Professional Documents
Culture Documents
MTB G1 Sinugbuanong Binisaya Orthography
MTB G1 Sinugbuanong Binisaya Orthography
Paaralan:
Purok:
Sangay:
Rehiyon:
Pangalan ng Kailan
Ipinahiram Kondisyon Kailan Isinauli Kondisyon
Humiram
Kailan natanggap sa paaralan:
A (Bago)
B (Gamit na ngunit maayos pa)
C (May kaunting sira)
D (Maraming sira)
1
Magbasa na Kita
Giya sa Pagtudlo og
Sinugbuanong Binisaya
HINDI IPINAGBIBILI
PAG-AARI NG PAMAHALAAN INILAAN
PARA SA
Distrito/Paaralan:
Dibisyon:
Unang Taon ng Paggamit:
Pinagkukunan ng Pondo:
Magbasa na Kita
Giya sa Pagtudlo og Sugbuanong Bisaya - Baitang 1
Karapatang Ari (Hindi ipinagbibili) Unang
Edisyon, 2012
ISBN:
ii
Telefax: (02) 634-1054 or 634-1072 E-mail
Address: imcsetd@yahoo.com
Mga Pagtulon-an
Mensahe...................................................................................iv
Alpabeto ug Ortograpiya..........................................................1
Mga Hustong Paagi sa Gramatika..........................................10
Katin-awan sa mga
Kahulogan sa mga Pulong/Kalugpongan ....................20
iii
Mensahe
Bro. Armin Luistro
iv
v
Alpabeto ug Ortograpiya
Alpabeto sa Sinugbuanong Binisaya
Alpabeto Polisiya sa Gidag- Gidag- Diptonggo/
paghulam og mga hanon sa hanon sa Consonant blends
2
Mga Alpabeto
Mm Aa
mata apa
3
Tt
Yy
talong yaya
4
Ss
Kk
saya
kaka
5
Nn Ll
nanay lata
6
Pp Bb
baka
pana
7
Gg Dd
gatas dalan
8
Hh Ww
wati
halas
9
Ii Uu
isda unlan
10
Oo
Rr
okra
relo
11
NGng
Ee
ngabil
estante
14
Mga Hustong Paagi sa
Gramatika
GRAMMAR IN SINUGBUANONG BINISYA
LANGUAGE
(Pulonglaan/Gramitika sa Sinugbuanong Binisaya)
1. NOUN (PANGALAN)
a. To make a noun SIGULAR or PLURAL , a grammatical particle is added
before the common noun:
Kang Kanila
Gihatag ni Nelson ang sulat kang Mrs. Gihatag ni Nelson ang mga
Santos nga iyang magtutudlo. sulat kanila ni Mrs. Santos, Mr.
Ruiz, ug Miss Cruz nga iyang mga
magtutudlo.
d. Gender (Tima-ilhan)
16
WALAY WALAY
PANLALAKI PAMBABAYE
KLARO TIMA-ILHAN
Tatay Nanay ginikanan pamaypay
Lolo Lola apo dahon
Manong Manang Bata/puya Saging
Tiyo Tiya paryente balay
maestro maestra magtutudlo lamisa
Amigo Amiga higala bangko
Pari Madre katekista pangtahal
Dodong Inday Pag umangkon lapis
Tiyo Tiya
2. PRONOUN (PULINGALAN)
17
Second Person ikaw, ka nimo, kamo
mo imo, kanimo ninyo inyo
3. VERB (PUNGLIHOK)
Tenses (Panahunan):
4 . ADJECTIVE (PANGMATANG/PANGHULAGWAY
Degrees of Comparison
COMPARATIVE
NON-
EQUALI
TY
POSITI EQUALITY OF THE INTENSE SUPERLA-
VE BETWEEN TWO DEGREE TIVE
TWO OBJEC
TS
COM-
PARED
gwapa gwapagwapa Labing Kinagwapahan kina-
gwapa gwapahan
kaayo
19
gamay Gamay- gamay Labing kina- Kinagamyan
gamay gamyan kaayo
Declarative (Pagsaysay):
Examples:
Nagdula sa kalsada si Inday.
Nagdula si Inday sa kalsada.
Interrogative (Pangutana):
Examples:
Kinsa ang nagdula sa kalsada?
Nag-unsa si Inday sa kalsada?
or Unsa ang gibuhat ni Inday sa kalsada?
20
Nganong nagdula man si Inday sa kalsada?
Asa man nagdula si Inday?
Rule 1. Spelling should be in accordance with the phonetic sound of the word.
(Ang pagtitik kinahanglan nga mosunod sa tingog sa pulong)
Pananglitan:
Siya- means boy /girl
Siya- means chair
Tiyan- means stomach
21
a. If the first syllable word that begins in a consonant has O or U sound, U
is usually used.
( Kon ang nahauna nga silaba nagsugod sa katingog nga gisundan og O
o U nga tingog, kinahanglan ang U ang gamiton.)
Pananglitan:
duna guba
Hulat Suga
sulayi
b. If a word has two O or U sound, Usually the first is U and the next is O.
( Kon ang pulong adunay duha ka O o kon U nga tingog, mag-una ang U
ug sundan kini og O.)
Pananglitan:
Bukton
Kuno
Ulo
Walay labot:
Solo
Otot
Kolor
c. If a word has three O or U sound and the last two are side by side, the
first and the second shall be U and the last shall be O.
( Kon ang pulong adunay tulo ka O o kon U nga tingog ang
katapusan nga duha nagtupad, U ang gamiton sa mag-una ug ang
magsunod niini, kinahanglan U ang gamiton sa ikatulo ang O.)
Pananglitan:
Lutuon
d. If the word has four U or O sound, the first shall be U, the second O, the
third U and the fourth O.
22
( Kon ang pulong adunay upat ka tingog U o kon O, ang nauna
kinahanglan U, ikaduha, O, ikatulo U ug ang ikaupat O.)
Pananglitan:
Bumobuto
Lumolupyo
Rule 4: If the word is borrowed from Spanish, retain the vowel and change the
consonant.
Example:
Bentana
24
Katin-awan sa mga
Kahulugan sa
Pulong/Kapulongan
KAPULONGAN SA SINUGBUANONG BINISAYA
MGA KUMON NGA PAGPANGUMOSTA
SINUGBUANONG MAGKAPAREHO PAGHUBAD
BINISAYA ANG KAHULOGAN
FILIPINO ENGLISH
Maayong buntag Magandang umaga Good morning
Magandang araw
Maayong adlaw Good day
Magandang
Maayong udto Good noon
tanghali
BAHIN SA LAWAS
SINUGBUANONG MAGKAPAREHO PAGHUBAD
BINISAYA ANG KAHULOGAN
FILIPINO ENGLISH
nawong mukha face
mata mata eyes
dalunggan tenga ears
27
inaanak na babae
kinugos nga babaye agaw goddaughter
father/mother-in
ugangan biyanan -law
son/ daughterin-
umagad binalaye balae law
29
lamesa mesa table
bangko lingkuranan, silya silya chair
aparador aparador cabinet
lansang lansang, pako nail
bairan panghasa honing stone
piece of wood
tabla tabla
30
BINISAYA ANG KAHULOGAN FILIPINO ENGLISH
lubi niyog coconut
rambutan rambutan rambutan
bayabas bayabas guava
abokado abokado avocado
atis atis atis
chico chico chico
mani mani peanuts
tisa tiesa tiesa
kalbasa kalabasa kalabasa squash
talong talong eggplant
okra okra okra
batong balatong sitaw beans
kapayas papaya papaya
pichay pechay pechay
rabanos labanos raddish
kamunggay kalamunggay malunggay horse raddish
tanglad tanglad lemon grass
agbati alugbati alugbati alugbati
swamp cabbage
tangkong kangkong
31
sala sala living room
MGA LUGAR SA PANIMALAY, ESKWELAHAN, UG KATILINGBAN
basketball court
basketbolan basketbolan
34
udto tanghali noon
hapon hapon afternoon
mid afternoon
palis
36
MGA NUMERO 0 - 100
GLISH
n
een
en
en
y-one
y-two
y-three
y-four
y-five
y-six
y-seven
y-eight
y-nine
-one
-two
37
three
four
Apatnapu’t
Kuwarenta i-tres 43 Forty-three
tatlo
Kuwarenta ikwatro Apatnapu’t apat
44 Forty-four
Apatnapu’t anim
Kuwarenta i-sais 46 Forty-six
Apatnapu’t walo
Kuwarenta i-otso 48 Forty-eight
Singkuwenta/
50 Limampu Fifty
singkwenta
38
MGA NUMERO 0 - 100
Singkwenta i-uno 51 Limampu’t isa Fifty-one
Singkwenta Limampu’t dalawa
52 Fifty-two
i- dos
Singkwenta Limampu’t
53 Fifty-three
i– tres tatlo
Singkwenta i- Limampu’t apat
54 Fifty-four
kwatro
SINUGBUANONG PAGHUBAD
BINISAYA NUMERO
FILIPINO ENGLISH
Singkwenta i-
55 Limampu’t lima Fifty-five
singko
Singkwenta Limampu’t anim
56 Fifty-six
i- sais
Singkwenta
57 Limampu’t pito Fifty-seven
i- siete
Singkwenta Limampu’t walo
58 Fifty-eight
i- otso
Singkwenta i- Limampu’t siyam
59 Fifty-nine
nuwebe
Saysenta 60 Animnapu Sixty
Saysenta i-uno 61 Animnapu’t isa Sixty-one
Animnapu’t
Saysenta i-dos 62 Sixty-two
dalawa
Animnapu’t
Saysenta i-tres 63 Sixty-three
tatlo
Saysenta i-kwatro Animnapu’t apat
64 Sixty-four
Saysenta isingko Animnapu’t lima
65 Sixty-five
Animnapu’t anim
Saysenta i-sais 66 Sixty-six
Animnapu’t
Saysenta i-siete 67 Sixty-seven
pito
Animnapu’t walo
Saysenta i-otso 68 Sixty-eight
39
Saysenta inuwebe Animnapu’t siyam
69 Sixty-nine
Seventythree
Setenta i-tres 73 Pitumpu’t tatlo
Pitumpu’t apat
Setenta i-kwatro 74 Seventy-four
Seventyseven
Setenta i-siete 77 Pitumpu’t pito
Walumpu’t
Otsenta i-tres 83 Eighty-three
tatlo
Walumpu’t walo
Otsenta i-otso 88 Eighty-eight
40
MGA NUMERO 0 - 100
Nobyenta 90 Siyamnapu Ninety
Nobyenta i-uno 91 Siyamnapu’t isa Ninety-one
Siyamnapu’t
Nobyenta i-dos 92 Ninety-two
dalawa
Siyamnapu’t
Nobyenta i-tres 93 Ninety-three
tatlo
Nobyenta i-kwatro Siyamnapu’t apat
94 Ninety-four
SINUGBUANONG PAGHUBAD
BINISAYA NUMERO
FILIPINO ENGLISH
Siyamnapu’t pito Ninety-seven
Nobyenta i-siete 97
Siyamnapu’t walo
Nobyenta i-otso 98 Ninety-eight
Nobyenta i-nuwebe Siyamnapu’t
99 Ninety-nine
siyam
Usa ka gatos 100 Isang daan One hundred
Tinubdan: Pagsulat sa numero 0—100 , Binisaya.com, Akademiyang Bisaya
41
Para sa mga katanungan o puna, sumulat o tumawag sa:
Curriculum Development Division, Bureau of Elementary
Education
Kagawaran ng Edukasyon (DepEd) Rm.
204, Bonifacio Bldg.
DepEd Complex, Meralco Ave.
1600 Pasig City, Philippines
Telefax: (02) 638-4799/ 637-4347