν προσάπτειν τήν φιλοσοφία
άλλά καθώς π α ρ ’ αύτοις υπήρξαν άνδρες εύφυΐρ και *ων φυσικών γνοοσει δι< i
φέροντες, οιτινες κατά πρώτον μεν σοφοί, έπειτα δέ φιλόσοφοι έπεκλήθησαι f
ουτω καί παρά τά λοιπά τών εθνώ ν υπήρξαν έρμηνευται καί διδάσκαλοι τής άλ
θεί<χς, a>c τοις μέν Έ β ρα ίοις οί ραββινοι, τοίς δέ Βαβυλωνίοις καί Ά σσυριι '·
οί Χ αλδαιοι, τοις Πέρσαις οί Μ άγοι, τοίς ΊνδοΤς οί Βραχμανες ήτοι γυμνοσοα ι­
στοί12345, μάλλον δέ καί επί τών εσχάτων χωρών6 τής ανατολής,^ παρά τοίς Σίναι
υπήρξαν έπιμεληται τών ελευθέρων τεχνών, εν οις μάλιστα εξυμνείται δ Κορ
κιος (sic ), δς καί διά τούτο σινί της φιλόσοφος καλείται. ‘Ωσαύτως παρα τ*
ΑΙγυπτίοις οί ίεροφάνται καί παρά τοίς Κελτοίς οί δρυίδαι έξήνθησαν. *
Κατ’ έξοχήν μέντοι το τής φιλοσοφίας κλέος διά τούτο τοίς Έ λλη σιν dri
νέμεται, δτι αυτοί επιμελέστερον ένασχοληθέντες περί έκαστον αυτής μέρος καί*
?ν οίονεί σώμα ταύτην διατάξαντες, τοίς οίκείοις αυτών συγγράμμασι τοίς μ**
πειτα παρέδωκαν φέροντες, δι’ ήν αιτίαν καί αί επισημότεροι τών φιλοσότν5
αιρέσεις, περί ών Ιν ταίς σχολαίς μνήμη γίνεται, παρά τών Ε λλή νω ν ληπτέαι εΐ**#

1 . πλημΰρα.
2. Θαλής.
3. μετεκλήθησαν.
4. γυμνο)σοφιστα(.
5. παρά τών.
6. σιναίς,
-ffftTIICH ΕΣΤΙΑ* 823

A I ΕΠΙΣΗΜ ΟΤΕΡΑΙ TQN ΦΙΛΟΣΟΦΩΝ Α ΙΡ Ε Σ Ε ΙΣ

3. Ή ούν φιλοσοφική1 αιρεσις έστίν άνδρών οίκείων δόξα πρός ίαυτούς

νυμφωνούντων· πρός βέρους δε διαφωνούντων. ’Α νδρώ ν ειρηται καί ούχί
ίίς, Επειδή ή του ενός άνδρός δόξα αιρεσιν ου π οιεί, αλλά θέσιν μόνον, θέσις
τί παράδοξος ύτόληψις τινός των επί φιλοσοφία γνω ρίμων, ώς του Ή ρ α -
»υβ φερ’ είπεΐν δόξα, ότι πάντα κινείται καί ή του Π αρμενίδου, δτι έν τό δν
' ακίνητον. Πολλοί τοιγαροΰν είσίν οι συνιστώντες τήν αιρεσιν, άλλα καί
t o i\ τοΰτ*
* άξιολογεΐται καί επιστήμονες. Οί γάρ άγελαίοι άνθρω ποι αιρεσιν
,Λοσοφίφ ούκ άν ποιήσωνται. Χαρακτηρίζει δέ τήν αιρεσιν συμφωνία μετά
ιωνίας* ot γάρ καί πρός αυτούς συμφωνούντες καί πρός τούς άλλους αϊρεσιν
ιιούσι. Τό γάρ παρά πάντων όμολογουμενον κοινή έννοια έστίν, οιον ό Θεός
ιός καί δ ήλιος φωτιστικός.
4. Οί πρώτοι τοιγαροΰν καθ’ Έ λληνας φιλοσόφοι εις δύο αίρέσεις διαι-
*^rai, είς δογματικήν καί άκαδημιακήν. Ή δογματική αιρεσις έκείτους περιέ-
,ύν φιλοσόφων, οΐτινες τής αλήθειας κατατυχεΐν, αλλά μή έν πάσιν, εν γάρ
Ιίτλείοσι-διϊσχυρίζονται, ήας πάλιν διττή έστίν, ’Ιωνική καί ’Ιταλική. Τής
ίκής αίρέσεως αρχηγός υπήρξε Θαλής6 δ Μιλήσιος, γεννηθείς τό πρώτον έτος
Τό δλυμπιάδος, ήτοι προ Χριστού 639. Τ φ Θαλή® ήκολοΰθησαν Ά να ξίμ α ν-
* Ά ναξιμένης, ’Αναξαγόρας, Ξενοφάνης, ‘Ηράκλειτος, Δημόκριτος καί άλλοι,
,φς πάντες τήν τού σοφού διδασκάλου φιλοσοφίαν διασοφήσαντες μέχρι Σω·
|»υς καί Πλάτωνος ήνεγκαν.
• Τής δέ ‘Ιταλικής ήγεμών υπήρξε Π υθαγόρας δ Σάμιος, δς Φερεκύδου τού
\hv μαθητής ών καί είς Α ίγυπτον καί Βαβυλώνα τήν φιλοσοφίας έπίκτησιν
Λαβών,.τέλος είς τήν ‘Ιταλίαν άφίκετο έπί Σερβίου Τυλλίου7 βασιλέως των
(«ίων. Καί εις τήν Κρότωνα® ού πόρρω τών Ταράντων κειμένην εϊκοθι περί­
δεσε τή φιλοσοφίφ Ισχόλασεν. ΈκεΧθεν δέ είς τήν κατά Π όντου μεταβάς
(ότησεν. Ούτος® πρώτος τφ τής φιλοσοφίας όνόματι έχρήσατο.
| Τά τού Π υθαγόρου δόγματα πρός τοΐς άλλοις ήσπάσαντο Τ ιμαΐος δ Λόκρος
1ρχύτάς δ Ταραντΐνος καί Φιλόλαος δ Κροτωνιάτης10 καί Παρμενίδης καί
Ρ t άμφότεροι Έ λεάται (Ιξ ών ούτος τής διαλεκτικής εύρετής λέγεται παρά

'· 1. φιλοσοφίαν.
■2. συμφωνοΰντες.
8. Ηρακλείου.
!· αστείου
• 5. Θαλλής.
■ Θαλλη.
ϊ· Τύλλου.
8* Κρώτονα.
• 8. όντος.
Κρωτρνιάτης.
824 ? «ΗΠΒΙΜηΚΗ

Δ ιογένους του Λαερτίου) καί Μέλισσας1 δ Σ άμιος. Ουτοι πάντες τη φυσική Ιλι-
στήμη την πλείστην σπουδήν χατέβαλον μέχρι της παλαιας ’Ακαδημίας, ής άρχη*
γός Σωκράτης υπήρξε, καθ’ δν χρόνον οί φιλόσοφοι τήν εαυτών επιμέλειαν h
τω ν φυσικών έπί τήν τών ηθώ ν επιστήμην τφ του Σωκράτους παραδείγμοη
μετέτρεψαν.

5. Ή άκαδημική αΐρεσις τούτου του ονόματος ετυχεν από της Άκα

μίας, τοΰτ* άπό τόπου τίνος άλοώδους εν τφ προαστείφ τών Α θ η ν ώ ν κειμένφ, 8» jp
έπίσημός τις δεσπότης, Ά κάδημος τοΰνομα, τοις γυμνασίοις καθιέρωσε τών φιλΡ
σόφω ν. Ταύτης τής αίρέσεως οί φιλόσοφοι συγκατάθέσίν πάσαν έπειχον,
παντάπασιν καταφάσκοντες καί αύτη πάλιν εις παλαιάν, εις μέσην καί νέαν
δημίαν διηρέθη2.
Τής παλαιας ’Ακαδημίας αρχηγοί υπήρξαν Σωκράτης καί δ τούτου μαθ^
τής Π λάτω ν, εξ ού καί οί παλαιοί άκαδημικοί, οί αυτοί καί πλατωνικοί έκλήλ£.
σαν* ωσαύτως καί σκεπτικοί, δτι καίτοι άδηλον είναι τήν άλήθειαν ύπελάμβανάΐ?*;
περί τής ταύτης μέντοι εύρέσεως ούκ άπεγίνωσκον, διό καί επί τή άναζητήέ
αυτής εΰσταθώς καί επιμόνω ς έσχόλαζον. Έ τ ι δέ καί πυρρωνικοί εκλήθησαν^ν.
τών κεκρυμμένων πραγμάτων τών φυσικών, περί ά πάντα8 οί προ τούτου φιίί
νί tr
σοφοί κατησχολοΰντο, άνεκαλέσατο τήν φιλοσοφίαν καί εις κοινόν βίον π α ρ ή ^
καί. περί τε αρετής καί κακίας καί περί καλού καί κακού ζητειν ήρξατο, τα h
ουράνια ή πόρρω είναι τής ήμετέρας γνώσεως ωετρ, ή εϊπερ εγνωσμένα ήσαΓ
οΰδέν μέντοι προς τό εύ ζήν συμβάλλει. Ούτος εν άπασι σχεδόν τοις αυτού λόγσ^
οϊτινες παρά τών άκουσάντων αυτού ποικίλως καί δαψιλώς Χσυνεγράφησαν, ον
διελέγετο* ώς ούδενί μέν αυτόν καταφάσκειν, άνασκευάζειν δέ τούς άλλους καί μη*
είδέναι, λέγειν, εί μή τούτο αυτό. Τούτου δμιληταί εγένοντο Κριτών, Ά ρίστυαι§
Κέβης, Ξενοφών, Ευκλείδης κ_αί άλλοι. ’Αλλά τούτων πάντων προείχεν δ θιJ
Π λάτω ν, δ Α θ η ν α ίο ς , δς καί τον Σωκράτην έν τή Ά καδημίρ διεδέξατο. *Gsj
Π λάτω ν μαθητήν προς τοις άλλοις* είχεν Ά ριστοτέλην, τον επειτα τής περιπι^
τικής αίρέσεως αρχηγόν καί εαυτφ άντικείμενον. Μετά τον θάνατον Πλάτωνοςΐ
Σ πευσίππου, οί λοιποί τού Σωκράτους έν τή Ά κ α δη μ ίρ διάδοχοι, τήν δε*$
Ικείνην τού φιλοσοφειν μέθοδον άποδοκιμάσαντες καί τήν συμφοράν τών δο1'?·
τικών εαυτούς μετατάξαντες, τριπλήν6 συνεστήσαντο αιρεσιν, τών περιπατητιΤν
τών Σ τω ϊκώ ν7 καί τών Ε π ικ ο ύ ρ ειω ν.

1 . Μέλοτος.
2 . διαιρέθη.
3. άπαντα
4. δη έλέγετο.
5. τοις άλλοις οιη
6. τριπλήν.
7. ρτοικών.
a

t t M T I K H ε Χ Τ ίΑ » :_______ --------------------------------- ■■ ■■ - ν .· Γ ί : ; : · ; ^ = 025

6. Οί περιπατητικοί έπΐ δαδασκάλφ καυχώνται Ά ριστοτέλει τφ σταγει-

Iι*ΐ\ δς περί τό πρώτον Ιτος της 99ης 'Ολυμπιάδος Ιν τφ Λυκείφ, χωρίφ δηλ.
πτνοτάτφ πλησίων των ’Α θηνώ ν·, τη περιπατητική αίρέσει άρχήν κατέβαλε.
Τών δέ Στωϊκών· ήγεμών* Ζήνων* ΰπήρξεν δ Κιτιεύς· ήτοι εν Κιτίω πόλειτ
γ! Κύπρου γεννηθείς, δς Ά θ ή νη σ ι έν τη Στο$ αύστηροτέρας φιλοσοφίας δόγ·
μ;α μετά κρότου ού του τυχόντος παραδίδωσι περί τήν ρλ' δλυμπιάδα.
Οί Ε πικούρειοι Ικλήθησαν ούτω παρ’ Ε π ίκ ο υ ρ ο υ του τής αίρέσεως τοΰ-
r, προστάτου, δστις εν τοις κήποις, ένθα τάς αυτού συνελεύσεις επετέλει. Τά τφ
..'•Αοκρίτφ δοκοΰντα έξιδιοποιησάμενος ήρμήνευε. Έτελεύτησεν έτει δευτέρφ τής
θ ' όλυμπιάδος. Του Ε π ίκ ουρ ου τήν φιλοσοφίαν λατινικοίς έπεσε περιεγράψατο
. ιικρήτιος, δώδεκα έτη νεώτερος του Κικέρωνος καί ταυτην εν τοΐς κα θ’ ήμας
(νοις διεσάφησε και εν πολλοΐς τόποις ώς έδει διωρθώσατο® Κασσήνδος®.

7. Έ ν δέ τω μεταξύ ή του Σωκράτους μέθοδος άνεκλήθη παρ’ Ά ρ κ ε σ ι-

*»υ*° περί τήν ρκ' δλυμπιάδα, κάντεύθεν ούτος τής δευτέρας ήτοι μέσης Α κ α ­
κίας ήγεμών ονομάζεται. Τούτο δέ τη τού Σωκράτους δόξη προσέθηκεν, δτι ού
■ίον μηδέν είδέναι διαβεβαίου11 μετά τού Σωκράτους, αλλά καί μή δΰνασθα
τι είδέναι διϊσχυρίζετο. Ε ν τ ε ύ θ ε ν οί νέοι άκαδημικοί, οί αυτοί καί άκατα*
Αττικοί έκλήθησαν.
ί Τω Ά ρκεσιλάφ 1* συμψηφος έγένετο Λακΰδας δνέος1*, ό τής τρίτης Ά κ α δη -
μςαυτουργός καί Εύανδρος, μάλιστα δέ Καρνεάδης, δστις εν τή ‘Ρώμη μετάμεγά-
•ί έλλογιμότητος τήν τών νέων άκαδημιακών διδασκαλίαν άνέπτυξεν14 κάκεΐ μα-
ττάς έσχε Κλειτόμαχον καί Φίλωνα καί Ά ντ ίο χ ο ν , παρ' οις έμαθητεύσατο δ Κι-
ιων, δς καί αυτός άκαδημικός ήν καί τής πλατωνικής μεθόδου γενναίος πρόμαχος.
! _· Κατά τούς επομένους δέ χρόνους μετά τήν τού Κυρίου αποδημίαν ή τού
Ιάτωνος διδασκαλία μέχρι τού ογδόου αιώνος τά πρωτεία15 πάντοτε κατέσχε. Καί
|ϋτη οί αρχαιότεροι τών τής εκκλησίας π α τ έ ρ ω ν ’Ιουστίνος δ μάρτυς, Κλήμη *456891023

ι
' 1. σταγυρίτη.
I 2. 'Αθηναίων.
’j 8. στοϊκών.
4. ήγεμών.
5. ζήλιον.
6. κιτζεύς.
1 7. Κιτζιουπόλείος.
8. διορΟώσατο.
9. Κασκήνδος (ώς καί έφεξής).
10. Άρκεσίλα.
11. διά βεβαίου.
12. Άρκεσίλςι.
13. ήιοι.
Π. ανέπτυξαν.
15. πρωτία.
820
« μ π ιιμ ιτ ικ η ι

6 'Αλεξανδ ηνός, 6 vΑγιος Γρηγόριος δ Ναζιανζηνό; καί βλλ<Η τήν αυχών αι

δήν καί 4γρήγορσινι καθιέρωσαν.
8, Π ερί to τέλος του όγδόου αΐώνος καί κατ* άρχάς toC Ινάτου1 ot “Αι
βες, οΐτινες πρότερον έχοντες ήγι μόνα1 τόν Μαχομέτην εδρυχωροτάτας έπαρχΙ
σιδήρφ καί πυρί υπέταξαν καί τή; ‘Α φρική; καί ‘Ισπανίας έκράτουν, τήν ti
’Αριστοτέλους διδασκαλίαν πρό πολλοΰ κατακοσμηθεΐσαν έξήγειρσν, σχολάς
δημοσίας συνεστήσαντο, δπου τά έκείνου βιβλία είς τήν άραβικήν διάλεκτον
νεχθέντα άνεγνώ σθησαν. Καί τοντο περίπου πεντακόσια έτη, έν οίς πλεΐσ
των ‘Α ράβω ν μεγάλης κατ’ έπιστήμ^ν φ«'μης έτυχον, έν οίς ‘Αβικένας και
ρόης τόν πρώτον Ιδιοποιούνται τόπον, καί οΰτω; έκ τής ‘Ισπανίας4 είς τήν Γ
ή του ‘Αριστοτέλους μετέβη φιλισοφία καί έ / Παρισίοις παραδίδυσθαι ήρ!
καθ* δν τρόπον παρά των ‘Αράβω ν παρΠ ληπιαι, υψηλόν® δηλ. καί εριστιι
Κ αί ή αυτή διαλεκτική καί Εριστική φιλοσοφία καί σχολαστική προσηγορεύθη,Ι,ί
μέχρι των καθ* ήμτίς χρόνων έν τ*«ϊ; σχολαΐς έχρήτο, καίτοι κατά διαφόρους
ρους διαφόρους ΐΰ /α ς έπειράθη. Ταύτ»,ν τήν μέθοδον μετά μεγάλου έπαίνου^
Π αρισίοις πλείστοι έξοχοι ά'νδρες μετήλθον, έν οίς ώσπερ πρόμαχοι έξυμνοΜ *
Πέτρος ‘Αβελάρδος Ν ανιταίος, Πέτρος Λομβάρδος Παρισίων έπίσκοπος, 8g |:
καί διά τάς συλλεχθείσας των dyicov Πατέρων περί τής1 χριστιανικής π (σ ί|-
Υνώμας καί έν τέτταρσι βιβλίοις διατ ιχθείσας* διδάσκαλος των γνωμών έπωνOfo
σθη, περί τό μέσον του δωδεκάτου αΐώνος, καί των σχολαστικών πι
εικότως νομίζεται.

9 . Έ ν τοϊς σχολαστικοϊς, ήτοι νέοις περιπατητικοϊς, τρεις είσ'ιν έπι«

τεραι αίρέσεις, ίν τή τών ΙΙαρισίω ν Ά κα διιμ ίρ γεννηθεισαι. !
Πρώτη ΙσιΙ τών Θωμιστών, οιτινες διδάσκαλον εχουσιν Θισμάν τόν *ί\
νάτην, τήν Πατρίδα Ν εαπολιτάνον, τή έπαγγελίφ .δομινικανόν1’, διδάσκαλον $
λικόν όνομασθέντα, 8ς περί τό μέσον του δεκάτυυ τρίτου αιώνος έν ΠαριΊ
ήγεμώ ν10 τών σχολών ώ νομάσθη.
Δευτέρα έστί τών Σκωτικών, οιτινες ύφ* ή /εμ ό νι τάττονται ‘Ιωάννη b
σ ίφ , τό γένος Σ κώ τψ 11, διδασκάλφ ΰψηλφ έπικληθέντ», 8ς καί αυτός έν ΙΙαριφ
περί τήν άρχήν του ιδ' αΙώνος τά θεμέλια κατέβαλε τής αΰτής αίρέσεως. f 12*4567890

1. έγρηγόρσεις.
2. έννάτου.
8. ήγεμώνά.
4. πλείστοι.
5. 'Ισπανίας.
6. νψιλόν.
7. τάς τής.
8. διαταχθεΐσα.
9. Αομινικάνον
10. ήγεμών.
Η. σκότφ.
UfATIKH ΕΣΤΙΑ * :■ x a a .v .---j= 827
r
Τρίτη έστί των ονοματικών, οί'τινες ονόματα και φωνάς είναι τό τής λογι-
<ή·υ.τοκείμενον διϊσχυρίζοντο, ών διδάσκαλος Γουλιέλμος "Οκκαμος1 υπήρξε, τό
,'(ςνΑ γγλο; καί του Σκώτου8 μαθητής, δστις μετ* ού πολύ τής αρχής τού ίδιου
τΙ?ος έν τή των Παρισίων9 *Ακαδημία τάς αυτού αποδείξεις έποιήσατο.

10. Αύται αί τρεις αιρέσεις μέχρις ήμών έν ταΐς σχολαις διέμειναν, πλήν
ίκατά μέσον τού δέκατου εβδόμου αίώνος Γαλιλαίος, ό εξαίρετος μαθηματικός
π ή ς Τυρρηνίας δουκός, άτβοτιναξάμενος τον τής πεπλανημένης έν ταΐς σχολαις
τ^θείας ζυγόν καινήν τινα οδόν έπενόησε. Τούτου τοΐς ϊχνεσ ιν επόμενοι πλεΐ-
je, καθάπερ Κασσήνδος, Καρτήσιος, Ά ρ ν α ΐο ς *345, Μ ελπίγιος6, Μορήλλος6 καί
γ ο ι ούκ ολίγοι, τήν μηχανικήν φιλοσοφίαν, έξειργασθεΐσαν μέν ποτέ παρά
^ακρίτου καί Έ πικοΰραυ, παροφθείσαν δ’ επειτα πολλοΐς αίώσιν, άνεκαίνισαν*,
aw πολλοΐς τόποις, καθάπερ άναγκαΐον έδοξε, μετεσχημάτισαν.
Έ κ γούν των ανωτέρω9 φιλοσόφων δύο μάλιστα αιρέσεις εξυμνούνται, των
ίήσηνδιστών καί των Καρτησιανών.
Οί Κασσηνδίσται καθηγεμόνα χέκτηνται Πέτρον Κασσήνδον, πρεσβύτερον
^πραιπόσιτον τής Διγνίας0 Εκκλησίας καί βασιλικόν διδάσκαλον τής μάθημά-
•α:; έν τή των Παρισέων 10* Ά κ α δη μ ίρ , δστις έκδούς Ιπ ί διαφόροις τής φιλο-
;ΐας μέρεσι ποικίλης πολυμαθείας διάφορα συγγράμματα ευκλεής άπεβίω
ι^Ιαρισίοις.
Οί Καρτησιανοί Ρενάτορ Δ εκά ρτη— Καρτησίω— έπονται, δστις εν Γαλ-
γεννηθείς, πρώτον τάς σπουδάς έν πόλει Φλεξίι? παρά τοΐς πατράσιν Ί η σ ο υ ΐ-
Ιποιήτατο, είτα τάς σπουδάς διανύσας, εις Γερμανίαν άμα στρατευόμενος, όίμα
δίαί περιηγησόμενος παρέλαβε, χάκεΐποτε ησυχίαν ά γω ν19 χειμώνος έν τφ ΰπο-
^ιτφ ταΐς φιλοσοφικαΐς μελέταις σχολάζειν ήρξατο. Ε ν τ εύ θ εν εις τήν Π αταβίαν
μ|ιβάς δλον εαυτόν τή φιλοσοφία18 φέρων ένεχείρισε. Τελευταΐον εί; τήν Σ ουη-
£j·14*μετάτεμπτος γενόμενος παρά Χ ριστίνης τής σοφωτάτης16 βασιλίσσης16 τό
ί|Ιξεμέτρησεν.

•1*1. "Ολκός.
■j| ,ν2. σκότου.
3. παρασίον
4. άρβαΐος
5. Πιθανώς γρ. Μαλεβράγχιος ή Μαμπίλιος.
6. βορήλλος.
7. άνεκαίνησαν.
8. άνωτέρων. *'
,- 9, διανοίας.
! 10. παρασίων .
• Π. γελλίφ.
1 12. αγου.
I 18· τήν φιλοσοφίαν.
1 14. σουηκίαν.
I 15. σοφότατης.
I 16. βασιλείσης.
 m

620 *ss bm z m «ΗΠΒ^ητίΚΗ I f l L t

A{Scat · ούν εΐσίν at Ιπισημότεραι ιώ ν φιλοσόφων αΙρέσεις μέχρι

καθ* ήμας χρόνων παρά τοΧς Εύρωπαίοις Ιγνωσμεναι.

ΠΡΟΟΙΜΙΟ» ΠΕΡΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΓΕΝΙΚΩΣ .

11. Φιλοσοφία οΰδέν έτερόν έστι ή 1 φιλία σοφίας. *Έστι δε σοφία
καί άνθρω πίνω ν πραγμάτων καί τών Ιν αίς* ταυτα περιέχονχαι αιτιών,
στήμη. Λέγεται δέ πρώτο\ μέν έπιστήμη, τουτέστι* γνώσις άληθήτ, βεβαία^
έναργής. Δεύτερον δέ θείω ν πραγμάτων, τουτέστιν4 αύτοΰ του Θεόν xal των
avtov έργω ν. Τ ρίτον άνθρω πίγω ν, τουτέστιν5 εκείνων των πραγμάτων, oh
ίξήρτηται παρά των άνθρώπων" ή μάλιστα προς τούς Ανθρώπους ά να φ ’ρεταΜ
περί Θεού μέν xal των άθλων αυτού έργων διαλαμβάνει ή μεταφυσική,
των σωματικών έργων, ή φυσική, καί περί των άνθρω πίνω ν, ή τε λ ο γ ικ ή ^
ή ηθική* ή μέν λογική περί των τού νοδς νοημάτων, άπερ προς τό ,άληθές 4|&·
θ ύνει, ή δέ ηθική περί των τής θελήσεως ένεργειών, δς προς τό καλόν’ avejpk
τίζει καί καταπλάιτει. Τέταρτον προστίθεται καί των έν οίς* ταυτα περιφ ι.
αίτιω ν, δτι τό πράγμα ού λέγεται έπίστασθσι, έάν μή καί αι τούτου αίτίαι^,Γ
στσί ώ σιν.
Α ντα ι δέ αί αΐτίαι εΐσί ιέττσρες* τελική, ποιητική, ειδική καί 8jb
ή'
12. Τ ό τής φιλοσοφίας τοίνυν δνομα, καίπερ φιλίαν μόνον σοφίας σι
.νο ν, νύν μέντοι εΐω θεν έχλαμβάνεσύνΐι αντί τής σοφίας αύτής, ήτοι τής πεφ
πασώ ν9 τών έπιστημών, λο.ική ς δηλ·> μεταφυσικής καί ηθικής, μάλλον δέ
πέντε τού νοός δυνάμεις εξής11 περιέχει, τουτέστιν* νούν, σοφίαν, επιστήμην, *·
νησιν και τέχνην.
Ό νονς εστί γνώ σις τών πρώτων αρχών, ε1τ%οινά ξιω μ ά τω ν τών xc ►
οίον έστιν Ικεΐνο, τό δλον μεΐζον εστί τού ίδιου μέρους.
βΗ σοφία ή λαμβάνεται αντί τής περιοχής πασών19 τώ νΙπιστημών καί|
ή αυτή τή φιλοσοφ ία, επιστήμη δι.λ· θείων καί ανθρω πίνω ν τραγμάτβ
ανωτέρω εΐρηται, ή λαμβάνεται αντί τής γνώσεως τών υψηλοτάτων πραγ|
δι* αρχών υψηλοτάτων, καί τότε ονδέν άλλο εστίν ή αυιη μεταφυσική.
Ή έπιστημη κοινώς λέγεται γνώσις αληθής βεβαία και έναργης π(
αναγκαίου δι* Ιδίων αιτιών. Λέγεται δέ πρώτον μεν γνώ σις ήτοι ειδησις, οί*
τοι ένεργείρ, άλλ’ έν έξει, τουτέστιν ενμάρεια τού γινώσκειν, ούκ ενερ γεί^

1. ή·
2. οίς
3. τοΟτ’ ή
4. ττυτ*
5. τοντ*
G. ανθρωπίνων
7. χαλλοϋ
δ. οίς
9. πάντων
10. ταις
11. έξεις
12. πάντων·
HffttlltH t t f l A t

j >ό; πράγματος επιστήμη εν τφ Ιπιστήμονι άνθρώ πψ καί κοιμωμένφ καί ήχι-

πστερί αύτοΰ του πράγματος νοοΰντι παραμένει. Δεύτερος δέ γνώσις άληθής,
οέστι, συμφωνούσα τφ έγνωσμένφ προς άντιδιαστολήν τής απάτης, ήτις μάχε-
απί άληθείρ* καί αυτή Ιάν ενασχολήται περί τι να τής πίστεω; ύπόθεσιν, δυσ-
*ϊής ούσα, λέγεται αιρεσις. Τρίτον γνώσις βεβαία, τουτέστι στερεά, παγία,
άάκλόνητος, πρός άντιδιαστολήν τής δόξης, ή τις ΙσιΙ γνώσις αβέβαιος καί
πμροτερίζουσα. Τέταρτον εναργή, ήτις καί άληθής καί βεβαία έστίν, δμως
'θής καί σκοτεινή. Πέμπτον, πράγματος αναγκαίου, τουτέσίιν άμεταβλήτου καί
ιιίσαΰτως έχοντος καί άλλω ,1 μή δυνσμέν^υ έχειν* οίον δ άνθρω πο; ού δύνα­
μ ή είναι λογικός. Καί τελευταΐον εστί γνώσις δι’ α ία ώ ν, δ ι’ άς τό πράγμα
■ν,' ού γάρ ψιλή γνώσις έστιν, άλλα διά συλλογισμού πορίζεται καί τή κρίσει
η ήνωμένη καί κατά τούτο διαφέρει ή επιστήμη τής κοινής γνώσεως ήτοι τής
ιιίιλήθους' τό γάρ πλήθος γινώσκει μέν τό πράγμα, τάς δέ αΙτί«ς τού πράγμα-
αγνοεί*. Έ σ τ ι δέ ή Ιπιστήμη ή θεωρητική, ήτις δηλ- επί τή θεωρ'ςι μόνη τού
«ειμένου αυτή έπιστητού έφησυχάζει καί μηδέν περί αύτό πράττουσα ή ποι­
οι, οίά έστι μεταφυσική, φυσική καί μαθηματική, ή πρακτική, ή; τό τέλος ΙστΙ
ώ; λογική καί ήθική.
Φρόνησίς έστι γνώσις πρακτική τών άνδρί σπουδαίφ πρακτέων,
Καί τέχνη τελευταΐόν* έστι γνώσις πρακτική τών μ ετ’ έπιτηδειότητος δυνα*
ί ν ποιηθήναι. Διενήνοχε δέ ή ποίησις τής πράξεως δτι ή μέν πράξίς έστιν
m \a ήθική, έν ή θεωρείται τού ένεργοΰντος δ σκοπός συγκρινόμενος πρός
Ηθικόν καλόν* ή δέ ποίησις Ιστιν οίαδήποτε έργασία, έν ή μάλιστα τού έγερ­
ν α ; ή έπιτηδειότης σκοπείται. Κ άντενθεν ή μέν φρόνησίς επί τάς πράξεις,
;; τέχνη έπί τάς ποιήσεις άφορφ.
■\\ Καί τοσαύτα περί τού όνόματος καί τού ορού τής φιλοσοφίας είρείσθω»
περί τη; λογικής δήτέσν*
ri
Σ ΪΝ Ο Ψ ΙΣ ΤΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ
Ί.
18. Λογική δρίξβται1 έπισεήμη ή τέχνη τά νοήματα τού νοός πρός τάλη-
Ιπευθόνουσα ή Ινί (ήματι, τέχνη τού νοεΐν. Έ π εΙ οΰν ot τρόποι τών νόημά*
• ούς ή λογική θεωρεί, είσΐ τέσσαρες, διά τούτο εις τέσσαρα μέρη διαιρεί*
I ιΐωθεν»
Πρώτον περί καΐαλήψεως.
Δεύτερον περί κρίσεως»
TqItov περί συλλογισμού ^ περί διανοίας*
j Τέταρτον περί Μεθόδου*
1

i i. 4 λλ^
j I» Ayvittet
 life
r - cliM lM ttttH Hi
?rc
M E P02 A'
fi
H EPI ΚΑΤΑΛΗΨΕΩΣ ΗΤΟΙ ΙΛ Ε Α Σ ν
ται
Τέτταρα' επονται τά κεφάλαια τοΰ"πρώτου μέρους. ι,τ:
Τ ο πρώτον ζητήσει τΐ έστί κατάληψις ήτοι ιδέα.
Τ ό δεύτερον έρεΐ περί των καθόλου, μερικών καί καθ’ έκαστα ίδεών.^ ΐίΓ.
Τό τρίτον περί σαφήνειας, εύδιακρισίας καί ευκρίνειας τών αυτών. let:
Τό τέταρτον δέ, τελευταιον, περί οημείων τών Ιδεών.

ΚΕΦΔΛΔΙΟΝ ΑΓ
ΤΙ ΕΣΤΙ Κ Α Τ Α Λ Η Ψ ΙΣ ΗΤΟΙ ΙΔ Ε Α ϊ»

14. Ή κατάληψις, ήτις καί πρόσληψις λέγεται, ορίζεται, πρώτον,

τος είδος, δ ι9 ής τι καταλαμβάνεται μόνον καί οΰδέν κατ9 αύτοΰ καταφώ
ή άποφάσκεται. Ταύτης δέ ή μεν ειδική έστιν, ή δέ υλική. Κατάληψις ειδική#;,
τρόπος ή διάθεσις του νοουντος νοός, υλική δέ τό πράγμα αυτό έν τφ νοΐ ^
ληφ θέν, ήτοι τό ίνδαλμα καί άπείκασμα του νοηθέντος πράγματος ε#|
ν ο ΐ έντυπω θέν1. W
Α ΰ θ ις ή κατάληψις διττή, καί γάρ συνίσταται έν ινδάλματί τινι σωμ<#ί
ή γίνεται άνευ τοιούτου τίνος Ινδάλματος. Ή πρώτη φαντασία λέγεται, ή δέ$$.
νους καθαρός καί νόησις καθαρά. Παρά ταυτα ή μέν έμφυτος ιδέα παρά τφ'^ρ:
τησίφ λέγεται, ήτις δηλ. θεόθ εν τφ ήμετέρφ νοΐ προσγίνέται®, ή δε έπείσο
ήτις έξ άφορμής τών σωμάτων ήμιν έπεγένετο* ή δέ ποιητική, ήτις έκ πο
άλλων συντέθειται.
*Έ ιι τις Ιδέα έστίν άληθής, συμφωνούσα δηλ. τφ νοηθέντι πράγ|
ψευδής δέ Ιδίως ούδέ μία, άτε μήτε καταφάσκουσα, μήτε άποφάσκουσα, καί
ταιον, άλλη έστίν άπλή4, ή έν πράγμα παριστώσα, οίον βάκτρον, άλλη συμπε§:
μένη. ή παριστώσα τό πράγμα μετά τίνος κατηγορουμένου ή τρόπου ή μετά§.
ποιότητος* o ld έστι, βάκτρον κεκλασμένον, όρος κρημνώδες.

ΚΕΦ ΑΛΔΙΟ Ν Β'

ΠΕΡΙ ΚΑΘ0ΑΙΚ0ΤΗΤ02, ΜΕΡΙΚΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΚΑΘΕΚΑΣΤΟΤΙ

Τ Ω Ν Ι Δ Ε Ω Ν
■fit
*rfi
15. ‘Η ‘Ιδέα λέγεται καθόλου, 8ταν Λολλά καθέκαστα Ιπ£σης ΛαραίΦ
δυναται* otov, ή Ιδέα τού κύκλου γενικώς «όντας τούς κύκλους παρίσιησιν.'
I, έντνηοδέν
Β· «ροσγίνηταί
8* έ«(σακτος
|| ύηλή
 ■-v.tr - t.-r
±c 031

'νεται μερική, δίαν εν πράγμα παρίση,σιν, άλλ’ αόριστον, οΐον άνθρω πόν τινα.
' Ιίδέ καθεκάστη, πράγμα τι καθ* έκ α η ο ν καί ώρισμένον1 παρισιρ, οίον Πέτρος.
'1ί τή καθόλου Ιδέα δυο θεωρητέα* περιοχή και εκτασις. Διά της περιοχής έννο-
αται3 τά κατηγορούμενα, ών άνευ τό πράγμα νοηθήναι οΰ δυναται, οίον δ ά'ν
θί>πος άνευ του λογικού νοηθήθαι ού δυναται, δπερ λογικόν αυτού κατά πρώ ­
το'λόγον κατήγορε ιται®. Διά τής έκτάσεως τής καθόλου Ιδέας έννοεΐται4 τά υπό­
δ ε ν α οις αυτή ή Ιδέα εφαρμοσθήναι δυναται* οίον αυτή ή Ιδέα άνθρωπος έφαρ-
μιβι τφ Σωκράτει, Ά ριστοτέλει καί τοΐς λοιποΐς.
Πέντε εΐσί τοιαΰται ίδέαι καθόλου κατά τον Πορφυρών* γένος, είδος, δια·
>|ά, ίδιον καί συμβεβηκός.
16. Τό γένος δυναται δρισθήναι κατηγορούμενον καθόλου πολλοίς8 ειδεσιν
ίορμόττον προς τήν Ιρώτησιν τήν γενομένην διά του, τί έστί τό πράγμα. Έ ά ν
‘/ί έρωτηθη τις τί εστιν άνθρωπος, αποκρίνεται δτι έστι ζώ ον, δπερ έστι τό έκεί-
rd ξένον καί μέρος τής οΰσίας κοινότερον, δι* οΰ μετά του θηρίου κοινωνεϊ.
Τό γένος ήβ έστίν άνώτατον, δπερ δηλ. οΰκ έχει υπέρ αυτό έτεορν άνα'ίίερον
/ιις, ή έστίν υπάλληλον, δπερ πρός μεν τό κατώτερόν έστι γένος πρός δέ τό
όοτερον Πδος.
Τό γένος οΰν περιέχει ΰ φ ’ αυτό* είδη καί έστιν δλον τι δυνάμει πρός αυτά,
υδέ είδη λέγονται μέρη υποκείμενα του γένους ήτοι κατώτερα.
Είδος έστί κατηγορούμενον καθόλου πολλυΐς άτόμοις, ήτοι καθέκαστα,
^ρμόττον πρός τήν έρώτησιν τήν γενομένην διά του, τί πράγμα, ώς όλοσχερής
cjia του πράγματος. Π .χ. δ άνθρωπος έστί κατηγορούμενον τφ Σωκράτει, ΙΙλά·
Η καί τοΐς λοιποΐς καθέκαστα άρμόττον, ώς όλοσχερής ούσία αΰτών. Έ ά ν γάρ
ΐτηθή τις τί έστί Σωκράτη:, άποκρίνεται, δτι έστίν άνθρω πος καί έν τοΰτφ τφ
τσρήματι δλοσχερής ή έκείνου οΰσία περιέχεται."
‘Ά τομ ον ήτοι καΟέκαστον λέγεται, δπερ διαίρεθήναι οι) δυναται είς «ίτερα
iCta, οίον *αΰτό έστί’ π .χ. δ Πλάτων οΰ δυναται έξαιρεθήναι είς πολλούς Π λά­
κας καίπερ - δυνάμενο; εΐς μέρη τμηθήναι. *Όθεν άλλο έστίν άτομον καί
•ji άδιαίρετον,
I Διαιρείται τό εΐδος εις ΰπάλληλον καί κατώτατον, ήτοι είδικώτατον εΐδος,
τώτατον λέγεται, δπερ ΰφ* αΰτότ περιέχει άμέσως άτομα ώς δ άνθρω πος, δ
ιέχει ΰφ* αΰτόν Παύλον κ.τ* Διόπερ τό κατώτατον εΐδός έστιν δλον δυνάμει
, Φβρόμενον πρός τά άτομα. 'Έ χει γάρ ύφ* αυτό* άτομα ώς μέρη ΰποκείμενα»
χιαστόν μένϊοι άτομόν έστιν δλον Ινεργε*φ, τουτέστιν δλον δπερ περιέχει ίν Ιαυ-
μίμέρη, ώς δ Πέτρος έχει έν έαυτφ σώμα καί ψυχήν. Ε ίδος ΰπάλληλόν έστιν
: ρ πρός μέν τό άνώτβρον έστίν είδος, πρός δέ τό κατώτερον έστί γένος.

1» όρισμένον
β. ένοοΟντβς
Β. κατηγορήΤΛΙ
4. ΙνοβΙται
0. ΛολαΙς
»t
ί ΐ
hi s ii
1?. Διαφορά γενικώς έβτ'ιν εκείνο δι’ ου ετερον ετέρου διαφέρει καί Ift]
τριπλή* ή γάρ ουσιώδης έστίν, ήτις καί ειδοποιός1 λέγεται ή Ιδία και προσι
ρεύεται ίδιον ή κατά συμβεβηκός διαφορά καί συμβεβηκός καλείται.
Ή ουσιώδης διαφορά καί είδοποιός ορίζεται κατηγορούμενον ουσιώδες^
τό δι* ου ετερον είδος ετέρου διαφέρει καί δι* οΰ άποκρινόμεθα είς τήν ερώτ
τήν γινομένην διά του ποιον έστί τό πράγμα οΰσιωδώς* π.χ. εάν ζητηθή τί sc
ά νθ ρ ω π ο ς; άποκρινόμεθα δτι εστί ζώον, δπερ εστί γένος ήτοι μέρος κοινότε(
του ανθρώ που, δ ι9 ου των θηρίων* κοινωνει* έπειτα ερωτηθή* ποιον ζώον Ιο
δ άνθρω πος ; άποκρινόμεθα δτι έστί λογικόν, δπερ εστί διαφορά, δι9 ής
θηρίω ν άποχωρίζεταΓ υπό του γένους δέ καί τής διαφοράς, περιέχεται τό elifc;
ήτοι ή διαφορά προστιθεΐσα τφ γένει άποκαθίστησι τό είδος. Π . χ. τό λογι]
προστεθέν τφ ζώ φ άποιελέι τόν άνθρωπον.

18. Τ ό ίδιον τετραχώς λέγεται παρά τφ Π ορφυρίφ .

m
α' δπερ εφ α ρμ όπει ένί4 τινι εΐδει, άλλ9 ου παντί, ως μόνο%
) τφ άνθρώ
β' δπερ αρμόζει παντί τφ εΐδει, άλλ9 ου μόνφ, ώς παντί τφ άνθρ
αρμόζει είναι δίπουν, άλλ9 ου μόνφ , έπεί καί τοις δρνισι8 τούτο υπάρχει.
γ' δπερ παντί καί μόνφ τινί εΐδει αρμόζει, άλλ9 οΰκ άεί, ώς μόν
άνθρώ πφ καί παντί αρμόζει πολιούσθαι, άλλ* οΰκ άεί, εν γήρατι γάρ μ
τούτο «ιυμβέβηκεν.
δ' δπερ άρμόζει μόνφ καί παντί τφ εΐδει καί άεί, ως τό γελαστικόν μ
τφ ά νθρ ώ π φ και παντί καί άεί αρμόζει. Ε ί γάρ καί μή πάντοτε δνθρβ|
γελώσι·, κέκτηνται μέντοι πάντοτε τήν τού γελάν δ ύ ν α μ ιν / I
Τ ό συμβεβηκός ορίζεται τφ Π ορφυρίφ , δπερ γίνεται καί άπογίνεται, |
τής τού υποκειμένου (δπερ διατίθησιν καί έν φ ΰπάρχει) φθοράς, οίον τό Κ»
κόν* σχήμα δύναται γενέσθαι τφ κηρφ καί άπογενέσθαι, οίνευ τής Ικείνου φ θ ί
Διαιρείται τό συμβεβηκός είς έξωτερικόν καί έσωτερικόν,
Τ ό έξωτερικόν παρανομάζει έξωτερικώς τό Ιν φ έστίν ΰποκείμενον καί
ται έξωτερική παρονομασία* ώς ό τοίχος παρονομάζεται
άνθρώπου όράσεως, ήτις έξωτερική έστί τφ τοίχφ.
^ Τ ό έσωτερικόν λέγεται, δπερ έν αΰτφ τφ πράγματι ήτοι τφ ΰποκει
όρατός
1
παρά τή

έγγίνεται καί Ιννπάρχει, οίον έστίν άνάμνησις καί έρως έν ψυχή, ποσότης» 1
σις, ηρεμία, θέσις καί σχήμα Ιν τφ άώματι»

1. ιΐβοκοι^
Οι κοινώηοον
Βι ♦η?ιών
I ΙνΙ
6« βονηβι
9ι i M
ft ΜκλήκΜ
I

ΚΕΦΑΑΑΙΟΝ Γ’
ΠΕΡΙ ΣΑ Φ Η Ν ΕΙΑ Σ ΚΑΙ Ε Υ Κ Ρ ΙΝ Ε ΙΑ Σ ΤΩΝ ΙΔ Ε Ω Ν

19. Ή ιδέα λέγεται σαφή;, ή τις αυτή καθ’ αυτήν* δηλη έστίν καί μόνη *Τί
TC'1νοός προσοχή γνωστή γίνεται.
Διακεκριμένη λέγεται, ήτις πράγμα τ ι8 ούτω παρά πάντων των άλλων
<8ι)ρισμένον παρίστησιν, ώς μή δυνασθαι συν έκείνοις συγχεΐσθαι* π.χ. ή ϊδεα
ονοός ήτοι τής νοοΰσης ουσίας σαφής Ιστι και διακεκριμένη4, μήτε δυναται
τιχεΐσθαι συν τη ίδέρ του σώματος, δπερ εστίν ουσία είς μήκος, πλάτος καί
)ΐος διαστατή.
! Η να.δέ ή Λογική παράσχη ταις Ιδέαις σαφήνειαν, άνάγει εις τινα κατηγο-
ίί» πάντα τά τώ ήμετέρφ νο ι καταληφθήναι δυνάμενα.
Κατηγορίαι δέ είσιν άνώτατά τινα γένη ή κλάσεις5, ήτοι κεφάλαια, εν οις
δέχεται πάντα τά τής καθέκαστα ουσίας κατηγορούμενα και έν οΐς Ιπομένως
ώ δ,τιούν τή ψυχή συλληφθήναι δυνάμενον Ιγκλείετσι.
Δύο μέν ούν εϊσί γενικώς αί κατηγορίαι* δ'ν δηλ., εϊτ* ούν πράγμα ήτοι
ηια καί τρόπος τού δντος. Έ π ε ί δέ δ τρόπος τού δντος πολλαπλούς τυγχάνει
iit διά τούτο δέκα μεν εϊσί παρά τψ Ά ριστοτέλει at κατηγορίαι, έπτά δέ
φ τοΐς νεωτέροις.

i ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΙ ΤΟΪ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΓΣ

20. Δέκα- είσίν αί κατηγορίαι παρά τφ Άριστοτέλει* ουσία, ποσότης,
της, σχέσις, ένέργεια, πάθος, πού, πότε, θέσις καί 2ξις.
; Ή ούσία έστί πράγμα καθ’ αύτό ΰφιστάμενον καί αύτη ή £στιν άσώματος,
ί^εός, άγγελος καί δ τού ανθρώπου νούς* ή frm σωματική καί σώμα λέγεται,
τι ή άψυχόν έστιν, ώς λίθος, ή έμψυχον καί λέγεται ζώον, δπερ αΰθις ή άμοι-
ί ϋίσθήσεως, ώς τό φυτόν, ή έ'στιν αίσθητικόν, καί Ιστι ζώον* δπερ πάλιν ή
1 1 άμοιρον λόγου καί λέγεται θηρίον ή λόγφ κεκόσμηται καί άνθρω πος όνομά-
!U , ώς Πέτρος, Παύλος κ.τ.
I *Έξ τής ουσίας Ιδιότητες φέρονται παρ' Άριστοτέλει, ών δύο μόνον μνή·
Γ|άξιαι δοκούσι.
ί; α\ δτι τή ούσίςι, ήπερ έσιίν οόσία, ούδέν Ιστιν Ιναντίον*
| β', δτι ή ούσία ούκ Ιπιδέχετοι τό μάλλον καί τό ήττον, ώς κατωτέρω
ρΟΜάθήσεται»
ΐΧυνεχίζοταί)

1· βότήν
1 &ι<*κΐ*0ϋμμδνή
\} 4· ποάγμ^ι
it διακβκ^ύμέ^
!' * ή κλάώις
}
ι
ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

ΠΕΣ ΜΟΥ ΣΗΜΑΔΙΑ ΤΟΥ ΚΟΡΜΙΟΥ • · ·ι

Γλυκοχαράζ* ή ’Ανατολή καί φάνηκε ή Δύση
παν τα π ο υ γ κ ιά στή βοσκή κι’ οί ώμορφες στή βρύση.
Π ά γω κ* Ιγώ ιό ν μαύρο μου, πάγω νά τόν ποτίσω.
Βρίσκω μια κόρη λυγερή, σ’ ενα βαθύ πηγάδι.
— Κόρη μου, βγάλε μας νερό κ'ΐμ^να και του μαύρου.
Δώδεκα σίσκλους εβγαλε στα μάτια δεν την είδα,
κι’ απάνω εις τού; δε/ατρεις σήκωσε τό κεφάλι*
ό μαύρος μου χλιμίντρισε κ’ ή κόρη άτασκνάζει.
Κόρη μου, γιατί θλίβεσαι : αι βαριαναστενάζεις;
— ^Αντρας μου πάει στή ξετητε'ά και δέκα χρότους λείπει
άκόμα δυο τόν καςτερώ, στους τρεις τόν παντεχαίνω,
κι’ δν δέν Ιρθή στους δεκατρείς, κσλόγρηα θά γένω.
— Για πες μου τά σημάδια του μήν πάει και τόν γνωρίζω.
— ’ Η ταν ψηλός, ήταν λιχνός, ή γαν κσμαρωμένος, '
ήτανε καί πραμματευτής στον κόσμο ξακουσμένος.
“ Κόρη μ* δ άντρας σ' πέθανε Ιδώ καί πέντε χρόνους, }
κ* Ιγώ του δάτεισα πανί, μ ο ίπ ε, νά μου τό όώσης,
Ιγώ κερί ·ου δάνεισα, μονπε νά μέ πλερώσης,
έγώ φ ιλί του δάνεισα, μ ο ίπ ε νά μοΰ τό δώσης—
— Π α νί, κερί: Αν του δάνεισες, έγώ θά στά πληρώσω,
μά τά φΐ λ*', που το έδωσες, αύτός θά σου τό δώθη.
— Κόρη, εγώ είμ* δ άντρας σου, Ιγώ 9μαν δ καλός σου.
Α ν είσ* έσύ δ άντρας μου, άν είσαι σύ δ ίδιος,
πές μου σημάδια του σπιτιού καί τότες νά πισίέψω.
— ‘Έ χεις μηλιά στή πόρτα σου, μηλιά μές στήν αύλή σου,
Ιχεις καί χρυσοκάντηλο μέσα στή κάμαρά σου.
«•Α ύ τά τά ξέρ’ ή γειτονιά, τά ξέρ* δ κόσμος δλος*
Λές μου σημάδια του κορμιού και τότες νά πιστέψο).
•—‘Έ χεις Ιληά στά στήθη σου καί έληά στήν άμαθχάλη
κι4 άνάμεσα στά δυό βυζιά σπυρί μαργαριτάρι.
«•Έσύ, Iσ* είσ' δ άντρας μου, Ιλα στήν άγκαλιά μου.
■C

ΙΙνίΑ ^ ι ftAt * ΐ ί λ ^ # · Ι
ΜΑΜΑΓΚΑ
ΤΟΠΩΝΥΜΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΑΤΑ
Α'. - ΚΑΛΟΥΤΣΙΑ
\ αρχαιότερο γνωστό γραπτό πού όμι-
ϊ: χ τό τοπωνύμιο αυτό, είναι τό Ό δοι-
ιρι) (Σεγιχάτναμε) τού διάσημου Τούρ·
υεριηγητη τόύ 17ου αιώνα Έ βλιά
ε τ ή \ στο όποιο αυτός, από μέν τούς
:.:ικους μαχαλάδες τής πόλης, άναφέ-
Μ; σ υ ν ο ι κ ί ε ς «Σεραγίου, Ναμαζ-
'::,~Σΐαπσΐαδί%9 κα'ι των Λ ι θ ά ρ ι -
- ) ν»4. (Τά Λ ιθαρίτσια λέγει όνομα-
ciixm συνοικία τού ‘Ωρολογίου, γιατί
υίπήρχε ωραίο ‘Ωρολόγιο). *Από δέ
νοικίες των Χριστιανών, άναφέρει τό
ύικοπειό5, τό Τουρκοπάλουκο0 καί τήν
ο ύ τ σ ι α ν η7.
Βλ. X. Σούλη, «Ταξίδι Τούρκου Περιη·
οιήν "Ηπειρο». Περιοδικό «Ήπειρ. Γρα·
(Γιάννινα 1944), Σελ. 16*2, 197. ‘246;
’Από τό ομώνυμο τζαμί πού έγειρόταν
φεια πλευρά τοΰ λοφίσκου πού υπήρχε
'•ση τού σημερινού μισοτελειωμένου Διοι*
ύ Μεγάρου. Ν α μ ά ζ * γ κ ι ά χ , σημαί*
*|ίος προσευχής.
[Περί τό όμώνυιιο τξιαμι Σΐεμς*ε*ντΐν
>ς τής πίστειος), η Σίερή* κοινά, συνοι·
ιαμσίατμιά.
ΙΣτό χώρο πού σήμερα κατέχεται άπό τό
•ονα καί τήν περιοχή του.
Στό πλάτωμα κάτω άπό τό Δημαρχείο,
:ι»ώρα Σταθμός αύτοκινήτων.
! Συνοικία περί τό σημερινό Ναό τού 'Ay.
ί ίου τής Αγοράς : Συνοριακός με πασσα*
^ίοοσδιορισμός (βλ. «Χρονογραφία τής *Η·
^ * τεύχ. 10, σελ. 363).
1 Μή έχοντας πρόχειρο τό πρωτότυπο κεί·
Έβληά Τσελεπή (βλ^ ύποσ. 1). δέν
ffe άν ό ίδιος ό συγγραφεύς γράφει έτσι
Ρκκκία ή —πού είναι πιό πιθανό-* Κα·
Κατόπι τό τοπωνύμιο αυτό άναφέρεταΐ
στο βιβλίο ·' «Γνώ μαι ήθικαί καί πολιτικαί,
ετι δε ... και έτεροι στίχοι ... προς τοΐς δέ,
6 έ π α ι ν ο ς Ί ω α ν ν ί ν ω ν . . . συντε-
θεΐσαι παρά τού έν Τερομονάχοις ... σο*
φωτάτου Κύρ Π αϊσίου τού μικρού, έκ τής
τ ο ύ . ‘Α γ ί ο υ ’ Γεωργίου τούπίκλην Β η σσ α ­
ρίωνος8, Τέρας Μ ονής», τό όποιο, τυπώ ­
θηκε μέν στα 1778. είχε δμως συντεθεί
στα 1698°. Τό ποίημα αυτό τού Π α ΐσιου,
ειδικότερα τό στιχούργημα «’Έ π α ινος Τω·
αννίνων», έχει αρχικά μνημονευθεί άπό
τον Π . Ά ρ α β α ντινό, στή «Χρονογραφία
του τής Η π ε ίρ ο υ » 10, οπού αυτός παραθέτ·
τει καί τούς στίχου; τού Π αΐσιου, πού πε·
ρι γράφουν τά Γιάννινα σαν ένα δικέφαλο
πουλί μέ άπλωμένες τις φτερούγες :
«Τό Κάστρο
λέει αυτός έκει,
«είναι ή Κεφαλή, ούρά είναι ή Λούιθα»
«Σαράγι καί Κ α λ ο ΰ τ ζ α σ μ ι» ot
άκρες τών πτερύγων».
Καί προαθέττει κατόπι 6 ‘Αραβαντι*1
νός ί «Κατά τήν μαρτυρίαν τού Παΐσίσιή
υπήρχαν τότε (1690), άπασαι αί εΐκοθι
μία συνοικίαν, έξαιρουμένων μόνον τών
νεοσυστάτων τεσσάρων ι Ζεβαδιας, Καρα·
βατιάς, Λούτζης μικράς καί Καινούργιο!)
8. Στό χωριό Λυγγιάδες, 6x6 Μετσικίλΐ»
άπέγσντι άπό τό Νησί τών Γιαννίνων. Βλ. Ρ
Λαμπρίδη* Ζαγορισιακά Α’ Οελ» 48»
9. Βλ, Κ. Μέριζιου, «Κατάλογος έκδόΘεων
Ν. Γλυκέος», στά «Ηπειρωτικά Χρονικά* 1936»
σελ. 101. Τήν ύπόδειξη τής πηγής αύτής. τή
χρεωστώ στό φίλΐαΐο ΣαΚηρή ΖούμΛο*
10. Β', σβλ. W \
§36 ~ r = .-^ r r.~ ·τ - - .·==■ H M IfO tlk H Εί1
%

Μ αχαλαΗ. A t σ υ ν ο ι κ ί α ι αύταί, προ- καί σήμερα ( Κ α λ ο ύ τ σ ί α σ μ ) £

σθέττει, (εκτός τής του Φρουρίου, τής στόμα των παλαιοτέρων, κοι
Ε β ρ α ϊκ ή ς καί τ ή ς Λ ι θ α ρ ί τ ζ η ς , τής δέ καί γενικά, στο τοπωνυμικό έ
κ α τ ε δ α φ ι σ θ ε ί σ η ς παρά του Κ α λ ο υ τ σ ί α σ μ ι ώ τ η ς (·ισσα)’
Ά λ ή Π α σ ά ε ί ς τ ή ν έ π ο χ ή ν καθ’ λες μάλιστα φορές, μέ κάποια ύποτιμ
ή ν ά π ε φ ά σ ι σ ε ϊ ν α κτίση τον διάθεση20 άπό μέρους κατοικίαν συνοι
όχυρότατον π ύ ρ γ ο ν 12, είσίν αί τού κέντρου των Γιαννίνω ν.
επόμεναιΐ Λούτζα μικρή, Λοντζα μεγάλη, Τ ό τοπωνύμιο αύτό είναι τονρ*
Κ αινούργιος Μαχαλάς, Κ α λ ο ύ τ ζ ι · Κ ά ν, τουρκικά, σημαίνει αίμα. Μ8Π
σ μ ε κ.τ.λ. επιθετική κατάληξη - λ ή, (τό η προ$
*Η αρχαιότερη εποχή κατά την οποία μενο κλειστά, πρδς τό ον) γίνεται κ α νί
άναφέρεται τό τοπω νύμιο αυτό, είναι εκείνη δ τού αίματος, δ αίματερός, δ μάτωμά
πού μνημονεύει δ Λ αμπρίδης18, περιγρά Τ σ 1 ε σ μ έ, τουρκικά, είναι ή β | [
ςροντας — σέ καιρό Τουρκοκρατίας14— τά « Κανλή-τσίεσμέ» λοιπόν, σημαίνει ή Ιμ
τζαμιά των Γ ιαννίνω ν : Πέμπτο στο σχε­ τού αίματος. Τ ό κ α ν λ ή ώς πρώτίμ
τικό τμήμα τής έργασίας του, άναφέρει τό θετικό τοπωνύμιων, τό συναντούμε μ
τζιαμί Κ α ν λ ή - Τ σ ε σ μ έ , Μετζήτ λού στη τούρκικη τοπωνυμία : π.χ.
πρώ τον δν, π α ρ ά τό έ κ ε ΐ αρ­ λ ή - κίοπρού21 (ή γέφυρα τού ai|C*
χ α ί ο ν τής π ό λ ε ω ς δ ι ο ι κ η τ η ­ Κ α ν λ ή - κ ο υ ί ” (ό κόλπος τού αϊμί j
ρ ί ο υ 15, τό δποΐον (μετζίτ), μεταγενε- Ί σ α μ ε τους καιρούς μας, άκόμ|>
στέρως μετετράπη είς Τζαμίον>. *Α λλού15 τουργούσε παράπλευρα άπό τό Τ ζ
δέ, καθορίζει δτι «οί Τούρκοι, άρχικώς, Καλούτσιας, ή βρύση*1, ή οποία, μιI
κατώκησαν είς *Α γιον Νικόλαον 9Α γορας1Τ, άπό τά τέλη άκόμα τού IE ' atcSvcib:
π ε ρ ί δ έ τ ά τ έ λ η τ ο ύ Ι Ε ' α I- Ιδρυμένο Ικεϊ γιά τούς Τούρκους, ({:;
ώνος, είς Κα νλ ί - τσ 1ε σμ έ* αί πάνου), τό αντίστοιχο Μετζίτ, πρέπει ~ί
δέ συνοικίαν Ζεβαΐδγέ, Καραβατιά καί σικά, κι αύτή άπό τότε άκόμα νά \ \*
κ ά τ ω Λ ο ύ τ σ α , συνωκίσθησαν μετά καί στις αρχές του 17 αιώνα, δταν στ r
τό 1690. Τ ό τζαμί αυτό, τό άναφέρει Εκδηλώθηκε, στή συνοικία Ακριβή:
Κι δ *Αραβαντινός*β ώς τζαμί είς τήν Κ α- ή Επανάσταση τού Διονύσιου τού U
λ ο ύ τ ζ ε σ μ ε . Ό τύπος δέ Κ α λ ο ύ * σοφού, ή δποία καταπνίγηκε έκεΐ
τ ζ 1 α σ μ η, αναγράφεται καί σε Εγγραφα στο αίμα24. Ά π ό τότε « κ α τ ά μα ,
τού 1778 καί 1 8 1 4 10, καί παραμένει άκόμα παράδοση— ή βρύση έκείνη άνομοί
άπό τούς γαυριώντες για τή νίκη Tcf*
11 . Ό π ο υ άμέσως πιό πάνω, σελ. 241,
Τούρκικα, Γ ε ν ή - Μ α χ α λ έ . Βρύση αίματος, Κανλή!
12. Στον καιρό τής πολιορκίας του άπό τάσ μ έ, καί διαδοχικά, μέ τήν πάρ^
Σουλτανικα στρατεύματα. Εξακολουθούσε άκό* καιρών, Κ α λ ο ύ τ 0 1 ε σ μ ε, Λ
Ιιη νά ύπάρχη στα Γιάννινα—άγνωστο πού—καί λούτσίασμε, Καλούτσί^
6 Αρχαιότατος (1590) Πύργος τού Βεζύρ *Αλή
ΤζιελΙλ Πασιά (βλ.Έςρημερίοα Ιωάννινα—Γιάν* Καλούτσίασμ, Κ α λ ο ύ *
για, φύλλο 1944870). Δ. ΧΑΑΑΜΑ^
18. «Περιγραφή τής πόλεως *ίωαννίνων», r m —·γ ·.βΓι
Οαλ. 6?, Ίωάννου», ατά «‘HiteiQtaiixa Χρονιχι λ
14, Ό ταν ζούσαν δηλαδή οΐ Τούρκοι στάσβλ, 10 (άρ,ή) χαΐ 68 { σ χ ψ ί). . .
Γιάννινα καί συνεπώς μπορούσε νά σύλλέξη θβ* 20. Στη συνοιχίβ αΰτη χανόταν »ι>
τικές πληοοφορίες. χαΐ λαίκότ,ρβί τΗ|,ιςι ,
18. Αύτό πού κάηκε άπό τούς έπαναθτάτβς 81. Βλ. Ά 8 . Ύψηλόντη «ΐά γ
too Διονύσιου τού Χκυλοσόφου στά 1611. Βλ. "Αλωοιν». (Κωνβταντινούχολις 1870),**
ά, ΧαΚαμάγκα, ·*Η Σπηλιά τού Σχυλόσοφου>ι »1χό βύρ,ίηςιο. ,
|κβ. περιοδικού «Κιβωτός» 1953. 88. ‘0«ου αμ,οωί άιό «ανονΙ. . ,
Β. Όπου «αί Οτήν ύποσήμ. 13, Οελ. 21. 88, Βλ. Δ. Χαλβμάγχα, «Ή Β ςύίζ

1
t. Βλ, ύποσημ. 6.

8, “Οπου σίήν ΰποάήμ. 10, »ιλ. 945,

ψ\ Βλ. X, Κούγιβ. «Τ6 ‘Αργείον Χτάνρού
ζαοιόί», βτή nepioiixi . ’Hfietpmtu >
T(0y, Matov 1968. άέλ. xoi έ<τ. -
84, *0*ov m \ στήν i w w . ,(K
>1 ΒΑΙΙΛΑ
■ ΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΛΕΞΗΣ "ΠΡΥΑΡΙΑ,,
Σεβαστός μου Καθηγητής Νίκος
ιγράφοντας για τά ταξίδια του Κ.
ka (A. 186&— 1881) είς τό 2ον τεΰ-
!ύ Μάρτη 1949. σελ. δδ τής « 'Α γ-
«ηνικής Έ πιθεω ρήσεω ς», λέγει πώς
,ίί.ητής πήγε πολλές φορές μέ τό π ρ ο ι­
ξού Γέρου Καρζή στήν Κ λείσοβα...»
ά την σωστή γραφή τής λέξης και
;’ο ς τής βάρκας πού φανερώνει έγρα-
4 Μάϊον του 1949 είς τήν «Νέαν
4:ν» άλλ* δμως ή Διεύθυνση του πε·
\ίοΰ δεν δημοσίευσε τήν επιστολή μου,
^ριεΐχε και κάνα δυο άλλα λαογρα*
, περίεργα τής Πρέβεζας καί τής περί-
,^ης. Είδα δμως μέ έκπληξή μου στα
-ϊοστικά καί τού Δημοτικού και τού
ϊίου νά άποκαθίσταται και καθιε-
Ϊ ι ή ορθή γραφή τής λέξης «π ρ υ-
‘k κι’ όχι προιάρι όπως γράφει ό Βέ-
.,άροσίνης και άλλοι,
ρχυρίζονται λοιπόν οι παραπάνω λό-
jii επιστήμονες πώς ή λέξη παράγε-
[ιό τήν λέξη πλοΐον, υποκοριστικόν
juov και κατ’ άφομοίωσιν τοΰ λ προς
’ (ίμενον ρ, έγινε προιάριον. Ή άφο-
ίιςόμως τού λ, προς τό επόμενον ρ τής
•«έξης είναι πολύ σπάνιον φαινόμε-
ιΐ άδύνατον σύμφωνα μέ τούς φθογ-
ίκούς νόμους τής Νέας Ε λληνικής
4ης. Ή λέξις έγρήγορα, γρήγορα, φυ-
(ατον στο ελληνικό στόμα γίνεται
·|Υο ρ α, τάντίθετο όμως δεν συμ-
9 καμάκι τά ψάρια λέγονται μονόξυλα ή
άνάγκη τού ψαρέματος σέ άλιτενή
»), σέ «γράδους» έκαμε τούς Πρεβε-
£ ψαράδες καί τούς Μεσολογγίτες καί
$ ιί τούς \^αράδες πού δουλεύουν σέ
* νερά θαλασσινά ή ακροποταμιές
ιΜ
ή Ιχθυοτροφεία νά έπινοήσουν ένα είδος
ψαρόβαρκας κατάλληλο για τήν δουλειά
τους. *Όσοι πέρασαν από τήν Πρέβεζαν
καί κάνανε τον περίπατό τους στήν «Βρυ
σούλα» ή τον «°Α γιο Σπυρίδωνα» θ ά από­
λαυσαν ένα ωραίο θέαμα στις ακτές, κατά
νό θάμπω μα, όταν οι πρυαριτζήδες ρί­
χνουν τά καλαμωτά δίχτυα τους. Στήν επι­
φάνεια τού νερού πλένουν τά καλάμια, ό ­
που είναι δεμένα τά δίχτυα. 'Έ να μέρος
από τά δίχιυα καλύπτει τήν επιφάνεια των
καλαμιών, πού επιπλέουν, τό μεγαλύτερο
μέρος όμως απ’ αυτά κρέμεται από τίς
άκρες των καλαμιών μέσα στο νερό καί
φθάνει μέ τά βαρίδια πού έχει στήν
άκρη τους μέχρι τον πάτο τού γράδου.
’Α φού τά δίχτυα τά καλαμωτά κλεί-
σουν μιά μπλοκάδα ψάρια, κεφάλια συνή­
θω ς, τότε τά άλλα πρυάρια πού δέν μετέ­
χουν στήν ίδιοχτησία των δύο · τριών νοι-
κοκυρέων καί βρίσκονται έξω από τό κ λ ε I-
σ μ α, έχουν τό δικαίωμα, σύμφωνα μέ
παλαιότατον έθιμον νά μπούν μέσα καί νά
κυνηγήσουν μέ τό καμάκι. Οί Ιδιοχτήτες
των διχτυών μέ τον κ λ ά μ π α ν ο κτυ-
πούν τό νερό μέσα στο κλεΐσμα γιά νά φ ο ­
βίσουν τά ψάρια νά τρέξουν νά πάνε σ ιίς
άκρες όπου θά πιασθούν στά δίχτυα τού
βυθού καί άν σαλτάρουν, επάνω στά δ ί ­
χτυα τών καλαμιών.
Ο ί ψαρόβαρκες πού ρίχνουν τά καλα­
μωτά ή οί άλλες πού θ ά κυνηγήσουν μέ τό
πρυάρια. 'Υ πάρχει κάποια διαφορά στήν
κατασκευή τους. Τά μονόξυλα, όπως καί
τά πρυάρια είναι μικρές ψαρόβαρκες σέ
σχήμα κλειστού δολίχου, μέ πρύμη καί
πλώρη τό ίδιο μυτερή καί ό πάτος τους εί-
838
ναι ΐσιος» Επίπεδος. Λ ό γφ τής τέτοιας τους
κατασκευής κόβουν δρόμο πολύ. Τό ύψος
Τους, άπό τήν Επιφάνεια τού νερού, είναι
ώς 76 πόντους. Τά πρυάρια Εχουν ώς σκε­
λετό, νά πούμε, τά σ τ ρ α β ό ξ υ λ α , γ ω ­
νιώδη σκληρά ξύλα, άπάνω στα όποια καρ­
φώ νονται οί σανίδες τού πάτου καί τά μ α ­
δ έ ρ ι α , οί σανίδες δηλ. των τοιχωμάτων.
Π ολλά Εχουν καί Ενα μικρό άλμπουρο μέ
τριγω νικό πανί. Τά μονόξυλα δεν Εχουν
γιά σκελετό τά στραβόξυλα άλλά ενα κορμό
δένδρου σκαμμένον σέ σχήμα δολίχου. Σέ
άλλα μέρη νησιώτικα λέγονται τά σκάφη
αυτά «Κ ο υ ρ ή τ ο ι». Κουρήτοι λέγον­
ται Επίσης καί οί σκαμμένοι κορμοί, άρ·
κετά χονδρών δένδρων, πού μέ τό νερό πού
χύνουν μέσα οί τσοπάνηδες ποτίζουν τά
πρόβατά τους καί οί ταξιδιάρηδες τά άλο­
γά τους. Τά μονόξυλα χρησιμοποιούνται
π ιό πολύ στις ακροποταμιές πού είναι τά
ϊβάρια γιά τό κυνήγι τής μπάφας (Ουληκός
κέφαλος) ή τού στεραδιού (αρσενικός κέ-
φαλος). Μονόξυλα τά ονομάζει καί 6 Ξε­
νοφ ώ ν στην «Κύρου Α νάβασήν», βιβλ. 5,
κεφ. 4. « Ί Ι κ ο ν τή υστεραίοι άγοντες τρια­
κόσια πλοία μονόξυλα». Κ αί ό Στράβων
στήν «Π εριήγησή» τον, βιβλ. 3, κεφ. 2
«πηκτοις μέ τά νύν, τό παλαιόν δέ καί μο-
νοξύλοις>. Ε π ίσ η ς ό Κρυστάλλης στον
«Καλόγηρο τής Κλεισούρας» γράφ ει, «'"Α­
ξαφνα άπτ’ ‘Αντιλικού τό,.ιορφο άκρο-
γυάλι || ενα μονόξυλο μικρό μ* ενα πανί
προβάλλει».
*ΤΙδη λοιπόν ό Στράβων ξεχα)ρίζει τά
«πηκτά» δηλ. τά πρυάρια από σανίδες καί
τά μονόξυλα, από κορμό δένδρου κατα­
σκευασμένα.
Τά ψάρια ατό βυθό, όταν Αρχίζει τό
κυνήγι μέ τό καμάκι μέσα στύ κλιΐσμα ή
η Εξω, στις ασέληνες τού καλοκαιριού νύ­
χτες, φωτίζονται από τήν π ρ υ ά πού εί-
νμι στερεωμένη στήν πλώρη τού πρυαριού.
Ε ίνα ι δέ ή πρυά τώρα μέν ενα δυνατό
πυροφ άνι μ* άσπρο φώς άσετιλύνης.
ΙΙιό παλιά δμως, οί πατριώτες μας,
δπως καί ατό Μ εσολόγγι, δπως ξέρω,
«ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΕΣΤΙΑ»
χρησιμοποιούσαν χονδρό δαυλί άπό πεύκο,
πού τό πρόσδεναν στήν πλώρη τής βάρκας,
Αυτό τό ψάρεμα μέ καμάκι τΙς νύχτες λέ­
γεται σήμερα ακόμα άπό τούς Πρεβεζά-
νους καί Μεσολογγίτες ψαράδες «πρυές».
«’Α πόψε θάχουμε πρυές», λέγει ό Πρεβε-
ζάνος ψαράς. *Η «απόψε Φά πάμε γιά
πρυές». Προφανώς ή λέξη παράγεται άπό
τό πυρά, πρυά, πύρ, πρυάρι..
Π ρυά, λοιπόν καί πρυές είναι τό κυ­
νήγι τών ψαριών μέ καμάκι μέ τό φώς
τού πυροφανιού τις νύχτες.
Κι* ό ιστορικός Κασομούλης πού ήταν
μέσα στο Μεσολόγγι κατά τήν περιλάλητη
πολιορκία του γράφει τόμ. II, σελ. 229,
«Στρατ. Ε νθυμήματα» : «'Έ φθασεν ό Εΰ
αγγελισμός — καί μέ τί φ αγί νά προσκυ-
νήσωμεν ; Τά πλοιάρια περιήρχοντο τό μέ­
ρος τής Κλείσοβας μέ π ρ υ έ ς καί ψαρό*
κυνηγούσαν, Σημ. 3. Βλαχογιάννη πρυές
— φωτιές εμπρός στήν πλώρη — πνροφόΚ
νια». Καλά ό Κασομούλης άπό ασθένειαν
λογιωτατισμού γράφει πλοιάρια (άπό ιό
πλοΐον) μά ό σοφός Βλαχογιάννης, ό έκδό-,
της του, νά γράφει προιάρια ! Ό ίδιος
Κασομούλης γράφει «προιαρισταί» ο Βλα-|
χογιάννης (τόμ. II σελ.* 236 «Στρατ. Έ νί
θυμήματα» πλοιαριτζήδες. Νομίζω λοιηό,|
πώ ; Εγινε ή άποκαιάσταση τής λέξης. ^
Γιά τήν άφομοίωση καί άνομοίωσ
τών ήχων λ καί ρ Εχει γράψ.ι ό Ψυχάρν ^
μελέτη μέ τον τίτλο, «Δοκίμιο ίστορικΐ *
γραμματικής γιά τήν αλλαγή τού λ εις
προ συμφώνων εις τήν άρχαίαν, μεσαιατ
κήν καί νέαν Ε λληνικήν γλώσσαν. Πα(
σι, Ε θ ν ικ ό ν Τυπογραφείο ν 1005, σχή
8 ον, κατεβατά 201 — 336. Ό σεβαο
μου καθηγητή; Νίκος Βέης δημοσιεύει
κρή κριτική στο «Νουμά» 1 - 5 - 1°
επάνω στήν μελέτη τού Ψυχάρη. Τήνά'
μοίωση τήν λέει ό Ψυχάρης «δμοιασ*
τήν δέ άνομοίωση «ξέμοιασμα» ή ξεται1*
ξι«, τον τρόπο δέ τής Εναλλαγής τών ύν
λ καί ρ στήν ίδια λέξη τον λέει
λαξιά>.
ΗΛΙΑΣ ΒΑΣΙΛΑ
\
. ΙΩΣΗΦ Μ. ΜΑΤΣΑ

ΓΙΑΝΝΙΩΤΙΚΑ ΕΒΡΑΪΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ*

Β ' Τ Ρ Α Γ Ο Υ Δ ΙΑ Σ Ε Δ ΙΣ Τ ΙΧ Α
4. Η Ο Μ Ο ΡΦ ΙΑ Ε Ι Ν ’ ΟΧ Τ Ο Ν ΘΕΟ**
! (όμορφο τραγούδι σ’ ελληνική γλώσσα)***
\ *
' 1. *Hj ομορφιά είν* δχ τον Θεό κι εχει περίσσια χάρη,
, * μ* άσπρα δεν άγοράζεται κι άλλος να πά* να πάρει.
2. Τόν όμορφον τον άνθρωπον δλοι ιόν άγατ.οτνε,
[!'■ ώς κι οί προφήτες του Θεοΰ τον όμορφον πουθμουνε.
ί; 3 .' rH j ομορφιά αγαπήθηκε δχ τον καιρό τ* Ά δ ά μ η ,
| πήρε γυναίκα τή Χαβά, που ’χε μεγάλο νάμι.
I 4. Τάσο ήταν έμορφη πολύ από την έμορφιά της,
ήλιος, φεγγάρι, αυγερινός, θαμπώ ναν δμπροστά της.
5. Τό φίδι την εζήλεψε, του μπήκε σιήν καρδιά του,
! του κόπ’καν τά ποδάρια του, σέρνεται στην ,κσιλιά του.
6. Ώ ς κι οι άγγελοι δχ τσ9 ουρανούς τήν δμορφιά αγαπούνε,
δχτά ψηλά καιέβηκαν, κάτω νά παντρευτοΰνε.
7. Μ* άλΰσσους από σίδερο είναι τοι κρεμασμένοι,
! κάτω στο σκότο, στά βουνά είναι τοι καθισμένοι.
k — ----------
* Συνέχεια άπό τό προηγούμενο.
** Στό χειρόγραφο τής Ίεράς Συναγωγής (π.) είναι καταχωρημένο ολόκληρο μέ ταχύ-
| γραφικούς χαραχτήρες, χωρίς φωνήεντα (κοίταξε τις φωτοτυπίες άριθ. 2 καί 3). Τό
ί νεώτερο (ν.) έχει μόνον τά 17 πρώτα δίστιχα (γραφή τετράγωνη μέ φωνήεντα). Π ιθα­
νόν νά τό τραγουδούσαν στό τραπέζι του γάμου.
*** Μετάφραση τής έπικεφαλίδας (χγφ.: Piyout ηαό bilchon yevanitb).
1. Θεγό (π.), περίσσια (ν.). νά πάνει νά (π.), ά σ π ρ α , χρήματα.
2. π ο υ θ μ ο υ ν ε . επιθυμούν, πουθημούνε (ν.). Πβ. Γ. Βλαχλείδου Γιαννιώτικα στι-
• χοπλάκια (Ή π. Χρον. 1930 σ. 178). Τόν όμορφον τον άνθρωπον“καθένας τόν ζυγώνει.
1 3. κιρόν (ν.), καιρό (π.), πδχει (ν.). Ά δ ά μ η ς, ό Ά δάμ μέ έξελληνισμένη τήν κατά­
ληξη, X α β α , ή Εύα (λ. έβρ.), ν ά μ ι , τιμή (λ. τουρκ.).
4. πουλύ, φιγγάρι, ήθάμπιοναν (ν.). 5. κόπηκαν (ν.).
6. Άγγελοι άπό τσούς όρανούς τήν έμορφιά ... (ν.), όχτσούς ουρανούς (π.), από ψηλά (ν.).
Πβ. Γενν. Τ ' 2, ίδόντες δέ υίοί τού θεού τάς θυγατέρας των ανθρώπων, ζτι καλαί
. ιίσιν, ελαβον έαυτοίς γυναίκας...
2. κάτω στό σκότο (π,), μακριγιά στά σκουτάβουνα (ν.).
Ή τιμωρία των «αγγέλων» δέν άναφέρεται στό βιβλίο τής Γέννησης·. Είναι παρά*
MO «ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ BXTIAft

8· Γιατί οποίος πέσει σέ σεβντά, ποτέ χαλά δέ βγαίνει, ·5

χαλνιέται άπό τό λόγο του καί άδειος άπομένει.
9. "Αμα πού πεοβατάει καλά, του χάνει δ θεός ταγντίρι,
παίρει γυναίκα δμορφη ωσάν τό τζεβαΐρι.
10. "Ελα νά Ιδεις θαμάσματα στους τρεις τούς πατεράδες,
κι οί τρεις γυναίκες είχανε, όμορφες καί κυράδες. .·
11. *0 ’Αβραάμ είχε τή Σαρρά πρώτη άπό τ'ις μαννάδες,
γιατί ήταν δμορφη πολύ, τήν πήραν βασιλιάδες.
12. Γιατί άπλωσαν τό χέρι τους στο δ’κό του τό μεράδι,
ένας Ιδάρτη μέ πληγές τό χαταπρώτο βράδυ.
13. Καί τ* άλλοννού ήρτε άγγελος, του είπε στο εϊνορό του,
καί τή γυναίκα έδωσε καί τό κατσίβιλό του.
14. Ό Ίσχάκ είχε τή Ριβκά, νάμι στήν ομορφιά της,
χι'αυτή φοβέτρα τού Θεού, σαν τήν πεθερά της.
15. Ό Γιαακώβ είχε τή Ραχέλ, όμορφη σά φεγγάρι,
εφτά χρόνους εδοΰλεψε όσο πού νά τήν πάρει.
16. Κατόπι τόν Ιγέλασαν καί τού ’δωσαν τήν άλλη,
ετράβησε μέ τό Λαβάν ένα μεγάλο χάλι.
17. Τήρα νά Ιδεις ομορφιά πόσο είναι άγαπημένη,
. νά* ν’ ή γυναίκα δμορφη και νά ’ν’ κα'ι τιμημένη.*1

ραβινική (άπό τό Midrask 8, 1) άμα πώς μπαίνει σέ σεβντά (π.), γιατ* όποιος πέσει (ν
8. άπό τή γνώση του (ν.), άπό τό λόγο του (π.).
9. ά μ α π ο ύ π ε ρ β α τ ά ε ι κ α λ ά (π.), όταν περπατεΐ χαλά, φέρνεται καλά ( :
τ α γ ν τ ί ρ ι , τό ταγμένο άπό τόν θεό (λ. τουρκ.), παίρνε* (ν.). τ ζ ι ε β α f (
πολύτιμο πετράδι (λ. τουρκ.).
10. Θιαμάσματα (ν.) στσούς τρεις τσούς (π.). *ί
τ ρ ε ι ς π α τ ε ρ ά δ ε ς , οΐ πιο κάτω άναφερόμενοι τρεις πατριάρχαι. Τρείς γν U
κες (χγφ.), πρόσθεσα τή συλλαβή κ ι ο I για τήν αρτιότητα τού μέτρου.
11. στά χγφ. ‘Αβραάμ χωρίς τό. άρθρο, τσίς (ν,).
19. 0 ν α ς έ 6 ά ρ τ η ... 6 Φαραώ. Πβ. Γενν. ΙΒ', 14 κέ. καί ήτασεν ό Θεός τόν Φβ 'ι
έτασμοϊς μεγάλοις καί πονηροΐς.
13. κ α ί τ* ά λ λ ο υ ν ο υ, τού Άβιμέλεχ. Πβ. Γενν. Κ. 14, έλαβε ό ‘Αβιμέλβχ
δίδραχμα... καί πρόβατα... καί παίδας... καί έδωκε τφ ‘Αβραάμ,
κ α τ σ ί β ι λ ό μικρό ζώο.
14. φ ο β έ τ ρ α τ ο ύ Θ ε ο ύ , θεοφοβούμενη.
15. Γ ι α α κ ώ β, ό ‘Ιακώβ, έμορφη (ν.). Πβ. Γενν. ΚΘ' 17. Ραχήλ δ*ήν καλή τφ)3
καί ωραία τη δψει σφοδρά. k
16. καί κατόπι (ν,), καί άπέ (π.). Πβ. Γενν. ΚΘ' 25 κέ. Α α β ά ν, ό Λάβαν, ό
του Ιακώ β, χ ά ζ ι , πάθημα. .
17. πόσο είναι άγ, (π.), πόσο άγ. (ν.), νάναι γυναίκα έμορφη (ν.).
 841
«ΠΕΙ^ΟΤΙΚΗ CITfA»

18. "Οσοι Ιλάχηταν εδώ, αν θέτε άφηκραστεΐτε,

γυναίκα δντά'ναι όμορφη καί θέτε νά τή βρήτε.
19. Άφηκραστεΐτε με καλά, νά σάς τή μολογήσω,
ζωγράφοι σύρτε φέρτε μου, θελα τή ζωγραφίσω.
20. Τήν ομορφιά της^άν σάς πώ δχ τήν αρχή ώς τή σώση,
νά ξαίρετε ζουρλαίνομαι, δέ μ9 άπομνησκει γνώση.
21. Όπόχει μαύρα τά μαλλιά, ωσάν to μορικέπι,
είναι καί πάρα λαψερά κι δπδχει μάτια ας γλέπει.
22Γ Άτή της πιάνει τά ξεπλέγει, τά δμορφομπογιατίζει,
μέ τά χρυσά τά χέρια της πιάνει καί τά χτενίζει.
23. Άτή της πιάνει καίτά πλέγει, καί κόσα άπατή της,
περσότερο λάμπουν τά μαλλιά από τό νταραγί της.
24. Καί άν σάς πώ τήν δμορφιά δπδχει ή κεφαλή της
καί νά σάς πώ τήν δμορφιά δπδχει ή πρδσωπή της.
25. Έχει κατάσπρο μέτωπο πού λάμπει σαν τον ήλιο
καί κδκκινο τό μάγουλο π' άξιάζει ενα βασίλειο.
26. 'Έχει τά φρύδια όμορφα γραμμένα μέ καγγέλι,
άνθρωποι τά σημάδεψαν καί τά 'γραψαν άγγέλλοι.
27. 'Ωσάν τά κλδσσια τά χρυσά είναι τά τσίνορά της
καί σάν τό μήλο κόκκινα τά δυο τά μάγουλά της.
28. ‘Hj δμορφιά δχ τά μάτια της πρέπει νά μολογιέται,
όντας τηράει τον άνθρωπο, τό σπίτι του τ’ άρνιέται.
29. Έχει τ' αχείλι κόκκινο, ωσάν τό κοκκινάδι,
έχει τά δόντια κάτασπρα πού φέγγουν στο σκοτάδι.1

I 18. * Ό σ ο ι έ λ ά χ η τ α ν έ δ ώ , οσοι βρίσκεστε έδώ. ά φ η κ ρ α σ τ ε ΐ τ ε , άκροα·

στεΐτε, ακούστε. *0 στίχος δείχνει πώς τό τραγούδι συνηθίζονταν στα γλέντια στις
οικογενειακές συγκεντρώσεις.
I 20. ώ ς τ ή σ ώ σ η, ώς τό τέλος, ά π ο μ ν η σ κ ε ι , άπομένε
! 21, μ ο ρ ι κ έ π ι, μαύρη μελάνη, λ α ψ 8 ρ ά, πού λάμπουν.
; 22. ά τ ή τ η ς, μονάχη της.
\ 2δ. ά π α τ ή τ η ς , μονάχη της, κ ό σ α , κόμη πλεγμένη (κότσος).

ν τ α ρ α γ ί , λ. τουρκ, άγνωστη, ίσως ή ονομασία κάποιας τριχοβαφής ή άλλου

1 καλλυντικοί).
ί 2δ, ά ξ ι ά ζ ε ι, άξίζει (τύπος Ιδιωματικός πού τόν συναντούμε κα Βηλαρμ
' 37ι γ, λ 9 0 g I α, κροσσοί, φούντες* $8. ρ \ τ β ρτμν,
842 «ΗΠΕΚΌΤΙΚΗ EX

30, “Εχει τήν κρίση νόστιμη, δντας γελάει καί κρένει,

δν λάχει χι είναι συννεφιά, αράδα ήλιος βγαίνει,
31, Ήχούσηταν την ομορφιά όπόχει δ πρόσωπή της,
για *κουστε καί τήν όμοςφιά, όπόχει τό κορμί της.
82* Όπόχει κάτασπρο λαιμό πουν’ του κορμιού τό πρώτο,
π* δξιάζει πολύ κι άντραίνει καί μοσκο........
-3 . "Εχει μιά νόστιμη Ελιά στό δέξιο τό γκιορδάνι,
π* δξιάζει πέ\τε τσιαντσιάμινα....
84. "Εχει κορμί δσπρο, δροσερό, ίσιο σαν τή λαμπάδα,
ζουρλαίνεται πού νά τή ΙδεΤ, Ικείν* τήν ώρα δράδα.
36. Καί στιέται καί λυγίζεται, ωσάν τό κυπαρίσσι,
δέ βρίσκεται στά Γιάννινα κορμί νά τήν διντίσει,
36. Ό σα λουλούδια έχει ό Μάη, τά *χει ή φορεσιά της,
κι άλλο δυόν τόσο εφύτρωσαν δχ τήν περβατησιά της.
37. Καί τά λιθάρια δπό τή γης εφύτρωσαν χορτάρια,
ό.τουθε κι δν έστάθηκαν τ' δσπρα της τά ποδάρια.
38. Τά χέρια της είναι χλωρά, δσπρα σαν τά ζαμπάκια,
όντα άνασκουμπώνεται, παίρνονται τά σοκκάκια.
39. Κι δν λάχει πού νά τήν ιδει όντά’ναι στολισμένη,
σάν τόν *Απρίλη ή μηλιά φουντάνι φουντωμένη.
40. Κι αν λάχει καί τήν ίδέΐ άφόντσς είν* φτιασμένη,
δσο κι δν είναι φρόνιμος, από τό νου του βγαίνει.
41. Τούτ' ή γυναίκα πού παινώ, αν εχει τήν τιμή της.
καλότυχος δ δντρας της καί δλοι οί δικοί της, I
42. Ό τι ή τιμή καλύτερη f a t τήν ομορφάδα, I
γιατ’ ομορφιά δίχως τιμή δεν έχει νοστιμάδα. ί
. -ί

30. κ ρ έ ν ε ι , όμιλει, κ ρ ί σ η , ή δμιλία. Τά δίστιχα 29 κ. εξ. μοιάζουν μ ε ι 6 · Ι

κδ δημοτικά τραγούδι. «Τά παινέματα> στη συλλογή ’ «Τά τραγούδια τών
νων» του *Αγι Θέροι», ’Αθήναι, 1952, τόμ. Α' σελ. 239.
82, 33. Οί λέξεις πού λείπουν είναι δυσανάγνωστες στό χγφο.
33. τ σ ι α ν τ σ ι ά μ ι ν α , είδος λουλουδιών.
γ κ ι ο ρ ν τ ά ν ι , λαιμός (λ. τουρκ.).
*

34. ά ρ ά δ α, άμέσως.
85. ν ά τ ή ν ό ι ν τ ί σ e ι, νά τής μοιάσει.
36. κι άλλο δ υ ό ν τ ό σ ο , διπλάσια, π ε ρ β α τ η σ ι ά , περπάτημα.
38. δντα ά ν α σ κ ο υ μ π ώ ν ε τ α ι , όταν άνασηχάνει τά μανίκια, σ ο κ σ κ 1
νοί δρόμοι (λ. τουρκ). .
89. φ ο ν ν τ ά ν ι, (φυντάνι) χλωρό κλαδί
ffMTIKH Ε Σ Τ ΙΑ > ‘= = - - ---------- ■ ■ ■ ------- 8<
•. I
43. Κι** όίν είν* γυναίκα όμορφη κι είναι καί τιμημένη,
βέβαια πού σ’ δλον τον ντουνιά τούτ* είναι παινεμένη.
' ’44. Κι* αν είναι πλούσια κι όμορφη κι εχει καί τήν τιμή της,
οί χάρες πού *ναι στον ντουνιά τσίς εχει μοναχή της.
45. Τό πλούτη σ* δλον τον ντουνιά, αύτό πρώτο αγαπιέται,
γιατί σαν εχει 6 άνθρωπος, σέ δλα άπηλογιέται.
46. Καί ντυέται καί στολίζεται κι άν θέλει, τρώει καί πίνει,
κι αν. είναι καί ντεβεκέλης, δίνει κι Ιλεημοσύνη.

V ** *

5. ΤΩΡΑ ΟΙ ΜΠΑΧΤΣΙΕΔΕΣ ΑΝΘΙΣΑΝ

' (“Ομορφο τραγούδι σ’ ελληνική γλώσσα)*
"» Γ ι
»
1. Τώρα οί μπαχτσιέδες άνθισαν κι είναι δλοι ανθισμένοι
κι Ι-μένα ή καρδούλα μου είναι πολύ κλεισμένη.
2. Πήρα κλειδί καί πάσκισα ν* ανοίξω τήν καρδιά μου
καί τά *ριξα στη θάλασσα τα ντέρτια τά δικά μου.
3. Καί μέγα σιάρτι έβαλα, μ* ένα καλό ξιφτέρι,
να γράψω λόγια νόστιμα σέ τούτο ,τό δεφτέρι.
4. Καί νά *ναι λόγια νόστιμα καί νά V καί τιμημένα
ν . κι* .από τις στράτες τού Θεού νά μή *ναι σπαραγμένα.
5. Στούς πεντακόσιους δεκοχτώ από ήμεΐς* μιτρούμε,
Άδάρ καί Μάρτης ήτουνε καί κάτσαμαν νά πιούμε.
6. Καί στο κρασί τό πιάστηκα κι είναι δουλειά μιγάλη,
άμα θαρρεύω στον Θεό, πού νά *βγω σέ κιφάλι;
. στον ν τ ο υ ν ι ά , στόν κόσμο (λ. τουρκ.).
. ν τ ε β έ κ ελη ς, ανοιχτοχέρης (λ. τουρκ·). ·
* Ό τίτλος του τραγουδιού μεταφρασμένος άπό τά εβραίικα. Τό τραγούδι περιέχεται
καί στα δυο χγφα, μέ φωνήεντα.
>οΙ μ π α χ τ σ ι έ δ ε ς , οί κήποι (λ. τουρκ.). στα χγφα διαβάζεται : μπαχκιέδες.
ί πήρα, στα χγφα ήπήρα.
[ . π ά σ κ ι σ α , προσπάθησα, (στα χγφα πάείικισα) τ ά ν τ έ ρ τ ι α τ ά βάσανα (λ. τουρ).
(· σ ι ά ρ τ ι, επιθυμία, ενδιαφέρον (λ. τουρκ.). ξ ι φ τ έ ρ ι , είδος γερακιού, έδώ έννο-
ι εϊ τήν από φτερό π*ννα μέ τήν οποία έγραφαν.
J:· σ π α ρ α γ μ έ ν α , άπομακρυσμένσ. Θεγοΰ (π.).*
. • Σ τ ο υ ς π ε ν τ α κ ό σ ι ο υ ς δ ε κ ο χ τ ώ από (άντί όπου) έ μ ε ΐ ς μ ε τ ρ ο ύμε.
J Τό έτος 5.518 μέ τό εβραϊκό ημερολόγιο, δηλαδή στα 1768. *Α δ ά ρ, ό έβραϊκός
* ΐιήνας πού άντιχτοιχεΐ μέ τον Μάρτη ή ’Απρίλη,
, ' . π ο ΰ ν ά ' β γ ω σ έ κ ε φ ά λ ι ; (πού νά έβγω (π.)) νά ϋπερτερήσω } (Βρίσκομ*
* στο Βηλαρα τήν ίδια έκφραση).
844 «HJHMPCWIKH E ll
7. Παρακαλώ σε Γιαραμπή, θέ μου καί ποιγητή μου,
γύρισέ μου τή γνώση μου σαν ήμουν στήν άρχή μου,
8. ΤΙ θβλα γράψω παίνεσες πουλλές γιά τ’ άνομα σου,
νά σέ πηνέσουν δ ντουνγιάς κι δλα τά πλάσματά σου,
9. Καί τΐ μπορώ ίγώ νά είπώ καί τΐ νά μολογήσω;
πού Ιγώ είμαι χώμα άπό τή γής καί κεΐ θελα γυρίσω.
10, "Οσο πού ζώ καί βρίσκομαι χρωστώ νά σέ πηνέσω,
μέ τήν ψυχή, μέ τήν καρδιά, δσο κι δν Ιμπορέσω.
11, Καί τήν ήμέρα τρείς φορές χρωστώ νά προσκυνήσω,
σαν τό λιοντάρι ν* άντρειφτώ, αυγή γιά νά ξυπνήσω.
12, Καί νά δοξάσω τόν Θεό μέ τά θιαμάσματά του,
πού κάνει λη]μονήματα μ’ δλα τά πλάσματά του.
18. Τό βράδυ παίρνει τΙς ψυχές, λογιούνται άπεθαμένοι,
καί τήν αυγή δλοι ξυπνούν χάνεις δεν άπομένει.
14 Πρέπει νά τον δοξάζομε, πόχει νιμπιστοσύνη,
όπού μας παίρνει τσις ψυχές και πίσω μάς τα! δίνει.
1δ. Δίνει καί στά πιτουμινα άπείχαση καί γνώση,
γΓ αυτό λαλεΐ δ πετεινός μπιργιοΰ νά ξημιρώσει.
16. ‘Ανοίγει μάτια των τυφλών χα'ι σχώνει τσούς γυρμένους
καί ντει μέ ρούχα τσού; γυμνούς, τσούς παραπονεμένους.
17. Κι* οί προφητάδες εφριξαν πάνω σέ τούτ* τήν κρίση.
Δεν είν’ κανένας άνθρωπος οπού νά το γρικήσει.
18. Παρά άφέντης δ Θεός πού ξαίρει τά κρυφά μας,
μάς δίνει σ' τούτον τον ντουνγιά σάν τά καμώματά μας.:

7. Γ ι α ρ α μ π ή , θεέ μου (λ. τουρκ. γ ιά = ώ(κλητ.) καί ρ α μ π ή =Οεέ). τή 1

μου (π.) τή γνώμη μου (ν).
8. π α ί ν β σ e ς, επαίνους, άσματα, Σέ μιά ντόπια παράφραση» τό "Ασμα
Αποδίνεται : παίνεσες καί παινέματα.
10. κι &ν ή μπορέσω (π), κι άν δέν μπορέσω (ν),
11. κ α ί τ ή ν ή μ έ ρ α τ ρ ε ι ς φ ο ρ έ ς , έννοεί τις τρείς καθημερινές προσευχής
νή, Απογευματινή κι έσπερινή), Σ ά ν χ ό λ ι ο ν τ ά ρ ι ν * ά ν τ ρ ε ί φ τ Α
Pirkfc Avotb, 5,27, έσο Ισχυρός ώς λέων κλπ.
13. λογιούνται (ν), γένονται (π), κανένας (ν), '

13—14. Ταλμουδική ερμηνεία του ύπνου.

14. νά τόν δοξάσομε (π), νά τό δοξάζομε (ν).
15. ά π ε ί κ α σ η, νόηση (ρ. άπεικάζω), μ π ι ρ γ ι ο ΰ , πριν, ‘,
16. Ανοίγει (π), Ανοϊ (ν). ντεί (ν), ντγιεϊ (π), ένδΰει. Απάνω σέ τούτην (π). Λ
17# χσένσ$*(π) κανένας (ν),
 mi

19. θελα γυρίσω στον θεό μέ δλην τήν καρδιά μου,

νά μ* συμπαθήσει δ Θεδς δλα τά κρίματά μου.

/jt/J mJvrJ\h>0 yS p h jtiJ V im/ W i JN’p

* ;* J '* / jH W M ttsJ ^

A'AfpJvtjJ ό A jfiw b jf jy j |J

\ 5' * M p ) j i t l ·’{ ^

J/ JJ A ? /ft i & 'j/'/j* <" <)Jj0/ i s /j a »/a 3 3 ' a »

V' jififl· , [

<··># * j w Mj i, j J , .

!j . ·. - ·· > i I ' I"

Γ ’J 'J fJ 'J f J JJ/M A

(» Λ φ ύ P'M 'Ji) is W y *>*/,.*

· - > — - - · J· A tffib jjr w d V j! i ’ ' ^

ί Λ ^ ': : Μ · - * η Τ r*» nafwt»

**ϊ λ ί y * j . v» * } 4 i ^ λ, / W ^
' ~ ~ ^ 3U..*· * ·/& V VrAH rX·» <»} " ‘ · *”
j i?
Λωτοτυηία άριθ* &.— ΐ ά 7 τελευταία δίστιχα τοδ τραγουδιού «Ή άμορφιά.,.ι

6. ΤΗ Γ Η 2 ΑΠΑΝΩ 2Ε ΝΕΡΟ. *
1. Τή γής άπάνω σέ νερά τήν έχει άπλωμένη
κι άπάνω στις κολόνες της είναι θεμελιωμένη*
2* Κι ίβαλε άπάνω τήν ήγής βλα τά πλάσματά του.
Άνθρωποι» δένδρα καί πουλιά παινοΰνε τ* βνομά του,
8. Δέν ξαίρω τΐ νά πρωτοειπώ, δέν έχω νοΟ καί γνώση,
στά πλάσματά του δέν είναι ούδέ άρχή οΌδέ σώση*
4* Ό κδσμος μέ τή βοΰλα σου είναι δλοι βουλωμένοι
καί δύο άνθρωποι δέν είναι» πού, νά *ναι διντισμένοι*
fvav χαταχωρημένο καί στά δυδ χειρόγραφα,
ί>#ρλ, ψαλμ* ΚΓ, 2, ini θαλασσών ΙθεμβλίιόΟεν αδτήν,
·»>θρώΛους (ν),
(ν), Οώ σ η τίΐρς, 4* $ ιν 1 p έ ν α ι ίμοιίΐι
 c tttiiN r i-ιιίΗ fei

6. "Αλλοι έμ ορφ οι, άλλοι άσκημοι, άλλοι Λαραλλαγμένοι,

άλλοι είναι σαν τά πράματα, άλλοι γραμματισμένοι.
6. Ά λ λ ο ι καλοί δχ τήν άρχή πήγαν στήν ίσια στράτα
καί ϊτσιου δεν έχάρηκαν δχ τήν άρχή τους νιάτα.

7. Ά λ λ ο ι κακοί δχ τά νιάτα τους ώς τά γεράματά τους.

Ν α μάς γλιτώνει δ Θεός δχ τά καμώματά τους.

8. “Αλλοι κακοί δχ τήν άρχή, άμα υστέρα γυρίζουν,

δσο πού νά πέθάνουνε, μόν* ς’ τό καλό πασκίζουν.

9. Γλέπω κακούς περνούν καλά, δέν Ιχουν κασαβέτι,

κι* άλλοι πού φέρνονται καλά, τραβούν μεγάλο σγέτι.

10, Στά μάτια μου είναι θαμαστό, καλοί τυραγνισμένοι,

έτούτη ή κρίση σ’ άνθρω πον, δέν'εΐν* φανερωμένη,

7. Ω Σ Α Ν Γ Α Σ Η Μ Ι ΤΟ Κ Α Λ Ο
. ("Όμορφο τραγούδι σ' έλληνική γλώσσα γιά τή γιορτή τού Σαβουόθ)*

1. Ω σ ά ν τ* άσήμι τό καλό δντα’ ν* λαγαρισμένο,

έτσι εΐν* τό Γράμμα τού Θεού, όμορφα διαλισμένο.

6, *Οχ τά ούράνια τά ψηλά τό Γράμμα έκατέβη

κΓ δπόχει γνώση και σκοπό,* πάνει καί τό χαλεύει.

. 8. Καλότυχος δ άνθρω πος πού νά τό κυνηγήσει,

πουχταίνει γνώση·καί τιμή, δσον καιρό κΓ δνζή σ ει.

6. Xτ ο ι ο ν, καθόλου (traC, λ. τουρκ.). j

8» ά μ α» όμως, Ρ

Β, κ α σ α β έ τ ι , στενοχώρια (λ, τουρκ,), σ γ έ τ ι , δυσκολία, στενοχώρια (λ,

φ έ ρ ν ο ν τ α ι » περβατούν στά χγφα, *,
10, στά μάτια μας (τά χγφα), δέν είναι (π), δέναι [v)t
* Ή έπι γραφή τού τραγουδιού μεταφρασμένη άπό τά ίβραίιΚα. Σ α β ο υ ό θ Γ ^
ή γιορτή τής Πεντηκοστής, ιτού κατά τήν παράδαση είναι κι ή έπέτειος τήςΦ1
λυψης τού θεού στο βουνό Σινάι. Τό τραγούδι περιέχεται στά δυό χγφα, a tH ^ ‘
ρίς φωνήεντα, στό ν. μέ στιγμές,
1, Τό Γ ρ ά μ μ α, ό Νόμος τού Μωυσή. ή Πεντάτευχος (ή Torah), λ α γ α ρ ι
καθαρισμένο. Στά παλιότερα χρόνια πολλοί Εβραίοι στά Γιάννινα ήταν «λαΛ
καθάριζαν τό άκατέργαστο άσήμι, άλλοι ήταν «μεταζάδες» κλωστάδες κλΛ % ι/'
μοίωση είναι παρμένη άπό τήν τέχνη τους, τού Θεγού [π), έμορφα [ν] ί ΐ · ^ , , 1’
ν ο . διαλεγμένο, Πβ> ψαλμ, ΙΑ ' 7, τά λόγια κυρίου λόγια άγνά, Αργύριά 8*'»·
μίναν, δοκίμιον τ{| γχ, κεκαθαρισμένον ίπταπλασίωςι j *‘;
Ιι η i V11, πηγαίνει» χαλεύει. 8, « οχ τα ί ν ε ι (ν) Χονχιαίνει,
#ii6iW>rhito f e it iA * = == 84t
4. Καί στον καιρό πού νά σ ’κωθούν όλοι otj άπεθαμένοι.
και κεί τό Γράμμα τον φυλάει κι δ,τι νά βγή, τού κρένει.
5. Τά μονοπάτια του είν* καλά, οί στράτες του είν* ειρήνη,
στον κόσμο τον έρχούμενον την πληρωμή τού δίνει.
6. Πρέπει άνθρωπος νά κυνηγάει τό Γράμμα τού Θεού μας,
τ* αυτός είν* πού δίνει ψυχή κι άναστει τό κορμί μας.
7. Τό Γράμμα είν* πάρα άληθινό, πάρα ξεδιαλισμένο,
στίς Ιβδομήντα δυο φυλές είναι φανερωμένο.
8. *Ότι έπάεισε δ Θεός στσούς λαούς νά τό δώσει,
κι αυτοί δεν τό δεχτήκαν, γιατί δεν είχαν γνώση.
9. Έ ρώ ταγα ν καί ξεταζαν κι άπέ νά τό δεχτούνε,
κι άγροίκησαν πού ’ναι βαρύ καί δέν βαχιαρατούνβ. ,
10. Τό δέχτηκαν τό Γισραέλ, λαός ξεδιαλισμένος,
άπό τά χέρια τού Μοσιέ, προφήτης ξαϊκουσμένος.
11. Τρεις μέρες έπασιρέφτηκαν μπιργιού νά τό δεχτρύνε,
τό δέχτηκαν απάνω τους, μπιργιού πού νά τό Ιδούνε.
12. Τήν τρίτο μέρα Ιβήκανε στο συναπάντισμά του
καί δλοι τους άπέθαναν όχ τό συντΰχημά του.

18. Τότες αφέντης δ Θεός έ'ρριξε τή δροσιά του»

καί δλοι τους Ιζωντάνεψαν άράδα όμπροστά του.
14, *Όλοι τους είδαν τή φωτιά κι άικουσαν τή φωνή του,
γιατί §κεΐ Ιγΰρεψαν, νά Ιδούνε τήν. τιμή του.
1δ, *Όλα τά τζιβαϊρικά 8χουν ξιτιμοσΰνη,
άντας πεθνήσκει δ άνθρωπος, κι άν 8χει, έδώ τ' Αφήνει.
16. *Άμα τό Γράμμα τού Θεού πηγαίνει άπό κοντά του,
στέκεται Οι* άβόηθο του καί βγαίνει μαρτύριά του.
ίτΜΠ.-ft ~H~T~~~17m
ι κιρόν[ν] σηκωθούν, [ν] κι κεί [ν] τού κρένει, συνηγορεί γι* αύτόν [τό 6, κρένω=
Ιόμιλώ], δ, πλερωμή [ν], 8, κι αύτός [ν] τ* αύτός [π| κι άνεστη τού κορμιού μας [ν],
Ι&τσίς [π|, Θ, δτι έ π ά ε I σ β 6ταν πήγε,5
»κ ι ά π έ, κι ύστερα, β α χ ι α ρ α τ ο ύ ν ε ( ν ) βαυίιΐρατοΰνε [π) Ιδιωμ. τύπος τού
[βαστούν, Αντέχουν, 10, Τ ό Γ ι σ ρ α έ λ. τό ‘Ισραήλ, οί Ισραηλίτες. Μ ο Ο ι έ,
16 Μωυσής, καί στους δυο στίχους ή σύνταξη κατά τό έβραίκό [χωρίς τό συνδετικό I
Κού είναι], ξεκουσμένος [π]

μ π ι ρ γ ι ο ύ , πρίν, τ ό δ έ χ τ η κ α ν ά π ά ν ω τ ο υ ς » έβραίσμός.
ΙΤά δίστιχα 12^-18, είναι άπό τό Ταλμούδ, 13. ά ρ ά 5 α, Αμέσως, .
ί | κ ε ί έ γ ύ ρ β ψ α ν , Αλλη Ανάγνωση ί έ τ σ ι ,
ι β α ϊ ρ ι κ Α» πολύτιμα πετράδια, ξ ι τ ι μ σ σ ύ ν η , έκτίμησις, τιμή, ά ν τ σ ς
τ ε θ ν ή a e η όταν πεθαίνει, *
μ.α, δμως, πηγαίνει [ν|, it, πδ, V iM Avot, β . ύ ·. *Αν Ιμαθες τό tfotth, νά μήν
ί κοΥχάσαι, γιατί πλάστηκες γι’ αύτόν τόν λόγον
 t

12

17. **Av εμαθε$ τά γφάμμαία, νά μήν περηφανιέσαι,

o ti για τούτο Ιπλάστηκες, σ* αυτό νά τυραγνιέσαι.
18. "Αν έμ αθες τά γράμματα καί κάνεις δ,τι λένε,
γλιτοδνεις όχ τό γκεϊνάμ, δχ τις φωτιές που καίνε.

19. "Οπου χαλέψει με καρδιά στράτα καλή νά πάνει

νά του σ υμ πα θη θοΰν τά κρίματα από παλιό ζαμάνι.
ι
20. Ό π ο υ τιμάει τά γράμματα καί τους γραμματισμένους,
πηγαίνει στον Παράδεισο μέ τους ξεδιαλεγμένους.

8. Σ ΙΜ Ο Τ ΙΝ Ο Σ Ε ΙΝ ' Ο Θ Ε Ο Σ *

[Ό μορφο τραγούδι σ’ ελληνική γλώσσα κατάλληλο για τΙς Τρομερές Μέρες

*αι λόγια ηθικής διδασκαλίας για τις δέκα Μέρες τής Μετάνοιας!**

1. Σ ιμοτινός e lv ’ δ Θεάς, σε π ο ιό ν που νά τον κράξει

τά χείλη νά περικαλει κι δ νους νά μ* δέ σπαράζει.

2. Γλώσσα κι αχείλι και καρδιά τά τρία νά *μονοιάσουν,

τά δυο του μάτια χαμπηλά κι άλλοι; νά μ* δεν κοιτάξουν

8. Τά δυο ποδάρια του σιμά, τά χέρια του δ|μένα,

* με τό κεφάλι χαμπηλά, νά στέκει τρομαγμένα.

4 . Μέ τό κορμί του παστρικό κι δλην τή φορεσιά του

καί νά τό ξαίρει σίγουρα, άγγέλοι είναι σιμά του. •^01?ί
Μ"' ■
Ίί

18, γ κ ε ϊ ν ά μ , ή κόλαση [λ. έβρ,], 19. ζ α μ ά ν ι , καιρός, [λ. τουρκ.] 20, ξιδιαίιδ
νους [ν].
* Τούτο τό τραγούδι. 6πώς λέει κι 6 τίτλος τού, ήταν έπίκαιρο στίς δέκα Μ έφ ί
Μετάνοιας (yem£ techuvi) που προηγούνται στη μεγάλη γιορτή τοΟ Κιπούρ (V
έξιλασμού) κι άναφέρεται στην προετοιμασία για τήν προσευχή, τή στάση toft*
σευχόμενου, στα άρθρα της πίστης καί καταλήγει μέ μιά επίκληση στους πιστών
μετανοήσο υν. f
** *Η έπιγραφή τού τραγουδιού, έβραίκά καί στά δυό χειρόγραφα. Τό κείμίνο
δέν έχει φωνήεντα. Στό χγφο (ν) περιέχονται μόνον τά δίστιχα 1—12. ν f
1. 2 ι μ ο t ι ν ό ς. πβ. Ε γγύς Κύριος τοίς έκζητούσιν αυτόν. [Ήσαίας]. θεγός (4 ^
Λ Ι ρ ΐ κ α λ ε ί ( π ) πιρικαλεΐ [ν)=προσεύχεται.
2» Τά Τρίγια νά μονοιάσουν (ν), τά τρία νά όμοιάσουν [*tj«
%$ι μ i hv, (ν·μένα, δεμένα, χιφάλι |vj.
•ttlMfrlKM liflA i -------------- -------- ' Mi
5. ''Ενας στη δεξιά του μεριά, κι £νας είς τή ζερβιά του,
έτούτοι οι δυο δέ λείπονται ποτέ από σιμά του.
’ 6. Κι άφόντας πού περικαλβΐ, νά λέει γάλι-γάλι,
τ’ αφτιά του νά γρικήσουνε, νά μ’ δεν ακούσουν άλλοι.
7. Στον τόπο πού περικαλεΐ, πάντα εκεί νά στέκει,
άμα άπ* άνθρωπον κακόν ν* άναμεράει παρέχει.
8. Πάντα νά διαλογίζεται πού θέλει νά πεθάνει
άπούθε εγεννήθηκε και πού θέλει νά πάνει.

9. Κ ι εκεί πού θέλει νά σταθή, στήν κρίση τή μεγάλη,

καλότυχος πού νά κριθει και νά βγη σέ κεφάλι.

10. Ό λάκκος δέ ’ναι φευγουλιό, οπού νά είπεΐς νά φύγεις,

από τήν κρίση τού Θεού δέ* ν* βολετό νά γλίγεις.
11. Ε φ τ ά είναι στον άνθρω πο πού θελα τά πιστέψει,
κι αυτά είναι ρίζες δυνατές δεν μπορεί νά σαλέψει.

12. Τό πρώτο φόβος τού Θεού νά' ν’ πάντα στήν καρδιά τον»
νά ξαίρει πού Αυτός Θεός στους ουρανούς καί κάτου.

13. Και νά τό ξαίρει δεύτερο, στόν κόσμο Αύτός δρίζει,

παίρνει τ9 ανθρώπου τήν ψυχή κι όπίσω τή γυρίζει.

15. Ν ά ξαίρει» άπό τον Θεγό, δε* ν9 τίποτας κρυμμένο,

δ,τι και άν κάμει δ άνθρωπος, εκεϊ ε ίν’ φανερωμένο.
16. Καί νά τό ξαίρει πού δ Θεγός έχειν Ιμπιστοσύνη,
κι άν πάνει ’ίσια καί καλά, τήν πλερωμή τού δίνει.

r 1?. Ν ά ξαίρει είν9 κρίση καί κριτής, ξητάξει καί χαλβύει

και δικιμάζει τσίς καρδιές καί πώς μ9 αυτόν κονεύει.

18. Κατακοιτάζει στά ψηλά, κατακοιτάζει κάτου.

ί Έ ν α ς είναι δ Θεγός καί £να εΐν’ τ’ όνομά του.

j 19. Τούτες είν9 ρίζες δυνατές κι έχουν πολλά κλωνάρια.

Καλότυχος δ άνθρωπος πού *χει καρδιά καθάρια.

Λ μ, α, δμως
'Ιιαλογίξιται, «ιθάνει, ίγιννήθηκε (ν)
W έ λ ε ι ν ά σ τ α θ ή. θελα σταθή, θά ΟίαθεΙ» νά β y ή σ k κ 6 (p ά k μ νά βγή
ρΟηροπρόσωΛος, 10. δ έ V β ο λ β τ ό [ η ] δέ ’ν βολετός [ν], δέν είναι δυνατόν, V ά
r λ ( y e ι ς» νά γλιτώσεις.
^ ά ξ α ί ρ ε ι π ο ύ Α ύ τ ό ς [ένν, etvail Θεός » έβραΐσμός.
Η 1 1 a ( ρ ι, ταίρι, σύντροφος.
0 ν β ύ e ι, μένει.
 20. Κ αί σχιάζεται άπό τον Θεγό καί λογαριάζει κρίμα,
τούτος λογιέται άνθρω πος πού στέκεται σέ στίμα.
21. Τούτα τά λόγια πόκρινα μ ’ άσήμι είν* ζυγιασμένα,
τίποτα δέν εστέριωσα, άλιά άπό τ’ εμένα.

22. Μόν* Ιχω θ ά ρρο στον Θεγό καί παντοχή μεγάλη,

που νά γυρίσω στον Θεγό καί να *βγω σε κ εφ ά λι;

23. Θελα γυρίσω στον Θεό με δλην τήν καρδιά μου,

νά μ* συμπαθήσει δ Θεός δλα τά κρίματά μου.
24. Ή δέξια του είν* άνοιχτή, νά μέ δεχτή καί μένα,
μόν' νά γυρίσω μέ καρδιά, δλα συμπαθισμένα.

2 5 . Γυρίστε άνθρω ποι στόν Θεγό, μ’δλο μέ τήν καρδιά σας

καί παστρευτήτε δυνατά, άπό τά κρίματά σας.

2 6 . Ά π ό τό έβγα του ήλιου καί ώς τό Ιμπασμά του,

8λος δ κόσμος κι δ ντουνιάς παινουνε τ’δνομά του.
[2ονεχ£ζεται]

20. ο τ ί μ σ, Ικτίμηση [λ. Ιταλ. πβ. στιμάρω].

21. π ό κ ρ ι ν α , που έκρινα, που μίλησα, ά λ ι ά , Αλίμονο
22. π ο ΰ ν ά γ υ ρ ί σ ω σ τ ό ν θ ε ό... πότε νά μετανοήσω και νά κριθώ ά
29. Τό δίστιχο βρίσκεται μόνο στη νεώτερη συλλογή άπό τήν όποία δμως λείπει
τμήμα άπό τό δίστ. 12 μέχρ* τό τέλος.
2δ. δ υ ν α τ ά , πολύ Ιέβραϊσμός, meod]. V
26, Πβ, ψαλμ, 112, 2 : «’Από Ανατολών ήλίου μέχρι δυσμων αίνετόν τό δνομα
 POTIliH /W c ffllA
ι

ΡΑΓΚΟΥ

Π A Ν Η Γ Υ Ρ I
i
ΊΒ

Αεκαπεντανγονστος, που σκάζει

στής μάνας τον την άγκαλιά
το σύκο δρεχτικό , μελένιο. it1»
I
Το μοσχοστάφυλο φαντάζει
στη φουντωμένη περγολιά
σάν πολυκάντηλο άσημένιο,
2
Σήμερα *Απόστολοι έκ περάτωγ
στην δμορφη Γεϋσημανή
κηδεύουνε την Π αναγία »
Κ ι Ά γγέλο ι στά χρυσά φτερά tm v,
καάώς άνοίγονν οί οϋρανοί>
φέρνουν στόν Πλάστη τή Μαρία* if
': 9Ψ
't·
ys
3
Μέ τά βιολιά μ ϊ τά λαγούτα^
στδν ήσκιο στά δασιά πλaτάvιa^ rj
i.(·
χορεύει ή νιότη, ξεφαντώ νει »
Τώρα κι ή κόρη ή ΣταχτοΛούίΟ, Ί;»*
ξεχνάει τή φτώ χεια , τήν όρφάνία
ki άπδ τον πό&ο βαλαντώνει*
■I··
4 •i ·.
Β γήκε καί φίχο στδ όεργιάγι *
κι 3ν μάς σφίγγουν oi καιροί
. μέ toft άανάτου χήν άγκοΰσa //-*»
ή ρούάα βλάχα> nob γ ιο ρ η ά η
Hi άσήμοζώΥαρο φορείς
Μ ώ α καί χαμηλοβλεπούσα^
 cag^warapintar-
C

Τον μάγον γύφτον τό δοξάρι

δροσίζει τής καρδιάς τό κάμα,
τον πάΰονς τάγριο τό τελώνιο . . .
Τό ήδονοστάλαχτο τροπάρι,
των ήχων πλαστονργεί τό &άμα,
τό βακχικό καί τ άπολλώνιο.
6
*Ω I ΰράσος χρειάζεται μεγάλο ,
τοντον τό δίσεχτο τό χρόνο,
γιά νά χάρης στ9 άλή&εια γλίντι,
μέα9 στον πολίμον, δϊμέ, τό σάλο,
μέ σφάχτη τύραννο τόν Πόνο,
μέ μπόγια μας τό Γ6τ#ο Αφέντη I
7

*Ω I πρέπει νάσαι παλληκάρι,

γιά ν9 άσωτέψΐ)ς τό χορό
τό μαύρο τούτο καλοκαίρι , . *
*2αν τί χειμώνας #ά μάς πάρη I*
Τέτοιο τραγούδι θλιβερό .
κανοναρχούνε viol καί γέρόι.
8
Τάχα πρϊν πέσουνε τά χιόνια
ατά φαλακρά Τζονμέρκα ίπάνωι
ί πάγος τής σκλαβιάς &ά σπάση }
Πρϊν φύγουνε τά χελιδόνια
γιά τό ταξίδι τόνς τό πλάνο$
ϋά ίδοΰμε Λίυτίρίδς γιορτάσι {
Λΰγου<ηος 1944
ΛΝΦΗΖ UTZAIAX
" Δ Ι Ο Τ Ι . . . , ,
(ΔΙΗΓΗΜΑ)
άθε Κυριακή άπόγιομα, έπαιρνα τά
?α— καλαμάρι, πέννα, λίγα φύλλα
- καί ξεκινούσα, πότε λέγοντας γιά
• I πότε όχι. *Η δουλειά ήταν μυ-
>καί ιερή συνάμα. Αυτό δέ μου τό
■I κανένας, όμως τό ένοιωθα βαθειά,
ηεκεί πού πήγαινα μου τό φώναζαν :
' τάρα τής Βάσως ώς πού νά μέ ίδει,
Λίματα πού άλλαζε, όση ώρα βρισκό-
Λεισμένες οί δυό μας στο μικρό κα-
Μ τά δάκρυα, τά χαμόγελα, πότε πο-
νι πότε γλυκά, άνάλογα μέ τις ψυχι-
ναστάσεις πού έναλλάσονταν καί δο­
τό πλούσιο νεανικό της στήθος.
■ία μου θυμάμαι, αισθανόμουν καί
ποια περηφάνεια : Έ γ ώ ... μια
^ άνθρωπος, νά ξέρω τόσα μυστικά,
Τή λέω σε κανέναν τίποτα, τίποτα.
ΐ. τώρα ακόμα πού τό σκέφτομαι
'δικαιολογημένη τήν κρυφή εκείνη
!εια μου. Δέν ήταν και μικρό πρά·
θεία !.. Νά γράφω έγώ τά γράμ-
\ιάς νιόπαντρης γιά Τον καλό της
ιιερική !
όρα νά ήταν τάχα αυτή πού τή λέ-
ιρική, και τί λογής ά νθρ ω ποι νά
■■Αχούσαν ; Νά ήταν από *κεΐ πού
ήλιος, ή από κεϊ πού βασίλευε ;
ήξερε μόνο πώς τά καράβια γιά
ί σουν, περνούν μιά μεγάλη θά-
ράντα μέρες και σαράντα νύχτες*
νούς της, γοργοφτέρουγος, βρι-
jtei τήν πάσα στιγμή ... διότι ...
(ώρα χωρίς νά τό καταλάβω κΓένα,
»ως επειδή, αυτό τό «διότι», ήταν
’ ντική λέξη σέ τούτη τήν Ιστορία.
Πίό μάλιστα, θά τήν είχα κιβαύτή
ξεχασμένη,
Μά άς ε ίν α ι...
*Όλα τ’άπογεύματα τής Κυριακής ήταν
κλεισμένα. *Όχι βέβαια γιατί κάθε Κυριακή
γράφαμε κι* άπό ένα γράμμα. *Όχι δά.
Ούτε κι* εμείς είμαστε Ικανές γιά τέτοια,
ούτε καί συνηθιζόταν τέτοιες πολυτέλειες,
εκείνη τήν εποχή, σέ κείνον τον τόπο.
Κι* άν θά τό γράφαμε, τί θά τό κάναμε
μετά ; Πήγαινε καί δέν πήγαινε μιά φορά
στις δεκαπέντε ό μπάρμπα Κώστας μέ τό
μουλάρι τό ταχυδρομείο στά Γιάννινα.
Θά πήτε τώρα, τί κάναμε κάθε Κ υ­
ριακή ; — Τί κάναμε ; *Εμ, εύκολη δου­
λειά ήταν τούτη ; Ν ά ! τή μία Κυριακή,
χαρακώναμε τό χαρτί καί γράφαμε τό φά-
κελλο. Ή Βάσω τον κρατούσε άπό τις δυό
άκρες νά μήν κουνιέται, κΓ έγώ έγραφα.
Τήν άλλη, λογαριάζαμε τί θά γράφουμε,
τά βάζαμε στή σειρά, κάναμε τό πρόχειρο
σ’ένα στρατσόχαρτο νά μή χαλάμε τό καλό
καί ιήν παράλλη πιά μέ τό καλό, τό γρά­
φαμε καί τ* άφήναμε νά στεγνώση, γιά
νά μή βάλουμε στάχτη απάνω. Μετά σα-
λιόναμε καλά * καλά τό φάκελλο — όχι μέ
σάλιο, μά συνήθως, μέ τά δάκρυα τής Β ά ­
σως, πού κυλούσαν κόμπο κόμπο ώς μέ
τά χείλια, καί τά μάζευε μέ τά δάχτυλα—
καί τόν κλείναμε χτυπώντας τον δυνατά μέ
τήν παλάμη.
’Έ πειτα, άλλες τόσες Κυριακές, διαβά­
ζαμε τό γράμμα άπό τήν ’Αμερική.
Ή Βάσω τό μάθαινε άπ* έξω, μ* όλα
εκείνα τά άτελείωτα «διότι». *Όταν μου
ξέφευγε καμμιά λέξη τήν έλεγε εκείνη.
"Οταν πάλι, τά μάτια μου, άπό τό πολύ
διάβασμα άντραλιζόταν κΓ έλεγαν καμμία
παραπάνω, μέ σταματούσε σαστισμένη,
 ** Ψ> i

854 ;r : r = ^ = - r r ^ ^ ^ .j. r=s f HWIWITWH'EITIlM f i

— Α ύτό, δέν τώπες άλλη φορά. Ε ίναι ας είναι, Πάει καί παραπάει. ‘Άλλο είν»
κι* αυτό μ έ σ α ; Κΰττα, γυιέ μου, καλά. ή κουβέντα κΓ άλλο τά γράμματα. NS- * ·(ί
Μ πορεί νά λέει κι* ά'λλα κι* άλλα άκόμα. χουμε καί κανένα Ε λλη νικ ό μέσα, νά.μή ,·
Θεέ μου* δ,τι έγραφε κΓδτι δεν έγραφε δείχνουμε ντίπ ζωντόβολα. "Υστερα ... τέ J-
εκείνο τό φτωχό χαρτί πού δέ μπορούσε βάζει κΓ αυτός. Θά πή, πώς συνηθΐ8Τ<η,|::
νά τό διαβάση, κι* δσα θάγραφαν μαζί, πώς έτσι πρέπει.— Μ πορεί, έλεγα xi’ i^ L
δλα τα αισθηματικά βιβλία τού κόσμου, μέσα μου, έτσι νά πρέπη, αφού τό εβα&Ι
δ νους τής Βάσως τά μάντευε κι* ή καρ- κ’ εκείνος από τήν Α μερική r «Δέ
διά της δλα τά χωρούσε με λατρεία. Τό ρίσω διότι καί τόσο δγλήγορα. Λέω w,,’
κυττοΰσε ώρα μέ προσοχή σά νά τό διά­ μάσω παράδες πολλούς διότι να φτώτοϊτ|ρ,
βαζε. νΕ πειτα, δειλά καί κοκκινίζοντας, νά χτίσουμε καλό σπίτι. Ναχει ένα νον«ί{*
μέ ρωτούσε. — Π ού λέει, σέ γλυκοασπά- ένα λιακωτό, διότι, ένα μαντζάτο, κι'&οΐ'
ζ ο μ α ι ;— Έ δ ε ιχ ν α μέ τό δάχτυλο τή λέξη παράσπιτο για τό φούρνο κΓ δλα τάβ^τ
καί τή συλλάβιζα.— Σ έ γλυ-κο ά-σπά·ζο- διότι ...> .— Καλό είναι καί τούτο τόβώ]}*
μαι. —:Τόσο τόπο π έ ρ ν ε ι; "Ολη τήν αράδα έλεγε ή Βάσω, νά γράψης, πώς μας ](«Γ
τήν π ιά ν ει.— Τ ήν άλλη Κυριακή, ή λέξη ρσει, κΓ έτσι καί νά γυρίσει δγλήγορΓ
ήταν ξεθω ριασμένη. Ί σ ω ς νά τή φιλούσε — Έ π ειτ α μ* έβαζε καί τό έσβυνα
ή Β άσω . Μ πορεί κι* δλας νάπεφτε καί κα­ — "Ας το, γυιέ μου, νά μή τον κακοχαρΚί*;
νένα δάκρυ ε π ά ν ω ... σουμε. *Ας κάνει καθώς · καταλαβάίνα
* μόνε ... κύττα τώρα* τούτο πώς vatoygi^;
Ε ίπ α δτι τά σύνεργα τού γραψίματος, ψονμε, έτσι, νά τό μάθη μέ τρόπο
άύτά πού ενδιαφέραν τή Βάσω, τά έπαιρ­ μούδειχνε ντροπαλά τήν κοιλιά της, ποί
να' έγώ . Τά ά'λλα πού ενδιαφέραν πολύ βγαίνε πάνω από τό τραπέζι μέ τή Mr;
Ιμένα, τά ετοίμαζε εκείνη από νωρίς. "Ενα ξεκούμπωτη.— Είκοσι μερών νύφημ*αφΐ)ο:':
πιάτο σταφίδες, ένα σύκα λιαστά, ένα καί τώρα περπατάω ατούς εφτά μή??^
•μύγδαλα καθαρισμένα, μουσταλευριές, κι* κΓ άκόμα δέν τώμαθε. ** - f;
δ ,τι φύλαγε στήν κασέλα για τέτοιες πολύ­ Τά παιδικά μου τότε μάτια avoiyotfo
τιμες ώρες. "Οσα φάω, καί τ’άλλα μού τά εκστατικά, περίεργα, πασκίζοντας νά δπ:
τρύπωνε πατηκωτά στις τσέπες,, νάχω κρίνουν.πίσω άπό ενα πυκνό πέπλο i i f j :
κι* αύριο στο σκολειό. γάλα μυστικά τής ζωής, πού ξεπΛι^ΐ]
Τάβαζε δλα πάνω σ* ένα τραπέζι, μαζί ξαφνικά δσο απλά, τόσο παράξενα xair:
μ* ενα χαρτονένιο κουτί, γιομάτο «διότι». στηριώδη. — Πές τί θέλεις για νά τό γι·
Τ ό τελευταίο αυτό, ήταν άϋλο κι* αθώ ­ ψω— Κόμπιαζε ή Βάσω, ξεροκατάπια**
ρητο στήν πραγματικότητα* δμως έγώ, Νά* βάλε, πώς . . . πάχυνα πολύ χαί|·
έτσι τό φανταζόμουν* σαν νά υπήρχε εκεί ξέρει αυτός. h
μπροστά, γιαλιστερό, ξενοφερμένο, α νοι­ Θέλεις τώρα γιατί δέν τώβριοχ®:·:
χτό καί πρόχειρο. Γιατί δπως κάθε λίγο, στο αυτό, θέλεις γιατί ήθελα νά μάθοΓ’·
Ιπαιρνε από τά πιατάκια και μπούκωνε τό τι παραπάνω, έγώ έφερνα άντιρρψ&ΐί;;·
στόμα μου μέ γλυκά, έτσι ερριχνε καί στήν Τ ί λες πού θά βάλω έτσι ; Νά πή,
άκρη τής κουτσοπένας μου — πού πότε κα- πάχυνες άπό τον καϋμό σου πουλιά;
βαλλικεύονταν ή μύτη καί πότε ’ίσιω νε— Νά βρής κάτι άλλο— . "I ί τρομάρα A
έκεΐνα τά περίεργα «διότι»: « Ε ψ έ ς σέ ε ί­ Καλά λες, είσαι έξυπνο, σκασμένο*
δα, διότι, στον ύπνο μου, σαν ζωντανόν. κάνω έγώ καί σέ παίρνω* μ* όρμ?!*’ ·
"Ημασταν, λέει, στο χοροστάσι. Μ* έκρα- κΓ δλας. — "Ομως ή Βάσω δέν ενρκ&Ι’
τούσες, διότι, από τό χέρι, κι* εγώ έσερνα ποτέ όίλλο, κΓ ό κλήρο: έπεφτε στό'τέΗ,
τό Ρόβα. Ά ν α θ υ μ ιο ν μ α ι ολοένα τά γλυκά μ ένα : «Ξέρεις, Ά λέξη, μέ τούς π<* ·
σου λόγια. ’Εγώ, διότι, μεγάλωσα ορφανή πού μού έστειλες, θ* άγοράσω άπότ<Η -
σέ ξένα χέρια καί δεν ακόυσα ποτέ καλό νινα μια σαρμανίτσα . . «διότι*»-*,
λόγο δ ιότι».— Έ δ ώ Βάσω δεν πάει τό σθεσε ή Βάσω τελειώνοντας ιήφβ^’ν
διότι, Δέν έρχεται καλά.— Βάλτο Ισύ, κΓ χαριστημένη. Ε κ είνο τό διότι, f\\i:
ΜΗΤΙΚΗ ΕΣΤΙΑ» --------------------r - ....... ------------------------------- -ττ-:_::- ^ = r 855
η τήν καρδιά μου. Βρήκα πώς έχει
νε καί μέ τό παραπάνω,
* κόκκινες καί γαλάζιες, γράμματα σέ ξένη
ό γράμμα έχανε σαράντα μέρες και
ta νύχτες σέ κείνο τό δρόμο πού ή
7 τό ξεπροβόδισε μέ τήν αγωνία χα'ι
εμούλα τής καρδιάς,
έρασε τό μεγάλο τρομερό ωκεανό.
ουρανός καί θάλασσα, τίποτε άλλο,
υμοι ούρλιαζαν στ’ ανοιχτά. Βουνά
rf.ata όρμούσαν μανιασμένα, κι’ ύστε-
nil γαλήνευαν χαΐ τραγουδούσαν οί
;»ες τό πλανερό τραγούδι τής ξένη·
ς-Ιότε τώπερναν νά τ* άφανήσουν, και
ό χάΐδευαν, έχει, τό μεγάλο καί
>ίμυστικό τής ζωής, νά σχίσει τά πέ-
■υ τι νά φτάση, ακέριο, ελπιδοφόρο,
λλη καρδιά πού τό περίμενε.
ϊεΐ θά τό πήρε, σέ κανένα υπόγειο
<ήλιαγο μαγέρικο, δπου έπλυνε τά
n ’i Ά λέξης. Θά τραβήχτηκε μόνος σέ
*/ιά, θά τό συλλάβισε αργά— αργά,
ί ^ρδιά του θά σκίρτησε καί θά γιο­
ιοσδοκίες καί τρυφερότητα. Θά πή·
ο·γελώντας, τή Γιαννιώτικη σαρμα-
,^άβαλε μέσα απαλά τό γλυκό εκεΐ-
νεο, καί θά τό νανούρισε τρυφερά,
π συνεπαρμένος καί μέ καινούργιο
•» γιά τή σκληρή δουλιά, θάγραψε
«?ϊττηση.
* όλα άπό τήν πηγή τους, δ μεγάλος πόνος.
*»?ς σαράντα μέρες καί σαράντα νύ-
~ ’α ίμέ τις ίδιες δοκιμασίες— χρειά-
1 ιά νά φτάση στή στεριά μας. Κ ι’
|νά περάοη τή φοβερή Κανέτα μέ-
ι αμάξι μέ δυο άλογα : Κάτω νά
^ας βαθύς, βαθύς γκρεμό:, καί
,,!νά τον περνούν μέ μαύρα χσρτό-
* στά μάτια, γιά νά μή τον βλέ-
ίειτα μπήκε ατό σάκκο τού μπάρ­
κα, πέρασε τό βουνό μέ τά χιόνια
Λύκους, τις άσπρες καί μαύρες
μεγάλες χωνεύτρες— πού έ'σερ-
^ιοτεινά υπόγεια τής γης τά κατε-
Φρά καί τά χέλια τής λίμνης, γιά
Μεβάσουν κατόπι στα ορμητικά
α . από κει στά βαθειά πέλαγα,
(,βννούσαν τά παιδιά τους — κι’
4°)υταξιδεμένο καί χιλιοπόθητο,
^ ft'νύχτα ατό χωριό μας. Βούλες
καί παραβούλες απ’ έξω στο φάκελλο,
πούλια χρωματιστά μέ φιγούρες, λουρίδες
γλώσσα κι9 δρνιθοσκαλίσματα στή δική
μας . . . "Ενα γράμμα φανταχτερό άπό
τήν ’Αμερική στά χέρια τής έρημης νιό ­
παντρης, μέ τήν καρδιά πλημμυρισμένη
αγάπη καί πόνο.
Τ ό διαβάσαμε, κουνώντας ανάλαφρα
μέ τό πόδι, τή σαρμανίτσα μέ τό μωρό.
— «Νά πάρης μιά καλή σαρμανίτσα διότι
νάχει καί ζουγραφιές. Νά φασκιώνης κα­
λά μέσα τό παιδί μας διότι. Νά τού λες
καί τραγούδια : — Κοιμάται άστρί, κοιμά­
ται αυγή, κοιμάται τό φεγγάρι, διότι».
Τ ό μαντήλι τής Βάσως Ικείνη τή στιγ­
μή, δέν έφτασε. Σήκωσε τήν κεντημένη
ποδιά καί σκέπασε τά μάτια. — Διάβαζε
μώρ Ά ν θ ο ύ λ α παρακάτω* μή τηράς εμέ­
να, κι9 άς κλαίω, — είπε ανυπόμονη— .
«Νά μή μού γράψης άλλο γράμμα Βάσω.
Νά περιμένης διότι άπό μένα πρώτα. Θά
πάω σ’ άλλο μέρος πιο μακρυά. Τό λένε
Αυστραλία. Βγαίνουν πολλοί παράδες λένε
εκεί διότι. "Υστερα θά γυρίσω νά χτίσουμε
διότι τό σπίτι. Τώρα έχουμε βλέπεις καί
παιδί νά μάς ζήση, καί χάρηκα πολύ,
διότι».
*Η Βάσω χλώμιασε, τά χείλια πάνια­
σαν, τά δάκρυα στέρεψαν. Τά ρούφηξε
— Πώς ; εχει κι9 άλλον τόπο, πιο μακρυά
κι* άπ* αυτόν πού είναι ;— Δέν ξέρω, Β ά ­
σω, δέν τον έχω ματακουστά. Ή 'Α μερι­
κή, ξ*ρω πώς είναι άπό κάτω άπό μάς.—
Ά π ό κάτω ; — Ν αι ! Ν ά , κύττα αυτό τό
κυδώνι. ’Εδώ στή μύτη είμαστε εμείς νά
πούμε, κι’ έδώ στο κοτσάνι είναι ή Α μ ε ­
ρική— ως αυτού έφταναν οί γεωγραφικές
μου γνιόσεις.
"Ομως τής Βάσως ή καρδιά, έφτανε
πολύ, πολύ πιο μακρυά, κι’ αγκάλιαζε ολη
τή σφαίρα τής γής, ανήσυχη, μ 9 δλους τούς
ωκεανούς της, μ ’ όλες τις έρημες σαχάρες
τη:, ώς μέ τις άκρες τού μεγάλου καϋμού,
κι9 ώς μέ τά βάθη τ’ ουρανού, πού είναι
τού Θεού ό θρόνος, κι9 εκεί στά πόδια
του, σταματούσε, νά άναποθέσει τήν ελπί­
δα της, γιομάτη ήρωϊχή εγκαρτέρηση,
όπως όλες οί γυναίκες τού τόπου της.
 Ml arrrm r«rr------ ■ ■■ ι.
*- «Μβγαλοδύναμβ 1 φύλαξέ tov καί προ-
στάτεψέ τον!»,
* τό γράμμα; Πόσον καιρό θέλει νά 'ο<Η|;
Γράμματα δέ γράφαμε, γράμματα δέν
ηέρναμε. “Ομως κάθε Κυριακή, ή Βάσω,
μλ παρακαλοΰσ* χαΐ πήγαινα. Κλεινόμαστε
πάλι στό μικρό καμαράκι.
"Ολα Ϊκεϊ ήτ°ν χαθώς πρώτα : Τά πια*
τάχια μέ τΙς σταφίδες, τά σΰχα, τά μύγ­
δαλα. Μόνο λχεϊνο τό Αθώρητο κουτί μέ
τά διότι, δέν τό αίσθανόμουνα πιά έχει.
Λίιτό, δέν τό χρειαζόμαστε τώρα. Τώρα
κουβεντιάζαμε μόνο... κι’ άλλο, βλέπεις,
ή κουβέντα, κι’ άλλο τά γράμματα. Μ’ Αγ­
κάλιαζε κλαίγοντας. “Ημουν στενά δεμένη
μέ τήν Αγάπη της καρδιάς της, και μέ τής
ξενητιάς τόν πόνο.
Μεγάλωνα κι’ έγώ, ξαφνικά, μπροστά
στά Ιδια μου τά μάτια, Εμπαινα δλο
καί πιό πολύ στ’ Αγκαθωτά μονοπάτια τής
I '
ί
, S
«Ηπ ε ιρ ώ τ ικ η εχτ & ιγ>
\ν
ζωής. Συνέπασχα κι' δκλαιγα μαζί %
—Πότε μώρ · Άνθοΰλα θά τό πόρονμι
—Έτσι, σά ν' άφορούσε, Απόλυτα» καί
τΙς δνό μας.
Μ
Λογαριάζαμε τΙς μέρες, τις βδομάδες
ύστερα τούς μήνες... κι*ύστερα τό
καί τόν άλλο χρόνο..» καί τόν Αλλο
διότι ... ποιός ξέρει τί νδγινε έχει a’lwi'j
νον τόν άγνωστο τόπο πού τόν λένε AM
στραλία, καί πού ?νας φτωχός δνθ(
ξεκίνησε νά φτάση κάποια μέρα,
ζοντας τρυφερά ενα γλυκό όνειρο, μέσα<
μιά μικρή Γιαννιώτικη σαρμανίτσα. 1
Ή Βάσω, τό περίμενε σ’δλη της τήζ«|ί
Έγώ δέν πήγαινα πιά. Τό ξεχνοίβ^
ΤΙς Κυριακές μου, τις χρειαζόμουνα μίΛ
Μέ περίμενε άνυπόμονη ή δική flL
ζωή ... διότι ... I
ΧΡΥΙΑΝΘΗ ZinUW I
<
·>
2ΜΝΗΜ0ΣΥΝ0Ν ΤΟΥ ΠΟΙΗΤΟΥ Π. ΜΑΓΝΗ
‘Ανηγγέλθη 6 θάνατος τοδ ποιητοδ Πέτρου Μάγνη (φιλολ. ψευδών. τοδ Κ. Κων-
•ταντίνίδη), ποδ πέρασε σχεδόν όλη τή ζωή του στήν Αλεξάνδρεια μετέχων πάν-
οτε εις την ζωηράν λογοτεχνικήν κίνησιν τής Αιγυπτιακής πρωτευούσης.
Εις τό πολυσχιδές βργον του διακρίνει κανείς τήν εδσυνειδησίαν του πνευματι-
οδ ανθρώπου, που μάχεται διαρκώς νά συνδυάση τήν λεπτότητα τοδ αισθήματος μέ
^ν μουσικότητα τοδ στίχου χωρίς Επικινδύνους Ακροβασίας καί νοθεύσεις. Υπήρξε
οιητής τού έλάσσονος τόνου βέβαια, άλλά είλικρινής καί πηγαίος, σεμνός καί άνεπι-
!)δευτος. Διά τούτο καί ή προσφορά του είς τα νεοελληνικά γράμματα Οεω-
;1ται Αξιόλογος.
‘Από τήν μακρυνήν σκοπιάν του παρακολουθών, τά βήματα τής «Έπειρ. Εστίας»,
χε τήν καλωσύνη νά μάς στείλη ώς πρώτην συνεργασίαν του δύο ποιήματά του τά
;οΐα δημοσιεύομεν είς μνημόσυνον τοδ έκλιπόντος ποιητοδ, διότι ίσως είναι τό κύ-
τειον άσμα του. μ Γ.Ι,Π.

1. ΚΑΛΟΓΝΩΜΟΣ ΚΑΙ ΠΙΣΤΕΨΕΣ

*
Καλόγνωμος καί πίστεψες στο πλάνεμα του ονείρου,
καί μίσεψες πασίχαρος oh χώρες μακρυνές.
Σαν τόν άετό oh μέ&αγε τό γαλανό του άπειρον
καί ναύρης κάπου πίστευες χaρhς παντοτεινές .

Μά νά ζητάς τ άνεύρετα, κουράστηκες καί τώρα

μέ λνγισμένα γόνατα ποϋεις τό γυρισμό. '
*Αργά πολύ * oh τύλιξεν ή νύχτα ή μαυροφόρα
καί τό σαράκι μέσα σου
σάλπισε χαλασμό .

2. ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΕΚΕΙΝΑ ΤΑ ΠΑΛΗΑ

Συχνά μh φέρνει δ λογισμός στα χρόνια εκείνα τά παληά,
πονσαν καϋάριοι οϊ ουρανοί, κι * $να τραγούδι τάστρα'
πουταν 6 έ'ρωτας αγνός, κ * εΐχ α μ * αΙώνια Πασχαλιά ,
κ ι* ούτε πολέμους ξέραμε, κ ι ’ ούτε ζωη χαλάστρα.

Τώρα μάς δέρνουν μάχητες καϊ σκοτωμοί καί φτώ χεια .

Σκληρός άγώνας ή ζωη κ ι * άνέλπιδες οί μέρες.
Κοπαδιαστά συρόμαστε οτής συφοράς τά βρόχια,
καί ναυαγοί άφινόμαοτε νά ρέβουμε στϊς ξέρες.
ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΓΝΗΣ
1 Guirga—"Avw Αίγυπτος 6.2.19D8

I

ΜΙΛΤ. ΑΘ. ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗ
ΤΟ Π Ρ Ο Ζ Υ Μ Ι
(ΔΙΗΓΗΜΑ)
"Οταν άπόμπινε μονάχος στό σπίτι του
6 Πέτσιος, κατέβηκε στην αύλή, άμπάρω ;ε
την έξώπορτα, Ιμπήκε στο κατώι, κλειδώ­
θηκε, άναψε τό μπροντζινο γκαζοκάντηλο
πού κρατούσε, έψαξε μέ τήν Αδύνατη φέξη
του σ’δλες τις γω νιές, δπου μπορούσε λ<3-
ναι κανένας κρυμμένος, τράβηξε πρός ιό
χώρισμα δπου φύλαγαν τά βαρέλια τ α εια
καί τ’άλλα μέ τό κρασί, τ ή μ π ο ύ ν τ ε ν α
μέ τό τυρί, το μικρό τό κ ι ο ύ π ι μέ τό
λάδι, τη μποΰντενα της λαχανορμιάς, 7ό
άνοιξε, κλειδώθηκε κι* εδώ κι’ άφ^ύ επί
τέλους έβεβαιό)θηκε δτι δεν τον ΐβλ*π6 α ν­
θρ ώ π ου μάτι, σβάρνισε από μιαν άνρη κά­
ποια κασόνα γιομάτη παληοποάγματα, ά 'α -
σήκωσε την πλάκα πού ητανε κάτω από
αυτή και μέ τό σκουριασμένο σκαλιστήρι,
πού κοίτονταν πεταγμένο παραπέρα, έσκα­
ψε τά χώματα.
’Α π ό τή γουβοπούλα πού άνοιξε, Γβγαλε
ένα τενεκεδένιο κουτί, τό «ζύγιασε» μια
στιγμή στό χέρι του, τώχωσε κατόπι βια­
στικά στή τζέπη τού σαγιακένιου παλτού
του, τράβηξε τις πόρτες, κι* ανέβηκε πάλι
στον ο ν τ ά.
’Α φού κλειδώθηκε κι* Ιδώ κι’ έκύτταξε
κάτω από τούς ξυλένιους «καναπέδες» και
μέσα στή μ ο υ σ έ ν τ ρ α , ερριξε στό πά­
τωμα ένα άχερένιο προσκέφαλο, έ/άθη σε
Απάνω του, έβγαλε τό κουτάκι άπό τή
τζέπη και τό αδειασε στήν κόκκινη χοντρή
βελέντζα, πού σκέπαζε τόν καναπέ.
Τ ό χρυσάφι, πού ήτανε μέσα, εσχημά-
τισε μια μεγάλη λαμπερή βούλα άπάνω σιό
κόκκινο, καί στή στιγμή τά μάτια τού Π ε­
τσιού άστραψαν. Τ ό πρόσωπό του μέ τις
βαθειές ζαρωματιές μαλάκωσε κι’ έπήρε
άλλοιώτικη έκφραση.
i
\
I
I
’Α φ ού έχόρτασε, κυττάζοντας, ιήχρΓ
θω ριά, πού τήν έκανε πιό λαμπερή 6 W ;
γιάτικος ήλιος, πού έλρυζε τον xowsf
άπλωσε στόν πολύτιμον Ικεΐνο σωρόιέ^,
ρι του, τόν χαΐδεψε άταλά · απαλά, «4*
χισε νά κάνει μέ αυτόν'παιγνιδά<ια Τέ
ξάνοιξε, τόν έσυμμάζωσε, τόν χοίψΒ
τον έφτιασε σάν αυλάκι, τόν εζύγιαοε
μποσες φορές στήν Απαλάμη του, w k " ~
δούνισε, έμέτρησε κι εξαναμέτρησε τά<π$ί
γν)Α κομματάκια, ταφτιασε κα?^ητί«:
τή μιά φορά άπό πέντε τήν άλλη άχοίκ;
τήν τρίτη άπό είκοσι κομμάτια τήν»*
μιά, τά ξαναμέτρησε και είττε : 3:
— Σωστές !.. Έ-νε-νην-τα ε· ·φέ
*Έσ**ρε κατόπυ άπό τόν κόρφο ιογ
λιγδιασμένο πουγγί του, άνασκάλιο* # ‘
μέσα σιά λ ι α ν ό ) μ α ί α , έβγαλε άχ*(
μεσά του; άλλες τρεις λίρες καί, σηκ"
ραίνοντας τή λειψή κολόνα, είπε μέ&
ευχαρίστηση :
—Έ κ α τ ό - ο ο ο ! *;
Πόσα δεν είχε κάμει και σάν I*
εΐ/.ε τραβήξει δ ΓΙέτσιος, για νά τις φΐ *
σ’ αυτό τό ποσό
Δέν έλογάριαζε τις στέρησες. AW
χαν λησμονηθεί πλιά ... Και μάλι*»
καλοροηήσεις είχε κάμει πολύ καλά .
βαιόϊνει— πού έβαλε Ι/εΐνες τις μεγ<3 :
κονομίες στό σπίτι του και στόν Ιαντά
Γιατί τί θά καταλάβαινε, σε jufl'
τώρα, Αν είχε κυττάξει τήν καλοπέ|ν
*Ό,τι καταλαβαίνει, νά πούμε, οτΓ.
πού έκαμε τήν περασμένη Κυρία»?
κουταμάρα ν ’ αγοράσει Ικείνην ιήτ,|
πάχη νεφραμιά καί νά βάλει τήν f *
ναν νά τού φτιάκει κριατόπητα.
π ά ε ι ! Μά, όταν υστερ’ άπό λίγο I»
ΕΛΤΙΚΗ ΕΣΤΙΑ»
ω ώ γιά νά ίδεί τί του είχε κοστίσει
πήτα, δλ* ή νοστιμάδα πού έν­
ιπταν την ειοωγε, του γί.νηκε, πί-
ήυμάκι. Νά ! αυτό θά κέρδιζε, άν
Οτό γ λ ο ύ π ο ! . .
α)καί καλοπέραση, χαμένα έξοδα !
άιή ευχαρίστηση, μονάχα δσο «δου-
δόντια», κα'ι βρίσκεται ακόμα
t a τό καθετί, είτε φαΐ είν* αυτό,
τυό, ε’ίτε τσιγάρο, είτε καφές ...
οάπομνήσχει τό μετάνοιωμα Ι­
α σέ περικαλώ, σήμερα αυτά τα
ήαατουργά πραματάκια, άν ελογά-
κίύτός, όπως οί άλλοι, σά νά που·
’ γύρης — κρίμα σΓδνομα !— Καρ-
ίθίβγάνει πέντε και ξοδεύει δέκα ;
οΐιειναι ή κατάντια του ! Πάει τό
ι,ιαι κοντεύει* νά τού φύγει καί
τι, !..
νοτί ήτανε αυτός ; Πέντε παρα-
πωπος κα'ι μδλα ταύτα έχει σή-
•ατό νοικοκυριό του καί τις εκατό
£1; πού μπορεί ν ’ αγοράσει με
νοικοκυριά, σάν τού Καρρά, κι’
\£ϊδιον ακόμα, πού λέει δ λόγος.
έ;ος πού είν* εκείνος, σάν τί πα-
:c ij Χί, χί, χ ί!
έ< έξακολουθάει νά συλλογιέται
u'r τί καλή φ ώ τ ι σ η πού είχα
·>τήν άκρη εκείνες τις πέντε λί-
ι .ϊείς χ α ρ ά μ ι , μά νά πού στά-
_) υ ρ λ ί δ ι κ ε ς. Αυτές ήτανε
ά | *Ά, αα, πόσο δίκηο είχε δ συ­
ν·,i δ ’Αναγνώστη Μπελάς ποό
• ψέμα είναι τό άλας τής άλή-
Λο χ α ρ ά μ ι τό προζύμι τού
• 'ιίώρ’ τά είχανε τετρακόσια ot
• ν'ού λέγανε λ ό γ ι α μ έ κ α ­
ί "Αγιο νάναι τό χώμα πού
■ ί/αγνώστης, γιατί τ ο ν έ δ ε σ α
1 t τ ή λ ι μ ο υ , αυτόν τον λό-
ηΓμού δόθηκε ή εύκαιςί* γιά
ιτό τό προζύμι, δεν τά ψιλοκο-
ι<
χάται δ Πέτσιος, σά νάηταν
ha πού τούφεραν στά Γιάννινα,
yov Κατσίμπρα, πού δούλευε
‘Το μακαρίτη τό Λάμπρο τον
• τού έπεσε από τή σκαλωσιά,
κον πού χτίζανε»
:■-g.-grr -V ·ττ ......... ■ ■ •^ v rrrrrrr:::-^ 859
Θυμάται πού τον εξάπλωσαν ξερό, στο
μαντζάτο πού κρατούσε μέ νοίκι, κΓ δταν,
ύστερ’ από χίλια βάσανα, ήρθε λίγο στά
σύγκαλά του κι’ έκαμε ν ’ ανοίξει γιά μια
στιγμή τά μάτια του, ή πρώτη του έγνοια
ήτανε νά τού κάμει νόημα νά τού βγάλει
από τή μέση τό κ ε μ έ ρ ι του καί νά
τού πεΐ μέ πολύν κόπο I — «Πέτρο, αδερφέ
μου* εγώ δέν έχω άλλο ζωή ... πάρε αύτου·
νούς τούς λιγοστούς παράδες καί στείλτους
στή φαμπιλιά μου !..» , καί πού δταν κατά
τά μεσάνυχτα εκείνος εξεψύχησε, αυτός,
στή φέξη τής μικρής τενεκεδένιας λάμπας
μέ τό καπνισμένο τό γυαλί, κλείνοντας τό
ξύλινο παραθυρόφυλλο, γιά νά μήν ιό ν
ίδεΐ κανένας, έβγαλε μέ καρδιοχτύπι από
κείνο τό κεμέρι, κΓ έμέτρησε σ ά ν κ α ­
λ ή ώ ρ a τώρα, τό κομπόδεμα* εφτά λίρες
κΓ έ'να ναπολιόνι. Δέν ήτανε βέβαια κάνα
σπουδαίο τό ποσό, μά γ ι’ αυτόν, πού
εκείνα τά χρόνια έδούλευε γιά τρία μ ε ν ·
τ ζ ή τ ι α τό μήνα, λογαριάζονταν κάτι.
ΚΓ ακόμα θυμάται, μέ τί φόβο έβαλε
τό χέρι του στο ξυλιασμένο πλιά κορμί τού
Λάμπρου, γιά νά τού πάρει τό πουγγί μέ
τά λ ι α ν ώ μ α τ α , π©ύ τώχε κρεμα­
σμένο απ’ τό λαιμό, κατάσαρκα. Τ ού φ α ί­
νεται πώς νοιώθει ακόμα στήν άκρη στά
δάχτυλά του, τήν ’ίδια τήν κρυάδα πού
δοκίμασε τότες...
Π όσο είχε συλλογιστεί εκείνη τή νύχτα
δ Πέτσιος, γιά τό τί έπρεπε νά κάμει !
Τή μιά φορά έλεγε νά τά δώκει δλα, καί
τήν άλλη νά τά κρατήσει δλα, γιατί ποιος
ήξερε τό τί είχε άπανω θιό του δ Λ άμπρος
καί ποιος θά τού έκανε ν τ α β ά , ή Λάμ-
πρενα ή ή κοπέλλα της Κάποια στιγμή
φάνηκε πώς πήρε τήν απόφαση «μισά καί
μισά», μά σέ λίγο βρήκε δτι τούς «έπε­
φταν πολλά τόσα, γιατί γιά νάρθουν τά
πράγματα έτσι όπως ήρθανε, θά πή δτι
ήταν δικό του τυχερό αυτά ...» .
"Επί τέλους αποφάσισε νά κράτηση τις
πέντε λίρες καί νά δώκει τά υπόλοιπα.
Κ ι9 έτσι κι’ έκαμε. Κάτι τού φώναζε τότε
από μέσα του : « χ α ρ ά μ ι ! μά αυτός δέ
δείλιασε, γιατί θυμόντανε τό λόγο τού
Μ πάρμπα ’Αναγνώστη καί τις άπόδιωξε
αυτές τις « σ κ ο υ ρ ι α σ μ έ ν ε ς » ιδέες..
Καί νά ποή πήρε τή σωστή απόφαση, για-

660
τί ε κ α τ ό t i c λένε σήμερα τις πέντε έκρινες!
Μά χι* άλλοιώς νά τό ξετάσει κανένας
τό πράγμα, δέν ήτανε τόσο σοβαρό δσο
του φάνηνε στίς αρχές* γιατί σ* δλίγον και­
ρό ή κοπέλλα του Λάμπρου πέθανε κι* ή
Λάμπρενα ξαναπαντρεύτηκε.
Κι* έτσι κι* άλλοιώς τό λοιπόν, δ λ λ οι
θά τις έχαίρονταν τΙς λίρες Ικεΐνες. Έ !
για νά πέσουν τό λοιπόν στά χέρια αυτόν-
νού, δέν πάει νά πει δτι δ «άλλος» ή τ α ν
γ ρ α μ μ έ ν ο νδναι αυτός, ό Πέτσιος ;
Π ές μοναχά, πού έκαμε τήν κουταμάρα καί
δέν έκράτησε περισσότερα ή καί δλα.
"Ας είναι όμως ! δέν εβγήχα και ζημιω ­
μένος ά π ’ αυτό, συλλογιέται δ Πέτσιος'
έβγαλα όνομα.
Καί θυμιέται, πού δταν έπήγε τά υπό­
λοιπα ατό άςρεντικό του καί του είπ ε μέ
τήν έπισημότητα πού ταίριαζε στήν περί­
σταση '. «‘Αφεντικό δ κακομοίρης ό πα­
τριώτης μου δ μάστορας, πού έπεσε άπό
τή σκαλωσιά πέθανε τά χαράματα.. Είχε
απάνω του τούτο τό κεμέρι και τούτη τό
π ο υ γ γ ί... Γιά κάμε τον κόπο νά τ* άνοι­
ξης λίγο γιά νά μετρήσεις τί έχει μέσα καί
νά τά κρατήσεις στο σεντούκι σον, δ*ο
πού \ά βρούμε κανένα σ ί γ ο υ ρ ο ά ν ­
θρωπο γιά νά τά σ τείλωμε στη δυστυχι­
σμένη τή φίΐμ.τίλια του ...», μέ πόσο θα
μασμό τον κντταζε εκείνος καί πάκ έπετά-
χτηκε ά άνω στο σκαμνί του, σά νά τον
είχε τρυπήσει κάνα καρφί, δ μπάρμπα Νι-
κόλας δ διακονιάρης, πού έτρωγε κείνη
τήν ώρα σέ μια απόμερη γωνιά τή μισή
μερίδα φασουλάδα του !... Κι* ακόμα θ υ ­
μάται , πού δέν είχε κατόπι π ο ύ ν ά τ ό ν
β ά λ ε ι τό αφεντικό του — καλή το ο ώρα,
αν ζιάεΓ αγαθός άνθρω πος— , γιά τό
φέρσιμό του αυτό καί πώς, αν κομμιά φ ο­
ρά οί άγωγιάτες τούκαναν κάνα παράπονο
γ ι9 αυτόν, τον υποπτεύονταν, νά πούμε,
γιά κανένα καπίστρι, πού έχαναν, ή ζυγγί
ή τ σ ι ο ύ λ ι, ή γιά τό λειφό κριθάρι
πού ευρισκαν στον τρουβά τού άλόγου τους
πώς τούς άποστόμωνε μέ τό : « — Μωρ* τί
κάθεστε καί μού μολογάτε τώρα ; ! Αυτός
είχε στά χέρια του τύ πουγγί καί τό κεμέ­
ρι μ έ τ ί ς λ ί ρ ε ς τού άλλουνού πού πέ­
θανε, κι* ένω μπορούσε νά τ ί ς κ ά μ ε ι
r λ α ψ> ά ν α, χωρίς νά τόν πάρει κανένας
I!
i
ι r
I
«ΗΠΙΙΜΓΠΚΗ ΕΧΤίι
είδηση, δέν τό καταδέχτηκε δ άνθροιος
άλλά μου τδφερε, ?τσι κατά πώς τά *ιρε
άτόφια καί θ ά κάτσει νά κάμει αύτοιο
μου λες τώρα έσύ ;... *Όχι, οχι ! μ φ ι
νεις μέ τό νου σου τέτοια υποψία. Ε ϊ ο
τ ί μ ι ο ς δ άνθρωπος. Γι* αυτόν π<}ν
έγώ δρκο,,,»
Κι* έτσι ή έμπιστοσύνη καί Ιχτιτμ
πού τοΰχανε, σηκώνονταν βουνό... J.·
μήνα, άπό τήν άλλη μεριά, ήτανε |*ς
τερη ή ύπδλειψη, πού άπόχτησε, εξ Λ τ
ας άπ* αυτό, στά μάτια τών χ ω ρ ια νώ ν
Δέν ήτανε τάχα πρώτη ή Λάμπρενιτο
άμα έλαβε έχείνα τά χρήματα, δι-ίά*
σε : «— "Ας είναι καλά δ Πέτσιο Κμιμ
δας, πού τού β ρ έ θ η κ ε στο θάνα- τ
κΓ έσύμμάζωσε τούς πέντε— δέκα π ο
καί μας τούς έστειλε ώ ς τ ή ν π ε ν ϊ ς
γιατί άν είχανε πέσει σέ τίποτα άα
ρια θά είχανε πάει κι* αυτοί άντάμωε
νοικοκύρη τους.., "Ας είναι καλά
θρωπος ! Σά φτωχός κΓ αυτός, δπα έ|.
λυπιέται τή φτώχεια καί τήν δρφάιο
‘"Η μήνα δ Παπά Γαβ>ίλης, πά,
τού τού. είχε στείλει δ Πέτσιος ά
τούς τούς δώκει, δέν τώφερνε πάΐΐ
ζωντανό παράδειγμα, δταν ύποστήζε
«είναι ακόμα τ ί μ ι ο ι ά θ (
ποι στόνκόσμο».
ΚΓ έτσι, δταν Ιγύρισε δ Πέτσς
χωριό, ηύρε θεμελιωμένα δνομα Λ ί
λειψή, πράγμα πού τον έβοήθη·τε
δχι δλίγο, γιά νά καταφέρει δ,τι κ^ρ
Βέβαια τά περισσότερα τάκαμα-φα
γ(στη*<ε ό Πέτσιος, μέ τον χολ ο *ί
οικονομία μου, μά όπως κσί | ο
φτάνουν μονάχα αυτά...
"Οπως ίέ μπορείς νά φπάσεις μ η
νιά ψωμιά μ* ένα μονοχα π λ ό χ ε ^ ι
μι, έτσι τό ίδιο δέ γένονταν τού* Γ
ούτε μέ τις πέντε τού Λάμπρος'*
μονάχα τή δουλειά στο χωριό kctL
κονομίες.
Γιατί πώς, σέ περικαλώ, νά γει
καί προκοπή μέ τή δουλειά τού ;ίρα
πού σήμερα τον γλέπας τον κόπάοι
ρ α σ ι ά καί αύριο μ π α ρ ο ύ u τ
χρονιά πιτυχαίνει ή σοδειά καί&ς
δχι ; Καί πούθε νά κάμεις οίκοιέίε
 iHftfilKfttlKH l i f t A »
νά περισσέψει γ t ά τ ή ν ά κ ρ η, Grav
f»£ χορταίνεις χαλά— χαλά ούτε κι* αυτό το
ψωμί ; Ά μ πρέπει νά βγάνεις γιά νά οικο­
νομάς... Ά λλοιώ ς θάπρεπε νά ζήσει κανέ­
νας εκατό χρόνια, γιά νά μαζώοει αυτόν
τον παρά, πού γλέπεις Ιδώ !...
Κι* έχούφτωσε το θησαυρό του χαΐ τον
Ϊ! εσφίξε έπάνω στο στήθος του μ* άγαλλία-
>Q
ση. «Χαράμι !». Δέ βαρυέσαι !.♦ ΓΙοιός δέ
)*
·, μπορ ϊ δεν χάνει αδικίες !..
ii*
Τοντο μονάχα εχει, σά βάρος, σαν άνη-
a »
συχία, οτήν ψυχή του : Τά β α κ ο ύ φ ι -
κατά γρόσια... Έ λ α δμως πού είναι xal
τά xho σίγουρα, κι* άλλο είναι να'χεις κά­
τι «δεμένο» καί άλλο νά τό κυνηγάς !...
f Κι* έχουν καί τό άλλο τό καλό αυτά. Κ α ­
θώς πού είναι όλονών καί δέν είναι κάνε-
,ie; νες, δέν πολυσκοτίζονται γΓ αυτά οί άν·
■ f θρωποι. Ούτε φασαρίες τό λοιπόν ούτε μα­
ΐτ0tv-
ζώματα, ούτε εχθρητες, ούτε ν τ α β ά
δες, δταν τούς βάζεις χέρι. Μά ένα :
ή «δ Θεός κι* ή ψυχή του» πού θά εϊπούνε,
„)
^μπερδεύεις μια βολά μέ τόν κόσμο πού
io v
μ*ορεΙ και νά σέ ποτοκεφαλίσει καί πέ μέ
va
ώθεοοό, I 1 ποιός τά ξέρει αυτά... Μήνα
■τ Ιμι&ςύει κανένας άπό κεί γιά νά μάς
ta m !..
Vi
! ^Υστερα σαματί θά βαστάει καί δεφτέ·
Jete Οια δ Μεγαλοδύναμος, γιά νά γράφει τούς
m ίογαριαομού; τής καθεμιανής έκκλησιας,
δλουνού τού ντουνιά ; Χ ί, χί, χί 1.. Καί
|60f γιά νά πούμε καί ιό άλλο ί Σαν τί τή θ ε ­
ία, ά περικαλώ δ Ά ϊ * Χαράλαμπος έκεί*·
m it) τή χωραφομάνα «στα Βαρκά ;», Μπα-
τύ| «άπητες θά φιάνει, ή λ ι π α ν ά ή λαχα-
νδψωμα μέ τό καλαμπούκι της ; "Η τάχα
Μθρέψει τά παιδιά ;... Αύτά τά βρήκανε
0\f Νμπόοοι—καμπόσοι, πού είχανε συφέρο
'kotn tal οί κουτοί τούς πίστεψ αν...,
Εκείνο πού θέλει μια έκκλησιά, τό κε*
ifΠ>ι to θυμίαμα, τό λάδι, τό κόνισμα, τόν
c αυτά τάχει* Τά περίσσια χ α π ι τά*
J * lQ θά τά βάλει ;
Ώ χb ^οιΛ^ν ^ σι άλλοιως, κ ά*
&ζ θά τά φάει* πότε άπ* δλίγα °-λίγα ,
S V ^ 10“μτθαΰριο δλα μαζωμένα, Yiak
ι «Π β ^ «κάποιος* νάειναι, σέ περικαλώ,
άπό τόν Πέτρο Κ ρομμύία,
i4 ' P W Μ κόσμοι..
— -f-5···. r : τ-:---==^ ββΐ
Μά αύτά τά βακούφικα δέν είναι καί
πΐ’λλά.
Ά π ο τότες πού πρωτομπήκα έπίτροπος,
λέει, γένονται-δέ γένονται τριάντα λίρες ...
Μια χρονιά τό ϊ μ ο ρ ο τού χωραφιού
στον Ά ϊ* Β α σ ίλ η , κάποια άλλη τού χω ρα­
φιού στον κάμπο, κάτι άλλες χρονιές άπό
ένα-δνύ μ η ν ι ά τ ι κ α τού μύλου, μιά
άλλη κάτι άπό τ ά μ ε ρ ι μ έ τ ι α του, κάπο­
τε άπό τήν άσβεσταριά, πού είχαν κάψει
καί πότε-πότε άπό τούς δίσκους κάτι μικρό*
πςά* ματα ...
Μά έγώ κάτι έχω κάμει κιόλας συλλο­
γιέται ... Τ ί «κάτι» λέγω; Έ χ ω κάμιι
πολλά ... ΟΙ άλλοι τά τρώγανε δ λ α ...
Έ γ ώ τήν εχω άναδείξει τήν Έ κκλησιά,
και το>χω νοικοκυρέψει τό βιό της. 'Έ χω
παιδευτεί κι’ έχω Ιδρώσει πολύ γι* αυτό,
καί μου τό ξέρουν δλοι ...
. . . * · I · · « ♦ . , «
Καί δέν είμαι καί κακός, σαν καμπό-
σους ! . . Καί θά τό αποδείξω. Ν ά ! . .
Αύτά πού κράτησα» θ ά τά γυρίσω στήν
Έ κκλησιά, χαί μέ τό δ ι ά φ ο ρ ό τους
άκόμα, σάν Ιρθή ή ώρα ... Έ λ α , δλα θ ά
τά σιάξω, άν πετύχουν τά σχέδιά μου . . .
Ά κ ό μ α καί γιά τό Λ άμπρο, (δχι δμως καί
γιά κείνη τή βρώμα τή Λάμπρενα, πού
βιάστηκε καί παντρεύτηκε), θά βρω τρόπο
κάτι νά κάμω ... Νά* θά βγάλω, νά πούμε,
τά κόκκαλά ίου καί θά τά φέρω άπό τά
Γιάννενα, γιά νά τά βάλω otov Ά ϊ-Χ α ρ ά *
λαμπο . . . θά τού φτιάσω κι* &να καλό
μνήμα, δουλειά, πού λές, μέ τά σύρτα-
φέρτα, τίς χασομέριες μου καί τό μνημό­
συνο, πάνω * κάτω ίσια μέ τίς πέντε του
λίρες . . . Ά , a, a I θά τό κάμω αύτό I
Τώχω χρέος ...
. . . . » . » * » » , ♦ *
Μά καλά τό λογαριάζω έγώ νά ξεπλε-
ρώσω έτσι τό χρέος μου, συλλογιέται ξα­
φνικά, γιά νά ί δούμε δμως καί παρακάτω;
Τί θά πει, σέ περικαλώ, ό κόσμος, σάν
τά ίδεΐ αύτά τά καμώματά μου; Δέ θά
ύποψιαστεΐ τάχα δτι κάτι τρέμει σ τ ό
μ έ σ ο ς ; Γ ιατί, ά π ό π ο ύ κι* ω ς π ο ύ ,
νά τού κουβαλήσω έγώ τά κόκκαλα καί νά
toO κάνω μνήματα καί μνημόσυνα ; Καί
μήνα θά πούν πώς ήταν πέντε μονάχα ot
έρμες; Φ ίνα ι Ικανός δ κύαμο; νά τίς κάμει
662
Jtevfjvta η, — θ ε ό ς ψυ λάζοι— κι’ εκατόν
πενήντα ακόμα! Καί τότες ..., χαιρέτα μου
τον πλάτανο ! Π άνε όλα. Κ ι3, όνομα κα'ι
τιμή καί ύπόλειψη . . . Μ ω ω ω ρέ! Είδες τι
πήγαινα νά πάθω από τήν καλή μου την
κ α ρ δ ιά ; Ν ά κλωτσήσω μονάχος μου τό
καρδάρι μέ τό γάλα. Μπααά σέ καλό μ ο υ !
Ό χ ι , όχι τέτοιες εξυπνάδες . . . Στους
φτωχούς, στους φτωχούς ! . . Μέ τά μισά
κι’ άπόμισα, α π ’ όσα θά χρειάζονταν για
μνημόσυνα καί ψαλσίματα, κάνεις καί του
Λ άμπρου καί των γονέων σου, κι* όλων
ακόμα των πεθαμένω ν σου μεγάλο συχώριο
καί, τό κυριώτερο, στεριώνεις τ* όνομά
σου ατράνταχτα ...
Δώσε ένα μεντζήτι τής Σωτήρας Μ πί-
τζενας, νά σέ φουσκώσει ευχές καί συγχώ-
ρια, δώσε κι6 ένα άλλο του Κόλια Χαρού-
σια, για νά τό τ ε λ α λ ή σ ε ι ακόμα καί
σ* όλο τό β ι λ α 'έ τ X όχι μονάχα στο
χωριό ...
Έ τ σ ι, έτσι, θά γένει ! . . Μά ως τότε,
πάλι γλέπομβ ...
• ♦
. . · . . « * , « * *
Τώ ρα άν πεις γιά τά άλλα, δηλαδής
κάτι άπό δέκατα καί ΐ μ ο ρ α πού νοί­
κιαζα, κάτι άπό τόκους, κάτι άπό ά μ α ­
ν έ τ ι α, έ ! αυτά δέ βάνονται ... Ε μ π ό ­
ριο ήτα ν· Τ£ ; χωρίς κέρδος θ ά δούλευα ;
*Η όταν πάλε δέ θάβγαινα στο νοίκι,
θ ’ άφηνα νά μου πουλούσαν τό σπίτι σ τ ο
μ ε ζ ά τ ι ; Σάν δ Ν ικόλα Σαράντης θά
τό πάθα ινα , πού, άν κι είχε βρει ευκαι­
ρίες κι* ευκαιρίες γιά νά νά βγάζει π α ρ ά
μ έ ο ύ ρ ά, έπηγαινε μέ τό σταυρό στο
χέρι, όσο πού άπόμεινε χωρίς βρακί καί
κατάντησε νά τον βγάλουνε «κωλόξω» ;
Τού τδλεγε δ μακαρίτης δ θειος του : «Ν ι-
κόλααα, βάλε μυαλόόό. Τό λίγο δέ χαλάει
κανέναν, έσένα όμως σέ σ ι ά ζ ε ι, γιατί
αυτοί είναι πολλοί κι* έσύ ένας ...» Μά
πού νά τ* άκούσει έκεινος αυτά ! ..— « Ό χ ι,
τού άπολογιόνταν, εϊτε λίγο είτε πολύ, ένα
καί τό αυτό είναι. Δέν είναι τίμιο». Ό χ ι ;
Ό χ ι ι ;.! Μά νά τώρα ! Τ ί μ ι ο είναι
πού τόν περιγελούνε καί τόν βρίζουν, Μωρέ
— - '- 1 - · - - - cHHEIPhtlKH E i f i A t l
i
ποιος μπορεί νά βγάλει περισσότερα κα[
τά κλωτσάει σήμερα ; . . Κι* αυτοί οι
καθαυτού εμπόροι, τό ίδιο δέν κώ
νουν ; Φτάνει μονάχα νά σέ βρει δ πασο
ένας τους στήν άνάγκη, ή νά καταλάβω
ότι έχεις βάλει τό μάτι σου σέ κάτι άπ
κ ει\α πού πουλάει καί θέλεις νά τό πάρει*;
γ ι ά ν ά σ έ σ φ ά ξ ε ι. *Ή θά μού πε’ρ
τάχα για κείνες τις ψευτοτιμιότητες π α
δείχνουν εκεί πού σκιάζονται μή τούς π ;|
ά σ ο υ ν σ τ ά π ρ ά σ σ α ! Δέ σου ζύγι#
ζει, νά πούμε, τά 380 δράμια γιά οκά, γι·|
τί μπορεί νά πας νά τό ζυγιάσει; κι c!|
λού, μά, άν αύιή ή οκά τού κοστίζει δένΓ
έχει τό κουράγιο νά σού τη δώκει, i
ανάλαφρη καρδιά, γιά είκοσι, τριάντα :i
γιά πενήντα... Δέ σέ κλέβει, μέ άλλα
για ένα πέντε στά εκατό, σέ κλέβει δια^
σια καί τριακόσια !.. Καί μ’ όλα τα«
αυτά δέ λογαριάζεται κλεψιά καί χ α μ-
μ ι. Γιατί έχουνε βρει, γλέπεις, τό : «ώ
γκαβώνω καί πουλώ, εσύ άνοιγε τά μαα
σου καί ψούνιζε», σαματί δέ θά μποροσε
νά πει κ ι’ δ κλέφτης έτσι : «εσύ ά ν ο ιξ ή
μάτια σου καί φυλάξου !».
Καί τό παράξενο είναι πού αύτουΐνζ
τούς τιμάει καί τούς έχει σέ ύπόλεψη άο­
σμος καί τούς λ έ ε ι: ικανούς καί τετς^
ρ α το υ ς. . . .
Χτυπήματα ακούστηκαν στή διτφά
τήν έξώπορτα.
Ό Πέτσιος πετάχτηκε σάν άπό &Κ
κι* άναρωτήθηκε.
Μωρ* πώς άπολησμο\ήθηκε έτσι
νάναι μπορεί νά γυρίσει κι*ή μ π α μ π ά
τό μύλο ...
Συμμάζωσε γρήγορα-γρήγορα τίς^Ο*
έκύτταξε καλά μή τού ξέφυγε καί τι *(
ράπεσε καμμιά, γιά περισσότερη σ το '
ρ ι ά τις ξαναμέτρησε, έκλεισε τό κοά 1
τήν ευχή : «νά χιλιάσετε» καί μέ τή*ο
διά του άνάλαφρη, σάν πούπουλο,*ο1
βήκε στό κατώι*, γιά νά τές θάψει,
νοντας καί πάλι τές ίδιες προφυλάξί»
ΜΙΛΤ. ΑΘ. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
 Α ΡΘ . ΡΕΜΠΩ
,·/
f
ΕΚΕΙΝΟΙ' ΠΟΥ ΚΟΙΜΑΤΑΙ ΣΤΗΝ ΚΟΙΛΑΔΑ
Είναι μια πράσινη γωνιά, δπον iva ρυάκι κελαϊδει,
Ράκη άργνρά σκαλώνοντας τρεΑΑά στη χλόη * Σκορπάει.
Το φως τον ό ήλιος που χτυπάει ά π *τήν περήφανη κορφή *
Μ ιά ταπεινή είναι λαγκαδιά, πού άπό ήλιοφώς με&άει,

Mk άνοιχτδ στόμα 8νας φαντάρος, νιός, μ ϊ κεφαλή γυμνή,

Καί πού στο φρέσκο κάρδαμο τό σβέρκο παραδίνει
Στά χόρτα μέσα κοίτεται* κι* άπάνον είναι οΐ οϋρ&νοί /
Χλωμός, μέσ* στήν λιοστάλαχτη, τήν πράσινή του κλίνη .

Τά πόδια του οτδ δροσερό σπα&όχορτο δκονμπάει'

Κ οιμάται , καί οάν άρρωστο παιδάκι άχνογελάει ,
# Κ ρυώ νει> ώ φύση, λίκνισ'τον, μλ χάδι τρυφερό .
ί
1 Δέν τδν ζαλίζουν οί εύω διές 1 οτδν ήλιονΑποκάτου
"Η μερος στέκει καί βαστάει τό χέρι στήν καρδιά τον *
**Εχει δυό τρύπες κόκκινες εις τό δεξΐ πλευρό .
»> ΙϋτΑφραοη A. Γ§ρονίΐχ·δ
•Ο1 (
ΓΙΑΝΝΗ Α ΙΑ Α Η

ΤΟ ΚΑΛΑΜΠΟΚΙ ΤΟΥ ΑΓΑ*

(ΔΙΗΓΗΜΑ)

Μια κοντινή αστραπή άνάστησε για τον καλονσε πίσω του τούδινε πιότε(
μια στιγμή δλο το χωριό, τό άλάφρωσε θάρρος νά συνεχίσει.
για λίγο α π ’ τό σκοτάδι, για νά τό βουλιά­ — Μη-τέ-ρα !..
ξει σέ μεγαλείτερη άφάνεια. Πρόκαναν ’Ή ξερε από χτες ακόμα πού ή μάν
ωστόσο τά μάτια νά ξεχω ρίσουν τις στέγες του θά πήγαινε τό καλαμπόκι στον ά^
των σπιτιώ ν, τις γω νίες των δρόμων και Καί τον καθησύχασε πώς θά τον πά(
τό σιωπηλό ψήλωμα των δένδρων. Καί σέ κοντά της στήν πόλη. Χύμηξε μέσα στ
κάποια αυλή τό λυπημένο κορμί του άργο- κάμπο καί τρέχει μ ’ όλη τή θυμωμένη ?
πορημένου βοδιού πού άδικα μούγκριζε ναμή του νά τήν προλάβει. Φωνάζει, ά)ι
ώρες δλόκληρες για νά ανοίξει τό κατόϊ. δέν πέρνει καμμιά άπάντηση. Ή κλαψ*
Ή λάμψη χύμηξε άπ* τις σχισμές των ρικη φωνή του πνίγεται στο πλατάγιοι
παραθυρόφυλλω ν στήν ήσυχη κάμαρα τού τής βροχής, ανακατώνεται μέ τις χινοττ
φτω χόσπιτου. "Ενα άπότομο φύσημα πού ριάτιχες βροντές.
Εδιωξε τό σκοτάδι κι* άστραψαν οί γωνιές Ό μικρός, ολομόναχος στον λασΓ
καί ή γύμνια τής κάμαρας. μένο κάμπο, ένιωθε τώρα τον εαυτό ν
Τ ό μπουμπούνισμα πού άκολούθησε ζωσμένον άπ* δλες τις μεριές από άόρο?
τάραξε συθέμελα τό ^αμηλόστεγο προγο­ σκοτεινές δυνάμεις. Μπροστά καί πίσα'ό
νικό. Ό μικρός κουνήθηκε μέ δυσαρέσκεια ΐδιο σκοτάδι, δεξιά κι'άριστερά τον έπ·μ:
καί με κλεισμένα μάτια ακόμα, ζήτησε νά ό Υδιος φόβος. Καί ή βροχή. Άκατάίϋ-
κρύψει τό φόβο του στήν αγκαλιά τής μά­ στος δ μονότονος απελπιστικός ήχος ζ*
νας του. Α λ λ ά άδεια ή θέση της. 'Α πλώ ­ Ή γη χορτασμένη νερό τό ξερνούσε τ}«
νει τό χέρι ά π ’ τήν άλλη μεριά. Κ ι’ άπό σέ μύρια μικρά αυλάκια πού νόμιζε όί
έδώ τίποτα. έφερναν δλα γύρα του, σαν διψασμένα ^
— Μ μμμμμμ - τττέ - ραααα I.. δια. Καί κείνο τό χιλιόστομο μουρμουίτέ
Τό συλλαβιστό παράπονο έφτασε γρή­ τού θολωμένου νερού πού κουβαλάει
γορα στο κλάμμα. Φωνάζει, άλλά δέν έρχε­ του τά μικρά χαλίκια τού δρόμου. Κο'π
ται ή άπάντηση πού περιμένει. Σηκώνεται σαν φτάνει τό αύλάκι στόν τράφο, «γ
καί ψαχουλίζοντας τον τοίχο φτάνει στήν πέφτει δισταχτικά στήγούρα. Κλούκ·κί&.
όξώπορτα. Παλεύει νά τήν άνοίξει. Ε ίναι κλούκ - κλούκ, κλούκ · κλούκ, κλούκ * κ>*.
κλεισμένη άπ* όξω. Φουντώνει ό φόβος του Πόσο μεστώνει κι* αύτό τή μοναξιά»
καί αύξαίνει πιότερο τή δύναμή του καί τό Μπήκε τό νερό στό κορμί του.
γέννημα αύτό τού θυμού ξεχύνεται πάνω καινούργιος τρόμος τόν τίναξε άτΜ*
στήν πόρτα. Τώρα πιότερο προσπαθεί νά ’Έ φτασε αύτό νά τού ξεμουδιάσει Λ*·;
βγεΐ άπ# αύτό τό σκοτάδι. Θ υμήθηνε γρ ή ­ τομα τή σκέψη. Ν αί, τώρα θυμάται*33
γορα τό σίδερο τού άλλου πορτόφυλλου. μάνα ποϋφυγε μπροστά γιά τό
Τό σηκώνει βιαστικά κι* δρμησε κλαίγον*
μέσα #ιήν νύχτα» ‘Η γειτνίασα πού * Χννέχιια Λπό ιό Λ#οηνούμενο ιιδχος «α &
 £ i-2.
. « Μ κ ιμ ι Μ η « ί ι Α »
Jioxi. To χωρίο πίσω έρημο χωρίς πι>τή.
Κατόπι, αλήθεια έτσι δεν τουλεγε πολλές
φορές ; «Λεν μάγαπας Ν ίκο. Πολλές φ ο-
* ρές μάφίνεις μονάχη καί ς^εύγεις νά παί·
‘^ξεις^· ‘Ώ πώς τον καίει αυτό τώρα μέσα του.
ΐ Μία καινούργια αστραπή του δείχνει
τό δρόμο. Τρέχει. Πόσο μονάχος στή μέση
ν τού κάμπου. ΙΙαλευει τόση ώρα νά βγάλει
;5.μιά λέξη. Έ π ί τέλους νίκησε τό σκοτάδι,
ς.νίκησε το φόβο :
. — Μάννααααααάάά ! Μάνα · μοΰμου-
-μοί'μουμου .
Τό τραγικό παράπονο που κλείνεται
σ,στις γεμάτες αυτές λέξεις, μακραίνει παρά­
ξενα μέσα στή νύχτα. Τ ό λιανοχάραγμα
ι σταθμεύει ακόμα πάνω Απ’ τά σύννεφα
·., καί δέ λέει νά μερέψει τό σκοτάδι.
; Καί τρέχει. ‘Έ να βήμα στήν άδεια
. δχτη. Έ ν α γλυκό τρέμουλο στις φτέρνες
■Ί^τών ποδιών, στή μέση, σδλο το κορμί. ‘Ο
1μΙλιγγος.
χ , — Μ άάάν...
iiv Δεν πρόκανε νά τελειώσει τή λέξη.
.^Τήν τελευταία συλλαβή τήν κατάπιε τό λα-
..•σηωμένο νερό τής θυμωμένης Σ ουχάς,
|Ένα «μπλούμ» καί τίποτ* άλλο. "Ενας
ιΚβρίσσιος όγκος στό σούρο τού ποταμιού.
* Καί ή Αντραδέρφη διάλεγε τά καλύτε­
• Ό ήλιος έσταζε όλη τήν καθυστερημέ*
■Υη καλοσύνη του στή γδαρμένη γή. Τά
(φύλλα έσερναν πάνω τους μέ κουρασμένη
, Αγαλλίαση τις τελευταίες στάλες τής χινο­
πωριάτικης βροχής. Τά μαμούδια ζεσταί­
νουν τήν υγρή πλάτη τους κάτω Απ' τόν
•tyio χι* οΐ σαύρες δείχνουν μ* εύχαρίστη-
ιΟητήν άσπρη κοιλιά τους, ή παίζουν τά
jlidtia τους με τό καθάριο ήλιοφώς. "Ενα
^Λουργίτι τίναξε τή φτερούγα του, ψείρισε
|λ(γο τό μαλακό σταχτί χνούδι τού στήθους
, to\) κι* άλλαξε μέμπειρη πονηριά τό χαμό*
|άαδο πού κάθονταν, μόλις άκουσε τις
ΐίατησιές πού τό ζύγωναν. Στό δρόμο ξεχύ-
Ληχαν ανήσυχα τά μυρμήγκια, πρόθυμα
ρέ διορθώσουν τΙς βλάβες πού σώριασε
φωληά τους ή πλημμύρα* Πέρσευβ
^' 4π* τήν πιό Ασήμαντη ύπαρξη τό συ*
Λ&1οθτιμα τής εύγνωμοσύνης Απέναντι στόν
^ί'ΐο, στόν μεγάλο προστάτη τους.
f ι. λύτή ή γεμάτη στιγμή τΙς γυναΐκΕς τΙς
,^Λιιοιά πρώτα σπίτια τ* Αργυρόκαστρουι
■θ'
r,.-
Φόρτωσαν βιαστικά στό χωράφι τά σ ω ­
ριασμένα «στάχια, έρραψαν πρόχειρα μέ
βούρλο τά βασανισμένα σακκιά πού ολο
σκίζονταν α π ’ τό υγρό βάρος, τάρριξαν
στ’ άλογα μ ’ άφ θονα γυναικίσια βογγητά
καί μ?να καινούργιο κουράγιο πού τό δ ί­
νει ή δύσκολη δουλειά πού μόλις τέλειωσε,
συνέχισαν τό δρόμο γιά τήν πόλη. Ό π ό­
νος τους δέν ξεχνούσε κάπου - κάπου καί
τά κουρασμένα ζώα : ,
— Ντέέέ. ‘ Α ϊντε μάτια, άιντε !...
Ό ήλιος ξεγέλασε τή στενοχώρια τους
κι* 6 γλυκός κατακάθαρος άγέρας ξέσυρε
όλότελα από πάνω τους τις θυμω μένες ρυ­
τίδες. Θάθελαν νά χαμογελάσουν λιγάκι,
νά χαρούνε, αλλά τούς φαίνονταν Ακόμα
πολύ απότομο. Π εριορίζονταν σβ λίγες
συγκροτημένες λέξεις :
— Φτάσαμε.
— Ε ίδες, κι’ άν δέ τραβήξαμε.
Γύριζαν κάπου - κάπου πίσω γιά νά
μετρήσουν μέ Ικανοποίηση τούς κιντύνους
πού πέρασαν. Ά λ λ α έκανε τί έχανε ή μ ά ν­
να δέν μπορούσε νά διώξει τή γνώ μη Απ*
τό παιδί της.
— Αυτό τό παιδί ποιός ξέρει πού
βρίσκεται.
ρα λόγια νά τήν καθησυχάσει.
Π έρασαν τόν Απότομο Ανήφορο τής
πόλης μέ καινούργια άγγομαχητά κι* έφτα
σαν ατά στενά καλντερίμια των τούρκικων
μαχαλάδων. Σέ λίγο ξεφόρτωναν τά σακ-
κιά στήν αυλή τού Αγα, Τούτος μέ τήν
Επισημότητα πού πέρνει δ μεγάλος νοικο­
κύρης ot0 σπίτι του, βγήκε νά κοιτάξει τό
καλαμπόκι.
— Τό κάνετε 8λο νερός νά βαρύνει»
Φέρε Απάνω.
ΟΙ δυό γυναΐν.ες βιάζονταν νά τελειώ­
σουν. *Η μάννα ζαλώθηκε καί τό τελευταίο
σακκί κι* Ανηφόρισε μέ τό Εξαντλημένο
Απόθεμα τού κουράγιου πού μάς δίνει τό
τέλος μιας δύσκολης πράξης, τις ΰγρές λι·
θόσκαλες τού παληού σαραίοΟ, Τ αδειαβί
χαί τοιμάστηκε νά φύγει·
*·“- Κάτσε μο* νά ξεκουράσεις.
Κοίταξε τόν τούρκο μέ θηλυκή
έτοιμη ν* Αμυνθεί,
— Ηιδν τέλβις ίίνά καφί \ ,
8&6
—’Όχι αφέντη μέ περιμένει to σπίτι.
— Πό αυτό τό γκριμάδι καί κείνο το
τρελλό άντρα σου σου πήραν στο λαιμό.
Ντέν σου τόλεγκα εγκώ νύφη πουσουνα
στο κωράφι ; Τό θυμάσαι εκείνο τό
χρόνια ;
βΗ γυναίκα χαμήλωσε όλότελα τό κε
φάλι αμίλητη. "Αν τά θυμάται λέει ; Καί
πώς να ξεχάσει τή σκυλινη μούρη του πού
σέρνονταν λασπωμένη στο χώμα, τή γρηά
μαυλίστρα πού τής έταζε φλουριά, τή φυ­
λακή τ’ άντρός της, κατόπι τό ξεσπίτωμα
για νά γλυτώσει άπ’ τό σάπισμα τής φυ­
λακής ; Δέκα τόσα χρόνια στα ξένα ό δι­
κός της. Καί για δλ9 αυτά ήταν αυτός ό αί­
τιος. "Α, πού νά τά ξεχάσει. Θέριζε στο
χωράφι του νύφη, δροοάτη κοπέλλα πάνω
στά νειάτα της. ’Έφαγε τά σίδερα ό τούρ-
κος νά τή χαρεΐ, δάγκωνε δλο τό μεσημέρι
τό χώμα. Μήνυσε αυτή τού Κώστα τού
άντρα της πούταν σέ άλλο χωράφι ψηλότε­
ρα κι’ έτρεξε μέ τό τσαπί στό χέρι, γεμά­
τος χώμα δπως σκάλιζε τό νιόφυτο καλαμ­
πόκι. Χύμηξε πάνω του μέ τό μακρόξυλο
Τού κοφτερού έργαλείου καί τον μαύρισε
στό ξύλο. Στά νευρωμένα χέρια του μα­
ζεύτηκε τό γινάτι δλόκληρων χρόνων σκλα­
βιάς τής φυλής του καί στό πρόσωπο τού
άγά ένιωθε τήν συγκεντρωμένη άπατηλή
Ικανοποίηση πώς Εκδικιέται δλη τήν άδιάν-
Τροπή ράτσα του. Κόντεψε πάνω στό θυ-
μό του νά τού κόψει καί τό κεφάλι μέ τό
τσαπί, άν δέν έμπαινε στή μέση δ γερο­
πατέρας του πού δέν μπορούσε νά κρύψει
Καί τή χαρά του γιά τό γερό καί φιλότιμο
παλληκάρι ποθφερε σΐόν κόσμο.
Τήν άλλη μέρα τον Κώστα τον έ'πιασε
ή τούρκικη άστυνομία καί τόν έρριξαν στά
μπουντρούμια τού ύγρού Καλιά τού Κά­
στρου. Δυό χρόνια δλόκληρα. Κι* άν δέν
τδσκογε άπ’ τό παράθυρο μέ τήν τριχιά
πού τοΰστελλε αύτή κάθε τόσο στό ψωμί,
άκόμα xai θά σέπονταν.
Πώς νά τά ξεχάσει ; Τόν κοιτάει κα-
τακκόκινη καί τοιμάζεται τά τά πετάξει
6λ* αύτά στά μούτρα του, νά χυμήξει μέ
td νύχια πάνω του, άλλ* αύτος δ θυμός
μαλακώνει άπότομα άπ* τήν ύ κ ό ν α τού
ϋαιδιού τής*
:ΗπειΙ>6ΗΚη feitUi
Δέν τούπε μιά λέξη. Δρασκέλισε δυί-
δυό τίς πέτρινες δξώσκαλες καί πήδ;ε
αλαφιασμένη στή μεγάλη πόρτα.
— Πάμε. Πάμε γρήγορα.
Αυτό μονάχα μπόρεσε νά πει τής r
τραδέρφης της πού τήν κοίταζε χωρίςά
καταλαβαίνει τίποτα.
Ό μακρυνύς δρόμος γιά τό χωριό a-
τάπιε όλότελα τό θυμό της. Ή θέρμηής
γης πού άπλωνε φιλικά μπροστά τους,ιέ-
ρεψε τήν αναστατωμένη ψυχή της. Τά ;υ·
λιά χαίρονται ξετρελλαμένα τήν όλοκλτ#·
μένη δμορφισ. Ό μεσημεριάτικος foe
βρίσκονταν στή χινοπωριάτικη δόξα w.
*
Τό βράδυ δέν έκλεισε μάτι. Τήν Αη
μέρα κουβάλησαν τό παιδί της τυλιγτνο
σέ μιά κουβέρτα. Τά νερά τής Σε<ά,
πού ξεχείλιζαν δλη τή νύχτα στά π?ίνα
χωράφια, ξέβρασαν τό κορμί του σέ^ισ
απόμερη δχτη. Τό μούτρο του κατάμιίςχ
άπ’ τά χτυπήματα κι* ή κοιλιά του :ρι
σμένη σά φουσκωμένο δερμάτινο κατον
πι. Στήν άρχή δέν μπόρεσε νά τό γ>ρ'
σει, δέν ήθελε νά τό πιστέψει. Κάπο^έ .
πίδα τήν ξεγελούσε ακόμα πώς δέν ίνα
τό παιδί της τούτο. Τό ξεγύμνωσε, ψ?
ξε καλά κι’ έμπηξε τΙς φωνές ί
Νίκο μου-ού·ού ού-ού-ού I»».* ^
Στην άρχή είδαν κι* έπαθαν ot w
Της νά τήν τραβήξουν άπ’ τό άγν^Α
αυτό κορμί πού άρχιζε άπό τώρα νάν«
ζει άσχημα, ’Αλλά δ μητρικός σπα^μ
σταμάτησε άπότομα. ‘Έβραζε μέσα τ.
βουβή κατάρα, φούντωνε σάν τά σι*τ/
χινοπωριάτικα νερά τής Σουχδς n e t:
γορα θά ξεσπάσουν, Ό θυμός JWiJ
πού θά φτάσει στήν ίερή Ικδίκηο ty
νά ήσυχάσει.
Τήν ώρα πού Ισοπέδωνε γιά καΜ ;
χτα μέ τό σκοτάδι της τίς πτυχές τ V
ή μάνα άνάλαφρη γλύστρησε άπ’ t
γονικό της καί τράβηξε γιά τήν πόΝ ^
νένα άγκομαχητό. κανένας φόβο; *
συντρόφευε ένας δρόμος μονάχα
της, τή στιγμή πού δλα κοιμοΰι^'
ρα της*
Τά ξημερώματα 6 άγας βρέθή? ^
μένος* Μπροστά στό λαιμό του δΛ*ν
ταν μονάχα κάτι μαύρες δαχτυλιές 4
 t **
Γ'

ε £ ίΗ α »

¥
' Η ’μάνα ξύπνησε το χωριό μέ παράξε- Κι* δ λαδς πού δεν έσκυψε ποτέ δουλι·
νες φωνές πού κλόνιζαν συθέμελα τήν άν- *ή θάχη του, ένιω θε μιά αλλόκοτη ίκα-
θρώπινη ψυχή : νοποίηση γιά τήν έκδίκηση της μάνας. Κι*
„/ ατ ν / εναν σπαραχτικό πόνο, εναν απέραντο
- =υπνα παιδί μου, δε θ α ξαναπαω οnfΐχτο
¥ tn γι* αυτή „η{, τρελλάθηκε.
„ λγλ πού TnPU r i,W F..
ποτέ στον αγά. ΓΙΑΝ Ν Η Σ ΛΙΛΑΗΣ

tAKH ΜΥΡΣΙΝΗ

Λ ΜΥΣΤΑΓΩΓΙΑ
Νοιώΰω ν άπλώνη γύρα) μον μιάν Ατυχία άνώννμη
Που μέ χαϊδεύει οτοργικά, σάν φώς μεο9 ατό σκοτάδι.
Μά πώς λαχτάρησε ή φτωχή καρδιά, ή τόσο φρόνιμη.

Ποιός ϊφερε τής άγνωστης χαράς τούτης τό μήνυμα ;

'Αλλάζουν δλα μέσα μου%στό τρυφερό της χάδι
Κ ι · ή σκέψη μον (ανοίγεται γιά τό πιοτό προσκύνημα,

Παρ&ένα εϊναΐ τά οτή&έια μ ο ν κ α ί δίχω ς ηά&η Αμέρωχα

Κ α ί οτών όνείρων^ ή καρδιά, τό μεταξένιο ύφάδι
f f r t o m Νύμφη, νά m f l , ώραΐο Ν ψ φ Ιο , τόν "Βραχά,
 I

ΚΑΒΑΦΗ

*
ΛΑΝΗ ΤΑΦΟΣ
* 0 Λ άνης που Α γάπιζες έδώ δέν ε ίν α ι, Μ ά ρ κε ,

στόν χάφο που έρχεσαι κα ί κλα ις κα ί μένεις ώρες κ ι* ώρες .

Τδν Λ ά ν η ηον Αγάπησες τδν έχεις η ιά κοντά σον

αχό αηΐχι σον δταν κλείεσαι κα ί βλέπεις xfjv εΙκόνα,

nob αυτή κά πω ς διεχήρησεν δ,χ* εϊχε 7tob ν * Αξίζει,

nob αύτή κάπω ς διετι}ρησεν δ,χ* είχες Αγαπήσει.

θ υ μ ά σ α ι, Μ ά ρ κε, nob έφερες Από τοΰ Αν&νπάτου

χό μέγαρον τδν Κ νρ η να ϊο περίφ ημο ζωγράφο,

κ α ί μ έ τ ί κα λλιτεχνικήν έκείνος πανουργία

μό λις είδε τδν φίλο σου κ* ήΰελε νά σας πείσει

nob ώ ς βΥ ά χ ιν& ο ν έξ &παντος έπρεπε νά τδν κάμει

(μ * αδτδν τδν τρόπο π ιδ πολδ Ακούονχαν ή ε ίκ ώ ν του),

Μ ά 6 Λ ά νη ς σου δέν δάνειζε τήν έμορφιά tot> Ιτ σ ι'

κ α ί οτα&ερά έναντιω &είς είπε νά παρουσιάσει

Αχι διόλου τδν Γ ά χ ιν ΰ ο ν t δχι κανέλαν Αλλον,

Αλλά τδν Δ ά ν η , νίδ τοΰ Ρ αμετίχου , Άλεξανδρέα,

Ο
j Γ. ΚΟΤΖΙΟΥΛΑ
ΑΠΟ ΜΙΚΡΟΣ ΣΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ
7. ΜΑΘΗΤΗΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΑΡΧΕΙΟΥ
1
! ΑΝ ΠΑΤΕΡΑΣ ΜΟΥ τόχε πάρει απόφαση
^ πια να μέ στείλει στο σχολαρχείο. “ Ε ­
βλεπε πώς δ έ;θά παρηγοριόμουν μέ κανέ-
ί ναν τρόπο, αν μ* όίφηνε νά μείνω μέ τά
ι γράμματα τον χωρίου. Άποζητούσα μέ
j λαχτάρα, διψούσα νά πιω κι από άλλες πη­
γές, άπ* τή νερομάνα τήν ίδ ια άν ήταν βο-
ιλετό. “ Ε τσι αποφάσισε νά κάμει οίκονο*
:μίες άπ*άλλου γιά νά τραβήξω, μέ τή βοή-
ι θεία τού Θεού; στο δρόμο πού είχα διαλέξει.
'Αφού άποκλείστηκε άπ* τό πρόγραμ-
μά μας ή "Αρτα, επειδή τά έξοδα εκεί θά-
;ΐαν μεγάλα, κοιτάξαμε πώς νά βολευτούμε
>πιό κοντά. Α π έν α ν τ ι μας, αντίκρυ άπ* τήν
(Πλάκα, ήταν τό χωριό Ά γ ν α ν τ α , δπου
|ουχνοπήγαιναν οί γυναίκες τής περιοχής
{μας. Κουβαλούσαν στήν πλάτη τους αλάτι
' σέ σακιά, άπ*τό μονοπ(όλιο πού βρίσκονταν
Ιχεΐ. Μέ τήν ευκαιρία αγόραζαν καί σπίρ­
τα, πανί γιά καμιά ποδιά του; και λίγο
'χαλβα γιά μάς τά παιδιά. *Ήταν δμως έκεΐ
κι ελληνικό σχολείο πού τό διευθύναν δυο
)φια, οί όνομαστοί Καψαλαΐοι. Δ ίδ α ­ φορά πού οί π λ α τ ιέ ς τους κοίτες κατέβα­
ξαν οί δυό τους σ’ δλες τις τάξεις, ανα­
πληρώνοντας δποτε χρειάζονταν ό ένας τον
,δλλον, καί γενικά είχαν πάρει μονοπώλιο
'"σαν τον άλλο μέ τ* αλάτι— τήν έκπαί-
^υση των Τζουμέρκων. 'Εννοείται δμως
οί μαθητές του ήταν μετρημένοι, γιατί
είχε ό άλλος διάθεση, ούτε προ πάν·
ltov τ* άπαιτοΰμενα νά στέλνει τό γυιό του
Κέτέτιε; δουλειές.
*Απ* μέρη μας μονάχα ένας είχε
άΟαφτεΐ στό σχολαρχείο*Αγνάντων κι ήταν
πρώτος άπ* τή δική μας, τή δώθε, μεριά
'Αράχθου, πού είχε πατήσει τό πόδι
του σ* ελληνικό σχολείο. Δέν τον εϊχα μι
δει ακόμα αυτόν τον τυχερό, τόν άληθινά
πρω τοπόρο, Ιγώ κι ό ξάδερφός μου δ Νά·
κος τής Λένως, μά ξέραμε πώς άνεβοκατέ-
βαινε κάθε Σαββατοκύριακο άπ* τό σκολιό
στό σπίτι, γιά νά κουβαλάει μονάχος του
τά τρόφιμα τής βδομάδας. Κ αί τόν ζη­
λεύαμε άπό μέσα μας, τό γυιό τού Κώστα
Πέταλά, πού μάς περνούσε ένα χρόνο στα
μαθήματα κι είχε άξιω θεί νά προχωρήσει
πέρ’ άπ' τό δημοτικό.
Ά μ α άνάφερα κάποτε γι' ’Ά γνα ντα
στον πατέρα, τόν είδα νά μορφάζει δυ­
σάρεστα.
— Οί Ά γ να ντ ίτες, είπε, οίναι καρφω-
τήδες κι άλαίμαργοι. Γιά νά μ ά θεις γρ ά μ ­
ματα έκεΐ, πρέπει νά μάς ξαγοράσόυν
δλους ά π ’ τό.σπίτι ... “Επειτα ήταν καί τά
περίφημα Ρυάκια πού μάς χώριζαν άπό
κεΐ, (παρακλάδια) τού Ά ρ α χ θ ο υ , δπου
πνίγονταν, κάθε τόσο γυναίκες ή π α ι-
δούρια, μή βρίσκοντας πουθενά πόρο, κάθε
ζαν καί ξεχειλούσαν μέ τίς χειμω νιάτικες
νεροποντές.
— "Ας λείπουν καί τά γράμματα καί
τό καλό τους ! μουρμούριζαν οί γυναίκες
τού σπιτιού μας άκούγοντας γΡ Ά γ ν α ν τ α .
*0 γυιός τού Πέταλά ήταν πιό μ εγά ­
λος άπό μάς, πιό γερός καί σβέλτος, ενώ
εμείς τ' άπιαστα δέν είχαμε τακάτι ν'άμπη*
δάμε ποτάμια, στοιχιά ζωντανά.
Τότε ό πατέρας μου, πού ένεργούσε
πάντα ιδιόρυθμα, πού έκανε τού κεφαλιού
του, χωρίς ν' άκούει άλλον, μάς πήρε μια
μέρα, Ιμένα καί τό Νάκο, καί τραβήξαμε
870 « SC SS -
yid τά Κατσανοχώρια, ίίγνωσττ) χώρα
γιά μας.
"Ήταν μιά περιοχή χωριών πού μόνο
ot μεγαλύτεροι τήν ξέραν, δσοι άραδίζαν μέ
τά πόδια σιά Γ ιάννινα. Ε μ ε ί ς δέν τήν εϊ-
χαμε δει καθόλου, γιατί έπεφτε πίσω άπό
τό Ξεροβούνι. ‘Ωστόσο ξεκινήσαμε οί τρεις
ας καί περπατώντας μισή μέρα, μες άπό
3 πότομες λαγκάδες πού κρέμονταν άπάνω
άπ* τό ποτάμι, φτάσαμε τό μεσημέρι σ9έ-
ναν καμπότοπο μέ πλαγιές δλο χαμόκλαδα
άπό γύρω. Ε κ ε ί βρίσκονταν τό Καλέντζι,
έδρα κι αύτό σχολαρχείου.
Ή πρώτη δουλιά τού πατέρα μου ήταν
ν* άνταμό>σει τό σχολάρχη.
Π ήγαμε καί τόν ηύραμε στήν κορφή
τού χωριού, στήν άκρη άπό έναν «χαλιά»,
χμλικότοπο, όπου ήταν τό σκολιό. Ό σχο­
λάρχης κάθονταν έκει, άπόλυτος αφέντης
τόΰ μέρους, δπως ένας γούμενος σέ μονα­
στήρι. Δέν είχε έρθει άκόμα ό καιρός των
μαθημάτω ν, μα έκεΐνος βρίσκονταν έκεί
γιά νά κάμει, λέει, τις έγγραφέ;.
Ε μ ε ί ς οί δυό ήιχασταν δρμηνεμένοι
άπό πρίν καί μόλις βρεθήκαμε μπροστά
στόν άρχιδάσκαλο τού φιλήσαμε σκύβοντας
τό χέρι. “ΙΙταν παχουλό σά γούμενου, πρα ­
γματικά, κι έμείς οί δυό μοιάζαμε κείνη
τη στιγμή, δειλοί, ντροπαλοί, μέ καλογε­
ροπαίδια.
Ό σχολάρχης μάς δέχτηκε συγκαταβα­
τικά. Ρώτησε τόν πατέρα μου από πού
{ftav, τ£ δουλιά έκανε καί ποια τάξη ε ί­
χαμε τελειώσει. Ό πατέρας μου τού έδειξε
τά ένδειχτικά τής πέμπτης καί ζήτησε νά
μάς βάλει στή δευτέρα τού ελληνικού.
— Αύτό θά τό Ιδούμε, άπάντησε έκεί-
νος. “Α μα γράψουν καλά στις έξετάσεις ...
Ό πατέρας μου, πού όταν ήθελε νά
πετύχει κάτι γινόταν εύγλωττος πολύ, άρ­
χισε νά τόν βεβαιώνει πώς γράφαμε κι οί
δυό σάν τού τύπου, πώς ήμασταν οί καλύ­
τεροι τού σκολιού κι άλλα τέτια.
— “Αλλα σχολεϊα έκείνα κι άλλο τούτο,
παρατήρησε ό δάσκαλος κάπως αυστηρά.
Έ δ ώ λέγεται σχολαρχείο κι έχουμε άπαι-
τήθείς, τόνισε μ* έμφαση.
*0 σχολάρχης μάς κοίταζε πότε πότε,
μαλακά, μά έμεΐς δέν τολμούσαμε νά ση·
v s a m s e t g s B s . «HOBlf»(mi(H H
κώσουμε τό βλέμμα. Καθόμασταν ή σ υ χ α ,
σεμνά, σά νύφες.
Ό πατέρας μου δμως δέν παρατούσώ
εύκολα τή μάχη. "Ενας χρόνος γιά μά*
ήταν σπουδαία υπόθεση. Δέν έπρεπε ν>;
χαθεί έτσι γιά γούστο. j;
— Ξέρουμε πό)ς ή άφεντιά σου είσε-ί
σχολάρχης άπ9 τούς λίγους, γι9 αυτό ή (.(.
θαμε σ’ εσένα άπό κεί πέρα, τόν καλόπιαο*
ό πατέρας λεπτά, μέ μαλαγανιά.
*0 σχολάρχης χαμογέλασε ευχάριστή
μένος, μά τούτο δέν τόν έμπόδισε ι|
π ρ ο σ θ έσ ει: I
— Δίκηο έχεις, άλλά καλύτερα νά μίΐ
νουν στήν πρώτη ελληνικού. “Ετσι θά χο|
τάσουν καλύτερα τά γράμματα. Ά λ λ ι*
θά σκοντάφτουν δλοένα, θά καθυστες^
σουν παραπέρα, πού είναι χειρότερο. |
Ό πατέρας μου άρχισε τότε νά κλαί*
ται, λέγοντας πώς είμαστε φτωχοί άνθς-
ποι, πώς δέ φτάνουν γιά πολλά οί δυ*|
μεις μας (τού άρεσε πάντα νά όμορφαίμ
τό λεχτικό του), καί γενικά προσπαθο#
ν* απαλύνει τή διάθεση τού σχολάρχη. f
— Καλά, ας έρθουν αύριο νά τούς I-
λω νά γράψουν, είπε στο τέλος, για ώ
τόν άφήσουμε ήσυχο·, φαίνεται. Τήν \ί·
λοιπή μέρα άρχίσαμε νά κοιτάμε γιά στιίΐ.
Στο χωριό εκείνο δέν είχαμε ούτε συ/ΐ·
νή ούτε γνωστόν' έπεφτε ζερβά γιά |ίς,
τό χώριζε βουνό «π* τό δικό μας. Ρωίν-
τας δμως άπό δώ κι άπό κεί, έφτασε «ό
τέλος σέ κάποιον Χρίστο ΙΙαπαν’κόλα,Ιύ'
κάθονταν στήν άκρη τού χτοριού, δπί.
Μίλησαν μαζί, παζάρεψαν κάμποσο, ίά-
παν έτσι κι αλλιώς, μέ αποτέλεσμα νά**
ταλήξουν σέ κάποια συμφωνία. Ναί,Φό
μέ κρατούσον στο σπίτι τους, άλλά μ$ο
δρο νά τον φκιάσει δ πατές>ας μου #οι
ήταν τεχνίτης πολύμορφος) μιά πόρτΓ**
κάτι παράθυρα. “Ελειπαν τά κ ο υ φ ώ ν
ά π 9 τήν πρώτη κάμαρα τού σπιτιούφυ
τής είσόδου νά πούμε, καί δυσκόλευοτύ
οικογένεια, πού αναγκάζονταν νά σνίρι
ζεται μονάχα σ’ ένα δωμάτιο, στό#"
τερικό.
Λέν ξέρω τί είπαν ούτε, τί συμ&ν»
σαν δριστικά. Μά ολοένα κουβέντιαζα*
κανόνιζαν τή σύμβασή τους, δπως S*ο
πρόκ^ιτομ νά βουλήσεις ένα γελάδι’!) ν
Ι·
^ΗΠΒΜΌΤΙΚΗ BXTIAt ■ ■" ■■■■■■ ---■=ί .Μ-ίί ■■..... > ■■■■>— j . -...#71
«ίμης μιά σπουδαία άγορά.
Ό ξένος Ικεΐνος άνθρωπος, πού φαι­
νόταν από τότε ήλικιωμένος, μέ άσπρα
Μαλλιά καί άκοπα γένια, προσπαθούσε
'/ιή συζήτηση μέ τον πατέρα μου να πε-
πιο πολλά. Μά κι έ τούτος δεν ήταν
ίβνένας πού μπορούσες νά τον φέρεις εύ·
ίολα τούμπα, Μέ μαστοριά, μέ διπλώμα­
τα, μ* ελιγμούς Ιπιδέξιους, άναπτΰσσον-
πολυλογία, προβάλλοντας έπιχει ρήματα,
’Λιάζε νά κόψει απ' τόν άλλον ότι
}«ορούσε.
t Πάντως θά κουβαλούσαμε έμείς «γέν-
ήμα> (καλαμπόκι), φασούλια, τραχανά
ί ί λίγη άρτυμή. Οί νοικοκυραιοι θ ά μού
;ίμωναν καί θά μαγέρευαν, δηλαδή θά-
ίκβγα μαζί τους. Κι δ πατίρας μου θά
μαστόρευε τά πορτοπαράθυρα άπ* τόν
μήνα πού θ* άρχιζε τό σκολιό. Τά
^ριμέτια και τό νοίκι, τουλάχιστο στήν
|)χή, θάρχονταν ’ίσα ϊσα.
•1 'Αλλά τό κυριώτερο ήταν νά μπαίναμε
Ιήδευτέρα τάξη. 'Α πό κεΐ ξεκινούσαν
Ια τά σχέδια, χωρίς αυτό ήταν άνώψελη
; Sdl συμφιονία.
11 Παρ’ όλη τή συγκίνηση πού νιώθαμε
αυτή την πρωτογνώριστη δοκιμασία,
σαστίσαμε ωστόσο τήν άλλη μέρα, όταν
ίςΙβαλε ό δάσκαλος νά κλίνουμε στο
ρτί ονόματα τη; τρίτης κλίσεως, ϊσως
ί 1κανένα ρήμα, νά προσθέσουμε σ υ μ μ ι-. χίσει κιόλας νά μή μάς ξεχωρίζει τόν έναν
ίζάριθμούς, άν όχι και κλάσματα. Μ πό­ απ’ τόν άλλον.
ι ϊνά έτρεμε λίγο τό χέρι μας, αλλά τό
σλό δούλευε καλά. Τά γράμματα έβγαι-
. τήν άκρη τής πένας στρογγυλά,
ϊνάγνωστα, καλλιγραφικά, κι* ήταν τό
ονδαιότερο κεφάλαιο πού είχαμε νά πα-
ιΐ «βιάσουμε σ’ έκεΐνο τό ξένο χο)ριό, στον
Wffto εξεταστή μας. Καί στήν υρθογρα-
«ι ιό ξέραμε, ήμασταν δυνατοί, κι ούτε
λάθος μπορούσε νά μάς ξεφύγει.
0 πατέρας μου καθόταν παραέξω, εκεί πέρα είναι κλέφτες, μαχαιροβγάλτες,
Ηβ σέ μια πέτρα, καπνίζοντας, καί πε-
β·Γ** t* άποτελέσματα μ ’ Ιμπιστοσύνη
μάς.
*"·νΕ, τί καταλαβαίνεις κύριε σχολάρ-
,Μήταν μυστήριο πώς τά πετύχαινε καί άλλα ϊσως νά μήν άπέχουν καί πολύ άπ*
./Wfcue στις έκφράσεις του).
ρώτημα αυτό δ σχολάρχης δέ θε-
·$ιρ*ίλι νά τόν σιγουρέψει μ* ένα ναί*
Είχαμε δει έμεϊς πώς έρριξε μιά μα­
τιά στις κόλλες μας, πού τΙς είχαμε παρα-
δώσει σχεδόν ταυτόχρονα, μαντέψαμε άπ*
τό βλέμμα του πώς έμεινε ευχαριστημένος,
αλλά φυλάγονταν ακόμα νά δώσει τήν έ γ ­
κρισή του, νά ξαποφασίσει κι δ πατέρας.
— Δέν ξέρουν αρχαία, είπε, δέν ξέρουν
ρήματα. ΙΙώς θά προχωρήσουν ;
*Λχ, αυτά τ* άρχαία, τά ρήματα. Τ ό ­
σον καιρό τ* άκούγαμε κι* ήταν ό Ιφιάλ-
της μας. Ε κ ε ί στο χωριό οί δάσκαλοί μας,
παναθεμάτους, δέ μάς έκαμαν λέξη άπ" αυ­
τά. Καί νά τώρα πού γίνονταν έμπόδιο
στήν πρόοδό μας.
— 'Έπρεπε ν* άρχίσουν άπ* τούς Μύ­
θους τού Αίσωπου, συνέχισε δ σχολάρχης
μιλώντας γ ι’ αυτά δπω ; ένας μαραγκός
για τά σύνεργά του. Πώς θά μπορέσουν
νά παρακολουθήσουν απευθείας Ξενοφών*
τα ; δευτέρωοε τό χτύπημά του.
Ό πατέρας μου είχε σκύψει τό κεφάλι
του τώρα. Αυτά τά ονόματα είχαν πέσει
απάνω του σάν άσήκωτα βουνά. Φαινόταν
συλλογισμένος, περίλυπος. Μά κι ό σχο*
λάρχηΓ, πού θάταν αρκετά ψυχολόγος, δέν
άργησε νά καταλάβει πώς αυτή ή έπιμονή
τού πατέρα μου είχε βαθύτερη ρίζα. Φτω­
χός άνθρω πος, σου λέει, ξεκινημένος άπ*
τά κείθε χωριά, δέν τόχει σέ τίποτε καί
νά τά πάρει πίσω τά παιδιά του* είχε Λρ·
Σκεφτόταν δ πατέρας μου, σκεφτόταν
κι δ σχολάρχης. Τό σχολείο έχει ανάγκη
ά:ιό μαθητές, οί τάξεις χρειάζεται νά ένι-
σχυθούν μέ άν\)ρώ πινο υλικό. Δέ συμφέ­
ρει νά δκύχνουμε παιδιά πού μάς έρχον
ται άπό ξένα χωριά. "Αμα μείνει στάσιμος
ό ά ρ ιθμ ό ς, μπορεί νά μεταφέρουν άλλού
και τήν έδρα. Ή ρες είναι νά μάς δώσουν
κανένα φύσημα για τά Ντερβίζιανα. Κι
Λάκα Σούλι σου λέει δ άλλος. Τ ί τά θέλεις,
τί τά γυρεύεις...
Αυτές είναι σκέψεις πού δανείζω α υ­
θαίρετα τού δασκάλου — τάιρα μεγάλος— ,
τήν άλήθεια. "Ενας άνθρωπος μέ ανάγκες,
μ* εξαρτήσεις, δέ μπορεί νάναι τόσο §πί-
σημος, τόσο Ιδανικός όσο δείχνεται στα μά-
 872 j■
ή α άγουρω ν παιδιώ ν. Κι Ιμείς τότε ιόν
βλέπαμε τό σχολάρχη σά θ εό ’ ή τύχη μας
κρέμονταν άπό μια λέξη του μονάχα.
— Θά Ιδούμε τελοσπάντων, είπε ξανά
στόν πατέρα μου. Θά κοιτάξω καλύτερα
καί τά γραπτά. Έ γ ώ τά βάζω καί στή
δευτέρα, δέ μέ πειράζει, άλλ* αυτά θά
κουραστούν, μή μετανιώστε άργότερα...
* 0 , μπορούσε νά τού τό δώσει καί
γραφτό 6 πατέρας μου. Τέτια παιδιά σάν
Ιμας δεν είχαν καθόλου σκοπό νά κουρα­
στούν ούτε καί θά μετάνιωνε κανένας ποτέ :
vcitav ήσυχος γ ι’ αυτό.
— Μ ονάχα ή αφεντιά σου κάμε τό κα­
λό κι Ιμείς είμαστε άπό κείνους πού θά
στό γνω ρίζουν, τόν βεβαίωσε μέ φωνή πού
Ιτρεμε, σχεδόν έτοιμος νά δακρύσει, μισό
άπό συγκίνηση, μισό άπό ηθοποιία.
Ό σχολάρχης, τί νάκανε, λύγισε
στό τέλος.
— Σύρτε τώρα στό χωριό σας, μάς
είπ ε. Κ αί σέ δέκα, δεκαπέντε μέρες νάρ-
θετε πίσω .
Ή τ α ν μιά έμμεση άποδοχή, πώς νά
μας μιλούσε καθαρώτερα ;
Ό πατέρας μου συγκινημένος θέλησε
νά τού προσφέρει τό καπνό τής σακούλας
του — ήταν ά π 'τ ό κ α λ ό , λέει, χαβανίσιο— ,
μά ό σχολάρχης δέ δέχτηκε την προσφορά,
μέ τή δικαιολογία πώ ; δεν κάπνιζε.
— Καλά, ξέρουμε τό χρέος μας εμείς,
έδωσε δ πατέρας μιά άόριστη υπόσχεση,
άπό κείνες πού ξεχνούσε ύστερα νά εκ­
πληρώσει.
*Α ποχαιρετίσαμε τό μελλοντικό δάσκα­
λό μας καί ξαναπηραμε τό δρόμο τού
γυρισμού.
Τά πόδια μας είχαν γίνει άλαφρότερα
τώρα κι ό πατέρας, χαρούμενος για την
Ιπιτυχία τής άποστολής του, σφύριζε
κάπου κάπου στή στράτα, δπως πολύ σπά­
νια τό συνήθιζε.
Ή τ α ν Ικανοποιημένος άπ* τόν εαυτό
του, ά π 5 τό έργο πού είχε καταπιαστεί.
'Ορίστε πού κατάφερε νά μάς βάλει σιήν
τάξη πού ήθελε. Ν ά πού ξεκινούσε πρώ ­
τος αύιός παιδί του για τό ελληνικό σχο­
λείο. Καί τού χρόνου, τόν άλλον, θ ’ άκο-
λουθούσαν τό παράδειγμά τον ένας, δυό,
τρεις άκόμα ά π ’ τό χωριό. Έ ν ιω θ ε πώς
«ΗΠΒΙΡσΠΚ* ΙϊΤ ΙΑ ί
πρωτόκανε στόν τόπο μας μιά
μή, μιά δύσκολη άπόπειρα, σάν έναν τ§
φέρνει άπ* άλλού καί φυτεύει για προη
φορά ένα νέο σπόρο καί τόν παιδεα
ή λαχτάρα— θά πιάσει, δέ θά πιάσει ; .
Πώς θά τάβγαζε δμως πέρα σ’ α·ή
τήν κουτουράδα πού άρχινούσε ; Ό π<!·
ρσς μου λογάριαζε καί τή δεκάρα, δ;*ς
δλοι οί χωριάτες πού χύνουν Ιδρία
ώσπου νά πιάσουν κανένα λιάνωμα κατέ
τσιμπιδώνουν ύστερα στα δάχτυλά τς«
Έ , έχει ό Θεός ! αυτό έλεγε μέσα οι
σ* δλον τό δρόμο. Αυτός δ Παντοδύνακ
πού τού έψελνε κάθε Κυριακή μέ κ#ά
νύξη, χωρίς νά παίρνει ά π’ τούς παττίε<
ούτε μιά λειτουργιά, αυτός δ Πολυεύσ^
χνος θά φρόντιζε νά τού φυλάει γερ^τ
ποδάρια, πού ήταν πια τό μέσο βιοφι
ρισμοΰ του, για νά ταΐζει τόσα σχόι*ί
νά μέ κάνει καί μένα άνθρω ποffr
προκοπής. |
— Ξέρετε κάτι ; θέλησε νά μάς §α
κοινώσει, δταν ζυγώναμε πιά στό χίι<
Τόν κοιτάξαμε ερωτηματικά. ?
— Ό δάσκαλος πού θάχετε, ίτι
δ σχολάρχης, είναι γύφτος ! {
Μείναμε κι όί δυό μας μέ τό φ l
άνοιχτό. *
— Ναί, γύφτος άπ* τήν Καλούταν
πού θά τήν έχετε ακουστά. Κοιτάξτείμ*
τί άνθρωπος γίνηκε άπ* τά πολλά γς&μ
τα. Ά νοίξτε τά μάτια σας κι εσείς, $
λετε νά φάτε ξαπόσταγα ψωμί. Α ΰ|έ;
νά σάς είπώ. »
Δεν πά νάταν καί γύφτος, κι ?ρ
άκόμα ! Για μάς ήταν δ σχολάρχης, fro
θιερέας τής νέας μας θρησκείας. Ktfcl·
πόμονοι, μόλις φτάσαμε στα σπίτιίμ
προδικάζοντας άπό τώρα τό
σμα, πήραμε τά παλιά τετράδιά &
γράφαμε άςαδα, άκατάπαυστα, σ ά |^
σμένοι, κάτου άπ* τ* όνομά μας
θητής τού Σχολαρχείου». I
’Ή τα ν σάν τά γαλόνια πού fop
κανένας δλο καμάρι, πριν τυπωθώ**
ή προαγωγή του στήν Έ φημερΙι ;
Κυβερνήσεως. 4
r . KOTztcJM
S s f h ,ί * ί Λ
L :
Λ
'* λ
Λ
α w ®
Λ
w js
,J1 ® Λ Λ

Ι Η · » · Β Β Β · · · · · · ί Ϊ Β · · · · > ΐ υ Β · · Κ · · · · · · θ · Β · · Β · « Ρ · Ι Ι · Β 0 ·Ο ΰ ·Β Ο Ρ 8 · Β 8 1 ·Β Β Β « Β 8 Κ ·Β Ρ

Η ΠΡΟΣΩΠΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΚΟΣΜΑ

* Σ τή ν έκκλησία "Αγιος Δημήτριος του άσπρο χρώμα καί μικρά γράμματα έχει τις
Ί&ποχωρίου Δωδώνης βρήκα την καλύτερη ?*έξεις : 1819 άφιέροσις / άναστασίον / Ιωά-
‘ Ι πιθανώς τήν πιστότερη προσωπογραφία νου / τονπζι κι’ έπάνω από τό ένα μέρος
^Ιερομάρτυρα Κοσμά κι’ από τό άλλο της κε­
| | ΑίτωλοΟ πού αξίζει φαλής, αριστερά: ό άγιος
ίγίνη γνωστή ευρύτερα. ιερόμ / καί δεξιά άρτνς
JjElvai μια είκόνα σέ Κοσμάς / ο νέος.
ΐ&όμακρο ξύλο καρυ- Τό πρόσωπο είναι μέ
ί %στραβά κομμένο πά-
ί£0,04, ϋψ. 0 ,74 καί
ανοιχτά χρώματα καί μέ
μεγάλη έπιμέλεια ζωγρα­
ί; 0,865. Έ χ ει γύρω φισμένο μέ μαλακή π λά ­
- περιθώριο πού έξέ· ση καί καθαρές μεταβά­
πλ. 0,03 καί μέσα σεις από έμπειρο καί ικα­
(βαθύτερο έπίπεδο ει- νό ζωγράφο πού δέν έχει
Φζωγραφισμένη ή εί- ξεχάσει την παλιά καλή
ιΫΪ, τεχνική τής βυζαντινής
|ΌΚοσμχς στέκει δρ- ζωγραφικής. Τούτο φαί­
ίς με χρυσό φωτοστέ- νεται καί στήν απόδοση
& καί φορεϊ μακρύ του φορέματος στό δεξιό
J3 ίσα μέ τά πόδια μέρος του στήθους, όπου
ιέχουν μαύρες έμβά- ο: αύρές σκιές έξαίρουν
χαί στό κεφάλι τό τις ωραίες πτυχές πού
ι ψσμένο κουκούλιο διαγράφονται πάνω στόν
ί μοναχών. Τό ράσο πρασινωπό τόνο τοΟ φο­
^δμους καί στό στή­ ρέματος. Αύτό καί ή κα­
νει χρώμα πρασι- θαρογραμμένη καί λεπτή
$ μέ μαύρες σκιές απόδοση τών αδρών χ α ­
ρέτο) μαύρο χρώμα, ρακτηριστικών τοϋ προ­
ϊοομας βλέπει μπρο- σώπου μαρτυροΟν τήν ά-
ΐρέμηλίχια άλλά αύ- ξιόλογη τέχνη τής προ­
fi) έκφραση, μέ τό σωπογραφίας τοΟ Κοσμά
·|ψι)μένο μπρός στό πού δέν τήν βρίσκουμε
ευλογεί καί στό τόσο συχνά στις εικόνες
κρατεί σταυρό καί χρυσή δέλτον τών χρόνων έκείνιον. Καί είναι πιθανό ότι άν
h i κάτω, όπου έχει μέ μαύρο χρώμα οέν έγινε από καλλιτέχνη πού γνιυρισε ό ίδιος
ζήλον I έζήλω / σα τά) / κνρίω / τόν ‘Ιερομάρτυρα, θά είχε μπροστά του κα­
jj®] χρά τω I ρι„ λό πρότυπο καί φρόντισε μέ άφοσίωση καί
Ρράθος ή 0 λεγόμενος κάμπος τής εί- άγάπη νά τό ξαναδώση. ‘Οπωσδήποτε άπό
Rρίναι ατό άπάνω μισό χρυσωμένος καί άλλες προσιοπογραφίες πού έτυχε νά ίδώ εί­
W o μισό έχει κόκκινο χρώμα μέ διά- ναι άσυγκρίτως άνούτερη. άλλά καί καθεαυτό
£ γραμμικά έλεύθερα σχήματα διακό­ σημαντική.
πτην κάτω αριστερή γωνία μέ ΑΗΜ, ΕΥΑΓΓΕΛΙΑΗΣ
 :W

ΤΟ ΚΑΘΗΚΟΝ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ |

ΕΝΑΝΤΙ ΤΩΝ ΣΕΙΣΜΟΠΛΗΚΤΩΝ i
Ιΐ
Ό Σύνδεσμος Ε λ λ ή νω ν Λογοτεχνώ ν έξέδωσβ τήν παρακάτω προκήρτβ,
υστέρα άπό τήν καταστροφή πού επαθαν τά νησιά τού Ί ο ν(ο υ άπό τούς σεΐομ4 ί
k
*Αγαπητοί Συνάδελφοι, 1

Τήν πολύπαθη 'Ελλάδα μος να* άλλη πάλι Αναπάντεχη συφορά τη βφε,
*Α καταμάχητες ύποχθόνιες δυνάμεις ξεθεμέλιωσαν καί σάρωσαν Απ* άκρη σ * φ ,
τρία άπό τά ωραιότερα νησιά μ α ς. 'Η Ζάκυνθος , ή Κεφαλλονιά καί ή *Ι(4η
βρυαομάνες των γραμμάτω ν μας καί του Πολιτισμού μας καταστράφηκαν δλ&]
ρω τικά , Παραδόσεις καί Ανεκτίμητα κειμήλια Ιστορίας καί τέχνης αΙώνων φν
γίνει στάχτη κΓ έρείπια, *Έχουν στήσει Ικει πιά τούς θρόνους τους και ξσι
λεύονν ή *Α γω νία, ή Πείνα καί ή Δίψα καί δεν Ακούς τίποτ* άλλο άπό τις φα
των πληγω μένω ν καί τούς θρήνους των συφοριασμένων κατοίκων τον&Τ
τρία πανέμορφα Ν ησιά μα ς μέσα ok λίγα δευτερόλεπτα μετεβλήθησαν a ife i
Απαίσιους τάφους . I
'Η Ανείπωτη αυτή τραγωδία ουνετάραξε ψυχικά όλο τον Κόσμο κ§ά:
κάθε άκρη τής γης τρέχουν νά δώσουν χειρα βοήθειας. ' 1
*Ε μ είς ο'ι νΕλληνες Λογοτέχνες όχι μόνο Από Ανθρωπισμό καί άλλην;
Αλλά καί Από ιερό καθήκον ποός τήν αιώνια Μ νήμη των μεγάλων παιδιό§τ<
τριών αυτών Αδικοπαθημένων νησιών μα ς , του Σολωμού , τού Κάλβόΐ τ
Ξενόπουλου, τού Λασκαράτου καί τόσων άλλων οφείλουμε νά δώσωμε §ώί
ιό «παρώ ν».
%
Πρέή π ει έμπρακτα νά παρασταθούμε καί νά συντρέξουμε, μ Ή '."
διαθέτουμεε στον παγκόσμιο συναγερμό για να πραγμαζοποιηθή αυτό jH'
θέλει κι* ό π οιητής:
Τό χάσμα, π 9 άνοιξε δ σεισμός κι* ευθύς εγιόμησ* άνθη.
ΟΙ λογοτέχνες έχουν καθήκον σ * αυτή τή μεγάλη συφορά αυτοί π(£οι
δώσουν ενα μεγάλο καί θετικό *Παρών».
Κ ανείς δεν πρέπει να λείψη.

Μ ε συναδελφικούς χαιρετισμούς

' Ο Πρόεδρος Γενικός ΓρΑιαι

Γ . Κ . Σταμπολής Π έτρος Μ αρψ ν*
ι
ίΘ Ο ΥΑΑΙ A. ΖΟΑΔΕΡ

ΣΤΑ ΝΩΠΑ ΣΑΣ ΣΥΝΤΡΙΜΜΙΑ

Κάποτ9 ή γή στο ΰάμα της dk νάνοιξε τά σπλάχνα
κ ι * άπό τη μαύρη συμφορά που ΰάσπειρε, άλή&εια,
γέννα τρανή ενρήκατε Νησιά όνειροπλάνα,
διαμάντια με ιριδισμούς σαν άστερίων τά βύϋια .

if Εφτάνησα, γλνκειά χαρά, εφτάχρνσε Πυλώνα

κάποιου γαλάζιου πέλαγου πού ΙΟ Ν ΙΟ τό λένε.
Τρία άπό σάς, ώς δίνετε τ* άνύπαρκτου εΙκόνα
πυρη τη λάβα χύνετε στα μάτια που σας κλαΐνε.

Στράφταν οΐ βράχοι , τα βουνά, οι κήποι, τά λουλούδια

— ΰεία χαρά — στον πέλαγου την άφατη λαμπράδα *
τον Θρύλον ΙΘ Α Κ Η , Ζ Α Κ Υ Ν Θ Ο , με τά γλυκά τραγούδια,
Κ Ε Φ Α Α Α Ω Ν ΙΑ ισάξια γιομάτη άν&ών φρεσκάδα.

I Θρηνόφωνα τά ακούσματα *πά στα &λιβά συντρίμμια

άκούγονται στα πέρατα τον κόσμου μέ οδύνη ’
κ ι9 είναι Κασσάνδρας οϊμωγες κ ι * είναι ΰαρρεϊς, άγρίμια
ουρλιάζοντας γιά την τρανή τον 9Εγκέλαδον την μηνι,

Τό Βιβλικό σας χαλασμό, πονόγνρτη, θλιμμένη

τον νοιώΰω μες στα 9σώψυχα τούτη τη μαύρην ώρα.
Κ ι * ώς τρέμ* ή γή σας σύσσωμα κι9 όλόρτο τί δέν μένει
σειέται κ ι 9 ή γή οπού πατώ καί τραγουδάω τώρα.

Μά Φοίνικες ϋά γίνετε Νησιά τραγουδημένα

ώς ΰά φυσήσουν οι πνοές σε χτίσματος την πάλη *
κι9 άπό την τέφρα του σεισμόν δπ* εϊσαστε βαμμένα
εφιάστερα &ά λάμψετε ωσάν καί πρώτα πάλι.
«ΓΙΑ ΤΟ ΙΟΝΙΟ»
*Ε π ικ ρ ο τ ο ύ μ ε άνεπιφύλακτα τό ά ρ ­
θρ ο το υ *Ηλ(α Β ενέζη, πού δημ οσιεύθηκε
σ τό «Βήμα» τ ή ς 18 Α ύ γ ο υ σ το υ . Ε π ι κ ρ ο ­
τ ο ύ μ ε π ρ ώ τ ο ν τή> άποψ η, δ τ ι οΐ λ ό γ ιο ι
δ έν π ρ έ π ε ι ν ά υ φ α λ ν ο υ ν τ ά μ ά τ ια καί
νά β ο υ λ ώ ν ο υ ν τ α υ τ ιά σ τις γ ύ ρ ω σ υ μ φ ο ­
ρ ές, μέ τή δ ικ α ιο λ ο γ ία , δ τ ι έ ρ γ ο κι α π ο ­
σ τ ο λ ή α υ τ ώ ν 6έν ε ίν α ι τ ά κ α θ η μ ερ ιν ά
καί τ ά τ ρ έ χ ο ν τ α , ά λ λ α ή α ίω ν ιό τη τ α .
Ε ύ τ υ χ ώ ς , δ τ ι τ έ τ ο ιο ι π ν ευ μ α τικ ο ί ά ν θ ρ ω ­
π ο ι σ ή μ ε ρ α δέν υ π ά ρ χ ο υ ν . Κι &ν β ρ ί­
σ κ ο ν τ α ι κάποιοι κάπου, ή ζω ή ή ίδ ια
τ ο υ ς έβα λε σ τό π ερ ιθ ώ ρ ιο σ αν ό λ ω σ διό -
λ ο υ ά μ ε λ η τ έ α π ο σ ό τ η τ α κι ά ν ά ξ ια λ ό ­
γ ο υ π ο ιό τ η τ α . Καί δ εύ τε ρ ο ν , υ ΐο θετο ΰ μ ε
ά π ό λ υ τ α τη ν π ρ ό τ α σ η του ζ ω ν τ α ν ο ύ λ ο ­
γ ο τ έ χ ν η , π ο ύ π έρ α σ ε μ ε γ ά λ η δ υ σ τ υ χ ία
ό ίδ ιο ς, ώ σ τε νά μ π ο ρ εί π ερ ισ σ ό τερ ο
ά π ό κάθε ά λ λ ο ν ά νοιώ σει τή σ υ μ φ ο ρ ά
τ ο υ Ί ο ν ίο υ . «Για ν ά βεβαιώ σουν οΐ λ ό ­
γ ι ο ι δ χ ι μ ο ν ά χ α τήν ά ν θ ρ ώ π ιν η ά λ λ η λ ε γ
γ υ η το υ ς, ά λ λ α σ ά ν πιο έ ξ ιδ α ν ικ ε υ μ έ ν ο ι
α υ τ ο ί, νά έξ α σ ψ α λ ίσ ο υ ν καί κ ά π ο ια τ η ς
δ ιά ρ κ ε ια - π ρ ο τε ίν ε ι νά γ ίν ε ι μ ια μικρή
σ υ ντο ν ισ τικ ή 'Ε π ιτ ρ ο π ή τώ ν Λ ο γ ο τ ε χ ν ι­
κ ώ ν Σ ω μ α τ ε ίω ν , πού θά μ πορούσε : 1)
Ά π ό τ ώ ρ α ίσ α μέ τό Δ εκέμβριο κάθε έκ
δ ή λ ω σ η λ ο γ ο τ ε χ ν ικ ή νά είνα ι σ φ ρ α γ ι ­
σ μ ένη μέ τό Ί ό ν ιο . 2) Ν ά γ ίν ε ι σ τό
'Ώ δ ε ϊο το υ Ή ρ ώ δ ο υ 'Α ττικ ο ύ μ ιά μ ε ν ά -
λ η β ρ α δ υ ά του Ί ο ν ίο υ , οπού θά δ ια ­
β ά ζ ο ν τ α ν ά π ο σ π ά σ μ α τ α τώ ν π ο ιη τώ ν τού
Ί ο ν ί ο υ , καί 3) Ν ά ό ρ γ α ν ω θ ε ί το Φθινό­
π ω ρ ο μιά "Εκθεση Βιβλίου, στην ό π ο ία θά
π ρ ο σ φ έ ρ ο υ ν δλοι οί λ ο γ ο τ έ χ ν ε ς καί γ ε -
ν ικ ώ τ ε ρ α οί γ ρ ά φ ο ν τ ε ς β ιβ λ ία το υ ς, χ ω ­
ρ ίς ν ά ε ίν α ι δ ια τ ιμ η μ έ ν α καί γ ι ά τή ν
ά γ ο ρ ά τ ο υ ς νά δ ίν ε τα ι ά π ό τούς ά γ ο ρ α -
σ τ έ ς δ ,τ ι θέλο υ ν. "Ετσι, μέ τ ά χ ρ ή μ α τ α ,
π ο ύ θά σ υ γ κ ε ν τ ρ ω θ ο ύ ν άπό τ ις έκδη-
λ ώ σ ε ις α υ τ έ ς , «νά βοηθήσουν στην ά ν α -
σ τή λ ω σ η τού α γ ά λ μ α τ ο ς του Σ ο λ ω μ ο υ ,
σ τό σ τήσ ιμ ο του τέ μ π λ ο υ μ ια ς εκ κ λ η σ ί­
α ς π ά ν ω σ τ ά χ ν ά ρ ια του φημισμένου
τ έ μ π λ ο υ πού κ α τ α σ τ ρ ά φ η κ ε, στην ά γ ο ρ ά
μ ια ς ν έ α ς κ α μ π ά ν α ς γ ι α τό κ α μ π α ν α ρ ιό
το υ μυθικού ά γιου». Α υτές ε ίν α ι οΐ π ρ ο ­
τ ά σ ε ις πού κ ά νει ό Ή λ ί α ς Β ενέζης. Ε ί ­
ν α ι τ ά μ ό να πού μ πορούν νά γ ίν ο υ ν ;
'Α σ φ α λ ώ ς δ χ ι. "Ο πως δέν ε ίν α ι μ ο ν ά χ α
ή ά ν α σ τ ή λ ω σ η το υ ά γ ά λ μ α τ ο ς του Σ ο ­
λωμου καί τό σ τήσ ιμ ο του τ έ μ π λ ο υ τή ς
έκ κ λ ησ ιάς. Μέ τή συζήτηση καί τ ή ^ ν
τ α λ λ α γ ή σκέψεων θά β ρεθεί τί
νά γ ίν ε ι καί ποιους σκοπούς π ρ ό κ τc
ν ά Εξυπηρετήσει ή σ υ λ λ ο γ ή τώ ν χ ^ ι
τω ν. ‘Α λ λ ά πρ ό π α ν τό ς χ ρ ε ιά ζ ε το ώ
κ α τ α ρ τ ισ θ ε ί ή 'Ε π ιτρ ο π ή , στήν
νομίζομε δ τι π ρ έπ ε ι νά μ ετέχουν m
ματικοί ά ν τιπ ρ ό σ ω π ο ι καί τώ ν έπε^ι
κών π ν ευ μ α τικ ώ ν κέντρω ν, γ ιά ν ά ο ρ
χ α ρ α κ τ ή ρ α κ ^θο λ ικ ό τη τα ς καθώ ς τ#>ι
ζει σέ π α ν ελ λ ή ν ια πνευματική έκδή&ε
Σ τ ό π ν ευ μ α τικ ό προσκλητήριο, ire *
φ ρ ά ζο υ μ ε όλόψυχη τήν ευχή μας f c
μ άνει, λέμ ε ά π ό σ ήμ ερ α ά ν επ ΐφ υ λ |τ
ΠΑΡβΝ.
ΤΚ
ο J
Ε Ν Α Σ ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ
Ή π ρ ω το β ο υ λ ία τήν ^ποίαΐπ»
ό Μ α κ α ρ ιό τ α τ ο ς 'Α ρχιεπίσκοπος 'Ιην
καί π ό σ η ς 'Ε λ λ ά δ ο ς , κ.κ. Σ ψ ί !
Β λ ά ιο ς , ν ά π ρ ώ τ ο σ τ α τ ή ση στην Ιο»
δόμηση τώ ν άπό τά πολεμικά γιΦ1*
τη ς δ ε κ α ε τία ς κ α τα σ τρ α φ έν τω ν Ν3 ■
'Ε λ λ η ν ικ ή ς Π ατρίδο ς, είνα ι μιάκρ
μ ε γ ίσ τ η ς , α υ τ ό χ ρ η μ α , Ιστορικήςάη
σ ία ς. Στό π α ρ ελθ ό ν —πσληό καί «ό
τ ο — Ο ρ θο δο ξία καί "Εθνος, 6 ρ σ .
καί Π α τρ ίδα , έχουν στό διάβα x f
ρώ ν δ εθ ε ί μέ τρ ό πο υ ς καί δεσμοί (
τ ά λ υ τ ο υ ς . ΟΙ Π ιστοί τού Χ ριστεί-
ς ίν α ι τ α υ τό χ ρ ο ν α , πολύ σι χ ι ά 4
νο μ ά ρ τυ ρ ες· κ α τά ιό ν ΐθ»ο rpotsih*
<Ί Α γ ω ν ι σ τ έ ς τή ς Έ λ λ . Ι δ έ α ς
Π:στοί τής Ε κ κ λ η σ ία ς . Ό KXrpc
Ό ο θ ^ ο ο δ ία ς , Ιδ ια ίτερ α άπό τό 1Ρ,
τησε σ τέρ ε α σ τά χ έ ρ ια του, δ&α
Λ άβαρα τη ς Χ ριστιανοσύνης, τ |ς
σούς τής Π αιδείας. «Τό Γένος $ερ
χθη καί έπρ ο σ τα τεύ θη είς τούς ίο λ
τής Ε κ κ λ η σ ία ς» , διακήρυξε ό ύκί
τ α τ ο ς Α ρ χ ιε π ίσ κ ο π ο ς στο λόγ£?τ^
φώνησε τήν 1 Ιο υ ν ίο υ 1953 σττέ 0
σα τού Φ ιλολογικού Σ υ λ λ ό γ ο υ
σός», κ α τ ά τήν παράδοση σ*Ι i
χ ιλ ίω ν έπισκευασθέντω ν ή έκ|Εμ*
ά ν ε γ ε ρ θ έ ν τ ω ν Ναών, μέ τ ή ν φ ι κ
τή ς σ υμ π λη ρ ώ σ εω ς πεντακόσΐϋ
άπό τον καιρό τή ς ά λ ώ σ εω ς 1
λ ίδ ο ς. «Κ αί μόνον κ α τά τήν
δοκιμασίαν τή ς π α τρ ίδ ο ς,
π ρ ο σ ή νεγ κ ε ν είς τόν βωμόν
 Efc+ΐΑ » .......-
^ιοντος τετρακοσίους περίπου Ιερείς σύ·
*?ής, χιλίους δέ π εν ισ κ ο σ ίο υ ς Ναούς».
ΤΗ πνευματική δ ύναμ ις το 'Ε λ λη νισ μ ο ύ
rial ή άπόρθητος έ π α λ ξ ίς του, είνα ι
ί| Εκκλησία» καί γ ι ’ αύτό ά κ ρ ιβ ώ ς έναν·
*‘rfbv της π ρ ο π α ν τό ς βάλλουν οΐ έχ-
irpoi του, *Η ανοικοδόμηση λ ο ιπό ν τω ν
Λαών, που α π ο τ ε λ ε ί μέρος μόνο «τής
Συμβολής τής ’Εκκλησίας είς την μ ε τ α ­
πολεμικήν πνευμ ατικήν ά ν α σ υ γ κ ρ ό τ η σ ιν
* ου Έ θ ν ο υ ς » και είνα ι « αίτημ α τή ς ψυ-
' >;ής τοΰ 'Ελληνικού Λαού», είνα ι π ρ ά ξ ις
*αθ' αυτό 'Εθνική. Τά πιο ά π ό ρ θ η τα
: ίμυντικά σ υ γ κ ρ ο τ ή μ α τ α που α ύ τό άντι*
τάσσει «κατά των έξωθεν και έσωθεν
ί,σβολέων» είναι τ ά α δ ια π έ ρ α σ τ α καί
1<λόνητα τείχη τής Π ίστεως, Ό Σ π υ ρ ί
*ajav Βλάχος, -Π ο λ ε μ ισ τ ή ς , Δ ια φ ω τισ τή ς,
ιεράρχης— είναι μ γ α τέκνον τής Ή π ε ί-
φυ. Καί τό έ ρ γ ο τό όποιο α υ τ ό ς ένέ
-^ευσε κι έπ ρ α γμ α το π ο ίη σ ε, είνα ι άξιο
Πατρίδος καί του Γένους. Ό Σπυρί-
>4>ν Β λάχος άπέκτησε άπαράγραπτο
χορικό τίτλο έπΐ τής ε υ γ ν ω μ ο σ ύ ν η ς
Ιίς’Ελλ. Π ατρίδο ς.
-! Δ .Σ .
«ΟΦΙΛΟΣ ΚΑ 1‘ΡΗΣ
\ Ή "Ανδρος γ ιο ρ τ ά ζ ε ι έφέτος τ ά έκα-
άχρονα άπό τό θ ά να το ένός μ ε γ ά λ ο υ
.^Λδιου της, ένός πνευματικού ήρω ος,
ΐδθεό-,ιλου Καΐρη. Ό Κ σΐρης γεννή-
.fow στήν Ά ν δ ρ ο τό 1734 καί πέθανε στή
|λακή τής Σύρου τό 1353 ώ ς α ίρ ε τικ ό ς.
ζωή του μέ λ ί γ α λ ό γ ια είναι ή έξ η ς :
ηφου σπούδασε στά έλληνικά σ χ ο λ ε ία
ίςέποχής, στίς Κ υδω νίες καί στήν Γΐά-
ίΛ,χειροτονήθηκε σέ ήλικία 13 έτώ ν διά-
k καί μετέβη στήν Πίζα τή ς ’Ιτ α λ ία ς
(ίάργοτερα στό Παρίσι, δπου άκουσε
ίνεπιστημιακά μ α θ ή μ α τα κ* έλαβε έξαι-
t«t| μόρφωση (180,-1810). Σ τό Παρί-
γνώρισε καί τόν Ά 6 . Κοραή, μέ τον
«ίον συνδέθηκε μέ στενή φ ιλία. Έ π ε ι -
ίργάσθηκε στήν Ε ύ α γ γ ε λ ικ ή Σ χ ο λ ή
. όρνης καί στό γυ μ νά σ ιο Κ υδωνιών.
Ύΐνε μέλος τής Φιλικής ’Ε τ α ιρ εία ς καί
% έκρηξη τής 'Ε λ λ η ν ικ ή ς Έ π α ν ά -
5ης έλαβε μέρος σ τίς έπ ιχειρ ή σ εις
* Ολυμπου, όπου καί π λ η γ ώ θ η κ ε
.ρίπροσωπευσε τήν π α τ ρ ίδ α to u τήν
|*·ρο στίς διάφ ορες έθνικές συνελεύ*
ηίκ&ποτε μ ά λ ισ τα έ γ ιν ε καί πρόε*
η ίου Νομοθετικού, δηλ. τής Βουλής)
νΐϊροσεφώνησε έκ μέρους τη ς τόν Κα·
' jTOia στήν Α ίγ ιν α , όταν ήρθε στήν
ώς Κυβερνήτης. Μ ετά τήν έπα·
;|·Π®ρι1 ίδρυσε τό περίφημο 'Ορφανό*
Τ ί0 τής "Ανδρου, πού ήταν έλληνικό
ι S110* γυμνάσιο καί έν μέρει πανεπι·
·,νή ■ Φήμη toQ ‘Ορφανοτροφείου
(πού ή τα ν π ο λ ύ λ ί γ ο σ χ ο λ ε ίο ό ρ φ α ν ώ ν
καί περισ σ ό τερ ο σ χ ο λ ε ίο έ ξ ω τ ε ρ ικ ώ ν μ α ­
θητώ ν ποό σ υ ν έρ ρ εα ν άπό ό λ α τ ά μέρη
τής ' λ λ ά δ ο ς) ήταν τέ το ια , ώ στε προ-
σείλκυε μ α θ η τά ς άπό π α ν το ύ . Ή τ ε λ ε υ ­
τα ία τά ξη του 'Ο ρ φ α νο τρ ο φ ε ίο υ π ε ρ ιε ί­
χε μ α θ ή μ α τα κ α θ α ρ ά π α ν ε π ισ τ η μ ια κ ά
Ό Κ σΐρης άρνήθηκε έ δ ρ α κ α θ η γ η τ ή στό
Π ανεπιστήμιο τώ ν ’Αθηνών, πού ε ίχ ε ν
Ιδρύσει ό "Οθων, (άφου ε ίχ ε Ιδ ρ ύ σ ει
ό ίδ ιο ς δικό του) καί δέν δ έχ θ η κ ε τό π α ­
ράσημο πού του ε ίχ ε π ρ ο σ φ έ ρ ει έπ ίσ η ς
ο "Οθων. Ό Κ α ΐρ η ς ή τ α ν έξο ος θ ε ο λ ό ­
γ ο ς καί θα υ μ άσ ιο ς ρ ή τω ρ , λ α μ π ρ ό ς κ α ­
θ η γ η τ ή ς τώ ν θεω ρη τικ ώ ν καί π ρ α κ τικ ώ ν
έπιστημ ώ ν, ένα είδ ο ς π α ν ε π ισ τ ή μ ο ν ο ς ,
σ υ γ γ ρ α φ έ α ς π ο λ λ ώ ν καί π ο ικ ίλ ω ν σ υ γ ­
γ ρ α μ μ ά τ ω ν καί φιλόσοφ ος, δ ιδ ά σ κ α λ ο ς
θεοσέβειας Τό κύρος του ή τα ν μ ε­
γ ά λ ο , ώ σ τε νά προσελκύη σ τά μ α θ ή μ α ­
τ α του καί ξέν ο υ ς μ α θ η τ ά ς Ά λ λ ' ή έπο*
χή του δέν μ πορούσε νά δ ε χ θ ή τόσο
ά π λ ε τ ο φ ω ς καί ό ίδ ιο ς έδω κε ό π λ α σ τ ο ύ ς
έπ ικ ρ ιτ ές του μέ τήν π ρ α κ τικ ή έφ α ρμ ο-
γ ή τή ς θεοσέβεια ς, μ ια ς φ ιλοσοφ ικής δ ι­
δ α σ κ α λ ία ς κΓ ένός κ η ρ ύ γ μ α τ ο ς π ρ α κ τ ι­
κών έ φ α ρ μ ο γ ώ ν σ τήν κοινωνική ζω ή,
έμ πνευσ μ ένου : π ό τ ίς θ ε ω ρ η τ ικ έ ς ά ν τι-
λήψεις τώ ν έμ π ν ευ σ τώ ν τ ή ς Γ α λ λ ικ ή ς
έ π α ν ά σ τ α ης. Ή κ α τ ά ρ γ η σ ι ς τ ή ς έ β δ ο μ ά
δ α ς καί έπιβολή τού δ εκ αημ έρο υ , ή άλ·
λ α γ ή του ο ν ό μ α το ς τώ ν μηνώ ν, πού ε ί ­
χε έφαρμοσθή καί ε ίχ ε τρ α β η χ θ ή π ά λ ι
στή Γ αλλία, ό ό ρ θ ο λ ο γ ισ μ ό ς σ τ ά ζ η τ ή ­
μ α τα τή ς π ίσ τη ς καί ή έπιβολή π ρ ο σ ε υ ­
χ ώ ν νέων, σύμφο^νων μέ τήν δ ιδ α σ κ α λ ία
του γ ι α τή θεοσέβεια, δέν ή τα ν ά π λ ώ ς
κάτι κ α ιν ο ύ ργιο , πού ξένιζε, ά λ λ ά μιά
ά π ό π ε φ α μ ετα ρ ρ υ θ μ ισ τικ ή σ τ ά π ρ ά γ μ α ­
τα τή ς χ ρ ισ τ ια ν ικ ή ς λ α τ ρ ε ία ς κ α τ ά τ ά
π ρ ό τ υ π α ά ν ά λ ο γ ω ν ά π ο π ειρ ώ ν στή Γ α λ ­
λία γ ύ ρ ω άπό τό 1800. "Ολ* α ύ τ ά ή τα ν
φυσικό νά κινήσουν τήν ά ν τίδ ρ α σ η καί
τήν κ αταδίκη. Ό Κ α ΐρ η ς στό σ ημ είο α ύ ­
τό δέν έπρω τοτύπησε* μ ετέφ ερ ε ξ έν α
σ υ σ τή μ α τα ά π ο τ υ χ η μ έ ν α άλ λ ο υ , α ύ τ ό ς,
ένα άπλό άτομο, πού δέν ε ίχ ε πίσω του
τήν ύρμή του κύ μ ατο ς μιας μεταρρυθμι*
στικής έπ α ν ά σ τα σ η ς, ά λ λ ά τή θ ύ ε λ λ α
μ ιάς ά λ λ η ς πού έ γ ιν ε ν «υπέρ βω μώ ν καί
έσ τιώ ν» ' Ούτε ά λ λ ω ς τε ή τα ν καμω μέ·
νος ό Κ α ΐρ η ς γ ι α κ α ιν ο ύ ρ γ ια θρησκευ·
τικά κ η ρ ύ γ μ α τ α , πού δέν τά γ ύ ρ ε υ ε ν
ή *ποχή του, ό σ υ γ γ ρ α φ έ α ς πού ξ έφ ευ νδ
κΓ άπό τό κοινό μέτρ ο καί α ύ τ ή ς τη ς
κ α θ α ρ εύ ο υ σ α ς, καί μ ε τ α χ ε ιρ ίζ ο ν τ α ν σ τίς
π ρ ο σ ε υ χ έ ς του τύ π ο υ ς δ ω ρ ικ ο ύ ς, άγνω *
σ το υ ς καί ά χ ρ η σ τ ο υ ς π ρ α γ μ α τ ι κ ά λεΐ
ψ ανσ όσ τεο φ υ λ α κ ίο υ , καί κ ά π ο τε οχη·
μ ά τιζε ν ε ο λ ο γ ισ μ ο ύ ς ά ρ χ α ιο π ρ ε π ε ίς , πού
έπρεπε νά μ α ν τέψ η ς τή σ η μ α σ ία το υ ς,
Ή σύγκρουσή του μέ την έκκλησία ήταν
 βίβ π::- ■: · - · - - ^ τ .··-Γ·'------------ f HflElf>CVMitH E * f »

μ ο ιρ α ία σ υ ν έπ ε ια , άψ οΰ τό Β υ ζά ντιο υ π ο ­ ραμύθια, τις παραδόσεις» τή λαίκήι.α·

σ τή ρ ιξ ε μέ φ α ν α τισ μ ό τό μονολιθικό χρεία, τό γά μ ο , τό θάνατο, τή δτη,δΐ)
δ ό γ μ α τ ή ς π ίσ τη ς —ά ν τ ίθ ε τ α π ρ ό ς τά Ι α τ ρ υ ή κ.ά. μ νημ εία τό λ ό γ ο υ καιώι
ά ρ χ α ΐ α έ λ λ η ν ικ ά Ιερά πού έπ α ινο ύ σ α ν συνηθειώ ν τού λαού. Τό πολύτιμο ni
τό ν έπικ ριτή τω ν θ ρ η σ κ ευ τικώ ν μύθων ύλικό μέ τήν πάροδο τού χρόνουτ*
Ε υ ρ ιπ ίδη καί έ γ κ ω μ ία ζ α ν τον Σ ω κ ρ ά τη , σ υ μ φ ο ρ ές πού έπ λ η ξα ν τήν περιοχή έίνς
τό ν ε ίσ η γ η τ ή τού ά γ ν ω σ τ ο υ θ ε ο ύ — καί καί τήν κ σ τ α λ ύ τ ρ α τώ ν παλιώνκο.
ή νεο ελ λ η νικ ή θρησ κευτική σ υνείδηση ω ρ α ίω ν έπίδρ α σ η τού πολιτισμού, ύτο)({
μένει π ισ τή σ τό δ ό γ μ α α ύ τ ό τ ή ς μονολι- κίνδυνος νά σ κεπασ τή άπό τή \ ί \ >
θ ικ ό τ η τ α ς . Ό ά φ ο ρ ισ μ ό ς του άπό τήν Ό π ν ε υ μ α τ ικ έ ς κόσμος τού τόπου.*
Ι ε ρ ά Σ ύ ν ο δ ο έ ξ η γ ε ί τ α ι έ π ε ιτ α α π ’ όλα οΐ Ή π ε ιρ ώ τ α ι γ ε ν ικ ώ τε ρ α , αίσθάν»τι
α ύ τ ά , ά ν δέν δ ικ α ιο λ ο γ ε ίτ α ι, ά π ό όσους α θ ειά ευ γ νω μ ο σ ύ ν η καί πρ ό ς χ r,ν ίκ<
θέλο υ ν νά κ ρίνουν μέ φ ιλ ελ εύ θ ερ ο π ν εύ ­ ημία 'Α θηνώ ν γ ι α τ ί άπό τούς τ ο<
μ α τ ά π ά ν τ α . Δέν δ ικ α ιο λ ο γ ε ί τ α ι όμω ς τή ς λ α ο γ ρ α φ ικ ή ς της έρεύνης δίνει,
ή κ α τα δ ίκ η του άπό πο λ ιτικ ό δ ικ α σ τ ή ­ δυό φ ορές τήν "Ηπειρο καί πρόί,τί
ριο πού δίκ ζε σ ύ μ φ ω ν α μέ τ ο ύ ς έλλη- Μ πά γκ ειο ν 'Ε π ιτρ ο π ή πού, μέ τή ορ
νικούς νόμους, καί τό έλ λ ηνικ ό σ ύ ν τ α γ ­ γ ί α τη ς άπό τό κ ληροδότημ α του όμ*
μ α το ύ 1844 έ π έ τ ρ ε π ε τή ν έ λ ευ θ ερ ία τής στου Β ορειοηπειρώ τη ‘Εθνικού Εύε^έν
σ υ ν είδ η σ η ς. Ά λ λ ’ ό φ α ν α τ ισ μ ό ς είνα ι Μ π ά γκ α , π ρ α γ μ α το π ο ιή θ η κ α ν οίλο
π ά ν τ ο τ ε τ υ φ λ ό ς καί ε ίν α ι δολοφ ονικός γ ρ α φ ικ έ ς α ύ τ ές α πο σ το λ ές. "Ομα ς
ό τα ν κυριεύη το ύ ς ά ν θ ρ ώ π ο υ ς τ· ς θ έ μ ι- γ ρ α φ ικ ό ς θησαυρός τής Ή πείρ ο ί
δ ο ς. Ό Κ α ίρ η ς μέ τή σ ύ γκ ρ ο υ σ ή του μέ έ ξ α ν τ λ ε ΐτ α ι μέ τήν κ α τ α γ ρ α φ ή τι (
τή Σ ύ ν ο δ ο καί Ιδ ίω ς μέ τήν κ α τα δίκ η του κού πού έδω σαν οι ξ ε κ λ η ρ ισ μ έ ν ο ι^ ,
άπό τό δ ικ α σ τή ρ ιο καί τό θ ά ν α τ ό του φοί μ ας τή ς Βορείου 'Η πείρου καίί
στή φ υ λ α κ ή φ όρεσε τό ά γ κ α θ ο σ τέφ α ν ο κ ιμ ασ μ ένες π ε ρ ιο χ έ ς τού Γράμμο Γ
του μ ά ρ τ υ ρ α ή ρ ω π ο ιη μ έν ο ς. Ή « θ ε ο σ έ ­ τήν όλοκλήρω ση τή ς έ θ ν υ ή ς αύτί πρ
βειά» του μέ τήν τυπική έ φ α ρ μ ο γ ή της σ π α θ ε ία ς χ ρ ε ιά ζε τα ι νά όργανωθο* ο
καί ή ά ρ ν η σ η τ ή ς π α ν ε π ισ τ η μ ια κ ή ς θέ­ τό α ν ώ τα τ ο πνευματικό ίδρυμ α -ς -
σης κ α θ ώ ς καί τού π α ρ α σ ή μ ο υ είν α ι π ρ ά ­ ρ α ς κι' ά λ λ ε ς άποστν λές σ τις ύπ οι.
ξεις τ ε λ ε ίω ς σ υ ν α φ ε ίς μ ε τ α ξ ύ το υ ς. Δεί­ π ε ρ ιο χ έ ς τή ς 'Η πείρου καί νά ένθοΟυ
χν ο υ ν τόν δ η μ ο κ ρ α τικ ό ό ρ θ ο λ ο γ ισ τή άπό τήν Α κ α δ η μ ία 'Α θηνών καί ijij.
Κ α ίρ η , πού κ α τ α φ έ ρ ε τ α ι σ τ ά σ υ γ γ ρ ά μ ­ το ς κάθε προσπάθεια —σά» αύ|
μ α τ α μέ ά δ ι α λ λ α ξ ί α έν α ν τίο ν τω ν τ υ ­ « 'Η π ειρ ω τικ ή ς Ε σ τ ί α ς » — σχετικέ** ι.
ρ ά ν ν ω ν , πού κάνει β ίω μ ά του τό Ιδανικό π ε ρ ισ υ λ λ ο γ ή τώ ν πλουσίω ν Ιστορώνι
τ ή ς π ρ ο σ ω π ικ ό τ η τ α ς καί τή ς ά ρ ετή ς. λ α ο γ ρ α φ ικ ώ ν σ τοιχείω ν τού τόνι μ»
Γι' α ύ τ ό τό Ιδανικό α γ ω ν ίσ τ η κ ε , πάλαι- Μ. Μψς
ψε καί π έθ α ν ε καί γ ι α υ τ ό τού άξίζει, *
π α ρ ά τ ις ο ύ τ ο π ίε ς του καί τά λ ά θη του, Ν ΕΟ Σ Η Π ΕΙΡΛ Τ Η Σ ΕΥΕΡΓΕΤΗΣ
δ ίκ α ιο ς έ π α ιν ο ς . Ή "Η πειρος έκφ ράζει διπλοί ικτ;
Τάπης Σίωμόπονλος πονον π ρ ό ς τ ά πλούσια τέκνα τι» Π>
* τον ότι σήμερον δέν π α ρ α τ η ρ ε ΐτ ’ή )
ΟΙ Λ λ ΟΓΡΑΦΙΚΟ! ΜΑΣ ΘΗΣΑΥΡΟΙ να ιο δ ω ρ ία τω ν πα λ α ιο χέρ ω ν εΟ ν<
καί δ εύτερον ότι οΐ περισσότ*Μ »■
Ε ίν α ι ε ύ τ ύ χ η μ α γ ι ά τήν "Η πειρο ότι το ύ ς μ ετά τήν έπανάσ τασιν άνι*ι\£
δυό φ ο ρ ές μ ε τ α π ο λ ε μ ικ ά ή 'Α κ α δη μ ία τ α ς είς μ ε γ ά λ ο υ ς ε ύ ε ρ γ έ τ α ς ε}ρ^
Α θ η ν ώ ν δ ιε ν ή ρ γ η σ ε ά π ο σ τ ο λ έ ς μέ σκοπό σαν κυρίω ς τήν πρω τεύουσαν ν -
τή σ υ σ τ η μ α τ ικ ή λ α ο γ ρ α φ ικ ή διερεύνηση νικού κράτους» παραμελήσαντε<45ιι.
τή ς π α τ ρ ίδ ο ς μ α ς. Ή π ρ ώ τη απο σ το λή λ ο γ ή τ ω ς τόν Ιδιαιτέρ αν πατρο
έ γ ιν ε τόν Α ύ γ ο υ σ το τού 1951 καί ή δ ε ύ ­ —διότι δέν είναι έπαρκής δ ικ α ιο ^ ή
τερ η τόν έφ ετεινό Α ύ γ ο υ σ το . ΟΙ σ υ ν τά ­ γ ε γ ο ν ό ς ότι ή Ή π ε ι ρ ο ς δ ιε τ έ λ ιό ώ
κ τε ς το ύ Α α ο γρ α φ ίκ ο ύ τη ς ‘Α ρ χείο υ κ. κ. νικήν κ α το χή ν κ α τά τόν χρόν« ιώ
Δημ. Ο ίκ ο νο μ ίδη ς καί ΙΕπ. Π ερ ισ τέρης Μέ έξα ιρ ετικ η ν χ α ρ ά ν διαπιστώ ψ
ή χ ο γ ρ ά φ η σ α ν τότε, τ ά δ η μ ο τικ ά τ ρ α γ ο ύ ­ λ ευ τα ίω ς ότι αΐ αίτίαι τών π><*^
δ ια τώ ν Β ο ρ ειο η π ε ιρ ω τ ώ ν π ρ ο σ φ ύ γ ω ν α ύ τώ ν ή ρ χισ α ν νά α ίρ ω ν τα ι. Ιότ.
τ ή ς π ό λ ε ώ ς μ ας και μ ά ζεψ α ν ποικίλο π ρ ό ς γε ν ν α ιο δ ω ρ ία ν διάθεσις
λ α ο γ ρ α ψ ικ ό Ολικό ά π ό το ύ ς ίδ ιο υ ς πρ ό ­ τα ι καί τήν Ή π ε ιρ ο ν περιβάλ* ίξ
σ φ υ γ ε ς , Μέ σ τ ο ρ γ ή π ρ ό ς τόν τόπο μ α ς ν α ιο δ ω ρ ία αύτή. τ ό π α ρ ά δ ε ιγ ι t οι
κι' ά γ ά π η π ρ ό ς τήν έπ ισ τη α ο νική έρευνα ρώνου Τοσίτσα είναι ηδη γν£*ύ>
6 κ Δ. Ο ίκ ο νο μ ίδη ς σ υ νεκ έντρ ω σ ε τώ ρ α όλους τούς "Ελληνας. Τώρα
ά π ό τήν Κ ό νιτσ α καί τά χ ω ρ ιά τοΟ αίμα- κ α τα σ τή γν ω σ τό ν καί ένός ά)οι>
ΤΟβααμένου Γ ρ ά μ μ ο υ π λ ο υ σ ιώ τ α το ύλικό* ε ύ ε ρ γ έ το υ , τού Βασιλείου Moti*ov
ά ν α φ έ ρ ιτ α ι σ τ ά τ ρ α γ ο ύ δ ια , τά πσ« Κι Μούτσιος π ρ ο έ ρ χ ε τ α ι άπό μ¥ h
1 tW T tifrn + iith i s i t i A i
< καλυτέρων οίκογενειώ ν του Βασιλικού.
* Κατά τήν ηπειρωτικήν συνήθειαν έταξί-
’ δευσεν είς μικράν ήλικίαν, ά λ λ ά έπέ-
τ στρεψεν δεκ α εξα ετή ς τό 1913 διά νά συμ-
! μετάσχη του έθνικοΟ ά γ ώ ν ο ς με τό σ ώ μ α
' toG Σπυρομήλιου Μετά τον π ρ ώ το ν π α γ -
■κόσμιον πόλεμον έγ κ α τε σ τ ά θ η είς τήν
’Αλεξάνδρειαν τής Α ίγ υ π τ ο υ και Μκτοτε
* άσχολεϊται μέ τό έμπόριον. Μ έχρι τοϋδε
>εύηργέτησε τήν γ ε ν έτ ειρ ά ν του κα τά π ο λ ­
λούς τρόπους, ά λ λ ' ή τ ε λ ε υ τα ία δ ω ρ ε ά
^ του υπερβαίνει τά ς ά λ λ α ς . Ά π ε φ σισε
' , τήν ϊδρυσιν μονίμου Οίκοκ ρικής Σ χ ο λ ή ς ,
ή όποια θά σ τεγ α σ θ ή είς τριόροψ ον οϊ-
ικημα. Τό οίκημα αύτό θά ά ν ε γ ε ρ θ ή τήν
^προσεχή άνοιξιν είς τό Βασιλικόν υπό
την έπίβλεψιν τοΰ ίδίου έρχομ ένου π ρ ό ς
τόν σκοπόν τούτον άπό τήν Α ίγ υ π τ ο ν .
ιΕύχόμεθα νά άκολουθήσουν καί ά λ λ ο ι
^πλούσιοι Ή π ε ιρ ώ τ α ι τό π α ρ ά δ ε ιγ μ ά του.
Π X.
Λ ·
» ΗΕΠΑΝΑΣΤΑΣΙΣ ΤΟΥ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΤΟΥ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ
4 ΚΑΙ 01 ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ
| ‘Υπήρξαν π ρ ά γ μ α τ ι προ-
ΐ; δόχα ι οΐ Κ α σ τ ρ ι ν ο ί ;
-’ι ‘Ο συμπαθέστατος κ. Τάκης Σαλαμάγ-
ιχχς, λογοτέχνης, ποιητής, λαογράφος, προ-
,ίβέθεσ* καί ένζ άλλον κρίκον είς τήν άλυσιν
r*τ(5ν πολλών δημοσιευμάτων του, τών
ίτιχδν μέ τά Γιάννινα, τήν γενέτειράν του,
'ύην όποίαν λατρεύει, μέ τό προσφάτως έκ-
• ροθέν σύγγραμά του «ή Σ π η λ ι ά τ ο 0
\2χυ λ ο σ ό φ ο υ», τό δποίον συνεκέντρω-
* «ν ήδη πολλών τάς ευμενείς κρίσεις, μετα-
, ft U τούτων καί τής «'Ηπειρωτικής
, 'Εστίας».
Μ Τό βιβλίο αύτό είναι καλογραμμένο-*μο­
λονότι ή γλώσσα πού μεταχειρίζεται είναι
έλίγον τι ανώμαλος καί όχι όμοιόμορφος—
, ΧτΙ διαπνέεται άπό ένα πατριωτικόν παλμόν
ΧαΙμ*ς δίδει άνάγλυφον τήν κατάστασιν είς
,-UvtOρίσκοντο τότε τά Γιάννινα καί ή νΗπει-
:[ρο; έν γένει, δτε έξερράγη ή περίφημος στά-
τοΟ Διονυσίου τού Φιλοσόφου ή Σκύλο*
fyw κατά τούς Τούρκους.
' *Εν μόνον σημεΐον τής μελέτης του μέ
W xti διαφωνοΟντα, τό σημείον δηλαδή
i»Wvo ιΐς τό όποιον 6 συγγραφεύς, στηρι-
[Λ είςτ ό Χρονικόν τοΟ Άραβαντινοϋ, πα·
•Mfyrcai δτι «άφοο έξημέρωσεν, ένωθέντες
> ·ί·Ρωμαίοι τοΟ Κάστρου μέ τούς Τούρκους,
J , Μ ή ήοαν όλίγοι οί Τούρκος έπολέμησαν
^ w ΚεκςδιονύΟιον γΜ τόν καΐεχάλασαν»,
Ο»
ι
Ά λ λ α τήν είδησιν αυτήν δέν τήν περιέ­
χει τό Χρονικόν του ΆραβαντινοΟ είς τό
υπ’ αύτοΟ δημοσιευόμενον κείμενον. 'Ο Ά ρ α -
βαντινός τήν παραθέτει ώς ύποσημείωσιν,
καί λέγει β τ ι ώ ς ύ π ο σ η μ ε ί ω σ ι ς εύρί-
σχεται καί είς τό Χρονικόν. Α σφαλώ ς πρό­
κειται περί προσθήκης μεταγενεστέρου τινός
γραφίως, διότι ή πληροφορία αϋτη, έρχεται
είς καταφανή άντίφασιν μέ τό έν τη παρα­
γράφω χωρίον του αύτου Χρονικού τό ό π ο ι­
ον αναφέρει : «Τοιαύτην λοιπόν λύσιν λα-
βούσης τής άθλίας έπιχειρήσεως, συμβούλι-
ον συνεκροτήθη μεταξύ τών 'Οθωμανών καί
προετάθη έκ τών άγριωτέρων αυτών ίνα κα-
τασφάξωσι πάντας τούς έν τψ Φρουρίφ καί
τή πόλει ένοικούντας χριστιανούς ώς συνεν-
νοημένους δήθεν μέ τήν κίνησιν τών χω ­
ρικών ...» .
'Αλλά, άν είχον συμμαχήσει μέ τούς
Τούρκους οί Ρωμαίοι τοϋ Κάστρου, διατί
ήθελαν νά τούς κατασφάξουν; Καί διατί
προύκάλεσαν Σουλτανικήν διαταγήν νά τούς
έκδιώξουν άπό τό Κάστρον ;
Ά π ό τό Ιδιον Χρονικόν τοΟ Ά ραβαν,
μανθάνομεν δτι ό Διονύσιος είχεν έπισκεφθεί
έπανειλημμένως τά ’Ιωάννινα καί είχε μυή­
σει άρ^ετούς χριστιανούς. Μεμυημένος ήτο
καί δ τότε τοποτηρητής τοϋ άσθενοΟντος
Μητροπολίτου, έπίσκοπος Δρυίνουπόλεως,
ώς καταφαίνεται άπό μίαν έπιστολήν τοΟ
Μαξίμου τοΟ Πελοποννησίου, τήν όποίαν
άναδημοσιεύει ό άείμνηστος Χρυσόστομος
Πχπαδόπουλος (Η .Χ . 8ον. σελ. 182). Καί
έφόσον δ Τοποτηρητής ήτο μεμυημένος καί
γνωρίζομεν ποίαν έπιρροήν έξήσκει ή Ε κ ­
κλησία είς τούς προύχοντας τής Πόλεως, ε ί­
ναι δυνατόν νά παραδεχθώμεν ώς άληθή
τήν έν ύποσημειώσει άναφερομένην πληρο­
φορίαν ; Ά λ λ ά ; άν ήτο αΟτη άληθής, δέν
θά τήν έξεμεταλλεύετο είς τόν Σ^ηλιτευτικόν
του ό Μάξιμος 6 όποίος ήτο άπό τό 1609
στά Γιάννινα καί παρέμεινεν έχεί έως τό
1614 5 Καί έπειδή ό λόγος περί Μάξίμου,
σημ&ιούμεν έδώ μίαν άνακρίβειάν του τήν
όποίαν ούδείς έπρόσεξεν. Γράφει σύτος είς τό
πρώτον φύλλον τοΟ ΣτηλιτευτικοΟ δτι ή στά­
σις έγινε τό 1611 «πρώτη έπί δεκάτη Μαι·
μακτηριώνος», 'Αλλά 6 Σεπτέμβριος είναι
6 Μεταγειτνιών τών Α ρ χα ίω ν, διότι ό Mat·*
μακτ’ηριών ήτο ό Δεκέμβριος»
Β9θ — wW &· V··
Καί δέν θά άνέφερον τίποτε περί τής
συμπράξεως τών Ρωμαίων του Κάστρου με­
τά των Τούρκων, οΐ απεσταλμένοι των Ε ν ε ­
τών, οί όποίοι μετέβησαν μετ’ όλίγας ημέ­
ρας είς τά Γιάννινα καί άνέφερον τά καθέ­
καστα, τά όποια έδημοσιεύσαμεν ; (είς τά
Η .Χ . ]3ος Τ. σ· 8 1 — 90).
Καί μήπως άναφέρει σχετικόν τι καί τό
άλλο Χρονικόν πού έδημοσίευσε πρώτος
ό Πουκεβίλ ;
Καί τά δύο Χρονικά έγράφησαν μετα-
γενεστέρως καί έπί τή βάσει παραδόσεων.
Καί τό μέν τοΟ Πουκεβίλ, έγράφη παρ’ ανω­
νύμου, έκατόν έτη μετά την στάσιν, διατί
έχει άναφέρεται, κάπου, τό έτος 1709. Τό
τοΟ Άραβαντινοϋ άγνοοΟμεν πότε έγράφη.
Είναι καί αύτό ανώνυμον. Ε π ειδ ή όμως
άναφέρεται, Εσφαλμένη ή χρονολογία 1612
άντί τοΟ 1611, εύλογον είναι νά συμπερά-
νωμεν ότι καί τούτο έγράφη μετά πάροδον
πολλών έτών. Δεν αναφέρει, ώς προείπομεν,
την τρομακτικήν πληροφορίαν περί δήθεν
συμπράξεως τών Ρωμαίων τοΟ Κάστρου με­
τά τών Τούρκιον είς τό κ ε ί μ ε ν ο ν , αλλά
έ ν υ π ο σ η μ ε ι ώ σ ε ι , προφανώς γρα-
φείση παρ’ άλλης χειρός. Ά λ λ 9 αύτήν τήν
λεπτομέρειαν δέν μάς τήν παρέχει ό Ά ρ α -
βαντινός, διά τήν Χρονογραφίαν τοΟ όποίου,
ήμεΓς τουλάχιστον, δέν έχομεν μεγάλην έκτί-
μησιν. Ά φ ίνομεν τό τί παράξενα έγραψεν,
αποπειραθείς νά έρμηνεύση καί νά παρουσι-
άση ώς Ε λληνικά, καθαρώς Σλαβικά το­
πωνύμια ώς π .χ . Πογδορά (Ικ τοϋ Σλαβ.
πόδ— γκόρα = πρόποδες βουνοΟ) τό έρμη-
νεύει : Γίαίδων 9A ρ ρ ά . Τήν Δραγομήν τήν
θέλει Ύδρογεμήν, τήν Πογδόριανην (πού
έχει τήν αύ τήν ρίζαν μέ τήν ΙΙογδοράν) τήν
θέλει: Ύπεκδοριανήν, κ λπ ., άφίνομεν, λέ-
γομεν τά τοπωνύμια καί άναφέρομεν ότι
τήν Ναύπακτον (Α. σ. 152) λέγει ότι τήν
ίπήραν οί Ε νετοί άπό τόν Σπάταν τό 1388,
ένφ τήν κατέλαβον τό 1407. Όμοίως τήν
Θεσσαλονίκην γράφει ότι ό Ανδρόνικος Πα*
λαίολόγος τήν έπώλησεν είς τούς Ε νετούς
(σ, 157) τό 1405, ένφ τήν παρεχώρησεν
Οπό όρους τό 1423*
Αυταί αί δύο χρονολογικά! άνακρίβειαΐ
«ΐρΐίπεοαν κατά σύμπτωσιν είς τήν άντίλη*
ψ(ν μας, Θά Οπάρχουν άναμφιβόλως καί άλ*
^*ι πολλαί καί συμβόολιύομιν τούς άαχο^
c m t im i K H E i f i ^
λουμένους μέ τήν ιστορίαν τής ’Ηπείρου, J
προσέχουν πολύ όταν έπικαλοΟνται τήν μτ
τυρίαν τοϋ ΆραβαντισοΟ. ( - {
Κατόπιν τών όσων ανωτέρω έξεθέσαρ,$
προκύπτει ότι ή πληροφορία ή δοθεΐσα >;-j
ρά τοϋ Άραβαντινου ότι οί Χριστιανοί $
Κάστρου συνεμάχησαν μέ τούς Τούρι>ς
κατά τοϋ Διονυσίου, δέν αντέχει είς τόνίκ
στηρόν ιστορικόν έλεγχον. Δέν είναι δηλ*ή
«ντοκουμέντο» άναμφισβήτητον, έπί $
όποίου νά στηριχθή καί νά γίνη πισττί)
ή τρομακτική αυτή καταγγελία περί
προδοσίας καί ειμεθα ευτυχείς διότι
έδόθη ή ευκαιρία νά έξαλείψωμεν τόν ρΜ
αυτόν, πού θά έκηλίδωνε τήν Ή π ειρ ω φ
διά μέσου τών αιώνων παράδοσιν, Φ;
ή ιστορία τών Ήπειρωτών δέν είναι λλ:
παρά μία συνεχής παράδοσις παλληκι4ί
πατριωτισμοϋ, μαρτύρων τοϋ ύψίστου
τήν πατρίδα καθήκοντος καί λεύκωμα^
ραμίλλων Διδασκάλων τοϋ Γένους καί^«
λων εύεργετών.
Βενετία, Ιούλιος 1953
Κ. Δ. ΜΕΡΤΖΙΟΣ C
ά. μ. Άκαδημ. Άθη\$ι
Καί $ άπάντησις
Α γ α π η τ ή «’Ηπειρωτική Ε σ τ ία » . . .
Ευχαριστώ θερμά τόν φίλτατό & ;·
Κ. Μ έρτζιο, γιά τήν προσοχή πού ώ t
στήλες σας δείχνει στο τελευταίο μ £.
βλίο « Ή Σπηλιά τού Σκυλοσόφου^ΥΟ
φοντας γι’ αύιό τά δσα πιο πάνω^ί*
σιεΰονται.
Σ ε δλα δσα έκει διαφωνόντας SfiQ
θέτει, δεν έχω νά δώσω, έξω ά δ
άναπτύσσονται στήν έργασία μοΓ*1
καμμιά άλλη απάντηση’ έκείνα τά tew*
άρκετά.
Κ α θ ’ ύποχρέωση δμως,
έδώ μόνο βιβλιογραφικά συμπλτώ^
τών κειμένων καί τών πηγών, 4 as
στις δποίες στηρίχτηκα ί
*0 Αείμνηστος Π αραμυθίας κ $ '*
τών Ά θ η να γό ρ α ς, (Διονύσιος δ Σβ?ό<
φος, στα Ή π . Χρονικά τού 19«V ?
ΙΟκαΙ έπ.), νά τί γράφει γιά τό θ$<ώ
» t * * * » · * · * I I1 ’
(σελ., 13 . Στίχος τελευταίος * *
«*Ητο δέ (Μχημα διά τόν ήβαι$ν ,
i
i
 tM ilE IP fttl'k H ΕΣΤΙΑ» :■ ^ ■■■"■ - τ ' ■~ , _ l _ r ; &tji

σοφόν ‘Ιεράρχην Ή πειρώτην (τό Διονύ- μου Πελοποννησίου Λόγος

·. σιο), διότι ή τύχη του έφερεν αντιμέτω­ Σ τ η λ ι τ ε υ τ ι κ ό ς , στα Ή π ε ιρ . Χ ρο­
παν τοιούτον άνθρωπον μέ τοιαύτα ελατ­ νικά τού 1928 σελ. 109 και επ .), ό Ιπίσης
τώματα χαί απεριόριστον έγωύ μόν (ιό αείμνηστος Δ. Σ ά ρ ρ ο ς (σελ. 180, ση·
ΜάΗψο), όσχις τό παν θά επραχτεν, ώς χό μείωσις), γράφει, ανάμεσα σ ’ άλλα, δτι
επραξεν, ϊνα άποτύχη ιό διά τόσης ύ.τε- «ό Π . Ά ραβαντινός . . . φαίνεται έχων
• ρυνθρώπου προσπαθείας έπιχειρηθέν υπό ύπ’υψιν π λ η ρ έ σ τ ε ρ ο ν άντίγραφον τού
j ;τοΓ' Διονυσίου πατριωτικόν εργον’ 6 μελε- Χρονικού τούτου (τό όποιο) ...ήτο α ν­
ί^χών επισταμένως τον Στηλιηυτικύν βλέπει τίγραφο εκ τού Κουβαρά, δστις εύρίσκε
^καθαρά την αντίδρασιν, ήτις υπό του Μα- το έν τή Μονή τού Άγίυ·»» Νικολάου τών
£ξίμον και των ο π α δ ώ ν του εγένετο κατά Φιλανθριοπινών, ήτοι τού Σ πανού εν τή
\:( τη; πατριωτικής δράσεως του ήρωίν.ού Νήσο), (Ί ω α ννίνω ν). *0 Ά ρ α β α ντινό ς
: Διονυσίου και των συναγωνιστών του». αναφέρει λεπτομέρειας τινάς
« Ά ν τό εργον του Διονυσίου άπέτυχε α ί τ ι ν ε ς δ έ ν φ α ί ν ο ν τ α ι ε ίς τ ό
και άπέτυχεν οίκτρώς, α σ φ α λ ώ ς δ ε ν Ή π ειρ . Χρονικόν τού P o u q u e v ille ...» .
£ π ο ο ή λ θ ε ν έκ τών λόγων τους όποί- *
",-ους έμπαικτικώς έκθέτει μετά έμπαθείας ’Αλλά κι ό επίσης αείμνηστος Ά ρ-
,t ό κακόγλωσσος Μάξιμος, άλλ'έκ τής ανπ π α ­ χιεπίσκοπος Χρυσόστομος
τριωτικής διαγωγής αυτού τούτου του Μοξί- Παπαδόπουλος, στή μελέτη του
^μον, και τών ό μ ο φ ρ ο ν ο υ ν τ ω ν αύιφ, πού μέ ιόν τίτλο Δ ι ο ν ΰ σ ι ο ς ό «Σκυ-
Ι'ή έπέμβασις τών όποιων έπέφερε την τρα­ λ ό σ ο φ υ ς», δημοσίευσε στα “Η πειρ.
γικήν καταστροφήν. Ό Διονύσιος, εχων Χρονικά τού 1933 (σελ. 150 καί !π .), γρά­
μεθ? εαυτού 800 ενθουσιώδεις νέους έκ φει δ α : «Τό «Η π ειρω τικ όν Χ ρονικόν»
ι (Παραμυθίας, Σουλίου και άλλων χωρίων, (τής αποστασίας τού Διονύσιου) διεσώθη
ΐμετά θάρρους επέπεσε κατά τών Τούρ­ είς διαφόρους έκδόσεις. Στή σελ. δέ 183
κω ν... πανικός τότε κατέλαβε ν αυτούς και ύπ. 4 , αναφέρει καί τό κείμενο τήςέκδόσε-
:Ισπευδον νά άποκριβώσιν άπέλπιδες, δτε ως τού Ά ρ αβα ντινού για τή συμμαχία
! Ανέλπιστοι ύ π ε ρ α σ π ι σ τ α ί αυτών πα- «Ρω μαίω ν» τού Κάστρου καί Τούρκων,
ίΟουσιάσθησαν, οί όποιοι τόσον οίκτρώς χωρίς κανένα σχόλιο, πάντως, χωρίς νά
Ιίιβρμάτισαν τό κίνημα. Τό Χρονικόν τών τήν άπορρίπτη...
1’Ιωαννίνων μάς παρέχει έπί του προκειμέ- *
Ινου άξιοσημείωτον πληροφορίαν : «άφού, Τ ήν έκδοση επίσης τού «Χρονικού»»
Uyei, εςημέρωσεν, ένωθέντες οί Ρω μαίοι τού Ά ρ α β α ντινού, ά>ολουθεί καί ό Λ έ ­
του Κάστρου μέ τούς Τούρκους, έπειδή α ν δ ρ ο ς Β ρ α ν ο ύ σ η ς στήν έργασία
ήσαν ολίγοι οί Τούρκοι, έπολέμησαν τόν του « Δ ι ο ν ύ σ ι ο ς δ Σ κ υ λ ό σ ο φ ο ς
, Κακοδιονύσιον καί τόν έχάλασαν»...» . τή δημοσιευμένη στό περιοδικό «Κ ιβω ­
Καί πιο κάτου (σελ. 21 καί επ.). c ... τός» (τεύχος Ιο (Τ αν. 1952), σελ. 26 καί
«Καταστάς τής Κ άτο/Η πείρου τών ‘Icoav- επ.) : « ...‘Ό μ ω ς, γράφει §κεί δ Λέαντρος
νΐνων πορθητής, ήττήθη ό νικητής τής Ιδέας Βρανούσης, καθώς (οί έπαναστάτες) πλη*
, . *1ς σύρραξιν ελθών μέ ολίγους καί αόπλους, σίασαν ατό Κάστρο, οί πύλες βρέθηκαν
Λ β έ ς τ ά ή ν ο )μ έ ν α σ τ ρ α τ ό π ε δ α τ ώ ν κλειστές... Οί εύγενεΐς φεουδάρχες ύπολό*
Ιχθ ρ ώ ν τ ο υ, δ (Ατρόμητος» (— Τήν γισαν πιό πολύ τα τιμάριά τους καί τά
* φ δ ο αυτή τού κειμένου τής έργασίας προνόμια πού τούς είχε παραχωρήσει
mW, ό Παραμυθίας Ά θ η να γόρα ς συνο4 δ Σουλτάνος, παρά τίς άβέβαιες νίκες τών
sWli έκεΐ (Ή π . Χρονικά) μέ ύποσημείω- πειναλέων κι άοπλων δρδών πού ξεσήκωββ
' Μ κ α ρ α π ε μ π τ ι κ ή στόν «Παρνασσό» ό φλογερός Δεσπότης,.. Ή αύγή πού ξη«
,,pW? Ζ' σελ. 800, άπό τόν όποιο τή με- μέρωνε, είδε τή θλιβερή σκηνή τής τραγί*
Δ 'Μ ρει αύιούσια). κής αύτής ιστορίας, Ό άγράμματος καλό*
•1 * γέρος, πού έγραψε λίγόλσγα t6 χρονικό
'ά I βάφοντας γιά t6 ίδιο θέμα (Μ α ξ ί· τής Αποχής, διηγβΐτάι ι «Καί τότιι (τήΥ

I
αύγή), ένω θέντες οί Ρ ω μ α ίοι ταυ Κάσ­
τρου μέ rove Τούρκους, Ιπειδή και ήσαν
ολίγοι οΐ Τούρκοι, έ πολέμησαν τον κακό-
Δ ιονύσιον καί τον εκαταχάλασαν κατά
κράτος»-.. » .
Ό Ιδιος δέ (Λ .Β .) μου έγραφε σ π ς
6 -Χ ΙΙ-1 9 6 2 : « ...ή φράση που δίνει ό Ά ·
ραβαντινός . . ... προέρχεται άπό το Ανέκ­
δοτο Χ ρονικό τον Κανβαρα* χσύ θά δημο­
σιεύσω προσέχω :».
♦ έζιχειρήμζτα τον'^ε; Ατι Α ΧριττιανιτμΑς el'.
"Όσον Αφορά τώρα την τελευταία πα­
ράγραφο των παρατηαήσεων τον κ. Κ.
Μ έρτζιον, Ας μου Ιπιτραπή νά άντιπαοα-
τηρήσω o n , τό Αντικείμενο του υπό ερευ­
νά θέματος, είνα ι στο που όκρίίώ ς βρί­
σκεται ή Ιστορική Αλήθεια : ή ό π ο ια — δ-
ποιαδήποτε κι Αν είνε— , Ακριβοί; γιατί θ ά
είνα ι ή «αλήθεια», σέ /.αμμιά περίπτωση
δέ θά μπόρεση νά θίςη τις άλλες — ?σ ο-
ρικες κι α ύ τέ;— άλήθειες της Ή π ειρ .
ζωής στο διάβα των καιρών. -Τ ούναντίο !..
"Έτσι ςεχω ρίζονν καλλίτερα, οί μεγάλοι
μάρτυρες, Από τους Μ άςιμους και τούς
εξισλαμισμένους' οί μεγάλοι πατριώτε:,
Από τού; άρνητέ; τιμαριούχους και σπαη
δες, πού 8λοι του; — κι οί μεν κι οί δέ—
βγήκαν Από την ίδια χριστιανική μάζα.
♦ χε:ρήματα κοό παραΑέτβι καί τΑ^/έντοχ?^;
Π άντως, ίψ ίστη θεωρώ γιά τό β<βλίο
μου τιμή, τό περιστατικό ότι ε /ιν ε αύτο
Αφορμή νά διατυπω θούν οί άντιρρήσει;
ηον διατυπώθηκαν, για πρώηη φορ* απ*
δταν — Ιδώ και δεκάδες χρόνια— έχουν
γράφει κι Αναπτυχθεί τά σχετικά με τό
Δ ιονύσιο καί τούς «Ρω μαίους» τού Κά­
στρου, καί μάλιστα Από τόσο βαρυσήμαντα
γιά τήν Ιστορία του τόπου όνόματα.
_ ά . ΤΑΛΑΜ ΑΓΚΑ!
* Λύτός δ ίδιος «Κουβας^ϊς» είναι πού κα*
δώρισε μέ Ακρίβεια καί τη χρονολογία τής
πτώσεως τού Κάστρου των Γιάννινάν, σιό ίεος
6908 Από δέ Χριστού 1430 ίβλ. Μ. Οίκονομύ»
δου 'Βπειρ. 'Ημερολόγια 1914. σελ, 207 καί
260. Ήπεις· Χρονικά 1958 σελ. 119 ίδ. δ;δπως
Ακριβώς την παραδέχτηκε κι δ Ιστορικός Πα·
παρηγόπουλος, ΓΙστ. toO Έλλ. r E0vους, 1687,
σΐλ. 013, «...συνεννοήσεις ίό Σινάν Πασιάς)
μ ε Τ ά μ ε ρ ί δ ο ^ τ ώ ν κ α τ ο ί κ ι ο ν , όσοι
Απετροτιάζοντο την λατινικήν κυριαρχίαν,
ήνάγκασε τ ί σ υ ν ρ ο μ ή α ύ τ ώ ν τ ό ν Κά*
Β' νά σννδηχρίΛγήσι; τή ΘΌχ«ο|ίρ.14βΟ,
ΚΡΙΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΥ
ΆκτττΑλτ? Γ. Ζχσρσχσάλο?, καττ,γηττν - τεσλ*
γ$σ : Ο / τΑ9ήναι 1952.
*0 τνγγρατεΑς μικρσ5 βιβλίσα «Οί Μ '
τ'χαλ*ι» ξεκινάει άχΑ τη Αιαχίττβτη Ατ. ή ί
Η'/ζ τ Α ~ ύ ~.ί . ζεί μέ τΑ αΑΑσ ένΑς νέτ? χτλΑρ *
καί χάς ΑνΑ χσλιτιομοί στά κοντοί άντιμ έτ»,
γιά ν' άνζμετρη*:τΑ>. 'Εξετάζει λτιχΑν τίς
χύτες κτϊμτΑεβρίες. τή Χριττιζνική καί ·*.
Κομμόν#ιτπκή καί χχΑτρίζει τήν οΑτία ττχς*.
τήν ίστσρικο^ >χτλτγική μέ?τΑτ. Mi x c is tr
Αρητκεία άκ^λντρσττ.κή- ^ετΑίΑαχτη, Ατι λ*:
τΑ κοινωνικό ορόβλημα καί άζττελεί τεράα
Ανζαμη ατη ;*ή τής άν*:ρ»κΑτητας γιά τήν ^
κσχοίητη, τή> χρΑτΑτ καί τΑν χτλιτιτμτ. *ΑΓ-
^ετα Α ΚνμμτννιτμΑς Αίχβς κανένα ήτ.κΑ ijr
γμΑ, άρνεΤται τίς ηβικές αξίες καί άντί til*
xei τΑ κοινανικΑ κρΑΑλημα, Αχ®ς κιρΑττεΛΙ
μχλίκει άκΑμα αερ'.ττΑτε^τ. Μ* αΑτΑ τΑν τι»
καί ττή Χτδ.ετ.κή Ρβτία Ατ,μιτΑργητε νέεςά·
^εις καί πτλ>^ς άντιςάτεις ττή ;»ή. Ό,τιά-
νει τήν Κτμμτχυ.ττική θ ε « ^ α ηΑ άπτκ^όοα((
είναι τά έγκλτματα πτό έαιτρέαει νά γΙνΗΒ
γιά νά έπικρατήαβι.
*0 -^γγρατεΑς έμανε^τμένος άαΑ ϊ ί ρ ρ ί ψ
ττς π^σς τή Χ^ιαν.ανική ΑιΑχτκαλία, —
Ατι μ’ χότή λέοντα*, τά κ ο ιν^ικ ά Tfc?λέ9«ι
καί εύχεται ή εόαγ-,'ε/^κή ΑιΑαχή >ά γίνκάΐ
ταατατιχτς χάρτης τάν Β^»«ν γιά ν 'ά » χ τ ^
γιά τοός άν^ρώποας -ίιαλότερες μέρες.
Έ μελέτη χ'/τή είναι άςιοχρΑτεχτη γ φ ,
έχιμέλεια με τήν Απτία ΐχε; ττντιχΑεί, τ Α .
xeb δείχνε: Α ανγγρα^εός γιά τις ήΗκέςέίι^
Γιακ.
* ί
Εαν, Γ. Πα^αδσΑκα, *0 " A r ^ g o n c s « c |k ;
μοιάζει, χιρ>μτριατ.κά Δ ι η γ ή μ α τ α , .
ΤΑ τάμβσλο τής θαμέλης είναι
βκες. *fl μιά γελά καί της άλλης ή μ$£τ.
δΛίται άοΑ ί^α άΑ.Αρατδ ^ναία^ημίΓρ-
#Κττι έμ?**£ζετχι τΑ δίχτ^χε τής ^taτpιf;-i,
χνης. Κβμαέία καί Δράμα. Καί Ιηειέή
τρο είναι μιά έκδήλβτις τέχνης τοΑ λΑγβ«1,;
έχΑμενο καί τίς άλλες έκίηλάδεις τής ;
γίας νά τίς χαρακτηρίζε: τΑ κλάμμα καΐΑ I
λιο. *Εται Ιχοχμ» και τά χιρχμτριττικάερ ,
ματ*. Μιά μδρτή σής χεζογρατίας μχ^, |
έχει, πή ν ‘Ελλάδα, χολλοός ΑχαΑδΑς. Χ-# α
γλία τΑ χ*& ^^^τικΑ δ.ήγημα 0:εκΗ|
προβάδισμα ατήν κ*ρχγ®γή τ&ν Τ3>τ$ρϊ£:
γηματικών κειμένον. Χτή χ«ρα μας **ψ.
άξιΑλεγα βιΑλία χιδνμσριατικ£ν Α'.ηγημά# ιξ
δΑ^ηαάν. Έ χοζμ ι τά ποικιλώνυμα i;<e -
κ. Α. Υα5ά, «ob τά 5:αχρίνέι μ·.ά
κτική παρχτηρην.κΑτης. Τά διηγήμχτά^ ι
ν*ι άάλά ατιγμιΑ:^π*.
Χιο®μβριατ;κά· διηγήματα μέ ά(ν χί
2ρν9«τικές ΗιάτΑτητςς ιΐναι τά ^
 «HftBlNitlKH E i t i A » = m

κ. Παν. Παπαδούκα. Καί τή στήλη μου Οά τήν ή «Νοσταλγία», είναι αύτοβιογραφικό —όπως
απασχόληση σήμερα τό καινούργιο του βιβλίο ό ίδιος τό χαρακτηρίζει— πεζογράφημα :
«*ϋ Άνθρωπος πού μού μοιάζει*. Μια συλλογή Αστέρα άπό τέσσερις ποιητικές συλλογές
άπό είκοσι διηγήματα. Ό κ. Παν. Παπαδούκας, πού άρχισαν ατά 1917 ό Κλ. Μ., στά 1938, δη·
συγγραφεύς επιθεωρήσεων καί εύΟυμογράφος αθη­ μοσιεύει τή «Φυγή», «Ψυχογραφικό ημερολόγιο»*
ναϊκών έφημερίδών, έχει σφιγμομετρήσει τίς προ- κατόπι, άρχισε ή περισυλλογή : Σατυρικά, πολε­
■·· τιμήσεις του μεγάλου κοινού. Τά διηγήματα τής μικά, γνωμικά, φυσιολατρικά, σέ πεζό καί σέ
συλλογής του αυτής συγκεντρώνουν όλα τά προ- στίχ>ους, πού καταλήγουν τώρα σ’ έναν άλλο με­
» τερήματα πού τον άνάδειξαν. Καί καθώς προ- γάλο σταθμό : τό Γυρισμό, ύστερα άπό «χρόνια
σφέρονται μόνω γι' ανάγνωση, χωρίς μουσική πολλά ξενιτεμένης κι άχαρης ζωής», πού τήν
καί χωρίς θεατρική μορφή, δίνουν τήν εντύπωση άντικρύζαμε πάντα καί τήν άντικρύζουμε ακόμα
ι στόν αναγνώστη, πώς παρακολουθεί νοερά μια καί σήμερα (μέ μάτια <πού έτσι, στά καλά κα­
.Γ' «φιλολογική* επιθεώρηση. Ένα θεατρικό είδος θούμενα καί μέ τό κάθε τι βουρκώνουν καί δα­
λί. 'πού τό εγκαινίασε, στή σκηνή, ό αείμνηστος Μω- κρύζουν»), στά πολύ παληά μας χρόνια, στους
ραΐτίνης καί πού δεν είχε τήν εξέλιξη πού πε­ καιρούς «τού μικρού μέ τά ναυτικά», καί μέ τά
t> ρίμεναν όλοι όσοι επιθυμούν μια άνανέωση τής ξανθά πυκνά μαλλάκια».
; έπιθεωρήσεως. Γιατί έπεκράτησε ή κλασική άθη- «Σαράντα χρόνια» μακρυά άπό τήν πατρίδα,
i«; ναϊκή επιθεώρησις: Πνεύμα, μουσική, θέαμα. «κι είμαστε στά εξήντα, μέ τά μαλλιά πού έχουν
Τό πρώτο βιβλίο τού κ. Παπαδούκα έξεδόθη τώρα τό χρώμα τής στάχτης»__Πόσα δέν άλλα­
;ϋ; τό 1043. Αστέρα άπό δέκα περίπου χρόνια κυ- ζαν στο διάστημα αύτό ! .. Κάποια Εύανθία, σέ
, κλοφορεί τό νέο του βιβλίο. Έ χ ε ι συνεπώς, κάποιο μπαλκόνι μέ μικρές τενεκεδένιες γλά­
•4/ πολλά νά προσφέρη στο δυσκολώτατο αύτό είδος στρες, πού είχε αιχμαλωτίσει τήν ψυχή μας,
;?1Γ τής λογοτεχνίας μας. Καί καθώς δέν βιάζεται έγινε τώρα «μια κοντόχοντρη κυρά, μέ προγούλι,
:,j- νά εξάντληση-τό ταλέντο του, με συνεχείς έκδό- και ξέχειλα μπράτσα, ξεφτισμένα γκρίζα μαλ­
:ίλ σεις έργων του, θά μάς δώση πολύ πιό άρτια λιά, καί κουρασμένα, ξεθωριασμένα μάτια*
διηγήματα, όταν τελειοποίηση τίς αφηγηματικές (—«Μά κι έσύ, πώς κατάντησες έτσι Πελοπί­
;| του ικανότητες, πού δείχνει πώς κατέχει καί δα ;» — «θυμάσαι;» καί τ’ άλλα μάτια δέν άπαν-
σήμερα, με τό εκτενέστερο διήγημα «Ό Άνθρω- τοΰν, μά χαμηλώνουν
’;ί^ |πος πού μοΰ μοιάζει» τής ομώνυμης συλλογής του.
J 1 Τό βιβ/νίο τού κ. Παπαδούκα θά έπρεπε νά
,* διαβαστή άπο όλους. Είναι τόσο ώραΐο καί τόσο Πονέσαμε πολύ, γεράσαμε ...
Απαραίτητο στην εποχή μας. Εποχή νευρικότη­ «Νά το τώρα μπροστά μας τό σπίτι τό πα­
τας κα αγωνίας. ’Αλλά ή τύχη τού λογοτεχνι- τρικό ... ή σκιά τού πεθαμένου πατέρα, προβίλ*
·.; κσύ βιβλίου είναι γνωστή στην Ελλάδα. Τελευ- λει έκεί σιωπηλή κι άθόρυβη : «— Ξαναγύρισσς ‘,
ταία μάλιστα διέρχεται μια πρωτοφανή κρίση. — Ναί I — Καί τί έκανες σ' »ύτά τά χρόνια',
-I Καί έπειδή τά χιουμοριστικά αύτά διηγήματα —Ά χ ! πόνεσα, πόνεσα παρά πολύ ... —"Αλλο;
τού κ. Παπαδούκα δημιουργούν τό κατάλληλο —"Εμαθα ... έμαθα νά στέκω ταπεινά xt ατά­
1} Ψυχολογικό κλίμα, θά οάς διηγηθώ εν’ άνέκ ραχα, τό ίδιο μπροστά σ’ ένα παλάτι θεόρατο
f ) βστο. *Η σκηνή σ’ ένα άθηνα'ΐκό βιβλιοπωλείο. καί τό ίδιο μπροστά σέ μιά γκρεμισμένη κα-
'Κνας υπάλληλος τού βιβλιοπωλείου παρουσιάζει λύδα. "Εμαθα νά ζυγίζω τού ήλιου τό φώς, καί
' ίέ μια νεαρή πελάτιδα διάφορα βιβλία. Δυό άλ­ νά βρίσκω πώς μιά μονάχα άχτίδα του, βαραίνει
λες, ήλικιωμένες κυρίες, μπαίνουν νά ζητήσουν πιότερο άπό δέκα λίτρες χρυσάφι. "Εμαθα νά
, κανένα λαϊκό άνάγνωσμα. κουβεντιάζω μέ τά πουλιά καί τά δέντρα, μέ
Ή νεαρή πελάτις ζητεί τό περίφημο έργο τά κύματα καί τ ’ Αστέρια* έμαθα νά περπατώ
1 ΙΟΙ τελευταίες ήμέρες τής Πομπηίας». Έπακο- πάνω στά βράχια μέ τά πόδια γυμνά, χαί νά
.; λουθεί διάλογος μεταξύ τών δύο ήλικιωμέ- χαμογελώ, δταν μέ βρίζουν. "Εμαθα άκόμα νά
, <VOv κυριών ; συζητώ γιά τούς καΰμούς χαί τά βάσανα τής
—Άπό τί πέθανε ή παύμένη \ ζωής, μ’ έναν περιπλανώμενο σκύλο, καί νά
— Ποιά ; Γιά ποιά μέ ρωτάς ; παίρνω μαθήματα υπομονής άπό ένα μικρό σκα»
*- Γιά τήν Πομπηία, πού ζητεί ή δεσποινίς* ραβαίο. Έμαθα νά λυπάμαι γιά τό κακό πού
.« —Μά... Μού φαίνεται πώς τήν πάτησε ... έκανα, πιότερο έγώ Από κείνους πού έβλαψα..»*
ν’;*1έ τράμ!
*,.· ■ Είναι μύθος; Είναι γεγονός; Τό βέβαιο
ι Ψ*ι πώς τό περιστατικό αύτό μιλεΐ τόσο εδ··
^«ττα καί δικαιολογεί τήν κρίση, πού περνά Στά κατοπινά ό ποιητής, περιγράφει μβ τβν
ό ^ ελληνικό λογοτεχνικό βιβλίο. ίδιο λυρικό τόνο καί ίδιο μόνιμο κατακάθι, τήν
πίκρα πού έχουν Αφήσει οί καιροί πού πέρασαν
Ν ΐχ ο ξ Ι1 ρ ο )τ ό π α ή α (
καί τά χρόνια πού τού βαραίνουν τή ζωή, t l j
χαρές καί τούς πόνους τού γυρισμού t — «...Μά
“ξαφνικά, ή πόρτα άνοίγει, καί μιά σκιά προχω·
^Λύδι&υ Μαρκίνά) ΛΓοστώλχ/ά, Αθήνα ΙθδΒ. pel σιγά-σιγά, μέ προφύλαξη, —Μητέρα, έσύ
Τό δωδέκατο κατά σειρά άπό τά μέχρι αή· —Έρθα* παιδχκι μου, νά ίδώ Αν είσαι καλά
^ iflfH έκδομίνα βιβλία τού Κλαύδιοσ Mocpn(voct σκεπασμένος, μήν κρυώνουν τά πόδια σον ♦,·»*
fell
Καί στήν άνάμνηοη αύτή, ένας κόμπος σφίγγει
τό λαρύγγι ... μά ένας μικρός μέ ναυτικά καί
σγουρόξανθα μαλάκια, λέει σιγανά στ’ αυτί *.
«Δέν πειράζει ... άς είσαι γέρος ... Κλάψβ, κλά-
ψε, Οά σου κάνει καλό
«Τό πρώτο κοκκάρι άκούοτηκε μακρυά.
Έ αύγή άρχίζει νά ροδίζει ... Ναί ... είναι
γλυκό τό φως τής αυγής κι είναι γλυκό ν’ ανα­
πνέει κανείς ακόμα ... Κι άς είναι νά ξαναρχί­
σουν οί Σίσυφοι νά κυλάν τήν πέτρα τους*. Αυτό-
είναι όλο τό μυστικό τής ζωής : — Νά κυλάς
τήν πέτρα σου. —Λιθαράκι ή βράχο, τό ίδιο κά­
νει— φτάνει νά πολεμάς καί νά ιδρώνεις και
νάχεις τό μάτι σου κάπου μάκρυά, κάπου
ψηλότερα ...*.
«.Μ*0 Νούσιας ό παληός βιολιτζής, μέ μισό-
κλειστα μάτια παίζει βιολί, κελα'ιδεί σάν άη-
δόνΐ, κι έγώ ξαναγεμίζω κρασί τό ποτήρι μου.
(Πώς ήθελα νάκλαιγα ... Μά όχι, όχι, οικο­
νομία στά δάκρυα, θά χρειαστούν άκόμα, θά
χρειαστούν ...)*.
*
* *
«Στά Μετέωρα στη Μονή Βαρλαάμ ,..
Κατά τό δειλινό χτύπησε κάποιο σήμαντρο ...
6 εσπερινός ... Έδώ τά «πρέπει* δέν περνούν,
χρειάζεται ή θεία χάρη ... Ένώπιοι, ένωπίψ ...
Κι όπως άκούς τήν ψαλμωδία μέσα στό μικρό
έκκλησάκι νοιώθεις τά μάτια νά βρίσκονται σέ
μεγάλο άγώνα. Πολεμούν κι αγωνίζονται νά
συγκρατήσουν κάτι δάκρυα κρυφά, πώχουν ξεκι­
νήσει άπό τά έγκατα τού είναι σου ... —«"Αγω
σχώμεν τάς καρδίας ...».
* Μ ά ρ κ ο ς Π ο ύ λ ι α ς φοιτητής, ’Αθήνα. #ί
* *
*Εχω Ιντονη έπιθυμία νά μπορούσα νά μετέ­
φερνα έδώ άπό τό βιβλίο αύτό, πολλά παρόμοια
ώραιότ<*τα άποσμάσματα* μά δέ μπορώ’ δέν μάς
φτάνει ό χώρος. “Ομως, κι άπ' αύτά άκόμα τά
λίγα πού παράθεσα, καταλαβαίνει ό άναγνώστης
δτι ή «Νοσταλγία* τού Κλ. Μ„ είναι ένα με­
γάλο, νοσταλγικά πονεμμένο καί στοχαστικό
τραγούδι, πού όσο κι αν άναφέρεται στά υποκει­
μενικά τού συνθέτη του, συγκινεΐ βαθειά ί Γιατί
στό διάβασμά του, άναγνωρίζεις σ’αύτό, τόν ίδιο
τόν έαυτό σου καί κλαΐς καί δέεσαι καί στοχά­
ζεται καί προχωρείς μαζή μέ τόν συγγραφέα
πού τά γραπτά του έτσι μεταβάλλονται αύτό-
ματα σέ μιά καθολική έκφραση πού δονεί βίαια
τόν έσωτερικό σου κόσμο,
# \ής Αθηνών. «Μέ θαυμασμό γιά τό πνιέο*
* Ή
*Η «Νοσταλγία» τούΚλ. Μ„ είναι ένα 4ξαί>
ρέτό βιβλίο, πού θά έπιζήσει σίγουρα τού συγ*
Υραφέα της»
Λ, ϊ ,
# Επιμελημένης ύλης**
ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ
ΤΗΣ «ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗΣ ΕΣΤΙΑΣ*
ί \ Χρίοΐογιάννής^ Φοιτητής. ‘Αθήνά.
*μ» Λροχθές ένας φίλος καί συνάδελφος, οτδν
(wtoto ίοβίξα τδ τεύχος Mutov τής «Ήπ, 'Earl·
< HnEi^ATikH i l f i X i
ας*, εξέφρσσε τό θαυμασμό του μέ τά εξής λ* 3
για : «Ζηλεύω τά Γιάννινα !..». ί'
Μ ο ν σ ικ ο φ ιλ ο λ ο γικ ό ς " Ο μ ιλο ς Α ενκάδο^'
« Ό ρ φ ε ύ ς» ,, «...τιμά τήν πόλη των Ίωαννίνο;: .
διότι υπάρχει τό πνευματικόν αυτό Κέντρον...Γ·>
N i c h o l a s H a m m o n d , C am bridge
«... θέλω νά σάς ευχαριστήσω ιδιαιτέρως y^.‘
τήν εκτίμηση πού εσείς και οι επιστήμονες xc> '
Τωαννίνων μου έκαναν...*.
Δ η μ , Ν τ ά κ ο ς , , Peabodq, «...άπό τούς τ £ . ' .
νηπειρώτες θά βγουν αρκετοί πού καί μέ ιτ& λ
ρήσεις θά κρατήσωμεν αυτόν τόν άνεκτίμητ*|.
άδάμαντα πού λέγεται «Ήπειρ. Εστία*...», , ς ΐ ..
Γ ε ρ μ α ν ι κ ό ν *Α ρ χ α ι ο λ ο γ ι κ ό ν Ι ν σ τ ι τ ο ύ τ ά ...
«... Εύχόμεθα όπως εις τό πλούσιον περιεχό^ί _
νόν ττγς εύρίσκομεν ενίοτε καί κάτι άρχαιο*^;;
γικόν...*. ί
I , Π , Κ ουτσοχέρα ς, ποιητή;, Άθή.» ·
«...οί σελίδες της (Ή π. Εστίας), μου χαρίζ*>.
τήν αίσθησή τής αγάπης καί τής γνήσιας εν* *'
σθησίας, καί μέ συγκινοΰν...*.
Κ . Δ ι α μ α ν τ ή ς Δ)τής Αρχείων τού Κί\
τους. «*Η ποικιλία τής ύλης καί ή ενήμερος«-
έφ* όλων των προβλημάτων καί γεγονότων $ς·
Ηπείρου, καθιστά τό περιοδικόν εύχάρισ* ,
άνάγνωσμα άπό εύρύτερον κοινόν. Μέ τόρ·
γανον αύτό ή "Ηπειρος συμμετέχει έπαξίωρίς·
τήν σύγχρονον πνευματικήν καλλιέργειαν *ί
ή ωφέλεια πού προσπορίζει είς ιόν τόπον Μ*,
ναι ανυπολόγιστος.. ».
Φ . Π α π ά ς ., Βορειοηπειρώτης, Λάοο
«...θά ήταν κρίμα ένα τέτοιο περιοδικό ν ά φ :
τύχη τη; ένισχύσεω; ημών των Ήπειρωτα**<
μαι υποχρεωμένος ώς ήπειρώτης νά α ν γ ψ
όλους τούς συνεργαζομένους διά τήν έκ ^ν
τού άπό πάσης άπόψεως έκλεκτού περιο<<κ
σας ..,*.
Β ασ. Χ φ ν ρ ό ερ α ς,, Καθηγητής, Μο
«...θαύμασαν οί έδώ διανοούμενοι τού; ά ^ ί
πους πού Ιχουν στους ώμους τους τόσο
καί στήν ψυχή τους τόση πίστη. Κατσλα^ο
πολύ καλά τί πρέπει νάναι γιά τούς ΉίΦ'
τες, τούς ξενητεμένους πρό παντός, άφο*Υ«
μάς τούς άλλου; είναι γλυκύτατος σύντ^Ο'
Gonst, Bellas, New York, «αίσθώμ^
τήν άνάγκη νά έκφράσω τή χαρά καί tcJVj
χαρητήριά μου γιά τήν πρωτοβουλία τήςΐΐδο
σεως ένός τόσον άξιολόγου πέριοδικού». λ
Χ ρ » Χ ο λ ο μ ω ν Ι δ η ς », Λογοτέχνης, βλ*
κό σας έργο».
Φ ρόσω Ά ρ ά π η .ι «Επιθυμώ |5j*
φράσω τά θερμά μου συγχαρητήρια ί Ψ Λ
έπιτελεϊτε. Είναι αξιολογωτάτη ή προσ4*1
σας διά τήν συγκέντρωσιν τόσης Εκλεκτή
ΤΑ fEfONOTA tO Y ΙΟΥΛΙΟΥ Ι .
1. Ό μοθητής 7ης ΓομναοΙου Βασ. !#&
νος Itfiv 20 έηνίγη ίΐς τήν ΛαραΜμ^ * (
Κι
>«ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΕΣΤΙΑ» = = = = = = = = = =
V»
•οιν «‘Ay. Γεώργιος» ένώ έκολόμβα είς τήν
“· ΓΙομβώτιδσ,
Ί: 9 Ή ίδρυθεΐσα είς Νήσον Ίωαννίνων Σχο-
j-λή Νηπιοκόμων ύπό toO ΓιΙΚΠΑ θά άρχίοη
*^λειτουργούσα άπό τού προσεχούς Σεπτεμβρίου,
ϊΐί 3. Κατά δήλωσιν τοΟ εΙδικού Α μερικανού
'Ί'κ. Μ. Κλέβιν ό δασικός πλούτος τοΟ Ζαγο-
ιρίου θεωρείται μεγαλύτερος καί τοΟ Έλβε-
ΊτικοΟ.
•j 4. Ό Στρατηγός Βάν Φλήτ διεβίβασε μέ·
ϊσω τοΟ άρχ στρατήγου τών συμμαχικών δ υ ­
νάμεων του Ν.Α. Τομέως χαιρετιστήριον μή·
Ύνυμα πρός τόν Ηπειρωτικόν λαόν.
·< 5. ΔΓ υπουργικής άποφάσεως άπηλλοτρι-
•ώθησαν πρός άποκατάοτασιν άκτημόνων καλ­
λιεργητών τά άγροκτήματα Ντίβα—Χονιάσα—
'^λ'βάνι κοί "Αγ. Ν κόλαος Ίωαννίνων έκ στρε
τράτων 1072.
ϊ: 6. Ύπό τού υπουργείου Βιομηχανίας άπε-
βτόλησαν τά σχέδια τής Τεχνκής Σχολής
^Ίωαννίνων διά τήν άνέγερσιν κτιρίου.
8 Συνεχίζετοι ή πσρσλοβο* τών άνεγερθέν-
ϊων ύπό του ’Εράνου τήτ Α.Μ. του Βασιλέ­
α ς διδακτηρίων είς τήν "Ηπειρον.
Ι; 9. Πορουοία τοΟ προέδρου τοΟ ΤΑΑ κ. Βε
δ ο ύ λ ο υ ουνήλθον είς γενικήν συνέλευοιν οί
|4ρτερ>άτοι τών Ίωαννίνων καί συ εζήνησαν
Ίίάφλένοντσ ζητήματα του κλάδου των.
ί 10. Ύπό του Δημοτικού Συμβουλίου Ίωαν-
,;:*ΐΙνων άπεφοσίοθη ή ϊ:ρυσις Λαϊκής ά^οράς.
Ί 12. Είς τό Στρατιωτικόν θίσ τρον Ίωαννί-
Itfcv ό καθηγητής τή<- Ίςτορίας καί Α ρχαίο-
|ίογΙσς τοΟ ΠανεπισιτμΙου του Κοΐμπρηζ κ.
Λΐ Χόμμο\τ έδωσε δ.άλιξιν μέ θέμα «"Ερευ-
/‘•οι ττερi τήν Ιστορίαν κοί όρχσιολογίαν τής
r Ηπείρου» όργανωθείσαν ύπό τής « Ηπε.ρω
ίΛης Εστίας»,
' ; 13. Fίς θέσιν «Πλάκα» Έλατοχωρίου άνευ-
;>έθη όποθήκη πολεμικού ύλικού περιέχουσα
too όλμους κοί 3C0 βλήματα
14. Άφίκετο είς Ιωάννινα ό κοθη/ητής τού
,ι,ϊό)υτεχνεί'υ κ. Δ. Εύονγελίδης πρ-ός δ ε·/ρ
ίΐ*αν όρχαιολογικών άνσσ;'.υψών »_1ς Δωόώ-
. Tjv, Γλυκύ ι αΙ Τ^υρκοπόλουκον.
[15. Έτελέσθησον είς Άρ^υροχώριον, Χρυ-
, ΐΛδβυλην, Me υρόπουλον, Τ^ρ όχιον καί Δολό
‘ Λ έγκαίΜα τών σχολικών κτιρίων τών όνε
ίρθέντίον ύτό τού έράνου τής Α.Μ. τού
e Ιοοιλέω^, παρουσία τού Γεν. Γρομματέως
·' ήςΓ.Λ. ’Ηπείρου κ. Μαλετοίδη.
,16 ’Απεπερατώθη ή όδός Κομπέρσγα—
ριβενιτίου ώς κοί ή κατασκευή τής γεφό-
, βς Κόκκορη.
• Τ7. Άπεφοοίσθη ή λειτουργία είς τόν νομόν
<ι Ηοπρωτίας κινητού ίστρικου συνεργείου τού
-ΕΣμέ έδραν τήν Μενίναν.
18. "Ηρχιοεν είς 'Ήπειρον ή λειτουργία τών
Ι^βητικών κατσσκητώσεων τής έφετεινής πε·
, ρδου.
^ Ιϊ?®· Έτελέοθηοαν είς "Αρταν τά έγκαίνια
Λ π λειτουργίας τού νέου συστήματος ύδρεύ-
*ής πόλεως.
IΥ
883
20. Ό γλύπτης κ. Φαληρέσς άνεκοίνωσεν
είς τόν κ. Δήμαρχον Ίωσννιτών ότι θά δωρή-
ση είς τήν πάλιν τό άνάνλυφον τής προτο­
μής του Σκυλοσόψσυ ϊνα τοποθετηθή όπισθεν
τοΟ Φρουρίου παρά τήν όμώνυμον σπηλιάν.
21. *0 ύπουργός τής Παιδείας κ. Κσλλίας
έδήλωσεν 6τι θά δοθή προτεραιότης είς τά
έκπαιδευτικά ζητήματα τής Β. Ε λ λ ά δ ο ς.
22. Διευθυντής τού έν Ίωαννίνοις Υ π ο κ α ­
ταστήματος τής Τραπέζης τής Ε λ λ ά δ ο ς έτο*
ποθετήθη ό κ. Δημ. Βέλλης.
23 Είς συγκροτηθεϊσαν είς Α θή να ς σόσκε-
ψιν άπεψασίοθη ή ρύθμισις τού ζητήματος
τών έγκατσλείφθησών μουσουλμανικών περι­
ουσιών ι ίς τόν Νομόν Θεσπρωτίας.
24. Διοικητές τής Χωροφυλακής Ίωαννίνων
έτοποθετήθη ό Ταγματάρχης κ. X. Ζερβός.
25. Είς 'Ιωάννινα Ιδρύεται γροφεϊον τής
Διεθνούς Κοινωνικής ύπηρεοίος διά τούς
πρόσφυγας.
26. Έπέστρεψεν είς 'Ιωάννινα έξ 'Αθηνών
ό Γενικός Διοικητής Η πείρου.κ. Τσιτσάρσς,
Ι\θ α είχε μετοβή πρός έπΰ υσιν τών φλεγόν­
των ηπειρωτικών ζητημάτων.
27. Τό ’Εργατικόν Κέντρον Ίω αννίνων δ ι'
ύπομνήματός του έζήτησε τήν ϊδρυσιν Κέν­
τρου Νεοσυλλέκτων είς Ιω άννινα.
28 Κατόπ»ν τών γενομένων παραστάσεων
άποδεομεύεται ή βαρεία πτέρυξ τής Ζωσιμαί-
ας Πσιδογωγικής Α καδημίας ϊνα χρηοιμο·
ποιηθή ύπό τής Σχολής διά ιός άνάγκας της.
. 9 Ή ’Επιτροπή Βορειοηπειρωτικοΰ άγώ*
νος Ίωαννίνων διά τηλεγροψήματός της πρός
τό υπευργεϊον ’Εξωτερικών διεμαρτυοήθη έν-
τόνως διά δημοσιευθέν είς τήν «Κεθημερινήν»
τής 25 Ιουλίου άρθρον 6ι’ οδ άπίμττολοΟν-
ται κεντημένα κοί άπ^ράγραπτα έθνικά δί­
καια έπί τής Βορείου 'Ηπείρου.
30. Βάσει τής τελευταίας άπογραφής ή π ό ­
λις τής "Αρτης έχει 14 177 κατοίκους κοί
ή περ ψέρεια τού Νομού 72.712.
ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΟΥ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ
1. ’Εκθέτων τά άποτελέσματα τής άποστο-
λής του ε ί ς ’Αθήνας ό Γενικός Διοικητής κ.
Τσαοάρας οίς δηλώσεις του έξήγγειλεν τήν
έπΛυσιν πλείσ,ιων ζητημάτων ένδισφερόντων
ζωτικώς τήν ’Ήπειρον (Δημόσια έρ γα —έγγει-
οβ-λτικά—Σ<- νατόριον — Πρόνοια διά τούς
άνέργους κλπ.).
2. Ό έν ’Αμερική όμογενής κ. Πέτρος Κα·
ζάνας άπέστειλε 3C00 δ ο λ λ ά ρ π δΓ άνέγερ-
σιν Σχολείου είς τήν Ιδιαιτέραν του πατρίδα
ΒωβοΓσσν.
3. Ά φίκετο είς Ιω άννινα ό κ. Δ. Οίκονο-
μίδης τού ΛοογροφικοΟ άρχείου τής Α κ α δ η ­
μίας Α θηνώ ν πρός συλλογήν λαογρσφικοΟ
Ολικού έκ τής περιοχής Γράμμου—Κονίτσης.
4 Κατόπιν τής προσφοράς τών άδελφών
Τσοκάνη έξ Ίωαννίνων διά τήν άνέγερσιν
άνδριάντος τού Μακαριωτάτου καί τό Ε ρ γ α ­
τικόν Κέντρον τής πόλεως έδήλωσε συμμετο·
8 6 6 ------------- — - .... . ■ _ , {ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΕΣΤΙΑ»
χήν ε(ς τήν άναλπφθεΐσαν προσπάθειαν, Ε ­ 23. Είς Νεγάδες Ζαγορίου, ύπό τήν προε­
πίσης κοί ό Σεβ. Μητροπολίτης Πρεβέζης κ. δρίαν τοΟ Νομάρχου κ. Κιτσίδη, συνεκροτή
Στυλιανός προσέφερε διά τόν σκοπόν αύτόν θη δασικόν συνέδριον τών συνδέσμων δυτι*
3 έκα\ομμύρια δρχ. κοΟ καί κενιρικοΟ Ζαγορίου.
5. Ά φ ίκ ειο είς 'Ιωάννινα ό βουλευτής 'Α ­ 24. Είς Βασιλικόν Πωγωνίου συνεστήθη Mcp-S-
θηνών καί τέως Γεν. Διοικητής 'Ηπείρου κ. φωτικός κσί Εκπολιτιστικός Σύλλογος μ«Γ·
Χρ. Σολωμονίδης πρός έξέτασιν ζητημάτων σκοπόν τήν άνύψωσιν τοΟ μορφωτικού έπιπέ-ϊ^.
σχέσιν έχόντων μέ τά Ανταλλάξιμα. δου τών κατοίκων τής κωμοπόλεως καί τών§ ,
—ΟΙ βουλευταί Ίωαννίνων έθεσαν ύπ’ δψιν γύρω χωριών. Ό Σύλλογος ίδρυσε κοί Β’βλι *§r
τοΟ ύπουργού ΣυντονισμοΟ κ. Μαρκεζίνηζ τό οθήκην πού θά λειτουργήση είς τάς οίθοόσας,^
σόνολον τών ζωτικών διά τήν 'Ήπειρον ζητη­ τού παλιού Σχολείου. Ε πίτιμ α μέλη του Συλ^;
μάτων. Ό κ. ύπουργός ύκεσχέθη Ιδιαιτέραν λόγου άνεκηρόχθησαν ό Οίκουμενικός Πατριέ -
μεταχείρησιν διά τήν "Ηπειρον. όρχης κ. Ά θηναγόρσς κσί ό κ. Γ. Γάγσρηςι
—Άφίκετο είς Ιω άννινα ό ύψυπουργός λογογράφος καί πρώην βουλευτής. Τήν 24η^
Στρατιωτικών κ. Δημάρατος. Ε π ίσ η ς άφίκετο Αύγοόστου, παρουσία τών έπιοήμων έτελέ|
ό βουλευτής Μεσολογίου κοί πρώην Δήμαρ­ σθησαν είς τό χοτρίον τά έγκσίνια τής όνε
χος κ. Εύαγγε>ατος. γέρσεως Ιερού ναού του Α γίο υ Κοσμά ώ|
6. Είς τό πρόγραμμα τών ύπό έκτέλεσιν κοί έγκστσστάσεως μονίμων παιδικών κατο]
έργων συμπεριελήφθη καί ή όδός ή συνδέου- σκηνώσεων. Ε πίσης έτελέσθησαν περιφερείς
σα τήν Ά ρ ι α ν μετά τής Θεσσαλίας. κοί κοινοτικοί άθλητικοί άγώνες.
9. Τήν 9. 4 * έσημειώθη είς τήν "Ηπειρον
σεισμική δόνησις δισρκείας 5’\ Τό έπίκεντοον
τής δονήσεως ιύρίσκειο είς τήν Ιθάκην ήτις Α ρ χ α ι ο λ ο γ ι κ ά εύ ρ ή μ α τα στή Δωδώνη
ια ΐ κατεστρόφη. Ε π ίσ η ς κατεστρόφπσαν οΐ
νήοοι Ζάκυχθος κοί Κεφαλληνία άπό τούς Ό διαπρεπής αρχαιολόγος Καθηγητής
έποκολτ υθήσαντας σεισμούς. Δημ. Κυαγγελίδης ό όποιος άπό τόν περασμέ]
11. V φίκετο είς Ιω άννινα Κλιμάκιον τοΟ Αύγουστο ενεργεί άνασκαφές στον αρχαίο)
ΟΗΕ πρός έπίσκιψιν τών παραμεθορίων π ε ­ γιχό χώρο Δωδώνης, έτερμάτισε τις ήμερες cj
ριοχών. τές τις έρευνες του χαί άνεχώρησε για
13. Είς τά ύπό έκτέλεσιν έργα είς τήν "Ηπει­ 'Αθήνας.
ρον συμπεριελήφθη καί ή άποξήρανσις τής Τά αποτελέσματα τών έφετεινών άνασχ
Λ 'μ\ης τής ΛοψΙστης. φών τού εκλεκτού συμπατριώτου Καθηγητ
ήταν σημαντιχώτατα : Μέ τή σκαπάνη τού c{
14. Ή "Ηπειρος συμμετέσχεν είς τό παχελ- χαιολόγου ξεκαθαρίστηκαν δυο μεγάλα κτής|
λήνιον π.'χθος διά τάς καταστροφός έκ τών αγνώστου προορισμού και ήλθαν στύ φώς I
οειτμών είς τάς Ίοχίους νήσους κοί δΓ άθρό- διαφέρουσες επιγραφές τής βασιλείας τού N i
ων προσφορών όργονώσεων, σωματείων κοί πτολέμου, πολλές άλλες μέ ερωτήσεις στο Μ;ς
άτόμων έχίσχυσε τούς πληγ'ντας. τεϊο, διάφορα χαλκά αντικείμενα, νόμισμά
16. Είς Κομμένον "Αοτης έτελέσθη π:ρ ο υ· καί άλλα πολυτιμώτατα ευρήματα τ ο είδος *
σία τών έπιοήμων μέ πάσαν έπ βλητικότητα ή αρχαιολογική αξία τών οποίων θά άναϊ|
τό μνημόουχον τών 317 οφαγ;αοθέ\των ύπό νωθυύν μετά τήν επίσημη έκθεση τήν
τών κστοκτητών κατοίκων. θά νποβ'ίλη ό κ. Εύαγγελίδης πρός τό Ύ π φ
—Είς Γηρεμέριον Θεσπρωτίας έτελέσθησαν γείον καί τήν 'Αρχαιολογικήν Εταιρείαν. 3
τά έγκσίνια τοΟ συστήματος ύδρεύσεως τού
χωρίου. * I
17. Ύπεγράφη τό νομοσχέδιον δΓ ού ρυθ­ ΟΙ Ή π ^ ιρ ώ τ α ι τ ή ς 'Α μ ερ ικ ή ς |
μίζεται ιό άπό πολλού χρον ζον ζήτημα τής
μονιμοποιήσεως τών έκ Β. Η πείρου δημοδιδα­ Ό έκλεκτός Ήπειρώτης επιχείρημα^
σκάλων. καί διανοούμενος τής Νέας Ύόρκης κ. ΝίΤ*
18. ΔΓ άποφόσεως τού Ύπουργείευ Παι­ λαός I. Κοσσαβέτης. ύπό τήν ίδιότητητά 8*'
δείας ό όριθμός τών Ποοκιέων είς τή\ Ζωοι· ώς Διευθυντού τών Μεταναστευτικών Γρα£
μαίαν Παιδαγωγικήν Ακαδημίαν ώρίοθη είς ων A C R O P O L K EXPRESS, έκλήθη προι$
80 άρρενος καί 40 θήλεις. τως είς Οόάοιγχτων διά νά ένθεση τάς $
19 Ύπύ τοΟ Εθνικού Ιδρύματος Ιδρέέτσι φεις του επί τού φηφίσθέντος ήδη μετανα«Φ
• Αγροτολ«'οχη είς Πορακάλομον. τικού νόμου τών II.Π, Ό κ. Κασσαβέτη#
20. Άφίκετο είς Ιωάννινα ό άρχηγός τοΟ ρουσιάσθη είς τήν αρμοδίαν Επιτροπή*®
ΓΕΕΘΑ ά ντιο·ράτηγοΓ κ. Κιτριλάκης ώς και 'Αμερικανικής Γερουσίας καί ύπεστήριξεν
ό Διοικηιής t c O Α Σ. Στρατού κ. Ίωάννου. τυχώς τούς λόγους οί οποίοι συνήγοροί#^
21. Λόγω τού φόβου κοθιζήοεως. συνεπεία τήν άύξηοιν τού αριθμού τής εκτός άναλΚΡ
τών τελευταίων σεισ* ών, cl κάτοικοι τοΟ χ ω ­ εισόδου Ελλήνων μεταναστών είς ’Αμερική
ρίου Τόσ» εσι διαμένουν είς τό ύπαιθρον. Ί3 άγόρευσις τού έκλεκτού ΈπειρώιείΡ'
22. Ό έρανος διά τούς σεισμοπαθείς είς τά νετέλεαεν είς τήν ευνοϊκήν διά τήν Ε # 1
Ιω άννινα άπέδωσεν περί τά 90 έκατομ. δρχ. διάταξιν τον ώς άνω μεταναστευτικού νόμί
 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΕΧ ΤΙΛ t
’f
t |η Φιλαρμονική Φιλιατών
Τό Δημοτικόν Συμβούλων Φίλιοτών, μέ
(κικεφαλής τον Δήμαρχον κ, Σπανοπουλον,
Μΐεφάσισε την άνασύστασιν της Δημοτικής
-ιίΝλαρμονικής της διαλυθείσης κατά τόν έλλη*
; ^ιταλικόν πόλεμον. Προς τόν σκοπόν αυτόν
' j«H υπό την προεδρίαν του Δημάρχου κ. Σπα-
..|0Κθύλου συνεκροτήθη Ιπιτροπή έκ των κ.κ.
'»ίθστ. Ά-θανασάκου, Γ. Κυρκου. Β. Τσόγκα,
ρασ. Καλεση. Χρ. Σοΰλα καί Μιχ. Σωτηρίου.
Δ Η Λ Ο Γ Ρ Α Φ ΙΑ ^
ι Γ ε ρ μ . Ά ρ χ α ι ο λ . ‘Ι ν α τ Αθήνα. Έ φιλι-
ty σας διάθεση κι* οί εΰχές σας για τήν «Ή-
ίΐιρωτική Εστία», μάς υποχρεώνουν Ιδιαίτερα·
φοσιεύουμε και θά φιλοξενοΰμ* πάντοτε συνερ-
ιοίες σχετικές μέ τήν αρχαιολογίαν. — Φ ώ τ .
\ ' η ο . , London W.C.I. Χαιρετίζουμε τήν έπι-
:ροφή σας στην Ελλάδα σαν απαρχή μιας λαμ-
!$ς σταδιοδρομίας σας —τήν οποία κι* εΰχό-
foote— καί στενώτερης πνευματικής συνεργα-
'ις μας.—Γ ε ώ . Κ ο τ ξ ·, ’Αθήνα. Γράμματα σάν
' δικό σας είναι γιά μάς άληθινή ένθάρμυνση*
χαριστούμε. Άπό τους Ήπειρώτες διανοουμέ-
oj έξαρτάται ή περισσότερη λογοτεχνική ύλη
'ς. ΙΙάρτε σείς τήν πρωτοβουλία γιά τό Σάρρο.
Ιιίλαμε ό,τι μάς ζητήσατε, — K o n s t G i u η.
•jiiladelphia U.S.A. Έλάβαμε* εύχαριστοΰμε
μτίς θερμές ευχές σας.- Κ ω ν σ τ , Β α σ Άθή-
*0 φίλος κ. Βασ. ΠετΜ μάς έδωσε τή συνερ-
οία σχς ή οποία καί δημοσιεύεται* εΰχαρι·
ρήιζ.— Ι . Π . Κ ο υ τ ά ’Αθήνα. Μάς συγκινοΰν
;ί6τατα τά αισθήματα κι* οί Ικδηλώσεις όλων
ϊό κήρυγμα τής πνευματικότητας καί τής
βρωπιάς ί’ά ήταν εΰτυχγ,μσ νά τό άκούγαμε
ίδϋ> άπό σάς τόν ΐδιο. Γιά ό,τι γράψατε στήν
Ιαματική Ζωή·> καί στήν <"Ερευνα» κΓάκόμη
Ιίτίς «Γαλανές πνοές» που μάς στείλατε, σάς
ϊ,βριστοΐ-με θερμά. Γιά τό θέμα τού έδώ τμή-
Τ&ς τοΰ Συνδέσμου γράφουμε ιδιαιτέρως.
f r . ΖΖαπ., Λευκάδα. Συμμορφωθήκαμε με
#παράκλησή σας. νϋδη συνεχίζομε στήν πα-
ίοας διεύθυνση.— Θ . Ρ α ΐ δ ., Peabody, Mass,
lie φορά καί πιο πολύ αισθανόμαστε τήν υπο-
j«W) νά σάς εΰχαριστήσωμε γιά όλες σας τις
Ιργειες. Γράψαμε Ιδιαιτέρως καί πρός τόν κ.
Λ Κασ.— Κ. Δ ι α μ . , ’Αθήνα. Εύχαριστοΰμε
ί “ϊό Ινδιαφέρον σας καί τά καλά σας γιά
/«'Ηπειρωτική Εστία» αίσθήματα. Άτυχώς
Ιχδιαφίρον γιά τό όποιο γράφετε, άκόμα
ο 'ίπδηλώθηκε έντονα, άλλά θά άγωνιστοϋμε
ι>’ f^exta καί άπτόητοι.—Τ. Γ ρ ι σ τ . , ’Αθήνα.
·■/ ι^α μάς στείλατε τά πήραμε καί εύχαρι-
V M W.’Αναμένομε τή συμπλήρωση των ύποσή-
$
■ · τ .:τ γ — = * · ■-- - ^ =
μειώσεων πού σάς γράψαμε.— Δα, Φ ρ . Μ ρ,,
’Αθήνα. Γιά τό εύγενικό σας γράμμα εύχαρι-
στοΰμε.—Β α σ . Μ η . , ’Αθήνα. Ευχαριστούμε γιά
όλα. Γράψαμε Ιδιαιτέρως. — Φώτ. H a n . , Λά­
ρισα. Τό ένεργό ένδιαφέρον σας καί τά καλά
σας λόγια, μάς ένθουσιάζουν* εύχαριστοΰμε,
—νΑ λ χ . Μ ύ ρ ο . , ’Αθήνα. Γιά τούς καλούς μας
φίλους ποτέ δεν άδημονοΰμε* έγγύηση γιά τΙς
υποσχέσεις τους είναι ή γνήσια άγάπη τους.
—Γ , Β ά , ν τ ζ ., ’Αθήνα. Έλήφθη* θά δημοσιβυθή
στό προσεχές τεύχος* εύχαριστοΰμε. —Ά ν & .
Ζ ο λ δ . , ’Αγρίνιο, Πήραμε τή συνεργασία σας*
τό ποίημά σας γιά τή συμφορά τών νησιών μας
δημοσιεύεται ώς έπίκαιρο.— Μ α ρ χ . Π ο υ λ . , ’Α­
θήνα. Εύχαριστοΰμε γιά τό τόσο θερμά σας λό­
για* γράψαμε.— Β α σ , Σ φ υ ρ . , Άπείρανθο. Κάτι
άπό τή γαλανή φρεσκάδα τοΰ νησιοΰ σας, μάς
έφερε τό καλό σας γράμμα, όπως άλλως τε καί
πάντοτε, τά γιά μάς αίσθήματά σας. Σάς εύχό-
μαστε ό,τι τό καλό καί ευχάριστο, καί —μιά
που πρέπει νά ξανάρθετε — σάς περιμένομε άνυ-
πόμονα στά Γιάννινά μας.— Γ . Σ ο ύ λ . , Cam­
bridge U.S.A. Μέ ιδιαίτερη χαρά έπικοινωνοΰμβ
κάθε φορά μαζύ σας* εύχαριστοΰμε γιά όλα* θά
δημοσιευθοΰν.— Γ . Μ α χ ό η . , ’Αθήνα. Σάς γρά­
ψαμε ιδιαιτέρως.—Κ . Π ά η η . , Μαραθώνα. ’Επί­
σης καί δυο φορές.—C ο n s t. B e l l . , New -
York. "Οταν οί απόδημον Ήπειρώται περιβάλ­
λουν μέ τόση στοργή τήν προσπάθειάν μας δέ
μπορεί παρά νά προκόψει* σάς εύχαριστοΰμε γιά
όλα.— \V i l l . Τ r a m. Westerly, R.I. Μάς
συνεκίνησε είλικρινά 6 ένθουσιασμός καί τά κα­
λά σας λόγια. Ό τελικός σκοπός μας βρίσκεται
μέαα στό πλαίσιο των έλπίδων καί των πόθων
των Ήπειρωτών και μάλιστα των αλυτρώτων.
— Κ α * Α γ γ . Μ ε τ α λ λ . , Θεσσαλονίκη. Λυπηθή­
καμε πού δέ σάς ξαναείδαμε στό γυρισμό σας.
Ό κ. Σ. οάς ευχαριστεί, όπως κΓ έμεις θερμά
γιά ό λ α .- Ά ν . Γ ε ώ ρ γ . , Παλαιορόφορον (Πρεβέ-
ζης). Δημοσιεύεται* σάς ευχαριστούμε όλοι μας
γιά τις φιλικές έκδηλώσεις.— Ν ι χ . Π α η α σ τ . ,
Δράμα. Έλήφθησαν καί ευχαριστούμε θερμά.
Ή σκέψη σας γιά τήν άνατύπωση τοΰ Λ' τεύ­
χους μάς απασχολεί κ ι’ εμάς πολύ. Τά έλλεί-
ποντα τής Ιστορίας «'R "Ηπειρος» σάς έστάλη-
σαν.— Ν . Ρ ε μ η ., ’Αθήνα. *Η συνεργασία σας
δημοσιεύθηκε στά φύλλα 27 καί 28 Αΰγούστου
τοΰ «’Εθνικού Άγώνος* τά όποια παρακαλέσαμε
νά σάς σταλούν κατά τήν έπιθυμίαν σας. — " Ε ­
ν α ν Φ α ν α ρ έ σ ι ο ν δάσκαλον. Οί παρατηρήσεις
σας είναι αξιοπρόσεκτες. Τό περιοδικόν μας
όμως έχει ώς άρχήν νά μή δημοσιεύη ανωνύμους
έπιστολάς πολΰ περισσότερο όταν αύτές άναφέ-
ρονται σέ επιστημονικά θέματα. 'Γπογράψτε τήν
έπιστολήν σ α ς καί εύχαρίστως θά τήν δημοσιεύ­
σουμε.— T a x . Μ α ν . , ’Αθήνα* Β . Μ η ε χ . , έν-
ταΰθα’ Δ . Π λ ι α χ . , Λίππα *. Συνεργασία σας πή­
ραμε* ευχαριστούμε. Cli r. Μ a c a r, Stafford
Springs, Conn. Οί έμμετρες άναπολήσεις σας
άπό τόπους καί σέ μάς άγαπημένους μάς σονε-
κίνησαν πολύ. Εύχαριστοΰμε θερμά γιά τή σειρά
τών φωιογραφιών πού μάς στείλατε,
 888 - - ——
ΤΪΠΟΓΡΑΦΙΚΑΙ ΑΒΑΕΨΙΑΙ
’Αγαπητή «'Ηπειρωτική Εστία»,
Παρακαλώ νά γίνη διόρθωσις μερικών πα­
ροραμάτων τυπογραφικών, που διέφυγον τήν προ­
σοχήν του διορθωτου σας, είς το σημείωμά μου
διά τον κ, Hammond καί εις το κείμενον τής
όμιλίας τοδ διαπρεπούς 'Αγγλου καθηγητοδ.
Ή τ ο ι: 1) Στή σελ. 763, 2 στήλη. 21 σειρά
(τ. 15) άντί τής λέξεως «πειραμάτων* νά γραφή
τό' όρθόν «πορισμάτων*.
2) Στή σελ. 791, 1 στήλη, 19 σειρά (τ. 16)
ή Εσφαλμένη φράσις «που νά μπορούμε» νά διορ-
θωθή «όμως μποροδμβ*.
καί 3) Στή σελ. 792, 1 στήλη, 12 σειρά (τ. 16)
άντί του Εσφαλμένου «459 π.Χ.» νά γραφή τό
όρΟόν «359 π.Χ».
Γιάννινα, Αύγουστος 1953.
Φιλικώτατα
Γ. I. Π α π α γ ε ω ρ γ ί ο υ
καθηγητής Ζωσιμαίας Σχολής
’Επίσης στο άρθρο «Καλούτσια» τοδ τεύχους
αδτοδ. στή σελ. $36, στ. 25 καί έπ.. ή άντί-
στοιχη φράση νά διαβαστή : «...πρέπει κ ι’ αυτή
άπό τότε ακόμα νά υπήρχε, καί φυσικά, καί
στις άρχές ...*.
ΒΙΒΛΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ ΠΟΥ ΛΑΒΑΜΕ
ΒΙΒΛΙΑ : I. Π. Κουτσοχέρα : «Γαλανές
____ _ ==»■ cΗΠΕΙΡΟΥ! ΚΗ ΕΣΤΙΑ if}
b\
ές», (ποιήματα) Άθήναι, 1949. Μαξίμ Γκέ^,
*6 : ϋ Τ α π α ν ε π ι σ τ ή μ ι ά μ ο υ » (Μετάφρ. Γ. K/j
τζιοΰλα—Σ. Σπαθάρη, 'Αθήνα 1953. Άρχφώ
ίίισκοπης ’Αθηνών : « Τ φ Σ ω τ ή ρ ι Θ ε ώ » , *Α®ί
ναι 1953. Δημήτρη Γιάκου ! «*0 π ρ ώ τ ο ς ifo.
χ ρ ό ς » , (διηγήματα), Θεσσαλονίκη 1953. Γ. !ξ:
Θωμαΐδη : «*0 κ ό κ κ ι ν ο ς γ λ ά ρ ο ς », (Μ υθισ^
ρήμα) ’Αθήνα 1953. Φίλιπ Σο^πώλ : « Σ α ρ λ Η 1
(Μετάφρ. Γ. Κοτζιοΰλα), Αθήνα 1953. *ΌΜ>
Βατίδου * « Σ τ ή Σ μ ύ ρ ν η τ ο π ρ ώ τ ο π ρ ο σ χ ύ & ι
μ α » Α θήνα 1952. Φίλης Βατίδου: « Φ ε ^
σ τ ή ν ύ χ τ α » (ποιήματα) Α θήνα 1953. Ί δ ρ ΰ ^ ..
τοο Αγίου Κοσμά Βασιλικού : «'Ο
Κ ο σ μ ά ς » ’Ιωάννινα 1953. Κ.Δ. Μέρτζιου : « >
ρι π α λ α ιο \ό γ(ΰ ν καί άλλω ν ενγενώ ν Κ *
σ τ α ν τ ι ν ο π ο λ ι τ ώ ν » (της 'Εταιρείας Μακεδί|Ν
κών Σπουδών) Ά θήναι 1953.
ΠΕΡΙΟΔΙ Κ A : « Κ ιβ ω τό ς » 20ον Άθή^*
« Κ υ π ρ ι α κ ά Γ ρ ά μ μ α τ α » 218ον Λευκωσία-, «β~ -
λ ο π ο ν ν η σ ι α κ ή *Ε σ τ ί α » 3ον Ά θήναι., «ΆΙ>*
ν ο μ ικ ά Χ ρ ο ν ι κ ά » 4ον, δον Άθήναι., «ΠαΦ
σ μ ι ό τ η ς » 3ον ‘Αθήναι., « ‘Ε λ λ η ν ι κ ά Χρονΐλ»
70ον—74ον Άθήναι., « Π ν ε υ μ α τ ι κ ή ζ ω ή »
Ά θήναι.
ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ : « Σ τ ρ α τ ι ω τ ι κ ά ν έ α » ΆθηΜ ι
« Η π ε ι ρ ω τ ι κ ό ν Μ έ λ λ ο ν » Άθήναι-, « Θ ε σ ο Φ '
τ ι κ ό ν Β ή μ α » Ηγουμενίτσα·. « Π α ν ε λ λ . 8?·
r ί ο ν Τ υ φ λ ώ ν » Ά θήναι., « Θ ε σ π ρ ω τ ι κ ά .&';
Άθήναι-, « Έ & ν . Α γ ώ ν » , « Κ ή ρ ν ξ » , «υπ.
πνο- Ά γ ω ν » , Β ό ρ ε ι ο ς *Ή / τ ε ι ρ ο ς » Ιωάννινα. ^

Η Η Π Ε ΙΡ Ω Τ ΙΚ Η Ε ΣΤ ΙΑ » Π Ω Λ ΕΙΤΑ Ι:

Ε ίς Α θ ή ν α ς : 1. Εις τόν Γενικόν α ν τιπ ρ ό σ ω π ο ν Βασ. Ν. Γ ρ η γο ρ ιά δ η , (*Ε|

δο τικ ό ν Ο ίκον) όδός Χαρ. Τρικούπη 2.
2. ΕΙς τόν κ. Κ ωστήν Σ π υ ρ ό π ο υ λ ο ν, Π ολυκλείτου 14.
3. Εις τό Η π ε ι ρ ω τ ικ ό ν Γραψ εΐον Γαξειδίων «Κρόνος» Ά γ{*
Κ ω ν σ τ α ν τ ίν ο υ 5.
4. Είς ό λ α τ ά Κ εντρ ικ ά Β ιβ λ ιο πω λεία .
ΕΙς θ ε σ / ν ί κ η ν : 1. Κ εν τρ ικ ό ν Π ρ α κ το ρ ε ίο ν εφ η μ ε ρ ίδ ω ν Πάνου Ά ν α σ σ τ
π ο ύ λ ο υ Φρ. Ρ ουσ βελτ 21.
Είς Π ά τ ρ α ς : 1. «Γ ω νιά του Βιβλίου» ‘A y. Ν ικολάου 16

Ε Κ Θ Ε Σ ΙΣ Η Π Ε ΙΡ Ω Τ ΙΚ Ο Υ Β ΙΒ Λ ΙΟ Υ

‘Η «Η Π ΕΙΡΩ ΤΙΚ Η ΕΣΤΙΑ» άποβλέ- χ ο υ ς τω ν δπω ς άποστείλουν, άνά ε · ^ χι

π ο υ σ α είς μ ίαν π λ ή ρ η κ α τ α γ ρ α φ ή ν , σ υγ-
κ έν τρ ω σ ιν καί Π Α ΡΟΥΣΙΑΣΙΝ τω ν πά-
σ ης φ ύ σ ε α ς ’Η π ειρ ω τικ ώ ν βιβλίω ν, μ ε τ α ­
φ ρ ά σ εω ν , ή μ ε ρ ο λ ο γ ίω ν , λ ευ κ ω μ ά τω ν καί
λ ο ιπ ή ς π ν ε υ μ α τ ικ ή ς π α ρ α γ ω γ ή ς (έκδο-
μ έν η ς και α ν εκ δ ό το υ ) τή ς άπανταχοΟ
Η π ε ι ρ ω τ ι κ ή ς δια ν ο ή σ εω ς, π α ρ α κ α λ ε ΐ θερ ­
μώ ς τ ο ύ ς σ υ γ γ ρ α φ ε ί ς , έ κ δ ό τ α ς καί κατό­
τύ πο ν το ύ τω ν είς τήν π α ρ ’ α ύ τ ή ρ ν 1
νουμένην ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗΝ Β Ι Β Λ Ι Ο © ^
ή όποία, έν καιρφ, καί μ ετά τήν to'·
πλήρ η σ υ γ κ έν τ ρ ω σ ιν τω ν Ήπειρό**^
έν τυ π ω ν θά ό ρ γ α ν ώ σ η έκθεσιν Ή Φ 1*’
τικου Βιβλίου είς ‘Ιωάννινα, τ ά ς φ λα
π ό λ εις τή ς Η π ε ίρ ο υ καί τά ς Ά θ ή || *

I
ΣΕΠΤΈΜΒΡΙΟΣ 1963