ΠΕΜΠΤΗ 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 • ΕΤΟΣ 1 Ο • ΦΥΛΛΟ 12 Ο • ΔΕΚΑΠΕΝΘΗΜΕΡΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ-ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ • ISSN: 2654-1246

ΦΤΑΝΕΙ ΠΙΑ Το Νόμπελ Λογοτεχνίας 2018 στην Όλγκα

ΦΟΝΙΑΔΕΣ!
Μία νέα γενοκτονία διαδραματί-
Τοκάρτσουκ
ζεται μπροστά στα μάτια μας τις
τελευταίες ημέρες. Ο λαός του
Κουρδιστάν που χύνει τόσα χρό-
νια καθημερινά το αίμα του για
να ελευθερώσει την πατρίδα του -
όπως έπραξαν όλοι οι βαλκανικοί
λαοί- από τον τουρκικό ζυγό, τον
βλέπουμε να έχει γίνει βορά στον
αιμοδιψή τουρκικό στρατό και ΜΗΝ ΧΑΣΕΤΕ
στη βάρβαρη τουρκική ηγεσία.
Στις αρχές του 20ου αιώνα,
πρώτα οι Νεότουρκοι με τη βοή- Τελετή Απονομών Δια-
θεια της Γερμανίας και μετέπειτα γωνισμών λογοτεχνικού Σ. 3
οι ορδές του Κεμάλ Ατατούρκ, περιοδικού «Κέφαλος»
έσπειραν το θάνατο σε όλη τη
Μικρά Ασία και τον Πόντο. Κα-
τάσφαξαν τους Αρμενίους, τους Τελετή Απονομής Κρα-
Έλληνες του Πόντου και της Μι- τικών Λογοτεχνικών Σ. 4
κράς Ασίας. Ποια ήταν η τιμωρία Βραβείων 2018
τους; Καμία! Έγιναν δεκτοί στον
«πολιτισμένο» δυτικό κόσμο με
ανοιχτές αγκάλες, ως ένα πρότυ-
πο ισλαμικό κράτος, το οποίο υι- Βραβείο Booker Σ. 7
οθέτησε τις δυτικές «αξίες». Για
ποιες αξίες, όμως, μιλάμε αγαπη-
τοί αναγνώστες; Μία είναι η αξία
του δυτικού «πολιτισμού» -ο
Θεός να τον κάνει πολιτισμό, το Μουσείο Σύγχρονης
σωστό θα ήταν να τον ονομάζου- Τέχνης Ιδρύματος Σ. 12
με: δυτικό βαρβαρισμό- το χρή- Γουλανδρή
μα! Το χρήμα και το κέρδος κάθε
ανθρώπινη αξία και ζωή, τις θυ-
σιάζουν στο βωμό της απληστίας
τους. Ημερίδα για την ενί-
Η Ευρώπη μπροστά στην σχυση των Κλασικών Σ. 19
κουρδική γενοκτονία σιωπά. Το Στην Πολωνή συγγραφέα Όλγκα θηκε λόγω ενός μεγάλου σκανδά- Σπουδών
συμφέρον της, την έχει μεταλλά-
ξει σ’ ένα αδηφάγο τέρας που το Τοκάρτσουκ απονέμεται το λου, το οποίο αφορά την καταδίκη
μόνο που γνωρίζει να κάνει είναι «Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας» του συζύγου ενός μέλους της Α-
πώς θα αποκτήσει κέρδος -βλέπε για το 2018, από τη Σουηδική Α- καδημίας για βιασμό. Συνέντευξη με τον
Γερμανία- και πως θα υποδουλώ- Σ. 20
σει και θ’ αποχαυνώσει τους ευ- καδημία στη Στοκχόλμη. Πέρυσι Γιώργο Ευσταθίου
ρωπαϊκούς λαούς. Η λιτότητα δεν το εν λόγω βραβείο δεν απονεμή- ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ ΣΤΗ ΣΕΛ. 2
στοχεύει στην τσέπη μας, αλλά
στο πνεύμα μας. Η κριτική σκέψη
και οι ιδέες μετατράπηκαν από

ΟΧΙ ΑΛΛΟ ΑΙΜΑ!

πνευματική «πυρκαγιά» σε φλόγα
ενός αναπτήρα για ν’ ανάβουμε
το τσιγάρο της απελπισίας μας.
Οι Η.Π.Α. από την άλλη πλευ-
ρά, με έναν αμερικανό πρόεδρο
που δεν ξέρει τι του γίνεται ή
μάλλον ξέρει πολύ καλά, όπως
και πως παίζεται το γεωπολιτικό
παιχνίδι. Βλέπουμε λοιπόν την
Ουάσιγκτον να σφυρίζει αδιάφο-
ρη, σαν να μη συμβαίνει τίποτα.
Δεν φοβούνται τον Ερντογάν,
κάθε άλλο, είναι ο καλύτερος
σύμμαχός τους που μιλάνε την
ίδια γλώσσα για το πώς: να ξε-
κληρίζεις λαούς.
Τέλος, θα ήθελα να εκφράσω
τη θερμή συμπαράσταση εκ μέ-
ρους όλων των ελλήνων λογοτε-
χνών στον κουρδικό λαό. Φωνά-
ζουμε στους φονιάδες, όλοι μαζί
με μια φωνή: «Φτάνει πια! Όχι
άλλο αίμα»!
Πλούταρχος Πάστρας
Εκδότης
ΣΕΛ. 2 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΠΡΩΤΟΣΕΛΙΔΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ
Η Όλγκα Τοκάρτσουκ γεννήθηκε το 1962 και σήμερα ζει στην πόλη
Βρότσλαβ. Από το 1989, όταν δημοσίευσε την πρώτη της ποιητική
συλλογή, παράλληλα με το κυρίως επάγγελμά της, της ψυχολόγου
και ψυχοθεραπεύτριας, έχει αναδειχθεί σε μια από τις επιφανέστε-
ρες προσωπικότητες των σύγχρονων πολωνικών γραμμάτων. Έχει
γράψει μυθιστορήματα και συλλογές διηγημάτων. Έργα της έχουν
αποτελέσει τη βάση για θεατρικά κείμενα και κινηματογραφικά σε-
νάρια. Έχει τιμηθεί τέσσερις φορές με την κορυφαία λογοτεχνική
διάκριση της πατρίδας της, το Βραβείο Nike, και έχει λάβει πλήθος
ευρωπαϊκών διακρίσεων. Η γραφή της συνδυάζει ιστορία και μυθο-
πλασία, αξιοποιεί αφηγηματικά στοιχεία της λαϊκής παράδοσης και
αντανακλά την προσήλωσή της στον Καρλ Γιουνγκ. Ως ακτιβίστρια
των Πρασίνων και αντεθνικίστρια, έγινε στόχος ακραίων στοιχείων
με αφορμή το τελευταίο της μυθιστόρημα Τα βιβλία του Ιακώβ
(2014). Το Αρχέγονο και άλλοι καιροί είναι το πρώτο έργο της που
μεταφράζεται στα ελληνικά.

Η στήλη των Αγωνιστών Ειρώνων

Τους αγωνιστικούς χαιρετισμούς μου στους συντρόφους αγωνιστές είρω-
νες του μάταιου τούτου κόσμου. ΑΥΤΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ
Τι πράγματα είναι αυτά που συμβαίνουν στο Κουρδιστάν αγαπητοί
σύντροφοι; Βλέπουμε νεκρούς στους δρόμους να είναι σκορπισμένοι πα-
ντού και βυθισμένοι στο αίμα. Βλέπουμε τους φονιάδες του Ερντογάν να
ΜΑΣ...
σταματούν τα αυτοκίνητα στη μέση του δρόμου και να δολοφονούν τους
επιβαίνοντες. Βλέπουμε παιδιά μέσα στα συντρίμμια από τις βόμβες της
κόλασης των Τούρκων να κείτονται νεκρά, να έχουν χάσει το φως της
νιότης, μαζί με τα όνειρά τους.
Τι να πεις σε αυτούς τους ανθρώπους; Τι να πεις για την Ευρώπη που
τους γύρισε την πλάτη και τους αφήνει να σφαγιάζονται από τον τουρκικό
στρατό;
Τι να πεις για τις Η.Π.Α. που πρόδωσαν τους Κούρδους; Άφησαν την
Τουρκία να διαπράξει μία νέα γενοκτονία, στους πρώην συμμάχους τους.
Μέχρι πριν λίγες ημέρες οι Κούρδοι δεν ήταν σύμμαχοί τους; Πως μπόρε-
σαν και τους πρόδωσαν μέσα σε μία νύχτα; Άρα κι εμάς σκεφτείτε τι μας
περιμένει. Το είπε ο Πομπέο. Εγγυούμαι ότι δεν μπορώ να εγγυηθώ τίπο-
τα για την ασφάλεια της Ελλάδας, μπροστά στην οθωμανική επεκτατικό-
τητα.
Τι να πεις για τον Ερντογάν; Ο ηγέτης του εκσυγχρονισμού έγινε ένας
αιμοδιψής Σουλτάνος που τυραννάει όχι μόνο τους γειτονικούς του λαούς
με ένοπλο, υβριδικό και ψυχολογικό πόλεμο. Καταδυναστεύει και τον
ίδιο του το λαό. Χιλιάδες Τούρκοι μετά το πραξικόπημα-παρωδία του
2016, έχουν χάσει τη δουλειά τους κι έχουν φυλακιστεί. Η ζωή πλέον έχει
γίνει επικίνδυνη στην Τουρκία για όλους. Δεν ξέρεις τι μπορεί να σου ξη-
μερώσει από μία σουλτανική εξουσία που δεν φοβάται τίποτα και κανέ-
ναν και δεν κρατάει ούτε καν τα προσχήματα.
Τι να πεις για τον Τράμπ; Αυτός ο τρελός και εγωπαθής «ηγέτης» που
βάζει τους άλλους να κάνουν τις βρώμικες δουλειές. Τον θεωρώ ως τον
πιο ύπουλο και έξυπνο πρόεδρο που πέρασε τις τελευταίες δεκαετίες.
Έβγαλε απέξω την ουρά του και υπογείως μπόρεσε να ξεκληρίσει κι
άλλους λαούς και με αυτό τον τρόπο δίχως ν’ ανοίξει ρουθούνι να βγάζει
πακτωλό χρημάτων και ο αμερικανικός στρατός να μένει αλώβητος.
Τι να πεις για τους ευρωπαίους ηγέτες; Αυτοί είναι πλέον κατώτεροι
των περιστάσεων. Εκατοντάδες ορόφους κάτω από το υπόγειο της πνευ-
ματικής τους αποχαύνωσης. Κάθονται και κοιτούν το πτώμα να κείτεται
και εκείνοι να χαϊδεύουν τον Ερντογάν για να μην χαλάσουν οι οικονομι-
κές τους δοσοληψίες.
Τέλος, εμείς; Τι κάνουμε εμείς σύντροφοι; Πάλι ο πολιτικός μας κό-
σμος κρύβεται πίσω από τα φουστάνια της Ουάσιγκτον. Προσκυνούν και
παρακαλούν τις Η.Π.Α. να τους προστατεύσει από τον «κακό» γείτονα.
Εγώ ένα έχω να πω, με αυτούς εδώ που «ψηφίσαμε» -μηδενός εξαιρουμέ-
νου, όχι 400 χρόνια, αλλά 4.000 χρόνια θα βρεθούμε πάλι κάτω από τον
τουρκικό ζυγό και βλέπουμε!
Λόρδος Είρων

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ
Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ
ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΕΚΔΟΣΕΩΣ & ΣΥΝΤΑΞΕΩΣ
Πλούταρχος Σ. Πάστρας

ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ ΕΚΔΟΣΗΣ
ΚΕΦΑΛΟΣ - ΤΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑΣ

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
logotexnikovima@gmail.com

ISSN
2654-1246
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΝΕΑ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 3
ΣΕΛ. 4 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΝΕΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ
 ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ
ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΣΤΟ
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2020
ΤΟΥ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ΚΕΦΑΛΟΣ
Το περιοδικό «Κέφαλος – Το Λογοτεχνικό Περιοδικό της Κεφαλο-
νιάς» προσκαλεί ποιητές, συγγραφείς, φωτογράφους και ζωγράφους
να συμμετάσχουν στο έντυπο ημερολόγιο: «ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ Η-
ΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2020», το οποίο θ’ αποτελείται από ποιήματα, διη-
γήματα, παραμύθια, φωτογραφίες, πίνακες ζωγραφικής και σκίτσα
(σε φωτογραφίες ασπρόμαυρες). Σκοπός είναι το εν λόγω ημερολό-
γιο να μας κάνει παρέα για έναν ολόκληρο χρόνο και να μας ταξιδέ-
ψει μέσα από τις σελίδες του στον κόσμο της λογοτεχνίας.
Το «ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2020» θα είναι έντυπο
και μπορούν να συμμετάσχουν ποιητές και συγγραφείς από την Ελ-
λάδα, την Κύπρο, την Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο, με ποιήμα-
τα, διηγήματα, παραμύθια, φωτογραφίες, πίνακες ζωγραφικής και
σκίτσα. Το «ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2020» θα εκδοθεί
στις 2 Δεκεμβρίου 2019. Η συμμετοχή για δημοσίευση έργων στο
ημερολόγιο είναι δωρεάν, δηλαδή δεν υπάρχει κόστος έκδοσης από
τους συμμετέχοντες -θα το αναλάβει το περιοδικό. Όταν εκδοθεί το
ημερολόγιο όσοι από τους συμμετέχοντες θέλουν να προμηθευτούν
αντίτυπό του, τότε θα μπορέσουν να το αγοράσουν.
ΥΠΟΒΟΛΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ
Μπορείτε να συμμετάσχετε σε τρία μόνο είδη από τα εξής: 1. ποί-
ηση, 2. διήγημα, 3. παραμύθι, 4. φωτογραφία, 5. ζωγραφική, 6. σκί-
τσο.
ΟΔΗΓΙΕΣ
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΝΕΑ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 5
 ΠΟΙΗΣΗ: γίνονται δεκτά από 1 έως 2 ποιήματα έως 40 στί-
χους (σε περίπτωση συμμετοχής με δύο ποιήματα, δεν πρέπει
να ξεπερνούν τους 50 στίχους και τα δύο μαζί).
 ΠΟΙΗΣΗ ΧΑΪΚΟΥ: γίνονται δεκτά από 1 έως 5 χαϊκού.
 ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ: γίνονται δεκτά είτε 1 διήγημα έως 2.000 λέ-
ξεις, είτε 2 μικρά διηγήματα έως 1.000 λέξεις το καθένα.
 ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ: γίνονται δεκτά είτε 1 παραμύθι έως 2.000 λέ-
ξεις, είτε 2 μικρά παραμύθια έως 1.000 λέξεις το καθένα.
 ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: γίνονται δεκτές από ΄1 έως 3 φωτογραφίες
(ασπρόμαυρες).
 ΠΙΝΑΚΕΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ: γίνονται δεκτά από 1 έως 3 φω-
τογραφίες πινάκων ζωγραφικής (ασπρόμαυρες)
 ΣΚΙΤΣΑ: γίνονται δεκτές από 1 έως 3 φωτογραφίες σκίτσων
(ασπρόμαυρες).
Η ΥΠΟΒΟΛΗ ΤΩΝ ΕΡΓΩΝ θα γίνεται μόνο μέσω email. Πιο
συγκεκριμένα θα πρέπει να μας αποστείλετε στο email μας: viv-
lia.kefalos@gmail.com, τα έργα σας σε αρχείο word, με την
ένδειξη: «Για το Λογοτεχνικό Ημερολόγιο 2020», μέχρι την Κυρια-
κή 17 Νοεμβρίου 2019.
ΚΕΦΑΛΟΣ
ΤΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑΣ
ΣΕΛ. 6 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΝΕΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

Π ΑΖΑΡΙ ΒΙΒΛΙΟΥ ΣΚΡΑ- PUNK

18-20 Ο ΚΤΩΒΡΙΟΥ

Στις 18, 19 και 20 Οκτωβρίου το ΣΚΡΑ-punk διοργανώνει με-

γάλο παζάρι βιβλίου στον φιλόξενο χώρο όπου στεγάζεται,
γνωστό και ως «Εντευκτήριον της Βαλτετσίου» (Βαλτετσίου
50-52 Εξάρχεια, 6ος όροφος, κουδούνι «Εντευκτήριο»).
Στο παζάρι θα βρείτε πραγματικά πολλά και καλά βιβλία σε χα-
μηλότατες έως εξευτελιστικά χαμηλές τιμές. Βιβλία λογοτεχνι-
κά, ιστορικά, πολιτικά, φιλοσοφικά, επιστημονικά, παιδικά,
σπάνιες εκδόσεις, κόμικς, dvd και ό,τι άλλο μπορείτε να φαντα-
στείτε, πάντα με τη συνοδεία κεράσματος εκλεκτής ρακής εκ
Κρήτης και των σχετικών μεζεδακίων.
Τα έσοδα του παζαριού θα διατεθούν για τα λειτουργικά έξοδα
του χώρου, ώστε να μπορέσουμε να διατηρήσουμε αυτό το
κύτταρο διαλόγου ζωντανό στο κέντρο της πόλης. Σας περιμέ-
νουμε λοιπόν την Παρασκευή 18 Οκτωβρίου, το Σάββατο 19
Οκτωβρίου (ωράριο 11:00-22:00) και την Κυριακή 20 Οκτω-
βρίου (ωράριο 11:00-20:00) για να κουβεντιάσουμε, να πιούμε,
να ψωνίσουμε και να ανταλλάξουμε ωραία βιβλία. Save the
dates!

ΑΝΤΑΜΩΜΑ ΠΟΙΗΤΩΝ ΣΤΗΝ ΧΑΛΚΙΔΑ

Κι όλο να πνέει, να μας ωθεί αυτός ο άνεμος μαζί

πέρ' από τόπους και καιρούς, έως ότου – φως μου –
(καθώς τρελά θα χαιρετάει κείν' η κορδέλα η φανταιζί)
βγούμε απ' την τρικυμία ατού του κόσμου...
~~ Γιάννης Σκαρίμπας
~~ Αντάμωμα Ποιητών στην Χαλκίδα ~~

Για πρώτη φορά η ποίηση, ταξιδεύει στην πόλη των τρελών νε-
ρών, στην όμορφη Χαλκίδα και ανταμώνει με ποιητές από διά-
φορες πόλεις της Ελλάδας.
Δηλώστε συμμετοχή με ένα ποίημα έως 31 Οκτωβρίου.
Κάθε συμμετέχων ποιητής πρέπει να αποστείλει ένα ποίημα με
τον τίτλο του, το ονοματεπώνυμό του, την πόλη διαμονής του
και και ένα μικρό βιογραφικό 5 σειρές, στις παρακάτω διευθύν-
σεις:
kostasba01@gmail.com

bopkios@ymail.com
Προϋπόθεση ο κάθε ποιητής να έχει εκδώσει τουλάχιστον ένα
έργο ή να βρίσκεται σε στάδιο υπό έκδοσης. Ποιητές από την Αθήνα σας θέλουμε κοντά μας!
Οι Ποιητές θα ανταλλάξουμε βιβλία οπότε καλό είναι να Δηλώστε συμμετοχή!
έχουμε και μερικά από τα έργα μας μαζί.
H μετακίνηση των ποιητών από Βόρεια Ελλάδα, θα γίνει με Η ποιητική συνάντηση θα γίνει στις 30 Νοεμβρίου 2019
τουριστικό λεωφορείο που θα ξεκινήσει από την Θεσσαλονίκη. Ώρα και μέρος συνάντησης για την εκδήλωση που θα ακολου-
Ημερομηνίες: 30 Νοεμβρίου έως 1 Δεκεμβρίου (Σάββατο και θήσει θα σας τα έχω όλα σύντομα!
Κυριακή, 1 διανυκτέρευση). Ελάτε να γίνουμε όλοι μια μεγάλη αγκαλιά!
Περισσότερες πληροφορίες για το τουριστικό πρόγραμμα - λε-
ωφορείο εδώ: bopkios@ymail.com
ΠΗΓΗ: https://ekfrastite.blogspot.com

Περισσότερες πληροφορίες θα σας έχω σύντομα!

 ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΝΕΑ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 7

ΣΕ ΔΥΟ ΣΠΟΥΔΑΙΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΤΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΡΑΒΕΙΟ B OOKER

Το Man Booker Prize, από τα πιο σημαντικά βραβεία για
την αγγλόφωνη λογοτεχνία, απονεμήθηκε χθες βράδυ σε δύο
συγγραφείς. Στην Καναδή Μάργκαρετ Άτγουντ και
στην Αγγλονιγηριανή Μπερναρντίν Εβαρίστο, αντίστοιχα για
τα μυθιστορήματα The Testaments («Τα πιστεύω», ή τα
«Σύμβολα της Πίστεως», είναι ακόμα αμετάφραστο στα ελλη-
νικά) και Girl, Woman, Other («Κορίτσι, γυναίκα, άλλη», επί-
σης δεν έχει ακόμα μεταφραστεί), που χαρακτηρίστηκαν από
την κριτική επιτροπή τα καλύτερα μυθιστορήματα της χρο-
νιάς στα αγγλόφωνα γράμματα.
Και οι δύο είπαν ότι δεν περίμεναν να ξεχωρίσουν από τη λίστα
των έξι φιναλίστ και να βραβευτούν. Είναι η τρίτη φορά από τη
δημιουργία του βραβείου, πριν από πενήντα χρόνια, που δίνε-
ται ταυτόχρονα σε δύο βιβλία, πράγμα που είχε συμβεί επίσης
το 1974 και το 1997.
Ήδη νικήτρια του βραβείου πριν από 19 χρόνια, η Καναδή μυ-
θιστοριογράφος και ποιήτρια Άτγουντ το εξασφάλισε αυτή τη
φορά για την πολυαναμενόμενη συνέχεια του έργου της The
Handmaid’s Tale (1985), με το οποίο δημιουργεί ένα δυστοπι-
κό, μισογυνικό σύμπαν. Μετά την διασκευή του σε επιτυχημέ-
νη τηλεοπτική σειρά, μετατράπηκε σε κάτι τος Extinction Rebellion («Εξέγερση εναντίον της εξάλειψης»).
σαν φεμινιστικό μανιφέστο.
Το βραβείο απονεμήθηκε ταυτόχρονα στην Μπερναρντίν Εβα-
Το βιβλίο αυτό της 79χρονης Άτγουντ -το όνομά της έχει ακου- ρίστο για το βιβλίο Girl, Woman, Other, μι-
στεί αρκετές φορές για το Νόμπελ Λογοτεχνίας- έχει πουλήσει α μυθιστορηματική καταγραφή της ζωής μαύρων οικογε-
μόνο στην αγγλική του έκδοση οκτώ εκατομμύρια αντίτυ- νειών στη Βρετανία. «Είμαι η πρώτη μαύρη γυναίκα στην ο-
πα. Την πρώτη φορά, η Άτγουντ είχε βραβευθεί με Booker για ποία απονέμεται αυτό το βραβείο», είπε με ικανοποίηση η Εβα-
το μυθιστόρημά της The Blind Assassin (Ο τυφλός δολοφό- ρίστο, χαρακτηρίζοντας «απίστευτο» πως μοιράστηκε το
νος). Μπούκερ με την Άτγουντ, έναν τέτοιο «θρύλο» της αγγλόφω-
«Είμαι κατάπληκτη, νόμιζα πως ήμουν πια πολύ ηλικιωμένη γι’ νης λογοτεχνίας.
αυτό το βραβείο», ήταν η αντίδραση της Μάργκαρετ Άτγουντ, CNN.GR
η οποία φόραγε μια κονκάρδα του οικολογικού κινήμα-

Ν ΕΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΤΗΣ ΠΕΛ ( 2019-2020 )

Οι δραστηριότητες της Πανελλήνιας Ένωσης Λογοτεχνών ξε-
κινούν για τη νέα λογοτεχνική περίοδο ξεκίνησαν!
Τα μέλη και οι φίλοι της Πανελλήνιας Ένωσης Λογοτεχνών
θα έχουν και φέτος την ευκαιρία να παρακολουθήσουν μια σει-
ρά εξαιρετικών εκδηλώσεων που θα καλύπτουν όλο το φάσμα
των Τεχνών (Λογοτεχνία, θέατρο, μουσική κλπ) και να συμμε-
τάσχουν στους τρεις σημαντικούς λογοτεχνικούς διαγωνισμούς
που διοργανώνονται με επιτυχία κάθε χρόνο.
Επίσης, όπως πάντα, ορισμένες φορές κάθε μήνα θα παρέχε-
ται «ελεύθερο βήμα» για απαγγελία και ανάγνωση κειμένων,
ενημέρωση για επικείμενες πολιτιστικές εκδηλώσεις, ανταλλα-
γή απόψεων και συζήτηση.
Όσοι επιθυμούν να συμπεριληφθούν στο φετινό πρόγραμμα
εκδηλώσεων μπορούν να επικοινωνήσουν με την κ.Αγγελική Τέλος παρακαλούνται τα μέλη μας ( που δεν έχουν αποστεί-
Ψακή Κωβαίου στο 6974259054, ώστε να υποβάλουν την πρό- λει ) να αποστείλουν στοιχεία επικοινωνίας (διεύθυνση, τηλέ-
τασή τους. Το νέο πρόγραμμα της Π.Ε.Λ θα αναρτηθεί σύντο- φωνο, email κλπ) προκειμένου να ενημερώσουμε το αρχείο
μα στη σελίδα μας και θα σας αποσταλεί ηλεκτρονικά. μας.
Περιμένουμε τις δικές σας συμμετοχές, προτάσεις και ιδέες, Ο πρόεδρος και τα μέλη του Δ.Σ της Πανελλήνιας Ένωσης
για την διοργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων, ομιλιών, λογο- Λογοτεχνών σας εύχονται καλό φθινόπωρο, υγεία, χαρά και
τεχνικών αφιερωμάτων κλπ. δημιουργική λογοτεχνική περίοδο.
ΣΕΛ. 8 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΝΕΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ
Τ Ο Κ ΡΑΤΙΚΟ Β ΡΑΒΕΙΟ Μ ΕΤΑΦΡΑΣΗΣ Έ ΡΓΟΥ Ξ ΕΝΗΣ Λ ΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΣΤΗΝ
Ε ΛΛΗΝΙΚΗ Γ ΛΩΣΣΑ ΑΠΟΝΕΜΕΤΑΙ ΚΑΤΑ ΠΛΕΙΟΨΗΦΙΑ ΣΤΗ Σ ΤΑΥΡΟΥΛΑ
Α ΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΥ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ Α ΝΤΡΕΙ Μ ΠΕΛΥ ΜΕ ΤΙΤΛΟ
Π ΕΤΡΟΥΠΟΛΗ
Το Υπουργείο Πολιτισμού & Αθλητισμού ανακοινώνει τα Κρα-
τικά Βραβεία Λογοτεχνικής Μετάφρασης 2018, που αφορούν
στις εκδόσεις έτους 2017, στα οποία κατέληξε η Επιτροπή
Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνικής Μετάφρασης, μέσα από μία
συστηματική και γόνιμη διαδικασία.
Παράλληλα, όπως επιτάσσει η νομοθεσία που διέπει τον θε-
σμό των Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας (Ν. 3905/2010), δί-
νεται στη δημοσιότητα το σκεπτικό βράβευσης της αρμόδιας
Επιτροπής για κάθε κατηγορία.
Το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης Έργου Ξένης Λογοτεχνί-
ας στην Ελληνική Γλώσσα απονέμεται κατά πλειοψηφία
στη Σταυρούλα Αργυροπούλου για τη μετάφραση του έργου
του Αντρέι Μπέλυ με τίτλο Πετρούπολη, εκδόσεις Κίχλη, 2017.
Το Κρατικό Βραβείο Απόδοσης Έργου της Αρχαίας Ελληνι-
κής Γραμματείας στα Νέα Ελληνικά δεν απονέμεται.
Το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης Έργου Ελληνικής Γλώσ-
σας σε Ξένη Γλώσσα απονέμεται ομόφωνα στην ομά-
δα LEXIS (Andreas Gamst, Anne Gasseling, Rainer Maria
Gassen, Milena Hienz deAlbentiis, Christiane Horstkotter-
Brussow, Klaus Kramp, Alkinoi Obernesser), υπό την καθοδή-
γηση και επιμέλεια της Δρ. Έλενας Παλλαντζά για τη μετάφρα-
ση του έργου με τίτλο Die Schwierige Kunst, του Δημήτρη Ε-
λευθεράκη, εκδόσεις Reineke & Voss (Λειψία).
H σύνθεση της αρμόδιας Επιτροπής Κρατικών Βραβείων Λο-
γοτεχνικής Μετάφρασης έχει ως εξής:
1. Jacques Bouchard, καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας
στο Πανεπιστήμιο του Μόντρεαλ και Διευθυντής του Διαπανε-
Ανοιχτή πρόσκληση προς Συγγραφείς και Μεταφραστές για το Λογοτεχνικό
Πρόγραμμα Κυκλικών διαμονών «Το καταφύγιο του Οδυσσέα»
ΠΡΟΘΕΣΜΙΑ ΥΠΟΒΟΛΗΣ: 09/11/2019
ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Το «Καταφύγιο του Οδυσσέα: ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΔΙΚΤΥΟΥ ΔΙΑ-
ΜΟΝΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ» είναι τo δεύτερο στάδιο ενός project
που συγχρηματοδοτείται από το πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώ-
πη» της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πρόκειται για ένα δίκτυο λογοτεχνι-
κών διαμονών, οι οποίες σε αυτό το στάδιο θα πραγματοποιηθούν
σε πέντε ευρωπαϊκές χώρες. To project και το δίκτυο διαμονών α-
πευθύνονται κυρίως σε νέους λογοτέχνες (πεζογράφους και/ή ποιη-
τές) και μεταφραστές λογοτεχνίας.
Το πρόγραμμα λογοτεχνικών διαμονών θα λάβει χώρα στο κροα-
τικό νησί Μλιετ, στη Λιουμπλιάνα (Σλοβενία), στη Λάρισα
(Ελλάδα), στο Βελιγράδι (Σερβία) και σε διαφορετικούς προορι-
σμούς της Ουαλίας. Στόχος του προγράμματος, το οποίο εστιάζει
στη διεθνική κινητικότητα και τη διεύρυνση του αναγνωστικού κοι-
νού, είναι να δώσει την ευκαιρία σε νέους συγγραφείς και μεταφρα-
στές να εργαστούν και να παρουσιάσουν το έργο τους σε δύο διαφο-
ρετικά κοινωνικοπολιτισμικά πλαίσια. Το πρόγραμμα προσφέρει τη
δυνατότητα θεμελίωσης σχέσεων μεταξύ συγγραφέων, μεταφρα-
στών, επιμελητών και εκπροσώπων διαφόρων λογοτεχνικών οργανι-
σμών από την Κροατία, την Ελλάδα, τη Σλοβενία, το Ηνωμένο Βα-
σίλειο και τη Σερβία. Οι διαμονές θα συμπεριλαμβάνουν μια συ-
μπληρωματική πληθώρα δραστηριοτήτων σχετικών με τη λογοτε-
χνία, που θα απευθύνονται στο εκάστοτε τοπικό αναγνωστικό κοινό.
πιστημιακού Κέντρου Νεοελληνικών Σπουδών, Νεοελληνι-
στής, Πρόεδρος.
2. Παύλος Καλλιγάς, καθηγητής στο Εθνικό και Καποδιστρια-
κό Πανεπιστήμιο Αθηνών με γνωστικό αντικείμενο τη Φιλολο-
γία και Φιλοσοφία, Διευθυντής του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού
Κέντρου Δελφών, Αντιπρόεδρος.
3. Άννα Καρακατσούλη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ευρωπα-
ϊκής Ιστορίας και Πολιτισμού στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών
στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Μέλος.
4. Μόσχος Μορφακίδης-Φυλακτός, καθηγητής Ελληνικής Φι-
λολογίας στο Πανεπιστήμιο της Γρανάδα, Διευθυντής του Κέ-
ντρου Βυζαντινών, Νεοελληνικών και Κυπριακών Σπουδών
Γρανάδας, Νεοελληνιστής, Μέλος.
5. Διονύσιος Μαρίνος, Δημοσιογράφος-Συγγραφέας, Κριτι-
κός, Μέλος.
6. Ιωάννης Καλλιφατίδης, Μεταφραστής, Μέλος.
7. Ιωάννης Τσόλκας, Καθηγητής Ιταλικής Φιλολογίας στο
Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας στο Εθνικό και Κα-
ποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Μέλος.
8. Βίκτωρ Κωνσταντίνος Ιβάνοβιτς, επίτιμος Καθηγητής του
Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Μεταφραστής,
Μέλος.
9. Γιώργος Τσακνιάς, Ιστορικός στο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ, Κριτικός,
Μέλος.
elculture.gr
Το κεντρικό θέμα των διαμονών και του συμπληρωματικού προ-
γράμματος για το 2020 θα είναι η «Βιβλιοθήκη», τόσο ως φυσικός
χώρος όσο και ως εικονική βάση δεδομένων σημαντικών σε κάθε
κοινωνικό, πολιτισμικό και καλλιτεχνικό περιβάλλον. Παράλληλα
με την ανάπτυξη της Διεθνούς Βιβλιοθήκης Ποίησης που σχετίζεται
με τη διαμονή στο Μλιετ ως μέρος του προγράμματος «Το καταφύ-
γιο του Οδυσσέα», οι φιλοξενούμενοι θα κληθούν να στοχαστούν
πάνω στη σπουδαιότητα της βιβλιοθήκης ως ενός εκ των σημαντι-
κότερων συμβόλων και μνημείων ειρήνης και αμοιβαίας ανθρώπι-
νης κατανόησης, συνεισφέροντας με ένα ποίημα, ένα δοκίμιο, μια
ανάρτηση σε blog ή και μια μετάφραση σχετικά με το θέμα.
ΠΟΥ;
Μλιετ (Κροατία), Λιουμπλιάνα (Σλοβενία), Λάρισα (Ελλάδα),
Βελιγράδι (Σερβία), Ουαλία
ΠΟΤΕ;
Από τον Ιανουάριο έως τον Δεκέμβριο του 2020.
ΠΟΙΟΙ; (Κριτήρια Επιλογής/Δικαίωμα Συμμετοχής);
-ΟΙ συμμετέχοντες πρέπει να είναι συγγραφείς (πεζογράφοι και/ή
ποιητές) ή μεταφραστές λογοτεχνίας.
- Οι υποψήφιοι πρέπει να έχουν εκδώσει τουλάχιστον δύο βιβλία
ή λογοτεχνικές μεταφράσεις
- Οι υποψήφιοι πρέπει να είναι έως 40 ετών..
- Οι υποψήφιοι πρέπει να έχουν πολύ καλή γνώση αγγλικών.
 ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ
- Οι υποψήφιοι πρέπει να μπορούν να ταξιδέψουν σε δύο από τις
πέντε χώρες, βάσει των ενδιαφερόντων τους.
- Οι διαμονές στην Ουαλία θα αρχίσουν από τα μέσα Μαρτίου
του 2020 και κάθε διαμονή μπορεί να διαρκέσει δύο βδομάδες. Οι
διαμονές στην Κροατία θα διαρκέσουν από τον Ιανουάριο έως τα
μέσα Μαΐου 2020 και μπορεί να διαρκέσουν δύο ή τρεις βδομάδες.
Οι διαμονές στη Σερβία μπορούν να διαρκέσουν δύο βδομάδες.
-Οι υποψήφιοι πρέπει να είναι διαθέσιμοι για δύο διαμονές μέσα
στη χρονιά (διάρκειας δύο ή τριών εβδομάδων)1
- Οι υποψήφιοι πρέπει να είναι ανοιχτοί σε συνεργασίες με τους
υπόλοιπους καλλιτέχνες και συνεργάτες του προγράμματος .
- Οι υποψήφιοι πρέπει να ενδιαφέρονται για την καλλιέργεια σχέ-
σεων με το τοπικό κοινό.
ΤΙ ΠΡΟΣΦΕΡΕΤΑΙ;
- Δύο διαμονές σε δύο διαφορετικές χώρες εντός του έτους.
- Εργαστήρια, συζητήσεις, εκδηλώσεις.
- Υποστήριξη κατά τη διάρκεια της διαμονής.
- Προβολή του έργου των συμμετεχόντων στα μέσα κοινωνικής
δικτύωσης του προγράμματος «Το καταφύγιο του Οδυσσέα, στο
newsletter και την ιστοσελίδα του λογοτεχνικού περιοδικού
«Θράκα» όπως και στις σελίδες των συνεργατών.
- Δυνατότητες διεθνούς προβολής και δικτύωσης.
- Κάλυψη εξόδων διαμονής και ταξιδιού (οικονομικές θέσεις)
- Αμοιβή καλλιτεχνών (σύνολο 400 ευρώ) και ποσό για τις ανά-
γκες της διαμονής (σύνολο 300 ευρώ για Κροατία, Ελλάδα, Σερβία,
Σλοβενία και 490 ευρώ για Ουαλία)
- Μία εκπληκτική ευκαιρία για νέους λογοτέχνες και μεταφρα-
στές που μπορεί να τους επιτρέψει να προωθήσουν το έργο τους, να
πειραματιστούν, να κάνουν έρευνα ή να ακολουθήσουν νέες προ-
σεγγίσεις.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Οι υποψήφιοι πρέπει να πληρούν όλα τα κριτήρια
ώστε να ληφθούν υπόψη.
Προϋποθέσεις και προσόντα:
Ένα αρχείο PDF που να περιλαμβάνει:
1. Βιογραφικό (έως μία σελίδα).
2. Επιστολή εκδήλωσης ενδιαφέροντος σχετικά με το θέμα Βιβλι-
οθήκη (έως μία σελίδα).
3. Βιβλιογραφία.
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΝΕΑ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 9
4. Προτιμήσεις (κάθε υποψήφιος πρέπει να απαριθμήσει τις
χώρες/πόλεις κατά σειρά προτίμησης από 1 έως 5. Η επιτροπή θα
προσπαθήσει να κατανείμει τους συμμετέχοντες στις διαμονές που
επιθυμούν)
5. Προαιρετικά: συστατικές επιστολές.
Οι αιτήσεις πρέπει να αποσταλούν στο thracamaga-
zine@gmail.com
μέχρι τις 9 Νοεμβρίου, 2019.
Περαιτέρω πληροφορίες στο thracamagazine@gmail.com
Δημοσίευση των αποτελεσμάτων
Η τριμελής επιτροπή, αποτελούμενη από ειδικούς του χώρου, θα
επιλέξει τρεις συμμετέχοντες από την Ελλάδα για το πρόγραμμα δι-
αμονών του 2020.
Τα αποτελέσματα θα δημοσιευθούν στις ιστοσελίδες και τα μέσα
κοινωνικής δικτύωσης του προγράμματος και των συνεργατών του
στις αρχές του Δεκεμβρίου του 2019. Οι επιλεγμένοι συμμετέχοντες
θα ειδοποιηθούν με email.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ
ΤΟΥΣ
- DSP (http://drustvo-dsp.si/en/home/)
- KROKODIL (http://www.krokodil.rs/eng/krokodils-writer-in-
residence/)
- LAF (https://www.lit-across-frontiers.org/about/)
- SANDORF (http://tovar.hr/)
- ΘΡΑΚΑ (http://www.thraca.gr/)
GDPR
Υποβάλλοντας την Αίτηση, δίνετε τη συγκατάθεσή σας για τη
διατήρηση των προσωπικών σας δεδομένων στα αρχεία των άνωθεν
συνεργαζόμενων οργανισμών, ή οργανισμών και ατόμων που συ-
νεργάζονται μαζί τους, σύμφωνα με τον κανονισμό GDPR 2018.
Δήλωση για το ιδιωτικό απόρρητο
Τα προσωπικά σας δεδομένα θα αποθηκεύονται και θα γίνονται
περιστασιακά αντικείμενο επεξεργασίας σύμφωνα με την ισχύουσα
νομοθεσία. Οι πληροφορίες που θα δοθούν θα χρησιμοποιηθούν α-
ποκλειστικά για τους σκοπούς της διαδικασίας επιλογής των υποψη-
φίων. Τα ονόματα και τα σύντομα βιογραφικά τους θα είναι δημόσι-
α.
ΣΕΛ. 10 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΝΕΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΝΕΑ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 11
ΣΕΛ. 12 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΑ ΝΕΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

Βαν Γκογκ, Πικάσο, Ντεγκά και άλλα αριστουργήματα στο Μουσείο

Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Γουλανδρή (φωτογραφίες)

Εγκαινιάστηκε σήμερα το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Στα σχόλια του γαλλικού Τύπου της εποχής αναφερόταν:
Ιδρύματος Γουλανδρή στο Παγκράτι, παρουσία – εκτός «Ένας τρελός Έλληνας τίναξε την αγορά της τέχνης στον
των άλλων - του Προέδρου της Δημοκρατίας και του Πρω- αέρα».
θυπουργού.
 ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΑ ΝΕΑ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 13

Ο διευθυντής του ιδρύματος, Κυριάκος Κουτσομάλλης,

χαρακτήρισε το μουσείο «χώρο κοινωνικής ανεξιθρησκί-
ας», ενώ η υπεύθυνη της συλλογής, Μαρία Κουτσομάλλη -
Μορό, εξιστόρησε την ιστορία της συλλογής, η οποία ξε-
κίνησε το 1956 με έναν πίνακα του Ελ Γκρέκο.

Αριστουργήματα των Βαν Γκογκ, Πικάσο, Μιρό, Γκο- Εμβληματικό είναι και το έργο του Γκογκέν «Νεκρή φύ-
γκέν, Τζακομέτι, Καντίνσκι, Τουλούζ-Λωτρέκ, ντε Κίρικο, ση με γκρέιπφρουτ», το οποίο το ζεύγος Γουλανδρή προτί-
Μονέ, Ντεγκά, Μπέικον, Σεζάν και Πόλοκ εκτίθενται στο μησε σε δημοπρασία έναντι έργου του Ντελακρουά, προ-
Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. σφέροντας το αστρονομικό ποσόν για την εποχή εκείνη
των 265.000 δολαρίων.

«Αν υπάρχει ένα εμβληματικό έργο της σύγχρονης τέ-

χνης είναι αυτό», σχολίασε ο πρωθυπουργός για τον πίνα-
κα του Πικάσο «Γυμνή γυναίκα με σηκωμένα χέρια»,κατά
την ξενάγησή του στους χώρους του Μουσείου.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
ΣΕΛ. 14 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΑ ΝΕΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ
Το όραμα του Δημήτρη Λιγνάδη για το Εθνικό Θέατρο
Με τον διάσημο στίχο του Ανδρέα Εμπειρίκου «Πάρε την λέξι
μου. Δώσε μου το χέρι σου», από την «Ενδοχώρα», ως μότο
του Εθνικού Θεάτρου για την παρούσα σεζόν. Με δύο ακόμα
στίχους του σπουδαίου υπερρεαλιστή, «Η εκδρομή αυτή δεν
έχει τέλος» και «Σκοπός της ζωής μας δεν είναι η χαμέρπει-
α», καθώς και με τη γνωστή ρήση του Διονυσίου Σολωμού
« Μ ή γ α ρ ι ς ἔ χω ἄ λ λ ο σ τ ό ν ο ῦ μ ο υ π ά ρ ε ξ
ἐλευθερία καί γλώσσα;» Και με το όνειρο «να κάνουμε το Ε-
θνικό Θέατρο πάλι τη ναυαρχίδα του θεατρικού μας πολιτι-
σμού», ο νέος καλλιτεχνικός διευθυντής της πρώτης κρατικής
σκηνής Δημήτρης Λιγνάδης έδωσε το στίγμα της πολιτιστικής
πολιτικής που θα ακολουθήσει με απόλυτη προτεραιότητα στον
εκπαιδευτικό-παιδευτικό-παιδαγωγικό-εκπολιτιστικό και κυρι-
ολεκτικά ψυχαγωγικό ρόλο του Θεάτρου ώστε αυτό να κατα-
φέρει «τον εμβολισμό ή και εμβολιασμό της νοσούσας εκπαί-
δευσης».
Η σημερινή συνάντησή του με τους δημοσιογράφους είχε α-
κριβώς αυτή την αποστολή. Πολύ λιγότερο να ενημερώσει για
το ρεπερτόριο, αφού άλλωστε αυτό είναι ό,τι είχε ανακοινώσει
ο προκάτοχός του Στάθης Λιβαθινός με κάποιες μικρές προ-
σθήκες. Και πολύ περισσότερο να μιλήσει με τις ιδιότητες του
«ανθρώπου, του ηθοποιού, του σκηνοθέτη και του δασκά-
λου» («η καλλιτεχνική διεύθυνση δεν είναι ιδιότητα, αλλά αρ-
μοδιότητα», διευκρίνισε) για το όραμά του, για τους άξονες
στους οποίους κινείται η πολιτιστική του πολιτική, για τις και-
νοτομίες, για τις προτεραιότητες και για τους συνεργάτες του.
Και κοντά σ΄αυτά και για τον εαυτό του στις εμβόλιμες εξομο-
λογήσεις που επέτρεπε η ροή του λόγου του, όπως π.χ. ότι όταν
τέλη Αυγούστου αποδέχτηκε την πρόταση της υπουργού Πολι-
τισμού Λίνας Μενδώνη ν' αναλάβει το τιμόνι του Εθνικού, η
απάντηση που έδωσε στην απορία της μητέρας του «που πας
τώρα παιδί μου» και των φίλων του πώς θα εγκαταλείψει την
αυτόνομη πορεία με τις σκηνοθεσίες του, ήταν «δεν είμαι τρε-
λός. Ίσως μόνο Δον Κιχώτης και πολύ ρομαντικός». Και αυτά
του τα στοιχεία σκοπεύει όπως είπε να τα διατηρήσει αυτούσια
όπως και την «αλήθεια και τον αυθορμητισμό μου». Αυτό που
δεν θα διατηρήσει είναι τη συνήθειά του να..κυκλοφορεί με
βερμούδες, αλλά «μέσα μου ψυχικά θα φορώ βερμούδα», είπε
χαμογελώντας ο Δημήτρης Λιγνάδης για να τονίσει την επιθυ-
μία του να διατηρήσει νεανικά αντανακλαστικά και οικειότητα.
Ανάλογη οικειότητα με αυτήν που αισθάνεται και ο ίδιος στους
χώρους του κτηρίου του Τσίλερ όπου μεγάλωσε, πράγμα λογι-
κό για τον γιο του Τάσου Λιγνάδη που σημάδεψε την πορεία
του Εθνικού Θεάτρου, ως καλλιτεχνικός του διευθυντής, σ’ όλη
τη Μεταπολίτευση.
Ά ΞΟΝΕΣ
Δεν περιορίστηκε μόνον σε οραματικές εξομολογήσεις βέβαια
ο Δημήτρης Λιγνάδης. Ανέφερε τους άξονες πάνω στους ο-
ποίους θα κινηθεί η καλλιτεχνική του διεύθυνση: α) εύρος
και βάθος, β) όφελος και ωφέλεια, γ) τέχνη κι επιστήμη.
«Στόχος της διεύθυνσής μου είναι», είπε, «το Θέατρο να αυξή-
σει την έννοια του «εύρους» και με γνώμονα αυτό να κινηθούν
και όλες του οι καλλιτεχνικές επιλογές. Απευθυνόμαστε σε όλο
τον ελληνικό λαό αφού όλος ο λαός είναι «αιμοδότης» αυτού
το θεάτρου. Κι εμείς δεν πρέπει να αφήσουμε απέξω ούτε έναν
κάτοικο..» Το «βάθος» αφορά τη «μελέτη σε βάθος χρόνου για
τον ερευνητικό και παιδευτικό πυλώνα που πρέπει να αποτελέ-
σει το Εθνικό Θέατρο».
Ρ ΕΠΕΡΤΟΡΙΟ
Για την τρέχουσα σεζόν 2019-20 το ρεπερτόριο είχε σχεδια-
στεί και ανακοινωθεί από τον Στάθη Λιβαθινό. «Το παραλάβα-
με έτοιμο, το πιστέψαμε και το ενισχύσαμε», τόνισε ο Δημή-
τρης Λιγνάδης που μαζί με την αναπληρώτρια διευθύντρια Έρι
Κύργια έδωσαν έμφαση και εξηγήσεις για κάποιες μικρές προ-
σθήκες:
-Τον σεξπηρικό «Μάκβεθ» που θα ανέβαινε σε σκηνοθεσία
Λιγνάδη στο Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά και, καθώς η πα-
ραγωγή θα ήταν άδικο για τους συντελεστές να ματαιωθεί, θα
μπει τώρα εμβόλιμη στο ρεπερτόριο, δίνοντας μάλιστα αφορμή
να εγκαινιαστεί μία σειρά συμπαραγωγών-συνεργασιών με το
Δημοτικό του Πειραιά.
-Τα Μαθήματα Πολεμου ΙΙΙ που ως «υβρίδιο του σκηνικού
πλάσματος που επέφερε ωφέλεια στον Έλληνα θεατή», αλλά
και ως «παιδαγωγικό εγχείρημα» το οποίο είχε σημαδέψει τις
προηγούμενες σεζόν τη συνεργασία του Λιγνάδη με το Μέγαρο
Μουσικής Αθηνών, θα συνεχίσει τον ερευνητικό και παιδαγω-
γικό του χαρακτήρα στη σκηνή του Εθνικού, εγκαινιάζοντας
αντίστοιχα σειρά συμπαραγωγών-συνεργασιών με το Μέγαρο
Μουσικής.
-Κοντά σ΄αυτά το Εθνικό Θέατρο θα πρωταγωνιστήσει τόσο
στις εκδηλώσεις για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την Ε-
πανάσταση του 1821, όσο νωρίτερα και στις εκδηλώσεις για
την Επέτειο των 2500 χρόνων από τη Μάχη των Θερμοπυλών
και τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας.
Copyright: Eurokinissi
Κ ΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑ
Τα καινούρια στοιχεία που εισηγείται άμεσα η καλλιτεχνική
διεύθυνση του Δημήτρη Λιγνάδη είναι:
Η ονομασία του Ισογείου του Ρεξ σε «σκηνή Ελένης Παπαδά-
κη», ώστε «να βαφτιστεί στο όνομα μίας, αδικημένης από την
καλλιτεχνική ιστορία, τεράστιας ηθοποιού». Η Ελένη Παπαδά-
κη (1908-1944) υπήρξε ως γνωστόν μία από τις μεγαλύτερες
ηθοποιούς (και) του Εθνικού Θέατρου η οποία στον Εμφύλιο
κατηγορήθηκε για «φιλογερμανική στάση» και ως «φιλενάδα»
του κατοχικού πρωθυπουργού Ιωάννη Ράλλη, διεγράφη μ' αυτή
την κατηγορία από τον ΣΕΗ το Νοέμβριο του '44 και στις 22
Δεκεμβρίου καταδικάστηκε σε θάνατο από έκτακτο δικαστήριο
του ΕΛΑΣ κι εκτελέστηκε από την ΟΠΛΑ. Ο επίλογος της
τραγωδίας γράφτηκε αργότερα με τη συγγνώμη του γ.γ. του Κ-
ΚΕ, Νίκου Ζαχαριάδη, και την εκτέλεση του του 23χρονου αρ-
χηγού της ΟΠΛΑ της περιοχής ως «πράκτορα της Ιντέλιτζενς
Σέρβις».
Ο μετασχηματισμός της Πειραματικής Σκηνής σε ερευνητική
Σκηνή για το αρχαιόθεμο δράμα (ερευνητικός – δοκιμαστικός
χαρακτήρας) και ταυτόχρονα την εξάπλωση του πειραματικού
 ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΑ ΝΕΑ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 15

και ερευνητικού της έργου σε όλες τις σκηνές του Εθνικού. Τ Ο « ΑΓΚΑΘΙ » ΤΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ
Η παράταση των δραστηριοτήτων του Θεάτρου στις σκηνές Η υλοποίηση όλων αυτών των σχεδίων προϋποθέτει «να ξεπε-
του και δη σ' αυτή του Ρεξ, αλλά και του «Σχολείον» ραστούν φλέγοντα ζητήματα-προβλήματα που έχουν να κάνουν
της Ειρήνης Παππά και τη θερινή περίοδο. «Φιλοδοξώ από το με την οικονομική κατάσταση του Θεάτρου και που έχουν την
ερχόμενο καλοκαίρι το Ρεξ να μείνει ανοιχτό με παραγωγές για καταγωγή τους σ΄ένα βαθύ χρονικό ορίζοντα. Τα αντιμετωπί-
τους Αθηναίους αλλά και τους επισκέπτες», εξήγησε ο Δημή- ζουμε», διαβεβαίωσε ο Δημήτρης Λιγνάδης, υπενθυμίζοντας
τρης Λιγνάδης, προσθέτοντας ότι ανάλογα σχέδια έχει και για ότι «ως γνωστόν τα λεφτά της επιχορήγησης πάνε όλα στη μι-
το καταχωρισμένο πια στη Δραματική Σχολή του Εθνικού σθοδοσία». Δεσμεύτηκε πάντως σε επόμενη συνέντευξη Τύπου
«Σχολείον» όπου θα επιδιώξει τη δημιουργία υπαίθριου θεά- να δημοσιοποιήσει την πλήρη αποτύπωση της οικονομικής
τρου 1200 θέσεων. Για τα σχέδια της Σχολής καθώς και για πραγματικότητας του θεάτρου.
τους καθηγητές (Δ. Μαυρίκιος, Σ. Κακάλας, Σ. Λιβαθινός, Θ.
Μοσχόπουλος, Μ. Μαρμαρινός, Ακ. Καραζησης, Γρ. Ιωαννί-
δης κ.ά.) ενημέρωσε η νέα της Διευθύντρια Δηώ Καγγελάρη.
Ο πολύ έγκυρος προγραμματισμός. Ήδη ο Δημήτρης Λιγνά-
δης ανακοίνωσε τα ονόματα των σκηνοθετών στο Εθνικό για
την επόμενη καλλιτεχνική περίοδο 2020-21, όταν το πρόγραμ-
μα θα ξεκινήσει με τον Στάθη Λιβαθινό (με τον «Μολιέρο» του
Μπουλγκάκοφ) και θα συνεχιστεί με σκηνοθεσίες των Δ. Κα-
μαρωτού, Δ. Καρατζά, Γ. Κιμούλη, Αμ.Μουτούση,
Αν.Μπρούσκου, Γ. Νανούρη, Κ. Ρήγου, Δ. Τάρλοου, Κ. Μαρ-
κουλάκη, Β. Μπισμπίκη, Θ. Παπακωνσταντίνου, Μ. Φριτζήλα.
Στοίχημα του Λιγνάδη είναι η δημιουργία των αυτόνομων
«εκδόσεων Εθνικού Θεάτρου», εκδόσεων δηλαδή με τη σφρα-
γίδα του Θεάτρου των σημαντικών προγραμμάτων, μεταφρά-
σεων κλπ.
Η ανά τρίμηνο συνάντηση του καλλιτεχνικού διευθυντή με
τους δημοσιογράφους σ ένα κοινό γεύμα στο οποίο θα επιδιώ-
κεται η ανταλλαγή απόψεων αλλά και το…τέλος του
«σπασμένου τηλεφώνου»

Η ΑΙΝΙΓΜΑΤΙΚΉ ΟΠΤΙΚΗ ΤΟΥ ΑBSTRACTIVE ΣΤΟΙΧΕΙΟΥ ΤΗΣ

ΟΛΓΑΣ ΧΝΑΡΑ ΘΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΤΕΊ ΣΤΟ ΒΑΝΚΟΥΒΕΡ ΤΟΥ ΚΑΝΑΔΑ.
Η νέα συλλογή καταθέσεων της
εμπνευσμένης δημιουργού
Όλγας Χναρά ,Οlga Chnara
"Silence Returned" παρουσιά-
στηκε για πρώτη φορά στις 18-
20 Οκτωβρίου 2019 στο χώρο
Art Crawl High Dean Dreams
Gibsons, British Columbia στην
περιοχή Sunshine coast στο
Βανκούβ ερ το υ Καν αδ ά.
Η σημαντική καινούργια συλ-
λογή της περιέχει 35 επιλεγμένες
συλλήψεις αφηρημένης τέχνης .
Η καλλιτέχνιδα είναι αναγνωρι-
σμένη επαγγελματίας ζωγράφος
στο εξωτερικό καθώς έχει συμ-
μετάσχει με επιτυχία και απο-
δοχή του κοινού σε αρκετές α-
τομικές και ομαδικές εκθέσεις
στην Ευρώπη και στον Καναδά .
Έχει λάβει εγκωμιαστικές, επιδο-
κιμαστικές και θετικές κριτικές,
κείμενα και προσεγγίσεις από
ΣΕΛ. 16 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΑ ΝΕΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ
κορυφαίους Έλληνες και διεθνείς ιστορικούς τέχνης και
κριτικούς τέχνης.
Με την ευκαιρία της έκθεσης κυκλοφόρησε πολυτελής
δίγλωσσος κατάλογος στα Ελληνικά και στα Αγγλικά που
περιέχει φωτογραφίες των έργων και κριτικές για το έργο
της και κείμενα από τον ιστορικό τέχνης Λεόντιο Πετμεζά
και τον συγγραφέα –θεωρητικό τέχνης Σάντυ Νικολαρέα .
Ο Σάντυ Νικολαρέας αναφέρει μεταξύ άλλων για την ει-
καστική εργασία της :‘’...Η αφηρημένη τέχνη δεν είναι μια
εύκολη υπόθεση, απαιτεί πολύ γνώση και δεξιοτεχνία, για-
τί χωρίς να χρησιμοποιεί την εικόνα ως μέσο συνομιλίας
με τον θεατή, έχει σαν μόνο της όπλο το σκέτο χρώμα, και
πρέπει με αυτό να κάνει διάλογο με τον θεατή, που είναι
πολύ απαιτητικός και εύκολα απορρίπτει ότι δεν καταλα-
βαίνει.
Αυτό τον δύσκολο δρόμο διάλεξε η Όλγα για την τέχνη
της, και με το χρώμα μόνο και τον χρωστήρα της καταφέρ-
νει να μας βάλει στον όμορφο αυτό απαρχής κόσμο της
που η ίδια δημιουργεί.
Αυτό το καταφέρνει θαυμάσια, γιατί αν μελετήσετε τα
έργα της θα δείτε πώς το κάθε ένα είναι πολύ διαφορετικό
από το άλλο, το καθένα μας βάζει σε μια άλλη ιστορία και
από ότι φαίνεται ο ιδιαίτερος αυτός κόσμος της είναι ανε-
ξάντλητος.....’’
Ο Λεόντιος Πετμεζάς επισημαίνει για το έργο της :
’’Η ζωγραφική της Όλγας Χναρά εμπεδώνει άμεσες προ-
θέσεις απόδοσης που απαιτούν ουσιαστική προσοχή . Η
καλλιτέχνιδα επιδίδεται στην χρήση της abstractive ταυτό-
τητας με ευνόητα και ευπρόσδεκτα μηνύματα που ανα-
παριστούν ένα συναρπαστικό κόσμο με υπαρξιακή οντότη-
τα και στοιχειώδη συνεύρεση.
Η τεχνική της προσδιορίζεται από την ψυχολογία της
γραφής των φωτεινών έντονων χρωμάτων και σχεδιάσεων
της οσμωτικής, υπερβατικής μέθεξης. Η εξέλιξη των θέσε-
ων της αξιοποιεί τομές που ενδυναμώνουν την πλήρη αι-
σθαντικότητα της προοπτικής .Παρέχει την γνώση της α-
πτότητας στην σχετικότητα της διατομής που διαθέτει η
διάσταση των επιμερισμών.
Οι ρυθμοί της γίνονται παράδειγμα και έναυσμα. Απο-
τελούν σχολή για την φωβιστική προσέγγιση μέσα από ετε-
ρόκλητες ομοιογένειες διαλεκτικής σύζευξης. Η ενότητα
των έργων συνδυάζει την εννοιολογική συνειδησιακή συ-
γκυρία με το υπερρεαλιστικό μοτίβο ανασυγκρότησης.
Μέσα από τις νεωτεριστικές προσεγγίσεις δένουν ενδόμυ-
χες ψυχικές καταστάσεις σε γραμμικές εικόνες και αποτυ-
πώνουν μια άλλη ιδιάζουσα πλευρά της πραγματικότητας.
Μεταφέρουν μια μνημονική πρόθεση με αποσπασματικό
κλοιό από έντεχνα, εκλεκτικά ιδεογράμματα και ιδιότυπα
νεφελώματα. Η πληρότητα των δυνάμεων προκαλείτε με
ευκρίνεια που οδηγεί σε μονοπάτια απόκλισης , στην α-
νάπτυξη των βαθμών αυτογνωσίας και στον χαρακτηρι-
σμό των μονάδων ανακυκλωμένης εκποίησης. Με στοι-
χειώδη λεπτομέρεια εκφράζονται απόψεις εμφορούμενες
από απεικονίσεις της έντεχνης αποκάλυψης. Προσωποποι-
ούνται από την μεταβλητότητα της ανθρώπινης σκέψης
και μεταλλάσσονται σύμφωνα με τους υπάρχοντες νόμους
της ογκολογικής βαρύτητας και της αντίληψης απέναντι
στην αρμονική απεικόνιση. Παρουσιάζονται εναργέστατα
οι ιδιότυποι συνδυασμοί ενός πεδίου διευθέτησης προτά-
σεων που ανιχνεύει ένα υλικό πτυχών και διακυμάνσεων .
Σε κάθε πίνακα κυριαρχεί με αυστηρότητα η έννοια της
ευρηματικής και της εξιδανικευμένης ενεργητικής συνθή-
κης που επεξεργάζεται πειραματισμούς. Παρακολουθούμε
μορφοπλαστικές αποτυπώσεις μετουσιωμένης δράσης με
εικονιστική υφή που ενέχουν μια διαχρονική πορεία
ύπαρξης και μαρτυρούν μια διάθεση εξέλιξης προς την ε-
ποικοδομητική διαύγεια της μεθοδικής μελέτης .
Η δραστηριότητα τους εμπεριέχει καταθέσεις με χροιά εν-
δοσκόπησης.
Απόρροια αυτής της κατάστασης είναι η αποτύπωση
προτάσεων για συλλήψεις που συγκινούν ιδιαίτερα το θεα-
τή χάρη στην διακριτικότητα του στοχασμού τους. Φανε-
ρώνουν πως η καλλιτέχνιδα Όλγα Χναρά διακατέχεται
από την γνώση μιας ποικιλίας θεματικών και στιλιστικών
οραματισμών με βάση τους οποίους παραθέτει τις αφηρη-
μένες αλλά τονισμένες παρεμβάσεις της στο χρωστήρα.
Μελετώντας πιο διευρυμένα την τέχνη της παρατηρούμε
ότι με ταχύτητα και ακρίβεια προβάλλει την εξασκημένη
σκέψη της τονίζοντας την ρευστότητα και την ανατρεπτι-
κή ανέλιξη των πόρων που πραγματεύεται.
Το περιεχόμενο διεξαγωγής των δεδομένων στην συνο-
λική εικαστική εργασία της κινείται ανάμεσα σε παραμέ-
τρους διαιώνισης και σε φορτισμένες κατηγοριοποιήσεις
ανασύνθεσης της υπόστασης των προβληματισμών.
Ο τρόπος επιλογής της εκφραστικότητας που πραγμα-
τεύεται κινητοποιεί την αισθητηριακή νόηση σηματοδο-
τώντας ισοδύναμα τις τυπώσεις. Διαθέτοντας οξύτατη πα-
ρατηρητικότητα και λυρισμό συνδυασμένο με ενσυνείδη-
τη ευαισθησία ενοποιεί στάσεις εμπλουτισμένες από με-
ταφυσική διάταξη. Με γνησιότητα και ουσιαστική έρευνα
εκπέμπει ερεθίσματα για μια διείσδυση σε χαρτογραφημέ-
να επίπεδα εκτόνωσης και ποιητικής απεραντοσύ-
νης .Αποδεικνύει έμπρακτα την λειτουργικότητα της
προβολής ενός πλαισίου ζωτικής αναφοράς που αποθησαυ-
ρίζει την προσφορά της στην ψυχοσύνθεση του κοινού
και το καθοδηγεί δυναμικά σε οδούς που ενισχύουν και
εμβαθύνουν τις επιλογές του .
Με αδρό τρόπο παρασύρει σε περιδιάβαση που αποτυ-
πώνει πληθωρικά μια ρηξικέλευθη ματιά που κυριαρχεί
στην ανατομία των αισθήσεων .’’ Στην τωρινή πα-
ρουσία της η Όλγα Χναρά συμμετέχει στην ομαδική
έκθεση με τους καλλιτέχνες Patricia Bowers,Cindy Ross
και Bert Smulders.
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΑ ΝΕΑ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 17
ΣΕΛ. 18 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ ΝΕΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ ΝΕΑ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 19
ΣΕΛ. 20 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

Ανακρίνοντας… τον Γιώργο Ευσταθίου - Σμαραγδή Μητροπούλου

Εκπέμπει φως, αρχοντιά, καλοσύνη και ηρεμία. Τα γρα-
πτά του αγγίζουν ψυχές, συγκινούν. Ας τον γνωρίσουμε
καλύτερα. Τι λέτε; Πάμε λοιπόν.
Γιώργο μου, καλημέρα και να σε καλωσορίσω κοντά
μας. Πες μας κάποια πράγματα για σένα, ώστε να σε
γνωρίσουμε καλύτερα.

Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Αθήνα, σε μια εργατική

συνοικία, πλην όμως έλκω καταγωγή από τους Κήπους,
ένα μικρό χωριό κοντά στην Κύμη της Εύβοιας.
Εργάστηκα από πολύ νωρίς ως ραδιοφωνικός παραγωγός
στο Τρίτο Πρόγραμμα. Ξεκίνησα το 1979 επί διευθύνσεως
Μάνου Χατζιδάκι, επιλέγοντας να διαβαστεί το εξαίρετο
βιβλίο «Απομνημονεύματα» του καραγκιοζοπαίχτη Σωτή-
ρη Σπαθάρη από τον γιο του Ευγένιο. Μετά από μια μα-
κρόχρονη διακοπή, όπου δημοσιογραφούσα ως συντάκτης
περιοδικών (Marie Claire, ΚΛΙΚ, ΓΥΝΑΙΚΑ, κ.ά.), επέ-
στρεψα στο Τρίτο και συγκεκριμένα στις 10 Φεβρουαρίου
2003, όπου παρέμεινα έως τις 11 Ιουνίου 2013, ημέρα που
έπεσε το «μαύρο» στην ΕΡΤ. Οι ραδιοφωνικές σειρές «Τα
παιδιά της πιάτσας» του Νίκου Τσιφόρου στην ανάγνωση
του Γιάννη Μποσταντζόγλου, «Και με το φως του λύκου
επανέρχονται», το εμβληματικό μυθιστόρημα της Ζυράν-
νας Ζατέλη διαβασμένο από την ίδια την συγγραφέα, κα-
θώς επίσης και το μεγάλης ιστορικής, όσο και αισθητικής
αξίας πόνημα, «Στρατηγού Μακρυγιάννη - Απομνημονεύ-
ματα» στην ανάγνωση του Τζίμη Πανούση, υπήρξαν- με-
ταξύ πολλών άλλων- τρεις από τις σημαντικότερες στιγμές
της δεύτερης θητείας μου στο ραδιόφωνο του Τρίτου.
Η ποιητική συλλογή «Η τρυφερότητα των άκρων», που της αλήθειας μου... Η αποτύπωση καταστάσεων και συναι-
κυκλοφόρησε το 2016 από τις εκδόσεις «Οδός Πανός» του σθημάτων στα ποιήματα μοιάζει να είναι ρεαλιστική. Και
Γιώργου Χρονά, είναι το πρώτο μου βιβλίο. είναι, χωρίς όμως να απουσιάζει και η μαγεία.

Σύστησε μας με λίγα λόγια το νέο σου βιβλίο. Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σου Έλληνες και ξένοι συγ-
γραφείς και πώς επηρέασαν –εάν επηρέασαν- το έργο
«Η τρυφερότητα των άκρων» αποτελείται από 28 σύγχρο- σου;
να ποιήματα, αλλά και πολλά παλαιότερων χρόνων. Η α- Αγαπημένοι μου συγγραφείς ήταν ανέκαθεν και παραμέ-
πόφαση της έκδοσης λήφθηκε σε μια κομβική στιγμή. νουν ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, ο Γιώργος Σεφέρης
Ήταν πλέον ζήτημα ζωής και θανάτου κυριολεκτικά. Αυτό και ο Γιώργος Ιωάννου. Σε αυτούς καταφεύγω σταθερά για
που με πείσμα ανέβαλλα τόσο καιρό, έπαιρνε την εκδίκησή θαλπωρή και στήριξη στα δύσκολα.
του. Κόντευε να με πνίξει έχοντας έξυπνα μεταμορφωθεί
σε απελπισμένο έρωτα. Τελικά έκανα το μεγάλο σάλτο...
Πες μου για ένα βιβλίο που δεν έχεις γράψει εσύ και θα
και σώθηκα!
ήθελες να το είχες γράψει.
Θα ήθελα πολύ να έχω γράψει το σπουδαίο μυθιστόρημα
«Έγκλημα και Τιμωρία» του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκυ ή το
Ποιο μήνυμα θα ήθελες να περάσεις στους αναγνώστες
ποίημα «Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον» του Αλεξανδρινού.
με το βιβλίο σου; Τόσο απλά δηλαδή! Ή επίσης την μυθιστορηματική βιο-
γραφία «Αδριανού Απομνημονεύματα» της Μαργκερίτ Γι-
ουρσενάρ.
Δεν υπάρχει κάποιο ιδιαίτερο μήνυμα στο βιβλίο μου, πλην
 ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 21

Όταν ήσουν παιδί, ποιο βιβλίο είχες αγαπήσει πολύ και

π ο ι ό ν σ υ γ γ ρ α φ έ α ; Όταν κράτησες για πρώτη φορά το βιβλίο σου στα χέρι-
Τα αναγνώσματα της εφηβείας μου ήταν «Ένα παιδί με-
α σου, ποια ήταν η πρώτη σου σκέψη;
τράει τ’ άστρα» του Μενέλαου Λουντέμη, «Η Ζωή εν Τά-
φω» του Στρατή Μυριβήλη και τα Άπαντα σχεδόν του Κα-
ζαντζάκη. Τότε με είχαν συνεπάρει, αλλά τώρα δεν μου λέ- Όταν έφθασα μόνος στο σπίτι, έχοντας παραλάβει λίγο
νε και πολλά πράγματα. πριν από τις εκδόσεις «Οδός Πανός» στα Εξάρχεια μερικά
αντίτυπα του πρώτου βιβλίου μου, ένιωσα μεγάλη αμηχα-
Τη σημερινή εποχή διαβάζουν οι Έλληνες και ιδιαίτερα νία. «Η τρυφερότητα των άκρων» ήταν πλέον γεγονός, την
οι νέοι; Τι πιστεύεις; κρατούσα στα χέρια μου, αλλά δεν ήξερα τι να την κάνω.
Πλησίασα τότε σαν υπνωτισμένος στην φωτογραφία με
τους γονείς μου και ακούμπησα εκεί μπροστά τους το υπ΄
Δεν ξέρω αν διαβάζουν περισσότερο σήμερα απ’ ό,τι πα- αριθμόν 1 αντίτυπο. «Αυτό είναι, σας το χαρίζω», τους εί-
λαιότερα οι Έλληνες και ιδιαίτερα οι νέοι. Νομίζω πως ναι.
πα, όχι χωρίς συγκίνηση, από μέσα μου νοερά.
Χωρίς αυτό να σημαίνει πως γίνονται και καλύτεροι
άνθρωποι. Αντίθετα μεγάλη ψυχική καλλιέργεια συναντάμε
συχνά σε ανθρώπους «αμόρφωτους», που ελάχιστα βιβλία
Γιώργο μου, ειλικρινά σε ευχαριστώ από καρδιάς για
διάβασαν στην ζωή τους ή και κανένα.
την όμορφη συζήτησή μας. Να είσαι πάντα καλά και να
μας ταξιδεύεις με τα γραπτά σου.
Ελληνική λογοτεχνία, ελληνικά βιβλία. Πιστεύεις πως
σήμερα υπάρχουν καλά ελληνικά λογοτεχνικά βιβλία,
αξιόλογοι Έλληνες συγγραφείς; Ποια είναι η γνώμη
σου;

Υπάρχουν σπουδαίοι σύγχρονοι συγγραφείς, καθώς και

ποιητές. Η παράδοση του γραπτού λόγου στον τόπο μας
ευτυχώς συνεχίζεται αδιάλειπτη. Κι αυτό είναι κάτι περισ-
σότερο από ελπιδοφόρο ή σημαντικό, είναι θεμελιώδους
σημασίας για την διατήρηση της ελληνικής γλώσσας και
άρα της εθνική μας συνείδησης.

Έχεις έντονη και δραστήρια παρουσία στο Διαδίκτυο.

Διατηρείς λογαριασμό στο facebook, όπου έχεις δημι-
ουργήσει και τη δική σου σελίδα. Τα μέσα κοινωνικής
δικτύωσης βοηθάνε έναν συγγραφέα αλλά κι έναν ανα-
γνώστη;

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης βοηθάνε βεβαίως στην

προβολή ενός βιβλίου ή του συγγραφέα του. Κάτι που θα
ήταν ακατόρθωτο αν δεν υπήρχε το διαδίκτυο. Από την
άλλη, αυτή ακριβώς η ευκολία αναρτήσεων που υπάρχει
στο Facebook για παράδειγμα, δημιουργεί κάποια ολισθη-
ρότητα, είναι και λίγο παγίδα. Και ο νοών νοείτω...

Με ποιο τρόπο μπορεί να επικοινωνήσει μαζί σου το α-

ναγνωστικό σου κοινό;

Οι αναγνώστες του πρώτου βιβλίου μου κι όσων πιθανόν

θα ακολουθήσουν, μπορούν να έλθουν σ’ επαφή μαζί μου
αποκλειστικά και μόνον μέσω αυτού. Εμένα μου είναι αρ-
κετό! Τα υπόλοιπα δεν χρειάζονται.
ΣΕΛ. 22 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΑΠΟΨΕΙΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ
ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ! Η ΦΡΙΚΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΠΟΤΕ ΚΑΙ ΠΟΥΘΕΝΑ!
Του Πάνου Κουμπούρα - Φιλολόγου-Λογοτέχνη
ΟΥΧ ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΤΟ ΠΡΟΣΚΥΝΕΙΝ ιδέες – δόγματα και
ανθρώπους – δεσπότες. Αυτός είναι κατά τον Έλληνα φιλόσο-
φο Κορνήλιο Καστοριάδη ο ορισμός της ελληνικότητας . Και
πράγματι , στην ιστορική τους διαδρομή οι Έλληνες ως λαός
και ως έθνος ουδέποτε προσκύνησαν τυράννους και απολυταρ-
χικά – κατακτητικά δόγματα . Το ΟΧΙ στο φασισμό και στο να-
ζισμό είναι ίδιον και ταυτόσημο με το αδούλωτο φρόνημα του
Έλληνα . Αρκεί να μην ξεχνάμε τα εγκληματικά και ολέθρια
λάθη του παρελθόντος , γιατί η λήθη και η απραξία θα τα ξανα-
φέρουν μπροστά μας ως επανάληψη παρωδίας και τραγικής
φάρσας .
Η ιστορία μάς διδάσκει ότι η ουσία του φασισμού - και
πολύ περισσότερο του νεοναζισμού - είναι η απάτη του λαού .
Και ο λαός μπορεί να δείχνει , αλλά δεν είναι τόσο αφελής ,
ώστε να απατάται από τερτίπια πολιτικαντισμού των ανικάνων
κυβερνώντων μας . Αν δεν αναζητήσουμε εσωτερικά και δεν
εκριζώσουμε τα πραγματικά αίτια και τη ρίζα του κακού , που
φωλιάζει μέσα μας , αν δεν συγκρουσθούμε πνευματικά με το
θεριό της βαρβαρότητας που εισχώρησε στην ψυχή μας , στο
ένστικτό μας και άλωσε την ψευδή και ανάπηρη « λογική »
μας , τότε το ύπουλο τέρας θα ανατροφοδοτείται από το ίδιο
του το πύον και θα μολύνει εξ ολοκλήρου το πολιτικό και κοι-
νωνικό μας σώμα . Ο πολύμοχθος αγώνας κατά του φασιστικού
και ναζιστικού κτήνους επαφίεται στον πατριωτισμό και στην
υπευθυνότητα των Ελλήνων πολιτών , είναι πάντως κατ’ εξο-
χήν πνευματικό και βιωματικό έργο ΠΑΙΔΕΙΑΣ και ΠΟΛΙΤΙ-
ΣΜΟΥ. Είναι αγωγή διαγωγής.
Ποτέ ξανά αυγό φιδιού , που γεννά τον φασισμό . Ποτέ
ξανά το τέρας του ναζισμού. Ποτέ ξανά το δηλητήριο του νεο-
ναζισμού . Ποτέ πια η φρίκη του πολέμου. Ποτέ ξανά η θηριω-
δία του εμφυλίου σπαραγμού των Ελλήνων . ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ !
ΟΥΧ ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΤΟ ΠΡΟΣΚΥΝΕΙΝ. Ο Έλληνας δεν προ-
σκύνησε κι ούτε θα προσκυνήσει ποτέ παρανοϊκούς Φύρερ και
πολύ περισσότερο τις γελοίες καρικατούρες , έγκλειστες και
μη , που καπηλεύονται προς ίδιον όφελος τα προβλήματα των
ανθρώπων καθώς και την κρίση των πολιτειακών μας αξιών . Η
οδός της ΠΑΙΔΕΙΑΣ και του ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ είναι μονόδρομος
για να δούμε το θεριό κατάματα και να του αντισταθούμε . Κα-
λή πνευματική πάλη , αδέρφια!
ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ!
« Ποτέ πια πόλεμος » , ικέτευες του ρόγχου σου την ώρα ,
αντάρτισσά μου μνήμη προδομένη.
Και να , τα χημικά θερίζουν στον αέρα
θύελλες – στάχυα στο νεκρό της γης χωράφι
της ίδιας μας μητέρας Φύσης.
« Ποτέ ξανά » , θρηνολογούσες χαροκαμμένη Ελληνίδα μάνα ,
ποτέ ξανά κομμένο αδελφικό κεφάλι
σε ατιμασμένα δέντρα κρεμασμένο.
Και να , διχαστικά το αδελφικό το μίσος
τη λογική την πετσοκόβει.
Κρέμεται στα περίπτερα του αίσχους
πρώτη φιλάργυρη σελίδα ,
των τυμβωρύχων κερδοσκόπων η πραμάτεια .
« Ποτέ πια φασισμός », κραύγαζαν καθώς ψυχορραγούσαν
του Διομήδη Κομνηνού τα μάτια .
Και να , το δηλητήριο του φιδιού τρυπάει
και της βουλής του σώματος τις φλέβες.
Ξερνάει χολή από τεράτων στόμα,
ξεχύνεται μες στης ψυχής το ξεραμένο μας αλώνι
και τα διάκενα αγρύπνιας περονιάζει
φαιά περιουσία του θανάτου .
« Ποτέ ξανά » ναζισμός , εκλιπαρούσες του Μπρεχτ ωραία μου
Εβραία,
με πυρωμένο σφράγισμα στο δέρμα
του ανθρωποφάγου κτήνους τη μανία .
Και να , στρατόπεδα δαιμόνων προγυμνάζουν
τις αγκυλώσεις απαιδεύτων και αφρόνων .
Άνους και άπνους σφαγιάζεται η ζωή και αναισθήτως
θάπτεται πρόωρα από τον φυσικό της τάφο ,
πέρα απ’ αυτόν και έξωθέν του .
Ποτέ πια κατοχή . Ποτέ ξανά πείνα ,
έτρεμες καθώς λιμοκτονούσες , πιστέ της γειτονιάς μας σκύλε.
Και να , γερμανικά λυκόσκυλα γαυγίζουν
στης φτωχικής μας τράπεζας τον επιούσιο άρτο
και λυσσασμένα ορμάνε μόλις μυρίσουν
πεσμένα στην τρεμάμενη ψυχή μας λίγα ψιχία λευτεριάς ,
που τα φυλάμε αντίσταση και φυλαχτό
την πείνα μας να μην ξεχνάμε ,
τα σωριασμένα πτώματα να μην ξεχνάμε ,
που έχουμε θάψει στης ιστορίας μας τον λάκκο .
Ποτέ ξανά , νεοναζισμός , αντιλαλούσες προχθές ακόμη ,
τύμβε νεκρών από διχόνοιας μίσος .
Ποτέ ξανά με λίγες ψήφους άμυλο ν’ αλέθονται
στου νεοναζισμού τον μύλο οι ατροφικές , απέλπιδες ψυχές
των ρημαγμένων , των μοιραίων .
Φτάνει πια , φανατισμένε απαίδευτε ,
να σημαδεύεις μια πατάτα , σα να’ ναι η ίδια του Καποδίστρια
καρδιά
να τη δολοφονείς στην αγορά της εξαθλίωσης
με σκουριασμένα εθνόσημα πυρά .
Φτάνει πια , τυφλέ και ξεροκέφαλε υβριστή .
Το δηλητήριο του μυαλού δεν το διαλύουν χειροπέδες …
Αντίδοτο μοναδικό μιας τέτοιας ύβρης στο τραγικό μας
δράμα
της κάθαρσης η δράση , ικέτιδα μπρος στη θυμέλη της
ζωής ,
μάς εξαγνίζει! ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ !
 ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ
Ο ΝΙΤΣΕΪΚΟΣ ΥΠΕΡΑΝΘΡΩΠΟΣ ΔΕΣΜΙΟΣ ΣΤΟ ΠΛΑΤΩΝΙΚΟ
ΣΠΗΛΑΙΟ
Δημήτριος Δακρότσης
Διδάκτωρ Φιλοσοφίας ΕΚΠΑ/Μεταδιδακτορικός Ερευνη-
τής
Η χαρά της πλήρωσης ενός σκοπού, που φτάνει σχεδόν μέχρι
τα χέρια μας και την τελευταία στιγμή ξεγλιστρά είναι μία από
τις μεγαλύτερες αγωνίες του νου· και ποιος είναι ο σκοπός του
νου; Σκοπός του νου είναι η μεταβολή της πραγματικότητας
σύμφωνα με λογικά κριτήρια, τα οποία θα μπορούσαμε να ονο-
μάσουμε ωφελιμιστικά. Η δε κινητήριος αρχή του λογικού νου
είναι η βούληση, το σκοποθετικό ελατήριο, που μαζί με την δι-
ασκεπτική ενέργεια οδηγούν σε ολοκληρωμένα έργα. Και εάν
το δούμε σε βάθος, η αξία κάθε έργου δεν συνδέεται μόνο με
την ωφελιμότητα του αποτελέσματος, αλλά και με την ηθική
επιβράβευση του προσώπου που πράττει. Η προέκταση της υ-
λιστικής αξίας του σκοπού στο περιβάλλον της ηθικής, η πρα-
κτικότητα, είναι ό,τι συνδέει την βούληση με την γενική αρχή
του αγαθού. Είναι δηλαδή αγαθός, όπως επισημαίνει ο
Benedetto Croce, κάθε σκοπός που παράγει έργα ομορφιάς, α-
λήθειας, κοινής ωφέλειας.
Η πρόταση του Ιταλού φιλοσόφου είναι δηλωτική ενός κα-
ταφανούς υποκειμενισμού, όσον αφορά στα όρια των περί αγα-
θότητας κριτηρίων: είναι διαφορετική η ερμηνεία της ομορ-
φιάς, της αλήθειας, της κοινής ωφέλειας από κοινωνία σε κοι-
νωνία και από εποχή σε εποχή· η δε ωφελιμότητα του αποτελέ-
σματος, τις περισσότερες φορές συγκρούεται με ό,τι ονομάζου-
με μέσον προς την επίτευξη του σκοπού. Από την άλλη, η αξιο-
λόγηση των αποτελεσμάτων των πράξεων σύμφωνα με αρχετυ-
πικούς κανόνες είναι κατάσταση πολύ συγκεκριμένη και λογι-
κά προσδιορισμένη, για να στηριχτεί σε υποκειμενικές ποιότη-
τες όπως είναι οι παραπάνω. Πώς όμως η έννοια της ηθικής συ-
σκοτίζεται από μία τέτοια ερμηνεία;
Ηθικοποιώντας κάθε λογικό αποτέλεσμα σύμφωνα με υπο-
κειμενικά κριτήρια ό,τι καταφέρνουμε είναι να προσδίδουμε
αντικειμενικό κύρος στα κριτήρια αυτά. Από εδώ ξεκινά η αλ-
λοίωση του νοήματος της ηθικής· γιατί πράγματι η ηθική μπο-
ρεί να συνυπάρχει με υποκειμενικές καταστάσεις ή πράγματα,
ωστόσο οι χαρακτηρισμοί ηθικό-ανήθικο, αγαθό-κακό, αναφέ-
ρονται σε αντικειμενικές κρίσεις. Με άλλα λόγια, παρόλο που
η ηθική, αναπροσαρμόζεται, παρεισφρέει και ελίσσεται μεταξύ
υποκειμενικών στιγμών, η αλήθειά της δεν ολοκληρώνεται σε
αυτές τις στιγμές. Η αλήθεια της ηθικής δεσμεύεται από την
καθαρότητα των ελατηρίων των συνδεδεμένων με αυτή σκο-
πών· τα δε αποτελέσματα των σκοπών, οι πράξεις, είναι πάντο-
τε αντικειμενικές. Το ατόπημα που παρατηρώ στην σύγχρονη
ερμηνεία της ηθικής είναι σύνθετο: από τη μία ορίζει το αγαθό
και εξάγει αξιολογήσεις με κριτήριο κυρίως την έκταση της ω-
φελιμότητας των πράξεων, στηρίζεται δηλαδή αυστηρά στη λο-
γική, από την άλλη συνδέει τα λογικά αποτελέσματα με υπο-
κειμενικές ηθικές συνιστώσες, υπονοώντας ότι η ηθική, γενικά,
δεν αποτελεί μετρήσιμο μέγεθος ή ότι είναι κάτι δευτερεύον σε
σχέση με το αποτέλεσμα του λογικού σκοπού. Και η ηθική επι-
βράβευση;
Η μετάθεση του κριτήριου αγαθότητας των προθέσεων από
το περιβάλλον της καθαρής πρακτικότητας στο περιβάλλον της
λογικής, αλλά και η συσκότιση των αντικειμενικών αξιολογι-
κών προσδιορισμών, μεταφέρει στα κοινωνικά άτομα το μήνυ-
ΑΠΟΨΕΙΣ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 23
μα ότι ό,τι έχει σημασία δεν είναι η ελευθερία της βούλησης,
αλλά η επιβράβευση του λογικού αποτελέσματος, σύμφωνα
μόνο με το μέτρο της ποσότητας και της ποιότητας. Από εδώ
και έπειτα είναι επόμενο, η ρυθμιστική αρχή της βούλησης να
ενδιαφέρεται περισσότερο για την επιβράβευση και όχι για τον
καθαρό τον εαυτό της: η ηθική επιβράβευση καταλαμβάνει την
θέση του αρχικού σκοπού, ενώ ο αρχικός σκοπός καθίσταται
μέσον προς αυτή την επιδίωξη. Και ποια είναι η επιδίωξη; Η
κατάκτηση ενός μεγαλύτερου και επικρατέστερου λογικού
σκοπού στον κανόνα των ήδη κατακτημένων είναι ό,τι κινεί τα
βουλητικά ελατήρια. Έτσι ενισχύεται η έμφυτη τάση του κοι-
νωνικού ανθρώπου για κατάκτηση περισσότερης γνώσης, προ-
κειμένου τα αποτελέσματα των πράξεών του να είναι άξια προς
επιβράβευση. Αλλά έτσι δημιουργείται και ο νιτσεϊκός υπεράν-
θρωπος, ο οποίος μάχεται αλαζονικά να υπερβεί τα όρια της
λογικής και της ηθικής. Και η αρετή; Η σύνδεση της ενέργειας
της ψυχής σύμφωνα με την μεσότητα, η οποία προϋποθέτει κα-
θαρότητα σκοπών αλλά και μέσων που χρησιμοποιούνται για
την κατάκτησή της;
Η δύναμη του ανθρώπου να μεταβάλλει την πραγματικότητα
έχοντας συσκοτισμένο το κριτήριο της αρετής είναι αυταπάτη.
Ο νιτσεϊκός υπεράνθρωπος χαρακτηρίζεται από το στοιχείο της
υπερβολής και για τον λόγο αυτό παρεκκλίνει από το ηθικό
κριτήριο της αριστοτελικής αρετής: την μεσότητα μεταξύ δύο
άκρων: της έλλειψης και της υπερβολής. Σοφοί του λαού και
άνθρωποι του πνεύματος αντικρύζουν με δέος αυτή την αυτα-
πάτη, η οποία μοιάζει με κατάρα του νου στην ιστορία. Μετα-
φερμένη από μύθους και αλληγορίες, η παλαιότατη αγωνία των
επιπτώσεων της ανθρώπινης αλαζονείας φτάνει σε εμάς ως δί-
δαγμα. Προσφιλές και πολυσυζητημένο, το παράδειγμα της
Παλαιάς Διαθήκης και η τιμωρία που υπέστησαν όσοι έθεσαν
ως σκοπό να αγγίξουν τον νου του Δημιουργού χτίζοντας τον
Πύργο της Βαβέλ.
Την σημερινή πραγματικότητα, είτε δημιουργήσαμε εμείς με
την ορμή μας, είτε την οργανώσαμε στη βάση ενός ηθικολογι-
κού οικοδομήματος προερχόμενο κυρίως από τις τάσεις της νε-
ωτερικότητας. Θα ήταν άδικο λοιπόν για τον σύγχρονο
άνθρωπο, να χρεωθεί όλο το βάρος μιας νοοτροπίας που χαλ-
κεύθηκε με επιμέλεια και παραδόθηκε σε αυτόν ως «λογική
του συστήματος». Ωστόσο, οι παρενέργειες της συσκοτισμένης
βούλησης αφορούν και πρέπει να λύνονται στο παρόν. Μα την
αλήθεια, πόσα προβλήματα δεν θα υπήρχαν, εάν ο νους μας εί-
χε αποφύγει την πλάνη; Αλλά και από την άλλη, ποιος δεν φο-
βάται να αντιμετωπίσει μία λογική, η οποία έχει προδώσει τον
ρόλο της και από προαγωγός της ανθρώπινης ευημερίας έχει
μεταμορφωθεί σε αντίπαλό της;
Όλοι, λίγο-πολύ, αντιμετωπίζουμε κοινά προβλήματα·
τόσο κοινά, που αρκεί μία ματιά, ένα νεύμα ή ένα μειδίαμα για
να καταλάβουμε μεταξύ μας, οι συνομιλητές, ότι πορευόμαστε
στο ίδιο μονοπάτι δυσκολιών. Γιατί ο νους, η λογική, η βούλη-
ση, ακόμη ό, τι βλέπουμε και δεν μπορούμε να εξηγήσουμε αλ-
λά γνωρίζουμε ενορατικά, εκδηλώνεται ενδιάθετα, έχοντας
προσλάβει χαρακτήρα γενικευμένης, πλην άτυπης αρχής. Αρχή
που ξεπερνά την Ενσυναίσθηση (Empathy), όπως αποκάλεσε ο
David Hume την ιδιότητά μας να αναγνωρίζουμε τα συναισθή-
ματα των συνανθρώπων μας και αγγίζει την αμεσότητα της τυ-
πικής, καθημερινής μορφής επικοινωνίας.
Τα προβλήματα είναι προβλήματα και ο νους είναι νους:
τα προβλήματα συστηματοποιούνται με τη βοήθεια του νου και
ΣΕΛ. 24 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΑΠΟΨΕΙΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ
εκδηλώνονται μέσα μας συναισθηματικά. Ο νους ωστόσο είναι
προγραμματισμένος από την φύση, να γνωρίζει την πηγή των
προβλημάτων του και τη λύση τους. Επιπλέον γνωρίζει πρακτι-
κές επίλυσης, κατευθύνσεις ευφάνταστες, δημιουργικές, καινο-
τόμες. Γνωρίζει επίσης τη στιγμή της επίλυσης, εφόσον ακο-
λουθηθούν τα σωστά βήματα. Το ερώτημα είναι γιατί, ο σύγ-
χρονος άνθρωπος, παρόλο που έχει στο χέρι του το αγαθό της
ουσιαστικής γνώσης εντούτοις δεν το αξιοποιεί;
Ο νους δεν είναι μόνο λογική, αλλά και βούληση· η τε-
λευταία είναι παραγωγός ηθικών σκοπών και πράξεων. Μπορεί
λογική και βούληση να είναι μεταξύ τους σύμφωνες, αλλά το
ελατήριο που ενεργοποιεί το υποκείμενο να πράξει, να είναι
αδρανές. Είμαστε, με άλλα λόγια, μηχανές που αυτο-
καθορίζονται, αυτο-ελέγχονται και αυτο-ενεργοποιούνται· ω-
στόσο, ενώ υπάρχει ο σχεδιασμός, ότι ονομάζουμε προοπτική,
το τελευταίο σημείο, δηλαδή η αυτό-ενεργοποίηση, δεν υπα-
κούει στα κελεύσματα του σχεδιασμού. Γιατί;
Αντίθετα με τις μηχανές, ο άνθρωπος δεν λαμβάνει μό-
νον εξωτερικές, αλλά και εσωτερικές, οικείες προς τον ίδιο, ε-
ντολές. Η διαδικασία αποσαφήνισης της πραγματικότητας λαμ-
βάνει χώρα στον θεωρητικό νου, τη λογική και την άμεση ενο-
ρατική γνώση, δηλαδή την αισθητική εποπτεία, ενώ η μεταβο-
λή της πραγματικότητας μετουσιώνεται στον πρακτικό νου, τη
βούληση. Ωστόσο, η βούληση, θέτει σε κίνηση όχι μόνον ό,τι
είναι απαραίτητο για να μετατρέψουμε τους σκοπούς μας σε
πράξεις, αλλά θέτει σε κίνηση και την ίδια τη λογική, προκει-
μένου αυτή, διαμέσου της διασκεπτικής ενέργειας, να παράξει
αισθητικές μορφές και λογικές έννοιες. Τούτη η ανάλυση μάς
είναι χρήσιμη για να μελετήσουμε το σημείο αναστολής του
βουλητικού ελατηρίου που εξετάζουμε εδώ.
Όσον αφορά στο δεύτερη περίπτωση, το βουλητικό ελατήριο
ενεργοποιείται επιτυχώς: ο νους μας υπακούει στους σκοπούς
της βούλησης και εκτελεί την εσωτερική ενέργεια του σκέπτε-
σθαι. Περιορίζουμε λοιπόν το ενδιαφέρον μας στο πρόβλημα
του βουλητικού ελατηρίου, που δεν είναι άλλο από το γεγονός
της μη μετατροπής των αποτελεσμάτων της διασκεπτικής λει-
τουργίας σε ωφέλιμους σκοπούς και -εν συνεχεία- σε πράξεις.
Εξειδικεύουμε λοιπόν το ερώτημα: γιατί οι βουλήσεις, ενώ κι-
νούν επιτυχώς τα αισθητικά και διασκεπτικά ελατήρια, δυσκο-
λεύονται να παράξουν σκοπούς σύμφωνα με το κριτήριο της
εσωτερικής ελευθερίας;
Για να απαντήσουμε πρέπει να δούμε τι είναι αυτό που
κινεί της βουλήσεις: όπως είπαμε, ο άνθρωπος δεν είναι ετερο-
καθοριζόμενη μηχανή· είναι οντότητα με κρίση και αντίληψη.
Είναι όμως και οντότητα με ψυχή, συναίσθημα, συνείδηση.
Μπορεί να είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ότι η λογική εκδη-
λώνεται νευροφυσιολογικά διαμέσου χημικών μεταβολών σε
περιοχές του εγκεφάλου, ωστόσο η συσχέτιση των εγκεφαλι-
κών λειτουργιών με τα βαθύτερα επίπεδα της νόησης, δεν έχει
ακόμη προσδιοριστεί από το περιβάλλον της επιστήμης. Επο-
μένως, κάθε άλλο παρά έχουμε στη διάθεσή μας κριτήρια ικα-
νά προκειμένου να διεξαγάγουμε ασφαλή συμπεράσματα για
την βαθύτερη φύση των ελατηρίων των βουλήσεών μας. Το μό-
νο βέβαιο είναι ότι βουλητικός και σκοποθετικός νους αλληλε-
πιδρούν με την ψυχολογία: ισχυρή ψυχολογία, δηλαδή ψυχολο-
γία ενισχυμένη με το ευεργετικό συναίσθημα της καλής διάθε-
σης, προδιαθέτει θετικά τον νου: θετικά προδιατεθειμένες βου-
λήσεις αλληλεπιδρούν με καθαρές λογικές σκέψεις και αντί-
στροφα: θετικές σκέψεις, απεξαρτούν τις βουλήσεις από ξένα
στοιχεία, που συσκοτίζουν την ενέργειά της. Όταν όμως οι
βουλήσεις δεν είναι ελεύθερες, δεν μπορούμε να σκεφτούμε
καθαρά και δεν μπορούμε να πράξουμε ελεύθερα: τροφοδοτώ-
ντας την αισθητική μας γνώση με εικόνες ενός περιβάλλοντος
θολού και απειλητικού, οι αρνητικές προς την ωφελιμότητα του
νου, σκέψεις, διογκώνονται από την αμφιβολία και παύουν να
είναι λογικές. Στο περιβάλλον αυτό είναι επόμενο, ο δεσμώτης
άνθρωπος να προτιμά την ασφάλεια της απραξίας από την βε-
βαιότητα της ηθικά προσανατολισμένης πράξης. Πρόκειται για
μία κατάσταση σταθερότητας, που δεν στηρίζεται στην λογική
της εξισορρόπησης ανάμεσα στην έλλειψη και την υπερβολή,
δεν λειτουργεί δηλαδή ως κίνηση με σκοπό την ανεύρεση της
μεσότητας, αλλά στηρίζεται σε μία κατάσταση μόνιμης ακινη-
σίας.
Ο υπεράνθρωπος του Νίτσε, φοβούμενος πλέον να στοχα-
στεί, έχει περιέλθει σε αδράνεια· καθισμένος επάνω στις δάφ-
νες της λογικής του, βλέπει με θλίψη και δειλία τον κόσμο να
μεταβάλλεται ερήμην του. Η καταρρακωμένη από ψευδείς λο-
γικοφανείς κοινωνικές προσταγές βούλησή του, αρνείται να ε-
νεργοποιήσει το θυμικό επίπεδο που κινητοποιεί την έμφυτη
δημιουργικότητά του. Μέσα στην παθητικότητα, ο άνθρωπος
της νέας εποχής κλείνεται στον εαυτό του και γίνεται παρατη-
ρητής της πραγματικότητας: μιας πραγματικότητας που του
προκαλεί πόνο· πόνο αβάσταχτο, τον οποίο δεν μπορεί να εκ-
δηλώσει εξαιτίας του φόβου των συνεπειών.
Καλωσορίσαμε λοιπόν στο Σπήλαιο του Πλάτωνα! Τα ευχά-
ριστα νέα; Ότι έχουμε το κλειδί της εξόδου. Το ότι η βούλησή
μας είναι ηθικά προσανατολισμένη προς την πράξη της απε-
λευθέρωσής της είναι κάτι το οποίο δεν επιδέχεται αμφισβήτη-
σης. Ό,τι μένει είναι το θάρρος της κίνησης που θα μας απε-
λευθερώσει από τον θολό και θλιβερό κόσμο του τίποτα, τις
σκιές του Σπηλαίου, και θα μας ανεβάσει φιλοσοφικά στον κό-
σμο της α-λήθειας, της ζωής που όλοι δικαιούμαστε. Τούτο το
θάρρος για ελεύθερη βούληση με σκοπό την γνώση, μας δίδαξε
ο μαθητής του Πλάτωνα, Αριστοτέλης, συνδέοντας την ηθική
με την αρετή: την απαλλαγμένη από κάθε υπερβολή ή έλλειψη,
γνώση της πραγματικότητας: την καθαρή ουσία της.
Benedetto Croce, La storia come pensiero e come azione,
Edizione Laterza e Figli, Bari 1938, pg. 47.
John Z. Young, Ο εγκέφαλος και οι φιλόσοφοι, Μετάφρα-
ση Μυρτώ Αντωνοπούλου, Εκδόσεις Κάτοπτρο, Αθήνα
1991, σ. 24.
Κάρλ Λεβίτ, Από τον Χέγκελ στον Νίτσε,Τόμος Α’, Εκδό-
σεις Γνώση, Αθήνα 1987, σ. 311.
Θεοδόσιος Πελεγρίνης, Ηθική Φιλοσοφία, Εκδόσεις Ελ-
ληνικά Γράμματα, Αθήνα 1996, σ.96.
 ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ
Η μετάφραση ως υπέρβαση τού γλωσσικού φράγματος γλωσσών. Το
δράμα των ολιγότερο ομιλουμένων γλωσσών
Του Γεωργίου Μπαμπινιώτη
Το δράμα των «μικρών γλωσσών» (σωστά: «των ολιγότερο
ομιλουμένων γλωσσών») είναι ότι δεν μπορούν από μόνες
τους να ξεπεράσουν τους φραγμούς που θέτει η ίδια η γλώσσα
για όσους δεν γνωρίζουν μια τέτοια «μικρή» γλώσσα.
Δεν μπορούν ―λόγω τής περιορισμένης χρήσης τους― να
χρησιμεύσουν ως όχημα μεταφοράς καίριων μορφών πολιτι-
σμού, όπως είναι η λογοτεχνία, το θέατρο, ο κινηματογράφος,
το δοκίμιο, το τραγούδι, ο επιστημονικός λόγος.
Όποιος γράφει λ.χ. ποίηση ή πεζογραφία ή επιστημονική μελέ-
τη σε λιγότερο ομιλούμενη γλώσσα, λ.χ. στα Ελληνικά, στα
Φλαμανδικά, στα Νορβηγικά, στα Φινλανδικά, στη Σερβική,
στη Βουλγαρική, στην Τουρκική, στα Κορεατικά, στα Τσεχικά,
στην Ουγγρική, στα Πολωνικά, δηλαδή σε όλες σχεδόν τις
γλώσσες με εξαίρεση την Αγγλική, είναι καταδικασμένος σε
κάποιου είδους γλωσσική απομόνωση, σε περισσότερο ή λιγό-
τερο περιορισμένο αριθμό αναγνωστών, δηλαδή σε δραματικά
περιορισμένη επικοινωνία.
Πώς επιτυγχάνεται η υπέρβαση αυτού τού γλωσσικού φράγμα-
τος; Με τη μετάφραση σε μία ή περισσότερες ξένες γλώσσες
και, στον προφορικό λόγο, με τη διερμηνεία. Και στον χώρο
τής ατομικής (κοινωνικής, επαγγελματικής κ.λπ.) επικοινωνίας
με τη γνώση ξένων γλωσσών. Το θέμα είναι μεγάλο και, για
την οικονομία τού κειμένου, θα το περιορίσουμε εδώ στη μετά-
φραση.
Ένα εμφανές κενό που αισθάνεται κανείς στην Ελλάδα, μιλώ-
ντας για πολιτισμό και διαπολιτισμικές σχέσεις, είναι η
έλλειψη μεταφράσεων, ο ελά χιστος αριθμός μεταφράσεων σε
άλλες γλώσσες των λογοτεχνικών μας έργων (ποίησης, πεζο-
γραφίας, κριτικού δοκιμίου) αλλά και των επιστημονικών
έργων και των κειμένων πολιτικού, κοινωνικού, πολιτιστικού
στοχασμού. Παραμένουμε εν πολλοίς άγνωστοι σε όσους ―και
είναι η συντριπτική πλειονότητα― δεν μπορούν να διαβάσουν
και να καταλάβουν Ελληνικά και όταν ακόμη ενδιαφέρονται. Η
υπόδειξη να μάθουν Ελληνικά για να μας πλησιάσουν δεν είναι
―ας το παραδεχθούμε― ρεαλιστική. Απομένει ―μιλάμε πά-
ντοτε για τους πολλούς― ένας δρόμος: η μετάφραση. Μετά-
φραση λογοτεχνίας, μετάφραση επιστημονικών έργων, μετά-
φραση θεατρικών έργων, μετάφραση κειμένων τού νεοελληνι-
κού και σύγχρονου στοχασμού.
Μετάφραση σε ποιες γλώσσες; Μετάφραση στις μητρικές
γλώσσες των αναγνωστών που μας ενδιαφέρουν εκάστοτε.
Μας ενδιαφέρουν οι γείτονες των Βαλκανίων; Μετάφραση στις
βαλκανικές γλώσσες. Μετάφραση σε ευρωπαϊκές γλώσσες
(Γαλλική, Γερμανική, Ιταλική, Ισπανική, Ρωσική κ.ά.). Μετά-
φραση σε γλώσσες μεγάλων πληθυσμικών ομάδων (Κινεζική,
Ινδική, Αραβική κ.ά.). Μετάφραση στην Αγγλική ως δεύτερη
κυρίαρχη γλώσσα ευρύτερης επικοινωνίας.
Μεταφραστές υπάρχουν. Και καλοί έως ταλαντούχοι. Και
γίνονται όλο και περισσότεροι. (Και μην ξεχνάμε τους
«άγνωστους ήρωες», τους Έλληνες μεταφραστές τής Ευρωπαϊ-
κής Ένωσης, που όχι μόνο διευκολύνουν την ομαλή πρόσβαση
ΑΠΟΨΕΙΣ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 25
στις χιλιάδες των κειμένων τής Ε.Ε., αλλά ―το σπουδαιότε-
ρο― δημιουργούν νέες λέξεις, νεολογισμούς, από την ανάγκη
να δηλώσουν νέες έννοιες και όρους). Αυτοί που λείπουν, όταν
μιλάμε για λογοτεχνία, θέατρο, επιστήμη κ.τ.ό., είναι οι εκδό-
τες, οι ξένοι εκδοτικοί οίκοι, οι οποίοι δεν διακινδυνεύουν οι-
κονομικά εκδόσεις από μικρές χώρες και λιγότερο ομιλούμενες
γλώσσες.
Εδώ είναι που πρέπει να κινηθεί μια οργανωμένη, συστημα-
τική και συντονισμένη δραστηριότητα από κρατικό φορέα,
προικοδοτημένο με τους απαραίτητους χρηματικούς πόρους,
για να πληρωθούν οι μεταφραστές και κυρίως για να αναλά-
βουν ξένοι εκδοτικοί οίκοι να εκδώσουν σε μετάφραση και να
διακινήσουν ελληνικά έργα. Δεν μου διαφεύγει το γεγονός ότι
το Υπουργείο Πολιτισμού μέσω τού ΕΚΕΒΙ και με ειδική διεύ-
θυνση (το ΕΚΕΜΕΛ) παράγει ήδη κάποιο έργο, το ίδιο και η
δραστήρια Εταιρεία Μεταφραστών Λογοτεχνίας. Αλλά οι πό-
ροι που διατίθενται είναι τελείως ανεπαρκείς. (Υπάρχουν ακό-
μα απλήρωτοι ξένοι εκδότες!…).
Οπωσδήποτε και ό,τι γίνεται είναι πολύ περιορισμένο σε
έκταση, επιλεκτικό, ενίοτε συγκυριακό, μονίμως ανυποστήρι-
κτο και γι’ αυτό, κατά κανόνα, λιγότερο ή περισσότερο αναπο-
τελεσματικό. Συγγραφείς που δεν είναι καλοί στις δημόσιες
σχέσεις ή δεν έχουν κατάλληλες προσβάσεις παραμένουν αμε-
τάφραστοι και άγνωστοι στο ξένο κοινό.
Ας σημειωθεί ότι και πιο φιλόδοξες ―και πολύτιμες― προ-
σπάθειες επιστημόνων εκδοτών, όπως των εκδόσεων
«Ρωμιοσύνη» τού ζεύγους Hans και Νίκης Eidenaier, παρά τις
170 μεταφράσεις αξιόλογων λογοτεχνικών κυρίως έργων
(παλαιότερων, νεότερων και σύγχρονων) που κατάφεραν να
εκδώσουν στη γερμανική γλώσσα, βρίσκονται σε αδυναμία να
συνεχίσουν.
Παράλληλα προς τους ξένους εκδοτικούς οίκους, όπως έχουν
εξελιχθεί σήμερα οι εκδοτικοί οίκοι και στην Ελλάδα μπορούν,
κατάλληλα ενισχυόμενοι οικονομικά και συνεργαζόμενοι με
ξένους εκδοτικούς οίκους και διακινητές βιβλίων, να αναλά-
βουν και αυτοί τέτοιες εκδόσεις και μάλιστα έργων των οποίων
τα δικαιώματα έχουν οι ίδιοι. Το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού
μπορεί να βοηθήσει τους φορείς που ήδη έχουν τέτοια ευθύνη
και δραστηριότητα.
Ο πολιτισμός περνάει κατά πολύ μέσα από το βιβλίο, αλλά
το ελληνικό βιβλίο, για να αποτελέσει μέσο πολιτισμικής πα-
ρουσίας, πρέπει να μεταφραστεί. Στο κάτω-κάτω δεν πρέπει να
ξεχνάμε ότι η μετάφραση (και η διερμηνεία) είναι η κυριότερη
μορφή άμυνας των μικρότερων γλωσσών.
ΣΕΛ. 26 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΩΝ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

Η βιβλιοθήκη της Μάδαινας

ξενόγλωσσων τίτλων ενώ έχει διαμορφωθεί ξεχω-
ριστό τμήμα για τους μικρούς φίλους του βιβλίου,
με παιδικές και εφηβικές εκδόσεις, κόμικς, ντοκι-
μαντέρ και σειρές παιδικών ταινιών. Επίσης υπάρ-
χει βοηθητικός χώρος ανάγνωσης και μελέτης, ε-
νώ η θέση του συγκροτήματος στο κέντρο του χω-
ριού, δίνει τη δυνατότητα μικρών αποδράσεων
στα γραφικά σοκάκια.
Θα ήθελα να ευχαριστήσω προσωπικά την Πρόε-
δρο του Συλλόγου Μαρία Καραφλόγκα, τον Αντι-
πρόεδρο Δημήτρη Μπαρμπάτσαλο και τον πάρε-
δρο Δημήτρη Δαβέρο για την εμπιστοσύνη τους
καθώς και τους δωρητές τίτλων που με τη συμβο-
λή τους καταφέραμε να έχουμε ένα ολοκληρωμένο
αποτέλεσμα που δεν στερείται υλικό και παροχές
άλλων βιβλιοθηκών. Ο χαρακτήρας του χωριού
της Μάδαινας, του Πολιτιστικού Συλλόγου και
των δραστήριων ανθρώπων της, να γίνουν μιμητι-
κό πρότυπο όλων των οικισμών του νομού, εκεί-
νων που θέλουν να διατηρήσουν τη μνήμη, την
ιστορία, τη ζωή και την παράδοσή τους έναντι των
τοπικών πρωτευουσών.

Ιωάννης Α. Ανδριανόπουλος
Ιστορικός
Κάθε πηγή έμπνευσης χρειάζεται τη δική της ξεχωριστή θέση Υποψήφιος Διδάκτωρ Σχολής Καλών Τεχνών
στην καθημερινή ενημέρωση των πολιτών του νομού. Αυτό το
μεράκι και τη διάθεση καλούμαι να παρουσιάσω, ως συνεργά-
της του Πολιτιστικού Συλλόγου Μάδαινας και της κοινοτικής
βιβλιοθήκης.
Πρόσφατα είχα την τιμή να επισκεφθώ το
χωριό και έμεινα ενθουσιασμένος παρατη-
ρώντας πως οι ίδιοι οι φορείς και οι κάτοικοί
του, έχουν μετατρέψει αυτό το μικρό κοινο-
τικό διαμέρισμα σε περιβάλλον πολιτισμού
και ψυχαγωγίας. Ήδη από το 2014 το χωριό
της Μάδαινας διαθέτει λαογραφική έκθεση,
ενώ στο κτήριο της κοινότητας ο επισκέπτης
έχει τη δυνατότητα να συναντήσει πρωτόλει-
ους αρχειακούς θησαυρούς. Το κτήριο, με
την υπαγωγή του δημοτικού διαμερίσματος
στο Δήμο Μεσσήνης, έχει μετατραπεί σε α-
νοιχτό χώρο έρευνας και ψυχαγωγίας. Στο
ισόγειό του φιλοξενείται το ιστορικό αρχείο
του χωριού, σε αρχειοθέτηση και ταξινόμη-
ση από την επιστημονική ομάδα της εταιρεί-
ας διάσωσης ιστορικών τεκμηρίων και πολι-
τιστικής κληρονομιάς «Αρχείων Τάξις», ενώ
στο δεύτερο όροφο φιλοξενείται η κοινοτική
βιβλιοθήκη και ο χώρος ανάγνωσης.
Ο βιβλιόφιλος ή ερευνητής θα συναντήσει
μια μεγάλη συλλογή βιβλιογραφικών τίτλων
στα έξι βιβλιογραφικά υποτμήματα, με πάνω
από 1.600 τίτλους σπάνιων ιστορικών και
επιστημονικών εκδόσεων, διαχρονικών ποιη-
τικών συλλογών και σύγχρονων λογοτεχνι-
κών εκδόσεων. Φιλοξενούνται σειρές φιλο-
σοφικού - κοινωνικού χαρακτήρα, συλλογές
 ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΩΝ| 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 27

Η Δημοτική βιβλιοθήκη της Βέροιας στις Βρυξέλλες

Την Τρίτη 8 Οκτωβρίου 2019, στο χώρο του Ευρωπαϊκού Κοι-
νοβουλίου στις Βρυξέλλες, βιβλιοθήκες από όλη την Ευρώπη
συναντήθηκαν με πλήθος κόσμου και με μέλη του Ευρωπαϊκού
Κοινοβουλίου, στο πλαίσιο των δράσεων για την «Εβδομάδα
του Κώδικα» (www.codeweek.eu).

Ο Οργανισμός Public Libraries 2030 (https://

publiclibraries2030.eu) διοργανώνει κάθε χρόνο
το «GenerationCode: Born at the Library», όπου σε μια διαδρα-
στική έκθεση παρουσιάζονται τα κορυφαία καινοτόμα ψηφιακά
εκθέματα από δημόσιες βιβλιοθήκες σε ολόκληρη την ΕΕ.

του «Κέντρου δια βίου μάθησης Easy Education» που είναι υ-

ποστηρικτής μας για το 2019.
Βασικός δωρητής για το 2019 είναι το Κοινωφελές Ίδρυμα
Κοινωνικού και Πολιτιστικού Έργου (Κ.Ι.Κ.Π.Ε.)
Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Βέροιας, http://
www.libver.gr
T 2331024494 email:info@libver.gr
Thetoc.gr

Στην Ευρώπη, οι 65.000 δημόσιες βιβλιοθήκες της αποτε-

λούν έναν προσβάσιμο και ασφαλή χώρο για τα μέλη τους, παι-
διά και ενήλικες. Περισσότεροι από 2,3 εκατομμύρια υπήκοοι
της Ε.Ε. παρακολουθούν μαθήματα ψηφιακής παιδείας στη βι-
βλιοθήκη τους και καταρτίζονται με βασικές ψηφιακές δεξιότη-
τες.
Στην εκδήλωση αυτή συμμετείχε η Δημόσια Κεντρική Βιβλι-
οθήκη της Βέροιας (η μοναδική ελληνική Βιβλιοθήκη). Στην
έκθεση, παρουσιάστηκε από τον Υπεύθυνο Τεχνολογίας κ.
Γιώργο Μπίκα, ένα δείγμα από τις δράσεις που
το Veria Tech Lab της Βιβλιοθήκης διοργανώνει για τα μέλη
της. Δ ρ ά σ ε ι ς Ρ ο μ π ο τ ι κ ή ς , Vi r t u a l R e a l i t y,
3d Printing, Electric Circuits ήταν μερικές από τις δράσεις που
ενθουσίασαν τους επισκέπτες της εκδήλωσης, παιδιά και ενήλι-
κες. Το παρόν έδωσαν πλήθος ευρωβουλευτών απ’όλες τις χώ-
ρες της Ευρώπης. Από την Ελλάδα παρευρέθηκαν και ενημε-
ρώθηκαν οι Άννα-Μισέλ Ασημακοπούλου, Στέλιος Κούλογλου,
Κώστας Αρβανίτης και Αλέξης Γεωργούλης.

Η παρουσία της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης της Βέ-

ροιας στις Βρυξέλλες πραγματοποιήθηκε με την υποστήριξη
ΣΕΛ. 28 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΒΙΒΛΙΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ ΒΙΒΛΙΟ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 29
ΣΕΛ. 30 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΒΙΒΛΙΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ ΒΙΒΛΙΟ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 31
ΣΕΛ. 32 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΒΙΒΛΙΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ
 ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ ΒΙΒΛΙΟ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 33

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ για το βιβλίο "Εκείνη την Πρωτοχρονιά" της Μαριλένας Ξυψιτή
Διαστάσεις: 21x14 μπαντικές Διαδρομές.
Δέσιμο: μαλακό εξώφυλλο 1. Ηλεκτρονικό βιβλιοπωλείο Συμπαντικές Διαδρομές https://
Λιανική Τιμή: 10 ευρώ www.universepaths.com/bivliopoleio
Κατηγορία: λογοτεχνία του φανταστικού, τρόμος, φαντά- 2. Αθήνα: Βιβλιοπωλείο ΠΑΡ ΗΜΙΝ Τρικούπη Χαριλάου 11Α,
σματα Αθήνα, 10679, ΑΤΤΙΚΗ Τηλέφωνο: 2103802542
ISBN: 978-960-607-187-4 Φαξ:2103813619
3. Ζωγράφου (Αττική) - Προκόπης, Πλατεία Αγίου Θεράποντος
ΠΕΡΙΛΗΨΗ 4
4. Λάρνακα (Κύπρος): Academic & General Bookshop, Ερμού
1946 41
Η ήρεμη ζωή της Ροδοθέας γκρεμίζεται από μια σειρά δυσάρε-
στων γεγονότων. Εκδόσεις Συμπαντικές Διαδρομές
Τίποτα δε θα γίνει όπως το ονειρεύτηκε... Αναγεννήσαμε τη λογοτεχνία του φανταστικού στην Ελλάδα
Τίποτα δε θα μπορεί να διορθωθεί... και στην Κύπρο!
Σκληροί άνθρωποι ορίζουν τη ζωή της με απρόβλεπτες συνέ- Στηρίζουμε τους συγγραφείς με πράξεις και έργα
πειες. Ελάτε και εσείς στη μεγάλη οικογένεια του εκδοτικού μας!
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΥΜΠΑΝΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ
72 χρόνια μετά Καραγάτση 27, 41221, Λάρισα, 2410-236110, http://
Οι συνέπειες της απίστευτης ζωής της Ροδοθέας επηρεάζουν www.universepaths.com/
ακόμα και σήμερα τις ζωές των απογόνων της. universe-pathways.blogspot.com
Άραγε, θα μπορέσουν να βρουν λύση που θα βοηθήσει και τη www.facebook.com/Universe.Pathways.Editions/
ψυχή της να γαληνέψει, αλλά και την ισορροπία να επανέλθει universepaths@yahoo.com
στη ζωή τους;

Μια μεταφυσική νουβέλα για όσους είναι κι οι ίδιοι ανήσυχα

πνεύματα,αλλά και για όσους πιστεύουν στην αλήθεια και τη
δικαιοσύνη.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΤΗΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΣ

Η Μαριλένα Ξυψιτή γεννήθηκε το 1981 στη Λευκωσία της Κύ-

πρου. Σπούδασε Δημοσιογραφία και εργάστηκε σε διάφορα Μ-
ΜΕ του νησιού.
Η αγάπη της για τη συγγραφή την οδήγησε στην παρακολούθη-
ση των μαθημάτων του πρώτου εργαστηρίου δημιουργικής
γραφής που ιδρύθηκε στην Κύπρο το 2011. Από τότε γράφει
ασταμάτητα χωρίς, όμως, μέχρι στιγμής να έχει εκδώσει κάτι.
Διηγήματα της έχουν δημοσιευθεί στο διαδίκτυο, κατακτώντας
την αγάπη των αναγνωστών. Λάμβανε κι εξακολουθεί να λαμ-
βάνει μέρος σε λογοτεχνικούς διαγωνισμούς κερδίζοντας επαί-
νους. Έχει συνεργαστεί και με άλλα άτομα που κάνουν εξίσου
τα πρώτα τους βήματα στη συγγραφή.
Είναι διαζευγμένη και μητέρα ενός εξάχρονου κοριτσιού.

Κεντρική διάθεση για τα βιβλία των εκδόσεων Συμπαντι-

κές Διαδρομές:
Εκδόσεις ΣΥΜΠΑΝΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ
Καραγάτση 27, 41221, Λάρισα 2410-236110
universepaths@yahoo.com

Xονδρέμπορας για τα βιβλία των εκδόσεων Συμπαντικές Δι-

αδρομές.
Αθήνα:
Βιβλιοπωλείο ΠΑΡ ΗΜΙΝ Τρικούπη Χαριλάου 11Α, Αθήνα,
10679, ΑΤΤΙΚΗ Τηλέφωνο: 2103802542 Φαξ:2103813619
Προτεινόμενο ηλεκτρονικό βιβλιοπωλείο:
Ηλεκτρονικό βιβλιοπωλείο Συμπαντικές Διαδρομές
Μπορείτε να αγοράσετε άμεσα όλα τα βιβλία και τα περιοδικά
των Εκδόσεων Συμπαντικές Διαδρομές από το ηλεκτρονικό
μας βιβλιοπωλείο! https://www.universepaths.com/bivliopoleio
Κεντρικά σημεία διανομής των βιβλίων των εκδόσεων Συ-
ΣΕΛ. 34 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΒΙΒΛΙΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

Πραγματοποιήθηκε η παρουσίαση της νέας ποιητικής συλλογής του Χρήστου Δούκα

με τίτλο: «Γριμόριο»
Την Κυριακή 6 Οκτωβρίου 2019, στις 12:00 το μεσημέρι, στον πολυχώρο των Εκδόσεων Όστρια στην Αθήνα,
πραγματοποιήθηκε η εκδήλωση παρουσίασης της νέας ποιητικής συλλογής του Χρήστου Δούκα, με τίτλο:
«Γριμόριο».
Στην εκδήλωση παρέστησαν πολλοί λογοτέχνες, ποιητές κα βιβλιόφιλοι. Επίσης, τίμησε με την παρουσία του
τον Χρήστο Δούκα, ο Δήμαρχος Αλεξανδρούπολης, κ. Γιάννης Ζαμπούκης.
Την ποιητική συλλογή παρουσίασαν: ο Εκδότης του λογοτεχνικού περιοδικού «Κέφαλος - Το Λογοτεχνικό Πε-
ριοδικό της Κεφαλονιάς» & της Εφημερίδας «Λογοτεχνικό Βήμα», Φιλόλογος, Δημοσιογράφος και Λογοτέ-
χνης: Πλούταρχος Πάστρας, ο Συγγραφέας, Συμβ. Έκδοσεων Εκδόσεις Αρχέτυπο και περιοδικού Άβατον: Ιορ-
δάνης Πουλκούρας, ο μουσικοσυνθέτης: Σάκης Τσιλίκης και ο Εκδότης των Εκδόσεων Όστρια: Γίαννης Κο-
τσαφτόπουλος. Συντονιστής της παρουσίασης ήταν ο Πλούταρχος Πάστρας.
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ ΒΙΒΛΙΟ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 35
ΣΕΛ. 36 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΒΙΒΛΙΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ
ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΥ ΠΑΣΤΡΑ (ΕΚΔΟΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥ
ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ «ΚΕΦΑΛΟΣ») ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ: «ΓΡΙΜΟΡΙΟ» ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ
ΔΟΥΚΑ
Αγαπητοί φίλοι και ομότεχνοι,
Σας καλωσορίζω κι εγώ με τη σειρά μου σε αυτή την
όμορφη εκδήλωση για την παρουσίαση της ποιητικής
συλλογής του Χρήστου Δούκα, με τίτλο: «Γριμόριο».
Πριν λίγες ημέρες είχαμε τη χαρά, το περιοδικό μας
«Κέφαλος - Το Λογοτεχνικό Περιοδικό της Κεφαλο-
νιάς», να απονείμει στον Χρήστο Δούκα, στα πλαίσια
των «Λογοτεχνικών Βραβείων Λογοτεχνικού Περιοδι-
κού Κέφαλος 2019» το «Βραβείο Ποίησης ''Ελικών''»
για το πλούσιο ποιητικό του έργο και την ενεργή του
παρουσία στα γράμματα, στη διανόηση και στη σύγ-
χρονη πνευματική δραστηριότητα, με κριτήρια: την
ποιότητα των έργων του και την αξιολόγηση της εργο-
γραφίας του.
Τώρα, ο τίτλος του βιβλίου μας παραπέμπει στα μα-
γικά μονοπάτια της ποίησης. «Γριμόριο» ονομάζεται
ένα είδος βιβλίου μαγικού περιεχομένου. Ένας είδος
εγχειριδίου για μαγικές ιεροτελεστίες. Έτσι και το
«Γριμόριο» του Χρήστου Δούκα είναι ένα εγχειρίδιο
ποίησης που αν ακολουθήσουμε κάθε στίχο του, κάθε
ποίημα του, κάθε του λέξη θα μας καθοδηγήσει ανάμε-
σα από τις απότομες πλαγιές του σύγχρονου και
άπληστου κόσμου μας, τις χαράδρες της άλογης πραγ-
ματικότητας και της πνευματικής υπνηλίας των καιρών
μας, σ’ εκείνο το μονοπάτι που οδηγεί στην ψιλή κορ-
φή του Ελικώνα. Εκεί πάνω παρέα με τις Ολυμπιάδες
Μούσες και την καλλίφωνη βάρβιτο του Απόλλωνα, θα
τραγουδήσουμε και θα χορέψουμε ξέφρενα, μεθυσμέ-
νοι από το κάλλος των στίχων και της ραψωδίας, σε μί-
α ιερή μυστηλασία μπροστά στο βωμό των Ομηρικών
Μυστηρίων της ποίησης του «Γριμορίου».
«Αναζητώ το φως» μας εκμυστηρεύεται ο ποιητής
μας στο ποίημά του: Ονειροπόλος Αναζήτησης. «Το
Φως της Ισχύος, της Σοφίας και του Κάλλους. / Κάλ-
λους πνευματικού. / Όνειρα μιας νύχτας / χαμένα στην
άβυσσο της αμαρτίας μου. / Κι όσο πιο πολύ οράς την
άβυσσο / τόσο πιο πολύ με κοιτάει και αυτή». Και κα-
ταλήγει σε μία στροφή αυτογνωσίας, που μόνο ένας
ποιητής μπορεί να την παραδεχτεί στον εαυτό του, δί-
χως η λογική να κρατάει τα λουριά της καρδιάς: «Ξέρω
τι φταίει / το ότι είμαι/ Υιός της Χήρας - όχι της Αμαλί-
ας. / Ένας ονειροπόλος αναζητητής».
Στο δρόμο προς το βωμό των Ομηρικών Μυστηρίων
του «Γριμορίου», μας μυεί στα μυστήρια της ποίησης
ερωτοτροπώντας νοητά με την Εκάτη: «Μέσα από το
σάβανο, μέσα από το σύννεφο / μέσα από τη θύελλα /
στο βουνό του πάθους / Ηφαίστειο που ξύπνησε/ με
την οργή του μάγου / σε επικαλούμαι, σε επικαλού-
μαι»! Επικαλείται ο Χρήστος το πάθος που κοιμάται.
Μας καλεί ν’ αφυπνιστούμε από το λήθαργο της ύλης.
Να ξετυλίξουμε το σάβανο που μας κρατά φυλακισμέ-
νους στα έγκατα της γης. Μας καλεί να ξυπνήσουμε το
ηφαίστειο της ψυχής μας και να επικαλεστούμε την ορ-
γή του μάγου, το άγριο, αλλά αμόλυντο και άσπιλο συ-
ναίσθημα του ανθρώπου.
Η μύηση συνεχίζεται στην τελευταία στροφή του εν
λόγω ποιήματος: της «Ωδής στην Εκάτη» και μας δίνει
την ιερή εντολή της αφύπνισης του πνευματικού εγώ,
το οποίο θα αναδυθεί από το φως των αστεριών και θα
λάμψει τη θνητή μας ζωή με τη λαμπρότητα τη φωνή
του και το λόγο του και θα μας χαρίσει το μυστικό σπό-
ρο της γνώσης του κόσμου. Ας ακολουθήσουμε λοιπόν
στίχο προς στίχο τα στάδια προς την τελείωση του αν-
θρώπου: «Από τη νύχτα βγάλε ένα αστέρι - το δικό
μου! / Τώρα εβδομήντα έτη φωτός πιο κοντά, όπως πι-
στεύω / Σταθερή η καρδιά μου / μέσα στην άγνωστη
άβυσσο / Η δόξα του μοναδικού μου οδηγού, παράλλη-
λα με την μορφή σου / Καθώς πλησιάζω αυτή την πύλη
του φωτός / που οι άνθρωποι ονομάζουν θάνατο, / Η
αστραφτερή λάμψη αρχίζει να πάλλεται, μια σφύζουσα
σφαίρα / Η συστολή και η διαστολή του χρυσού / νέα
ζωή αθάνατη / Μέχρι το μαύρο βελούδινο βράδυ να
καίγεται στο πορφυρό, / Είναι η φωνή σου, ο λόγος
σου, ο μυστικός σπόρος».
Ο ποιητικός λόγος του Χρήστου Δούκα, εκείνος ο
μυστικός σπόρος του ανθρώπινου όντος, μας καλεί στο
ιερό καθήκον του πνεύματος, για το οποίο όμως βρί-
σκεται σε άγνοια: «Ιερό καθήκον / το πνεύμα φυσικώς
να προσεγγίσει / την Υπερφύση που του ανήκει / όμως
δεν γνωρίζει - δεν αντιλαμβάνεται.» Μας προτρέπει να
κατανοήσουμε τη θέση του: «το σχέδιο, στο Όλον»,
και μας κάνει ν’ αναρωτιόμαστε μαζί του το μέγα ερώ-
τημα που ούτε οι φιλόσοφοι δεν βρέθηκαν ποτέ σε θέ-
ση ν’ απαντήσουν κατηγορηματικά, παρά μονάχα τις
παρυφές του ακουμπούσαν με τη διάνοια της
έμπνευσης, της σοφίας που τους μετέδιδε η Θεά Αθη-
νά, αλλά δεν ήταν σε θέση να μεταλάβουν το νέκταρ
της γνώσης της: «ποια η σχέση Θεού, ανθρώπου και
Σύμπαντος»; Και ποιος είναι άραγε ο σκοπός της ζωής,
σύμφωνα με τους στίχους του Χρήστου: «Ιδιαίτερη θέ-
ση - αρχέγονη κατάσταση / η επανάκτηση αυτής - ο
μόνος στόχος».
Πέρα όμως από την πνευματική οδοιπορία που μας
οδηγεί ο Χρήστος με τους στίχους του, προσεγγίζει πα-
ράλληλα και την κοινωνική πραγματικότητα, ενός κό-
σμου ψεύτικου και απατηλού, που η προσήλωση στο
φαίνεσθε παραγκώνισε το στοχασμό του είναι. Μέσα
από την τετραλογία του απαισιόδοξου στοχάζεται και
εκφράζει τα συναισθήματα της καρδιάς του ανθρώπου
 ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ
των πόλεων, που μόνο οι στίχοι ενός σύγχρονου ραψω-
δού μπορούν να μετουσιώσουν και ν΄ αφυπνίσουν τη
συνείδηση και την καρδιά μας. Στο πρώτο μέρος του
απαισιόδοξου η τέφρα της σκέψης ουρλιάζει με πόνο:
«Μύρια στάδια η θλίψης μου / Ακέραιος βίος κατακρη-
μνισμένος / Εφιάλτης τώρα / Η νυκτερίς θανάτου /
Πτώμα παρά κλεψύδρας / Δρέπανο συνοδευόμενο από
έκρηξη». Κι αυτή η έκρηξη γεμίζει το νου με σφαίρες
πυρός, γεμάτες από μπαρούτι πόνου και μας εκμυστη-
ρεύεται το: «Άυλο Μυστικό / Τοπίο γυμνό, αληθές και
θολό παραλλήλως με υγρασία / και σκόρπιο. / Εν το
μέσω, το Φορτίον / ο Θνήσας».
Στο δεύτερο μέρος ο χειμώνας είναι παντοτινά γύρω
μας. Το «εγώ» μας μάς καλεί ο Χρήστος να βυθίσου-
με: « εις λίμνην μιας ανάμνησης / μιας και η μοίρα
όρισε για μας / Δασκάλους κακούς». Ανώδυνο θεωρεί
το μειδίαμα της Αβροφροσύνης, την ψεύτικη ευγένεια
στη συμπεριφορά και στην ομιλία, αυτή τη λεπτότητα,
που λεπταίνει παρά μεγεθύνει τα αισθήματα. Χαρακτη-
ρίζει αφελές αυτό το αίσθημα, γιατί η φωνή χάνει το
νόημα και: «θάπτεται εν τω χώματι των πνιγόντων».
Και η λήξη αυτού του δράματος αργεί μας εκμυστη-
ρεύεται: «Το τέλος τρέφεται από τη διάρκεια. / Το τέ-
λος έρχεται με την αρχή».
Στο τρίτο μέρος μάς οδηγεί στην αύρα της θάλασσας
και στο φως, που τη σκεπάζει το φύκι της απαισιοδοξί-
ας και η ελπίδα είναι χαμένη. Τότε ανοίγει τα παράθυ-
ρα και μας βάζει μέσα στον κόσμο του ποιητή. Ο ποιη-
τής ζει μέσα στην πραγματικότητα. Τυραννιέται από
τον εγωισμό, τα πάθη, τη φτώχεια του πνεύματος και
της έλλειψης ελπίδας. Μονάχα όταν γράφει ταξιδεύει
στον κόσμο των ονείρων και σπάει τις αλυσίδες που
τον κρατούν κλεισμένο στη χώρα των αφρόνων. Η
καρδιά του στο κόσμο αυτόν εδώ, τον απατηλό και ξέ-
νο είναι μια: «Συντετριμμένη καρδιά / καύχημα ποιη-
τού». Συντετριμμένη όμως είναι: «για τις/ γλυκές, Φω-
τεινές, / μεθυστικές ώρες». Και αποχαιρετά τον κόσμο
των ονείρων: «μ’ ένα γλυκό άσμα / αποχαιρετώ την
Ηώ / και θανατώνω τη Δύσην». Αυτός ο θάνατος της
δύσης παραπέμπει στη δύση του ανθρώπινου εγώ, το
οποίο πρέπει να οδηγηθεί στις αέναες φλόγες του θανά-
του, για να αναγεννηθεί ύστερα από την τέφρα του, ως
ένας άλλος Φοίνιξ που θα λαμπρύνει το φως του τον
κόσμο μας.
Και στο έσχατο μέρος του «απαισιόδοξου», μας κα-
λεί να τον ακολουθήσουμε στην τελετουργία του θανά-
του του ανθρώπινου «εγώ». Μας μεταφέρει την αίσθη-
ση της σύγχυσης και της αγωνίας καθώς η καρδιά του
οδεύει στα «έγκατα του κόσμου». Η ανταμοιβή όμως
που θα λάβει γι’ αυτή τη θυσία είναι η μεγαλύτερη
πνευματική έκσταση: «Κάλλος θεσπέσιον / Φωτεινή
υπερηφάνεια, / Αρετή και Πίστις / Σοφία και Γαλήνη».
Και το κύκνειο του άσμα αντηχεί μέσα στις καρδιές
μας και η ψυχή μας σκιρτά καθώς τ’ ακούει: «Πικρός
χορός - βηματισμός» / κλειστοί οφθαλμοί / οδός αδια-
ΒΙΒΛΙΟ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 37
φορίας / και τελευταία ελπίς συνάμα / Κλειστό Όναρ /
Έρημοι Οδοί και / Πλατείες αδειανές / Στοχασμοί».
Τώρα πριν κλείσω την ομιλία μου για το βιβλίο του
Χρήστου, θα ήθελα να αναφερθώ με την ιδιότητα του
Φιλολόγου, στο ύφος και τη γλώσσα αυτού του εξαίρε-
του ποιητή της Θράκης. Το ύφος των ποιημάτων του
είναι γλαφυρό. Ο Χρήστος περιγράφει με πολλά δια-
κοσμητικά λεκτικά στοιχεία τις σκέψεις του και τις με-
τουσιώνει πάνω στο χαρτί με τη γραφίδα του, χωρίς
όμως να χαθεί η σαφήνεια και η καλαισθησία που τον
χαρακτηρίζει, τις οποίες μάλιστα υπηρετεί με τη γραφί-
δα του και τις ανυψώνει. Ο λόγος του είναι παραστατι-
κός. Διεγείρει και συγκρατεί το ενδιαφέρον του ανα-
γνώστη, ενώ παράλληλα δίνει χρώμα και ομορφιά σε
έννοιες που μπορεί να μας φαίνονται απόμακρες, αλλά
εκείνος τις χρωματίζει με τους στίχους του και μας κά-
νει και μας κοινωνούς αυτών των εννοιών. Το λεξιλόγι-
ο του είναι πλούσιο και «προδίδει» σε εισαγωγικά έναν
άνθρωπο ο οποίος κατέχει πλήρως το γλωσσικό αίσθη-
μα. Το ύφος του αποτελείται από σαφήνεια, μας επιτρέ-
πει έτσι να δούμε καθαρά τις ιδέες που κρύβονται κάτω
από κάθε λέξη και κάθε πρόταση. Άλλο χαρακτηριστι-
κό του είναι η ορθότητα και η καθαρότητα του λεξιλο-
γίου του, διότι μεταχειρίζεται λέξεις, οι οποίες ταιριά-
ζουν στη γλώσσα και στο πνεύμα της γραφίδας του. Ε-
πίσης, ένα ακόμη χαρακτηριστικό είναι η φυσικότητα,
η αβίαστη, ειλικρινής και χωρίς προπαρασκευή
έκφρασή στη διατύπωση των σκέψεων του και των ι-
δεών του.
Τέλος, θα ήθελα να χαρακτηρίσω την ποίηση του
Χρήστου Δούκα με τον ορισμό του αμερικανού ποιητή
Ρόμπερτ Φρόστ, για την ποίηση, ο οποίος είναι:
«Ποίηση είναι όταν ένα συναίσθημα έχει βρει τη σκέ-
ψη του και η σκέψη έχει βρει τις λέξεις». Έτσι και η
ποίηση του Χρήστου είναι η μέθεξη του συναισθήμα-
τος και της σκέψης του, η οποία μετουσιώνεται με το
λόγο του.
Πλούταρχος Πάστρας
Εκδότης Λογοτεχνικού Περιοδικού «Κέφαλος - Το
Λογοτεχνικό Περιοδικό της Κεφαλονιάς»
& Εφημερίδας «Λογοτεχνικό Βήμα»,
Φιλόλογος, Δημοσιογράφος, Λογοτέχνης
ΣΕΛ. 38 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΒΙΒΛΙΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ
 ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 39

Η πορεία της ψυχικής νόσου στην Κύπρο - ΜΕΡΟΣ Ά

Θεραπείες την δεκαετία του 1950-1959

Πιο κάτω επιχειρείται μια επικέντρωση στις σωματικές θεραπείες που εφαρμόζονταν μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα, σημείο
από το οποίο κι έπειτα τα φάρμακα απέκτησαν την πρωτοκαθεδρία στην αντιμετώπιση της ψυχικής ασθένειας. Τα πιο κάτω στη-
ρίχτηκαν σε διάφορες διεθνής βιβλιογραφικές πηγές που αναφέρονται στην βιβλιογραφία στο τέλος του βιβλίου.

1. Θεραπεία με Antabuse (disulfiram)

Χρησιμοποιείτο σε ορισμένα άτομα με χρόνιο πρόβλημα αλκοολισμού έτσι ώστε να τα βοηθήσει να σταματήσουν την χρή-
ση. Βοηθούσε τα άτομα στο να αποφύγουν να κάνουν χρήση αλκοόλ εξαιτίας των δυσάρεστων παρενεργειών οι οποίες προ
έκυπταν εάν το άτομο κατανάλωνε αλκοόλ, ενώ λάμβανε τη δισουλφιράμη με τον αποκλεισμό ενός ενζύμου που συμμετέχει
στον μεταβολισμό της πρόσληψης αλκοόλ.
Στην Κύπρο χρησιμοποιήθηκε στο πρώτο μισό της δεκαετίας του 50 σε συνδυασμό με μεγάλες δόσεις βιταμινών σε 16 ασθε-
νείς (15 άντρες, 1 γυναίκα) με την διάγνωση Αλκοολική ψύχωση. Έπειτα εγκαταλείφθηκε και την θέση της είχε πάρει η θερα-
πεία με τα μοντέρνα φάρμακα της δεκαετίας και συγκεκριμένα το Largactil.

2. Θεραπεία Λοβοτομής

Η λοβοτομή άρχισε να χρησιμοποιείται πιο μαζικά στα τέλη της δεκαετίας του 40 και εγκαταλείφθηκε σε λιγότερο από μια
δεκαετία, με τη μαζική χρήση της χλωροπρομαζίνης στα ψυχιατρεία από τα μέσα της δεκαετίας του 50. Η μέθοδος αυτή, η οποί-
α στην ουσία κατέστρεφε απόλυτα υγιή εγκεφαλικό ιστό, προκαλούσε μη αναστρέψιμες εγκεφαλικές βλάβες σε μεγάλο μέρος
των ασθενών που υποβλήθηκαν σε αυτή, επιληπτικές κρίσεις, αλλοιώσεις στη συμπεριφορά: η εγχείρηση άφηνε πολλούς ασθε-
νείς απαθείς και άβουλους, άλλους σε κατάσταση φυτού. Τα αποτελέσματα αυτά στη συμπεριφορά των ασθενών, η διανοητική
και συναισθηματική παράλυση που προκαλούσε η λοβοτομή, θεωρούνταν από το μεγαλύτερο μέρος των ψυχίατρων της εποχής
ως επιτυχία της μεθόδου, αφού συχνά η επιτυχία καθοριζόταν με βάση το κατά πόσο οι ασθενείς γίνονταν περισσότερο υπάκου-
οι κι ελέγξιμοι κι όχι με βάση το πραγματικό όφελος για τους ίδιους και τη ζωή τους. Στις πρώτες λοβοτομές γίνονταν δύο τρύ-
πες στο κρανίο του ασθενή διαμέσου των οποίων έκαναν ενέσεις με καθαρό αλκοόλ, το οποίο κατέστρεφε ιστούς στο μετωπιαίο
λοβό [7] του εγκεφάλου. Λίγο αργότερα ο Moniz αντικατέστησε το αλκοόλ με ένα χειρουργικό όργανο, το λευκοτόμο για την
καταστροφή των ιστών. Ο λευκοτόμος εισερχόταν όχι μέσω τρυπών στο κεφάλι του ασθενούς αλλά ανάμεσα στα βλέφαρα και
το μάτι του και έφτανε στο μετωπιαίο λοβό.
Η συγκεκριμένη θεραπεία στο ψυχιατρικό ίδρυμα στην Κύπρο χρησιμοποιήθηκε από το 1950 έως το 1955 και συγκεκριμένα
σε 12 ασθενείς ( οι περισσότερες το 1955 σε 3 ασθενείς) τόσο σε άντρες όσο και σε γυναίκες, με τα αποτελέσματα να αναφέρο-
νται ως ικανοποιητικά. Σημαντικό στοιχείο αποτελεί για το έτος 1952 το γεγονός ότι ένας ασθενής είχε αποβιώσει μετά την συ-
γκεκριμένη θεραπεία, όπως επίσης και το γεγονός ότι κατά το 1951 ένας ασθενής είχε υποβληθεί δυο φορές σε λοβοτομή χωρίς
κανένα αποτέλεσμα. Μετά το 1955 δεν αναφέρονται αλλά περιστατικά χρήσης θεραπείας με λοβοτομή.

Φίλιππος Φιλίππου
ΣΕΛ. 40 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ
Παλαιολιθικοί άνθρωποι και Νεάντερταλ έφθασαν στη Νάξο πριν
200.000 χρόνια, περπατώντας ή με πλεούμενο
Ο λόφος της Στελίδας στη δυτική ακτή της Νάξου, περίπου τρί-
α χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Χώρας, αναδεικνύεται στο επίκε-
ντρο της αρχαιότερης γνωστής εγκατάστασης και δραστηριότη-
τας στο Κεντρικό Αιγαίο. Μια νέα επιστημονική έρευνα χρονο-
λόγησε περίπου 9.000 ευρήματα της περιοχής και βρήκε ότι
αυτά εκτείνονται χρονικά -σε διαδοχικά στρώματα- πριν από
13.000 έως τουλάχιστον 200.000 χρόνια.
Η περίοδος αυτή καλύπτει όχι μόνο την παρουσία των πιο
σύγχρονων ανθρώπων (Homo sapiens), αλλά και παλαιότερων
παλαιολιθικών ανθρώπων και Νεάντερταλ, οι οποίοι είχαν ήδη
φθάσει κάπως στη Νάξο. Είναι η πρώτη φορά που επιβεβαιώ-
νεται τόσο παλαιά πολιτισμική δραστηριότητα στο Κεντρικό
Αιγαίο, κατά τη Μέση Πλειστόκαινο περίοδο. Έως τώρα μόνο
στις δύο όχθες του Αιγαίου (ηπειρωτική Ελλάδα και Ανατολία)
είχαν βρεθεί ίχνη Νεάντερταλ και άλλων ανθρώπων πριν τον
Homo sapiens.
Ανάμεσα στα ευρήματα της Στελίδας βρίσκονται ορισμένα
που, σύμφωνα με τους επιστήμονες, παρέχουν βάσιμες ενδεί-
ξεις για ύπαρξη Νεάντερταλ στο νησί. Χωρίς μάλιστα να απο-
κλείεται -αν και ακόμη δεν αποδεικνύεται- να επρόκειτο γι-
α...ναυτικούς, αφού η παρουσία τους εκεί μπορεί να δικαιολο-
γηθεί είτε με την υπόθεση ότι κατά καιρούς (σε εποχές παγετώ-
νων) η στάθμη των υδάτων ήταν πολύ πιο χαμηλή και άρα ήταν
πιο εύκολο να φθάσει κανείς στη σημερινή Νάξο ακόμη και με
τα πόδια, είτε με την υπόθεση ότι έφθασαν εκεί με κάποιο
πλεούμενο «πηδώντας» από νησί σε νησί (τότε θα υπήρχαν πε-
ρισσότερα), είτε μέσα από ένα συνδυασμό και των δύο τρόπων.
Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον αγγλικής καταγωγής ανα-
πληρωτή καθηγητή Τρίσταν Κάρτερ του Τμήματος Ανθρωπο-
λογίας του καναδικού Πανεπιστημίου ΜακΜάστερ, που
έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό "Science Ad-
vances", επισημαίνουν ότι η νέα χρονολόγηση επιβεβαιώνει
πως η εξερεύνηση νέων εδαφών δια ξηράς και θαλάσσης έχει
πολύ αρχαιότερη προϊστορία από ό,τι είχε θεωρηθεί στο παρελ-
θόν.
Αυτό, κατά τους επιστήμονες, καθιστά πιθανό ότι υπήρξαν
εναλλακτικές διαδρομές από την Αφρική και την Ανατολία
προς τη νοτιοανατολική Ευρώπη τόσο για τους Homo sapiens
της Πρώιμης Ανώτερης Παλαιολιθικής ή Ωρινάκιας περιόδου,
οι οποίοι πιθανώς διέσχιζαν το Αιγαίο με πλεούμενα, όσο και
για τους ακόμη παλαιότερους προ-sapiens μεταναστευτικούς
πληθυσμούς όπως οι Νεάντερταλ, οι οποίοι ίσως έβρισκαν τρό-
πο να ταξιδεύουν στο Αιγαίο δια ξηράς, όταν τα νερά είχαν πο-
λύ χαμηλότερη στάθμη, ή ακόμη κάνοντας διαδοχικές σύντο-
μες θαλάσσιες διαδρομές.
Η έως τώρα κυρίαρχη αντίληψη είναι ότι η θάλασσα του Αι-
γαίου αποτελούσε αξεπέραστο εμπόδιο για όσους ήθελαν πριν
χιλιάδες χρόνια να περάσουν από την Μικρά Ασία στην ηπει-
ρωτική Ελλάδα. Συνεπώς ως πιθανότερος διάδρομος για την
μετακίνηση από την Ανατολή προς την Ευρώπη θεωρήθηκε η
περιοχή της Θράκης. Όμως έρχονται στο φως συνεχώς νέα
στοιχεία από αρχαιολογικές και παλαιογεωγραφικές έρευνες σε
νησιά (Κρήτη, Φλόρες και Σουλαβέζι Ινδονησίας κ.α.), που αμ-
φισβητούν πια αυτή την άποψη. Η έρευνα στη Στελίδα Νάξου
αποτελεί κομβικό στοιχείο, επιβεβαιώνοντας ότι πριν 200.000
χρόνια στο νησί υπήρχε ανθρώπινη παρουσία.
Όπως δείχνουν οι ανασκαφές, η περιοχή αυτή της Νάξου είχε
κατά διαστήματα κατοικηθεί πιο μόνιμα ή περιστασιακά, μετα-
ξύ άλλων από Homo sapiens πριν 30.000 έως 40.000 χρόνια
(που έφθασαν εκεί μάλλον δια θαλάσσης), καθώς επίσης πιο
πρόσφατα από μεσολιθικούς κυνηγούς-συλλέκτες (μετά το
10.000 π.Χ.), οι οποίοι αναμφίβολα χρησιμοποίησαν πλεούμε-
να, καθώς πλέον οι πάγοι είχαν λιώσει και η στάθμη του Αιγαί-
ου είχε ανέβει.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, πρέπει να αναθεωρηθεί ο έως
τώρα παραγνωρισμένος ρόλος του Αιγαίου, όσον αφορά τα δι-
αδοχικά κύματα εξάπλωσης των προγόνων μας από ανατολάς
προς δυσμάς. Όπως τονίζουν, «τα νέα δεδομένα δείχνουν πως
το Αιγαίο ήταν προσβάσιμο στους αρχαϊκούς και πιο σύγχρο-
νους ανθρώπους δεκάδες χιλιάδες χρόνια νωρίτερα από ό,τι θε-
ωρείτο προηγουμένως. Είτε αυτή η ανθρώπινη παρουσία πρέ-
πει να γίνει αντιληπτή ως εξερεύνηση είτε ως αποικισμός, αν
το Αιγαίο ήταν προσβάσιμο, τότε θα αποτελούσε μια εναλλα-
κτική διαδρομή προς την Ευρώπη».
Σε κάθε περίπτωση, προσθέτουν, «είτε οι πρόγονοι του σύγ-
χρονου ανθρώπου στη Στελίδα Νάξου κατά την Κατώτερη και
Μέση Παλαιολιθική περίοδο είχαν φθάσει τότε σε ένα νησί,
είτε σε ένα λόφο που συνδεόταν μέσα από ελώδεις πεδιάδες με
τις γειτονικές ηπείρους, η παρουσία τους εκεί αποτελεί πρό-
κληση για τις σημερινές απλές θεωρίες σχετικά με την εξάπλω-
ση τους».
Αν πράγματι η εξάπλωση μέσω του κεντρικού Αιγαίου έγινε
μέσω πλεούμενων, τότε αυτό σημαίνει ότι μπορεί ακόμη και οι
Νεάντερταλ να είχαν πολύ ανώτερες νοητικές, γλωσσικές, τε-
χνικές και πρακτικές ικανότητες από ό,τι πιστεύεται συνήθως.
Η σημασία της Στελίδας Νάξου
Όπως τόνισε ο Τ.Κάρτερ στο Αθηναϊκό και Μακεδονικό Πρα-
κτορείο Ειδήσεων, «η Στελίδα είναι η αρχαιότερη αρχαιολογι-
κή τοποθεσία στο κεντρικό Αιγαίο, ηλικίας τουλάχιστον
200.000 ετών. Εκεί έχουν βρεθεί επίσης τα αρχαιότερα στοιχεί-
α ανθρώπινης δραστηριότητας στις Κυκλάδες. Στην ίδια τη
Νάξο προηγουμένως, προτού αρχίσουμε την έρευνα μας, η αρ-
χαιότερη τοποθεσία ήταν το σπήλαιο του Ζα ηλικίας 7.000 ε-
τών, συνεπώς επεκτείναμε την ιστορία του νησιού κατά
193.000 χρόνια στο παρελθόν».
Ο Καναδός επιστήμονας επισήμανε ότι «οι νέες χρονολογή-
σεις είναι έργο ενός παγκοσμίου επιπέδου εργαστηρίου στο
Μπορντώ της Γαλλίας, όπου οι επιστήμονες είναι ειδικοί στους
Νεάντερταλ και άλλες πρώιμες ανθρώπινες τοποθεσίες. Στη
Στελίδα βρήκαμε είδη εργαλείων, πιθανώς ηλικίας 40.000 ε-
τών, που τυπικά σχετίζονται με την πρώτη άφιξη του Homo
 ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 41

sapiens στην Ευρώπη. Επίσης ανακαλύψαμε εργαλεία που σχε-
τίζονται με τους Νεάντερταλ και αυτό αποτελεί την πρώτη
έμμεση ένδειξη για παρουσία Νεάντερταλ στο Κεντρικό Αιγαίο
και στις Κυκλάδες. Ακόμη βρήκαμε εργαλεία που σχετίζονται
με πληθυσμούς πριν και από τους Νεάντερταλ».
Όπως είπε ο κ.Κάρτερ, «προηγουμένως θεωρείτο ότι μόνο οι
σύγχρονοι άνθρωποι, οι homo sapiens, ήσαν ικανοί να ζήσουν
σε αυτή την περιοχή, επειδή μόνο αυτοί είχαν τις νοητικές και
τεχνικές δεξιότητες να φτιάξουν βάρκες για να φθάσουν στα
νησιά, κάτι που πιστευόταν ότι ίσχυε για όλα τα νησιά της Με-
σογείου. Παρόλο που οι πρώιμοι άνθρωποι ζούσαν στην Ευρώ-
πη για πάνω από ένα εκατομμύριο χρόνια, μόνο όταν εμφανί-
σθηκε ο Homo sapiens, βλέπουμε τα νησιά να αποικίζονται,
κάτι που συμβαίνει σε παγκόσμιο επίπεδο».
Όμως ο 'Αγγλος ερευνητής επεσήμανε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι «εν
μέρει χάρη σε μελέτες Ελλήνων παλαιογεωγράφων, γνωρίζου-
με πια ότι κατά περιόδους στη διάρκεια της Εποχής των Πάγων
η θάλασσα του Αιγαίου είχε τόσο πολύ υποχωρήσει, που υπήρ-
χε μια γέφυρα ξηράς, η οποία συνέδεε τη δυτική Ανατολία με
την κυρίως Ελλάδα. Υποθέτουμε ότι σε αυτές τις πολύ ψυχρές
περιόδους οι πρώτοι άνθρωποι και αργότερα οι Νεάντερταλ
μπόρεσαν να επισκεφθούν τη Στελίδα. Δεν αποκλείουμε την
πιθανότητα ότι είτε οι Νεάντερταλ είτε οι πρώιμοι άνθρωποι
ήσαν ικανοί να φτιάξουν απλά πλεούμενα για να επισκεφθούν
τη Νάξο της Εποχής των Πάγων, όμως δεν διαθέτουμε ακόμη
τις σχετικές αποδείξεις. Ελπίζουμε ότι η μελλοντική έρευνα
μας στη Στελίδα θα παράσχει αυτές τις αποδείξεις».
Ο κ. Κάρτερ, ο οποίος κάνει έρευνα στη Νάξο από το 1994,
ανέφερε ότι «το πιο συναρπαστικό εύρημα για τους περισσότε-
ρους αρχαιολόγους, με διαστάσεις μεγαλύτερες από την ελλη-
νική αρχαιολογία, είναι πως η έρευνα μας αποδεικνύει ότι πλη-
θυσμοί αρχαιότεροι του Homo sapiens βρίσκονταν στο κεντρι-
κό Αιγαίο. Κατ' επέκταση, αυτό σημαίνει ότι η εν λόγω περιοχή
αποτέλεσε εναλλακτική διαδρομή προς την Ευρώπη για την ε-
ξάπλωση των αρχαίων ανθρώπων. Προηγουμένως ως μόνη δυ-
νατή διαδρομή μεταξύ Αφρικής-Ασίας-Ευρώπης θεωρείτο η
περιοχή Μαρμαρά-Θράκης».
Επιπροσθέτως, όπως είπε, «οι ενδείξεις στη Στελίδα για μια
τόσο πρώιμη παρουσία Homo sapiens της Ωρινάκιας περιόδου
δείχνουν ότι η πρώτη μετακίνηση σύγχρονων ανθρώπων μπο-
ρεί επίσης να έγινε μέσω του Αιγαίου και όχι μόνο μέσω Μαρ-
μαρά-Θράκης, όπως προηγουμένως πιστευόταν».
Στη νέα μελέτη, από ελληνικής πλευράς, συμμετείχαν ο αρ-
χαιολόγος Δημήτρης Αθανασούλης, επικεφαλής της Εφορείας
Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, και ο Παναγιώτης Καρκάνας, διευθυ-
ντής του Εργαστηρίου Wiener για τις Αρχαιολογικές Επιστήμες
στην Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών της Αθήνας. Το
διεθνές Αρχαιολογικό Πρόγραμμα Στελίδας Νάξου, που ξεκί-
νησε το 2013, συνεχίζει τις εργασίες του -υπό τη διεύθυνση
των Τ. Κάρτερ και Δ. Αθανασούλη- για να αναδείξει την αρχαι-
ολογική και ιστορική σημασία της περιοχής.
Η ερευνητική ομάδα αποτελείται από επιστήμονες από Κανα-
δά, Ελλάδα, Γαλλία, Σερβία και ΗΠΑ, ενώ κάθε χρόνο εκπαι-
δεύει φοιτητές και νεαρούς ερευνητές από ελληνικά πανεπιστή-
μια (κυρίως Αθηνών και Ιωαννίνων) και καναδικά. Το Πρό-
γραμμα ετοιμάζεται πλέον να εγκαινιάσει ένα νέο πενταετή κύ-
κλο ερευνών στη Στελίδα.
ΑΠΕ-ΜΠΕ

Ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι είχε σχεδιάσει για την Κωνσταντινούπολη

τη μεγαλύτερη πέτρινη γέφυρα στον κόσμο
Ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι έγινε διάσημος για τη «Μόνα Λίζα»
και τον «Μυστικό Δείπνο», όμως στις αρχές του 16ου αιώνα
είχε σχεδιάσει μια πέτρινη γέφυρα μήκους 280 μέτρων για την
Οθωμανική Αυτοκρατορία, που θα ένωνε την Κωνσταντινού-
πολη με τον Γαλατά πάνω από τον Βόσπορο. Η γέφυρα όχι μό-
νο θα ήταν η μεγαλύτερη στον κόσμο εκείνη την εποχή
(περίπου δεκαπλάσια σε μήκος από τις τυπικές γέφυρες εκείνου
του καιρού), αν είχε υλοποιηθεί, κάτι που τελικά δεν έγινε, αλ-
λά θα ήταν και απίστευτα σταθερή, όπως ανακοίνωσε ομάδα
μηχανικών του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών και Αρχιτε-
κτόνων του Πανεπιστημίου του ΜΙΤ, που μελέτησε τα σχέδια
του Ντα Βίντσι.
Το 1502 ο Σουλτάνος Βαγιαζήτ ο 2ος ζήτησε να του υπο-
βληθούν προτάσεις για μια τέτοια μακριά γέφυρα και ο Λεο-
νάρντο ήταν ανάμεσα σε αυτούς που με επιστολή του παρουσί-
ασε την ιδέα του. Αν και ήδη ήταν πολύ γνωστός καλλιτέχνης
και εφευρέτης, δεν πήρε τη δουλειά. Οι ερευνητές του ΜΙΤ ε-
ξέτασαν τα σχέδια του Ντα Βίντσι, φτιάχνοντας σε μικρογρα-
φία ένα ομοίωμα της γέφυρας και παίρνοντας υπόψη τους τα
υλικά (βασικά πέτρες) και τον κατασκευαστικό εξοπλισμό που
ήσαν διαθέσιμα πριν 500 χρόνια. Επίσης εκτύπωσαν τρισδιά- Οι μηχανικοί του ΜΙΤ εντυπωσιάστηκαν από το ότι -όπως
στατα 126 λίθους (μπλοκ), αντιπροσωπευτικούς των χιλιάδων έδειξε και το ομοίωμα τους- η μονότοξη γέφυρα ήταν πολύ
παρόμοιων που θα απαιτούσε μια τέτοια φιλόδοξη κατα- σταθερή χάρη στη γεωμετρία της και μόνο.
σκευή. Είναι αξιοσημείωτο ότι η γέφυρα που οραματιζόταν ο
Ντα Βίντσι, παρά το τεράστιο μήκος της, ήταν μια ενιαία αψί- ΑΠΕ-ΜΠΕ
δα (καμάρα), επίπεδη στην κορυφή της, χωρίς καθόλου υπο-
στυλώματα, αρκετά ψηλή για να περνάνε πλοία από κάτω της.
ΣΕΛ. 42 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΠΟΙΗΣΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ
Της απόγνωσης ΣΑΛΠΑΡΙΣΜΑ
Υπάρχει κάτι σκοτεινό στην απόγνωση Αποβραδίς σαλπάραμε γι’ αλλού
σαν ανεστραμμένο μάτι λύκου που πονάει απ’ τις θάλασσες λουσμένοι
σαν ίσκιος παράξενος στον καταρράκτη του ύπνου και μας πήρε το καράβι τ’ ουρανού.
σαν μισοφέγγαρο που χάνεται πίσω απ’ τα σύννεφα
και ξαναβγαίνει. Είναι πικρή η φωνή του γυρισμού.
Πάντοτε η απόγνωση ενεδρεύει στα έγκατα της ψυχής Μ’ αφρό και φύκια φορτωμένοι
μονάχα τ’ ανυπεράσπιστα ενδεχόμενα λατρεύει αποβραδίς σαλπάραμε γι’ αλλού.
με ρίγος καρφώνεται στον άγνωστο καιρό
σ’ έρωτες τσακισμένους Γιόμισε πουλιά η αυλή του νου
κι ημιτελείς οργασμούς. απ’ τη ζωή την περασμένη
Μονάχα η απόγνωση γνωρίζει καλά και μας πήρε το καράβι τ’ ουρανού.
πολύ καλά
πώς εξαντλείται το φως Πάλι η πηγή ενός γιαλού
πώς λιώνουν τ’ ανθρώπινα μέλη σαν λαμπάδες του χρόνου εμάς θα περιμένει.
πώς κυλούν σφυρίζοντας οι στιγμές άστρα που καίγονται. Αποβραδίς σαλπάραμε γι’ αλλού
Κρατώντας ρομφαία άπειρη και μας πήρε το καράβι τ’ ουρανού.
κόβει αδίστακτα τα νήματα της λογικής
σκορπίζοντάς τα στους τέσσερις ανέμους Ελένη Οικονόμου

ποιος κακομοίρης τολμά να την ελέγξει;

Δημήτρης Α. Δημητριάδης

Τσαλακωμένη γη
Πού βολεύεται η ψυχή;
Η μάχη του πολέμου κάνει τη γη να κλαίει λυπημένα.
Ποιος νιώθει αλυσοδεμένος;
Πέλαγος ο θυμός, η οργή, η αντίσταση...
Τί μπορεί να δαμάσει τον πόλεμο;
Τραγουδά η ΕΙΡΗΝΗ άγρυπνη να μπει μες τις καρδιές μας.
Γλυκοφέγγει στη θυρίδα της καρδιάς ο αέρας του ναού της απόφα-
σης
να αγαπήσεις τα πάντα.
Γιατί σκιάζει το φως, το βουητό μας;
Η θέληση χρειάζεται να ποτίσει την αράθυμη καρδιά με δράση,
στα λαβωμένα στήθη που αιμορραγούν απροθυμία.
Πότε θα σπάσουμε τα τείχη της καρδιάς μας;
Σπαράζουμε, αρρωσταίνουμε στο αλίμονο της στάχτης.
Ξύπνια η χαρά θέλει καράβι ελεύθερο με Ειρήνη φορτωμένο.
Μέσα σε τούτο το ψυχομαχητό του ανελέητου φόβου,
αυθάδειας, κυριαρχίας και διαφθοράς, γίνε η ΕΙΡΗΝΗ,
να ανθίσει το χαμόγελο στα μάτια του άγνωστου περαστικού ανθού,
που θέλει να ραίνει με ροδόνερο τη γη, να ευωδιάζει.
Μύρισε το άρωμα του, στάζει με δάκρυ στην τσαλακωμένη γη.
Κυριακή Δράκου
Κύπρος

Μην έχοντας άλλη επιλογή παρά μονάχα το αίμα

Και να. σ’ εμπόρους
Επιτάφιος κι αναστάσιμος ο ονειρικός τρομοκράτης ιερείς
ταχυδακτυλουργός του αιωνίου φόβου χρηματιστές και κομματάρχες
και τους θριαμβεύοντος σπαραγμού σε ρουφιάνους και αστυνόμους
ξεγραμμένος απ’ τους πάντες κι απ’ τα πάντα πυροδοτώντας
ξεχύνεται ιερουργός εμπρηστής
άνεμος ελευθερωμένος κι ελευθερωτής τον πηχτό πολτό των είκοσι λεηλατημένων αιώνων
γεμάτος συνθήματα κομμάτια δοσμένος ολοκληρωτικά στη δαπάνη του αίματος
λιωμένα πάθη καταδικασμένος ζωντανός
κι αρχέγονες προσευχές. μέσα στο θάνατο
Ξεχύνεται αθάνατος.
χωρίς καμιά προοπτική επιστροφής
-πώς να ορίσεις άλλωστε την αφετηρία της ορμής Δημήτρης Α. Δημητριάδης
πώς να ξανακλείσεις τον αετό που εφορμά στη θύελλα-
ανοίγοντας πυρ σε δασκάλους
εργολάβους
και ψυχαναλυτές
 ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ ΠΟΙΗΣΗ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 43

ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ELISABETΤA BAGLI

Η Elisabetta bagli γεννήθηκε στη Ρώμη και ζει στη Μαδρίτη. Είναι ** Si narra che la nave in legno sulla quale viaggiò il mitico eroe
πτυχιούχος Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου "La Sapi- greco Teseo fosse conservata intatta nel corso degli anni, sostituen-
enza" της Ρώμης και μεταφράστρια. Γράφει διηγήματα και ποιήμα- done le parti che via via si deterioravano. Giunse quindi un momen-
τα. Μερικά από τα ποιήματά της και τα έργα της έχουν μεταφραστεί to in cui tutte le parti usate in origine per costruirla erano state sosti-
σε έξι γλώσσες: ισπανικά, ελληνικά, αγγλικά, αλβανικά, γαλλικά tuite, benché la nave stessa conservasse esattamente la sua forma
και σερβικά. Υπήρξε πρόεδρος της κριτικής επιτροπής σε διάφορα originaria.
λογοτεχνικά βραβεία. Συνεργάζεται με Ιταλούς και Ισπανούς καλλι- Elisabetta Bagli
τέχνες εμπνεόμενη από τα έργα τους. Είναι συγγραφέας των ποιητι-
κών συλλογών “Dietro lo sguardo”, («Πίσω από το βλέμμα»), ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
“Voce” («Φωνή» ,και στα ισπανικά, «Voz») και “Le nostre due “Ικεσία”
anime” («Οι δύο ψυχές μας»). Έγραψε το “Mina, la fatina del lago
di cristallo”, ("Μίνα, η νεράιδα της κρυστάλλινης λίμνης"), ένα πα- Ενώπιον νέων ημερών,
ραμύθι για παιδιά και το "Specchi", («Καθρέπτες»), μια συλλογή περικυκλωμένη από τη θερμότητα ομοϊδεατών,
από διηγήματα. Τον Ιανουάριο του 2017 έλαβε για το καλλιτεχνικό παρακαλώ τον Κύριο
και λογοτεχνικό έργο της τη μεγάλη τιμητική διάκριση Mayte να με βοηθήσει να επιστρέψω σπίτι
Spínola από το Grupo Pro Arte y Cultura. Είναι συγγραφέας και και να αποθέσω τα γυναικεία πόδια μου
ερμηνεύτρια των θεατρικών έργων: «En los ojos de una mujer» και στη γη των παιδικών μου χρόνων.
«Ars Amandi». Βρίσκεται υπό έκδοση στα ισπανικά το βιβλίο της Τον ικετεύω να μου δώσει
“Le nostre due anime”.("Οι δύο ψυχές μας"). γυμνά χέρια για να γράψω
στο λευκό βιβλίο της ζωής μου,
“Supplica” να μου δώσει χέρια για να νανουρίσω
την αυγή της Μεσογείου μας
Innanzi a giorni nuovi, και να τη στολίσω στα μάτια σου.
cinta dal calore di genti affini, Εκλιπαρώ τον Κύριο
supplico il Signore να μου δώσει στεντόρεια φωνή
di aiutarmi a tornare a casa για να τραγουδήσω τραγούδια
e posare i miei piedi di donna όπως τα άνθη πορτοκαλιάς,
sulla terra della mia infanzia. σαν τα αρωματικά χρωματισμένα βήματα
Lo supplico di darmi στους πλούσιους λόφους της Conca *.
mani nude per scrivere Τον παρακαλώ, ακόμη και όταν
sul libro bianco della mia vita, di darmi braccia per cullare ξέρω ότι αλάνθαστα
l’alba del nostro Mediterraneo ανήκω σε εμάς,
e di portarla nei tuoi occhi. στην ανθρωπότητα που μεγαλώνει και αλλάζει
όπως το πλοίο του Θησέα **:
Supplico il Signore τροποποιείται η ουσία και η μορφή
di darmi voce argentea μα ποτέ η αρχική ταυτότητα.
per intonare canti
come aranceti in fiore, * Η Conca d’Oro του Παλέρμο ** Λέγεται ότι το ξύλινο πλοίο στο
profumate orme dipinte οποίο ταξίδευε ο μυθικός Έλληνας ήρωας Θησέας διατηρήθηκε ανέ-
sui generosi colli della Conca*. παφο με την πάροδο των ετών, αντικαθιστώντας τα μέρη που σταδι-
ακά χάλαγαν. Έφτασε λοιπόν μια στιγμή κατά την οποία όλα τα μέ-
Lo supplico anche quando ρη που χρησιμοποιήθηκαν αρχικά για την κατασκευή είχαν αντικα-
so che, inconfondibile, τασταθεί, παρά το γεγονός ότι το ίδιο το πλοίο διατήρησε ακριβώς
appartengo a noi, το αρχικό του σχήμα.
umanità che cresce e cambia
come la nave di Teseo**: Μετάφραση Σοφία Σκλείδα, Φιλόλογος, Ποιήτρια
alterità di sostanza e forma
e mai di primitiva identità.

*Conca d’oro di Palermo

ΒΡΟΓΧΟΣ
Περιοδεύων θίασος ρηξικέλευθης πηγαίας ευδαιμονίας… με τον ήλιο στο μαξιλάρι,
μεθόδου αντιμετώπισης του άγχους, μ' αυτό το μαξιλάρι πνίγουμε παντοτινά το άγχος
αποστασία από το μέτωπο των θλίψεων. του..συρμού!
Βασανιστικές εξηγήσεις στα θέλγητρα των
αισθήσεων..., δαμόκλεια σπάθη πάνω ΠΕΤΡΟΣ Κ ΒΕΛΟΥΔΑΣ
από τα κεφάλια του μαζοποιημένου-φτωχοποιημένου
πλήθους. Αυξημένη αγωνία για την χαμένη ευκαιρία
για άνοιξη ιδεών και μεταρρυθμίσεων, βούληση
αγνή αναμόρφωσης του..βρόγχου σε ..στόχου
ανέλιξης και χαροποιάς υγείας. Στον ορίζοντα
βγαίνει τελικά ο ήλιος φεύγει το άγχος-το
συννεφιασμένο υποκείμενο της εξουδετέρωσης της
ΣΕΛ. 44 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΠΟΙΗΣΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ
Στην κουζίνα μια φορά…. Ερωτευμένη θάλασσα
Μια κουτάλα μια φορά, για λίγη ζεστασιά. Έχουμε την ίδια ηλικία.
στον τοίχο της κουζίνας Η πετσέτα όμως όλο νάζι, Εσύ της θάλασσας.
κρέμεται καρτερικά λέει πως είναι σε δουλειά, Εγώ του φεγγαριού.
κι όλο ψάχνει για παρέα, για να γυαλίσει τα ασημικά, Λέμε τα ίδια πράγματα.
μα κανένας δεν την θέλει. Θεέ μου πόση μοναξιά. Εσύ, η θάλασσα,
Το παράθυρο λοιπόν ρωτά Ξάφνου όμως μία μέρα, με πολύ αγέρα,
φεγγάρι
για τα νέα της γειτονιάς, μία κατσαρόλα στρουμπουλή,
κι εκείνο απαντά την κουτάλα αναζητεί το φεγγάρι.
πως όλα έξω είναι θαυμαστά! και από τότε γίνανε οι δυο τους Εγώ, το φεγγάρι,
Τα πιρούνια τότε πλησιάζει, φίλες αχώριστες και καρδιακές. θάλασσα
για να τους πει πως τα θαυμάζει, τη θάλασσα.
μα εκείνα απαντούν
πως δεν μπορούν να ανταποκριθούν, Λιάνα Μιχελάκη Εκδρομείς με κιθάρες, σαγιονάρες,
γιατί μαζί με τα μαχαίρια ψυγειάκια μ’ αναψυκτικά και μπίρες
είναι προσκεκλημένα πετάνε βότσαλα στην παραλία
σε έναν όμορφο χορό. και δεν ξέρουν, δεν λένε λέξη
Τα φλιτζάνια τότε χαιρετά,
για το βραδινό φεγγάρι
για να τους πει πως την παρέα τους αναζητά,
μα εκείνα τότε απαντούν
που καθρεφτίζεται στη θάλασσα,
πως δεν μπορούν να ανταποκριθούν, ούτε και γι’ αυτήν που αντικατοπτρίζεται
γιατί μαζί με τα ποτήρια στ’ ολόγιομο φεγγάρι ερωτικά.
κάνουνε καλή παρέα σε ένα όμορφο τραγούδι Τίποτα
και πως άλλους δεν αναζητούν. για τα αιώνια δεσμά τους.
Η κουτάλα τότε μόνη μένει
και καθώς είναι λυπημένη Άρης Γεράρδης
και από τα δάκρυα της βουρκωμένη,
μια πετσέτα αναζητά,

Περνάνε οι χρόνοι [σονέτο Σεξπηρικό] Η Χαροκαμένη

Περνούν οι χρόνοι κι η καρδιά σιγά-σιγ’ αναγνώθει, Μάνα καημένη,
το συναξάρι που ’γραψαν, οι ακριβοί της πόθοι, βογκά, μαδιέται,
εικόνες, ήχοι, μυρωδιές, ’πό χρόνια περασμένα, στηθοκοπιέται,
που μες στα φύλλα της καρδιάς όλα ’ναι φυλαγμένα. Χαροκαμένη.

Πέφτει το φως του φεγγαριού στου νου μου τους φεγγίτες Στης ζωής τη στράτα,
και φτάνει στα κατάβαθα και στης καρδιάς τις σκήτες, μαχαιριά της δώσαν,
εκεί που μένουν άθικτα π’ αλλοτινά ζαμάνια, την κεραυνώσαν’
πόθοι της πίσω μου ζωής που βγαίνουν στα μεϊντάνια. μαύρα μαντάτα.

Κόλαση και Παράδεισος αγκαλιαστά μου γνέφουν, Άγαλμα η μάνα

πόθους, χαρές και καημούς, μέσα μου αναθρέφουν. κι αντηχεί η καμπάνα,
Η μια μου βάνει δυο φτερά και ουρανούς μου δίνει, στους ουρανούς,
η άλλη πάντα σαν θεριό με τρώει με καταπίνει.
σταματά στις μπόρες,
Το μεγαλύτερο θεριό είν’ η ψυχή τ’ ανθρώπου στις μαύρες ώρες,
και τ’ «άγιου» και του φονιά, μα και του χαροκόπου. τ’ ανθρώπου ο νους.

19/9/19 24/8/19
Γιώργος Ν. Κανάκης Γιώργος Ν. Κανάκης

Με το βλέμμα στην πανσέληνο

Ολόγιομο φεγγάρι Μαγεύονται κι ας ξέρουν
στολίζει την πλάση. πως γέρνει στον χαμό του.
Σαγήνη θα μοιράσει, Της μοίρας του γραφτό.
ονείρων φυλαχτάρι.
Με βλέμμα ερωτευμένου,
Σ’ αγρύπνιας μονοπάτια, ποθούν τον γυρισμό του,
ελπίδων τυλιχτάρι, και μια απ’ αυτούς κι εγώ.
γλυκά θα συνεπάρει,
μυριάδων, τόσα μάτια. Μαρία Βαρταμτζίδου
 ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ ΠΟΙΗΣΗ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 45

ΞΗΜΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΒΑΤΕΡΛΩ

«Χθες ρώτησα κάποιον φαντάρο μου, του Όγδοου Λόχου, γιατί Χωρίς ντροπή που εσύ ο λεύτερος,
πολεμά, περιμένοντας, Σηκώθηκες πάνω απ’ την λευτεριά των άλλων.
Ως πάντοτε όταν με βλέπουν οι άνδρες μου λένε, να μου πει Ποιο είναι το έθνος, όταν εδώ νυχτώνουν,
Πως μάχεται για την ελευθερία της πατρίδας και του ενδόξου μας Αλγερινοί, Μαροκινοί,
έθνους» Και αυτοί ακόμη οι Νησιώτες,
«Και τι σου είπε;» Όταν ακόμα,
«Τίποτα. Αυτή ήταν η μονολεκτική του απάντηση. Τίποτα. Στα χέρια πιάνονται,
Δεν πάλευε για τίποτα. Οι πρώτοι επαναστάτες,
Είδε στον δρόμο πως φωνάζαν τα παιδιά, Με αυτούς που ήρθανε μετά,
Είδε πως μάλωναν το όρνια με τα φίδια, Γιατί αργήσανε να φτάσουν.
Πως σήκωναν οι φλόγες, Ποιο έθνος μου λες, όταν όλα τα έθνη είναι ίδια σε μας,
Κόκκινα ντουβάρια, Κι εμείς είμαστε ίδιοι σε όλα τα έθνη;
Και βγήκε έξω, Μην το σκέφτεσαι, αδερφέ μου,
Με το τουφέκι του παππού του, Κι εμείς από συνήθεια πολεμάμε.
Που σκοτώθηκε σε μια φιλονικία με Γιρονδίνους, Γιατί αν σταθούμε και γυρίσουμε στα σπίτια μας,
Ντύθηκε το παλιό πανωφόρι του πατέρα του, Θα περιμένουν οι ξιφολόγχες της τύψης,
Στο στήθος δίπλα στην καρδιά είχε ένα σημάδι, Και τα πρόσωπα όσων σκοτώσαμε,
Που δεν ήταν το σημάδι της λευτεριάς ή της σημαίας, Για πάντα θα μας κοιτούν από τον Άδη.
Αλλά μια σαρακιασμένη τρύπα, Γιατί στα σπίτια μας, το ξύλο που είχαμε ίδιο δεν θα είναι,
Από σφαίρα Γασκόνου, Θα πέφτουν σταγόνες πολυκαιρίας,
Και βγήκε στον δρόμο, να φωνάξει. Σταγόνες γηρατειών.
Έτσι επειδή οι άλλοι φωνάζανε. Μνήμες που γέρασαν μαζί μας,
Όταν οι άλλοι άρχισαν να σκοτώνουν, Θα αναμένουν στα παλιά μας στέκια,
Ξεκίνησε κι αυτός τον σκοτωμό σαν σε γιορτή. Σε ένα Παρίσι σημαιοφόρο.
Και όταν κούναγαν σημαίες, τα ιδεατά μας, Αλλά οι δικές μας σημαίες από καιρό ξεθωριάσαν,
Κουνούσε κι αυτός. Δεν έχουν πίσω τους ιδέες,
Στα αλήθεια, μου απάντησε, Άσπρο, μονάχα, φόντο που κιτρίνισε,
Πως μόνο από συνήθεια πια πολεμά, Μπλε που έχασε την θάλασσα του,
Τώρα, που ο πόλεμος στα κοντινά τελειώνει.» Και κόκκινο ,αναιμικό.
«Μα γιατί σου φάνηκε παράξενη μια τέτοια απόκριση; Εμείς γιατί Κι έτσι πολεμάμε ακόμα,
νομίζεις πως μαχόμαστε;» Κι ας τσάκισαν πάγοι Ρωσικοί τα κόκκαλα μας,
«Μα για την ελευθερία μας φυσικά, για την πατρίδα, το έθνος και Και ας βύθισαν τις κόγχες των ματιών,
τα δικαιώματα.» Ιταλοί κωπηλάτες.
«Μου φαίνεται πως το’ χάσες πια Φρανσουά, και δεν ξέρεις τι λες. Η συνήθεια είναι πάντοτε, καλύτερη απ’ την θλίψη,
Στην πατρίδα σου ήσουν ελεύθερος, Καλύτερη απ’ το θάνατο, ενώ είσαι ακόμη ζωντανός.
Όταν οι Καπετίδες αρπάξανε την Φλάνδρα,
Κι όταν μετά από τις τόσες ευεργεσίες, Φτάνει όμως.
Στα σπαθιά του Λουδοβίκου, Ας πάμε τώρα να πεθάνουμε,
Το δικό σου ακόνι σπίθισε. Κι ίσως νεκρούς,
Κι όταν ήρθαν οι καιροί, Δεν μας ανακαλύψει η θύμηση…
Και μας πήρε στην μάχη ο Βοναπάρτης,
Στην έρημο της Αφρικής και της αφράτης σκόνης, ΙΩΑΝΝΗΣ Γ. ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΣ
Ελεύθερος σύρθηκες να λογχίσεις Αιγυπτίους,

Στο φως σου ΕΙΡΗΝΗ

Ζωή, στα μέσα μας ανθείς ότι η καρδιά ποτίσει.
Ο θάνατος λεηλατεί, μα η ΕΙΡΉΝΗ χτίζει ανθώνες,
να ακουστεί η λευτεριά σαν μυρωδιά στο σύμπαν.
Το κύμα των καιρών ορμητικό, φορτωμένο οργή και εγωισμό.
Τα μάτια της ψυχής γεννιούνται μέσα στη σιωπή.
Το χρώμα και το άρωμα του γιασεμιού στην αυλή μας,
είναι η ΕΙΡΗΝΗ.
Το πέταγμα των πουλιών στην άνοιξη του νου,
είναι η ΕΙΡΉΝΗ.
Το γέλιο των παιδιών στην ανέμελη ζωή, είναι η ΕΙΡΗΝΗ.
Η αγκαλιά σου στο περβάζι των θλίψεων είναι η ΕΙΡΗΝΗ.
Τ' όνειρο της γης είναι η ΕΙΡΉΝΗ.
Ο χορός της Αγάπης είναι η ΕΙΡΉΝΗ.
Σ' ένα κύκλο ζωής, πάρε με από το χέρι,
μαζί να χορέψουμε την ΕΙΡΉΝΗ στο χρώμα της καρδιάς,
στη σκέψη της συνεργασίας και στη δράση
να ποτίζουμε τη γη με Αγάπη.
Κυριακή Δράκου
Κύπρος

Ζωή, τριγύρω σέρνεται στην παραζάλη των τόσων πεποιθήσεων.

Τα αρνητικά συναισθήματα κόλλησαν στα φτερά σου
και βαραίνουν την καρδιά σου.
Ανάσανε ουρανό, μια σταγόνα αναπνοής είσαι στο σύμπαν.
ΕΙΡΗΝΗ, το φως σου άπλωσε στη γη,
να χορέψει η καρδιά με το κύμα της γαλήνης.
ΣΕΛ. 46 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΠΟΙΗΣΗ
ΔΕΥΤΕΡΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ
Είμαστε σκέψεις ταπεινές
διάτρητες από κενά
χωρίς αισθητό βάρος.
Γεννημένες παράξενες
με μάτια σαν καθρέφτες
που βλέπουν μέσα και έξω απ’ τον χρόνο
σε κάθε πόνο και χαρά που επιταχύνει -ή
επιβραδύνει
το εύπλαστο τώρα,
στο φως και στο σκοτάδι
μα όχι στο ημίφως.
Είμαστε αμαρτωλές.
Ακούμε το ανείπωτο
και αναπτύσσουμε τις εικασίες μας
υπεξαιρώντας τον χρόνο.
Το φως μας απορροφά.
Είμαστε αόρατες.
Τίποτα δεν μας αγγίζει.
Το σκοτάδι μας ακολουθεί
και οι σκιές υπογραμμίζουν
το περίγραμμά μας.
Είμαστε τομές στο κενό
ενός άτυπου ορίζοντα.
Είμαστε βαθιές σαν τον ασύνειδο κοχλία.
Ακατανόητες.
ΛΕΡΩΜΕΝΟΣ ΧΡΟΝΟΣ
Είναι ο χρόνος σαν πορφυρός λεκές,
Στης ψυχής μας τα λευκά φορέματα.
Και αν πας να τον ξεπλύνεις με την λήθη,
Θα τον λερώσεις πιο πολύ,
Και αν πας να τον ξύσεις με το νύχι,
Θα ξηλωθεί βαθιά ως την φόδρα.
Πάντα στις ραφές,
Θα τριγυρνά ο θνητός λεκές.
Και ως τις μέρες τις λευκές,
Γαλάζιες λάμψεις και αστραπές,
Θα τον σπιθίζουν.
Είναι τα αστέρια μας ,
Κρανία λαμπρά των νικημένων χρόνων.
Και το φως η μόνη επιτύμβια στήλη,
Η μόνη ανάμνηση του σκότους…
Η Καρδιά δεν ξεχωρίζει χρώμα
Ούτε ο έρωτας τάξη, θέση και φυλή
Στην ιστορία ο άνθρωπος αγαπάει
Δίχως να σκέφτεται τι θα συμβεί.
Το μπουμπούκι της καρδιάς ανθίζει
Εκεί που δεν υπάρχει γιατρειά
Δυο κορμιά σε ένα σώμα
Η ένωση αυτή δίνει φτερά.
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ
Είμαστε καθάριες σκέψεις
που άλλοτε διαπερνούν την ύπαρξη
κι άλλοτε χάσκουν
και πέφτουν μέσα της.
Αναπνέουμε, αναπνέουμε.
Μεταφέρουμε μηνύματα.
που σχηματίζουν λέξεις.
Άκουσέ μας, άκουσέ μας.
Είμαστε όλα όσα είσαι
-αν ήξερες μονάχα…
Βασιλική Δραγούνη
ΙΩΑΝΝΗΣ Γ. ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΣ
ΠΟΛΥΧΡΩΜΟ ΔΕΝΤΡΙ
Πέρασαν χρόνια , ο έρωτας ήρθε
Έπεσαν τα πλούτη σκλάβα να φιλήσουν
Κι έτσι ο πρίγκιπας τη φωτιά ένιωσε
Χωριατοπούλα ζήτησε μαζί να ζήσουν.
Πόλεμοι γίναν για να χωρίσουν
Τον τροβαδούρο από τη δεσποσύνη
Μα κανείς δεν κατάφερε ως τώρα
Να κόψει το άνθος-καλοσύνη.
Των άστρων μαγική
αστροπλημμύρα
Των άστρων μαγική αστροπλημμύρα,
στης νυχτιάς την απόλυτη ερημιά.
Τ’αγέρι χαϊδεύει της μηλιάς τη φυλλωσιά.
Ο κήπος,σκορπά απλόχερα μύρα.
Στη γειτονιά γλυκόλαλη μια λύρα,
των αισθήσεων απόλαυση γλυκιά.
Των άστρων μαγική αστροπλημμύρα,
στης νυχτιάς την απόλυτη ερημιά.
Σχέδια ερήμην μας κάνει η μοίρα.
Εμείς όνειρα κεντάμε,γιασεμιά,
και πόθους χαράζουμε στην καρδιά,
κόντρα στων δακρύων μας την αλμύρα.
Των άστρων μαγική αστροπλημμύρα.
Παρασκευή Αδαμίδου-Κηπουρίδου
Σκιρτά η αυγούλα
Σκιρτά η αυγούλα,ήλιος στις γρίλιες,
της ηλιαχτίδας χάδι,γλυκιά θαλπωρή,
στου κήπου τα δέντρα,των φύλλων χοροί,
στου αγέρα την πνοή, ικεσίες χίλιες.
Αν των πουλιών λιγόστεψαν οι τρίλιες,
-το γλυκό καλοκαίρι αποχωρεί-
τούτη δω η εποχή,όπως μπορεί,
με πορφυρές μας πληρώνει καντρίλιες.
Στα πορτοπαράθυρά μας η βροχή,
μ’ολόκληρη την μπάντα παιανίζει,
υδρορροές με φόρα ξεχειλίζει,
ανοίγοντας τους ουράνιους κρουνούς,
κεραμοσκεπές και δέντρα ραπίζει,
σκορπάει φύλλα,όπου βάνει ο νους.
Παρασκευή Αδαμίδου-Κηπουρίδου
Το λουλούδι έφερε τη νέα χώρα
Εχθροί και φίλοι μεγάλωσαν μαζί
Ποιος φταίει κανείς δε ρώτησε
Πολύχρωμο ποτίζεται δεντρί.
Έτσι όπως ο Γκάντι είπε σοφά
Η αλήθεια κι η αγάπη θριαμβεύουν
Τύραννοι και κατακτητές θα νικούν
Στο τέλος όμως πάντα θα πέφτουν.
Βασιλεία Τσάκλη
 ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ ΠΟΙΗΣΗ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 47

Της καρδιάς τ’ ανύπο(π)τα Μυρτάλη η Αμβρακιώτισσα (Ολυμπιάδα)

Τρελή που γύρεψες στη θάλασσα μια αγάπη,
ο αφρός τη σήκωσε και φάνηκε μια λέξη.
Είναι ο καημός ενός λόγιου υπνοβάτη,
που πνίγηκε με τύψεις και δεν μπόρεσε ν’ αντέξει.
Όλο τον κόσμο γύρισες, μ’ εμπειρίες είσαι γεμάτη,
κάπου μια ιδέα άστραψε και μέσα μας θα βρέξει.
Άδειο παρέμεινε του Προκρούστη το κρεβάτι,
χάραξε τον ορίζοντα και σύννεφο γίνε πριν να φέξει.
Στη χώρα του φτωχού, στις όχθες τ’ Ευφράτη,
η μοίρα με την πίστη θέλησε να παίξει.
Χάθηκε στον λαβύρινθο, του Νότου το παλάτι,
κι όλα πίσω τ’ άφησε, εκείνα που κάποτε είχε κλέψει.
Ένοχα μυστικά στα βάθη, της φαντασίας κράτη,
ο νους απ’ το ποτάμι πιο γλυκά θα τρέξει.
Δεν το βρήκες, δε σε βρήκε το χαμένο κάτι,
μιας ιστορίας πηγή που ‘χει στερέψει.
Σου έλειψε τον ορίζοντα ν’ αγναντεύεις πάνω στο κατάρτι,
σε ιστορίες παλιές πάλι έχεις μπλέξει.
Σήμερα τη μέρα άρπαξες, στολίστηκες και κίνησες κεφάτη,
κρυφά θα βρεθούμε όταν το ρολόι σημάνει έξι.
Γεώργιος Μπαμπανιώτης,
ποιητική συλλογή “Ανάλεκτα Απωθημένα”
Από γενιά είσαι βασιλική ίσια από τον Πηλέα,
Μολοσσοί κι Αργεάδες έσμιξαν κι ανέτειλε η μορφή του νέου Αχιλλέα.
Στης Σαμοθράκης το ιερό νησί αντάμωσες τους τρομερούς Καβείρους˙
με πάθος τους υπηρέτησες και σε χαρές και θρήνους.
Λαμπρός ανήρ σου έλαχε στη στράτα της ζωής σου,
Φίλιππος ο Αμύντου το έτερον ήμισυ της δημιουργικής πνοής σου.
Επτά φορές τη διάβηκες την άφαντη την πύλη˙
αρσενικό να ‘ναι το παιδί, λιοντάρι απ’ την κλίνη.
Επτά φορές εγύρισες γύρω απ’ τον ιερό το βράχο
να βυζαίνει ο νέος από λέαινα ωσάν τον ιερό το Βάκχο.
Σφραγίς Διός εγχάραξε τ’ αμόλυντο κορμί σου˙
ο κεραυνός του θεού εχτύπησε στη μήτρα τη δική σου.
Η ίδια η τρομερή θεά εφρόντισε στη γέννα˙
μα κάηκε ο ναός της στην Έφεσο στου ουρανού το τέρμα.
Σεισθήκανε με πάταγο τα ουράνια θεμέλια˙
Διός τιμές σου πρέπουνε που γέννησες το Μέγα.
Τ’ αθάνατο σου έστειλε νερό απ’ της εσχατιάς τα μέρη˙
μην κλαις μα η Γοργόνα το νέο θα σου φέρει.
Άραγε που να κείτεται τ’ άγιο λείψανό σου;
Μην είναι στην Αμφίπολη η υπέρλαμπρη ταφή σου;
Λέοντας σε φυλάσσει να μην αναστηθείς
και με τη σπάθα κόψεις εκείνους που μισείς.
Με τις ευχές σου το έθνος πορεύτηκε εις την Ανατολή,
μα η τύχη συνηθίζει να φθονεί εκείνους που ευτυχούν πολύ.

Γεώργιος Τζανόπουλος
6/5/18

Δεν ξέρω τι σημαίνει έθνος
Έμαθα να ξεχωρίζω τους ανθρώπους
Ταξιδιάρικη ταυτότητα μέσα μου ζει
Ένα μπέρδεμα πολιτισμών η ομορφιά.
Αιώνες πριν θέλησαν κάποιοι
Σύνορα εθνικά να βάλουν στη ζωή μας
Έτσι εμείς και «οι άλλοι» κατοικούμε χώρια
Το ξένο μπόλιασαν βαθιά στα σωθικά μας.
Μια συνέχεια, τροχοπέδη στην ευημερία
Ένα βάσανο και εφιάλτης οι αποδείξεις
Πως καταγόμαστε από κάπου κι ξεκινάμε
Και τον μανδύα της δόξας ο χρόνος φορεί.
ΕΘΝΟΣ
Μα ένα έθνος δεν μπορείς να το μετρήσεις Ανθρώπους σε γκέτο, συρματοπλέγματα δεμέ-
Από χιλιάδες χρόνια πριν να το ορίσεις νους.
Η ιστορία γράφτηκε με αίμα λαών ταπεινωμέ-
νων Μένει μονάχα μια ιδέα για ειρήνη και ομόνοια
Και όχι με ένδοξα εμβατήρια χωρών ενωμένων. Που φαίνεται πως καταλήγει σε ουτοπία
Ποτέ οι λαοί δεν ήταν πιο ευτυχισμένοι
Φανατισμός από μια ράτσα γεννημένος Όταν δεν κυβερνούσε το έθνος ως σωτήρας.
Πνίγει λαούς για δίκιο και μαχαίρι
Όλο και πιο σκληρούς τους κάνει η διαφορά Βασιλεία Τσάκλη
Στη πυραμίδα του πολέμου να ανεβαίνουν
πάντα.
Για ένα νύχι γη παλεύουν κορμιά και πεθαίνουν
Μπροστά σε μια ιδέα-κατασκεύασμα πληγής
Μόνο συντρίμμια και απώλειες μετρά η ιστορία

Ένα τέλος κάθε μέρα ΘΛΙΜΜΕΝΟ ΔΕΙΛΙΝΟ ΕΝΑ ΦΙΛΙ

Ένα τέλος μπαίνει κάθε μέρα Μετρώ τις μέρες που 'φυγες Ένα φιλί σου έδωσα,
πρέπει να αρχίσουμε από την αρχή κι είναι φωτιά το δείλι, δυο λόγια σου ψιθύρισα
κάθε μέρα είναι τέλος στο εικονοστάσι της ακτής και πίστεψέ το ένιωσα
για έναν κόσμο μοναδικό καίει πάντα το καντήλι. απ' τον Ουρανό πως γύρισα!
δεν θα ξαναβρεί κάνεις άλλον τέτοιο συνδυασμό Στη μνήμη σου, όταν περνώ,
και συ στην ζωή τι προσμένεις τ' ανάβω και δακρύζω, ΖΑΧΑΡΟΥΛΑ ΓΑΪΤΑΝΑΚΗ
αφού κάθε στιγμή είναι παρελθόν όσα μαζί σου έβλεπα,
τι περιμένεις μόνη τώρα αντικρίζω!
ο νους όλον ταξιδεύει πίσω Πάντα θα λείπεις από 'δω
μας αρέσουν οι ιστορίες κι είμαι μόνη το δείλι,
ίσως φοβόμαστε να γράψουμε τις δικές μας έφυγες και αισθάνομαι
ίσως και όχι. πικρά να 'ναι τα χείλη!
Ένα τέλος μιας ιστορίας
αιτία για να αρχίσει καινούργια. Ζαχαρούλα Γαϊτανάκη

Ραφαήλ Αγγελής
ΣΕΛ. 48 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ
ΧΑΡΤΙΝΟ ΟΛΟΓΙΟΜΟ ΦΕΓΓΑΡΙ
Του Τάσου Κυρτάσογλου Η Ειρήνη ρούφηξε με μανία το τσιγάρο της. Ακούς εκεί! “Στην
ηλικία σου”! Τριάντα δύο, παρακαλώ! Μόλις! Εντάξει, δεν είχε πολ-
(απέσπασε 2ο έπαινο στον 1ο Λογοτεχνικό Διαγωνισμό Πεζογραφίας λές επιτυχίες στο ενεργητικό της, όμως τώρα, με το Ζαχαρία, τα πράγ-
- Κατηγορία Ελέυθερο Διήγημα Ενηλίκων του περιοδικού ματα φαίνονταν να κινούνται επιτέλους προς τη σωστή κατεύθυνση.
ΚΕΦΑΛΟΣ) Να, ο “Κωδωνοκρούστης” φάνηκε ν’ αρέσει στο κοινό. Θα εξαρτηθεί,
βέβαια, και από τις κριτικές, όμως... Αν όλα πάνε καλά, κάποιος θα τη
- Αυτό δεν ήταν πρεμιέρα! Ήταν διαδήλωση! δει, δεν μπορεί. Κάποιος θα της δώσει την ώθηση που χρειάζεται.
Ο Ζαχαρίας πλησιάζει ενθουσιασμένος, αγκαλιάζει τον Αγάθω-
να και τον φιλά σταυρωτά. Ο Αγάθωνας έχει βγάλει τη στολή και έχει πέσει με τα μούτρα
-Μπράβο, αγόρι μου, ήσουν εξαιρετικός. Ένας θρίαμβος! στο φαγητό. Από το πρωί, είναι μ’ ένα σάντουιτς. Είχε να συναντήσει
φωνάζει χαρούμενος, καθώς απομακρύνεται προς το κυλικείο, αναζη- και εκείνον τον παραγωγό, μετά να συμβουλευτεί το λογιστή του, τη-
τώντας τους υπόλοιπους συντελεστές της παράστασης. λέφωνα, συνεννοήσεις, πέρασε η μέρα χωρίς να το καταλάβει.
Ο Αγάθωνας δεν μπορεί να μη χαμογελάσει βλέποντας τις όλο Η Φένια τον τραβάει να χορέψει. Ο Αγάθωνας γλείφει τα δά-
χάρη κινήσεις τού εκστασιασμένου σκηνοθέτη, που μοιάζει περισσότε- χτυλα του, τα σκουπίζει βιαστικά στην χαρτοπετσέτα και σηκώνεται.
ρο να χορεύει παρά να περπατά. Κάθεται στην εξώπορτα, φορώντας Ζεϊμπέκικο βαρύ. Μόνο για άντρες! Και ο Αγάθωνας είναι από εκεί-
ακόμη τη στολή του πυροσβέστη, και απολαμβάνει το τσιγάρο του. νους τους άντρες που κάνουν τις γυναίκες ν’ αναστενάζουν, με κάθε
Είναι ήσυχη βραδιά. Η μεσημεριανή νεροποντή έχει αφήσει τα πάντα τους κίνηση. Η Φένια έχει γονατίσει στο πάτωμα και κρατάει το ρυθμό
βρεγμένα, που λάμπουν τώρα μέσα στο σκοτάδι. Τραβά μια τελευταία με παλαμάκια. Βλέπει το κορμί του να λυγίζει και να τεντώνεται, φα-
τζούρα και με μια επιδέξια κίνηση στέλνει τη γόπα να προσγειωθεί σε ντάζεται τους σφριγηλούς του μύες κάτω από το πουκάμισο και το
μια λακκούβα με νερά. πρόσωπό της καίει από επιθυμία. Ο Ζαχαρίας, λίγο πιο κει, απολαμβά-
Θυμήθηκε το βιντεοκλίπ. Ημίγυμνος, μέσα στο καταχείμωνο, νει και αυτός το κορμί που στριφογυρνά και μια πετάγεται στον ουρα-
βρεγμένος, για να δείχνει πιο σέξυ, και η τραγουδίστρια, μια ξανθιά νό και μια πατά στη γη βαριά, παραπατώντας. Ο Αγάθωνας έχει κλεί-
πενηντάρα, με πέντε στρώσεις μέικ απ, να τραγουδά με ηδυπάθεια και σει τα μάτια, αδιαφορώντας για το τι γίνεται γύρω του. Πρέπει να διώ-
αφόρητη βλακεία: “Πιάσε με, αν το μπορείς, πιάσε με, φτάσε με”. ξει τις σκέψεις που τον βασανίζουν. Ό,τι ‘ναι να γίνει, θα γίνει.
Κι αυτός να την κυνηγά, δήθεν, μέσα στους δρόμους και τις αποθήκες Το τραγούδι έχει τελειώσει και ο ιδρώτας τρέχει από το μέτωπό
του παλιού σταθμού. Φτηνά τη γλύτωσε την πνευμονία. Δε βαριέσαι. του. Η Φένια τον σκουπίζει με το μαντήλι της, καρφώνοντας τα μεγά-
Το μεροκάματο να βγαίνει. λα μαύρα μάτια της, με νόημα, στα δικά του.
Εκείνος παίρνει το πιάτο του, το φορτωμένο με κρέατα, και κά-
- Τι έγινε; Δεν έρχεσαι μέσα; Ανοίξαμε κρασιά. Παραγγεί- θεται στο τραπέζι της κολλητής του, της Ειρήνης.
λαμε και σουβλάκια. Έλα, θα κρυώσουν. - Χρειάζομαι πρωτεΐνες, της λέει απολογητικά.
- Πάρε και το δικό μου. Δεν πεινάω. Ανάβει άλλο ένα τσιγά-
Ο Θανάσης είναι ο συγγραφέας του έργου. Κοντός, σαραντά- ρο. Θα με πας σπίτι, όταν τελειώσεις; Δεν μπορώ να οδηγήσω α-
ρης, με γυαλάκια και τα πρώτα ίχνη φαλάκρας στην κορυφή. πόψε.
Ζει μόνος, σε μια μικρή γκαρσονιέρα, στα Εξάρχεια. Την ημέ- - Ναι, ρε κοριτσάκι, μην αγχώνεσαι.
ρα, δουλεύει σε ένα μικρό γραφείο τελετών και το βράδυ, νυχτοφύλα- - Μπορώ να σε πάω εγώ, πετάγεται ο Θανάσης.
κας σε πολυκατάστημα. Το μπλοκάκι του, στην τσέπη. Όπου και όποτε - Έχεις αυτοκίνητο;
μπορέσει, γράφει. Στο ρεπό του, θα καθίσει στο γραφειάκι του, δίπλα - Όχι, απαντά αυτός διστακτικά. Μπορούμε να πάρουμε ταξί,
στο παράθυρο με τον βασιλικό, θα ρουφήξει μια γουλιά καφέ, και θα της απαντά και την ίδια στιγμή δαγκώνεται, συνειδητοποιώντας την
ξεκινήσει να βάζει σε μια σειρά τις σημειώσεις του. Θα γράψει μέχρι ανοησία που μόλις ξεστόμισε. Θα πληρώσω εγώ, συνεχίζει, κάνοντας
το μεσημέρι. Μετά, θα σηκωθεί, θα χαϊδέψει το βασιλικό, θα φορέσει ακόμη χειρότερα τα πράγματα.
τα καλά του και θα βγει να φάει στου κυρ-Χρόνη. Δεν θα παραγγείλει. - Μιαν άλλη φορά, του απαντά η Ειρήνη ευγενικά. Ευχαρι-
Ο κυρ-Χρόνης τον ξέρει από παλιά. Τακτικός πελάτης. Θα του φέρει στώ.
ό,τι καλύτερο έχει ετοιμάσει η κυρα-Βασιλική. Και ένα πενηνταράκι, Ο Ζαχαρίας έχει πάρει αγκαλιά το κονιάκ, μαζί με το ποτήρι
κόκκινο γλυκό κρασί, από το δικό του. του και επιστρέφει στην αίθουσα του θεάτρου. Τα μόνα φώτα που πα-
ραμένουν ανοιχτά είναι αυτά που δείχνουν τις εξόδους κινδύνου. Κά-
Ο Ζαχαρίας έχει έρθει στο κέφι και χορεύει. Σε λίγο, θα καθίσει θεται στην προτελευταία σειρά και σερβίρει τον εαυτό του.
σε μια καρέκλα στη γωνία, θα ακουμπήσει το κεφάλι στην παλάμη και - Στην υγειά μας!
με κλειστά μάτια θα τραγουδήσει “χάρτινο το φεγγαράκι, ψεύτικη
ακρογιαλιά, αν με πίστευες λιγάκι, θα ’σαν όλα αληθινά ”. Και κά- Ο Αγάθωνας έχει ολοκληρώσει το δείπνο του. Η Φένια χορεύει
που εκεί, ένα δάκρυ θα κυλήσει στο μάγουλό του. ένα σαγηνευτικό τσιφτετέλι, ανεβασμένη πάνω στο διπλανό τραπέζι.
Το κορμί της λικνίζεται γεμάτο λαγνεία, με τα μακριά μαύρα κατσαρά
Η Ειρήνη δεν έχει ξεκολλήσει από το κινητό της. Προσπαθεί να μαλλιά της να μαστιγώνουν το ξαναμμένο πρόσωπο της. Μοναδικός
επικοινωνήσει με τον δικό της. Δεν της απαντά. Το πετά αγανακτισμέ- στόχος, το βλέμμα του Αγάθωνα. Εκείνος, κοιτά προς το μέρος της,
νη πάνω στο τραπέζι, κάνοντας τους πάντες γύρω να κοιτάξουν ξαφ- μα δεν βλέπει. Σκέφτεται το αυριανό δοκιμαστικό και αισθάνεται το
νιασμένοι. Ο Θανάσης έρχεται και κάθεται δίπλα της. λαρύγγι του να στεγνώνει. Μα πώς άφησε την Μάγκυ να τον πείσει;
- Τι έγινε; Είσαι καλά; - Πάμε; θα τον αποσπάσει από τις σκέψεις του η Ειρήνη. Ε-
- Καλά είμαι. Το μαλάκα! κτός αν θέλεις να συνοδέψεις την Φένια. Απ’ ό,τι φαίνεται, δε θα
- Δεν ήρθε; χρειαστεί να προσπαθήσεις και πολύ για... ξέρεις, και του κλείνει
- Δεν ήρθε. Ο παπάρας! το μάτι πονηρά.
- Μην είσαι βλαμμένο, της απαντά ο Αγάθωνας.
Ο παπάρας είναι ο Φώτης, ο αρραβωνιαστικός της Ειρήνης. Δι- - Μα γιατί; συνεχίζει περιπαικτικά η Ειρήνη. Δες κορμί! Αα-
κηγόρος το επάγγελμα και ανερχόμενο πολιτικό στέλεχος της αντιπο- αα, αν ήμουν άντρας, ευχαρίστως θα της έριχνα ένα, μην σου πω
λίτευσης. και δύο.
“- Αύριο, μεθαύριο, θα είμαι βουλευτής, υπουργός, πού ξέ- - Έλα, κόφ’ το. Μάζεψε τα πράγματά σου να σε πάω στον
ρεις. Δεν μπορεί η γυναίκα μου να χαριεντίζεται με τον κάθε θεα- αντρούλη σου, να ηρεμήσεις.
τρίνο πάνω στη σκηνή. Τι θα λένε για μένα; - Εγώ, για σένα το λέω.
- Ότι η γυναίκα σου είναι μια ταλαντούχα ηθοποιός; - Ευχαριστώ, δε θα πάρω.
- Έλα τώρα! Στην ηλικία σου;” - Τι να πω! Κρίμα το κορίτσι. Τόσο ξεγόφιασμα! Για το τί-
ποτα;
 ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ
- Μη στενοχωριέσαι. Κάποιος καλός χριστιανός θα βρεθεί.
Η Ειρήνη χαιρετά την παρέα, κάτω από τα φαρμακερά βλέμμα-
τα της Φένιας. Γυρνάει προς το Θανάση, που έχει σηκωθεί και αυτός
να τη χαιρετήσει. Τον καληνυχτίζει με ένα τρυφερό φιλί στο μάγουλο.
- Καληνύχτα, Θανάση. Τα λέμε.
- Ναι, τα λέμε. Καληνύχτα.
Λίγο αργότερα, το θέατρο θ’ αδειάσει. Θα μείνει μόνο ο Ζαχα-
ρίας να ρεμβάζει, βυθισμένος στις αναμνήσεις του. Θυμάται τη μητέρα
του, την κυρά Μερόπη. Ταξιθέτρια, σ’ αυτό το ίδιο θέατρο. Εδώ μέσα
μεγάλωσε ο Ζαχαρίας. Ο πατέρας του, μηχανοδηγός στο Ακρόπολις,
το τρένο που διέσχιζε όλα τα Βαλκάνια για να καταλήξει στο Μόναχο,
γεμάτο Έλληνες που αναζητούσαν δουλειά στα εργοστάσια της Γερμα-
νίας. Η κυρά Μερόπη δεν είχε πού ν’ αφήσει τον μικρό Ζαχαρία. Τον
έπαιρνε, λοιπόν, μαζί της, στο θέατρο. Εκείνος, καθόταν ήσυχος σε μια
πλαστική καρέκλα, πίσω πίσω, στη γωνία, για να μην ενοχλεί.
Όλοι οι μεγάλοι πρωταγωνιστές πέρασαν από αυτό το θέατρο.
Χορν, Λαμπέτη, Κατράκης, Ηλιόπουλος, Καρέζη, Κούρκουλος, όλοι.
Και μουσικές, απίστευτες, μαγευτικές! Χατζιδάκις, Ξαρχάκος, Πλέσ-
σας! Και όταν τέλειωνε η παράσταση, και άδειαζε το θέατρο, η κυρά
Μερόπη, τον έπαιρνε δίπλα της, εκεί στην προτελευταία σειρά και τον
ρωτούσε για το έργο. “Τι σου άρεσε πιο πολύ, μωρό μου;”. Και εκεί-
νος της μιλούσε επί ώρες, τις πιο όμορφες ώρες στη ζωή του, για όλα
αυτά που είχε δει. Και όταν τα μάτια του γλαρώνανε πια από την κού-
ραση, έγερνε το κεφάλι του στην αγκαλιά της και η κυρά Μερόπη τού
ψιθύριζε γλυκά, με την υπέροχη βραχνή φωνή της, τραγούδια του Χα-
τζιδάκι.
Ο Θανάσης γυρνά με τα πόδια στο σπίτι του. Δεν θέλει να χα-
λάσει λεφτά. Εξ άλλου, η βραδιά είναι όμορφη. Το φεγγάρι, ολόγιομο,
φωτίζει τα πάντα γύρω. “Με φίλησε” σκέφτεται, και η καρδιά του τρέ-
μει από χαρά. “Με φίλησε. Δύο μόλις εκατοστά από τα χείλη. Ναι.
Δεν μπορεί να ήταν τυχαίο. Κάτι σημαίνει αυτό. Μόνο εμένα φί-
λησε. Κανέναν άλλον. Βέβαια, έφυγε μ’ αυτόν το γορίλα, αλλά...
Αν είχα και ‘γω μηχανή... Και κείνη η βλακεία με το ταξί... πώς
μου ήρθε; Πρέπει ν’ αποκτήσω αυτοκίνητο, μηχανάκι, κάτι. Αλλά
πώς; Δυο δουλειές, κι ούτε να συντηρήσω τον εαυτό μου δε μου
φτάνουν. Κι αυτός ο Αγάθωνας... Σιγά τον άνδρα. Τον είδες πώς
καταβρόχθιζε τα σουβλάκια και τα κοτόπουλα; Σαν ζώο. Όχι, η
Ειρήνη είναι λεπτεπίλεπτη, μια πριγκίπισσα. Δεν μπορεί να την
κερδίσει ένα γομάρι σαν τον Αγάθωνα. Δυο εκατοστά από τα χεί-
λη. Δύο μόλις εκατοστά”.
Το κινητό τής Ειρήνης χτυπάει. Εκείνη νιώθει τη δόνηση στην
κοιλιά της, έτσι όπως έχει στριμωγμένη την τσάντα της, ανάμεσα σε
αυτήν και την πλάτη του Αγάθωνα, πάνω στη μηχανή.
- Το κινητό σου, της φωνάζει ο Αγάθωνας.
- Άσ’ το να χτυπάει!
Δεν έχει καμία όρεξη να του μιλήσει. Μα, να μην έρθει στην
πρεμιέρα; Τόσο αναίσθητος, πια; Ώρες ώρες, σκέφτεται, “τι στην ευ- τής καρέκλας και κοιμάται με ένα χαμόγελο ευτυχίας, ζωγραφισμένο
χή... Η ανασφάλειά μου φταίει, αυτή η καταραμένη ανασφάλειά στο πρόσωπό του.
μου”.
Με τον Φώτη γνωρίζονται από παλιά. Συναντήθηκαν σε ένα
συνέδριο του κόμματος. Εκείνη, στην οργανωτική επιτροπή της νεο-
λαίας και αυτός, εκκολαπτόμενος πολιτευτής. Την εντυπωσίασε. Ο
τρόπος που μιλούσε, το πάθος του, η ευγένειά του. Ήταν και άβγαλτο
κορίτσι, ακόμα...
Πάει καιρός που δεν τη γεμίζει πια αυτή η σχέση. Οι ιδέες και
το πάθος έχουν δώσει τη θέση τους σε ένα παιχνίδι εξουσίας, που η
Ειρήνη απεχθάνεται. Η λάμψη του αγωνιστή που θέλει ν’ αλλάξει τον
κόσμο έχει χαθεί. Το μόνο που βλέπει, είναι ένας συμβιβασμένος και
μεγαλομανής πολιτικάντης, χωρίς αρχές και όνειρα.
Όμως, δεν μπορεί να φύγει. Ο πατέρας... Ο πατέρας δεν θα της
το συγχωρούσε ποτέ. Έχει επενδύσει πολλά σε αυτόν το γάμο. Με τον
Φώτη, στο Υπουργείο, ο κύριος Τέλης θα μπορέσει να πάρει κάποια
δημόσια έργα, που έχει απόλυτη ανάγκη, για να ορθοποδήσει.
Ο Θανάσης στέκεται ακίνητος μπροστά στο παράθυρο. Τα φώ-
τα του δωματίου σβηστά. Χαζεύει την κίνηση στον δρόμο. Σειρήνες
ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 49
και κορναρίσματα. Γέλια και φωνές απ’ τα μπαράκια και στο βάθος
ένα συνονθύλευμα διαφορετικών μουσικών που μπλέκονται μεταξύ
τους. Κάπου ακούει ένα βιολί. Πρέπει να ‘ναι από απέναντι, δεν είναι
σίγουρος. Το έχει ξανακούσει. Τα βράδια, όταν δεν δουλεύει. Δεν ξέ-
ρει ποιος είναι. Ίσως εκεί, στον τρίτο, που φαίνεται να ‘χει φως. Ή και
στο ρετιρέ.
Κλείνει τα μάτια και βλέπει εκείνη. Τα ολόχρυσα μαλλιά της.
Τα γελαστά της μάτια. Τη λεπτή γαλλική μυτούλα της. Τα χείλη της.
Αυτά τα χείλη! Δυο εκατοστά από τα δικά του!
Ο Αγάθωνας αισθάνεται το στομάχι του να ανακατεύεται. Δεν
έχει σταματήσει να σκέφτεται την αυριανή μέρα. Πώς, στο διάολο, τον
έπεισε να πει το ναι; Μα να συμμετέχει σε τσόντα; Ποτέ του δεν του
πέρασε από το μυαλό. “Α, ρε Μάγκυ!”. Η αλήθεια είναι πως, από τό-
τε που τον ανέλαβε η Μάγκυ, τα οικονομικά του έχουν βελτιωθεί ση-
μαντικά. Όμως, με τι κόστος; Διαφημιστικά για σαμπουάν, παρακμια-
κά βιντεοκλίπ, αρπαχτές με περιφερόμενους θιάσους και τώρα... αυτό!
Τσόντα! Δεν είχε τέτοια καριέρα στο μυαλό του, όταν τελείωνε το Ε-
θνικό. Όχι τσόντα! Μα μήπως, τελικά, ως εκεί είναι το ταλέντο του;
Και ο Ζαχαρίας; Γιατί τον διάλεξε; Για τις ερμηνευτικές του ικανότη-
τες; Σιγά! Τον είδε μια χαρά πώς γυάλισε το ματάκι του, όταν του πα-
ρουσιάστηκε με εκείνο το εφαρμοστό μπλουζάκι! Η Μάγκυ τον συμ-
βούλεψε. Κάτι ήξερε. “Θεέ μου, να μπορούσα να το ακυρώσω! Και
η προκαταβολή;” Ευτυχώς που δεν πήγε να πληρώσει τη δόση της
μηχανής. Ίσως, τελικά, να μην είναι αργά. Μπορεί, ίσως ακόμη, να την
επιστρέψει.
Η Ειρήνη έχει γείρει το κεφάλι της στις πλάτες του Αγάθωνα.
Αισθάνεται τη ζεστασιά του κορμιού του και χαλαρώνει. Νιώθει ασφά-
λεια κοντά στον Αγάθωνα. Είναι καλό παιδί. Μεγάλη καρδιά. Λίγο ευ-
κολόπιστος, αλλά ψυχούλα. Τον αγκαλιάζει πιο σφιχτά και αναστενά-
ζει. Αχ, να του έμοιαζε μια στάλα ο Φώτης... Λίγο. Ίσα ίσα για να
διώξει το φόβο που νιώθει μέσα της. Και μόνο η σκέψη πως θα ζήσει
την υπόλοιπη ζωή της μαζί του τη γεμίζει τρόμο. Όχι! Δεν μπορεί! Δεν
μπορεί!
- Δε θέλω να γυρίσω σπίτι! Μ’ ακούς; φωνάζει στον Αγάθω-
να.
- Πού να σε πάω;
- Όπου θες εσύ.
“Να πάει στο διάολο! Θα τα επιστρέψω τα γαμημένα τα λε-
φτά. Κι ας θυμώσει η Μάγκυ. Κι ας μείνει απλήρωτη η δόση. Θα
τα καταφέρω. Ναι, ρε, θα τα καταφέρω”
- Πάμε Σούνιο; ρωτάει, τελικά, ο Αγάθωνας.
- Είσαι τρελός! του απαντά γελώντας η Ειρήνη
- Θα προλάβουμε την ανατολή. Τι λες;
- Πάμε!
Ο αέρας τής χαϊδεύει τα μαλλιά καθώς η μηχανή επιταχύνει. Η
Ειρήνη παίρνει βαθιά ανάσα και αφήνεται στο ταξίδι.
Το μπουκάλι έχει αδειάσει. Ο Ζαχαρίας έχει γείρει στο μπράτσο
“ Χάρτινο το φεγγαράκι,
ψεύτικη ακρογιαλιά,
αν με πίστευες λιγάκι
θα ’σαν όλα αληθινά”
ΣΕΛ. 50 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ
ΝΕΑ ΑΓΩΓΗ
Ανήθικος. Ήταν ο νέος τίτλος με τον οποίο είχε στολίσει τον εαυτό
του. Είναι γεγονός πως από καιρό είχε χάσει κάθε ίχνος αυταρέσκει-
ας και πλέον επέλεγε τα πιο προσβλητικά κοσμητικά επίθετα για να
αναφέρεται ενδιάθετα στον εαυτό του. Και έβρισκε είναι η αλήθεια
τόσα πολλά και με τέτοια ευκολία που ύστερα από λίγο ήταν αδύνα-
τον να τα θυμάται όλα ακόμη κι ο ίδιος. Δεν ήταν και τόσο νέος μα
ούτε και μεγάλος θεωρούνταν για την εποχή μας, τριαντατριών ετών
ήταν. Είχε φτάσει σε μια ηλικία δηλαδή που γνώριζε ότι δεν μπο-
ρούσε πια να ξεχειλώνει άλλο τον εαυτό του και να τον επανασυν-
θέτει διαρκώς. Πλέον προσδοκούσε να βιώσει μια κάποια εσωτερι-
κή στερεότητα, μια αίσθηση ταυτότητας και αν ήταν δυνατόν ακε-
ραιότητας του χαρακτήρα.
Τώρα που εργάζεται ως υπάλληλος σε μια δημόσια υπηρεσία
βλέπει πια τον κόσμο διαφορετικά. Από τότε μάλιστα που πέτυχε
την πρώτη του προαγωγή απολαμβάνει τον σεβασμό των συναδέλ-
φων μα και του προϊσταμένου του. Πάραυτα φαίνεται να έχει πέσει
όμως στη δυσμένεια του εαυτού του. Βλέπεται, στο χώρο που εργά-
ζεται δεν προσελήφθη ακριβώς αξιοκρατικά αλλά αυτό δεν έδειχνε
τότε διόλου να τον επηρεάζει. Το ίδιο είχε συμβεί και παλιότερα
όταν υπηρέτησε την στρατιωτική του θητεία στην αεροπορία και
κατάφερνε να βρίσκεται διαρκώς αδειούχος στο σπίτι του. Τότε
όμως οι μικρές αυτές παρασπονδίες φάνταζαν ασήμαντες και δικαι-
ολογούνταν απόλυτα καθώς ήταν νέος και ακόμη διερευνούσε το
κόσμο γύρω του. Διερευνούσε φυσικά, και τον ίδιο του τον εαυτό
νιώθοντας τον εύπλαστο και ασχημάτιστο. Αργότερα, όταν θα το
αποφάσιζε, θα ήταν ικανός να παγιωθεί και να γίνει αυτός που επι-
θυμεί, να ζήσει όπως αυτός έκρινε σωστά. Για την ώρα έπρεπε να
συμπλεύσει με το σύστημα αξιών των γονιών του και να συμμορ-
φωθεί με τις κοινωνικές επιταγές.
Είχε μείνει, πριν τον διορισμό του, άνεργος για μερικούς μήνες
και συνειδητοποίησε σύντομα πως εφόσον αποδεικνύεται δύσκολο
να βρει εργασία πάνω στο αντικείμενο των σπουδών του θα έπρεπε
αναγκαστικά να αναζητήσει οποιοδήποτε επάγγελμα. Αμέτρητες
φορές έπιασε τον εαυτό του να τριγυρνά έξω από τα γραφεία εύρε-
σης εργασίας ή να ξεφυλλίζει τις μικρές αγγελίες. Πριν προλάβει να
τον διεκδικήσει η απογοήτευση όμως μεσολάβησαν οι γνωριμιές
του πατέρα του. Το σκέφτηκε πολύ τότε αν θα έπρεπε να δεχτεί αυ-
τή την ευεργεσία που του προσφέρονταν κι αν θα μπορούσε να αντι-
παρέλθει τυχόν κατηγορίες που θα εξαπολύονταν εναντίον του από
το φιλικό και το συγγενικό του περιβάλλον. Το να παραμείνει
άνεργος ενώ συνάμα θα εξαγρίωνε τους γονείς του όμως φάνταζε
πολύ μεγαλύτερη αποτυχία συγκριτικά με τη χρήση αθέμιτων μέ-
σων για την απόκτηση μιας θέσης εργασίας.
Την κατακραυγή θα μπορούσε να την αντέξει. Η μικρή κοινωνία
στην οποία ζει μπορεί να ενοχλείται εύκολα αλλά τελικά αποδέχεται
και χωνεύει τα πάντα. Κανείς άλλωστε δεν είναι άμεμπτος κι αυτή η
διαπίστωση είναι από μόνη της ικανή να απενοχοποιήσει κάθε
άνομη και αήθης συμπεριφορά. Θα γινόταν κι αυτός λοιπόν, ένας
από εκείνους που καθημερινά όλοι κατακρίνουν μα ενδόμυχα επαι-
νούν. Ένας ακόμη αμοραλιστής αριβίστας. Να ένας ακόμη ωραίος
τίτλος με τον οποίο θα μπορούσε να στολίσει τον εαυτό του. Η στά-
ση ζωής του θα γινόταν έπειτα η δικαιολογία για αμέτρητες μελλο-
ντικές φαυλότητες και θα συνέβαλε στη διαιώνιση της αθλιότητας.
Κάπως έτσι συμβαίνει με όλα άλλωστε. Χέρι με χέρι περνάει η σκυ-
τάλη της παράδοσης στους επόμενους που δεν χρειάζονται τίποτα
περισσότερο για να δικαιολογήσουν τις πομπές τους παρά να ανα-
δείξουν την σαθρή παρακαταθήκη που τους άφησαν οι προγενέστε-
ροι. πάγος έσπασε προ πολλού, ο δρόμος χαράχτηκε και δεν απομέ-
νει παρά να τον περπατήσουμε. Κι όσο όλοι θα ακολουθούν την πε-
πατημένη τόσο η φαυλότητα θα σκεδάζετε και θα μπολιάζει στις
συνειδήσεις. Κάθε άλλο μονοπάτι είναι δαιδαλώδες, οι Λαιστρυγό-
νες καραδοκούν σε κάθε στροφή και η τόλμη που απαιτείται για να
το περπατήσεις δεν γίνεται να βρεθεί σε εμάς τους συνηθισμένους
ανθρώπους. Ίσως ακόμη και ο πολυμήχανος Οδυσσέας, ο πιο περι-
βόητος των πλανήτων, να λιποψυχούσε εάν εκ των προτέρων γνώρι-
ζε τα προσκόμματα που θα αντιμετωπίσει μέχρι να προσαράξει στη
πολυπόθητη Ιθάκη. Το σώφρων άλλωστε, είναι να πορευτεί ο καθέ-
νας μας όσο το δυνατόν πιο ακόπιαστα, να δείξει επινοητικότητα
στην εξεύρεση ατομικών λύσεων και να ειδικευτεί στην αποποίηση
πάσης ευθύνης.
Πρακτικιστής. Κι αυτός ήταν ένας τίτλος τον οποίο είχε αποδώ-
σει στον εαυτό του. Είχε άλλωστε από καιρό διακόψει τις σχέσεις
με τα νεανικά του οράματα. Μπορούσε με αυθάδεια να δηλώνει πως
δυσπιστεί απέναντι σε όλες τις ιδεολογίες και πως κόρεσε τις φιλο-
σοφικές του αναζητήσεις. Πλέον είχε αντιληφθεί το τρόπο που λει-
τουργεί ο κόσμος και πως να παραμορφώνει κάθε ιδανικό τοποθε-
τώντας το στη κλίνη του Προκρούστη. Ήξερε πια πως να ελίσσεται
και είχε μυηθεί στη τέχνη της υποκρισίας, οντάς ικανός να διατυπώ-
νει τις απόψεις του σιβυλλικά και να αλλάζει τεχνηέντως το δέρμα
του σαν φίδι. Κι αυτά όλα είναι προσόντα πολύτιμα την σήμερον
ήμερα, δεν θα μπορούσε κανείς να το αρνηθεί αυτό. Μπερδεμένο
κουβάρι είναι άλλωστε τα πράγματα σε αυτή τη ζωή, το ίδιο γεγο-
νός αλλιώς το βλέπει ο ένας κι αλλιώς το αντιλαμβάνεται ο άλλος.
Λίγοι είναι εκείνοι που μπορούν να ερμηνεύσουν μονάχοι τα όσα
συμβαίνουν γύρω τους, ειδικά αν δεν έχουν πρωτύτερα συζητηθεί
δημοσίως, αν δεν έχει αποφανθεί για αυτά η παντοκράτειρα κοινή
γνώμη. Αλλά ακόμη κι αυτοί, ποιοι είναι τάχα που θα κουνήσουν το
δάχτυλο για να υποδείξουν τον φταίχτη; Μήπως οι πράξεις των αν-
θρώπων έχουν πάντα ως αίτια τα ατομικά τους χαρακτηριστικά κι
όχι τις περιστάσεις ή τις γενικές ιδιότητες του ανθρώπου σε κάθε
δοσμένη πολιτεία; Ας τον αφήσουν ήσυχο λοιπόν, να πορεύεται
όπως ξέρει εκείνος.
Όχι πως είχε καταφέρει στη ζωή του και κάτι το αξιοζήλευτο. Για
μια επίπλαστη αίσθηση ασφάλειας και την δυνατότητα να εξασφα-
λίζει τα απαραίτητα έκανε τα όσα έκανε. Αν και το κυνήγι των απα-
ραίτητων έχει μετατραπεί πλέον σε ένα ατέρμονο, ταντάλιο μαρτύ-
ριο. Τι είναι όμως αλήθεια αυτά που αποκαλούμε απαραίτητα; Και
δεν αναφέρομαι μονάχα στα αναγκαία για τη συντήρηση της ζωής
αγαθά, αλλά και στις απαραίτητες ενέργειες στις οποίες οφείλεις να
προβείς για να τα εξασφαλίσεις. Λιγάκι αόριστη ερώτηση θα μου
πείτε, καθώς καμία έννοια δεν παραμένει αμετάβλητη στο πέρασμα
του πανδαμάτορα χρόνου. Για να επιβιώσεις σ' αυτή τη ζωή έπρεπε
ανέκαθεν να πράττεις τα δέοντα. Ποια είναι αυτά; Τα απαραίτητα
και αναγκαία φυσικά. Τα επιτρεπόμενα και εφικτά δηλαδή. Όσες
ενέργειες δεν επιτρέπονται αποτελούν ολισθήματα, μα αυστηρώς
χρησιμοθηρικά πιο ωφέλιμα αποδεικνύονται πάντα τα ανεπίτρεπτα.
Και όσο η ηθική υπνώττει η διαφθορά εφημερεύει, εδραιώνεται και
διαδίδεται έρποντας πάνω στις ράχες των βολεμένων.
Κάθε δημόσια πράξη γίνεται το πρόπλασμα των μελλοντικών συ-
μπεριφορών. Έτσι παράγεται το ήθος και σχηματίζεται η αμείλικτη
κοινή λογική, αυτό το συνονθύλευμα άκρατης παραφροσύνης. Μέ-
σω της δημόσιας πράξης και της επανάληψης πλάθονται τα πρότυπα
της κάθε εποχής στα οποία προσαρμόζονται τα ατελείωτα στίφη
των ανθρώπων. Ακριβώς όπως ένα κοπάδι πρόβατα που ακολουθεί
καθημερινά το ίδιο μονοπάτι, υπερκεράζοντας σε κάποιο ανήφορο
ένα ανύπαρκτο εμπόδιο. Ίσως επειδή στο σημείο εκείνο τους
έφραξε κάποτε το δρόμο κάποιο πουρνάρι, το οποίο υπερπήδησε ο
πρωτοπόρος της αγέλης δείχνοντας στα υπόλοιπα τον τρόπο. Το συ-
γκεκριμένο εμπόδιο μπορεί να έχει προ πολλού εξαφανιστεί αλλά η
συμπεριφορά που αναπτύχθηκε χάριν αυτού παραμένει. Κι όταν κά-
τι χαράζεται εντός μας μέσω παραδειγματισμού τότε καμιά διδαχή
δεν μπορεί να το εξαλείψει. Καμιά νουθεσία δεν είναι ικανή να απο-
σείσει την προκατάληψη που επιβεβαιώνεται τάχα από τα ίδια μας
τα μάτια και θάλλει πάνω στην εύφορη και παχυλή μας αμάθεια.
Έτσι διαμορφώνεται η νέα αγωγή που ανάγει σε υπέρτερο ιδανι-
κό τη θήρευση του ευδαιμονισμού, της επιτυχίας και της οικονομι-
κής πλησμονής. Κάπως έτσι
επιτυγχάνεται η διάστροφη όλων των άξιων, ω καιροί, ω ήθη!
Όλα αυτά όμως δεν είναι παρά αβάσιμες θεωρητικολογίες. Αυτός τα
έχει καταφέρει περίφημα, κάνει πλέον πιο αισιόδοξα σχέδια για το
 ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 51

μέλλον και δεν θα άλλαζε με τίποτα την τωρινή του κατάσταση. Στη
τελική, το κόστος για να πετύχει τα όσα πέτυχε δεν ήταν και τόσο
υψηλό. Έταξε απλώς την ψήφο του, ως ανταπόδοση για την ευεργε-
σία που δέχτηκε και απώλεσε έτσι μέχρι κι αυτό, το κατά πολλούς
ιερό, δικαίωμα του εκλέγειν.
Ποιος θα μπορούσε να τον ψέξει όμως; Καταλήγει τόσο πολύ-
κλωνος ο κορμός της διαφθοράς που επισκιάζει τα πάντα. Είναι τό-
σο διαδεδομένη η ανομία που πλέον φαντάζει ματαιοπονία όχι μο-
νάχα το να συγκρουστείς μαζί της αλλά και το να την κατονομάσεις
απλώς. Άλλωστε όπου δεν εκτιμάται η αρετή η φαυλότητα δρα ανε-
μπόδιστα. Την συναντά κι αυτός καθημερινά αλλά την αντιπαρέρχε-
ται γιατί φαντάζει στα μάτια του σαν μυστηριώδη φυσική δύναμη
την οποία πρέπει να υπομείνει και να ανεχτεί. Όποιος όμως αποτε-
λεί οργανικό μέρος μιας προβληματικής δομής δεν θα μπορούσε πο-
τέ να διαγνώσει τη ρίζα του κακού που την υπονομεύει. Η ίδια του η
θέληση υποσκάπτει την αναλυτική του δύναμη και τον οδηγεί σε
σύγχυση. Μια σύγχυση που θα τον ταλαιπωρεί και θα τον ταλανίζει
έως ότου να το πάρει απόφαση και να θεραπευτεί μια και καλή από
τη νόσο που λέγεται συνείδηση.
Αποθαρρημένος, να ένας ακόμη τίτλος που θα του ταίριαζε γάντι.
Ίσως απλούστατα να είναι δειλός, να αποφεύγει τις κακουχίες και
συνεπώς στην ουσία να είναι ένας ακόμη φυγόπονος. Ίσως πάνω
από όλα να αποφεύγει μετά βδελυγμίας το αίσθημα της αποτυχίας
και της δυσανασχέτησης, αυτούς τους δυο ανθρωποφάγους υφάλους
και στη προσπάθεια του αυτή να αισθάνεται ανίσχυρος και χαμένος.
Έτσι όπως νιώθει ο καθένας μας δηλαδή όταν χάνει τον έλεγχο μιας
κατάστασης. Το χειρότερο με τα δυσάρεστα αυτά συναισθήματα
δεν είναι τόσο πως τον βασανίζουν αλλά πως θρασύτατα κατορθώ-
νουν να καθορίζουν τις επιλογές του.
Πρέπει πάση θυσία να διακόψει αυτούς τους μελαγχολικούς νυ-
χτερινούς συλλογισμούς, σκέφτεται συχνά. Πάντοτε ξεκινά με την
ψευδαίσθηση πως τους ελέγχει αλλά να που κάθε τόσο ορθώνονται
και χιμάνε επάνω του σαν κύματα πελώρια κι αφηνιασμένα. Η χει-
ρότερη ψευδαίσθηση του όμως είναι αυτή του συνειδητού καθορι-
σμού των επιλογών του. Μόνο την τελευταία στιγμή, όταν πια όλα
έχουν δρομολογηθεί, όταν βρίσκεται μια ανάσα πριν την απόφαση,
μονάχα τότε εμφανίζεται η σκέψη επιτελικά για να δικαιώσει την
επιλογή. Να υποστηρίξει μια απόφαση που έχει ήδη παρθεί και να
παρουσιαστεί ψευδεπίγραφα ως αφετηρία και καθοδηγήτρια της θέ-
λησης παραγκωνίζοντας το θυμικό.
Όσο κι αν αποφεύγει την ενδοσκόπηση όμως, να που κάθε τόσο
έρχεται και στέκεται ανάμεσα στο βλέμμα του και το κόσμο το εί-
δωλο του. Και τότε μόνος απέναντι στην απεραντοσύνη του εσωτε-
ρικού του κενού νιώθει χαμένος και αναζητά απεγνωσμένα πυξίδα
για να οδηγηθεί προς κάποια διέξοδο ενώ η άβυσσος γύρω του καγ-
χάζει θριαμβικά. Ανίκανος να απεγκλωβιστεί εξαϋλώνεται, ξεχειλώ-
νει στο χώρο και το χρόνο μέχρι να αφανίσει ολότελα το τωρινό του
περίβλημα. Τα πάντα μέσα του καθίστανται ρευστά και ανυπόστατα
καθώς καταργεί την αλληλοδιαδοχή των γεγονότων και ανασκάπτει
τη μνήμη. Επισκέπτεται συγκεκριμένες εμπειρίες για να τους δώσει
νέα υπόσταση, να τις αναβαπτίσει ανοικοδομώντας έτσι την αυτοει-
κόνα του και εδραιώνοντας ένα νέο εναλλακτικό παρελθόν. Μέχρις
ότου να διακοπεί η περιπλάνηση, να αποκτήσει πάλι συνείδηση του
υπαρκτού εαυτού του και να αναδυθεί από τα μύχια της ψυχής του
ξανά κραταιή η αυτοπεριφρόνηση.
Κι αν τώρα βολοδέρνει μονάχος με το σαράκι των χθεσινών τύ-
ψεων και συνομιλεί με τον εαυτό του προσπαθώντας να τον δικαιο-
λογήσει, δεν παύει κρυφά να ελπίζει πως ο βασανισμός του αυτός
θα είναι παροδικός. Σύντομα θα σκληρύνει την πέτσα του περισσό-
τερο και θα καταστεί απρόσβλητος σε κάθε κρίση συνείδησης. Βέ-
βαια, δύσκολα πείθεται κάποιος όταν δεν θέλει να πεισθεί και ίσως
αυτή του η ανικανότητα να διαμορφωθεί άτρωτος απέναντι στην
αυτοκριτική να είναι και το τελευταίο ψήγμα ευσυνειδησίας που του
έχει απομείνει. Μπορεί να το αφανίσει όμως, έχει άλλωστε αποδεί-
ξει πως μπορεί να γίνει τα πάντα γιατί πάνω από όλα ποθεί την ανε-
μελιά και το γέλιο της απολύτρωσης. Μπορεί να αδιαφορήσει για
την υστεροφημία του, να προσαρμόσει στην ανημποριά του κάθε
θεωρία και να περιγελάσει κάθε κριτική. Το μόνο που δεν τολμά
ακόμη να οραματιστεί είναι τον εαυτό του ως γονέα γιατί τέτοιος
όπως έχει καταντήσει δεν θα μπορούσε παρά να αναθρέψει απογό-
νους ανήθικους.
ΚΩΣΤΑΣ ΛΙΧΝΟΣ

Θύμιζέ μου
Είναι κάτι μέρες που έρχονται ξαφνικά στραβά, τα νεύρα σου σιγο- Αυτόν τον εξολοθρευτή άγγελο θέλω να μου θυμίζεις που ο αέρας
βράζουν μέχρι που γίνονται λάστιχο. Συνεχίζεις ενώ οι Θεοί γελάνε, των φτερών του χτυπά στου χλωμόθωρου προσώπου μου την άκρη.
το αίμα μετατρέπεται σε ζελατίνη. Δεν υπάρχει χασούρα στην γρα- Η θύμηση ασπασμός των σιωπηλών θεμάτων, υποσχέσεις, πραγμά-
φή, βγάζεις τον θάνατο απ’ την αριστερή σου τσέπη μονό όταν προ- των, μ’ ένα στείρο ανακάτεμα. Αν, μια στιγμή ο κόσμος μας φαντα-
σέχεις πως γράφεις. Και να γράφεις ενώ πίνεις μες στη νύχτα αυτή ζόταν πως γκρεμίζεται στο κενό ή πως έσκαγε σε χίλια κομμάτια
είναι φοβερή ιστορία. στο διάστημα σαν την ηχώ στο χάος θα μου θύμιζες;
Η ποίηση, η μουσική είναι τα φάρμακά μας, αφαιρούν όλα τα Η ψυχή σου ερημίτη καλλιτέχνη παραδομένη σε λογισμούς, σε
σκουπίδια της ημέρας. Όχι δεν είναι ένα ασφαλές κουκούλι. Χρειά- ήχους μα και χρώματα. Και ξαφνικά οι νύχτες τόσο μεγάλες. Μέσα
ζεται να βάζεις τον εαυτό σου σε επικίνδυνες καταστάσεις. από τις διαβατικές τούτες συμφορές θα μου θύμιζες τα παιδικά τρα-
Θέλω να μου θυμίζεις την κόλαση της αλαζονικής υπεραισιοδοξί- γούδια μας που ανθούς και χαρά σκόρπιζαν; Μα ποιος το ξέρει αν,
ας για να καλπάζω περήφανος με το κεφάλι ψηλά. Σαν τον παλιά- μία στιγμή βρισκόσουνα κάπου που να με βλέπεις όταν περνώ και
τσο μες την νύχτα με αράδες πλούτου και δόξας να ζητωκραυγά- σκύβω μαζωχτός κάτω απ' το αισθαντικό της χτύπημα. Μάντεμα
ζουν... Έλα ! Παράτα το ένστικτο χαμένε ποιητή ανθρωπάκο! χαρμόσυνο στις μοναξιάς μας τον αφρό.

Θα υπάρχουν πάντα άνθρωποι που λένε πάμε να περπατήσουμε Και όπως απόψε ανάτειλαν τα πορφυρά της χείλη μ’ ένα γλυκόπιο-
στις φλόγες χωρίς να έχουν ανοιγοκλείσει τα μάτια τους. Θα τους το φιλί σβήνοντας το σκεφτικό μου βλέμμα έτσι κάθε όνειρο κάθε
έλεγα ζήστε έναν δυστυχισμένο έρωτα και μην χρησιμοποιείται το ελπίδα θωρώ σαν χάδι της το νιώθω. Θύμιζέ μου.
δάκρυ σαν την μύγα που περπατά πάνω στην καλοκαιρινή κουρτίνα.
Ύστερα θα τους έλεγα ζήστε έναν ευτυχισμένο έρωτα, αντιστρέψτε
Δ. ΠΑΛΛΑΣ
την διαδικασία και αυτό που ίσως μάθατε είναι πως κανείς δεν γνω-
ρίζει τίποτα.
Ναι, ένας μη βίαιος, αργός θάνατος όπως η θάλασσα που σκορπά
υπαινιγμούς αθανασίας. Θάλασσα στην μύτη, θάλασσα στα αυτιά,
θάλασσα στο μεδούλι και στα μάτια. Θα μας λείψει άραγε η αγάπη
της γυναίκας, της ποίησης και της μουσικής;
ΣΕΛ. 52 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ
Ο ΑΛΚΗΣ, Η ΒΟΥΛΑ, Ο ΓΙΩΡΓΟΣ, ΕΓΩ…..
Κάποτε ήμασταν πολλοί. Φωνές πολλές, απόψεις και αντιρρήσεις. είχε δει, μα μήτε και το είχε επιδιώξει. Πολλές οι έγνοιες και ο αγώ-
Γύρω από το τραπέζι, σκόρπιοι στο χώρο μας, εντός του χώρου και νας, ο καθημερνός, ατέρμονος μου είπε.
πάλι σε αυτόν. Μια χούφτα άνθρωποι ήμασταν, ομάδα ενωμένη τον Ρώτησα μήπως είχε ακούσει για τη Φανούλα της παρέας, την
περισσότερο καιρό αγαπημένοι όλοι, πολλές φορές περισσότερο και ποιήτρια, που δεν παρέλειπε συχνά πυκνά να εισπράττει τις επευφη-
από αγαπημένοι. Έτσι τουλάχιστον πιστεύαμε τότε και αγαπημένοι μίες και τα ζήτω μας στην κάθε ανάγνωση με στίχους, που έγραφε,
όλοι μαζί πορευόμασταν με τις διαφορές και με τις αντιρρήσεις μας, για εμάς, για εκείνη, για τον κόσμο όλο. Ούτε για εκείνη ήξερε.
τα πρέπει και τα θέλω του καθένα από εμάς. Οι γιορτές μας Όταν χωρίσαμε, χωρίς υπόσχεση να δώσουμε για νέο ειδωμό, γύ-
έβρισκαν γύρω από ένα τραπέζι, που να μη μας χωρά και να χρειά- ρισα πίσω και τον κοίταξα. Εκείνος όχι. Λίγο σκυφτός μου φάνηκε,
ζεται να σκαρφιζόμαστε αστείες επεκτάσεις. Το πετυχαίναμε και στο βήμα αργός. Αυτός, << ο άνεμος>>, που έτρεχε πιότερο
αυτό. Όπως περίτεχνα πετύχαμε να τη διαλύσουμε την παρέα μας απ΄όλους μας και από εμένα πιο πολύ, που τόσο τον εθαύμαζα. Μα
αυτή, με απίστευτες επιπολαιότητες και ευκολίες αμέτρητες. ούτε τότε μου έμεινε καιρός να του το πω ούτε και τώρα, γιατί πο-
Μπορεί να υπήρχαν όμως και αγκάθια αόρατα, που έμπαιναν λύ βιαζότανε εκείνος και εγώ επίσης, για να επιστρέψω στης μνή-
στις σάρκες μας και εμείς ποτέ δεν νοιώσαμε το τρύπημα τους. μης το αλφαβητάρι γρήγορα.
Σκόρπισε η παρέα. Δεν γνωρίζει κανείς πια τίποτε για την ύπαρξη Ο Άλκης , η Βούλα, ο Γιώργος οι άλλοι , εγώ….
του άλλου, πώς ζει, αν ζει, αν είναι χαρούμενος, δυστυχισμένος ή
πια δεν υπάρχει. Μα που πήγε τόση θέρμη; Kεριά, που λιώσανε, η Κωνσταντίνα Βαληράκη
παρέα και τα λόγια μας, τα αστεία και τα κλάματα μας. Πολλές και
άπειρες φορές ο ένας για τον άλλο και οι πολλοί για τον ένα. Αραιά
και που έως σπάνια μαθαίνει κάποιος από εμάς νέα για κάποιον από
εμάς, με τη μελαγχολία εκείνη των αναμνήσεων, να αναρωτιόμαστε
αν υπάρχουν ακόμη φιλίες και αγάπες, που να αντέχονται. Αν υπάρ-
χουν ακόμη τυχεροί, που τις βιώνουν έτσι όπως νοιώθαμε κάποτε
και εμείς, που μετράμε τώρα μόνο απουσία και ανάμνηση γλυκόπι-
κρη κάποιων παλιών, καλών τουλάχιστον τότε καιρών.
Τυχαία αντάμωσα τον Άλκη τις προάλλες. Τον Άλκη εκείνης
της εποχής. Είχε τόσο αλλάξει. Δεν λέω, θερμός, που ήτανε ο χαιρε-
τισμός. Προς στιγμή νόμισα πως είχα να τον δω λέει από τα χθες και
ας είχανε τα μαλλιά του γκριζάρει και ας είχε αλλάξει τόσο το πρό-
σωπο. Πόσο όμορφο ήτανε κάποτε αυτό το πρόσωπο. Προς στιγμή
επιπλέον νόμισα πως θα ξαναμιλούσαμε για μουσικές και για ταινί-
ες ασπρόμαυρες και για βωβό κινηματογράφο, που τόσο αγαπούσα-
με! Τίποτε από αυτά. Λακωνικές κουβέντες, τυπικές για το παρόν
και ούτε κουβέντα για το << τότε >>. Κανένα από τους παλιούς δεν
 ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 53

Ψυχή από σκουλήκι

Η μοναξιά του δωματίου τον σκότωνε. Μακάρι να μπορούσε να α- Πήρε ανάποδες αποφάσισε να ξεσκίσει τον τοίχο όπως ο τοίχος
ποδράσει από εδώ. Ο ίδιος νιώθει ότι το χέρι του είναι καλύτερα και ξέσκιζε την ζωή του . Θα έκανε την αντεπίθεση του ανεξαρτήτου
ας φαίνονται ακόμη τα κτυπήματα. Νωπά είναι τα σημάδια. Του ερ- κόστους . Ο ασβέστης του τοίχου σιγά-σιγά άρχισε να υποχωρεί
χόταν να σηκωστεί σιγά-σιγά και να παραχωρήσει μέσα από τον μα- όμως παράλληλα άρχιζε και η δύναμη του να υποχωρεί να τον εγκα-
κρύ διάδρομο με τους ψηλούς άσπρους τοίχους που μόνο πόνο και ταλείπει όπως τον είχαν εγκαταλείψει τόσοι και τόσα στην ζωή του.
δυστυχία κουβαλάνε. Μα είναι μεγάλη η απόσταση μέχρι την πόρτα Ξαφνικά εκεί του νόμιζε ότι όλα είχαν τελειώσει κάτι ξεπρόβαλε
και έπειτα η πόρτα είναι διπλά κλειδωμένη και από σίδερο σε αυτή μέσα από τον τοίχο. Ήταν ένα μικρό σκουληκάκι. Ένιωσε χαρά και
την φυλακή που τον ρίξανε. Τον είχαν παγιδεύσει! ευτυχία . Επιτέλους θα είχε ένα σύντροφο ένα συγκάτοικο, ένα πλά-
Για μια στιγμή πέρασε από το μυαλό του ότι αυτή η μοναξιά είναι σμα του θεού το οποίο δεν θα τον κατάκρινε μα προπαντός θα τον
αληθινή. Μα δεν γίνεται. Πως μπορεί άλλωστε να γίνεται . Είναι αποδεχόταν. Το μικρό σκουληκάκι που του φανερώθηκε έτσι ξαφνι-
σίγουρος, βέβαιος για την ακρίβεια το γνωρίζει ότι εδώ, ναι εδώ μα- κά και απρόσμενα τούτη την νύκτα . Το άγγιξε τρυφερά και στοργι-
ζί του είναι και άλλοι άνθρωποι μπορεί να μην είναι οι ίδιοι με αυ- κά όπως η μάνα το νεογέννητο παιδί της. Μπορούσε άνετα να χωρέ-
τό άλλα του μοιάζουν. Έχουν σχεδόν τα ίδια χαρακτηριστικά με αυ- σει στην άκρη του ενός δακτύλου του. Αυτό το μικρό σκουληκάκι
τόν μα το πιο σημαντικό έχουν το ίδιο όνειρο. Αχ όνειρο δεν πρέ- του γέμισε την καρδιά του έδωσε δύναμη να συνεχίσει τον αγώνα
πει να μείνει όνειρο πρέπει να γίνει πράξη. Ναι πρέπει αν βγει ζω- του.
ντανός από αυτούς του άσπρους και πελώριους τοίχους που τον Ώρα τώρα κάθεται και το κοιτάξει δεν θα αργήσει να διασχίσει
έχουν εγκλωβίσει . Να, δεν ακούει κανένα νιώθει ότι όλοι έχουν φύ- σιγά-σιγά έστω και αργά ολόκληρη την παλάμη του. Ο ίδιος είναι
γει και τον έχουν αφήσει αυτόν ολομόναχο εδώ μέσα. Μονό στην ευτυχισμένος με το νέο του φίλο και ας βρίσκεται ανάμεσα στους
σκέψη αυτή ένας κρύος ιδρώτας τον τυλίγει. Χίλιες φόρες θα το τοίχους του θανάτου. Ξαφνικά τον πιάνει έγνοια πως κάτι μπορεί να
προτιμούσε να ξέρει πως δεν είναι μόνος και ας είναι με τους ε- του συμβεί, πρέπει να το προστατεύσει με όποιο τρόπο μπορεί
χθρούς του. άλλωστε είναι η μόνη ελπίδα και το στήριγμα που έχει για να μπο-
Δοκίμασε να κάνει την γνωστή του κίνηση με τα πόδια του. ρέσει να βγει ζωντανός από εδώ μέσα παίρνοντας δύναμη και μά-
Έλπιζε πως ετούτη την φορά δεν θα τον πρόδιδε κανένα από τα πο- θημα ζωής από το μικρό, αδύναμο και ασήμαντο σκουληκάκι. Τα
διά του και ας τον πονούσαν και ας ήταν ματωμένα. Άλλοι τον πρό- μάτια του είναι κόκκινα και υγρά το κοιτάζει τρυφερά και του χαμο-
δωσαν και τον πόνεσαν του μάτωσαν την καρδία του. Προχώρησε γελά ενώ του προσθέτει «καληνύχτα , κοιμήσου τώρα με ασφάλεια»
μέχρι την άκρη του δωματίου τα βήματα του σταματούσαν πάντα Ένιωθε την ψυχή του να χορεύει σαν πεταλούδα. Αχ και να μπορού-
στα 24 του. Τα σταματούσε για την ακρίβεια απότομα η πελώρια σε να βροντοφωνάξει δυνατά με όλη του την δύναμη, το ήθελε πολύ
διπλομπαρομένη σιδερένια πόρτα όπως ακριβός σταμάτησε η ζωή αλλά φοβόταν μήπως και ξυπνήσει τον καινούργιο του φίλο, το
του στα 24 χρόνια και αυτή απότομα όχι από μια πόρτα αλλά από σκουληκάκι του….
την ιδία την κοινωνία.
Ο ίδιος προσπαθεί εδώ και καιρό να βρει μια μυστική πόρτα που ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΦΙΛΙΠΠΟΥ
να απασφαλίζει που να τον οδηγεί στη ζωή στο έξω από εδώ. Ήταν
σίγουρος ότι υπάρχει απλά μέχρι σήμερα δεν την είχε βρει. Κοίταξε
τους πελώριους άσπρους τοίχους είχαν μουχλιάσει και ξεφτιλιστεί
αλλά κανείς δεν νοιαζόταν για αυτό. Μπορούσε εύκολα αν ήθελε με
μια απλή κίνηση να αποσπάσει ένα κομμάτι από τον τοίχο ή να χα-
ράξει πάνω σε αυτό με τα ίδια του τα χέρια. Το σκέφτηκε, αν απο-
φάσιζε να χαράξει κάτι σε αυτόν το τοίχο θα έγραφε όλο και όλο
μόνο εννέα γράμματα . Τι ειρωνεία συλλογίστηκε ένας ολόκληρος
πελώριος τοίχος και θα έγραφε όλα και όλα εννέα γράμματα.
Ήθελε αυτά τα γράμματα να είναι γραμμένα με έντονο μπλε χρώμα
το χρώμα του ουρανού το οποίο και ο ίδιος κόντευε να ξεχάσει κλει-
σμένος τόσο καιρό στους πελώριους τοίχους που τον περιέβαλαν. Ο
τοίχος ήταν τόσο βρόμικος θα είχε να βαφτεί από το καιρό που δη-
μιούργησαν αυτό το απάνθρωπο χώρο που χειρότερο και από φυλα-
κή μοιάζει. Η σαπίλα από τα νερά μύριζε έντονα όπως την σαπίλα
των ψυχών αυτών που τον έκλεισαν σε αυτούς τους τοίχους . Το
χρώμα του τοίχου τώρα είχε πάρει τα χρώματα των ξεθαμμένων
ρούχων των πεθαμένων και ας ένιωθε το κορμί του πεθαμένο και
σακατεμένο την ψύχη του ήθελα να την κρατήσει ζωντανή με κάθε
θυσία και τίμημα.
Ο ήχος της κουκουβάγιας που του κρατά συντροφιά πίσω από τον
τοίχο του υπενθυμίζει ότι είναι σκοτάδι. Ο ίδιος διερωτάται αυτο-
σαρκαζόμενος που είναι το μεγαλύτερο σκοτάδι έξω, μέσα στους
τέσσερις τοίχους ή μέσα στην ίδια την ψυχή του. Συνεχίσει να κοι-
τάζει με ύφος απλανές τον τοίχο, τον φαντάζεται να παίρνει διάφο-
ρες μορφές πότε ανθρώπων και πότε ζώων. Τα ζώα να έχουν αν-
θρώπινη μορφή, ενώ οι άνθρωποι την μορφή ζώων. Ίσως τελικά το
θέαμα από τους τέσσερις κλειστούς τοίχους να είναι καλύτερο, για-
τί όχι και πιο όμορφο. Ονειρεύεται την μέρα που το κεφάλι του θα
δραπετεύσει από εδώ να κοιτάξει πέρα από τον τοίχο. Ξέρει ότι το
μυαλό του κανείς δεν μπορεί να του το εγκλωβίσει και ας νομίζουν
κάποιοι πως μια σιδερένια πόρτα και τέσσερεις τοίχοι θα το εμποδί-
σουν. Οι τοίχοι είναι που έχουν φθαρεί και όχι το μυαλό του.
ΣΕΛ. 54 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

ΥΠΟΒΟΛΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΣΤΟ: vivlia.kefalos@gmail.com

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΕΡΓΑ: ΠΟΙΗΣΗ, ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ, ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ
ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ ΕΡΓΑ: ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ, ΣΚΙΤΣΟ, ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ