Nut Real

รวบรวมโดย...
::[MoDErN_SnC®]::
ฉบับหนังสือออนไลน์บน http://www.thai-mathpaper.net
ระบบจํานวนจริง
Real Number System
ฉบับหนังสือออนไลน์ http://www.thai-mathpaper.net
จัดทําเสร็จสิ้น วันที่ 26 สิงหาคม 2549
รวบรวมและเรียบเรียงโดย นายศุภณัฐ ชัยดี , นามปากกา ::[MoDErN_SnC®]::
คํานํา
หนังสือออนไลน์เรื่อง ระบบจํานวนจริง เป็นเอกสารที่รวบรวมเนื้อหาวิชาคณิตศาสตร์ สอดคล้องกับ
หลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน พ.ศ.2544 ในช่วงชั้นที่ 4 ภายในเอกสารประกอบไปด้วยเนื้อหาภาคบรรยาย
และมีตัวอย่างจํานวนหลายข้อเพื่อให้ผู้ศึกษาเกิดความเข้าใจในเนื้อหาเรื่องระบบจํานวนจริง ซึ่งเป็นพื้นฐานใน
การเรียนคณิตศาสตร์เรื่องต่อ ๆ ไป นอกจากนั้น ผู้จัดทําจัดรูปแบบให้อ่านได้ง่าย ซึ่งเนื้อหาสาระได้รวบรวม
จากเอกสารต่า ง ๆ หลายๆ แหล่งข้อ มูล ที่เชื่ อถือ ได้ เพื่อ ให้ข้อ มูล เกิ ด ความสมบูรณ์มากที่ สุด และเกิด
ประโยชน์ต่อการศึกษาสูงสุด ซึ่งได้มุ่งเน้นกระบวนการการให้เหตุผลและการพิสูจน์ทางคณิตศาสตร์ อันเป็น
พื้นฐานของการศึกษาคณิตศาสตร์ขั้นสูงต่อไป ซึ่งเอกสารชุดนี้ได้รวบรวมมาตั้งแต่ปี 2548 โดยผ่านการใช้
งานในการสอนรุ่นน้องมา 2 ปีการศึกษา และได้มีการปรับปรุงมาโดยตลอด จนได้เอกสารที่สําเร็จชุดนี้
ผู้จัดทําคาดหวังว่า หนังสือดังกล่าวจะก่อเกิดประโยชน์สูงสุดแก่ผู้ศึกษาทุกท่าน อนึ่ง เอกสารฉบับนี้
เผยแพร่เพื่อประโยชน์การศึกษาเท่านั้น ไม่อนุญาตให้ทําเพื่อการค้าหรือทางพาณิชย์ หากเอกสารฉบับนี้มี
ข้อบกพร่องประการใด ก็ขออภัยมา ณ.ที่นี้ด้วย และสามารถแจ้งข้อผิดพลาดเพื่อนําไปแก้ไขต่อไปได้ผ่านทาง
E-mail Address : schaidee@gmail.com จักเป็นพระคุณอย่างยิ่ง
คุณงามความดีของหนังสือเล่มนี้ ขอมอบให้แก่บิดา มารดา ครูอาจารย์ ญาติสนิทมิตรสหายทุกท่าน
นายศุภณัฐ ชัยดี
26 สิงหาคม 2549
สารบัญ
เรื่อง หน้า
1. ประวัติความเป็นมาของจํานวนจริง 1
- ประวัติความเป็นมา 1
- แผนผังของระบบจํานวนจริง 2
2. จํานวนตรรกยะ 2
3. จํานวนอตรรกยะ 4
4. สมบัติของระบบจํานวนจริง 5
- การเท่ากันในระบบจํานวนจริง 5
- สมบัติของศูนย์ 6
- การบวกและการคูณในระบบจํานวนจริง 8
- การลบและการหารในระบบจํานวนจริง 12
- แบบทดสอบ ระบบจํานวนจริง 15
- การสร้างตัวดําเนินการของระบบจํานวนจริง 16
- ตัวอย่างข้อสอบ 18
5. พหุนาม 20
- พหุนามและการแยกตัวประกอบ 20
- ทฤษฎีบทเศษเหลือ 20
- ทฤษฎีบทตัวประกอบ 21
- ทฤษฎีบทตัวประกอบตรรกยะ 23
- การหารสังเคราะห์ 23
- สมการพหุนาม 26
- สมการพหุนามกําลังสอง 26
- สมการพหุนามดีกรีมากกว่าสอง 27
- ความสัมพันธ์ระหว่างรากของพหุนาม 28
- สมการพหุนามที่มีความซับซ้อนมากยิ่งขึ้น 30
6. สมบัติของการไม่เท่ากัน 35
- สมบัติไตรวิภาค และสมบัติการไม่เท่ากัน 36
7. ช่วงและการแก้อสมการ 41
- ช่วง 41
- การแก้อสมการ 42
- การแก้อสมการโดยอาศัยวงเล็บ 48
8. ค่าสัมบูรณ์ของจํานวนจริง 52
- สมบัติพื้นฐานของค่าสัมบูรณ์ 52
- การแก้สมการค่าสัมบูรณ์ 53
- การแก้อสมการค่าสัมบูรณ์ 56
9. สัจพจน์ความบริบูรณ์ 60
10. บรรณานุกรม 63
22
ค่า π เป็นจํานวนอตรรกยะ ค่าประมาณ 3.14 หรือ ประมาณ
7
ระบบจํานวนจริง : Real Number System หน้าที่ 1
[ ระบบจํานวนจริง : Real Number System ]
¤ÇÒÁe»¹ÁÒ¢o§¨íÒ¹Ç¹¨Ãi§
เมื่อกล่าวถึงระบบจํานวนจริง เราคงจะทราบว่า ระบบจํานวนจริงมีวิวัฒนาการต่าง ๆ มาช้านาน ตั้งแต่จํานวนนับ หรือที่
เราเรียกว่าจํานวนธรรมชาติ ซึ่งก็เคยได้ศึกษากันตั้งแต่เกิดมาแล้ว เมื่อศึกษาถึงระดับประถมศึกษาตอนปลายก็เริ่มรู้จักกับ
เศษส่วน ทศนิยม อัตราส่วนและร้อยละ เมื่อเติบโตขึ้นมาจนถึงชั้นมัธยมศึกษา ก็เริ่มเรียนรู้ระบบจํานวนที่เป็นจํานวนเต็มลบ
และจัดแบ่งจํานวนเหล่านี้เป็นระบบย่อย และเราก็ยังรู้จักกับจํานวนอตรรกยะซึ่งเขียนอยู่ในรูปเศษส่วนไม่ได้อีกด้วย
จํานวนธรรมชาติ อาจหมายถึง จํานวนเต็ม บวก (1, 2, 3, 4, ...) หรือ จํานวนเต็มไม่เป็นลบ (0, 1, 2, 3, 4, ...)
จํานวนธรรมชาติมีการใช้งานหลักอยู่สองประการ กล่าวคือเราสามารถใช้จํานวนธรรมชาติในการนับ ("มีส้มอยู่ 3 ผลบนโต๊ะ")
หรือเราอาจใช้สําหรับการจัดอันดับ ("เมืองนี้เป็นเมืองที่มีขนาดใหญ่เป็นอันดับที่ 3 ในประเทศ")
จํานวนเต็ม ประกอบไปด้วยจํานวนธรรมชาติ (1, 2, 3, …) จํานวนลบ (-1, -2, -3, ...) และจํานวนศูนย์ เซตของ
จํานวนเต็มมักเขียนอยู่ในรูป Z (หรือ ในรูปตัวใหญ่บนกระดานดํา ), ซึ่งมาจากคําว่า Zahlen (ภาษาเยอรมัน). สาขาของ
คณิตศาสตร์ที่ศึกษาเกี่ยวกับระบบจํานวนเต็มนี้คือ ทฤษฎีจํานวน
ในทางคณิตศาสตร์, จํานวนตรรกยะ (หรือเศษส่วน) คืออัตราส่วนของจํานวนเต็มสองจํานวน มักเขียนอยู่ในรูป
a
เศษส่วน เมื่อ a และ b เป็นจํานวนเต็ม และ b ไม่เท่ากับศูนย์
b
3 2 1
จํานวนตรรกยะแต่ละจํานวนสามารถเขียนได้ในรูปแบบที่หลากหลาย ตัวอย่างเช่น = = รูปแบบที่เรียกว่า
6 4 2
เศษส่วนอย่างต่ํา a และ b นั้น a และ b จะต้องไม่มีตัวหารร่วม และจํานวนตรรกยะทุกจํานวนสามารถเขียนได้ในรูปเศษส่วน
อย่างต่ํานี้
ทศนิยม เป็นรูปแบบที่แผ่ขยายออกมา และต่อเนื่องไปเรื่อยๆ อย่างไม่มีที่สิ้นสุด (ยกเว้นกรณีซ้ําศูนย์ เราสามารถละ
โดยไม่ต้องเขียนได้) ข้อความนี้เป็นจริงสําหรับจํานวนตรรกยะทุกจํานวน
จํานวนจริงที่ไม่ใช่จํานวนตรรกยะ เรียกว่า จํานวนอตรรกยะ
ในทางคณิตศาสตร์ "...ตรรกยะ" หมายถึง เราจํากัดขอบเขตให้อยู่ในระบบจํานวนตรรกยะเท่านั้น เช่น พหุนามตรรกยะ
เซตของจํานวนตรรกยะทั้งหมดเราใช้สัญลักษณ์ Q หรือตัวใหญ่บนกระดานดํา โดยใช้เซตเงื่อนไข ได้ดังนี้ (ตัว
มาจากคําว่า Quotient คือ เป็นผลหารนั่นเอง)
⎧m ⎫
= ⎨ : m ∈ , n ∈ , n ≠ 0⎬
⎩n ⎭
จํานวนจริง คือ เซตของจํานวนที่เกิดจากการนําเซตของจํานวนตรรกยะ มารวมกันกับเซตของจํานวนอตรรกยะ
จํานวน (number) คือวัตถุนามธรรมที่ใช้สําหรับอธิบายปริมาณ จํานวนมีหลายแบบ จํานวนที่เป็นที่คุ้นเคยก็คือ

จํานวนธรรมชาติ : Natural Number (อาจเรียกว่าจํานวนเต็มบวก : Positive Integer, จํานวนนับ : Counting Number)
{1,2,3,...} ในหลายครั้งอาจจัดให้ 0 เป็นจํานวนธรรมชาติด้วย เขียนแทนด้วยสัญลักษณ์
ถ้าเรายอมให้มีจํานวนเต็มลบ : Negative Integer เราจะได้ จํานวนเต็ม หรือที่เขียนแทนด้วย
อัตราส่วนระหว่างจํานวนเต็มเรียกว่า จํานวนตรรกยะ : Rational Number หรือเศษส่วน โดยที่เซตของจํานวนตรรกยะ
ทั้งหมดเขียนแทนด้วย
ในการแสดงจํานวนด้วยระบบตัวเลขทศนิยม ถ้าเรารวม จํานวนที่มีจํานวนหลักไม่จํากัดและไม่จําเป็นต้องมีการซ้ํากันของ
ทศนิยม เข้าไปด้วย เราจะได้จํานวนจริง : Real Number หรือ
จํานวนจริงที่ไม่เป็นจํานวนตรรกยะเรียกว่า จํานวนอตรรกยะ : Irrational Number ′
จํานวนจริงสามารถขยายเป็น จํานวนเชิงซ้อน : Complex Number เป็นการขยายการหาคําตอบที่ได้จากสมการ
พีชคณิตที่ทุก ๆ พหุนาม ที่มีสัมประสิทธิ์เป็นจํานวนเชิงซ้อน เพื่อให้สามารถแยกตัวประกอบได้อย่างสมบูรณ์
จํานวนเชิงซ้อนที่เป็นรากหรือคําตอบของสมการพหุนาม ที่มีสัมประสิทธิ์เป็นจํานวนตรรกยะ เรียกว่า จํานวนเชิงพีชคณิต
จํานวนเชิงซ้อนที่ไม่ใช่จํานวนเชิงพีชคณิตเรียกว่า จํานวนอดิศัย : transcendental number
-- For Educational Purpose only. Not for commerce – by…Supanut Chaidee ::[MoDErN_SnC®]::
จํานวนเชิงซ้อน
จํานวนจริง จํานวนจินตภาพ
จํานวน จํานวน
อตรรกยะ ตรรกยะ
จํานวนเต็ม จํานวนไม่เต็ม
จํานวนเต็มบวก จํานวนเต็มลบ จํานวนเต็มศูนย์ เศษส่วน ทศนิยม
ทศนิยมรู้จบ ทศนิยมไม่รู้จบ
ทศนิยมไม่รู้จบ ทศนิยมไม่รู้จบ
แบบซ้ํา ไม่ซา้ํ
ทศนิยมไม่รู้จบไม่ซ้ํา จัดอยู่ในจํานวนอตรรกยะ ในที่นี้ต้องการจัดกลุ่มกับทศนิยมจึงอยู่ในกลุ่มอตรรกยะ
¨íÒ¹Ç¹µÃÃ¡Âa
จากจํานวนนิยามของจํานวนตรรกยะ เราพบว่า มีระบบจํานวนย่อยที่เกี่ยวข้องกับจํานวนตรรกยะ ดังนี้
- จํานวนเต็ม : Integer ได้แก่ {…, -3, -2, -1, 0, 1, 2, 3, …}
3 22 14 2
- เศษส่วน : Fraction เช่น , , , 3 , ... เป็นต้น
2 7 9 3
การเขียนเศษส่วน เราจะเขียนเศษส่วนให้อยู่ในรูปเศษส่วนอย่างต่ํา (Lowest term) กรณีที่ตัวเศษมากกว่าตัวส่วน เรา
จะเรียนในรูปเศษเกิน
- ทศนิยม : Decimal เช่น 3.2, 4.223, 1.0, 3.010203..., 0.3 เป็นต้น
เราสามารถแบ่งทศนิยมเป็น 2 กลุ่มใหญ่ ๆ คือ
1. ทศนิยมรู้จบ เช่น 3.2, 2.4 เป็นต้น
2. ทศนิยมไม่รู้จบ ซึ่งสามารถแบ่งทศนิยมไม่รู้จบเป็นอีก 2 กลุ่ม คือ
ทศนิยมไม่รู้จบแต่ซ้ํา : Repeating Decimal
ทศนิยมไม่รู้จบและไม่ซ้ํา : Non-Repeating Decimal
เราสามารถเขียนทศนิยมในรูปเศษส่วนได้ โดยขอบเขตเฉพาะทศนิยมรู้จบ และทศนิยมที่ไม่รู้จบแต่ซ้ํา ในทํานองกลับกัน
เราสามารถเขียนเศษส่วนใด ๆ ให้เป็นทศนิยมได้
การเปลี่ยนทศนิยมซ้ําเป็นเศษส่วน
ทําได้โดยการแก้ระบบสมการ ดังตัวอย่าง
ตัวอย่าง : จงเปลี่ยนทศนิยมซ้ํา 0.11111... ให้เป็นเศษส่วน
วิธีทํา กําหนดให้ x = 0.111111... -----n
คูณ 10 ทั้งสมการ จะได้ว่า
10x = 1.11111... ----- o
o-n 9x = 1
1
x =
9
1
ดังนั้น เศษส่วนของ 0.111... คือ a
9
ตัวอย่าง : จงเปลี่ยนทศนิยมซ้ํา 0.25252525... ให้เป็นเศษส่วน
วิธีทํา กําหนดให้ x = 0.25252525.... -----n
คูณ 100 ทั้งสมการ จะได้ว่า
100x = 25.25252525... ----- o
o-n 99x = 25
25
x =
99
25
ดังนั้น เศษส่วนของ 0.252525… คือ a
99
จากวิธีทําดังกล่าว จึงอาจสังเกตความสัมพันธ์ และสรุปออกมาเป็นสูตรได้ว่า

เศษ ตัวเลขหลังจุดทศนิยมทังหมด – ตัวเลขทีรู้จบ
=
ส่วน 9 ซึ่งมีจํานวนเท่ากับทศนิยมทีไ่ ม่รู้จบ × 10n
เมื่อ n คือ จํานวนของตัวเลขหลังจุดทศนิยมที่ไม่ซ้ํา
แบบฝึกหัดที่ 1
จงเปลี่ยนทศนิยมซ้ําต่อไปนี้ให้เป็นเศษส่วน
1. 0.42
2. 5.42
3. 14.0310
4. 38.9
5. 48.025
6. 37.24
¨íÒ¹Ç¹oµÃÃ¡Âa
จํานวนอตรรกยะ เป็นทศนิยมที่ไม่รู้จบและไม่ซ้ํา ทําให้เราไม่สามารถทราบค่าที่แน่นอนได้ ดังนั้น ในการใช้ค่าของมัน
จึงใช้เพียงแค่ค่าประมาณของมันเท่านั้น เช่น
2 ≈ 1.414, 3 ≈ 1.732, 5 ≈ 2.236 , π = 3.14159265... , e = 2.7182818...
ค่าประมาณของมันเราใช้ตามที่เราต้องการว่ากี่หลัก (ส่วนใหญ่จะใช้ 3 หลัก)
กรณีที่เราต้องการค่าของรากต่าง ๆ เรายังสามารถใช้เครื่องคิดเลขวิทยาศาสตร์เป็นเครื่องมือช่วยคิดคํานวณได้ด้วย โดย
ปัจจุบันสามารถหาเครื่องคิดเลขวิทยาศาสตร์ที่ราคาถูกได้แล้ว
22
สําหรับค่า π ที่เท่ากับ นั้น เป็นเพียงแค่ค่าประมาณเท่านั้นเพื่อให้ช่วยในการคํานวณสะดวกขึ้น.
7
อนึ่ง เทคโนโลยีปัจจุบันเกื้อหนุนให้มีการหาความรู้ทางคณิตศาสตร์เพิ่มมากขึ้น มีความพยายามที่จะหาค่าของ π ที่เป็น
ทศนิยมรู้จบ ผู้สนใจลองไปดูได้ที่เว็บไซต์ http://3.14.maxg.org/pi/pi2.html ได้
การแสดงค่ารากที่สองบนเส้นจํานวน
อาศัยเส้นจํานวนและทฤษฎีบทปีทากอรัสเข้าช่วย โดยเริ่มต้น เริ่มสร้าง 1 หน่วย โดยด้านประกอบมุมฉากอีกด้านหนึ่ง
ยาว 1 หน่วยเสมอ จะได้ด้านตรงข้ามมุมฉาก ใช้วงเวียนลากตัดเส้นจํานวน
1 หนวย
1 หนวย
B'
1 หนวย
E: (2.00, 0.00)
-0.5 A 0.5 1 B C 1.5 D 2E 2
C: (1.41, 0.00) D: (1.73, 0.00)
พบว่า จากการสร้างเป็นรูปขดหอย แสดง Fractal (รูปเรขาคณิตสาทิสรูป)

ความรู้เสริม รูปเรขาคณิตสาทิสรูป คือ วัตถุทางเรขาคณิต ที่มีคุณสมบัติ self-similar คือ ดูเหมือนกันไป หมด
(เมื่อพิจารณาจากแง่ใดแง่หนึ่ง) ไม่ว่าจะดูที่ระดับความละเอียด (โดยการส่องขยาย) หรือ สเกลใด ๆ ก็ตาม
นอกเหนือจากจํานวนจริงแล้ว ยังมีจํานวนอีกจํานวนหนึ่งซึ่งไม่เป็นจํานวนจริง เช่นจํานวนที่เป็นคําตอบของสมการ
x2 = −1
จํานวนเหล่านี้มีข้อแตกต่างไปจากจํานวนจริงประการหนึ่ง คือ ไม่มีลําดับความมากน้อย กล่าวคือ ไม่สามารถบอกได้ว่า
จํานวนนี้มากหรือน้อยกว่าจํานวนนั้น เซตของจํานวนดังกล่าวนี้เมือนํามายูเนียนกับเซตของจํานวนจริงจะได้เซตที่เรียกว่า เซตของ
จํานวนเชิงซ้อน ( Complex Numbers )
โดยเราจะกําหนดนิยามไว้ว่า −1 = i สําหรับรายละเอียดจะกล่าวในเรื่องจํานวนเชิงซ้อนต่อไป
ÊÁºaµi¢o§Ãaºº¨íÒ¹Ç¹¨Ãi§
การเท่ากันในระบบจํานวนจริง
คุณสมบัติเหล่านี้เป็นจริงโดยไม่ต้องพิสูจน์
กําหนดให้ a, b และ c เป็นจํานวนจริงใด ๆ
1. สมบัติการสะท้อน (Reflexive Property)
a=a
2. สมบัติการสมมาตร (Symmetric Property)
ถ้า b = a แล้ว a = b
3. สมบัติถ่ายทอด (Transitive Property)
ถ้า a = b และ b = c แล้ว a = c
4. สมบัติการแทนค่า (Substitution Property)
ถ้า a = b แล้ว จะสามารถแทน a ด้วย b ในข้อความที่เกี่ยวข้องกับ b ได้
5. สมบัติการบวกด้วยจํานวนที่เท่ากัน (Addition Property of equality)
ถ้า a = b แล้ว a + c = b + c
6. สมบัติการคูณด้วยจํานวนที่เท่ากัน (Multiplication Property of equality)
ถ้า a = b แล้ว ac = bc
ตัวผกผัน (อินเวอร์ส) และเอกลักษณ์

¾ เอกลักษณ์การบวก
ในระบบจํานวนจริง เรียกจํานวนจริงที่มีคุณสมบัติว่า เมื่อบวกกับจํานวนใดๆ แล้ว ได้ผลลัพธ์เป็นจํานวนจริงจํานวนนั้น
ว่า “เอกลักษณ์การบวก”
5+ =5 24 + = 24 -7 + = -7
1 1
-36 + = -36 0+ =0 + =
4 4
(x+y) + = (x+y)
จํานวน ( ) คือ ……… ซึ่งเราจะเรียกว่าเป็น “เอกลักษณ์การบวก” นั่นเอง
¾ อินเวอร์สการบวก
ในระบบจํานวนจริง “อินเวอร์สการบวก”ของจํานวนจริงจํานวนใด หมายถึง จํานวนจริงจํานวนหนึ่งซึ่งบวกกับจํานวนจริง
จํานวนนั้น จะมีผลลัพธ์ เท่ากับ เอกลักษณ์การบวก
5+ =0 อินเวอร์สการบวกของ 5 คือ - 5
-7 + = 0 อินเวอร์สการบวกของ -7 คือ 7
0+ =0 อินเวอร์สการบวกของ 0 คือ ………….
1 1
+ = 0 อินเวอร์สการบวกของ คือ ………….
4 4
(x+y) + = 0 อินเวอร์สการบวกของ (x+y) คือ ………….
¾ เอกลักษณ์การคูณ
ในระบบจํานวนจริง เรียกจํานวนจริงที่ไม่เท่ากับศูนย์ ซึ่งมีคุณสมบัติว่าเมื่อคูณกับจํานวนจริงจํานวนใดก็ตาม ผลคูณจะ
เท่ากับจํานวนจริงจํานวนนั้นว่า เอกลักษณ์การคูณ
5× =5 24 × = 24
-7 × = -7 -36 × = -36
1 1
0× =0 × =
4 4
(x+y) × = (x+y)
จํานวน ( ) คือ ……… ซึ่งเราจะเรียกว่าเป็น “เอกลักษณ์การคูณ” นั่นเอง
¾ อินเวอร์สการคูณ
ในระบบจํานวนจริง อินเวอร์สการคูณของจํานวนจริง a ≠ 0 หมายถึง จํานวนจริงที่คูณกับ a แล้วได้ผลลัพธ์เท่ากับ 1
( เอกลักษณ์การคูณ )
1
5× =1 อินเวอร์สการคูณของ 5 คือ
5
1
24 × = 1 อินเวอร์สการคูณของ 24 คือ
24
-7 × = 1 อินเวอร์สการคูณของ -7 คือ ………….
-36 × = 1 อินเวอร์สการคูณของ -36 คือ ………….
0× =1 อินเวอร์สการคูณของ 0 คือ ………….
1 1
× =1 อินเวอร์สการคูณของ คือ ………….
4 4
(x+y) × = 1 อินเวอร์สการคูณของ (x+y) คือ ………….
สมบัติของศูนย์
กําหนดให้ a เป็นจํานวนจริงใด ๆ
1. a⋅0 = 0
0
2. =0 ;a≠0
a
3. 0n = 0 ; n ∈ +
4. a + a =a ; a = 0 เท่านั้น
5. a + 0 =a =0+a
a
6. ไม่นิยาม
0
7. 00 ไม่นิยาม
0
8. ไม่นิยาม
0
9. อินเวอร์สการบวกของ 0 คือ 0
10. อินเวอร์สการคูณของ 0 คือ ไม่มี
เพราะเหตุใดจึงไม่ใช้ศูนย์เป็นตัวหาร ?
กําหนดให้ a ≠ b
a a
สมมติว่า หาค่าได้ และ =x ……………………..(1)
0 0
b b
ในทํานองเดียวกัน สมมติว่า หาค่าได้ และ =y ……………………..(2)
0 0
จาก (1) จะได้ว่า a = 0⋅x
a =0
จาก (2) จะได้ว่า b = 0⋅y
b =0
ดังนั้น a =b
ซึ่งขัดแย้งกับทีก่ ําหนดไว้ตอนแรก ดังนั้น ไม่ใช้ 0 เป็นตัวหาร
การพิสูจน์รูปแบบนี้เรียกว่า การพิสูจน์แบบหาข้อขัดแย้ง จะได้ศึกษาอย่างละเอียดในภายหลัง
จับผิดคณิตศาสตร์
นายบอยต้องการพิสูจน์ให้เห็นว่า 1 = 2 เขาจึงเขียนพิสูจน์ดังนี้
สมมติให้ A = B
A =B
B2 = AB ∵ A=B
2 2 2
A –B = A – AB
(A + B)(A – B) = A(A – B)
หารด้วย A – B ทั้งสองข้าง
(A + B) =A
2A =A ∵ A=B
2 =1
ข้อนี้นายบอยพิสูจน์ถูกหรือไม่ หากไม่ถูกต้องแล้ว เขาพิสูจน์ผิดในส่วนใด?
สังยุคของกรณฑ์
ก่อนที่จะรู้จักสังยุค ขอให้ทําความรู้จักกับกรณฑ์เสียก่อน ซึ่งนิยามและความหมายเราคงจะทราบกันดีมาพอสมควรแล้ว
สําหรับรายละเอียดจะกล่าวอีกครั้งหนึ่งในเรื่อง เลขยกกําลังที่มีเลขชี้กําลังเป็นจํานวนตรรกยะ
สมบัติของกรณฑ์
1. n
an = a เมื่อ n เป็นจํานวนเต็มคู่
2. n
an = a เมื่อ n เป็นจํานวนเต็มคี่
3. a จะหาค่าได้ก็ต่อเมื่อ a ≥ 0
4. ab = a × b ก็ต่อเมื่อ a,b ≥ 0
a a
5. = ก็ต่อเมื่อ a ≥ 0, b > 0
b b
6. n
1=1
จงพิจารณาข้อความต่อไปนี้เป็นจริงหรือเป็นเท็จ กําหนดเอกภพสัมพัทธ์เป็นจํานวนจริง
.............. 1. 72 = 7
.............. 2. (−8)2 = −8
.............. 3. 3
−8 = −2
.............. 4. 4
−54 = 5
.............. 5. 8
(−3)8 = 3
.............. 6. (−2)(−7) = −2 × −7
.............. 7. x2 = x
.............. 8. (1 − x)2 = 1 − x
−8 −8
.............. 9. =
−2 −2
.............. 10. if x2 = 5 then x = 5
สังยุคของกรณฑ์ (Conjugate)
สังยุคของ a + b คือ a-b
สังยุคของ a - b คือ a+b
ตัวอย่างเช่น
สังยุคของ 5 − 3 คือ ..................................................
สังยุคของ 2 3 + 2 คือ ..................................................
สังยุคของ − 2 − 7 คือ ..................................................
สังยุคของ 4 + 8 คือ ..................................................
สังยุคของ −3 2 + 3 + 5 คือ ..................................................
สังยุคของ 2 5 − 2 + 3 7 คือ ..................................................
สังยุคของ 8 คือ ..................................................
สังยุคของ −11 คือ ..................................................
สังยุคนั้นมีประโยชน์ในการทําให้ส่วนไม่ติดกรณฑ์ โดยการคูณกรณฑ์ทั้งเศษและส่วน ขอให้พิจารณาตามตัวอย่าง
15 15 2 15 2
ตัวอย่าง = × =
2 2 2 2
3 3 2+ 3
= ×
2− 3 2− 3 2+ 3
3( 2 + 3)
=
( 2)2 − ( 3)2
3( 2 + 3)
=
4−3
= 3 2 +3 3
หากตัวส่วนเป็น 3 พจน์ เราต้องเลือกจัดกลุ่มให้เหมาะสม ซึ่งจะกล่าวอีกครั้งในเรื่อง เลขยกกําลังที่มีเลขชี้กําลังเป็น
จํานวนตรรกยะ
การบวกและการคูณจํานวนจริง
ระบบจํานวนจริงประกอบด้วยเซตของจํานวนจริง กับการบวกและการคูณ ซึ่งมีสมบัติดังนี้
กําหนดให้ a,b และ c เป็นจํานวนจริงใด ๆ
สมบัติ การบวก การคูณ
ปิด 1. a + b ∈ 2. ab ∈
การสลับที่ 3. a + b = b + a 4. ab = ba
การเปลี่ยนหมู่ 5. (a + b) + c = a + (b + c) 6. (ab)c = a(bc)
การมีเอกลักษณ์ 7. มีจํานวนจริง 0 ซึ่ง 0 + a = a = a + 0 8. มีจํานวนจริง 1, 1 ≠ 0 ซึ่ง 1⋅a = a = a⋅1
การมีอินเวอร์ส 9. สําหรับ a จะมีจํานวน –a โดยที่ 10. สําหรับ a ที่ไม่เป็น 0 จะมีจํานวนจริง a-1
(-a) + a = 0 = a + (-a) เรียก –a ว่า โดยที่ a-1⋅a = 1 = a⋅ a-1 เรียกว่าอินเวอร์ส
อินเวอร์สการบวก หรือ ตัวผกผันการบวก การคูณหรือตัวผกผันการคูณของ a
ของ a
การแจกแจง a(b + c) = ab + ac
เซตใดที่มีคุณสมบัติครบทั้ง 11 ข้อเราจะเรียกว่า ฟิลด์ (Field) หรือ สนามของเซตนั้น
ซึ่งจากสมบัติดังกล่าว สามารถนํามาสรุปทฤษฎีบทต่อไปนี้ได้
ทฤษฎีบทที่ 1 กฎการตัดออกสําหรับการบวก
เมื่อ a, b และ c เป็นจํานวนจริงใด ๆ
(i) ถ้า a + c = b + c แล้ว a = b
(ii) ถ้า a + b = a + c แล้ว b = c
พิสูจน์ (i) a+c =b+c กําหนดให้
- c + (a + c) = - c + (b + c) การบวกด้วยจํานวนที่เท่ากันทางซ้ายมือ
(- c + c) + a = (- c + c) + b การเปลี่ยนกลุ่มการบวก
0+a =0+b อินเวอร์สการบวก
a =b เอกลักษณ์การบวก
(ii) พิสูจน์ในทํานองเดียวกันกับข้อ (i)
..................................................................................................................
..................................................................................................................
..................................................................................................................
..................................................................................................................
..................................................................................................................
ข้อสังเกต ในการให้เหตุผลประกอบการพิสูจน์ พยายามเขียนให้ละเอียด เช่นการบวกด้วยจํานวนที่เท่ากัน ต้องระบุว่า
ทางขวาหรือทางซ้าย ถึงแม้ว่าคูณทางไหนก็จะไม่เปลี่ยนผลไป เพราะหากศึกษาในเรื่องอื่น ๆ เช่น เมตริกซ์
หรือความสัมพันธ์ หากสลับทีก่ ัน ความหมายจะเปลี่ยนไปทันที
ทฤษฎีบทที่ 2 กฎการตัดออกสําหรับการคูณ
เมื่อ a, b และ c เป็นจํานวนจริงใด ๆ
(i) ถ้า a⋅c = b⋅c และ c ≠ 0 แล้ว a = b
(ii) ถ้า a⋅b = a⋅c และ c ≠ 0 แล้ว b = c
พิสูจน์ (i) a⋅c = b⋅c กําหนดให้
c (a⋅c) = c (b⋅c)
-1 -1
การคูณด้วยจํานวนที่เท่ากันทางซ้ายมือ
(c ⋅c) ⋅a = (c ⋅c) ⋅b
-1 -1
การเปลี่ยนกลุ่มการคูณ
1⋅a = 1⋅b อินเวอร์สการคูณ
a=b เอกลักษ์การคูณ
(ii) พิสูจน์ในทํานองเดียวกันกับข้อ (i)
..................................................................................................................
..................................................................................................................
..................................................................................................................
..................................................................................................................
ทฤษฎีบทที่ 3 เมื่อ a เป็นจํานวนจริงใด ๆ แล้ว a⋅0 = 0
พิสูจน์ 0+0 =0 เอกลักษณ์การบวก
a(0 + 0) = a⋅0 การคูณด้วยจํานวนที่เท่ากันทางซ้ายมือ
(a⋅0) + (a⋅0) = a⋅0 การแจกแจง
(a⋅0) + (a⋅0) = a⋅0 + 0 เอกลักษณ์การบวก
(a⋅0) =0 การตัดออกการบวก
ทฤษฎีบทที่ 4 เมื่อ a เป็นจํานวนจริงใด ๆ แล้ว (-1)a = -a
พิสูจน์ 1 + (-1) =0 อินเวอร์สการบวก
a⋅ [1 + (-1)] = a⋅0 การคูณด้วยจํานวนที่เท่ากันทางซ้ายมือ
[a⋅1] + [a⋅(-1)] = a⋅0 การแจกแจง
a + a⋅(-1) = a⋅0 เอกลักษณ์การคูณ
a + a⋅(-1) =0 จากทฤษฎีบทที่ 3
a + a⋅(-1) = a + (-a) อินเวอร์สการบวก
a⋅(-1) = -a การตัดออกการบวก
(-1)⋅a = -a การสลับที่การคูณ
ข้อสังเกต เราสามารถใช้ทฤษฎีบทก่อนหน้ามาอ้างอิงเพิ่มเติมได้
ตั้งแต่ทฤษฎีบทที่ 5 เป็นต้นไป ให้ผู้อ่านลองพิสูจน์เป็นแบบฝึกการให้เหตุผล

ทฤษฎีบทที่ 5 เมื่อ a,b เป็นจํานวนจริงใด ๆ ถ้า ab = 0 แล้ว a = b หรือ b = 0
พิสูจน์ 1. ถ้า a = 0 แล้ว ab = 0
2. ถ้า a ≠ 0 ∴ a-1 ∈R เมื่อ a ∈R
a⋅b = 0 …………………………………………
a (a⋅b) = a ⋅0
-1 -1
…………………………………………
(a ⋅a) ⋅b = a ⋅0
-1 -1
…………………………………………
1⋅b = a ⋅0 -1
…………………………………………
b =0 …………………………………………
ทฤษฎีบทที่ 6 เมื่อ a,b เป็นจํานวนจริงใด ๆ
1. a(- b) = -ab
2. (-a)b = -a⋅b
3. (-a)(-b) = ab
พิสูจน์ 1. a(- b) = -ab
(-1)a = -a …………………………………………
b[(-1)a] = b(-a) …………………………………………
[b(-1)]a = b(-a) …………………………………………
(-b)a = b(-a) …………………………………………
a(-b) = (-a)b …………………………………………
a(-b) = [(-1)a]b …………………………………………
a(-b) = (-1)[ab] …………………………………………
a(-b) = -(ab) …………………………………………
2. (-a)b = -ab พิสูจน์ในทํานองเดียวกันกับข้อ 1
..................................................................................................................
..................................................................................................................
..................................................................................................................
..................................................................................................................
..................................................................................................................
3. (-a)(-b) = ab
a + (-a) =0 …………………………………………
(-b)[a + (-a)] = (-b) ⋅0 …………………………………………
(-b) ⋅a + (-b)(-a) = (-b) ⋅0 …………………………………………
-ba + (-b)(-a) = (-b) ⋅0 …………………………………………
-ab + (-a)(-b) = 0⋅ (-b) …………………………………………
-ab + (-a)(-b) = 0 …………………………………………
-ab + (-a)(-b) = ab + (-ab) …………………………………………
(-a)(-b) = ab …………………………………………
ทฤษฎีบทที่ 7 เมื่อ a เป็นจํานวนจริงใด ๆ แล้ว –(- a) = a
พิสูจน์ - (- a) = - (- a) + 0 …………………………………………
- (- a) = - (- a) + [(- a) + a] …………………………………………
- (- a) = [- (- a) + (- a)] + a …………………………………………
- (- a) =0+a …………………………………………
- (- a) =a …………………………………………
1. จงพิสูจน์ว่า
1. (-1)(-1) = 1
2. ถ้า x + a = a แล้ว x = 0
ถ้า a + x = a แล้ว x = 0
3. ถ้า x + a = 0 แล้ว x = -a
ถ้า a + x = 0 แล้ว x = -a
4. a(b + c) = ab + ac
5. ถ้า x⋅a = a แล้ว x = 1
พิสูจน์ x⋅a =a …………………………………………
a (x⋅a) = a ⋅a …………………………………………
-1 -1
x(a-1⋅a) = a-1⋅a …………………………………………

x⋅1 = 1 …………………………………………
x =1 …………………………………………
ถ้า ax = a แล้ว x = 1 พิสูจน์ในทํานองเดียวกันกับตอนบน
พิสูจน์ ..................................................................................................................
..................................................................................................................
..................................................................................................................
..................................................................................................................
..................................................................................................................
6. ถ้า x⋅a = 1 แล้ว x = a-1
พิสูจน์ x⋅a =1 …………………………………………
(x⋅a)⋅a = 1⋅a …………………………………………
-1 -1
x(a-1⋅a) = 1⋅a-1 …………………………………………

x⋅1 = 1⋅a-1 …………………………………………
x = a-1 …………………………………………
-1
ถ้า ax = 1 แล้ว x = a พิสูจน์ในทํานองเดียวกันกับตอนบน
พิสูจน์ ..................................................................................................................
..................................................................................................................
..................................................................................................................
..................................................................................................................
7. สําหรับจํานวนจริง a ทุกตัวที่ไม่เท่ากับศูนย์ จะได้ (a-1)-1 = a
พิสูจน์ a⋅a-1 = 1 …………………………………………
a = (a-1)-1 …………………………………………
8. สําหรับจํานวนจริง a,b ใด ๆ ซึ่งไม่เท่ากับ จะได้ (ab)-1 = a-1⋅b-1
พิสูจน์ 1⋅1 = 1 …………………………………………
(a⋅a )(b⋅b ) = 1
-1 -1
…………………………………………
(a⋅b)(a ⋅b ) = 1
-1 -1
…………………………………………
(a ⋅b ) = (a⋅b)
-1 -1 -1
…………………………………………
การพิสูจน์ในแบบฝึกหัด สามารถใช้อ้างอิงกับการพิสูจน์อื่น ๆ ได้
พิจารณาการให้เหตุผลประกอบการหาผลบวกของจํานวนต่อไปนี้
การหาผลบวกของ 3 + 3 หาได้จาก
3 + 3 = (2 + 1) + 3 3=2+1
= 2 + (1 + 3) การเปลี่ยนกลุ่มการบวก
=2+4 1+3=3+1=4
= 1 + (1 + 4) 2 = 1 + 1 และการเปลี่ยนกลุ่มการบวก
=1+5 1+4=4+1=5
=1+6 1+5=5+1=6
ที่เราต้องเริ่มพิสูจน์จาก 1 เพราะว่า มนุษย์เรารู้จักจํานวน 1 ก่อนเป็นจํานวนแรก
การลบและการหารจํานวนจริง
บทนิยามการลบ เมื่อ a และ b เป็นจํานวนจริงใดๆ
a – b = a + (-b)
จากบทนิยาม a – b คือผลบวกของ a กับอินเวอร์สการบวกของ b นั่นเอง
จากนิยามการลบและสมบัติของจํานวนจริงทั้ง 11 ข้อ สามารถพิสูจน์ทฤษฎีบทต่อไปนี้ได้
ทฤษฎีบทที่ 1 ถ้า a, b และ c เป็นจํานวนจริงแล้ว
1. a(b – c) = ab – ac
2. (a – b)c = ac –bc
3. (-a)(b – c) = -ab + ac
พิสูจน์ 1. a(b – c) = ab – ac
b–c = b + (-c) นิยามการลบ
a(b – c) = a[b + (-c)] การคูณด้วยจํานวนที่เท่ากันทางด้านซ้าย
a(b – c) = ab + a(-c) การแจกแจง
a(b – c) = ab + (-ac) ทฤษฎีบทที่ 6 ข้อ 4
a(b – c) = ab - ac นิยามการลบ
2. (a – b)c = ac –bc พิสูจน์ในทํานองเดียวกันกับข้อ 1
..................................................................................................................
..................................................................................................................
..................................................................................................................
3. (-a)(b – c) = -ab + ac พิสูจน์ในทํานองเดียวกันกับข้อ 1
..................................................................................................................
..................................................................................................................
..................................................................................................................
..................................................................................................................
บทนิยามการหาร เมื่อ a และ b เป็นจํานวนจริงใดๆ โดยที่ b ≠ 0
a
= a ⋅ b −1
b
a
จากบทนิยาม คือผลคูณของ a กับอินเวอร์สการคูณของ b นั่นเอง
b
1
เนื่องจาก = 1(b-1) นิยามการหาร
b
= b-1 เอกลักษณ์การคูณ
a
จาก = a⋅b-1 นิยามการหาร
b
a 1
จะได้ = a⋅ นิยามการหาร
b b
ทฤษฎีบทที่ 2 ถ้า a ≠ 0 จะได้ a-1 ≠ 0
⎛a⎞
⎜b⎟
1. ⎝ ⎠
a
ทฤษฎีบทที่ 3 = เมื่อ b, c ≠ 0
c bc
a ac
2. = เมื่อ b, c ≠ 0
b bc
a c a
3. + = เมื่อ b, d ≠ 0
b d bc
⎛ a ⎞⎛ c ⎞ ac
4. ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ = เมื่อ b, d ≠ 0
⎝ b ⎠⎝ d ⎠ bd
−1
⎛b⎞ c
5. ⎜c⎟ = เมื่อ b, c ≠ 0
⎝ ⎠ b
a ac
6. = เมื่อ b, c ≠ 0
⎛b⎞ b
⎜c⎟
⎝ ⎠
⎛a⎞
⎜b⎟
7. ⎝ ⎠ =
ad
เมื่อ b, c, d ≠ 0
⎛c⎞ bc
⎜d⎟
⎝ ⎠
พิสูจน์ 1.
( ba ) =
a
เมื่อ b, c ≠ 0
c bc
( ba ) =
a ⋅ b −1
นิยามการหาร
c c
= (a⋅b-1) ⋅c-1 นิยามการหาร
= a⋅(b-1 ⋅c-1) การเปลี่ยนกลุ่มการคูณ
= a⋅(b⋅c)-1 แบบฝึกหัดที่ 2 ข้อที่ 10
a
= นิยามการหาร
bc
a ac
2. = เมื่อ b, c ≠ 0
b bc
ac
= (ac)(bc)-1 นิยามการหาร
bc
= (ac)(b-1⋅c-1) แบบฝึกหัดที่ 2 ข้อที่ 10
= (a⋅b-1)(c⋅c-1) การเปลี่ยนกลุ่มการคูณ
= (a⋅b-1)⋅1 อินเวอร์สการคูณ
= a⋅b-1 เอกลักษณ์การคูณ
a
= นิยามการหาร
b
ตั้งแต่ข้อที่ 3 ให้ผู้อ่านลองพิสูจน์ด้วยตนเอง
a c a
3. + = เมื่อ b, d ≠ 0
b d bc
ad + bc
= (ad + bc)⋅(bd)-1 …………………………………………
bd
(ad)⋅(bd)-1+ (bc)⋅(bd)-1
= …………………………………………
(ad)⋅(b-1d-1) + (bc)⋅(b-1d-1)
= …………………………………………
(a⋅b-1)⋅(d⋅d-1) + (c⋅d-1)⋅(b⋅b-1)
= …………………………………………
(a⋅b-1)⋅1 + (c⋅d-1)⋅1
= …………………………………………
(a⋅b-1) + (c⋅d-1)
= …………………………………………
a c
= + …………………………………………
b d
⎛ a ⎞ ⎛ c ⎞ ac
4. ⎜ b ⎟ ⎜ d ⎟ = bd เมื่อ b, d ≠ 0
⎝ ⎠⎝ ⎠
⎛ a ⎞⎛ c ⎞
⎜ b ⎟ ⎜ d ⎟ = (a⋅b )⋅(c⋅d )
-1 -1
…………………………………………
⎝ ⎠⎝ ⎠
= (a⋅c) ⋅(b-1⋅d-1) …………………………………………
= (a⋅c) ⋅(b⋅d)-1 …………………………………………
ac
= …………………………………………
bd
−1
⎛b⎞ c
5. ⎜ ⎟ = เมื่อ b, c ≠ 0
⎝c⎠ b
−1
⎛b⎞
⎜c⎟ = (b⋅c-1)-1 …………………………………………
⎝ ⎠
= b-1(c-1)-1 …………………………………………
= b-1⋅c …………………………………………
= c⋅b-1 …………………………………………
c
= …………………………………………
b
a ac
6. = เมื่อ b, c ≠ 0
( bc ) b
a a
= …………………………………………
( bc ) b ⋅ c−1
= a⋅(b⋅c-1) -1 …………………………………………
= a⋅b-1⋅(c-1)-1 …………………………………………
= a⋅b-1⋅c …………………………………………
= a⋅c⋅b-1 …………………………………………
= (a⋅c)⋅b-1 …………………………………………
ac
= …………………………………………
b
7.
( ba ) =
ad
เมื่อ b, c, d ≠ 0
( dc ) bc
( ba ) =
a ⋅ b −1
…………………………………………
( dc ) c ⋅ d−1
= (a⋅b-1) ⋅(c⋅d-1)-1 …………………………………………
= (a⋅b-1) ⋅(c-1⋅d) …………………………………………
= (a⋅ d) ⋅( b-1⋅c-1) …………………………………………
= (a⋅ d) ⋅( b⋅c) -1 …………………………………………
ad
= …………………………………………
bc
แบบทดสอบเรื่อง สมบัติของระบบจํานวนจริง
ตอนที่ 1 ให้เหตุผลการพิสูจน์ : อภิชญาภาได้โพยมาจากเทวดาองค์หนึ่ง ซึ่งเทวดาได้ให้แต่เหตุผลการพิสูจน์ กับ
ข้อความเพียงบางข้อ ให้เติมข้อความที่ขาดหายไป แล้วบอกว่า การพิสูจน์นี้ พิสูจน์ทฤษฎีอะไร เมื่อกําหนดตัว
แปร เป็น a และ b เพียงสองตัวเท่านั้น
a + (-a) =0 อินเวอร์สการบวก
....................................................................... การคูณด้วยจํานวนที่เท่ากันทางด้านซ้าย
....................................................................... แจกแจง
- ba + (-b)(-a) = (-b)⋅0 .......................................................................
....................................................................... การสลับที่การคูณ
....................................................................... ทฤษฎีบทข้อที่ 3
....................................................................... อินเวอร์สการบวก
....................................................................... การตัดออกการบวกทางด้านซ้าย
สรุป ทฤษฎีบทนี้ กล่าวไว้ว่า...........................................................................................................
ตอนที่ 2 จับผิดคณิตศาสตร์ : ให้เติมเหตุผลโดยใช้สมบัติของระบบจํานวนจริง ถ้าผิดที่บรรทัดใดให้หยุดพิสูจน์ที่บรรทัด

นั้น แล้วให้เหตุผลที่บรรทัดนั้นว่า ผิดตรงไหนเพราะอะไร....หลังจากบรรทัดที่อธิบายเหตุผล ให้ทําเครื่องหมาย
“-“ จนสิ้นสุดการพิสูจน์
นายบ๊อบต้องการพิสูจน์ให้เห็นว่า 0 = 2 โดยเขาสมมติให้ a = b
ข้อความ เหตุผล
1. a = b
2. a - b - 2 = a - b - 2
3. a(a - b - 2) = b(a - b - 2)
4. a2 - ab - 2a = ab - b2 - 2b
5. a2 - ab - 2a + 2a = ab - b2 - 2b + 2a
6. a2 - ab + (- 2a + 2a) = ab - b2 - 2b + 2a
7. a2 - ab + 0 = ab - b2 - 2b + 2a
8. a2 - ab = ab - b2 - 2b + 2a
8. a2 - ab = (ab + 2a) + (- b2 - 2b)
9. a(a - b) = a(b + 2) - b(b + 2)
10. a(a - b) = (a - b)(b + 2)
11. a = b + 2
12. b = b + 2
13. ดังนั้น 0 = 2
การสร้างตัวดําเนินการของระบบจํานวนจริง
ระบบจํานวนจริงมีตัวดําเนินการ (Operation) ของจํานวนสองจํานวนพื้นฐานคือ บวก (+), ลบ (-), คูณ (×), หาร
(÷) หรือกระทั่งการยกกําลังและถอดราก ซึ่งเราสามารถกําหนดตัวดําเนินการได้เอง เป็นสัญลักษณ์ใดๆก็ได้ โดยจะมีการ
กําหนดนิยามจากตัวดําเนินการพื้นฐานที่มีอยู่
กําหนดให้ เป็นตัวดําเนินการของเซต A และ a, b, c, x ∈A เซต A กับ จะมี
คุณสมบัติ ก็ต่อเมื่อ
1. คุณสมบัติปิด เมื่อนําสมาชิกในเซต A มากระทํากันภายใต้ตัวดําเนินการ แล้วผลทีได้
จากการกระทํายังเป็นสมาชิกของเซต A กล่าวคือ a, b ∈A
2. คุณสมบัติสลับที่ ab=ba
3. คุณสมบัติการเปลี่ยนกลุ่ม (a b) c = a (b c)
3. คุณสมบัติมีเอกลักษณ์ มีสมาชิกตัวเดียวที่ไป กับสมาชิกอื่น ๆ แล้วผลที่ได้จากการกระทํา
ได้เป็นสมาชิกตัวนั้นเสมอ
ถ้าให้ x เป็นสมาชิกเอกลักษณ์ของ ในเซต A แล้ว
ax=xa=a
4. คุณสมบัติมีสมาชิกของตัวผกผัน ถ้าสมาชิกคู่หนึ่ง แล้วได้ผลเป็นเอกลักษณ์ สมาชิกคู่นั้นเป็นตัวผกผันซึ่ง
กันและกัน
ถ้าให้ a-1 แทนตัวผกผันของ a และ x เป็นสมาชิกเอกลักษณ์แล้ว
a a-1 = a-1 a = x
หมายเหตุ
1. สําหรับตัวดําเนินการหนึ่ง ๆ ถ้าสมาชิกมีเอกลักษณ์จะมีเพียงตัวเดียวเท่านั้น
2. คุณสมบัติการมีเอกลักษณ์ของตัวดําเนินการ ต้องมีคุณสมบัติการสลับที่ก่อน
3. ตัวดําเนินการทุกตัวดําเนินการไม่จําเป็นต้องมีสมาชิกเอกลักษณ์เสมอไป อาจมีหรือไม่ก็ได้
4. สมาชิกของเอกลักษณ์ของเซตใดต้องอยู่ในเซตนั้นด้วย ถ้าไม่อยู่ในเซตนั้นถือว่าไม่มีสมาชิกเอกลักษณ์
5. ตัวดําเนินการใดที่ไม่มีสมาชิกเอกลักษณ์จะไม่มีตัวผกผันสมาชิกในเซตนั้น
การดําเนินการเป็นการเกี่ยวโยงสมาชิกของเซตเข้าด้วยกัน ในบางครั้งอาจเป็นการเกี่ยวโยงสมาชิกของเซตหนึ่ง กับอีก

เซตหนึ่งก็ได้ การดําเนินการแบ่งออกเป็น
1. การดําเนินการเชิงเดี่ยว (Unary Operation) เป็นการดําเนินการที่เกี่ยวกับสมาชิกเพียงตัวเดียว ซึ่งอาจพิจารณา
การดําเนินการแบบเดี่ยวเป็นเครื่องๆ หนึ่งที่รับสมาชิกตัวหนึ่งเข้าไป แล้วผลิตสมาชิกตัวหนึ่งออกมา
2. การดําเนินการแบบคู่ (Binary Operation) เป็นการดําเนินการที่เกี่ยวกับสมาชิกสองตัวในเวลาเดียวกัน เราอาจ
พิจารณาการดําเนินการแบบคู่เป็นเครื่อง ๆ หนึ่งที่รับสมาชิกคู่หนึ่งเข้าไป แล้วผลิตสมาชิกอีกตัวออกมา
การหาค่าของตัวดําเนินการ
ตัวอย่าง : ถ้ากําหนดนิยามของ Operation เป็น a♥b = a + b + 2
จงหาค่าของ 1. 1♥3
2. -3♥2
3. b♥-b
วิธีทํา 1. จาก a♥b = a + b + 2
1♥3 = 1 + 3 + 2
=6
2. จาก a♥b = a + b + 2
-3♥2 = -3 + 2 + 2
=1
3. จาก a♥b = a + b + 2
b♥-b =b + (-b) + 2
=2
เอกลักษณ์และตัวผกผันของตัวดําเนินการ
ก่อนอื่นเราต้องหาเอกลักษณ์ของตัวดําเนินการเสียก่อน แล้วจึงค่อยหาตัวผกผันของตัวดําเนินการ ดังตัวอย่างต่อไปนี้
ตัวอย่าง : กําหนดนิยามของ Operation เป็น a♥b = a + b – 3 จงหาเอกลักษณ์และตัวผกผันของ 2
วิธีทํา การหาเอกลักษณ์ เราจะหาเอกลักษณ์ตัวใดตัวหนึ่งในนิยาม ซึ่งเมื่อหาออกมาแล้วค่าจะเท่ากันเสมอ
หาเอกลักษณ์ เมื่อ b เป็นเอกลักษณ์ของ a
สมมติให้ b แทนด้วย
จากนิยามเอกลักษณ์ จะได้ว่า a♥ =a
แทนในนิยาม a + - 3 =a
=3
ดังนั้น ได้เอกลักษณ์เป็น 3
หาตัวผกผัน ให้ 2 ทํากับ z แล้วได้เอกลักษณ์ เท่ากับ 3
จากนิยามเอกลักษณ์ จะได้ว่า 2♥z =3
แทนในนิยาม 2+z-3 =3
z =4
ดังนั้น ได้ตัวผกผันของ 2 เท่ากับ 4
หมายเหตุ 1. ระมัดระวังว่า ตัวดําเนินการของเราต้องมีคุณสมบัติการสลับที่ด้วย

2. ถ้าโจทย์ต้องการให้หาตัวผกผัน โจทย์จะกําหนดจํานวนที่เราต้องการให้หาตัวผกผันเสมอ
3. ถ้าเอกลักษณ์ติดตัวแปร เราจะถือว่าไม่มีเอกลักษณ์ ส่งผลให้ไม่มีตัวผกผันด้วย
1. กําหนดให้ a, b และ c เป็นจํานวนจริงใดๆ และนิยาม Operation คือ ab = a × b – 3 จงหาค่า

1. 15 2. -2-4
3. 0-8 4. 10-1
1
5. a 6. (a+2)-a
a
2. จงแสดงให้เห็นว่า ตัวดําเนินการต่อไปนีม้ ีคุณสมบัติการสลับที่หรือไม่
1. ab = a × b + 3 2. aΘb = a + 2b
a−b
3. a&b = ab – 1 4. aΦb =
2
3. จงหาเอกลักษณ์ของการ Operation ต่อไปนี้
1. ab = a + b - 3
2. a.b = a+b - ab
3. a<b = ab - 2
4. จงหาอินเวอร์สของการ Operation ต่อไปนี้
1. ab = a + b - 3
จงหาอินเวอร์สการ ของ 4
จงหาอินเวอร์สการ ของ 0
2. a.b = a+b - ab
จงหาอินเวอร์สการ . ของ -3
จงหาอินเวอร์สการ . ของ 1
3. a<b = ab - 2
จงหาอินเวอร์สการ < ของ 0
5. กําหนด นิยาม Operation ดังตารางต่อไปนี้

E a b c
a a b c
b b c a
c c a b
จงหา 1. เอกลักษณ์ของ Operation E

2. อินเวอร์สการ E ของ b
6. กําหนดเอกภพสัมพัทธ์เป็นจํานวนเต็มบวก กําหนด Operation “@” ดังนิยาม

2@3 =9 2 @ 4 = 12 3 @ 3 = 12
3 @ 5 = 20 4 @ 4 = 20 4 @ 7 = 35 …
จงหา 1. 12@ 10 2. a @ b
7. กําหนด x, y เป็นจํานวนเต็ม โดย x ⊕ y = x + y - 2

1. จงหาเอกลักษณ์ของ ⊕ 2. จงพิสูจน์ว่า ทุกจํานวนเต็ม x มีตัวผกผันเพียงตัวเดียว
ตัวอย่างข้อสอบ
โอลิมปิกวิชาการ สสวท.
1. ถ้า a ∗ b = 2a + 2b แล้ว เซตของจํานวนจริงกับ ∗ ไม่มีคุณสมบัติข้อใดบ้าง
I คุณสมบัติปิด
II คุณสมบัติเปลี่ยนกลุ่ม
III คุณสมบัติการสลับที่
IV คุณสมบัติการมีเอกลักษณ์
ก. I, II ข. II, III
ค. II, IV ง. III, IV
2. ถ้า x ∗(x – y) = x + y แล้ว 5 ∗ 3 เท่ากับเท่าไร
2 2
ข้อสอบโรงเรียนเตรียมอุดมศึกษา
3. จงพิจารณาข้อความต่อไปนี้
(1) มีจํานวนจริงบางจํานวนที่เป็นจํานวนตรรกยะและอตรรกยะ
(2) สามารถหาจํานวนตรรกยะที่มากที่สุดแต่น้อยกว่า 3 ได้
(3) an = a เมื่อ n เป็นจํานวนเต็มบวก
n
ข้อใดสรุปถูกต้อง
ก. ถูก 1 ข้อ ข. ถูก 2 ข้อ ค. ถูกทุกข้อ ง. ผิดทุกข้อ
4. ให้ R เป็นเซตของจํานวนจริง เมื่อ A ⊂ R และ A ≠ φ จงพิจารณาข้อต่อไปนี้
(1) เซต A มีสมบัติปิดการบวก
(2) เซต B มีสมบัติการสลับที่ได้ของการบวก
ข้อใดสรุปถูก
ก. ข้อ 1 ผิด ข. ข้อ 2 ผิด ค. ผิดทั้งหมด ง. ถูกทั้งหมด
5. ให้ a เป็นจํานวนตรรกยะ และ b เป็นจํานวนอตรรกยะ ข้อใดสรุปถูก

5. ให้ a เป็นจํานวนตรรกยะ และ b เป็นจํานวนอตรรกยะ ข้อใดสรุปถูก

ก. ab เป็นจํานวนอตรรกยะ ข. a + b เป็นจํานวนอตรรกยะ
a
ค. ab เป็นจํานวนตรรกยะ ง. เป็นจํานวนอตรรกยะ
b
6. กําหนดให้ a Δ b = a + b + 4ab เมื่อ a, b ∈ R จงพิจารณา
(1) มีสมบัติปิดภายใต้ Δ
(2) มีสมบัติการสลับที่ภายใต้ Δ
(3) มีเอกลักษณ์ภายใต้ Δ เป็น 0
2
(4) มีอินเวอร์สของ 2 ภายใต้ Δ คือ −
9
ก. ถูก 1 ข้อ ข. ถูก 2 ข้อ ค. ถูก 3 ข้อ ง. ถูกทุกข้อ
7. พิจารณาข้อความต่อไปนี้
(1) มีจํานวนตรรกยะที่เขียนได้ในรูปทศนิยมซ้ํา
(2) มีจํานวนอตรรกยะที่เขียนได้ในรูป x2
ก. ข้อ 1 ถูก ข. ข้อ 2 ถูก ค. ถูกทั้งหมด ง. ผิดทั้งหมด
8. ให้ A = { -1, 0, 1} พิจารณาข้อความ
(1) เซต A มีสมบัติปิดการบวก
(2) เซต A มีเอกลักษณ์การบวก
(3) สมาชิกทุกตัวของเซต A มีอินเวอร์สการบวก
ก. ข้อ 1, 2 ผิด ข. ข้อ 1, 3 ผิด ค. ข้อ 2,3 ผิด ง. ผิดทุกข้อ
9. กําหนดให้ a, b ∈ R จงพิจารณาข้อความ
a+b
(1) ถ้า a ⊕ b = แล้ว a ⊕ b ≠ b ⊕ a
2
(2) ถ้า a ⊕ b = ab แล้ว a ⊕ 1 = a = 1 ⊕ a
(3) ถ้า a ⊕ b = a + b + 2 แล้ว -2 เป็นเอกลักษณ์ของ ⊕
(4) ถ้า a ⊕ b = a + b – 8 แล้ว อินเวอร์สการ ⊕ ของ 5 คือ 11
ก. ถูก 4 ข้อ ข. ถูก 3 ข้อ ค. ถูก 2 ข้อ ง. ถูก 1 ข้อ
10. พิจารณาข้อความต่อไปนี้
22 1
(1) , , 7 เป็นจํานวนอตรรกยะทุกจํานวน
7 π
(2) 4.999..., 0.000, 3 (−64) เป็นจํานวนจริงทุกจํานวน
(3) (−5)2 , 4 − 9, 3 − 5 เป็นจํานวนตรรกยะทุกจํานวน
ก. ข้อ 1, 2 ถูก ข. ข้อ 2, 3 ถูก ค. ข้อ 1 ถูกเท่านั้น ง ข้อ 2 ถูกเท่านั้น
11. บทนิยาม ให้ a, b เป็นจํานวนเต็มใด ๆ, a ∗ b คือเศษเหลือจากการหาร ab
จงพิจารณาข้อความ
(1) a ∗ b = b ∗ a
(2) มี k อย่างน้อย 1 ค่าที่ทําให้ 8 ∗ k = 5
ก. ผิดทั้ง 2 ข้อ ข. ข้อ 1 ผิด ข้อ 2 ถูก ค. ข้อ 2 ผิด ข้อ 1 ถูก ง. ถูกทุกข้อ
12. กําหนดให้ a ⊕ b = a + b + 2 โดยที่ a, b ∈ R แล้วจํานวนใดต่อไปนี้เป็นอินเวอร์สของ 4 ภายใต้การ ⊕

ก. 0 ข. -8 ค. -4 ง. -2
13. กําหนดให้ a, b, c ∈ R ที่มี a เป็นอินเวอร์สการบวกของ b จงหา c ที่ทําให้ 4a + 4b – 2c = 12 ว่ามีค่าเท่าไร
14. ให้ R แทนสัญลักษณ์ของจํานวนจริง

Q แทนสัญลักษณ์ของจํานวนตรรกยะ
Q′ แทนสัญลักษณ์ของจํานวนอตรรกยะ
I แทนจํานวนเต็ม
+
I แทนจํานวนเต็มบวก
I− แทนจํานวนเต็มลบ
ข้อใดต่อไปนี้กล่าวถูก
ก. Q′ ∩ I + = I ∩ Q ข. I + ∪ I − = I
ค. Q′ ∪ I + = I + ∪ Q ง. ( I + ∩ Q ) ⊂ I
¾Ëu¹ÒÁ
พหุนาม
รูปทั่วไปของพหุนาม anxn + an-1xn-1 + … + a1x + a0
เรียก an ว่า สัมประสิทธิ์นํา (leading Coefficient)
ถ้า an ≠ 0 เราจะเรียก n ว่า กําลัง (Degree) เขียนแทนด้วย deg P(x)
ถ้าพหุนามที่มีสัมประสิทธิ์นํา = 1 เรียกว่า พหุนามโมนิก (Monic Polynomial)
การแยกตัวประกอบของพหุนาม
การแยกตัวประกอบของพหุนามใด ๆ (Factoring of Polynomials) คือ การเขียนพหุนามอยู่ในรูปการคูณของพหุนามที่
ต่ํากว่า ซึ่งเราได้ศึกษาการแยกตัวประกอบของพหุนามมาตั้งแต่ช่วงชั้นที่ 3 แล้ว ในการแยกตัวประกอบพหุนามมีหลายรูปแบบ
เช่น การแยกตัวประกอบโดยใช้สมบัติแจกแจง - การจับคู่พจน์ รูป ax2+bx+c กําลังสองสมบูรณ์ ผลต่างกําลังสอง ทําเป็นกําลัง
สองสมบูรณ์ และการนําวิธีการทั้งหมดมาร่วมด้วย
ในเอกสารฉบับนี้ จะนําเสนอทฤษฎีบทเพิ่มเติมที่ใช้ในการแยกตัวประกอบ นั่นคือ ทฤษฎีบทเศษเหลือ ทฤษฎีบทตัว
ประกอบ และทฤษฎีบทตัวประกอบตรรกยะ
Â ทฤษฎีบทเศษเหลือ
ทฤษฎีบทขั้นตอนวิธีการหาร (Division Algorithms)
ถ้า P(s) และ S(x) เป็นพหุนาม โดยที่ S(x) ≠ 0 จะมีพหุนาม Q(x) และ R(x) ซึ่ง P(x)=Q(x)⋅s(x)+r(x)
โดยที่ r(x) จะเท่ากับศูนย์ หรือ deg r(x) < deg P(x)
ทฤษฎีบทเศษเหลือ (Remainder Theorem)
เมื่อ p(x) คือพหุนาม anxn + an-1xn-1 + an-2n-2 + … + a1x + a0 โดยที่ n เป็นจํานวนเต็มบวก และ an, an-1, an-2 , …,
a1, a0 เป็นจํานวนจริง ซึ่ง an ≠ 0 ถ้าหารพหุนาม p(x) ด้วยพหุนาม x-c เมื่อ c เป็นจํานวนจริงแล้ว เศษเหลือจะเท่ากับ p(c)
พิสูจน์ ให้ p(x) หารด้วย x-c แล้วได้ผลหารเป็นพหุนาม q(x) และเศษเหลือเป็นพหุนาม r(x)
ดังนั้น p(x) = (x-c)q(x) + r(x) ------------- (1)
ซึ่ง r(x) เป็นศูนย์ หรือเป็นพหุนามที่มีดีกรีต่ํากว่าดีกรีของ x-c นั่นคือ มีดีกรีศูนย์
สรุปได้ว่า r(x) เป็นค่าคงตัว
ให้ r(x) = d เมื่อ d เป็นค่าคงตัว
เขียนสมการ (1) ใหม่ได้เป็น
p(x) = (x-c)q(x) + d ------------- (2)
สมการ (2) เป็นจริงสําหรับทุกค่าของ x ที่เป็นจํานวนจริง
ถ้าให้ x =c
จะได้ p(x) = (c-c)q(c) + d = d
นั่นคือ เศษเหลือจะเท่ากับ p(c)
ตัวอย่าง ถ้า x – 2 หาร x3 + ax2+ 5x + a แล้ว เหลือเศษ 3 จงหา a

วิธีทํา P(x) = x3 + ax2+ 5x + a
P(2) = 23 + a x 22 + 5 x 2 + a
= 8 + 4a + 10 + a
= 5a + 18
∴ x – 2 หาร P(x) เหลือเศษ 5a + 18
∴ 5a + 18 =3
∴ a = -3
ตัวอย่าง จงหาเศษของ x3 – 2x2 – x + 5 เมื่อหารด้วย x – 2
วิธีทํา P(x) = x3 – 2x2 – x + 5
P(2) = 23 – 2 x 22 – 2 + 5
=8–8–2+5 =3
∴ x – 2 หาร P(x) เหลือเศษ 3
1. จงหาเศษเหลือจากการหารต่อไปนี้ เมื่อหารด้วย x - c
1. p(x) = x3 + 2x + 4 c = 2
2. p(x) = - 2x4 + x3 – 6 c = -1
3. p(x) = 5x3 – 11x2 – 14x – 10 c = 3
4. p(x) = 2x3 – 6x2 + 6x – 18 c = -3
5. p(x) = 4x3 – 13x – 6 c = 2
6. p(x) = 2x3 – 5x2 – 2x + 5 c = -1
7. p(x) = 2x3 – 3x + 2 c = 2
8. p(x) = 4x4 + 3x2 – 2x + 5 c = -3
9. p(x) = 2x3 – 3x + 2 c = 2
10. p(x) = 5x3 + 2x2 – x + 1 c = 3
2. จงหาค่า k ที่ทําให้
1. x – 1 หาร x3 – 3x2 + 4x + 2k เหลือเศษ -2
2. x – 2 หาร x3 + kx2 + (k – 1)x + 5 เหลือเศษ 5
3. 2x - 1 หาร 2x4 + 3kx + x – k ได้ลงตัว
4. x + k หาร x3 – 5x2 – 8x + 10 เหลือเศษ -2
5. x – 3 หาร 2x3 + x2 – 18x + k เหลือเศษเป็นครึ่งหนึ่งของเศษจากการหาร – 2x3 + 5x2 + kx + 17ด้วย x – 3
Â ทฤษฎีบทตัวประกอบ
ทฤษฎีบทตัวประกอบ (Factor Theorem)
เมื่อ p(x) คือพหุนาม anxn + an-1xn-1 + an-2n-2 + … + a1x + a0 โดยที่ n เป็นจํานวนเต็มบวก
และ an, an-1, an-2 , …, a1, a0 เป็นจํานวนจริง ซึ่ง an ≠ 0
พหุนาม p(x) นี้จะมี x - c เป็นตัวประกอบ ก็ต่อเมื่อ p(c) = 0
พิสูจน์ ต้องแสดงให้เห็นจริงว่า
1) ถ้า x - c เป็นตัวประกอบของ p(x) แล้ว p(c) = 0 และ
2) ถ้า p(c) = 0 แล้ว x - c จะเป็นตัวประกอบของ p(x)
1) x – c เป็นตัวประกอบของ p(x) ดังนั้น x - c หาร p(x) ได้ลงตัว
∴x - c หาร p(x) ต้องเศษ 0
และ x - c หาร p(x) แล้วต้องเหลือเศษ p(c)
2) ให้ p(c) = 0
ถ้า x - c หาร p(x) ได้ผลลัพธ์ q(x) เหลือเศษ r
∴ p(x) = (x - c)q(x) + r
x – c หาร p(x) เหลือเศษ p(c)
∴ p(c) = r
0 =r
นั่นแสดงว่า x - c หาร p(x) แล้วเศษ 0 ; x - c หาร p(x) ลงตัว
∴ x - c เป็นตัวประกอบของ p(x)
ในทฤษฎีบทตัวประกอบ เราสามารถนํามาใช้ประโยชน์ได้ในแง่ของการหาจํานวนที่หาเพื่อทําการแยกตัวประกอบใน
ทฤษฎีบทเศษเหลือหรือทฤษฎีบทตัวประกอบ เพื่อโยงไปสู่การแยกตัวประกอบ
ขอให้พิจารณาทําความเข้าใจจากตัวอย่างต่อไปนี้
ตัวอย่าง จงแสดงว่า x + 3 เป็นตัวประกอบของ P(x) = 3x3 + 5x2 – 6x + 18
วิธีทํา x – c = x – (- 3) ดังนั้น c = - 3
เศษ = P(-3)
= 3(−3)3 + 5(−3)2 − 6(−3) + 18
= - 81 + 45 + 18 + 18
= 0
จาก P(- 3) แสดงว่า x + 3 เป็นตัวประกอบของ P(x)
ตัวอย่าง จงแยกตัวประกอบของพหุนาม x3 + 2x2 – 5x – 6
วิธีทํา กําหนดให้ p(x) = x3 + 2x2 – 5x – 6
เนื่องจากจํานวนเต็มที่หาร -6 ลงตัว คือ ±1, ±2, ±3, ±6
พิจารณา p(-1)
P(-1) = (-1)3 + 2(-1)2 – 5(-1) – 6
= -1 + 2 + 5 – 6
=0
จากทฤษฎีบทตัวประกอบ จะได้ว่า x + 1 เป็นตัวประกอบของ p(x)
นํา x + 1 ไปหาร p(x) จะได้ผลหารเป็น x2 + 2x – 6
ดังนั้น x3 + 2x2 – 5x – 6 = (x + 1)( x2 + 2x – 6)
= (x + 1)(x + 3)(x – 2)
ได้ตัวประกอบทั้งหมดคือ (x + 1)(x + 3)(x – 2)
1. จงแยกตัวประกอบของพหุนามต่อไปนี้
1. x3 + 6x2 + 11x + 6 2. – x3 + 4x2 – 5x + 2
3. x3 – x2 + x – 1 4. x3 – x2 – 8x + 12
5. x3 + 4x2 – 7x – 10 6. x4 – 5x2 + 4
7. x4 – 10x3 + 3x2 – 50x + 24 8. x4 + 5x3 – 10x2 – 80x - 96
9. x5 – 5x4 + 10x3 – 10x2 + 5x – 1 10. x6 + 3x5 + 2x4 + x2 + 3x + 2
2. กําหนดพหุนาม p(x) = 3x3 – 4x2 – 3x + 4
1. จงแสดงว่า x + 1 เป็นตัวประกอบของ p(x)
2. จงแยกตัวประกอบของ p(x)
3. กําหนดพหุนาม p(x) = x3 – 6x2 + 11x - 6 จงแสดงว่า x - 4 ไม่เป็นตัวประกอบของ p(x)
4. กําหนดพหุนาม p(x) = 2x4 + 3x3 – 16x2 – 8x + 24
1. จงแสดงว่า x – 2 เป็นตัวประกอบของ p(x)
3
2. จงแสดงว่า x + เป็นตัวประกอบของ p(x)
2
5. กําหนดพหุนาม p(x) = 2x4 – 9x3 + ax2 + bx + 10
จงหาจํานวนจริง a, b ซึ่งทําให้ x2 – 3x + 2 เป็นตัวประกอบของ p(x)
Â ทฤษฎีบทตัวประกอบตรรกยะ
ทฤษฎีบทตัวประกอบตรรกยะ
เมื่อ p(x) คือพหุนาม anxn + an-1xn-1 + an-2n-2 + … + a1x + a0 โดยที่ n เป็นจํานวนเต็มบวก และ an, an-1, an-2 ,
…, a1, a0 เป็นจํานวนจริง ซึ่ง an ≠ 0 พหุนาม p(x) นี้จะมี x - c เป็นตัวประกอบ ก็ต่อเมื่อ p(c) = 0
k
ถ้า x - เป็นตัวประกอบของพหุนาม p(x) โดยที่ m และ k เป็นจํานวนเต็มซึ่ง m ≠ 0
m
และ ห.ร.ม. ของ m และ k เท่ากับ 1 แล้ว
m เป็นตัวประกอบของ an
k เป็นตัวประกอบของ a0
k k
ในกรณีที่ไม่มี ซึ่งทําให้ p ( ) = 0 แสดงว่าพหุนาม p(x) ไม่มีตัวประกอบที่เป็นพหุนามดีกรีหนึ่ง
m m
k
ในรูป x - ซึ่งจะเรียกว่า ตัวประกอบจํานวนตรรกยะ
m
เพื่อให้เข้าใจ ขอให้ศึกษาวิธีทําจากตัวอย่างต่อไปนี้
ตัวอย่าง จงแยกตัวประกอบ 6x4 + 7x3 – 13x2 – 4x + 4

วิธีทํา กําหนดให้ p(x) = 6x4 + 7x3 – 13x2 – 4x + 4
จากทฤษฎีบทตัวประกอบตรรกยะ
จํานวนเต็มที่หาร 4 ลงตัว คือ ±1, ±2, ±4
จํานวนเต็มที่หาร 6 ลงตัว คือ ±1, ±2, ±3, ±6
k k 1 1 2 4 1
จํานวนตรรกยะ ที่ทําให้ p ( ) = 0 คือ ±1, ±2, ±4, ± , ± , ± , ± , ±
m m 2 3 3 3 6
4 3 2
พิจารณา p(1) = 6(1) + 7(1) – 13(1) – 4(1) + 4
= 6 + 7 – 13 – 4 + 4
=0
ดังนั้น จะได้ตัวประกอบคือ (x – 1)(6x3 + 13x2 – 4)
ต่อมาแยกตัวประกอบ กําหนดให้ q(x) = 6x3 + 13x2 – 4
พิจารณา q(-2) = 6(-2)3 + 13(-2)2 – 4
= 6(-8) + 13(4) – 4
=0
ดังนั้น จะได้ตัวประกอบคือ (x – 1)(x + 2)(6x2 + x – 2)
ได้ตัวประกอบทั้งหมดคือ = (x – 1)(x + 2)(6x2 + x – 2)
= (x – 1)(x + 2)(3x - 2)(x + 1)
Â การหารสังเคราะห์ (Synthetic Division)

การหารสังเคราะห์เป็นการลดรูปในการหารพหุนามปกติให้สั้นลงมากและกระทัดรัดมากที่สุด ซึ่งถือว่ามีประโยชน์มาก
พอสมควร
3x 3 +5x2 +7x+6
4 3 2
ตัวอย่าง จงหาร 3x + 2x + 2x - x - 6 ด้วย x – 1 x-1 3x 4 +2x 3 +2x2 -x-6
3x 4 -3x 3
+5x 3 +2x2
+5x 3 -5x2
+7x2 -x
+7x2 -7x
+6x-6
+6x-6
เมื่อเราลัดขั้นตอน โดยการรวมพหุนามที่มีดีกรีเท่ากันเข้าด้วยกัน จะได้เป็น
3x 3 + 5x2 + 7x + 6
x − 1 3x 4 + 2x 3 + 2x2 − x − 6
−3x 3 − 5x2 − 7x − 6
+5x 3 + 7x2 + 6x 0
ต่อมา เราจะเขียนแต่สัมประสิทธิ์เพียงอย่างเดียว จะได้เป็น
3 +5 +7 +6
−1 3 +2 +2 −1 −6
−3 −5 −7 −6
3 +5 +7 +6 0
การหารสังเคราะห์เราจะเขียนแต่สัมประสิทธิ์ ถ้าเราสังเกตการหารต่อไปนี้ดีๆ จะพบว่า ค่าของแถวล่างจะเท่ากับแถวบน

(จากด้านบน) เราจึงนํามาเขียนในรูปแบบดังด้านล่าง
3 2 2 −1 −6
x−1
−3 −5 −7 −6
3 5 7 6 0
สรุปขั้นตอนการหารสังเคราะห์
1. เรียงดีกรีของตัวตั้ง เรียงให้ครบ ถ้าขาดให้เติมให้ครบ (เติมเลข 0)
2. ดึงสัมประสิทธิ์ลงมาในช่อง
3. ดึงพจน์แรกลงมา นําตัวหารคูณตัวที่ดึง แล้วผลลัพธ์ใส่ที่ (2) แล้วบวก ได้ผลลัพธ์เท่าไรคูณกับตัวหาร ผลลัพธ์ในช่องด้าน
ล่างสุด
4. ทําไปเรื่อยๆ จนครบ ตัวเลขขวาสุด คือเศษ ส่วนเลขที่เหลือเป็นสัมประสิทธิ์ของผลหารตามดีกรี
5. ทําการหารสังเคราะห์เรื่อย ๆ จนกว่าจะถึงพหุนามดีกรีสองแล้วจึงดําเนินการตามแนวทางการแก้สมการดีกรีสองต่อไป
6. เวลาตอบ ให้ลดดีกรีตัวที่ตรงกันมา 1 ดีกรี ตัวหาร เราเรียกว่า เป็นตัวประกอบ
ตัวอย่าง จงใช้การหารสังเคราะห์หา (3x 4 − x 3 + 5x2 − x + 1) ÷ (x − 2)
วิธีทํา
3 −1 5 −1 1
2
6 10 30 58
3 5 15 29 59
59
ดังนั้น (3x 4 − x 3 + 5x2 − x + 1) ÷ (x − 2) = 3x 3 + 5x2 + 15x + 29 +
x−2
คําอธิบายการหารสังเคราะห์
1. ดึง 3 ลงมา
2. นํา 3 (สัมประสิทธิ์ตัวแรกของพหุนาม) มาคูณกับตัวหาร (มาจาก x - c = 0) แล้วทแยงขึ้นไปข้างบน
(2×3=6)
3. หาผลบวก
4. นํา 5 ไปคูณกับ 2 ทําเช่นเดียวกับขั้นตอนที่ 2
5. ทําไปเรื่อย ๆ จนสิ้นสุด เศษ คือตัวสุดท้ายทางขวามือ ส่วนที่เหลือจะเป็นสัมประสิทธ์ของพหุนามชุดต่อไป คือ 3x3 + 5x +
15 + 29
สรุปหลักการนําไปใช้เมื่อเจอโจทย์พหุนาม
1. ให้ทําการแยกตัวประกอบโดยใช้ทฤษฎีบทตัวประกอบ กล่าวคือ ในรูปพหุนาม anxn + an-1xn-1 + an-2n-2 + … + a1x + a0 ให้
หาตัวประกอบของ a0 ทั้งหมด ส่วนด้วย ตัวประกอบของ an แล้วทดลองโดยการหารสังเคราะห์หรือทฤษฎีบทเศษเหลือ
2. ใช้ทฤษฎีบทเศษเหลือเข้ามาช่วย หรือใช้การหารสังเคราะห์ช่วย ถ้าเศษเท่ากับ 0 แสดงว่าเป็นตัวประกอบ
3. จะได้ตัวประกอบ พหุนามที่เหลือก็ให้แยกตัวประกอบที่เหลืออีก จนอยู่ในรูปการคูณกันของพหุนามทั้งหมด
1. จงแยกตัวประกอบของพหุนามต่อไปนี้
1. 2x3 + 3x2 – 5x - 6
2. 12x3 + 16x2 – 5x - 3
3. 4x5 + 16x4 + 9x3 – 31x2 – 40x – 12
4. 2x4 + 3x3 – 16x2 – 8x + 24
5. 12x3 + 16x2 – 5x - 3
6. 6x5 + 11x4 – 9x3 – 13x2 + 3x + 2
7. 2x3 – 3x2 – 8x + 12
8. 2x4 – 2x3 – 7x2 + 8x - 4
9. 4x4 – 4x3 – 25x2 + x + 6
10. 6x4 + 5x3 – 14x2 + x + 2
11. 6x5 + 13x4 – 20x3 – 10x2 + 14x - 3
12. 3x3 – 10x2 + 9x – 2
13. 3x4 – 8x3 + x2 + 8x – 4
2. จงหารพหุนามต่อไปนี้
1. x2 + 5x + 6 หารด้วย x +2
2. x2 + 4x + 7 หารด้วย x -3
3. 2x2 – 7x + 8 หารด้วย x +2
4. 3x3 – x2 2x + 7 หารด้วย x –1
5. 5x3 – 11x2 – 14x – 10 หารด้วย x –3
6. 4x3 – 13x – 6 หารด้วย x +1
7. 4x4 – 5x + 10 หารด้วย x –5
8. 4x4 – 3x2 – 2x + 5 หารด้วย x +3
Â สมการพหุนาม
สมการ (Equation) คือ ประโยคสัญลักษณ์ที่กล่าวถึงความสัมพันธ์ของจํานวน โดยมีสัญลักษณ์ “= “ บอก
ความสัมพันธ์ระหว่างจํานวน ราก (หรือคําตอบ) ของสมการ คือ ค่าหรือสิ่งหรือจํานวนที่สอดคล้องกับสมการ นั่นคือ ทําให้
สมการเป็นจริง
ทฤษฎีบทมูลฐานของพีชคณิต (Fundamental Theorem of Algebra)
ถ้า P(x) เป็นพหุนามใน C[x] ที่มีดีกรีมากกว่า 0 แล้ว P(x) จะมีรากใน
ทําให้ได้ว่า
สมการอันดับ n จะมีรากได้ไม่เกิน n รากที่ต่างกัน
กําหนด p(x) = an xn + an − 1xn − 1 + ... + a1x + a0 โดยที่ a0, ..., an-1 ∈ / จะมีจํานวน-เชิงซ้อน z1, ..., zn
(ไม่จําเป็นต้องแตกต่างกัน) ที่ทาํ ให้ p(x) = (m1x − k 1)(m2 x − k2 )...(mn x − k n ) โดยที่ m คือตัวประกอบของ an และ k คือ
ตัวประกอบของ a0
ผลพลอยได้ของทฤษฎีนี้คือ “ทุกสมการพหุนามกําลัง n จะมีรากเชิงซ้อนเท่ากับ n ราก (นับรากที่ซ้ํากันด้วย)” ดังนั้น
สรุปได้ว่า จํานวนคําตอบทั้งหมดของสมการพหุนาม จะเท่ากับดีกรีของพหุนามนั้น ๆ (รวมคําตอบที่ซ้ําและคําตอบที่เป็น
จํานวนเชิงซ้อนด้วย) ทําให้เราได้ทราบว่า การสร้างจํานวนเชิงซ้อน เป็นการสร้างเพื่อรองรับจํานวนรากพหุนามตามทฤษฎีบท
k
มูลฐานของพีชคณิต และสรุปได้อีกว่า เป็นคําตอบของของสมการ p(x) ก็ต่อเมื่อ mx – k เป็นตัวประกอบของ p(x)
m
Â สมการพหุนามกําลังสอง (Quadratic Equation)
นิยาม พหุนามกําลังสอง (Quadratic Polynomials) คือพหุนามที่มีรูปแบบเขียนทั่วไปคือ
ax2 + bx + c เมื่อ a ≠ 0, b และ c เป็นค่าคงที่
สมบัติเบือ้ งต้นของพหุนามกําลังสอง
รูปมาตรฐาน ax2 + bx + c = 0 ; a, b, c ∈ R, a ≠ 0
จาก ax2 + bx + c =0
bx c
÷ a; x2 + + =0
a a
⎡ 2 b ⎛b⎞⎤ ⎛b⎞ c
2 2
⎢x + 2 ⋅ x ⋅ + ⎜ ⎟ ⎥ − ⎜ ⎟ + =0
⎢⎣ 2a ⎝ 2a ⎠ ⎥⎦ ⎝ 2a ⎠ a
2
⎛ b⎞ b2 c
⎜ x + 2a ⎟ − 2 + a =0
⎝ ⎠ 4a
2
⎛ b ⎞ b2 − 4ac
⎜ x + 2a ⎟ − =0
⎝ ⎠ 4a2
2
b ⎞ ⎛ b2 − 4ac ⎞
2
⎛
⎜ x + 2a ⎟ − ⎜⎜ 2
⎟ =0
⎟
⎝ ⎠ ⎝ 4a ⎠
⎛ b b2 − 4ac ⎞ ⎛ b b2 − 4ac ⎞
⎜x + − ⎟⎜x + + ⎟ =0
⎜ 2a 2a ⎟⎜ 2a 2a ⎟
⎝ ⎠⎝ ⎠
−b b2 − 4ac −b b2 − 4ac
x = + , −
2a 2a 2a 2a
−b ± b2 − 4ac
หรือ x =
2a
−b ± b2 − 4ac
จาก x=
2a
เราเรียก b – 4ac ว่า ดีสคริมิแนนต์ (Discriminant) = Δ
2
ถ้า Δ > 0 แสดงว่ารากทั้งสองเป็นรากจริง

ถ้า Δ < 0 แสดงว่ารากทั้งสองเป็นรากเชิงซ้อน
b
ถ้า Δ เป็นกําลังสองสมบูรณ์ รากทั้งสองเป็นรากตรรกยะ (มีคําตอบเดียวคือ − )
2a
การแก้สมการกําลังสองที่มีรูปแบบพิเศษ
1 1 1
ตัวอย่าง จงแก้สมการ − =
x(x + 2) (x + 1) 2
12
2
วิธีทํา สมมติให้ a = x(x + 2) = x + 2x
จาก (x + 1)2 = x2 + 2x + 1 ดังนั้น จะได้ a+1
1 1 1
สมการที่กําหนดจึงเปลี่ยนเป็น + =
a a+1 12
a −1−a 1
=
a(a + 1) 12
2
a + a – 12 =0
แยกตัวประกอบ (a +4)(a – 3) = 0
a = -4, 3
เปลี่ยนสมการกลับคืน จะได้ x2 + 2x = 3 หรือ x2 + 2x = -4
2 2
x + 2x – 3 = 0 หรือ x + 2x + 4 = 0
−2 ± 4 − 16
(x + 3)(x – 1) = 0 หรือ x=
2
x = -3, 1 หรือ ไม่มีจํานวนจริงเป็นคําตอบ
ดังนั้น เซตคําตอบของสมการ คือ {-3, 1}
จากตัวอย่าง สังเกตว่ามีการเปลี่ยนตัวแปรเพื่อให้สามารถแก้สมการและมองภาพได้ง่ายขึ้น
Â สมการทีม่ ีดีกรีมากกว่าสอง
เราจะอาศัยการแยกตัวประกอบเป็นพื้นฐาน โดยใช้ทฤษฎีบทต่าง ๆ และการหารสังเคราะห์เข้าช่วย โดยการแก้สมการ
นั้นจะต้องจัดให้นิพจน์ทางซ้ายประกอบด้วยพจน์พหุนาม และนิพจน์ทางขวาเป็นศูนย์ แล้วทําการแยกตัวประกอบ ตามสมบัติของ
ระบบจํานวนจริงที่ว่า ถ้า a × b = 0 จะได้ว่า a = 0 หรือ b = 0
ตัวอย่าง จงแก้สมการ x4 – 8x3 + 17x2 + 2x – 24 = 0
วิธีทํา เราพบว่า มีจํานวนเต็มที่หาร -24 ลงตัว คือ ±1, ±2, ±3, ±4, ±6, ±8, ±12, ±24
เลือกมาทดสอบ โดยใช้ทฤษฎีตัวประกอบ โดยพิจารณา P(1) โดยการหารสังเคราะห์
1 8 17 2 −24
−1
−1 9 −26 24
1 −9 26 −24 0
จากทฤษฎีบทตัวประกอบ ทําให้ได้ว่า – 1 เป็นรากของสมการ และได้ผลหารคือ x3 – 9x2 + 26x – 24
นําผลหารมาพิจารณาต่อด้วย p(2)
1 −9 26 −24
2
2 −14 24
1 −7 12 0
จากทฤษฎีบทตัวประกอบ ทําให้ได้ว่า 2 เป็นรากของสมการ และได้ผลหารคือ x2 – 7x + 12
ทําให้ได้ตัวประกอบ คือ (x + 1)(x – 2)(x2 – 7x + 12) =0
(x + 1)(x – 2)(x – 3)(x – 4) =0
x = -1, 2, 3, 4
ดังนั้น รากของสมการ คือ -1, 2, 3, 4
ในจุดนี้เราจะพบว่า การใช้วิธีการหารสังเคราะห์จะมีความสะดวกสบายกว่าทฤษฎีบทเศษเหลือ เพราะทําครั้งเดียวได้ทั้ง

ตัวประกอบและพหุนามที่เหลือ แต่ทั้งนี้ทั้งนั้น ก็ขึ้นอยู่กับว่าใครถนัดกับวิธีใดมากกว่า
ตัวอย่าง ถ้ายอมรับว่า 2 เป็นจํานวนจริง จงแสดงว่า 2 เป็นจํานวนอตรรกยะ

วิธีทํา เราทราบว่า 2 เป็นคําตอบของสมการ x = 2
2
ยกกําลังสองทั้งสองข้าง จะได้ x =2
2
จัดให้สมการอยู่ข้างเดียวกัน จะได้ x –2 =0
จากทฤษฎีบทตัวประกอบ คําตอบของสมการที่เป็นจํานวนตรรกยะจะอยู่ในเซต {±1, ±2} ซึ่ง 2 ไม่ได้อยู่ในเซตนี้
ดังนั้น 2 จึงไม่เป็นจํานวนตรรกยะ แต่เนื่องจากว่า 2 เป็น จํานวนจริง ดังนั้น 2 เป็นจํานวนอตรรกยะ
ตัวอย่าง ถ้ายอมรับว่า 2, 5 เป็นจํานวนจริง จงแสดงว่า 2 + 5 เป็นจํานวนอตรรกยะ

วิธีทํา เราทราบว่า 2 + 5 เป็นคําตอบของสมการ x = 2+ 5
ดังนั้น 2 + 5 เป็นคําตอบของสมการ x - 2 = 5
และเป็นคําตอบของสมการ x2 - 2 2 x + 2 = 5
และเป็นคําตอบของสมการ x2 - 3 = 2 2 x
และเป็นคําตอบของสมการ x4 - 6x2 + 9 = 8x2
4 2
และเป็นคําตอบของสมการ x - 14x + 9 =0
จากทฤษฎีบทตัวประกอบ คําตอบของสมการที่เป็นจํานวนตรรกยะจะอยู่ในเซต {±1, ±3, ±9} ซึ่งผลบวกของ
2 + 5 ไม่ได้อยู่ในเซตนี้ ดังนั้น 2 + 5 จึงไม่เป็นจํานวนตรรกยะ
แต่เนื่องจากว่า 2, 5 เป็นจํานวนจริง จะได้ 2 + 5 เป็นจํานวนจริงตามสมบัติปิดของการบวก ดังนั้น
2 + 5 เป็นจํานวนอตรรกยะ
Â ความสัมพันธ์ระหว่างรากของพหุนาม
กําหนด P(x) = p(x) = an xn + an − 1xn − 1 + ... + a1x + a0 และ an ≠ 0
an − 1
ผลบวกของราก = −
an
n
ผลคูณของราก = (-1) a0 เมื่อ n คือดีกรีสูงสุดของพหุนาม
จงหารากของสมการต่อไปนี้ พร้อมทั้งหาผลบวกและผลคูณรากสมการ
1. x3 – 2x2 + x + 4 = 0
2. x3 – 5x2 – 2x + 10 = 0
3. 2x3 – 3x2 – 7x – 6 = 0
4. x3 – 2x2 – 5x + 6 = 0
5. x3 + 2x2 – 5x – 6 = 0
6. 2x3 – 7x2 + 7x – 2 = 0
7. 3x3 – 19x2 + 30x – 8 = 0
8. 3x3 – 16x2 + 25x – 12 = 0
9. x4 – x3 – 7x2 – 14x – 24 = 0
10. x4 – x3 – 19x2 + 49x – 30 = 0
11. x4 – 5x3 – 3x2 + 17x – 10 = 0
12. x4 – 2x3 + 2x – 1 = 0
13. x4 – 16x3 + 86x2 – 176x + 105 = 0
14. x4 – 4x3 + 6x2 – 4x + 1 = 0
15. x5 + x3 – 2x2 – 12x – 8 = 0
จงพิสูจน์ขอ้ ความต่อไปนี้
16. จงแสดงว่า 2 + 3 ไม่เป็นจํานวนตรรกยะ
1
17. จงแสดงว่า เป็นจํานวนอตรรกยะ
2
2 −1
2 +1
3 6
5
จงแก้สมการพหุนามต่อไปนี้โดยใช้วิธีการที่ง่ายและกระชับ
4 5
1. + 2 =2
x +4 x +5
2
2. x4 – 13x2 + 36 =0
x + 2x + 1 x + 2x + 2 7
2 2
3. + =
x2 + 2x + 2 x2 + 2x + 3 6
4. (x2 – 6x)2 – 2(x – 3)2 = 81
21
5. - x2 + 4x = 6
x − 4x + 10
2
Â สมการพหุนามที่มีความซับซ้อนยิ่งขึ้น
เราได้เรียนรู้ในทฤษฎีบทที่แก้สมการพหุนามที่เป็นพื้นฐานมาบ้างแล้ว ในหัวข้อนี้จะนําเสนอพหุนามที่มีรูปแบบที่พิเศษ
และน่าสนใจ ซึ่งช่วยลดระยะเวลาในการหารากของสมการได้พอสมควร ซึ่งผู้เขียนคิดว่าน่าจะมีประโยชน์ในการศึกษาขั้นสูงต่อไป
อนึ่ง ผู้ที่ไม่ได้มีความสนใจก็สามารถข้ามหัวข้อนี้ไปได้
การแก้สมการกําลังสี่บางรูปแบบ
สมการรูปแบบ (x – a)(x – b)(x – c)(x – d) = e ; a, b, c, d, e เป็นค่าคงที่ โดยที่ a + b = c + d
สามารถจัดสมการที่กําหนดได้ในรูป
[x2 + (a + b)x + ab][x2 + (c + d)x + cd] = e
ดําเนินการหารากของสมการ โดยการเปลี่ยนตัวแปรใหม่ โดยให้ y = x2 + (a + b)x
จะได้สมการในรูป (y + ab)(y + cd) =0
ซึ่งจะเป็นสมการพหุนามกําลังสองที่สามารถหาคําตอบได้
ตัวอย่าง จงหารากของสมการ (x – 5)(x – 7)(x + 6)(x – 4) = 504

วิธีทํา จับคู่ (x – 5) กับ (x + 4) และ (x – 7) กับ (x + 6) จะได้
504 = (x2 – x – 20)(x2 – x – 42)
504 = [(x2 – x) – 20][(x2 – x) – 42]
ให้ y = x2 – x
504 = (y – 20)(y – 42)
504 = y2 – 62y + 840
0 = y2 – 62y + 336
0 = (y – 6)(y – 56)
เปลี่ยนสมการกลับคืน จะได้
0 = (x2 – x – 6)(x2 – x – 56)
0 = (x – 3)(x + 2)(x – 8)(x + 7)
x = 3, -2, 8, -7
ดังนั้น เซตรากของสมการ คือ {-7 , -2, 3, 8}
สมการในรูปแบบ (x + a)4 + (x + b)4 = c ; a, b, c เป็นค่าคงที่

หลักการการแก้สมการ 1) สร้างความสมดุลระหว่างพจน์
2) ใช้เอกลักษณ์พีชคณิตที่ว่า (a + b)2 + (a – b)2 = 2(a2 + b2)
พิสูจน์เอกลักษณ์ (a + b)2 + (a – b)2 = (a2 + 2ab + b2) + (a2 – 2ab + b2)

= 2a2 + 2b2
= 2(a2 + b2)
ตัวอย่าง จงหารากของสมการ (1 – x)4 + (1 + x)4 = 82

วิธีทํา 82 = [(1 – x)2]2 + [(1 + x)2]2
= [x2 – 2x + 1]2 + [x2 + 2x + 1]2
= [(1 + x2) – 2x]2 + [(1 + x2) + 2x]2
ใช้เอกลักษณ์พีชคณิต (a – b)2 + (a + b)2 = 2(a2 + b2)
= 2[(1 + x2)2 + 4x2]
41 = x4 + 2x2 + 1 + 4x2
0 = x4 + 6x2 – 40
0 = (x2 + 10)(x2 – 4)
x2 + 10 = 10 หรือ x2 – 4 = 0
2
x = -10 หรือ x2 = 4
x = ± 10i หรือ x = ±2
ดังนั้น เซตรากของสมการ คือ { ±2, ± 10i }
จากตัวอย่าง เราจําเป็นต้องใช้ความสมดุลระหว่างพจน์ (1 - x) กับ (1 + x) คือมีระยะทางเท่ากัน ทําให้ใช้เอกลักษณ์

ไม่ได้ ถ้าเราจะแก้สมการ (x + 1)4 + (x - 3)4 = 256 ไม่ได้ ดังนั้นถ้าจะหารากของสมการในรูปแบบ (x + a)4 + (x + b)4 =
c โดยที่ a, b, c เป็นค่าคงตัว เราต้องเปลี่ยนสมการให้อยู่ในรูปสมดุล โดยการหาค่าคงตัว d ที่ทําให้
y + d = x + a และ y - a = x + b
a−b
เราจะได้ d=
2
1
หรือ y = ⎡⎣(x + a) + (x + b)⎤⎦
2
คือ y เป็นค่าเฉลี่ยของ (x + a) และ (x + b) ทําให้ได้สมการใหม่ คือ
(y + d)4 + (y – d)4 = e
ตัวอย่าง จงหารากของสมการ (x + 1)4 + (x - 3)4 = 256

วิธีทํา เราหาสมการใหม่ y โดยหาค่าเฉลี่ยของ x + 1 กับ x – 3
1
y = ⎡⎣(x + 1) + (x − 3)⎤⎦
2
1
y = ⎡⎣(2x − 2)⎤⎦ = x − 1
2
ทําให้ได้ x = y + 1 เมื่อแทนในสมการที่กําหนด จะได้สมการในรูปสมดุล
ได้เป็น [(y + 1) + 1]4 + [(y + 1) – 3]4 = 256
หรือ (y + 2)4 + (y – 2)4 = 256
22 22
256 = [(y + 2) ] + [(y - 2) ]
= [y2 + 4y + 4]2 + [y2 – 4y + 4]2
= [(y2 + 4) + 4y]2 + [(y2 + 4) – 4y]2
ใช้เอกลักษณ์พีชคณิต (a – b)2 + (a + b)2 = 2(a2 + b2)
= 2[(y2 + 4)2 + 16y2]
128 = y4 + 8y2 + 16 + 16y2
0 = y4 + 24y2 - 112
0 = (y2 + 28)(y2 – 4)
y2 + 28 =0 หรือ y2 - 4 = 0
2
y = -28 หรือ y2 = 4
y = ±2 7i หรือ y = ±2
แทนค่ากลับคืน จาก y = x – 1 ; x = y + 1
x = ±2 + 1 , ±2 7i + 1
ดังนั้น เซตรากของสมการ คือ { 3, -1, 1 ±2 7i }
พหุนามส่วนกลับ (Reciprocal Polynomials)

สังเกตว่าเราอาจหารากของพหุนาม x4 + x3 + x2 + x + 1 โดยสังเกตจากความสมมาตรของสัมประสิทธิ์ช่วยลดงาน
การหารากของพหุนาม โดยการจัดรูปสมการ
⎛ 1 1⎞
x4 + x3 + x2 + x + 1 = x2 ⎜ x2 + x + 1 + + 2 ⎟
⎝ x x ⎠
⎡⎛ 1⎞ ⎛ 1⎞ ⎤
= x2 ⎢⎜ x2 + 2 ⎟ + ⎜ x + ⎟ + 1⎥
⎣⎝ x ⎠ ⎝ x⎠ ⎦
⎡⎛ 1⎞ ⎛ 1⎞ ⎤
= x 2 ⎢⎜ x 2 + 2 + 2 ⎟ + ⎜ x + ⎟ + 1 − 2 ⎥
⎣⎝ x ⎠ ⎝ x⎠ ⎦
⎡⎛ 2
1⎞ ⎛ 1⎞ ⎤
= x ⎢⎜ x + ⎟ + ⎜ x + ⎟ − 1⎥
2
⎣⎢⎝ x⎠ ⎝ x ⎠ ⎥⎦
−b ± b2 − 4ac
และใช้สูตร x =
2a
นิยาม เรียกพหุนาม P(x) = anxn + an-1xn-1 + … + a1x + a0 ว่าพหุนามส่วนกลับ ถ้า a1 = an-1 สําหรับทุก I = 0, 1, …, n
นั่นคือ พหุนามส่วนกลับ คือ พหุนามที่มีความสมมาตรของสัมประสิทธิ์ และเราจะเรียกสมการ P(x) = 0 ว่า สมการ
ส่วนกลับ (Reciprocal Equation) ถ้า P(x) เป็นพหุนามส่วนกลับ
ตัวอย่าง x2 + 1, x5 + 3x3 + 3x2 + 1
สมบัติของพหุนามส่วนกลับ
⎛ 1⎞
1. ถ้า P(x) เป็นพหุนามกําลัง n ซึ่ง a0 ≠ 0 แล้ว P(x) เป็นพหุนามส่วนกลับ ก็ต่อเมื่อ P(x) = x nP⎜ ⎟
⎝x⎠
1
2. ถ้า P(x) เป็นพหุนามส่วนกลับที่มีกําลังเป็นกําลังคู่ 2n แล้ว P(x) = xng(z) โดยที่ z = x +
x
3. ถ้า P(x) เป็นพหุนามส่วนกลับที่มีกําลังเป็นจํานวนคี่แล้ว (x + 1)⏐P(x) และผลหารจะเป็นพหุนามส่วนกลับที่มีกําลัง
เป็นจํานวนคู่
1
4. ถ้า a เป็นรากของสมการส่วนกลับแล้ว a ≠ 0 และ ก็จะเป็นรากของสมการส่วนกลับนั้นด้วย
a
ตัวอย่าง จงแยกตัวประกอบและหารากของพหุนาม x5 – 4x4 + 3x3 + 3x2 – 4x + 1
วิธีทํา เนื่องจากเป็นพหุนามส่วนกลับที่มีกําลังเป็นกําลังคี่
เราทราบว่า (x + 1)⏐ x5 – 4x4 + 3x3 + 3x2 – 4x + 1
∴ x5 – 4x4 + 3x3 + 3x2 – 4x + 1 = (x + 1)(x4 – 5x3 + 8x2 – 5x + 1)
⎛ 5 1⎞
x4 – 5x3 + 8x2 – 5x + 1 = x2 ⎜ x2 − 5x + 8 − + 2 ⎟
⎝ x x ⎠
⎡⎛ 1⎞ ⎛ 5⎞ ⎤
= x2 ⎢⎜ x2 + 2 ⎟ − ⎜ 5x + ⎟ + 8 ⎥
⎣⎝ x ⎠ ⎝ x⎠ ⎦
⎡⎛ 1⎞ ⎛ 1⎞ ⎤
= x 2 ⎢⎜ x 2 + 2 + 2 ⎟ − 5 ⎜ x + ⎟ + 8 − 2 ⎥
⎣⎝ x ⎠ ⎝ x⎠ ⎦
⎡⎛ 1⎞
2
⎛ 1⎞ ⎤
= x 2 ⎢⎜ x + ⎟ − 5 ⎜ x + ⎟ + 6 ⎥
⎢⎣⎝ x⎠ ⎝ x ⎠ ⎥⎦
⎡⎛ 1 ⎞ ⎤ ⎡⎛ 1⎞ ⎤
= x 2 ⎢⎜ x + ⎟ − 3 ⎥ ⎢⎜ x + ⎟ − 2 ⎥
⎣⎝ x ⎠ ⎦ ⎣⎝ x⎠ ⎦
2 ⎡ x − 3x + 1 ⎤ ⎡ x − 2x + 1 ⎤
2 2
= x ⎢ ⎥⎢ ⎥
⎣ x ⎦⎣ x ⎦
= (x2 – 2x + 1)(x2 – 3x + 1)
= (x – 1)2(x2 – 3x + 1)
ดังนั้น ตัวประกอบของพหุนาม x5 – 4x4 + 3x3 + 3x2 – 4x + 1 คือ (x + 1)(x – 1)(x – 1) (x2 – 3x + 1)
3± 5
และเซตของรากสมการ คือ {1, -1, }
2
พิจารณาพหุนาม ax4 + bx3 + cx2 – bx + a ถึงแม้ว่าจะไม่ใช่พหุนามส่วนกลับ แต่เราอาจใช้วิธีการแยกตัวประกอบ
หรือการหารากของพหุนามส่วนกลับได้
⎛ b a⎞
ax4 + bx3 + cx2 – bx + a = x2 ⎜ ax2 + bx + c − + 2 ⎟
⎝ x x ⎠
⎡ ⎛ 1⎞ ⎛ 1 ⎞⎤
= x2 ⎢ a ⎜ x2 + 2 ⎟ + c − b ⎜ x − ⎟ ⎥
⎣ ⎝ x ⎠ ⎝ x ⎠⎦
⎡ ⎛ 1⎞ ⎛ 1 ⎞⎤
= x2 ⎢ a ⎜ x2 − 2 + 2 ⎟ + 2 + c − b ⎜ x − ⎟ ⎥
⎣ ⎝ x ⎠ ⎝ x ⎠⎦
⎡ ⎛ 1⎞
2
⎛ 1⎞ ⎤
= x ⎢a ⎜ x − ⎟ − b ⎜ x − ⎟ + 2 + c ⎥
2
⎢⎣ ⎝ x⎠ ⎝ x⎠ ⎥⎦
จงแก้สมการต่อไปนี้
1. (x + 3)(x + 5)(x – 2)(x – 4) = 120
2. (x – 2)(x + 3)(x + 6)(x +1) + 56 = 0
3. (2x – 7)(x2 – 9)(2x – 5) – 91 = 0
4. (x + 1)4 + (x + 5)4 = 82
5. (2x – 1)4 + (2x + 1)4 = - 8
6. (x – 12)4 + (x – 7)4 = 96
7. x4 + 2x3 – x2 + 2x + 1 = 0
8. 8x4 – 42x3 + 29x2 + 42x + 8 = 0 (ใช่พหุนามส่วนกลับหรือไม่)
9. x5 + 3x3 + 3x2 + 1 = 0
10. จงหาเซต A เมื่อ A = {x | x∈I+, (x + 1)(x2 + 1)(x3 + 1) = 30x3}
11. 6x4 – 25x3 + 12x2 + 25x + 6 = 0
12. 4x7 – 20x6 + 33x5 – 16x4 – 16x3 + 33x2 – 20x + 4 = 0
13. 10(x4 + 1) – 63x(x2 – 1) + 52x2 = 0
14. 5x8 – 2x6 + 4x5 + 4x3 – 2x + 5 = 0
x 4 + y 4 = 56
15. จงแก้ระบบสมการ
x −y =2
โอลิมปิกวิชาการ สอวน. ศูนย์ ร.ร. สวนกุหลาบวิทยาลัย
1. (2543) ให้ P(x) เป็นพหุนาม ถ้าหารพหุนาม P(x) ด้วย x – 1 จะเหลือเศษเท่ากับ 3 และถ้าหาร P(x) ด้วย x – 3
จะเหลือเศษเท่ากับ 5 ถ้า r(x) = ax + b คือเศษที่เหลือจากการหาร P(x) ด้วย
(x – 1)(x – 3) แล้ว 3a + 2b เท่ากับเท่าไร
( )
2
⎡1 3 3 ⎤
2. 43) ให้ α และ β เป็นรากทั้งสองของสมการ x + 7x – 1 = 0 ค่าของ ⎢
2
α + β ⎥ เท่ากับเท่าไร
⎢ 25 ⎥
3 2
3. (2544) กําหนด x – 1 และ x + 1 เป็นตัวประกอบของ P(x) = 2x + 3x + ax – b โดยที่ a, b, c เป็นค่าคงที่
เศษเหลือจากการหาร P(x) ด้วย x + a + 2b คือเท่าไร
4. (2544) กําหนดให้สมการ (x + 1)(x2 + 1)(x3 + 1) = 30x3 แล้วคําตอบ x ที่เป็นจํานวนจริงที่สอดคล้องกับสมการ
และ x มีค่ามากกว่า 1 คือ เท่าไร
5. (2544) ให้ α, β และ γ เป็นรากทั้งสามของสมการ x3 – 9x + 5 = 0 ค่าของ (1 - α)2(1 - β)2(1 - γ)2 เท่ากับ
เท่าไร
6. (2546) ให้ a, b ∈ R ถ้า a2 – 2b2 = 17 แล้ว ค่าของ (2a + 3b)2 – (3a + 4b)2 เท่ากับเท่าไร
7. (2546) จงหาค่า p ทุกค่าที่ทําให้เศษที่เกิดจากการหาร x3 – 2x2 – 3x – 11 ด้วย x + p เท่ากับเศษที่เกิดจากการ
หาร x3 – x2 – 9 ด้วย x + p
8. (2546) จงหาจํานวนเต็มบวก k ทุกจํานวนที่ทําให้สมการ x2 – k(x – 1) – 3 = 0 มีคําตอบเป็นจํานวนจริงบวกหนึ่ง
คําตอบและจํานวนจริงลบหนึ่งคําตอบ
สมาคมคณิตศาสตร์
9. (2543) จงพิจารณาข้อความต่อไปนี้
a. ถ้า A = { x | x ∈ R และ 2x4 + x2 – x – 2 = 0} แล้ว {{1}} ∈ P(P(A))
b. ถ้า B = { 0, {0}} แล้ว P(B) – B มีสมาชิก 2 ตัว
ข้อใดต่อไปนี้ถูกต้อง
ก. ข้อ 1 และ 2 จริง ข. ข้อ 1 เท่านั้นจริง
ค. ข้อ 2 เท่านั้นจริง ง. ข้อ 1 และ 2 เท็จ
10. (2543) ให้ a และ b เป็นจํานวนเต็มซึ่ง x + 1 หาร 3x3 + 4ax2 – 6bx + 5 เหลือเศษเท่ากับ 4 ห.ร.ม. ของ a
และ b เท่ากับข้อใดต่อไปนี้
ก. 1 ข. 2 ค. 3 ง. 4
11. (2533) ถ้า (x + 1)(x + 2)(x + 3)(x + 4) + 1 = (Ax2 + Bx + C)2 แล้ว A2 + B2 + C2 เท่ากับเท่าไร
ก. 14 ข. 36 ค. 51 ง. 62
12. (2534) ให้ A เป็นเซตคําตอบที่เป็นจํานวนจริงของสมการ x4 – 2x3 + 2x2 – 2x + 1 = 0 แล้ว จํานวนสมาชิกของ
P(A) เท่ากับเท่าไร
ก. 1 ข. 2 ค. 3 ง. 4
13. (2535) กําหนดให้ S = { x | x ∈ Q | 4x – 16x - 5x + 36x + 9 = 0} แล้ว ผลคูณของสมาชิกทั้งหมดของ
4 3 2
S มีค่าเท่ากับเท่าไร
9 99
ก. − ข. -9 ค. ง. 9
4 44
1 1
14. (2535) ให้ x > 0 และ x2 + 2 = 7 แล้ว x5 + 5 เท่ากับเท่าไร
x x
ก. 63 ข. 123 ค. 140 ง. 143
2 3 2
15. (2537) ถ้า 3x – 13x + 4 เป็นตัวประกอบของ 3x + ax + bx – 8 ค่าของ a + b ตรงกับข้อใดต่อไปนี้
ก. - 49 ข. - 11 ค. 22 ง. 49
16. (2538) กําหนดให้ A เป็นเซตคําตอบของสมการ (x2 + 3x – 4)3 + (2x2 – x – 1)3 = (3x2 + 2x – 5)3 แล้ว ผล
คูณของสมาชิกทุกตัวของ A เท่ากับเท่าไร
10 40 50 80
ก. − ข. − ค. − ง. −
3 3 3 3
5 2
17. (2543) ถ้า x = a และ y = b สอดคล้องกับสมการ 5x – 2xy + 2y – 2x – 2y + 1 = 0 แล้ว ค่าของ
10a – 2b เท่ากับเท่าไร
ก. 1 ข. 2 ค. 3 ง. 4
+
18. (2543) กําหนดให้ a, b ∈ I ซึ่ง a b + ab + a + b + 8ab = 83 แล้ว a + b เท่ากับเท่าไร
2 2 3 3
19. (2545) จงหาค่า k ที่ทําให้สมการพหุนาม x2 – (4k + 3)x + (3k2 + 3k + 2) = 0 มีรากจริงทั้งสองราก และ

ผลบวกของกําลังสองของรากทั้งสองมีค่าน้อยที่สุด
20. กําหนดให้ A = { x | x4 – 10x3 + 35x2 – 50x + 24 = 0}
3n − 1
B= {x∈ |x= เมื่อ n ∈ I , 0 ≤ n < 6}
2
C = { x | x3 – 5x2 + 2x + 8 = 0}
ข้อใดถูกต้อง
ก. (A – B) ∩ C = {2} ข. (A ∪ B) - C = {1, 3}
ก. (A ∩ B) ∪ B= {1, 2, 4} ง. ถูกทุกข้อ
21. กําหนดให้ A = { x ∈ R | x – 5x + 4 = 0}
4 2
B = { x ∈ R | x3 – 2x2 – 5x + 6 = 0}
จงหาว่าผลบวกของสมาชิกใน B มากกว่าผลบวกของสมาชิกใน A เท่าไร
22. กําหนดให้ A = {x ∈ R |12x3 + 16x2 – 5x – 3 = 0} จงหาว่าสมาชิกของ A ที่มีค่าน้อยที่สุดและมีค่ามากที่สุด
ต่างกันเป็นเท่าไร
23. ให้ S = { p2 | p เป็นคําตอบของสมการ x4 + 6x3 + 7x2 – 12x – 18 = 0} ผลบวกของสมาชิกทุกตัวใน S มีค่า
เท่าไร
ÊÁºaµi¢o§¡ÒÃäÁe·Ò¡a¹
ในหัวข้อสมบัติของการเท่ากัน ได้พูดถึงสมบัติทั่วไปของระบบจํานวนจริงแล้ว ในหัวข้อนี้ นี้จะมีสมบัติเพิ่มขึ้นอีก 3
สมบัติ แต่ก่อนอื่น ขอทบทวนสมบัติการเท่ากันก่อน ดังนี้
ถ้า a ,b ,c เป็นจํานวนจริงใดๆ
สมบัติ การบวก การคูณ
ปิด 1. a + b ∈ 6. ab ∈
สลับที่ 2. a + b = b + a 7. ab = ba
เปลี่ยนกลุ่ม 3. ( a + b ) + c = a + ( b + c ) 8. ( ab )c = a( bc )
การมีเอกลักษณ์ 4. มี 0 ซึ่ง a + 0 = a = 0 + a 9. มี 1 ซึ่ง a 1 = a = 1 a
การมีอินเวอร์ส 5. a + (-a) = 0 = (-a) + a 10. a (a-1) = 1 = (a-1) a
การแจกแจง 11. a( b + c ) = ab + ac
ในระบบจํานวนจริงจะมีระบบย่อย + ซึ่ง +
⊂ มีสมบัติเพิ่มเติมอีก 3 ประการ คือ
12. สมบัติไตรวิภาค ( Trichotomy ) ถ้า a เป็นจํานวนจริงใดๆ แล้ว ข้อต่อไปนี้ข้อใดข้อหนึ่งและเพียง
ข้อเดียวจะต้องเป็นจริง คือ
1. a = 0 2. a ∈ + 3. -a ∈ +
13. ถ้า a , b ∈ + แล้ว a + b ∈ +
14. ถ้า a , b ∈ + แล้ว a b ∈ +
สมบัติของจํานวนจริงที่มีชื่อว่า “สมบัติไตรวิภาค (Trichotomy Property)” เป็นพื้นฐานในการให้ความหมายคําว่า

“มากกว่า”, “น้อยกว่า” และเป็นพื้นฐานในการสร้างแนวในการแก้อสมการ
สมบัติไตรวิภาค (Trichotomy Property)

ถ้า a เป็นจํานวนจริงใดๆ ข้อใดข้อหนึ่งและเพียงข้อเดียวจะต้องเป็นจริงคือ
1. a = 0 2. a ∈ R+ 3. – a ∈R+
นิยาม เรียก a ว่าจํานวนจริงศูนย์ ก็ต่อเมื่อ a=0
เรียก a ว่าจํานวนจริงลบ ก็ต่อเมื่อ a ∈ R+
เรียก a ว่าจํานวนจริงลบ ก็ต่อเมื่อ – a ∈R+
ถ้ากําหนดจํานวนจริง a และ b โดยที่ a – b∈ R จากสมบัติไตรวิภาค จะได้ว่าข้อใดข้อหนึ่งและเพียงข้อเดียวต่อไปนี้เป็นจริง
1. a – b = 0 2. a – b ∈ R+ 3. – (a – b) ∈ R+ แต่ –(a – b) = b – a
ดังนั้น –(a – b) ∈ R+ ก็ต่อเมื่อ b – a ∈R+
นิยาม เรียก a เท่ากับ b ก็ต่อเมื่อ a – b = 0

เรียก a มากกว่า b ก็ต่อเมื่อ a – b ∈R+
เรียก a น้อยกว่า b ก็ต่อเมื่อ b – a ∈R+
a เท่ากับ b เขียนแทนด้วย a = b a มากกว่า b เขียนแทนด้วย a > b
a น้อยกว่า b เขียนแทนด้วย a b ก็ตอ่ เมื่อ a – b ∈R+ a < b ก็ต่อเมื่อ b – a ∈R+
ตัวอย่าง จงพิสูจน์ว่า a2 + b2 ≥ 2ab

พิสูจน์ จาก (a2 + b2) – 2ab = a2 – 2ab + b2
= (a – b)2
แต่ (a – b)2 ≥ 0 เสมอ ดังนั้น (a2 + b2) – 2ab ≥ 0
ในกรณีที่ (a2 + b2) – 2ab = 0 จะได้ว่า (a2 + b2) = 2ab
ในกรณีที่ (a2 + b2) – 2ab > 0 จะได้ว่า (a2 + b2) > 2ab
ดังนั้น a2 + b2 ≥ 2ab
Â สมบัติไตรวิภาคของสองจํานวน (Trichotomy Property)

ถ้า a และ b เป็นจํานวนจริงสองจํานวนใด ๆ แล้ว ข้อต่อไปนี้ข้อใดและเพียงข้อเดียวเท่านั้นจะต้องเป็นจริง
1. a = b 2. a > b 3. a b และ b > c แล้ว a > c
พิสูจน์ a>b และ b > c กําหนดให้
a – b ∈R +
และ b – c ∈R+ สมบัติไตรวิภาค
(a – b) + (b – c) = R+ สมบัติปิด
(a – b) + (b – c) = [a + (- b)] + [b + (- c)] นิยามการลบ
(a – b) + (b – c) = a + [(- b) + b] + (- c) การเปลี่ยนกลุ่มการบวก
(a – b) + (b – c) = a + 0 + (- c) ตัวผกผันการบวก
(a – b) + (b – c) = a + (- c) เอกลักษณ์การบวก
(a – b) + (b – c) =a–c นิยามการลบ
∴a–c ∈R+ สมบัติปิด
a>c นิยามของสมบัติไตรวิภาค
ตั้งแต่นี้เป็นต้นไป ให้ผู้อ่านลองพิสูจน์ด้วยตนเอง
ทฤษฎีบท การบวกด้วยจํานวนที่เท่ากัน
ถ้า a > b แล้ว a + c > b + c เมื่อ c เป็นจํานวนจริงใดๆ
พิสูจน์ a>b ………………………………………..
a-b>0 ………………………………………..
(a + c) - (b + c) = (a + c) + (-1)(b + c) ………………………………………..
= a + c + (-1)b + (-1)c ………………………………………..
= a + c + (- b) + (-c) ………………………………………..
= a + (- b) + c + (-c) ………………………………………..
= a + (- b) + 0 ………………………………………..
= a + (- b) ………………………………………..
=a–b ………………………………………..
∴ (a + c) - (b + c) > 0 ………………………………………..
∴a+b>b+c ………………………………………..
ทฤษฎีบท จํานวนบวกและจํานวนลบเปรียบเทียบกับ 0
1. a เป็นจํานวนจริงบวก ก็ต่อเมื่อ a > 0
2. a เป็นจํานวนจริงลบ ก็ต่อเมื่อ a < 0
พิสูจน์ 1. a เป็นจํานวนจริงบวก ก็ต่อเมื่อ a ∈ R+
a ∈ R+ ก็ต่อเมื่อ a – 0 ∈ R+
a – 0 ∈ R+ ก็ต่อเมื่อ a > 0
ดังนั้น a เป็นจํานวนจริงบวก ก็ต่อเมื่อ a > 0
2. a เป็นจํานวนจริงลบ ก็ต่อเมื่อ – a ∈ R+
- a ∈ R+ ก็ต่อเมื่อ 0 – a ∈ R+
0 – a ∈ R+ ก็ต่อเมื่อ a < 0
ดังนั้น a เป็นจํานวนจริงลบ ก็ต่อเมื่อ a < 0
ทฤษฎีบท สมบัติการคูณด้วยจํานวนเท่ากันที่ไม่เป็นศูนย์
1. ถ้า a > b และ c > 0 แล้ว ac > bc
2. ถ้า a > b และ c < 0 แล้ว ac < bc
พิสูจน์ 1. a > b และ c > 0 ………………………………………..
a - b ∈ R+ และ c ∈ R+ ………………………………………..
(a – b)c ∈ R+ ………………………………………..
ac – bc ∈ R+ ………………………………………..
∴ ac > bc ………………………………………..
2. a > b และ c < 0 ………………………………………..
a - b ∈ R+ และ - c ∈ R+ ………………………………………..
(a – b)(- c) ∈ R+ ………………………………………..
- ac + bc ∈ R+ ………………………………………..
bc - ac ∈ R+ ………………………………………..
bc > ac ………………………………………..
∴ ac < bc ………………………………………..
ทฤษฎีบท สมบัติการตัดออกสําหรับการบวก
ถ้า a + c > b + c แล้ว a > b
พิสูจน์ a+c >b+c ………………………………………..
a + c + (-c) > b + c + (-c) ………………………………………..
a+0 >b+0 ………………………………………..
a>b ………………………………………..
ทฤษฎีบท การตัดออกสําหรับการคูณ
1. ถ้า ac > bc และ c > 0 แล้ว a > b
2. ถ้า ac > bc และ c < 0 แล้ว a bc และ c > 0 ………………………………………..

c > 0 และ c > 0 -1
………………………………………..
(ac)c > (bc)c
-1 -1
………………………………………..
a(c⋅c ) > b(c⋅c )
-1 -1
………………………………………..
a(1) > b(1) ………………………………………..
∴a>b ………………………………………..
2. พิสูจน์ในทํานองเดียวกันกับข้อ 1
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
นิยาม a ≤ b หมายถึง a ไม่มากกว่า b

a ≥ b หมายถึง a ไม่น้อยกว่า b
a<b<c หมายถึง a < b และ b < c
a≤b≤c หมายถึง a ≤ b และ b ≤ c
a<b≤c หมายถึง a < b และ b ≤ c
ทฤษฎีบท ถ้า r และ s เป็นจํานวนจริง และ r < s จะมีจํานวนอตรรกยะ c ซึ่ง r < c < s
Â ทฤษฎีบทต่อไปนี้เป็นจริงเสมอ (ไม่พิสจู น์ให้ดู) กําหนดให้ a, b, c, d เป็นจํานวนจริงใด ๆ

1. สมบัติการบวก ถ้า a bd
1 1
4. การยกกําลังด้วย I − 4.1 ถ้า ab > 0 และ a b-1 หรือ > (inverse)
a b
4.2 ถ้า a > b แล้ว an > bn ; a, b ∈ − และ n∈ I −
a b
5. สมบัติการหาร 5.1 ถ้า 0 < a 
d c
6. การยกกําลังสอง 6.1 ถ้า a > 0 และ b > 0 และ a b2
6.3 ถ้า a < 0 และ b > 0 และ |a| < |b| แล้ว 0 ≤ a2 < b2
6.4 ถ้า a < 0 และ b > 0 และ |a| > |b| แล้ว 0 ≤ a2 < b2
1
10. ถ้า a + > 2 แล้ว a > 1 ; a ∈ I −
a
a+b
11. ถ้า a < b แล้ว a < <b
2
a+b
11. ≥ ab (อสมการค่าเฉลี่ยเลขคณิต – เรขาคณิต : AM – GM Inequalities)
2
อสมการค่าเฉลี่ยเลขคณิต – เรขาคณิต
+ a+b
ให้ a, b ∈ จะได้ว่า ≥ ab และสมการเป็นจริงก็ต่อเมื่อ a = b
2
a+b
เรียก ว่า ค่าเฉลี่ยเลขคณิต (Arithmetic Mean)
2
เรียก ab ว่า ค่าเฉลี่ยเรขาคณิต (Geometric Mean)
พิสูจน์ ให้ a ≥ 0 และ b ≥ 0 เราทราบว่า

( )
2
a− b ≥0
∴ a - 2 ab + b ≥0
a+b
≥ ab
2
( )
2
และ a− b = 0 ก็ต่อเมื่อ a = b คือ a = b
a+b
และสมการจะเป็นจริงก็ต่อเมื่อ = ab ก็ต่อเมื่อ a = b
2
นอกจากนี้ ยังสามารถพิสูจน์ได้โดยใช้เรขาคณิต แต่ในที่นี้จะไม่กล่าวถึง
Â การบวก ลบ คูณ หาร เครื่องหมายไม่เท่ากัน

คุณสมบัติการบวก ลบ ของจํานวนที่ไม่เท่ากัน
กําหนดให้ a, b, c, d เป็นจํานวนจริงใด ๆ
ถ้า a < x < b และ c < y < d
จะได้ว่า 1) a + c < x + y < b + d
และ 2) a – d < x – y < b – c
พิสูจน์ 1) a+b <x+y และ x + y < b + d
จาก a<x และ x < b
c<y และ y < d
a+c<x+y และ x + y < b + d
ดังนั้น a+c<x+y<b+d
2) จาก a < x และ x< b

c < y และ y<d
หรือ y < d และ c<y
a–d < x–y และ x–y<b–c
ดังนั้น a–d <x–y <b–c
คุณสมบัติการคูณของจํานวนที่ไม่เท่ากัน
กําหนดให้ a, b, c, d เป็นจํานวนจริงบวก กําหนดให้ a, b, c, d เป็นจํานวนจริงลบ
ถ้า a < x xy > bd
พิสูจน์ จาก a < x และ x xy และ xy > bd
∴ ac < xy < bd ∴ ac > xy > bd
คุณสมบัติการหารของจํานวนที่ไม่เท่ากัน
กําหนดให้ a, b, c, d เป็นจํานวนจริงบวก กําหนดให้ a, b, c, d เป็นจํานวนจริงลบ
ถ้า a < x >
d y c d y c
พิสูจน์ จาก a < x และ x และ >
d y y c d y y c
a x b a x b
∴ < < ∴ > >
d y c d y c
x
1. กําหนดให้ 2 < x < 5 และ 3 < y < 8 จงหา x + y, x – y, xy และ
y
x
2. กําหนดให้ -5 < x < -1 และ -4 < y < -2 จงหา 2x + y, x – 2y, xy และ
y
x 2 2
3. กําหนดให้ 2 < x < 5 และ -7 < y < -2 จงหา x + y, x –y, xy, ,x +y
y
4. กําหนดให้ -5 < x < 3 และ 2 < y < 4 จงหา 2x + y, x2 –y, xy
5. จงตอบคําถามต่อไปนี้
1. จริงหรือไม่ที่ ถ้า a > b แล้ว a2 > b2
1 1
2. จริงหรือไม่ที่ ถ้า a, b ≠ 0 และ a > b แล้ว <
a b
1 1
3. กรณีใดบ้างที่ a > b แล้ว <
a b
1 1
4. กรณีใดบ้างที่ a > b แล้ว >
a b
5. จริงหรือไม่ที่ ถ้า a > b แล้ว –a < -b
6. จงเปรียบเทียบ สมบัติของ “>” , “≥” กับสมบัติการเท่ากัน
7. จงให้ความหมายของ a ≤ b < c
ªÇ§æÅa¡ÒÃæ¡ÊÁ¡ÒÃ
Â ช่วง (Intervals)
ช่วง (interval) เป็นขอบเขตที่ระบุว่า อสมการนี้จะมีคําตอบเป็นเท่าไรบ้าง
บทนิยาม เมื่อเอกภพสัมพันธ์เป็นเซตของจํานวนจริง และ a a}
ช่วง [a, ∞) หมายถึง {x|x ≥ a}
ช่วง (-∞, a) หมายถึง {x|x < a}
ช่วง (-∞, a] หมายถึง {x|x ≤ a}
ช่วง (-∞,∞) หมายถึง เซตของจํานวนจริง
หมายเหตุ ช่วง ∞ เป็นที่ตกลงว่า จะใช้ช่วงเปิดเสมอ
( , ) คือ ช่วงเปิด (จุดโปร่ง แสดงว่าไม่รวมจํานวนนั้น)
[ , ] คือ ช่วงปิด (จุดทึบ แสดงว่ารวมจํานวนนั้นด้วย)
ตัวอย่าง จงเขียนช่วงด้วยกราฟบนเส้นจํานวน
ช่วง (2,5)
0 1 2 3 4 5
ช่วง [2,5]
0 1 2 3 4 5
ช่วง (2,5]
0 1 2 3 4 5
ช่วง [2,5)
0 1 2 3 4 5
ช่วง (2, ∞)
0 1 2 3 4 5
ช่วง [2, ∞)
0 1 2 3 4 5
ช่วง (-∞,5)
0 1 2 3 4 5
ช่วง (-∞,5]
0 1 2 3 4 5
1. จงเขียนช่วงต่อไปนี้ในรูปของเซต และแสดงช่วงโดยเส้นจํานวน
1) [-3,1) 6) [1, ∞)
2) (-2, ∞) 7) (-1,4]
3) [4,7] 8) (-∞,1]
4) (-3,0) 9) (-10,-8)
5) (-∞,-3) 10) [2.5,4]
2. ถ้า A = (-1,2) , B = [0,4] จงหาเซตต่อไปนี้
1) A ∪ B 4) B – A
2) A ∩ B 5) A’
3) A – B 6) B’
3. ถ้า A = {x|2 ≤ x ≤ 5} B = {x|-1 < x < 3} C = {x|x < x ≤ 4} จงหาเซตต่อไปนี้
1) B∪C
2) A∩C
3) A∪B∪C
4) A∩B∩C
5) A’ ∩ B
6) B’ ∩ C
7) (A ∪ B) ∩ C
8) (A ∩ C) ∪ (B ∩ C)
Â การแก้อสมการ
อสมการ (Inequality) คือ ประโยคสัญลักษณ์ที่กล่าวถึงความสัมพันธ์ของจํานวน โดยมีสัญลักษณ์ < (น้อยกว่า)
> (มากกว่า) ≤ (น้อยกว่าหรือเท่ากับ) ≥ (มากกว่าหรือเท่ากับ) ≠ (ไม่เท่ากับ) บอกความสัมพันธ์ระหว่างจํานวน
เซตคําตอบของอสมการใน x หมายถึง เซตที่มีสมาชิกเป็นจํานวนจริง โดยที่จํานวนเหล่านี้เมื่อนํามาแทน x แล้ว ทําให้อสมการ
เป็นจริง
การแก้อสมการ คือ การหาเซตคําตอบของอสมการ การแก้อสมการจึงนิยมใช้สมบัติ 2 ข้อดังต่อไปนี้
1. การบวกทั้งสองข้างของอสมการด้วยจํานวนจริง
2. การคูณทั้งสองข้างของอสมการด้วยจํานวนจริงบวก
ถ้าจะใช้สมบัติอื่นต้องระมัดระวังให้ดี เป็นต้นว่าการคูณทั้งสองข้างของอสมการด้วยจํานวนจริงลบ การกลับตัวเศษเป็นตัวส่วน
การยกกําลังสองทั้งสองข้าง ต้องระมัดระวังการเปลี่ยนเครื่องหมายของการไม่เท่ากัน
♠ อสมการเชิงเส้น
ตัวอย่าง จงแก้อสมการ 9x –2 < - 20
วิธีทํา 9x –2 < - 20
(นํา 2 มาบวกทั้งสองข้าง); 9x –2 + 2 < - 20 + 2
9x < - 18
1 9x 18
(นํา คูณกันทัง้ สองข้าง) ; < −
9 9 9
∴ x < -2
ดังนั้น ค่าของ x ที่สอดคล้องอสมการที่กําหนดเป็นจํานวนจริงที่น้อยกว่า -6
เซตคําตอบของอสมการ คือ {x|x < -6}
เนื่องจากอสมการนั้น เราได้ศึกษากันเมื่อช่วงชั้นที่ 3 แล้ว ดังนั้น ในที่นี้จึงขอไม่พูดอีก
♠ อสมการกําลังสองและมากกว่าสอง
เรามีวิธีการในการแก้อสมการ คือ เราจะจัดให้พจน์ทั้งหมดที่ไม่เป็นศูนย์อยู่ทางซ้ายของอสมการ ให้ทางขวาเป็นศูนย์
(ให้สอดคล้องกับสมบัติการไม่เท่ากัน) แล้วพิจารณาว่าแยกตัวประกอบได้หรือไม่ ถ้าแยกตัวประกอบได้ ให้พิจารณาเครื่องหมาย
ของแต่ละพจน์ ขอให้ลองพิจารณาตามตัวอย่างต่อไปนี้
ตัวอย่าง จงแก้อสมการ x2 – 20 < x

จัดนิพจน์ให้อยู่ข้างเดียวกัน จะได้ x2 – x - 20 <0
แยกตัวประกอบพหุนาม จะได้ (x + 4)(x – 5) < 0
จากตัวประกอบที่แยกได้ เราต้องพิจารณาหาค่า x ที่ทําให้สอดคล้องตามอสมการ คือ เครื่องหมายของ
วงเล็บ (x + 4) และ (x – 5) ต้องมีเครื่องหมายต่างกัน
การพิจารณาเครื่องหมายแต่ละพจน์
ในการตรวจสอบแต่ละตัวประกอบว่าค่านั้นจะเป็นบวก หรือลบ หรือศูนย์เมื่อใด จุดที่แต่ละตัวประกอบเป็นศูนย์ เรียกว่า
จุดวิกฤต (Critical Point) และเรียกค่านี้ว่า ค่าวิกฤต (critical value)
เริ่มต้นนี้ เราจะวิเคราะห์เครื่องหมายของวงเล็บ (x + 4) ก่อน
ค่าวิกฤต x + 4 จะเป็นบวกเมื่อ x + 4 จะเป็นลบเมื่อ
x+4=0 x+4>0 x+4<0
x=4 x > -4 x < -4
นําค่าวิกฤตมาลงในเส้นจํานวน
- +
-4
จึงสรุปได้ว่า x +4 จะเป็นบวกเมื่อ x มากกว่า -4
จะเป็นลบเมื่อ x น้อยกว่า -4
จะเป็นศูนย์เมื่อ x เท่ากับ - 4
ในทํานองเดียวกัน พิจารณาเครื่องหมายของ (x – 5)
ค่าวิกฤต x – 5 จะเป็นบวกเมื่อ x – 5 จะเป็นลบเมื่อ
x-5=0 x– 5 > 0 x–5 <0
x=5 x>5 x <5
นําค่าวิกฤตมาลงในเส้นจํานวน
- +
5
จึงสรุปได้ว่า x -5 จะเป็นบวก เมื่อ x มากกว่า 5
จะเป็นลบ เมื่อ x น้อยกว่า 5
จะเป็นศูนย์เมื่อ x เท่ากับ 5
เนื่องจากสองวงเล็บนี้ต่างแสดงเครื่องหมายและคูณกัน ดังนั้น เราจึงนํามาพิจารณาร่วมกันเมื่อนํามาคูณกันแล้ว
เครื่องหมายของ x + 4 - + +
เครื่องหมายของ x – 5 - - +
เครื่องหมายของ (x + 4)(x – 5) + - +
-4 5
สังเกตว่า เครื่องหมายของสองวงเล็บคูณกัน เครื่องหมายจะเปลี่ยนไป เมื่อพิจารณาจากอสมการ เราจะพบว่า อสมการ
น้อยกว่าศูนย์ แสดงว่าอสมการนี้แสดงค่าลบ ดังนั้น เราจึงตอบค่าช่วงเปิด คือ (-4, 5)
เขียนกราฟแสดงคําตอบได้เป็น
-4 5
ข้อสังเกตที่ต้องนํามาปฏิบัติได้
- กรณีที่อสมการ เป็นเครื่องหมายที่ มากกว่าหรือเท่ากับ ให้เราตอบในช่วงปิด เพราะว่าเรารวมค่าที่มีโอกาสจะเป็นศูนย์ด้วย
วิธีของช่วง (The Method of Intervals)

Consider the sign of the expression f(x) = (x -a1)(x -a2) ... (x -an) where a1 < a2 < ... < an.
On the real number line, mark points a1, a2, ..., a n. Start with a positive sign for x > an; -ve for an -1 < x
< an; and then alternating +ve and -ve signs. The logic is that when x> an; all factors x -a1, x -a2, ..., x -a n are
+ve and hence f(x) is +ve; when an-1 < x < an, only one factor x -an is -ve, and so f(x) is -ve, and so on.
จากวิธีของช่วง สรุปได้ดังต่อไปนี้
1. หาจุด x ที่ทําให้ (x – a1)(x – a2)(x – a3)…(x – an) = 0 จะได้ x = a1, a2, a3, …, an
2. นําค่า a1, a2, a3, …, an กําหนดลงบนเส้นจํานวน ซึ่งค่าเหล่านี้จะแบ่งเส้นจํานวนเป็นช่วงๆ (ให้เราเรียงจากน้อยไปหา
มากบนเส้นจํานวน)
3. ใส่เครื่องหมาย + และ - สลับกัน โดยเริ่มที่บวกก่อนทางด้านช่องขวาสุด
4. เลือกช่วงที่มีเครื่องหมายตามที่โจทย์ต้องการไปตอบ
ตัวอย่าง จงแก้อสมการ x2 – 2x – 3 ≤ 0
วิธีทํา แยกตัวประกอบ จะได้ (x -3)(x + 1) ≤ 0
จากวิธีของช่วง จะได้
+ - +
-1 3
ดังนั้น เซตคําตอบคือ [-1, 3]
ตัวอย่าง จงแก้อสมการ x(x + 2)(x + 1)(3x − 5) < 0
5
วิธีทํา สมการนี้ได้แยกตัวประกอบแล้ว ได้ค่าวิกฤตเป็น = - 1 , - 2 , 0 ,
3
+ - + - +
-2 -1 0 5
5 3
เซตคําตอบของอสมการคือ (−2 , -1 ) ∪ (0 , )
3
♠ อสมการตรรกยะ (Rational Inequalities)

อสมการอตรรกยะเป็นอสมการที่อยู่ในรูปเศษส่วนโดยมีพจน์ที่ไม่ทราบค่าว่าจะเป็นบวก หรือลบ หรือศูนย์เมื่อใด ดังนั้น
เราจะไม่ใช้วิธีการคูณทแยง แต่เราอาจแก้อสมการได้ 2 วิธี คือการใช้วิธีของช่วง คือเราต้องให้ความสําคัญกับส่วนของเศษส่วน
ให้นิพจน์ที่ไม่ทราบค่าไม่เป็นศูนย์ (ค่าวิกฤตต้องไม่ทําให้เป็นศูนย์) และอีกวิธีคือ เราจะยกกําลังสองของพจน์เป็นส่วนแล้วคูณทั้ง
อสมการ (เพื่อทําให้มีการตัดทอนไปหนึ่งครั้งและมีค่าให้นํามาคิดหนึ่งครั้ง) แต่อย่าลืมตั้งเงื่อนไขไว้เบื้องต้นว่า ค่าวิกฤตนั้นต้องไม่
เป็นศูนย์
1 1
ตัวอย่าง จงแก้อสมการ <
x 2
1 1
วิธีทํา จาก <
x 2
1 1
- < 0
x 2
2−x
< 0
2x
2−x 2
( )(2x ) < 0(2x2) เมื่อ x ≠ 0
2x
(2 – x)x < 0
-x(x – 2) < 0
x(x-1) >0
ใช้วิธีการของช่วง
+ - +
0 1
ดังนั้น เซตคําตอบของอสมการคือ (-∞, 0) ∪ (2, ∞)
ขอให้สังเกตว่า การใช้วิธีการของช่วงกับการคูณด้วยพจน์ที่ยกกําลังสองก็ให้ความหมายเท่ากัน
x 2
ตัวอย่าง จงแก้อสมการ ≥
x+2 x−1
วิธีทํา จากอสมการที่กําหนดให้ จะได้
x 2
≥
x+2 x−1
x 2
− ≥0
x+2 x−1
x(x − 1) − 2(x + 2)
≥0
(x + 2)(x − 1)
x2 − x − 2x − 4
≥0
(x + 2)(x − 1)
x2 − 3x − 4
≥0
(x + 2)(x − 1)
(x + 1)(x − 4)
≥0
(x + 2)(x − 1)
จากวิธีการของช่วง จะได้ค่าวิกฤตเป็น -2, -1, 1, 4 (x + 2, x – 1 ต้องไม่เป็นศูนย์)
+ - + - +
-2 1 4
เซตคําตอบของอสมการคือ ( −∞, - 2 ) ∪ ⎣⎡−1 , 1) ∪ ⎣⎡4, − ∞ )
♠ อสมการอตรรกยะ (Irrational Inequalities)

เป็นอสมการที่นิพจน์ที่ไม่ทราบค่าอยู่ภายใต้เครื่องหมายกรณฑ์ เราสามารถหาเซตคําตอบได้โดยการยกกําลังสองทั้งสอง
ข้าง ให้เป็นจํานวนเต็มบวกหรือเต็มศูนย์ โดยอสมการใหม่ต้องสมมูลกับอสมการเก่า การยกกําลังทั้งสองข้างของอสมการด้วย
จํานวนเต็มบวกคี่ จะได้อสมการที่สมมูลกับอสมการขั้นต้น ถ้ายกกําลังสองทั้งสองข้างของอสมการด้วยจํานวนเต็มบวกคู่ จะได้
อสมการซึ่งสมมูลกับอสมการขั้นต้นถ้าทั้งสองข้างมากกว่าหรือเท่ากับศูนย์ แต่ก่อนอื่นให้เราพิจารณาเงื่อนไขค่าที่อยู่ในกรณฑ์ให้
มากว่าหรือเท่ากับศูนย์ และพิจารณาเพิ่มเติมถ้ากรณฑ์เป็นส่วน ส่วนต้องไม่เท่ากับศูนย์
2x − 1 1
ตัวอย่าง จงแก้อสมการ <
2 x −2
วิธีทํา ก่อนอื่นพิจารณาเงื่อนไขที่เป็นเทอมของตัวแปรที่อยู่ในกรณฑ์
2x − 1 ; 2x – 1 ≥ 0
1
x ≥
2
x−2; x -2 >0
x >2
จัดอสมการโดยอาจจะไม่ให้อยู่ในกรณฑ์ โดยการยกกําลังสองทั้งสองข้าง
2x − 1 1
<
2 x −2
2x − 1 1
<
2 x−2
จัดให้อยู่ข้างเดียวกัน จะได้
2x − 1 1
- < 0
2 x−2
(2x − 1)(x − 2) − 2
< 0 ;x≠2
2(x − 2)
2x2 − 5x
< 0
2(x − 2)
x(2x − 5)
< 0
2(x − 2)
5
จากวิธีของช่วง จะได้ค่าวิกฤตเป็น 0,2, ; x ≠ 2
2
+ +
0 2 5
2
Intersect กับเงื่อนไขแรก จึงได้ว่า
5
ดังนั้น เซตคําตอบคือ (2, )
2
ข้อควรทราบเกี่ยวกับการแก้อสมการ
- อสมการที่เป็นเลขยกกําลัง เช่น (x – a)2(x – b)3(x + c) > 0 กรณีที่เป็นกําลังคู่ ให้เราตัดการพิจารณาทิ้งได้เลยเพราะ
เสมือนว่า หารด้วยกําลังคู่ตลอด ยกเว้นกรณีที่มีตัวหาร ยังคงต้องนํามาพิจารณาไม่ให้ตัวหารเป็นศูนย์ หากว่ากรณีกําลังเป็น
กําลังคี่ ก็ให้นํามาพิจารณาโดยลดทอนกําลังเป็นหนึ่งแล้วนํามาคิด และแก้อสมการต่อไป
- กรณีทีเป็นอสมการสองชั้น เช่น x < y < z ให้หาแยกกรณีก่อน แล้วนําแต่ละกรณีมา Intersect กัน
จงแก้อสมการต่อไปนี้
1. 3x + 1 < 2x – 1 1 1
26. ≥
2. 4y + 7 > 2(y + 1) x+2 2x − 3
3. 2(3x – 1) > 3(y – 1) x 1
27. >
4. 4 – (3 – x) < 3x – (3 – 2x) x+2 x
5. x2 – x – 6 ≤ 0 x+1 1
6. 2x2 + 7x + 3 ≥ 0 28. <
2x − 3 x−3
7. 6x – x2 ≥ 5 (x + 3x − 10)(x2 + x − 6)
2
8. 2x < 3 – x2 29. ≥0
x2 + 2x − 15
9. x2 + 2x < 15
3x2 + 2 ≥ 7x (2x2 + x − 1)(3x2 − 5x)
10. 30. ≤0
11. x3 – 3x2 ≤ 10x 3x2 − 2x − 1
12. x3 – x2 – x + 1 ≥ 0 31. 0 ≤ x2 + 1 ≤ 5
13. x3 – x > 2x2 – 2 2 3
32. ≤x≤
14. x(x2 + 4) < 5x2 x −1 x−2
x2 + 12 2x + 1
15. >7 33. 1≤ ≤3
x x−4
(1 − x)(1 + 2x)
x2 + 6 34. >0
16. ≤5 x+1
x
2x + 1
(x − 1)(x + 3) 35. >0
17. −2 ≤ 0 (x − 4)2 (x − 3)3
x
2x − 3 x+3
18. >0 36. ≤0
(x + 2)(x − 5) (x + 2)2 (x − 7)9
6 8x2 − 11x − 10
19. >1 37. ≥0
x−1 (x + 4)(x2 − 2x − 63)
2x − 4 18 − 15x
20. <1 38. > x −6
x−1 x + 2x − 3
2
6 4 2
21. ≤x+1 39. ≥
x−4 x−2 x+1
8
22. ≥x 40. 2x2 + 7x + 3 < 7
x+2
5−x 41. −x(x2 + x − 2) < 2x
23. 2 <1
x − 3x + 2 42. x2 − 8x + 12 > x − 4
x+6
24. <6
x(x + 1)
1 1
25. ≥
x+1 x+4
Â การแก้อสมการโดยอาศัยวงเล็บ
วงเล็บเปรียบเสมือนลูกกุญแจที่จะช่วยไขปัญหาในการแก้อสมการให้ง่ายขึ้น โดยมีหลักการคือ เราจะพิจารณา
เครื่องหมายของวงเล็บว่าจะเป็นบวก เป็นลบ และเป็นศูนย์เมื่อใด
วงเล็บมี 3 ลักษณะ คือ
- วงเล็บที่มีโอกาสเป็นได้ทั้งบวก ลบ และศูนย์ เช่น x – 3, (x – 4)3, x3 – 8 ฯลฯ
- วงเล็บที่มีโอกาสเป็นได้ทั้งบวก และศูนย์ เช่น (x + 1)10, (x – 2)500 ฯลฯ
- วงเล็บที่มีโอการเป็นบวกเพียงอย่างเดียว เช่น 4x2 + 5, (3x – 2)4 + 8 ฯลฯ
เพื่อความเข้าใจ ขอให้ดูตัวอย่างต่อไปนี้
(2x − 3)(x2 + 1)
ตัวอย่างที่ 1 จงแก้อสมการ >0
(x6 + 8)
วิธีทํา เนื่องจากว่า x2 + 1 > 0 และ x6 + 8 > 0 อยู่แล้ว ไม่นํามาพิจารณา
ดังนั้น จะได้ว่า 2x – 3 > 0
3
x>
2
⎛3 ⎞
ดังนั้น เซตคําตอบคือ ⎜ , ∞ ⎟
⎝2 ⎠
ตัวอย่างที่ 2 จงแก้อสมการ (4x − 3)7 (3x2 + 6) ≤ 0
วิธีทํา เนื่องจากว่า (4x – 3)7 = (4x – 3)6(4x – 3)
ซึ่ง (4x – 3)6 ≥ 0 และ 3x2 + 6 > 0 อยูแ่ ล้ว ไม่นํามาพิจารณา
ดังนั้น จะได้ว่า 4x - 3 ≤ 0
3
x≤
4
⎛ 3⎤
ดังนั้น เซตคําตอบคือ ⎜ −∞, ⎥
⎝ 4⎦
(x − 5)5(x2 − 1)(x2 − 4)
ตัวอย่างที่ 3 จงแก้อสมการ ≥0
(x + 2)7
(x − 5)(x − 1)(x + 1)(x − 2)(x + 2)
วิธีทํา แยกตัวประกอบ และพิจารณาค่า จะได้ว่า ≥0
(x + 2)
ข้อสังเกต
ในการแก้อสมการ ถ้ามีพจน์ที่สามารถตัดทอนได้ เราจะทําการตัดทอนพหุนามได้เลยในขั้นต้น แต่เมื่อนําไป
พิจารณาตามวิธีของช่วง ให้เรานําค่าวิกฤตตัวทีต่ ัดทอนไปพิจารณาหลังจากดําเนินการตามวิธีของช่วงแล้ว โดยให้พิจารณา
ตามเงื่อนไข
จากเงื่อนไข จะได้ว่า x ≠ 2 นําไปคิดตามวิธีของช่วง จะได้
+ - + - +
-2 -1 1 2 5
ดังนั้น เซตคําตอบคือ (−∞, −2) ∪ (2, −1] ∪ [1, 2] ∪ [5, ∞)
− 5
( 3x − 2)2
วิธีทํา เซตคําตอบคือเซตว่าง φ เพราะไม่มีจํานวนเต็มลบที่มากกว่าจํานวนเต็มบวกและเต็มศูนย์
8
4x + 9
2
วิธีทํา เซตคําตอบคือจํานวนจริงใด ๆ ( ) +
(x − 3)2
ตัวอย่างที่ 6 จงแก้อสมการ >0
x2 + 4x + 5
วิธีทํา พิจารณา x2 + 4x + 5 พบว่าไม่สามารถแยกตัวประกอบแบบธรรมดาได้ ให้เราแยกตัวประกอบในรูป
กําลังสองสมบูรณ์ ซึ่งเท่ากับ (x + 2)2 + 1 ดังนั้นวงเล็บนี้ไม่นํามาพิจารณา
ทําให้ได้ว่า พิจารณาเฉาะวงเล็บ (x – 3)2 ซึ่ง (x – 3)2 ∈ + , {0}
ดังนั้น ต้องพิจารณาเงื่อนไขไม่ให้ x = 3 นั่นคือ x≠3
ดังนั้น เซตคําตอบคือ − {3}
(3x − 5)2
ตัวอย่างที่ 7 จงแก้อสมการ ≤0
x2 + 3
วิธีทํา จากการพิจารณา พบว่า x2 + 3 > 0 และ (3x – 5)2 ≥ 0
แต่จากโจทย์ ต้องการให้น้อยกว่าหรือเท่ากับ
ดังนั้น เงื่อนไขทีเป็นไปได้ คือ 3x – 5 = 0
5
x =
3
⎧5 ⎫
ดังนั้น เซตคําตอบคือ ⎨ ⎬
⎩3 ⎭
4x + 7
2
ตัวอย่างที่ 8 จงแก้อสมการ <0
(2x + 3x + 5)13
2
4x2 + 7
วิธีทํา ลดทอนวงเล็บ จะได้ว่า <0
2x2 + 3x + 5
ไม่พิจารณา 4x2 + 7
2
⎡ 3 2 ⎤ 31
2
วงเล็บ 2x + 3x + 5 = ⎢ 2x + ⎥ + >0
⎣ 4 ⎦ 8
ดังนั้น เซตคําตอบคือเซตว่าง φ
ตัวอย่างที่ 9 จงแก้อสมการ x−2 < 0
วิธีทํา เซตคําตอบคือเซตว่าง φ
ตัวอย่างที่ 10 จงแก้อสมการ 4x + 1 = −2
วิธีทํา เซตคําตอบคือเซตว่าง φ
จงแก้อสมการต่อไปนี้
(x + 3)(x + 1)(x − 5) (x2 + 3x − 10)(x2 − x − 12)
1. ≤0 5. ≥0
(x − 4)2 (x − 2) x2 + x − 20
(x − 5)5(x + 9)8(x − 10)10 6. (2x + 1)3(x + 1)5 < 0
2. ≤0
(x + 7)9 (x + 2)4 (x − 4)100 7. (x − 2)11(x − 3)24 (x − 4)53 ≥ 0
(x − 3)2 (x + 4)4 8. (x − 1)4 (x − 2)9 (x − 3)27 (x − 4)100 ≤ 0
3. >0
(x − 7)6
(x + 7)3 (x + 4)4 (x + 2)2
4. ≥0
(x2 − 1)(x2 + 2)
8
1. (2533) อินเตอร์เซคชันระหว่างเซตคําตอบของอสมการ + 3 ≤ x กับเซตข้อใดต่อไปนี้เป็นเซตว่าง
x−1
ก. ⎡⎣1, 5⎤⎦ ข. ⎡⎣1, 5 )
ค. ( −∞, 5) ง. [−1, 1) ∪ [5, ∞)
2x 3 + x2 − 2x − 1
2. (2533) เซตในข้อใดเป็นเซตคําตอบของอสมการ ≥0
x2 − 2x − 3
⎡ 1 ⎞
ก. (−3, −1) ∪ ⎢ − , 1 ⎟ ∪ (1, ∞)
⎣ 2 ⎠
⎡ 1 ⎞
ข. (−3, −1] ∪ ⎢ − , ∞ ⎟
⎣ 2 ⎠
⎡ 1⎤
ค. (−∞, −3) ∪ ⎢ −1, − ⎥ ∪ (1, ∞)
⎣ 2⎦
⎡ 1 ⎤
ง. (−3, −1] ∪ ⎢ − , 1⎥
⎣ 2 ⎦
3. (2533) กําหนดให้ a และ b เป็นจํานวนจริง โดยที่ a, b ≥ 0 ข้อใดต่อไปนี้ถูกต้อง
a+b a+b
ก. = ab ข. ≠ ab
2 2
a+b a+b
ค. ≤ ab ง. ≥ ab
2 2
1
4. (2535) กําหนด x + y < และ x2 + y2 < 2 ข้อใดถูก
2
ก. − 2 < x < x + 15
4
1
( )
1
ข. −1 < x < x − 15
4
( )
ค.
1
4
( 1
x − 15 < x < x + 15
4
) ( )
1
ง. 0 < x < x + 15
4
( )
⎧a a3 − 5a2b + 6ab2 ⎫
5. (2538) กําหนดให้ A = ⎨ ∈ | ab > 0 และ ≥ 0 ⎬ A เท่ากับสับเซตใดของ
⎩ b (a − b)3
⎭
{
6. (2545) ถ้า S = x ∈ | x8 − 5x5 + x2 − x + 1 > 0 แล้ว R - S คือเซตใด }
⎡3 ⎞
7. กําหนดช่วงของจํานวนจริงโดยนิยาม An = ⎢ n , 3n ⎟ เมื่อ n เป็นจํานวนเต็มบวก จงหาว่า
⎣ ⎠
(A1 ∪ A4) – (A2 ∩ A3) คือข้อใด
⎡3 3 ⎞ ⎡3 ⎞
ก. ⎢ , ⎟ ∪ ⎣⎡6, 12 ) ข. ⎢ 4 , 6 ⎟ ∪ ⎣⎡7, 12 )
⎣4 2 ⎠ ⎣ ⎠
⎡3 ⎞ ⎡ 3 ⎞
ค. ⎢ , 6 ⎟ ง. ⎢− 4 , 6 ⎟
⎣2 ⎠ ⎣ ⎠
x2 (x − 3)
8. เซตคําตอบของอสมการ ≥ 0 คือข้อใด
x+4
ก. { x | x ≥ 3 หรือ x ≤ -4} ข. { x | x ≥ 3 หรือ x < -4 หรือ x ≠ 0}
ค. { x | x ≥ 3 หรือ x < -4 หรือ x = 0} ง. { | x ≥ 3 หรือ x ≤ -4 หรือ x = 0}
9. เซตคําตอบของ 3x-2 – 5x-1 – 2 > 0 คือข้อใด
⎛ 1⎞
( −3, 0 ) ∪ ⎛⎜ 0,
1⎞
ก. ⎜ −3, − ⎟ ข. ⎟
⎝ 2⎠ ⎝ 2⎠
⎛1 ⎞ ⎡1 ⎞
ค. ( −∞, −3 ) ∪ ⎜ , ∞ ⎟ ง. ( −∞, −3⎤⎦ ∪ ⎢ , ∞ ⎟
⎝2 ⎠ ⎣2 ⎠
⎧ 2x + 1 ⎫
10. กําหนดให้ A = {x |3x2 + 5x + 2 < 0} และ B = ⎨x | ≥ 0⎬
⎩ x−3 ⎭
⎡ 2⎞
ก. φ ข. ⎢ −1, − ⎟
⎣ 3⎠
⎛ 1 ⎤ ⎡ 2 1⎞
ค. ⎜ − , 3 ⎥ ง. ( −∞, 1⎤⎦ ∪ ⎢ − , − ⎟ ∪ ⎡⎣3, ∞ )
⎝ 2 ⎦ ⎣ 3 2⎠
¤ÒÊaÁºÙÃ³¢o§¨íÒ¹Ç¹¨Ãi§
นิยาม กําหนดให้ a แทนจํานวนจริงใด ๆ
ค่าสัมบูรณ์ของจํานวนจริง (Absolute Value of Real Number) หมายถึง ระยะห่างระหว่างจุดแทน 0 กับจุดแทน a
บนเส้นจํานวน ค่าสัมบูรณ์ของ a เขียนแทนด้วย |a|
เงื่อนไขของค่าสัมบูรณ์
⎧a when a > 0
⎪
a = ⎨0 when a = 0
⎪ −a when a < 0
⎩
จากบทนิยามของค่าสัมบูรณ์ ขอให้พิจารณาตามตัวอย่างต่อไปนี้
|5| = 5 เพราะ 5 > 0 |-5| = -(-5) เพราะ -5 < 0
|0| = 0 เพราะ 0 =0
คําว่าค่าสัมบูรณ์ เป็นความหมายเชิงเรขาคณิต เมื่อค่าสัมบูรณ์เป็นระยะทาง แสดงว่าต้องมีค่าเป็นบวกเสมอ
ดังนั้น จากบทนิยาม จึงนําไปสรุปเป็นทฤษฎีบทบางข้อเกี่ยวกับค่าสัมบูรณ์ได้ดังนี้ (ไม่พิสูจน์ให้ดู) ซึ่งมีประโยชน์มากในการ
แก้สมการและอสมการ
Â คุณสมบัติพื้นฐานของค่าสัมบูรณ์
⎧a when a ≥ 0
1. a =⎨
⎩−a when a < 0
2. a ≥ 0
3. a = −a
4. a − b = b−a
5. ab = a⋅b
a a
6. = โดยที่ b ≠ 0
b b
2
7. a = a2
3
8. a ≠ a3
9. a + b ≤ a+b (เรียกว่า อสมการอิงรูปสามเหลี่ยม)
- ถ้า ab > 0 (a, b มีเครื่องหมายเหมือนกัน) แล้ว a + b = a+b
- ถ้า ab < 0 (a, b มีเครื่องหมายต่างกัน) แล้ว a + b < a+b
10. a − b ≥ a−b
- ถ้า ab > 0 (a, b มีเครื่องหมายเหมือนกัน) แล้ว a − b = a−b
- ถ้า ab < 0 (a, b มีเครื่องหมายต่างกัน) แล้ว a − b > a−b
11. กําหนด p(x) เป็นพหุนามใดๆ ถ้า a > 0 และ p(x) = a แล้ว x = a หรือ x = - a
12. ถ้า p(x) = q(x) แล้ว p(x) = q(x) หรือ p(x) = - q(x)
Â การแก้สมการค่าสัมบูรณ์
สามารถแบ่งวิธีการแก้สมการได้ 3 วิธีคือ
1. การใช้คุณสมบัติของค่าสัมบูรณ์
2. การยกกําลังสองทั้งสองข้าง
3. การพิจารณาตามนิยามของค่าสัมบูรณ์
ในการเลือกว่าจะทําขั้นตอนใด อย่างไร ให้พิจารณาจากโจทย์และขั้นตอนในการแก้โจทย์ปัญหา โดยวิธีที่ง่ายทีส่ ุด
คือการใช้คุณสมบัติของค่าสัมบูรณ์
รูปแบบของค่าสัมบูรณ์ในการแก้สมการ
ถ้า p(x) = a โดยที่ a ≥ 0 แล้ว p(x) = a หรือ p(x) = -a
ตัวอย่าง จงแก้สมการ 3x + 2 = 7
วิธีทํา จากนิยามของค่าสัมบูรณ์ จะได้ว่า
3x + 2 = 7 หรือ 3x + 2 = -7
3x = 5 หรือ 3x = -9
5
x= หรือ x = -3
3
5
และ -3
ดังนั้น คําตอบของสมการคือ
3
ตัวอย่าง จงแก้สมการ x2 + 3x − 2 = 3x + 7
วิธีทํา จากนิยามของค่าสัมบูรณ์ จะได้ว่า
x2 + 3x – 2 = 3x + 7 หรือ x2 + 3x – 2 = - (3x + 7)
2
x –9=0 หรือ x2 – 6x + 5 = 0
(x – 3)(x + 3) = 0 หรือ (x – 5)(x – 1) = 0
x = 3, -3 หรือ x = 5, 1
หลังจากตรวจคําตอบแล้ว ดังนั้น คําตอบของสมการคือ 3,5 และ 1
ตัวอย่าง จงแก้สมการ x2 + 3x − 1 = − 4
วิธีทํา จากนิยามของค่าสัมบูรณ์ ทําให้ทราบว่า ค่าสัมบูรณ์จะต้องมากกว่าหรือเท่ากับ 0 เสมอ
ดังนั้น เซตคําตอบของสมการคือ เซตว่าง
ถ้า p(x) = a q(x) โดยที่ a > 0 แล้ว p(x) = a[q(x)] หรือ p(x) = -a[q(x)]
นอกจากจะพิจารณาตามนิยามแล้ว อาจนําไปยกกําลังสองทั้งสองข้างก็ได้ เมื่อนําไปยกกําลังสองทั้งสองข้าง ก็จะ
ทําให้เข้ารูปแบบของเลขยกกําลัง คือ จะทําให้เป็นบวกเสมอ ซึ่งหลังจากนั้น เราจะใช้รูปแบบผลต่างกําลังสองในการแก้
สมการได้เช่นเดียวกัน
ทบทวน... ผลต่างกําลังสอง = ……………………………………………………….
2x − 1
ตัวอย่าง จงแก้สมการ = 3
x+3
วิธีทํา ในตัวอย่างนี้ สามารถทําได้ในรูปแบบแรกเช่นเดียวกัน แต่ทํานองกลับกัน ก็สามารถใช้สมบัติ
ของค่าสัมบูรณ์ให้อยู่ในรูปแบบที่ได้กล่าวถึงไว้ก็ได้ โดยที่
2x − 1
= 3 ดังนั้น 2x − 1 = 3 x + 3
x+3
จากสมบัติของค่าสัมบูรณ์ จะได้ว่า
2x – 1 = 3( x + 3) หรือ 2x – 1 = -3(x + 3)
2x – 1 = 3x + 9 หรือ 2x – 1 = - 3x – 9
8
x = -10 หรือ x= −
5
8
ดังนั้น คําตอบของสมการ คือ -10 และ −
5
ในทํานองเดียวกัน เราสามารถใช้การยกกําลังสองทั้งสองข้างก็ได้ ดังนี้
(2x − 1)2 = 3(x + 3)2
(2x − 1)2 - 3(x + 3)2 = 0
[(2x − 1) + (3x + 9)][(2x − 1) − (3x + 9)] =0
(5x + 8)(x + 10) = 0
8
ดังนั้น คําตอบของสมการ คือ -10 และ −
5
1. p(x) = p(x) หรือ p(x)2 = p(x)
2. p(x) = −p(x) หรือ p(x)2 = −p(x)
⎧p(x) when p(x) ≥ 0
แก้โดยนิยามค่าสัมบูรณ์ คือ p(x)2 = p(x) = ⎨
⎩p(x) when p(x) ≤ 0
สรุป จาก 1. จะเป็นจริง เมื่อ p(x) ≥ 0
2. จะเป็นจริง เมื่อ p(x) ≤ 0
ตัวอย่าง จงแก้สมการ 2x2 + 5x − 3 = 3 − 5x − 2x2
วิธีทํา สังเกตว่า ตรงกับรูปแบบที่ 2 คือ 2x2 + 5x − 3 = −(2x2 + 5x − 3)
ดังนั้น จะได้ว่า2x2 + 5x – 3 ≤ 0
(2x – 1)(x + 3) ≤ 0
1
ดังนั้น เซตคําตอบคือ [-3, ]
2
a p(x) ± b q(x) = c r(x) โดยที่ a, b, c มากกว่า 0 หรือนอกเหนือจาก 3 กรณีแรก สามารถแก้ได้โดย
วิธีการ
1. ยกกําลังสองทั้งสองข้าง
2. แยกพิจารณาเป็นช่วง ตามนิยามของค่าสัมบูรณ์
เนื่องจากการแก้สมการประเภทนี้ หากใช้วิธีการยกกําลังสอง ผลที่ได้จะออกมาค่อนข้างยุ่งยากพอสมควร ดังนั้น
ในที่นี้จะนําเสนอการแก้สมการโดยการใช้การพิจารณาเป็นช่วงแทน ขอให้พิจารณาตามตัวอย่างต่อไปนี้
ตัวอย่าง จงแก้สมการ 2x − 1 − 3 − x = 3
1
วิธีทํา จากสมการดังกล่าว เพื่อต้องการปลดค่าสัมบูรณ์ ก่อนอื่นหาค่าวิกฤตคือ และ 3
2
นําค่าวิกฤตมาเขียนลงบนเส้นจํานวน เรียงจากน้อยไปมาก แล้วพิจารณาค่าต่าง ๆ ในช่วง
1
2
≤X≤3
X< 1
2
X>3
1
2
3
จากนิยามค่าสัมบูรณ์ ปลดวงเล็บ จากนิยามค่าสัมบูรณ์ ปลดวงเล็บ จากนิยามค่าสัมบูรณ์ ปลดวงเล็บ
- (2x – 1) – (3 – x) = 3 (2x – 1) – (3 – x) =3 (2x – 1) – [-(3 – x)] = 3
- 2x + 1 – 3 + x =3 2x – 1 – 3 + x =3 (2x – 1 ) + (3 – x) =3
-x =5 3x =7 x =1
x =-5 X = 37
แต่ 1 ไม่อยู่ในช่วงดังกล่าว
- 5 อยู่ในช่วงดังกล่าว 7
ดังนั้น ไม่มีคําตอบในช่วงนี้
ดังนั้น ในช่วงนี้ x = - 5 3
อยู่ในช่วงดังกล่าว
ดังนั้น ในช่วงนี้ x = 37
7
ดังนั้น เซตคําตอบคือ {-5, }
3
สรุปขั้นตอนการแก้สมการค่าสัมบูรณ์โดยพิจารณาเงื่อนไข
1. หาค่าวิกฤตในค่าสัมบูรณ์ทั้งหมด เขียนบนเส้นจํานวน เรียงจากน้อยไปหามาก
2. พิจารณาถอดวงเล็บ โดยอาศัยนิยามของค่าสัมบูรณ์เป็นช่วง ๆ ไป
3. คําตอบแต่ละช่วง ให้ตรวจสอบว่าคําตอบที่ได้จากการแก้สมการอยู่ในช่วงหรือไม่
4. นําเซตคําตอบแต่ละช่วงที่ใช้ได้จากข้อ 3 มายูเนียนกัน
จงหาเซตคําตอบของสมการต่อไปนี้
1. 2x + 1 = 4 12. 1 − x = x − 1
2. −3x + 4 = 1 13. x − 1 = x − 1
3. 4 − 2x = 3 14. x − 1 = 1 − x
4. x2 − 20 = 5 15. 2x + 1 = 2x + 1
1 16. 2x + 1 = −2x − 1
5. x + =5
3 17. 2x + 3 = x − 5
x+2 18. 5x + 2 = 2(x + 3)
6. =3
x+5
19. 2x − 5 = 2x + 1
7. 5x + 2 = −5
20. 3x + 1 = −1 − 3x
8. 3x − 5 = 7x − 2
21. x + 2 − 1 = 2x − 3
9. x − 6 = 3 − 2x
22. x − 1 + 2 = 3x + 1
10. 2x + 4 = x − 5
23. x + 1 + x + 2 + x − 1 = 5
11. 1 − x = 1 − x
24. x − 4 + x − 3 = 1
25. 2x − 1 + 1 = 2 28. 3x + 7 = 5(1 − x)

26. x − 2x + 1 = − x 5x − 1
29. + 4x = 0
27. x − 4 + x − 3 = 1 5x − 1
30. (2x − 1) − (x + 2x + 3) = 2x − 1 + x + 2x + 3
2 2
Â การแก้อสมการค่าสัมบูรณ์
คุณสมบัติของอสมการค่าสัมบูรณ์ กําหนดให้ a > 0
1. ถ้า |p(x)| < a แล้ว – a < p(x) < a
2. ถ้า |p(x)| ≤ a แล้ว – a ≤ p(x) ≤ a
3. ถ้า |p(x)| > a แล้ว p(x) > a หรือ p(x) < - a
4. ถ้า |p(x)| ≥ a แล้ว p(x) ≥ a หรือ p(x) ≤ - a
5. ถ้า |p(x)| > |q(x)| แล้ว [p(x)]2 > [q(x)]2
6. ถ้า |p(x)| > |q(x)| แล้ว [p(x)]3 ไม่จําเป็น > [q(x)]3
หลักการแก้อสมการค่าสัมบูรณ์
1. ใช้ตามหลักคุณสมบัติ 6 ข้อที่กล่าวมา กรณีที่เป็นอสมการสองชั้น อย่าลืมนําคําตอบทีไ่ ด้จากเงื่อนไขทั้งสองมา
Intersection กัน
2. นอกเหนือจาก 6 ข้อ ให้ใช้การพิจารณาเป็นช่วง เหมือนกับการแก้สมการค่าสัมบูรณ์
ตัวอย่างที่ 1 จงหาเซตคําตอบของอสมการ |x2 – 9| ≥ 6

กรณีที่ 1 x2 – 9 ≥ 6
x2 – 15 ≥ 0
(x - 15 )(x + 15 ) ≥ 0 เซตคําตอบคือ ( −∞, − 15 ⎤ ∪ ⎡ 15, ∞
⎦ ⎣ )
กรณีที่ 2 x2 – 9 ≤ - 6
x2 – 3 ≤ 0
(x - 3 )(x + 3) ≤0 เซตคําตอบคือ ⎡ − 3, 3 ⎤
⎣ ⎦
นําคําตอบทั้งหมดมา Union กัน
(
จะได้เซตคําตอบทั้งหมดคือ −∞, − 15 ⎤ ∪ ⎡ −
⎦ ⎣
3, 3 ⎤ ∪ ⎡ 15, ∞
⎦ ⎣ )
ตัวอย่างที่ 2 จงหาเซตคําตอบของอสมการ |x + 4| ≥ x - 3
จากคุณสมบัติ เราจะได้ว่า
-( x – 3) ≤ x + 4 ≤ x –3
-x+3 ≤ x+4 ≤ x –3
จะได้ว่า - x + 3 ≤ x + 4 และ x + 4 ≤x–3
-2x ≤ 1 และ 4 ≤-3
1
x≥ − และ เซตว่าง
2
ดังนั้น เซตคําตอบคือ เซตว่าง
3x + 1
ตัวอย่างที่ 3 จงหาเซตคําตอบของอสมการ ≤5
x+3
เนื่องจาก |x + 3| เป็นบวกเสมอ ดังนั้น
|3x + 1| ≤ 5|x + 3| โดยที่ x≠-3
(3x + 1) 2
≤ 25(x + 3)2 x≠-3
(3x + 1)2 - 25(x + 3)2 ≤ 0
[3x + 1 – 5x – 15][3x + 1 + 5x + 15] ≤ 0
(8x + 16)(- 2x – 14) ≤ 0
(x + 7)(x + 2) ≥
ดังนั้น เซตคําตอบของอสมการคือ ( −∞, −7 ⎤⎦ ∪ ⎡⎣−2, ∞ )
ตัวอย่าง จงหาเซตคําตอบของอสมการ x − 1 + x + 4 < 6

วิธีทํา จากอสมการ ต้องการปลดค่าสัมบูรณ์ ก่อนอื่นหาค่าวิกฤต คือ 1 และ – 4 แล้วพิจารณาช่วง
-4≤X≤1
X<-4 X>1
จากนิยามค่าสัมบูรณ์ ปลดวงเล็บ - 4จากนิยามค่าสัมบูรณ์ ปลดวงเล็บ 1 จากนิยามค่าสัมบูรณ์ ปลดวงเล็บ

- (x - 1) – (x + 4) <6 -(x – 1) + (x + 4) <6 x-1+x+4 <6
-x+1–x-4 <6 -x+1+x-4 <6 2x + 3 < 6
- 2x – 3 <6 -3 <9 2x < 3
- 2x < 9 3
เซตคําตอบในช่วงนี้คือ x<
9 2
x < − Intersection กับช่วงที่พิจารณา
2 เซตคําตอบคือ [-4, 1] 3
เซตคําตอบในช่วงนี้คือ (-∞, )
9 2
เซตคําตอบในช่วงนี้คือ (-∞, − )
2 Intersection กับช่วงที่พิจารณา
Intersection กับช่วงที่พิจารณา 3
เซตคําตอบคือ (1, )
9 2
เซตคําตอบคือ (-∞, − )
2
9 3
ดังนั้น เซตคําตอบคือ (-∞, − ) ∪ [-4, 1] ∪ (1, )
2 2
จงหาเซตคําตอบของอสมการต่อไปนี้
1. x+1 <4 3 − 2x
5. <4
2. 2x + 5 < 3 x+2
x−1
3.
1
−7 <2 6. ≤4
x −8
4. 12x + 5 ≤ 1 7. x2 − x − 1 < 5
8. x(x + 1) < x + 4 25. 3x + 7 > 5(1 − x)

9. x + 2 ≤ 3 − x + 3 26. 3x − 1 + 2 > x + 1
x 27. x − 4 + 2x − 1 > 4
10. ≤2
x −1 x +1
28. >1
11. x2 − 5x < 6x x
2x + 1 3x − 2
12. ≤1 29. >5
2x − 1 x+1 −1
13. 4x + 3 ≤ 5x − 3 5x − 1
30. + 4x ≥ 0
14. 2x + 3 < x < 3x + 8 5x − 1
31. x − 5 > x − 1 + 3
15. x − 2 + x + 3 < 6
x+3
16. x − 1 x − 2 ≤ x + 2 32. +2 >0
x−4
3 1− x
17. < −x 33. 7x − 1 ≥ 6
x−1
34. 3 − 2x ≥ x + 4
18. 2x − 5 < 3x − 2
2x + 1
19. 2x + 3 − x + 4 < 2 35. >3
x−1
1 + 2x − 1
20. ≤3 36. x − 1 x + 3 ≥ 5
x+3
37. x − 1 + 2x + 3 > 5
21. x + 1 > x + x − 1
4−x
x+2 38. −2 ≥ x+3
22. ≥4 x−4
2x − 3
39. 8x + 2 > 3x − 2
23. 2x − 3 ≥ 7x − 1
40. x − 1 − x + 2x + 3 > 2x + 4
24. 2x + 10 ≥ 2x + 10
โอลิมปิกวิชาการ สอวน. ศูนย์ ร.ร. สวนกุหลาบวิทยาลัย
1. (2545) ให้ A = {-4, -3, -2, -1, 0 ,1 ,2 ,3 ,4}
A = { x ∈ A | ⏐x⏐≤ 1}
B = { x ∈ A | x2 – 4 ≤ 0}
C = { y | y = 2x, x ∈ B}
จะได้ (A ∪ B′) ∩ C เท่ากับเท่าไร
2. (2545) กําหนดเซต A = { x ∈ R | (⏐x⏐- 2)(⏐x⏐- 3) ≤ 0}
และ B = { x ∈ R | 1 <⏐x⏐< 2}
จะได้ A ∪ B เท่ากับเท่าไร
3 5
3. (2546) กําหนดให้ A = { x ∈ R | x − ≤ }
2 2
A = { x ∈ A | x2 – 2x – 3 = 0}
B = { x ∈ A | x4 – 2x2 - 3 = 0}
จะได้ จํานวนสมาชิกของ A , B และ A ∪ B เท่ากับเท่าไร
สมาคมคณิตศาสตร์
4. (2541) เซตคําตอบของอสมการ x3 – 6x2 + 12x – 5 >⏐x + 1⏐ เป็นสับเซตของเซตใดต่อไปนี้
⎛ 1⎞
ก. ⎜ −∞, ⎟ ∪ ( 4, ∞ ) ข. ( 0, 2 ) ∪ ( 3, ∞ )
⎝ 2 ⎠
⎛1 ⎞ ⎛ 3⎞
ค. ( −∞, 0 ) ∪ ⎜ , 4 ⎟ ง. ⎜ 1, ⎟ ∪ ( 4, ∞ )
⎝2 ⎠ ⎝ 2⎠
5. (2541) จงหาจํานวนจริง a และ b ทั้งหมดที่ทําให้อสมการ ⏐2x2 + ax + b⏐≤ 1 มีเซตคําตอบเป็นเซต [-1, 1]
ก. 1 ข. 2 ค. 3 ง. 4
6. (2544) กําหนดให้ x, y เป็นจํานวนจริง ซึ่ง ⏐4 + x⏐+⏐5 + y⏐≤ 100 ค่าของ y ที่น้อยที่สุดสอดคล้องกับ
อสมการข้างต้นเป็นเท่าใด
⎧⎪ x2 + kx − 1 ⎫⎪
7. (2546) ถ้า k = ⎨x ∈ | 2 < 2 for x ∈ ⎬ แล้ว จงหาเซต k (ตอบในรูปช่วง)
⎩⎪ x − x + 1 ⎭⎪
8. กําหนดให้ A = { x | ⏐x2 – 3x - 20⏐= x2 + 3x + 2} แล้วผลบวกของค่าสัมบูรณ์ของสมาชิกทั้งหมดของ
เซต A เท่ากับเท่าใด
29 20 17 11
ก. ข. ค. ง.
3 3 3 3
|x|
9. ค่าของ x ที่สอดคล้องกับสมการ ≤ 1 คือเท่าใด
| x | −5
ก. x ≤ -5 ข. 0 ≤ x < 5 ค. x > 5 ง. -5 < x < 5
10. เซตคําตอบของอสมการ ⏐x – 1 ⏐<⏐3x + 5⏐<⏐x + 7⏐ คือข้อใด
ก. ( −1, 1) ข. ( −∞, −1) ค. ( −3, 1) ง. ( −3, ∞ )
11. พิจารณาข้อความ
1. เซตคําตอบของอสมการ ⏐⏐x⏐-7⏐< 2 คือ (−9, −5) ∪ (5, 9)
2. เซตคําตอบของอสมการ 3x2 + 5x – 11 < 2x2 – x – 4 < x2 – 2x + 2 คือ {x | -7 < x < 2}
ก. ข้อ 1 ถูก ข. ข้อ 2 ถูก ค. ถูกทั้งหมด ง. ผิดทั้งหมด
Êa¨¾¨¹¤ÇÒÁºÃiºÙÃ³
สมบัติความบริบูรณ์เป็นสมบัติสุดท้ายของระบบจํานวนจริง มีชื่อเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า สัจพจน์การมีค่าขอบเขตบน
น้อยที่สุด (least upper bound axiom)
ให้ แทนเซตของจํานวนจริง
บทนิยาม ให้ S ⊂ กล่าวว่า จํานวนจริง a จะเป็นค่าขอบเขตบนของ S ก็ต่อเมื่อ a ไม่น้อยกว่าสมาชิกใด ๆ
ของ S ในกรณีนี้เรากล่าวว่า S มีขอบเขตบน (Upper Bound)
จากนิยาม สรุปได้ว่า S จะมีค่าขอบเขตบนก็ต่อเมื่อมีจํานวนจริง a ซึ่ง a ≥ x สําหรับ x ∈ S เรียก a ว่า
ขอบเขตบนของ S และสมาชิกที่มีค่าน้อยที่สุดในเซตของขอบเขตบน เรียกว่า ขอบเขตบนที่มีค่าน้อยที่สุด (Least upper
bound หรือ Supremum หรือ lub) a จะเป็นค่าขอบเขตบนน้อยสุดก็ต่อเมื่อ a เป็นขอบเขตบนของ S และถ้า b เป็น
ขอบเขตบนของ S จะได้ว่า a ≤ b
⎧ 1 1 1 1 ⎫
ตัวอย่างที่ 1 กําหนดให้ S = ⎨1, , , , ..., , ...⎬
⎩ 2 3 4 n ⎭
S มีค่าขอบเขตบน ซึ่งค่าขอบเขตบนได้แก่ 1 เพราะไม่มีสมาชิกใดของ S ที่มากกว่า 1
ค่าขอบเขตบนของ S ยังมีค่าอื่น ๆ เช่น 1.2, 1.5, 2, 3 เป็นต้น
ตัวอย่างที่ 2 กําหนดให้ A = (-4, 5)
เป็นช่วงเปิด A มีค่าขอบเขตบน
ค่าของขอบเขตบนได้แก่ 5 และค่าอื่น ๆ ที่มากกว่า 5 เช่น 5.1, 6, 6.5, 100 เป็นต้น
ค่า 5 จะเป็นค่าขอบเขตบนน้อยที่สุดของ A
ตัวอย่างที่ 3 กําหนดให้ S = [2, 4]
เป็นช่วงปิด S มีค่าขอบเขตบน
ค่าของขอบเขตบนได้แก่ 4 และค่าอื่น ๆ ที่มากกว่า 5 เช่น 4.1, 4.2, 8 เป็นต้น
ค่า 4 จะเป็นค่าขอบเขตบนน้อยที่สุดของ A
ในระบบจํานวนจริง จงพิจารณาว่าเซตต่อไปนีม้ ีขอบเขตบนหรือไม่ ในกรณีทมี่ ีค่าขอบเขตบน จะมีค่า
ของขอบเขตบนน้อยที่สดุ หรือไม่
1. S = φ
2. S = {1, 2, 3} ∪ [0, π]
3. S = {0, 1, 2, 3} ∪ [- ∞, 3 ]
4. S = {x ∈R | x3< 3}
5. S = {x ∈R | x2 > 2}
n
6. S = {x ∈R | x = ; n ∈ I+ }
n+2
1
7. S = {x ∈R | x = 1 − n ; n ∈ I+ และ n ≥ 0}
2
100
8. S = {x ∈R | x = n ; n ∈ I+}
2
9. S = (3, 4] ∪ (2, 10]
1
10. S = {x ∈R | x = 1 + n ; n ∈ W}
2
ทฤษฎีบท กําหนดให้ S ⊂ ถ้า S มีขอบเขตบนค่าน้อยสุด จะมีได้เพียงตัวเดียวเท่านั้น

พิสูจน์ ให้ a, b เป็นขอบเขตบนค่าน้อยสุด (ต่อไปจะแทนด้วย lub) ของ S
จะได้ a ≤ b เพราะ b เป็นขอบเขตบนของ S และ lub(S) = a
จะได้ b ≤ a เพราะ a เป็นขอบเขตบนของ S และ lub(S) = b
สัญลักษณ์ของขอบเขตบนน้อยสุดของ S เขียนแทนด้วย sup.S (หรือ lub.S) เช่น ถ้า S = (3, 7) แล้ว sub.S = 7
1. ถ้า S มีขอบเขตบนแล้ว S จะมีขอบเขตบนน้อยที่สุดเพียงค่าเดียวเท่านั้น
2. ถ้า S ไม่มีขอบเขตบนแล้วก็จะไม่มีขอบเขตบนน้อยที่สุด
3. ขอบเขตบนของ S อาจจะเป็นหรือไม่เป็นสมาชิกของ S ก็ได้ เช่น S1 = (0, 4] และ S2 = (0,4) เราพบว่า
4 เป็นค่าขอบเขตบน และเป็นค่าขอบเขตบนน้อยที่สุดของ S1 และ S2 (4∈S1 แต่ 4 ∉ S2)
บทนิยาม ให้ S ⊂ และ S จะมีขอบเขตล่างก็ต่อเมื่อมีจํานวนจริง a ซึ่ง a ≤ x และ x ∈ R เรียก a ว่าเป็น
ขอบเขตล่าง(bounded below) ของ S
ทฤษฎีบท กําหนดให้ S ⊂ , S ≠ φ และ S มีขอบเขตล่างแล้ว S จะมีขอบเขตล่างค่ามากสุด

ถ้า S ⊂ จํานวนจริง a จะเป็นขอบเขตล่างค่ามากสุด (greatest lower bound หรือ infirmum หรือ
glb) ของ S ก็ต่อเมื่อ a เป็นขอบเขตล่างของ S และถ้า b เป็นขอบเขตล่างของ S จะได้ว่า b ≤ a
ตัวอย่างที่ 4 กําหนดให้ S = {1, 2, 3, 4}

ขอบเขตล่างของ S คือ 1
1 เป็นขอบเขตล่างที่มากสุดของ S เพราะเป็นสมาชิกของขอบเขตล่างที่มีค่ามากที่สุด
ตัวอย่างที่ 5 กําหนดให้ S = (2, 8)
2 และจํานวนที่น้อยกว่า 2 เป็นขอบเขตล่างของ S
2 เป็นขอบเขตล่างที่มีค่ามากที่สุดของ S
1. ถ้า S มีขอบเขตล่างแล้ว S จะมีขอบเขตล่างที่มีค่ามากสุด
2. ถ้า S ไม่มีขอบเขตล่างแล้วก็จะไม่มีขอบเขตล่างมากสุด
3. ขอบเขตล่างของ S อาจจะเป็นหรือไม่เป็นสมาชิกของ S ก็ได้
สัญลักษณ์ของขอบเขตล่างมากสุดของ S เขียนแทนด้วย inf.S (หรือ glb.S) เช่น ถ้า S = (2, 5) แล้ว inf.S = 2
ทฤษฎีบท กําหนดให้ S ⊂ ถ้า S มีขอบเขตล่างค่ามากสุด จะมีได้เพียงตัวเดียวเท่านั้น

พิสูจน์ ให้ a, b เป็นขอบเขตบนค่าน้อยสุด (ต่อไปจะแทนด้วย glb) ของ S
จะได้ a ≥ b เพราะ b เป็นขอบเขตบนของ S และ glb(S) = a
จะได้ b ≥ a เพราะ a เป็นขอบเขตบนของ S และ glb(S) = b
P15 สมบัติความบริบูรณ์ (สัจพจน์การมีค่าขอบเขตบนน้อยที่สุด)

กล่าวว่า “ถ้า S ⊂ และ S ≠ φ และ S มีค่าขอบเขตบนแล้ว S จะมีค่าขอบเขตบนน้อยสุด” และเรียกเซต
ที่มีค่าขอบเขตบนและขอบเขตล่างว่า เป็นเซตที่มีขอบเขต
ในระบบจํานวนจริง จงพิจารณาเซต S แต่ละข้อต่อไปนี้ แล้วตอบคําถามข้อ a, b
a. S มีขอบเขตบนและขอบเขตล่างหรือไม่
b. ถ้า S มีขอบเขตบนและขอบเขตล่างแล้ว S จะมีค่าขอบเขตบนน้อยที่สุดและขอบเขตล่างมากสุดเป็นเท่าไร
ข้อ Set
1. S = {x ∈ | x = 1 + 2-n, n ∈ I+ หรือ {0 }}
2. S = {x ∈ | x2 < 5}
3. S = {1, 2, 3} ∪ (-π, ∞)
4. S = {x ∈ | x2 < 4}
5. S = {x ∈ | x2 > 4}
6. S = {0, 1, 2, 3, 4} ∩ (0, π)
ในระบบจํานวนตรรกยะ กําหนดให้ S เป็นซับเซตของจํานวนตรรกยะ จงพิจารณาเซต S แต่ละข้อ

ต่อไปนี้ แล้วตอบคําถามข้อ a, b
a. S มีขอบเขตบนและขอบเขตล่างหรือไม่
b. ถ้า S มีขอบเขตบนและขอบเขตล่างแล้ว S จะมีค่าขอบเขตบนน้อยที่สุดและขอบเขตล่างมากสุดเป็นเท่าไร
ข้อ Set ตอบข้อ a ตอบข้อ b
1. S = {x ∈ | x < 4}
2
2. S = {x ∈ | x2 ≤ 9}
3. S = {x ∈ | x2 < 2}
4. S = {x ∈ | x2 ≤ 5}
ทําเครื่องหมายถูกหน้าข้อที่ถูก และทําเครื่องหมายผิดหน้าข้อทีผ่ ิด
__________ 1. 25 เป็นขอบเขตบนของ [-30, 12.5)
__________ 2. π เป็นขอบเขตบนของ {1, 3, π}
__________ 3. เซตของขอบเขตบนของ [-15, -3] คือ [-3, ∞)
__________ 4. เซตของขอบเขตบนของ (0, 5) และ [-1, 5] เป็นเซตเดียวกัน
__________ 5. (-∞, 100) มีขอบเขตบน
__________ 6. ขอบเขตบนของ S ต้องเป็นสมาชิกของ S
__________ 7. ขอบเขตบนของ S ต้องไม่เป็นสมาชิกของ S
__________ 8. สับเซตของ R ทุกซับเซตมีขอบเขตบน
ตัวอย่างข้อสอบ สสวท.
(2542) ให้ A = {x|⏐x-3⏐< 5} และ B = {x| x + 7 <⏐x + 1⏐} ค่าขอบเขตบนน้อยสุดของ A – B เท่ากับข้อ
ใดต่อไปนี้
ก. 2 ข. 3 ค. 4 ง. 5
บรรณานุกรม.....
1. สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี. หนังสือเรียนสาระการเรียนรู้เพิ่มเติมคณิตศาสตร์
เล่ม 1 กลุ่มสาระการเรียนรู้คณิตศาสตร์ มัธยมศึกษาปีที่ 4: สํานักพิมพ์องค์การค้าของคุรุสภา, 2546
2. กลุ่มสาระคณิตศาสตร์. เอกสารประกอบการสอน Real Number System ระดับมัธยมศึกษาปีที่ 4 ;
โรงเรียนมงฟอร์ตวิทยาลัย, 2547
3. หมวดคณิตศาสตร์. เอกสารประกอบการสอน บทที่ 2 ระบบจํานวนจริง ระดับมัธยมศึก ษาปีที่ 4 ;
โรงเรียนมงฟอร์ตวิทยาลัย, ไม่ทราบ พ.ศ.
4. อ.วิเศษ ลี้รัตนวลี. ระบบจํานวนจริง ระดับมัธยมศึกษาปีที่ 4 ; โรงเรียนปรินส์รอยแยลส์วิทยาลัย, 2544
5. ผศ.ดร.สรศักดิ์ ลี้รัตนาวลี. คณิตตรรกศาสตร์เบื้องต้น. : เอกสารประกอบการเรียน ภาควิชาคณิตศาสตร์
คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่, 2543
6. อนุ กรรมการปรั บ ปรุง หลั ก สู ตรวิท ยาศาสตร์ ทบวงมหาวิ ท ยาลัย . ตรรกศาสตร์และระบบจํา นวนจริง .
สมาคมวิทยาศาสตร์แห่งประเทศไทยในพระบรมราชูปถัมภ์, กรุงเทพมหานคร : 2545
7. โครงการตําราวิทยาศาสตร์และคณิตศาสตร์ มูลนิธิ สอวน.พีชคณิต ,กรุงเทพมหานคร :, 2547
8. อ.วัลลภา บุญวิเศษ และคณะ. แบบฝึกการเรียนและเสริมประสบการณ์ คณิตศาสตร์ ม.4 ค011 :
มัลติมีเดียพลับลิเซอร์ส, กรุงเทพมหานคร :
9. เอกสารประกอบการสอนโครงการพั ฒ นาผู้ มี ค วามสามารถพิ เ ศษทางคณิ ต ศาสตร์ ภาคเหนื อ . สมการ
พีชคณิตและระบบสมการ. 2547
10. เอกสารประกอบการสอนโครงการพัฒนาผู้มีความสามารถพิเศษทางคณิตศาสตร์ ภาคเหนือ.อสมการ.
2547
11. รศ.ดร.นพพร แหยมแสง. หนังสือสาระการเรียนรู้พื้นฐาน คณิตศาสตร์ มัธยมศึกษาปีที่ 4. สถาบัน
พัฒนาคุณภาพวิชาการ (พ.ว.),กรุงเทพมหานคร : 2546
12. อ.พิพัฒน์พงศ์ ศรีวิศร และ อ.พิสมัย ศรีวิศร. คู่มือประกอบการเรียนรู้กลุ่มสาระการเรียนรู้คณิตศาสตร์
พื้นฐานและเพิ่มเติม ม.4 เล่มที่ 1. The Books,กรุงเทพมหานคร
13. ธนวัฒน์ (สันติ) สนทราพรพล. คณิตศาสตร์ เล่ม 1 มัธยมศึกษาปีที่ 4. Science Center,
กรุงเทพมหานคร : 2547
14. ปราณี เหรี ย ญกิ ติ วั ฒ น์ และ ลั ด ดาวั ล ย์ เพ็ ญ สุ ภ า. คณิ ต ศาสตร์ ทั่ ว ไป . สํ า นั ก ประกายพรึ ก .
กรุงเทพมหานคร : 2530
15. ชุมนุมคณิตศาสตร์ โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย. เฉลยข้อสอบ สอวน 2543-2546, กรุงเทพมหานคร :
2547
16. สมาคมคณิ ต ศาสตร์ แ ห่ ง ประเทศไทยในพระบรมราชู ป ถั ม ภ์ . เสริ ม ความรู้ ค ณิ ต ศาสตร์ ค011,
กรุงเทพมหานคร
17. _______________________________________________. รวมข้ อ สอบแข่ ง ขั น คณิ ต ศาสตร์ พ ร้ อ มแนวคิ ด
2541 – 2545 ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย. พิทักษ์การพิมพ์, กรุงเทพมหานคร : 2546
18. รศ.ดํารงค์ ทิพย์โยธา. เฉลยข้อสอบแข่งขัน คณิตศาสตร์โอลิมปิกแห่งประเทศไทย ประจําปี 2533-2538.
โรงพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, กรุงเทพมหานคร : 2538
19. สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (สสวท.). ข้อสอบแข่งขันโอลิมปิก พ.ศ.2543 วิชา
คณิตศาสตร์. บริษัท ราก ขวัญ จํากัด, กรุงเทพมหานคร : 2544
20. สสวท .ข้อสอบแข่งขันโอลิมปิก พ.ศ.2544 วิชาคณิตศาสตร์. สํานักพัฒนาธุรกิจ สสวท., กรุงเทพมหานคร
: 2545
21. สสวท .ข้อสอบแข่งขันโอลิมปิก พ.ศ.2545 วิชาคณิตศาสตร์. สํานักพัฒนาธุรกิจ สสวท., กรุงเทพมหานคร
: 2546
22. สสวท .ข้อสอบแข่งขันโอลิมปิก พ.ศ.2546 วิชาคณิตศาสตร์. บริษัท ราก ขวัญ จํากัด, กรุงเทพมหานคร :
2547
23. http://www.utcc.ac.th/el/datchanee/content.html
24. http://th.wikipedia.org/wiki/จํานวน

Nut Real

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Nut Real

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

รวบรวมโดย...

รวบรวมและเรียบเรียงโดย นายศุภณัฐ ชัยดี , นามปากกา ::[MoDErN_SnC®]::

[ ระบบจํานวนจริง : Real Number System ]

จํานวน (number) คือวัตถุนามธรรมที่ใช้สําหรับอธิบายปริมาณ จํานวนมีหลายแบบ จํานวนที่เป็นที่คุ้นเคยก็คือ

จํานวนเต็มบวก จํานวนเต็มลบ จํานวนเต็มศูนย์ เศษส่วน ทศนิยม

จากวิธีทําดังกล่าว จึงอาจสังเกตความสัมพันธ์ และสรุปออกมาเป็นสูตรได้ว่า

C: (1.41, 0.00) D: (1.73, 0.00)

พบว่า จากการสร้างเป็นรูปขดหอย แสดง Fractal (รูปเรขาคณิตสาทิสรูป)

ตัวผกผัน (อินเวอร์ส) และเอกลักษณ์

ตั้งแต่ทฤษฎีบทที่ 5 เป็นต้นไป ให้ผู้อ่านลองพิสูจน์เป็นแบบฝึกการให้เหตุผล

x(a-1⋅a) = a-1⋅a …………………………………………

x(a-1⋅a) = 1⋅a-1 …………………………………………

การพิสูจน์ในแบบฝึกหัด สามารถใช้อ้างอิงกับการพิสูจน์อื่น ๆ ได้

หมายเหตุ 1. ระมัดระวังว่า ตัวดําเนินการของเราต้องมีคุณสมบัติการสลับที่ด้วย

1. กําหนดให้ a, b และ c เป็นจํานวนจริงใดๆ และนิยาม Operation คือ ab = a × b – 3 จงหาค่า

5. กําหนด นิยาม Operation ดังตารางต่อไปนี้

จงหา 1. เอกลักษณ์ของ Operation E

6. กําหนดเอกภพสัมพัทธ์เป็นจํานวนเต็มบวก กําหนด Operation “@” ดังนิยาม

7. กําหนด x, y เป็นจํานวนเต็ม โดย x ⊕ y = x + y - 2

5. ให้ a เป็นจํานวนตรรกยะ และ b เป็นจํานวนอตรรกยะ ข้อใดสรุปถูก

5. ให้ a เป็นจํานวนตรรกยะ และ b เป็นจํานวนอตรรกยะ ข้อใดสรุปถูก

12. กําหนดให้ a ⊕ b = a + b + 2 โดยที่ a, b ∈ R แล้วจํานวนใดต่อไปนี้เป็นอินเวอร์สของ 4 ภายใต้การ ⊕

14. ให้ R แทนสัญลักษณ์ของจํานวนจริง

ตัวอย่าง ถ้า x – 2 หาร x3 + ax2+ 5x + a แล้ว เหลือเศษ 3 จงหา a

ตัวอย่าง จงแยกตัวประกอบ 6x4 + 7x3 – 13x2 – 4x + 4

Â การหารสังเคราะห์ (Synthetic Division)

เมื่อเราลัดขั้นตอน โดยการรวมพหุนามที่มีดีกรีเท่ากันเข้าด้วยกัน จะได้เป็น

ต่อมา เราจะเขียนแต่สัมประสิทธิ์เพียงอย่างเดียว จะได้เป็น

ถ้า Δ > 0 แสดงว่ารากทั้งสองเป็นรากจริง

จากทฤษฎีบทตัวประกอบ ทําให้ได้ว่า – 1 เป็นรากของสมการ และได้ผลหารคือ x3 – 9x2 + 26x – 24

ตัวอย่าง ถ้ายอมรับว่า 2 เป็นจํานวนจริง จงแสดงว่า 2 เป็นจํานวนอตรรกยะ

ตัวอย่าง ถ้ายอมรับว่า 2, 5 เป็นจํานวนจริง จงแสดงว่า 2 + 5 เป็นจํานวนอตรรกยะ

ตัวอย่าง จงหารากของสมการ (x – 5)(x – 7)(x + 6)(x – 4) = 504

สมการในรูปแบบ (x + a)4 + (x + b)4 = c ; a, b, c เป็นค่าคงที่

พิสูจน์เอกลักษณ์ (a + b)2 + (a – b)2 = (a2 + 2ab + b2) + (a2 – 2ab + b2)

ตัวอย่าง จงหารากของสมการ (1 – x)4 + (1 + x)4 = 82

จากตัวอย่าง เราจําเป็นต้องใช้ความสมดุลระหว่างพจน์ (1 - x) กับ (1 + x) คือมีระยะทางเท่ากัน ทําให้ใช้เอกลักษณ์

ตัวอย่าง จงหารากของสมการ (x + 1)4 + (x - 3)4 = 256

พหุนามส่วนกลับ (Reciprocal Polynomials)

19. (2545) จงหาค่า k ที่ทําให้สมการพหุนาม x2 – (4k + 3)x + (3k2 + 3k + 2) = 0 มีรากจริงทั้งสองราก และ

สมบัติของจํานวนจริงที่มีชื่อว่า “สมบัติไตรวิภาค (Trichotomy Property)” เป็นพื้นฐานในการให้ความหมายคําว่า

สมบัติไตรวิภาค (Trichotomy Property)

นิยาม เรียก a เท่ากับ b ก็ต่อเมื่อ a – b = 0

ตัวอย่าง จงพิสูจน์ว่า a2 + b2 ≥ 2ab

Â สมบัติไตรวิภาคของสองจํานวน (Trichotomy Property)

พิสูจน์ 1. ac > bc และ c > 0 ………………………………………..

นิยาม a ≤ b หมายถึง a ไม่มากกว่า b

Â ทฤษฎีบทต่อไปนี้เป็นจริงเสมอ (ไม่พิสจู น์ให้ดู) กําหนดให้ a, b, c, d เป็นจํานวนจริงใด ๆ

พิสูจน์ ให้ a ≥ 0 และ b ≥ 0 เราทราบว่า

Â การบวก ลบ คูณ หาร เครื่องหมายไม่เท่ากัน

2) จาก a < x และ x< b

ตัวอย่าง จงแก้อสมการ x2 – 20 < x

วิธีของช่วง (The Method of Intervals)

♠ อสมการตรรกยะ (Rational Inequalities)

เซตคําตอบของอสมการคือ ( −∞, - 2 ) ∪ ⎣⎡−1 , 1) ∪ ⎣⎡4, − ∞ )

♠ อสมการอตรรกยะ (Irrational Inequalities)

25. 2x − 1 + 1 = 2 28. 3x + 7 = 5(1 − x)

ตัวอย่างที่ 1 จงหาเซตคําตอบของอสมการ |x2 – 9| ≥ 6

ตัวอย่าง จงหาเซตคําตอบของอสมการ x − 1 + x + 4 < 6

จากนิยามค่าสัมบูรณ์ ปลดวงเล็บ - 4จากนิยามค่าสัมบูรณ์ ปลดวงเล็บ 1 จากนิยามค่าสัมบูรณ์ ปลดวงเล็บ

8. x(x + 1) < x + 4 25. 3x + 7 > 5(1 − x)

ทฤษฎีบท กําหนดให้ S ⊂ ถ้า S มีขอบเขตบนค่าน้อยสุด จะมีได้เพียงตัวเดียวเท่านั้น

ทฤษฎีบท กําหนดให้ S ⊂ , S ≠ φ และ S มีขอบเขตล่างแล้ว S จะมีขอบเขตล่างค่ามากสุด

1. กําหนดให้ a, b และ c เป็นจํานวนจริงใดๆ และนิยาม Operation คือ ab = a × b – 3 จงหาค่า