ΧΡΟ ΝΟΣ 3.

— Φ Υ Λ Λ Α Δ ΙΟ 2 6 -2 Τ Ο Υ 1931 Φ Λ Ε Β Α Ρ Η Σ 1931

Π Ε Ρ ΙΕ Χ Ο Μ Ε Ν Α :

ΝΑΤΣΙΚΑΣ ΓΕΒΡΓΙΑΔΗ, Ν. ΧΑΓΕΡ

Τά « Σ τα ρ ά τ α » μας

1931
Μ ελέτες καί ά ρθρα γιά τό Γιώ ργο Α . Β α λταδώ ρο τώ ν Μ. ΜΑΛΑΚΑΣΗ, Π Α ΪΛ 0 Ϊ ΝΙΡΒΑΝΑ,

ΜΠ0ΤΦΙ4Η, ΑΝΑΣΤ. ΔΡΙΒΑ, ΤΕΛΑΟΤ ΑΓΡΑ ΚΑΙ ΦβΤΟΥ ΓΙΟΦΤΑΛΗ

baul Cezanne,, μελέτη ΓΙΟΡΓΟΤ A. ΒΑΑΤΑΔΟΡΟΥ

Η ΖΩΗ
Γ,0 έμψ υχω τής», διήγημα ΓΙΟΡΓΟΤ A. BAATA4QP0T

- : Λ ογοτεχνία Φ. Γ., ΘΕΡΙΣΤΗ καί Α. Δ. καί Κ ινηματογράφος

Ο
ος IIPi ΣΚΑΡΑΒΑΙΟΥ
"Ε Ν Η Ζ Ω Η : Π αρισινά καλλιτεχνικά καί έκδοτικά ν έα τοΰ A N-j

Κ αινούργιες εκ δόσεις.— Ή αλληλογραφ ία μας.

Ε Ι Κ Ο Ν Ε Σ : «Σταυροδρόμι» ::α ί «Σ ύνδ εσ η » έργα ΓΙΟΡΓΟΤ Α. ΒΑΑΤΑΔΰΡΟΥ

καί φ ω τογραφία τοΰ Βαλταδώ ρου.

Δ Ρ Α Χ . 5.
 “ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ,,
Π Ε Ρ ΙΟ Δ ΙΚ Ο ΓΙΑ Τ Η Ν Κ Α Λ Λ ΙΤ Ε Χ Ν ΙΑ ΚΑ Ι Τ Η Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν ΙΑ
Β Γ Α ΙΝ Ε Ι ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΚΑΘΕ ΜΗΝΑ
Δ ΙΕ Υ Θ Υ Ν Τ Η Σ ΚΑ Ι ΙΔ ΙΟ Κ Τ Η Τ Η Σ : ΦΩΤΟΣ Γ ΙΟ Φ Υ Λ Λ Η Σ (Σ Π Ύ Ρ Ο Σ Ν. Μ Ο Υ Σ Ο Υ Ρ Η Σ )
Γ Ρ Α Φ Ε ΙΑ : ΣΤΟ Α Φ Ε Ξ Η , ΑΡ. 59.

Ε Γ Γ Ρ Α Φ Η π ροπληρω μ ένη γιά ένα χ ρ ό ν ο : στήν 'Ε λ λ ά δ α δραχμές 6 0, στό εξω τερικό
10 σελλίνια ή 3 δολάρια. Τά χρήματα π ρ έπ ει νά στέλνω νται μ' επ ιτα γή στ" όνομα τοΰ κ.
Σ π ύ ρο υ Ν. Μ ουσοΰρη.
Κ Α Θ Ε Φ Υ Λ Λ Α Δ ΙΟ στήν 'Ε λ λ ά δ α δραχ. 5 , στό εξω τερικό 1 σελλίνι ή 20 σ ένις.
Γ ΙΑ Δ ΙΑ Φ Η Μ ΙΣ Ε ΙΣ ιδιαίτερες συμφω νίες.
Κ Α Ν Ε Ν Α Χ Ε ΙΡ Ο Γ Ρ Α Φ Ο ή φω τογραφία δέν έπ ιστρέφ ετα ι. ,

“ PROTOPORIA,,
(A N T A U E N IR O )

Revuo p or la B e la r to k a j la B e le tr is t ik o . Ghi e s t a s e ld o n a ta en A teno c h iu m o n a te .

D lrek to ro k a j A d m in istra n to : F o to s Jo f ilis (S p ir o N. M u su ris). O fic e jo : Fexl No. 5 9 .

E n skrib o antaupagenda por unu jaro : Grekujo Drahmoj 6o. Alilande io shilingoj au 3
Us. Dol. La abonmono devas esti sendata je la nomo de S-rosj Spiro Musuris. Chiu ekzem-
p le r o : En Grekujo Dr. 5. En eksterlando 1 Shil. au Us. Dol. 0,20. Por reklam oj apartaj kondichoj.

“ PROTOPORIA »
(V A N G U A R D )

A R eview f o r A rts and L ite ra tu re

P u b lish ed m o nthly b y : S p y r o s N. M o u ss o u ris, F e xi 5 9 . A th en s, G reece.

FO TO S Y O F Y L L IS , E d ito r and O w ner.

C o p yrigh t 1929 by « P ro to p o ria Review» o f Athens, Grepce. A ll rights reserved under term s of
the F ou rth International Convenrion o f A rtis tic and L ite ra ry C opyright. 5 Drachm e (1 Sh. o r 20
Cents) a c o p y ; subscription price, Greece 6 0 Drachm es a ye a r; Foreign $ 3 .0 0 o r £ 0.10.0 A ll
su b scrip tio n s are payable in advance. S p ecial arrangements fo r advertisements.

“ PROTOPORIA M
(A V A N T G A R D E )

R evue m en su elie d’a r t et litte r a tu r e p a r a is s a n t a A th en es. D ir e c te u re t p ro p rie ta ir e : F o to s Y o fy llls

(S p ir o s N. M o u ss o u ris). R ed a ctio n e t A d m in istra tio n : P a s s a g e F e x is No. 5 9 .

P rix d ’abonnement (pay 6 d ’avance) p o u r une ann 6e : Grece 6 0 D rs., §tranger 10 sh illin g s ou
3 d ollars. On s’abonne au bureau de la revue par mandat postal ou cheque au nom du M r S p iro s
N. M oussouris. P rix dn numero 5 Drs. en Grece et 1 s h illin g ou 2 0 cents pour l ’ 6tranger.
P o u r les annonces condifions speciales.

Γ ΙΩ Ρ Γ Ο Υ Α. Β Α Λ Τ Α Δ Ω Ρ Ο Υ : Σ Τ Α Υ Ρ Ο Δ Ρ Ο Μ Ι
ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ
Ο
τής
Γιώ ργ ο ς Α . Β α λτα δ ώ ρ ο ς, πού
τόν τιμάμε μ’ αύτό τό φυλλάδιο
Π ρ ω τ ο π ο ρ ία ς», είναι γιά μάς
ενα σύμβολο. Ε ΐν ’ ό άγνός π ρ ω το ­
π όρ ος, δπως μπορεί σήμερα νά ύ-
πάρχτ) στόν τόπο μας. Τόν υψώνουμε
λοιπόν σάν υπ όδ ειγμα μπροστά στή
νεολαία, πάνω άπό τόν δχλο τώ ν μι-
κροκαταφεριζήδω ν, είτε άρριβίστες
εΐν’ αύτοί εϊτε ρατέ, κα'ι πάνω άπό τις
μάζες τών μπομπιέ, πού πάνε δπως
οί στραβοί στόν "Α δη....
Σ τ ό νά φανή πιο καλά ή τιμή
πού άρμόζει στόν άγνό πρωτοπόρο
βοηθάνε κ’ οί συνεργάτες τούτου τοΰ
ψυλλάδιού μας. Τους φ χαριοτοϋμε
μ ’ όλη μ α ς την κα ρδ ιά ,
* *
* σή του δ τόσο προοδευτικός κ. Β ο -
π ρά βο στην Κ α ρ δ ίτ σ α ! “Οχι
Μ
μονάχα γιατί γέννησε τό Γ ιώ ρ ­
γο Βαλταδώρο, μά καί για τί ενοιωσε
τί χάσαμε καί τίμησε τή μνήμη του
μ3 ενα φιλολογικό καί καλλιτεχνικό
μνημόσυνο. Ή σεμνή κι5 όμορφη
αύτή συγκέντρωση γίνηκε στή σάλα
τοΰ Συλλόγου τής Λ αϊκής Β ιβ λ ιο θ ή ­
κης « Ά θ η ν ά » τής Κ αρδίτσας και τήν
ΧΡ. 3.ΑΡ, 2 -Φ Λ Ε Β Α Ρ Η Σ 1931
έτιμήσανε οί συγγενείς τοΰ Β α λτα -
δώρου κ οί φίλοι τώ ν γραμμάτων
καί τής τέχνης τής Θεσσαλικής αυ­
τής πολιτείας. Σ ’ αύτήν έμίλησαν οί
κ. κ. Δ. Τσαγανόπουλος, Σ τέλ ιος Ά -
λαμανής, Ά θ . Π άσχος, I I . Κ αφαν-
τάρης, ό φίλος ζωγράφος κ. Δ. Γ ιο λ -
δάσης καί ό πρόεδρος τοΰ Συλλόγου
« Ά θ η ν ά » κ. Βογια τζής. Σ τ ό τέλος ό
κ. Β ογια τζής άνακοίνωσε κ ’ ενα ευ­
χαριστήριο γράμμα τής μητέρας τοΰ
δύστυχου Βαλταδώ ρου, πού μ’ αύτό
δηλώνει ή θλιμμένη μητέρα πώς κα­
θιερώ νει « Β ρα βείο Β α λτα δ ώ ρ ου .
Τ ό βραβείο αύτό θά δίνεται κά θε
χρόνο στό καλλίτερο Θεσσαλικό δ ιή ­
γημα, πού θ ά δημοσιευτή μέσα στό
χρόνο. Τελειώ νοντα ς τήν άνακοίνω-
γιατζής εΐπε πώς ελπίζει νά σ τα θ ή ό
Β αλταδώ ρος π α ρ ά δ ειγ μ α στά μέλη
τοΰ ομίλου.
’Α ξίζει τις πιο ζω ηρές μας εύχα-
ριστίες ό Σύλλογος t Ά θ η ν ά » τής
Κ αρδίτσας καί ό πρόεδρός του. Τ ι ­
μώντας τή μνήμη τοϋ Βαλταδώρου,
δείχνουν πόσο μπροστά προχωρούν,
πόσο συγχρονίζονται, πόσο βλέπουν

καλά τή σημερνή και τήν αυριανή
Τέχνη.Μ πράβο το υ ς! Κ α ι τιμή τους!
* *
* θαίνουμε, θ ά γίνη μιά συζήτηση μ ε­
υλλογιζόμαστε νά γράψουμε με­
Σ ρικά καλά λόγια γιά τήν δμορ-
φη πρωτοβουλία τοΰ Ύ π ο υ ρ γ ο ϋ τής
Π αιδείας παλιοϋ φίλου κ. Γιώ ργου
Π απανδρέου σχετικά με τήν έκδοση,
μετάφραση και βράβεψη σύγχρονων
λογοτεχνικών βιβλίων μας.Μ ά άξαφνα
λάβαμε τό ακόλουθο σημείωμα τοΰ
συνεργάτη μας κ. Α. Νάση, πού λέει
εκείνα πού ισα-ΐσα θέλα με νά γρά­
ψουμε. Κ ι’ άντ'ις νά γράψουμε μεΐς,
δημοσιεύουμε τό ση μ είω μ ’ αύτό τοΰ
συνεργάτη μ α ς :
«Μ έ μιά νέα του πάλι πράξη ό
Υ π ο υ ρ γ ό ς τής Π αιδείας κ. Π α παν­
δρέου άποδείχνει πώ ς είναι συγχρο­
νισμένος κα'ι μορφωμένος ά νθρω πος,
πώς είναι πραγματικός Π ρ ω τοπ όρος.
Κα'ι είναι σω στό νά μάς κάνη εντύ­
πωση ύστερα άπό κάτι γέρους πα­
λαιοημερολογίτες, κάτι ανίδεους μι-
κροσυμφεροντολόγους άνθρωπάκους,
πού άλλα χρόνια χουζουρεύανε στό
‘Υπουργείο τής Π αιδείας. Ν ά λοιπόν
πώς, άμα θέλ ει έ'νας νά δράση, κι’
άμα είλικρινά ένδιαφέρεται γιά κάτι,
τό κ α το ρ θ ώ ν ει!
»Τ ώ ρ α διαβάσαμε στις εφημερίδες
πώ ς ό κ. Παπανδρέου αποφάσισε γιά
νά γένη γνωστή ή λογοτεχνία μας
πιό έξω , στήν Ε ύρώ π η, νά μεταφρά-
ζω νται κ ά θε χρόνο δυό έργα Ε λ λ ή ­
νων συγγραφέων καί νά τυπώνωνται
μέ έξοδα τοΰ Κ ράτους. ’Έ τ σ ι στή
Γα λλία , κ α θώ ς καί σ τ ’ άλλα κέντρα
τοΰ πολιτισμού καί μέσα στή διεθνή
φιλολογική κίνηση θά εμφ ανίζεται
κ’ ή Ε λ λ ά δ α μέ τούς καλλίτερους
συγγραφείς της. Ό τρόπος τής εκλο­
ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ,
γής κ’ οί άλλες λεπτομέρειες δέν κα­
θοριστήκανε άκόμη. Μ ά, κ α θώ ς μα­
ταξύ τών ειδικών, γιά νά άποφασι-
στή ό καλλίτερος τρόπος. Ε λ π ίζ ο υ μ ε
κ’ εύχόμαστε νά τό επιτύχουν, μά δέν
μπορούμε νά άποκρύψουμε κ’ έ'να
φόβο μ α ς : Φ οβούμαστε δηλαδή μή­
πω ς κ’ οί διάφοροι συμφεροντολόγοι
τής φιλολογίας, μήπως οί ρ ο υ τιν ιέρ η -
δες άλλά καί καταφ ερτζήδες τής λο­
γοτεχνίας μας, τυλίξουν τήν Κ υβέρ­
νηση, όπως §καμαν κ α ίσ έ πολλά άλλα
πράμματα. Γ ια τ ί έξω , στήν Ε ύρώ π η,
Κ ύριοι, ό κόσμος δέν κοιμά ται! ’Έ ­
χουνε ζωντανή καί νέα ρωμαλέα λο­
γοτεχνία. Κ ι ’ άν τούς στείλουμε κα­
νένα έργο άπ’ αύτά πού θεω ρούνται
έδώ πέρα γ ι’ άριστουργήματα τής
συντηρητικής λογοτεχνίας... θ ά σ υ μ -
περάνουνε ομόφωνα πώ-, ή Ε λ λ ά δ α
ζή ά κό μη ατό μεσ αίω να ! Κ α ί τότες
....άλλοίμονό σου, δύστυχη Ν εοελλη­
νική λογοτεχνία!...»
Σ ν μ φ ω ν ά μ ε π έρ α γιά π έρ α σ ’ό,τι
γράφει ό συνεργάτης μας. Τ ό σο στά
καλά κ’ ενθουσιαστικά του λό­
για, όσο καί στούς φόβους του. Τ ί τά
θ έ λ ε τ ε ; «"Ο π οιος καή στό κουρ­
κούτι, φυσάει καί τό γιαούρτι», κ ύ ­
ριε Π απανδρέου!...
* "Ο σο κι’ άν ή σκέψη τοΰ κ. Μ .Χ .
* * f φαίνεται λογική, μιά τέτοια πολιτική
κ. Μ . Λ ιδω ρίκης, πρόεδρος
' —J τής « Ε τ α ιρ ε ία ς Ε λ λ ή ν ω ν Θεα­
τρικών Συγγραφέω ν», πού είνε καί
κείνος πού παρακίνησε τόν κ .Α .Σ τ α -
θά το νά δώση τά λεφτά του γιά νά
προκηρυχτή ό Δραματικός Διαγω νι­
σμός Σ τα θ ά το υ , άνάγγειλε μπροστά
στή Γενική Συνέλευση τής Ε τ α ιρ ία ς
πώ ς ό Διαγωνισμός πέτυχε. 9 0 έργα
στάλθηκαν καί πολλά ά π’ αύτά είναι
πολύ καλά. Ό «διαγωνισμός πέτυχε
καί π οιοτικώ ς», είπεν ό κ. Λ ιδωρίκης
’Έ δ ε ιξ ε π ώ ς υπάρχουν αρκετά κ α ­
λά θεατρικά ’έ ρ γ α συγχρόνων Ε λ ­
λήνων συγγραφ έω ν α π α ιχ τ α . ”Α ς τά
βλέπουν λοιπόν οί θιασάρχες, οί κύ­
ριοι αύτοί πού όλο μάς κοπανάνε πώς
δέν παίζουν σύγχρονα θεατρικά έργα
Ε λ λ ή ν ω ν συγγραφέων.... γιατί τέ­
τοια δέν ύπάρχουν ! Ε λ π ίζ ο υ μ ε πώς
τώρα πιά αύτό δέν θά τό ξ α ν α -
π οϋνε.....
*
* *
ιπλή κίνηση δημιουργήθηκε μέ
Δ τήν άφορμή τού Ε θ ν ικ ο ύ Θ εά­
τρου. Κίνηση μέσα σ’ αύτό κι’ όξω
άπ’ αύτό. Μ όλις άρχισε νά καταρτί­
ζεται ό θίασος τοΰ Ε θ ν ικ ο ύ θεάτρου,
μόλις άρχισαν νά κυκλοφορούν καί
κάτι άλλες σχετικές πληροφορίες, φά­
νηκε καί κάποια άλλη κίνηση άπόξω.
Μ όλις έκανε ν’ άρχίση λίγη δράση,
έδημιούργησε κ α ι τήν άντίδραση.
Δέν είμαστε μεΐς άπό κείνους πού θά
παραπονεθούν καί θ ά λυπηθούν γ ι’
αύτό. ’Α ν τίθ ετα εμείς χαιρόμαστε.
Θέλουμε κ α ι τό ’Ε θνικό θ έα τρ ο νά
π ρ ο κ ό ψ η , μ ά θέλουμε κ ’ η ά π ό ξω
ά π ’ αύτό θεατρική κίνηση νά π ά ρ η
κ ά π ο ια π ρ α γ μ α τ ικ ά κ α λλιτεχν ικ ή
ζω ή. Τ ό ζύμω μα αύτό, ό συναγω­
νισμός, ή πάλη στον άγώνα τής Τ έ ­
χνης, αύτή θ ά φέρη τήν πρόοδο καί
τήν καλλιτεχνική άκμή. Τ ό λίμνα-
σμα δέν δίνει καρπό. Ό άγώνας θά
γεννήση τό προχώρημα καί τό ώρί-
μασμα. Μ προστά λ ο ιπ ό ν !
*
* *
άβαμε τό άκόλουθο γράμμα φί­
Λ λου διαλεχτού επιστήμονα καί
μαζί φίλου τής « Π ρ ω τ ο π ο ρ ία ς»:
37
«’Α γαπητέ μου Γιοφ ύλλη,
» Σ ο ΰ γράφω τό γράμμα αύτό γιά
δυό λόγους. Π ρ ώ τα — πρώ τα γιά νά
σέ συγχαρώ γιά τό καινούργιο χρόνο
πού μπήκε ή «Π ρω τοπορία » σου, γιά
τή δύναμή σου στον άγώνα σου, πού
μπορεί νά μή μέ βρίσκη σύμφωνο σέ
όλες του τις λεπτομέρειες (πράμμα
πού κι’ άλλες φορές έγινε άφορμή νά
μιλήσουμε άρκετή ώρα), άλλά τό
σπουδαιότερο γιατί θέλ ω νά σέ ρω­
τήσω γιά τό έξης ζήτημα :
»"Ο λοι μας μιλάμε γιά τή απλο­
ποίηση τής γλώσσας μας, πού θ ά τήν
έκανε πιό εύκολη καί σέ μάς τούς
ίδιους, άλλά πιό πολύ στούς ξένους.Γιά
τοΰτο, πριν άρχίόουμε νά τή γράφου­
με μέ Λ ατινικά γράμματα, όπως πρό-
τεινε ό κ. Φιλήντας, δέ νομίζεις πώς
θ ά μπορούσαμε ν’ άρχίσουμε νά γρά­
φουμε χωρίς τόνους καί πνεύματα;
Κ α ί μάλιστα, κ α θώ ς έμ α θα , κ ’ ή ’Α ­
καδημία ετοιμάζει τή γραφή χωρίς
πνεύματα
» Ή «Π ρω τοπ ορία » σου λοιπόν,
πού τραβά τόσο μπροστά, άς άρχίση
πρώ τη.
»Ν ομ ίζω πώς αύτή είναι ή πιό
καλή άρχή πού μπορεί νάγίνη.
Σοΰ οφίγγω τό χέρι φιλικά
Μ . X .»
στό ζήτημα θά χε τοΰτο τό ά ν ά π οδο:
π ώ ς θά χρειαζόντανε δ ιπ λ ο ί άγώ νες
γιά τό ’ίδιο ά π ο τέλεσ μ α . Δηλαδή,
άφοΰ φ τάσουμε στήν εφαρμογή τής
γραφής χωρίς τόνους καί πνεύματα κι’
άφοΰ αρχίσουνε στά σκολιά καί στά βι­
βλία καί παντού νά μεταχειρίζωνται
αύτό τό σύστημα, θ ’ άρχίσουμε πάλε
άγώνα άπό τήν άρχή γιά τήν έφαρ-

μογή τής Λ ατινικής γραφής. Είνα ι
αποδειγμένο επιστημονικά πώς, άργά
ή γλήγορα, τη Λ α τιν ικ ή γ ρα φ ή δέν
θά τήν άποφ ύγουμε. Έ κ ε ΐ φέρνει
ό παγκόσμιος σημερνός πολιτισμός,
οί οικονομικές ανάγκες και όλη ή
γύρω μας πραγματικότητα. Γ ια τ ί λοι­
πόν νά κάνουμε άλλον αγώνα στό με­
ταξύ γιά πνεύματα καί τόνους, άφοϋ
θά γένη ή μεταβολή όλης τής γραφής;
Γιατ'ι νά κάνουμε δυο αγώνες γιά τό
ϊδιο ζή τη μ α ;
* *
*
τό ερχόμενο φυλλάδιό μας, δη­
Σ λαδή τοΰ Μ άρτη, θ ά δημοσιέ-
ψουμε άλάκερο τό παράξενο π ρ ω το ­
π ορ ιακ ό έργο τής Κ α ς Ρουθ Β άα ον
«Ultim o», πού βγήκε στή Νέα
Ύ ό ρ κ η άπό τό εκδοτικό σπίτι D u t­
to n and C o μέ ζωγραφιές τού περί­
φημου ζωγράφου κ. Γιάννη Βάσου.
Σ ’ αύτό παρουσιάζονται μ ε τόν π ιο
μοντέρνο κ α ι χιουμοριστικό τρόπο
οί τελευταίες μέρες τής ζω ής τής γής.
’Απάνω στό παράξενο αύτό θέμα , ή
γερή πρωτοπόρα έργάτισσα τής λογο­
τεχνίας γυναίκα τοϋ ζωγράφου μας
έσύνθεσε ενα έ'ργο γιομάτο τέχνη καί
πνεύμα. Ή «Π ρ ω τ ο π ο ρ ία », π ου
έχει τό δικ α ίω μ α νά τό μ ετα φ ρ άσ η
μ ο ν ά χ α αυτή στήν Ε λ λ ά δ α κ ’ έχει
τό co p y rig h t τής Ε λ λ η ν ικ ή ς μ ε τά ­
φ ρασης, θ ά τό δώση άλάκερο στούς
άναγνώστες της μέσα στό ερχόμενο
φυλλάδιό της, πλάϊ στήν άλλη της
διαλεχτή ύλη.
*
O tf * *
φίλος κ. "Α γγελος Δόξας, πού
τοϋ απαντήσαμε στά «.Σ τα ρ ά ­
τα > τοϋ περασμένου μας φύλλου σχε­
τικά μέ τήν ιδέα του πώ ς έχρεω κό-
π ησεν ή π οίησ η, επειδή σημειώσαμε
ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ.
πώ ς ώ στόσο κι’ ό ίδιος ξακολουθεΐ
νά σ υ νθέτη ποιήματα, μάς γράφει
τίόρα :
« ’Α γαπητέ μου Γιοφύλλη
» Έ ν α μονάχα θ έλ ω νά διασαφη­
ν ίσ ω : Τ ό πώ ς δέν εξακολουθώ νά
γράφω ποιήματα. Τούλά χιστο προς
τό παρόν. Ά π ό τό 1 9 2 7 , πού βγήκε
ό τελευταίος ποιητικός μου τόμος, δέν
έχω γράψει ούτε γραμμή. Α ύτά γιά
τή χρονογραφική ά λήθεια σχετικά μέ
τό Σ τα ρά το σου στό φύλλο τοϋ Γ ε ­
νάρη τοΰ 1 9 3 1 .
Δικός σου,
Ά γ γ ελ ο ς Δ όξας»
Δ η λ α δ ή ; Ό κ. ’Ά γ γ ελ ο ς Δόξας
κάνει ε π ίσ η μ η δήλω ση χρ εω κ ο π ία ς
τοΰ ποιητικού του μαγαζιοϋ, γιά νά
έπικυρώση τήν Ιδέα του.
* *
♦ τό βιβλίο αύτό παρουσιάζει τά δια­
Φ έτο βγήκανε, σάν κάθε χρόνο, καί
μερικά ‘Η μ ε ρ ο λ ό γ ια . Είνα ι κι’
αύτά μιά εκδήλωση τής λογοτεχνίας
στόν τόπο μας. ’Ά λ λ ο υ ς καιρούς αύτή
τήν εκδήλωση κ ά θε χρόνο τήν πα­
ρουσίαζε τό Η μ ερ ο λό γ ιο τοΰ μακα­
ρίτη Σκόκου. Σήμερα ποιος τήν πα­
ρουσιάζει; Κ α ν έν α έτσι συγκεντρω­
μένη. Τ ό « Η μ ε ρ ο λ ό γ ιο τής Μ εγά λης
Ε λ λ ά δ α ς » μέ διεύθυνση τοΰ κ. Γ .
Δροσίνη φαίνεται τό άξιολογώτερο
άπό τά φετεινά. Μ ά έχει πολλά πα­
λιά πράμματα μέσα άνάξια γιά σπου­
δαία προσοχή. Μ ερικές όμως , μικρές
έπιστημονικολογοτεχνικές εργασίες α­
ξίζουν ν ά δ ια β α σ τοΰ ν.Ά π ότ’άλλαείναι
άξιοπρόσεχτη ή « Φ ιλολογική Π ρω το-
τοχρονιά» τής Π όλης, πούχει μέσα
καί μελέτη για τό σπουδαίο π ρω το­
ποριακό έργο τοϋ σύγχρονου Τ ο ύ ρ ­
κου υπερρεαλιστή ποιητή Ν αζΙμ Χ ικ -
μέτ καί μετάφραση άπό ποιήματα
Π ΡΩ ΤΟ Π Ο ΡΙΑ
του τοΰ κ. Β ασίλη Κασαπάκη. Δια­
λεχτά πράμματα έχει μέσα και τό
« Κ α λ α μ α τ ια ν ό 'Η μ ερ ο λ ό γ ιο ». Τ ό
« 'Η μερ ολόγιο τής ’Ιθ ά κ η ς » φ έτος
έχει λίγα διαλεχτά κομμάτια. Καί, ό
«Κ α ζ α μ ία ς » τοΰ °Η ρ ά κ λειο υ τής
Κ ρή της τοπικό χιοΰμορ καί σάτυρα μέ
πολύ κέφι.... Α ύτά ξεχωρίζουνε φέτο.
* *
*
γήκε τελευταία ένα είδος α νθο­
Β λογία άπό νεοελληνικούς σ τί­
χους ύπογραμμένη άπό τούς κ. κ. Κ .
Παράσχο καί Ξ . Λευκοπαρίδη. Τό
βιβλίο εινε άσήμαντό καί μάλιστα
δέν είναι τιμητικό γιά κείνους πού
τδβγαλαν. Δείχνει άθλιο γοΰστο στό
διάλεγμα τών κομ μ α τιώ νκα ί ασέβεια
σέ ποιητές σάν τό Σ ο λω μ ό καί τόν
Κάλβο. Έ ν φ γράφουν οί εκδότες πώς
λεχτότερα κομμάτια τής λυρικής μας
ποίησης, λείπουν π ο ιη τές ά π ό τούς
σ η μα ντικ ότερο υ ς κ α ι χ α ρα κτη ρισ τι­
κό τερ ο υ ς, ενώ ύπάρχει έκεΐ μέσα
μ π ό λ ικ η σαβοϋρα άνάξια κ ά θε προ­
σοχής. ’Έ π ε ιτ α μπαίνουν ποιήματα
τών καλλίτερων λυρικών μας κολω-
βω μένα, μέ βγαλμένες άπό τή μέση
στροφές και στίχους... Ω ς τωρα εΐνε
ζή τη μ α άν έχη βγή π ιο ελεεινή,
πρόχειρη κ α ι άστεία λυρική ανθο­
λο γία...
39
Γ ιά τό βιβλίο αύτό μπορεί κα ΐνά
μην άξιζε καθόλου νά μιλήσουμε. Μά
αύτές οί λίγες γραμμές μάς δίνουν ά-
φορμή νά διορθώ σουμε καί κάτι σχε­
τικά μέ τόν κ. Γιο φ ύ λλη . Κ άποιος
γελοίος άνωνυμογράφος πιστεύει πώ ς
πειράζει τόν κ. Γιοφ ύλλη άναφέρνον-
τας πώς λείπει τόνομά του άπό τήν
άνθολογία αύτή. Ό κ. Γιοφ ύλλη ς τό
θεω ρ εί τιμή του τό πώ ς λείπει. Κ α ί
μάλιστα χαίρεται πού γλύτω σε. Ή -
τανε φόβος ό κ. Κ λ. Π αράσχος νά
βάλη στήνάνθολογία και ποιήματα τοΰ
κ. Γιοφ ύλλη, γιατί πολλές φορές
σέ άλάκερα μεγάλα του άρθρα έχει
θαυμάση καί ύμνήση τό λνρικό έργο
τοΰ κ. Γιοφ ύλλη (Β λ έ π ε : εφ ημ ερί­
δα - Π ρω τεύουσα » 3 0 Σεπτ. καί 3
Ό κ τ . 1 9 2 1 , περιοδικό «Π αρνασσός»
Ν έας Ύ ό ρ κ η ς Δεκ. 1 9 2 8 , «Ν έα Ε ­
στία» 1 Φεβρ. 1 9 2 9 κ.λ.π.) Τ ό τες πώ ς
γίνηκε νά λείπη τώρα ό κ. Γιο φ ύ λ -
λ η ς ; Ά π λ ο ύ σ τα τα λείπει γ ια τ ί αύτό
τό βιβλίο έχει συντεθή μέ δλη κείνη
τή γνωστή ε π ιπ ο λ α ιό τη τ α κ α ι π ρ ο ­
χειρότητα, πού σφραγίζει τώρα τ ε­
λευταία όλη τήν όποια δήποτε λογο­
τεχνική δουλειά τοΰ κ. Κ λ. Π αρά­
σχου. Γ ιά τόν κ. Λ ευκοπαρίδη δέ μι-
λ ά μ ε .Ή ερασιτεχνία δέν μπορεί παρά
κακόνά κάμη στήν Τέχνη.
40 -------- ' - — — :----------------- -- -- ------ ■■ Π Ρ Ω Τ Ο Π Ο Ρ ΙΑ Π Ρ Ω Τ Ο Π Ο Ρ Ι Α --------------------------- - — 41

ΓΡΑΜΜΑ ΓΙΑ ΤΟ ΒΑΛΤΑΔΩΡΟ

Φίλτατε κ. Γιοφΰλλη,
Είμαι πολύ λυπημένος νά γράψω γιά
νέο συγγραφέα, ζωγράφο, κριτικό, αισθη­
τικό, απομονωμένο και πού πέρασε τή λιγό-
χρονη ζωή του μέ θλίψη και σάν απαρη­
γόρητα- Τό έργο του μοΰ έκαμε εντύπωση
προ πάντων στη δεΰτερή του εκδήλωση,
στα διηγήματα που δημοσίεψε στήν « Π ρ ω ­
τ ο π ο ρ ία ».
Πολιτισμένος, ευγενικός τό ήθος, τούς
τρόπους και τον τρόπον που έγραφε.
Λίγο ακόμα κα'ι θά χάνονταν ένας μεγά­
λος συγγραφέας.
Ό τα ν διάβασα Τό πράσινο κ λο υ β ί ,
κα'ι τή Γ υ ν α ίκ α , π ο ύ π ερ π α τ ει ατό σύρ­
μ α σ’ενα χαρτάκι, πού είχα βρή πλάϊ μου,
έγραψα τέσσερους στίχους. Τά δυο αυτά έ'ργα
του άξιζαν μεγαλείτερης πολύ τιμής. . .
Τή ζωγραφική του δέν τήν ξέρω. Π ολ­
λές φορές τοΰ ζήτησα νά μέ όδηγήση στό
σπήτι του στήν Κηφισσιά νά δώ τούς πί-
νακές του, αλλά ή μετριοφροσύνη του δέν
τον άφινε νά μοΰ φανή ευχάριστος.
— ’Άλλοτε, κ. Μαλακάση, μοΰ έ'λεγε συ­
νεσταλμένος, άλλοτε.
Καί τό άλλοτε αύτό δέν ήρθε ποτέ.
ΙΙοΰ να βρίσκωνται τα ζωγραφικά του
πραγματοποιημένα ό'νειρα; Καϋμένε νέε
μου ! Τί πήρες μαζί σου στόν τά φ ο ; Ά π ό
κείνα ποΰ μάς άφισες καί ξέρουμε, πολλά
θά κατέβηκαν στό σκοτεινό χώμα μέ τή
θλιμένη νιότη σου.
Ή μνήμη σου θά σκιάζη πάντα τήν
αιθρία καί τών πλέον ευχάριστων αναμνή­
σεων τής πρόσκαιρης ζωής σου, πού άρο>-
μάτισε ολίγα έκλεχτά έργα μέ μιάν άνεξά-
ληφτη μοσκοβολιά . . .
Μ. Μ Α Λ Α Κ Α ΣΗ Σ

Γ ΙΩ Ρ Γ Ο Υ Α. Β Α Λ Τ Α Δ Ω Ρ Ο Υ : Σ Υ Ν Θ Ε Σ Η

ΕΡΓΟ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΚΑΙ ΕΥΛΑΒΕΙΑΣ ΜΙΑ ΜΟΡΦΗ ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΥ

"Ισως είμαι ό πρώτος— καί τό θυμά­
μαι μέ συγκίνηση— πού έκανα τή φιλολο'
γική γνωριμία τοΰ καημένου τοΰ Βαλτα-
δώρου. Ενα πρωί, άγνωστός μοιι εντελώς,
ό σεμνός καί συμπαθητικώτατος νέος, ήρθε
στό γραφείο μου τής <Ε στία ς > νά μοΰ
προσφέρη τήν παρθενία τοΰ έργου του.
Ά π ’ τήν πρώτη ματιά πού έρριξα στά
τετράδιά του— τά τετράδια τών πρώτων
του διηγημάτων, πού βγήκαν αργότερα μέ
τον υποβλητικό τίτλο "Οσοι ζήσουν >, δέν
κοπίασα καθόλου νά μαντέψω τό άπλαστο
ακόμα, αλλά γνήσιο τάλαντο τοΰ νέου τεχ­
νίτη. Καί τοΰ έγραψα, σέ μιά επιστολή,
πού δέν μοΰ ειχε ζητήση, τήν ειλικρινή
μου εντύπωση :
Εκείνο, πού μοΰ κάνει ιδιαίτερη εντύ­
πωση στό έργο σας— τοΰ έγραφα μαζί μέ
άλλα— εκτός άπό τά αξιόλογα λογοτεχνικά
χαρίσματά του, είναι ή συμπάθεια στον
ανθρώπινο πόνο, πού θερμαίνει δλες του
τις σελίδες του, ό οίκτος, τό μεγάλο δημι­
ουργικό αίσθημα, πού ξεχωρίζει πρώτους
απ’ δλους τούς Ρώσσους διηγηματογρά-
φους .
Ή «Πρωτοπορία», υψώνοντας ένα
πνευματικό μνημείο στό λιγόζωο ποιητή,
κάνει ένα έργο δικαιοσύνης καί ευλάβειας.
Π Α Υ Λ Ο Σ Ν ΙΡ Β Α Ν Α Σ
Ό θάνατος τοΰ Γιώργου Βαλταδώρου
στάθηκε μιά σημαντική απώλεια, γιατί ή­
τανε ό χαρακτηριστικά σύγχρονος τύπος
μ’ δλες τις Ιδιοτροπίες, τά αίστήματα καί
τις τάσεις τής εποχής μας.
Παρ’ δλη τή σωματική του αδυναμία,
πού τον εμπόδιζε ν’ άφοσιωθή μ’ άνεση
στή δουλειά του, ό Βαλταδώρος είχε μέσα
του μιά άσβυστη φλόγα, πού τον έκανε
ορμητικό καί τούδινε τό κουράγιο ν’ αντι­
δρά πάντα μπρος στήν καθιερωμένη κου­
ρελαρία. Γ ι’ αύτό, κείνο τό πρωΐ πού έμα­
θα τό τέλος του, ξαφνιάστηκα.. Μοΰ φαί­
νονταν σάν ψέμματα. Είναι δυνατό ; σκέφ-
τηκα.
Πώς νά τό πίστευα, άφοΰ, είκοσι μέρες
πρίν, καθισμένος στό ϊδιο κάθισμα, πού
σήμερα βρισκόντανε ό αδερφός του, παρα­
κολουθούσε μέ παιδιάστικη χαρά, τή συγκί­
νησή μου, καθώς διάβαζα τό έργο του.
’Ή τανε μιά τρίπραχτη τραγωδία, γεμάτη
τραγικές καί μοιραίες αντιθέσεις, πού μοΰ
κρατούσανε τήν αναπνοή. Τό διάβασμα τοΰ
έργου του υπήρξε μιά έξαιρετική γι’ αυτόν
ικανοποίηση κ’ ή τελευταία πού δοκίμασε
τότες. Γιά τον παραγνωρισμένο Βαλταδώρο
κείνη τή στιγμή, ήμουνα τό κοινό, πού μέ
τή συγκίνησή μου έκανα τήν καλλίτερη
κριτική τοΰ έργου του. Ωστόσο, γιατί τό
έργο του έμειν’ ώς τό μοιραίο τέλος του
κλεισμένο μές τά συρτάρια τοΰ γραφείου
του ; 'Ο μακαρίτης δέν ήταν καθόλου κα­
ταφερτζής. Ντροπαλός, μά καί περήφανος,
έκανε τήν εντύπωση ενός άβγαλτοι' παιδι­
ού, πού τάλεγε δπως έφταναν στό στόμα
του κι’ αδιαφορούσε γιά τό σύμπαν.
Γ ιά τον κόσμο τον κοινό, γιά τους ψευ-
τοδιανοούμένους, ποΰ σκουπίζουνε τά λασ­
πωμένα παπούτσια τών πρωθυπουργών,
φροντίζοντας νά μείνουνε οί καλοαν^θρε-
μένοι κύριοι, μπρος στήν κρατοΰσα γερου­
σία τοΰ «Παρνασσού» καί τής Ακαδημίας,
ήταν ένας παλαβός, πού δέν τούδιναν καί
μεγάλη σημασία.
Κι’ αληθινά, γιά τό σάπιο περιβάλλον,
τό χιλιοχρονίτικο καί τό καλοαναθρεμένο,
42
ό Βαλταδώρος ήταν έ'νας μεγάλος παλαβός,
πού προσπαθούσε μέ τή γλώσσα τής άλή-
θειας ν’ άνοιξη τόν καινούργιο δρόμο. Τό
πώς», δέν τό λογάριαζε. Μπροστά του ό
βούρκος σωστό βουνό κι’ αυτός μονάχος.
Πώς νά χαλάση τό βουνό; Νά ή παλαβο-
μάρα τοΰ Βαλταδά)ρου. ΙΙαιδι τοΰ αιώνα
αυτός, δέν μπορούσε νά γυρίση πίσω. Τρα-
βοΰσε λοιπόν μπροστά κι’ ας χαμογελοΰσαν
ειρωνικά οί γριές μουσίτσες.
Ό μ ω ς εκείνο πού μούκανε ξεχωριστή
εντύπωση, ήταν ό απόλυτος συγχρονισμός χόντανε κανένα συμβιβασμό.
του. Μέ τόν περασμένο αιώνα, έκανε πριν
άπό χρόνια διάρρηξη, σάν νά μην υπήρχαν
περασμένα. Τό σήμερα και τό αύριο τόν
απασχολούσαν .μοναχά. Τά παλιά βιβλία
καί οί παλιές προσωπικότητες ήτανε γι’ αυ­ {θάρρος νά λέη ξέθαρα τή γνώμη του μ\ά
τόν σωστό ριτσινόλαδο. Κάποτες έ'νας φί­
λος του φυσιολάτρης καί ρωμαντικός τής
κλασσικής μορφής, πήγε νά τόν δή στήν
Κηφισσιά. Ό μακαρίτης πρόθυμα και μέ ■ ωστόσο ή ιδέα αύτή τόν βασάνιζε διαρκώς.
κάποια παιδιάστικη ντροπή τούδειξε τά
έργα του. Ό φίλος του, κύτταξε κατάπληχ-
τος τις εικόνες μέ τά τριγωνικά σχήματα,
στάθηκε παραξενεμένος μπρος στά πολύ­
χρωμα παραβάν, δπου τά χρώματα πάλευαν
αναμεταξύ τους, πρόσεξε τήν κατακόκκινη
πιτζάμα του, πού φόρεσε ξεπίτηδες γιά τήν πιά καί τούς δικούς μου τόσα χρόνια.
αρμονία τού συνόλου, καί, σά νά τόν τρα­
βούσε κάτι άλλο πιό γνώριμο, είπε μέ κά­
ποια στεναχώρια:
— Δέν πάμε ως τό δάσος ν’ απολαύ­
σουμε λίγο καί τή φύση ;
Στή στιγμή ό μακαρίτης κουρδίστηκε.
Τό πείσμα του άναψε.
— Έ μ εΐς είμαστε μοντέρνοι άνθρωποι,
ςκόναξε τότες έξω φρενών. Τί νά τό κά-
νωμε τό δάσος καί τά πεύκα; Αύτά είναι
ΔΥΟ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΒΑΛΤΑΔΩΡΟ
Ά ν οί νεκροί αίσθάνουνται, 6 Βαλτα­
δώρος θά ν ιώ θη μιά μεγάλη χαρά σήμερα.
Τό μεγάλο του παράπονο — βουβό, σάν
κάθε μεγάλο παράπονο — εϊταν πώς δέν
τόν καταλαβαίναν, πώς &έλαν νά τόν
καταλάβουν, πώς δέν τόν πρόσεχαν, πώς
δέν τόν αγαπούσαν. Γ ι ’ αύτό, ή σημερινή
μέρα, πού τόσοι φίλοι σκύβουν μέ συγκί­
ΠΡΩ ΤΟ Π Ο ΡΙΑ
τής παλιάς σχολής. Πάνε πιά.
Ή επιθυμία τοΰ καινούργιου, τού ασυ­
νήθιστου ήτανε ζυμωμένη μέ τό αίμα του.
Ά ν μπορούσε νά γίνη τό θάμα ν’ άλλάξη
τό χρώμα τ’ ουρανού, νά γίνη κόκκινο καί
τό πεύκο νάπερνε σχήματα τριγωνικά, άν ό
άνθρωπος άλλαζ’ εξωτερική μορφή καί
σχήμα, τότες, ό Βαλταδώρος θά γίνονταν
έ'νας μανιακός φυσιολάτρης. Μά τοόρα ή­
τανε σά νά βεβήλωνε τά ιερά καί τά δσια
τοΰ ύπερμοντερνισμοΰ του, πού δέν άνε-
Τις ιδέες, τις πεποιθήσεις^ του δέν τις
άλλαζε μέ κανένα τρόπο. Θά μού απαντή­
σουν ϊσως πολλοί πώς φρόντιζαν άλλοι γιά
τις υλικές ανάγκες του, κι αύτό τούδινε τό
καί δέν είχε κανένα λόγο νά φοβάται τούς
γύρω. ”Ε , ΰχι λοιπόν. Μπορεί μήν είχε τήν
υποχρέωση νά δούλεψη γιά νά ζήση, μά
’Ή τανε περήφανος και υποχρεώνονταν καί
μ’ έ'ναν καφέ «κόμη.
Συχνά, καί ιδιαίτερα τις τελευταίες του
μέρες, μούλεγε μέ κάποια πίκρα:
— Τί κατάλαβα καί μέ τήν Τέχνη; Μιά
δεκάρα δέν κέρδισα ώς τώρα. Ντρέπομαι
Κ ’ ύστερα, πέρνοντας θάρρος άπό τή φι­
λική μου διάθεση, συνέχιζε:
— Θά πάω στήν Ιταλία. Λένε πώς τό κλί­
μα είναι μαλακό. Θά πάο). Ποιος ξέρει. . .
Μπορεί ν’ άλλάξη κ’ ή τύχη.
Κ ’ έφυγε μιά νύχτα ό Βαλταδώρος, δχι
γιά τήν ’Ιταλία, πού όνειρευόντανε, μά γιά
το μακρυνό κι’ αγύριστο ταξεΐδι.
Ν Α Υ Σ ΙΚ Α Γ Ε Ω Ρ Γ ΙΑ Δ Η
νηση και μ αγαπη πανω στο εργο του
καί πάνω στον άνθρωπο, θάταν μιά μέρα
χαράς γι’ αύτόν.
Φτωχέ Βαλταδώρε! Δέν ξέρω άν μιά
μέρα θά λογίζεσαι καί σύ μές στούς Με­
γάλους.... Τόν φόρο σου δμως, τόν φόρο
δλων τών Μεγάλων — τΙς πίκρες, τις απο­
γοητεύσεις, τις παρεξηγήσεις, τήν άμφιβο-
ΠΡΩ ΤΟ Π Ο ΡΙΑ
λία, τό καρτερικά απεγνωσμένο χαμόγελο—
τόν πλήρωσες....
Ό Βαλταδώρος μέσα στόν κόσμο τής
Τέχνης τόν σημερινό έφάνταζε σά μιά ξε­
χωριστή φυσιογνωμία. ’Επαναστάτης —
άλλά επαναστάτης «σούϊ γκένερις». Ε π α ­
ναστάτης εναντίον τών καθιερωμένων, ε­
ναντίον τών ψευτομοντερνισμών, εναντίον
τοΰ σχολαστικισμού, ενάντιον τής παρα-
δόσεως, εναντίον τών Επαναστάσεων !
’Αναρχικός; Ίσως. Μές στήν ψυχή του
δμως· φώλιαζε μιά αναρχία πού επήγαζε
άπό μιάν Α μφιβολία — τόν πυρετό αύτόν
τής Έμπνεύσεως καί τής Δημιουργίας.
Τό σπάνιο αύτό λουλούδι χρειαζόταν
λίγη αγάπη γιά ν’άναπτυχθή, γιά νά ζήση.
Καί τήν αγάπη αύτή δέν τήν εύρισκε γύ­
ρω του ό Βαλταδώρος. Δέν τήν έ'βλεπε,
τουλάχιστον. Μαράζωνε, ύπέφερε γι’ αύτό.
Καί τήν απελπισία του, τόν σπαραγμό τής
ΠΩΣ ΕΓΝΩΡΙΣΑ ΤΟ ΒΑΛΤΑΔΩΡΟ
Ή μαστε παιδιά τού σχολείου, δταν
γνωριστήκαμε μέ τόν Βαλταδώρο: ειχε έρ­
θει άπ’ τήν πατρίδα του γιά νά φοιτήσει
εδώ στό Γυμνάσιο. Ή γνωριμία μας εκείνη,
μού μένει ώς μία ιδεώδης ανάμνηση, άνα-
κατεμένη μέ πολλές άλλες παιδιάστικες
εντυπώσεις, καί μέ τό θάνατο ενός άλλου
φίλου μας, μεγαλείτερου άπό μάς, τοΰ
Μήτσου Στεργίου. Καί είχε άπό τότε, τή
λεπτή σιλουέττα, τήν ασθενική φωνή, τήν
αδυναμία στήν έκφραση— ένα κλειστό βα­
σανιστικό πάθος. Κατόπιν χωρίσαμε.
"Υστερα άπό κάμποσα χρόνια, έ'να με­
σημέρι χειμωνιάτικο μέ ήλιο, τόν είδα (με-
γαλωμένο πιά) άπ’ έξω άπ’ τή Βιβλιοθήκη,
σκύβοντας άπάνω στά βιβλία πού είνε εκ­
τεθειμένα εκεί, στό πεζοδρόμιο. ’Έκτοτε,
γνωριστήκαμε αλλιώτικα: ώς δύο παλαιοί
φίλοι, πού έψαχναν μέ δλον τό νεανικόν
ενθουσιασμό τους νά πραγματοποιήσουν
στό αβέβαιο μέλλον, κάτι σπανιιότερο άπ’
δ,τι οί άλλοι, οί θετικοί άνθρωποι. Σ έ άλλα
συμφωνούσαμε καί σέ άλλα διαφωνούσαμε.
Οι προτιμήσεις του τότε, αντίθετα άπό τίς
δικές μου, ήσαν πολύ συντηρητικές. 'Ωστό­
σο εμπιστεύονταν ό έ'νας στον άλλον τίς
ψυχής του, τόν παρουσίαζε ώς περηφά-
νεια, ώς κακία στά μάτια τών ανίδεων„.
Δέ ζητούσε θαυμασμούς, δέ ζητούσε επαί­
νους: λίγη αγάπη μόνο ζητούσε, λίγη κα-
λοίσύνη.... Καί πώς σού γελάν κατάμουτρα
οι άνθρωποι δταν τούς ζητάς ενα τόσο
απλό πράμα....
Τό ποικιλότροπο έ'ργο τού Βαλταδά»-
ρου — μέ τις ανησυχίες του, μέ τή φαντα-
χτερή αφέλειά του, μέ τήν ιδιότροπη πρω-
τοτυπία του, μέ τή συγκινημένη υποβλη­
τικότητα του — -δέν είναι παρά έ'να καθρέ-
φτισμα τής ψυχής του. Σήμερα θά βρε­
θούν πολλοί υμνητές τοΰ έργου του... Κα­
νένας ύμνος δμα>ς δέν άξίζει δσο ή συγ­
κίνηση εκείνων πού έ'τυχε νά τοΰ χαρίσουν
μερικές στιγμές ευτυχίας, σφίγγοντας μέ ει­
λικρίνεια τό χέρι του....
Ν. Χ Α Γ Ε Ρ Μ ΤΤΟ ΥΦ ΙΔ Η Σ
καλλιτεχνικές του συγκινήσεις. Φοιτούσαμε
κ’ οί δυό στό Πολυτεχνείο, στή σχολή τών
καλών τεχνών.
Ά λλά δέν παρήλθε καί πολύς καιρός
(ούτε έ'να έτος) καί χωρίσαμε. Καί χωρί­
σαμε γιά πολλά χρόνια— χρόνια σκληρά καί
άπαίσια. ’Έ φ υ γε γιά τήν Ευρώπη. ’Ή τανε
ή μόνη επιθυμία του. Κ ’ έ'να χειμωνιάτικο
απόγευμα μέ ήλιο, ύστερα άπό οκτώ περί­
που χρόνια, χωρίς νά ξέρω πού βρισκότανε
ή κι’ αν ζοΰσε άκόμα, έρχεται στό σπίτι
μέ μιά εμφάνιση κομψή, παριζιάνικη' άλλά
χωρίς νά έχει αλλάξει καθόλου, μά καθό­
λου, σέ δ,τι τόνε χαρακτήριζε καί προτού
νά φύγει. Μάλιστα απόρησα: πώς ό άν­
θρωπος αυτός, πού είδε τόσα πράγματα
σπουδαία (ρεκλάμες, βιβλία καί μουσεία),
έζησε έ'να τόσο διάστημα στή Γερμανία
καί στή Γαλλία, έπέστρεφε άναλοίωτος, τό
ίδιο δπως τόν είχα γνωρίσει τότε γιά πρώ­
τη φορά στή Δεξαμενή, δταν ειχε έρθει
άπ’ τήν πατρίδα του ώς μαθητής εδώ στήν
Α θή ν α , και ζοΰσε άκόμα ό Μήτσος >
Στεργίου (έ'να παιδί άπ’ τή Λευκάδα μέ
σπάνιο ποιητικό ταλέντο καί μέ φυσιογνω­
μία πού θύμιζε τοΰ Σίλλερ)— είπα μέσα
44
μου. Είχε τή λεπτή σιλουέττα του, τήν
ασθενική φωνή του, τήν αδυναμία στήν
έκφραση, τό κλειστό βασανιστικό πάθος
στήν ψυχή τον.
Υ π ή ρχε δμως μεταξύ μας κάποια δια­
φορά: ενώ αυτός έγΰρισε έπαναστατημέ-
νος, εγώ είχα μεταβληθεί (δέν εκτιμούσα
δπως άλλοτε τά ποιήματα τοΰ Καβάφη, γιά
τά όποια είχαμε τόσες φορές μαλώσει, τον
καιρό πού φοιτούσαμε μαζί στό Πολυτεχ­
νείο κι’ άγαποΰσε τήν ’Άννη, τήν εποχή
ποΰ συναντηθήκαμε γιά δεύτερη φορά στή
ζωή, άπ’ έ'ξω άπ’ τή Βιβλιοθήκη, στό πε­
ζοδρόμιο, εκεί πού είνε εκτεθειμένα τά πα­
λιά βιβλία), καί ήμουν συντηρητικός, σέ
δ,τι αυτός έθεωροΰσε ως μόνη αλήθεια.
Ή τα ν μοντέρνος—κατά ένα τέτοιο τρόπο
μοντέρνος, πού δέν μποροΰσα νά τον δι­
ΜΙΑ ΣΚΙΑΓΡΑΦΙΑ
’Αμφιβάλλω άν ή «Πρωτοπορία» θά
εύρη δημοσιεύσιμο τό μικρό τοΰτο άρθρο,
γιατί πραγματικά σέ δσους έγνώριζαν τον
πεθαμένο ζωγράφο δέν έχει νά προσθέση
τίποτε νέο: Ποτέ δέν έ'τυχε νά ιδώ κανένα
έργο του, ποτέ δέν έ’τυχε ν’ ακούσω τις τεχ­
νικές του αντιλήψεις: άπό επιθυμία τελει-
οτέρου καί άπό μετριοφροσύνη ό Βαλτα-
δώρος δέν έκαμε ποτέ μέχρι τοΰ θανάτου
έκθεση : στίς επισκέψεις μερικών ξένων εκ­
θέσεων, πού έκάμαμε μαζί, άπό αβρότητα
ϊσως, δέν ή θέλησε νά μοΰ εξωτερίκευση
καμμιά σκέψη ή κρίση του, ακούοντας μόνο
τίς δικές μου' στίς κριτικές, πού γιά αρκετό
•διάστημα, εδημοσίευε στίς στήλες τής «Ζω­
γραφικής» τής Νέας Ε στία ς», γιά τον
ίδιον ίσως λόγο, άπέφυγε σχεδόν πάντοτε
νά γράψη κατ’εύθείαν τίς γνώμες του, προ­
τιμώντας νά περιορίζεται μάλλον σέ κατά­
ταξη τών ζωγράφων στίς άνεγνωρισμένες
ευρωπαϊκές σχολές, καί σέ καλλιτεχνική φι­
λολογία' τέλος, ούτε τό ατελιέ του στάθηκα
ποτέ τυχερός νά βρώ: εγκατεστημένος στήν
Κηφησιά, στίς βαθύσκιες κι’ απόμερες αυ­
λές ξενοδοχείου, «έλάνθανε βιών*' επί πλέον,
άνικανοποίητος πάντα άπό τό περιβάλλον
του, μετεκόμιζε ολοένα πρός τά βορεινότερα
τής Κηφησιάς, ζητώντας ίσως περισσότερη
καιολογήσω. ’Έ βλεπα πολλή επιμονή σέ
δ,τι δέν ήταν παρά ιδιοτροπία δική του.
Ωστόσο, έπαναλάβαμε τις συναντήσεις μας.
Δυο φίλοι δέν χωρίζουν εύκολα. ’Έμενε,
κατ’ άρχάς, στό Μαρούσι. Κατόπιν, τά δυο
τελευταία χρόνια, στήν Κηφισσιά. Ή τρο­
φή του ήταν τό παράδοξο. Ή συντροφιά
του στενάχωρη. Τό έργο του, έ'νας μικρός
πίνακας πού θύμιζε τό «κοιμητήριο» τοϋ
C h agal, «τό σταματημένο ρολόϊ».
Καί παρέμεινε μέχρι τέλους ό ίδιος: μέ
τή λεπτή σιλουέττα του, μέ τήν ασθενική
φωνή του, μέ τήν αδυναμία στήν έκφραση,
μέ τό κλειστό βασανιστικό πάθος στήν
ψυχή του.
Ευτυχής πού τό κατώρθωσε.
Α Ν Α Σ Τ Α Σ ΙΟ Σ Δ Ρ ΙΒ Α Σ
καθαριότητα καί άνοιχτότερο ορίζοντα.
ΙΙαντοΰ τ’ ό'νομά του ήταν άγνωστο.
Νά προσθέσω τώρα μερικές λέξεις γιά
τον άνθρω πο;
Έγνωρισθήκαμε τον Όχτοίβρη τοΰ
1928 στήν Κηφησιά, δπου είχα καταφύγει
γιά μιάν εβδομάδα, ζητώντας λίγην ανά­
παυση, λίγη σύναξη παλιών αναμνήσεων καί
τό φθινοπωρινό άρωμα τοΰ ύγροΰ πάρ­
κου, δταν προ πάντων φθάνουν τά πρω-
τοβρόχια. Έκάναμε μαζί έ'ναν μακρότατο
περίπατο στήν πεδιάδα. Ό άξαφνος βορ-
ριάς άνέμιζε τάραιά μακρυσμένα πεΰκακαί
τό τοπίο ειχε μιά σπάνια ζωγραφικότητα.
Ά ντιθέτω ς ή συνομιλία μας έστάθηκε μάλ­
λον πεζή καί κουραστική. Εντύπω ση μοΰ
έκαμεν ή οδυνηρή άδυναμία τοΰ φίλου
μου, ή μεγάλη του λιποσαρκία. Ή ευθυ­
μία του ως τόσο ερχόταν σέ αντίθεση μέ
μιάν υγεία τόσο ολοφάνερα επικίνδυνη.
Είχε έ'ναν παράξενο τρόπο ομιλίας: ένα
είδος συνεχών εξομολογήσεων. Τίς έκαμνε
άπότομα καί μέ τρόπο υπερβολικό: μεγά­
λες σκέψεις, μεγάλες επιφυλάξεις, μεγάλες
απογοητεύσεις γιά πράγματα καί πρόσωπα
άσήμαντα, τά πιο πολλά. Αυτός ό ζωγρά­
φος έμιλοΰσε αδιάκοπα γιά φιλολογία. Ω ­
σάν νά είχε πάντοτε στό νοΰ του τό πα-
Π Ρ Ω ΤΟ Π Ο Ρ ΙΑ
λα ιό τοΰ Π υθαγόρα: «Ούδείς αγεωμέτρη­
τος είσίτω», έβλεπε τά πράγματα άπό μιάν
ευλαβική απόσταση καί προοπτική. Ή α­
λήθεια είναι δτι ποτέ δέν Κατόρθωσα νά
συσχετίσω τήν αξία τής λογοτεχνίας μας μέ
τήν άξία τής ζωγραφικής μας' δέν έχω φυ­
σικά, τήν εξοικείωση πού χρειάζεται' δπως
δήποτε, έχω μιάν ιδέα δτι ή ελληνική ζω­
γραφική κινείται στή γενικότητά της, κά­
πως πιο άνοιχτά καί πιο συγχρονιστικά:
αλλά ποιος ξαίρει άν ή εύλάβειά μου δέν
είναι ή άντίστοιχη ' μέ τοΰ πεθαμένου φί­
λου, καί άν δέν κρατώ τήν άντίστοιχην από­
σταση.!
Μοΰ έμίλησε καί λίγα πράγματα γιά
τή ζωή το υ : μοΰ έλεγε δτι έπέρασε εφτά
άπό τά ωραιότερα χρόνια του στή μεσημ­
βρινή Γαλλία, άντικρύ στον ωκεανό, κάτω
άπό τή στέγη ενός φιλόξενου έρωτα' καί
εκεί έγραψε βιβλία επάνω στά βιβλία' αλ­
λά δέν ήμπόρεσα νά καταλάβω τότε, γιατί
παραίτησε μιά τόσον ωραία ζωή, γιά νά
τύπωση τό πρώτο άπ’ αυτά μέ τυπογρα­
φικήν άκαλαισθησία καί πλήθος παρορα­
μάτων... Εύτυχώς, δέν ήταν υποχρεωμένος
νά εργάζεται γιά νά ζή. ’Αλλ’ ούτε καί τό
πινέλλο του έσκεφτόταν συχνά, δσο ζοΰσε
Ο ΒΑΛΤΑΔΩΡΟΣ
— ’Ά ! δεσποινίς, ξέρετε, κάτι νά σάς
πώ...
— Όρίστε.
— Μέ τον τρόπο πού σείς ζωγραφί­
ζετε, εγώ γράφω τά διηγήματά μου.
Ό διάλογος αυτός γίνηκε μεταξύ τοΰ
Βαλταδώρου καί τής δίδας Μπαρτσα στή
Γερμανία. Έ κ ε ΐ γνωρίστηκαν οί δύο αυτοί
πρωτοπόροι κ’ έκεΐ ό Βαλταδώρσς εύρηκε
μιά παράξενη αναλογία τής λογογραφικής
του Τέχνης μέ τή ζωγραφική τής δίδος
Μπερτσά.
Κ ’ έμεινε γιομάτος κατάπληξη !
Πραγματικά, άν δέν υπάρχει ομοιότητα
μεταξύ τής ζωγραφικής εκείνης καί τής λογο­
γραφικής εργασίας εκείνου,υπάρχει δμως μιά
αναλογία. "Οπως ή δίδα Μπερτσά άφισε
τούς τριμμένους δρόμους καί δημιούργησε
τή ζωγραφική της άπό τήν αρχή, ξανα-
45
στήν Κηφησιά' είχε, τό περισσότερο, εμπνεύ­
σεις καί προθέσεις, αλλά διατηρώντας συ-
νήθειες μποεμικές άπό τα ευρωπαϊκά του
χρόνια, έπάλευε μέ τό ν εύθραυστον εαυτό
του νά βρή τήν καλλχ,τεχνική αυστηρήν ερ­
γατικότητα, πράγμα 1 ο°Κ πού τού αρνιό-
ταν κ’ ή ϊδια του άμφψ ύγεία- /
Μέ κάποιαν αρμοδιότητα σχετ O'- Ι - τον
επροσκαλεσα νά συνεργασΟή στην Νεα
Εστία». Ή τα ν τακτικός γιά άρκετόν καιρο
καί χαιρόμουν νά βλέπω μέ πόσο σψ'χτό
στυλ έγραφε τά σημειώματά του, άντίθετα
άπό τή λοιπή του πρόζα, πού ήταν συνή­
θως αμελημένη. ’Έξαφνα, άπομακρύνθΤΓ/ε »
γιά λόγους ίσως οικονομικούς, αλλά περισ~
σότερο γιατί επάνω σ’ αύτό τό επίπεδο
ήταν όνειροπόλος. ’Αναίτια σκιά δυσαρέσ­
κειας έφθανε καί ώς εμένα, καί άποτ^·
λεσμά της ήταν ή σιωπή πού εκράτησεν
άπό τότε. Μέ πολλή μοτι λύπη μόνον άπό
τρίτους εμάθαινα πιά ειδήσεις του: δέν
έπάλευε γιά νά κερδίση τήν τέχνη, αλλά τή
ζωη... Καί κάποτε, έσβυσεν ά θόρυβο., αυ­
τός ό Θεσσαλός, άπό έξάντζηση καί άτρο-
φία, μεταξύ τής νεοελληνικής ηθογραφίας
καί τής κυβιστικής τέχνης.
ΤΕΛΛΟ Σ ΑΓΡΑΣ
πλάθοντας μιά δική της φύση, μέ δικές της
ζωγραφικές αξίες, έτσι κι’ ό Βαλταδώρος
εσύνθετε τά λογοτέχνήματά του μακριά
άπό τούς αίώνιους σαχλούς κανόνες. Βγήκε
τολμηρά μέ νέες σημαίες, μέ νέα τσεκού­
ρια, μέ νέους μπαλτάδες.
— ’Εσύ, παιδί μου, κρατάς μπαλτα.
Γιμάς καί τ’ ό'νομά σου, πού θά πή πώς
οί πρόγονοί σου ήτανε οπλίτες, άρχηγοί σέ
στρατό μέσα, καί κρατούσαν τούς μπαλτά­
δες: μπαλταδώροΐ.— ’Έ τ σ ι τούλεγε ό μα­
καρίτης Ψυχάρης, δταν τον γνώρισε στό
Παρίσι.
*
* *
’Ή τανε αληθινός Μπαλταδώρος 6 Γ ι ­
ώργος. "Ενα ασθενικό πλάσμα, κι’ δμως
μιά μεγάλη έλεύτερη ψυχή. Μιά ψΐ’χή ολά­
κερη αφιερωμένη στήν Τέχνη. Χο>ρίς συμ­
βιβασμούς, χωρίς μικροψυχίες, χωρίς άρρι-

βίστικες προστυχιές, χωρίς χυδαίους υπο­
λογισμούς... Ή τα ν ε μακρυά από τά γΰρω
του. Δέν ήθελε νά ξέρη τό ρουσφέτι, τή
συναλλαγή, τή θεσιθηρία, κάθε βρωμιά,
δλα δσα οργιάζουν γΰρω μας καί λερώνουν
τόσο πρόστυχα μέ τό βοΰρκο τους τήν
καλλιτεχνική καί λογοτεχνική μας ζωή.
’Ή τανε δ 'Αγνός Καλλιτέχνης.
’Ίδε αληθής ’Ισραηλίτης έν ώ δόλος
οΰκ έ'στι».
Αυτός ήτανε ό Γ ιώργος Α. Βαλτα­
δώρος.
***
Ητανε ό πρωτοπόρος, ό μοντέρνος, δ
σημερνός καί ό αυριανός.
Μά κι’ δ ίσιος κι’ ό τίμιος, που δέν
καταλάβαινε κανένα συμβιβασμό, καμμιά
υποχώρηση.
Είχε ΙΙΙΣ Τ Η .
Εΐχε σπονδυλική στήλη αλύγιστη. Τά
μάτια του γυρισμένα πάντα μπροστά. Στό
νέο φώς. Μακριά άπό πατημένα μονοπά­
τια, άπό χιλιοπερασμένα τεχνικά τερτίπια.
’Ή τανε μαζί καί ζωγράφος καί λογο­
τέχνης. "Οσο κι’ άν δέν έ'φτασε στήν ωρι-
μιότητά. του, στήν απόλυτη ωριμότητα,
δπως τήν ονειρευότανε, έκαμε δτι μπορού­
σε. I Ιέθανε δά καί νέος, μόλις 33 χρονών..
Τοΰ ήταν δμως αρκετή ή τόση ζωή
του γιά νά μάς δείξη πώς ήτανε γερός καί
ατράνταχτος πρωτοπόρος καί πώς ειχε πί­
στη ασάλευτη στό δρόμο του.
Γ ι’ αυτά τά δυο τόν τιμάμε.
***
Ό Γ ιώργος Α. Βαλταδώρος' δέν έχει
μεγάλη βιογραφία. Γεννήθηκε τό 1897
στήν Καρδίτσα τής Θεσσαλίας άπό γονέους
ντόπιους Θεσσαλούς κι’ άνατράφηκε στόν
τόπο του. ’Αργότερα ήρθε στήν ’Αθήνα
κι’ άρχισε νά σπουδάζη ζωγραφική στό
Πολυτεχνείο. Μά γλήγορα είδε πώς έχανε
τόν καιρό του εδώ καί τράβηξε γιά ό'ξω.
’Έ μεινε χρόνια στή Γερμανία καί στή Γα λ­
λία, μελετώντας ζωγραφική καί τή σύγ­
χρονη λογοτεχνία. Μά ή άρρώστεια τόν κυ-
νηγοΰσε. Στομαχικά καί στηθικά τοΰ πα­
ρουσιάστηκαν. ’Έ τσ ι γύρισε δώ καί πήγε
άπό τό 1926 στό Μαροΰσι γιά νά διορ­
θώσω τήν υγεία τον. Μά κεΤ δέν κατάφερε
νά βρή τήν ησυχία πού ποθοΰσε καί ανέ­
ΠΡΩ ΤΟ Π Ο ΡΙΑ
βηκε στήν Κηφισιά άπό τό 192Κ. Ε ρ γ ά ­
στηκε κεϊ μέ διάθεση, μά ή υγεία του ολο­
ένα χειροτέρευε. Στό τέλος αποφάσισε νά
πάη στήν Καρδίτσα νά μείνη μαζί μέ τόν
άδερφό του. Π ήγε ό αδερφός του στήν
Κηφισιά κι’ ό Γιώργος ετοίμασε τά πράμι-
ματά το\) γιά να φΰη τήν άλλη μέρα τό
πρωΐ γιά τήν Καρδίτσα. Μά τό πρωί που
ήτανε νά φυγή, βρέθηκε στήν κάμαρά του
πεθαμένος! "Ητανε ή αυγή τής Κυριακής
16 Νοέμβρη 1930. Ή κηδεία του γίνηκε
απλή, πριν προφτάσουν νά τό μάθουν οί
φίλοι του στήν ’Αθήνα. Καί τόν θάψανε
στό κοιμητήριο τής Κηφισιάς.
***
Ή λογοτεχνική του εργασία άρχίζει
άπό τόν καιρό πού βρισκόντανε ακόμα στή
Γερμανία- Φαίνεται πώς έδοκίμαζε άπό
τήν άρχή τόν εαυτό του μαζί στήν αισθη­
τική καί κριτική μελέτη, μά καί στή ζω­
γραφική, άπάνω σέ καινούριους δρόμους.
’Έ τσ ι έζωγράφιζεν έκεΐ, χωρίς κανένας εδώ
νά ξέρη τήν εργασία του, μά κ’ έστελνε
άνταποκρίσεις σ’ εφημερίδες, πού απ’ αυ­
τές τόν μάθανε οί πατριώτες του. Οί αν­
ταποκρίσεις αυτές ήτανε τεχνοκριτικές, φι­
λολογικές μά καί πολιτικές. Τότες έ'στειλε
καί στήν εφημερίδα « Ε μ π ρ ό ς ' μιά σειρά
άρθρα γιά τόν άγαπημένο του ζωνράφο
V icen t van G ogh, πού ξανάγραψε πιο
προσεχτική μελέτη γι’ αυτόν πέρσι στήν
«Πρωτοπορία».
Ό τ α ν γύρισε στήν Ελλάδα, δηλαδή
άπό τό 1926, άρχισε νά δημοσιεύη καίδιη-
γήματα. Μά ξέρουμε πώς καταγινότανε
μ’ αύτά καί πρίν, όταν ήτανε ακόμα στή
Γερμανία. 'Ωστόσο τό πρώτο του διήγημα
μπήκε στό περιοδικό «Παρασκήνια», τοΰ κ.
Παρασκευα. Τό διήγημα κείνο τοΰ Βαλτα­
δώρου εινε ό «Καλόγερος Ζωγράφος», δη­
μοσιευμένο στό φυλλάδιο τοΰ Δεκέμβρη
1926. Κατόπι στό ίδιο περιοδικό δημο-
σίεψε τή Βιρβιρίτσα» (Γενάρης 1927),τόν
<ιΚλέφτη - (’Ιούνιος 1927) καί άλλα. Μέσα
στό 1927 έβγαλε καί σέ βιβλίο τά διηγή-
ματ’ αύτά καί άλλα μέ τίτλο « Ό σ ο ι ζή-
σουν». Τά διηγήματα κείνα είναι ήθογρα-
φικά μέ υπόθεσες παρμένες άπό τή Θεσ-
σαλική ζωή. ’Αρκετά ζωηρά γραμμένα καί
i
Π ΡΩ ΤΟ Π Ο Ρ ΙΑ :----- :-= ------------------------------------------- - . — ........... 47
μέ κάποια πρωτοτυπία. Πρόλογο στό βι­
βλίο έ'χει γράψη δ κ· Παΰλος Νιρβάνας.
Μά δέν έπαψε ό Βαλταδώρος νά δη­
μοσιεύη καί τεχνοκριτική εργασία. Στά
«Παρασκήνια* άργότερα δημοσίεψε σύν­
τομο σημείωμα γιά τόν Εξπρεσιονισμό*
καί ένα σημείωμα γιά τό ζωγράφο Νικ.
Αυτρα, δταν αύτός πέθανε, δηλαδή τό
Γενάρη τοΰ 1928. ’Έπειτα, κατά τό 1929,
έγραφε γιά λίγο καιρό κριτικές γιά τις έκ-
θεσεις ζωγραφικής στό περιοδικό «Νέα
Ε σ τ ία > τοΰ κ. Γρ. Ξενόπουλου.
Σ ’ δλ’ αυτά φαινόντανε ό ανήσυχος δη­
μιουργός, που ζητάει νά ξεχωρίση καινούρ­
γιους δρόμους καί νά βαδίση σ’ αύτούς.
Φαινόντανε ή περιφρόνησή του στά παλιά
καλούπια, στις αντιγραφές, στή στασιμό-
νητα. Ζητούσε νά βρή γιά τόν εαυτό του,
μά καί γιά τούς άλλους, καινούργιες δημι­
ουργικές άξιες, Τέχνη μέ νέα μορφή καί
μέ νέα ούσία.
’Έ τσ ι βαδίζοντας, παρουσίασε τό 1929
τά τρία διηγήματα του πού μπήκανε στήν
«Πρωτοπορία» : «Τό Πράσινο κλουβί...»,
Ή γυναίκα, πού περπατεΐ στό σΰρμα» καί
«Τό ξένο σπίτι . μά καί τό διήγημα
που μπαίνει σ’ αύτό τό φυλλάδιο. Αύτά,
τα διηγήματά του έχουν μιά νέα τεχνική,
μά καί κάτι τό υπερρεαλιστικό καί τό
εξαιρετικά μοντέρνο στή σύνθεσή τους. Γ ΙΩ Ρ Γ Ο Σ Α· Β Α Λ Τ Α Δ Ω Ρ Ο Σ
(Ά π ό φωτογραφία)
’Όξω άπ’ αύτά ό Βαλταδώρος ειχε έτοι­
μη καί μιά σειρά μελ,έτες γιά τή ζωή καί μια, πού ξετυλίγεται σ’ ένα καφενείο γιο-
γιά τό έργο τών έξπρεσιονιστών καί άλ­ μιάτο μέ τυχοδιώχτες, χρηματιστές καί άλ­
λων νέων ζωγράφων. Μιά άπ’ αυτές γιά λους τύπους καί μέ τίτλο « Ή γυριστή
τόν V incent van G ogh δη μοσιέψαμε πέρ­ πόρτα». Τά δυο αύτά έργα ό δχίστυχος δέν
σι καί μιάν άλλη γιά τό C ezanne δημοσι­ μπόρεσε ού'τε νάν τά παίξη, ούτε νάν τά
εύουμε σ’ αύτό τό φυλλάδιο. Ή σειρά δ­ τύπωση....
μως αύτών τών μελετών εινε αρκετά με­ ***
γάλη καί ό μακαρίτης έσκόπευε νάν τις ’Από χρόνια τοόρα ό Βαλταδώρος κα-
βγάλη σέ βιβλίο. ’Ελπίζουμε δλες οί με­ ταγινόντανε στή ζωγραφική. Ό χ ι μονάχα
λέτες αύτές νά βρεθήκανε στά χειρόγραφά θεωρητικά καί κριτικά. Ζωγράφιζε κι’ δ
του. ίδιος. Μά δέν έδειχνε τά έργα του. "Ενα σχέ­
Τώρα τελευταία, τούς ύστερους μήνες διό του αρκετά παράξενο μπήκε στό ξώ­
φυλλο τοΰ βιβλίου του « Ό σ ο ι ζήσουν» καί
τής ζωής του, ό Βαλταδώρος έρρίχτηκε στή
συγγραφή έργων γιά τό θέατρο καί κατά­ ένα άλλο έργο του μέ τρεις τύπους τοΰ κα­
φενείου, σχεδιασμένους μέ τριγωνικά δια-
φερε νά τελείωση δυο σύντομα, μά τρί-
κοσμητικά σχήματα, τό είδαμε κάποτε έκ-
πραχτα, κομμάτια. Τό ένα είναι μιά τρα­
θεμένο στό καφενείο τοΰ σιδηροδρομικού
γωδία ήθογραφική μέ Θεσσαλική υπόθεση
καί τίτλο «Τό ό'ρνιο καί τό άλλο είναι ένα σταθμοΰ στό Μαροΰσι. Τάλλα έργα του τής
μοντέρνο υπερρεαλιστικό καί σατυρικό δρά- ζωγραφικής δέν τάδειχνε, παρά μονάχα
48 ΠΡΩΤΟΠ ΟΡΙΑ APOlWlOWA - — ---■ ------ ·~- ~ " - -· ■ ·■ -·

στούς στενούς φίλους του στό ατελιέ του. δημοτική του. Γίνηκε όμως κάποτες μεταξύ
Κι’ οί πιό πολλοί όμως κι’ άπ’ αυτούς μέ­ τους ένα επεισόδιο. •Ή PAUL C E Z A N N E 3*so6 , m 'm
jo t t h o y y A

v »tj 3 - '136 ‘Htiinxb J i )’

νανε μ’ ανοιχτό στόμα!
Έ μ εις όμως τιμάμε τήν προσπάθεια
του. Ό παράξενος αυτός καλλιτέχνης έκανε
δικές του, καθαρά προσωπικές δημιουργίες.
Βέβαια ήτανε έ'νας μετακυβιστής. Μά μέ
τό δικό του τρόπο. Τό χρώμα του ήτανε
λαμπρό, θαμπωτικό, άπότομο, σ’ επίπεδα
τριγωνικάή πολυγωνικά. Τά σχήματα έ'φερ-
ναν μιά εντύπωση άπό ίλιγγο και ζητού­
σαν νά δημιουργήσουν σύγχρονες ταραχές
και συγκινήσεις. Είναι πολύ ενδιαφέροντα
αύτά τά πρωτοποριακά ψαξίματα τοΰ Βαλ-
ταδώ.ρου. ’Αξίζει ιδιαίτερα οί νέοι νάν τά
προσέξουν.
***
Σύντομα - σύντομα αύτή είναι ή δι-
μιουργική εργασία τού Βαλταδώρου. Π ρω ­
τοποριακή και στή λογοτεχνία καί στή ζω­
γραφική. Μά ούτε ένοιωθε ό μακαρίτης
πώς μπορούσε νά ύπάρξη Τέχνη ό'ξω άπό
τούς πρωτοποριακούς δρόμους, ό'ξω άπό
τήν απελευθέρωση καί άπό τήν εργασία
πούχει γερή προσωπική σφραγίδα
Πολλές φορές μάλιστα κ’ εμάς μάς πα-
ρεξηγοΰσε καί μάς θεωρούσε παλιούς. ’Α ­
πορούσε άκόμα γιατί κάναμε πΛλύ λόγο
για τόν Ψυχάρη.
— Κ ’ έγώ τόν τιμάω καί τόν αγαπάω
τόν Ψυχάρη, μάς έλεγε. Μά αυτός πάει
πιά, κύριε Φώτη !... Τί τά θέλετε αύτά; Ε ­
μείς τώρα έχουμε άλλα.
* Ό Γιώργος Α. Βαλταδώρος ήτανε ένας
* *
Τόν Ψυχάρη 6 Βαλταδώρος τόν γνώ~
ρισε στό Παρίσι. Καί τόν εκτιμούσε, δπως
καί κείνος εκτιμούσε τό πρωτοποριακό
θάρρος τού Βαλταδώρου καί τήν καθάρια
Ό Βαλταδώρος αποφάσισε νά διαβάση
στον Ψυχάρη ένα διήγημά του, τό Π ρά­
σινο κλουβί..», πού τό δημοσιέψαμε κατόπι
στην "Πρωτοπορία». Στήν άρχή ό Ψυχά­
ρη ς τό άκουγε προσεχτικά καί μέ πολύ έν-
διαφέρο. Μά κατόπι, μόλις είδε πώς είχε
μέσα κάτι τό μισογυνικό, άρχισε νά κατσου-
φιάζη κι’ άξαφνα τοΰ είπε:
— Γ ι ’ ακούστε δώ, φίλε μου. Τί εΐν’
αύτά; Δέν επιτρέπω έγώ αύτά τά πράμ-
ματα νά μού τά διαβάζετε μέσα στό σπίτι
μου. Ξέρετε δά τί έχω τραβήξη έγώ γιατί
άγαπάω τίς γυναίκες.... Λοιπόν, σάς παρα­
καλώ σηκωθήτε καί ακολουθήστε με.
’Έ τ σ ι τόν όδήγησεν εις τήν πόρτα.
Έ κ ε ΐ τοΰ είπε: «Καλημέρα σας! » Καί
τούκλεισε την πόρτα πίσω του.
Ό Βαλταδώρος έμεινε γιομάτος έκ­
πληξη γιά τή διαγωγή αύτή τοΰ Δασκά­
λου. Τήν άλλη μέρα δμως δ Ψυχάρης με-
τάνοιωσε καί τουστειλε ένα γράμμα, πού
τοΰ ζητούσε συμπάθειο πολύ ταπεινά καί
τόν παρακαλοΰσε νά ξαναπάη σπίτι τοτ>
καί νά μήν τόν παραξηγήση. Είχε παρα-
φερθη, γιατί αγαπούσε πολύ τίς γυναίκες....
Κ ι’ όμως κι’ ό Βαλταδώρος δέν ήτανε
μισογύνης. ’Αγαπούσε τίς γυναίκες, μά τίς
θεωρούσε κατώτερα όντα. Δέν είνε ανάγκη
νά ζητήσουμε αύτή τή στιγμή τά αίτια,
ούτε νά κρίνουμε άν είχε δίκιο.
***
ξεχωριστός τύπος, γιομάτος ειλικρίνεια,
πρωτοτυπία καί πίστη. ’Αξίζει νά εκτι­
μούμε τή μνήμη του δσο μποροΰμε. Καί
νά τόν βάλουμε μπρος στούς νεώτερους σάν
Υ Π Ο Δ Ε ΙΓ Μ Α . φ ω τ ό ς γ ιο φ υ λ λ η ς
;o v a n O jg o }o o r. viot '(o r. ,jtjo x t o jixot ? » τ ίν χ 3 τ ν ν ο jt/oA
-«■θ' j3 '/jγ x')v ;jjy ίοτ ϊήτ/ί',όχΙο v|W (Μ ΕΛ Ε'ΓΗ )!'·; joj0'j jo ?]ςωχ 3υΰοφ>οτ
ύ τ ώτσ» »ΑΟ” ! u jjb ju o t (txj νχ'-ίt j ΛΛi»c μτ
-ιοί] '/ό τ 3QJ»3J3 50 .18'/ 0 'jx 3 τ « 0 ,ϊοφηογ
( T i i f i ' t V f i ? f G i ^ a n t r e i frτ »τ»nhj>ti
-Ί : 8 τ τ ? Μ ν 0 μ ώ ί έ ΐ ''· ω » ifor- E w *te B m
narcii.'f^si-'isfiktl1’ μ ιά 'τφ ο ρ δ '^ δ ofitezajsfo)®*/: -a’rtH ^ ά ί4 6 ν ·ψτάι
olAw’i Ιί< ν ιο έ μ π φ 8 ·» σ ίθ ν ΐ« μ ί!
V«1 >yjivt τ ν 'ermjvb ϊ.*ύ διαρκέ-*) dtS VWa i 11άπ dWiVΐ P J ’έ^ε <0 κάτ’ι 'τΐ
ή ’^ έ χ ^ ν τ ώ ν τ μ ο ^ ί ί ί ο ^ ^ ' Α ύ τ ά >τά ?·.<ίγΐα τβΰ5 ^ & ^ ύ /αά ν θ ^ ^ Γ«Ιι^/ΧίτΰύΙ,:μήίάί4Βί 'Jtj
tkui il'vrt'i! (W Viftioi τ η ς ΙΤ έ ^ ν η ί; « Μ .·ί\ (έίχ ν ^ τ$β ^ ιΗ ί'σθ*ήσή' J#|^J μ\)(ϊ*ίΐ^0
xtiv'iiw’ : iάπάνω»1)«τή1<ζώΐ}ΰά wv WrnuM<¥ώ ν '^ ά μ ά ϊδ ) ν " f I I i
uey 11·ιφόρ!)1α1 V)1ΐΕργ W ''-ΐot",r tttb ^δα^μΦ xbv> ^vdi^*fflfiW0TBgo-c v p s e w
φϋί(Κρ®()ίζ@Φ icbv'y^ttivof^vcw, TV(S*a>"t&·· m k v rtfev j
rtttwto’ igOtttffoagJAL· ού ··'> 11 εσ (Μό¥ίσμ<0ξ Μ Μ ψ ζ ^ Υ ο ά ι φ ά ψ ν ψ ^ Μή’^ ΰ » ο λ ή ^ i m
Ι δ έ ί ·Ί.ν α ρ γ έο τχρ α τ ΐ ί ά θ ^ 1^#λλί^ * 'ΐί^ ρ ί# 1 ^ ύ 1'6^γ^0ίτμΐΗϋ,>''έαλΚίί^(νίίίοΰι9ίέν1·
γραφτκή. ' Δ ικ ^ υ ^ β τα χ ^Ογχ^Λί^^άΛ1’ >ϊή τ^ί^,.! νω ι άογ9νοιήμό Οοτ dj^ovo 'τ ννοχ?
π ελώ ρια σ τα θ ερ ό τη τα ’<τής G fr -tijSWiy ν^ςΤ'^νη'^Γ6?*ν7'ύ π ά ΰ ^ ι
ainneyT τί»11ταχτικό7 π^ι*μανο(ϊή ϊ/ιομνίτη
ΐι^ώξ ΐάνέ^α Ι ® λ 6 ,ν φ ό β ^ 'ί9 ^ ρ 0 ΙΓμοίξν3ν.ά\
&«ό-\σχέδ;ίσ< τεχν w t i ' f . ttf'fjofytf·Sboci- τόσο βαθιά μ ηκ'ά 'όύ 1 f)W α μτ^°7/?^’Γιέλ!ίίVό-,
ν*'>Ιμtapτήςι!yMtmmtrftl> vPQmtl«
tOT'CMΟ(έ ( 'Milur ice> i■ij)en r s ’ t 0v11T<>0 ) μά'ί'&ί P fi| ά^θείΨ^ίκη ^ σ'έίϋΓογ<4Wί^6Λί^ ■t'6®
uv wjy Ogzawwe.'i «MVav'
-To miX te® iGezfinnO' / *>ίναι>τδλώς- )7$ j $ a9&s ·ν{^τή'όΦύ|ϊέ>* ν ά
λ w r ‘'πσο i®j$> >σιμόΛ!0 utf 1 κιαύτός ^{ίμ^ ν.Γίΐιΐά ι ΐ φ ^ ό # ^
■β^βΟΊΜί' * ή Y{ igtMMivtf|X('άρχήΐ ff ή ΰ 1£nw/if; ^ϊς ?u. άδ ϋ 7(^Ι^οϊθή κάΦί1' ΓΓβί1° θέάμα -1*
<tm
Dcwf ό λ λ ά τ iπ ε ν Μ ώ ί ΐ Γδ β ί& ι τ'&ΧγέΜ! 'O j w m w m p υ ώ ς ; 1^
JAi^T'pti^rto^irtWiXfcVAoP μ ^ ι χ ύ ^ υ ί τ η ^ ι κ ή '.ί ! , liH i'f./t Ι ^ ^ ξ έ ί 16 !Μΐλ670^μν!ν ^ ΓόλΥ|^τή σκλή!·
συνάρμοσή ο^ό τίότήΐ (ί1τικΛχ,λ»'ikxiQtm ι/ίζν
0:τ<υς\ΐεΙχε κ ανιχνΐ ήσε^ ερ 11τ τό%λπρί<σΐ- -Mt rtim wm&ila&&V&\T·
<ό tifr ικέι <'‘"XaiacsxtiwitfxM »ΐσ^ήι+ττίΕφαρ ^ογή ρ ό ν ^ ^ ^ Γ ' ^ Α θ Ε ά ύ , ' 7 A t1 μίάΓ·
τή£Γ. ^ 7,ί> λής'τη·υΐ; 'ζ ω γ ρ ά φ ε •fitx'i Κ Χ ί σ ή ^ ΰ 'W tfeftW P / T O ^ W ti'V
κ ^ η (.ία )χ ι^ ’ ϊ'ό<\τηίΛ''1Γέχι*ής τ'< Μ Ϊ» ^ λ η σ ε *ν ά άλ,λ^$^Woύ,8γfίώlδ4h.'tίV.εφά9ίioϊ, ^ ι ^ μ ό λ ^ ΐ Γ ς
σέΐ1 ·έλ^υθ8(ρ ι&ίη τΜ' kiiijj vtVffμα·1τού <ΐιΙιι5ιρήνίίς, /<|(βλίΐέ^1 HWe;i° | K J': i0 6
ΐ ( ϋ ί ^ σ σ (w i # ^ ^ η μ'ΐίνρ^’γ β ΐ ' ΐ ^ 2 ^1) νή'^ΐφύί-
^ ιμ 'ίΑ ιι m i v c ^ e i r » >>« λ « ίν ι» ρ τ ΐ' >Όρ^ρ'μΆΐ <Η|ς Ιρ'όϊί^ ^ ’^ά μίά^ίΛϊα tbi?
ίΜ > ι ΐ μ ή ^ σ σ ι ^ ι σ ή ^ ι·κ » θ ώ ί^0 '^ά Ι'ΐ< ς> Ιύ > Ν ^ί)1 V.rtPiiOvfai AW’ jj&Wfr'Wtb
'έ μ κ ρ sewsfflvισ ο έ ί ά . - ίέ β λ ε ^ Λ ’ 'ίκ ιν ρ ΐί^ ς σ τή ν 1Y<if!Wrf ''■',Iftfti>l,^rrVS<i'>
5
Λεχ,νίίίίΐ) Γ 'ΐή ψ~> >
α φ ιν .ή ς τ ο υ ς uU /jm KS1 Mfiik
<flx'fl3ptf«Wift T><WC e z a n n e ; μ ί^ λ ίΐω ή ς
'{fop tjrotim v 'yck i ·*^·ιξο8㣫φ *Λ :μ έ ο α ■ith •μ ^α λδ φ Λ ά ί’ τ ή ^ Τ έ ^ ^ ί Ώ . «>n> 5ffT )ληφ3*
σ®8τη ϊ ή ' ^ α μΛ’{,ή /8 Α Μ */ΐίΪΜ ί« η τά ι.τ® υ . 1«>Χ Μ Γ’·ύχΦ<8&\ $ 0 κνίμίά'Χο^ιdttW pQ
-Σόλ(ϊϋς/ Φ έα ιν·ότ σοφχ'χ; rxp/wb- αΊ<νδς ^λασμ^ν^^' fkovrty/x
itt|?,\wbινατνεΓάπ*'iliaν,'1iWifeMoση1wife W i- από ψ υχή— άπό ανεξάντλητη έσωτερι^ό^
^ Η ή g \) μι</Ζ ‘ ΐόίήτάι/ 'Λίΐιίΐ r <' Λ / ί λ ί - <ί)Φ 'rtjW .,',Ill!’Al&¥0rt & ά*νγ)κε
ι<ΪΛ»Μ?ο,£^ ^ ^ μ 8 ΐ 'ΐ ( ί τ η ϊ ! Ιίαθώρίξβ'· :μ'έ'ί>τ.ή ^ϋΧσ^τίΠ Ο 1! στί) ά ί''f1άνθ<Μ6πόυή,
Τ « ^ ν η rto'W.j.Ua « η ί τ ^ τ ίΜ β Γ .φ ε ΐιγ ο τΧ έ ε ή ΐ^ ν τίΝ W e ^ d n h i& t ig αψνέ(Α&?&^ ^ ί Ρ ^ ^ Τ rtitt.
-Λ ώ σ ίΐ^ τη5.ι·ίΤ όι% ά ^α κΡ ήρ'ΐα τΐΜ 0Γ τά ιις ιγ κΦ- 7 i1 >f ]■pd'*.'1'κάΐ^ΰΐ)1^ίθ6ξό ό ϊ' Εκείνο ι ίή ς
Ι'κ τ μ α .g iv m νάύ Ια ® τ ιφ Ί ή σ μ έ ν * ρ έ| ίλ ιίίή ν ο ΐ ί 7rttθ'ΐκί/ς' Τέ-/ν1)){J- πθύ [3αζαν! 'Λτώ έ{)νό'τιΥϋς
^ « λ ^ ιίτ ε χ η κ ο ΰ J >«<>σ τ ι χ τ <χι>« λ Λχευ ι τ?όσ«!<μ έρος *τάΗΛτί) ’ 3<t»w§,
mgw r t b iw 1(ivrow^io ®ερ»- πού· δ έν ^αιρό 'ν1'άσ/»/Λ.η^ΐ)ϊ>ν καί^μέ
ItotWan»11 W 1'^ X tQ σ Λόυ , 3.Ά*«έ>Λ<ιέι<'-ftfio^ΐό τήν εξωτερική τους εμφάνιση.
-οΟ
’Άγνωστοι αυτοί δούλευαν μέ τούς άλ"
λους συντεχνίτας τους σέ κάτι, πού τούς
τραβούσε άθελα, χωρίς οι ίδιοι να ξαίρουν
τή καλλιτεχνική τους αξία! "Ολα αύτά τά
θαύματα τής γλυπτικής τους έβγαιναν άπ’
τό μεροδούλι τους!... Μόνοι τους τά συνέ­
θεταν καί τά ζωντάνευαν στήν πέτρα. Ό λ ο ι
αυτοί οί παραμερισμένοι στή ζωή σιωπη­
λοί ήρωες τής Τέχνης δέν έχουν καμιά επι­
τήδεια, πνευματική εύστροφία γιά νά προ­
σανατολιστούν μέ τό περιβάλλον τους. Ή
Τέχνη είναι γιαύτούς, σά μιά ζωϊκή ανάγκη
βαλμένη μέσ’ τό αίμα τους. Δέν εργάζον­
ται γιά καμιά «προσωπική» φιλοδοξία,
άφοΰ κι’ αύτό ακόμα τά έργα τους δέν
έχουν τ’ όνομα τοΰ δημιουργοΰ τω ν! Μέ­
νουν «ανώνυμα», σάν νά ανήκουν περισ­
σότερο στή μεγάλη, γόνιμη εποχή τους.
παρά σ’αύτούς τούς ίδιους!...
Πρέπει νά δει κανένας τούς «φτωχούς»
άνθρώπους τοϋ C ezanne, πού μέ τόση
άγάπη έχει μαζέψει στούς θαυμασίους πί-
νακάς του, γιά νά καταλάβει τήν αλήθεια
■αύτή. Τί γοητεία κλείουν σόλη τήν απλοϊκή
στάση, πού τούς βάζει νά κάθονται μέ τά
καθαρά, περιποιημένα, κυριακάτικα ροΰχά
τους!... Τά πρόσωπά τους μέ κόπο προ­
σπαθούν νά κρύψουν τήν ταραχή, τό ντρο­
παλό αΐστημα, πό'χουν μπροστά στό ζω­
γράφο, πού θ ά τούς άποθανατίσει! ’Ιδού
ή κυρία C ezan ne ετοιμάζεται πάλι νά
ποζάρει!... Κ ι’ αύτή τή φορά θ ά φορέσει
πά καινούρια, κατακκόκινα παπούτσια της!
Γ ι ’αύτό ίσως χαμογελάει άπ’ ευχαρίστηση
καί κάπια κοκκεταρία! Παρακάτω μιά
συντροφιά άπό χωριάτες παίζουν σ’ ένα
μπιστρό τό άγαπημένο παιγνίδι τόυς! Έ ν φ
παράμερα μιά γριά γυναίκα σκυφτεί τό
κεφάλι της στό στήθος της, σά νά τή βα­
θαίνουν τά χρόνια. Καί μετράει μέ συλλοή
τούς μαύρους κόμπους τοΰ κομπολογιοΰ
της—
Οί μικρές αύτές ασήμαντες γιά έ'ναν άλ­
λον λαϊκές σκηνές μ’ δλο τό μυστικό χρώ­
μα των μεταφέρονται άπ’ τόν C ezanne
άπ’ τά στενά τοπικιστικά δριά των στήν
«νοκερη φόρμα μιας πολύ άνθρώπινης
σύνθεσης. Μέσα στήν Τέχνη του άφομοιώ-
νονται μ’δλα τά αιώνια στοιχειά της....
ΠΡΩ ΤΟ ΠΟ ΡΙΑ
Β '.
Ό C ezan ne δέν είταν προωρισμένος
άπό τήν οίκογένειά του γιά νά γίνει ζω­
γράφος. Ούτε -κι’ ό ίδιος εϊξαιρε τόν μοι­
ραίο δρόμο, πού θάπαιρνε άργότερα. Γεν­
νήθηκε στό A ix κατά τό 1839. Έ κ ε ΐ τε­
λείωσε καί τίς γυμνασιακές σπουδές του μέ
τόν φίλο του καί συμμαθητή του Etnile
Z o la γιά ν’ άκολουθήσει τό νομικό στά­
διο κατά τό 1860. Τό έξασκοΰσε δμως μη­
χανικά. Ή επιθυμία του ειταν νά ζωγρα­
φίζει. Κατά τό 1862 ήρθε στό Παρίσι γιά
πρώτη φορά. Προσεπάθησε νά γίνει δεχ­
τός στήν ’Ακαδημία. Ά λ λ ’ άπορρίφτηκε.
Γυρίζει πίσω στήν επαρχία του καί μπαί­
νει υπάλληλος στό χρηματιστικό γραφείο
τοΰ πατέρα του, πούταν έ'νας άπ’ τούς κα-
λίτερους τραπεζίτες τοΰ τόπου του. Τό
Τό 1 8 6 3 τόν ξαναβλέπουνε στή Γαλλική
πρωτεύουσα άναμιγμένον πάλι μέ τήν Τέ­
χνη. Ό πατέρας του τούστειλε 3 0 0 φράγκα
γιά νά διασκεδάσει. Ή λεπτομέρεια αύτή
τής ζωής του είναι σημαντική. Καί αξίζει
νά τήν αναφέρουμε. Τό ποσό αύτό— σπου­
δαίο γιά τήν εποχή εκείνη καί γι’ έ'ναν άν­
θρωπο περιωρισμένον σάν αυτόν— ο νεα­
ρός ούτός δόκιμος καλλιτέχνης σκέφτεται
γιά κάθε άλλο παρά γιά τίς διασκεδάσεις
του νά τό χρησιμοποιήσει! Ρίχνεται
μ’ αύτό στή σπουδή τής Τέχνης, παίρνει
δικά του μοντέλλα, καταρτίζεται, δπως πρέ­
πει καί μπαίνει στήν Ελβετική Ακαδημία,
δπου γνωρίζεται μέ τόν Cuillaumin καί
τόν P issa rro . Τότε ό D e la cro ix καί δ C o u r­
b et είχαν τίς «ζωγραφικές* ανησυχίες τους.
Οί τολμηρότερες καλλιτεχνικές άναζητήσεις
τους έβλεπαν τό φώς ή μιά κοντά στήν
άλλη... Μιά καινούργια ζύμωση τής Τέχνης
γίνονταν, φέροντας μιάν επανάσταση στόν
τρόπο, πούβλεπαν ως τότες τίς μορφές
τών πραγμάτων. Δέν υπήρχε κανένας νέος
πού νάταν άπηλλαγμένος άπ’ τήν ισχυρή
ιδίως επίδραση τοΰ D elacroix, Σαυτούς
καθώς καί στήν Τέχνη τοϋ D aum ier ανήκει
κ’ έ'να άπ’ τά πρώτα του έ'ργα ή « Α ρ ­
παγή τών γυναικών». Ό σ ο δμως κιαν εί­
ναι εμπνευσμένο άπ’ τή δική τους. τεχνο­
τροπία, πάντως τό διακρίνει κάπια ιδιαί­
τερη προσωπικότητα, πού άργότερα τόσο
άδρά διαπλάστηκε. Ό D elacro ix άπέθανε
Π Ρ Ω ΤΟ Π Ο Ρ ΙΑ
στά 1863, τότε ακριβώς, πού έγκατεστάθη
ό C ezan ne στό Παρίσι. Ό C ou rb et ζοΰσε
άκόμα κ’ ειταν στό απόγειο τής δόξας του.
Ό C ezanne έρχεται σέ προσωπικές σχέ­
σεις μέ τόν παλαιό αυτόν «δάσκαλον τοΰ
τοπείου» και διά μέσου τοΰ φίλου του Z o ­
la κατάτό 1 8 6 6 γνωρίζει καί τόν κυριώτερο
άντιπρόσωπον τοΰ εμπρεσιονισμού, τόν
M annet. Ή πνευματική αύτή έπαφή μέ
τόν «ζωγράφον τοΰ υπαίθρου» τοΰ έκανε
δυνατή εντύπωση. Έμελέτησε μέ προσοχή
τό νέο «σύστημα τής Τέχνης» του. Είδε
σ’ αύτό πώς άνταποκρίνεται πλέρια ή μιά
ψυχική» άνάγκη στή δική του καλλιτεχ­
νική μανταλιτέ.
Ή γνωριμία του δμως μέ τόν P issa ro
είταν γι’ αύτόν πιο ενδιαφέρουσα. ’Εντο­
πίστηκε περισσότερο άπ’ αύτόν στά μυ­
στικά τής ζωγραφικής τοϋ «plein air».
’Έ πειτα άπό τόσα χρόνια, πούχαν νά ίδω-
θοΰν, άπ’ τόν καιρό τής σπουδής τους στήν
Ελβετική Ακαδημία, συναντώνται κατά τό
1872 στό A n v e rs su r O ise κοντά στή
\; ignon, χάρις σέ μιά εύγενικιά πρόσκληση
τοΰ κοινοΰ φίλου τους καί φιλότεχνου
ντρος C ach ets. Ά π ό τότε χρονολογείται
καί ό ενθουσιασμός τοΰ C ezan ne γι' αυ­
τή τήν άνάλυση τοΰ χρώματος τής άτμο-
σφαίρας. ’Έ γινε κι’ αύτός ένας «Pleinai-
riste», δπως έκαλοΰντο οί οπαδοί τής σχο­
λής τους. ’ Ας σημειώσουμε άκόμα, πώς δέν
ειχε ποτέ του ασχοληθεί μέ τό σχέδιο. Έ -
σχεδίαζε πάντα μέ χρώμα. Δέν ειταν παρά
έ'νας «αγνός», «pur», ζωγράφος.
Οί έμπρεσσιονιστές δέν τόν είχαν συμ-
περιλάβη ποτέ μεταξύ τών μελών τής συν­
τροφιάς τους. Τόν είχαν μάλιστα άποκλεί-
σει άπό τόν κύκλο τους. Τόν θεωροΰσαν
ώς «επαναστάτη» τής Τέχνης, έ'να είδος
«com m unards», ή καλλίτερα «u ltracom ­
m unards» μέ τόν όποιον δέν μποροΰσαν
νά έλθουν σέ καμμιά συνενόηση, ώς τέ­
λεια τρελλό! Ό C ezan ne εξέθεσε τά έργα
του γιά πρώτη φορά τό 1 8 7 4 στήν αί­
θουσα τοΰ N adar, στό bou levard des
C ap ucines καί τό 1877 δλως τυχαίωςμαζί
μέ τήν «’Έ κθεση τών μεγάλων έμπρεσ-
σ ιον ιστών» στήν ru e L ep eletier
Έ κ το τε o’C 6zanne δέν τολμοϋσε νά πα­
ρουσιαστεί μ’ αυτούς. Υ π ή ρχε κίνδυνος νά
■ · —— 51
τόν λιθοβολήσουν!.. Δέν είχε άλλως τε καί
καμμιά υλική άνάγκη γιά νά κάνει έκθεσή
του. Τό 1 8 8 6 πέθανε ό πατέρας του, άφί-
νοντάς του μιά τεράστια περιουσία. Δέν
είχε λοιπόν καμμιά έννια, άν θά πουλιόν­
ταν ή οχι οί πίνακές του. Αύτός δούλευε
γιά τήν Τέχνη. Πολλές φορές άρχινοΰσε
μαζί πολλά τελλάρα, ζωγραφίζοντας κι’ άπ’
τήν άνάποδη μεριά, διπλασιάζοντας έτσιτό
χώρο!... Τ ’ άφηνε μισοτελείωτα, αφημένα
άλλα στό άτελιέ του, κι’ άλλα. ό'ξω στό το-
πεΐο ποΰχε εκλέξει γιά τήν εργασία του, μέ
κίνδυνο νά καταστραφοΰν στή βροχή !..Γιά
ν’ άρχίσει πάλι τίς ίδιες σπουδές του, με­
λετώντας ατέλειωτα τή φύση. Συνέβαινεδέ
ό'χι σπάνια, στή μανία πού τόν κατελάμ-
βανε, γιά νά φτάσει στήν «τελειότητα*, πού
ζητοϋσε, νά τά καταστρέφει δλα αύτά μέτά
χέρια του, άνεχτίμητα προϊόντα μιας πο-
λύχρονιας πείρας καί μελέτης. Ό C ezanne
δέν έμεινε ευχαριστημένος μέ τόν εαυτό
του, άκόμα καί σέ μιά ηλικία, πού ή Τέχνη
του πιά ειταν ώριμη. Πάντοτε παραπο-
νόνταν, πώς τά καλλίτερα χρόνια τής ζωής
του, ώςτά σαράντα του, τά σπατάλησε χω­
ρίς κανένα λόγο... Ά π ’ τά 1 8 7 9 λογαριά­
ζει πώς πήρε τόν άληθινό δρόμο προς τήν
Τέχνη....
Σ ’ ηλικία εβδομήντα χρονών γυρίζει στήν
πατρίδα του καί ζεΐ σέ μιά τέλεια άπομό-
νωση. Μή λησμονοΰμε άλλωςτε, πώς στό
Παρίσι, άν κ’ έμεινε τόσο καιρό πάντα
είταν ξένος... Τό 1882 στέλνει ένα πορ-
τραΐτο του στό Salon. ’Έπειτα άπό τόσες
φορές, πό'χουν άπορρίψη τά έργα του, αύτό
γίνεται επί τέλους δεχτό. K l’ αύτό τόν κά­
νει νά πουλήσει μιάν ολόκληρη σειρά άπό
εικόνες του άπό 4 0 ώς τ’ άκριβώτερο 100
φράγκα. Τιμές εξευτελιστικές, άν συλλο-
γιστή κανένας ,πώς ένας C ezan ne «αύ-
θεντικός» κι’ όπιό μέτριος στοιχίζει σήμερα
μιά σωστή περιουσία!... Ό παλιός έμπο­
ρος χρωμάτων T a n g u y τόν βοηθεΐ μέ τήν
προπαγάνδα του, ένφ ό V ollard, πρακτι-
κώτερος αύτός, τό 1 8 9 0 τοϋ άγοράζει άντί
έννενήντα χιλιάδων φράγκων διακόσια κομ­
μάτια, κάνοντας τήν τύχη του!
Ή επίσημη αναγνώριση τής καλλιτεχνι­
κής του άξίας έγινε τό 1900. Αντιπροσω ­
πεύτηκε στήν παγκόσμια έκθεση καί τόν
 — ν :- -■-··-. ■-= ------- - ■ τ ------- ■ - Μ

32 ■g-- - " = ftfti¥ M lc5}>iX1 AoiH^q·1’ μέ <miriY,W )% m m ^ τήν) άμο ιότητφ ίτΓ(ς/ ?Α λήθ BjaQviidi) ivt(pf»flofyί·)
f « v ; ,ms * ,)^β·^ίίτοέρά. ττ*ί,')γιά νά ι μέσα- π<*\ι-vxyzaij) ;γ ιά Yftf¥i'f
«λλο χρόν»ψ ά^κ ε S a lo n , d e s ‘C ham p M xk m β ρεϋο ί ( > ι otC^OJ Ip Έιπ^ί τμίάι τ (φό^άο* 'θφίΐίΜίί-7
<Je Marsr-pitV sk o ve; trHV'Ma^'cim 'Demi® μ ,δώ ίμ ^ ί.’.ΗΜί ^TttfW iW ^V i γ/άΩτο Ύ.ι«· , 1 # ^ τ ή Υ ν ΐΒ Ι ^ ^ ο ν ώ τ " 4 f · ^ ; ζανβας>τ3ήΐϊ^ταχ/ςήτη ιβϊμιί^ Εϊ<»αίΐινέ»3ΐλνιχ)ΐίίκό
μϊφίίτάίΌT t it w ^ ^ H d r a r a a g e 'άτ Κ Γ ό ζ ϊ η η β ^ tm m ' x m ’V ^ W Y PH W fi x# ° ^ K r . « A f c w * I'Vewa έάν. ύ i ^ ζ Μ β ^ ι γ ^ ό ϊ λ ε ί <πτό νμιρί^αμίί)*»»!!!
*T<(μή>ιcWOv<_>Se'Cdw3ί>3RjSg(o >(!«’ t w YtyrtrtuV Λ / ί ' Μ ^ ς HO /fim W ) ® Δεν • ^ P T f i^ ^ P q 'o T c ^ δεγ,χ4 μ ^ ι yjw s*m fo9t sitTtoj ι'καΐι i^rmo I'ftoyejpa φ τ ό 1χρώ μιά^/
t€% T^t^^*feot(,it’ih>iWitV! ιΒ οίΐη β η ό^ ό φ ^ W M ^ 'M 7^ γ^ 0(ρ ίη ι n ra tT ’’Kr.ei. βίναεοΓιδηχ κά πώ ς «Ηίχιχιυοφ»?u V iw ’
I o n 1cm,i R o uss e Ir S e r us ie r ( Buillardj χ θ ^ ρ ΐ ί ^ Λ ^ ^ ^ ^ Λ Ρ ^ ^ ί .'.'^ Τ Ϊ ? * Μ Ι · ’4 π (Aft9o-f»f»w ε1««>! Τ5β: μ<μίί«ι&ν*όί< 'δ«πζ(Μλ()ΐ^μή'' |έφρΐ'ρε^
V o ld n r i» iti’ '^ λ α ι djtXjtfail; \ΐί'ώτϊ:|ΜΗΙξτΓ π « ^ ί< « ^ α '{( ’^ ^ ^ l i i s ^ ’finb'jc'o;1 lA W 'b w J VJgflf5RlW , HSfAimTfiWSffi’Qift· «QittWi <Γτ^- γϊ.ί): T<i)i'v\^-fi^\'Ci<JtOTiM^'-roii-«evi''y,Yacfi,''
λθϊ)ζ. 'Τό·>«^ θώ iwijrtjtiv t % ' 'Λ*Κίί)Είΐής '<'/.ίτί)ί; φ τ η ΰ θ ψ ^ Μ & ψ · ' ^ ζ ή τ η '^ ; ' i f l f yV F V'^|\'^W,1^|W?!fr.W| XW)#P;TO cT.ifr: βϋξδ) μ όρ ο(Dmaί)σέ;ικτίθβ ιμβίλοιτσοί ι
?.it(kV,' Gwzaoner'i δέν ^vfiitewli? tdiJ i ^ i ^ : ! ' pA iF' ^ m t i ΐί? ΐΙό μ ο - ^ ς,; ρΙ), ^?Ι XQIt'w, uftfiOi ν«χοιίν φνκήι to ; >»ιιν©ύρΜ)τδixOtfroi» 3*τ0θβτ^.ι^.μ®ρΪλ )·'»'
■'ι1Ί>» Γ ...Το^ώχ Μ|ήΛει^'¥οΰ M πχεα»ι τόν« με τα/Ιο. Πώς να μήτοΰ ((.π.νεΐ ’ n 'Q .G tiZ a iiiie iίΐέ^ ' >ι|:βλ'8π&/wows' Ιέ'ναΙ μ μ ^ '
1 <>ϊΐ&ι1Φ$ι m m m xm λοιπόν μόνώ μένο ^ώμαρΜαίίλάηεΙχΕ) ιΐιτοΜ'τάττόο nU
ρt</ς1>θ ΐ a>ρίΛζίΆ έΜ1ίΐχρ ',ν.Ανένά' ;πρ/ιγΑο μΙΜ· γ ^ ί ^ ι ^ ’ΐου rl’H 'ky0M\ τύν*!ί§(^’ τή'Φίΰση? qtwxk γο ΐ'οο <jcfί σ ϊη μ!α ι γι(ia'.τις >μ ντα#Εβε ι?" τή ς ditt) w
(ί\*\4ύγμ/'>».ό (iii^rt(y ε,Φίν Γ^Π .,^τ^ια-ί^η^γεραι,ι, ,τ^ΐτ x u U ^ X Q idi^^iii?M uf& »xT»ulT«t^0«w ι H ttev §«*<«)·»)
rir tti^ '1 ή - lcH*i7/(iA>Αυ^ΐ^Χ'δ’ίίσ·^ μ ϊ ^ Η ^ ή W x ^ i ^ P A f t W d l 'Pf^HrtT) X o te <j οΛ 0ιτχρωμαβιιριτ^)ςνΓηΙό(νΛί5μ<ό®9,οτ»<ϊδ^
'/60Kfi1 aff^vfr SietWJW&jedeTit^t1 γι’ αύταν δέν ,είναι αμ.ο τι, JTi(ri)oVxIT8V^) ε;όινε στό^'^α θαρρ -JWW^ViM^'ciJie καμ(Α.Μ>, πρεπε·.ό ν$(χ»ύξΐΐ)(BitoxaEstT σ ’ (ίέν<& «αίίΰρό} ·
τή£'Κχνής «(£σο>μ'$λλονΐΐ>ίϊν JrttWftrttt'S λίτίέχ^ρ/ι’) Υά'?σ^μθί’:^ ^ ν r\|i?vo‘‘ ','τ'ον 1ϋ.ϊσ- άπότομη-^ν^ίρ^ση,,τ^ΰ/φω^ιί κ ^ ^ β ,^ ψ ί ς κυριαρχικό β'ν&(ό6· ,()^ o i'iii 2iju io c jr;[ “ v jw Ij
tittfj C0H M au ris iDenis yM ' ^ i m ' b ^ m ^ w ' f o b m m M k & αίηκν μ Κ α ίτIή ίταρβμικ^ή ί ίπνελιάs)χν>(υ >ά Μ μα
6^ ’
5 U ic % {j» W '■:vhMX'itomo> ·ν<ί'ΐι&ϋ 'tii&Vth σ ϋ ψ β ε^ ο , Afitfi τάχ ν«^ μ ^ ν ι,^ ν :^ ^ (! T ^T ^V ^afiT Siw w gr εΙκΕί*-μιά 'σο<κθιερήτά ν& ^ Ιί*'!Μραΐ$9 Τΐ&)8 &-
'ciffo\i(rtrt dt?νέΑ«.ι.,Α»>ί)(ί<sk a v />?»►«£ EJtiyiwc μ’ ϋ^τό^·1!® ''; δθίσώΫVdUV- ^Ho την έντυπώση μιας φυσικής άτμ<|ρ<ίί5«ρί*|1κ ν Μ ,Ί π ό ο ς ιttSji νέφ ο ^ ζω γ ^ α φ ιχ ^ Ιρ ψ α 'Ο )^ » '
;¥VcgYi?>*fyt 'μίτοe'rttl/i1^ οί!'1 Y&^'h itt' v m m »tii€?1 '8rj 3o j§ r «,Ζ ω γ ρ α ^ )) ρ ,ν ^ ά ζε ^ ι ·Η$ 6 φ ^ ο ^ Κ α - τανιτημνακάφ Tf(in ffAo 'ο (Γ&ωΧ(τ6χ3 ύν »ιγ
VttWMK»μ ^ τα .i'ΔϊΛφέΗΒιΤ'8μ^Γ|!μ&'ΐδνΗ Οόό ^ P i W e ^ % ,Wft%6iffollt8«f. V0T ,T-·" ■'· ",’ λ:ενας να.-, κ α θ ^ 9 ι ¥ ?ftc -ο Γ ϊο τέ uon ί δένιιieoV'/ράipigergvα ^μ ε<jktc ΐΐ(ς
zaixmi;. ιΜ«βν·' 0I'I¥> '«vW fl·^;^ ·β««®Μ*·7με W ' > T c κ ι^ ά ^ · d ^T7fj§j ΜφΗ{* , ^ ι ^ ή ί ^ ΐ Α ι ^ εΙκότοκβτηΐΓ,τιά^λβ);frpnwupfft(μ'Με ipiS^oflvwj
π ρ δ β «M froO ^'W V I to ■i (“irtf. 17μ £ ' τ ο 1*WSA&WJ 3Μλ\«^ΙΤ'ζ ^ ρ 8 ^ ικ η £ 1uf.a f *, τη® νέ^5Λ cTVrtl π ay τα,' Ν^β^μγ^ε \Υάιψτί$π \5(kcr«8n(iaei [μέίχρώμχ*/'<vAv|!τήν’8κΐ«Η)ΐττΛ\^
o*' 1fVttXiy.ttfi17 #ιί> ^ίγαΛΰΐΚφίν « R # l^ O 5 W iV ,3TA^*V (T V c f'H l& Jr^ a c §βϊί -SilMwWOw «Λίχβ^ΓΤ) u(kmwpiai ιτον ,.) ^ ρ ίσκο \·τβις-' ιj ?f c ( νις ^^ρβ>ϋ
έλ'Τάσ’ή IWW* '/ojoUf νά1,1'/V<S$t’C£Vn o& te'ftaV ’# W S S & b WottUijQeXfifrt#’-V.f « H T J f a » .? ση. έστω κ ο ^ ^ , ,μ ο ^ λ ^ τ yjynmiqj'/a>]€W.qyie^tif? λ^Κτομέ^κοπα»' <χφψ
r$ltt£?1 \rit6d0‘ α υ ϊΛ ; π-d i*'1 2Μ^3''θ® '(9{^ κ ρ© )ΤΝ1άϊσρρα^ι5μό^ ~J Ailiti- τυΜ ^HvTifT WASiyAV'tMK-το„ σ! χέ^Οίτμ· τήντγ^ΛηΒόπιτα. ,ι7οχι cu)ΐφη ΰοτ 10X»i H 3ν»τφί
! oj^<G kdhne> 8 i« p u ^ ® e2iM$i«C nantutrali^ti^V . J( )t T?Kf ψ » ε^) irffcSV^XWO^fh 3 nAjwrtuι ήτ>είνπΜ&ψι ία ιτβΰ 1me0 CWKJΒ'WQ(ti)u
σότερο κανέναν άλλον τίτλον παρά···<ίΦϋδν r t m ·, fri1r AHWi'itVi-V^f.7 μ Γ,ά ΐ)^ . Α,Τι ,(ί% i m i m rf4 ν ·Α^α, YMm μχϊος.κβ’ισρΐορτοΉτy h m itn S rn , (ϊτί£!’Μτ»3Π''*®ρuieu >
trtf? 7>fri'itWinirf.til XJX0 ft' IMiV^ijfoP^'Alu 4ov m m m k * v 3 wM s ' ναικά οβ{·έπβΗμ 3 τ(?5ί/απειρ^γτφιθΐ] τερκ μρτΒβ^ΓΓήΐΓ.οΓίϊχνι^ς νηήι. K'u’r *ir»0wV<
ελεγαί'1·«ΓΑι/(ίδΐ| HttlV.ov* - Γ!Ρi|wft (jWoWivt'fSr. l i e t e ^ f m ' t e T i / 1 m W ^ t K f f l f -Ιιά -’με-’ τ ραΐτ (/ . f,'}^;, ;τ{^ρψ f^'^Q (<km )Qέ$', ίλσχ^, ι στα*' .νσ^εδ^ζ^ιί» ^#ώ)'/β8^»δρΰμ85^(ί-'βτί^ΐ€
νε\όο, -νχΑ ο*Tkwi^w')ς 'ϋίί Oftt?1 frft’ !'/ M W ί ® )5 | ϊ ο υ ;^ ίδ ^ άίτάτομΗς/χώ^.ιστι^έαιγ0«μμίϊΡθάνφΐφονί*<ίε)ΐ!.1
’■OyJ >JlovV^Hi,)yicitHMΒιτηίν >#ί&ς %i)VtYi rifj μ o'i'WiK>|Jsci’Tit^f) δί«(ν ^ ’^αν?Α(^ϊβΓϊ ^ ί ? Me>^:i?)l!p?/I'tll? 'X9.il ^tjaMXS&v&vhm μβιίοά^β! φφπηιττ?ΐ3'Ρώώ.τ^ή^Ώίία'ή ^Mtfpdh
(tCPtttq, ψ /iV < ΙΚ έ ΐ^ ^ & ^ < ^ ω ς·« (ΐΧ λ {τ^ ?ί^ m 'K o Y t t m 'Qfc · Ι » ^ ( Μ « Μ Μ VVfcl At %(% (ΙΗλίϊί νϊλίνχον αίτιτρ axu w in ομχΐίίίρου^ ηα ί»ιΊ&03 ηίημ
§,W 6itW>' ;t(^p*orV, ■ί^αίίχτ0τ51α'ΐ!1Ϋολ^Ι+ί^ χαρακτηρίατίΐδ? ^ v a f 1'(ϊΜτυπω'-1 .B<W^K«, fT^OpT w e fflv p e ό .^ ^ ^ Λ Ι ο λ ^ ί ι ρου(τίάξε,οκοίΟβ > άλλ0-·"%βδ«( '»ά άήνιτίΛτίν
xrtttttrtittTrtWjAih>o>ιτμ&'i’tfy" iMVft’iM11t-ow^^W’ μέν® o¥f)V3 ή@ί μί 0ήn ?λίφορ- μέ@εςί ρ λοκ ^ ρ ^ ,,^ φ ς λΰνει μ’έ'να λεπτό, διαφανέστατο περίγραμ^
χνίΐη'/οΛι’1'(Κ^ί; δ^ω ^.Ϋ ^ελέ'1'ίϊ&ζόξ;^ |Λ,έιτίήΛΥ wi5v^^b^FakifeT^i^W ^e !FWi-inH^:„r yju x«ff£L τ^ η ^ ω μ ^,τι^ μ^νϊ»υ, - μαι άπότφώς'κβόχ^κΗΐτίι. Κ ϊ^ Ό ίβ ν ^ Δ ’φΗνεϊ
t(HV! ZJi^©<W'rvA''icl?v 'r e w d '» ! dm i μ^ρρέίΤ^ί,τ^ TjftriWiWQVWjehU .JT^or^W^D .-Τ10:liJiosiwiViΐϊττώ >‘μμ'τγη/ι·'αμς, 'Λβύψλά·ί (ϊι»'
YMApite; ^ ρ ^ ιΧ^οιΐ vttvk’t (’8 τκύ'ί*1-^ή1 1 δ ^ ι ^ & ^ '^ ^ τ ο ώ ί ί / .ί δ ^ ί ^ τμ ΐίντικ,(^Γ«σ^<^μέ, - ^ / , ο ν ^ τ«χν.γ^,7 ζ ι ^ 1λγ5 ( ί Cezfli^a^ igsw'jfiijcg’i ποΐέ,ίζΐ|τνγ«ειτ
ΐής -π^τίγΐινΜίκ'οίης..- ;Γ1Γr fove^^'¥6>tt’ Σί(i1έ'ρν^!T(^y? » I1, . B W ' ■Webasr:’ ψκιασμένα 1(φτς>, 5iWt,i,-..Yl<!lW.rf.W ω^άϊαι.'μρΛτέλΜ] δ π ω ς iir>JVlaiqmet τίς·τ vytoYiu;
ei'tttv 8?W^V8cpWw ν:δε0{ίΐ6ί <rttl>Ri)i).fitH8ifiili-Vjf'1VfA'ric ψή' <^νι^ί), 1Η^οζ'τ){ν σόν να; μή ,μμρ^ί^νϊαι καμΜΪ/^Ο'ί-! //ρ«ί:] ψες :Ι Ιαρ ισιτέ^ηκάΐ'» Reiapir^',^ >1vtsjg ^ Ut:
II,i'VWMo,{H'|!>rt|\1'<*?5ΐέί1‘tflvtii1 Ηι’’¥ές τ&λ·1T(l£§i‘ tyfm ft'lM fttim l W
‘ : K ^ rlT(ilV.«Wo'Swae A iV k : § τρόπος χ^ 5 3¥βυ«<5 icfe ίου μ«ο?ΐ biensu ^•ja'.^f/.O'frrjHUivai,1ομορ-τραιΗορίίσι.α(τ fj
yC8 r t ^w0 t ^( i i V τ>Ίi 1 ()?τ'ίΛ^ο fi(ir γμίτι Vft’'ίή ^ 'ΛΡ<Ηί«ϊντέΓ |?ρ(9·δίείτΐΐ/ ρεΐ νά φαίνεται oya)-jfmnw>Sii^x^y< xiiA'ivw?-; 0<ίτον.ζ "·τοβΐ'/ορη\ .J 3TI/)·) ; 3Χΐτο))τρο 3 ? \ ΐ —
lie* ^ ϊ 3 ί | [ 0 ^ ώ ί ώ Μ 8 ζ % * 'Btaitex.'Berv © ry o v ^ a i^ m i^ ^ W v ^ 4 ' W W * ' δέν κοιτιάζει.τό' liw^<i>S της,ηροση«ί)ίΐα^ιο’υ, - A w o ? ζο/γρ<ίφιζ8'τίξ' ιβα ρ δ 11σ>ίί y ^ w ;,
nard>o*oi'Ti^t|jf8i'1εΐώώσρί’6ε 1-τ<ίν.; και λησμονηι^ει», ^tij^ .q.sCl^zanneifissjari^tfe- μινα<ηπχές, ιγυναίκες 'κα q( άντρε ς ττλΓ'
8έν"μβζ'' δίνίιW 1'"^ίΟ’α σέΐ^λ1^ » 0^ ^ ^ ' r& Cezitnfie1^ ^ ' ένδΐαφε^ε&Γ (.ibVayrx Wa λευταί« σ^γμή τίίς.,ζωής,τοιίν^^ανίζοντ^ν,, κΰκλου τοιν ί ί Δέ^ εξέλεγε) "Μ χμίΐρές, μτ^οι!-
τή ν 'itvfetf^Virrtff) 'ftf'Tt·!!it'-'trfi ί 11 * V r t t § (*)rf ΐ'ά'ςΎ^f. t ^ ( b ^ ^ j v ' v % f ; e ά?ι?-τις, jw j ,, μεγ^λεςΧαμφ.ιβοΛίέί;,TlYo<j jOOtt. σι«ί> i^natuires tejortesf ι *κς?(ο^ίεϊΐδ ιντ; ·
Ό C 6 z a n n e ' ίμ!λίΐΧΛ%ρί^&(>ΐ^'6Ρ1^ £ικήι'^ϊΐ11 OttPiftfclt γ’Μ ’^ ‘vntii trfs,' τη ΐ1 -φον τεχνίτη. Α ί'ίός1ζητι,)^ σε, .Ofό:, εqYi} ιψν σ ο χ ή ίτ ΐά 'τ ο o t u <> ΐ θ υ / > ί ά j rte o ιβ ο ό τ ε ρ ® 1 τ ώ ν
■π1'ίϊύγ>ίέ^ιμίν?ί ι ^'Ziovljq- ψυχική ΰΛ δ^ΓΠ ^^τώ ν ί&νΐίίΡψιένίίΛ»; ποΡ’ μιά όρμον.ίαΓχαπό τ^ΜΟυς,,. πρΰ ^άτ^ί^νί^τ 0rto,ftov9il^fii>'<olji) άπλά| συνιμ^ίσμένα; Ιχωί^τ
φ Γ Λ η ΰ ^ (itι)Vtfty ttiv ;ήίίέΛ κ50{ΛόΓΙ Bit#-"' τβΐΓ· jtfjQiftjKN&ifif , J ’i^ttVWtos,
μαβμΰ^ίυυIffol*ltot^Wi?i(0i''s'ftx’vfe^. M'.'tloWJ Λ6ΐ' - ? ihlύ Ηί(iJiViVa<■ pt?#, ’",V0 iXcWiWtH τό^·’
 54 - ■ - ------------ 55
1 ■■■ ■ Π Ρ Ω ΤΟ Π Ο Ρ ΙΑ

ρ'ις κανένα ξεχωριστό ενδιαφέρον. Ό C e­ διάζει εδώ γυμνά παίρνοντας τό πρότυπο τή φύση! Μεγαλύτερη «επανάσταση» δέν συνειθισμένον, άδειον Ακαδημαϊσμό, ουτε
zanne κοιτούσε περισσότερο στήν «εσω­ από άγάλματα τής ’Αναγέννησης καί τής μποροΰσε νά γίνει στήν Τέχνη!.. Ή λατρεία καί κανένα άνυπόφορο δασκαλικο στομφο!
τερική ωραιότητα» τής Τέχνης του, προσ­ ’Αρχαιότητας καί τίς φιγούρες άπό παλιές του δμως προς τή φύση τόν κάνει νά 'Ως τό τέλος τής ζωής του είχε τίς πιο βα­
παθώντας νά συνδυάσει τήν «έπιφάνεια» εικόνες τών άγαπη μενών του ζωγράφο)ν. σπρώχνει πάλι τό μηχανικόν μέρος τής Τ έ­ θιές δημιουργικές ανησυχίες του. Γέρος
μέ τον «χώρον» τοΰ πράγματος. Κ άθε πι­ Καί τίς προσανατολίζει προς τό δικό του χνης του προς τό φυσικό, νά μή τό άφίνει πιά στό σκαλοπάτι τοΰ θανάτου, πού τόν
νελιά του περιείχε κι’ αυτή τή σημασία τοΰ πνεΰμα τής εποχής του. ’Έ τ σ ι δούλευε νά βγει ελεύθερο άπ’ τά στενά δριά του. περίμενε ώρα τήν ώρα, δούλευε ακόμα,
σχηματισμού των. Αύτό κυρίως τόν έκανε άκόμα καί στά εξήντα χρόνια του, άπομο- Παραδέχεται πώς κι’ αύτή ή ίδια φύση γιά νά τελειοποιήσει τή μέθοδό του. Είχε
νά τά βάζει μέ τόν C auguins, κατηγο­ νωμένος στό ερημικό άτελιέ του. Δέν άνεί- είναι πλασμένη σέ «φόρμες», άποκρυσταλ- συλλάβει τήν έμπνευση νά ζωγραφίσει τήν
ρώντας τον, πώς περιορίζεται μονάχα στήν χετο κανένα τήν ώρα, πού ζωγράφιζε, άπο- λουμένη σέ στερεομετρικά σώματα πού «Α ποθέω ση τοΰ D elacro ix,, μέσα σέ
«επιφάνεια» ειδικεύοντας αύτό τό στίλ, ζητώντας πάντα μ’ επιμονή νάναι μονάχος μόνο σ’έ'να εντατικό δραμα μπορούμε νά μιά άπ’ τίς χαρακτηριστικώτερες καί φω­
κι’ οτι ζητοΰσε άποκλειστικά εξωτικά μον­ μέ τόν εαυτό του !... Είναι περίεργο, πώς τά άντιληφθοΰμε. Σχετικά εξηγούσε στόν τεινότερες συνθέσεις του εφαρμόζοντας έτσι
τέλλα !.. Γιά νά έκφρασθεΐ άργότερα μ’ δέν μεταχειρίστηκε κανένα γυμνό μοντέλλο B e r n a r d : «Τό κάθε τι στή φύση πλάθω τήν τελειότητα τής τακτικής του.
αυτή τή δριμΰτητα άναφερόμενος σ’ αύ­ γι’ αύτή τήν τεράστια καλλιτεχνική παρα­ μέ τό μέτρο τής σφαίρας, κά>νου, κυλίντρου. Ώ ς τόσο τόν έβασάνιζε άκόμα τό πολύ­
τόν: «Δέν ειταν ζωγράφος!, ζωγράφιζε γωγή τ ο υ ! Συντηρητικός καί {θρησκόλη­ ’Έ τσ ι μπορεί κανένας νά μάθει νά ζωγρα­ πλοκο, «τεχνητό» πρόβλημα, πως ν απο­
μονάχα κινέζικους πίνακες»... παρεξηγών- πτος, δπως ειταν, πάσχιζε μέ κάθε τρόπο φίζει σύμφωνα μ’ αύτά τά άπλά σχήματα. δώσει λαμπρότερο τό «χρωματιστός φο)-
τας έ'τσι τό άληθινό νόημα τοΰ νεωτεριστή νά τό... αποφεύγει ό'χι τόσον ώς... «πειρα­ ’Αργότερα θ ά μποροΰσε νά κάνει τότε τό σφορίζον στοιχεϊον τοΰ φωτός» μέ τήν
αύτοΰ τεχνίτη, τό σύνθημα τοΰ οποίου σμόν» — κι’ομως αύτός μάς έ'χει δώσει τόν κάθε τι, πού θάθελε». · εναργέστερη προοπτική τών πραματων,
είταν “Jap o n aiserie for ever,, «Πειρασμόν τοΰ Α γίου ’Αντωνίου» ! — Σ ’έ'να γράμμα του προς τόν ίδιον προ­ λέγοντας κάθε τόσο μ’άπογοήτευση, πώς
Ή αδυναμία τοΰ C ezanne ειταν ή δσο γιά τή κακογλωσσιά τών άνοικονόμη- σπαθεί ν’άναλύση καλίτερα τό σύστημα «είναι παρά πολί ηλικιωμένος και δεν
«ελεύθερη σύνθεση,» στήν οποία τό δαι­ των συμπολιτών τής μικρής τους επαρχια­ αύτό τής Τέχνης του— πώς δηλαδή θεωρεί έχει τίποτε κατορθώσει και δεν θ α τελειώ­
μόνιο τής Τέχνης του βρήκε δλο τό υλικό κής πόλης!... αύτά τά σχήματα παράλληλα προς τόν σει πιά τίποτε» !... Έ ν τούτοις στά 1906
για νά έκδηλωθή σ’ δλη τήν έντασή του. “Έ τ σ ι εξελίχτηκε σιγά-σιγά μέσα του ό ορίζοντα, τήν κυκλική τομή τής φύσης— σέ ήλπιζε άκόμα «νά κάνει προόδους» κ ειχε
Απ τη νεότητά του άκόμα ειταν κατηρ- τρόπο, πού ή κατακόρυφη γραμμή των νά συμπληρώσει τά εξήντα επτά χρόνια της
ίδικός του «ζωγραφικός τρόπος», ό όποιος
τισμενος μ’ δλη τή λεπτομερή σπουδή των. κόβει άπότομα τό «χρωματιστόν όραμα» δίδει άπειρο βάθος. Καί συμπεραίνει: «Γιά ζωής του κ’ ειταν στό τέλος του!... Μια
Τό πάθος του ειταν νά συνθέτη ρωμαντικά μάς τούς άνθρώπους ή φύση έ'χει περισσό­ φορά ειπε στόν B e in a id : «Αύτό, πού μοΰ
τής φύσης σέ γωνίες καί τό ξανασυνθέτει
θέματα μέ γυναικεία σώματα, γιόματα άπό στήν ϊδια φόρμα σέ μιά σοφή κατασκευή τερο βάθος παρά επιφάνεια. ’Α π’ αύτό λείπει, είναι τό δώρον της μορφής. Να
καμπυλότητες. 'Η υπερβολή τής γραμμής προέρχεται καί ή άνάγκη τίς φωτοκυμάν- μπορώ νά σχηματοποιώ, δπως οί Βενε-
του. Ε ιν α ιή «ζωγραφική μέθοδος»— “Mal-
έφτανε μέχρι τοΰ σφαιρικού, σέ τρόπο, πού m eth o d e,,— πού έ'φερεν ύστερα άπό κάμ­ σεις μας άπό κόκκινο καί κίτρινο νά άνα- τσιάνοι»!... 'Ό σο άγαποΰσε τον Τιτί,ιανο
οί γυναίκες του αύτές κλειοΰνταν μέσα σέ μιγνύουμε μ’ έ'να άρκετό πλήθος άπό κι’άκόμα περισσότερο τόν Βερονέζε κι’αυ-
ποσο καιρό ίσια προς τό «κυβιστικό μέ­
μιά συνεχόμενη, ιδεαλιστική φόρμα... Τό τόν τόν Contu re,άλλο τόσο άντιπαθοϋσε τούς·
σον», τόν κυβισμό· Κοιτάτε τήν “O ly m ­ μπλέ, γιά νά μπορέσουμε νάχουμε μέσ’τό
ιδανικό του ειταν ή συμπυκνωμένη, πε­ ταμπλό μας μιάν άτμόσφαιρα». Καλλίτερα έμπρεσσιονιστές γιά τήν τεχνοτροπία τους.
pia,, το υ !... ’Αντί μιάς χαριτωμένης μορ­
ριεκτική κίνηση άπάνω στά διδάγματα τοΰ δέ μποροΰσε νά μάς εξομολογηθεί τήν καλ­ 'Ο τρόπος τους μέ τόν όποιον εκλειναν σε
φής ενός κοριτσιοΰ τοΰ M anets έ'χει κανέ­
ραφινισμένου στίλτοΰ μπαρόκ...Τ’ό'νειρό του λιτεχνική του πίστη! Γ ιά τον C ezan ne μιά άλαφρή μαύρη γραμμή τό κάθετους «ζω­
νας μπροστά του μιά γυναίκα ξαπλωμένη,
ειταν νά ντύσει τις σκέψεις του μέ μεγαλό­ ύήρξε άκόμα προσφιλής καί μιά άλλη λέξη : γραφικό διάγραμμα» δέν τοΰ ενεπνεε καμίαν
σάν ένας σωρός άπό σάρκες!... Τά μακριά
πρεπες γυμνές παραστάσεις, πού νάχουν “T e m p eram en t,,. Γιά πρώτη φορά τήν έχτίμηση καί τό πολεμοΰσε μέ φανατισμό-
πόδια της μονάχα ξεχωρίζουν μέ τά χτυ­
κάτι τι τό μνημειώδες, τό αιώνιο, τό μυ­ άκοΰμε απ’ τό στόμα ζωγράφου!... Τί ση­ Στις 22 τοΰ Όκτώμβρη πέθανε από
πητά, στρογγυλά γόνατά της. Πίσω της
θικό... μαίνει ; Μάς δίνει δλα αύτά, μέ τά οποία ζαχαροδιαβήτη. 'Ό πως δέν ειχε κανένα
προβάλλει ή μαύρη σκλάβα της. Ή σι-
Οί «Λουόμενες», ενα γκρουπ άπό γυμ­ θά κατορθώσωμε νά μπούμε στό βαθύ δάσκαλο, έτσι δέν άφησε πίσω του κανένα
λουέττα της χάνεται στό βάθος, πού τό
νές γυναίκες μέσα σ’ έ'να έξιδανικευμένο νόημα τής Τέχνης του!... Είναι κάτι, πού μαθητή— πράμα, πού τόν λυπούσε πολι,
σκεπάζουν, σάν μιά αντίθεση, σιντόνια κα-
τοπεΐο, ειταν ή προτίμησή του, ή άγαπη- ταιριάζει μέ τή δική του θερμής μεσημ­ δταν συλλογίζονταν, πώς δλη αύτή ή σο­
τάλευκα καί παραπετάσαατα. Στή γωνία
μένη του ενασχόλησή του. Πόσες φορές θά βρινή ιδιοσυγκρασία του, την πλούσια ψυ- φία τής Τέχνης του καί ή πείρα τής τε­
βρίσκεται καθισμένος έ'νας άντρας μέ τόν
τίς ειχε ζωγραφίσει και πάντα μέ και­ χικότητα, καί τή νευριόδη, άνήσυχη, τολ- χνικής του θ ά κατέβαιναν μαζί του στόν
βαρύ, σκοτεινόν ό'γκον τοΰ κορμιοΰ του.
νούριο θέλγητρο, καί φρεσκάδα χρώματος! μηρή, υπόστασή τ ο υ !... Είναι ό πρώτος, ο τάφο... Ό γυιός τοΰ φίλου^ του γιατρού
Κ ’δλο αύτό κατατεμαχισμένο σ’ άπότομα
Στίς έορταστικές αύτές, χαρούμενες συν­ αρχηγός τής θαυματουργής γεννιάς τών C asq u ets ήταν ό μόνος, πού μπόρεσε νά
επίπεδα, κι’ ίσιες γωνίες.
θέσεις του εκπληρώνεται ή παλιά νοσταλ­ “p ein tres du tem p eram en t,,, στούς κερδίσει τήν εμπιστοσύνη του τον καιρό,
Ό C ezan ne μιλεΐ συχνά γιά «μορφές»
γία τοΰ καλλιτέχνη : νά γυρίσει προς τήν οποίους οφείλονται οί μεγαλύτερες κατα­ πούμεινε κοντά του... Γ ι ’ αύτό καί οί απο­
— “G estalten,,. Διακρίνει «ό'γκους», «σχή­
«Τέχνη τών Μ ουσείων»!.... Σ ’αύτές δη­ κτήσεις τής μοντέρνας ζωγραφικής !... καλύψεις του άπάνω στή ζωή καί στήν Τ έ­
ματα». Οί σύγχρονοί του δέν ασχολούνται
μιουργεί ολοκληρωτικά άπ’ τή καθαρή Ά π ’ δλο αύτό τό απλό πρόγραμμά του χνη τοΰ γέρου αύτοΰ «ερημίτη τοΰ A ix»
παρά γιά τά’ «ζωγραφικά φαινόμενα», τήν
φαντασία, δπως έκαναν καί οί «δάσκαλοι φαίνεται ό μεγάλος τεχνίτης, πώς διερμή­ σηκώνουν μιά πτυχή άπ’ τό μυστήριο, πού
«τεχνική τοΰ χρώματος» !.. Αύτός μέ τήν πιο
τής Βενετικής σχολής». Ό C ezan ne σχε­ νευε τή φύση. Δέν έχει τίποτε άπ’ τόν πάντοτε τόν σκέπαζε.
τολμητότερη χειρονομία «σχηματοποιεί»
-50. UPQTiQflf>Pi)A --------- . . ... —— _■—- -■- .- —. 1=-.-^ -_^ or,

w n j n ^ h m ^ u m m h w ·,γ ¥»Υβ W^to-.jTi) ^|ίημ:^(ίΜ,οί!(ιΒ?ρε , μ β © ^ κ < ί ί ^ ς ι ^ 9 δ ή ;^ < ^ ι 8 » 8 'μ ι ^ ^ ί ^ ί κ ^ .^

t,^ :·m m n J m J3'ay iV/ w m o o ri. δυσκολίες υποστηρίζοντας τήν άρχή,., ρεσα νά την π α ρ α τ η ρ η (^ .,¥ ^ /?ί« β ι^ vfTl·
’M ' b l t W ^ p u fl§aiQ£uy.i| b y » ! Jw t$W9b W T^ r. UuM°m yw μ^ι;.άν^χ(Ατρυειαι ρ-τ'ις, -,’^ ω τ ^ ς ί ^ θ έ - 9^»n;'iW !)#0V f?fnK >^«X "Ενα
5 V « W ia i:m ^ ‘\\ΐλω,α?ΐ, α ^ , ( ? ιΤα τ ,ι α .,;χ ω ^ φ ,ψ ν ^ ι.^ % (| | p <?εις ιτών,^ξλ^φν, ^qy,, {?ρΠ V>1J .\)Ι<ΐθλ)Χ tocf^i ^ M Q w r n f r . - t t e x M iw X w w cU )ίνκ-
W ia ^ Q W ^ W f i W ^ , # f , « f r T W ,^ W iB F ^ P ^ X t ffte o if fi^ W T *fW\ _ ί -π τ’ρ ^ λ ο ίμ # | \ | 0 , κ φ ρ ιε , | ΐ ^ ^ Π τμ ν ; Γήσχρ+, ό μ ο ρ φ η -,ί ,δ μ ρ ο φ η .;, Μξ ’sVfi, ;<?αβ«Θ« Ι ν ιΦ Ρ ίΓ μ ε-
m v & aw > M < j ff lfm f flftFpW '^M V S W °£ W # « p ,iN S ,tf$ W λοϋμαι.μ^ ,τφ,ντ^«θέν,α, φρϋο%έτ«kΜ $ μέ<τ^- γ α λ ο κ ιιρ ίμ ς , μ α ύ δ ω / ,ε ,^ χερ«Μ ν η ς — Ι μ
^ ^ # |I9^ : £ O T v M Ί'^ τε .7 ΐ(ΐ, δέ ίΐάχω- ι ,ίί.αι,τάξ") κ ιχ ! τ^ ρ δ μ ,,π ρ ^ γ μ α τ ϊί,^ ί π 0 ν » ε γ γ %
π ι 'ρ ^ ^ ά ν η , ά π ’ ^τή) ,δ μ ^ γ β ί α ^ ή ς ',,^ ρ ^ ό λ ^ τ
W? S A H \ r ; p e 8 T ^ v ^ r ^ o ^ ! — <a^ y y a ^ an re .. ................ ■‘;1ς .τ«(το μρΐ\ έτόνισβ, Λμή κη5 ^ ιδ ^ μ ίδ )^ της,.. ρ’ίχφ ;
·»*» ,',Ui ή Λ φ Κ 5 ®5 ^ *m % ¥& ?Μΐ<ίτ'ξ@οςx fV & y fc ; ,-ρρηι ,κατ^ρτή^ £ $ & ]& & ' ι ί*θψ Μ β> τ (V^e} ^ ^ β θ ώ U fx ι
r^VW=i0Vf?i>).,« r f r v f e i ματος, ά π / ^ ,ό^ρίοΜνδέν^'ρ/ιει,ψε . ^ φ , καϊ ε ΐρ ε ^ έ ΐ- M^V/WPpfefSWi Π®?.. Μ ύ ψ , β α -
p e tit o o u r ^ o i ^ , ^ Vo(W W °^W 5^a iiW lii^ f lW W p g i,: tfte rt& H τριάντα χρόνια ουτε μ ιά μ έ ρ α !... Γ ια υ τό στθίσα, / ^ ίί 4 μ % ,ρ τ ή ,χ .,^ λ ά μ η , μ ρ υ ,.. αν; δ^ν,
κ^ς, ,μ ψ ς ftp,)σ^μμγ)^|κ ^ ο / ^ ν 6 (? του ^ m m (im ^ . . Ui: - * & μονάχα α&τ05; ^ ε ι ,τρ π ρ υ μ ι ό ,μέαα. 5ε5<εΙ ξβλ^ί«, τριγίίρω ,μουμ^ά,,Υί'ΐΤ^ι
νά πίνβΐ τόγ,,,^αίί#,X0ju:i ,μα,ζϊΡίΐμής !.·,:, κόσμου.,, "Ολρι; ^ λ ρ ΰ ^ , μέ r/SW W l··...ir,T ·
t i 2S M TO
g- η$ι i^vrp>jTjV"«(iVny C WTg wSo r o Jp9M
w y rao W o .DTiuirrvn■’■'
«Απ» ? < * *m *a n wttw oquK
m » rR ) ''- _a>
jj j j ij i τέλος παίρνι^τ^ς / U : y .a u % u v i)o £ .^αΛ,-ός {« ' τ ά φ ρ ι ν , Ϋ ψΑ-,
"^t· ™ ' ^ ^ 1 WHL 4®SS^WiPeyB|j^ffl» Iα 3 M ‘0iW ^ 'a (i7^f)^lflV.7iIaiWeB?)t-?!ifl''i1(/'· θ « σ ε ^ ·; ΐ|) νότ χ ιιγ J 3 \/' ,/Q ) 3 χ ί ;ί • . . 'iv jlix jx Ο ’ τόφυλλα σηκώθηκε.,, φτάΥΡ ^ζή>5ϊ(ϊ$μ.^ι
TW «o/fW 6 Glaser. J . M e i e r - G r a f e .^ f|J-,{1 ·()τ^ , τ ^ < m h s ^ j Mmi
- ®ΡίΡίΗ5ί»·· ώ ν ,3jQ irx ,ι·>γ.30τιτ.3 jw o 3Δ —
?ω κ ,(τη '/ 3 ΐ(το γ ^ π »Γ^ οηοτ jo q t i d o t d j ^^ m q y ΰνΓ2 φαίνεται,,τφ>ς, ^ λ ό ^ λ η ρ η , Slp) ·&Χ)η j t p v .· ^ „ Nr - Λ'Ιή !, τ ή ς , . χ α λ ^ ε ί ς τό , ^ ο μ ψ ^
•I'/ ι m x^ ρ ο ν ^ ω ι χ η μ ΐΛοπ ι κ » ) π V V / ] j\ y { ^ ί 1ΧΡ ι'ί ΐι . » Q 3 tjX » x ffo w to v fi'v nfrDr.n τάει νά-^βδϊ δΐώ 9Έ φ ?τ?Ρ · ,.’ίΑγνοι- χεράκι τής «Μικρής Κυρίας^Λ.,-ί. vmfr
-ω | 3 ^ 3 τ »(ι νέδ ix)x J3D(0fi’Q 0T w x^ TB '.n/Ii^ pT Y Χ.Ω
i ll l i t t u & p δ ^<ί»π— '/ o j gftvy 3 T sffa· ό ν ϊ» α τ θ . ^ ίψ ω ^ , ) ^ ύ, 1 1κιαυ,^ή,,-Μ ηΦ f W y y ^ ^ A Q 0
jio t'/ o t vv 3 "c ...!
< > 00ί » td pjOTiiOT ...: « 3TOKIT d jj: j3d
3ΤΟΚΪΤ ν ό τ ? ό ρ π nXffAXfagni: DTOAjjwi ιιτ « τ ι /w 1^· ^ ε ρ μ ,^ π ό ,μ ι ά , μικρ^,ττ^ψη »,_s-,( (, (, Τ πμιδ ικρ, ,γ^«<^Τ ·φί#νάμαστανΜ7^ά ίΛ'W # # ,
3 # H · ο»νβ$όφ»ά μας.χ iojte λ ^ £ 8 ; ' ι « Φ t o v x fffn * . |ό^θ|5 1« « ί ^ . - Γ ^ ί Χ ί ρ ν ί ο ί ν α ■( :,ττT&tY&jΧφζ Τp SJffit δλοι ευτυχισμένοι κοντά της. Ό Τσεχο^·
W;iene>f >(j£aff££^^V q(, 5’I^AT τί&τάάφΐ\τΒΐ&η μ υ σ τ η ρ ι φ δ w » q v fpofi 1,άκουμίΐ^Γιγϊα(}, στ,ό. ιχβρ» μέσα του ένα φριχτό φατα/μίτμίπ,·-Τ/ί^ καΤ.: σ λ ( * # ά κ ο & ι · ^ ί ' k W - W i .ειχ?, .φέρει». ^ Ρ -τή ν
w$6ia..kaqx\'^v7nQimxvrmfav'ff0fot)$xpfto?ti ίού] τ ό Λβτ«Λ/με»ΐ0Γ,(’)Ι5<ι>Ι σ ο α ^ ε Ο '1■miyoftyi Ηένα, ,wit; c^lji!,V3J.jS|\j^{(<φ«ια, άξίφ^,η \ά,ρτ,ή-ενΐπεΘΐ(?(50τ?ίο ,-μπ’ iq .,μ ε ^ Τι
•ΈναςοΓ Τ α εχ ρ σ λά β ά κ ος^ i SVc® ^ιΟυνγροβ ι(Mwg φ) if®i'i0j« $λουξτ.(πε^«·:ρ-'/ί<ί< άπό μιάν άκατίχνiy-ητη,,^ α μ η ,,
κ*/εν.αβ ρ («α ρυ βα στηςο o«8tt 45avj8» f 3 Δ«ν&&\ V«'^iAm/ifai^oiV)iwwawAw-H%^tfl^ μ«ν,·τ τρν ^σπρώχνε*) ισιμ,, α τ ι\ γ ^ τ ί^ ρ ο φ ^ , ^τή tejfcr άβΐ^ούντμ)'
Tiin ititfόφΌ Λλά’11 ο,υι ιijra w » ^Μ^ντά, γκϋίθ«νβ)1 δΐί!ΐ(ϊίερ,<Λτ(ΐΐίβ jltioiv^fi^Siifiα ώ ζ ϊ ΐ τ ^ ε ^ .μ α ή ; φ οβ ερή, ^ςΤί,νχίν, ; ^ η ν w \ m>ttvxov>i s w . w iflV ^ M ) ) « ά ? « μ % · m -'
ΓΙροϊοΠ 'χββω κοπήοίΐ i$ >πατόρός xt)v n n lv w -Κν« iwv qwih τ'ιsin* ιχποόχ#,.έ'δίΛκί. mnomx q.’ainqv $ 0γ^ψίνμτρμ?.„) ,’Αλλα,-,,'^^δά^ει^ ρις ,γάΓ,τή-χ^ορ,μ,ΐϊ; ^ λ 'ι ^ μ ιρ ρ ,ο 'Ε ν α ,^ Μ ^
y v io ro tacfμπ ρ^ ς/ .wri] οΚαπεγ^άγη τπ^όίΚιΐίιχ ΊνίίΓρ^ΐά^ΙΚΟ (imHh0'('>A<) : TQi aU-Hoi/i'lVUV,.: W«6$p!fIfl k-^.if^Tpty, ^ Vrj ει^ Ι^ ,Ρ .σ υ γ ^ γ ,τρ ρ σ η ,. , ΑΛ'-ί Μ π ορούσε;-.Kir
χαμέ mw-rifatx 1^*&5i^«oX(A,ffl 6uir 5 t i ) 55^ ^ ρ ^ ν < ^ > ’4ΐ»?β<9*ΐίΐ«>τΛ|> στέψει κανένας δλα άΰτά.·,Βν=&$δίά,-Λ ?fiW: λ ρ ίψ ει κ μ ^ ή , - ά φ ™ 0) δ ϊ « » * >) f ('Λίμ^
πούΐ(ΜΛ>έβη!ρ<Βίχήι ά[Τϊχίαγ· ( ^ V ^ T e O s r o u ii rj | :3ϊθ(§«ν 1ηί« 4>ό ιikjw-ίμΐ)τ«κα)Λ5ι ιf m\ \ dwte®i<?i-r W<»3m ίδ^ρ! ννωστό- H<Ws
-Βου/ακβρϋ»» σεομιά.’ζβκήτ π&φiicu&. $ & (Α»θ6£ φίί§(γο£ΙΙ^άίσ\φΛ\ TOty mjv>V τ^ται- νμ, ’4 ^ λ μ , m i ψ ) $ ι,ς ( ^ ΐ ί ) ρ , τ , ή 3π ώ&
«μϋ)ς;βιικ»(ί)δ.ΐ'/ί«')Γ paupiJwfr(L;i®M itepwtfrtcm iiracejsBii (’IviflpcortijWoαυτό^τ ^ fi εκμεταλλευτούν τί^ ,,ε^ ν ρ ερ ή ,; £lsff% '> o $ H Y W · I n ] ^ ' >. δ Α α σ κ ε δ μ ^ υ ^ Λ, 54<.)0ΐ;,
Wwoi6t>dGivιφιά YixrYMfiiaetiwicfpfh ifitxt'i rfpfef Qfdki |Vft\j.μίίιΰνίϊof.wfcraSj)r>xmitrvyHtff/Qit&yffrj οτράφ ησ^, εξι;,α^τ^ς,τ;ρυ. , , β ϊ -MfH" είναι ^ ^ (’(Ε ^ ^ , π ι ^ ί ΐ ? ρ Μ / ^ ? Θ ^ 3 ^ ό ι χ ^ β ^ , .
σέ; :γλί v¥(.«, ι Κ ijXBtw (efatf tJjftv^ir δ'να-τρ»!# ι ’/tyttQfoixrp Jt(fwjAgmx, nJifi>v .μΐονψζοαν· pmQik- ά,κόμμ, τ ρ μ ^ ό ς, ^ ^ σ μ έ ν ο ς Φ λ · ή η π.<*ν>Ίΐ
0$Φ im aiit nv ^Μ^ίι®0Μ()δπ§λίΐίσΐήκφ?τ3;αί apTeffl mtou^jykm&btvdtrcbjtriB φίληνς 'Λ γ ί W .4AWH> °iWQV)*x Μ^λλΛΚ ι<*#ίφ ίτσ ν η ff$ trn ii^ v fa m y M W .W r ftfj«W^iiV«XWW.
τόν, -π«ο««;] σα νι -·,Α.υ τόςτ.δμο>ς 11ί$ίί xhVm m \p£ μΰΝτ.ι'δέτλτ Η | β ^ 'ιπεβΧ<ίσι>τβ@ία;;(ΐΛό; ,μ έ)Μ «•W iW^3D%»^Yri^')'PWWTW<mo ^ΧΗ*&Ι μα?; [W : R 0 ί ^ ι % < ^ m a W»9'W Q m \YVrv
νά ;φτίίγεΐί/)ϊ'ί)Γ,μΐ3ρατ)[ρροά v^^lwj&rjeiiixwiDtfc MKwtj artt'rvτηaimr. ith m μαζίιηπώ^nmiwτΜι ; ?Λ’Ύ ^ ή 9 ^ « ΐ;μ έ Witifij^r-WLpr, WHWs>?ί ',τ μ Α ί ΰ 'ϊ ^ ε ^ ,,, ^ ί μ ^ ς ,,τ Ι κ ^ Χ Ο ί
τιϊ| \τ/τ%'Γό3ΐμάρτωνί >β®αγόνχο^Γ^r7y^d^tiri{rt!idrsM δh <κατ,(Α<φ«μ■/ νΛλ<V-^<μά ?ρ>ό$£1' ^PY^riiH (tr -;ji nmiyfnd Ί 014 svr 3 D/TQ»jx δ ^ ΙΓ!εμενν^),·,μ,■/%* ·;μι’ τά,,ί^ν^^στημργος,,
otodq (εμοοδ«ε, )ίάρώ^&ο νμ ίίώ ιΐΰϊ^ 'όζεηπ όρ β .) ληί(-»|κβ! qniVrtftaoiMi ι^«?ά... ίηΗυ(κ8λ.#ρίίν»Γ — Επιχείρηση, κύριε μου, Τήν,ζητητ^ ν·Μ τ ^ ο ^ ^ ρ ...; ;((Τ ,^ /ίτ.
Κ » ί*μιωςιΗ(ίΐυ lusσ ά . στ f|ν;it ιή ι■ ρ^ρ η ύτιί) > π®ή/ ·4 ^ιμότιω&)η.μ^^εηη 3ϊώς(Τ'Λ«ν M.^W«C/}«1 (WW)>>Vf$, ^ρδιζαν !Tl.y /Αυτός « ρ ίτ ή ^ .ρ ^ ς '- jY ^ f i W V ^ F W W - o ii^ fj)
βιοβεάλ^τ δ ε χ ιμ α ? ))'^ ^ © » !» !)^ ; “Qna\bffSe)\· βρήχε^^^^αφε^είόητΚψ/ αμτόςίηβ ε , Ι ^ τ τ»ι (5^ ^ ° W « f n a 6^ e I P’ i jcW s'Wr μπορείς, Ίρέν, νά μας το ά® ^ & 0ϊΐ.»τμηόχ
«Ιχ&τΊτύ^υ/Λώχ- -η^οψος;ι Ivs.t-trrΓψ>ν< )p/.£.Tqfier ταΐς;ε»άν&ιπώς;»iw fl ^ tew t 1θ δ ό η ·ι V^< |t« * « ^ # 1 RWi/!;4 pV(')f'4f/ 8 ,βεβςτιμ , #vw «iftr. , , Ι ν ’έκ είν .)!, (χ φ ρ ί ς )Χγά, ;τ ρ ν (1γ<ρι^ά;ε^Γκςι(|ν')-
φρεσκβξυρισμηνο 3£α*/ΐΜΐ)μέν«ι^ς * 5§rxp,wi) πληροφορήσει, ι^λεγετ) πώ& (ίεΙ^ τ τίίχα- (π$β via? YW1M H w 5WWic!-sY»7vofr λου,ι ΐθ Λ > ε '^ ρ ^ - τ ή τ , ,ίδ ίμ ,^ ή ,^ ^ τ ^ μ ί), ^ιρλ^ίτ
-Tawfi μ/twa in m ^ kiiA epm τχφφ τ Αιπόΐ ολίγου π υ^ρώ,ιίβ εί!' *^(ΐ fφ>ί)ρ|x«J Ιάπ ’ >t«M ίπρα- » \ «·> V w ♦λ ' c> v q fe y fc q v z v i ;φ ; , ^ τ ψ ί SnS
. . ; ΙΙ.ΛΧΟΛΟ 330!Ί 3T)'ff).flJ( ~OTU/. .t|OJ3V39»X
ποτβ) έρχόντοινε'ι ικ ’έ'λίις. Γβρ ματβ* Ω ρ ια ίο ;- κάιοχό T i ^ j ;iKKi^i}8(i$ouci&c)xiw|)6ai^ft)jTm) J ,τΓΑγ^ό TffWSpjefaa, yftfc τόν,>ciMvWMJWffft m t W .^ v,a S Q f ji Y W l ^ .Βλμδίη
μ ε ! μ(*τί*γΐ’ocah^: οίορίτοκαλύ,) ιπ»ηρογμέν;«,' στά σάν ενα'. tpν © j - Ά ρ γ 0 Γ « > ί*; κ«τ(^(ΐ6β«, ίίφα-ΐ. ^μιρρ...ΓΠ ρ 0 ^ α ^ « α 0χάνΜή »ΛΙ*τ> «WVSHif. μπρε,, ΡΤ(\; ,^φεΜεϊο!.; (A p , ,^μμΐ, σ ^ ,εκ εΐτ,
odira, σάτ τοϊι ι^τοκοακυλπίν a'im riaem .· δλα »ΐίϊά)«νταΜ π^ΐκ^άόφΐς 0fiit) viXija^fl^u- tiM n Aciff'w?vn<?Pt ι jw -i 3ψ3πτ$χ sxwtj --ί.»λΓ,
ταβγαζβ.'ίαιΰτβΜκάι, ττή ιΜρΐ)(πια.ύ Ε far'n(ιπόο^-ίΐ γε, i) rva 1ι^ιοδ ■ίοεϊ τ,ή>ί '^At| ■'ί ι ι ό nm -m xy ^ρΛΌν^ηγα ,σ ξ ^ .,τ β ^ π ^ Ινιάυτός χωρίς νά τό ΛΟΑμ^ίίεφίίΐ
πονοΰνταν γιά τό δυνιχχό: ήλεχτρικα φώς^- 'ftrjOvdv γνωριστηκ/ιμε/ κ/χλά, ,τόν,£(ι('»'άκ^νΜ· μ«ςί.' Awiό«/,-^v«u-ζε... λΐ ι,ε^Γίληξη; &1^μ,·: γ.ύ. τής γ ,υ ^ ιο ^ ^ις.^ ^ ίτ^ Β ^ ρ ] ] μ ’ ^ ^ , ^ ι ρ κ α -
58 =
στικό γέλιο φώναξε σ’δλους μας δείχνοντας
την μέ τό δάχτυλο:
— Κύριοι, τό κορίτσι τής σαντέζας δέν
καταδέχεται νά τραγουδήσει στό καφενείο!
Τό επεισόδιο αύτό έγινε τόσο απότομα,
πού οί περισσότεροι δέ καταλάβαμε τή
σημασία του. "Ενα μούδιασμα μάς είχε
πιάσει, πού μάς σταματούσε κάθε σκέψη.
Ά π 5 τή νάρκη αύτή μάς ξύπνησε ή τα­
ραχή τής φίλης μας. Ρωτούσαμε μ’έκπληξη
τί συμβαίνει... Ή «Μικρή Κυρία» είχε γί­
νει έξωφρενών!... Σηκώθηκε άπάνω μα­
νιασμένη... Γιά πρώτη φορά τήν έβλεπα
έτσι... Τό άσπρο χεράκι της έτρεμε. Φώ­
ναξε, σά νάθελε νά ξεθυμάνει γιά τή προσ­
βολή, που τής γίνονταν.
— Δέ σάς έπιτρέπιο, κύριε, νά μιλάτε
έ'ισι γιά τή μαμά μου !... ’Εκείνη ή γυναίκα
ήταν μιά αγία...
Και κατόπι παίρνοντας μιά βαθιά
ανάσα άπονα λυγμό, πού τής ήρθε, άρ­
χιζε:
— Ή μαμά μου ιιταν απ’ τίς πιό παλιές
οικογένειες τής Πράγας. Τό ξαίρει δλος ό
κόσμος!... Ά ννί-Μ αρ! φόν Βίλσεκ μέ τ ό'-
νομα!... Ά λλά δυστύχησε στό γάμο της!
Έ τ υ χ ε νά πάρει ένα πλούσιο ξεμωραμένο
ζηλιάρη γέρο κα'ι φοβερά τσιγκούνη !...
Ναί!... Ά ν κ’ είναι ό «φυσικός» πατέρας
μου, τόν καταδικάζω έγώ πρώ τα!... Δέν
ειταν πλασμένος γι’αύτη. Ή ζωή της κοντά
του ειταν ανυπόφορη. Ή φτωχή γυναίκα
μού τάλεγε δλα... Ά ν κ’ήμουνα μικρό κο­
ριτσάκι ε’ίξερα περισσότερα γιά τήν ηλικία
μου. Τήν καταλάβαινα τή μαμά μ ο υ ! Καί
πάντα πήγαινα μέ τό μέρος της... Τί θέλετε
νά κάνει κι’αύτή ή δυστυχισμένη ;... "Ενα
πρωί, πού βγήκε, γιά νά πάρει τό τακτικό
μάθημα ιππασίας, δέ ξαναγύρισε στον
πύργο τ η ς !... ’Έφυγαν μαζί μέ τόν περί­
φημο προγυμναστή της, τόν προφέσσορα
κόμητα Ρ ά ο υ χ!...
Τό πράμα άπό τραγικό, πούταν, έπαιρνε
τόρα καί τή κωμική του ό'ψη !... Ό Ούγ­
γρος στό άκουσμα αλόγων, άπόνα δυνατό
τοπικό συναίσθημα αγάπης, πούχε γιαυτά
τά ζώα, συνεκινήθηκε περισσότερο άπ’
c/λ jw \ ι /
ολους μας κ εσπευσε να συμπληρώσει
μ’άθω ότητα:
— Φυσικά, Ίρέν, θά τήν άπήγαγε μέ
τ’άλογο, σάν καθηγητής τής ιππασίας,
πούταν !...
Αύτό μάς έκανε νά γελάσουμε άπ’ τή
καρδιά μας. Πού νά σκεφτούμε δμως. πόσο
θά μάς στοίχιζε!.... 'Η «Μικρή Κυρία»
έβαλε άμέσως τά γκρίζα γάντια της... Φό­
ρεσε τό βαρί μαντό της κ’ έφυγε μονάχη
της ρίχνοντας σ’δλους έ'να βλέμμα γιομάτο
άπό περιφρόνηση. Καμιά μας παράκληση
δέν είχε τή δύναμη νά τή συγκρατήσει...
Ά π ό τότε δέν τήν είχα ξαναϊδεί...
** *
Πέρασαν χρόνια.... Οί ανάγκες τής ζωής
έκαναν τή μποέμικη συντροφιά μας νά
σκορπίσει στις τέσσαρες άκρες τής γής—
Ό καθένας ειχε φύγει για τόν μακρινό
τόπο του... Δέν ά'κουσα άκόμα τίποτα γιαυ-
τούς, κι’ούτε ξαίρω άν ζοϋν ή αν έχουν
πεθάνει... "Υστερα άπό καιρό ταξιδεύοντας
βρέθηκα πάλι στήν πολιτεία εκείνη. Δέ κρα­
τήθηκα νά μή πάω στό ϊδιο καφενείο.'
Δέν είχε άλλάξει τίποτε. Ή ίδια έπίπλιοση'
καί διαρύθμηση !
— Δέ βάλαμε ούτε ένα καρφί καινούριο!
Μούπε ή παλιά κελνερίνα.
Πήγα στό τραπέζι μας. Ό διευθυντής
τοΰ καταστήματος έτρεξε άπρόσκλητος νά
μέ χαιρετήσει σφίγγοντας φιλικά τό χέρι
μου. Τόν ρώτησα γι’δλα. Μοΰ φάνηκε κά­
πως λυπημένος...
— Ά ! χέρ ντόκτωρ, άπό τότε, πούχομε
νά σάς ίδοΰμε πολλά πράματα έχουν γίνει..
Μαζεύτηκα στή θέση μου.
— ’Ίσια-ΐσια γιαύτό ήρθα νά σάς πώ
ολόκληρη ιστορία. Δέ τή πιστεύω ούτε δ
ίδιος!.. Κ’ έβαλε τό χέρι του στό φαλακρό
μέτωπο, σά νάθελε νά συμμαζεύσει τίς ιδέες
του. Πήρε ένα κάθισμα. Τδσυρε κοντά μου
κιάρχισε νά μοΰ διηγιέται μέ τή Βιενέζικη
προφορά του:
— Ά π ό τότε πού φύγατε ή Ίρέν ερχόν­
τανε τακτικά. Περνούσε τά βράδια της μέ
ποιόν νομίζετε;... Μέ τόν κ. Ά ρ θο ΰ ρ ο ! Κα­
θόντανε πολύ άργά πάντοτε στό βάθος τοΰ
καφενείου. Αύτός μιλούσε ώρες ολόκληρες,
σημειώνοντας κάΐ^ε τόσο διάφορα σχήματα
απάνω σ’ ένα μεγάλο χαρτί,_ πού ύστερα τό
ξέσχιζε σέ χίλια κομματάκια. Εκείνη άμίλητη
τόν άκουγε μέ προσοχή. Φαίνεται, πώς τής
εξηγούσε κάπιο καινούργιο σχέδιό τον. Απο
ΠΡΩ ΤΟ Π Ο ΡΙΑ — 59
κάποτε σήκωνε τό πρόσωπό του, πού φαί­
νονταν κατακόκκινο σάν άπό τή λάμψη
ενός απόκρυφου ενθουσιασμού. Σπεύδω νά
σάς εξηγήσω, κύριε, πώς ή ιδιοσυγκρασία
μου· δέν είναι νά προσέχω τόν ένα καί τόν
ά'λλον. Ό χ ι.. Ά φ ίνω δά, πώςκιαύτή ή ιδιό­
τητα τοΰ επαγγέλματος μου τό άπαγορεύει
άπολύτως. Ά λ λ ’ αύτό τό θέαμα δέ μπορού­
σε νά μή μοΰ τραβήξει τήν περιέργεια!...
Τ ομολογώ μέκάπια ντροπή, πιστέψατε με!
Ό κ. Αρθούρος-αύτός ό αρνητής, 6 μισάν­
θρωπος πού δέν πίστευε τίποτε άλλο παρά
στό «σύστημά» του, νάναι μ’ εκείνο τό χα­
ριτωμένο πλασματάκι!.. Ειταν κάτι, πού δέ
μπορούσε νά τό βάλη ό νοΰς μου... Κ ’ ε­
κείνη ή γυναικούλα μπροστά στά μάτια μου—
ακούστε!—νά περνάει μέ τή μεγαλήτερη τρυ­
φερότητα τό μπράτσο της μέσ’ στό δικό
του!.. Χωρίς άλλο κάτι τό εξαιρετικό θά
συνέβαινε. Ώρκίστηκα νά τά μάθω δλα!..
Καί τό κατώρθωσα!.. Κ ’ ύστερα άπό λίγο:
Ο άνθρωπος αύτός μ’ άτράνταχτη
πίστη στον εαυτό του τής μιλούσε πάντα
γιά κάπιο μυστικό, πούχε νά υποτάσσει δλα
στή \>έλησή του. Κιαυτό τό «σύστημά» του
δέν ήταν τίποτε άλλο, παρά μιά συγκεντρω­
μένη άπεριόριστη δύναμη, π άντλοΰσε με­
θοδικά άπ τήν ψυχή του. Ύπεστήριζε, πώς
θά μπορούσε νά τή μεταδώσει, καί σ’αύτά
τά άψυχα άκόμα αρκεί νά ερχόντανε σ’ ε~
πικοινωνία μ’ αύτόν!.
— Καί πίστευε αύτόν τόν τσαρλατάνο ;
— Καί ποιος δέ θ ά τόν πίστευε; Είναι
φοβερός!. Μιά μέρα δέ ξαίρω κ’ έγώ πώς
άπό περιέργεια, ύστερα άπό τόσα, π’ ακόυ­
σα νά λένε γι’ αύτόν, πήγα στό σπίτι του
νά τόν ίδώ. Μιά γυναίκα μοΰ άνοιξε τήν
πόρτα. Μι άλλη μέ συνώδεψε κάνοντας μιά
υπόκλιση εδαφιαία, πού τή βρήκα κάπως
κωμική. Μέ βία κρατήθηκα νά μή γελάσω !
"Υστερα άπ δναν ατέλειωτο διάδρομο, πού
μέ πήγαινε, μ’ άφησε ξαφνικά σέ μιά τε­
ράστια αίθουσα ταπιτσαρισμένη άπό μονο­
κόμματους κρυστάλλινους καθρέφτες. Τρεις
άλλες ήρθαν νά μέ κάνουν συντροφιά. Ή ­
ταν παράξενα ντυμένες μέ παλαιικά πολύ­
χρωμα κολαρισμένα ρούχα, πού τίς ήρχον-
ταν σφιχτά στό άλύγιστο σώμά των. "Οσο
προχωρούσαν κατά τό μέρος μου χειρονο­
μούσαν ζωηρά, σά νάχαν άρχίσει κάπια συ­
ζήτηση, πού τίς ερέθιζε. Ή εικόνα των
πολλαπλασιαζόντανεάναρίθμητες φορές στή
γυάλινη επιφάνεια τών τοίχων. Γ ιά μιά
στιγμή μού φάνηκε, πώς δλη ή σάλα γιό-
μισε μέ μιας άπ’ άλλόκοτες γυναίκες μέ
πρόσωπα βαμμένα μέ πολύ πηχτό καί χτυ­
πητό χρώμα. Μούκαναν φρίκη!.. Πού βρι­
σκόμουνα;... Μέ κόπο πάσκισα νά μή φω-
νάξω!.. Ειδα κι’ έπαθα νά βγώ δ'ξω άπ’ τήν
κόλαση εκείνη!.. Ειταν αύτόματα!.. Ναί!...
Ναί!.. Ά κόμα μούρχεται ίλιγγος, δταν τό
συλλογίζομαι!.. Τί άνθρωπος είναι αύτός...
δαιμονισμένος, μάγος, γόης, έμψυχωτής,
ένας Κυρίαρχος τής ύλης!..
Σταμάτησε λιγάκι. Κατόπι άπό μιά προσ­
πάθεια ναρθή στον εαυτό του, συνέχισε :
— Πώς ήθέλατε νά μήν υποταχτεί σ’αύ-
τόν μιά γυναίκα κλεισμένη μέσα σ’ έ'να τέ-
τιο καταπληχτικό σπίτι;.. Τίποτε δέ μπο­
ρούσε ν’ άντισταθή στή θέλησή του! Τήν
έκανε δική του!.. Καί τό χειρότερο τήν με­
ταμόρφωσε μέσ’ τά χέρια του σ’ ένα άψυχο
παιχνίδι! Τήν ειχε κατακτήση μέ τή σατα­
νική ψυχή του!.. Ό λ α τ’ άλλα ειταν μοι­
ραία νά συμβοΰν!.. Γιά νά έφαρμόση τήν
έφεύρεσή του, τής πήρε δλη τή μικρή πε­
ριουσία της... Κ ’ ύστερα τήν άνάγκαζε νά
τοΰ δώσει τά κοσμήματά της— τά μόνα,
πού ή καϋμένη έλάτρευε στον κόσμο... Δέν
τής έμειναν παρά ελάχιστα, καί τά χειρότε­
ρα, αύτά, πούβαζε κάθε μέρα, κάτι ψεύτικα
δαχτυλίδια σκουλαρίκια, καί βραχιόλια χω­
ρίς καμιάν άξία!...
Κι’ δμως αύτός τυφλωμένος άπ τό πά­
θος πούχε μέσα τον, τής τάβγαζε κιαυτά τή
νύχτα, πού ή Ίρέν κοιμόντανε βαθιά, σάν
ένα παιδάκι, μέσα σ’ ένα ατέλειωτο γλυκό
όνειρο.
Δέν τής άφησε τίποτε-τίποτε σάν ένας
τυμβωρύχος, πού μπαίνει έκθαμβος σ’ ένα·
τάφο γιομάτο άπό χρυσάφι!.. Τής πουλούσε
τά φορέματα ένα-ένα... Καί στό τέλος τήν
πουλούσε καί τήν ϊδια, στέλνοντάς την κάθε
νύχτα νά κάνει τό τροτοάρ μέσα στούς ύ­
ποπτους δρόμους τής πρωτεύουσας...
— Ή γυναίκα δέ μπορούσε νά βαστάξει
περισσότερο!.. Κι’ ένα πρωί τή βρήκαν σκο­
τωμένη σ ένα λαϊκό, έρημο πάρκο, πού
βγήκε νά περπατήση.. Έ ν α ς πόλισμαν τήν
μετέφερε μ ένα αγοραίο κίτρινο αυτοκίνητο.
«0 IW ft J lO T Q W l

A iq o n o T n s n
■ μ . 5 Γ ρί τ >1011 rl i< n i- ^ .p y 5 .^ 9 W V
i f y w y f a f f l r t j o x o q I I .x a iro ifo'-ijiod /υη 3Λ»γ(:|'4 ,>y 3 Λ φ |fjt
t} αέ/.ατ^ V .ff90iQ^n Ο/ΤΤ, ^ έ , ,μ,ι.^, ^|ΐ;ίϋρίη, f '« 'τ> XH )3Jj ^ M (.
σ η ί ,γ κ χ Η ^ '^ v i P F w t t b ^ A w w ii w < o o I I . jo jk i D '/ i i · W
# o m to fb 'W i-ffiM fa * » - Ά 'ι Η η ι Α 9 ^ r W « ' ^ f W )W ^ > B ( # j 9 « M W W r lA ri τ ’tor* ,?3··ι.' (Γ5Υ 5 'J 0 ( p ^ 0 Q T !i))3 je O Q X )It

W < 0 8 ? Yffwpj^ 0 rn m ^ 1>χ ?3τ4 ω^\ι IJT ( f 5 3 1 0 Y U J J T J3V X J30 IJOT

M Q 0 0 t$ ix o w j^ ^ x p t.w y ^ t W ^ q p a ^ ^ ,ρ μ .,.^ ί Α ο ^ η ,ή ^ in x ^ W T o ii ΌρπΑ( j.)
Q,<$ m W t W ' · ' T i ^ r v j . w j y c i D J T J A o it ; jt » Y , v ijo r i|f T X M T » x - O Q X Y tlD U IX ί3 1 ) 0 ) θ χ Ί Λ θ π Y U 0 j i ) Y X ) | O T '/M o
ν,ετΕΓ·.: m ^ q w S a a i j ^ 'j ^ A ^ .y ™Vr:m,, m w $ ;:WV% (Ηΐόοδ ότ Yiro-.r-iri ριιοτ ιιγ ιύ ν'/'fO T 't3 A A J ) T 3 J ( ^ f f . \ I Y r ) X I Q 3 1 ) / . C D 3 J t p » Q Y o 6 ( f 33X103.11 2 3 Y 3 J J M IY
wy;
- A - " I Q S , , ,ηφ ύ W » ν ! Μ . μ Λ Ο ,Γ Ο Τ ,Ε λ Ι Η ι Α » ,^ ^ 5 (f J ?3jjp » 9 y o M ,3 /r o tf
9 .w m . p T M 0^ ^ ·
ται Qff)> γ^,Λ'.ά .’ώ οίν! ^ jjtq ^ p ^ y ^ A E s :^ VIότ - U T 'O l 2| (TJ'A \ 'il ο 0 x jT D Q n jlX ) V 'f O />πόοτ lv S Π 0 0Υ'ΓΓ>
Θ εό « 5 ω δ ο υ Ν τ ο β ρ ο ν : # *(> ? v A v ^ .r
λ “ 8 $ Ρ ε ί ϊ M <? W f r i J t f f t (V $ m W ? ,H ^ P « ffv ftW % T O S1D3/1 1 3 χ θ ίι Γ . ; ί
Y fl^ ^ W n ^ i W tts fP W h r h jjflJ O 'IO OJT) Μ ®! <
ι ^ΐ 1ίίίζ4·όί® !^(3ί)»)»jq ('i 5,ioxj'/’fr.\.\303'/ W f M X S S Y f 'i f l i W
m m A p TS ^ r
Ο κ. Α ρ θου ρ ο ς^ ρ μ α ^ μφ-ος,.-ι;^!.. y.; λt y J x m w & v . f 0 » ιs m . φ Μ ψ ε , ψ ψ *» ’ 8M& tt'j 0tV9nTft
-γ ,Λ η ? 9 » ιψ > (β ■ ή λ ιρ ^ η κ ε (^ τ α ^ β ? » ,Mfr|r WW·rV% WjiWY; β ί^ ό ί'ζα λ Κ ^ δ ι! ' 2 Mf ν ^ δ Γ ! 'Ά ίπ ιν ί σ τ ^ 1# I W W j i t o i» ^ Y J113 H [ΙΓ ι
ίστορ^.£ί,ν.ρ) φ 9 Μ M y » (%j X m M i π σ '8 ΐ1 7 Ρ 9 ? Ι ) i ' ?ijo>xxJj)nj 1vv ’w
J ιτ η o n j y i xiA' u μ
l1 l[ 1rw
m -x' μιά κορΙρήΡβουνοί5 κι’ αποκάτω '¥δ%°$ϊ(Βί£ί ^ , m 9 Y ^ ? f f (,,;· f [ U.Y3U
γη σε ν.μπφ£,{γύ)γ\>$φΐί,ι, ^η,σ,ν^ησ^φρβερά. w pT. VJ j » , O T f , r - - % ^ | 5 . ή άβυσσο! Βέβαια στίχοι θέλουν νάναι αΰ- # rn m m rn ^ m Hm φ ^ ϊ
Δ ρ jp v χ ο ^ ί , η ΐ σ ε ,^ ', ρ ^ ί τ ; ^ . ^Γτ o t y t ρήχε, 't o . . ι ο ί" - " f e i p i j f l W % f ! « W i W ^ H f i h a At.
=^iryViirBJW ^jf)jja_2cal .X
χό ν τ ^ ν ε ^ ΐι^ ν ο ν -ιο μ ^ n% j ^ j p ^ Φ}- ,εκρ,ινε
·, nSj9 p fλ_. _____
w ,» . .,« ^ ·/ κουρασμένο ρυθμό. Κ ’ ή φράση τους ^ ·^ ^ - » I vQ x ά ^ ( ? \ · · ^ ν ^ T r ' t r( β β ή | ή ; fe w Y < r t § l« - jr p f}
rilr,R,c « V Si·,, Λ,ΐτΛν m’irnr! Ylty.t4'8i'QVl
W ™ ’J < ^ W \ W a |Vf?) '9 % % ? ,
^"^' ' Λ_ *" ^ ■ί Λ 11 ΛΛ· li s'*a Λ·ν» ■IΟr\**r
κομματιασμένη. Ξεσκισμένη. Αρξες πετα-
Tct{'Ac^, ,? q « ) I m p ^ y >^ w t we w ™ '# ® χ Η ^ τ > ί Μ χ · W ? 8 9 l γ(ί8\ Έ ^ '^ ί^ 6^Βΐσΐβίά' 'ΙΤ(1λ)ν,έέ'ψό^ές έ'ν- l!J 3 0 .O IT O J ) ij x y J s Y 30 OTLfOT ΊΟ Τ 0 γ ρ 3
m , ~ .......“ " ------ί - - 1 — ----- 1 ------------ W ^ y?> O’ — v’c/itf (%θ?/ό9Γ· (7 ^ Tp ^ s i ) . ‘ « y rW«T»2Ρ3αα>ον·γιΐϊ> ό »Y3«DiA)>omi} -iiiir ' idu
I ο■<*φησ'μεΓή' πεσμιο του ψα/loioi?
^ , ϊ·Τ ϊ3Λο Xi f m ® l Y/nvsfroraxoTnif » v xmv i 3 jjo u a
y J ^ M n % F m bV ^ v0^ απανοι 'στο τραπέζι ' \‘
v<Sy U ojf. < m {W jM qW w ^ c w ? i , ) . t e j q v M s i v χώ'^ί^τ'ά'ί, ^ εν^ ΐό’^ ο ^ ό ΐ ί ν '' q?0 ΐ 8 π>ΘV πουν’ ή γιαλάδα του ^truV' 'οψί] 'ΊίίάτίσμέίίΙ
x)jy\ o V0 1 ffO{tA3ff, [ί JO κ8 5 ζήΤΗ β' :')^γν®Ιίνσ?·'^ή ’'/ί^|όάίι;' τό1’-μ^λόνΤ
% u o W f e ? J ^ U^ '
T, . , f<& w m y w . W X W · · - Λ ι « u w sm vm tH M tt*bsm h < 'W 'M %®
Κ α ι σ , τ ρ , . ^ ς , ^ ε μ ο , ν ^ ^ ^ κ λ η ^ ρ , ς ^ , l(« 7l ^ ^ 0^ 9^ ^ trnu ^ σ μ ! 6^ ; W # ^ V 'V 0 P Υ λ ΰ 'τ ^ υ Ύ δ ’ πουναι πιο τ υ χ ε ρ ο ί πιασμένοι. Λ, ιηι
fy y ifa M fV fa & Q W h m ^ m k j ? ,;,π . s j j o f m - . w r p . ? . ^ . ρ , μ ι γ λ δ Α ρ ^ . λ ο » · , .« C k jjx
Ό . κοοτος
, . „ . χ του μιλάει τη^δουλεια τη ρραοίνη,
vs/. ...OAJOOX V.OTO 3«/3QlhXI fT'^J|ifJS3P iK »iij?lP <:>^ S e 3S ^ i » 5t-7 r3D0>6oT3^ (IT i>v 3oGoqoiu4 i)fi κανείς αύτό μέ βεβ,αιότητα, γιά·Ρι’Τά?>',ίέ?ΜΪ /Ι ιλιΌ/Τ ι;ογο3
•υνί
στο,κλείσιμο·
υοτ rtriW/fmiinasi'r-jS
μεσα αυίο τζα ίια /ε'ι ιώνιατικα,
λΓ
Γ\ΛΜΓ'.ΙΙΙ I \ΛVΛ/ Λ ι >ι ιι ι ι ,ι / ι'ι «Λ.-τ .Λ
-3TOQJ3X in JJ1X fX)T0J\J)A3 MQD1J 71Ί’/Ι3Ι^\ ; « τ '3 *I)u3i»rfO X9§ -*Sv T3XQX) »A<OX« Ji.yTj/J) WT νέξ!iWfcti/ ί^ίέυ^άλέέ^,’ ^ ά )ΐά ά ^ ® )τκ, ΧΗΓ'1^ .η -
>>Χ!τ;/3ψ j t « x ,j)03ji 3 flytx 3j» i| !n )r .>JSfifcslM Μ H ■Ιν ο Τ 'Χ » j ] H )'/ (O V IO X ir vfyf$?kpc(l£ S'v^dWSfepiikv^^M',' φΐϊΐΐζδλ’νίχι,
-ω χ iiiA oixng^ in x ,» ix jq b ^'jo x d y)j^LviT|Y|^p|^-ριτΓίΛηχιητ νότ τό τ ί» 3 Ί 3ττ)3π jj) /1 — <^ΑΡάζΰ^\(ϊίν/ 3 ,£άν<!·\^&Έ, 7 ^Η^οιβά'ίίξιΐί’τάϊΐ3/! . - ) Φ λ J » V 7 3 />O YJO V-V)A31..
κι avocvft πΛημιχυρισματα, .
ν .,.α ,.

.... j).i;j) vi)jj.|j)x j j q ;mv-i3 ; 3T3tojtc νότ »fr 30 joi οπ ss)A ^ νά ^ Ισ ^ ^ 'Α Ι'τίί'ν ^ 7 aw 0 ^c,Ayt?fi^ar& ί§ - σ ε HiafaSii^c' πίλ·' ιϊί). Πκρα τ ήώ υ J έ }χ(ί ιο 3 ! ! 1 h
— ΐΐαρισιί>&! i χδοτί'κά χ<χί κτχΚλίτ'εχνιχά νέά[ ^ τΌδ;«δσεΐ·α6«> 'ί^ GWhd.'1 im r m i μ -τ t e * » ^ 0510^ -T O E >,J<. ' ^ j 8 ? r
Οή<ίν| η t^ sMOT|7 τ ο ϊί'Jult^TRom'aiftS0«iSiii[X8g(iVcil όψ/.' Έ ^ έ ί’ π^^ιγ^άί^ϊάι jf τοΰι-2 αβί> •fVT K).)e/J Γ -·ίΤΓΓΛΛι.ΐ j'J O T -ί-JO
ι' T ti ^ 5 # 'Η «Η Η ·T a U i 1 Κ α ι ο ιν ε ι ιίτ ις ε λ π ίδ ε ς , · , ! , - '
χ>γ 3O 30 O JU J
c O n n re i'^ o tfi rt?jy«7bttte^i|-:EW ttiI γν(ο()σ'ίό>,ΐΐά'·Ρθϊι(-ί Ε ^ β^ ^μ τα ήτη ΧH)γ((κ
M J,H
ι οH
ν ιο 373Λ I V f J)
τ1 ·κουρασμενεκ—Λ .!·. . , , 1 ί
ν :< Ί ρ χ ι τ η ι ι Λ ο ν η ιν υ f r o a ) 0 X ) Y » 3
Χ)14 .U Q 'fiU I^ X MOJ Z i -i^3,\ -H W ji. P H i»»X D 10Y Y :
β εϊο ϊή ς ’Α,*αδ»μ<(*ί C w vnpi»» {WfiW(i94 AP8*9Wi φ}ί' Ϋράγϋίδή^έ 1’5 r^. TTijtiriiTP^Wj^.y Κ'ιίί β^ί πιο πο/ιλη,ζωη, &Λ το., ρολοΐ π 6 υν ,
αντίτυπα άπ' τόν εκδοτικό οΐκο S to ck . Κΐν,ρ^ καινούριο του βιβλίο; L e s C arnets de, (jilb e rt.
εΙΜόνοΥ^άί^ή^ενΟ >1'&Όΐϋ|ί/άίί(α'1ιάλιν'·Υόν 1 RolliyH. PVAdlVsV'^°So 1Γ{^% κή 1β oe^M^ # 3^ r-
κάθε χρόνο ή άπονομήτοΰ βραβείου αΰτοϋ εθ^ω-
0 )έΐ^ό’ fe?av86%iSRfc, ^φΐτος δ'^ψώνη Ι^χ^κίχή Meρ»κι> αΛ(Κ(π^α ίδΥ|μοσίε ύε< tb ϋίΚίύτάΙό 'φ09ί-1 rm & t ftim '.'·' KC; &UMiMεΓ'μ ΙΛ /νει- μιετραεί 1τη" δοΰΐεΐ'ίί1'tS0 ti '·ίίιάί ίίΐ'όΰ1/^ 1' -"fί111θΧ
«ν ιλέξε'ΐβ ^ Υ Μ ώ ρ ί^ τώ ' νίΒϋί (ΘχίΓ-δμ^ί^ΧίίΙοΰίίίΐντ λ^,ιίήβΛ^ο^^εΠ? R^«^^ra»caifep,irWn:.(jW!i«ν»χ (ί/ά" Λί j,[[,\,σι>ί^(-ϊί?Λ1‘Vqfrydt^Ιά'ί’ ’KiVit) Ηό? -χ ι ( f x iT D ig f f T X U Q iy ; |ΐτ [Γ/ι ; χ o r x i is f jY 'J 4>
8i ^ ? 8 J S 5 f e g b jiL pT(ot3Xkf. p o a o V ! ' >Q3tj>Y' ε^/ί^^^νΗ ^'^ίό, Η{' vftd'tΙΗγ\Ιφ2 'υιφΓίίνϊϊ^ΐη'πο^) p,,Κ·ιϊ % 0 e e ' o » T Wi'j*μ,άί
— Στο a u to φυλΛο της Ν. Η . γ .,, οημοσιευον-
τϊιΐ 7 τΟ'ίά’, ΛδρτράΐΐίχΙ γ ρ α ixjtwτό^ P S d f 7V ^ - 1 ^ίί.ϊοι·Γι;8ΐ3ί98ές Λ'ίδ)Τ®έ1Γένκ|.Τ Ζώγ^φ^έί-'ά'ί ψ*6^»ι<δ)«ae^pvttΓ.#δ$1τ.βιβλίο ,'4ffo,χά
κϋνβνΊ» *
τανε ιδιαίτερα επιτυχημένη.
, t t jJ
Δεν β ^ π ω
lepy,( ιίόνΐ'ΡΒί^ΐΥ^ρτι^ίΙι^ΐι-υΐήνηβίΑίΒίΡβ!' ’OWtf.' ILa^ihij >exeivfeyffvihr. λκιρ^^ιι, ,·φ^ρ% μέ/7ΐ<
A lb e rt 'Thibattdfet C Ε Ιϊα ί' γεγανόή ' 6 t l - « δ τ ή τ ^ ή ( α^τά, Η«ίμΑ&ΐ:(^έ\»λ^!»),( γραμμένα· :άπ:ΊΒ0τ5ι.<β»η. ««ί, 4χόΜ</·ι Μ« εκφρ^^τϊ
i i W a m ' W r t W ^ W ^ ' W · 1^ά^ά»ές,»·'«έ
φορά τό β^«ββϊο Γκονκούρ δόθηκε οίό^ κ«?.λίπ G ifau d p u s j a y , i f r f f i p p ^ rtft^- ^ i i ^ i ' cfl*'ΐοάΫουθίά' I f όζά^ΜΨνί9 κ»,θ«ριά,'ιΧ« Μ ^ ? 3 i f W n jf » . iHSir.lA^Q&'MYXigox^
τεαο βιβ/^).-ρϊΐς;χρο>(ΐ^. ^ < 0 t g ^ l ’ ^ G a ’Stes : L o u is -V a u a o y e r και τον Je a n C assp n θα a-
W MM 0 feiggi iic'’1 ή ^Α ^έ^ιλή 1ι7¥^άγό iiSfMW 3 j9 i» jc s ^ i) 'jx .( T o k r tim l ό το ϊ» λ κ
Έ ν α _ μεγάλο,γεγονόί στή Γα λλία και στα Γ α λ πο^ελ^σοίίν ενα δαϋ|χάσΐή είκΛοΥράφη μενο Α1:
tHWti.V'jcou ί f πκγ^τάιρΐτίΒίί1|ΙΦ ?Αί,ί4ίΐΒ.)'ίινιΖοί;ί 1‘>.nl χέ^Ηΐΐκί^ί. ■'Κ’,?Μ:6ΐΐιά ! ,Ι>.\(γ») * .i* llM )·ι«' -Ι Γ ,Ί ι ν ί '; VI ί t
λικά Γ(?άμ.|χάτα. Λί-yW'βίβλίίι θ ά / Βώο,ώ /ν } !i $ i
πλήφη i^ S y ifie ift*ir| 10 Ί ,Ο Χίϊ)Α XIV3 Ό ( ΐ'/3 μ ω τ πούί «κδίδβται άπν;τήιντ«Χι,ΛΕίίπβ ιΐΙβί’Ρηβηςβνντ φίλ’ο dόφ l® i)rSciil1 ‘δλά' -θΐΐλιίΗ’/Λ»ν/ TVKWfti
— Τό πρώτοι .βιβλίο! TfiftTC;eU«i!ti»n xRegsfidfi -0V0QJ3X ι/ΟΑ} ?οο3ΐ) ό τ » τ » χ '/χΐοΊοοαιχοοΓ. m βίί^«Υάΰΐό W ?'K ' ^ ( Κ ζ ο ^ δυ8 τ^
π,ρϋ : f t * j f Λ ^ 9 ?ίjW » - ι; τ > χ ίιγ . ιιχ js o ix q . v ) vs A t I (N r - δ ι ·1^ ά ' Γν^|ί<?τ'ά'-λυΒΓσ^Ί^Λ^^ντν;Ψ 0 5)?νά 1^ 30 33»^^
έΐ'νίχμ' ΐ 3 7<3,Α $ο^ άίικ ά,)Ρ Μ >α Ί 'Γ ' 1 y·™* Ό φίλος μας κ·«^\τϋ*<»^ίί(θηα;ο
- o r ju .i Y | ix iT X ( f A r . w m x 3JJ J .n x .H is f ijtA J ) y j it Μ Υ ^ ^ Ή έ : ψΐςί Ά μερρίίΐς,μέτ Υίήί?^ iffio -

τεχνική φλέβα, έβγαλε μιά δεύτερη σειρά
«πό διηγήματα μέ τον τίτλο «Μερικοί
μετανάστες». ’Έ π ειτ’ άπό τά «Θανα­
τερά νευρόσπαστα», πού μάς παρουσίασε
τό 1927, τό νέο αύτό βιβλίο του δείχνει
έ'να γενναίο βήμα πρός τά μπροστά. Μέσα
σ’ αύτό ξαναζούν πολύχρωμες και συγχρο­
νισμένες μερικές ηθογραφίες ’Αμερικάνικης
ζωής, δηλαδή ήθογραφίες πού γγίζουν τά
σύνορα ενός διεθνισμού. Ό σ ο κι αν
υπάρχει μέσα στά διηγήματα αυτά μιά κά­
ποια αμέλεια στό δέσιμο τού συνόλου, δσο
κι’άν τό παρουσίασμα συμβαίνει σέ κάποια
σημεία νάναι ψυχρό, ζή μέσα σ’ αύτά ’ ή
μεγάλη ζωή, ή έντονη, πού παρασέρνει, κ’
ή έκφραση τοϋ σημερνοϋ διεθνισμού. 'Ο
κ. Μ. Βισάνθης νιώθει τούς σημερνούς καί
τούς αυριανούς δρόμους τής τέχνης κι’ ά-
νοίγεται σ’ αυτούς έλπιδοφόρα. Κ ι’ άν τό
έ'ργο του τούτο δέν είναι άρτιο, δείχνει δ­
μως πώς άσφαλισμένα ό συγγραφέας του
βαδίζει γιά νά κατακτήση τήν Τέχνη μ’ δλες
τίς απαιτήσεις της.
* τον άλλον καί δπου κάποιος δερματέμπο­
* *
— ’Α πόστολου Μ ελαχρινοϋ : « ’Ι φ ι­
γένεια ή έν Τ ανρ οις», τραγφ δία τοϋ
Ε υ ρ ιπ ίδ η .
Ή μετάφραση αύτή τού έ'ργου τοΰ Ε υ ­
ριπίδη είναι μιά εργασία μεγάλης μελέτης
καί αποτέλεσμα προσπάθειας άληθινοΰ τεχ­
νίτη. Ό κ. Μελαχρινός εΐναι φανερό πώς
μπήκε μέσα στήν ούσία τής αρχαίας τρα-
γφδίας, μά καί τοΰ τρόπου πού χαρακτή­
ριζε τούς "Ελληνες τραγικ-.ύς. Γ ι ’ αύτό
μπόρεσε νά ξαναδώση όχι σχολαστικά τήν
έννοια καί τίς ξερές λέξεις τοΰ κειμένου, μά
πήρε τή δύναμη νά ξαναπλάση άλάκερη τή
χρωματική αξία τής λέξης, χωρίς δμως νά
φύγ[) κι’ άπό κείνη τή χαρακτηριστική α­
πλότητα. Τό ξαναχύσιμο τών αρχαίων ειν’
ενα πρόβλημα, πού άπό τήν καλλιτεχνική
του άποψη στέκεται πάντα δύσκολο. Είναι
πολύπλοκες οι γλωσσικές κ’ αισθητικές δυ­
σκολίες. 'Ωστόσο μπορούμε νά πούμε πώς;
πλάϊ στό Γρυπάρη, κι’ ό Μελαχρινός έστά-
θηκε ικανός γιά δμοιο άθλο.
*
* *
— Σ ω κρ άτου ς Α Π ρ ο κ ο π ίο υ : «Ν εο έλ­
ληνες στήν ’Α σ ία κ α ί 'Α φ ρική π ρ ω το ­
π ό ρ ο ι τοΰ π ο λιτισ μ ο ύ ».
Μέ γοητευτικό ύφος, μέ μιά ό'μορφη
------------ --------------------------
δημοτική γλώσσα, ό κ. Προκοπίου κατορ­
θώνει νά συνθέση ^ιέσα σ’ αύτό τό βιβλίο
μιά μοντέρνα εποποιία. Πρόκειται γιά τούς
τρομερούς νεοέλληνες, πού τραβήξανε πρός
τίς άγριες ή τίς άγνωστες χώρες της ’Ανα­
τολής καί τοΰ Νότου καί μπόρεσαν νά τίς
κατακτήσουν, νά τίς πολιτίσούν, νά τίς εκ­
μεταλλευτούν ή νά τούς δείξουν τό δρόμο
τής ευτυχίας καί τοΰ πλούτου. Μέ ενα
τρόπο συναπαρστικό ό τεχνίτης αυτός τών
ξωτικών ταξιδιών μάς δείχνει αυτούς τούς
νεοελληνικούς θριάμβους. Τό βιβλίο αύτό,
τό τόσο καλογραμμένο καί τόσο σύγχρονο,
αξίζει νά διαβαστή άπό κάθε σημερνό
αναγνώστη. φ. γ·
* αύτή ή πόρωση μέ τήν προηγούμενη ζωή
* *
— « "Η π ιά τ σ α » ρομάνταο Ν . Κ α τη -
φ όρη.
« Ή πιάτσα* είναι τό καινούργιο ρο-
μάντσο τοΰ κ. Κατηφόρη, πού προσπαθεί νά
ζωγραφίση τή βρώμα καί τή σαπίλα τής
άγοράς, δπου, ό ένας προσπαθεί νά φάη
ρος μετέρχεται δλα τά μέσα, γιά νά βάλη
στό χέρι τον πλούσιον άμερικάνο καί νά
σταθή οικονομικά, πουλώντας ακόμη καί τή
γυναίκα του.
Πέτυχε τώρα ό σκοπός τοΰ συγγραφέα;
« Ή πιάτσα*, είν’ αλήθεια πώς δέν προσ­
θέτει τίποτα στήν προηγούμενη εργασία
τοΰ κ. Κατηφόρη. Ό συμβιβασμός του μέ
τήν τρέχουσα εμπορική άνάγκη φαίνεται
καθαρά. Μπορεί βέβαια νά διαβάζεται
γοργά καί νά σκανδαλίζη τήν περιέργεια
τοΰ άναγνώστη μέ τήν πλοκή τής ύποθέ-
σεως, πού παρουσιάζει μεγάλη ποικιλία, μά
δέ χαρίζει καμμιά πνευματική χαρά, δπως
έ'να έ'ργο δυνατό κ’ εσωτερικό. Ή πλοκή
του εΐνσι άφύσικη καί κατασκευασμένη,
σύμφωνα μέ τίς πολιτικές διαθέσεις τοϋ
συγγραφέα. Τό ηθικό πόρισμα προκαταβο­
λικά τοποθετημένο κανονίζει τή στάση τών
διαφόρων τύπων, πού είν’ αδύνατο νά κρα­
τήσουνε κάποια συνοχή στήν εξέλιξη τής
ψυχολογίας, κ’ ή συμπεριφορά τών προ­
σώπων είναι συχνά αδικαιολόγητη κι’ αλ­
λόκοτη. Ή γυναίκα ενός τσαγγάρη, μιά
σαραντάρα νοικοκυρά, πού ζοΰσε τόσα χρό­
νια μέσα στήν ψευτιά, διψά ξαφνικά γιά
τήν αλήθεια, καί μέ καταπληχτικήν ώμό-
■■ ΠΡΩ ΤΟ Π Ο ΡΙΑ Π Ρ Ω ΤΟ Π Ο Ρ ΙΑ
τητα κι’ άδιαντροπ.ά, ομολογεί στον άν­
τρα της πώς τον άπατούσε καί πώς πρέπει
νά δεχτή τον ερωμένο της μέσα στό ί'διο
σπίτι πού μένει κ ’ ή κόρη της. Ποΰ τήν
βρήκε άλήθεια τήν τόλμη καί τήν ελευθε­
ρία μιά σαραντάρα νοικοκυρά; Τή στάση
αύτή προσπαθεί νά δικαιολογήση ό συγ­
γραφέας παρουσιάζοντας τήν ήρωΐδα άρ­
ρωστη μέ καρκίνο καί στά τελευταία της.
Ό καρκίνος βέβαια κάνει τον άρρωστο
νευρικό καί ιδιότροπο, μά δχι θρασύ καί
πρόστυχο. Καί ή γυναικ’ αύτή, ό'χι μονάχα
πρόστυχη, άλλά καί πορωμένη βγαίνει
ξαφνικά, χωρίς ωστόσο, νά δικαιολογείται
της. ’Αντίθετα μάλιστα, ή ζωή της τραβά
τόσο ήρεμα κι’ αρμονικά, άνάμεσ’ άπώναν
άντρα κι’ έ'να κοριτσάκι πού τήν αγαπούν.
Γ ι’ αύτό, τό νά κοιμάται μέ τον εραστή
της όλόγυμνον πάνω στό ί'διο κρεββάτι
μαζί μέ τό παιδί της, πού τά καταλαβαίνει
δλα, τρώει ξύλο κι’ δμως δέ λέει τίποτα
στον πατέρα του, εΐναι καταπληχτικό, άπί-
θανο καί δέν έ'χει καμμιά ψυχολογική αλή­
θεια. 'Π Λέλα πάλι, αθώα κι’ απλοϊκή, κα­
θώς φάνερώνεται στήν άρχή, ξαφνικά, άκο-
λουθεί τά ίχνη τής μητέρας της καί σέ μιά
στιγμή δυστυχίας καί τραγικότητας πού δη­
μιουργεί περίτεχνα ό συγγραφέας, γίνεται
άπό ρυτήρος- κοινωνιολόγος καί στό τέλος
πόρνη. Τό παράδειγμά της άκολουθοΰν καί
οί λοιποί ήρωες πού άπ’ τήν άρχή ώς τό
τέλος βγάζουν λόγο σάν προεκλογικοί ρή­
τορες. Ερχόμαστε τώρα στό σύζυγο τής
Λέλας, πού χωρίς νά είν’ εξ επαγγέλματος
σωματέμπορος υποχρεώνει τή γυναίκα του
νά πουληθή στό Λουκουλέ, κάποιον πλού­
σιον ’Αμερικάνο, γιά νά τον βοηθήση σέ
μιά επιχείρηση πού σχεδιάζει. Ποΰ εΐναι
δμως τό φιλότιμο τοΰ Ριομιού πού σέ τέ­
τοιες περιστάσεις ξυπνά άγριο; Κι’ ό θ ά ­
νατος πάλι τοΰ Λουκουλέ τί καταπληχτικός;
Γιατί πέθανε στά καλά καθούμενα;
Ό λ ’ αύτά φαίνονται τόσο άπίθανα κι’
αψυχολόγητα καί μπαίνουν τόσο ξαφνικά
στήν υπόθεση καί χωρίς νά δημιουργεΐται
κανένα προηγούμενο, πού ό αναγνώστης
μπερδεύεται μέσα σ’ αύτές τίς ξεκάρφωτες
σκηνές καί στό τέλος δέν καταφέρνει νά
βγάλη κανένα γενικό συμπέρασμα·. Γ ιατί
άλήθεια καταντά ή Λέλα πόρνη ; Ό λ η αύτή
ή μανούβρα γίνεται γιά ν’ άποδειχτή τό
σάπιο τής αστικής κοινωνίας, μά ώστόσο
δέν βγαίνει τέτοιο συμπέρασμα.
Έ χτός βέβαια άπ’ αύτά τά βασικά
σφάλματα, τό βιβλίο τοΰ κ. Κατηφόρη κα­
ταντά φλύαρο κι’ άνιαρό καί ό ώμος ρεα­
λισμός του προκαλεΐ τήν άηδία. Παράδειγμα
ή τεχνιτή επαναφορά τής παρθενίας τής
Λέλας καί οί τολμηρές εξομολογήσεις τών
γυναικών πού στό τέλος δέν καταλαβαίνετε
τί μέρος λόγου εΐναι: πόρνες, ιεροκήρυκες,
ή άπόστολοι τοΰ κομμουνισμού ;
Γενικά, τό βιβλίο αύτό, είναι γραμμένο
κατάπαραγγελία καί μέ κάποιο πρόγραμ­
μα. Έ τ ό σημείο αύτό, σημειώνουμε μιά
φράση μεσ’ άπ’ τό ϊδιο τό βιβλίο. « Έ γ ώ
δέν κάνω ποίηση σκόπιμη. Έ γ ώ κάνω
τέχνη' γιά τήν τέχνη», κι’ αύτό λέγεται μέ
κάποια είρωνία, σά νά θέλη νά καυτηριάση
αύτούς πού λένε «ή τέχνη γιά τήν τέχνη».
Έ , λοιπόν κ. Κατηφόρη. Ά ν παραδε­
χόσουνα κ’ εσύ πώς ή τέχνη εΐναι γιά τήν
τέχνη κι’ άφηνες στήν μπάντα τήν πολιτι­
κή, πού κατά βάθος δέ σέ συγκινεΐ, τά ρο-
μάντσα σου θάτανε άληθινά κι’ αυθόρμη­
τα, γιατί ό τεχνίτης πρέπει νά συγκινεΐτ’ ό
ίδιος κι’ άπ’ ευθείας άπ’ τά πράγματα κι’
δχι νά τή δανείζεται άπ’ τούς άλλους. Ή
Τέχνη πρέπει νά στέκεται παν’ άπ’ δλα γιά
νά μαστιγώνη δλες άνεξάρτητα τίς κατα­
στάσεις χωρίς προκαταλήψεις, είτε σέ άστι-
κό καθεστώς βρίσκεται, είτε σέ κομμουνι­
στικό, μιά καί τό δεύτερο δέν εΐναι δά καί
τόσο άναμάρτητο.
Τό συμπέρασμα εΐναι, δπως είπαμε καί
παρά - πάνω, πώς «ή Πιάτσα» είν’ έ'να ρο-
μάντσο πού σκανδαλίζει τήν περιέργεια
τοΰ άναγνώστη μέ τήν τεχνική πλοκή του,
δέν έ'χει δμως καμμιά εσωτερική συγκίνηση,
πού νά τό δικαιολογή ώς έ'ργο τέχνης καί
είναι κρίμα έ'να ταλέντο σάν τού κ. Κατη­
φόρη νά χάνεται τόσο άδικα.
Θ Ε Ρ ΙΣ Τ Η Σ
ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ
( ' Α ναγγέλλο υμε δσα β ιβ λία χ α ι π ερ ιο δ ικ ά
λ αβα ίνουμ ε. Κ ρ ίν ου με ό π ο ια Θέλουμε)
— Β ιβ λ ία .
Θράσου Καστανάκη : «Τό μαστίγιο κ* οί πο­
λυέλαιοι». (Διηγήματα). Βιβλιοπω λεΐον τής « Έ -
IS4

,Λ^ήνρ^ .A(ji.ft, li)9f. ^Ρι -ΑΤΑτνΑΤ^ι ^,3 >(’^,«7

ν,ουαριος 1931). - « >
1 «"5 0 Τ0,ι<ίλί^t lif^' ζώη t ? TMS)Viaty 1o0^dli g ' ¥ ί ς * *£-
tfSflflSi*. '(Π ο ι^ Λ ί^ ο * Ε * δ « 6 1 ξ > > Πέ&ι<ϊδί>Μΐ) Wdfotoi'TSodittJ^dixikidEiV 'ΣΛίτϋ&ών. Ά θ ή ν ά ι . Χρ*.
«Μ ο υ σ ικ ά Χ ρ ο νικ ά » . ’Α θ ή vat-^iiiSO 3 Vj»yi 5 'π δ
)'».\4 «}ν^σίο^τ l i n ,5 ^ a ? .^ e o fl» j^ a y a «’IjcMtVr)-
FjifAV>fi 7 . Tavquaowg’iig'Si· 137314 >}οπ j-;r.n
ΣΤΟ ΕΡΧΟΜΕΝΟ VYVT0T7T7
ΠΜΤΐΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙϋΙ
μο δ α ςκ α ίιεργοχειρω ν μηνιαία. Ετος 25 ΦύΧ-
p iiM P m J 3 W { ^ f l i v o V 4 # ' 1 ^ 3 l j · ' "- J ,r a ,( ^ ' t>
ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΤΗΣ
ΕΚΑΟϊΟίΟΣ ΟΙΚΟΣ ΕΑΕΥΒΕΡΟΥΛΑΚΗΣ,, Α.Ε.
Βασίλη Λυ:α>ΐ(Γ?.ίίκν|!-ί^ «Οί SfOιΐίύ'μί'νΛ*», ^[ϊι’/ΪΗ- - Y fM *H i& ' IWifi·';1Κ βφ »άλήν{α|ϊί'' Μηνιαΐον ·
ο ίό ο ^ ίία , .ί ’Α Β ή ν α ^ τ m n x o g n h o t jo jjd jA ριοδικό^ϊ’Α θ^ναίΓΓΕτος ,4αν^;ά@.{ ιδΟιι’ Ο κ Γ ώ β ^ ξ
i ( γ Ρ Η ίδΡλόγίΟ ν,. Ί ^ κ η δ 0tiQ£,,φ.αβφζ£ $ 3 1 ’, Τ ] ^ ο ® η 6 « » ? 3 Α ^ 0 > ,y > I s js b v J x Q n x 3 jj H T D to g
“ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑΣ,, ΔΓ ΕΝΑ ΜΗΝΑ
σιων ».,
^ Β Λ ’η ί φ Λ Π ^ ^ ^ ό ό ^ ρ ά β ^ μ β ^ ^ ϊ Α ν Α ', ifci»* ΡΒ ί 6 ς ■ Α ’ . άρ.
ΐολήΓ(Δ|ΐσΐξ«31Εκδοτικός: ιχ>ΐΛ«οςfj (j^ci ».\Κασιγόνητ 40(+^A 4)ι ά ^ κ έμ ,^ ρ ι'ο ς ί9 3 0 ;/ '/ γ ft i n ' / l . ι , χ ' υ ο ι , ι >n
’Αθήνα — ’A^wv0L>*w ,
^ ‘^ · ί >Τ07%Μ Ιβί'
1rffcp-flt^f&r·, iAfjW)*i° ί ^ 0*δ Μ *ό ί ψ - Α
τεχνικό περιοδικό, έκδιδόμενο στή Σ υρ ο. Διεύ^
θιινσή Ρ (τά Μπούμη, Ι^άτίνά Μπβΐ)!<ϊ, jUii'.twQ
Π ω*ο 8 ά*ή ^ :1W 0 .< 8 Γ 1 ·-*ίδνΑΜ»<ίίβό' >1*91 · ί 1 '
ΘΑ ΜΠΗ ΤΟ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑΚΟ
ΤΗΣ ΚΑΣ Ρ Ο Υ Θ ΒΑΣΟΥ
ΕΡΓΟ
ΒΙΒΛΙΑ ΜΕ
ε κ δ ο σ ίΕ . Φ ύ λ λ ο υ β ί ϊ ( S « . t i ig r / - 0 : i η μ ε ρ ο λ ό γ ι α ) · . d j j V>(ffEmavfiaogifii31pvi.atBi!πανΒπτανήαιακή φίλο*
, ; , , ^ ί λ ο λ ^ ή , ;Π ^ u > x ,w vi/>f . , 133 ^ ·, <>£ι ί ^ ο ^ ,
ίί ΕΚΤΤΤΩΣΙΝ
g m }a δρνψη: [ f i f l H ^ 3 1 r m ^ l^ Xo^ 5 i i.s a %

1Σ(5λβίί»υ ΐ ^W'jidVYa». Ι(2Χ>ϊ/ρνίί)ίε^'Γήθ^^ό(·1

KJieqj fiijcSDnii)74 ρ \ σ ΐε& η ο Μ α υ ρ ίδ η ς Ά,·®>ήνα.
,

(ΊΚ νουβρ ιο ί’ ·Τ931^-Ν

11 -«'‘Α ^εΐανδρινή Τέχνη», Μηνιαίο ιιλργοτβχηκσ
ULTIMO,,
m x * 'fill i» Y (TV.X3T fi 3v U VQJt itiOTtJ·»

'[ 1 ΚίΛίΓμ^ίάν'ό ι<w ik tjbk & tu r· m i > »ικΐ8ό»ι$ ~’■T,t ib t i^,i.\'iL)ffWf^rlii'o a iti1fRo)(W8fl.,r· M'rVffP
itifoia·· eiifο.ναγρ·«φημέ νημ Δίευθηνχιιί σννΐ(ίξ8.ο)ς p p H ie^ .s^ F iw ce^ i j N o s j 1x 98 ^ 9 9 / ViDeo. .ig g tt
ElWYY· ■w i <jHAWfc Ifoy«i{Kc JM v -irxW a j k i ) ' j x jxij.th'i Γι,\.λ>n aSkJ^. H jpiafi
ΜΟΝΑΔΙΚΗ Ε Υ Κ Α Ι Ρ Ι Α
ΠΡΟΣ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΝ
ίία τ α ν α ς » . ,1 9 3 1 . . Α θηναϊκόν ημερολογιον. ΤΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΗ Σ
, Έ * 17 W ' Ι δ ι Μ τ ή τ : ? ^ ’ β ά νός , « ϊ
Ζήρϋς:))]\'ίιθΓ. « τ r_i) j jo h d a s ' π » 'j x jojSY
MJ.JU| 3 D 1 i ) X 5 |fJ S lilQ 3 ? f f a - y ((T (fY \l l) T ) 3 'r ) 0 . \
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ
H A v-“A e W & 'β-φ\- Ί ,( Η ΑΛΛΗΑΟΓΡΑΦΙΑ^ΜΑΣ “ Π Ρ Ω Τ Ο Π Ο Ρ ΙΑ Σ ,,
Μ ϊ β κ ° ή δΜ η Ρ ; j * £ . .
]&>{.·. Σ^'Ζ&φ?.'. ; 'JS '«''Ajt^riJiigdΓ;εί^'όλλ'ίου»
... n »A^?cg »t b'^jiopiVc# '-tyhtxmitii— m iir.' κ ' 1w Κ α ιν ο τ ο μ ή σ α ν τ ε ς δ ιά τ ή ς έ κ δ ό -
Α γγέλου Κασιγον.η : .«Ο ι τ.υποι»ν. ΉχΟοτιΜος (ΣΤΟΑ ΦΕΞΗ 59) σ ε ω ς έ ρ γ ω ν έπ 'ι π ρ ο ε γ γ ρ α φ ή ,
otvft^ Αν ■ K tin k S W ^ "Y,A *}v ttt 4 ί·> Λ Χ έ| δ *8 ^ ϋ ( διεθνίΦΐίχή: dvdyc^iotix^j ϊΐ-δββλο'γία ί μ(«ς · ,|hr
έ κ π ο ιο ϋ μ ε ν τ ά υ π ό λ ο ιπ α
^ Π ερ ιο δ ι« ά ι x i f i S p e t ji p i ^ T i o x o g ji ? ] ς ω χ 5J 3T ) « t o δ*«<9 #£*1<χ!0| _sf»»WV.v^*fh β ιβ λ ία π α λ α ιο τ έ ρ ω ν
ε κ δ ό σ ε ω ν μ α ς.
Π ρομηθεύει π ροηγούμενα
Π ρ ό κ ε ιτ α ι π ε ρ ί
λήλω ν. (Μ ε λ έ τ η ). ’Α θ ή ν α ι ·ίβ 3 6 Γ 9 » Μ η ν » 0ΓΙ<)Τ S * H to J 0 ® M ’:· '« 9 ο σ φ έ ρ η ί 3 a « k ι ; 1ν έ ο χ κ α ϊτ . δίΛ)#φϊ>
φ υλλάδ ια τής «Π ρ ω το π ο ρ ία ς π ρ ω τ ο τ ύ π ω ν ε λ λ η ν ικ ώ ν έ ρ γ ω ν
^ΰ^ό&Μά?™6 '1>Vfh ^\οαφτανιυ ό Τ qwv trr- Zr, Kw ^xini ■■_,]Q,, ^ sA>1jAtb κ α ί εκ λ εκ τώ ν μ ετα φ ρ ά σ εω ν
~°9>£ ψΑα. νι3 >U ί’ι ;ιί>5 ,ΐιΐ'πιτ: - jjour.
« 0 Λογος». Μηνιοιο ιιεριοοιιίο γραμματων i% a
που
m «xvm i p
αναΦ?ρ«με a t a
,·
« 2 ,ταρατα» τόΐ) 1 προηγου-
w e R9 π ρός δρχ. 5 τό κα θέν α.— Τον έ κ τ ή ς ξ έ ν η ς λ ο γ ο τ ε χ ν ία ς

VMVO^M;. A'ifeu&uvW|yr· "Χψ,ελόϊ' TOggBftMfd μΐένοϋ ^ ^ λ ΰ δ ί ο ι / ' 1Yt0> Ή τλΰ Ί* Έ ^ ϋ Μ ό ή ή ϋ έ ν

f γΐ ) ' Αρ ,Ί φ τόμο τής « Π ρ ω τ ο π ο ρ ία ς» τοϋ
ή() «βιηάη1;1 G . Έι^βι^ό είναι ό> πίρύφημος -κα-ι ΖΗΤΗΣΑΤΕ ΕΓΚΑΙΡΩΣ
fl^Mrtirteieibs •'PwHv.iHfti nm 1 9 2 9 χαρτόδετο π ρός δρχ. 6 0 .—
πιπεαίοη W W
σης * και
";WvW M 8f °2
που δινίι μεγάλη ,σημασία στο γεν·
ΕΙΔΙΚΟΝ ΚΑΤΑΛΟΓΟΝ
n«ii8»)&i»«w:7"'’RWfriffy'^ ίν ο ^ '® ' ^ Ρ ^ ,ο ^ ϊ ΐ : v'strir^'d: ‘ivoVi^TO ^Ttftva/'fl 'oKi) έή ^ ο ιή ^ το ϋ
Τά φ υ λλάδ ια τοϋ 1 9 3 0 , όλη τή
Δεκέμβρης 1930** ϊέ ύ χ ο σ f'<ϊ(ριερ4ιμ8>ρ >αϊή t φίυ-^ Τ ή ς π α ρ εχ ο μ έν η ς έ κ π τ ώ σ ε ω ς
θρώ που. \Σ/’αύτιή)tt) ίφεοφία σιηριζβίΜϋ ήγ. κ υ Δ ο ί
ξανεΐΜήτΒΡ93<®ή καί τέχνη. σειρά, πρός δρχ. 4 5 . Τ ή σει­ δ ικ α ιο ύ τ α ι ό ά γ ο ρ ά ζ ω ν έ φ ά -
le e 9*h>ify$80()W to t p w t y r t p + F fn fw ih f't &να- π α ς β ιβ λ ία τ ο ύ ώ ς α ν ω κ α ­
« Έ λληνίς». Μηνιαΐον περιοδικόν τοϋ ’Εθνικού
ρά ά π ό τά φ υ λλα δ ’. α καί των τ α λ ό γ ο υ μ έ χ ρ ις α ξ ία ς 3 0 0 δρ χ .
1Α’
ί » Γ « » Μ · 1Τ δύο χρόνων μάξι δρχ.
δ ο κ ιμ κ ς , -©«*: γράψ ιt f , «π ιο; φαινειαι,
>«#λ^«βίί: ποάμμα^γτΓι,άνχην^ Κ ς^ ηη γ . , Ιη)ι
ριος .1930). , ,» » « Λ —
Ρ ' ΐ Μ Λ ,<???. ^ ; a h Ο ί Λ ϊ χ α ί
100.—
-;ϊ 'Κ 1 ? δ δ μ ^ 0,Ε Ρ 5 ^ δ χ ( ^ ^ 1 « ( ^ 7 ί 4 ) ^ ί ν η σας ,δεν- έχουν κ α τι ν& 5 :α ι κ α τι δ νω τέ^ό
έπιΟε^ηόί^' ^ ^ ^ ί ^ ί ά κ ^ ί 1"Ν-ϋό^ς * ΝΙ«β«^ « « ώ ς 1 ζ !Ϊ Μ ρ β 9 3 Λ Μ<*> O X IfSy ).73V».x β λ η γ ί)
 HELLENIC BANK TRUST COMPANY
ΝΕΑ YOPKH 51 MAIDEN LAN E

Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Ι Δ Ρ Υ Ο Ε Ι Σ Α ΥΠΟ ΤΗΣ

ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΛΟΛΛΑΡΙΑ 1.500.000.—

Δέχεται καταθέσεις καί έκτελεΐ πάσης φύσεως τραπεζιτικάς

1 έρ^ασίας ύπο λίαν ευνοϊκούς δρους.

Οί εχοντες συναλλαγάς καί συμφέροντα έν ’Αμερική δύνανται ν’ άπο-

τείνωνται είτε άπ’ ευθείας —ρος τήν H E L L E N IC B A N K T R U S T C o ,
51 M aid en L a n e , N ew Y o r k , U. S . Α ., είτε προς τήν ΕΘΝ ΙΚΗ Ν
ΤΡΑ Π ΕΖΑ Ν ΤΗ Σ ΕΛΛΑΔΟΣ, έν Άθήναις μέν είς το Κεντρικήν Κα­
τάστημα (Τμήμα Εργασιών ’Αμερικής), έν ταις Έπαρχίαις δέ είς τά κατά.
τόπους Υποκαταστήματα αυτής.

B 1f DR / VΛ I Δ
I η
ΠΟΥ ΠΟΥΛΙΩΝΤΑΙ ΣΤΟ
ΚΑΤΑΣΤΗΜΑ ΒΙΒΛΙΩΝ

ΑΛΕΞ. Π ΑΠΑΖΟ ΓΛΟ Υ

m *

ΕΥΡΙΠΙΔΟΥ 8 (ΣΤΟΑ ΤΣΑΓΓΑΡΗ). ΑΘΗΝΑ!

ι
<■>

Φώτου Γ ιο φ ύ λλ η . Τό άμοιρο τό Λ ο λ ά κ ι (Μ υ θ ισ τ ό ρ η μ α ) Δρχ. 1 5 . —

1Α νησ υχίες ( π ο ι ή μ α τ α ) .......................... » 1 5 .—

ο
Μ οντέρνες 'Α γά π ες (π ο ιή μ α τ α ) . . » 1 0 .—
ijfi
Τό τραγούδι τής Κ οντέααας (π ο ίη μ α ) » 1 0 .—
Μ ι

‘Α κ α τά λλ η λ ο 'Η μερολόγιο . » 1 0 .-

&Μ ΒΉΠΒΕΚ· ί & = λ λ ι$ 9