Pā I Tipi Aka. III. ABHIDHAMMA-PITAKA. Vol. 32. Kathāvatthupā I

ChaÔÔhasa~gÊtipiÔakaÑ
AbhidhammapiÔake
KATHŒVATTHUPŒ£I
_____
Buddhavasse 2552 Marammavasse 1370 AD. 2008

Romanized from Myanmar version published in 1997
© BuddhasÈsana Society
PÈÄi Series 32
First published in 2008 by Ministry of Religious Affairs

Yangon, Myanmar
THE PŒ£I ALPHABET
IN BURMESE AND ROMAN CHARACTERS
____
VOWELS
ta tm È Ä £i þÊ Ou OD | {e Mo o
CONSONANTS WITH VOWEL “A”
u ka c kha * ga C gha i ~a
p ca q cha Z ja ps jha Ó Òa
# Ôa X Ôha ! Éa ¡ Éha P Óa
w ta x tha ' da " dha e na
y pa z pha A ba b bha r ma
, ya & ra v la 0 va o sa [ ha V Äa HÑ
VOWELS IN COMBINATION
-m -g = È èd = i èD = Ê -k -K = u -l -L = | a- = e a-m a-g = o
u ka um kÈ ud ki uD kÊ uk ku ul k| au ke aum ko
c kha cg khÈ cd khi cD khÊ ck khu cl kh| ac khe acg kho ...
CONJUNCT-CONSONANTS
uú kka CF ~gha P² ÓÔha "s dhya y’ pla v’ lla
u© kkha pö cca @ ÓÉa "G dhva yÁ pba vs lya
us kya pä ccha PÖ ÓÓa EÅ nta AÇ bbha vS lha
Bud kri ZÆ jja PS Óha EÉ ntva As bya 0S vha
u’ kla Zöß jjha wå tta E¦ ntha jA bra oå sta
uG kva n ÒÒa w¬ ttha E´ nda rÜ mpa ~oå stra
cs khya Í§ Òha wG tva `E´ ndra ræ mpha oé sna
cG khva Íö Òca ws tya E¨ ndha rÁ mba os sya
*¾ gga Íä Òcha Mw tra Eé nna rÇ mbha ó ssa
*¢ ggha ÍÆ Òja '´ dda Es nya r® mma o® sma
*s gya Íöß Òjha '¨ ddha ES nha rs mya oG sva
j* gra ¥ ÔÔa 's dya yÜ ppa rS mha [® hma
uF ~ka | ÔÔha j' dra yæ ppha ,s yya [G hva
cF ~kha × ÉÉa 'G dva ys pya ,S yha V§ Äha
*F ~ga
1 2 3 4 5 6 7 8 9 0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 0
KathÈvatthupÈÄi
_____
MÈtikÈ PiÔÔha~ka
1. PuggalakathÈ
1. SuddhasaccikaÔÔha ... ... 1-4
2. OkÈsasaccikaÔÔha ... ... 7-9
3. KÈlasaccikaÔÔha ... ... 8-10
4. AvayavasaccikaÔÔha ... ... 8-10
5. SuddhikasaÑsandana ... ... 11
6. OpammasaÑsandana ... ... 15
7. CatukkanayasaÑsandana ... ... 21
8. LakkhaÓayutti ... ... 25
9. Vacanasodhana ... ... 26
10. PaÒÒattÈnuyoga ... ... 27
11. Gati-anuyoga ... ... 29
12. UpÈdÈpaÒÒattÈnuyoga ... ... 34
13. PurisakÈrÈnuyoga ... ... 41
14. AbhiÒÒÈnuyoga ... ... 50
15-18. ©ÈtakÈnuyogÈdi ... ... 50
19. PaÔivedhÈnuyoga ... ... 51
20. SaÑghÈnuyoga ... ... 52
21. SaccikaÔÔhasabhÈgÈnuyoga ... ... 53
2. ParihÈnikathÈ ... ... 61

3. BrahmacariyakathÈ (ka) ... ... 80
3. OdhisokathÈ (kha) ... ... 87
4. JahatikathÈ ... ... 92
5. SabbamatthÊtikathÈ ... ... 96
ii KathÈvatthupÈÄi
6. AtÊtakkhandhÈdikathÈ ... ... 115
7. EkaccaÑatthÊtikathÈ ... ... 119
8. SatipaÔÔhÈnakathÈ ... ... 121
9. HevatthikathÈ ... ... 124
2. Dutiyavagga
(10) 1. Par|pahÈrakathÈ ... ... 127
(11) 2. AÒÒÈÓakathÈ ... ... 134
(12) 3. Ka~khÈkathÈ ... ... 140
(13) 4. ParavitÈraÓakathÈ ... ... 145
(14) 5. VacÊbhedakathÈ ... ... 150
(15) 6. DukkhÈhÈrakathÈ ... ... 156
(16) 7. CittiÔÔhitikathÈ ... ... 156
(17) 8. KukkuÄakathÈ ... ... 160
(18) 9. AnupubbÈbhisamayakathÈ ... ... 163
(19) 10. VohÈrakathÈ ... ... 169
(20) 11. NirodhakathÈ ... ... 173
3. Tatiyavagga
(21) 1. BalakathÈ ... ... 174
(22) 2. AriyantikathÈ ... ... 177
(23) 3. VimuttikathÈ ... ... 181
(24) 4. VimuccamÈnakathÈ ... ... 183
(25) 5. AÔÔhamakakathÈ ... ... 185
(26) 6. AÔÔhamakassa-indriyakathÈ ... ... 187
(27) 7. DibbacakkhukathÈ ... ... 190
(28) 8. DibbasotakathÈ ... ... 191
(29) 9. YathÈkamm|pagataÒÈÓakathÈ ... ... 193
KathÈvatthupÈÄi iii
(30) 10. SaÑvarakathÈ ... ... 194

(31) 11. AsaÒÒakathÈ ... ... 196
(32) 12. NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatanakathÈ ... ... 198
4. Catutthavagga
(33) 1. Gihissa-arahÈtikathÈ ... ... 202

(34) 2. UpapattikathÈ ... ... 203
(35) 3. AnÈsavakathÈ ... ... 205
(36) 4. SamannÈgatakathÈ ... ... 207
(37) 5. UpekkhÈsamannÈgatakathÈ ... ... 211
(38) 6. BodhiyÈbuddhotikathÈ ... ... 212
(39) 7. LakkhaÓakathÈ ... ... 214
(40) 8. NiyÈmokkantikathÈ ... ... 216
(41) 9. AparÈpisamannÈgatakathÈ ... ... 219
(42) 10. SabbasaÑyojanappahÈnakathÈ ... ... 225
5. PaÒcamavagga
(43) 1. VimuttikathÈ ... ... 227

(44) 2. AsekhaÒÈÓakathÈ ... ... 228
(45) 3. ViparÊtakathÈ ... ... 229
(46) 4. NiyÈmakathÈ ... ... 231
(47) 5. PaÔisambhidÈkathÈ ... ... 233
(48) 6. SammutiÒÈÓakathÈ ... ... 233
(49) 7. CittÈrammaÓakathÈ ... ... 234
(50) 8. AnÈgataÒÈÓakathÈ ... ... 235
(51) 9. PaÔuppannakathÈ ... ... 236
(52) 10. PhalaÒÈÓakathÈ ... ... 237
iv KathÈvatthupÈÄi
6. ChaÔÔhavagga
(53) 1. NiyÈmakathÈ ... ... 239
(54) 2. PaÔiccasamuppÈdakathÈ ... ... 240
(55) 3. SaccakathÈ ... ... 242
(56) 4. ŒruppakathÈ ... ... 244
(57) 5. NirodhasamÈpattikathÈ ... ... 245
(58) 6. ŒkÈsakathÈ ... ... 246
(59) 7. ŒkÈsosanidassanotikathÈ ... ... 247
(60) 8. PathavÊdhÈtusanidassanÈti-ÈdikathÈ ... ... 248
(61) 9. CakkhundriyaÑsanidassananti-ÈdikathÈ ... ... 249
(62) 10. KÈyakammaÑsanidassanantikathÈ ... ... 249
7. Sattamavagga
(63) 1. Sa~gahitakathÈ ... ... 250
(64) 2. SampayuttakathÈ ... ... 252
(65) 3. CetasikakathÈ ... ... 253
(66) 4. DÈnakathÈ ... ... 254
(67) 5. ParibhogamayapuÒÒakathÈ ... ... 257
(68) 6. ItodinnakathÈ ... ... 260
(69) 7. PathavÊkammavipÈkotikathÈ ... ... 262
(70) 8. JarÈmaraÓaÑvipÈkotikathÈ ... ... 264
(71) 9. AriyadhammavipÈkakathÈ ... ... 266
(72) 10. VipÈkovipÈkadhammadhammotikathÈ ... ... 267
8. AÔÔhamavagga
(73) 1. ChagatikathÈ ... ... 268
(74) 2. AntarÈbhavakathÈ ... ... 269
(75) 3. KÈmaguÓakathÈ ... ... 272
KathÈvatthupÈÄi v
(76) 4. KÈmakathÈ ... ... 274

(77) 5. R|padhÈtukathÈ ... ... 275
(78) 6. Ar|padhÈtukathÈ ... ... 276
(79) 7. R|padhÈtuyÈ ÈyatanakathÈ ... ... 278
(80) 8. Ar|pe r|pakathÈ ... ... 280
(81) 9. R|paÑ kammantikathÈ ... ... 282
(82) 10. JÊvitindriyakathÈ ... ... 291
(83) 11. KammahetukathÈ ... ... 293
9. Navamavagga
(84) 1. ŒnisaÑsadassÈvÊkathÈ ... ... 294
(85) 2. AmatÈrammaÓakathÈ ... ... 295
(86) 3. R|paÑsÈrammaÓantikathÈ ... ... 298
(87) 4. AnusayÈ-anÈrammaÓakathÈ ... ... 299
(88) 5. ©ÈÓaÑanÈrammaÓantikathÈ ... ... 300
(89) 6. AtÊtÈnÈgatÈrammaÓakathÈ ... ... 301
(90) 7. VitakkÈnupatitakathÈ ... ... 303
(91) 8. VitakkavipphÈrasaddakathÈ ... ... 304
(92) 9. Na yathÈcittassavÈcÈtikathÈ ... ... 304
(93) 10. Na yathÈcittassakÈyakammantikathÈ ... ... 306
(94) 11. AtÊtÈnÈgatasamannÈgatakathÈ ... ... 307
10. Dasamavagga
(95) 1. NirodhakathÈ ... ... 308
(96) 2. R|paÑmaggotikathÈ ... ... 309
(97) 3. PaÒcaviÒÒÈÓasama~gissamaggakathÈ ... ... 311
(98) 4. PaÒcaviÒÒÈÓÈkusalÈpi-akusalÈpÊtikathÈ ... ... 312
(99) 5. SÈbhogÈtikathÈ ... ... 314
vi KathÈvatthupÈÄi
(100) 6. DvÊhisÊlehikathÈ ... ... 315

(101) 7. SÊlaÑacetasikantikathÈ ... ... 317
(102) 8. SÊlaÑnacittÈnuparivattÊtikathÈ ... ... 319
(103) 9. SamÈdÈnahetukathÈ ... ... 320
(104) 10. ViÒÒattisÊlantikathÈ ... ... 321
(105) 11. AviÒÒattidussilyantikathÈ ... ... 322
11. EkÈdasamavagga
(106-8) 1-3. Tissopi-anusayakathÈ ... ... 323
(109) 4. ©ÈÓakathÈ ... ... 327
(110) 5. ©ÈÓaÑcittavippayuttantikathÈ ... ... 328
(111) 6. IdaÑdukkhantikathÈ ... ... 329
(112) 7. IddhibalakathÈ ... ... 330
(113) 8. SamÈdhikathÈ ... ... 332
(114) 9. DhammaÔÔhitatÈkathÈ ... ... 333
(115) 10. AniccatÈkathÈ ... ... 334
12. DvÈdasamavagga
(116) 1. SaÑvarokammantikathÈ ... ... 335
(117) 2. KammakathÈ ... ... 336
(118) 3. SaddovipÈkotikathÈ ... ... 338
(119) 4. SaÄÈyatanakathÈ ... ... 339
(120) 5. SattakkhattuparamakathÈ ... ... 340
(121) 6. KolaÑkolakathÈ ... ... 341
(122) 7. EkabÊjÊkathÈ ... ... 342
(123) 8. JÊvitÈvoropanakathÈ ... ... 342
(124) 9. DuggatikathÈ ... ... 343
(125) 10. SattamabhavikakathÈ ... ... 344
KathÈvatthupÈÄi vii
13. Terasamavagga
(126) 1. KappaÔÔhakathÈ ... ... 345

(127) 2. KusalapaÔilÈbhakathÈ ... ... 346
(128) 3. AnantarÈpayuttakathÈ ... ... 347
(129) 4. NiyatassaniyÈmakathÈ ... ... 348
(130) 5. NivutakathÈ ... ... 349
(131) 6. SammukhÊbh|takathÈ ... ... 350
(132) 7. SamÈpanno-assÈdetikathÈ ... ... 351
(133) 8. AsÈtarÈgakathÈ ... ... 352
(134) 9. DhammataÓhÈ-abyÈkatÈtikathÈ ... ... 353
(135) 10. DhammataÓhÈnadukkhasamudayotikathÈ ... ... 354
14. Cuddasamavagga
(136) 1. KusalÈkusalapaÔisandahanakathÈ ... ... 356

(137) 2. SaÄÈyatanuppattikathÈ ... ... 358
(138) 3. AnantarapaccayakathÈ ... ... 359
(139) 4. Ariyar|pakathÈ ... ... 361
(140) 5. AÒÒo-anusayotikathÈ ... ... 362
(141) 6. PariyuÔÔhÈnaÑcittavippayuttantikathÈ ... ... 363
(142) 7. PariyÈpannakathÈ ... ... 364
(143) 8. AbyÈkatakathÈ ... ... 365
(144) 9. ApariyÈpannakathÈ ... ... 367
15. PannÈrasamavagga
(145) 1. PaccayatÈkathÈ ... ... 368

(146) 2. AÒÒamaÒÒapaccayakathÈ ... ... 370
(147) 3. AddhÈkathÈ ... ... 371
(148) 4. KhaÓalayamuhuttakathÈ ... ... 372
viii KathÈvatthupÈÄi
(149) 5. ŒsavakathÈ ... ... 373

(150) 6. JarÈmaraÓakathÈ ... ... 373
(151) 7. SaÒÒÈvedayitakathÈ ... ... 374
(152) 8. DutiyasaÒÒÈvedayitakathÈ ... ... 374
(153) 9. TatiyasaÒÒÈvedayitakathÈ ... ... 375
(154) 10. AsaÒÒasattupikakathÈ ... ... 376
(155) 11. Kamm|pacayakathÈ ... ... 377
16. SoÄasamavagga
(156) 1. NiggahakathÈ ... ... 380

(157) 2. PaggahakathÈ ... ... 381
(158) 3. SukhÈnuppadÈnakathÈ ... ... 383
(159) 4. AdhigayhamanasikÈrakathÈ ... ... 383
(160) 5. R|paÑhet|tikathÈ ... ... 386
(161) 6. R|paÑsahetukantikathÈ ... ... 387
(162) 7. R|paÑkusalÈkusalantikathÈ ... ... 388
(163) 8. R|paÑvipÈkotikathÈ ... ... 389
(164) 9. R|paÑr|pÈvacarÈr|pÈvacarantikathÈ ... ... 390
(165) 10. R|pÈr|padhÈtupariyÈpannakathÈ ... ... 391
17. Sattarasamavagga
(166) 1. ArahatopuÒÒ|pacayakathÈ ... ... 393

(167) 2. Natthi-arahato-akÈlamacc|tikathÈ ... ... 394
(168) 3. SabbamidaÑkammatotikathÈ ... ... 395
(169) 4. IndriyabaddhakathÈ ... ... 397
(170) 5. ®hapetvÈ-ariyamaggantikathÈ ... ... 398
(171) 6. NavattabbaÑsaÑghodakkhiÓaÑpaÔiggaÓhÈtikathÈ ... 398
KathÈvatthupÈÄi ix
(172) 7. NavattabbaÑsaÑghodakkhiÓaÑ -pa- kathÈ ... ... 399

(173) 8. NavattabbaÑsaÑghobhuÒjatÊtikathÈ ... ... 400
(174) 9. NavattabbaÑ -pa- mahapphalantikathÈ ... ... 401
(175) 10. NavattabbaÑbuddhassadinnaÑ mahapphalantikathÈ ... 403
(176) 11. DakkhiÓÈvisuddhikathÈ ... ... 403
18. AÔÔhÈrasamavagga
(177) 1. ManussalokakathÈ ... ... 405

(178) 2. DhammadesanÈkathÈ ... ... 406
(179) 3. KaruÓÈkathÈ ... ... 407
(180) 4. GandhajÈtikathÈ ... ... 408
(181) 5. EkamaggakathÈ ... ... 409
(182) 6. JhÈnasa~kantikathÈ ... ... 410
(183) 7. JhÈnantarikakathÈ ... ... 412
(184) 8. SaddaÑsuÓÈtÊtikathÈ ... ... 414
(185) 9. CakkhunÈr|paÑpassatÊtikathÈ ... ... 415
19. Ek|navÊsatimavagga
(186) 1. KilesajahanakathÈ ... ... 417

(187) 2. SuÒÒatÈkathÈ ... ... 418
(188) 3. SÈmaÒÒaphalakathÈ ... ... 419
(189) 4. PattikathÈ ... ... 420
(190) 5. TathatÈkathÈ ... ... 421
(191) 6. KusalakathÈ ... ... 422
(192) 7. AccantaniyÈmakathÈ ... ... 423
(193) 8. IndriyakathÈ ... ... 426
x KathÈvatthupÈÄi
20. VÊsatimavagga
(194) 1. AsaÒciccakathÈ ... ... 427

(195) 2. ©ÈÓakathÈ ... ... 429
(196) 3. NirayapÈlakathÈ ... ... 430
(197) 4. TiracchÈnakathÈ ... ... 432
(198) 5. MaggakathÈ ... ... 433
(199) 6. ©ÈÓakathÈ ... ... 434
21. EkavÊsatimavagga
(200) 1. SÈsanakathÈ ... ... 436

(201) 2. AvivittakathÈ ... ... 436
(202) 3. SaÑyojanakathÈ ... ... 437
(203) 4. IddhikathÈ ... ... 438
(204) 5. BuddhakathÈ ... ... 439
(205) 6. SabbadisÈkathÈ ... ... 439
(206) 7. DhammakathÈ ... ... 440
(207) 8. KammakathÈ ... ... 441
22. BÈvÊsatimavagga
(208) 1. ParinibbÈnakathÈ ... ... 442

(209) 2. KusalacittakathÈ ... ... 443
(210) 3. ŒneÒjakathÈ ... ... 444
(211) 4. DhammÈbhisamayakathÈ ... ... 444
(212-4) 5-7. TissopikathÈ ... ... 445
(215) 8. AbyÈkatakathÈ ... ... 446
(216) 9. ŒsevanapaccayakathÈ ... ... 446
(217) 10. KhaÓikakathÈ ... ... 448
KathÈvatthupÈÄi xi
23. TevÊsatimavagga
(218) 1. EkÈdhippÈyakathÈ ... ... 450
(219) 2. ArahantavaÓÓakathÈ ... ... 450
(220-4) 3-7. IssariyakÈmakÈrikÈkathÈ ... ... 450
(225) 8. Patir|pakathÈ ... ... 452
(226) 9. AparinipphannakathÈ ... ... 453
KathÈvatthupÈÄimÈtikÈ niÔÔhitÈ.
AbhidhammapiÔaka
KathÈvatthupÈÄi
_____
Namo tassa Bhagavato Arahato SammÈsambuddhassa.
1. PuggalakathÈ
1. SuddhasaccikaÔÔha
1. AnulomapaccanÊka
1. * Puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈti1, ÈmantÈ. Yo
saccikaÔÔho paramattho, tato so puggalo upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthenÈti, na hevaÑ vattabbe.
ŒjÈnÈhi niggahaÑ–haÒci puggalo upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthena, tena vata re vattabbe “yo saccikaÔÔho paramattho,
tato so puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈ”ti. YaÑ tattha vadesi
“vattabbe kho ‘puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca
vattabbe ‘yo saccikaÔÔho paramattho, tato so puggalo upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthenÈ’ti”, micchÈ.
No ce pana vattabbe “yo saccikaÔÔho paramattho, tato so puggalo
upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈ”ti, no ca vata re2 vattabbe
______________________________________________________________
* IminÈ lakkhaÓena sakavÈdÊpucchÈ dassitÈ.
1. SaccikaÔÔhaparamaÔÔhenÈti (SyÈ, I, Ka-SÊ) 2. No vata re (SyÈ, I)
2 KathÈvatthupÈÄi
“puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈ”ti. YaÑ tattha vadesi

AnulomapaÒcakaÑ.
2. + Puggalo nupalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ. Yo

saccikaÔÔho paramattho, tato so puggalo nupalabbhati
ŒjÈnÈhi paÔikammaÑ–haÒci puggalo nupalabbhati
tato so puggalo nupalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈ”ti. YaÑ tattha vadesi
“vattabbe kho ‘puggalo nupalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca
vattabbe ‘yo saccikaÔÔho paramattho, tato so puggalo nupalabbhati
nupalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈ”ti, no ca vata re vattabbe “puggalo
nupalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈ”ti. YaÑ tattha vadesi “vattabbe kho
‘puggalo nupalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca vattabbe ‘yo
PaÔikammacatukkaÑ.
3. TvaÑ ce pana maÒÒasi “vattabbe kho ‘puggalo nupalabbhati

saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca vattabbe ‘yo saccikaÔÔho paramattho, tato so
puggalo nupalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈ’ti”. Tena tava1 tattha hetÈya
paÔiÒÒÈya hevaÑ paÔijÈnantaÑ2 hevaÑ niggahetabbe, atha taÑ niggaÓhÈma,
suniggahito ca3 hosi–
______________________________________________________________
+ IminÈ lakkhaÓena paravÈdÊpucchÈ dassitÈ. 1. TvaÑ (SyÈ) ®ÊkÈ oloketabbÈ.
2. ®ÊkÈ oloketabbÈ. 3. Suniggahitova (SyÈ)
1. PuggalakathÈ 3
HaÒci puggalo nupalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, tena vata re

vattabbe “yo saccikaÔÔho paramattho, tato so puggalo nupalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthenÈ”ti. YaÑ tattha vadesi “vattabbe kho ‘puggalo
nupalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca vattabbe ‘yo saccikaÔÔho
paramattho, tato so puggalo nupalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈ’ti”,
micchÈ.
saccikaÔÔhaparamatthenÈ’ti”, idaÑ te micchÈ.
NiggahacatukkaÑ.
4. Ese ce dunniggahite hevamevaÑ1 tattha dakkha. Vattabbe kho

“puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena”, no ca vattabbe “yo
saccikaÔÔhaparamatthenÈ”ti’. No ca mayaÑ tayÈ tattha hetÈya paÔiÒÒÈya
hevaÑ paÔijÈnantÈ hevaÑ niggahetabbÈ, atha maÑ niggaÓhÈsi, dunniggahitÈ
ca2 homa–
HaÒci puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, tena vata re
vattabbe “yo saccikaÔÔho paramattho, tato so puggalo upalabbhati
upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca vattabbe ‘yo saccikaÔÔho
paramattho, tato so puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈ’ti”,
micchÈ.
upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈ”ti, no ca vata re vattabbe “puggalo
upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈ”ti. YaÑ tattha vadesi “vattabbe kho
‘puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca vattabbe ‘yo
______________________________________________________________
1. Hevameva (SyÈ) 2. DunniggahitÈva (SyÈ)

UpanayanacatukkaÑ.
5. Na hevaÑ niggahetabbe, tena hi yaÑ niggaÓhÈsi–haÒci puggalo

upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, tena vata re vattabbe “yo saccikaÔÔho
paramattho, tato so puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈ”ti. YaÑ
tattha vadesi “vattabbe kho ‘puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena’,
no ca vattabbe ‘yo saccikaÔÔho paramattho, tato so puggalo upalabbhati
‘puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, no ca vattabbe ‘yo
saccikaÔÔhaparamatthenÈ’ti”, idaÑ te micchÈ. Tena hi ye kate niggahe, se
niggahe dukkaÔe. Sukate paÔikamme. SukatÈ paÔipÈdanÈti.
NiggamanacatukkaÑ.
PaÔhamo niggaho.
_____
1. SuddhasaccikaÔÔha
2. PaccanÊkÈnuloma
6. + Puggalo nupalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ. Yo
ŒjÈnÈhi niggahaÑ–haÒci puggalo nupalabbhati
tato so puggalo nupalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈ”ti. YaÑ tattha vadesi
“vattabbe kho
1. PuggalakathÈ 5

PaccanÊkapaÒcakaÑ.
7. * Puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ. Yo

ŒjÈnÈhi paÔikammaÑ–haÒci puggalo upalabbhati
tato so puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈ”ti. YaÑ tattha vadesi
PaÔikammacatukkaÑ.
8. TvaÑ ce pana maÒÒasi “vattabbe kho ‘puggalo upalabbhati

saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca vattabbe ‘yo saccikaÔÔho paramattho, tato so
puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈ’ti”. Tena tava tattha hetÈya

paÔiÒÒÈya hevaÑ paÔijÈnantaÑ hevaÑ niggahetabbe, atha taÑ niggaÓhÈma,
suniggahito ca hosi–
HaÒci puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, tena vata re
vattabbe “yo saccikaÔÔho paramattho, tato so puggalo upalabbhati
upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca vattabbe ‘yo saccikaÔÔho
paramattho, tato so puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈ’ti”,
micchÈ.
NiggahacatukkaÑ.
9. Ese ce dunniggahite hevamevaÑ tattha dakkha. Vattabbe kho

“puggalo nupalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena”, no ca vattabbe “yo
saccikaÔÔhaparamatthenÈ”ti. No ca mayaÑ tayÈ tattha hetÈya paÔiÒÒÈya
hevaÑ paÔijÈnantÈ hevaÑ niggahetabbÈ, atha maÑ niggaÓhÈsi, dunniggahitÈ
ca homa–
HaÒci puggalo nupalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, tena vata re
vattabbe “yo saccikaÔÔho paramattho, tato so puggalo nupalabbhati
nupalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca vattabbe ‘yo saccikaÔÔho
paramattho, tato so puggalo nupalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈ’ti”,
micchÈ.
1. PuggalakathÈ 7

UpanayanacatukkaÑ.
10. Na hevaÑ niggahetabbe, tena hi yaÑ niggaÓhÈsi–haÒci puggalo

nupalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, tena vata re vattabbe “yo saccikaÔÔho
paramattho, tato so puggalo nupalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈ”ti. YaÑ
tattha vadesi “vattabbe kho ‘puggalo nupalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena’,
no ca vattabbe ‘yo saccikaÔÔho paramattho, tato so puggalo nupalabbhati
saccikaÔÔho paramattho, tato so puggalo nupalabbhati,
saccikaÔÔhaparamatthenÈ’ti”, idaÑ te micchÈ. Tena hi ye kate niggahe se
niggahe dukkaÔe. Sukate paÔikamme, sukatÈ paÔipÈdanÈti.
NiggamanacatukkaÑ.
Dutiyo niggaho.
_____
2. OkÈsasaccikaÔÔha
11. * Puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ. Sabbattha
puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈti, na hevaÑ vattabbe.
saccikaÔÔhaparamatthena, tena vata re vattabbe “sabbattha puggalo
‘puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca vattabbe ‘sabbattha
puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈ’ti”, micchÈ.
No ce pana vattabbe “sabbattha puggalo upalabbhati

saccikaÔÔhaparamatthenÈ”ti, no ca vata re vattabbe “puggalo upalabbhati
upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca vattabbe ‘sabbattha puggalo
upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈ’ti”, micchÈ. . (PeyyÈla.)
Tatiyo niggaho.
_____
3. KÈlasaccikaÔÔha
12. * Puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ. SabbadÈ
saccikaÔÔhaparamatthena, tena vata re vattabbe “sabbadÈ puggalo
‘puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca vattabbe ‘sabbadÈ
puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈ’ti”, micchÈ.
No ce pana vattabbe “sabbadÈ puggalo upalabbhati
upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca vattabbe ‘sabbadÈ puggalo
upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈ’ti”, micchÈ -pa-.
Catuttho niggaho.
_____
4. AvayavasaccikaÔÔha
13. * Puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ. Sabbesu
1. PuggalakathÈ 9

saccikaÔÔhaparamatthena, tena vata re vattabbe “sabbesu puggalo
‘puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca vattabbe ‘sabbesu
puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈ’ti”, micchÈ
No ce pana vattabbe “sabbesu puggalo upalabbhati
upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca vattabbe ‘sabbesu puggalo
upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈ’ti”, micchÈ -pa-.
PaÒcamo niggaho.
_____
2. OkÈsasaccikaÔÔha
14. + Puggalo nupalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ.
Sabbattha puggalo nupalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈti, na hevaÑ
vattabbe.
saccikaÔÔhaparamatthena, tena vata re vattabbe “sabbattha puggalo
‘puggalo nupalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca vattabbe ‘sabbattha
puggalo nupalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈ’ti”, micchÈ.
No ce pana vattabbe “sabbattha puggalo nupalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthenÈ”ti, no ca vata re vattabbe “puggalo nupalabbhati
nupalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca vattabbe ‘sabbattha puggalo
nupalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈ’ti”, micchÈ -pa-.
ChaÔÔho niggaho.
3. KÈlasaccikaÔÔha
15. + Puggalo nupalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ. SabbadÈ
puggalo nupalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈti, na hevaÑ vattabbe.
saccikaÔÔhaparamatthena, tena vata re vattabbe “sabbadÈ puggalo
‘puggalo nupalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca vattabbe ‘sabbadÈ
No ce pana vattabbe “sabbadÈ puggalo nupalabbhati
nupalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca vattabbe ‘sabbadÈ puggalo
nupalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈ’ti”, micchÈ -pa-.
Sattamo niggaho.
_____
4. AvayavasaccikaÔÔha
16. + Puggalo nupalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ. Sabbesu
puggalo nupalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈti, na hevaÑ vattabbe.
saccikaÔÔhaparamatthena, tena vata re vattabbe “sabbesu puggalo
‘puggalo nupalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca vattabbe ‘sabbesu
No ce pana vattabbe “sabbesu puggalo nupalabbhati
nupalabbhati
1. PuggalakathÈ 11
saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca vattabbe ‘sabbesu puggalo nupalabbhati

sacccikaÔÔhaparamatthenÈ’ti”, micchÈ -pa-.
AÔÔhakaniggaho.
_____
5. SuddhikasaÑsandana
17. * Puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, r|paÒca
upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ. AÒÒaÑ r|paÑ aÒÒo
puggaloti, na hevaÑ vattabbe.
saccikaÔÔhaparamatthena, r|paÒca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, tena
vata re vattabbe “aÒÒaÑ r|paÑ aÒÒo puggalo”ti. YaÑ tattha vadesi
“vattabbe kho ‘puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, r|paÒca
upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena’. No ca vattabbe ‘aÒÒaÑ r|paÑ aÒÒo
puggalo’ti”, micchÈ.
No ce pana vattabbe “aÒÒaÑ r|paÑ aÒÒo puggalo”ti, no ca vata re
vattabbe “puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, r|paÒca
‘puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, r|paÒca upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca vattabbe ‘aÒÒaÑ r|paÑ aÒÒo puggalo”ti”,
micchÈ -pa-.
18. * Puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, vedanÈ ca

upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena -pa- saÒÒÈ ca upalabbhati -pa-
sa~khÈrÈ ca upalabbhanti -pa- viÒÒÈÓaÒca upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ. AÒÒaÑ viÒÒÈÓaÑ aÒÒo puggaloti, na
hevaÑ vattabbe.
saccikaÔÔhaparamatthena, viÒÒÈÓaÒca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena,
tena vata re vattabbe “aÒÒaÑ viÒÒÈÓaÑ aÒÒo puggalo”ti. YaÑ tattha vadesi
“vattabbe kho ‘puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, viÒÒÈÓaÒca
upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca vattabbe ‘aÒÒaÑ viÒÒÈÓaÑ
aÒÒo puggalo’ti”, micchÈ.
No ce pana vattabbe “aÒÒaÑ viÒÒÈÓaÑ aÒÒo puggalo”ti, no ca vata re

vattabbe “puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, viÒÒÈÓaÒca
‘puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, viÒÒÈÓaÒca upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca vattabbe ‘aÒÒaÑ viÒÒÈÓaÑ aÒÒo
puggalo’ti”, micchÈ -pa-.
19. * Puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, cakkhÈyatanaÒca

upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena -pa- sotÈyatanaÒca upalabbhati.
GhÈnÈyatanaÒca upalabbhati. JivhÈyatanaÒca upalabbhati. KÈyÈyatanaÒca
upalabbhati. R|pÈyatanaÒca upalabbhati. SaddÈyatanaÒca upalabbhati.
GandhÈyatanaÒca upalabbhati. RasÈyatanaÒca upalabbhati.
PhoÔÔhabbÈyatanaÒca upalabbhati. ManÈyatanaÒca upalabbhati.
DhammÈyatanaÒca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena -pa-.
20. * CakkhudhÈtu ca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena -pa-.

SotadhÈtu ca upalabbhati. GhÈnadhÈtu ca upalabbhati. JivhÈdhÈtu ca
upalabbhati. KÈyadhÈtu ca upalabbhati. R|padhÈtu ca upalabbhati.
SaddadhÈtu ca upalabbhati. GandhadhÈtu ca upalabbhati. RasadhÈtu ca
upalabbhati. PhoÔÔhabbadhÈtu ca upalabbhati. CakkhuviÒÒÈÓadhÈtu ca
upalabbhati. SotaviÒÒÈÓadhÈtu ca upalabbhati. GhÈnaviÒÒÈÓadhÈtu ca
upalabbhati. JivhÈviÒÒÈÓadhÈtu ca upalabbhati. KÈyaviÒÒÈÓadhÈtu ca
upalabbhati. ManodhÈtu ca upalabbhati. ManoviÒÒÈÓadhÈtu ca upalabbhati.
DhammadhÈtu ca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena -pa-.
21. * CakkhundriyaÒca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena -pa-.

SotindriyaÒca upalabbhati. GhÈnindriyaÒca upalabbhati. JivhindriyaÒca
upalabbhati. KÈyindriyaÒca upalabbhati. ManindriyaÒca upalabbhati.
JÊvitindriyaÒca upalabbhati. ItthindriyaÒca upalabbhati. PurisindriyaÒca
upalabbhati. SukhindriyaÒca upalabbhati. DukkhindriyaÒca upalabbhati.
SomanassindriyaÒca upalabbhati. DomanassindriyaÒca upalabbhati.
UpekkhindriyaÒca upalabbhati. SaddhindriyaÒca upalabbhati.
VÊriyindriyaÒca upalabbhati. SatindriyaÒca upalabbhati. SamÈdhindriyaÒca
upalabbhati. PaÒÒindriyaÒca upalabbhati. AnaÒÒÈtaÒÒassÈmÊtindriyaÒca
upalabbhati. AÒÒindriyaÒca upalabbhati. AÒÒÈtÈvindriyaÒca upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ. AÒÒaÑ aÒÒÈtÈvindriyaÑ aÒÒo puggaloti,
na hevaÑ vattabbe.
1. PuggalakathÈ 13

saccikaÔÔhaparamatthena, aÒÒÈtÈvindriyaÒca upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthena, tena vata re vattabbe “aÒÒaÑ aÒÒÈtÈvindriyaÑ
aÒÒo puggalo”ti. YaÑ tattha vadesi “vattabbe kho ‘puggalo upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthena, aÒÒÈtÈvindriyaÒca upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca vattabbe ‘aÒÒaÑ aÒÒÈtÈvindriyaÑ aÒÒo
No ce pana vattabbe “aÒÒaÑ aÒÒÈtÈvindriyaÑ aÒÒo puggalo”ti, no ca
vata re vattabbe “puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena,
aÒÒÈtÈvindriyaÒca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈ”ti. YaÑ tattha
vadesi “vattabbe kho ‘puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena,
aÒÒÈtÈvindriyaÒca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca vattabbe
‘aÒÒaÑ aÒÒÈtÈvindriyaÑ aÒÒo puggalo’ti”, micchÈ -pa-.
22. + Puggalo nupalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ. VuttaÑ

BhagavatÈ “atthi puggalo attahitÈya paÔipanno”1, r|paÒca upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ. AÒÒaÑ r|paÑ aÒÒo puggaloti, na hevaÑ
vattabbe.
ŒjÈnÈhi paÔikammaÑ–haÒci vuttaÑ BhagavatÈ “atthi puggalo
attahitÈya paÔipanno”, r|paÒca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, tena
vata re vattabbe “aÒÒaÑ r|paÑ aÒÒo puggalo”ti. YaÑ tattha vadesi
“vattabbe kho ‘vuttaÑ BhagavatÈ atthi puggalo attahitÈya paÔipanno,
r|paÒca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca vattabbe ‘aÒÒaÑ
r|paÑ aÒÒo puggalo’ti”, micchÈ.
vattabbe “vuttaÑ BhagavatÈ atthi puggalo attahitÈya paÔipanno, r|paÒca
‘vuttaÑ BhagavatÈ atthi puggalo attahihÈya paÔipanno, r|paÒca upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca vattabbe ‘aÒÒaÑ r|paÑ ‘aÒÒo puggalo’ti”,
micchÈ -pa-.
______________________________________________________________
1. PuggalapaÒÒatti 109; AÑ 1. 408 piÔÔhesu.

BhagavatÈ “atthi puggalo attahitÈya paÔipanno”, vedanÈ ca upalabbhati -pa-
saÒÒÈ ca upalabbhati -pasa~khÈrÈ ca upalabbhanti -pa- viÒÒÈÓaÒca
upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ. AÒÒaÑ viÒÒÈÓaÑ aÒÒo
ŒjÈnÈhi paÔikammaÑ–haÒci vuttaÑ BhagavatÈ ‘atthi puggalo
attahitÈya paÔipanno”, viÒÒÈÓaÒca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, tena
vata re vattabbe “aÒÒaÑ viÒÒÈÓaÑ aÒÒo puggalo”ti. YaÑ tattha vadesi
“vattabbe kho ‘vuttaÑ BhagavatÈ atthi puggalo attahitÈya paÔipanno,
viÒÒÈÓaÒca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca vattabbe aÒÒaÑ
viÒÒÈÓaÑ aÒÒo puggalo’ti”, micchÈ.
vattabbe “vuttaÑ BhagavatÈ ‘atthi puggalo attahitÈya paÔipanno’ viÒÒÈÓaÒca
‘vuttaÑ BhagavatÈ atthi puggalo attahitÈya paÔipanno, viÒÒÈÓaÒca
aÒÒo puggalo’ti”, micchÈ -pa-.

BhagavatÈ “atthi puggalo attahitÈya paÔipanno”, cakkhÈyatanaÒca
upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena -pa- sotÈyatanaÒca upalabbhati -pa-
dhammÈyatanaÒca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena -pa-.
25. + CakkhudhÈtu ca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena -pa-.

KÈyadhÈtu ca upalabbhati -pa-. R|padhÈtu ca upalabbhati -pa-.
PhoÔÔhabbadhÈtu ca upalabbhati -pa-. CakkhuviÒÒÈÓadhÈtu ca upalabbhati
-pa-. ManoviÒÒÈÓadhÈtu ca upalabbhati -pa-. DhammadhÈtu ca upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthena -pa-.
26. + CakkhundriyaÒca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena -pa-.

SotindriyaÒca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena -pa-. AÒÒindriyaÒca1
upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena -pa-.
______________________________________________________________
1. AÒÒÈtÈvindriyaÒca (bah|su)
1. PuggalakathÈ 15

BhagavatÈ “atthi puggalo attahitÈya paÔipanno”, aÒÒÈtÈvindriyaÒca
upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ. AÒÒaÑ aÒÒÈtÈvindriyaÑ
aÒÒo puggaloti, na hevaÑ vattabbe.
ŒjÈnÈhi paÔikammaÑ–haÒci vuttaÑ BhagavatÈ “atthi puggalo
attahitÈya paÔipanno”, aÒÒÈtÈvindriyaÒca upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthena, tena vata re vattabbe “aÒÒaÑ aÒÒÈtÈvindriyaÑ
aÒÒo puggalo”ti. YaÑ tattha vadesi “vattabbe kho ‘vuttaÑ BhagavatÈ atthi
puggalo attahitÈya paÔipanno, aÒÒÈtÈvindriyaÒca upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca vattabbe ‘aÒÒaÑ aÒÒÈtÈvindriyaÑ aÒÒo
vata re vattabbe “vuttaÑ BhagavatÈ ‘atthi puggalo attahitÈya paÔipanno’,
vadesi “vattabbe kho ‘vuttaÑ BhagavatÈ atthi puggalo attahitÈya paÔipanno,
‘aÒÒaÑ aÒÒÈtÈvindriyaÑ aÒÒo puggalo’ti”, micchÈ -pa-.
SuddhikasaÑsandanÈ.
_____
6. OpammasaÑsandana
28. * R|paÑ upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, vedanÈ ca
upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, aÒÒaÑ r|paÑ aÒÒÈ vedanÈti, ÈmantÈ.
Puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, r|paÒca upalabbhati
vattabbe.
ŒjÈnÈhi niggahaÑ–haÒci r|paÑ upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena,
vedanÈ ca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, aÒÒaÑ r|paÑ aÒÒÈ vedanÈ.
saccikaÔÔhaparamatthena. Tena vata re vattabbe “aÒÒaÑ r|paÑ aÒÒo
puggalo”ti. YaÑ tattha vadesi “vattabbe kho ‘r|paÑ upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthena, vedanÈ ca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena,
aÒÒaÑ r|paÑ aÒÒÈ vedanÈ. Puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena,
r|paÒca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca vattabbe ‘aÒÒaÑ

r|paÑ aÒÒo puggalo’ti”, micchÈ.
vattabbe “r|paÑ upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, vedanÈ ca
upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, aÒÒaÑ r|paÑ aÒÒÈ vedanÈ. Puggalo
upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, r|paÒca upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthenÈ”ti. YaÑ tattha vadesi “vattabbe kho ‘r|paÑ
upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, vedanÈ ca upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthena, aÒÒaÑ r|paÑ aÒÒÈ vedanÈ. Puggalo upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthena, r|paÒca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena’, no
ca vattabbe ‘aÒÒaÑ r|paÑ aÒÒo puggalo’ti”, micchÈ -pa-.
29. * R|paÑ upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, saÒÒÈ ca upalabbhati

-pasa~khÈrÈ ca upalabbhanti -pa- viÒÒÈÓaÒca upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthena, aÒÒaÑ r|paÑ aÒÒaÑ viÒÒÈÓanti, ÈmantÈ. Puggalo
upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, r|paÒca upalabbhati
vattabbe.
ŒjÈnÈhi niggahaÑ–haÒci r|paÑ upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena,
viÒÒÈÓaÒca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, aÒÒaÑ r|paÑ aÒÒaÑ
viÒÒÈÓaÑ. Puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, r|paÒca
upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena. Tena vata re vattabbe “aÒÒaÑ r|paÑ
aÒÒo puggalo”ti. YaÑ tattha vadesi “vattabbe kho ‘r|paÑ upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthena, viÒÒÈÓaÒca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena,
aÒÒaÑ r|paÑ aÒÒaÑ viÒÒÈÓaÑ. Puggalo upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthena, r|paÒca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena’, no
ca vattabbe ‘aÒÒaÑ r|paÑ aÒÒo puggalo’ti”, micchÈ.
vattabbe “r|paÑ upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, viÒÒÈÓaÒca
upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, aÒÒaÑ r|paÑ aÒÒaÑ viÒÒÈÓaÑ.
saccikaÔÔhaparamatthenÈti. YaÑ tattha vadesi “vattabbe kho ‘r|paÑ
upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, viÒÒÈÓaÒca upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthena, aÒÒaÑ r|paÑ aÒÒaÑ viÒÒÈÓaÑ. Puggalo
upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, r|paÒca
1. PuggalakathÈ 17
upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca vattabbe ‘aÒÒaÑ r|paÑ aÒÒo

puggalo’ti”, micchÈ -pa-.
30. * VedanÈ upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, saÒÒÈ ca

upalabbhati -pasa~khÈrÈ ca upalabbhanti -pa- viÒÒÈÓaÒca upalabbhati -pa-
r|paÒca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena -pa-.
31. * SaÒÒÈ upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, sa~khÈrÈ ca

upalabbhanti -pa- viÒÒÈÓaÒca upalabbhati -pa- r|paÒca upalabbhati -pa-
vedanÈ ca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena -pa-.
32. * Sa~khÈrÈ upalabbhanti saccikaÔÔhaparamatthena, viÒÒÈÓaÒca

upalabbhati -pa- r|paÒca upalabbhati -pa- vedanÈ ca upalabbhati -pa- saÒÒÈ
ca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena -pa-.
33. * ViÒÒÈÓaÑ upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, r|paÒca

upalabbhati -pa- vedanÈ ca upalabbhati -pa- saÒÒÈ ca upalabbhati -pa-
sa~khÈrÈca upalabbhanti saccikaÔÔhaparamatthena, aÒÒaÑ viÒÒÈÓaÑ aÒÒe
sa~khÈrÈti, ÈmantÈ. Puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena,
viÒÒÈÓaÒca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ. AÒÒaÑ
viÒÒÈÓaÑ aÒÒo puggaloti, na hevaÑ vattabbe.
ŒjÈnÈhi niggahaÑ–haÒci viÒÒÈÓaÑ upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthena, sa~khÈrÈ ca upalabbhanti saccikaÔÔhaparamatthena,
aÒÒaÑ viÒÒÈÓaÑ aÒÒe sa~khÈrÈ. Puggalo upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthena, viÒÒÈÓaÒca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena.
Tena vata re vattabbe “aÒÒaÑ viÒÒÈÓaÑ aÒÒo puggalo”ti. YaÑ tattha vadesi
“vattabbe kho ‘viÒÒÈÓaÑ upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, sa~khÈrÈ ca
upalabbhanti saccikaÔÔhaparamatthena, aÒÒaÑ viÒÒÈÓaÑ aÒÒe sa~khÈrÈ.
Puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, viÒÒÈÓaÒca upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca vattabbe ‘aÒÒaÑ viÒÒÈnaÑ aÒÒo
vattabbe “viÒÒÈÓaÑ upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, sa~khÈrÈ ca
upalabbhanti saccikaÔÔhaparamatthena, aÒÒaÑ viÒÒÈÓaÑ aÒÒe sa~khÈrÈ.
Puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, viÒÒÈÓaÒca upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthenÈ”ti. YaÑ tattha
vadesi “vattabbe kho ‘viÒÒÈÓaÑ upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena,

sa~khÈrÈ ca upalabbhanti saccikaÔÔhaparamatthena, aÒÒaÑ viÒÒÈÓaÑ aÒÒe
sa~khÈrÈ. Puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, viÒÒÈÓaÒca
aÒÒo puggalo’ti”, micchÈ -pa-.
34. * CakkhÈyatanaÑ upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena,

sotÈyatanaÒca upalabbhati -pa- dhammÈyatanaÒca upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthena -pa-. SotÈyatanaÑ upalabbhati -pa-.
DhammÈyatanaÑ upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, cakkhÈyatanaÒca
upalabbhati -pa- manÈyatanaÒca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena -pa-.
35. * CakkhudhÈtu upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, sotadhÈtu ca

upalabbhati -pa- dhammadhÈtu ca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena -pa-.
SotadhÈtu upalabbhati -pa-. DhammadhÈtu upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthena, cakkhudhÈtu ca upalabbhati -pa-
manoviÒÒÈÓadhÈtu ca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena -pa-.
36. * CakkhundriyaÑ upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena,

sotindriyaÒca upalabbhati -pa- aÒÒÈtÈvindriyaÒca upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthena -pa-. SotindriyaÑ upalabbhati -pa-.
AÒÒÈtÈvindriyaÑ upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena -pa-
cakkhundriyaÒca upalabbhati -pa- aÒÒindriyaÒca upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthena, aÒÒaÑ aÒÒÈtÈvindriyaÑ aÒÒaÑ aÒÒindriyanti,
ÈmantÈ. Puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, aÒÒÈtÈvindriyaÒca
upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ. AÒÒaÑ aÒÒÈtÈvindriyaÑ
aÒÒo puggaloti, na hevaÑ vattabbe.
ŒjÈnÈhi niggahaÑ–haÒci aÒÒÈtÈvindriyaÑ upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthena, aÒÒindriyaÒca upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthena, aÒÒaÑ aÒÒÈtÈvindriyaÑ aÒÒaÑ aÒÒindriyaÑ.
Puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, aÒÒÈtÈvindriyaÒca
upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena. Tena vata re vattabbe “aÒÒaÑ
aÒÒÈtÈvindriyaÑ aÒÒo puggalo”ti. YaÑ tattha vadesi “vattabbe kho
‘aÒÒÈtÈvindriyaÑ upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, aÒÒindriyaÒca
upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, aÒÒaÑ aÒÒÈtÈvindriyaÑ aÒÒaÑ
aÒÒindriyaÑ. Puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena,
‘aÒÒaÑ aÒÒÈtÈvindriyaÑ aÒÒo puggalo’ti”, micchÈ.
1. PuggalakathÈ 19

vata re vattabbe “aÒÒÈtÈvindriyaÑ upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena,
aÒÒindriyaÒca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, aÒÒaÑ aÒÒÈtÈvindriyaÑ
aÒÒaÑ aÒÒindriyaÑ. Puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena,
vadesi “vattabbe kho ‘aÒÒÈtÈvindriyaÑ upalabbhati
Puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, aÒÒÈtÈvindriyaÒca
upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca vattabbe ‘aÒÒaÑ
aÒÒÈtÈvindriyaÑ aÒÒo puggalo’ti”, micchÈ -pa-.
37. + R|paÑ upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, vedanÈ ca

upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, aÒÒaÑ r|paÑ aÒÒÈ vedanÈti, ÈmantÈ.
VuttaÑ BhagavatÈ “atthi puggalo attahitÈya paÔipanno”, r|paÒca upalabbhati
vattabbe.
ŒjÈnÈhi paÔikammaÑ–haÒci r|paÑ upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthena, vedanÈ ca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena,
aÒÒaÑ r|paÑ aÒÒÈ vedanÈ. VuttaÑ BhagavatÈ–atthi puggalo attahitÈya
paÔipanno, r|paÒca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, tena vata re
vattabbe “aÒÒaÑ r|paÑ aÒÒo puggalo”ti. YaÑ tattha vadesi “vattabbe kho
‘r|paÑ upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, vedanÈ ca upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthena, aÒÒaÑ r|paÑ aÒÒÈ vedanÈ. VuttaÑ BhagavatÈ–
atthi puggalo attahitÈya paÔipanno, r|paÒca upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca vattabbe ‘aÒÒaÑ r|paÑ aÒÒo puggalo’ti”,
micchÈ.
vattabbe “r|paÑ upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, vedanÈ ca
upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, aÒÒaÑ r|paÑ aÒÒÈ vedanÈ. VuttaÑ
BhagavatÈ–atthi puggalo attahitÈya paÔipanno, r|paÒca upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthenÈ”ti. YaÑ tattha vadesi “vattabbe kho ‘r|paÑ
upalabbhati sacchikaÔÔhaparamatthena, vedanÈ ca upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthena, aÒÒaÑ r|paÑ aÒÒÈ vedanÈ. VuttaÑ BhagavatÈ–
atthi puggalo attahitÈya paÔipanno, r|paÒca upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca vattabbe ‘aÒÒaÑ r|paÑ aÒÒo puggalo’ti”,
micchÈ -pa-.
38. + R|paÑ upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, saÒÒÈ ca

upalabbhati. Sa~khÈrÈ ca upalabbhanti. ViÒÒÈÓaÒca upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthena -pa-.
39. + VedanÈ upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, saÒÒÈ ca

upalabbhati. Sa~khÈrÈ ca upalabbhanti. ViÒÒÈÓaÒca upalabbhati. R|paÒca
40. + SaÒÒÈ upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, sa~khÈrÈ ca

upalabbhanti. ViÒÒÈÓaÒca upalabbhati. R|paÒca upalabbhati. VedanÈ ca
41. + Sa~khÈrÈ upalabbhanti saccikaÔÔhaparamatthena, viÒÒÈÓaÒca

upalabbhati. R|paÒca upalabbhati. VedanÈ ca upalabbhati. SaÒÒÈ ca
42. + ViÒÒÈÓaÑ upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, r|paÒca

upalabbhati. VedanÈ ca upalabbhati. SaÒÒÈ ca upalabbhati. Sa~khÈrÈ ca
upalabbhanti saccikaÔÔhaparamatthena -pa-.
43. + CakkhÈyatanaÑ upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena,

sotÈyatanaÒca upalabbhati -pa- dhammÈyatanaÒca upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthena -pa-. SotÈyatanaÑ upalabbhati -pa-.
DhammÈyatanaÑ upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, cakkhÈyatanaÒca
upalabbhati -pa- manÈyatanaÒca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena -pa-.
44. + CakkhudhÈtu upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, sotadhÈtu ca

upalabbhati -pa- dhammadhÈtu ca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena -pa-.
SotadhÈtu upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena -pa-. DhammadhÈtu
upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, cakkhudhÈtu ca upalabbhati -pa-
manoviÒÒÈÓadhÈtu ca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena -pa-.
45. + CakkhundriyaÑ upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena,

sotindriyaÒca upalabbhati -pa- aÒÒÈtÈvindriyaÒca upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthena -pa-. SotindriyaÑ upalabbhati -pa-.
AÒÒÈtÈvindriyaÑ upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, cakkhundriyaÒca
upalabbhati -pa- aÒÒindriyaÒca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, aÒÒaÑ
1. PuggalakathÈ 21
aÒÒÈtÈvindriyaÑ aÒÒaÑ aÒÒindriyanti, ÈmantÈ. VuttaÑ BhagavatÈ “atthi

puggalo attahitÈya paÔipanno”, aÒÒÈtÈvindriyaÒca upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ. AÒÒaÑ aÒÒÈtÈvindriyaÑ aÒÒo puggaloti,
na hevaÑ vattabbe.
ŒjÈnÈhi paÔikammaÑ–haÒci aÒÒÈtÈvindriyaÑ upalabbhati
VuttaÑ BhagavatÈ–atthi puggalo attahitÈya paÔipanno, aÒÒÈtÈvindriyaÒca
upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, tena vata re vattabbe “aÒÒaÑ
aÒÒÈtÈvindriyaÑ aÒÒo puggalo”ti. YaÑ tattha vadesi “vattabbe kho
‘aÒÒÈtÈvindriyaÑ upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, aÒÒindriyaÒca
upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, aÒÒaÑ aÒÒÈtÈvindriyaÑ aÒÒaÑ
aÒÒindriyaÑ. VuttaÑ BhagavatÈ–atthi puggalo attahitÈya paÔipanno,
‘aÒÒaÑ aÒÒÈtÈvindriyaÑ aÒÒo puggalo’ti”, micchÈ.
vata re vattabbe “aÒÒÈtÈvindriyaÑ upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena,
aÒÒindriyaÒca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, aÒÒaÑ aÒÒÈtÈvindriyaÑ
aÒÒaÑ aÒÒindriyaÑ. VuttaÑ BhagavatÈ–atthi puggalo attahitÈya paÔipanno,
vadesi “vattabbe kho ‘aÒÒÈtÈvindriyaÑ upalabbhati
VuttaÑ BhagavatÈ–atthi puggalo attahitÈya paÔipanno, aÒÒÈtÈvindriyaÒca
upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca vattabbe ‘aÒÒaÑ
aÒÒÈtÈvindriyaÑ aÒÒo puggalo’ti”, micchÈ -pa-.
OpammasaÑsandanaÑ.
_____
7. CatukkanayasaÑsandana
46. * Puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ. R|paÑ

saccikaÔÔhaparamatthena, tena vata re vattabbe “r|paÑ puggalo”ti. YaÑ
no ca vattabbe ‘r|paÑ puggalo’ti”, micchÈ.
No ce pana vattabbe “r|paÑ puggalo”ti, no ca vata re vattabbe
vattabbe ‘r|paÑ puggalo’ti”, micchÈ -pa-.
47. * Puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ.

R|pasmiÑ puggalo -pa-. AÒÒatra r|pÈ puggalo -pa-. PuggalasmiÑ r|panti,
na hevaÑ vattabbe.
saccikaÔÔhaparamatthena, tena vata re vattabbe “puggalasmiÑ r|pan”ti. YaÑ
no ca vattabbe ‘puggalasmiÑ r|pan’ti”, micchÈ.
No ce pana vattabbe “puggalasmiÑ r|pan”ti, no ca vata re vattabbe
vattabbe ‘puggalasmiÑ r|pan’ti”, micchÈ -pa-.
48. * Puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ. VedanÈ

puggalo -pa-. VedanÈya puggalo -pa-. AÒÒatra vedanÈya puggalo -pa-.
PuggalasmiÑ vedanÈ -pa-.
SaÒÒÈ puggalo -pa-. SaÒÒÈya puggalo -pa-. AÒÒatra saÒÒÈya puggalo
-pa- puggalasmiÑ saÒÒÈ -pa-.
Sa~khÈrÈ puggalo -pa-. Sa~khÈresu puggalo -pa-. AÒÒatra sa~khÈrehi
puggalo -pa- puggalasmiÑ sa~khÈrÈ -pa-.
ViÒÒÈÓaÑ puggalo -pa-. ViÒÒÈÓasmiÑ puggalo -pa-. AÒÒatra viÒÒÈÓÈ
puggalo -pa- puggalasmiÑ viÒÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe.
saccikaÔÔhaparamatthena, tena vata re vattabbe “puggalasmiÑ viÒÒÈÓan”ti.
YaÑ tattha vadesi “vattabbe
1. PuggalakathÈ 23
kho ‘puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca vattabbe

‘puggalasmiÑ viÒÒÈÓan’ti”, micchÈ.
No ce pana vattabbe “puggalasmiÑ viÒÒÈÓan”ti, no ca vata re vattabbe
vattabbe ‘puggalasmiÑ viÒÒÈÓan’ti”, micchÈ -pa-.
49. * Puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ.

CakkhÈyatanaÑ puggalo -pa-. CakkhÈyatanasmiÑ puggalo -pa-. AÒÒatra
cakkhÈyatanÈ puggalo -pa- puggalasmiÑ cakkhÈyatanaÑ -pa-.
DhammÈyatanaÑ puggalo -pa-.DhammÈyatanasmiÑ puggalo -pa-. AÒÒatra
dhammÈyatanÈ puggalo -pa-. PuggalasmiÑ dhammÈyatanaÑ -pa-.
CakkhudhÈtu puggalo -pa-. CakkhudhÈtuyÈ puggalo -pa-. AÒÒatra
cakkhudhÈtuyÈ puggalo -pa-. PuggalasmiÑ cakkhudhÈtu -pa-.
DhammadhÈtu puggalo -pa-. DhammadhÈtuyÈ puggalo -pa-. AÒÒatra
dhammadhÈtuyÈ puggalo -pa-. PuggalasmiÑ dhammadhÈtu -pa-.
CakkhundriyaÑ puggalo -pa-. CakkhundriyasmiÑ puggalo -pa-.
AÒÒatra cakkhundriyÈ puggalo -pa-. PuggalasmiÑ cakkhundriyaÑ -pa-.
AÒÒÈtÈvindriyaÑ puggalo -pa-. AÒÒÈtÈvindriyasmiÑ puggalo -pa-. AÒÒatra
aÒÒÈtÈvindriyÈ puggalo -pa-. PuggalasmiÑ aÒÒÈtÈvindriyanti, na hevaÑ
vattabbe.
saccikaÔÔhaparamatthena, tena vata re vattabbe “puggalasmiÑ
aÒÒÈtÈvindriyan”ti. YaÑ tattha vadesi “vattabbe kho ‘puggalo upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca vattabbe ‘puggalasmiÑ aÒÒÈtÈvindriyan’ti”,
micchÈ.
No ce pana vattabbe “puggalasmiÑ aÒÒÈtÈvindriyan”ti, no ca vata re
vattabbe “puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈ”ti. YaÑ tattha
vadesi “vattabbe kho ‘puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca
vattabbe ‘puggalasmiÑ aÒÒÈtÈvindriyan’ti “, micchÈ -pa-.

BhagavatÈ “atthi puggalo attahitÈya paÔipanno”ti, ÈmantÈ. R|paÑ puggaloti,
na hevaÑ vattabbe.
ŒjÈnÈhi paÔikammaÑ–haÒci vuttaÑ BhagavatÈ–atthi puggalo

attahitÈya paÔipanno, tena vata re vattabbe “r|paÑ puggalo”ti. YaÑ tattha
vadesi “vattabbe kho ‘vuttaÑ BhagavatÈ–atthi puggalo attahitÈya
paÔipanno’, no ca vattabbe ‘r|paÑ puggalo’ti”, micchÈ.
No ce pana vattabbe “r|paÑ puggalo”ti, no ca vata re vattabbe “vuttaÑ
BhagavatÈ–atthi puggalo attahitÈya paÔipanno”ti. YaÑ tattha vadesi
‘vattabbe kho ‘vuttaÑ BhagavatÈ–atthi puggalo attahitÈya paÔipanno’, no
ca vattabbe ‘r|paÑ puggalo’ti”, micchÈ -pa-.

BhagavatÈ “atthi puggalo attahitÈya paÔipanno”ti, ÈmantÈ. R|pasmiÑ
puggalo -pa-. AÒÒatra r|pÈ puggalo -pa-. PuggalasmiÑ r|paÑ -pa-.
VedanÈ puggalo -pa-. VedanÈya puggalo -pa-. AÒÒatra vedanÈya
puggalo -pa-.PuggalasmiÑ vedanÈ -pa-.
SaÒÒÈ puggalo -pa-. SaÒÒÈya puggalo -pa-. AÒÒatra saÒÒÈya puggalo
-pa-. PuggalasmiÑ saÒÒÈ -pa-.
Sa~khÈrÈ puggalo -pa-. Sa~khÈresu puggalo -pa-. AÒÒatra sa~khÈrehi
puggalo -pa-. PuggalasmiÑ sa~khÈrÈ -pa-.
ViÒÒÈÓaÑ puggalo -pa-. ViÒÒÈÓasmiÑ puggalo -pa-. AÒÒatra viÒÒÈÓÈ
puggalo -pa-. PuggalasmiÑ viÒÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe.
attahitÈya paÔipanno, tena vata re vattabbe “puggalasmiÑ viÒÒÈÓan”ti. YaÑ
tattha vadesi “vattabbe kho ‘vuttaÑ BhagavatÈ–atthi puggalo attahitÈya
paÔipanno’, no ca vattabbe ‘puggalasmiÑ viÒÒÈÓan’ti”, micchÈ.
No ce pana vattabbe “puggalasmiÑ viÒÒÈÓan”ti, no ca vata re vattabbe
“vuttaÑ BhagavatÈ–atthi puggalo attahitÈya paÔipanno”ti. YaÑ tattha
vadesi “vattabbe kho ‘vuttaÑ BhagavatÈ–atthi puggalo attahitÈya
paÔipanno’, no ca vattabbe ‘puggalasmiÑ viÒÒÈÓan’ti”, micchÈ -pa-.
1. PuggalakathÈ 25

BhagavatÈ “atthi puggalo attahitÈya paÔipanno”ti, ÈmantÈ. CakkhÈyatanaÑ
puggalo -pa-. CakkhÈyatanasmiÑ puggalo -pa-. AÒÒatra cakkhÈyatanÈ
puggalo -pa-. PuggalasmiÑ cakkhÈyatanaÑ -pa-. DhammÈyatanaÑ puggalo
-pa-. DhammÈyatanasmiÑ puggalo -pa-. AÒÒatra dhammÈyatanÈ puggalo
-pa-. PuggalasmiÑ dhammÈyatanaÑ -pa-.
CakkhudhÈtu puggalo -pa-. CakkhudhÈtuyÈ puggalo -pa-. AÒÒatra
cakkhudhÈtuyÈ puggalo -pa-. PuggalasmiÑ cakkhudhÈtu -pa-.
DhammadhÈtu puggalo -pa-. DhammadhÈtuyÈ puggalo -pa-. AÒÒatra
dhammadhÈtuyÈ puggalo -pa-. PuggalasmiÑ dhammadhÈtu -pa-.
CakkhundriyaÑ puggalo -pa-. CakkhundriyasmiÑ puggalo -pa-.
AÒÒatra cakkhundriyÈ puggalo -pa-. PuggalasmiÑ cakkhundriyaÑ -pa-.
AÒÒÈtÈvindriyaÑ puggalo -pa-. AÒÒÈtÈvindriyasmiÑ puggalo -pa-. AÒÒatra
aÒÒÈtÈvindriyÈ puggalo -pa-. PuggalasmiÑ aÒÒÈtÈvindriyanti, na hevaÑ
vattabbe.
attahitÈya paÔipanno, tena vata re vattabbe “puggalasmiÑ
aÒÒÈtÈvindriyan”ti. YaÑ tattha vadesi “vattabbe kho ‘vuttaÑ BhagavatÈ–
atthi puggalo attahitÈya paÔipanno’, no ca vattabbe ‘puggalasmiÑ
aÒÒÈtÈvindriyan’ti, micchÈ.
No ce pana vattabbe “puggalasmiÑ aÒÒÈtÈvindriyan”ti, no ca vata re
vattabbe “vuttaÑ BhagavatÈ–atthi puggalo attahitÈya paÔipanno”ti. YaÑ
tattha vadesi “vattabbe kho ‘vuttaÑ BhagavatÈ–atthi puggalo attahitÈya
paÔipanno’, no ca vattabbe ‘puggalasmiÑ aÒÒÈtÈvindriyan’ti”, micchÈ -pa-.
CatukkanayasaÑsandanaÑ.
_____
8. LakkhaÓayutti
53. * Puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ. Puggalo
sappaccayo -pa-. Puggalo appaccayo. Puggalo sa~khato. Puggalo asa~khato.
Puggalo sassato. Puggalo asassato. Puggalo sanimitto. Puggalo animittoti,
na hevaÑ vattabbe. . (SaÑkhittaÑ.)

BhagavatÈ “atthi puggalo attahitÈya paÔipanno”ti, ÈmantÈ. Puggalo
sappaccayo -pa-. Puggalo appaccayo. Puggalo sa~khato. Puggalo asa~khato.
Puggalo sassato. Puggalo asassato. Puggalo sanimitto. Puggalo animittoti,
na hevaÑ vattabbe. . (SaÑkhittaÑ.)
LakkhaÓayuttikathÈ.
_____
9. Vacanasodhana
55. * Puggalo upalabbhati, upalabbhati puggaloti? Puggalo upalabbhati,
upalabbhati ke hi ci puggalo ke hi ci na puggaloti. Puggalo ke hi ci
upalabbhati ke hi ci na upalabbhatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
56. * Puggalo saccikaÔÔho, saccikaÔÔho puggaloti? Puggalo saccikaÔÔho,

saccikaÔÔho ke hi ci puggalo ke hi ci na puggaloti. Puggalo ke hi ci
saccikaÔÔho ke hi ci na saccikaÔÔhoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
57. * Puggalo vijjamÈno, vijjamÈno puggaloti? Puggalo vijjamÈno,

vijjamÈno ke hi ci puggalo ke hi ci na puggaloti. Puggalo ke hi ci vijjamÈno
ke hi ci na vijjamÈnoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
58. * Puggalo saÑvijjamÈno, saÑvijjamÈno puggaloti? Puggalo

saÑvijjamÈno, saÑvijjamÈno ke hi ci puggalo ke hi ci na puggaloti. Puggalo
ke hi ci saÑvijjamÈno ke hi ci na saÑvijjamÈnoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
59. * Puggalo atthi, atthi puggaloti? Puggalo atthi, atthi ke hi ci puggalo

ke hi ci na puggaloti. Puggalo ke hi ci atthi ke hi ci natthÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
60. * Puggalo atthi, atthi na sabbo puggaloti, ÈmantÈ -pa-. Puggalo

natthi, natthi na sabbo puggaloti, na hevaÑ vattabbe. . (SaÑkhittaÑ.)
VacanasodhanaÑ.
1. PuggalakathÈ 27
10. PaÒÒattÈnuyoga
61. * R|padhÈtuyÈ r|pÊ puggaloti, ÈmantÈ. KÈmadhÈtuyÈ kÈmÊ
puggaloti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
62. * R|padhÈtuyÈ r|pino sattÈti, ÈmantÈ. KÈmadhÈtuyÈ kÈmino sattÈti,

na hevaÑ vattabbe -pa-.
63. * Ar|padhÈtuyÈ ar|pÊ puggaloti, ÈmantÈ. KÈmadhÈtuyÈ kÈmÊ

64. * Ar|padhÈtuyÈ ar|pino sattÈti, ÈmantÈ. KÈmadhÈtuyÈ kÈmino

sattÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
65. * R|padhÈtuyÈ r|pÊ puggalo ar|padhÈtuyÈ ar|pÊ puggalo, atthi ca

koci r|padhÈtuyÈ cuto ar|padhÈtuÑ upapajjatÊti, ÈmantÈ. R|pÊ puggalo
upacchinno, ar|pÊ puggalo jÈtoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
66. * R|padhÈtuyÈ r|pino sattÈ ar|padhÈtuyÈ ar|pino sattÈ, atthi ca

koci r|padhÈtuyÈ cuto ar|padhÈtuÑ upapajjatÊti, ÈmantÈ. R|pÊ satto
upacchinno, ar|pÊ satto jÈtoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
67. * “KÈyo”ti vÈ “sarÊran”ti vÈ, “sarÊran”ti vÈ “kÈyo”ti vÈ kÈyaÑ

appiyaÑ karitvÈ esese ekaÔÔhe same samabhÈge tajjÈteti, ÈmantÈ.
“Puggalo”ti vÈ “jÊvo”ti vÈ, “jÊvo”ti vÈ “puggalo”ti vÈ puggalaÑ appiyaÑ
karitvÈ esese ekaÔÔhe same samabhÈge tajjÈteti, ÈmantÈ. AÒÒo kÈyo aÒÒo
puggaloti, ÈmantÈ. AÒÒaÑ jÊvaÑ aÒÒaÑ sarÊranti, na hevaÑ vattabbe.
ŒjÈnÈhi niggahaÑ–haÒci “kÈyo’ti vÈ “sarÊran”ti vÈ, “sarÊran”ti vÈ
“kÈyo”ti vÈ kÈyaÑ appiyaÑ karitvÈ esese ekaÔÔhe same samabhÈge tajjÈte,
“puggalo”ti vÈ “jÊvo”ti vÈ, “jÊvo”ti vÈ “puggalo”ti vÈ puggalaÑ appiyaÑ
karitvÈ esese ekaÔÔhe same samabhÈge tajjÈte, aÒÒo kÈyo aÒÒo puggalo.
Tena vata re vattabbe “aÒÒaÑ jÊvaÑ aÒÒaÑ sarÊran”ti. YaÑ tattha vadesi
“vattabbe kho
‘kÈyoti vÈ sarÊranti vÈ, sarÊranti vÈ kÈyoti vÈ kÈyaÑ appiyaÑ karitvÈ esese

ekaÔÔhe same samabhÈge tajjÈte, puggaloti vÈ jÊvoti vÈ, jÊvoti vÈ puggaloti vÈ
puggalaÑ appiyaÑ karitvÈ esese ekaÔÔhe same samabhÈge tajjÈte, aÒÒo kÈyo
aÒÒo puggalo’, no ca vattabbe ‘aÒÒaÑ jÊvaÑ aÒÒaÑ sarÊran’ti”, micchÈ.
No ce pana vattabbe “aÒÒaÑ jÊvaÑ aÒÒaÑ sarÊran”ti, no ca vata re

vattabbe “kÈyoti vÈ sarÊranti vÈ, sarÊranti vÈ kÈyoti vÈ kÈyaÑ appiyaÑ
karitvÈ esese ekaÔÔhe same samabhÈge tajjÈte, puggaloti vÈ jÊvoti vÈ, jÊvoti
vÈ puggaloti vÈ puggalaÑ appiyaÑ karitvÈ esese ekaÔÔhe same samabhÈge
tajjÈte, aÒÒo kÈyo aÒÒo puggalo”ti. YaÑ tattha vadesi “vattabbe kho ‘kÈyoti
vÈ sarÊranti vÈ, sarÊranti vÈ kÈyoti vÈ kÈyaÑ appiyaÑ karitvÈ esese ekaÔÔhe
same samabhÈge tajjÈte, puggaloti vÈ jÊvoti vÈ, jÊvoti vÈ puggaloti vÈ
puggalaÑ appiyaÑ karitvÈ esese ekaÔÔhe same samabhÈge tajjÈte, aÒÒo kÈyo
aÒÒo puggalo’, no ca vattabbe ‘aÒÒaÑ jÊvaÑ aÒÒaÑ sarÊran’ti”, micchÈ -pa-.
68. + “KÈyo”ti vÈ “sarÊran”ti vÈ, “sarÊran”ti vÈ “kÈyo”ti vÈ kÈyaÑ

appiyaÑ karitvÈ esese ekaÔÔhe same samabhÈge tajjÈteti, ÈmantÈ. VuttaÑ
BhagavatÈ “atthi puggalo attahitÈya patipanno”ti, ÈmantÈ. AÒÒo kÈyo aÒÒo
ŒjÈnÈhi paÔikammaÑ–haÒci “kÈyo”ti vÈ “sarÊran”ti vÈ, “sarÊran”ti vÈ

“kÈyo”ti vÈ kÈyaÑ appiyaÑ karitvÈ esese ekaÔÔhe same samabhÈge tajjÈte,
vuttaÑ BhagavatÈ–atthi puggalo attahitÈya paÔipanno, tena vata re vattabbe
“aÒÒo kÈyo aÒÒo puggalo”ti. YaÑ tattha vadesi “vattabbe kho ‘kÈyoti vÈ
sarÊranti vÈ, sarÊranti vÈ kÈyoti vÈ kÈyaÑ appiyaÑ karitvÈ esese ekaÔÔhe
same samabhÈge tajjÈte, vuttaÑ BhagavatÈ–atthi puggalo attahitÈya
paÔipanno’, no ca vattabbe ‘aÒÒo kÈyo aÒÒo puggalo’ti”, micchÈ.
1. PuggalakathÈ 29
No ce pana vattabbe “aÒÒo kÈyo aÒÒo puggalo”ti, no ca vata re

vattabbe “kÈyoti vÈ sarÊranti vÈ, sarÊranti vÈ kÈyoti vÈ kÈyaÑ appiyaÑ
karitvÈ esese ekaÔÔhe same samabhÈge tajjÈte, vuttaÑ BhagavatÈ–atthi
puggalo attahitÈya paÔipanno”ti. YaÑ tattha vadesi “vattabbe kho ‘kÈyoti vÈ
sarÊranti vÈ, sarÊranti vÈ kÈyoti vÈ kÈyaÑ appiyaÑ karitvÈ esese ekaÔÔhe
same samabhÈge tajjÈte, vuttaÑ BhagavatÈ–atthi puggalo attahitÈya
paÔipanno’, no ca vattabbe ‘aÒÒo kÈyo aÒÒo puggalo’ti”, micchÈ. .
(SaÑkhittaÑ.)
PaÒÒattÈnuyogo.
_____
11. Gati-anuyoga
69. * Puggalo sandhÈvati asmÈ lokÈ paraÑ lokaÑ, parasmÈ lokÈ imaÑ
lokanti, ÈmantÈ. So puggalo sandhÈvati asmÈ lokÈ paraÑ lokaÑ, parasmÈ
lokÈ imaÑ lokanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
lokanti, ÈmantÈ. AÒÒo puggalo sandhÈvati asmÈ lokÈ paraÑ lokaÑ, parasmÈ
lokanti, ÈmantÈ. So ca aÒÒo ca sandhÈvati asmÈ lokÈ paraÑ lokaÑ, parasmÈ
lokanti, ÈmantÈ. Neva so sandhÈvati, na aÒÒo sandhÈvati asmÈ lokÈ paraÑ
lokaÑ, parasmÈ lokÈ imaÑ lokanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
lokanti, ÈmantÈ. So puggalo sandhÈvati, aÒÒo puggalo sandhÈvati, so ca
aÒÒo ca sandhÈvati, neva so sandhÈvati, na aÒÒo sandhÈvati asmÈ lokÈ
paraÑ lokaÑ, parasmÈ lokÈ imaÑ lokanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
74. + Na vattabbaÑ “puggalo sandhÈvati asmÈ lokÈ paraÑ lokaÑ,

parasmÈ lokÈ imaÑ lokan”ti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ
“Sa sattakkhattuparamaÑ, sandhÈvitvÈna puggalo.
Dukkhassantakaro hoti, sabbasaÑyojanakkhayÈ”ti1.
Attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi puggalo sandhÈvati asmÈ lokÈ
paraÑ lokaÑ, parasmÈ lokÈ imaÑ lokanti.
75. + Na vattabbaÑ “puggalo sandhÈvati asmÈ lokÈ paraÑ lokaÑ,

parasmÈ lokÈ imaÑ lokan”ti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ
“anamataggoyaÑ2 bhikkhave saÑsÈro pubbakoÔi na paÒÒÈyati,
avijjÈnÊvaraÓÈnaÑ sattÈnaÑ taÓhÈsaÑyojanÈnaÑ sandhÈvataÑ
saÑsaratan”ti3 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi puggalo sandhÈvati asmÈ
lokÈ paraÑ lokaÑ, parasmÈ lokÈ imaÑ lokanti.
lokanti, ÈmantÈ. Sveva puggalo sandhÈvati asmÈ lokÈ paraÑ lokaÑ, parasmÈ
77. * Sveva puggalo sandhÈvati asmÈ lokÈ paraÑ lokaÑ, parasmÈ lokÈ
imaÑ lokanti, ÈmantÈ. Atthi koci manusso hutvÈ devo hotÊti, ÈmantÈ. Sveva
manusso so devoti, na hevaÑvattabbe -pa-.
78. * Sveva manusso so devoti, ÈmantÈ. Manusso hutvÈ devo hoti, devo
hutvÈ manusso hoti, manussabh|to aÒÒo, devo aÒÒo, manussabh|to
svevÈyaÑ sandhÈvatÊti, micchÈ -pa-.
______________________________________________________________
1. SaÑ 1. 393 piÔÔhe; Khu 1. 207 Itivuttakepi. 2. AnamataggÈyaÑ (Ka)
3. SaÑ 1. 387 piÔÔhe.
1. PuggalakathÈ 31
Sace hi sandhÈvati sveva puggalo ito cuto paraÑ lokaÑ, anaÒÒo, hevaÑ
maraÓaÑ na hehiti, pÈÓÈtipÈtopi nupalabbhati. KammaÑ atthi,
kammavipÈko atthi, katÈnaÑ kammÈnaÑ vipÈko atthi, kusalÈkusale
vipaccamÈne svevÈyaÑ sandhÈvatÊti, micchÈ.
imaÑ lokanti, ÈmantÈ. Atthi koci manusso hutvÈ yakkho hoti. Peto hoti.
Nerayiko hoti. TiracchÈnagato hoti. OÔÔho hoti. GoÓo hoti. Gadrabho hoti.
S|karo hoti. MahiÑso1 hotÊti, ÈmantÈ. Sveva manusso so mahiÑsoti, na
hevaÑ vattabbe -pa-.
80. * Sveva manusso so mahiÑsoti, ÈmantÈ. Manusso hutvÈ mahiÑso

hoti, mahiÑso hutvÈ manusso hoti, manussabh|to aÒÒo, mahiÑso aÒÒo,
manussabh|to svevÈyaÑ sandhÈvatÊti, micchÈ -pa-.
Sace hi sandhÈvati sveva puggalo ito cuto paraÑ lokaÑ, anaÒÒo, hevaÑ
maraÓaÑ na hehiti, pÈÓÈtipÈtopi nupalabbhati. KammaÑ atthi,
kammavipÈko atthi, katÈnaÑ kammÈnaÑ vipÈko atthi, kusalÈkusale
vipaccamÈne svevÈyaÑ sandhÈvatÊti, micchÈ.
imaÑ lokanti, ÈmantÈ. Atthi koci khattiyo hutvÈ brÈhmaÓo hotÊti, ÈmantÈ.
Sveva khattiyo so brÈhmaÓoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
82. * Atthi koci khattiyo hutvÈ vesso hoti. Suddo hotÊti, ÈmantÈ. Sveva
khattiyo so suddoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
83. * Atthi koci brÈhmaÓo hutvÈ vesso hoti. Suddo hoti. Khattiyo hotÊti,
ÈmantÈ. Sveva brÈhmaÓo so khattiyoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
______________________________________________________________
1. Mahiso (SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
84. * Atthi koci vesso hutvÈ suddo hoti. Khattiyo hoti. BrÈhmaÓo hotÊti,
ÈmantÈ. Sveva vesso so brÈhmaÓoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
85. * Atthi koci suddo hutvÈ khattiyo hoti. BrÈhmaÓo hoti. Vesso hotÊti,
ÈmantÈ. Sveva suddo so vessoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
imaÑ lokanti, ÈmantÈ. Hatthacchinno hatthacchinnova hoti. PÈdacchinno
pÈdacchinnova hoti. HatthapÈdacchinno hatthapÈdacchinnova hoti.
KaÓÓacchinno. NÈsacchinno. KaÓÓanÈsacchinno. A~gulicchinno.
AÄacchinno. KaÓÉaracchinno. KuÓihatthako. PhaÓahatthako. KuÔÔhiyo.
GaÓÉiyo. KilÈsiyo. Sosiyo. ApamÈriyo. OÔÔho. GoÓo. Gadrabho. S|karo.
MahiÑso mahiÑsova hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
87. + Na vattabbaÑ “sveva puggalo sandhÈvati asmÈ lokÈ paraÑ

lokaÑ, parasmÈ lokÈ imaÑ lokan”ti, ÈmantÈ. Nanu sotÈpanno puggalo
manussalokÈ cuto devalokaÑ upapanno, tatthapi sotÈpannova hotÊti, ÈmantÈ.
HaÒci sotÈpanno puggalo manussalokÈ cuto devalokaÑ upapanno,

tatthapi sotÈpannova hoti, tena vata re vattabbe “sveva puggalo sandhÈvati
asmÈ lokÈ paraÑ lokaÑ, parasmÈ lokÈ imaÑ lokan”ti.
88. * SotÈpanno puggalo manussalokÈ cuto devalokaÑ upapanno,

tatthapi sotÈpannova hotÊti katvÈ tena ca kÈraÓena sveva puggalo sandhÈvati
asmÈ lokÈ paraÑ lokaÑ, parasmÈ lokÈ imaÑ lokanti, ÈmantÈ. SotÈpanno
puggalo manussalokÈ cuto devalokaÑ upapanno, tatthapi manusso hotÊti
katvÈ, na hevaÑ vattabbe -pa-.
1. PuggalakathÈ 33
imaÑ lokanti, ÈmantÈ. AnaÒÒo avigato sandhÈvatÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
90. * AnaÒÒo avigato sandhÈvatÊti, ÈmantÈ. Hatthacchinno

hatthacchinnova hoti. PÈdacchinno pÈdacchinnova hoti. HatthapÈdacchinno
hatthapÈdacchinnova hoti. KaÓÓacchinno. NÈsacchinno. KaÓÓanÈsacchinno.
A~gulicchinno. AÄacchinno. KaÓÉaracchinno. KuÓihatthako. PhaÓahatthako.
KuÔÔhiyo. GaÓÉiyo. KilÈsiyo. Sosiyo. ApamÈriyo. OÔÔho. GoÓo. Gadrabho.
S|karo. MahiÑso mahiÑsova hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
imaÑ lokanti, ÈmantÈ. Sar|po sandhÈvatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Sar|po
sandhÈvatÊti, ÈmantÈ. TaÑ jÊvaÑ taÑ sarÊranti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Savedano -pa-. SasaÒÒo -pa-. Sasa~khÈro -pa-. SaviÒÒÈÓo sandhÈvatÊti,

na hevaÑ vattabbe -pa-. SaviÒÒÈÓo sandhÈvatÊti, ÈmantÈ. TaÑ jÊvaÑ taÑ
sarÊranti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
imaÑ lokanti, ÈmantÈ. Ar|po sandhÈvatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Ar|po
sandhÈvatÊti, ÈmantÈ. AÒÒaÑ jÊvaÑ aÒÒaÑ sarÊranti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
Avedano -pa-. AsaÒÒo -pa-. Asa~khÈro -pa-. AviÒÒoÓo sandhÈvatÊti, na

hevaÑ vattabbe -pa-. AviÒÒÈÓo sandhÈvatÊti, ÈmantÈ. AÒÒaÑ jÊvaÑ aÒÒaÑ
imaÑ lokanti, ÈmantÈ. R|paÑ sandhÈvatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. R|paÑ
sandhÈvatÊti, ÈmantÈ. TaÑ jÊvaÑ taÑ sarÊranti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
VedanÈ -pa-. SaÒÒÈ -pa-. Sa~khÈrÈ -pa-. ViÒÒÈÓaÑ sandhÈvatÊti, na

hevaÑ vattabbe -pa-. ViÒÒÈÓaÑ sandhÈvatÊti, ÈmantÈ. TaÑ jÊvaÑ taÑ
imaÑ lokanti, ÈmantÈ. R|paÑ na sandhÈvatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
R|paÑ na sandhÈvatÊti, ÈmantÈ. AÒÒaÑ jÊvaÑ aÒÒaÑ sarÊranti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
VedanÈ -pa-. SaÒÒÈ -pa-. Sa~khÈrÈ -pa-. ViÒÒÈÓaÑ na sandhÈvatÊti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. ViÒÒÈÓaÑ na sandhÈvatÊti, ÈmantÈ. AÒÒaÑ jÊvaÑ
aÒÒaÑ sarÊranti, na hevaÑ vattabbe. . (SaÑkhittaÑ.)
Khandhesu bhijjamÈnesu, so ce bhijjati puggalo.
UcchedÈ bhavati diÔÔhi, yÈ Buddhena vivajjitÈ.
Khandhesu bhijjamÈnesu, no ce bhijjati puggalo.
Puggalo sassato hoti, nibbÈnena samasamoti.
Gati-anuyogo.
_____
12. UpÈdÈpaÒÒattÈnuyoga
95. * R|paÑ upÈdÈya puggalassa paÒÒattÊti, ÈmantÈ. R|paÑ aniccaÑ
sa~khataÑ paÔiccasamuppannaÑ khayadhammaÑ vayadhammaÑ
virÈgadhammaÑ nirodhadhammaÑ vipariÓÈmadhammanti, ÈmantÈ.
Puggalopi anicco sa~khato paÔiccasamuppanno khayadhammo vayadhammo
virÈgadhammo nirodhadhammo vipariÓÈmadhammoti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
96. * VedanaÑ upÈdÈya. SaÒÒaÑ upÈdÈya. Sa~khÈre upÈdÈya.
ViÒÒÈÓaÑ upÈdÈya puggalassa paÒÒattÊti, ÈmantÈ. ViÒÒÈÓaÑ aniccaÑ
sa~khataÑ paÔiccasamuppannaÑ khayadhammaÑ vayadhammaÑ
virÈgadhammaÑ nirodhadhammaÑ vipariÓÈmadhammanti, ÈmantÈ.
Puggalopi anicco sa~khato paÔiccasamuppanno khayadhammo vayadhammo
-pa-.
97. * R|paÑ upÈdÈya puggalassa paÒÒattÊti, ÈmantÈ. NÊlaÑ r|paÑ
upÈdÈya nÊlakassa puggalassa paÒÒattÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. PÊtaÑ
r|paÑ upÈdÈya.
1. PuggalakathÈ 35
LohitaÑ r|paÑ upÈdÈya. OdÈtaÑ r|paÑ upÈdÈya. SanidassanaÑ r|paÑ

upÈdÈya. AnidassanaÑ r|paÑ upÈdÈya. SappaÔighaÑ r|paÑ upÈdÈya.
AppaÔighaÑ r|paÑ upÈdÈya appaÔighassa puggalassa paÒÒattÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
98. * VedanaÑ upÈdÈya puggalassa paÒÒattÊti, ÈmantÈ. KusalaÑ

vedanaÑ upÈdÈya kusalassa puggalassa paÒÒattÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
KusalaÑ vedanaÑ upÈdÈya kusalassa puggalassa paÒÒattÊti, ÈmantÈ. KusalÈ
vedanÈ saphalÈ savipÈkÈ iÔÔhaphalÈ kantaphalÈ manuÒÒaphalÈ
asecanakaphalÈ sukhudrayÈ sukhavipÈkÈti, ÈmantÈ. Kusalopi puggalo
saphalo savipÈko iÔÔhaphalo kantaphalo manuÒÒaphalo asecanakaphalo
sukhudrayo sukhavipÈkoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
99. * VedanaÑ upÈdÈya puggalassa paÒÒattÊti, ÈmantÈ. AkusalaÑ

vedanaÑ upÈdÈya akusalassa puggalassa paÒÒattÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
AkusalaÑ vedanaÑ upÈdÈya akusalassa puggalassa paÒÒattÊti, ÈmantÈ.
AkusalÈ vedanÈ saphalÈ savipÈkÈ aniÔÔhaphalÈ akantaphalÈ amanuÒÒaphalÈ
secanakaphalÈ dukkhudrayÈ dukkhavipÈkÈti, ÈmantÈ. Akusalopi puggalo
saphalo savipÈko aniÔÔhaphalo akantaphalo amanuÒÒaphalo secanakaphalo
dukkhudrayo dukkhavipÈkoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
100. * VedanaÑ upÈdÈya puggalassa paÒÒattÊti, ÈmantÈ. AbyÈkataÑ

vedanaÑ upÈdÈya abyÈkatassa puggalassa paÒÒattÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. AbyÈkataÑ vedanaÑ upÈdÈya abyÈkatassa puggalassa paÒÒattÊti,
ÈmantÈ. AbyÈkatÈ vedanÈ aniccÈ sa~khatÈ paÔiccasamuppannÈ
khayadhammÈ vayadhammÈ virÈgadhammÈ nirodhadhammÈ
vipariÓÈmadhammÈti, ÈmantÈ. AbyÈkatopi puggalo anicco sa~khato
paÔiccasamuppanno khayadhammo vayadhammo virÈgadhammo
nirodhadhammo vipariÓÈmadhammoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
101. * SaÒÒaÑ upÈdÈya. Sa~khÈre upÈdÈya. ViÒÒÈÓaÑ upÈdÈya

puggalassa paÒÒattÊti, ÈmantÈ. KusalaÑ viÒÒÈÓaÑ upÈdÈya kusalassa
puggalassa paÒÒattÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. KusalaÑ viÒÒÈÓaÑ upÈdÈya
kusalassa puggalassa paÒÒattÊti, ÈmantÈ. KusalaÑ viÒÒÈÓaÑ saphalaÑ
savipÈkaÑ iÔÔhaphalaÑ kantaphalaÑ manuÒÒaphalaÑ asecanakaphalaÑ
sukhudrayaÑ
sukhavipÈkanti, ÈmantÈ. Kusalopi puggalo saphalo savipÈko iÔÔhaphalo

kantaphalo manuÒÒaphalo asecanakaphalo sukhudrayo sukhavipÈkoti, na
102. * ViÒÒÈÓaÑ upÈdÈya puggalassa paÒÒattÊti, ÈmantÈ. AkusalaÑ

viÒÒÈÓaÑ upÈdÈya akusalassa puggalassa paÒÒattÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
AkusalaÑ viÒÒÈÓaÑ upÈdÈya akusalassa puggalassa paÒÒattÊti, ÈmantÈ.
AkusalaÑ viÒÒÈÓaÑ saphalaÑ savipÈkaÑ aniÔÔhaphalaÑ akantaphalaÑ
amanuÒÒaphalaÑ secanakaphalaÑ dukkhudrayaÑ dukkhavipÈkanti, ÈmantÈ.
Akusalopi puggalo saphalo savipÈko aniÔÔhaphalo akantaphalo
amanuÒÒaphalo secanakaphalo dukkhudrayo dukkhavipÈkoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
103. * ViÒÒÈÓaÑ upÈdÈya puggalassa paÒÒattÊti, ÈmantÈ. AbyÈkataÑ

viÒÒÈÓaÑ upÈdÈya abyÈkatassa puggalassa paÒÒattÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. AbyÈkataÑ viÒÒÈÓaÑ upÈdÈya abyÈkatassa puggalassa paÒÒattÊti,
ÈmantÈ. AbyÈkataÑ viÒÒÈÓaÑ aniccaÑ sa~khataÑ paÔiccasamuppannaÑ
khayadhammaÑ vayadhammaÑ virÈgadhammaÑ nirodhadhammaÑ
vipariÓÈmadhammanti, ÈmantÈ. AbyÈkatopi puggalo anicco sa~khato
paÔiccasamuppanno khayadhammo vayadhammo virÈgadhammo
nirodhadhammo vipariÓÈmadhammoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
104. * CakkhuÑ upÈdÈya “cakkhumÈ puggalo”ti vattabboti, ÈmantÈ.

Cakkhumhi niruddhe “cakkhumÈ puggalo niruddho”ti vattabboti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. SotaÑ upÈdÈya. GhÈnaÑ upÈdÈya. JivhaÑ upÈdÈya. KÈyaÑ
upÈdÈya. ManaÑ upÈdÈya “manavÈ puggalo”ti vattabboti, ÈmantÈ. Manamhi
niruddhe “manavÈ puggalo niruddho”ti vattabboti, na hevaÑ vattabbe.
105. * MicchÈdiÔÔhiÑ upÈdÈya “micchÈdiÔÔhiyo puggalo”ti vattabboti,

ÈmantÈ. MicchÈdiÔÔhiyÈ niruddhÈya “micchÈdiÔÔhiyo puggalo niruddho”ti
vattabboti, na hevaÑ vattabbe. MicchÈsa~kappaÑ upÈdÈya. MicchÈvÈcaÑ
upÈdÈya. MicchÈkammantaÑ upÈdÈya. MicchÈ-ÈjÊvaÑ upÈdÈya.
MicchÈvÈyÈmaÑ upÈdÈya. MicchÈsatiÑ upÈdÈya. MicchÈsamÈdhiÑ upÈdÈya
“micchÈsamÈdhiyo puggalo”ti vattabboti, ÈmantÈ. MicchÈsamÈdhimhi
niruddhe “micchÈsamÈdhiyo puggalo niruddho”ti vattabboti, na hevaÑ
vattabbe.
1. PuggalakathÈ 37
106. * SammÈdiÔÔhiÑ upÈdÈya “sammÈdiÔÔhiyo puggalo”ti vattabboti,

ÈmantÈ. SammÈdiÔÔhiyÈ niruddhÈya “sammÈdiÔÔhiyo puggalo niruddho”ti
vattabboti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SammÈsa~kappaÑ upÈdÈya.
SammÈvÈcaÑ upÈdÈya. SammÈkammantaÑ upÈdÈya. SammÈ-ÈjÊvaÑ
upÈdÈya. SammÈvÈyÈmaÑ upÈdÈya. SammÈsatiÑ upÈdÈya.
SammÈsamÈdhiÑ upÈdÈya “sammÈsamÈdhiyo puggalo”ti vattabboti, ÈmantÈ.
SammÈsamÈdhimhi niruddhe “sammÈsamÈdhiyo puggalo niruddho”ti
vattabboti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
107. * R|paÑ upÈdÈya, vedanaÑ upÈdÈya puggalassa paÒÒattÊti,

ÈmantÈ. DvinnaÑ khandhÈnaÑ upÈdÈya dvinnaÑ puggalÈnaÑ paÒÒattÊti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. R|paÑ upÈdÈya, vedanaÑ upÈdÈya, saÒÒaÑ upÈdÈya,
sa~khÈre upÈdÈya, viÒÒÈÓaÑ upÈdÈya puggalassa paÒÒattÊti, ÈmantÈ.
PaÒcannaÑ khandhÈnaÑ upÈdÈya paÒcannaÑ puggalÈnaÑ paÒÒattÊti, na
108. * CakkhÈyatanaÑ upÈdÈya sotÈyatanaÑ upÈdÈya, puggalassa

paÒÒattÊti, ÈmantÈ. DvinnaÑ ÈyatanÈnaÑ upÈdÈya dvinnaÑ puggalÈnaÑ
paÒÒattÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. CakkhÈyatanaÑ upÈdÈya, sotÈyatanaÑ
upÈdÈya -pa-. DhammÈyatanaÑ upÈdÈya puggalassa paÒÒattÊti, ÈmantÈ.
DvÈdasannaÑ ÈyatanÈnaÑ upÈdÈya dvÈdasannaÑ puggalÈnaÑ paÒÒattÊti, na
109. * CakkhudhÈtuÑ upÈdÈya sotadhÈtuÑ upÈdÈya, puggalassa

paÒÒattÊti, ÈmantÈ. DvinnaÑ dhÈt|naÑ upÈdÈya dvinnaÑ puggalÈnaÑ
paÒÒattÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. CakkhudhÈtuÑ upÈdÈya, sotadhÈtuÑ
upÈdÈya -pa-. DhammadhÈtuÑ upÈdÈya puggalassa paÒÒattÊti, ÈmantÈ.
AÔÔhÈrasannaÑ dhÈt|naÑ upÈdÈya aÔÔhÈrasannaÑ puggalÈnaÑ paÒÒattÊti, na
110. * CakkhundriyaÑ upÈdÈya, sotindriyaÑ upÈdÈya puggalassa

paÒÒattÊti, ÈmantÈ. DvinnaÑ indriyÈnaÑ upÈdÈya dvinnaÑ puggalÈnaÑ
paÒÒattÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. CakkhundriyaÑ upÈdÈya, sotindriyaÑ
upÈdÈya -pa-. AÒÒÈtÈvindriyaÑ upÈdÈya puggalassa paÒÒattÊti, ÈmantÈ.
BÈvÊsatÊnaÑ1 indriyÈnaÑ upÈdÈya bÈvÊsatÊnaÑ1 puggalÈnaÑ paÒÒattÊti, na
______________________________________________________________
1. BÈvÊsatiyÈ (?)
111. * EkavokÈrabhavaÑ upÈdÈya ekassa puggalassa paÒÒattÊti, ÈmantÈ.

CatuvokÈrabhavaÑ upÈdÈya catunnaÑ puggalÈnaÑ paÒÒattÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. EkavokÈrabhavaÑ upÈdÈya ekassa puggalassa paÒÒattÊti,
ÈmantÈ. PaÒcavokÈrabhavaÑ upÈdÈya paÒcannaÑ puggalÈnaÑ paÒÒattÊti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. EkavokÈrabhave ekova puggaloti, ÈmantÈ.
CatuvokÈrabhave cattÈrova1 puggalÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
EkavokÈrabhave ekova puggaloti, ÈmantÈ. PaÒcavokÈrabhave paÒceva
puggalÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
112. * YathÈ rukkhaÑ upÈdÈya chÈyÈya paÒÒatti, evamevaÑ r|paÑ

upÈdÈya puggalassa paÒÒattÊti. ( )2 yathÈ rukkhaÑ upÈdÈya chÈyÈya
paÒÒatti rukkhopi anicco chÈyÈpi aniccÈ, evamevaÑ r|paÑ upÈdÈya
puggalassa paÒÒatti r|pampi aniccaÑ puggalopi aniccoti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. YathÈ rukkhaÑ upÈdÈya chÈyÈya paÒÒatti aÒÒo rukkho, aÒÒÈ chÈyÈ,
evamevaÑ r|paÑ upÈdÈya puggalassa paÒÒatti aÒÒaÑ r|paÑ, aÒÒo
113. * YathÈ gÈmaÑ upÈdÈya gÈmikassa paÒÒatti, evamevaÑ r|paÑ

upÈdÈya puggalassa paÒÒattÊti. YathÈ gÈmaÑ upÈdÈya gÈmikassa paÒÒatti
aÒÒo gÈmo, aÒÒo gÈmiko, evamevaÑ r|paÑ upÈdÈya puggalassa paÒÒatti
aÒÒaÑ r|paÑ, aÒÒo puggaloti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
114. * YathÈ raÔÔhaÑ upÈdÈya raÒÒo paÒÒatti, evamevaÑ r|paÑ

upÈdÈya puggalassa paÒÒattÊti. YathÈ raÔÔhaÑ upÈdÈya raÒÒo paÒÒatti aÒÒaÑ
raÔÔhaÑ, aÒÒo rÈjÈ, evamevaÑ r|paÑ upÈdÈya puggalassa paÒÒatti aÒÒaÑ
r|paÑ, aÒÒo puggaloti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
115. * YathÈ na nigaÄo negaÄiko, yassa nigaÄo so negaÄiko, evamevaÑ

na r|paÑ r|pavÈ, yassa r|paÑ so r|pavÈti. YathÈ na nigaÄo negaÄiko, yassa
nigaÄo so negaÄiko, aÒÒo nigaÄo, aÒÒo negaÄido, evamevaÑ na r|paÑ
r|pavÈ, yassa r|paÑ so r|pavÈ, aÒÒaÑ r|paÑ, aÒÒo r|pavÈti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
______________________________________________________________
1. CattÈro (?) 2. (ŒmantÈ) (?) evaÑ anantaravÈrattayepi.
1. PuggalakathÈ 39
116. * Citte citte puggalassa paÒÒattÊti, ÈmantÈ. Citte citte puggalo

jÈyati jÊyati mÊyati cavati upapajjatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Dutiye citte
uppanne na vattabbaÑ “so”ti vÈ “aÒÒo”ti vÈti, ÈmantÈ. Dutiye citte uppanne
na vattabbaÑ “kumÈrako”ti vÈ “kumÈrikÈ”ti vÈti, vattabbaÑ.
ŒjÈnÈhi niggahaÑ–haÒci dutiye citte uppanne na vattabbaÑ “so”ti vÈ

“aÒÒo”ti vÈ, tena vata re vattabbe “dutiye citte uppanne na vattabbaÑ
‘kumÈrako’ti vÈ ‘kumÈrikÈ’ti vÈ”ti. YaÑ tattha vadesi “vattabbe kho ‘dutiye
citte uppanne na vattabbaÑ ‘so’ti vÈ ‘aÒÒo’ti vÈ, dutiye citte uppanne
vattabbaÑ ‘kumÈrako’ti vÈ ‘kumÈrikÈ’ti vÈ’ti”, micchÈ.
HaÒci vÈ pana dutiye citte uppanne vattabbaÑ “kumÈrako”ti vÈ

“kumÈrikÈ”ti vÈ, tena vata re vattabbe “dutiye citte uppanne vattabbaÑ
‘so’ti vÈ ‘aÒÒo’ti vÈ”ti. YaÑ tattha vadesi “vattabbe kho ‘dutiye citte
uppanne na vattabbaÑ ‘so’ti vÈ ‘aÒÒo’ti vÈ dutiye citte uppanne vattabbaÑ
‘kumÈrako’ti vÈ ‘kumÈrikÈ’ti vÈ’ti”, micchÈ.
117. * Dutiye citte uppanne na vattabbaÑ “so”ti vÈ “aÒÒo”ti vÈti,

ÈmantÈ. Dutiye citte uppanne na vattabbaÑ “itthÊ”ti vÈ “puriso”ti vÈ
“gahaÔÔho”ti vÈ “pabbajito”ti vÈ “devo”ti vÈ “manusso”ti vÈti, vattabbaÑ.
ŒjÈnÈhi niggahaÑ–haÒci dutiye citte uppanne na vattabbaÑ “so”ti vÈ

“aÒÒo”ti vÈ, tena vata re vattabbe “dutiye citte uppanne na vattabbaÑ
‘devo’ti vÈ ‘manusso’ti vÈ”ti. YaÑ tattha vadesi “vattabbe kho ‘dutiye citte
uppanne na vattabbaÑ ‘so’ti vÈ ‘aÒÒo’ti vÈ, dutiye citte uppanne vattabbaÑ
‘devo’ti vÈ ‘manusso’ti vÈ’ti”, micchÈ.
HaÒci vÈ pana dutiye citte uppanne vattabbaÑ “devo”ti vÈ “manusso”ti

vÈ, tena vata re vattabbe “dutiye citte uppanne vattabbaÑ ‘so’ti vÈ ‘aÒÒo’ti
vÈ”ti. YaÑ tattha vadesi “vattabbe kho ‘dutiye citte uppanne na vattabbaÑ
‘so’ti vÈ ‘aÒÒo’ti vÈ, dutiye citte uppanne vattabbaÑ ‘devo’ti vÈ ‘manusso’ti
vÈ’ti”, micchÈ -pa-.
118. + Na vattabbaÑ “puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈ”ti,

ÈmantÈ. Nanu yo passati, yaÑ passati, yena passati. So passati, taÑ passati,
tena passatÊti, ÈmantÈ. HaÒci yo passati, yaÑ passati, yena passati. So
passati, taÑ passati, tena passati. Tena vata re vattabbe “puggalo
upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈ”ti.

ÈmantÈ. Nanu yo suÓÈti -pa-. Yo ghÈyati. Yo sÈyati. Yo phusati. Yo vijÈnÈti,
yaÑ vijÈnÈti, yena vijÈnÈti. So vijÈnÈti, taÑ vijÈnÈti, tena vijÈnÈtÊti, ÈmantÈ.
HaÒci yo vijÈnÈti, yaÑ vijÈnÈti, yena vijÈnÈti. So vijÈnÈti, taÑ vijÈnÈti, tena
vijÈnÈti. Tena vata re vattabbe “puggalo upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthenÈ”ti.
120. * Puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ. Nanu yo

na passati, yaÑ na passati, yena na passati. So na passati, taÑ na passati,
tena na passatÊti, ÈmantÈ. HaÒci yo na passati, yaÑ na passati, yena na
passati. So na passati, taÑ na passati, tena na passati. No ca vata re vattabbe
“puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈ”ti.
Puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ. Nanu yo na
suÓÈti -pa-. Yo na ghÈyati. Yo na sÈyati. Yo na phusati. Yo na vijÈnÈti, yaÑ
na vijÈnÈti, yena na vijÈnÈti. So na vijÈnÈti, taÑ na vijÈnÈti, tena na
vijÈnÈtÊti, ÈmantÈ. HaÒci yo na vijÈnÈti, yaÑ na vijÈnÈti, yena na vijÈnÈti. So
na vijÈnÈti, taÑ na vijÈnÈti, tena na vijÈnÈti. No ca vata re vattabbe

ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “passÈmahaÑ bhikkhave dibbena cakkhunÈ
visuddhena atikkantamÈnusakena satte cavamÈne upapajjamÈne hÊne paÓÊte
suvaÓÓe dubbaÓÓe sugate duggate yathÈkamm|page satte pajÈnÈmÊ”ti1
attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi puggalo upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthenÈti.
______________________________________________________________
1. Ma 1. 165 piÔÔhe thokaÑ visadisaÑ.
1. PuggalakathÈ 41
122. * VuttaÑ BhagavatÈ “passÈmahaÑ bhikkhave dibbena cakkhunÈ

visuddhena atikkantamÈnusakena satte cavamÈne upapajjamÈne hÊne paÓÊte
suvaÓÓe dubbaÓÓe sugate duggate yathÈkamm|page satte pajÈnÈmÊ”ti katvÈ
teneva kÈraÓena puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ.
BhagavÈ dibbena cakkhunÈ visuddhena atikkantamÈnusakena r|paÑ passati
puggalaÑ passatÊti, r|paÑ passati. R|paÑ puggalo, r|paÑ cavati, r|paÑ
upapajjati, r|paÑ yathÈkamm|paganti, na hevaÑ vattabbe.
BhagavÈ dibbena cakkhunÈ visuddhena atikkantamÈnusakena r|paÑ
passati puggalaÑ passatÊti, puggalaÑ passati. Puggalo r|paÑ r|pÈyatanaÑ
r|padhÈtu nÊlaÑ pÊtakaÑ lohitakaÑ odÈtaÑ cakkhuviÒÒeyyaÑ cakkhusmiÑ
paÔihaÒÒati, cakkhussa ÈpÈthaÑ ÈgacchatÊti, na hevaÑ vattabbe.
BhagavÈ dibbena cakkhunÈ visuddhena atikkantamÈnusakena r|paÑ
passati puggalaÑ passatÊti, ubho passati. Ubho r|paÑ r|pÈyatanaÑ
r|padhÈtu, ubho nÊlÈ, ubho pÊtakÈ, ubho lohitakÈ, ubho odÈtÈ, ubho
cakkhuviÒÒeyyÈ, ubho cakkhusmiÑ paÔihaÒÒanti, ubho cakkhussa ÈpÈthaÑ
Ègacchanti, ubho cavanti, ubho upapajjanti, ubho yathÈkamm|pagÈti, na
hevaÑ vattabbe.
UpÈdÈpaÒÒattÈnuyogo.
_____
13. PurisakÈrÈnuyoga
123. + KalyÈÓapÈpakÈni kammÈni upalabbhantÊti, ÈmantÈ.
KalyÈÓapÈpakÈnaÑ kammÈnaÑ kattÈ kÈretÈ upalabbhatÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
124. * KalyÈÓapÈpakÈni kammÈni upalabbhantÊti kalyÈÓapÈpakÈnaÑ

kammÈnaÑ kattÈ kÈretÈ upalabbhatÊti, ÈmantÈ. Tassa kattÈ kÈretÈ
upalabbhatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
125. * Tassa kattÈ kÈretÈ upalabbhatÊti, ÈmantÈ. Tassa tasseva natthi

dukkhassa antakiriyÈ, natthi vaÔÔupacchedo, natthi anupÈdÈparinibbÈnanti, na

kammÈnaÑ kattÈ kÈretÈ upalabbhatÊti, ÈmantÈ. Puggalo upalabbhatÊti
puggalassa kattÈ kÈretÈ upalabbhatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.

kammÈnaÑ kattÈ kÈretÈ upalabbhatÊti, ÈmantÈ. NibbÈnaÑ upalabbhatÊti
nibbÈnassa kattÈ kÈretÈ upalabbhatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
128. * KalyÈÓapÈpakÈni kammÈni upalabbhantÊti kalyÈÓapÈpakanaÑ

kammÈnaÑ kattÈ kÈretÈ upalabbhatÊti, ÈmantÈ. MahÈpathavÊ upalabbhatÊti
mahÈpathaviyÈ kattÈ kÈretÈ upalabbhatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.

kammÈnaÑ kattÈ kÈretÈ upalabbhatÊti, ÈmantÈ. MahÈsamuddo upalabbhatÊti
mahÈsamuddassa kattÈ kÈretÈ upalabbhatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.

kammÈnaÑ kattÈ kÈretÈ upalabbhatÊti, ÈmantÈ. SinerupabbatarÈjÈ
upalabbhatÊti Sinerussa pabbatarÈjassa kattÈ kÈretÈ upalabbhatÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.

kammÈnaÑ kattÈ kÈretÈ upalabbhatÊti, ÈmantÈ. Œpo upalabbhatÊti Èpassa
kattÈ kÈretÈ upalabbhatÊti na hevaÑ vattabbe -pa-.

kammÈnaÑ kattÈ kÈretÈ upalabbhatÊti, ÈmantÈ. Tejo upalabbhatÊti tejassa
kattÈ kÈretÈ upalabbhatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.

kammÈnaÑ kattÈ kÈretÈ upalabbhatÊti, ÈmantÈ. VÈyo upalabbhatÊti vÈyassa
kattÈ kÈretÈ upalabbhatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.

kammÈnaÑ kattÈ kÈretÈ upalabbhatÊti, ÈmantÈ. TiÓakaÔÔhavanappatayo
1. PuggalakathÈ 43
upalabbhantÊti tiÓakaÔÔhavanappatÊnaÑ kattÈ kÈretÈ upalabbhatÊti, na hevaÑ

vattabbe -pa-.

kammÈnaÑ kattÈ kÈrekÈ upalabbhatÊti, ÈmantÈ. AÒÒÈni kalyÈÓapÈpakÈni
kammÈni, aÒÒo kalyÈÓapÈpakÈnaÑ kammÈnaÑ kattÈ kÈretÈti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
136. + KalyÈÓapÈpakÈnaÑ kammÈnaÑ vipÈko upalabbhatÊti, ÈmantÈ.

KalyÈÓapÈpakÈnaÑ kammÈnaÑ vipÈkapaÔisaÑvedÊ upalabbhatÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
137. * KalyÈÓapÈpakÈnaÑ kammÈnaÑ vipÈko upalabbhatÊti

kalyÈÓapÈpakÈnaÑ kammÈnaÑ vipÈkapaÔisaÑvedÊ upalabbhatÊti, ÈmantÈ.
Tassa paÔisaÑvedÊ upalabbhatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
138. * Tassa paÔisaÑvedÊ upalabbhatÊti, ÈmantÈ. Tassa tasseva natthi


Puggalo upalabbhatÊti puggalassa paÔisaÑvedÊ upalabbhatÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.

NibbÈnaÑ upalabbhatÊti nibbÈnassa paÔisaÑvedÊ upalabbhatÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.

MahÈpathavÊ upalabbhatÊti -pa-. MahÈsamuddo upalabbhatÊti.
SinerupabbatarÈjÈ upalabbhatÊti. Œpo upalabbhatÊti. Tejo upalabbhatÊti. VÈyo
upalabbhatÊti -pa-. TiÓakaÔÔhavanappatayo upalabbhantÊti
tiÓakaÔÔhavanappatÊnaÑ paÔisaÑvedÊ upalabbhatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.

AÒÒo kalyÈÓapÈpakÈnaÑ kammÈnaÑ vipÈko, aÒÒo kalyÈÓapÈpakÈnaÑ
kammÈnaÑ vipÈkapaÔisaÑvedÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
143. + DibbaÑ sukhaÑ upalabbhatÊti, ÈmantÈ. Dibbassa sukhassa

paÔisaÑvedÊ upalabbhatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
144. * DibbaÑ sukhaÑ upalabbhatÊti dibbassa sukhassa paÔisaÑvedÊ

upalabbhatÊti, ÈmantÈ. Tassa paÔisaÑvedÊ upalabbhatÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.


upalabbhatÊti, ÈmantÈ. Puggalo upalabbhatÊti, puggalassa paÔisaÑvedÊ

upalabbhatÊti, ÈmantÈ. NibbÈnaÑ upalabbhatÊti nibbÈnassa paÔisaÑvedÊ

upalabbhatÊti, ÈmantÈ. MahÈpathavÊ upalabbhatÊti. MahÈsamuddo
upalabbhatÊti. SinerupabbatarÈjÈ upalabbhatÊti. Œpo upalabbhatÊti. Tejo
upalabbhatÊti. VÈyo upalabbhatÊti -pa-. TiÓakaÔÔhavanappatayo
upalabbhantÊti tiÓakaÔÔhavanappatÊnaÑ paÔisaÑvedÊ upalabbhatÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.

upalabbhatÊti, ÈmantÈ. AÒÒaÑ dibbaÑ sukhaÑ, aÒÒo dibbassa sukhassa
paÔisaÑvedÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
150. + MÈnusakaÑ sukhaÑ upalabbhatÊti, ÈmantÈ. MÈnusakassa

sukhassa paÔisaÑvedÊ upalabbhatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
1. PuggalakathÈ 45
151. * MÈnusakaÑ sukhaÑ upalabbhatÊti mÈnusakassa sukhassa

paÔisaÑvedÊ upalabbhatÊti, ÈmantÈ. Tassa paÔisaÑvedÊ upalabbhatÊti, na


paÔisaÑvedÊ upalabbhatÊti, ÈmantÈ. Puggalo upalabbhatÊti puggalassa

paÔisaÑvedÊ upalabbhatÊti, ÈmantÈ. NibbÈnaÑ upalabbhatÊti nibbÈnassa

paÔisaÑvedÊ upalabbhatÊti, ÈmantÈ. MahÈpathavÊ upalabbhatÊti -pa-.
MahÈsamuddo upalabbhatÊti. SinerupabbatarÈjÈ upalabbhatÊti. Œpo
upalabbhatÊti. Tejo upalabbhatÊti. VÈyo upalabbhatÊti.
TiÓakaÔÔhavanappatayo upalabbhantÊti tiÓakaÔÔhavanappatÊnaÑ paÔisaÑvedÊ

paÔisaÑvedÊ upalabbhatÊti, ÈmantÈ. AÒÒaÑ mÈnusakaÑ sukhaÑ, aÒÒo
mÈnusakassa sukhassa paÔisaÑvedÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
157. + ŒpÈyikaÑ dukkhaÑ upalabbhatÊti, ÈmantÈ. ŒpÈyikassa

dukkhassa paÔisaÑvedÊ upalabbhatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
158. * ŒpÈyikaÑ dukkhaÑ upalabbhatÊti ÈpÈyikassa dukkhassa

paÔisaÑvedÊ upalabbhatÊti, ÈmantÈ. Tassa paÔisaÑvedÊ upalabbhatÊti, na





paÔisaÑvedÊ upalabbhatÊti, ÈmantÈ. AÒÒaÑ ÈpÈyikaÑ dukkhaÑ, aÒÒo
ÈpÈyikassa dukkhassa paÔisaÑvedÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
164. + NerayikaÑ dukkhaÑ upalabbhatÊti, ÈmantÈ. Nerayikassa

dukkhassa paÔisaÑvedÊ upalabbhatÊti, na hevaÑ vattabbe.
NerayikaÑ dukkhaÑ upalabbhatÊti nerayikassa dukkhassa paÔisaÑvedÊ
upalabbhatÊti, ÈmantÈ. Tassa paÔisaÑvedÊ upalabbhatÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.

166. * NerayikaÑ dukkhaÑ upalabbhatÊti nerayikassa dukkhassa


1. PuggalakathÈ 47


paÔisaÑvedÊ upalabbhatÊti, ÈmantÈ. AÒÒaÑ nerayikaÑ dukkhaÑ, aÒÒo
nerayikassa dukkhassa paÔisaÑvedÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.

kammÈnaÑ kattÈ kÈretÈ vipÈkapaÔisaÑvedÊ upalabbhatÊti, ÈmantÈ. So karoti,
so paÔisaÑvedetÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
171. * So karoti, so paÔisaÑvedetÊti, ÈmantÈ. SayaÑkataÑ

sukhadukkhanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.

kammÈnaÑ kattÈ kÈretÈ vipÈkapaÔisaÑvedÊ upalabbhatÊti, ÈmantÈ. AÒÒo
karoti, aÒÒo paÔisaÑvedetÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
173. * AÒÒo karoti, aÒÒo paÔisaÑvedetÊti, ÈmantÈ. ParaÑkataÑ


kammÈnaÑ kattÈ kÈretÈ vipÈkapaÔisaÑvedÊ upalabbhatÊti, ÈmantÈ. So ca
aÒÒo ca karonti, so ca aÒÒo ca paÔisaÑvedentÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
175. * So ca aÒÒo ca karonti, so ca aÒÒo ca paÔisaÑvedentÊti, ÈmantÈ.

SayaÑkataÒca paraÑkataÒca sukhadukkhanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.

kammÈnaÑ kattÈ kÈretÈ vipÈkapaÔisaÑvedÊ upalabbhatÊti, ÈmantÈ. Neva
so karoti na so paÔisaÑvedeti, na aÒÒo karoti na aÒÒo paÔisaÑvedetÊti, na

177. * Nevaso karoti na so paÔisaÑvedeti, na aÒÒo karoti na aÒÒo

paÔisaÑvedetÊti, ÈmantÈ. AsayaÑkÈraÑ aparaÑkÈraÑ adhiccasamuppannaÑ

kammÈnaÑ kattÈ kÈretÈ vipÈkapaÔisaÑvedÊ upalabbhatÊti, ÈmantÈ. So karoti,
so paÔisaÑvedeti, aÒÒo karoti aÒÒo paÔisaÑvedeti, so ca aÒÒo ca karonti so
ca aÒÒo ca paÔisaÑvedenti, neva so karoti na so paÔisaÑvedeti, na aÒÒo
karoti na aÒÒo paÔisaÑvedetÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
179. * So karoti, so paÔisaÑvedeti. AÒÒo karoti, aÒÒo paÔisaÑvedeti. So

ca aÒÒo ca karonti, so ca aÒÒo ca paÔisaÑvedenti. Neva so karoti, na so
paÔisaÑvedeti. Na aÒÒo karoti, na aÒÒo paÔisaÑvedetÊti, ÈmantÈ.
SayaÑkataÑ sukhadukkhaÑ, paraÑkataÑ sukhadukkhaÑ, sayaÑkataÒca
paraÑkataÒca sukhadukkhaÑ, asayaÑkÈraÑ aparaÑkÈraÑ
adhiccasamuppannaÑ sukhadukkhanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
180. + KammaÑ atthÊti, ÈmantÈ. KammakÈrako atthÊti, na hevaÑ

vattabbe -pa-.
181. * KammaÑ atthÊti kammakÈrako atthÊti, ÈmantÈ. Tassa kÈrako

atthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
182. * Tassa kÈrako atthÊti, ÈmantÈ. Tassa tasseva natthi dukkhassa

antakiriyÈ, natthi vaÔÔupacchedo, natthi anupÈdÈparinibbÈnanti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
183. * KammaÑ atthÊti kammakÈrako atthÊti, ÈmantÈ. Puggalo atthÊti

puggalassa kÈrako atthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
1. PuggalakathÈ 49
184. * KammaÑ atthÊti kammakÈrako atthÊti, ÈmantÈ. NibbÈnaÑ atthÊti

nibbÈnassa kÈrako atthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
185. * KammaÑ atthÊti kammakÈrako atthÊti, ÈmantÈ. MahÈpathavÊ

atthÊti -pa-. MahÈsamuddo atthÊti. SinerupabbatarÈjÈ atthÊti. Œpo atthÊti. Tejo
atthÊti. VÈyo atthÊti. TiÓakaÔÔhavanappatayo atthÊti tiÓakaÔÔhavanappatÊnaÑ
kÈrako atthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
186. * KammaÑ atthÊti kammakÈrako atthÊti, ÈmantÈ. AÒÒaÑ kammaÑ,

aÒÒo kammakÈrakoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
187. + VipÈko atthÊti, ÈmantÈ. VipÈkapaÔisaÑvedÊ atthÊti, na hevaÑ

vattabbe -pa-.
188. * VipÈko atthÊti vipÈkapaÔisaÑvedÊ atthÊti, ÈmantÈ. Tassa

paÔisaÑvedÊ atthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
189. * Tassa paÔisaÑvedÊ atthÊti, ÈmantÈ. Tassa tasseva natthi dukkhassa

antakiriyÈ, natthi vaÔÔupacchedo, natthi anupÈdÈparinibbÈnanti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. VipÈko atthÊti vipÈkapaÔisaÑvedÊ atthÊti, ÈmantÈ. Puggalo
atthÊti puggalassa paÔisaÑvedÊ atthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
190. * VipÈko atthÊti vipÈkapaÔisaÑvedÊ atthÊti, ÈmantÈ. NibbÈnaÑ

atthÊti nibbÈnassa paÔisaÑvedÊ atthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
191. * VipÈko atthÊti vipÈkapaÔisaÑvedÊ atthÊti, ÈmantÈ. MahÈpathavÊ

atthÊti -pa-. MahÈsamuddo atthÊti. SinerupabbatarÈjÈ atthÊti. Œpo atthÊti. Tejo
atthÊti. VÈyo atthÊti. TiÓakaÔÔhavanappatayo atthÊti tiÓakaÔÔhavanappatÊnaÑ
paÔisaÑvedÊ atthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
192. * VipÈko atthÊti vipÈkapaÔisaÑvedÊ atthÊti, ÈmantÈ. AÒÒo vipÈko,

aÒÒo vipÈkapaÔisaÑvedÊti, na hevaÑ vattabbe. . (SaÑkhittaÑ.)
KalyÈÓavaggo paÔhamo.
14. AbhiÒÒÈnuyoga
ÈmantÈ. Nanu atthi koci iddhiÑ vikubbatÊti, ÈmantÈ. HaÒci atthi koci iddhiÑ
vikubbati, tena vata re vattabbe “puggalo upalabbhati

ÈmantÈ. Nanu atthi koci dibbÈya sotadhÈtuyÈ saddaÑ suÓÈti -pa- paracittaÑ
vijÈnÈti. PubbenivÈsaÑ anussarati. Dibbena cakkhunÈ r|paÑ passati.
ŒsavÈnaÑ khayaÑ sacchikarotÊti, ÈmantÈ. HaÒci atthi koci ÈsavÈnaÑ
khayaÑ sacchikaroti, tena vata re vattabbe “puggalo upalabbhati
195. * Atthi koci iddhiÑ vikubbatÊti katvÈ tena ca kÈraÓena puggalo

upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ. Yo iddhiÑ vikubbati, sveva
puggalo. Yo iddhiÑ na vikubbati, na so puggaloti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
196. * Yo dibbÈya sotadhÈtuyÈ saddaÑ suÓÈti -pa-. Yo paracittaÑ

vijÈnÈti. Yo pubbenivÈsaÑ anussarati. Yo dibbena cakkhunÈ r|paÑ passati.
Yo ÈsavÈnaÑ khayaÑ sacchikaroti, sveva puggalo. Yo ÈsavÈnaÑ khayaÑ na
sacchikaroti, na so puggaloti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
AbhiÒÒÈnuyogo.
_____
15-18. ©ÈtakÈnuyogÈdi
ÈmantÈ. Nanu mÈtÈ atthÊti, ÈmantÈ. HaÒci mÈtÈ atthi, tena vata re vattabbe

ÈmantÈ. Nanu pitÈ atthi -pa- bhÈtÈ atthi. BhaginÊ atthi. Khattiyo
1. PuggalakathÈ 51
atthi. BrÈhmaÓo atthi. Vesso atthi. Suddo atthi. GahaÔÔho atthi. Pabbajito
atthi. Devo atthi. Manusso atthÊti, ÈmantÈ. HaÒci manusso atthi, tena vata re
vattabbe “puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈ”ti.
199. * MÈtÈ-atthÊti katvÈ tena ca kÈraÓena puggalo upalabbhati

saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ. Atthi koci na mÈtÈ hutvÈ mÈtÈ hotÊti,
ÈmantÈ. Atthi koci na puggalo hutvÈ puggalo hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Atthi koci na pitÈ hutvÈ -pana bhÈtÈ hutvÈ. Na bhaginÊ hutvÈ. Na khattiyo
hutvÈ. Na brÈhmaÓo hutvÈ. Na vesso hutvÈ. Na suddo hutvÈ. Na gahaÔÔho
hutvÈ. Na pabbajito hutvÈ. Na devo hutvÈ. na manusso hutvÈ manusso
hotÊti, ÈmantÈ. Atthi koci na puggalo hutvÈ puggalo hotÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
200. * MÈtÈ atthÊti katvÈ tena ca kÈraÓena puggalo upalabbhati

saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ. Atthi koci mÈtÈ hutvÈ na mÈtÈ hotÊti,
ÈmantÈ. Atthi koci puggalo hutvÈ na puggalo hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Atthi koci pitÈ hutvÈ. BhÈtÈ hutvÈ. BhaginÊ hutvÈ. Khattiyo hutvÈ.
BrÈhmaÓo hutvÈ. Vesso hutvÈ. Suddo hutvÈ. GahaÔÔho hutvÈ. Pabbajito
hutvÈ. Devo hutvÈ. Manusso hutvÈ na manusso hotÊti, ÈmantÈ. Atthi koci
puggalo hutvÈ na puggalo hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
19. PaÔivedhÈnuyoga
ÈmantÈ. Nanu sotÈpanno atthÊti, ÈmantÈ. HaÒci sotÈpanno atthi, tena vata re

ÈmantÈ. Nanu sakadÈgÈmÊ atthi -pa-. AnÈgÈmÊ atthi. ArahÈ atthi.
UbhatobhÈgavimutto atthi. PaÒÒÈvimutto atthi. Kèyasakkhi1 atthi.
______________________________________________________________
1. KÈyasakkhÊ (SyÈ)
DiÔÔhippatto atthi. SaddhÈvimutto atthi. DhammÈnusÈrÊ atthi. SaddhÈnusÈrÊ

atthÊti, ÈmantÈ. HaÒci saddhÈnusÈrÊ atthi, tena vata re vattabbe “puggalo
203. * SotÈpanno atthÊti katvÈ tena ca kÈraÓena puggale upalabbhati

saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ. Atthi koci na sotÈpanno hutvÈ sotÈpanno
hotÊti, ÈmantÈ. Atthi koci na puggalo hutvÈ puggalo hotÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
204. * Atthi koci na sakadÈgÈmÊ hutvÈ. Na anÈgÈmÊ hutvÈ. Na arahÈ

hutvÈ. Na ubhatobhÈgavimutto hutvÈ. Na paÒÒÈvimutto hutvÈ. Na
kÈyasakkhi hutvÈ. Na diÔÔhippatto hutvÈ. Na saddhÈvimutto hutvÈ. Na
dhammÈnusÈrÊ hutvÈ. Na saddhÈnusÈrÊ hutvÈ saddhÈnusÈrÊ hotÊti, ÈmantÈ.
Atthi koci na puggalo hutvÈ puggalo hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
205. * SotÈpanno atthÊti katvÈ tena ca kÈraÓena puggalo upalabbhati

saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ. Atthi koci sotÈpanno hutvÈ na sotÈpanno
hotÊti, ÈmantÈ. Atthi koci puggalo hutvÈ na puggalo hotÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
Atthi koci sakadÈgÈmÊ hutvÈ. AnÈgÈmÊ hutvÈ na anÈgÈmÊ hotÊti, ÈmantÈ.
Atthi koci puggalo hutvÈ na puggalo hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
20. SaÑghÈnuyoga
ÈmantÈ. Nanu cattÈro purisayugÈ aÔÔha purisapuggalÈ atthÊti, ÈmantÈ. HaÒci
cattÈro purisayugÈ aÔÔha purisapuggalÈ atthi, tena vata re vattabbe “puggalo
207. * CattÈro purisayugÈ aÔÔha purisapuggalÈ atthÊti katvÈ tena ca

kÈraÓena puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ.
1. PuggalakathÈ 53
CattÈro purisayugÈ aÔÔha purisapuggalÈ BuddhapÈtubhÈvÈ pÈtubhavantÊti,

ÈmantÈ. Puggalo BuddhapÈtubhÈvÈ pÈtubhavatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Puggalo BuddhapÈtubhÈvÈ pÈtubhavatÊti, ÈmantÈ. Buddhassa Bhagavato
parinibbute ucchinno puggalo, natthi puggaloti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
21. SaccikaÔÔhasabhÈgÈnuyoga
208. * Puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ. Puggalo
sa~khatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Puggalo asa~khatoti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. Puggalo neva sa~khato nÈsa~khatoti, na hevaÑ vattabbe.
209. * Puggalo neva sa~khato nÈsa~khatoti, ÈmantÈ. Sa~khataÒca

asa~khataÒca ÔhapetvÈ atthaÒÒÈ tatiyÈ koÔÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
210. * Sa~khataÒca asa~khataÒca ÔhapetvÈ atthaÒÒÈ tatiyÈ koÔÊti,

ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “dvemÈ bhikkhave dhÈtuyo. KatamÈ dve,
sa~khatÈ ca dhÈtu asa~khatÈ ca dhÈtu. ImÈ kho bhikkhave dve dhÈtuyo”ti1
attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “sa~khataÒca asa~khataÒca
ÔhapetvÈ atthaÒÒÈ tatiyÈ koÔÊ”ti.
211. * Puggalo neva sa~khato nÈsa~khatoti, ÈmantÈ. AÒÒaÑ sa~khataÑ,

aÒÒaÑ asa~khataÑ, aÒÒo puggaloti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
212. * KhandhÈ sa~khatÈ, nibbÈnaÑ asa~khataÑ, puggalo neva

sa~khato nÈsa~khatoti, ÈmantÈ. AÒÒe khandhÈ, aÒÒaÑ nibbÈnaÑ, aÒÒo
213. * R|paÑ sa~khataÑ, nibbÈnaÑ asa~khataÑ, puggalo neva

sa~khato nÈsa~khatoti, ÈmantÈ. AÒÒaÑ r|paÑ, aÒÒaÑ nibbÈnaÑ, aÒÒo
puggaloti, na hevaÑ vattabbe. VedanÈ. SaÒÒÈ. Sa~khÈrÈ. ViÒÒÈÓaÑ
sa~khataÑ, nibbÈnaÑ asa~khataÑ puggalo neva sa~khato nÈsa~khatoti,
ÈmantÈ. AÒÒaÑ viÒÒÈÓaÑ, aÒÒaÑ nibbÈnaÑ, aÒÒo puggaloti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
______________________________________________________________
1. Ma 3. 108 piÔÔhe. Œlapanamattameva nÈnaÑ.
214. * Puggalassa uppÈdo paÒÒÈyati, vayo paÒÒÈyati, Ôhitassa

aÒÒathattaÑ paÒÒÈyatÊti, ÈmantÈ. Puggalo sa~khatoti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. VuttaÑ BhagavatÈ “tÊÓimÈni bhikkhave sa~khatassa
sa~khatalakkhaÓÈni, sa~khatÈnaÑ bhikkhave dhammÈnaÑ1 uppÈdo
paÒÒÈyati, vayo paÒÒÈyati, ÔhitÈnaÑ aÒÒathattaÑ paÒÒÈyatÊ”ti2, puggalassa
uppÈdo paÒÒÈyati, vayo paÒÒÈyati, Ôhitassa aÒÒathattaÑ paÒÒÈyati, tena hi
puggalo sa~khatoti.
215. * Puggalassa na uppÈdo paÒÒÈyati, na vayo paÒÒÈyati, na Ôhitassa

aÒÒathattaÑ paÒÒÈyatÊti, ÈmantÈ. Puggalo asa~khatoti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. VuttaÑ BhagavatÈ “tÊÓimÈni bhikkhave asa~khatassa
asa~khatalakkhaÓÈni, asa~khatÈnaÑ bhikkhave dhammÈnaÑ na uppÈdo
paÒÒÈyati, na vayo paÒÒÈyati, na ÔhitÈnaÑ aÒÒathattaÑ paÒÒÈyatÊ”ti3,
puggalassa na uppÈdo paÒÒÈyati, na vayo paÒÒÈyati, na Ôhitassa aÒÒathattaÑ
paÒÒÈyati, tena hi puggalo asa~khatoti.
216. * Parinibbuto puggalo attha’tthamhi, nattha’tthamhÊti,

attha’tthamhÊti. Parinibbuto puggalo sassatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-
nattha’tthamhÊti. Parinibbuto puggalo ucchinnoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
217. * Puggalo kiÑ nissÈya tiÔÔhatÊti, bhavaÑ nissÈya tiÔÔhatÊti. Bhavo

anicco sa~khato paÔiccasamuppanno khayadhammo vayadhammo
virÈgadhammo nirodhadhammo vipariÓÈmadhammoti, ÈmantÈ. Puggalopi
-pa-.

ÈmantÈ. Nanu atthi koci sukhaÑ vedanaÑ vediyamÈno “sukhaÑ vedanaÑ
vediyÈmÊ”ti pajÈnÈtÊti, ÈmantÈ. HaÒci atthi koci sukhaÑ vedanaÑ
vediyamÈno “sukhaÑ vedanaÑ vediyÈmÊ”ti pajÈnÈti, tena vata re vattabbe
______________________________________________________________
1. KatamÈni tÊÓi (AÑ 1. 150) 2. AÑ 1. 150 piÔÔhe. 3. AÑ 1. 150 piÔÔhe.
1. PuggalakathÈ 55

ÈmantÈ. Nanu atthi koci dukkhaÑ vedanaÑ vediyamÈno -pa-
adukkhamasukhaÑ vedanaÑ vediyamÈno “adukkhamasukhaÑ vedanaÑ
vediyÈmÊ”ti pajÈnÈtÊti, ÈmantÈ. HaÒci atthi koci adukkhamasukhaÑ vedanaÑ
vediyamÈno “adukkhamasukhaÑ vedanaÑ vediyÈmÊ”ti pajÈnÈti, tena vata re
220. * Atthi koci sukhaÑ vedanaÑ vediyamÈno “sukhaÑ vedanaÑ

vediyÈmÊ”ti pajÈnÈtÊti katvÈ tena ca kÈraÓena puggalo upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ. Yo sukhaÑ vedanaÑ vediyamÈno
“sukhaÑ vedanaÑ vediyÈmÊ”ti pajÈnÈti, sveva puggalo. Yo sukhaÑ
vedanaÑ vediyamÈno “sukhaÑ vedanaÑ vediyÈmÊ”ti na pajÈnÈti, na so
Yo dukkhaÑ vedanaÑ vediyamÈno -pa-. Yo adukkhamasukhaÑ
vedanaÑ vediyamÈno “adukkhamasukhaÑ vedanaÑ vediyÈmÊ”ti pajÈnÈti,
sveva puggalo. Yo adukkhamasukhaÑ vedanaÑ vediyamÈno
“adukkhamasukhaÑ vedanaÑ vediyÈmÊ”ti na pajÈnÈti, na so puggaloti, na
221. * Atthi koci sukhaÑ vedanaÑ vediyamÈno “sukhaÑ vedanaÑ

vediyÈmÊ”ti pajÈnÈtÊti katvÈ tena ca kÈraÓena puggalo upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ. AÒÒÈ sukhÈ vedanÈ, aÒÒo sukhaÑ
vedanaÑ vediyamÈno “sukhaÑ vedanaÑ vediyÈmÊ”ti pajÈnÈtÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. AÒÒÈ dukkhÈ vedanÈ -pa-. AÒÒÈ adukkhamasukhÈ vedanÈ,
aÒÒo adukkhamasukhaÑ vedanaÑ vediyamÈno “adukkhamasukhaÑ
vedanaÑ vediyÈmÊ”ti pajÈnÈtÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.

ÈmantÈ. Nanu atthi koci kÈye kÈyÈnupassÊ viharatÊti, ÈmantÈ. HaÒci atthi
koci kÈye kÈyÈnupassÊ viharati, tena vata re vattabbe “puggalo upalabbhati

ÈmantÈ. Nanu atthi koci vedanÈsu -pa-. Citte. Dhammesu dhammÈnupassÊ
viharatÊti, ÈmantÈ. HaÒci atthi koci dhammesu dhammÈnupassÊ viharati, tena

vata re vattabbe “puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈ”ti.
224. * Atthi koci kÈye kÈyÈnupassÊ viharatÊti katvÈ tena ca kÈraÓena

puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ. Yo kÈye
kÈyÈnupassÊ viharati, sveva puggalo. Yo na kÈye kÈyÈnupassÊ viharati, na so
Yo vedanÈsu -pa-. Citte. Dhammesu dhammÈnupassÊ viharati, sveva
puggalo. Yo na dhammesu dhammÈnupassÊ viharati, na so puggaloti, na
225. * Atthi koci kÈye kÈyÈnupassÊ viharatÊti katvÈ tena ca kÈraÓena

puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ. AÒÒo kÈyo, aÒÒo
kÈye kÈyÈnupassÊ viharatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AÒÒÈ vedanÈ. AÒÒaÑ
cittaÑ. AÒÒe dhammÈ, aÒÒo dhammesu dhammÈnupassÊ viharatÊti, na
226. * Puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ. Nanu

vuttaÑ BhagavatÈ–
“SuÒÒato lokaÑ avekkhassu, mogharÈja sadÈ sato.
AttÈnudiÔÔhiÑ |hacca1, evaÑ maccutaro siyÈ.
EvaÑ lokaÑ avekkhantaÑ, maccurÈjÈ na passatÊ”ti2.
Attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “puggalo upalabbhati
227. * Puggalo avekkhatÊti, ÈmantÈ. Saha r|pena avekkhati, vinÈ r|pena

avekkhatÊti, saha r|pena avekkhatÊti. TaÑ jÊvaÑ taÑ sarÊranti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. VinÈ r|pena avekkhatÊti. AÒÒaÑ jÊvaÑ aÒÒaÑ sarÊranti, na
______________________________________________________________
1. Ohacca (SyÈ), uhacca (Ka) 2. Khu 1. 448; Khu 8. 180 piÔÔhesu.
1. PuggalakathÈ 57
228. * Puggalo avekkhatÊti, ÈmantÈ. Abbhantaragato avekkhati,

bahiddhÈ nikkhamitvÈ avekkhatÊti, abbhantaragato avekkhatÊti. TaÑ jÊvaÑ
taÑ sarÊranti, na hevaÑ vattabbe -pa- bahiddhÈ nikkhamitvÈ avekkhatÊti.
AÒÒaÑ jÊvaÑ aÒÒaÑ sarÊranti, na hevaÑ vattabbe -pa-.

ÈmantÈ. Nanu BhagavÈ saccavÈdÊ kÈlavÈdÊ bh|tavÈdÊ tathavÈdÊ avitathavÈdÊ
anaÒÒathavÈdÊti, ÈmantÈ. VuttaÑ BhagavatÈ “atthi puggalo attahitÈya
paÔipanno”ti attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi puggalo upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthenÈti.

ÈmantÈ. Nanu BhagavÈ saccavÈdÊ kÈlavÈdÊ bh|tavÈdÊ tathavÈdÊ avitathavÈdÊ
anaÒÒathavÈdÊti, ÈmantÈ. VuttaÑ BhagavatÈ “ekapuggalo bhikkhave loke
uppajjamÈno uppajjati bahujanahitÈya bahujanasukhÈya lokÈnukampÈya
atthÈya hitÈya sukhÈya devamanussÈnan”ti1 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena
hi puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈti.

BhagavÈ saccavÈdÊ kÈlavÈdÊ bh|tavÈdÊ tathavÈdÊ avitathavÈdÊ
anaÒÒathavÈdÊti, ÈmantÈ. VuttaÑ BhagavatÈ “sabbe dhammÈ anattÈ”ti2
attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “puggalo upalabbhati

anaÒÒathavÈdÊti, ÈmantÈ. VuttaÑ BhagavatÈ “dukkhameva uppajjamÈnaÑ
uppajjati, dukkhameva3 nirujjhamÈnaÑ nurujjhatÊti na ka~khati na
vicikicchati, aparappaccayaÒÒÈÓamevassa ettha hoti. EttÈvatÈ kho KaccÈna
sammÈdiÔÔhi hotÊ”ti4 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ
______________________________________________________________
1. AÑ 1. 21 piÔÔhe. 2. Ma 1. 292 piÔÔhe; Khu 1. 53 Dhammapadepi.
3. DukkhaÑ (SaÑ 1. 258 piÔÔhe.) 4. SaÑ 1. 257-8 piÔÔhe.

VajirÈ bhikkhunÊ mÈraÑ pÈpimantaÑ etadavoca–
“Kinnu sattoti paccesi, mÈra diÔÔhigataÑ nu te.
Suddhasa~khÈrapuÒjoyaÑ, nayidha sattupalabbhati.
YathÈ hi1 a~gasambhÈrÈ, hoti saddo ‘ratho’iti.
EvaÑ khandhesu santesu, hoti ‘satto’ti sammuti2.
Dukkhameva hi sambhoti, dukkhaÑ tiÔÔhati veti ca.
NÈÒÒatra dukkhÈ sambhoti, nÈÒÒaÑ dukkhÈ nirujjhatÊ”ti3.
Attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “puggalo upalabbhati

ÈyasmÈ Œnando BhagavantaÑ etadavoca–suÒÒo loko suÒÒo lokoti bhante
vuccati, kittÈvatÈ nu kho bhante “suÒÒo loko”ti vuccatÊti. YasmÈ kho
Œnanda suÒÒaÑ attena vÈ attaniyena vÈ, tasmÈ “suÒÒo loko”ti vuccati.
KiÒcÈnanda suÒÒaÑ attena vÈ attaniyena vÈ, cakkhuÑ kho Œnanda suÒÒaÑ
attena vÈ attaniyena vÈ, r|pÈ suÒÒÈ -pa- cakkhuviÒÒÈÓaÑ suÒÒaÑ.
Cakkhusamphasso suÒÒo. YampidaÑ cakkhusamphassapaccayÈ uppajjati
vedayitaÑ sukhaÑ vÈ dukkhaÑ vÈ adukkhamasukhaÑ vÈ, tampi suÒÒaÑ
attena vÈ attaniyena vÈ. SotaÑ suÒÒaÑ -pa-. SaddÈ suÒÒÈ. GhÈnaÑ suÒÒaÑ.
GandhÈ suÒÒÈ. JivhÈ suÒÒÈ. RasÈ suÒÒÈ. KÈyo suÒÒo. PhoÔÔhabbÈ suÒÒÈ.
Mano suÒÒo. DhammÈ suÒÒÈ. ManoviÒÒÈÓaÑ suÒÒaÑ. Manosamphasso
suÒÒo. YampidaÑ manosamphassapaccayÈ uppajjati vedayitaÑ sukhaÑ vÈ
dukkhaÑ vÈ adukkhamasukhaÑ vÈ, tampi suÒÒaÑ attena vÈ attaniyena vÈ.
YasmÈ kho Œnanda suÒÒaÑ attena vÈ attaniyena vÈ, tasmÈ “suÒÒo loko”ti
vuccatÊti4 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “puggalo
______________________________________________________________
1. YathÈpi (bah|su) 2. Sammati (SyÈ, KaÑ)
3. SaÑ 1. 137 piÔÔhe. 4. SaÑ 2. 280 piÔÔhe.
1. PuggalakathÈ 59

anaÒÒathavÈdÊti, ÈmantÈ. VuttaÑ BhagavatÈ “attani vÈ bhikkhave sati
‘attaniyaÑ me’ti assÈti, evaÑ bhante. Attaniye vÈ bhikkhave sati ‘attÈ me’ti
assÈti, evaÑ bhante. Attani ca bhikkhave attaniye ca saccato thetato
anupalabbhiyamÈne1 yampidaÑ2 diÔÔhiÔÔhÈnaÑ so loko so attÈ so pecca
bhavissÈmi nicco dhuvo sassato avipariÓÈmadhammo sassatisamaÑ tatheva
ÔhassÈmÊti, nanvÈyaÑ bhikkhave kevalo parip|ro bÈladhammoti. KiÒhi no
siyÈ bhante, kevalo hi bhante parip|ro bÈladhammo”ti3 attheva suttantoti,
ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “puggalo upalabbhati

anaÒÒathavÈdÊti, ÈmantÈ. VuttaÑ BhagavatÈ “tayome Seniya satthÈro santo
saÑvijjamÈnÈ lokasmiÑ. Katame tayo, idha Seniya ekacco satthÈ diÔÔheva
dhamme attÈnaÑ saccato thetato paÒÒÈpeti, abhisamparÈyaÒca attÈnaÑ
saccato thetato paÒÒÈpeti.
Idha pana Seniya ekacco satthÈ diÔÔheva hi kho dhamme attÈnaÑ
saccato thetato paÒÒÈpeti, no ca kho abhisamparÈyaÑ attÈnaÑ saccato
thetato paÒÒÈpeti.
Idha pana Seniya ekacco satthÈ diÔÔhe ceva dhamme attÈnaÑ saccato
thetato na paÒÒÈpeti, abhisamparÈyaÒca attÈnaÑ saccato thetato na
paÒÒÈpeti.
Tatra Seniya yvÈyaÑ satthÈ diÔÔhe ceva dhamme attÈnaÑ saccato thetato
paÒÒÈpeti, abhisamparÈyaÒca attÈnaÑ saccato thetato paÒÒÈpeti, ayaÑ
vuccati Seniya satthÈ sassatavÈdo.
______________________________________________________________
1. AnupalabbhamÈne (Ma 1. 191 piÔÔhe.)
2. YamidaÑ (SyÈ) yampitaÑ (Ma 1. 191 piÔÔhe.) 3. Ma 1. 191 piÔÔhe.
Tatra Seniya yvÈyaÑ satthÈ diÔÔheva hi kho dhamme attÈnaÑ saccato

thetato paÒÒÈpeti, no ca kho abhisamparÈyaÑ attÈnaÑ saccato thetato
paÒÒÈpeti, ayaÑ vuccati Seniya satthÈ ucchedavÈdo.
Tatra Seniya yvÈyaÑ satthÈ diÔÔhe ceva dhamme attÈnaÑ saccato thetato
na paÒÒÈpeti, abhisamparÈyaÒca attÈnaÑ saccato thetato na paÒÒÈpeti, ayaÑ
vuccati Seniya satthÈ SammÈsambuddho. Ime kho Seniya tayo satthÈro santo
saÑvijjamÈnÈ lokasminti1 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ

anaÒÒathavÈdÊti, ÈmantÈ. VuttaÑ BhagavatÈ “sappikumbho”ti, ÈmantÈ. Atthi
koci sappissa kumbhaÑ karotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Tena hi na
vattabbaÑ “puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈ”ti.

anaÒÒathavÈdÊti, ÈmantÈ. VuttaÑ BhagavatÈ “telakumbho. Madhukumbho.
PhÈÓitakumbho. KhÊrakumbho. Udakakumbho. PÈnÊyathÈlakaÑ.
PÈnÊyakosakaÑ. PÈnÊyasarÈvakaÑ. NiccabhattaÑ. DhuvayÈg|”ti, ÈmantÈ.
Atthi kÈci yÈgu niccÈ dhuvÈ sassatÈ avipariÓÈmadhammÈti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. Tena hi na vattabbaÑ “puggalo upalabbhati
saccikaÔÔhaparamatthenÈ”ti. . (SaÑkhittaÑ.)
AÔÔhakaniggahapeyyÈlÈ, sandhÈvaniyÈ upÈdÈya.
Cittena paÒcamaÑ kalyÈÓaÑ, iddhisuttÈharaÓena aÔÔhamaÑ.
PuggalakathÈ niÔÔhitÈ.
______________________________________________________________
1. Abhi 3. 143 PuggalapaÒÒattiyaÑ, atthato ekaÑ.
2. ParihÈnikathÈ
1. VÈdayuttiparihÈni
239. * ParihÈyati arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ. Sabbattha arahÈ arahattÈ

parihÈyatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Sabbattha arahÈ arahattÈ parihÈyatÊti,
ÈmantÈ. Sabbattha arahato parihÈnÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* ParihÈyati arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ. SabbadÈ arahÈ arahattÈ

parihÈyatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SabbadÈ arahÈ arahattÈ parihÈyatÊti,
ÈmantÈ. SabbadÈ arahato parihÈnÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* ParihÈyati arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ. Sabbeva arahanto arahattÈ

parihÈyantÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Sabbeva arahanto arahattÈ
parihÈyantÊti, ÈmantÈ. SabbesaÑyeva arahantÈnaÑ parihÈnÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* ParihÈyati arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ. ArahÈ arahattÈ parihÈyamÈno

cat|hi phalehi parihÈyatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
+ Cat|hi satasahassehi seÔÔhÊ seÔÔhittaÑ kÈrento satasahasse parihÊne
seÔÔhittÈ parihÊno hotÊti, ÈmantÈ. SabbasÈpateyyÈ parihÊno hotÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* Cat|hi satasahassehi seÔÔhÊ seÔÔhittaÑ kÈrento satasahasse parihÊne

bhabbo sabbasÈpateyyÈ parihÈyitunti, ÈmantÈ. ArahÈ arahattÈ parihÈyamÈno
bhabbo cat|hi phalehi parihÈyitunti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
2. AriyapuggalasaÑsandanaparihÈni
240. * ParihÈyati arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ. ParihÈyati sotÈpanno

sotÈpattiphalÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* ParihÈyati arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ. ParihÈyati sakadÈgÈmÊ

sakadÈgÈmiphalÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* ParihÈyati arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ. ParihÈyati anÈgÈmÊ
anÈgÈmiphalÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* ParihÈyati anÈgÈmÊ anÈgÈmiphalÈti, ÈmantÈ. ParihÈyati sotÈpanno
* ParihÈyati anÈgÈmÊ anÈgÈmiphalÈti, ÈmantÈ. ParihÈyati sakadÈgÈmÊ
* ParihÈyati sakadÈgÈmÊ sakadÈgÈmiphalÈti, ÈmantÈ. ParihÈyati
sotÈpanno sotÈpattiphalÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Na parihÈyati sotÈpanno sotÈpattiphalÈti, ÈmantÈ. Na parihÈyati arahÈ
arahattÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Na parihÈyati sakadÈgÈmÊ sakadÈgÈmiphalÈti, ÈmantÈ. Na parihÈyati
arahÈ arahattÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Na parihÈyati anÈgÈmÊ anÈgÈmiphalÈti, ÈmantÈ. Na parihÈyati arahÈ
* Na parihÈyati sotÈpanno sotÈpattiphalÈti, ÈmantÈ. Na parihÈyati
anÈgÈmÊ anÈgÈmiphalÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Na parihÈyati sakadÈgÈmÊ sakadÈgÈmiphalÈti, ÈmantÈ. Na parihÈyati
anÈgÈmÊ anÈgÈmiphalÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Na parihÈyati sotÈpanno sotÈpattiphalÈti, ÈmantÈ. Na parihÈyati
sakadÈgÈmÊ sakadÈgÈmiphalÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
241. * ParihÈyati arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ. ArahÈ arahattÈ

parihÈyamÈno kattha saÓÔhÈtÊti, anÈgÈmiphaleti. AnÈgÈmÊ anÈgÈmiphalÈ
parihÈyamÈno kattha saÓÔhÈtÊti, sakadÈgÈmiphaleti. SakadÈgÈmÊ
sakadÈgÈmiphalÈ parihÈyamÈno kattha saÓÔhÈtÊti, sotÈpattiphaleti. SotÈpanno
sotÈpattiphalÈ parihÈyamÈno puthujjanabh|miyaÑ saÓÔhÈtÊti, na hevaÑ
vattabbe.
2. ParihÈnikathÈ 63
ŒjÈnÈhi niggahaÑ–haÒci arahÈ arahattÈ parihÈyamÈno anÈgÈmiphale

saÓÔhÈti, anÈgÈmÊ anÈgÈmiphalÈ parihÈyamÈno sakadÈgÈmiphale saÓÔhÈti,
sakadÈgÈmÊ sakadÈgÈmiphalÈ parihÈyamÈno sotÈpattiphale saÓÔhÈti, tena
vata re vattabbe “sotÈpanno sotÈpattiphalÈ parihÈyamÈno
puthujjanabh|miyaÑ saÓÔhÈtÊ”ti.
* ArahÈ arahattÈ parihÈyamÈno sotÈpattiphale saÓÔhÈtÊti, ÈmantÈ.
SotÈpattiphalassa anantarÈ arahattaÑyeva sacchikarotÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.

sotÈpattiphalÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Kassa bahutarÈ kilesÈ pahÊnÈ
arahato vÈ sotÈpannassa vÈti, arahato. HaÒci arahato bahutarÈ kilesÈ pahÊnÈ,
parihÈyati arahÈ arahattÈ, tena vata re vattabbe “parihÈyati sotÈpanno
sotÈpattiphalÈ”ti.
sakadÈgÈmiphalÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Kassa bahutarÈ kilesÈ pahÊnÈ
arahato vÈ sakadÈgÈmissa vÈti, arahato. HaÒci arahato bahutarÈ kilesÈ
pahÊnÈ, parihÈyati arahÈ arahattÈ, tena vata re vattabbe “parihÈyati
sakadÈgÈmÊ sakadÈgÈmiphalÈ”ti.
anÈgÈmiphalÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Kassa bahutarÈ kilesÈ pahÊnÈ
arahato vÈ anÈgÈmissa vÈti, arahato. HaÒci arahato bahutarÈ kilesÈ pahÊnÈ,
parihÈyati arahÈ arahattÈ, tena vata re vattabbe “parihÈyati anÈgÈmÊ
anÈgÈmiphalÈ”ti.
* ParihÈyati anÈgÈmÊ anÈgÈmiphalÈti, ÈmantÈ. ParihÈyati sotÈpanno
sotÈpattiphalÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Kassa bahutarÈ kilesÈ pahÊnÈ
anÈgÈmissa vÈ sotÈpannassa vÈti, anÈgÈmissa. HaÒci anÈgÈmissa bahutarÈ
kilesÈ pahÊnÈ, parihÈyati anÈgÈmÊ anÈgÈmiphalÈ, tena vata re vattabbe
“parihÈyati sotÈpanno sotÈpattiphalÈ”ti.
243. * ParihÈyati anÈgÈmÊ anÈgÈmiphalÈti, ÈmantÈ. ParihÈyati

sakadÈgÈmÊ sakadÈgÈmiphalÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Kassa bahutarÈ
kilesÈ pahÊnÈ anÈgÈmissa vÈ sakadÈgÈmissa vÈti, anÈgÈmissa. HaÒci
anÈgÈmissa bahutarÈ kilesÈ pahÊnÈ, parihÈyati anÈgÈmÊ anÈgÈmiphalÈ, tena
vata re vattabbe “parihÈyati sakadÈgÈmÊ sakadÈgÈmiphalÈ”ti.
* ParihÈyati sakadÈgÈmÊ sakadÈgÈmiphalÈti, ÈmantÈ. ParihÈyati

sotÈpanno sotÈpattiphalÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Kassa bahutarÈ kilesÈ
pahÊnÈ sakadÈgÈmissa vÈ sotÈpannassa vÈti, sakadÈgÈmissa. HaÒci
sakadÈgÈmissa bahutarÈ kilesÈ pahÊnÈ, parihÈyati sakadÈgÈmÊ
sakadÈgÈmiphalÈ, tena vata re vattabbe “parihÈyati sotÈpanno

sotÈpattiphalÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Kassa adhimattÈ maggabhÈvanÈ
arahato vÈ sotÈpannassa vÈti, arahato. HaÒci arahato adhimattÈ
maggabhÈvanÈ, parihÈyati arahÈ arahattÈ, tena vata re vattabbe “parihÈyati
sotÈpanno sotÈpattiphalÈ”ti.
* ParihÈyati arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ. ParihÈyati sotÈpanno

sotÈpattiphalÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Kassa adhimattÈ
satipaÔÔhÈnabhÈvanÈ -pa- sammappadhÈnabhÈvanÈ. IddhipÈdabhÈvanÈ.
IndriyabhÈvanÈ. BalabhÈvanÈ. Bojjha~gabhÈvanÈ arahato vÈ sotÈpannassa
vÈti, arahato. HaÒci arahato adhimattÈ bojjha~gabhÈvanÈ, parihÈyati arahÈ
arahattÈ, tena vata re vattabbe “parihÈyati sotÈpanno sotÈpattiphalÈ”ti.

sakadÈgÈmiphalÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Kassa adhimattÈ maggabhÈvanÈ
-pa- bojjha~gabhÈvanÈ arahato vÈ sakadÈgÈmissa vÈti, arahato. HaÒci
arahato adhimattÈ bojjha~gabhÈvanÈ, parihÈyati arahÈ arahattÈ, tena vata re
vattabbe “parihÈyati sakadÈgÈmÊ sakadÈgÈmiphalÈ”ti.

anÈgÈmiphalÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Kassa adhimattÈ maggabhÈvanÈ
-pa- bojjha~gabhÈvanÈ arahato vÈ anÈgÈmissa vÈti, arahato. HaÒci arahato
adhimattÈ bojjha~gabhÈvanÈ, parihÈyati arahÈ arahattÈ, tena vata re vattabbe
“parihÈyati anÈgÈmÊ anÈgÈmiphalÈ”ti.
245. * ParihÈyati anÈgÈmÊ anÈgÈmiphalÈti, ÈmantÈ. ParihÈyati

sotÈpanno sotÈpattiphalÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Kassa adhimattÈ
maggabhÈvanÈ -pa- bojjha~gabhÈvanÈ anÈgÈmissa vÈ sotÈpannassa vÈti,
anÈgÈmissa. HaÒci anÈgÈmissa adhimattÈ bojjha~gabhÈvanÈ, parihÈyati
anÈgÈmÊ anÈgÈmiphalÈ, tena vata re vattabbe “parihÈyati sotÈpanno
* ParihÈyati anÈgÈmÊ anÈgÈmiphalÈti, ÈmantÈ. ParihÈyati sakadÈgÈmÊ
sakadÈgÈmiphalÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Kassa adhimattÈ maggabhÈvanÈ
-pa- bojjha~gabhÈvanÈ anÈgÈmissa vÈ sakadÈgÈmissa vÈti, anÈgÈmissa.
HaÒci anÈgÈmissa adhimattÈ bojjha~gabhÈvanÈ, parihÈyati anÈgÈmÊ
anÈgÈmiphalÈ, tena vata re vattabbe “parihÈyati sakadÈgÈmÊ
sakadÈgÈmiphalÈ”ti.
246. * ParihÈyati sakadÈgÈmÊ sakadÈgÈmiphalÈti, ÈmantÈ. ParihÈyati

sotÈpanno sotÈpattiphalÈti. Na hevaÑ vattabbe -pa-. Kassa adhimattÈ
maggabhÈvanÈ -pa- bojjha~gabhÈvanÈ sakadÈgÈmissa vÈ sotÈpannassa vÈti,
sakadÈgÈmissa. HaÒci sakadÈgÈmissa adhimattÈ hojjha~gabhÈvanÈ,
parihÈyati sakadÈgÈmÊ sakadÈgÈmiphalÈ, tena veta re vattabbe “parihÈyati
sotÈpanno sotÈpattiphalÈ”ti -pa-.
247. * ArahatÈ dukkhaÑ diÔÔhaÑ, parihÈyati arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ.

SotÈpannena dukkhaÑ diÔÔhaÑ, parihÈyati sotÈpanno sotÈpattiphalÈti, na
* ArahatÈ samudayo diÔÔho, parihÈyati arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ.
SotÈpannena samudayo diÔÔho, parihÈyati sotÈpanno sotÈpattiphalÈti, na
* ArahatÈ nirodho diÔÔho, parihÈyati arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ.

SotÈpannena nirodho diÔÔho, parihÈyati sotÈpanno sotÈpattiphalÈti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* ArahatÈ maggo diÔÔho, parihÈyati arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ.
SotÈpannena maggo diÔÔho, parihÈyati sotÈpanno sotÈpattiphalÈti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* ArahatÈ cattÈri saccÈni diÔÔhÈni, parihÈyati arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ.
SotÈpannena cattÈri saccÈni diÔÔhÈni, parihÈyati sotÈpanno sotÈpattiphalÈti,
* ArahatÈ dukkhaÑ diÔÔhaÑ, parihÈyati arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ.
SakadÈgÈminÈ dukkhaÑ diÔÔhaÑ, parihÈyati sakadÈgÈmÊ sakadÈgÈmiphalÈti,
* ArahatÈ samudayo diÔÔho -pa- nirodho diÔÔho -pa- maggo diÔÔho -pa-
cattÈri saccÈni diÔÔhÈni, parihÈyati arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ. SakadÈgÈminÈ
cattÈri saccÈni diÔÔhÈni, parihÈyati sakadÈgÈmÊ sakadÈgÈmiphalÈti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* ArahatÈ dukkhaÑ diÔÔhaÑ, parihÈyati arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ.
AnÈgÈminÈ dukkhaÑ diÔÔhaÑ, parihÈyati anÈgÈmÊ anÈgÈmiphalÈti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* ArahatÈ samudayo diÔÔho -pa- nirodho diÔÔho -pa- maggo diÔÔho -pa-
cattÈri saccÈni diÔÔhÈni, parihÈyati arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ. AnÈgÈminÈ
cattÈri saccÈni diÔÔhÈni, parihÈyati anÈgÈmÊ anÈgÈmiphalÈti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
248. * AnÈgÈminÈ dukkhaÑ diÔÔhaÑ, parihÈyati anÈgÈmÊ

anÈgÈmiphalÈti, ÈmantÈ. SotÈpannena dukkhaÑ diÔÔhaÑ, parihÈyati
* AnÈgÈminÈ samudayo diÔÔho -pa- nirodho diÔÔho -pa- maggo diÔÔho
-pa- cattÈri saccÈni diÔÔhÈni, parihÈyati anÈgÈmÊ anÈgÈmiphalÈti,
ÈmantÈ. SotÈpannena cattÈri saccÈni diÔÔhÈni, parihÈyati sotÈpanno

* AnÈgÈminÈ dukkhaÑ diÔÔhaÑ, parihÈyati anÈgÈmÊ anÈgÈmiphalÈti,
ÈmantÈ. SakadÈgÈminÈ dukkhaÑ diÔÔhaÑ, parihÈyati sakadÈgÈmÊ
* AnÈgÈminÈ samudayo diÔÔho -pa- nirodho diÔÔho -pa- maggo diÔÔho
-pa- cattÈri saccÈni diÔÔhÈni, parihÈyati anÈgÈmÊ anÈgÈmiphalÈti, ÈmantÈ.
SakadÈgÈminÈ cattÈri saccÈni diÔÔhÈni, parihÈyati sakadÈgÈmÊ
249. * SakadÈgÈminÈ dukkhaÑ diÔÔhaÑ, parihÈyati sakadÈgÈmÊ

sakadÈgÈmiphalÈti, ÈmantÈ. SotÈpannena dukkhaÑ diÔÔhaÑ, parihÈyati
* SakadÈgÈminÈ samudayo diÔÔho -pa- nirodho diÔÔho -pa- maggo diÔÔho
-pa-cattÈri saccÈni diÔÔhÈni, parihÈyati sakadÈgÈmÊ sakadÈgÈmiphalÈti,
ÈmantÈ. SotÈpannena cattari saccÈni diÔÔhÈni, parihÈyati sotÈpanno
sotÈpattiphalÈti. Na hevaÑ vattabbe -pa-.
250. * SotÈpannena dukkhaÑ diÔÔhaÑ, na parihÈyati sotÈpanno

sotÈpattiphalÈti, ÈmantÈ. ArahatÈ dukkhaÑ diÔÔhaÑ, na parihÈyati arahÈ
* SotÈpannena samudayo diÔÔho -pa- nirodho diÔÔho -pa- maggo diÔÔho
-pa- cattÈri saccÈni diÔÔhÈni, na parihÈyati sotÈpanno sotÈpattiphalÈti,
ÈmantÈ. ArahatÈ cattÈri saccÈni diÔÔhÈni, na parihÈyati arahÈ arahattÈti, na
* SakadÈgÈminÈ dukkhaÑ diÔÔhaÑ -pa- cattÈri saccÈni diÔÔhÈni, na
parihÈyati sakadÈgÈmÊ sakadÈgÈmiphalÈti, ÈmantÈ. ArahatÈ cattÈri saccÈni
diÔÔhÈni, na parihÈyati arahÈ arahattÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AnÈgÈminÈ dukkhaÑ diÔÔhaÑ -pa- cattÈri saccÈni diÔÔhÈni, na
parihÈyati anÈgÈmÊ anÈgÈmiphalÈti, ÈmantÈ. ArahatÈ cattÈri saccÈni diÔÔhÈni,
na parihÈyati arahÈ arahattÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SotÈpannena dukkhaÑ diÔÔhaÑ -pa- cattÈri saccÈni diÔÔhÈni, na

parihÈyati sotÈpanno sotÈpattiphalÈti, ÈmantÈ. AnÈgÈminÈ dukkhaÑ diÔÔhaÑ
-pa- cattÈri saccÈni diÔÔhÈni, na parihÈyati anÈgÈmÊ anÈgÈmiphalÈti, na
* SakadÈgÈminÈ dukkhaÑ diÔÔhaÑ -pa- cattÈri saccÈni diÔÔhÈni, na
parihÈyati sakadÈgÈmÊ sakadÈgÈmiphalÈti, ÈmantÈ. AnÈgÈminÈ dukkhaÑ
diÔÔhaÑ -pa- cattÈri saccÈni diÔÔhÈni, na parihÈyati anÈgÈmÊ anÈgÈmiphalÈti,
* SotÈpannena dukkhaÑ diÔÔhaÑ -pa- cattÈri saccÈni diÔÔhÈni, na
parihÈyati, sotÈpanno sotÈpattiphalÈti, ÈmantÈ. SakadÈgÈminÈ dukkhaÑ
diÔÔhaÑ -pa- cattÈri saccÈni diÔÔhÈni, na parihÈyati sakadÈgÈmÊ
251. * Arahato rÈgo pahÊno, parihÈyati arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ.

SotÈpannassa sakkÈyadiÔÔhi pahÊnÈ, parihÈyati sotÈpanno sotÈpattiphalÈti, na
* Arahato rÈgo pahÊno parihÈyati arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ. SotÈpannassa
vicikicchÈ pahÊnÈ -pa- sÊlabbataparÈmÈso pahÊno -pa- apÈyagamanÊyo rÈgo
pahÊno -pa- apÈyagamanÊyo doso pahÊno -pa- apÈyagamanÊyo moho pahÊno,
parihÈyati sotÈpanno sotÈpattiphalÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Arahato doso pahÊno -pa- moho pahÊno. MÈno pahÊno. DiÔÔhi pahÊnÈ.
VicikicchÈ pahÊnÈ. ThinaÑ1 pahÊnaÑ. UddhaccaÑ pahÊnaÑ. AhirikaÑ
pahÊnaÑ -pa-. AnottappaÑ pahÊnaÑ, parihÈyati arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ.
SotÈpannassa sakkÈyadiÔÔhi pahÊnÈ, parihÈyati sotÈpanno sotÈpattiphalÈti, na
* Arahato anottappaÑ pahÊnaÑ, parihÈyati arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ.
SotÈpannassa vicikicchÈ pahÊnÈ -pa- sÊlabbataparÈmÈso pahÊno -pa-
apÈyagamanÊyo rÈgo pahÊno -pa- apÈyagamanÊyo
______________________________________________________________
1. ThÊnaÑ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
doso pahÊno -pa- apÈyagamanÊyo moho pahÊno parihÈyati sotÈpanno

* Arahato rÈgo pahÊno parihÈyati, arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ.

SakadÈgÈmissa sakkÈyadiÔÔhi pahÊnÈ, parihÈyati sakadÈgÈmÊ
sakadÈgÈmiphalÈti, na hevaÑ vattabbe.
* Arahato rÈgo pahÊno, parihÈyati arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ.

SakadÈgÈmissa vicikicchÈ pahÊnÈ -pa- sÊlabbataparÈmÈso pahÊno -pa- oÄÈriko
kÈmarÈgo pahÊno. OÄÈriko byÈpÈdo pahÊno, parihÈyati sakadÈgÈmÊ
* Arahato doso pahÊno -pa- anottappaÑ pahÊnaÑ, parihÈyati arahÈ

arahattÈti, ÈmantÈ. SakadÈgÈmissa sakkÈyadiÔÔhi pahÊnÈ -pa- oÄÈriko byÈpÈdo
pahÊno, parihÈyati sakadÈgÈmÊ sakadÈgÈmiphalÈti, na hevaÑ vattabbe.
* Arahato rÈgo pahÊno, parihÈyati arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ. AnÈgÈmissa

sakkÈyadiÔÔhi pahÊnÈ, parihÈyati anÈgÈmÊ anÈgÈmiphalÈti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* Arahato rÈgo pahÊno, parihÈyati arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ. AnÈgÈmissa

vicikicchÈ pahÊnÈ -pa- sÊlabbataparÈmÈso pahÊno. AÓusahagato kÈmarÈgo
pahÊno. AÓusahagato byÈpÈdo pahÊno, parihÈyati anÈgÈmÊ anÈgÈmiphalÈti,
na hevaÑ vattabbe.
* Arahato doso pahÊno -pa- anottappaÑ pahÊnaÑ, parihÈyati arahÈ

arahattÈti, ÈmantÈ. AnÈgÈmissa sakkÈyadiÔÔhi pahÊnÈ -pa- aÓusahagato
byÈpÈdo pahÊno, parihÈyati anÈgÈmÊ anÈgÈmiphalÈti, na hevaÑ vattabbe.
252. * AnÈgÈmissa sakkÈyadiÔÔhi pahÊnÈ, parihÈyati anÈgÈmÊ

anÈgÈmiphalÈti, ÈmantÈ. SotÈpannassa sakkÈyadiÔÔhi pahÊnÈ, parihÈyati
sotÈpanno sotÈpattiphalÈti, na hevaÑ vattabbe.
* AnÈgÈmissa sakkayadiÔÔhi pahÊnÈ, parihÈyati anÈgÈmÊ anÈgÈmiphalÈti,

ÈmantÈ. SotÈpannassa vicikicchÈ pahÊnÈ -pa- apÈyagamanÊyo moho pahÊno,
parihÈyati sotÈpanno sotÈpattiphalÈti, na hevaÑ vattabbe.
* AnÈgÈmissa vicikicchÈ pahÊnÈ -pa- aÓusahagato byÈpÈdo pahÊno,
parihÈyati anÈgÈmÊ anÈgÈmiphalÈti, ÈmantÈ. SotÈpannassa sakkÈyadiÔÔhi
pahÊnÈ -pa-. ApÈyagamanÊyo moho pahÊno, parihÈyati sotÈpanno
sotÈpattiphalÈti, na hevaÑ vattabbe.
* AnÈgÈmissa sakkÈyadiÔÔhi pahÊnÈ, parihÈyati anÈgÈmÊ anÈgÈmiphalÈti,
ÈmantÈ. SakadÈgÈmissa sakkÈyadiÔÔhi pahÊnÈ, parihÈyati sakadÈgÈmÊ
* AnÈgÈmissa sakkÈyadiÔÔhi pahÊnÈ, parihÈyati anÈgÈmÊ anÈgÈmiphalÈti,
ÈmantÈ. SakadÈgÈmissa vicikicchÈ pahÊnÈ -pa-. SÊlabbataparÈmÈso pahÊno.
OÄÈriko kÈmarÈgo pahÊno. OÄÈriko byÈpÈdo pahÊno, parihÈyati sakadÈgÈmÊ
* AnÈgÈmissa vicikicchÈ pahÊnÈ -pa-. AÓusahagato byÈpÈdo pahÊno,
parihÈyati anÈgÈmÊ anÈgÈmiphalÈti, ÈmantÈ. SakadÈgÈmissa sakkÈyadiÔÔhi
pahÊnÈ -pa-. OÄÈriko byÈpÈdo pahÊno, parihÈyati sakadÈgÈmÊ
253. * SakadÈgÈmissa sakkÈyadiÔÔhi pahÊnÈ, parihÈyati sakadÈgÈmÊ

sakadÈgÈmiphalÈti, ÈmantÈ. SotÈpannassa sakkÈyadiÔÔhi pahÊnÈ, parihÈyati
sotÈpanno sotÈpattiphalÈti, na hevaÑ vattabbe.
* SakadÈgÈmissa sakkÈyadiÔÔhi pahÊnÈ, parihÈyati sakadÈgÈmÊ
sakadÈgÈmiphalÈti, ÈmantÈ. SotÈpannassa vicikicchÈ pahÊnÈ -pa-.
ApÈyagamanÊyo moho pahÊno, parihÈyati sotÈpanno sotÈpattiphalÈti, na
hevaÑ vattabbe.
* SakadÈgÈmissa vicikicchÈ pahÊnÈ -pa-. OÄÈriko kÈmarÈgo pahÊno.
OÄÈriko byÈpÈdo pahÊno, parihÈyati sakadÈgÈmÊ
sakadÈgÈmiphalÈti, ÈmantÈ. SotÈpannassa sakkÈyadiÔÔhi pahÊnÈ -pa-.

ApÈyagamanÊyo moho pahÊno, parihÈyati sotÈpanno sotÈpattiphalÈti, na
hevaÑ vattabbe.
254. * SotÈpannassa sakkÈyadiÔÔhi pahÊnÈ, na parihÈyati sotÈpanno

sotÈpattiphalÈti, ÈmantÈ. Arahato rÈgo pahÊno, na parihÈyati arahÈ arahattÈti,
na hevaÑ vattabbe.
* SotÈpannassa sakkÈyadiÔÔhi pahÊnÈ, na parihÈyati sotÈpanno

sotÈpattiphalÈti, ÈmantÈ. Arahato doso pahÊno -pa-. AnottappaÑ pahÊnaÑ,
na parihÈyati arahÈ arahattÈti, na hevaÑ vattabbe.
* SotÈpannassa vicikicchÈ pahÊnÈ -pa-. ApÈyagamanÊyo moho pahÊno,

na parihÈyati sotÈpanno sotÈpattiphalÈti, ÈmantÈ. Arahato rÈgo pahÊno -pa-.
AnottappaÑ pahÊnaÑ, na parihÈyati arahÈ arahattÈti, na hevaÑ vattabbe.
255. * SakadÈgÈmissa sakkÈyadiÔÔhi pahÊnÈ, na parihÈyati sakadÈgÈmÊ

sakadÈgÈmiphalÈti, ÈmantÈ. Arahato rÈgo pahÊno -pa-. AnottappaÑ
pahÊnaÑ, na parihÈyati arahÈ arahattÈti, na hevaÑ vattabbe.
* SakadÈgÈmissa vicikicchÈ pahÊnÈ -pa-. OÄÈriko byÈpÈdo pahÊno, na

parihÈyati sakadÈgÈmÊ sakadÈgÈmiphalÈti, ÈmantÈ. Arahato rÈgo pahÊno
-pa-. AnottappaÑ pahÊnaÑ, na parihÈyati arahÈ arahattÈti, na hevaÑ
vattabbe.
256. * AnÈgÈmissa sakkÈyadiÔÔhi pahÊnÈ, na parihÈyati anÈgÈmÊ

anÈgÈmiphalÈti, ÈmantÈ. Arahato rÈgo pahÊno -pa- anottappaÑ pahÊnaÑ, na
parihÈyati arahÈ arahattÈti, na hevaÑ vattabbe.
* AnÈgÈmissa vicikicchÈ pahÊnÈ -pa- aÓusahagato byÈpÈdo pahÊno, na

parihÈyati anÈgÈmÊ anÈgÈmiphalÈti, ÈmantÈ. Arahato rÈgo pahÊno -pa-
anottappaÑ pahÊnaÑ, na parihÈyati arahÈ arahattÈti, na hevaÑ vattabbe.

sotÈpattiphalÈti, ÈmantÈ. AnÈgÈmissa sakkÈyadiÔÔhi pahÊnÈ. AÓusahagato
byÈpÈdo pahÊno, na parihÈyati anÈgÈmÊ anÈgÈmiphalÈti, na hevaÑ vattabbe.
* SotÈpannassa vicikicchÈ pahÊnÈ -pa- apÈyagamanÊyo moho pahÊno, na
parihÈyati sotÈpanno sotÈpattiphalÈti, ÈmantÈ. AnÈgÈmissa sakkÈyadiÔÔhi
pahÊnÈ -pa- aÓusahagato byÈpÈdo pahÊno, na parihÈyati anÈgÈmÊ
anÈgÈmiphalÈti, na hevaÑ vattabbe.
258. * SakadÈgÈmissa sakkÈyadiÔÔhi pahÊnÈ, na parihÈyati sakadÈgÈmÊ

sakadÈgÈmiphalÈti, ÈmantÈ. AnÈgÈmissa sakkÈyadiÔÔhi pahÊnÈ -pa-
aÓusahagato byÈpÈdo pahÊno, na parihÈyati anÈgÈmÊ anÈgÈmiphalÈti, na
hevaÑ vattabbe.
* SakadÈgÈmissa vicikicchÈ pahÊnÈ -pa- oÄÈriko byÈpÈdo pahÊno, na
parihÈyati sakadÈgÈmÊ sakadÈgÈmiphalÈti, ÈmantÈ. AnÈgÈmissa
sakkÈyadiÔÔhi pahÊnÈ -pa- aÓusahagato byÈpÈdo pahÊno, na parihÈyati
anÈgÈmÊ anÈgÈmiphalÈti, na hevaÑ vattabbe.

sotÈpattiphalÈti, ÈmantÈ. SakadÈgÈmissa sakkÈyadiÔÔhi pahÊnÈ -pa- oÄÈriko
byÈpÈdo pahÊno, na parihÈyati sakadÈgÈmÊ sakadÈgÈmiphalÈti, na hevaÑ
vattabbe.
* SotÈpannassa vicikicchÈ pahÊnÈ -pa- apÈyagamanÊyo moho pahÊno, na
parihÈyati sotÈpanno sotÈpattiphalÈti, ÈmantÈ. SakadÈgÈmissa sakkÈyadiÔÔhi
pahÊnÈ -pa- oÄÈriko byÈpÈdo pahÊno, na parihÈyati sakadÈgÈmÊ
260. * ParihÈyati arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ. Nanu arahato rÈgo pahÊno

ucchinnam|lo tÈlÈvatthukato anabhÈvaÑkato1 ÈyatiÑ anuppÈdadhammoti,
ÈmantÈ. HaÒci arahato rÈgo pahÊno
______________________________________________________________
1. AnabhÈvakato (SÊ)
ucchinnam|lo tÈlÈvatthukato anabhÈvaÑkato ÈyatiÑ anuppÈdadhammo, no

ca vata re1 vattabbe “parihÈyati arahÈ arahattÈ”ti.
* ParihÈyati arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ. Nanu arahato doso pahÊno -pa-
moho pahÊno. MÈno pahÊno. DiÔÔhi pahÊnÈ. VicikicchÈ pahÊnÈ. ThinaÑ
pahÊnaÑ. UddhaccaÑ pahÊnaÑ. AhirikaÑ pahÊnaÑ. AnottappaÑ pahÊnaÑ
ucchinnam|laÑ tÈlÈvatthukataÑ anabhÈvaÑkataÑ ÈyatiÑ
anuppÈdadhammanti, ÈmantÈ. HaÒci arahato anottappaÑ pahÊnaÑ
anuppÈdadhammaÑ, no ca vata re vattabbe “parihÈyati arahÈ arahattÈ”ti.
* ParihÈyati arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ. Nanu arahato rÈgappahÈnÈya
maggo bhÈvitoti, ÈmantÈ. HaÒci arahato rÈgappahÈnÈya maggo bhÈvito, no
ca vata re vattabbe “parihÈyati arahÈ arahattÈ”ti.
* ParihÈyati arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ. Nanu arahato rÈgappahÈnÈya
satipaÔÔhÈnÈ bhÈvitÈ -pa- sammappadhÈnÈ bhÈvitÈ. IddhipÈdÈ bhÈvitÈ.
IndriyÈ bhÈvitÈ. BalÈ bhÈvitÈ. Bojjha~gÈ bhÈvitÈti, ÈmantÈ. HaÒci arahato
rÈgappahÈnÈya bojjha~gÈ bhÈvitÈ, no ca vata re vattabbe “parihÈyati arahÈ
arahattÈ”ti.
* ParihÈyati arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ. Nanu arahato dosappahÈnÈya -pa-
anottappapahÈnÈya maggo bhÈvito -pa- bojjha~gÈ bhÈvitÈti, ÈmantÈ. HaÒci
arahato anottappapahÈnÈya bojjha~gÈ bhÈvitÈ, no ca vata re vattabbe
“parihÈyati arahÈ arahattÈ”ti.
261. * ParihÈyati arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ. Nanu arahÈ vÊtarÈgo

vÊtadoso vÊtamoho katakaraÓÊyo ohitabhÈro anuppattasadattho
parikkhÊÓabhavasaÑyojano sammadaÒÒÈvimutto ukkhittapaligho
saÑkiÓÓaparikho abb|Ähesiko niraggaÄo ariyo pannaddhajo pannabhÈro
visaÒÒutto suvijitavijayo, dukkhaÑ tassa pariÒÒÈtaÑ, samudayo pahÊno,
nirodho sacchikato, maggo bhÈvito, abhiÒÒeyyaÑ
______________________________________________________________
1. No vata re (SyÈ, I) evamuparipi.
abhiÒÒÈtaÑ, pariÒÒeyyaÑ pariÒÒÈtaÑ, pahÈtabbaÑ pahÊnaÑ, bhÈvetabbaÑ

bhÈvitaÑ, sacchikÈtabbaÑ sacchikatanti, ÈmantÈ. HaÒci arahÈ vÊtarÈgo
vÊtadoso vÊtamoho -pa- sacchikÈtabbaÑ sacchikataÑ, no ca vata re vattabbe
262. * ParihÈyati arahÈ arahattÈti, ( )1 samayavimutto arahÈ arahattÈ

parihÈyati, asamayavimutto arahÈ arahattÈ na parihÈyatÊti. Samayavimutto
arahÈ arahattÈ parihÈyatÊti, ÈmantÈ. Asamayavimutto arahÈ arahattÈ
parihÈyatÊti2, na hevaÑ vattabbe.
* Asamayavimutto arahÈ arahattÈ na parihÈyatÊti, ÈmantÈ.

Samayavimutto arahÈ arahattÈ na parihÈyatÊti, na hevaÑ vattabbe.
* Samayavimuttassa arahato rÈgo pahÊno, parihÈyati samayavimutto

arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ. Asamayavimuttassa arahato rÈgo pahÊno,
parihÈyati asamayavimutto arahÈ arahattÈti, na hevaÑ vattabbe.
* Samayavimuttassa arahato doso pahÊno -pa- anottappaÑ pahÊnaÑ,

parihÈyati samayavimutto arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ. Asamayavimuttassa
arahato anottappaÑ pahÊnaÑ, parihÈyati asamayavimutto arahÈ arahattÈti, na
hevaÑ vattabbe.
* Samayavimuttassa arahato rÈgappahÈnÈya maggo bhÈvito, parihÈyati

samayavimutto arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ. Asamayavimuttassa arahato
rÈgappahÈnÈya maggo bhÈvito, parihÈyati asamayavimutto arahÈ arahattÈti,
na hevaÑ vattabbe.
* Samayavimuttassa arahato rÈgappahÈnÈya satipaÔÔhÈnÈ bhÈvitÈ -pa-

sammappadhÈnÈ bhÈvitÈ. IddhipÈdÈ bhÈvitÈ. IndriyÈ bhÈvitÈ. BalÈ bhÈvitÈ.
Bojjha~gÈ bhÈvitÈ, parihÈyati samayavimutto arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ.
Asamayavimuttassa arahato rÈgappahÈnÈya
______________________________________________________________
1. (ŒmantÈ.) (Ka) 2. Na parihÈyatÊti (Ka)
satipaÔÔhÈnÈ bhÈvitÈ -pa- bojjha~gÈ bhÈvitÈ, parihÈyati asamayavimutto

arahÈ arahattÈti, na hevaÑ vattabbe.
* Samayavimuttassa arahato dosappahÈnÈya -pa-anottappapahÈnÈya

maggo bhÈvito -pa- bojjha~gÈ bhÈvitÈ, parihÈyati samayavimutto arahÈ
arahattÈti, ÈmantÈ. Asamayavimuttassa arahato anottappapahÈnÈya maggo
bhÈvito -pa- bojjha~gÈ bhÈvitÈ, parihÈyati asamayavimutto arahÈ arahattÈti,
* Samayavimutto arahÈ vÊtarÈgo vÊtadoso vÊtamoho katakaraÓÊyo

ohitabhÈro anuppattasadattho parikkhÊÓabhavasaÑyojano
sammadaÒÒÈvimutto ukkhittapaligho saÑkiÓÓaparikho abb|Ähesiko
niraggaÄo ariyo pannaddhajo pannabhÈro visaÒÒutto suvijitavijayo, dukkhaÑ
tassa pariÒÒÈtaÑ, samudayo pahÊno, nirodho sacchikato, maggo bhÈvito,
abhiÒÒeyyaÑ abhiÒÒÈtaÑ, pariÒÒeyyaÑ pariÒÒÈtaÑ, pahÈtabbaÑ pahÊnaÑ,
bhÈvetabbaÑ bhÈvitaÑ, sacchikÈtabbaÑ sacchikataÑ, parihÈyati
samayavimutto arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ. Asamayavimutto arahÈ vÊtarÈgo
vÊtadoso vÊtamoho -pa- sacchikÈtabbaÑ sacchikataÑ, parihÈyati
asamayavimutto arahÈ arahattÈti, na hevaÑ vattabbe.
263. * Asamayavimuttassa arahato rÈgo pahÊno, na parihÈyati

asamayavimutto arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ. Samayavimuttassa arahato rÈgo
pahÊno, na parihÈyati samayavimutto arahÈ arahattÈti, na hevaÑ vattabbe.
* Asamayavimuttassa arahato doso pahÊno -pa- anottappaÑ pahÊnaÑ,

na parihÈyati asamayavimutto arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ. Samayavimuttassa
arahato anottappaÑ pahÊnaÑ, na parihÈyati samayavimutto arahÈ arahattÈti,
na hevaÑ vattabbe.
* Asamayavimuttassa arahato rÈgappahÈnÈya maggo bhÈvito -pa-

bojjha~gÈ bhÈvitÈ, na parihÈyati asamayavimutto arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ.
Samayavimuttassa arahato rÈgappahÈnÈya
maggo bhÈvito -pa- bojjha~gÈ bhÈvitÈ, na parihÈyati samayavimutto arahÈ

arahattÈti, na hevaÑ vattabbe.
* Asamayavimuttassa arahato dosappahÈnÈya -pa- anottappapahÈnÈya

maggo bhÈvito -pa- bojjha~gÈ bhÈvitÈ, na parihÈyati asamayavimutto arahÈ
arahattÈti, ÈmantÈ. Samayavimuttassa arahato anottappapahÈnÈya maggo
bhÈvito -pa- bojjha~gÈ bhÈvitÈ, na parihÈyati samayavimutto arahÈ
arahattÈti, na hevaÑ vattabbe.
* Asamayavimutto arahÈ vÊtarÈgo vÊtadoso vÊtamoho -pa-

sacchikÈtabbaÑ sacchikataÑ, na parihÈyati asamayavimutto arahÈ arahattÈti,
ÈmantÈ. Samayavimutto arahÈ vÊtarÈgo vÊtadoso vÊtamoho -pa-
sacchikÈtabbaÑ sacchikataÑ, na parihÈyati samayavimutto arahÈ arahattÈti,
264. * ParihÈyati arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ. SÈriputto thero parihÈyittha

arahattÈti, na hevaÑ vattabbe. MahÈmoggallÈno1 thero. MahÈkassapo thero.
MahÈkaccÈyano2 thero. MahÈkoÔÔhiko3 thero. MahÈpanthako thero
parihÈyittha arahattÈti, na hevaÑ vattabbe.
* SÈriputto thero na parihÈyittha arahattÈti, ÈmantÈ. HaÒci SÈriputto

thero na parihÈyittha arahattÈ, no ca vata re vattabbe “parihÈyati arahÈ
arahattÈ”ti.
* MahÈmoggallÈno thero. MahÈkassapo thero. MahÈkaccÈyano thero.

MahÈkoÔÔhiko thero. MahÈpanthako thero na parihÈyittha arahattÈti, ÈmantÈ.
HaÒci MahÈpanthako thero na parihÈyittha arahattÈ, no ca vata re vattabbe
AriyapuggalasaÑsandanaÑ.
______________________________________________________________
1. MahÈmoggalÈno (Ka) 2. MahÈkaccÈno (Ma 1. 156 piÔÔhÈdÊsu)
3. MahÈkoÔÔhito (SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
3. SuttasÈdhanaparihÈni
265. * ParihÈyati arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ–
“UccÈvacÈ hi paÔipadÈ1, samaÓena pakÈsitÈ.
Na pÈraÑ diguÓaÑ yanti, nayidaÑ ekaguÓaÑ mutan”ti2.
Attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “parihÈyati arahÈ
arahattÈ”ti.
* ParihÈyati arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ. Atthi chinnassa chediyanti, na
hevaÑ vattabbe.
* Atthi chinnassa chediyanti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ–
“VÊtataÓho anÈdÈno, kiccaÑ yassa na vijjati.
Chinnassa chediyaÑ natthi, oghapÈso sam|hato”ti.
Attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “atthi chinnassa
chediyan”ti.
266. * ParihÈyati arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ. Atthi katassa paticayoti, na

hevaÑ vattabbe.
* Atthi katassa paticayoti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ–
“Tassa sammÈ vimuttassa, santacittassa bhikkhuno.
Katassa paticayo natthi, karaÓÊyaÑ na vijjati.
Selo yathÈ ekagghano, vÈtena na samÊrati.
EvaÑ r|pÈ rasÈ saddÈ, gandhÈ phassÈ ca kevalÈ.
IÔÔhÈ dhammÈ aniÔÔhÈ ca, nappavedhenti tÈdino.
®hitaÑ cittaÑ vippamuttaÑ, vayaÑ cassÈnupassatÊ”ti3.
Attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “atthi katassa
paticayo”ti.
______________________________________________________________
1. PaÔipÈdÈ (®Ôha) 2. Khu 1. 390 SuttanipÈte.
3. Vi 3. 272 piÔÔhe; AÑ 2. 333 piÔÔhepi.
267. + Na vattabbaÑ “parihÈyati arahÈ arahattÈ”ti, ÈmantÈ. Nanu

vuttaÑ BhagavatÈ–paÒcime bhikkhave dhammÈ samayavimuttassa
bhikkhuno parihÈnÈya saÑvattanti. Katame paÒca, kammÈrÈmatÈ
bhassÈrÈmatÈ niddÈrÈmatÈ sa~gaÓikÈrÈmatÈ yathÈvimuttaÑ cittaÑ na
paccavekkhati. Ime kho bhikkhave paÒca dhammÈ samayavimuttassa
bhikkhuno parihÈnÈya saÑvattantÊti1 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi
parihÈyati “arahÈ arahattÈ”ti.
* Atthi arahato kammÈrÈmatÈti, na hevaÑ vattabbe.
* Atthi arahato kammÈrÈmatÈti, ÈmantÈ. Atthi arahato rÈgo kÈmarÈgo
kÈmarÈgapariyuÔÔhÈnaÑ kÈmarÈgasaÑyojanaÑ kÈmogho kÈmayogo
kÈmacchandanÊvaraÓanti, na hevaÑ vattabbe.
* Atthi arahato bhassÈrÈmatÈ. Atthi arahato niddÈrÈmatÈ. Atthi arahato
sa~gaÓikÈrÈmatÈti, na hevaÑ vattabbe.
* Atthi arahato sa~gaÓikÈrÈmatÈti, ÈmantÈ. Atthi arahato rÈgo
kÈmarÈgo kÈmarÈgapariyuÔÔhÈnaÑ kÈmarÈgasaÑyojanaÑ kÈmogho
kÈmayogo kÈmacchandanÊvaraÓanti, na hevaÑ vattabbe.
268. * ParihÈyati arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ. ArahÈ arahattÈ

parihÈyamÈno kiÑ pariyuÔÔhito parihÈyatÊti, rÈgapariyuÔÔhito parihÈyatÊti.
PariyuÔÔhÈnaÑ kiÑ paÔicca uppajjatÊti, anusayaÑ paÔicca uppajjatÊti. Atthi
arahato anusayÈti, na hevaÑ vattabbe.
* Atthi arahato anusayÈti, ÈmantÈ. Atthi arahato kÈmarÈgÈnusayo
paÔighÈnusayo mÈnÈnusayo diÔÔhÈnusayo vicikicchÈnusayo bhavarÈgÈnusayo
avijjÈnusayoti, na hevaÑ vattabbe.
DosapariyuÔÔhito parihÈyatÊti -pa-. MohapariyuÔÔhito parihÈyatÊti.
PariyuÔÔhÈnaÑ kiÑ paÔicca uppajjatÊti, anusayaÑ paÔicca uppajjatÊti. Atthi
arahato anusayÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Atthi arahato anusayÈti, ÈmantÈ. Atthi arahato kÈmarÈgÈnusayo -pa-
avijjÈnusayoti, na hevaÑ vattabbe.
______________________________________________________________
1. AÑ 2. 153 piÔÔhe.
* ParihÈyati arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ. Arahato arahattÈ parihÈyamÈnassa

kiÑ upacayaÑ gacchatÊti, rÈgo upacayaÑ gacchatÊti. SakkÈyadiÔÔhi
upacayaÑ gacchatÊti. VicikicchÈ upacayaÑ gacchatÊti. SÊlabbataparÈmÈso
upacayaÑ gacchatÊti, na hevaÑ vattabbe. Doso upacayaÑ gacchatÊti -pa-.
Moho upacayaÑ gacchatÊti. SakkÈyadiÔÔhi upacayaÑ gacchatÊti. VicikicchÈ
upacayaÑ gacchatÊti. SÊlabbataparÈmÈso upacayaÑ gacchatÊti, na hevaÑ
vattabbe.
* ParihÈyati arahÈ arahattÈti, ÈmantÈ. ArahÈ ÈcinatÊti, na hevaÑ

vattabbe. ArahÈ apacinatÊti, na hevaÑ vattabbe. ArahÈ pajahatÊti, na hevaÑ
vattabbe. ArahÈ upÈdiyatÊti, na hevaÑ vattabbe. ArahÈ visinetÊti, na hevaÑ
vattabbe. ArahÈ ussinetÊti, na hevaÑ vattabbe. ArahÈ vidh|petÊti, na hevaÑ
vattabbe. ArahÈ sandh|petÊti, na hevaÑ vattabbe.
Nanu arahÈ nevÈcinati na apacinati apacinitvÈ Ôhitoti, ÈmantÈ. HaÒci

arahÈ nevÈcinati na apacinati apacinitvÈ Ôhito, no ca vata re vattabbe
Nanu arahÈ neva pajahati na upÈdiyati pajahitvÈ Ôhitoti, ÈmantÈ. HaÒci

arahÈ neva pajahati na upÈdiyati pajahitvÈ Ôhito, no ca vata re vattabbe
Nanu arahÈ neva visineti na ussineti visinitvÈ Ôhitoti, ÈmantÈ. HaÒci

arahÈ neva visineti na ussineti visinitvÈ Ôhito, no ca vata re vattabbe
Nanu arahÈ neva vidh|peti na sandh|peti vidh|petvÈ Ôhitoti, ÈmantÈ.

HaÒci arahÈ neva vidh|peti na sandh|peti vidh|petvÈ Ôhito, no ca vata re
vattabbe “parihÈyati arahÈ arahattÈ”ti.
ParihÈnikathÈ niÔÔhitÈ.
3. BrahmacariyakathÈ
1. SuddhabrahmacariyakathÈ
269. * Natthi devesu brahmacariyavÈsoti, ÈmantÈ. Sabbe devÈ jaÄÈ
elam|gÈ1 aviÒÒ| hatthasaÑvÈcikÈ nappaÔibalÈ subhÈsitadubbhÈsitÈnaÑ
atthamaÒÒÈtuÑ, sabbe devÈ na Buddhe pasannÈ na dhamme pasannÈ na
saÑghe pasannÈ, na BuddhaÑ BhagavantaÑ payirupÈsanti, na BuddhaÑ
BhagavantaÑ paÒhaÑ pucchanti, na Buddhena BhagavatÈ paÒhe vissajjite
attamanÈ, sabbe devÈ kammÈvaraÓena samannÈgatÈ kilesÈvaraÓena
samannÈgatÈ vipÈkÈvaraÓena samannÈgatÈ assaddhÈ acchandikÈ duppaÒÒÈ
abhabbÈ niyÈmaÑ okkamituÑ kusalesu dhammesu sammattaÑ, sabbe devÈ
mÈtughÈtakÈ pitughÈtakÈ arahantaghÈtakÈ ruhiruppÈdakÈ saÑghabhedakÈ,
sabbe devÈ pÈÓÈtipÈtino adinnÈdÈyino kÈmesumicchÈcÈrino musÈvÈdino
pisuÓÈvÈcÈ pharusÈvÈcÈ samphappalÈpino abhijjhÈluno byÈpannacittÈ
micchÈdiÔÔhikÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Nanu atthi devÈ ajaÄÈ anelam|gÈ viÒÒ| na hatthasaÑvÈcikÈ paÔibalÈ
subhÈsitadubbhÈsitÈnaÑ atthamaÒÒÈtuÑ, atthi devÈ Buddhe pasannÈ
dhamme pasannÈ saÑghe pasannÈ, BuddhaÑ BhagavantaÑ payirupÈsanti,
BuddhaÑ BhagavantaÑ paÒhaÑ pucchanti, Buddhena BhagavatÈ paÒhe
vissajjite attamanÈ honti, atthi devÈ na kammÈvaraÓena samannÈgatÈ na
kilesÈvaraÓena samannÈgatÈ na vipÈkÈvaraÓena samannÈgatÈ saddhÈ
chandikÈ paÒÒavanto bhabbÈ niyÈmaÑ okkamituÑ kusalesu dhammesu
sammattaÑ, atthi devÈ na mÈtughÈtakÈ na pitughÈtakÈ na arahantaghÈtakÈ
na ruhiruppÈdakÈ na saÑghabhedakÈ, atthi devÈ na pÈÓÈtipÈtino na
adinnÈdÈyino na kÈmesumicchÈcÈrino na musÈvÈdino na pisuÓÈvÈcÈ na
pharusÈvÈcÈ na samphappalÈpino na abhijjhÈluno abyÈpannacittÈ
sammÈdiÔÔhikÈti, ÈmantÈ.
HaÒci atthi devÈ ajaÄÈ anelam|gÈ viÒÒ| na hatthasaÑvÈcikÈ paÔibalÈ
subhÈsitadubbhÈsitÈnaÑ atthamaÒÒÈtuÑ -pa- atthi devÈ Buddhe pasannÈ
-pa- sammÈdiÔÔhikÈ, no ca vata re vattabbe “natthi devesu
brahmacariyavÈso”ti.
______________________________________________________________
1. EÄam|gÈ (SyÈ)
3. BrahmacariyakathÈ 81
270. + Atthi devesu brahmacariyavÈsoti, ÈmantÈ. Atthi tattha pabbajjÈ

muÓÉiyaÑ kÈsÈvadhÈraÓÈ pattadhÈraÓÈ, devesu SammÈsambuddhÈ
uppajjanti, PaccekasambuddhÈ uppajjanti, sÈvakayugaÑ uppajjatÊti, na
* Devesu pabbajjÈ natthÊti natthi devesu brahmacariyavÈsoti, ÈmantÈ.
Yattha atthi pabbajjÈ, tattheva brahmacariyavÈso. Yattha natthi pabbajjÈ,
natthi tattha brahmacariyavÈsoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Yattha atthi
pabbajjÈ, tattheva brahmacariyavÈso. Yattha natthi pabbajjÈ, natthi tattha
brahmacariyavÈsoti, ÈmantÈ. Yo pabbajati, tasseva brahmacariyavÈso. Yo na
pabbajati, natthi tassa brahmacariyavÈsoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Devesu muÓÉiyaÑ natthÊti natthi devesu brahmacariyavÈsoti, ÈmantÈ.
Yattha atthi muÓÉiyaÑ, tattheva brahmacariyavÈso. Yattha natthi
muÓÉiyaÑ, natthi tattha brahmacariyavÈsoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Yattha
atthi muÓÉiyaÑ, tattheva brahmacariyavÈso. Yattha natthi muÓÉiyaÑ, natthi
tattha brahmacariyavÈsoti, ÈmantÈ. Yo muÓÉo hoti, tasseva
brahmacariyavÈso. Yo muÓÉo na hoti, natthi tassa brahmacariyavÈsoti, na
* Devesu kÈsÈvadhÈraÓÈ natthÊti natthi devesu brahmacariyavÈsoti,
ÈmantÈ. Yattha atthi kÈsÈvadhÈraÓÈ, tattheva brahmacariyavÈso. Yattha
natthi kÈsÈvadhÈraÓÈ, natthi tattha brahmacariyavÈsoti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. Yattha atthi kÈsÈvadhÈraÓÈ, tattheva brahmacariyavÈso. Yattha natthi
kÈsÈvadhÈraÓÈ, natthi tattha brahmacariyavÈsoti, ÈmantÈ. Yo kÈsÈvaÑ
dhÈreti, tasseva brahmacariyavÈso. Yo kÈsÈvaÑ na dhÈreti, natthi tassa
brahmacariyavÈsoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Devesu pattadhÈraÓÈ natthÊti natthi devesu brahmacariyavÈsoti,
ÈmantÈ. Yattha atthi pattadhÈraÓÈ, tattheva brahmacariyavÈso. Yattha natthi
pattadhÈraÓÈ, natthi tattha brahmacariyavÈsoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Yattha atthi pattadhÈraÓÈ, tattheva brahmacariyavÈso. Yattha natthi
pattadhÈraÓÈ, natthi tattha brahmacariyavÈsoti, ÈmantÈ. Yo pattaÑ dhÈreti,
tasseva brahmacariyavÈso. Yo pattaÑ na dhÈreti, natthi tassa
* Devesu SammÈsambuddhÈ nuppajjantÊti natthi devesu

brahmacariyavÈsoti, ÈmantÈ. Yattha SammÈsambuddhÈ uppajjanti, tattheva
brahmacariyavÈso. Yattha SammÈsambuddhÈ nuppajjanti, natthi tattha
brahmacariyavÈsoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Yattha SammÈsambuddhÈ
uppajjanti, tattheva brahmacariyavÈso. Yattha SammÈsambuddhÈ
nuppajjanti, natthi tattha brahmacariyavÈsoti, ÈmantÈ. LumbiniyÈ BhagavÈ
jÈto, bodhiyÈ m|le abhisambuddho, BÈrÈÓasiyaÑ BhagavatÈ
dhammacakkaÑ pavattitaÑ, tattheva brahmacariyavÈso. NatthaÒÒatra
* Devesu PaccekasambuddhÈ nuppajjantÊti natthi devesu
brahmacariyavÈsoti, ÈmantÈ. Yattha PaccekasambuddhÈ uppajjanti, tattheva
brahmacariyavÈso. Yattha PaccekasambuddhÈ nuppajjanti, natthi tattha
brahmacariyavÈsoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Yattha PaccekasambuddhÈ
uppajjanti, tattheva brahmacariyavÈso. Yattha PaccekasambuddhÈ
nuppajjanti, natthi tattha brahmacariyavÈsoti, ÈmantÈ. Majjhimesu
janapadesu PaccekasambuddhÈ uppajjanti, tattheva brahmacariyavÈso.
NatthaÒÒatra brahmacariyavÈsoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Devesu sÈvakayugaÑ nuppajjatÊti natthi devesu brahmacariyavÈsoti,
ÈmantÈ. Yattha sÈvakayugaÑ uppajjati, tattheva brahmacariyavÈso. Yattha
sÈvakayugaÑ nuppajjati, natthi tattha brahmacariyavÈsoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. Yattha sÈvakayugaÑ uppajjati, tattheva brahmacariyavÈso.
Yattha sÈvakayugaÑ nuppajjati, natthi tattha brahmacariyavÈsoti, ÈmantÈ.
Magadhesu sÈvakayugaÑ uppannaÑ, tattheva brahmacariyavÈso.
NatthaÒÒatra brahmacariyavÈsoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
271. + Atthi devesu brahmacariyavÈsoti, ÈmantÈ. Sabbadevesu atthi

* Atthi manussesu brahmacariyavÈsoti, ÈmantÈ. Sabbamanussesu atthi
+ Atthi devesu brahmacariyavÈsoti, ÈmantÈ. AsaÒÒasattesu devesu atthi
* Atthi manussesu brahmacariyavÈsoti, ÈmantÈ. Paccantimesu

janapadesu atthi brahmacariyavÈso milakkhesu1 aviÒÒÈtÈresu, yattha natthi
gati bhikkh|naÑ bhikkhunÊnaÑ upÈsakÈnaÑ upÈsikÈnanti, na hevaÑ
vattabbe.
+ Atthi devesu brahmacariyavÈsoti? Atthi yattha atthi, atthi yattha
natthÊti. AsaÒÒasattesu devesu atthi yattha atthi, atthi yattha natthi
brahmacariyavÈso, saÒÒasattesu2 devesu atthi yattha atthi, atthi yattha natthi
brahmacariyavÈsoti, na hevaÑ vattabbe.
+ Devesu atthi yattha atthi, atthi yattha natthi brahmacariyavÈsoti,
ÈmantÈ. Kattha atthi, kattha natthÊti, asaÒÒasattesu devesu natthi
brahmacariyavÈso, saÒÒasattesu2 devesu atthi brahmacariyavÈsoti.
AsaÒÒasattesu devesu natthi brahmacariyavÈsoti, ÈmantÈ. SaÒÒasattesu2
devesu natthi brahmacariyavÈsoti, na hevaÑ vattabbe.
+ SaÒÒasattesu2 devesu atthi brahmacariyavÈsoti, ÈmantÈ.
AsaÒÒasattesu devesu atthi brahmacariyavÈsoti, na hevaÑ vattabbe.
* Atthi manussesu brahmacariyavÈsoti? Atthi yattha atthi, atthi yattha
natthÊti. Paccantimesu janapadesu atthi yattha atthi, atthi yattha natthi
brahmacariyavÈso milakkhesu aviÒÒÈtÈresu yattha natthi gati bhikkh|naÑ
bhikkhunÊnaÑ upÈsakÈnaÑ upÈsikÈnaÑ, Majjhimesu janapadesu atthi yattha
atthi, atthi yattha natthi brahmacariyavÈsoti, na hevaÑ vattabbe.
* Manussesu atthi yattha atthi, atthi yattha natthi brahmacariyavÈsoti,
ÈmantÈ. Kattha atthi, kattha natthÊti, paccantimesu janapadesu natthi
brahmacariyavÈso milakkhesu aviÒÒÈtÈresu yattha natthi gati bhikkh|naÑ
bhikkhunÊnaÑ upÈsakÈnaÑ upÈsikÈnaÑ, Majjhimesu janapadesu atthi
brahmacariyavÈsoti. Paccantimesu janapadesu natthi brahmacariyavÈso
milakkhesu aviÒÒÈtÈresu yattha natthi gati bhikkh|naÑ bhikkhunÊnaÑ
upÈsakÈnaÑ upÈsikÈnanti, ÈmantÈ. Majjhimesu janapadesu natthi
brahmacariyavÈsoti, na hevaÑ vattabbe.
______________________________________________________________
1. Milakkh|su (SyÈ, Ka) 2. AsaÒÒasattesu (Ka)
* Majjhimesu janapadesu atthi brahmacariyavÈsoti, ÈmantÈ.

Paccantimesu janapadesu atthi brahmacariyavÈso milakkhesu aviÒÒÈtÈresu
yattha natthi gati bhikkh|naÑ bhikkhunÊnaÑ upÈsakÈnaÑ upÈsikÈnanti, na
hevaÑ vattabbe.
+ Atthi devesu brahmacariyavÈsoti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ
“tÊhi bhikkhave ÔhÈnehi JambudÊpakÈ manussÈ Uttarakuruke ca manusse
adhiggaÓhanti deve ca TÈvatiÑse. Katamehi tÊhi, s|rÈ satimanto idha
brahmacariyavÈso”ti1 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi natthi devesu
brahmacariyavÈsoti.
* SÈvatthiyaÑ vuttaÑ BhagavatÈ “idha brahmacariyavÈso”ti, ÈmantÈ.
SÈvatthiyaÑyeva brahmacariyavÈso, natthi aÒÒatra brahmacariyavÈsoti, na
hevaÑ vattabbe.
272. * AnÈgÈmissa puggalassa paÒcorambhÈgiyÈni saÑyojanÈni

pahÊnÈni, paÒcuddhambhÈgiyÈni saÑyojanÈni appahÊnÈni, ito cutassa tattha
upapannassa kuhiÑ phaluppattÊti, tattheva. HaÒci anÈgÈmissa puggalassa
paÒcorambhÈgiyÈni saÑyojanÈni pahÊnÈni paÒcuddhambhÈgiyÈni
saÑyojanÈni appahÊnÈni ito cutassa tattha upapannassa tahiÑ phaluppatti, no
ca vata re vattabbe “natthi devesu brahmacariyavÈso”ti.
* AnÈgÈmissa puggalassa paÒcorambhÈgiyÈni saÑyojanÈni pahÊnÈni,
paÒcuddhambhÈgiyÈni saÑyojanÈni appahÊnÈni, ito cutassa tattha
upapannassa kuhiÑ bhÈroharaÓaÑ, kuhiÑ dukkhapariÒÒÈtaÑ, kuhiÑ
kilesappahÈnaÑ, kuhiÑ nirodhasacchikiriyÈ, kuhiÑ akuppapaÔivedhoti,
tattheva. HaÒci anÈgÈmissa puggalassa paÒcorambhÈgiyÈni saÑyojanÈni
pahÊnÈni, paÒcuddhambhÈgiyÈni saÑyojanÈni appahÊnÈni. Ito cutassa tattha
upapannassa tahiÑ akuppapaÔivedho, no ca vata re vattabbe “natthi devesu
brahmacariyavÈso”ti.
* AnÈgÈmissa puggalassa paÒcorambhÈgiyÈni saÑyojanÈni pahÊnÈni,
paÒcuddhambhÈgiyÈni saÑyojanÈni appahÊnÈni, ito cutassa tattha
upapannassa
______________________________________________________________
tahiÑ phaluppatti tahiÑ bhÈroharaÓaÑ tahiÑ dukkhapariÒÒÈtaÑ tahiÑ

kilesappahÈnaÑ tahiÑ nirodhasacchikiriyÈ tahiÑ akuppapaÔivedho,
kenaÔÔhena vadesi “natthi devesu brahmacariyavÈso”ti? Handa hi anÈgÈmÊ
puggalo idha bhÈvitena maggena tattha phalaÑ sacchikarotÊti1.
2. SaÑsandanabrahmacariyakathÈ
273. AnÈgÈmÊ puggalo idha bhÈvitena maggena tattha phalaÑ
sacchikarotÊti, ÈmantÈ. SotÈpanno puggalo tattha bhÈvitena maggena idha
phalaÑ sacchikarotÊti, na hevaÑ vattabbe.
* AnÈgÈmÊ puggalo idha bhÈvitena maggena tattha phalaÑ
sacchikarotÊti, ÈmantÈ. SakadÈgÈmÊ puggalo idha parinibbÈyipuggalo2 tattha
bhÈvitena maggena idha phalaÑ sacchikarotÊti, na hevaÑ vattabbe.
* SotÈpanno puggalo idha bhÈvitena maggena idha phalaÑ
sacchikarotÊti, ÈmantÈ. AnÈgÈmÊ puggalo tattha bhÈvitena maggena tattha
phalaÑ sacchikarotÊti, na hevaÑ vattabbe.
* SakadÈgÈmÊ puggalo idha parinibbÈyipuggalo idha bhÈvitena
maggena idha phalaÑ sacchikarotÊti, ÈmantÈ. AnÈgÈmÊ puggalo tattha
bhÈvitena maggena tattha phalaÑ sacchikarotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Idha vihÈya niÔÔhassa puggalassa maggo ca bhÈvÊyati, na ca kilesÈ
pahÊyantÊti, ÈmantÈ. SotÈpattiphalasacchikiriyÈya paÔipannassa puggalassa
maggo ca bhÈvÊyati na ca kilesÈ pahÊyantÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Idha vihÈya niÔÔhassa puggalassa maggo ca bhÈvÊyati, na ca kilesÈ
pahÊyantÊti, ÈmantÈ. SakadÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipannassa
puggalassa -pa-. ArahattasacchikiriyÈya paÔipannassa puggalassa maggo ca
bhÈvÊyati, na ca kilesÈ pahÊyantÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SotÈpattiphalasacchikiriyÈya paÔipannassa puggalassa apubbaÑ
acarimaÑ maggo ca bhÈvÊyati, kilesÈ ca pahÊyantÊti, ÈmantÈ. Idha vihÈya
______________________________________________________________
1. Sacchikaroti (bah|su) 2. IdhaparinibbÈyÊ (?)
niÔÔhassa puggalassa apubbaÑ acarimaÑ maggo ca bhÈvÊyati, kilesÈ ca

pahÊyantÊti, na hevaÑ vattabbe.
* SakadÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipannassa puggalassa -pa-.
ArahattasacchikiriyÈya paÔipannassa puggalassa apubbaÑ acarimaÑ maggo
ca bhÈvÊyati, kilesÈ ca pahÊyantÊti, ÈmantÈ. Idha vihÈya niÔÔhassa puggalassa
apubbaÑ acarimaÑ maggo ca bhÈvÊyati, kilesÈ ca pahÊyantÊti, na hevaÑ
vattabbe.
* AnÈgÈmÊ puggalo katakaraÓÊyo bhÈvitabhÈvano tattha upapajjatÊti,
ÈmantÈ. ArahÈ upapajjatÊti, na hevaÑ vattabbe.
* ArahÈ upapajjatÊti, ÈmantÈ. Atthi arahato punabbhavoti, na hevaÑ
vattabbe.
* Atthi arahato punabbhavoti, ÈmantÈ. ArahÈ bhavena bhavaÑ gacchati,
gatiyÈ gatiÑ gacchati, saÑsÈrena saÑsÈraÑ gacchati, upapattiyÈ upapattiÑ
gacchatÊti, na hevaÑ vattabbe.
* AnÈgÈmÊ puggalo katakaraÓÊyo bhÈvitabhÈvano anohaÔabhÈro tattha
upapajjatÊti, ÈmantÈ. BhÈroharaÓÈya puna maggaÑ bhÈvetÊti, na hevaÑ
vattabbe.
* AnÈgÈmÊ puggalo katakaraÓÊyo bhÈvitabhÈvano apariÒÒÈtadukkho
appahÊnakileso asacchikatanirodho appaÔividdhÈkuppo tattha upapajjatÊti,
ÈmantÈ. AkuppapaÔivedhÈya puna maggaÑ bhÈvetÊti, na hevaÑ vattabbe.
* AnÈgÈmÊ puggalo katakaraÓÊyo bhÈvitabhÈvano anohaÔabhÈro tattha
upapajjati, na ca bhÈroharaÓÈya puna maggaÑ bhÈvetÊti, ÈmantÈ.
AnohaÔabhÈro ca tattha parinibbÈyatÊti, na hevaÑ vattabbe.
* AnÈgÈmÊ puggalo katakaraÓÊyo bhÈvitabhÈvano apariÒÒÈtadukkho
appahÊnakileso asacchikatanirodho appaÔividdhÈkuppo tattha upapajjati, na
ca akuppapaÔivedhÈya puna maggaÑ bhÈvetÊti, ÈmantÈ. AppaÔividdhÈkuppo
ca tattha parinibbÈyatÊti, na hevaÑ vattabbe, yathÈ migo sallena viddho
d|rampi gantvÈ kÈlaÑ karoti, evamevaÑ anÈgÈmÊ puggalo idha bhÈvitena
maggena tattha phalaÑ sacchikarotÊti.
* YathÈ migo sallena viddho d|rampi gantvÈ sasallova kÈlaÑ karoti,

evamevaÑ anÈgÈmÊ puggalo idha bhÈvitena maggena tattha sasallova
parinibbÈyatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
BrahmacariyakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
3. OdhisokathÈ
274. * Odhisodhiso kilese jahatÊti, ÈmantÈ. SotÈpattiphalasacchikiriyÈya
paÔipanno puggalo dukkhadassanena kiÑ jahatÊti, sakkÈyadiÔÔhiÑ
vicikicchaÑ sÊlabbataparÈmÈsaÑ tadekaÔÔhe ca kilese ekadese jahatÊti.
EkadesaÑ sotÈpanno, ekadesaÑ na sotÈpanno, ekadesaÑ
sotÈpattiphalappatto1 paÔiladdho adhigato sacchikato upasampajja viharati,
kÈyena phusitvÈ viharati, ekadesaÑ na kÈyena phusitvÈ viharati, ekadesaÑ
sattakkhattuparamo, kolaÑkolo, ekabÊjÊ Buddhe aveccappasÈdena
samannÈgato, dhamme -pa- saÑghe -pa- ariyakantehi sÊlehi samannÈgato,
ekadesaÑ ariyakantehi sÊlehi na samannÈgatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Samudayadassanena kiÑ jahatÊti, sakkÈyadiÔÔhiÑ jahati vicikicchaÑ
sÊlabbataparÈmÈsaÑ tadekaÔÔhe ca kilese ekadese jahatÊti. EkadesaÑ
sotÈpanno, ekadesaÑ na sotÈpanno -pa-. EkadesaÑ ariyakantehi sÊlehi
samannÈgato, ekadesaÑ ariyakantehi sÊlehi na samannÈgatoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* Nirodhadassanena kiÑ jahatÊti, vicikicchaÑ sÊlabbataparÈmÈsaÑ
tadekaÔÔhe ca kilese ekadese jahatÊti. EkadesaÑ sotÈpanno, ekadesaÑ na
sotÈpanno -pa-. EkadesaÑ ariyakantehi sÊlehi samannÈgato, ekadesaÑ
ariyakantehi sÊlehi na samannÈgatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Maggadassanena kiÑ jahatÊti, sÊlabbataparÈmÈsaÑ tadekaÔÔhe ca
kilese jahatÊti. EkadesaÑ sotÈpanno, ekadesaÑ na sotÈpanno,
______________________________________________________________
1. SotÈpattiphalaÑ patto (?)
ekadesaÑ sotÈpattiphalappatto paÔiladdho adhigato sacchikato upasampajja

viharati, kÈyena phusitvÈ viharati, ekadesaÑ na kÈyena phusitvÈ viharati,
ekadesaÑ sattakkhattuparamo, kolaÑkolo, ekabÊjÊ Buddhe aveccappasÈdena
samannÈgato, dhamme -pa- saÑghe -pa- ariyakantehi sÊlehi samannÈgato,
275. * SakadÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo

dukkhadassanena kiÑ jahatÊti, oÄÈrikaÑ kÈmarÈgaÑ jahati, oÄÈrikaÑ
byÈpÈdaÑ tadekaÔÔhe ca kilese ekadese jahatÊti. EkadesaÑ sakadÈgÈmÊ,
ekadesaÑ na sakadÈgÈmÊ, ekadesaÑ sakadÈgÈmiphalappatto1 paÔiladdho
adhigato sacchikato upasampajja viharati, kÈyena phusitvÈ viharati,
ekadesaÑ na kÈyena phusitvÈ viharatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Samudayadassanena kiÑ jahatÊti, oÄÈrikaÑ kÈmarÈgaÑ jahati,

oÄÈrikaÑ byÈpÈdaÑ tadekaÔÔhe ca kilese ekadese jahatÊti. EkadesaÑ
sakadÈgÈmÊ, ekadesaÑ na sakadÈgÈmÊ, ekadesaÑ sakadÈgÈmiphalappatto
paÔiladdho adhigato sacchikato upasampajja viharati, kÈyena phusitvÈ
viharati, ekadesaÑ na kÈyena phusitvÈ viharatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Nirodhadassanena kiÑ jahatÊti, oÄÈrikaÑ byÈpÈdaÑ jahati, tadekaÔÔhe

ca kilese ekadese jahatÊti. EkadesaÑ sakadÈgÈmÊ, ekadesaÑ na sakadÈgÈmÊ,
ekadesaÑ sakadÈgÈmiphalappatto paÔiladdho adhigato sacchikato
upasampajja viharati, kÈyena phusitvÈ viharati, ekadesaÑ na kÈyena
phusitvÈ viharatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Maggadassanena kiÑ jahatÊti, oÄÈrikaÑ byÈpÈdaÑ jahati, tadekaÔÔhe

ca kilese jahatÊti. EkadesaÑ sakadÈgÈmÊ, ekadesaÑ na sakadÈgÈmÊ,
ekadesaÑ sakadÈgÈmiphalappatto paÔiladdho adhigato sacchikato
______________________________________________________________
1. SakadÈgÈmiphalaÑ patto (?)
276. * AnÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo

dukkhadassanena kiÑ jahatÊti, aÓusahagataÑ kÈmarÈgaÑ jahati,
aÓusahagataÑ byÈpÈdaÑ tadekaÔÔhe ca kilese ekadese jahatÊti. EkadesaÑ
anÈgÈmÊ, ekadesaÑ na anÈgÈmÊ, ekadesaÑ anÈgÈmiphalappatto1 paÔiladdho
ekadesaÑ na kÈyena phusitvÈ viharati, ekadesaÑ antarÈparinibbÈyÊ,
upahaccaparinibbÈyÊ, asa~khÈraparinibbÈyÊ, sasa~khÈraparinibbÈyÊ,
uddhaÑsoto akaniÔÔhagÈmÊ, ekadesaÑ na uddhaÑsoto akaniÔÔhagÈmÊti, na
* Samudayadassanena kiÑ jahatÊti, aÓusahagataÑ kÈmarÈgaÑ jahati,
aÓusahagataÑ byÈpÈdaÑ tadekaÔÔhe ca kilese ekadese jahatÊti. EkadesaÑ
anÈgÈmÊ, ekadesaÑ na anÈgÈmÊ -pa-. EkadesaÑ uddhaÑsoto akaniÔÔhagÈmÊ,
ekadesaÑ na uddhaÑsoto akaniÔÔhagÈmÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Nirodhadassanena kiÑ jahatÊti, aÓusahagataÑ byÈpÈdaÑ jahati,
tadekaÔÔhe ca kilese ekadese jahatÊti. EkadesaÑ anÈgÈmÊ, ekadesaÑ na
anÈgÈmÊ -pa-. EkadesaÑ uddhaÑsoto akaniÔÔhagÈmÊ ekadesaÑ na
uddhaÑsoto akaniÔÔhagÈmÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Maggadassanena kiÑ jahatÊti, tadekaÔÔhe ca kilese jahatÊti. EkadesaÑ
anÈgÈmÊ, ekadesaÑ na anÈgÈmÊ, ekadesaÑ anÈgÈmiphalappatto paÔiladdho
uddhaÑsoto akaniÔÔhagÈmÊ, ekadesaÑ na uddhaÑsoto akaniÔÔhagÈmÊti, na
277. * ArahattasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo dukkhadassanena kiÑ
jahatÊti, r|parÈgaÑ ar|parÈgaÑ mÈnaÑ uddhaccaÑ avijjaÑ tadekaÔÔhe ca
kilese ekadese jahatÊti. EkadesaÑ arahÈ, ekadesaÑ na arahÈ, ekadesaÑ
______________________________________________________________
1. AnÈgÈmiphalaÑ patto (?)
arahattappatto1 paÔiladdho adhigato sacchikato upasampajja viharati, kÈyena

phusitvÈ viharati, ekadesaÑ na kÈyena phusitvÈ viharati, ekadesaÑ vÊtarÈgo
nirodho sacchikato, maggo bhÈvito, abhiÒÒeyyaÑ abhiÒÒÈtaÑ, pariÒÒeyyaÑ
pariÒÒÈtaÑ, pahÈtabbaÑ pahÊnaÑ, bhÈvetabbaÑ bhÈvitaÑ, sacchikÈtabbaÑ
sacchikataÑ, (ekadesaÑ sacchikÈtabbaÑ sacchikataÑ)2 ekadesaÑ
sacchikÈtabbaÑ na sacchikatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Samudayadassanena kiÑ jahatÊti, r|parÈgaÑ ar|parÈgaÑ jahati,
mÈnaÑ uddhaccaÑ avijjaÑ tadekaÔÔhe ca kilese ekadese jahatÊti. EkadesaÑ
arahÈ, ekadesaÑ na arahÈ -pa-. EkadesaÑ sacchikÈtabbaÑ sacchikataÑ,
ekadesaÑ sacchikÈtabbaÑ na sacchikatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Nirodhadassanena kiÑ jahatÊti, mÈnaÑ jahati, uddhaccaÑ avijjaÑ
tadekaÔÔhe ca kilese ekadese jahatÊti. EkadesaÑ arahÈ, ekadesaÑ na arahÈ
-pa-. EkadesaÑ sacchikÈtabbaÑ sacchikataÑ, ekadesaÑ sacchikÈtabbaÑ na
sacchikatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Maggadassanena kiÑ jahatÊti, uddhaccaÑ avijjaÑ tadekaÔÔhe ca kilese
jahatÊti. EkadesaÑ arahÈ, ekadesaÑ na arahÈ, ekadesaÑ arahattappatto
viharati, ekadesaÑ na kÈyena phusitvÈ viharati, ekadesaÑ vÊtarÈgo vÊtadoso
vÊtamoho katakaraÓÊyo ohitabhÈro anuppattasadattho
nirodho sacchikato, maggo bhÈvito, abhiÒÒeyyaÑ abhiÒÒÈtaÑ, pariÒÒeyyaÑ
pariÒÒÈtaÑ, pahÈtabbaÑ pahÊnaÑ, bhÈvetabbaÑ
______________________________________________________________
1. ArahattaÑ patto (?) 2. ( ) (?)
bhÈvitaÑ, sacchikÈtabbaÑ sacchikataÑ, ekadesaÑ sacchikÈtabbaÑ

sacchikataÑ, ekadesaÑ sacchikÈtabbaÑ na sacchikatanti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
278. + Na vattabbaÑ “odhisodhiso kilese jahatÊ”ti, ÈmantÈ. Nanu

“Anupubbena medhÈvÊ, thokaÑ thokaÑ khaÓe khaÓe.
KammÈro rajatasseva, niddhame malamattano”ti1.
Attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi vattabbaÑ “odhisodhiso kilese
jahatÊ”ti.
* Odhisodhiso kilese jahatÊti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ–
“SahÈvassa dassanasampadÈya,
Tayassu dhammÈ jahitÈ bhavanti.
SakkÈyadiÔÔhÊ vicikicchitaÒca,
SÊlabbataÑ vÈpi yadatthi kiÒci.
Cat|hapÈyehi ca vippamutto,
ChaccÈbhiÔhÈnÈni abhabba2 kÈtun”ti3.
Attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “odhisodhiso kilese
jahatÊ”ti.
* Odhisodhiso kilese jahatÊti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “yasmiÑ
bhikkhave samaye ariyasÈvakassa virajaÑ vÊtamalaÑ dhammacakkhuÑ
udapÈdi ‘yaÑ kiÒci samudayadhammaÑ, sabbaÑ taÑ nirodhadhamman’ti,
saha dassanuppÈdÈ bhikkhave ariyasÈvakassa tÊÓi saÑyojanÈni pahÊyanti,
sakkÈyadiÔÔhi vicikicchÈ sÊlabbataparÈmÈso”ti4 attheva suttantoti, ÈmantÈ.
Tena hi na vattabbaÑ”odhisodhiso kilese jahatÊ”ti.
OdhisokathÈ niÔÔhitÈ.
______________________________________________________________
1. Khu 1. 48 Dhammapade. 2. Abhabbo (SÊ, SyÈ)
3. Khu 1. 6, 313 piÔÔhesu. 4. AÑ 1. 244 piÔÔhe.
4. JahatikathÈ
1. NasuttÈharaÓakathÈ
279. * Jahati puthujjano kÈmarÈgabyÈpÈdanti, ÈmantÈ. AccantaÑ jahati.
AnavasesaÑ jahati. AppaÔisandhiyaÑ jahati. Sam|laÑ jahati. SataÓhaÑ
jahati. SÈnusayaÑ jahati. Ariyena ÒÈÓena jahati. Ariyena maggena jahati.
AkuppaÑ paÔivijjhanto jahati. AnÈgÈmiphalaÑ sacchikaronto jahatÊti, na
* Vikkhambheti puthujjano kÈmarÈgabyÈpÈdanti, ÈmantÈ. AccantaÑ
vikkhambheti. AnavasesaÑ vikkhambheti. AppaÔisandhiyaÑ vikkhambheti.
Sam|laÑ vikkhambheti. SataÓhaÑ vikkhambheti. SÈnusayaÑ vikkhambheti.
Ariyena ÒÈÓena vikkhambheti. Ariyena maggena vikkhambheti. AkuppaÑ
paÔivijjhanto vikkhambheti. AnÈgÈmiphalaÑ sacchikaronto vikkhambhetÊti,
* Jahati anÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo
kÈmarÈgabyÈpÈdaÑ, so ca accantaÑ jahati. AnavasesaÑ jahati -pa-.
AnÈgÈmiphalaÑ sacchikaronto jahatÊti, ÈmantÈ. Jahati puthujjano
kÈmarÈgabyÈpÈdaÑ, so ca accantaÑ jahati, anavasesaÑ jahati -pa-.
AnÈgÈmiphalaÑ sacchikaronto jahatÊti. Na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Vikkhambheti anÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo
kÈmarÈgabyÈpÈdaÑ, so ca accantaÑ vikkhambheti. AnavasesaÑ
vikkhambheti -pa-. AnÈgÈmiphalaÑ sacchikaronto vikkhambhetÊti, ÈmantÈ.
Vikkhambheti puthujjano kÈmarÈgabyÈpÈdaÑ, so ca accantaÑ
vikkhambheti. AnavasesaÑ vikkhambheti -pa-. AnÈgÈmiphalaÑ
sacchikaronto vikkhambhetÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Jahati puthujjano kÈmarÈgabyÈpÈdaÑ, so ca na accantaÑ jahati. Na
anavasesaÑ jahati -pa-. Na anÈgÈmiphalaÑ sacchikaronto jahatÊti, ÈmantÈ.
Jahati anÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo kÈmarÈgabyÈpÈdaÑ,
so ca na accantaÑ jahati -pa-. Na anÈgÈmiphalaÑ sacchikaronto jahatÊti, na
4. JahatikathÈ 93
* Vikkhambheti puthujjano kÈmarÈgabyÈpÈdaÑ, so ca na accantaÑ

vikkhambheti. Na anavasesaÑ vikkhambheti -pa-. Na anÈgÈmiphalaÑ
sacchikaronto vikkhambhetÊti, ÈmantÈ. Vikkhambheti
anÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo kÈmarÈgabyÈpÈdaÑ, so ca
na accantaÑ vikkhambheti. Na anavasesaÑ vikkhambheti -pa-. Na
anÈgÈmiphalaÑ sacchikaronto vikkhambhetÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Jahati puthujjano kÈmarÈgabyÈpÈdanti, ÈmantÈ. Katamena maggenÈti,
r|pÈvacarena maggenÈti. R|pÈvacaro maggo niyyÈniko khayagÈmÊ
bodhagÈmÊ apacayagÈmÊ anÈsavo asaÑyojaniyo aganthaniyo anoghaniyo
ayoganiyo anÊvaraÓiyo aparÈmaÔÔho anupÈdÈniyo asaÑkilesiyoti, na hevaÑ
vattabbe. Nanu r|pÈvacaro maggo aniyyÈniko na khayagÈmÊ na bodhagÈmÊ
na apacayagÈmÊ sÈsavo saÑyojaniyo -pa- saÑkilesiyoti, ÈmantÈ. HaÒci
r|pÈvacaro maggo aniyyÈniko na khayagÈmÊ -pa- saÑkilesiyo, no ca vata re
vattabbe “jahati puthujjano r|pÈvacarena maggena kÈmarÈgabyÈpÈdan”ti.
* Jahati anÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo
anÈgÈmimaggena kÈmarÈgabyÈpÈdaÑ, so ca maggo niyyÈniko khayagÈmÊ
bodhagÈmÊ apacayagÈmÊ anÈsavo -pa- asaÑkilesiyoti, ÈmantÈ. Jahati
puthujjano r|pÈvacarena maggena kÈmarÈgabyÈpÈdaÑ, so ca maggo
niyyÈniko khayagÈmÊ bodhagÈmÊ apacayagÈmÊ anÈsavo -pa- asaÑkilesiyoti,
* Jahati puthujjano r|pÈvacarena maggena kÈmarÈgabyÈpÈdaÑ, so ca
maggo aniyyÈniko na khayagÈmÊ na bodhagÈmÊ na apacayagÈmÊ sÈsavo -pa-
saÑkilesiyoti, ÈmantÈ. Jahati anÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo
anÈgÈmimaggena kÈmarÈgabyÈpÈdaÑ, so ca maggo aniyyÈniko na
khayagÈmÊ na bodhagÈmÊ na apacayagÈmÊ sÈsavo -pa- saÑkilesiyoti, na
280. * Puthujjano kÈmesu vÊtarÈgo saha dhammÈbhisamayÈ

anÈgÈmiphale saÓÔhÈtÊti, ÈmantÈ. Arahatte saÓÔhÈtÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* Puthujjano kÈmesu vÊtarÈgo saha dhammÈbhisamayÈ anÈgÈmiphale

saÓÔhÈtÊti, ÈmantÈ. ApubbaÑ acarimaÑ tayo magge bhÈvetÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* ApubbaÑ acarimaÑ tayo magge bhÈvetÊti, ÈmantÈ. ApubbaÑ
acarimaÑ tÊÓi sÈmaÒÒaphalÈni sacchikarotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* ApubbaÑ acarimaÑ tÊÓi sÈmaÒÒaphalÈni sacchikarotÊti, ÈmantÈ.
TiÓÓaÑ phassÈnaÑ tissannaÑ vedanÈnaÑ tissannaÑ saÒÒÈnaÑ tissannaÑ
cetanÈnaÑ tiÓÓaÑ cittÈnaÑ tissannaÑ saddhÈnaÑ tiÓÓaÑ vÊriyÈnaÑ
tissannaÑ satÊnaÑ tiÓÓaÑ samÈdhÊnaÑ tissannaÑ paÒÒÈnaÑ samodhÈnaÑ
hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
saÓÔhÈtÊti, ÈmantÈ. SotÈpattimaggenÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
SakadÈgÈmimaggenÈti, na hevaÑ vattabbe. Katamena maggenÈti,
anÈgÈmimaggenÈti. AnÈgÈmimaggena sakkÈyadiÔÔhiÑ vicikicchaÑ
sÊlabbataparÈmÈsaÑ jahatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
2. SuttÈharaÓakathÈ
281. * AnÈgÈmimaggena sakkÈyadiÔÔhiÑ vicikicchaÑ
sÊlabbataparÈmÈsaÑ jahatÊti, ÈmantÈ. Nanu tiÓÓaÑ saÑyojanÈnaÑ pahÈnÈ
sotÈpattiphalaÑ vuttaÑ BhagavatÈti, ÈmantÈ. HaÒci tiÓÓaÑ saÑyojanÈnaÑ
pahÈnÈ sotÈpattiphalaÑ vuttaÑ BhagavatÈ, no ca vata re vattabbe
“anÈgÈmimaggena sakkÈyadiÔÔhiÑ vicikicchaÑ sÊlabbataparÈmÈsaÑ
jahatÊ”ti. AnÈgÈmimaggena oÄÈrikaÑ kÈmarÈgaÑ oÄÈrikaÑ byÈpÈdaÑ
jahatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AnÈgÈmimaggena oÄÈrikaÑ kÈmarÈgaÑ oÄÈrikaÑ byÈpÈdaÑ jahatÊti,
ÈmantÈ. Nanu kÈmarÈgabyÈpÈdÈnaÑ tanubhÈvÈ sakadÈgÈmiphalaÑ vuttaÑ
BhagavatÈti, ÈmantÈ. HaÒci kÈmarÈgabyÈpÈdÈnaÑ tanubhÈvÈ
sakadÈgÈmiphalaÑ vuttaÑ BhagavatÈ, no ca vata re vattabbe
“anÈgÈmimaggena oÄÈrikaÑ kÈmarÈgaÑ oÄÈrikaÑ byÈpÈdaÑ jahatÊ”ti.
saÓÔhÈtÊti, ÈmantÈ. Ye keci dhammaÑ abhisamenti, sabbe te saha
dhammÈbhisamayÈ anÈgÈmiphale saÓÔhahantÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
4. JahatikathÈ 95
+ Na vattabbaÑ “jahati puthujjano kÈmarÈgabyÈpÈdan”ti, ÈmantÈ. Nanu

“AhesuÑ te1 atÊtaÑse, cha satthÈro yasassino.
NirÈmagandhÈ karuÓedhimuttÈ2, kÈmasaÑyojanÈtigÈ.
KÈmarÈgaÑ virÈjetvÈ, brahmalok|pagÈ ahu.
AhesuÑ sÈvakÈ tesaÑ, anekÈni satÈnipi.
NirÈmagandhÈ karuÓedhimuttÈ, kÈmasaÑyojanÈtigÈ.
KÈmarÈgaÑ virÈjetvÈ, brahmalok|pagÈ ah|”ti3.
Attheva suttantoti, amantÈ. Tena hi jahati puthujjano
kÈmarÈgabyÈpÈdanti.
* Jahati puthujjano kÈmarÈgabyÈpÈdanti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ
BhagavatÈ “so hi nÈma bhikkhave Sunetto satthÈ evaÑ dÊghÈyuko samÈno
evaÑ ciraÔÔhitiko aparimutto ahosi jÈtiyÈ jarÈya maraÓena sokehi paridevehi
dukkhehi domanassehi upÈyÈsehi aparimutto dukkhasmÈti vadÈmi. TaÑ
kissa hetu, catunnaÑ dhammÈnaÑ ananubodhÈ appaÔivedhÈ. KatamesaÑ
catunnaÑ, ariyassa sÊlassa ananubodhÈ appaÔivedhÈ. Ariyassa samÈdhissa.
AriyÈya paÒÒÈya. AriyÈya vimuttiyÈ ananubodhÈ appaÔivedhÈ. TayidaÑ
bhikkhave ariyaÑ sÊlaÑ anubuddhaÑ paÔividdhaÑ, ariyo samÈdhi
anubuddho paÔividdho, ariyÈ paÒÒÈ anubuddhÈ paÔividdhÈ, ariyÈ vimutti
anubuddhÈ paÔividdhÈ, ucchinnÈ bhavataÓhÈ, khÊÓÈ bhavanetti, natthi dÈni
punabbhavoti.
SÊlaÑ samÈdhi paÒÒÈ ca, vimutti ca anuttarÈ.
AnubuddhÈ ime dhammÈ, Gotamena yasassinÈ.
Iti Buddho abhiÒÒÈya, dhammamakkhÈsi bhikkhunaÑ.
Dukkhassantakaro satthÈ, cakkhumÈ parinibbuto”ti4.
Attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “jahati puthujjano
kÈmarÈgabyÈpÈdan”ti.
JahatikathÈ niÔÔhitÈ.
______________________________________________________________
1. AhiÑsakÈ (AÑ 2. 327 piÔÔhe) 2. KaruÓÈdhimuttÈ (SÊ, Ka)
3. AÑ 2. 327 piÔÔhe. 4. AÑ 2. 477 piÔÔhe.
5. SabbamatthÊtikathÈ
1. VÈdayutti
282. * SabbamatthÊti, ÈmantÈ. Sabbattha sabbamatthÊti, na hevaÑ
vattabbe. SabbamatthÊti, ÈmantÈ. SabbadÈ sabbamatthÊti, na hevaÑ vattabbe.
SabbamatthÊti, ÈmantÈ. Sabbena sabbaÑ sabbamatthÊti, na hevaÑ vattabbe.
SabbamatthÊti, ÈmantÈ. Sabbesu sabbamatthÊti, na hevaÑ vattabbe.
SabbamatthÊti, ÈmantÈ. Ayoganti katvÈ sabbamatthÊti, na hevaÑ vattabbe.
SabbamatthÊti, ÈmantÈ. Yampi natthi, tampatthÊti, na hevaÑ vattabbe.
SabbamatthÊti, ÈmantÈ. SabbamatthÊti yÈ diÔÔhi sÈ diÔÔhi micchÈdiÔÔhÊti, yÈ
diÔÔhi sÈ diÔÔhi sammÈdiÔÔhÊti hevamatthÊti, na hevaÑ vattabbe. .
(SaÑkhittaÑ). . VÈdayutti.
2. KÈlasaÑsandana
283. * AtÊtaÑ atthÊti, ÈmantÈ. Nanu atÊtaÑ niruddhaÑ vigataÑ
vipariÓataÑ attha~gataÑ abbhattha~gatanti, ÈmantÈ. HaÒci atÊtaÑ
niruddhaÑ vigataÑ vipariÓataÑ attha~gataÑ abbhattha~gataÑ, no ca vata re
vattabbe “atÊtaÑ atthÊ”ti.
* AnÈgataÑ atthÊti, ÈmantÈ. Nanu anÈgataÑ ajÈtaÑ abh|taÑ asaÒjÈtaÑ
anibbattaÑ anabhinibbattaÑ apÈtubh|tanti, ÈmantÈ. HaÒci anÈgataÑ ajÈtaÑ
abh|taÑ asaÒjÈtaÑ anibbattaÑ anabhinibbattaÑ apÈtubh|taÑ, no ca vata re
vattabbe “anÈgataÑ atthÊ”ti.
* PaccuppannaÑ atthi paccuppannaÑ aniruddhaÑ avigataÑ
avipariÓataÑ na attha~gataÑ abbhattha~gatanti, ÈmantÈ. AtÊtaÑ atthi atÊtaÑ
aniruddhaÑ avigataÑ avipariÓataÑ na attha~gataÑ na abbhattha~gatanti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. PaccuppannaÑ atthi paccuppannaÑ jÈtaÑ bh|taÑ
saÒjÈtaÑ nibbattaÑ abhinibbattaÑ pÈtubh|tanti, ÈmantÈ. AnÈgataÑ atthi
anÈgataÑ jÈtaÑ bh|taÑ saÒjÈtaÑ nibbattaÑ abhinibbattaÑ pÈtubh|tanti, na
* AtÊtaÑ atthi atÊtaÑ niruddhaÑ vigataÑ vipariÓataÑ attha~gataÑ
abbhattha~gatanti, ÈmantÈ. PaccuppannaÑ atthi paccuppannaÑ niruddhaÑ
vigataÑ vipariÓataÑ attha~gataÑ abbhattha~gatanti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. AnÈgataÑ atthi anÈgataÑ ajÈtaÑ
5. SabbamatthÊtikathÈ 97
abh|taÑ asaÒjÈtaÑ anibbattaÑ anabhinibbattaÑ apÈtubh|tanti, ÈmantÈ.

PaccuppannaÑ atthi paccuppannaÑ ajÈtaÑ abh|taÑ asaÒjÈtaÑ anibbattaÑ
anabhinibbattaÑ apÈtubh|tanti, na hevaÑ vattabbe.
284. * AtÊtaÑ r|paÑ atthÊti, ÈmantÈ. Nanu atÊtaÑ r|paÑ niruddhaÑ

vigataÑ vipariÓataÑ attha~gataÑ abbhattha~gatanti, ÈmantÈ. HaÒci atÊtaÑ
r|paÑ niruddhaÑ -pa- abbhattha~gataÑ, no ca vata re vattabbe “atÊtaÑ
r|paÑ atthÊ”ti.
* AnÈgataÑ r|paÑ atthÊti, ÈmantÈ. Nanu anÈgataÑ r|paÑ ajÈtaÑ
HaÒci anÈgataÑ r|paÑ ajÈtaÑ -pa- apÈtubh|taÑ, no ca vata re vattabbe
“anÈgataÑ r|paÑ atthÊ”ti.
* PaccuppannaÑ r|paÑ atthi paccuppannaÑ r|paÑ aniruddhaÑ
avigataÑ avipariÓataÑ na attha~gataÑ na abbhattha~gatanti, ÈmantÈ. AtÊtaÑ
r|paÑ atthi atÊtaÑ r|paÑ aniruddhaÑ avigataÑ avipariÓataÑ na
attha~gataÑ na abbhattha~gatanti, na hevaÑ vattabbe.
* PaccuppannaÑ r|paÑ atthi paccuppannaÑ r|paÑ jÈtaÑ bh|taÑ
saÒjÈtaÑ nibbattaÑ abhinibbattaÑ pÈtubh|tanti, ÈmantÈ. AnÈgataÑ r|paÑ
atthi anÈgataÑ r|paÑ jÈtaÑ bh|taÑ saÒjÈtaÑ nibbattaÑ abhinibbattaÑ
pÈtubh|tanti, na hevaÑ vattabbe.
* AtÊtaÑ r|paÑ atthi atÊtaÑ r|paÑ niruddhaÑ vigataÑ vipariÓataÑ
attha~gataÑ abbhattha~gatanti, ÈmantÈ. PaccuppannaÑ r|paÑ atthi
paccuppannaÑ r|paÑ niruddhaÑ vigataÑ vipariÓataÑ attha~gataÑ
abbhattha~gatanti, na hevaÑ vattabbe.
* AnÈgataÑ r|paÑ atthi anÈgataÑ r|paÑ ajÈtaÑ abh|taÑ asaÒjÈtaÑ
anibbattaÑ anabhinibbattaÑ apÈtubh|tanti, ÈmantÈ. PaccuppannaÑ r|paÑ
atthi paccuppannaÑ r|paÑ ajÈtaÑ abh|taÑ asaÒjÈtaÑ anibbattaÑ
anabhinibbattaÑ apÈtubh|tanti, na hevaÑ vattabbe.
* AtÊtÈ vedanÈ atthi -pa- saÒÒÈ atthi. Sa~khÈrÈ atthi. ViÒÒÈÓaÑ atthÊti,
ÈmantÈ. Nanu atÊtaÑ viÒÒÈÓaÑ niruddhaÑ vigataÑ vipariÓataÑ attha~gataÑ
abbhattha~gatanti, ÈmantÈ. HaÒci atÊtaÑ viÒÒÈÓaÑ niruddhaÑ -pa-
abbhattha~gataÑ, no ca vata re vattabbe “atÊtaÑ viÒÒÈÓaÑ atthÊ”ti.
* AnÈgataÑ viÒÒÈÓaÑ atthÊti, ÈmantÈ. Nanu anÈgataÑ viÒÒÈÓaÑ ajÈtaÑ

HaÒci anÈgataÑ viÒÒÈÓaÑ ajÈtaÑ -pa- apÈtubh|taÑ, no ca vata re vattabbe
“anÈgataÑ viÒÒÈÓaÑ atthÊ”ti.
* PaccuppannaÑ viÒÒÈÓaÑ atthi paccuppannaÑ viÒÒÈÓaÑ aniruddhaÑ
-pana abbhattha~gatanti, ÈmantÈ. AtÊtaÑ viÒÒÈÓaÑ atthi atÊtaÑ viÒÒÈÓaÑ
aniruddhaÑ -pana abbhattha~gatanti, na hevaÑ vattabbe.
* PaccuppannaÑ viÒÒÈÓaÑ atthi paccuppannaÑ viÒÒÈÓaÑ jÈtaÑ -pa-
pÈtubh|tanti, ÈmantÈ. AnÈgataÑ viÒÒÈÓaÑ atthi anÈgataÑ viÒÒÈÓaÑ jÈtaÑ
-pa- pÈtubh|tanti, na hevaÑ vattabbe.
* AtÊtaÑ viÒÒÈÓaÑ atthi atÊtaÑ viÒÒÈÓaÑ niruddhaÑ -pa-
abbhattha~gatanti, ÈmantÈ. PaccuppannaÑ viÒÒÈÓaÑ atthi paccuppannaÑ
viÒÒÈÓaÑ niruddhaÑ -pa- abbhattha~gatanti, na hevaÑ vattabbe. AnÈgataÑ
viÒÒÈÓaÑ atthi anÈgataÑ viÒÒÈÓaÑ ajÈtaÑ -pa- apÈtubh|tanti, ÈmantÈ.
* PaccuppannaÑ viÒÒÈÓaÑ atthi paccuppannaÑ viÒÒÈÓaÑ ajÈtaÑ -pa-
apÈtubh|tanti, na hevaÑ vattabbe.
285. * “Paccuppannan”ti vÈ “r|pan”ti vÈ, “r|pan”ti vÈ

“paccuppannan”ti vÈ paccuppannaÑ r|paÑ appiyaÑ karitvÈ esese ekaÔÔhe
same samabhÈge tajjÈteti, ÈmantÈ. PaccuppannaÑ r|paÑ nirujjhamÈnaÑ
paccuppannabhÈvaÑ jahatÊti, ÈmantÈ. R|pabhÈvaÑ jahatÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* “Paccuppannan”ti vÈ “r|pan”ti vÈ, “r|pan”ti vÈ “paccuppannan”ti vÈ
paccuppannaÑ r|paÑ appiyaÑ karitvÈ esese ekaÔÔhe same samabhÈge
tajjÈteti, ÈmantÈ. PaccuppannaÑ r|paÑ nirujjhamÈnaÑ r|pabhÈvaÑ na
jahatÊti, ÈmantÈ. PaccuppannabhÈvaÑ na jahatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
+ “OdÈtan”ti vÈ “vatthan”ti vÈ, “vatthan”ti vÈ “odÈtan”ti vÈ odÈtaÑ
vatthaÑ appiyaÑ karitvÈ esese ekaÔÔhe same samabhÈge tajjÈteti, ÈmantÈ.
OdÈtaÑ vatthaÑ rajjamÈnaÑ odÈtabhÈvaÑ jahatÊti, ÈmantÈ. VatthabhÈvaÑ
jahatÊti, na hevaÑ vattabbe.
+ “OdÈtan”ti vÈ “vatthan”ti vÈ, “vatthan”ti vÈ “odÈtan”ti vÈ odÈtaÑ

vatthaÑ appiyaÑ karitvÈ esese ekaÔÔhe same samabhÈge tajjÈteti, ÈmantÈ.
OdÈtaÑ vatthaÑ rajjamÈnaÑ vatthabhÈvaÑ na jahatÊti, ÈmantÈ.
OdÈtabhÈvaÑ na jahatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
286. * R|paÑ r|pabhÈvaÑ na jahatÊti, ÈmantÈ. R|paÑ niccaÑ dhuvaÑ

sassataÑ avipariÓÈmadhammanti, na hevaÑ vattabbe. Nanu r|paÑ
r|pabhÈvaÑ na jahatÊti r|paÑ aniccaÑ adhuvaÑ asassataÑ
vipariÓÈmadhammanti, ÈmantÈ. HaÒci r|paÑ aniccaÑ adhuvaÑ asassataÑ
vipariÓÈmadhammaÑ, no ca vata re vattabbe “r|paÑ r|pabhÈvaÑ na
jahatÊ”ti.
* NibbÈnaÑ nibbÈnabhÈvaÑ na jahatÊti nibbÈnaÑ niccaÑ dhuvaÑ
sassataÑ avipariÓÈmadhammanti, ÈmantÈ. R|paÑ r|pabhÈvaÑ na jahatÊti1
r|paÑ niccaÑ dhuvaÑ sassataÑ avipariÓÈmadhammanti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. R|paÑ r|pabhÈvaÑ na jahati r|paÑ aniccaÑ adhuvaÑ asassataÑ
vipariÓÈmadhammanti, ÈmantÈ. NibbÈnaÑ nibbÈnabhÈvaÑ na jahati
nibbÈnaÑ aniccaÑ adhuvaÑ asassataÑ vipariÓÈmadhammanti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* AtÊtaÑ atthi atÊtaÑ atÊtabhÈvaÑ na jahatÊti, ÈmantÈ. AnÈgataÑ atthi
anÈgataÑ anÈgatabhÈvaÑ na jahatÊti, na hevaÑ vattabbe. AtÊtaÑ atthi atÊtaÑ
atÊtabhÈvaÑ na jahatÊti, ÈmantÈ. PaccuppannaÑ atthi paccuppannaÑ
paccuppannabhÈvaÑ na jahatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AnÈgataÑ atthi anÈgataÑ anÈgatabhÈvaÑ jahatÊti2, ÈmantÈ. AtÊtaÑ
atthi atÊtaÑ atÊtabhÈvaÑ jahatÊti2, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* PaccuppannaÑ atthi paccuppannaÑ paccuppannabhÈvaÑ jahatÊti2,
ÈmantÈ. AtÊtaÑ atthi atÊtaÑ atÊtabhÈvaÑ jahatÊti2, na hevaÑ vattabbe.
* AtÊtaÑ atthi atÊtaÑ atÊtabhÈvaÑ na jahatÊti, ÈmantÈ. AtÊtaÑ niccaÑ
dhuvaÑ sassataÑ avipariÓÈmadhammanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu
atÊtaÑ aniccaÑ adhuvaÑ asassataÑ vipariÓÈmadhammanti, ÈmantÈ. HaÒci
atÊtaÑ aniccaÑ adhuvaÑ asassataÑ vipariÓÈmadhammaÑ, no ca vata re
vattabbe “atÊtaÑ atthi atÊtaÑ atÊtabhÈvaÑ na jahatÊ”ti.
______________________________________________________________
1. Na jahati (SÊ, Ka) 2. Na jahatÊti (bah|su) AÔÔhakathÈ oloketabbÈ.
* NibbÈnaÑ atthi nibbÈnaÑ nibbÈnabhÈvaÑ na jahatÊti nibbÈnaÑ

niccaÑ dhuvaÑ sassataÑ avipariÓÈmadhammanti, ÈmantÈ. AtÊtaÑ atthi
atÊtaÑ atÊtabhÈvaÑ na jahatÊti atÊtaÑ niccaÑ dhuvaÑ sassataÑ
avipariÓÈmadhammanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AtÊtaÑ atthi atÊtaÑ atÊtabhÈvaÑ na jahati atÊtaÑ aniccaÑ adhuvaÑ
asassataÑ vipariÓÈmadhammanti, ÈmantÈ. NibbÈnaÑ atthi nibbÈnaÑ
nibbÈnabhÈvaÑ na jahati nibbÈnaÑ aniccaÑ adhuvaÑ asassataÑ
vipariÓÈmadhammanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
287. * AtÊtaÑ r|paÑ atthi atÊtaÑ r|paÑ atÊtabhÈvaÑ na jahatÊti,

ÈmantÈ. AnÈgataÑ r|paÑ atthi anÈgataÑ r|paÑ anÈgatabhÈvaÑ na jahatÊti,
na hevaÑ vattabbe -pa-. AtÊtaÑ r|paÑ atthi atÊtaÑ r|paÑ atÊtabhÈvaÑ na
jahatÊti, ÈmantÈ. PaccuppannaÑ r|paÑ atthi paccuppannaÑ r|paÑ
* AnÈgataÑ r|paÑ atthi anÈgataÑ r|paÑ anÈgatabhÈvaÑ jahatÊti1,
ÈmantÈ. AtÊtaÑ r|paÑ atthi atÊtaÑ r|paÑ atÊtabhÈvaÑ jahatÊti1, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* PaccuppannaÑ r|paÑ atthi paccuppannaÑ r|paÑ
paccuppannabhÈvaÑ jahatÊti1, ÈmantÈ. AtÊtaÑ r|paÑ atthi atÊtaÑ r|paÑ
atÊtabhÈvaÑ jahatÊti1, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AtÊtaÑ r|paÑ atthi atÊtaÑ r|paÑ atÊtabhÈvaÑ na jahatÊti ÈmantÈ.
AtÊtaÑ r|paÑ niccaÑ dhuvaÑ sassataÑ avipariÓÈmadhammanti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. Nanu atÊtaÑ r|paÑ aniccaÑ adhuvaÑ asassataÑ
vipariÓÈmadhammanti, ÈmantÈ. HaÒci atÊtaÑ r|paÑ aniccaÑ -pa-
vipariÓÈmadhammaÑ, no ca vata re vattabbe “atÊtaÑ r|paÑ atthi atÊtaÑ
r|paÑ atÊtabhÈvaÑ na jahati”ti.
* NibbÈnaÑ atthi nibbÈnaÑ nibbÈnabhÈvaÑ na jahati2 nibbÈnaÑ
niccaÑ dhuvaÑ sassataÑ avipariÓÈmadhammanti, ÈmantÈ. AtÊtaÑ r|paÑ
atthi atÊtaÑ r|paÑ atÊtabhÈvaÑ na jahati2 atÊtaÑ r|paÑ niccaÑ dhuvaÑ
sassataÑ avipariÓÈmadhammanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
______________________________________________________________
1. Na jahatÊti (bah|su) anulomapaÒhoyeva.
2. Na jahatÊti (?) purimapaÒhehi saÑsandetabbaÑ.
* AtÊtaÑ r|paÑ atthi atÊtaÑ r|paÑ atÊtabhÈvaÑ na jahati atÊtaÑ r|paÑ

aniccaÑ adhuvaÑ asassataÑ vipariÓÈmadhammanti, ÈmantÈ. NibbÈnaÑ
atthi nibbÈnaÑ nibbÈnabhÈvaÑ na jahati nibbÈnaÑ aniccaÑ adhuvaÑ
asassataÑ vipariÓÈmadhammanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AtÊtÈ vedanÈ atthi. AtÊtÈ saÒÒÈ atthi. AtÊtÈ sa~khÈrÈ atthi. AtÊtaÑ
viÒÒÈÓaÑ atthi atÊtaÑ viÒÒÈÓaÑ atÊtabhÈvaÑ na jahatÊti, ÈmantÈ. AnÈgataÑ
viÒÒÈÓaÑ atthi anÈgataÑ viÒÒÈÓaÑ anÈgatabhÈvaÑ na jahatÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. AtÊtaÑ viÒÒÈÓaÑ atthi atÊtaÑ viÒÒÈÓaÑ atÊtabhÈvaÑ na
jahatÊti, ÈmantÈ. PaccuppannaÑ viÒÒÈÓaÑ atthi paccuppannaÑ viÒÒÈÓaÑ
* AnÈgataÑ viÒÒÈÓaÑ atthi anÈgataÑ viÒÒÈÓaÑ anÈgatabhÈvaÑ
jahatÊti,1 ÈmantÈ. AtÊtaÑ viÒÒÈÓaÑ atthi atÊtaÑ viÒÒÈÓaÑ atÊtabhÈvaÑ
jahatÊti1, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* PaccuppannaÑ viÒÒÈÓaÑ atthi paccuppannaÑ viÒÒÈÓaÑ
paccuppannabhÈvaÑ jahatÊti1, ÈmantÈ. AtÊtaÑ viÒÒÈÓaÑ atthi atÊtaÑ
viÒÒÈÓaÑ atÊtabhÈvaÑ jahatÊti1, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AtÊtaÑ viÒÒÈÓaÑ atthi atÊtaÑ viÒÒÈÓaÑ atÊtabhÈvaÑ na jahatÊti,
ÈmantÈ. AtÊtaÑ viÒÒÈÓaÑ niccaÑ dhuvaÑ sassataÑ avipariÓÈmadhammanti,
na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu atÊtaÑ viÒÒÈÓaÑ aniccaÑ adhuvaÑ asassataÑ
vipariÓÈmadhammanti, ÈmantÈ. HaÒci atÊtaÑ viÒÒÈÓaÑ aniccaÑ adhuvaÑ
asassataÑ vipariÓÈmadhammaÑ, no ca vata re vattabbe “atÊtaÑ viÒÒÈÓaÑ
atthi atÊtaÑ viÒÒÈÓaÑ atÊtabhÈvaÑ na jahatÊ”ti.
* NibbÈnaÑ atthi nibbÈnaÑ nibbÈnabhÈvaÑ na jahati2 nibbÈnaÑ
niccaÑ dhuvaÑ sassataÑ avipariÓÈmadhammanti, ÈmantÈ. AtÊtaÑ viÒÒÈÓaÑ
atthi atÊtaÑ viÒÒÈÓaÑ atÊtabhÈvaÑ na jahati2 atÊtaÑ viÒÒÈÓaÑ niccaÑ
dhuvaÑ sassataÑ avipariÓÈmadhammanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AtÊtaÑ viÒÒÈÓaÑ atthi atÊtaÑ viÒÒÈÓaÑ atÊtabhÈvaÑ na jahati atÊtaÑ
viÒÒÈÓaÑ aniccaÑ adhuvaÑ asassataÑ vipariÓÈmadhammanti, ÈmantÈ.
NibbÈnaÑ atthi
______________________________________________________________
1. Na jahatÊti (bah|su) anulomapaÒhoyeva.
2. Na jahatÊti (?) purimapaÒhehi saÑsandetabbaÑ.
nibbÈnaÑ nibbÈnabhÈvaÑ na jahati nibbÈnaÑ aniccaÑ adhuvaÑ asassataÑ

vipariÓÈmadhammanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
VacanasodhanÈ
288. * AtÊtaÑ nvatthÊti, ÈmantÈ. HaÒci atÊtaÑ nvatthi, atÊtaÑ atthÊti

micchÈ. HaÒci vÈ pana atthi nvÈtÊtaÑ, atthi atÊtanti micchÈ. AnÈgataÑ
nvatthÊti, ÈmantÈ. HaÒci anÈgataÑ nvatthi, anÈgataÑ atthÊti micchÈ. HaÒci
vÈ pana atthi nvÈnÈgataÑ, atthi anÈgatanti micchÈ.
* AnÈgataÑ hutvÈ paccuppannaÑ hotÊti, ÈmantÈ. TaÒÒeva anÈgataÑ

taÑ paccuppannanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. TaÒÒeva anÈgataÑ taÑ
paccuppannanti, ÈmantÈ. HutvÈ hoti hutvÈ hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
HutvÈ hoti hutvÈ hotÊti, ÈmantÈ. Na hutvÈ na hoti na hutvÈ na hotÊti, na
* PaccuppannaÑ hutvÈ atÊtaÑ hotÊti, ÈmantÈ. TaÒÒeva paccuppannaÑ

taÑ atÊtanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. TaÒÒeva paccuppannaÑ taÑ atÊtanti,
ÈmantÈ. HutvÈ hoti hutvÈ hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. HutvÈ hoti, hutvÈ
hotÊti, ÈmantÈ. Na hutvÈ na hoti na hutvÈ na hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AnÈgataÑ hutvÈ paccuppannaÑ hoti, paccuppannaÑ hutvÈ atÊtaÑ

hotÊti, ÈmantÈ. TaÒÒeva anÈgataÑ taÑ paccuppannaÑ taÑ atÊtanti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. TaÒÒeva anÈgataÑ taÑ paccuppannaÑ taÑ atÊtanti, ÈmantÈ.
HutvÈ hoti, hutvÈ hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. HutvÈ hoti, hutvÈ hotÊti,
ÈmantÈ. Na hutvÈ na hoti, na hutvÈ na hotÊti, na hevaÑ vattabbe.
AtÊtacakkhur|pÈdikathÈ
289. * AtÊtaÑ cakkhuÑ atthi r|pÈ atthi cakkhuviÒÒÈÓaÑ atthi Èloko

atthi manasikÈro atthÊti, ÈmantÈ. AtÊtena cakkhunÈ atÊtaÑ r|paÑ passatÊti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. AtÊtaÑ sotaÑ atthi saddÈ atthi sotaviÒÒÈÓaÑ atthi
ÈkÈso atthi manasikÈro atthÊti, ÈmantÈ.
AtÊtena sotena atÊtaÑ saddaÑ suÓÈtÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AtÊtaÑ

ghÈnaÑ atthi gandhÈ atthi ghÈnaviÒÒÈÓaÑ atthi vÈyo atthi manasikÈro
atthÊti, ÈmantÈ. AtÊtena ghÈnena atÊtaÑ gandhaÑ ghÈyatÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. AtÊtÈ jivhÈ atthi rasÈ atthi jivhÈviÒÒÈÓaÑ atthi Èpo atthi
manasikÈro atthÊti, ÈmantÈ. AtÊtÈya jivhÈya atÊtaÑ rasaÑ sÈyatÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. AtÊto kÈyo atthi phoÔÔhabbÈ atthi kÈyaviÒÒÈÓaÑ atthi pathavÊ
atthi manasikÈro atthÊti, ÈmantÈ. AtÊtena kÈyena atÊtaÑ phoÔÔhabbaÑ
phusatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AtÊto mano atthi dhammÈ atthi
manoviÒÒÈÓaÑ atthi vatthuÑ atthi manasikÈro atthÊti, ÈmantÈ. AtÊtena
manena atÊtaÑ dhammaÑ vijÈnÈtÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AnÈgataÑ cakkhuÑ atthi r|pÈ atthi cakkhuviÒÒÈnaÑ atthi Èloko atthi
manasikÈro atthÊti, ÈmantÈ. AnÈgatena cakkhunÈ anÈgataÑ r|paÑ passatÊti,
na hevaÑ vattabbe -pa-. AnÈgataÑ sotaÑ atthi. GhÈnaÑ atthi. JivhÈ atthi.
KÈyo atthi. Mano atthi. DhammÈ atthi. ManoviÒÒÈÓaÑ atthi. VatthuÑ atthi.
ManasikÈro atthÊti, ÈmantÈ. AnÈgatena manena anÈgataÑ dhammaÑ
vijÈnÈtÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* PaccuppannaÑ cakkhuÑ atthi r|pÈ atthi cakkhuviÒÒÈÓaÑ atthi Èloko
atthi manasikÈro atthi, paccuppannena cakkhunÈ paccuppannaÑ r|paÑ
passatÊti, ÈmantÈ. AtÊtaÑ cakkhuÑ atthi r|pÈ atthi cakkhuviÒÒÈÓaÑ atthi
Èloko atthi manasikÈro atthi, atÊtena cakkhunÈ atÊtaÑ r|paÑ passatÊti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. PaccuppannaÑ sotaÑ atthi. GhÈnaÑ atthi. JivhÈ atthi.
KÈyo atthi. Mano atthi. DhammÈ atthi. ManoviÒÒÈÓaÑ atthi. VatthuÑ atthi.
ManasikÈro atthi, paccuppannena manena paccuppannaÑ dhammaÑ
vijÈnÈtÊti, ÈmantÈ. AtÊto mano atthi dhammÈ atthi manoviÒÒÈÓaÑ atthi
vatthuÑ atthi manasikÈro atthi, atÊtena manena atÊtaÑ dhammaÑ vijÈnÈtÊti,
* PaccuppannaÑ cakkhuÑ atthi r|pÈ atthi cakkhuviÒÒÈÓaÑ atthi Èloko
atthi manasikÈro atthi, paccuppannena cakkhunÈ paccuppannaÑ r|paÑ
passatÊti, ÈmantÈ. AnÈgataÑ cakkhuÑ atthi r|pÈ atthi cakkhuviÒÒÈÓaÑ atthi
Èloko atthi
manasokÈro atthi, anÈgatena cakkhunÈ anÈgataÑ r|paÑ passatÊti, na hevaÑ

vattabbe -pa-. PaccuppannaÑ sotaÑ atthi. GhÈnaÑ atthi. JivhÈ atthi. KÈyo
atthi. Mano atthi dhammÈ atthi manoviÒÒÈÓaÑ atthi vatthuÑ atthi
manasikÈro atthi, paccuppannena manena paccuppannaÑ dhammaÑ
vijÈnÈtÊti, ÈmantÈ. AnÈgato mano atthi dhammÈ atthi manoviÒÒÈÓaÑ atthi
vatthuÑ atthi manasikÈro atthi, anÈgatena manena anÈgataÑ dhammaÑ
vijÈnÈtÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AtÊtaÑ cakkhuÑ atthi r|pÈ atthi cakkhuviÒÒÈÓaÑ atthi Èloko atthi
manasikÈro atthi, na ca atÊtena cakkhunÈ atÊtaÑ r|paÑ passatÊti, ÈmantÈ.
PaccuppannaÑ cakkhuÑ atthi r|pÈ atthi cakkhuviÒÒÈÓaÑ atthi Èloko atthi
manasikÈro atthi, na ca paccuppannena cakkhunÈ paccuppannaÑ r|paÑ
passatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AtÊtaÑ sotaÑ atthi. GhÈnaÑ atthi. JivhÈ
atthi. KÈyo atthi. Mano atthi dhammÈ atthi manoviÒÒÈÓaÑ atthi vatthuÑ
atthi manasikÈro atthi, na ca atÊtena manena atÊtaÑ dhammaÑ vijÈnÈtÊti,
ÈmantÈ. Paccuppanno mano atthi dhammÈ atthi manoviÒÒÈÓaÑ atthi
vatthuÑ atthi manasikÈro atthi, na ca paccuppannena manena
paccuppannaÑ dhammaÑ vijÈnÈtÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AnÈgataÑ cakkhuÑ atthi r|pÈ atthi cakkhuviÒÒÈÓaÑ atthi Èloko atthi
manasikÈro atthi, na ca anÈgatena cakkhunÈ anÈgataÑ r|paÑ passatÊti,
ÈmantÈ. PaccuppannaÑ cakkhuÑ atthi r|pÈ atthi cakkhuviÒÒÈÓaÑ atthi
Èloko atthi manasikÈro atthi, na ca paccuppannena cakkhunÈ paccuppannaÑ
r|paÑ passatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AnÈgataÑ sotaÑ atthi. GhÈnaÑ
atthi. JivhÈ atthi. KÈyo atthi. Mano atthi dhammÈ atthi manoviÒÒÈÓaÑ atthi
vatthuÑ atthi manasikÈro atthi, na ca anÈgatena manena anÈgataÑ
dhammaÑ vijÈnÈtÊti, ÈmantÈ. Paccuppanno mano atthi dhammÈ atthi
manoviÒÒÈÓaÑ atthi vatthuÑ atthi manasikÈro atthi, na ca paccuppannena
manena paccuppannaÑ dhammaÑ vijÈnÈtÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
AtÊtaÒÈÓÈdikathÈ
290. * AtÊtaÑ ÒÈÓaÑ atthÊti, ÈmantÈ. Tena ÒÈÓena ÒÈÓakaraÓÊyaÑ
karotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Tena ÒÈÓena ÒÈÓakaraÓÊyaÑ
karotÊti, ÈmantÈ. Tena ÒÈÓena dukkhaÑ parijÈnÈti, samudayaÑ pajahati,

nirodhaÑ sacchikaroti, maggaÑ bhÈvetÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AnÈgataÑ ÒÈÓaÑ atthÊti, ÈmantÈ. Tena ÒÈÓena ÒÈÓakaraÓÊyaÑ
karotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Tena ÒÈÓena ÒÈÓakaraÓÊyaÑ karotÊti,
ÈmantÈ. Tena ÒÈÓena dukkhaÑ parijÈnÈti, samudayaÑ pajahati, nirodhaÑ
sacchikaroti, maggaÑ bhÈvetÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* PaccuppannaÑ ÒÈÓaÑ atthi tena ÒÈÓena ÒÈÓakaraÓÊyaÑ karotÊti,
ÈmantÈ. AtÊtaÑ ÒÈÓaÑ atthi tena ÒÈÓena ÒÈÓakaraÓÊyaÑ karotÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. PaccuppannaÑ ÒÈÓaÑ atthi tena ÒÈÓena dukkhaÑ parijÈnÈti,
samudayaÑ pajahati, nirodhaÑ sacchikaroti, maggaÑ bhÈvetÊti, ÈmantÈ.
AtÊtaÑ ÒÈÓaÑ atthi tena ÒÈÓena dukkhaÑ parijÈnÈti, samudayaÑ pajahati,
nirodhaÑ sacchikaroti, maggaÑ bhÈvetÊti na hevaÑ vattabbe -pa-.
PaccuppannaÑ ÒÈÓaÑ atthi tena ÒÈÓena ÒÈÓakaraÓÊyaÑ karotÊti, ÈmantÈ.
AnÈgataÑ ÒÈÓaÑ atthi tena ÒÈÓena ÒÈÓakaraÓÊyaÑ karotÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. PaccuppannaÑ ÒÈÓaÑ atthi tena ÒÈÓena dukkhaÑ parijÈnÈti,
AnÈgataÑ ÒÈÓaÑ atthi tena ÒÈÓena dukkhaÑ parijÈnÈti, samudayaÑ
pajahati, nirodhaÑ sacchikaroti, maggaÑ bhÈvetÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AtÊtaÑ ÒÈÓaÑ atthi, na ca tena ÒÈÓena ÒÈÓakaraÓÊyaÑ karotÊti,
ÈmantÈ. PaccuppannaÑ ÒÈÓaÑ atthi, na ca tena ÒÈÓena ÒÈÓakaraÓÊyaÑ
karotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AtÊtaÑ ÒÈÓaÑ atthi, na ca tena ÒÈÓena
dukkhaÑ parijÈnÈti, samudayaÑ pajahati, nirodhaÑ sacchikaroti, maggaÑ
bhÈvetÊti, ÈmantÈ. PaccuppannaÑ ÒÈÓaÑ atthi, na ca tena ÒÈÓena dukkhaÑ
parijÈnÈti, samudayaÑ pajahati, nirodhaÑ sacchikaroti, maggaÑ bhÈvetÊti,
* AnÈgataÑ ÒÈÓaÑ atthi, na ca tena ÒÈÓena ÒÈÓakaraÓÊyaÑ karotÊti,
ÈmantÈ. PaccuppannaÑ ÒÈÓaÑ atthi, na ca tena ÒÈÓena ÒÈÓakaraÓÊyaÑ
karotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AnÈgataÑ ÒÈÓaÑ atthi, na ca tena ÒÈÓena
bhÈvetÊti,
ÈmantÈ. PaccuppannaÑ ÒÈÓaÑ atthi, na ca tena ÒÈÓena dukkhaÑ parijÈnÈti,

samudayaÑ pajahati, nirodhaÑ sacchikaroti, maggaÑ bhÈvetÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
ArahantÈdikathÈ
291. * Arahato atÊto rÈgo atthÊti, ÈmantÈ. ArahÈ tena rÈgena sarÈgoti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. Arahato atÊto doso atthÊti, ÈmantÈ. ArahÈ tena dosena
sadosoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Arahato atÊto moho atthÊti, ÈmantÈ. ArahÈ
tena mohena samohoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Arahato atÊto mÈno atthÊti,
ÈmantÈ. ArahÈ tena mÈnena samÈnoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Arahato atÊtÈ
diÔÔhi atthÊti, ÈmantÈ. ArahÈ tÈya diÔÔhiyÈ sadiÔÔhikoti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. Arahato atÊtÈ vicikicchÈ atthÊti, ÈmantÈ. ArahÈ tÈya vicikicchÈya
savicikicchoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Arahato atÊtaÑ thinaÑ atthÊti,
ÈmantÈ. ArahÈ tena thinena sathinoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Arahato
atÊtaÑ uddhaccaÑ atthÊti, ÈmantÈ. ArahÈ tena uddhaccena sa-uddhaccoti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. Arahato atÊtaÑ ahirikaÑ atthÊti, ÈmantÈ. ArahÈ tena
ahirikena sa-ahirikoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Arahato atÊtaÑ anottappaÑ
atthÊti, ÈmantÈ. ArahÈ tena anottappena sa-anottappÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* AnÈgÈmissa atÊtÈ sakkÈyadiÔÔhi atthÊti, ÈmantÈ. AnÈgÈmÊ tÈya diÔÔhiyÈ

sadiÔÔhikoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AnÈgÈmissa atÊtÈ vicikicchÈ atthi. AtÊto
sÊlabbataparÈmÈso atthi. AtÊto aÓusahagato kÈmarÈgo atthi. AtÊto
aÓusahagato byÈpÈdo atthÊti, ÈmantÈ. AnÈgÈmÊ tena byÈpÈdena
byÈpannacittoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SakadÈgÈmissa atÊtÈ sakkÈyadiÔÔhi atthÊti, ÈmantÈ. SakadÈgÈmÊ tÈya

diÔÔhiyÈ sadiÔÔhikoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SakadÈgÈmissa atÊtÈ vicikicchÈ
atthi. AtÊto sÊlabbataparÈmÈso atthi.
AtÊto oÄÈriko kÈmarÈgo atthi. AtÊto oÄÈriko byÈpÈdo atthÊti, ÈmantÈ.

SakadÈgÈmÊ tena byÈpÈdena byÈpannacittoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SotÈpannassa atÊtÈ sakkÈyadiÔÔhi atthÊti, ÈmantÈ. SotÈpanno tÈya

diÔÔhiyÈ sadiÔÔhikoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SotÈpannassa atÊtÈ vicikicchÈ
atthi. AtÊto sÊlabbataparÈmÈso atthi. AtÊto apÈyagamanÊyo rÈgo atthi. AtÊto
apÈyagamanÊyo doso atthi. AtÊto apÈyagamanÊyo moho atthÊti, ÈmantÈ.
SotÈpanno tena mohena samohoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
292. * Puthujjanassa atÊto rÈgo atthi, puthujjano tena rÈgena sarÈgoti,

ÈmantÈ. Arahato atÊto rÈgo atthi, arahÈ tena rÈgena sarÈgoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. Puthujjanassa atÊto doso atthi -pa-. AtÊtaÑ anottappaÑ atthi,
puthujjano tena anottappena anottappÊti, ÈmantÈ. Arahato atÊtaÑ anottappaÑ
atthi, arahÈ tena anottappena anottappÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Puthujjanassa atÊtÈ sakkÈyadiÔÔhi atthi, puthujjano tÈya diÔÔhiyÈ

sadiÔÔhikoti, ÈmantÈ. AnÈgÈmissa atÊtÈ sakkÈyadiÔÔhi atthi, anÈgÈmÊ tÈya
diÔÔhiyÈ sadiÔÔhikoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Puthujjanassa atÊtÈ vicikicchÈ
atthi -pa-. AtÊto aÓusahagato byÈpÈdo atthi, puthujjano tena byÈpÈdena
byÈpannacittoti, ÈmantÈ. AnÈgÈmissa atÊto aÓusahagato byÈpÈdo atthi,
anÈgÈmÊ tena byÈpÈdena byÈpannacittoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.

sadiÔÔhikoti, ÈmantÈ. SakadÈgÈmissa atÊtÈ sakkÈyadiÔÔhi atthi, sakadÈgÈmÊ
tÈya diÔÔhiyÈ sadiÔÔhikoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Puthujjanassa atÊtÈ
vicikicchÈ atthi. AtÊto oÄÈriko byÈpÈdo atthi, puthujjano tena byÈpÈdena
byÈpannacittoti, ÈmantÈ. SakadÈgÈmissa atÊto oÄÈriko byÈpÈdo atthi,
sakadÈgÈmÊ tena byÈpÈdena byÈpannacittoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.

sadiÔÔhikoti, ÈmantÈ. SotÈpannassa atÊtÈ sakkÈyadiÔÔhi atthi, sotÈpanno tÈya
diÔÔhiyÈ sadiÔÔhikoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Puthujjanassa atÊtÈ vicikicchÈ
atthi -pa-. AtÊto apÈyagamanÊyo moho atthi, puthujjano tena mohena
samohoti, ÈmantÈ. SotÈpannassa atÊto apÈyagamanÊyo moho atthi, sotÈpanno
tena mohena samohoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Arahato atÊto rÈgo atthi, na ca arahÈ tena rÈgena sarÈgoti, ÈmantÈ.

Puthujjanassa atÊto rÈgo atthi, na ca puthujjano tena rÈgena sarÈgoti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. Arahato atÊto doso atthi -pa-. AtÊtaÑ anottappaÑ atthi,
na ca arahÈ tena anottappena anottappÊti, ÈmantÈ. Puthujjanassa atÊtaÑ
anottappaÑ atthi, na ca puthujjano tena anottappena anottappÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* AnÈgÈmissa atÊtÈ sakkÈyadiÔÔhi atthi, na ca anÈgÈmÊ tÈya diÔÔhiyÈ

sadiÔÔhikoti, ÈmantÈ. Puthujjanassa atÊtÈ sakkÈyadiÔÔhi atthi, na ca puthujjano
tÈya diÔÔhiyÈ sadiÔÔhikoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AnÈgÈmissa atÊtÈ
vicikicchÈ atthi -pa-. AtÊto aÓusahagato byÈpÈdo atthi, na ca anÈgÈmÊ tena
byÈpÈdena byÈpannacittoti, ÈmantÈ. Puthujjanassa atÊto aÓusahagato
byÈpÈdo atthi, na ca puthujjano tena byÈpÈdena byÈpannacittoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* SakadÈgÈmissa atÊtÈ sakkÈyadiÔÔhi atthi, na ca sakadÈgÈmÊ tÈya

diÔÔhiyÈ sadiÔÔhikoti, ÈmantÈ. Puthujjanassa atÊtÈ sakkÈyadiÔÔhi atthi, na ca
puthujjano tÈya diÔÔhiyÈ sadiÔÔhikoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SakadÈgÈmissa
atÊtÈ vicikicchÈ atthi -pa-. AtÊto oÄÈriko byÈpÈdo atthi, na ca sakadÈgÈmÊ
tena byÈpÈdena byÈpannacittoti, ÈmantÈ. Puthujjanassa atÊto oÄÈriko byÈpÈdo
atthi, na ca puthujjano tena byÈpÈdena byÈpannacittoti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* SotÈpannassa atÊtÈ sakkÈyadiÔÔhi atthi, na ca sotÈpanno tÈya diÔÔhiyÈ

sadiÔÔhikoti, ÈmantÈ. Puthujjanassa atÊtÈ
sakkÈyadiÔÔhi atthi, na ca puthujjano tÈya diÔÔhiyÈ sadiÔÔhikoti, na hevaÑ

vattabbe -pa-. SotÈpannassa atÊtÈ vicikicchÈ atthi -pa-. AtÊto apÈyagamanÊyo
moho atthi, na ca sotÈpanno tena mohena samohoti, ÈmantÈ. Puthujjanassa
atÊto apÈyagamanÊyo moho atthi, na ca puthujjano tena mohena samohoti,
AtÊtahatthÈdikathÈ
293. * AtÊtÈ hatthÈ atthÊti, ÈmantÈ. AtÊtesu hatthesu sati
ÈdÈnanikkhepanaÑ paÒÒÈyatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AtÊtÈ pÈdÈ atthÊti,
ÈmantÈ. AtÊtesu pÈdesu sati abhikkamapaÔikkamo paÒÒÈyatÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. AtÊtÈ pabbÈ atthÊti, ÈmantÈ. AtÊtesu pabbesu sati
samiÒjanapasÈraÓaÑ paÒÒÈyatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AtÊto kucchi
atthÊti, ÈmantÈ. AtÊtasmiÑ kucchismiÑ sati jighacchÈ pipÈsÈ paÒÒÈyatÊti, na
* AtÊto kÈyo atthÊti, ÈmantÈ. AtÊto kÈyo paggahaniggahupago
chedanabhedanupago kÈkehi gijjhehi kulalehi sÈdhÈraÓoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. AtÊte kÈye visaÑ kameyya. SatthaÑ kameyya. Aggi
kameyyÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. LabbhÈ atÊto kÈyo addubandhanena
bandhituÑ, rajjubandhanena bandhituÑ, sa~khalikabandhanena bandhituÑ,
gÈmabandhanena bandhituÑ, nigamabandhanena bandhituÑ,
nagarabandhanena bandhituÑ, janapadabandhanena bandhituÑ,
kaÓÔhapaÒcamehi bandhanehi bandhitunti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AtÊto Èpo atthÊti, ÈmantÈ. Tena Èpena ÈpakaraÓÊyaÑ karotÊti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. AtÊto tejo atthÊti, ÈmantÈ. Tena tejena tejakaraÓÊyaÑ
karotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AtÊto vÈyo atthÊti, ÈmantÈ. Tena vÈyena
vÈyakaraÓÊyaÑ karotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
AtÊtakkhandhÈdisamodhÈnakathÈ
294. * AtÊto r|pakkhandho atthi. AnÈgato r|pakkhandho atthi.
Paccuppanno r|pakkhandho atthÊti, ÈmantÈ. Tayo r|pakkhandhÈti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. AtÊtÈ paÒcakkhandhÈ atthi. AnÈgatÈ paÒcakkhandhÈ atthi.

PaccuppannÈ paÒcakkhandhÈ atthÊti, ÈmantÈ. PannarasakkhandhÈti, na
* AtÊtaÑ cakkhÈyatanaÑ atthi. AnÈgataÑ cakkhÈyatanaÑ atthi.
PaccuppannaÑ cakkhÈyatanaÑ atthÊti, ÈmantÈ. TÊÓi cakkhÈyatanÈnÊti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. AtÊtÈni dvÈdasÈyatanÈni atthi. AnÈgatÈni
dvÈdasÈyatanÈni atthi. PaccuppannÈni dvÈdasÈyatanÈni atthÊti, ÈmantÈ.
ChattiÑsÈyatanÈnÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AtÊtÈ cakkhudhÈtu atthi. AnÈgatÈ cakkhudhÈtu atthi. PaccuppannÈ
cakkhudhÈtu atthÊti, ÈmantÈ. Tisso cakkhudhÈtuyoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
AtÊtÈ aÔÔhÈrasa dhÈtuyo atthi. AnÈgatÈ aÔÔhÈrasa dhÈtuyo atthi. PaccuppannÈ
aÔÔhÈrasa dhÈtuyo atthÊti, ÈmantÈ. CatupaÒÒÈsa dhÈtuyoti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* AtÊtaÑ cakkhundriyaÑ atthi. AnÈgataÑ cakkhundriyaÑ atthi.
PaccuppannaÑ cakkhundriyaÑ atthÊti, ÈmantÈ. TÊÓi cakkhundriyÈnÊti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. AtÊtÈni bÈvÊsatindriyÈni atthi. AnÈgatÈni
bÈvÊsatindriyÈni atthi. PaccuppannÈni bÈvÊsatindriyÈni atthÊti, ÈmantÈ.
ChasaÔÔhindriyÈnÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AtÊto rÈjÈ cakkavattÊ atthi. AnÈgato rÈjÈ cakkavattÊ atthi. Paccuppanno
rÈjÈ cakkavattÊ atthÊti, ÈmantÈ. TiÓÓannaÑ rÈj|naÑ cakkavattÊnaÑ
sammukhÊbhÈvo hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AtÊto SammÈsambuddho atthi. AnÈgato SammÈsambuddho atthi.
Paccuppanno SammÈsambuddho atthÊti, ÈmantÈ. TiÓÓannaÑ
SammÈsambuddhÈnaÑ sammukhÊbhÈvo hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
PadasodhanakathÈ
295. * AtÊtaÑ atthÊti, ÈmantÈ. Atthi atÊtanti, atthi siyÈ atÊtaÑ, siyÈ
nvÈtÊtanti.
ŒjÈnÈhi niggahaÑ–haÒci atÊtaÑ atthi atthi siyÈ atÊtaÑ, siyÈ nvÈtÊtaÑ,
tenÈtÊtaÑ nvÈtÊtaÑ, nvÈtÊtaÑ atÊtanti. YaÑ tattha
vadesi “vattabbe kho ‘atÊtaÑ atthi atthi siyÈ atÊtaÑ, siyÈ nvÈtÊtaÑ, tenÈtÊtaÑ
nvÈtÊtaÑ, nvÈtÊtaÑ atÊtan’ti”, micchÈ.
No ce pana atÊtaÑ nvÈtÊtaÑ nvÈtÊtaÑ, atÊtanti, no ca vata re vattabbe
“atÊtaÑ atthi atthi siyÈ atÊtaÑ, siyÈ nvÈtÊtan”ti. YaÑ tattha vadesi “vattabbe
kho ‘atÊtaÑ atthi atthi siyÈ atÊtaÑ, siyÈ nvÈtÊtaÑ, tenÈtÊtaÑ nvÈtÊtaÑ,
nvÈtÊtaÑ atÊtan’ti”, micchÈ.
* AnÈgataÑ atthÊti, ÈmantÈ. Atthi anÈgatanti, atthi siyÈ anÈgataÑ, siyÈ
nvÈnÈgatanti.
ŒjÈnÈhi niggahaÑ–haÒci anÈgataÑ atthi atthi siyÈ anÈgataÑ siyÈ
nvÈnÈgataÑ, tenÈnÈgataÑ nvÈnÈgataÑ nvÈnÈgataÑ, anÈgatanti. YaÑ tattha
vadesi “vattabbe kho ‘anÈgataÑ atthi atthi siyÈ anÈgataÑ, siyÈ nvÈnÈgataÑ,
tenÈnÈgataÑ nvÈnÈgataÑ, nvÈnÈgataÑ anÈgatan’ti”, micchÈ.
No ce panÈnÈgataÑ nvÈnÈgataÑ, nvÈnÈgataÑ anÈgatanti, no ca vata re
vattabbe “anÈgataÑ atthi atthi siyÈ anÈgataÑ, siyÈ nvÈnÈgatan”ti. YaÑ tattha
vadesi “vattabbe kho ‘anÈgataÑ atthi atthi siyÈ anÈgataÑ, siyÈ nvÈnÈgataÑ,
tenÈnÈgataÑ nvÈnÈgataÑ, nvÈnÈgataÑ anÈgatan’ti”, micchÈ.
+ PaccuppannaÑ atthÊti, ÈmantÈ. Atthi paccuppannanti, atthi siyÈ
paccuppannaÑ, siyÈ no paccuppannanti.
ŒjÈnÈhi niggahaÑ–haÒci paccuppannaÑ atthi atthi siyÈ
paccuppannaÑ, siyÈ no paccuppannaÑ, tena paccuppannaÑ no
paccuppannaÑ, no paccuppannaÑ paccuppannanti. YaÑ tattha vadesi
“vattabbe kho ‘paccuppannaÑ atthi atthi siyÈ paccuppannaÑ, siyÈ no
paccuppannaÑ, tena paccuppannaÑ no paccuppannaÑ, no paccuppannaÑ
paccuppannan’ti”, micchÈ.
No ce pana paccuppannaÑ no paccuppannaÑ, no paccuppannaÑ
paccuppannanti, no ca vata re vattabbe “paccuppannaÑ atthi atthi siyÈ
paccuppannaÑ, siyÈ no paccuppannan”ti. YaÑ tattha vadesi “vattabbe kho
‘paccuppannaÑ atthi atthi
siyÈ paccuppannaÑ, siyÈ no paccuppannaÑ, tena paccuppannaÑ no

paccuppannaÑ, no paccuppannaÑ paccuppannan’ti”, micchÈ.
+ NibbÈnaÑ atthÊti, ÈmantÈ. Atthi nibbÈnanti, atthi siyÈ nibbÈnaÑ, siyÈ
no nibbÈnanti.
ŒjÈnÈhi niggahaÑ–haÒci nibbÈnaÑ atthi atthi siyÈ nibbÈnaÑ, siyÈ no
nibbÈnaÑ, tena nibbÈnaÑ no nibbÈnaÑ, no nibbÈnaÑ nibbÈnanti. YaÑ
tattha vadesi “vattabbe kho ‘nibbÈnaÑ atthi atthi siyÈ nibbÈnaÑ, siyÈ no
nibbÈnaÑ, tena nibbÈnaÑ no nibbÈnaÑ, no nibbÈnaÑ nibbÈnan’ti”, micchÈ.
No ce pana nibbÈnaÑ no nibbÈnaÑ, no nibbÈnaÑ nibbÈnanti, no ca vata
re vattabbe “nibbÈnaÑ atthi atthi siyÈ nibbÈnaÑ, siyÈ no nibbÈnan”ti. YaÑ
tattha vadesi “vattabbe kho ‘nibbÈnaÑ atthi atthi siyÈ nibbÈnaÑ, siyÈ no
nibbÈnaÑ, tena nibbÈnaÑ no nibbÈnaÑ, no nibbÈnaÑ nibbÈnan’ti”, micchÈ.
SuttasÈdhana
296. + Na vattabbaÑ “atÊtaÑ atthi, anÈgataÑ atthÊ”ti, ÈmantÈ. Nanu
vuttaÑ BhagavatÈ “yaÑ kiÒci bhikkhave r|paÑ atÊtÈnÈgatapaccuppannaÑ
ajjhattaÑ vÈ bahiddhÈ vÈ oÄÈrikaÑ vÈ sukhumaÑ vÈ hÊnaÑ vÈ paÓÊtaÑ vÈ
yaÑ d|re santike vÈ, ayaÑ vuccati r|pakkhandho. YÈ kÈci vedanÈ. YÈ kÈci
saÒÒÈ. Ye keci sa~khÈrÈ. YaÑ kiÒci viÒÒÈÓaÑ atÊtÈnÈgatapaccuppannaÑ
yaÑ d|re santike vÈ, ayaÑ vuccati viÒÒÈÓakkhandho”ti1 attheva suttantoti,
ÈmantÈ. Tena hi atÊtaÑ atthi, anÈgataÑ atthÊti.
* AtÊtaÑ atthi, anÈgataÑ atthÊti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ–
tayome bhikkhave niruttipathÈ adhivacanapathÈ paÒÒattipathÈ asaÑkiÓÓÈ
asaÑkiÓÓapubbÈ na saÑkiyanti na saÑkiyissanti appaÔikuÔÔhÈ samaÓehi
brÈhmaÓehi viÒÒ|hi. Katame tayo, yaÑ bhikkhave r|paÑ atÊtaÑ niruddhaÑ
vigataÑ vipariÓataÑ “ahosÊ”ti tassa sa~khÈ “ahosÊ”ti tassa samaÒÒÈ
“ahosÊ”ti tassa paÒÒatti, na tassa sa~khÈ “atthÊ”ti na tassa sa~khÈ
“bhavissatÊ”ti. YÈ vedanÈ -pa-. YÈ saÒÒÈ. Ye sa~khÈrÈ. YaÑ
______________________________________________________________
viÒÒÈÓaÑ atÊtaÑ niruddhaÑ vigataÑ vipariÓataÑ “ahosÊ”ti tassa sa~khÈ

“ahosÊ”ti tassa samaÒÒÈ “ahosÊ”ti tassa paÒÒatti, na tassa sa~khÈ “atthÊ”ti na
tassa sa~khÈ “bhavissatÊ”ti.
YaÑ bhikkhave r|paÑ ajÈtaÑ apÈtubh|taÑ “bhavissatÊ”ti tassa sa~khÈ
“bhavissatÊ”ti tassa samaÒÒÈ “bhavissatÊ”ti tassa paÒÒatti, na tassa sa~khÈ
“atthÊ”ti na tassa sa~khÈ “ahosÊ”ti. YÈ vedanÈ -pa-. YÈ saÒÒÈ. Ye sa~khÈrÈ.
YaÑ viÒÒÈÓaÑ ajÈtaÑ apÈtubh|taÑ “bhavissatÊ”ti tassa sa~khÈ
“bhavissatÊ”ti tassa samaÒÒÈ “bhavissatÊ”ti tassa paÒÒatti, na tassa sa~khÈ
“atthÊ”ti na tassa sa~khÈ “ahosÊ”ti.
YaÑ bhikkhave r|paÑ jÈtaÑ pÈtubh|taÑ “atthÊ”ti tassa sa~khÈ “atthÊ”ti
tassa samaÒÒÈ “atthÊ”ti tassa paÒÒatti, na tassa sa~khÈ “ahosÊ”ti na tassa
sa~khÈ “bhavissatÊ”ti. YÈ vedanÈ -pa-. YÈ saÒÒÈ. Ye sa~khÈrÈ. YaÑ
viÒÒÈÓaÑ jÈtaÑ pÈtubh|taÑ “atthÊ”ti tassa sa~khÈ “atthÊ”ti tassa samaÒÒÈ
“atthÊ”ti tassa paÒÒatti, na tassa sa~khÈ “ahosÊ”ti na tassa sa~khÈ
“bhavissatÊ”ti. Ime kho bhikkhave tayo niruttipathÈ adhivacanapathÈ
paÒÒattipathÈ asaÑkiÓÓÈ asaÑkiÓÓapubbÈ na saÑkiyanti na saÑkiyissanti
appaÔikuÔÔhÈ samaÓehi brahmaÓehi viÒÒ|hi.
Yepi te bhikkhave ahesuÑ ukkalÈ vassabhaÒÒÈ ahetukavÈdÈ akiriyavÈdÈ
natthikavÈdÈ, tepime tayo niruttipathe adhivacanapathe paÒÒattipathe na
garahitabbaÑ na paÔikkositabbaÑ amaÒÒiÑsu. TaÑ kissa hetu,
nindÈbyÈrosa-upÈrambhabhayÈti1 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na
vattabbaÑ “atÊtaÑ atthi anÈgataÑ atthÊ”ti.
* AtÊtaÑ atthÊti, ÈmantÈ. Nanu ÈyasmÈ Phagguno BhagavantaÑ
etadavoca–atthi nu kho taÑ bhante cakkhuÑ yena cakkhunÈ atÊte Buddhe
parinibbute chinnapapaÒce chinnavaÔume pariyÈdinnavaÔÔe
sabbadukkhavÊtivatte paÒÒÈpayamÈno paÒÒÈpeyyÈti. Atthi nu kho sÈ bhante
jivhÈ -pa-. Atthi nu kho so bhante mano yena manena atÊte Buddhe
sabbadukkhapÊtivatte paÒÒÈpayamÈno paÒÒÈpeyyÈti.
______________________________________________________________
Natthi kho taÑ Phagguna cakkhuÑ yena cakkhunÈ atÊte Buddhe

sabbadukkhavÊtivatte paÒÒÈpayamÈno paÒÒÈpeyya. Natthi kho sÈ Phagguna
jivhÈ -pa-. Natthi nu kho so Phagguna mano yena manena atÊte Buddhe
sabbadukkhavÊtivatte paÒÒÈpayamÈno paÒÒÈpeyyÈti1 attheva suttantoti,
ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “atÊtaÑ atthÊ”ti.
* AtÊtaÑ atthÊti, ÈmantÈ. Nanu ÈyasmÈ Nandako etadavoca–ahu pubbe
lobho, tadahu akusalaÑ, so etarahi natthi, iccetaÑ kusalaÑ. Ahu pubbe
doso. Ahu pubbe moho, tadahu akusalaÑ, so etarahi natthi, iccetaÑ
kusalanti2 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “atÊtaÑ atthÊ”ti.
+ Na “vattabbaÑ anÈgataÑ atthÊ”ti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ–
kabaÄÊkÈre ce bhikkhave ÈhÈre atthi rÈgo, atthi nandÊ, atthi taÓhÈ, patiÔÔhitaÑ
tattha viÒÒÈÓaÑ vir|ÄhaÑ. Yattha patiÔÔhitaÑ viÒÒÈÓaÑ vir|ÄhaÑ, atthi
tattha nÈmar|passa avakkanti. Yattha atthi nÈmar|passa avakkanti, atthi
tattha sa~khÈrÈnaÑ vuddhi. Yattha atthi sa~khÈrÈnaÑ vuddhi, atthi tattha
ÈyatiÑ punabbhavÈbhinibbatti. Yattha atthi ÈyatiÑ punabbhavÈbhinibbatti,
atthi tattha ÈyatiÑ jÈtijarÈmaraÓaÑ. Yattha atthi ÈyatiÑ jÈtijarÈmaraÓaÑ
sasokaÑ taÑ bhikkhave sarajaÑ3 sa-upÈyÈsanti vadÈmi.
Phasse ce bhikkhave ÈhÈre. ManosaÒcetanÈya ce bhikkhave ÈhÈre.
ViÒÒÈÓe ce bhikkhave ÈhÈre atthi rÈgo, atthi nandÊ -pa- sarajaÑ sa-
upÈyÈsanti vadÈmÊti4 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi anÈgataÑ atthÊti.
* AnÈgataÑ atthÊti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ–kabaÄÊkÈre ce
bhikkhave ÈhÈre natthi rÈgo, natthi nandÊ, natthi taÓhÈ, appatiÔÔhitaÑ tattha
viÒÒÈÓaÑ avir|ÄhaÑ. Yattha viÒÒÈÓaÑ appatiÔÔhitaÑ avir|ÄhaÑ, natthi tattha
nÈmar|passa avakkanti. Yattha natthi nÈmar|passa avakkanti, natthi tattha
sa~khÈrÈnaÑ vuddhi. Yattha natthi sa~khÈrÈnaÑ vuddhi, natthi tattha
ÈyatiÑ punabbhavÈbhinibbatti.
______________________________________________________________
1. SaÑ 2. 278 piÔÔhe. 2. AÑ 1. 197 piÔÔhe SÈÄhasutte.
3. SadaraÑ (SaÑ 1. 325 piÔÔhe) tadeva yuttataraÑ. 4. SaÑ 1. 325 piÔÔhe.
6. AtÊtakkhandhÈdikathÈ 115
Yattha natthi ÈyatiÑ punabbhavÈbhinibbatti, natthi tattha ÈyatiÑ

jÈtijarÈmaraÓaÑ. Yattha natthi ÈyatiÑ jÈtijarÈmaraÓaÑ, asokaÑ taÑ
bhikkhave arajaÑ anupÈyÈsanti vadÈmi.
Phasse ce bhikkhave ÈhÈre. ManosaÒcetanÈya ce bhikkhave ÈhÈre.
ViÒÒÈÓe ce bhikkhave ÈhÈre natthi rÈgo, natthi nandÊ -pa- arajaÑ
anupÈyÈsanti vadÈmÊti1 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ
“anÈgataÑ atthÊ”ti.
SabbamatthÊtikathÈ niÔÔhitÈ.
_____
6. AtÊtakkhandhÈdikathÈ
1. NasuttasÈdhana
297. + AtÊtaÑ khandhÈti, ÈmantÈ. AtÊtaÑ atthÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. AtÊtaÑ Èyatananti, ÈmantÈ. AtÊtaÑ atthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
AtÊtaÑ dhÈt|ti, ÈmantÈ. AtÊtaÑ atthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AtÊtaÑ
khandhÈ dhÈtu Èyatananti2, ÈmantÈ. AtÊtaÑ atthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
+ AnÈgataÑ khandhÈti, ÈmantÈ. AnÈgataÑ atthÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. AnÈgataÑ Èyatananti, ÈmantÈ. AnÈgataÑ atthÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. AnÈgataÑ dhÈt|ti, ÈmantÈ. AnÈgataÑ atthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
AnÈgataÑ khandhÈ dhÈtu Èyatananti, ÈmantÈ. AnÈgataÑ atthÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
+ PaccuppannaÑ khandhÈ paccuppannaÑ atthÊti, ÈmantÈ. AtÊtaÑ
khandhÈ atÊtaÑ atthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. PaccuppannaÑ ÈyatanaÑ
paccuppannaÑ atthÊti, ÈmantÈ. AtÊtaÑ ÈyatanaÑ atÊtaÑ atthÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. PaccuppannaÑ dhÈtu paccuppannaÑ atthÊti, ÈmantÈ. AtÊtaÑ
dhÈtu atÊtaÑ atthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. PaccuppannaÑ khandhÈ dhÈtu
ÈyatanaÑ paccuppannaÑ atthÊti, ÈmantÈ. AtÊtaÑ khandhÈ dhÈtu ÈyatanaÑ
atÊtaÑ atthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
______________________________________________________________
1. SaÑ 1. 326 piÔÔhe. 2. KhandhadhÈtu-Èyatananti (SyÈ)
+ PaccuppannaÑ khandhÈ paccuppannaÑ atthÊti, ÈmantÈ. AnÈgataÑ

khandhÈ anÈgataÑ atthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. PaccuppannaÑ ÈyatanaÑ
paccuppannaÑ atthÊti, ÈmantÈ. AnÈgataÑ ÈyatanaÑ anÈgataÑ atthÊti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. PaccuppannaÑ dhÈtu paccuppannaÑ atthÊti, ÈmantÈ.
AnÈgataÑ dhÈtu anÈgataÑ atthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. PaccuppannaÑ
khandhÈ dhÈtu ÈyatanaÑ paccuppannaÑ atthÊti, ÈmantÈ, anÈgataÑ khandhÈ
dhÈtu ÈyatanaÑ anÈgataÑ atthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
+ AtÊtaÑ khandhÈ atÊtaÑ natthÊti, ÈmantÈ. PaccuppannaÑ khandhÈ
paccuppannaÑ natthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AtÊtaÑ ÈyatanaÑ atÊtaÑ
natthÊti, ÈmantÈ. PaccuppannaÑ ÈyatanaÑ paccuppannaÑ natthÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. AtÊtaÑ dhÈtu atÊtaÑ natthÊti, ÈmantÈ. PaccuppannaÑ dhÈtu
paccuppannaÑ natthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AtÊtaÑ khandhÈ dhÈtu
ÈyatanaÑ atÊtaÑ natthÊti, ÈmantÈ. PaccuppannaÑ khandhÈ dhÈtu ÈyatanaÑ
paccuppannaÑ natthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
+ AnÈgataÑ khandhÈ anÈgataÑ natthÊti, ÈmantÈ. PaccuppannaÑ
khandhÈ paccuppannaÑ natthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AnÈgataÑ
ÈyatanaÑ -pa-. AnÈgataÑ dhÈtu -pa-. AnÈgataÑ khandhÈ dhÈtu ÈyatanaÑ
anÈgataÑ natthÊti, ÈmantÈ. PaccuppannaÑ khandhÈ dhÈtu ÈyatanaÑ
paccuppannaÑ natthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
+ AtÊtaÑ r|paÑ khandhoti, ÈmantÈ. AtÊtaÑ r|paÑ atthÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. AtÊtaÑ r|paÑ Èyatananti, ÈmantÈ. AtÊtaÑ r|paÑ atthÊti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. AtÊtaÑ r|paÑ dhÈt|ti, ÈmantÈ. AtÊtaÑ r|paÑ atthÊti,
na hevaÑ vattabbe -pa-. AtÊtaÑ r|paÑ khandhÈ dhÈtu Èyatananti, ÈmantÈ.
AtÊtaÑ r|paÑ atthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
+ AnÈgataÑ r|paÑ khandhoti, ÈmantÈ. AnÈgataÑ r|paÑ atthÊti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. AnÈgataÑ r|paÑ ÈyatanaÑ -pa-. AnÈgataÑ r|paÑ
dhÈtu -pa-. AnÈgataÑ r|paÑ khandhÈ dhÈtu Èyatananti, ÈmantÈ. AnÈgataÑ
r|paÑ atthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
+ PaccuppannaÑ r|paÑ khandho paccuppannaÑ r|paÑ atthÊti, ÈmantÈ.
AtÊtaÑ r|paÑ khandho atÊtaÑ r|paÑ atthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
PaccuppannaÑ r|paÑ ÈyatanaÑ -pa-. PaccuppannaÑ r|paÑ dhÈtu -pa-.
PaccuppannaÑ r|paÑ khandhÈ dhÈtu ÈyatanaÑ paccuppannaÑ r|paÑ
atthÊti, ÈmantÈ. AtÊtaÑ r|paÑ khandhÈ dhÈtu ÈyatanaÑ atÊtaÑ r|paÑ atthÊti,
6. AtÊtakkhandhÈdikathÈ 117
+ PaccuppannaÑ r|paÑ khandho paccuppannaÑ r|paÑ atthÊti, ÈmantÈ.

AnÈgataÑ r|paÑ khandho anÈgataÑ r|paÑ atthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
PaccuppannaÑ ÈyatanaÑ -pa-. PaccuppannaÑ r|paÑ dhÈtu -pa-.
atthÊti, ÈmantÈ. AnÈgataÑ r|paÑ khandhÈ dhÈtu ÈyatanaÑ anÈgataÑ r|paÑ
+ AtÊtaÑ r|paÑ khandho atÊtaÑ r|paÑ natthÊti, ÈmantÈ. PaccuppannaÑ
r|paÑ khandho paccuppannaÑ r|paÑ natthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
AtÊtaÑ r|paÑ ÈyatanaÑ -pa-. AtÊtaÑ r|paÑ dhÈtu -pa-. AtÊtaÑ r|paÑ
khandhÈ dhÈtu ÈyatanaÑ atÊtaÑ r|paÑ natthÊti, ÈmantÈ. PaccuppannaÑ
r|paÑ khandhÈ dhÈtu ÈyatanaÑ paccuppannaÑ r|paÑ natthÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
+ AnÈgataÑ r|paÑ khandho anÈgataÑ r|paÑ natthÊti, ÈmantÈ.
PaccuppannaÑ r|paÑ khandho paccuppannaÑ r|paÑ natthÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. AnÈgataÑ r|paÑ ÈyatanaÑ -pa-. AnÈgataÑ r|paÑ dhÈtu -pa-.
AnÈgataÑ r|paÑ khandhÈ dhÈtu ÈyatanaÑ anÈgataÑ r|paÑ natthÊti, ÈmantÈ.
natthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
+ AtÊtÈ vedanÈ. AtÊtÈ saÒÒÈ. AtÊtÈ sa~khÈrÈ. AtÊtaÑ viÒÒÈÓaÑ
khandhoti, ÈmantÈ. AtÊtaÑ viÒÒÈÓaÑ atthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AtÊtaÑ
viÒÒÈn−Ñ ÈyatanaÑ -pa-. AtÊtaÑ viÒÒÈÓaÑ dhÈtu -pa-. AtÊtaÑ viÒÒÈÓaÑ
khandhÈ dhÈtu Èyatananti, ÈmantÈ. AtÊtaÑ viÒÒÈÓaÑ atthÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
+ AnÈgataÑ viÒÒÈÓaÑ khandhoti, ÈmantÈ. AnÈgataÑ viÒÒÈÓaÑ atthÊti,
na hevaÑ vattabbe -pa-. AnÈgataÑ viÒÒÈÓaÑ ÈyatanaÑ -pa-. AnÈgataÑ
viÒÒÈÓaÑ dhÈtu -pa-. AnÈgataÑ viÒÒÈÓaÑ khandhÈ dhÈtu Èyatananti,
ÈmantÈ. AnÈgataÑ viÒÒÈÓaÑ atthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
+ PaccuppannaÑ viÒÒÈÓaÑ khandho paccuppannaÑ viÒÒÈÓaÑ atthÊti,
ÈmantÈ. AtÊtaÑ viÒÒÈÓaÑ khandho atÊtaÑ viÒÒÈÓaÑ atthÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. PaccuppannaÑ viÒÒÈÓaÑ ÈyatanaÑ -pa-. PaccuppannaÑ
viÒÒÈÓaÑ dhÈtu -pa-. PaccuppannaÑ viÒÒÈÓaÑ khandhÈ dhÈtu ÈyatanaÑ
paccuppannaÑ viÒÒÈÓaÑ atthÊti, ÈmantÈ. AtÊtaÑ viÒÒÈÓaÑ khandhÈ dhÈtu
ÈyatanaÑ atÊtaÑ viÒÒÈÓaÑ atthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
+ PaccuppannaÑ viÒÒÈÓaÑ khandho paccuppannaÑ viÒÒÈn−Ñ atthÊti,

ÈmantÈ. AnÈgataÑ viÒÒÈÓaÑ khandho anÈgataÑ viÒÒÈÓaÑ atthÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. PaccuppannaÑ viÒÒÈÓaÑ ÈyatanaÑ -pa-. PaccuppannaÑ
viÒÒÈÓaÑ dhÈtu -pa-. PaccuppannaÑ viÒÒÈÓaÑ khandhÈ dhÈtu ÈyatanaÑ
paccuppannaÑ viÒÒÈÓaÑ atthÊti, ÈmantÈ. AnÈgataÑ viÒÒÈÓaÑ khandhÈ
dhÈtu ÈyatanaÑ anÈgataÑ viÒÒÈÓaÑ atthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
+ AtÊtaÑ viÒÒÈÓaÑ khandho atÊtaÑ viÒÒÈÓaÑ natthÊti, ÈmantÈ.
PaccuppannaÑ viÒÒÈÓaÑ khandho paccuppannaÑ viÒÒÈÓaÑ natthÊti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. AtÊtaÑ viÒÒÈÓaÑ ÈyatanaÑ -pa-. AtÊtaÑ viÒÒÈÓaÑ
dhÈtu -pa-. AtÊtaÑ viÒÒÈÓaÑ khandhÈ dhÈtu ÈyatanaÑ atÊtaÑ viÒÒÈÓaÑ
natthÊti, ÈmantÈ. PaccuppannaÑ viÒÒÈÓaÑ khandhÈ dhÈtu ÈyatanaÑ
paccuppannaÑ viÒÒÈÓaÑ natthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AnÈgataÑ
viÒÒÈÓaÑ khandho anÈgataÑ viÒÒÈÓaÑ natthÊti, ÈmantÈ. PaccuppannaÑ
viÒÒÈÓaÑ khandho paccuppannaÑ viÒÒÈÓaÑ natthÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. AnÈgataÑ viÒÒÈÓaÑ ÈyatanaÑ -pa-. AnÈgataÑ viÒÒÈÓaÑ dhÈtu -pa-.
AnÈgataÑ viÒÒÈÓaÑ khandhÈ dhÈtu ÈyatanaÑ anÈgataÑ viÒÒÈÓaÑ natthÊti,
ÈmantÈ. PaccuppannaÑ viÒÒÈÓaÑ khandhÈ dhÈtu ÈyatanaÑ paccuppannaÑ
viÒÒÈÓaÑ natthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
2. SuttasÈdhana
298. * Na vattabbaÑ “atÊtÈnÈgatÈ khandhÈ dhÈtu ÈyatanaÑ natthi
ce’te”ti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “tayome bhikkhave niruttipathÈ
adhivacanapathÈ paÒÒatti -pa- viÒÒ|hÊti -pa-” attheva suttantoti, ÈmantÈ.
Tena hi na vattabbaÑ “atÊtÈnÈgatÈ khandhÈ dhÈtu ÈyatanaÑ natthi ce’te”ti.
+ AtÊtÈnÈgatÈ khandhÈ dhÈtu ÈyatanaÑ natthi ceteti, ÈmantÈ. Nanu
vuttaÑ BhagavatÈ “yaÑ kiÒci bhikkhave r|paÑ atÊtÈnÈgatapaccuppannaÑ
yaÑ d|re santike vÈ, ayaÑ vuccati r|pakkhandho. YÈ kÈci vedanÈ. YÈ kÈci
saÒÒÈ. Ye keci sa~khÈrÈ. YaÑ kiÒci viÒÒÈÓaÑ atÊtÈnÈgatapaccuppannaÑ
-pa- ayaÑ vuccati viÒÒÈÓakkhandho”ti attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na
vattabbaÑ “atÊtÈnÈgatÈ khandhÈ dhÈtu ÈyatanaÑ natthi ce’te”ti.
AtÊtakkhandhÈdikathÈ niÔÔhitÈ.
7. EkaccaÑatthÊtikathÈ 119
7. EkaccaÑatthÊtikathÈ
1. AtÊtÈdi-ekaccakathÈ
299. * AtÊtaÑ atthÊti? EkaccaÑ atthi, ekaccaÑ natthÊti. EkaccaÑ
niruddhaÑ, ekaccaÑ na niruddhaÑ. EkaccaÑ vigataÑ, ekaccaÑ avigataÑ.
EkaccaÑ attha~gataÑ, ekaccaÑ na attha~gataÑ. EkaccaÑ abbhattha~gataÑ,
ekaccaÑ na abbhattha~gatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AtÊtaÑ ekaccaÑ atthi, ekaccaÑ natthÊti, ÈmantÈ. AtÊtÈ avipakkavipÈkÈ
dhammÈ ekacce atthi, ekacce natthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AtÊtaÑ
ekaccaÑ atthi, ekaccaÑ natthÊti, ÈmantÈ. AtÊtÈ vipakkavipÈkÈ dhammÈ
ekacce atthi, ekacce natthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AtÊtaÑ ekaccaÑ atthi,
ekaccaÑ natthÊti, ÈmantÈ. AtÊtÈ avipÈkÈ dhammÈ ekacce atthi, ekacce
* AtÊtaÑ ekaccaÑ atthi ekaccaÑ natthÊti, ÈmantÈ. KiÑ atthi, kiÑ
natthÊti, atÊtÈ avipakkavipÈkÈ dhammÈ te atthi, atÊtÈ vipakkavipÈkÈ dhammÈ
te natthÊti. AtÊtÈ avipakkavipÈkÈ dhammÈ te atthÊti, ÈmantÈ. AtÊtÈ
vipakkavipÈkÈ dhammÈ te atthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AtÊtÈ
avipakkavipÈkÈ dhammÈ te atthÊti, ÈmantÈ. AtÊtÈ avipÈkÈ dhammÈ te atthÊti1,
* AtÊtÈ vipakkavipÈkÈ dhammÈ te natthÊti, ÈmantÈ. AtÊtÈ avipakkavipÈkÈ
dhammÈ te natthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AtÊtÈ avipÈkÈ2 dhammÈ te natthÊti, ÈmantÈ. AtÊtÈ avipakkavipÈkÈ3
dhammÈ te natthÊti. Na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AtÊtÈ avipakkavipÈkÈ dhammÈ te atthÊti, ÈmantÈ. Nanu atÊtÈ
avipakkavipÈkÈ dhammÈ niruddhÈti, ÈmantÈ. HaÒci atÊtÈ avipakkavipÈkÈ
dhammÈ niruddhÈ, no ca vata re vattabbe “atÊtÈ avipakkavipÈkÈ dhammÈ te4
atthÊ”ti.
______________________________________________________________
1. AtÊtÈ avipakkavipÈkÈ dhammÈ te natthÊti (Ka)
2. VipakkavipÈkÈ (SyÈ), avipakkavipÈkÈ (Ka) 3. AvipÈkÈ (SyÈ)
4. DhammÈ niruddhÈ te (SyÈ, Ka)
* AtÊtÈ avipakkavipÈkÈ dhammÈ niruddhÈ te atthÊti, ÈmantÈ. AtÊtÈ

vipakkavipÈkÈ dhammÈ niruddhÈ te atthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AtÊtÈ
avipakkavipÈkÈ dhammÈ niruddhÈ te atthÊti, ÈmantÈ. AtÊtÈ avipÈkÈ1 dhammÈ
niruddhÈ te atthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AtÊtÈ vipakkavipÈkÈ dhammÈ niruddhÈ te natthÊti, ÈmantÈ. AtÊtÈ
avipakkavipÈkÈ dhammÈ niruddhÈ te natthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AtÊtÈ avipÈkÈ2 dhammÈ niruddhÈ te natthÊti, ÈmantÈ. AtÊtÈ
avipakkavipÈkÈ3 dhammÈ niruddhÈ te natthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AtÊtÈ avipakkavipÈkÈ dhammÈ niruddhÈ te atthÊti, ÈmantÈ. AtÊtÈ
vipakkavipÈkÈ dhammÈ niruddhÈ te natthÊti, ÈmantÈ. AtÊtÈ ekadesaÑ
vipakkavipÈkÈ dhammÈ ekadesaÑ avipakkavipÈkÈ dhammÈ niruddhÈ te
ekacce atthi, ekacce natthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
+ Na vattabbaÑ “atÊtÈ avipakkavipÈkÈ dhammÈ te atthÊ”ti, ÈmantÈ.
Nanu atÊtÈ avipakkavipÈkÈ dhammÈ vipaccissantÊti, ÈmantÈ. HaÒci atÊtÈ
avipakkavipÈkÈ dhammÈ vipaccissanti, tena vata re vattabbe “atÊtÈ
avipakkavipÈkÈ dhammÈ te atthÊ”ti
* AtÊtÈ avipakkavipÈkÈ dhammÈ vipaccissantÊti katvÈ te atthÊti, ÈmantÈ.
VipaccissantÊti katvÈ paccuppannÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. VipaccissantÊti
katvÈ paccuppannÈti, ÈmantÈ. PaccuppannÈ dhammÈ nirujjhissantÊti katvÈ te
2. AnÈgatÈdi-ekaccakathÈ
300. AnÈgataÑ atthÊti? EkaccaÑ atthi ekaccaÑ natthÊti. EkaccaÑ jÈtaÑ,
EkaccaÑ ajÈtaÑ. EkaccaÑ saÒjÈtaÑ, ekaccaÑ asaÒjÈtaÑ. EkaccaÑ
nibbattaÑ, ekaccaÑ anibbattaÑ. EkaccaÑ pÈtubh|taÑ, ekaccaÑ
apÈtubh|tanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
AnÈgataÑ ekaccaÑ atthi, ekaccaÑ natthÊti, ÈmantÈ. AnÈgatÈ uppÈdino
dhammÈ ekacce atthi, ekacce natthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
______________________________________________________________
1. AvipakkavipÈkÈ (SÊ, Ka) 2. VipakkavipÈkÈ (SyÈ), avipakkavipÈkÈ (Ka)
3. AvipÈkÈ (SyÈ)
8. SatipaÔÔhÈnakathÈ 121
AnÈgataÑ ekaccaÑ atthi, ekaccaÑ natthÊti, ÈmantÈ. AnÈgatÈ anuppÈdino

dhammÈ ekacce atthi, ekacce natthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AnÈgataÑ ekaccaÑ atthi, ekaccaÑ natthÊti, ÈmantÈ. KiÑ atthi. kiÑ
natthÊti, anÈgatÈ uppÈdino dhammÈ te atthi, anÈgatÈ anuppÈdino dhammÈ te
natthÊti. AnÈgatÈ uppÈdino dhammÈ te atthÊti, ÈmantÈ. AnÈgatÈ anuppÈdino
dhammÈ te atthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AnÈgatÈ anuppÈdino dhammÈ te
natthÊti, ÈmantÈ. AnÈgatÈ uppÈdino dhammÈ te natthÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* AnÈgatÈ uppÈdino dhammÈ te atthÊti, ÈmantÈ. Nanu anÈgatÈ uppÈdino
dhammÈ ajÈtÈti, ÈmantÈ. HaÒci anÈgatÈ uppÈdino dhammÈ ajÈtÈ, no ca vata
re vattabbe “anÈgatÈ uppÈdino dhammÈ te atthÊ”ti.
* AnÈgatÈ uppÈdino dhammÈ ajÈtÈ te atthÊti, ÈmantÈ. AnÈgatÈ
anuppÈdino dhammÈ ajÈtÈ te atthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AnÈgatÈ
anuppÈdino dhammÈ ajÈtÈ te natthÊti, ÈmantÈ. AnÈgatÈ uppÈdino dhammÈ
ajÈtÈ te natthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
+ Na vattabbaÑ “anÈgatÈ uppÈdino dhammÈ te atthÊ”ti, ÈmantÈ. Nanu
anÈgatÈ uppÈdino dhammÈ uppajjissantÊti, ÈmantÈ. HaÒci anÈgatÈ uppÈdino
dhammÈ uppajjissanti, tena vata re vattabbe “anÈgatÈ uppÈdino dhammÈ te
atthÊ”ti.
* AnÈgatÈ uppÈdino dhammÈ uppajjissantÊti katvÈ te atthÊti, ÈmantÈ.
UppajjissantÊti katvÈ paccuppannÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. UppajjissantÊti
katvÈ paccuppannÈti, ÈmantÈ. PaccuppannÈ dhammÈ nirujjhissantÊti katvÈ te
EkaccaÑ atthÊtikathÈ niÔÔhitÈ.

_____
8. SatipaÔÔhÈnakathÈ
301. * Sabbe dhammÈ satipaÔÔhÈnÈti, ÈmantÈ. Sabbe dhammÈ sati,
satindriyaÑ, satibalaÑ, sammÈsati, satisambojjha~go, ekÈyanamaggo,
khayagÈmÊ
bodhagÈmÊ. apacayagÈmÊ, anÈsavÈ, asaÑyojaniyÈ, aganthaniyÈ, anoghaniyÈ,

ayoganiyÈ, anÊvaraÓiyÈ, aparÈmaÔÔhÈ, anupÈdÈniyÈ, asaÑkilesikÈ, sabbe
dhammÈ BuddhÈnussati, dhammÈnussati, saÑghÈnussati, sÊlÈnussati,
cÈgÈnussati, devatÈnussati, ÈnÈpÈnassati, maraÓÈnussati, kÈyagatÈsati,
upasamÈnussatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Sabbe dhammÈ satipaÔÔhÈnÈti, ÈmantÈ. CakkhÈyatanaÑ satipaÔÔhÈnanti,
na hevaÑ vattabbe -pa-. CakkhÈyatanaÑ satipaÔÔhÈnanti, ÈmantÈ.
CakkhÈyatanaÑ sati, satindriyaÑ, satibalaÑ, sammÈsati, satisambojjha~go,
ekÈyanamaggo, khayagÈmÊ, bodhagÈmÊ, apacayagÈmÊ, anÈsavaÑ,
asaÑyojaniyaÑ -pa- asaÑkilesikaÑ, cakkhÈyatanaÑ BuddhÈnussati,
dhammÈnussati, saÑghÈnussati, sÊlÈnussati, cÈgÈnussati, devatÈnussati,
ÈnÈpÈnassati, maraÓÈnussati, kÈyagatÈsati, upasamÈnussatÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. SotÈyatanaÑ. GhÈnÈyatanaÑ. JivhÈyatanaÑ. KÈyÈyatanaÑ.
R|pÈyatanaÑ. SaddÈyatanaÑ. GandhÈyatanaÑ. RasÈyatanaÑ.
PhoÔÔhabbÈyatanaÑ. RÈgo. Doso. Moho. MÈno. DiÔÔhi. VicikicchÈ. ThinaÑ.
UddhaccaÑ. AhirikaÑ. AnottappaÑ. SatipaÔÔhÈnanti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. AnottappaÑ satipaÔÔhÈnanti, ÈmantÈ. AnottappaÑ, sati, satindriyaÑ,
satibalaÑ, sammÈsati -pa- kÈyagatÈsati, upasamÈnussatÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* Sati satipaÔÔhÈnÈ, sÈ ca satÊti, ÈmantÈ. CakkhÈyatanaÑ satipaÔÔhÈnaÑ,
taÒca satÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Sati satipaÔÔhÈnÈ, sÈ ca satÊti, ÈmantÈ.
SotÈyatanaÑ -pa-. KÈyÈyatanaÑ. R|pÈyatanaÑ -pa-. PhoÔÔhabbÈyatanaÑ.
RÈgo. Doso. Moho -pa-. AnottappaÑ satipaÔÔhÈnaÑ, taÒca satÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* CakkhÈyatanaÑ satipaÔÔhÈnaÑ, taÒca na satÊti, ÈmantÈ. Sati
satipaÔÔhÈnÈ, sÈ ca na satÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SotÈyatanaÑ -pa-.
KÈyÈyatanaÑ. R|pÈyatanaÑ -pa-. PhoÔÔhabbÈyatanaÑ. RÈgo. Doso. Moho
-pa-. AnottappaÑ satipaÔÔhÈnaÑ, taÒca na satÊti, ÈmantÈ. Sati satipaÔÔhÈnÈ, sÈ
ca na satÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
8. SatipaÔÔhÈnakathÈ 123
302. + Na vattabbaÑ “sabbe dhammÈ satipaÔÔhÈnÈ”ti, ÈmantÈ. Nanu

sabbe dhamme Èrabbha sati santiÔÔhatÊti, ÈmantÈ. HaÒci sabbe dhamme
Èrabbha sati santiÔÔhatÊti, tena vata re vattabbe “sabbe dhammÈ
satipaÔÔhÈnÈ”ti.
* SabbaÑ dhammaÑ Èrabbha sati santiÔÔhatÊti sabbe dhammÈ
satipaÔÔhÈnÈti, ÈmantÈ. SabbaÑ dhammaÑ Èrabbha phasso santiÔÔhatÊti sabbe
dhammÈ phassapaÔÔhÈnÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SabbaÑ dhammaÑ Èrabbha sati santiÔÔhatÊti sabbe dhammÈ
satipaÔÔhÈnÈti, ÈmantÈ. SabbaÑ dhammaÑ Èrabbha vedanÈ santiÔÔhati. SaÒÒÈ
santiÔÔhati. CetanÈ santiÔÔhati. CittaÑ santiÔÔhatÊti sabbe dhammÈ
cittapaÔÔhÈnÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Sabbe dhammÈ satipaÔÔhÈnÈti, ÈmantÈ. Sabbe sattÈ upaÔÔhitasatino
satiyÈ samannÈgatÈ satiyÈ samohitÈ sabbesaÑ sattÈnaÑ sati paccupaÔÔhitÈti,
303. * Sabbe dhammÈ satipaÔÔhÈnÈti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ

“amataÑ te bhikkhave na paribhuÒjanti ye kÈyagatÈsatiÑ na paribhuÒjanti,
amataÑ te bhikkhave paribhuÒjanti ye kÈyagatÈsatiÑ paribhuÒjantÊ”ti1
attheva suttantoti, ÈmantÈ. Sabbe sattÈ kÈyagatÈsatiÑ paribhuÒjanti
paÔilabhanti Èsevanti bhÈventi bahulÊkarontÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Sabbe dhammÈ satipaÔÔhÈnÈti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ
“ekÈyano ayaÑ bhikkhave maggo sattÈnaÑ visuddhiyÈ sokaparidevÈnaÑ
samatikkamÈya dukkhadomanassÈnaÑ attha~gamÈya ÒÈyassa adhigamÈya
nibbÈnassa sacchikiriyÈya yadidaÑ cattÈro satipaÔÔhÈnÈ”ti2 attheva
suttantoti, ÈmantÈ. Sabbe dhammÈ ekÈyanamaggoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Sabbe dhammÈ satipaÔÔhÈnÈti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ–
“raÒÒo bhikkhave cakkavattissa pÈtubhÈvÈ sattannaÑ ratanÈnaÑ pÈtubhÈvo
hoti. KatamesaÑ sattannaÑ, cakkaratanassa pÈtubhÈvo hoti, hatthiratanassa
pÈtubhÈvo hoti, assaratanassa. MaÓiratanassa. Itthiratanassa.
Gahapatiratanassa. PariÓÈyakaratanassa pÈtubhÈvo
______________________________________________________________
1. AÑ 1. 47 piÔÔhe. 2. DÊ 2. 231; Ma 1. 70; SaÑ 3. 123 piÔÔhesu.
hoti. RaÒÒo bhikkhave cakkavattissa pÈtubhÈvÈ imesaÑ sattannaÑ

ratanÈnaÑ pÈtubhÈvo hoti.
TathÈgatassa bhikkhave pÈtubhÈvÈ Arahato SammÈsambuddhassa
sattannaÑ bojjha~garatanÈnaÑ pÈtubhÈvo hoti. KatamesaÑ sattannaÑ,
satisambojjha~garatanassa pÈtubhÈvo hoti,
dhammavicayasambojjha~garatanassa pÈtubhÈvo hoti,
vÊriyasambojjha~garatanassa pÈtubhÈvo hoti, pÊtisambojjha~garatanassa
pÈtubhÈvo hoti, passaddhisambojjha~garatanassa pÈtubhÈvo hoti,
samÈdhisambojjha~garatanassa pÈtubhÈvo hoti,
upekkhÈsambojjha~garatanassa pÈtubhÈvo hoti. TathÈgatassa bhikkhave
pÈtubhÈvÈ arahato SammÈsambuddhassa imesaÑ sattannaÑ
bojjha~garatanÈnaÑ pÈtubhÈvo hotÊ”ti1 attheva suttantoti, ÈmantÈ.
TathÈgatassa pÈtubhÈvÈ Arahato SammÈsambuddhassa sabbe dhammÈ
satisambojjha~garatanÈva hontÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Sabbe dhammÈ
satipaÔÔhÈnÈti, ÈmantÈ. Sabbe dhammÈ sammappadhÈnÈ. IddhipÈdÈ. IndriyÈ.
BalÈ. Bojjha~gÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
SatipaÔÔhÈnakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
9. HevatthikathÈ
304. * AtÊtaÑ atthÊti? Hevatthi, heva natthÊti. Sevatthi, seva natthÊti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. Sevatthi, seva natthÊti, ÈmantÈ. AtthaÔÔho natthaÔÔho,
natthaÔÔho atthaÔÔho, atthibhÈvo natthibhÈvo, natthibhÈvo atthibhÈvo, atthÊti
vÈ natthÊti vÈ, natthÊti vÈ atthÊti vÈ esese ekaÔÔhe same samabhÈge tajjÈteti,
* AnÈgataÑ atthÊti, hevatthi, heva natthÊti. Sevatthi, seva natthÊti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. Sevatthi, sevanatthÊti, ÈmantÈ. AtthaÔÔho natthaÔÔho,
______________________________________________________________
9. HevatthikathÈ 125
* PaccuppannaÑ atthÊti? Hevatthi, heva natthÊti. Sevatthi, seva natthÊti,

na hevaÑ vattabbe -pa-. Sevatthi, seva natthÊti, ÈmantÈ. AtthaÔÔho natthaÔÔho
-pa-. Same samabhÈge tajjÈteti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
305. * AtÊtaÑ hevatthi, heva natthÊti, ÈmantÈ. Kintatthi, kinti natthÊti,

atÊtaÑ “atÊtan”ti hevatthi, atÊtaÑ “anÈgatan”ti heva natthi, atÊtaÑ
“paccuppannan”ti heva natthÊti. Sevatthi, seva natthÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. Sevatthi, seva natthÊti, ÈmantÈ. AtthaÔÔho natthaÔÔho, natthaÔÔho
atthaÔÔho, atthibhÈvo natthibhÈvo, natthibhÈvo atthibhÈvo, atthÊti vÈ natthÊti
vÈ, natthÊti vÈ atthÊti vÈ esese ekaÔÔhe same samabhÈge tajjÈteti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* AnÈgataÑ hevatthi, heva natthÊti, ÈmantÈ. Kintatthi, kinti natthÊti,
anÈgataÑ “anÈgatan”ti hevatthi, anÈgataÑ “atÊtan”ti heva natthi, anÈgataÑ
“paccuppannan”ti heva natthÊti. Sevatthi, seva natthÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. Sevatthi, seva natthÊti, ÈmantÈ. AtthaÔÔho natthaÔÔho, natthaÔÔho
atthaÔÔho -pa- same samabhÈge tajjÈteti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* PaccuppannaÑ hevatthi, heva natthÊti, ÈmantÈ. Kintatthi, kinti natthÊti,
paccuppannaÑ “paccuppannan”ti hevatthi, paccuppannaÑ “atÊtan”ti heva
natthi, paccuppannaÑ “anÈgatan”ti heva natthÊti. Sevatthi, seva natthÊti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. Sevatthi, seva natthÊti, ÈmantÈ. AtthaÔÔho natthaÔÔho
-pa- same samabhÈge tajjÈteti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
+ Na vattabbaÑ “atÊtaÑ hevatthi, heva natthi. AnÈgataÑ hevatthi, heva
natthi. PaccuppannaÑ hevatthi, heva natthÊ”ti, ÈmantÈ. AtÊtaÑ “anÈgatan”ti
hevatthi. AtÊtaÑ “paccuppannan”ti hevatthi. AnÈgataÑ “atÊtan”ti hevatthi.
AnÈgataÑ “paccuppannan”ti hevatthi. PaccuppannaÑ “atÊtan”ti hevatthi.
PaccuppannaÑ “anÈgatan”ti hevatthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Tena hi
atÊtaÑ hevatthi, heva natthi. AnÈgataÑ hevatthi, heva natthi. PaccuppannaÑ
hevatthi, heva natthÊti.
306. * R|paÑ atthÊti? Hevatthi, heva natthÊti. Sevatthi, seva natthÊti, na

hevaÑ vattabbe -pa-. Sevatthi, seva natthÊti, ÈmantÈ. AtthaÔÔho natthaÔÔho,

* VedanÈ. SaÒÒÈ. Sa~khÈrÈ. ViÒÒÈÓaÑ atthÊti? Hevatthi, heva natthÊti.
Sevatthi, seva natthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Sevatthi, seva natthÊti,
ÈmantÈ. AtthaÔÔho natthaÔÔho -pa- same samabhÈge tajjÈteti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* R|paÑ hevatthi, heva natthÊti, ÈmantÈ. Kintatthi, kinti natthÊti. R|paÑ
“r|pan”ti hevatthi. R|paÑ “vedanÈ”ti heva natthi -pa-. R|paÑ “saÒÒÈ”ti
heva natthi -pa-. R|paÑ “sa~khÈrÈ”ti heva natthi -pa-. R|paÑ “viÒÒÈÓan”ti
heva natthÊti. Sevatthi, seva natthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Sevatthi, seva
natthÊti, ÈmantÈ. AtthaÔÔho natthaÔÔho -pa- same samabhÈge tajjÈteti, na
* VedanÈ. SaÒÒÈ. Sa~khÈrÈ. ViÒÒÈÓaÑ hevatthi, heva natthÊti, ÈmantÈ.
Kintatthi, kinti natthÊti. ViÒÒÈÓaÑ “viÒÒÈÓan”ti hevatthi. ViÒÒÈÓaÑ
“r|pan”ti heva natthi -pa-. ViÒÒÈÓaÑ “vedanÈ”ti heva natthi -pa-. ViÒÒÈÓaÑ
“saÒÒÈ”ti heva natthi -pa-. ViÒÒÈÓaÑ “sa~khÈrÈ”ti heva natthÊti. Sevatthi,
seva natthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Sevatthi, seva natthÊti, ÈmantÈ.
AtthaÔÔho natthaÔÔho -pa- same samabhÈge tajjÈteti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
+ Na vattabbaÑ “r|paÑ hevatthi, heva natthÊ”ti. “VedanÈ. SaÒÒÈ.
Sa~khÈrÈ. ViÒÒÈÓaÑ hevatthi, heva natthÊ”ti, ÈmantÈ. R|paÑ “vedanÈ”ti
hevatthi -pa-. R|paÑ “saÒÒÈ”ti hevatthi -pa-. R|paÑ “sa~khÈrÈ”ti hevatthi
-pa-. R|paÑ “viÒÒÈÓan”ti hevatthi. VedanÈ. SaÒÒÈ. Sa~khÈrÈ. ViÒÒÈÓaÑ
“r|pan”ti hevatthi. ViÒÒÈÓaÑ “vedanÈ”ti hevatthi. ViÒÒÈÓaÑ “saÒÒÈ”ti
hevatthi. ViÒÒÈÓaÑ “sa~khÈrÈ”ti hevatthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Tena hi
r|paÑ hevatthi, heva natthi. VedanÈ. SaÒÒÈ. Sa~khÈrÈ. ViÒÒÈÓaÑ hevatthi,
heva natthÊti.
HevatthikathÈ niÔÔhitÈ.
2. Dutiyavagga 127
TassuddÈnaÑ
Upalabbho parihÈni, brahmacariyavÈso odhiso.
PariÒÒÈ kÈmarÈgappahÈnaÑ, sabbatthivÈdo ÈyatanaÑ.
AtÊtÈnÈgato subha~go1, sabbe dhammÈ satipaÔÔhÈnÈ.
Hevatthi heva natthÊti.
MahÈvaggo.
_____
2. Dutiyavagga
(10) 1. Par|pahÈrakathÈ
307. * Atthi arahato asuci sukkavissaÔÔhÊti, ÈmantÈ. Atthi arahato rÈgo
kÈmarÈgo kÈmarÈgapariyuÔÔhÈnaÑ kÈmarÈgasaÑyojanaÑ kÈmogho
kÈmayogo kÈmacchandanÊvaraÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Natthi arahato rÈgo kÈmarÈgo kÈmarÈgapariyuÔÔhÈnaÑ
kÈmarÈgasaÑyojanaÑ kÈmogho kÈmayogo kÈmacchandanÊvaraÓanti,
ÈmantÈ. HaÒci natthi arahato rÈgo kÈmarÈgo kÈmarÈgapariyuÔÔhÈnaÑ
kÈmarÈgasaÑyojanaÑ kÈmogho kÈmayogo kÈmacchandanÊvaraÓaÑ, no ca
vata re vattabbe “atthi arahato asuci sukkavissaÔÔhÊ”ti.
* Atthi puthujjanassa asuci sukkavissaÔÔhi, atthi tassa rÈgo kÈmarÈgo
kÈmacchandanÊvaraÓanti, ÈmantÈ. Atthi arahato asuci sukkavissaÔÔhi, atthi
tassa rÈgo kÈmarÈgo kÈmarÈgapariyuÔÔhÈnaÑ -pa- kÈmacchandanÊvaraÓanti,
* Atthi arahato asuci sukkavissaÔÔhi, natthi tassa rÈgo kÈmarÈgo
kÈmarÈgapariyuÔÔhÈnaÑ -pa- kÈmacchandanÊvaraÓanti, ÈmantÈ. Atthi
puthujjanassa asuci sukkavissaÔÔhi, natthi tassa rÈgo kÈmarÈgo
kÈmarÈgapariyuÔÔhÈnaÑ -pa- kÈmacchandanÊvaraÓanti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
______________________________________________________________
1. AtÊtÈnÈgatesu bhÈgo (SyÈ)
* Atthi arahato asuci sukkavissaÔÔhÊti, ÈmantÈ. KenaÔÔhenÈti? Handa hi

mÈrakÈyikÈ devatÈ arahato asuciÑ sukkavissaÔÔhiÑ upasaÑharantÊti.
* MÈrakÈyikÈ devatÈ arahato asuciÑ sukkavissaÔÔhiÑ upasaÑharantÊti,
ÈmantÈ. Atthi mÈrakÈyikÈnaÑ devatÈnaÑ asuci sukkavissaÔÔhÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* Natthi mÈrakÈyikÈnaÑ devatÈnaÑ asuci sukkavissaÔÔhÊti, ÈmantÈ.
HaÒci natthi mÈrakÈyikÈnaÑ devatÈnaÑ asuci sukkavissaÔÔhi, no ca vata re
vattabbe “mÈrakÈyikÈ devatÈ arahato asuciÑ sukkavissaÔÔhiÑ
upasaÑharantÊ”ti.
ÈmantÈ. MÈrakÈyikÈ devatÈ attano asuciÑ sukkavissaÔÔhiÑ upasaÑharanti,
aÒÒesaÑ asuciÑ sukkavissaÔÔhiÑ upasaÑharanti, tassa asuciÑ
sukkavissaÔÔhiÑ upasaÑharantÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* MÈrakÈyikÈ devatÈ neva attano na aÒÒesaÑ na tassa asuciÑ
sukkavissaÔÔhiÑ upasaÑharantÊti, ÈmantÈ. HaÒci mÈrakÈyikÈ devatÈ neva
attano na aÒÒesaÑ na tassa asuciÑ sukkavissaÔÔhiÑ upasaÑharanti, no ca
vata re vattabbe “mÈrakÈyikÈ devatÈ arahato asuciÑ sukkavissaÔÔhiÑ
upasaÑharantÊ”ti.
ÈmantÈ. Lomak|pehi upasaÑharantÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
308. * MÈrakÈyikÈ devatÈ arahato asuciÑ sukkavissaÔÔhiÑ

upasaÑharantÊti, ÈmantÈ. KiÑ kÈraÓÈti, handa hi vimatiÑ gÈhayissÈmÈti.
Atthi arahato vimatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Atthi arahato vimatÊti, ÈmantÈ. Atthi arahato Satthari vimati, dhamme
vimati, saÑghe vimati, sikkhÈya vimati, pubbante vimati, aparante vimati,
pubbantÈparante vimati, idappaccayatÈpaÔiccasamuppannesu dhammesu
vimatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
2. Dutiyavagga 129
* Natthi arahato Satthari vimati, dhamme vimati, saÑghe vimati,

sikkhÈya vimati, pubbante vimati, aparante vimati, pubbantÈparante vimati,
idappaccayatÈpaÔiccasamuppannesu dhammesu vimatÊti, ÈmantÈ. HaÒci
natthi arahato Satthari vimati -pa- idappaccayatÈpaÔiccasamuppannesu
dhammesu vimati, no ca vata re vattabbe “atthi arahato vimatÊ”ti.
* Atthi puthujjanassa vimati, atthi tassa Satthari vimati -pa-
idappaccayatÈpaÔiccasamuppannesu dhammesu vimatÊti, ÈmantÈ. Atthi
arahato vimati atthi tassa Satthari vimati -pa-
idappaccayatÈpaÔiccasamuppannesu dhammesu vimatÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* Atthi arahato vimati, natthi tassa Satthari vimati -pa-
idappaccayatÈpaÔiccasamuppannesu dhammesu vimatÊti, ÈmantÈ. Atthi
puthujjanassa vimati, natthi tassa Satthari vimati -pa-
idappaccayatÈpaÔiccasamuppannesu dhammesu vimatÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* Atthi arahato asuci sukkavissaÔÔhÊti, ÈmantÈ. Arahato asuci
sukkavissaÔÔhi kissa nissandoti, asitapÊtakhÈyitasÈyitassa nissandoti. Arahato
asuci sukkavissaÔÔhi asitapÊtakhÈyitasÈyitassa nissandoti, ÈmantÈ. Ye keci
asanti pivanti khÈdanti sÈyanti, sabbesaÑyeva atthi asuci sukkavissaÔÔhÊti, na
* Ye keci asanti pivanti khÈdanti sÈyanti, sabbesaÑyeva atthi asuci
sukkavissaÔÔhÊti, ÈmantÈ. DÈrakÈ asanti pivanti khÈdanti sÈyanti, atthi
dÈrakÈnaÑ asuci sukkavissaÔÔhÊti, na hevaÑ vattabbe.
* PaÓÉakÈ asanti pivanti khÈdanti sÈyanti, atthi paÓÉakÈnaÑ asuci
sukkavissaÔÔhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* DevÈ asanti pivanti khÈdanti sÈyanti, atthi devatÈnaÑ asuci
309. * Arahato asuci sukkavissaÔÔhi asitapÊtakhÈyitasÈyitassa nissandoti,

ÈmantÈ. Atthi tassa Èsayoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Arahato uccÈrapassÈvo asitapÊtakhÈyitasÈyitassa nissando, atthi tassa

Èsayoti, ÈmantÈ. Arahato asuci sukkavissaÔÔhi asitapÊtakhÈyitasÈyitassa
nissando, atthi tassa Èsayoti, na hevaÑ vattabbe.
* Arahato asuci sukkavissaÔÔhi asitapÊtakhÈyitasÈyitassa nissando, natthi
tassa Èsayoti, ÈmantÈ. Arahato uccÈrapassÈvo asitapÊtakhÈyitasÈyitassa
nissando, natthi tassa Èsayoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
310. * Atthi arahato asuci sukkavissaÔÔhÊti, ÈmantÈ. ArahÈ methunaÑ

dhammaÑ paÔiseveyya, methunaÑ uppÈdeyya1, puttasambÈdhasayanaÑ
ajjhÈvaseyya, kÈsikacandanaÑ paccanubhaveyya, mÈlÈgandhavilepanaÑ
dhÈreyya, jÈtar|parajataÑ sÈdiyeyyÈti, na hevaÑ vattabbe.
* Atthi puthujjanassa asuci sukkavissaÔÔhi, puthujjano methunaÑ
dhammaÑ paÔiseveyya, methunaÑ uppÈdeyya, puttasambÈdhasayanaÑ
ajjhÈvaseyya, kÈsikacandanaÑ paccanubhaveyya, mÈlÈgandhavilepanaÑ
dhÈreyya, jÈtar|parajataÑ sÈdiyeyyÈti, ÈmantÈ. Atthi arahato asuci
sukkavissaÔÔhi arahÈ methunaÑ dhammaÑ paÔiseveyya, methunaÑ
uppÈdeyya, puttasambÈdhasayanaÑ ajjhÈvaseyya, kÈsikacandanaÑ
paccanubhaveyya, mÈlÈgandhavilepanaÑ dhÈreyya, jÈtar|parajataÑ
sÈdiyeyyÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Atthi arahato asuci sukkavissaÔÔhi, na ca arahÈ methunaÑ dhammaÑ
paÔiseveyya, methunaÑ uppÈdeyya, puttasambÈdhasayanaÑ ajjhÈvaseyya,
kÈsikacandanaÑ paccanubhaveyya, mÈlÈgandhavilepanaÑ dhÈreyya,
jÈtar|parajataÑ sÈdiyeyyÈti, ÈmantÈ. Atthi puthujjanassa asuci
sukkavissaÔÔhi, na ca puthujjano methunaÑ dhammaÑ paÔiseveyya,
methunaÑ uppÈdeyya, puttasambÈdhasayanaÑ ajjhÈvaseyya,
kÈsikacandanaÑ paccanubhaveyya, mÈlÈgandhavilepanaÑ dhÈreyya,
jÈtar|parajataÑ sÈdiyeyyÈti, na hevaÑ vattabbe.
* Atthi arahato asuci sukkavissaÔÔhÊti, ÈmantÈ. Nanu arahato rÈgo
pahÊno ucchinnam|lo tÈlÈvatthukato anabhÈvaÑkato
______________________________________________________________
1. MethunaÑ dhammaÑ uppÈdeyya (SÊ, SyÈ)
2. Dutiyavagga 131
ÈyatiÑ anuppÈdadhammoti, ÈmantÈ. HaÒci arahato rÈgo pahÊno

ucchinnam|lo tÈlÈvatthukato anabhÈvaÑkato ÈyatiÑ anuppÈdadhammo, no
ca vata re vattabbe “atthi arahato asuci sukkavissaÔÔhÊ”ti.
* Atthi arahato asuci sukkavissaÔÔhÊti, ÈmantÈ. Nanu arahato doso
pahÊno -pa- moho pahÊno. MÈno pahÊno. DiÔÔhi pahÊnÈ. VicikicchÈ pahÊnÈ.
ThinaÑ pahÊnaÑ. UddhaccaÑ pahÊnaÑ. AhirikaÑ pahÊnaÑ -pa-.
AnottappaÑ pahÊnaÑ ucchinnam|laÑ tÈlÈvatthukataÑ anabhÈvaÑkataÑ
ÈyatiÑ anuppÈdadhammanti, ÈmantÈ. HaÒci arahato anottappaÑ pahÊnaÑ
anuppÈdadhammaÑ, no ca vata re vattabbe “atthi arahato asuci
sukkavissaÔÔhÊ”ti.
311. * Atthi arahato asuci sukkavissaÔÔhÊti, ÈmantÈ. Nanu arahato

rÈgappahÈnÈya maggo bhÈvitoti, ÈmantÈ. HaÒci arahato rÈgappahÈnÈya
maggo bhÈvito, no ca vata re vattabbe “atthi arahato asuci sukkavissaÔÔhÊ”ti.
* Atthi arahato asuci sukkavissaÔÔhÊti, ÈmantÈ. Nanu arahato
rÈgappahÈnÈya satipaÔÔhÈnÈ bhÈvitÈ -pa- sammappadhÈnÈ bhÈvitÈ. IddhipÈdÈ
bhÈvitÈ. IndriyÈ bhÈvitÈ. BalÈ bhÈvitÈ -pa- bojjha~gÈ bhÈvitÈti, ÈmantÈ.
HaÒci arahato rÈgappahÈnÈya bojjha~gÈ bhÈvitÈ, no ca vata re vattabbe
“atthi arahato asuci sukkavissaÔÔhÊ”ti.
* Atthi arahato asuci sukkavissaÔÔhÊti, ÈmantÈ. Nanu arahato
dosappahÈnÈya -pa- mohappahÈnÈya -pa- anottappapahÈnÈya maggo bhÈvito
-pa- bojjha~gÈ bhÈvitÈti, ÈmantÈ. HaÒci arahato anottappapahÈnÈya
bojjha~gÈ bhÈvitÈ, no ca vata re vattabbe “atthi arahato asuci
sukkavissaÔÔhÊ”ti.
* Atthi arahato asuci sukkavissaÔÔhÊti, ÈmantÈ. Nanu arahÈ vÊtarÈgo
saÑkiÓÓaparikho abb|Ähesiko niraggaÄo ariyo
pannaddhajo pannabhÈro visaÒÒutto suvijitavijayo, dukkhaÑ tassa

pariÒÒÈtaÑ, samudayo pahÊno, nirodho sacchikato, maggo bhÈvito,
bhÈvetabbaÑ bhÈvitaÑ, sacchikÈtabbaÑ sacchikatanti, ÈmantÈ. HaÒci arahÈ
vÊtarÈgo vÊtadoso vÊtamoho katakaraÓÊyo -pa- sacchikÈtabbaÑ sacchikataÑ,
no ca vata re vattabbe “atthi arahato asuci sukkavissaÔÔhÊ”ti.
312. * Atthi arahato asuci sukkavissaÔÔhÊti? Sadhammakusalassa arahato

atthi asuci sukkavissaÔÔhi, paradhammakusalassa arahato natthi asuci
sukkavissaÔÔhÊti. Sadhammakusalassa arahato atthi asuci sukkavissaÔÔhÊti,
ÈmantÈ. Paradhammakusalassa arahato atthi asuci sukkavissaÔÔhÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* Paradhammakusalassa arahato natthi asuci sukkavissaÔÔhÊti, ÈmantÈ.
Sadhammakusalassa arahato natthi asuci sukkavissaÔÔhÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* Sadhammakusalassa arahato rÈgo pahÊno, atthi tassa asuci
sukkavissaÔÔhÊti, ÈmantÈ. Paradhammakusalassa arahato rÈgo pahÊno, atthi
tassa asuci sukkavissaÔÔhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Sadhammakusalassa arahato doso pahÊno -pa- moho pahÊno -pa-
anottappaÑ pahÊnaÑ, atthi tassa asuci sukkavissaÔÔhÊti, ÈmantÈ.
Paradhammakusalassa arahato anottappaÑ pahÊnaÑ, atthi tassa asuci
* Sadhammakusalassa arahato rÈgappahÈnÈya maggo bhÈvito -pa-
bojjha~gÈ bhÈvitÈ -pa- dosappahÈnÈya -pa- mohappahÈnÈya -pa-
anottappapahÈnÈya maggo bhÈvito -pa- bojjha~gÈ bhÈvitÈ, atthi tassa asuci
sukkavissaÔÔhÊti, ÈmantÈ. Paradhammakusalassa arahato anottappapahÈnÈya
bojjha~gÈ bhÈvitÈ, atthi tassa asuci sukkavissaÔÔhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Sadhammakusalo arahÈ vÊtarÈgo vÊtadoso vÊtamoho -pa-
sacchikÈtabbaÑ sacchikataÑ, atthi tassa asuci sukkavissaÔÔhÊti, ÈmantÈ.
2. Dutiyavagga 133
Paradhammakusalo arahÈ vÊtarÈgo vÊtadoso vÊtamoho -pa- sacchikÈtabbaÑ

sacchikataÑ, atthi tassa asuci sukkavissaÔÔhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Paradhammakusalassa arahato rÈgo pahÊno, natthi tassa asuci

sukkavissaÔÔhÊti, ÈmantÈ. Sadhammakusalassa arahato rÈgo pahÊno, natthi
tassa asuci sukkavissaÔÔhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Paradhammakusalassa arahato doso pahÊno -pa- moho pahÊno -pa-

anottappaÑ pahÊnaÑ, natthi tassa asuci sukkavissaÔÔhÊti, ÈmantÈ.
Sadhammakusalassa arahato anottappaÑ pahÊnaÑ, natthi tassa asuci
* Paradhammakusalassa arahato rÈgappahÈnÈya maggo bhÈvito -pa-

bojjha~gÈ bhÈvitÈ -pa- dosappahÈnÈya -pa- mohappahÈnÈya -pa-
anottappapahÈnÈya maggo bhÈvito -pa- bojjha~gÈ bhÈvitÈ, natthi tassa asuci
sukkavissaÔÔhÊti, ÈmantÈ. Sadhammakusalassa arahato anottappapahÈnÈya
bojjha~gÈ bhÈvitÈ, natthi tassa asuci sukkavissaÔÔhÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* Paradhammakusalo arahÈ vÊtarÈgo vÊtadoso vÊtamoho -pa-

sacchikÈtabbaÑ sacchikataÑ, natthi tassa asuci sukkavissaÔÔhÊti, ÈmantÈ.
Sadhammakusalo arahÈ vÊtarÈgo vÊtadoso vÊtamoho -pa- sacchikÈtabbaÑ
sacchikataÑ, natthi tassa asuci sukkavissaÔÔhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
313. * Atthi arahato asuci sukkavissaÔÔhÊti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ

BhagavatÈ “ye te1 bhikkhave bhikkh| puthujjanÈ sÊlasampannÈ satÈ
sampajÈnÈ niddaÑ okkamanti, tesaÑ asuci na muccati. Yepi te bhikkhave
bÈhirakÈ isayo kÈmesu vÊtarÈgÈ, tesampi asuci na muccati. AÔÔhÈnametaÑ
bhikkhave anavakÈso yaÑ arahato asuci mucceyyÈ”ti2 attheva suttantoti,
ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “atthi arahato asuci sukkavissaÔÔhÊ”ti.
______________________________________________________________
1. Ye keci (SÊ)
2. Vi 3. 409 piÔÔhe atthato samÈnaÑ; AÑ 2. 219 piÔÔhepi passitabbaÑ.
+ Na vattabbaÑ “atthi arahato par|pahÈro”ti, ÈmantÈ. Nanu arahato

cÊvarapiÓÉapÈtasenÈsanagilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈraÑ pare
upasaÑhareyyunti, ÈmantÈ. HaÒci arahato
cÊvarapiÓÉapÈtasenÈsanagilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈraÑ pare
upasaÑhareyyuÑ, tena vata re vattabbe “atthi arahato par|pahÈro”ti.
* Arahato cÊvarapiÓÉapÈtasenÈsanagilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈraÑ
pare upasaÑhareyyunti atthi arahato par|pahÈroti, ÈmantÈ. Arahato
sotÈpattiphalaÑ vÈ sakadÈgÈmiphalaÑ vÈ anÈgÈmiphalaÑ vÈ arahattaÑ vÈ
pare upasaÑhareyyunti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Par|pahÈrakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
2. Dutiyavagga
(11) 2. AÒÒÈÓakathÈ
314. * Atthi arahato aÒÒÈÓanti, ÈmantÈ. Atthi arahato avijjÈ avijjogho
avijjÈyogo avijjÈnusayo avijjÈpariyuÔÔhÈnaÑ avijjÈsaÑyojanaÑ
avijjÈnÊvaraÓanti, na hevaÑ vattabbe. Natthi arahato avijjÈ avijjogho
avijjÈyogo avijjÈnusayo avijjÈpariyuÔÔhÈnaÑ avijjÈsaÑyojanaÑ
avijjÈnÊvaraÓanti, ÈmantÈ. HaÒci natthi arahato avijjÈ avijjogho avijjÈyogo
avijjÈnusayo avijjÈpariyuÔÔhÈnaÑ avijjÈsaÑyojanaÑ avijjÈnÊvaraÓaÑ, no ca
vata re vattabbe “atthi arahato aÒÒÈÓan”ti.
* Atthi puthujjanassa aÒÒÈÓaÑ, atthi tassa avijjÈ avijjogho avijjÈyogo
avijjÈnusayo avijjÈpariyuÔÔhÈnaÑ avijjÈsaÑyojanaÑ avijjÈnÊvaraÓanti,
ÈmantÈ. Atthi arahato aÒÒÈÓaÑ, atthi tassa avijjÈ avijjogho avijjÈyogo
avijjÈnusayo avijjÈpariyuÔÔhÈnaÑ avijjÈsaÑyojanaÑ avijjÈnÊvaraÓanti, na
hevaÑ vattabbe.
* Atthi arahato aÒÒÈÓaÑ, natthi tassa avijjÈ avijjogho avijjÈyogo
avijjÈnusayo avijjÈpariyuÔÔhÈnaÑ avijjÈsaÑyojanaÑ
2. Dutiyavagga 135
avijjÈnÊvaraÓanti, ÈmantÈ. Atthi puthujjanassa aÒÒÈÓaÑ, natthi tassa avijjÈ

avijjogho avijjÈyogo avijjÈnusayo avijjÈpariyuÔÔhÈnaÑ avijjÈsaÑyojanaÑ
avijjÈnÊvaraÓanti, na hevaÑ vattabbe.
* Atthi arahato aÒÒÈÓanti, ÈmantÈ. ArahÈ aÒÒÈÓapakato pÈÓaÑ
haneyya. AdinnaÑ Èdiyeyya. MusÈ bhaÓeyya. PisuÓaÑ bhaÓeyya. PharusaÑ
bhaÓeyya. SamphaÑ palapeyya. SandhiÑ chindeyya. NillopaÑ hareyya.
EkÈgÈriyaÑ kareyya. Paripanthe tiÔÔheyya. ParadÈraÑ gaccheyya.
GÈmaghÈtaÑ kareyya. NigamaghÈtaÑ kareyyÈti, na hevaÑ vattabbe.
* Atthi puthujjanassa aÒÒÈÓaÑ puthujjano aÒÒÈÓapakato pÈÓaÑ
haneyya. AdinnaÑ Èdiyeyya. MusÈ bhaÓeyya -pa- gÈmaghÈtaÑ kareyya.
NigamaghÈtaÑ kareyyÈti, ÈmantÈ. Atthi arahato aÒÒÈÓaÑ arahÈ
aÒÒÈÓapakato pÈÓaÑ haneyya. AdinnaÑ Èdiyeyya -pa- gÈmaghÈtaÑ
kareyya. NigamaghÈtaÑ kareyyÈti, na hevaÑ vattabbe.
* Atthi arahato aÒÒÈÓaÑ na ca arahÈ aÒÒÈÓapakato pÈÓaÑ haneyya.
AdinnaÑ Èdiyeyya -pa- gÈmaghÈtaÑ kareyya. NigamaghÈtaÑ kareyyÈti,
ÈmantÈ. Atthi puthujjanassa aÒÒÈÓaÑ, na ca puthujjano aÒÒÈÓapakato pÈÓaÑ
haneyya. AdinnaÑ Èdiyeyya -pa- gÈmaghÈtaÑ kareyya. NigamaghÈtaÑ
kareyyÈti, na hevaÑ vattabbe.
* Atthi arahato aÒÒÈÓanti, ÈmantÈ. Atthi arahato Satthari aÒÒÈnaÑ,
dhamme aÒÒÈÓaÑ, saÑghe aÒÒÈÓaÑ sikkhÈya aÒÒÈÓaÑ, pubbante aÒÒÈÓaÑ,
aparante aÒÒÈÓaÑ, pubbantÈparante aÒÒÈÓaÑ,
idappaccayatÈpaÔiccasamuppannesu dhammesu aÒÒÈÓanti, na hevaÑ
vattabbe.
* Natthi arahato Satthari aÒÒÈÓaÑ, dhamme aÒÒÈÓaÑ, saÑghe
aÒÒÈÓaÑ, sikkhÈya aÒÒÈÓaÑ, pubbante aÒÒÈÓaÑ, aparante aÒÒÈÓaÑ,
pubbantÈparante aÒÒÈÓaÑ, idappaccayatÈpaÔiccasamuppannesu dhammesu
aÒÒÈÓanti, ÈmantÈ. HaÒci natthi arahato Satthari aÒÒÈÓaÑ, dhamme
aÒÒÈÓaÑ, saÑghe aÒÒÈÓaÑ -pa- idappaccayatÈpaÔicca samuppannesu
dhammesu aÒÒÈÓaÑ, no ca vata re vattabbe “atthi arahato aÒÒÈÓan”ti.
* Atthi puthujjanassa aÒÒÈÓaÑ, atthi tassa Satthari aÒÒÈÓaÑ, dhamme
aÒÒÈÓaÑ, saÑghe aÒÒÈÓaÑ -pa- idappaccayatÈpaÔiccasamuppannesu
dhammesu
aÒÒÈÓanti, ÈmantÈ. Atthi arahato aÒÒÈÓaÑ, atthi tassa Satthari aÒÒÈÓaÑ,,

dhamme aÒÒÈÓaÑ, saÑghe aÒÒÈÓaÑ -pa-
vattabbe.
* Atthi arahato aÒÒÈÓaÑ, natthi tassa Satthari aÒÒÈÓaÑ, dhamme
aÒÒÈÓaÑm saÑghe aÒÒÈÓaÑ -pa- idappaccayatÈpaÔiccasamuppannesu
dhammesu aÒÒÈÓanti, ÈmantÈ. Atthi puthujjanassa aÒÒÈÓaÑ, natthi tassa
Satthari aÒÒÈÓaÑ, dhamme aÒÒÈÓaÑ, saÑghe aÒÒÈÓaÑ -pa-
vattabbe.
315. * Atthi arahato aÒÒÈÓanti, ÈmantÈ. Nanu arahato rÈgo pahÊno

ucchinnam|lo tÈlÈvatthukato anabhÈvaÑkato ÈyatiÑ anuppÈdadhammoti,
ÈmantÈ. HaÒci arahato rÈgo pahÊno ucchinnam|lo tÈlÈvatthukato
anabhÈvaÑkato ÈyatiÑ anuppÈdadhammo, no ca vata re vattabbe “atthi
arahato aÒÒÈÓan”ti.
* Atthi arahato aÒÒÈÓanti, ÈmantÈ. Nanu arahato doso pahÊno -pa-
moho pahÊno -pa- anottappaÑ pahÊnaÑ ucchinnam|laÑ tÈlÈvatthukataÑ
anabhÈvaÑkataÑ ÈyatiÑ anuppÈdadhammanti, ÈmantÈ. HaÒci arahato
anottappaÑ pahÊnaÑ ucchinnam|laÑ tÈlÈvatthukataÑ anabhÈvaÑkataÑ
ÈyatiÑ anuppÈdadhammaÑ, no ca vata re vattabbe “atthi arahato
aÒÒÈÓan”ti.
* Atthi arahato aÒÒÈÓanti, ÈmantÈ. Nanu arahato rÈgappahÈnÈya maggo
bhÈvito -pa- bojjha~gÈ bhÈvitÈti, ÈmantÈ. HaÒci arahato rÈgappahÈnÈya
bojjha~gÈ bhÈvitÈ, no ca vata re vattabbe “atthi arahato aÒÒÈÓan”ti.
* Atthi arahato aÒÒÈÓanti, ÈmantÈ. Nanu arahato dosappahÈnÈya -pa-
mohappahÈnÈya -pa-. AnottappapahÈnÈya maggo bhÈvito -pa- bojjha~gÈ
bhÈvitÈti, ÈmantÈ. HaÒci arahato anottappapahÈnÈya bojjha~gÈ bhÈvitÈ, no
ca vata re vattabbe “atthi arahato aÒÒÈÓan”ti.
2. Dutiyavagga 137
* Atthi arahato aÒÒÈÓanti, ÈmantÈ. Nanu arahÈ vÊtarÈgo vÊtadoso

vÊtamoho -pa- sacchikÈtabbaÑ sacchikatanti, ÈmantÈ. HaÒci arahÈ vÊtarÈgo
-pa- sacchikÈtabbaÑ sacchikataÑ, no ca vata re vattabbe “atthi arahato
aÒÒÈÓan”ti.
316. * Atthi arahato aÒÒÈÓanti? Sadhammakusalassa arahato atthi

aÒÒÈÓaÑ, paradhammakusalassa arahato natthi aÒÒÈÓanti.
Sadhammakusalassa arahato atthi aÒÒÈÓanti, ÈmantÈ. Paradhammakusalassa
arahato atthi aÒÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Paradhammakusalassa arahato natthi aÒÒÈÓanti, ÈmantÈ.
Sadhammakusalassa arahato natthi aÒÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Sadhammakusalassa arahato rÈgo pahÊno, atthi tassa aÒÒÈÓanti,
ÈmantÈ. Paradhammakusalassa arahato rÈgo pahÊno, atthi tassa aÒÒÈÓanti, na
anottappaÑ pahÊnaÑ, atthi tassa aÒÒÈÓanti, ÈmantÈ. Paradhammakusalassa
arahato anottappaÑ pahÊnaÑ, atthi tassa aÒÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Sadhammakusalassa arahato rÈgappahÈnÈya maggo bhÈvito -pa-
bojjha~gÈ bhÈvitÈ, atthi tassa aÒÒÈÓanti, ÈmantÈ. Paradhammakusalassa
arahato rÈgappahÈnÈya bojjha~gÈ bhÈvitÈ, atthi tassa aÒÒÈÓanti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* Sadhammakusalassa arahato dosappahÈnÈya -pa- mohappahÈnÈya -pa-
anottappapahÈnÈya maggo bhÈvito -pa- bojjha~gÈ bhÈvitÈ, atthi tassa
aÒÒÈÓanti, ÈmantÈ. Paradhammakusalassa arahato anottappapahÈnÈya
bojjha~gÈ bhÈvitÈ, atthi tassa aÒÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Sadhammakusalo arahÈ vÊtarÈgo vÊtadoso vÊtamoho -pa-
sacchikÈtabbaÑ sacchikataÑ, atthi tassa aÒÒÈÓanti, ÈmantÈ.
sacchikataÑ, atthi tassa aÒÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Paradhammakusalassa arahato rÈgo pahÊno, natthi tassa aÒÒÈÓanti,

ÈmantÈ. Sadhammakusalassa arahato rÈgo pahÊno, natthi tassa aÒÒÈÓanti, na
anottappaÑ pahÊnaÑ, natthi tassa aÒÒÈÓanti, ÈmantÈ. Sadhammakusalassa
arahato anottappaÑ pahÊnaÑm natthi tassa aÒÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* Paradhammakusalassa arahato rÈgappahÈnÈya maggo bhÈvito -pa-
bojjha~gÈ bhÈvitÈ -pa- dosappahÈnÈya. MohappahÈnÈya -pa-
anottappapahÈnÈya maggo bhÈvito -pa- bojjha~gÈ bhÈvitÈ, natthi tassa
aÒÒÈÓanti, ÈmantÈ. Sadhammakusalassa arahato anottappapahÈnÈya
bojjha~gÈ bhÈvitÈ, natthi tassa aÒÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Paradhammakusalo arahÈ vÊtarÈgo vÊtadoso vÊtamoho -pa-
sacchikÈtabbaÑ sacchikataÑ, natthi tassa aÒÒÈÓanti, ÈmantÈ.
Sadhammakusalo arahÈ vÊtarÈgo vÊtadoso vÊtamoho -pa- sacchikÈtabbaÑ
sacchikataÑ, natthi tassa aÒÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
317. * Atthi arahato aÒÒÈÓanti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ

“jÈnatohaÑ1 bhikkhave passato ÈsavÈnaÑ khayaÑ vadÈmi, no ajÈnato no
apassato. KiÒci bhikkhave jÈnato kiÑ passato ÈsavÈnaÑ khayo hoti, ‘iti
r|paÑ, iti r|passa samudayo, iti r|passa attha~gamo. Iti vedanÈ -pa-. Iti
saÒÒÈ. Iti sa~khÈrÈ. Iti viÒÒÈÓaÑ, iti viÒÒÈÓassa samudayo, iti viÒÒÈÓassa
attha~gamoti. EvaÑ kho bhikkhave jÈnato evaÑ passato ÈsavÈnaÑ khayo
hotÊ”ti2 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “atthi arahato
aÒÒÈÓan”ti.
* Atthi arahato aÒÒÈÓanti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “jÈnatohaÑ
bhikkhave passato ÈsavÈnaÑ khayaÑ vadÈmi, no ajÈnato no apassato. KiÒca
bhikkhave jÈnato kiÑ passato ÈsavÈnaÑ
______________________________________________________________
1. JÈnatÈhaÑ (SÊ), jÈnatvÈhaÑ (SyÈ, I, Ka)
2. SaÑ 2. 124; Khu 1. 265; SaÑ 3. 380; Ma 1. 9 piÔÔhesu.
2. Dutiyavagga 139
khayo hoti, ‘idaÑ dukkhan’ti bhikkhave jÈnato passato ÈsavÈnaÑ khayo

hoti, ‘ayaÑ dukkhasamudayo’ti jÈnato passato ÈsavÈnaÑ khayo hoti, ‘ayaÑ
dukkhanirodho’ti jÈnato passato ÈsavÈnaÑ khayo hoti, ‘ayaÑ
dukkhanirodhagÈminÊ paÔipadÈ’ti jÈnato passato ÈsavÈnaÑ khayo hoti. EvaÑ
kho bhikkhave jÈnato evaÑ passato ÈsavÈnaÑ khayo hotÊ”ti1 attheva
suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “atthi arahato aÒÒÈÓan”ti.
* Atthi arahato aÒÒÈÓanti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “sabbaÑ

bhikkhave anabhijÈnaÑ aparijÈnaÑ avirÈjayaÑ appajahaÑ abhabbo
dukkhakkhayÈya, sabbaÒca kho bhikkhave abhijÈnaÑ parijÈnaÑ virÈjayaÑ
pajahaÑ bhabbo dukkhakkhayÈyÈ”ti2 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na
vattabbaÑ “atthi arahato aÒÒÈÓan”ti.
* Atthi arahato aÒÒÈÓanti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ–
ChaccÈbhiÔhÈnÈni abhabba kÈtun”ti.
Attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbÑ “atthi arahato

aÒÒÈÓan”ti.
* Atthi arahato aÒÒÈÓanti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “yasmiÑ

udapÈdi ‘yaÑ kiÒci samudayadhammaÑ, sabbaÑ taÑ nirodhadhamman’ti.
Saha dassanuppÈdÈ bhikkhave ariyasÈvakassa tÊÓi saÑyojanÈni pahÊyanti,
sakkÈyadiÔÔhi vicikicchÈ sÊlabbataparÈmÈso”ti attheva suttantoti, ÈmantÈ.
Tena hi na vattabbaÑ “atthi arahato aÒÒÈÓan”ti.
______________________________________________________________
1. SaÑ 3. 380 piÔÔhe. 2. SaÑ 2. 249 piÔÔhe; Khu 1. 197 Itivuttakepi.
+ Na vattabbaÑ “atthi arahato aÒÒÈÓan”ti, ÈmantÈ. Nanu arahÈ

itthipurisÈnaÑ nÈmagottaÑ na jÈneyya, maggÈmaggaÑ na jÈneyya,
tiÓakaÔÔhavanappatÊnaÑ nÈmaÑ na jÈneyyÈti, ÈmantÈ. HaÒci arahÈ
itthipurisÈnaÑ nÈmaggottaÑ na jÈneyya, maggÈmaggaÑ na jÈneyya,
tiÓakaÔÔhavanappatÊnaÑ nÈmaÑ na jÈneyya, tena vata re vattabbe “atthi
arahato aÒÒÈÓan”ti.
* ArahÈ itthipurisÈnaÑ nÈmagottaÑ na jÈneyya, maggÈmaggaÑ na
jÈneyya, tiÓakaÔÔhavanappatÊnaÑ nÈmaÑ na jÈneyyÈti, atthi arahato
aÒÒÈÓanti, ÈmantÈ. ArahÈ sotÈpattiphalaÑ vÈ sakadagÈmiphalaÑ vÈ
anÈgÈmiphalaÑ vÈ arahattaÑ vÈ na jÈneyyÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
AÒÒÈÓakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
2. Dutiyavagga
(12) 3. Ka~khÈkathÈ
318. * Atthi arahato ka~khÈti, ÈmantÈ. Atthi arahato vicikicchÈ
vicikicchÈpariyuÔÔhÈnaÑ vicikicchÈsaÑyojanaÑ vicikicchÈnÊvaraÓanti, na
* Natthi arahato vicikicchÈ vicikicchÈpariyuÔÔhÈnaÑ
vicikicchÈsaÑyojanaÑ vicikicchÈnÊvaraÓanti, ÈmantÈ. HaÒci natthi arahato
vicikicchÈ vicikicchÈpariyuÔÔhÈnaÑ vicikicchÈsaÑyojanaÑ
vicikicchÈnÊvaraÓaÑ, no ca vata re vattabbe “atthi arahato ka~khÈ”ti.
* Atthi puthujjanassa ka~khÈ, atthi tassa vicikicchÈ
vicikicchÈpariyuÔÔhÈnaÑ vicikicchÈsaÑyojanaÑ vicikicchÈnÊvaraÓanti,
ÈmantÈ. Atthi arahato ka~khÈ, atthi tassa vicikicchÈ vicikicchÈpariyuÔÔhÈnaÑ
vicikicchÈsaÑyojanaÑ vicikicchÈnÊvaraÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Atthi arahato ka~khÈ, natthi tassa vicikicchÈ vicikicchÈpariyuÔÔhÈnaÑ
vicikicchÈsaÑyojanaÑ vicikicchÈnÊvaraÓanti, ÈmantÈ. Atthi puthujjanassa
ka~khÈ,
2. Dutiyavagga 141
natthi tassa vicikicchÈ vicikicchÈpariyuÔÔhÈnaÑ vicikicchÈsaÑyojanaÑ

vicikicchÈnÊvaraÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Atthi arahato ka~khÈti, ÈmantÈ. Atthi arahato Satthari ka~khÈ,
dhamme ka~khÈ, saÑghe ka~khÈ, sikkhÈya ka~khÈ, pubbante ka~khÈ,
aparante ka~khÈ, pubbantÈparante ka~khÈ,
idappaccayatÈpaÔiccasamuppannesu dhammesu ka~khÈti, na hevaÑ vattabbe.
* Natthi arahato Satthari ka~khÈ dhamme ka~khÈ -pa-
idappaccayatÈpaÔicca samuppannesu dhammesu ka~khÈti, ÈmantÈ. HaÒci
natthi arahato Satthari ka~khÈ, dhamme ka~khÈ -pa-
idappaccayatÈpaÔiccasamuppannesu dhammesu ka~khÈ, no ca vata re
vattabbe “atthi arahato ka~khÈ”ti.
* Atthi puthujjanassa ka~khÈ, atthi tassa Satthari ka~khÈ, dhamme
ka~khÈ -pa- idappaccayatÈpaÔiccasamuppannesu dhammesu ka~khÈti,
ÈmantÈ. Atthi arahato ka~khÈ, atthi tassa Satthari ka~khÈ, dhamme ka~khÈ
-pa- idappaccayatÈpaÔiccasamuppannesu dhammesu ka~khÈti, na hevaÑ
vattabbe.
* Atthi arahato ka~khÈ, natthi tassa Satthari ka~khÈ, dhamme ka~khÈ
-pa- idappaccayatÈpaÔiccasamuppannesu dhammesu ka~khÈti, ÈmantÈ. Atthi
puthujjanassa ka~khÈ, natthi tassa Satthari ka~khÈ, dhamme ka~khÈ -pa-
idappaccayatÈpaÔiccasamuppannesu dhammesu ka~khÈti, na hevaÑ vattabbe.
319. * Atthi arahato ka~khÈti, ÈmantÈ. Nanu arahato rÈgo pahÊno

arahato ka~khÈ”ti.
* Atthi arahato ka~khÈti, ÈmantÈ. Nanu arahato doso pahÊno -pa- moho
pahÊno -pa- anottappaÑ pahÊnaÑ -pa- rÈgappahÈnÈya maggo bhÈvito -pa-
bojjha~gÈ bhÈvitÈ -pa- dosappahÈnÈya -pa- anottappapahÈnÈya maggo
bhÈvito -pa- bojjha~gÈ bhÈvitÈ. Nanu arahÈ vÊtarÈgo vÊtadoso vÊtamoho -pa-
sacchikÈtabbaÑ sacchikatanti, ÈmantÈ. HaÒci arahÈ vÊtarÈgo vÊtadoso
vÊtamoho -pa- sacchikÈtabbaÑ sacchikataÑ, no ca vata re vattabbe “atthi
320. * Atthi arahato ka~khÈti? Sadhammakusalassa arahato atthi

ka~khÈ, paradhammakusalassa arahato natthi ka~khÈti. Sadhammakusalassa
arahato atthi ka~khÈti, ÈmantÈ. Paradhammakusalassa arahato atthi ka~khÈti,
* Paradhammakusalassa arahato natthi ka~khÈti, ÈmantÈ.
Sadhammakusalassa arahato natthi ka~khÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Sadhammakusalassa arahato rÈgo pahÊno, atthi tassa ka~khÈti, ÈmantÈ.
Paradhammakusalassa arahato rÈgo pahÊno, atthi tassa ka~khÈti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
anottappaÑ pahÊnaÑ -pa- rÈgappahÈnÈya maggo bhÈvito -pa- bojjha~gÈ
bhÈvitÈ -pa- dosappahÈnÈya -pa- mohappahÈnÈya -pa- anottappapahÈnÈya
maggo bhÈvito -pa- bojjha~gÈ bhÈvitÈ -pa-. Sadhammakusalo arahÈ vÊtarÈgo
vÊtadoso vÊtamoho -pa- sacchikÈtabbaÑ sacchikataÑ, atthi tassa ka~khÈti,
ÈmantÈ. Paradhammakusalo arahÈ vÊtarÈgo vÊtadoso vÊtamoho -pa-
sacchikÈtabbaÑ sacchikataÑ, atthi tassa ka~khÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Paradhammakusalassa arahato rÈgo pahÊno, natthi tassa ka~khÈti, ÈmantÈ.
Sadhammakusalassa arahato rÈgo pahÊno, natthi tassa ka~khÈti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
bhÈvitÈ -pa- dosappahÈnÈya -pa- mohappahÈnÈya -pa- anottappapahÈnÈya
maggo bhÈvito -pa- bojjha~gÈ bhÈvitÈ -pa-. Paradhammakusalo arahÈ
vÊtarÈgo vÊtadoso vÊtamoho -pa- sacchikÈtabbaÑ sacchikataÑ, natthi tassa
ka~khÈti, ÈmantÈ. Sadhammakusalo arahÈ vÊtarÈgo vÊtadoso vÊtamoho -pa-
sacchikÈtabbaÑ sacchikataÑ, natthi tassa ka~khÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
321. * Atthi arahato ka~khÈti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ

“jÈnatohaÑ bhikkhave passato ÈsavÈnaÑ khayaÑ vadÈmi, no ajÈnato
2. Dutiyavagga 143
no apassato. KiÒca bhikkhave jÈnato kiÑ passato ÈsavÈnaÑ khayo hoti, ‘iti
r|paÑ -pa- iti viÒÒÈÓassa attha~gamo’ti. EvaÑ kho bhikkhave jÈnato evaÑ
passato ÈsavÈnaÑ khayo hotÊ”ti, attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na
vattabbaÑ “atthi arahato ka~khÈ”ti.
* Atthi arahato ka~khÈti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “jÈnatohaÑ
bhikkhave passato ÈsavÈnaÑ khayaÑ vadÈmi, no ajÈnato no apassato. KiÒca
bhikkhave jÈnato kiÑ passato ÈsavÈnaÑ khayo hoti, ‘idaÑ dukkhan’ti
bhikkhave -pa- ‘ayaÑ dukkhanirodhagÈminÊ paÔipadÈ’ti jÈnato passato
ÈsavÈnaÑ khayo hoti. EvaÑ kho bhikkhave jÈnato evaÑ passato ÈsavÈnaÑ
khayo hotÊ”ti attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “atthi arahato
ka~khÈ”ti.
* Atthi arahato ka~khÈti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “sabbaÑ
bhikkhave anabhijÈnaÑ aparijÈnaÑ avirÈjayaÑ appajahaÑ abhabbo
dukkhakkhayÈya, sabbaÒca kho bhikkhave abhijÈnaÑ parijÈnaÑ virÈjayaÑ
pajahaÑ bhabbo dukkhakkhayÈyÈ”ti attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na
vattabbaÑ “atthi arahato ka~khÈ”ti.
* Atthi arahato ka~khÈti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “sahÈvassa
dassanasampadÈya -pa- chaccÈbhiÔhÈnÈni abhabba kÈtun”ti attheva
suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “atthi arahato ka~khÈ”ti.
* Atthi arahato ka~khÈti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “yasmiÑ
Saha dassanuppÈdÈ bhikkhave ariyasÈvakassa tÊÓi saÑyojanÈni pahÊyanti
Tena hi na vattabbaÑ “atthi arahato ka~khÈ”ti.
* Atthi arahato ka~khÈti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ–
“YadÈ have pÈtubhavanti dhammÈ,
ŒtÈpino jhÈyato brÈhmaÓassa.
Athassa ka~khÈ vapayanti sabbÈ,
Yato pajÈnÈti sahetudhamman”ti.

Athassa ka~khÈ vapayanti sabbÈ,
Yato khayaÑ paccayÈnaÑ avedÊ”ti.
Vidh|payaÑ tiÔÔhati mÈrasenaÑ,
S|riyova1 obhÈsayamantalikkhan”ti2.
“YÈ kÈci ka~khÈ idha vÈ huraÑ vÈ,
SakavediyÈ vÈ paravediyÈ vÈ.
JhÈyino3 tÈ pajahanti sabbÈ,
ŒtÈpino brahmacariyaÑ carantÈ”ti4.
“Ye ka~khÈsamatikkantÈ, ka~khÈbh|tesu pÈÓisu.
AsaÑsayÈ visaÑyuttÈ, tesu dinnaÑ mahapphalan”ti.
“EtÈdisÊ dhammapakÈsanettha,
Na tattha kiÑ ka~khati koci sÈvako.
NitthiÓÓa-oghaÑ5 vicikicchachinnaÑ,
BuddhaÑ namassÈma jinaÑ janindÈ”ti6.
Attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “atthi arahato
ka~khÈ”ti.
+ Na vattabbaÑ “atthi arahato ka~khÈ”ti, ÈmantÈ. Nanu arahÈ
itthipurisÈnaÑ nÈmagotte ka~kheyya, maggÈmagge ka~kheyya,
tiÓakaÔÔhavanappatÊnaÑ nÈme ka~kheyyÈti, ÈmantÈ. HaÒci arahÈ
itthipurisÈnaÑ nÈmagotte ka~kheyya, maggÈmagge ka~kheyya,
tiÓakaÔÔhavanappatÊnaÑ nÈme ka~kheyya, tena vata re vattabbe “atthi
______________________________________________________________
1. Suriyova (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 2. Vi 3. 2 piÔÔhe; Khu 1. 78-79 piÔÔhesupi.
3. Ye jhÈyino (UdÈne) 4. Khu 1. 149 UdÈne.
5. NitiÓÓa-oghaÑ (SÊ, Ka), nittiÓÓa-oghaÑ (SyÈ, KaÑ)
6. DÊ 2. 219 piÔÔhe.
2. Dutiyavagga 145
* ArahÈ itthipurisÈnaÑ nÈmagotte ka~kheyya, maggÈmagge ka~kheyya,

tiÓakaÔÔhavanappatÊnaÑ nÈme ka~kheyyÈti atthi arahato ka~khÈti, ÈmantÈ.
ArahÈ sotÈpattiphale vÈ sakadÈgÈmiphale vÈ anÈgÈmiphale vÈ arahatte vÈ
ka~kheyyÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Ka~khÈkathÈ niÔÔhitÈ.
_____
2. Dutiyavagga
(13) 4. ParavitÈraÓakathÈ
322. * Atthi arahato paravitÈraÓÈti, ÈmantÈ. ArahÈ paraneyyo
parapattiyo parapaccayo parapaÔibaddhabh|, na jÈnÈti na passati samm|Äho
asampajÈnoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Nanu arahÈ na paraneyyo na parapattiyo na parapaccayo na
parapaÔibaddhabh|, jÈnÈti passati asamm|Äho sampajÈnoti, ÈmantÈ. HaÒci
arahÈ na paraneyyo na parapattiyo na parapaccayo na parapaÔibaddhabh|,
jÈnÈti passati asamm|Äho sampajÈno, no ca vata re vattabbe “atthi arahato
paravitÈraÓÈ”ti.
* Atthi puthujjanassa paravitÈraÓÈ, so ca paraneyyo parapattiyo
parapaccayo parapaÔibaddhabh|, na jÈnÈti na passati samm|Äho
asampajÈnoti, ÈmantÈ. Atthi arahato paravitÈraÓÈ, so ca paraneyyo
parapattiyo parapaccayo parapaÔibaddhabh|, na jÈnÈti na passati samm|Äho
asampajÈnoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Atthi arahato paravitÈraÓÈ, so ca na paraneyyo na parapattiyo na
parapaccayo na parapaÔibaddhabh|, jÈnÈti passati asamm|Äho sampajÈnoti,
ÈmantÈ. Atthi puthujjanassa paravitÈraÓÈ, so ca na paraneyyo na parapattiyo
na parapaccayo na parapaÔibaddhabh|, jÈnÈti passati asamm|Äho
sampajÈnoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Atthi arahato paravitÈraÓÈti, ÈmantÈ. Atthi arahato Satthari
paravitÈraÓÈ, dhamme paravitÈraÓÈ, saÑghe paravitÈraÓÈ,
sikkhÈya paravitÈraÓÈ, pubbante paravitÈraÓÈ, aparante paravitÈraÓÈm

pubbantÈparante paravitÈraÓÈ, idappaccayatÈpaÔiccasamuppannesu
dhammesu paravitÈraÓÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Natthi arahato Satthari paravitÈraÓÈ, dhamme paravitÈraÓÈ -pa-
idappaccayatÈpaÔiccasamuppannesu dhammesu paravitÈraÓÈti, ÈmantÈ.
HaÒci natthi arahato Satthari paravitÈraÓÈ, dhamme paravitÈraÓÈ -pa-
idappaccayatÈpaÔicca samuppannesu dhammesu paravitÈraÓÈ, no ca vata re
vattabbe “atthi arahato paravitÈraÓÈ”ti.
* Atthi puthujjanassa paravitÈraÓÈ, atthi tassa Satthari paravitÈraÓÈ,
dhamme paravitÈraÓÈ -pa- idappaccayatÈpaÔiccasamuppannesu dhammesu
paravitÈraÓÈti, ÈmantÈ. Atthi arahato paravitÈraÓÈ, atthi tassa Satthari
paravitÈraÓÈ, dhamme paravitÈraÓÈ -pa- idappaccayatÈpaÔiccasamuppannesu
* Atthi arahato paravitÈraÓÈ, natthi tassa Satthari paravitÈraÓÈ dhamme
paravitÈraÓÈ -pa- idappaccayatÈpaÔiccasamuppannesu dhammesu
paravitÈraÓÈti, ÈmantÈ. Atthi puthujjanassa paravitÈraÓÈ, natthi tassa Satthari
paravitÈraÓÈ, dhamme paravitÈraÓÈ -pa- idappaccayatÈpaÔiccasamuppannesu
323. * Atthi arahato paravitÈraÓÈti, ÈmantÈ. Nanu arahato rÈgo pahÊno

arahato paravitÈraÓÈ”ti.
* Atthi arahato paravitÈraÓÈti, ÈmantÈ. Nanu arahato doso pahÊno -pa-
moho pahÊno -pa- anottappaÑ pahÊnaÑ ucchinnam|laÑ tÈlÈvatthukataÑ
anabhÈvaÑkataÑ ÈyatiÑ anuppÈdadhammaÑ -pa- rÈgappahÈnÈya maggo
bhÈvito -pa- bojjha~gÈ bhÈvitÈ -pa- dosappahÈnÈya -pa- anottappapahÈnÈya
maggo bhÈvito -pa- bojjha~gÈ bhÈvitÈ -pa-.
2. Dutiyavagga 147
Nanu arahÈ vÊtarÈgo vÊtadoso vÊtamoho -pa- sacchikÈtabbaÑ sacchikatanti,

ÈmantÈ. HaÒci arahÈ vÊtarÈgo vÊtadoso vÊtamoho sacchikÈtabbaÑ
sacchikataÑ, no ca vata re vattabbe “atthi arahato paravitÈraÓÈ”ti.
324. * Atthi arahato paravitÈraÓÈti? Sadhammakusalassa arahato atthi

paravitÈraÓÈ, paradhammakusalassa arahato natthi paravitÈraÓÈti.
Sadhammakusalassa arahato atthi paravitÈraÓÈti, ÈmantÈ.
Paradhammakusalassa arahato atthi paravitÈraÓÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Paradhammakusalassa arahato natthi paravitÈraÓÈti, ÈmantÈ.

Sadhammakusalassa arahato natthi paravitÈraÓÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Sadhammakusalassa arahato rÈgo pahÊno, atthi tassa paravitÈraÓÈti,

ÈmantÈ. Paradhammakusalassa arahato rÈgo pahÊno, atthi tassa
paravitÈraÓÈti, na hevaÑ vattabbe.

bhÈvitÈ -pa- dosappahÈnÈya -pa- anottappapahÈnÈya maggo bhÈvito -pa-
bojjha~gÈ bhÈvitÈ -pa-. Sadhammakusalo arahÈ vÊtarÈgo vÊtadoso vÊtamoho
-pa- sacchikÈtabbaÑ sacchikataÑ, atthi tassa paravitÈraÓÈti, ÈmantÈ.
sacchikataÑ, atthi tassa paravitÈraÓÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Paradhammakusalassa arahato rÈgo pahÊno, natthi tassa

paravitÈraÓÈti, ÈmantÈ. Sadhammakusalassa arahato rÈgo pahÊno, natthi
tassa paravitÈraÓÈti, na hevaÑ vattabbe.
* Paradhammakusalassa arahato doso pahÊno. Moho pahÊno -pa-

bhÈvitÈ -pa- dosappahÈnÈya -pa- anottappapahÈnÈya maggo bhÈvito -pa-
bojjha~gÈ bhÈvitÈ -pa-. Paradhammakusalo arahÈ
vitarÈgo vÊtadoso vÊtamoho -pa- sacchikÈtabbaÑ sacchikataÑ, natthi tassa

paravitÈraÓÈti, ÈmantÈ. Sadhammakusalo arahÈ vÊtarÈgo vÊtadoso vÊtamoho
-pa- sacchikÈtabbaÑ sacchikataÑ. natthi tassa paravitÈraÓÈti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
325. * Atthi arahato paravitÈraÓÈti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ

“jÈnatohaÑ bhikkhave passato ÈsavÈnaÑ khayaÑ vadÈmi, no ajÈnato no
apassato. KiÒci bhikkhave jÈnato kiÑ passato ÈsavÈnaÑ khayo hoti, ‘iti
r|paÑ -pa- iti viÒÒÈÓassa attha~gamo’ti. EvaÑ kho bhikkhave jÈnato evaÑ
passato ÈsavÈnaÑ khayo hotÊ”ti attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na
vattabbaÑ “atthi arahato paravitÈraÓÈ”ti.
* Atthi arahato paravitÈraÓÈti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ

“jÈnatohaÑ bhikkhave passato ÈsavÈnaÑ khayaÑ vadÈmi, no ajÈnato no
apassato, kiÒca bhikkhave jÈnato kiÑ passato ÈsavanaÑ khayo hoti, ‘idaÑ
dukkhan’ti bhikkhave jÈnato passato ÈsavÈnaÑ khayo hoti, ‘ayaÑ
dukkhasamudayo’ti -pa- ‘ayaÑ dukkhanirodho’ti -pa- ‘ayaÑ
dukkhanirodhagÈminÊ paÔipadÈ’ti jÈnato passato ÈsavÈnaÑ khayo hoti. EvaÑ
kho bhikkhave jÈnato evaÑ passato ÈsavÈnaÑ khayo hotÊ”ti attheva
suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “atthi arahato paravitÈraÓÈ”ti.

“sabbaÑ bhikkhave anabhijÈnaÑ aparijÈnaÑ avirÈjayaÑ appajahaÑ
abhabbo dukkhakkhayÈya. SabbaÒca kho bhikkhave abhijÈnaÑ parijÈnaÑ
virÈjayaÑ pajahaÑ bhabbo dukkhakkhayÈyÈ”ti attheva suttantoti, ÈmantÈ.
Tena hi na vattabbaÑ “atthi arahato paravitÈraÓÈ”ti.

“sahÈvassa dassanasampadÈya -pa- chaccÈbhiÔhÈnÈni abhabba kÈtun”ti
attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “atthi arahato
2. Dutiyavagga 149

“yasmiÑ bhikkhave samaye ariyasÈvakassa virajaÑ vÊtamalaÑ
dhammacakkhuÑ udapÈdi ‘yaÑ kiÒci samudayadhammaÑ, sabbaÑ taÑ
nirodhadhamman’ti. Saha dassanuppÈdÈ bhikkhave ariyasÈvakassa tÊÓi
saÑyojanÈni pahÊyanti sakkÈyadiÔÔhi vicikicchÈ sÊlabbataparÈmÈso”ti attheva
suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “atthi arahato paravitÈraÓÈ”ti.
* Atthi arahato paravitÈraÓÈti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ–
“NÈhaÑ sahissÈmi1 pamocanÈya,
KathaÑkathiÑ dhotaka kaÒci2 loke.
DhammaÒca seÔÔhaÑ abhijÈnamÈno,
EvaÑ tuvaÑ oghamimaÑ taresÊ”ti3.
Attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “atthi arahato
+ Na vattabbaÑ “atthi arahato paravitÈraÓÈ”ti, ÈmantÈ. Nanu arahato
itthipurisÈnaÑ nÈmagottaÑ pare vitÈreyyuÑ, maggÈmaggaÑ pare
vitÈreyyuÑ, tiÓakaÔÔhavanappatÊnaÑ nÈmaÑ pare vitÈreyyunti, ÈmantÈ.
HaÒci arahato itthipurisÈnaÑ nÈmagottaÑ pare vitÈreyyuÑ, maggÈmaggaÑ
pare vitÈreyyuÑ, tiÓakaÔÔhavanappatÊnaÑ nÈmaÑ pare vitÈreyyuÑ, tena vata
re vattabbe “atthi arahato paravitÈraÓÈ”ti.
* Arahato itthipurisÈnaÑ nÈmagottaÑ pare vitÈreyyuÑ, maggÈmaggaÑ
pare vitÈreyyuÑ, tiÓakaÔÔhavanappatÊnaÑ nÈmaÑ pare vitÈreyyunti atthi
arahato paravitÈraÓÈti, ÈmantÈ. Arahato sotÈpattiphalaÑ vÈ
sakadÈgÈmiphalaÑ vÈ anÈgÈmiphalaÑ vÈ arahattaÑ vÈ pare vitÈreyyunti, na
ParavitÈraÓakathÈ niÔÔhitÈ.
______________________________________________________________
1. GamissÈmi (SÊ, SyÈ, Ka), samÊhÈmi (I) 2. KiÒci (Ka)
3. Khu 1. 439 SuttanipÈte; Khu 8. 94 C|Äaniddese ca.
2. Dutiyavagga
(14) 5. VacÊbhedakathÈ
326. * SamÈpannassa atthi vacÊbhedoti, ÈmantÈ. Sabbattha
samÈpannÈnaÑ atthi vacÊbhedoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SamÈpannassa atthi vacÊbhedoti, ÈmantÈ. SabbadÈ samÈpannÈnaÑ
atthi vacÊbhedoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SamÈpannassa atthi vacÊbhedoti, ÈmantÈ. SabbesaÑ samÈpannÈnaÑ
atthi vacÊbhedoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SamÈpannassa atthi vacÊbhedoti, ÈmantÈ. SabbasamÈpattÊsu atthi
vacÊbhedoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SamÈpannassa atthi vacÊbhedoti, ÈmantÈ. SamÈpannassa atthi
kÈyabhedoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SamÈpannassa natthi kÈyabhedoti, ÈmantÈ. SamÈpannassa natthi
* SamÈpannassa atthi vÈcÈ, atthi vacÊbhedoti, ÈmantÈ. SamÈpannassa
atthi kÈyo, atthi kÈyabhedoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SamÈpannassa atthi kÈyo, natthi kÈyabhedoti, ÈmantÈ. SamÈpannassa
atthi vÈcÈ, natthi vacÊbhedoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
327. * “Dukkhan”ti jÈnanto “dukkhan”ti vÈcaÑ bhÈsatÊti, ÈmantÈ.

“Samudayo”ti jÈnanto “samudayo”ti vÈcaÑ bhÈsatÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* “Dukkhan”ti jÈnanto “dukkhan”ti vÈcaÑ bhÈsatÊti, ÈmantÈ.
“Nirodho”ti jÈnanto “nirodho”ti vÈcaÑ bhÈsatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* “Dukkhan”ti jÈnanto “dukkhan”ti vÈcaÑ bhÈsatÊti, ÈmantÈ. “Maggo”ti
jÈnanto “maggo”ti vÈcaÑ bhÈsatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
2. Dutiyavagga 151
* “Samudayo”ti jÈnanto na ca “samudayo”ti vÈcaÑ bhÈsatÊti, ÈmantÈ.

“Dukkhan”ti jÈnanto na ca “dukkhan”ti vÈcaÑ bhÈsatÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* “Nirodho”ti jÈnanto na ca “nirodho”ti vÈcaÑ bhÈsatÊti, ÈmantÈ.
-pa-.
* “Maggo”ti jÈnanto na ca “maggo”ti vÈcaÑ bhÈsatÊti, ÈmantÈ.
-pa-.
328. * SamÈpannassa atthi vacÊbhedoti, ÈmantÈ. ©ÈÓaÑ kiÑgocaranti,

ÒÈÓaÑ saccagocaranti. SotaÑ saccagocaranti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SamÈpannassa atthi vacÊbhedoti, ÈmantÈ, sotaÑ kiÑgocaranti. SotaÑ
saddagocaranti. ©ÈÓaÑ saddagocaranti, na hevaÑ vattabbe.
* SamÈpannassa atthi vacÊbhedo ÒÈÓaÑ saccagocaraÑ, sotaÑ
saddagocaranti, ÈmantÈ. HaÒci ÒÈÓaÑ saccagocaraÑ, sotaÑ saddagocaraÑ,
no ca vata re vattabbe “samÈpannassa atthi vacÊbhedo”ti.
* SamÈpannassa atthi vacÊbhedo ÒÈÓaÑ saccagocaraÑ, sotaÑ
saddagocaranti, ÈmantÈ. DvinnaÑ phassÈnaÑ, dvinnaÑ vedanÈnaÑ,
dvinnaÑ saÒÒÈnaÑ, dvinnaÑ cetanÈnaÑ, dvinnaÑ cittÈnaÑ samodhÈnaÑ
hotÊti, na hevaÑ vattabbe.
329. * SamÈpannassa atthi vacÊbhedoti, ÈmantÈ. PathavÊkasiÓaÑ

samÈpattiÑ samÈpannassa atthi vacÊbhedoti, na hevaÑ vattabbe.
* SamÈpannassa atthi vacÊbhedoti, ÈmantÈ. ŒpokasiÓaÑ -pa-.
TejokasiÓaÑ. VÈyokasiÓaÑ. NÊlakasiÓaÑ. PÊtakasiÓaÑ. LohitakasiÓaÑ.
OdÈtakasiÓaÑ. ŒkÈsÈnaÒcÈyatanaÑ. ViÒÒÈÓaÒcÈyatanaÑ.
ŒkiÒcaÒÒÈyatanaÑ -pa-. NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatanaÑ samÈpannassa atthi
* PathavÊkasiÓaÑ samÈpattiÑ samÈpannassa natthi vacÊbhedoti, ÈmantÈ.
HaÒci pathavÊkasiÓaÑ samÈpattiÑ samÈpannassa natthi vacÊbhedo, no ca
vata re vattabbe “samÈpannassa atthi vacÊbhedo”ti.
ŒpokasiÓaÑ. TejokasiÓaÑ. VÈyokasiÓaÑ. NÊlakasiÓaÑ. PÊtakasiÓaÑ.

LohitakasiÓaÑ. OdÈtakasiÓaÑ. ŒkÈsÈnaÒcÈyatanaÑ. ViÒÒÈÓaÒcÈyatanaÑ.
ŒkiÒcaÒÒÈyatanaÑ. NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatanaÑ samÈpannassa natthi
vacÊbhedoti, ÈmantÈ. HaÒci nevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatanaÑ samÈpannassa natthi
vacÊbhedo, no ca vata re vattabbe “samÈpannassa atthi vacÊbhedo”ti.
* SamÈpannassa atthi vacÊbhedoti, ÈmantÈ. LokiyasamÈpattiÑ
samÈpannassa atthi vacÊbhedoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SamÈpannassa atthi vacÊbhedoti, ÈmantÈ. LokiyaÑ paÔhamaÑ jhÈnaÑ
samÈpannassa atthi vacÊbhedoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SamÈpannassa atthi
vacÊbhedoti, ÈmantÈ. LokiyaÑ dutiyaÑ jhÈnaÑ. TatiyaÑ jhÈnaÑ. CatutthaÑ
jhÈnaÑ samÈpannassa atthi vacÊbhedoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* LokiyaÑ samÈpattiÑ samÈpannassa natthi vacÊbhedoti, ÈmantÈ. HaÒci
lokiyaÑ samÈpattiÑ samÈpannassa natthi vacÊbhedo, no ca vata re vattabbe
“samÈpannassa atthi vacÊbhedo”ti.
* LokiyaÑ paÔhamaÑ jhÈnaÑ samÈpannassa natthi vacÊbhedoti, ÈmantÈ.
HaÒci lokiyaÑ paÔhamaÑ jhÈnaÑ samÈpannassa natthi vacÊbhedo, no ca
vata re vattabbe “samÈpannassa atthi vacÊbhedo”ti.
* LokiyaÑ dutiyaÑ jhÈnaÑ. TatiyaÑ jhÈnaÑ. CatutthaÑ jhÈnaÑ
samÈpannassa natthi vacÊbhedoti, ÈmantÈ. HaÒci lokiyaÑ catutthaÑ jhÈnaÑ
samÈpannassa natthi vacÊbhedo, no ca vata re vattabbe “samÈpannassa atthi
vacÊbhedo”ti.
330. * LokuttaraÑ paÔhamaÑ jhÈnaÑ samÈpannassa atthi vacÊbhedoti,

ÈmantÈ. LokiyaÑ paÔhamaÑ jhÈnaÑ samÈpannassa atthi vacÊbhedoti, na
* LokuttaraÑ paÔhamaÑ jhÈnaÑ samÈpannassa atthi vacÊbhedoti,
ÈmantÈ. LokiyaÑ dutiyaÑ jhÈnaÑ. TatiyaÑ jhÈnaÑ. CatutthaÑ jhÈnaÑ
samÈpannassa atthi vacÊbhedoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
2. Dutiyavagga 153
* LokiyaÑ paÔhamaÑ jhÈnaÑ samÈpannassa natthi vacÊbhedoti, ÈmantÈ.

LokuttaraÑ paÔhamaÑ jhÈnaÑ samÈpannassa natthi vacÊbhedoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* LokiyaÑ dutiyaÑ jhÈnaÑ. TatiyaÑ jhÈnaÑ. CatutthaÑ jhÈnaÑ
samÈpannassa natthi vacÊbhedoti, ÈmantÈ. LokuttaraÑ paÔhamaÑ jhÈnaÑ
samÈpannassa natthi vacÊbhedoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
331. * LokuttaraÑ paÔhamaÑ jhÈnaÑ samÈpannassa atthi vacÊbhedoti,

ÈmantÈ. LokuttaraÑ dutiyaÑ jhÈnaÑ samÈpannassa atthi vacÊbhedoti, na
* LokuttaraÑ paÔhamaÑ jhÈnaÑ samÈpannassa atthi vacÊbhedoti,
ÈmantÈ. LokuttaraÑ tatiyaÑ jhÈnaÑ. CatutthaÑ jhÈnaÑ samÈpannassa atthi
* LokuttaraÑ dutiyaÑ jhÈnaÑ samÈpannassa natthi vacÊbhedoti,
ÈmantÈ. LokuttaraÑ paÔhamaÑ jhÈnaÑ samÈpannassa natthi vacÊbhedoti, na
* LokuttaraÑ dutiyaÑ jhÈnaÑ. TatiyaÑ jhÈnaÑ. CatutthaÑ jhÈnaÑ
samÈpannassa natthi vacÊbhedoti, ÈmantÈ. LokuttaraÑ paÔhamaÑ jhÈnaÑ
samÈpannassa natthi vacÊbhedoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
332. + Na vattabbaÑ “samÈpannassa atthi vacÊbhedo”ti, ÈmantÈ. Nanu

vitakkavicÈrÈ vacÊsa~khÈrÈ vuttÈ BhagavatÈ, paÔhamaÑ jhÈnaÑ
samÈpannassa atthi vitakkavicÈrÈti, ÈmantÈ. HaÒci vitakkavicÈrÈ
vacÊsa~khÈrÈ vuttÈ BhagavatÈ, paÔhamaÑ jhÈnaÑ samÈpannassa atthi
vitakkavicÈrÈ, tena vata re vattabbe “samÈpannassa atthi vacÊbhedo”ti.
* VitakkavicÈrÈ vacÊsa~khÈrÈ vuttÈ BhagavatÈ, paÔhamaÑ jhÈnaÑ
samÈpannassa atthi vitakkavicÈrÈti1 atthi tassa vacÊbhedoti, ÈmantÈ.
PathavÊkasiÓaÑ paÔhamaÑ jhÈnaÑ samÈpannassa atthi vitakkavicÈrÈ, atthi
tassa vacÊbhedoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
______________________________________________________________
1. Atthi vitakkavicÈrÈ (SyÈ) evamuparipi.
* VitakkavicÈrÈ vacÊsa~khÈrÈ vuttÈ BhagavatÈ, paÔhamaÑ jhÈnaÑ

samÈpannassa atthi vitakkavicÈrÈti atthi tassa vacÊbhedoti, ÈmantÈ.
ŒpokasiÓaÑ tejokasiÓaÑ. VÈyokasiÓaÑ. NÊlakasiÓaÑ. PÊtakasiÓaÑ.
LohitakasiÓaÑ. OdÈtakasiÓaÑ paÔhamaÑ jhÈnaÑ samÈpannassa atthi
vitakkavicÈrÈ, atthi tassa vacÊbhedoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
+ Na vattabbaÑ “samÈpannassa atthi vacÊbhedo”ti, ÈmantÈ. Nanu
vitakkasamuÔÔhÈnÈ vÈcÈ vuttÈ BhagavatÈ, paÔhamaÑ jhÈnaÑ samÈpannassa
atthi vitakkavicÈrÈti, ÈmantÈ. HaÒci vitakkasamuÔÔhÈnÈ vÈcÈ vuttÈ
BhagavatÈ, paÔhamaÑ jhÈnaÑ samÈpannassa atthi vitakkavicÈrÈ, tena vate re
vattabbe “samÈpannassa atthi vacÊbhedo”ti.
* VitakkasamuÔÔhÈnÈ vÈcÈ vuttÈ BhagavatÈ, paÔhamaÑ jhÈnaÑ
SaÒÒÈsamuÔÔhÈnÈ vÈcÈ vuttÈ BhagavatÈ, dutiyaÑ jhÈnaÑ samÈpannassa atthi
saÒÒÈ, atthi tassa vitakkavicÈrÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* VitakkasamuÔÔhÈnÈ vÈcÈ vuttÈ BhagavatÈ, paÔhamaÑ jhÈnaÑ
SaÒÒÈsamuÔÔhÈnÈ vÈcÈ vuttÈ BhagavatÈ, tatiyaÑ jhÈnaÑ -pa-. CatutthaÑ
jhÈnaÑ. ŒkÈsÈnaÒcÈyatanaÑ. ViÒÒÈÓaÒcÈyatanaÑ. ŒkiÒcaÒÒÈyatanaÑ
samÈpannassa atthi saÒÒÈ, atthi tassa vitakkavicÈrÈti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
333. * SamÈpannassa atthi vacÊbhedoti, ÈmantÈ. Nanu “paÔhamaÑ

jhÈnaÑ samÈpannassa vÈcÈ niruddhÈ hotÊ”ti1 attheva suttantoti, ÈmantÈ.
HaÒci “paÔhamaÑ jhÈnaÑ samÈpannassavÈcÈ niruddhÈ hotÊ”ti attheva
suttantoti, no ca vata re vattabbe “samÈpannassa atthi vacÊbhedo”ti.
* “PaÔhamaÑ jhÈnaÑ samÈpannassa vÈcÈ niruddhÈ hotÊ”ti1 attheva
suttanto”ti atthi tassa vacÊbhedoti, ÈmantÈ. “DutiyaÑ jhÈnaÑ samÈpannassa
vitakkavicÈrÈ niruddhÈ hontÊti1 attheva suttanto”ti atthi tassa vitakkavicÈrÈti,
* “PaÔhamaÑ jhÈnaÑ samÈpannassa vÈcÈ niruddhÈ hotÊti1 attheva
suttanto”ti atthi tassa vacÊbhedoti, ÈmantÈ. “TatiyaÑ jhÈnaÑ
______________________________________________________________
1. SaÑ 2. 418, 420 piÔÔhesu.
2. Dutiyavagga 155
samÈpannassa pÊti niruddhÈ hoti. CatutthaÑ jhÈnaÑ samÈpannassa

assÈsapassÈsÈ niruddhÈ honti. ŒkÈsÈnaÒcÈyatanaÑ samÈpannassa r|pasaÒÒÈ
niruddhÈ hoti. ViÒÒÈÓaÒcÈyatanaÑ samÈpannassa ÈkÈsÈnaÒcÈyatanasaÒÒÈ
niruddhÈ hoti. ŒkiÒcaÒÒÈyatanaÑ samÈpannassa viÒÒÈÓaÒcÈyatanasaÒÒÈ
niruddhÈ hoti. NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatanaÑ samÈpannassa
ÈkiÒcaÒÒÈyatanasaÒÒÈ niruddhÈ hoti. SaÒÒÈvedayitanirodhaÑ samÈpannassa
saÒÒÈ ca vedanÈ ca niruddhÈ hontÊti1 attheva suttanto”ti atthi tassa saÒÒÈ ca
vedanÈ cÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
paÔhamassa jhÈnassa saddo kaÓÉako2 vutto BhagavatÈti3, ÈmantÈ. HaÒci
paÔhamassa jhÈnassa saddo kaÓÉako vutto BhagavatÈ, tena vata re vattabbe
“samÈpannassa atthi vacÊbhedo”ti.
* PaÔhamassa jhÈnassa saddo kaÓÉako vutto BhagavatÈti samÈpannassa
atthi vacÊbhedoti, ÈmantÈ. Dutiyassa jhÈnassa vitakkavicÈrÈ kaÓÉako vutto
BhagavatÈ. Tatiyassa jhÈnassa pÊti kaÓÉako vutto BhagavatÈ. Catutthassa
jhÈnassa assÈsapassÈsÈ kaÓÉako vutto BhagavatÈ4. ŒkÈsÈnaÒcÈyatanaÑ
samÈpannassa r|pasaÒÒÈ kaÓÉako vutto BhagavatÈ. ViÒÒÈÓaÒcÈyatanaÑ
samÈpannassa ÈkÈsÈnaÒcÈyatanasaÒÒÈ kaÓÉako vutto BhagavatÈ.
ŒkiÒcaÒÒÈyatanaÑ samÈpannassa viÒÒÈÓaÒcÈyatanasaÒÒÈ kaÓÉako vutto
BhagavatÈ. NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatanaÑ samÈpannassa ÈkiÒcaÒÒÈyatanasaÒÒÈ
kaÓÉako vutto BhagavatÈ. SaÒÒÈvedayitanirodhaÑ samÈpannassa saÒÒÈ ca
vedanÈ ca kaÓÉako vutto BhagavatÈ4, atthi tassa saÒÒÈ ca vedanÈ cÈti, na
vuttaÑ BhagavatÈ “Sikhissa Œnanda Bhagavato Arahato
SammÈsambuddhassa Abhibh| nÈma sÈvako brahmaloke Ôhito
dasasahassilokadhÈtuÑ sarena viÒÒÈpesi–
______________________________________________________________
1. SaÑ 2. 418, 420; AÑ 3. 208; DÊ 3. 221, 255 piÔÔhesu.
2. KaÓÔako (SyÈ) AÑ 3. 363 piÔÔhepi.
3. AÑ 3. 363 piÔÔhe KaÓÔakasuttaÑ nissÈya pucchati. 4. AÑ 3. 363 piÔÔhe.
Œrabbhatha nikkamatha, yuÒjatha BuddhasÈsane.

DhunÈtha maccuno senaÑ, naÄÈgÈraÑva kuÒjaro.
Yo imasmiÑ dhammavinaye, appamatto vihassati1.
PahÈya jÈtisaÑsÈraÑ, dukkhassantaÑ karissatÊ”ti2.
Attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi samÈpannassa atthi vacÊbhedoti.
VacÊbhedakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
2. Dutiyavagga
(15) 6. DukkhÈhÈrakathÈ
334. * DukkhÈhÈro magga~gaÑ maggapariyÈpannanti, ÈmantÈ. Ye keci
“dukkhan”ti vÈcaÑ bhÈsanti, sabbe te maggaÑ bhÈventÊti, na hevaÑ
vattabbe.
* Ye keci “dukkhan”ti vÈcaÑ bhÈsanti, sabbe te maggaÑ bhÈventÊti,
ÈmantÈ. BÈlaputhujjanÈ “dukkhan”ti vÈcaÑ bhÈsanti, bÈlaputhujjanÈ
maggaÑ bhÈventÊti, na hevaÑ vattabbe. MÈtughÈtako. PitughÈtako.
ArahantaghÈtako. RuhiruppÈdako3. SaÑghabhedako “dukkhan”ti vÈcaÑ
bhÈsati, saÑghabhedako maggaÑ bhÈvetÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
DukkhÈhÈrakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
2. Dutiyavagga
(16) 7. CittaÔÔhitikathÈ
335. * EkaÑ cittaÑ divasaÑ tiÔÔhatÊti, ÈmantÈ. UpaÉÉhadivaso
uppÈdakkhaÓo, upaÉÉhadivaso vayakkhaÓoti, na hevaÑ vattabbe.
______________________________________________________________
1. Vihessati (SÊ, SyÈ, KaÑ), viharissati (Ka)
2. AÑ 1. TikanipÈte 228 piÔÔhe; SaÑ 1. 158 piÔÔhe ca.
3. LohituppÈdako (SÊ, Ka) aÒÒaÔÔhÈnesu pana ruhiruppÈdakotveva dissati.
2. Dutiyavagga 157
* EkaÑ cittaÑ dve divase tiÔÔhatÊti, ÈmantÈ. Divaso uppÈdakkhaÓo,

divaso vayakkhaÓoti, na hevaÑ vattabbe.
* EkaÑ cittaÑ cattÈro divase tiÔÔhati. AÔÔha divase tiÔÔhati. Dasa divase
tiÔÔhati. VÊsati divase tiÔÔhati. MÈsaÑ tiÔÔhati. Dve mÈse tiÔÔhati. CattÈro mÈse
tiÔÔhati. AÔÔha mÈse tiÔÔhati. Dasa mÈse tiÔÔhati. SaÑvaccharaÑ tiÔÔhati. Dve
vassÈni tiÔÔhati. CattÈri vassÈni tiÔÔhati. AÔÔha vassÈni tiÔÔhati. Dasa vassÈni
tiÔÔhati. VÊsati vassÈni tiÔÔhati. TiÑsa vassÈni tiÔÔhati. CattÈrÊsa vassÈni
tiÔÔhati. PaÒÒÈsa vassÈni tiÔÔhiti. VassasataÑ tiÔÔhati. Dve vassasatÈni tiÔÔhati.
CattÈri vassasatÈni tiÔÔhati. PaÒca vassasatÈni tiÔÔhati. VassasahassaÑ tiÔÔhati.
Dve vassasahassÈni tÊÔÔhati. CattÈri vassasahassÈni tiÔÔhati. AÔÔha
vassasahassÈni tiÔÔhati. SoÄasa vassasahassÈni tiÔÔhati. KappaÑ tiÔÔhati. Dve
kappe tiÔÔhati. CattÈro kappe tÊÔÔhati. AÔÔha kappe tiÔÔhati. SoÄasa kappe
tiÔÔhati. BÈttiÑsa kappe tiÔÔhati. CatusaÔÔhi kappe tiÔÔhati. PaÒca kappasatÈni
tiÔÔhati. KappasahassÈni tiÔÔhati. Dve kappasahassÈni tiÔÔhati. CattÈri
kappasahassÈni tiÔÔhati. AÔÔha kappasahassÈni tiÔÔhati. SoÄasa kappasahassÈni
tiÔÔhati. VÊsati kappasahassÈni tiÔÔhati. CattÈrÊsa kappasahassÈni tÊÔÔhati.
SaÔÔhi kappasahassÈni tiÔÔhati. CaturÈsÊti kappasahassÈni tiÔÔhatÊti, ÈmantÈ.
DvecattÈrÊsa kappasahassÈni uppÈdakkhaÓo, dvecattÈrÊsa kappasahassÈni
vayakkhaÓoti, na hevaÑ vattabbe.
* EkaÑ cittaÑ divasaÑ tiÔÔhatÊti, ÈmantÈ. AtthaÒÒe dhammÈ ekÈhaÑ

bahumpi uppajjitvÈ nirujjhantÊti, ÈmantÈ. Te dhammÈ cittena lahuparivattÈti,
na hevaÑ vattabbe.
* Te dhammÈ cittena lahuparivattÈti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ

“nÈhaÑ bhikkhave aÒÒaÑ ekadhammampi samanupassÈmi evaÑ
lahuparivattaÑ yathayidaÑ cittaÑ, yÈvaÒcidaÑ bhikkhave upamÈpi na
sukarÈ yÈva lahuparivattaÑ cittan”ti1 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na
vattabbaÑ “te dhammÈ cittena lahuparivattÈ”ti.
______________________________________________________________
* Te dhammÈ cittena lahuparivattÈti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ

“seyyathÈpi bhikkhave makkaÔo araÒÒe pavane caramÈno sÈkhaÑ gaÓhati,
taÑ muÒcitvÈ aÒÒaÑ gaÓhati, taÑ muÒcitvÈ aÒÒaÑ gaÓhati. Evameva kho
bhikkhave yamidaÑ1 vuccati cittaÑ itipi mano itipi viÒÒÈÓaÑ itipi, taÑ
rattiyÈ ca divasassa ca aÒÒadeva uppajjati aÒÒaÑ nirujjhatÊ”ti2 attheva
suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “te dhammÈ cittena
lahuparivattÈ”ti.
336. * EkaÑ cittaÑ divasaÑ tiÔÔhatÊti, ÈmantÈ. CakkhuviÒÒÈÓaÑ

divasaÑ tiÔÔhatÊti, na hevaÑ vattabbe. SotaviÒÒÈÓaÑ -pa-. GhÈnaviÒÒÈÓaÑ.
JivhÈviÒÒÈÓaÑ. KÈyaviÒÒÈÓaÑ. AkusalaÑ cittaÑ. RÈgasahagataÑ.
DosasahagataÑ. MohasahagataÑ. MÈnasahagataÑ. DiÔÔhisahagataÑ.
VicikicchÈsahagataÑ. ThinasahagataÑ. UddhaccasahagataÑ.
AhirikasahagataÑ. AnottappasahagataÑ cittaÑ divasaÑ tiÔÔhatÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* EkaÑ cittaÑ divasaÑ tiÔÔhatÊti, ÈmantÈ. Yeneva cittena cakkhunÈ
r|paÑ passati, teneva cittena sotena saddaÑ suÓÈti -pa- ghÈnena gandhaÑ
ghÈyati. JivhÈya rasaÑ sÈyati. KÈyena phoÔÔhabbaÑ phusati. ManasÈ
dhammaÑ vijÈnÈti -pa-. Yeneva cittena manasÈ dhammaÑ vijÈnÈti, teneva
cittena cakkhunÈ r|paÑ passati -pa- sotena saddaÑ suÓÈti. GhÈnena
gandhaÑ ghÈyati. JivhÈya rasaÑ sÈyati -pa- kÈyena phoÔÔhabbaÑ phusatÊti,
* EkaÑ cittaÑ divasaÑ tiÔÔhatÊti, ÈmantÈ. Yeneva cittena abhikkamati,
teneva cittena paÔikkamati. Yeneva cittena paÔikkamati, teneva cittena
abhikkamati. Yeneva cittena Èloketi, teneva cittena viloketi. Yeneva cittena
viloketi, teneva cittena Èloketi. Yeneva cittena samiÒjeti, teneva cittena
pasÈreti. Yeneva cittena pasÈreti, teneva cittena samiÒjetÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
______________________________________________________________
1. YadidaÑ (bah|su) 2. SaÑ 1. 320 piÔÔhe.
2. Dutiyavagga 159
337. * ŒkÈsÈnaÒcÈyatan|pagÈnaÑ devÈnaÑ ekaÑ cittaÑ yÈvatÈyukaÑ

tiÔÔhatÊti, ÈmantÈ. ManussÈnaÑ ekaÑ cittaÑ yÈvatÈyukaÑ tiÔÔhatÊti, na
hevaÑ vattabbe.
* ŒkÈsÈnaÒcÈyatan|pagÈnaÑ devÈnaÑ ekaÑ cittaÑ yÈvatÈyukaÑ
tiÔÔhatÊti, ÈmantÈ. CÈtumahÈrÈjikÈnaÑ devÈnaÑ -pa-. TÈvatiÑsÈnaÑ
devÈnaÑ. YÈmÈnaÑ devÈnaÑ. TusitÈnaÑ devÈnaÑ. NimmÈnaratÊnaÑ
devÈnaÑ. ParanimmitavasavattÊnaÑ devÈnaÑ. BrahmapÈrisajjÈnaÑ
devÈnaÑ. BrahmapurohitÈnaÑ devÈnaÑ. MahÈbrahmÈnaÑ devÈnaÑ.
ParittÈbhÈnaÑ devÈnaÑ. AppamÈÓÈbhÈnaÑ devÈnaÑ. ŒbhassarÈnaÑ
devÈnaÑ. ParittasubhÈnaÑ devÈnaÑ. AppamÈÓasubhÈnaÑ devÈnaÑ.
SubhakiÓhÈnaÑ devÈnaÑ. VehapphalÈnaÑ devÈnaÑ. AvihÈnaÑ devÈnaÑ.
AtappÈnaÑ devÈnaÑ. SudassÈnaÑ devÈnaÑ. SudassÊnaÑ devÈnaÑ.
AkaniÔÔhÈnaÑ devÈnaÑ ekaÑ cittaÑ yÈvatÈyukaÑ tiÔÔhatÊti, na hevaÑ
vattabbe.
* ŒkÈsÈnaÒcÈyatan|pagÈnaÑ devÈnaÑ vÊsati kappasahassÈni
ÈyuppamÈÓaÑ, ŒkÈsÈnaÒcÈyatan|pagÈnaÑ devÈnaÑ ekaÑ cittaÑ vÊsati
kappasahassÈni tiÔÔhatÊti, ÈmantÈ. ManussÈnaÑ vassasataÑ ÈyuppamÈÓaÑ
manussÈnaÑ ekaÑ cittaÑ vassasataÑ tiÔÔhatÊti, na hevaÑ vattabbe.
* ŒkÈsÈnaÒcÈyatan|pagÈnaÑ devÈnaÑ vÊsati kappasahassÈni
ÈyuppamÈÓaÑ, ŒkÈsÈnaÒcÈyatan|pagÈnaÑ devÈnaÑ ekaÑ cittaÑ vÊsati
kappasahassÈni tiÔÔhatÊti, ÈmantÈ. CÈtumahÈrÈjikÈnaÑ devÈnaÑ paÒca
vassasatÈni ÈyuppamÈÓaÑ, CÈtumahÈrÈjikÈnaÑ devÈnaÑ ekaÑ cittaÑ paÒca
vassasatÈni tiÔÔhati. VassasahassaÑ tiÔÔhati. Dve vassasahassÈni tiÔÔhati.
CattÈri vassasahassÈni tiÔÔhati. AÔÔha vassasahassÈni tiÔÔhati. SoÄasa
vassasahassÈni tiÔÔhati. Kappassa tatiyabhÈgaÑ tiÔÔhati. UpaÉÉhakappaÑ
tiÔÔhati. EkaÑ kappaÑ tiÔÔhati. Dve kappe tiÔÔhati. CattÈro kappe tiÔÔhati.
AÔÔha kappe tiÔÔhati. SoÄasa kappe tiÔÔhati. BÈttiÑsa kappe tiÔÔhati. CatusaÔÔhi
kappe tiÔÔhati. PaÒca kappasatÈni tiÔÔhati. KappasahassaÑ tiÔÔhati. Dve
kappasahassÈni tiÔÔhati. CattÈri kappasahassÈni tiÔÔhati. AÔÔha kappasahassÈni
tiÔÔhati. AkaniÔÔhÈnaÑ devÈnaÑ soÄasa kappasahassÈni ÈyuppamÈÓaÑ,
akaniÔÔhÈnaÑ devÈnaÑ ekaÑ cittaÑ soÄasa kappasahassÈni tiÔÔhatÊti, na
hevaÑ vattabbe.
+ ŒkÈsÈnaÒcÈyatan|pagÈnaÑ devÈnaÑ cittaÑ muhuttaÑ muhuttaÑ

uppajjati, muhuttaÑ muhuttaÑ nirujjhatÊti, ÈmantÈ. ŒkÈsÈnaÒcÈyatan|pagÈ
devÈ muhuttaÑ muhuttaÑ cavanti, muhuttaÑ muhuttaÑ uppajjantÊti, na
hevaÑ vattabbe.
* ŒkÈsÈnaÒcÈyatan|pagÈnaÑ devÈnaÑ ekaÑ cittaÑ yÈvatÈyukaÑ
tiÔÔhatÊti, ÈmantÈ. ŒkÈsÈnaÒcÈyatan|pagÈ devÈ yeneva cittena uppajjanti,
teneva cittena cavantÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
CittaÔÔhitikathÈ niÔÔhitÈ.
_____
2. Dutiyavagga
(17) 8. KukkuÄakathÈ
338. * Sabbe sa~khÈrÈ anodhiÑ katvÈ kukkuÄÈti, ÈmantÈ. Nanu atthi
sukhÈ vedanÈ kÈyikaÑ sukhaÑ cetasikaÑ sukhaÑ dibbaÑ sukhaÑ
mÈnusakaÑ sukhaÑ lÈbhasukhaÑ sakkÈrasukhaÑ yÈnasukhaÑ
sayanasukhaÑ issariyasukhaÑ ÈdhipaccasukhaÑ gihisukhaÑ
sÈmaÒÒasukhaÑ sÈsavaÑ sukhaÑ anÈsavaÑ sukhaÑ upadhisukhaÑ
nir|padhisukhaÑ sÈmisaÑ sukhaÑ nirÈmisaÑ sukhaÑ sappÊtikaÑ sukhaÑ
nippÊtikaÑ sukhaÑ jhÈnasukhaÑ vimuttisukhaÑ kÈmasukhaÑ
nekkhammasukhaÑ vivekasukhaÑ upasamasukhaÑ sambodhasukhanti,
ÈmantÈ. HaÒci atthi sukhÈ vedanÈ -pa- sambodhasukhaÑ, no ca vata re
vattabbe “sabbe sa~khÈrÈ anodhiÑ katvÈ kukkuÄÈ”ti.
* Sabbe sa~khÈrÈ anodhiÑ katvÈ kukkuÄÈti, ÈmantÈ. Sabbe sa~khÈrÈ
dukkhÈ vedanÈ kÈyikaÑ dukkhaÑ cetasikaÑ dukkhaÑ
sokaparidevadukkhadomanassa-upÈyÈsÈti, na hevaÑ vattabbe.
+ Na vattabbaÑ “sabbe sa~khÈrÈ anodhiÑ katvÈ kukkuÄÈ”ti, ÈmantÈ.
Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “sabbaÑ bhikkhave ÈdittaÑ, kiÒca bhikkhave
sabbaÑ ÈdittaÑ, cakkhuÑ bhikkhave ÈdittaÑ r|pÈ ÈdittÈ cakkhuviÒÒÈÓaÑ
ÈdittaÑ cakkhusamphasso Èditto. YamidaÑ1 cakkhusamphassapaccayÈ
uppajjati vedayitaÑ sukhaÑ vÈ dukkhaÑ vÈ adukkhamasukhaÑ vÈ, tampi
ÈdittaÑ. Kena ÈdittaÑ, rÈgagginÈ dosagginÈ mohagginÈ ÈdittaÑ, jÈtiyÈ
jarÈya maraÓena sokehi paridevehi
______________________________________________________________
1. YampidaÑ (SÊ, SyÈ, SaÑ 2. 251 piÔÔhepi.)
2. Dutiyavagga 161
dukkhehi domanassehi upÈyÈsehi Èdittanti vadÈmi. SotaÑ ÈdittaÑ, saddÈ

ÈdittÈ -pa-. GhÈnaÑ ÈdittaÑ, gandhÈ ÈdittÈ -pa-. JivhÈ ÈdittÈ, rasÈ ÈdittÈ
-pa-. KÈyo Èditto, phoÔÔhabbÈ ÈdittÈ -pa-. Mano Èditto, dhammÈ ÈdittÈ.
ManoviÒÒÈÓaÑ ÈdittaÑ, manosamphasso Èditto. YamidaÑ
manosamphassapaccayÈ uppajjati vedayitaÑ sukhaÑ vÈ dukkhaÑ vÈ
adukkhamasukhaÑ vÈ, tampi ÈdittaÑ. Kena ÈdittaÑ, rÈgagginÈ dosagginÈ
mohagginÈ ÈdittaÑ, jÈtiyÈ jarÈya maraÓena sokehi paridevehi dukkhehi
domanassehi upÈyÈsehi Èdittanti vadÈmÊ”ti1 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena
hi vattabbaÑ2 “sabbe sa~khÈrÈ anodhiÑ katvÈ kukkuÄÈ”ti.
* Sabbe sa~khÈrÈ anodhiÑ katvÈ kukkuÄÈti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ
BhagavatÈ “paÒcime bhikkhave kÈmaguÓÈ. Katame paÒca, cakkhuviÒÒeyyÈ
r|pÈ iÔÔhÈ kantÈ manÈpÈ piyar|pÈ kÈm|pasaÑhitÈ rajanÊyÈ, sotaviÒÒeyyÈ
saddÈ -pa- ghÈnaviÒÒeyyÈ gandhÈ. JivhÈviÒÒeyyÈ rasÈ. KÈyaviÒÒeyyÈ
phoÔÔhabbÈ iÔÔhÈ kantÈ manÈpÈ piyar|pÈ kÈm|pasaÑhitÈ rajanÊyÈ. Ime kho
bhikkhave paÒca kÈmaguÓÈ”ti3 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na
vattabbaÑ “sabbe sa~khÈrÈ anodhiÑ katvÈ kukkuÄÈ”ti.
Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “lÈbhÈ vo bhikkhave suladdhaÑ vo bhikkhave
khaÓo vo paÔiladdho4 brahmacariyavÈsÈya. DiÔÔhÈ mayÈ bhikkhave cha
phassÈyatanikÈ nÈma nirayÈ. Tattha yaÑ kiÒci cakkhunÈ r|paÑ passati,
aniÔÔhar|paÒÒeva passati no iÔÔhar|paÑ, akantar|paÒÒeva passati no
kantar|paÑ, amanÈpar|paÒÒeva passati no manÈpar|paÑ. YaÑ kiÒci sotena
saddaÑ suÓÈti -pa- ghÈnena gandhaÑ ghÈyati. JivhÈya rasaÑ sÈyati. KÈyena
phoÔÔhabbaÑ phusati. ManasÈ dhammaÑ vijÈnÈti. AniÔÔhar|paÒÒeva vijÈnÈti
no iÔÔhar|paÑ, akantar|paÒÒeva vijÈnÈti no kantar|paÑ, amanÈpar|paÒÒeva
vijÈnÈti no manÈpar|pan”ti5 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi vattabbaÑ6
“sabbe sa~khÈrÈ anodhiÑ katvÈ kukkuÄÈ”ti.
______________________________________________________________
1. Vi 3. 44; SaÑ 2. 251 piÔÔhesu. 2. Tena hi (SÊ, SyÈ), tena hi na vattabbaÑ (Ka)
3. Ma 1. 119; SaÑ 2. 427 piÔÔhesu. 4. PaÔividdho (bah|su)
5. SaÑ 2. 341 piÔÔhe. 6. Tena hi na vattabbaÑ (SyÈ, Ka)

BhagavatÈ “lÈbhÈ vo bhikkhave suladdhaÑ vo bhikkhave khaÓo vo
paÔiladdho brahmacariyavÈsÈya. DiÔÔhÈ mayÈ bhikkhave cha phassÈyatanikÈ
nÈma saggÈ. Tattha yaÑ kiÒci cakkhunÈ r|paÑ passati, iÔÔhar|paÒÒeva
passati no aniÔÔhar|paÑ, kantar|paÒÒeva passati no akantar|paÑ,
manÈpar|paÒÒeva passati no amanÈpar|paÑ. YaÑ kiÒci sotena saddaÑ
suÓÈti -pa- ghÈnena gandhaÑ ghÈyati. JivhÈya rasaÑ sÈyati. KÈyena
phoÔÔhabbaÑ phusati. ManasÈ dhammaÑ vijÈnÈti. IÔÔhar|paÒÒeva vijÈnÈti no
aniÔÔhar|paÑ, kantar|paÒÒeva vijÈnÈti no akantar|paÑ, manÈpar|paÒÒeva
vijÈnÈti no amanÈpar|pan”ti1 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na
vattabbaÑ “sabbesa~khÈrÈ anodhiÑ katvÈ kukkuÄÈ”ti.
Nanu ‘yadaniccaÑ taÑ dukkhaÑ’2 vuttaÑ BhagavatÈ, ‘sabbe sa~khÈrÈ
aniccÈ’ti3, ÈmantÈ. HaÒci ‘yadaniccaÑ taÑ dukkhaÑ’ vuttaÑ BhagavatÈ,
‘sabbe sa~khÈrÈ aniccÈ’, tena vata re vattabbe “sabbe sa~khÈrÈ anodhiÑ
katvÈ kukkuÄÈ”ti.
* Sabbe sa~khÈrÈ anodhiÑ katvÈ kukkuÄÈti, ÈmantÈ. DÈnaÑ
aniÔÔhaphalaÑ akantaphalaÑ amanuÒÒaphalaÑ secanakaphalaÑ
dukkhudrayaÑ dukkhavipÈkanti, na hevaÑ vattabbe.
SÊlaÑ -pa-. Uposatho -pa-. BhÈvanÈ -pa-. BrahmacariyaÑ aniÔÔhaphalaÑ
akantaphalaÑ amanuÒÒaphalaÑ secanakaphalaÑ dukkhudrayaÑ
dukkhavipÈkanti, na hevaÑ vattabbe.
Nanu dÈnaÑ iÔÔhaphalaÑ kantaphalaÑ manuÒÒaphalaÑ
asecanakaphalaÑ sukhudrayaÑ sukhavipÈkanti, ÈmantÈ. HaÒci dÈnaÑ
iÔÔhaphalaÑ kantaphalaÑ manuÒÒaphalaÑ asecanakaphalaÑ sukhudrayaÑ
sukhavipÈkaÑ, no ca vata re vattabbe “sabbe sa~khÈrÈ anodhiÑ katvÈ
kukkuÄÈ”ti.
Nanu sÊlaÑ. Uposatho. BhÈvanÈ. BrahmacariyaÑ iÔÔhaphalaÑ
kantaphalaÑ manuÒÒaphalaÑ asecanakaphalaÑ sukhudrayaÑ
sukhavipÈkanti, ÈmantÈ. HaÒci brahmacariyaÑ iÔÔhaphalaÑ kantaphalaÑ
manuÒÒaphalaÑ asecanakaphalaÑ sukhudrayaÑ sukhavipÈkanti, no ca vata
re vattabbe “sabbe sa~khÈrÈ anodhiÑ katvÈ kukkuÄÈ”ti.
______________________________________________________________
1. SaÑ 2. 341 piÔÔhe. 2. SaÑ 2. 19 piÔÔhe. 3. Khu 1. 53; Ma 1. 292 piÔÔhesu.
2. Dutiyavagga 163

BhagavatÈ–
“Sukho viveko tuÔÔhassa, sutadhammassa passato.
AbyÈpajjaÑ sukhaÑ loke, pÈÓabh|tesu saÑyamo.
SukhÈ virÈgatÈ loke, kÈmÈnaÑ samatikkamo.
AsmimÈnassa yo vinayo, etaÑ ve paramaÑ sukhaÑ1.
TaÑ sukhena sukhaÑ pattaÑ, accantasukhameva taÑ.
Tisso vijjÈ anuppattÈ, etaÑ ve paramaÑ sukhan”ti.
Attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “sabbe sa~khÈrÈ
anodhiÑ katvÈ kukkuÄÈ”ti.
KukkuÄakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
2. Dutiyavagga
(18) 9. AnupubbÈbhisamayakathÈ
339. * AnupubbÈbhisamayoti, ÈmantÈ. Anupubbena sotÈpattimaggaÑ
bhÈvetÊti, na hevaÑ vattabbe. Anupubbena sotÈpattimaggaÑ bhÈvetÊti,
ÈmantÈ. Anupubbena sotÈpattiphalaÑ sacchikarotÊti, na hevaÑ vattabbe.
* AnupubbÈbhisamayoti, ÈmantÈ. Anupubbena sakadÈgÈmimaggaÑ
bhÈvetÊti, na hevaÑ vattabbe. Anupubbena sakadÈgÈmimaggaÑ bhÈvetÊti,
ÈmantÈ. Anupubbena sakadÈgÈmiphalaÑ sacchikarotÊti, na hevaÑ vattabbe.
* AnupubbÈbhisamayoti, ÈmantÈ. Anupubbena anÈgÈmimaggaÑ
bhÈvetÊti, na hevaÑ vattabbe. Anupubbena anÈgÈmimaggaÑ bhÈvetÊti,
ÈmantÈ. Anupubbena anÈgÈmiphalaÑ sacchikarotÊti, na hevaÑ vattabbe.
* AnupubbÈbhisamayoti, ÈmantÈ. Anupubbena arahattamaggaÑ
bhÈvetÊti, na hevaÑ vattabbe. Anupubbena arahattamaggaÑ bhÈvetÊti,
ÈmantÈ. Anupubbena arahattaphalaÑ sacchikarotÊti, na hevaÑ vattabbe.
______________________________________________________________
1. Vi 3. 4 piÔÔhe; Khu 1. 88 UdÈne ca.
340. * SotÈpattiphalasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo

dukkhadassanena kiÑ jahatÊti? SakkÈyadiÔÔhiÑ vicikicchaÑ
sÊlabbataparÈmÈsaÑ tadekaÔÔhe ca kilese catubhÈgaÑ jahatÊti. CatubhÈgaÑ
sotÈpanno catubhÈgaÑ na sotÈpanno catubhÈgaÑ sotÈpattiphalappatto
viharati, catubhÈgaÑ na kÈyena phusitvÈ viharati, catubhÈgaÑ
sattakkhattuparamo kolaÑkolo ekabÊjÊ Buddhe aveccappasÈdena
samannÈgato. Dhamme -pa- saÑghe -pa- ariyakantehi sÊlehi samannÈgato
catubhÈgaÑ na ariyakantehi sÊlehi samannÈgatoti, na hevaÑ vattabbe.
* Samudayadassanena -pa-. Nirodhadassanena -pa-. Maggadassanena
kiÑ jahatÊti, sakkÈyadiÔÔhiÑ vicikicchaÑ sÊlabbataparÈmÈsaÑ tadekaÔÔhe ca
kilese catubhÈgaÑ jahatÊti. CatubhÈgaÑ sotÈpanno catubhÈgaÑ na
sotÈpanno catubhÈgaÑ sotÈpattiphalappato paÔiladdho adhigato sacchikato
upasampajja viharati kÈyena phusitvÈ viharati. CatubhÈgaÑ na kÈyena
phusitvÈ viharati catubhÈgaÑ sattakkhattuparamo kolaÑkolo ekabÊjÊ Buddhe
aveccappasÈdena samannÈgato. Dhamme -pa- saÑghe -pa- ariyakantehi
sÊlehi samannÈgato catubhÈgaÑ na ariyakantehi sÊlehi samannÈgatoti, na

dukkhadassanena kiÑ jahatÊti, oÄÈrikaÑ kÈmarÈgaÑ oÄÈrikaÑ byÈpÈdaÑ
tadekaÔÔhe ca kilese catubhÈgaÑ jahatÊti. CatubhÈgaÑ sakadÈgÈmÊ
catubhÈgaÑ na sakadÈgÈmÊ. CatubhÈgaÑ sakadÈgÈmiphalappatto paÔiladdo
adhigato sacchikato upasampajja viharati. KÈyena phusitvÈ viharati.
CatubhÈgaÑ na kÈyena phusitvÈ viharatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Samudayadassanena -pa-. Nirodhadassanena -pa-. Maggadassanena kiÑ
jahatÊti, oÄÈrikaÑ kÈmarÈgaÑ oÄÈrikaÑ byÈpÈdaÑ tadekaÔÔhe ca kilese
catubhÈgaÑ jahatÊti. CatubhÈgaÑ sakadÈgÈmÊ catubhÈgaÑ na sakadÈgÈmÊ
catubhÈgaÑ sakadÈgÈmiphalappatto paÔiladdho adhigato sacchikato
upasampajja viharati. KÈyena phusitvÈ viharati. CatubhÈgaÑ na kÈyena
2. Dutiyavagga 165
342. * AnÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo

dukkhadassanena kiÑ jahatÊti, aÓusahagataÑ kÈmarÈgaÑ aÓusahagataÑ
byÈpÈdaÑ tadekaÔÔhe ca kilese catubhÈgaÑ jahatÊti. CatubhÈgaÑ anÈgÈmÊ
catubhÈgaÑ na anÈgÈmÊ catubhÈgaÑ anÈgÈmiphalappatto paÔiladdho
adhigato sacchikato upasampajja viharati. KÈyena phusitvÈ viharati.
CatubhÈgaÑ na kÈyena phusitvÈ viharati. CatubhÈgaÑ antarÈparinibbÈyÊ
-pa-. UpahaccaparinibbÈyÊ. Asa~khÈraparinibbÈyÊ. Sasa~khÈraparinibbÈyÊ.
UddhaÑsoto akaniÔÔhagÈmÊ catubhÈgaÑ na uddhaÑsoto na akaniÔÔhagÈmÊti,
* Samudayadassanena -pa-. Nirodhadassanena -pa-. Maggadassanena
kiÑ jahatÊti, aÓusahagataÑ kÈmarÈgaÑ aÓusahagataÑ byÈpÈdaÑ tadekaÔÔhe
ca kilese catubhÈgaÑ jahatÊti. CatubhÈgaÑ anÈgÈmÊ catubhÈgaÑ na anÈgÈmÊ
catubhÈgaÑ anÈgÈmiphalappatto paÔiladdho adhigato sacchikato
upasampajja viharati. KÈyena phusitvÈ viharati. CatubhÈgaÑ na kÈyena
phusitvÈ viharati. CatubhÈgaÑ antarÈparinibbÈyÊ -pa-. UpahaccaparinibbÈyÊ.
Asa~khÈraparinibbÈyÊ. Sasa~khÈraparinibbÈyÊ. UddhaÑsoto akaniÔÔhagÈmÊ
catubhÈgaÑ na uddhaÑsoto akaniÔÔhagÈmÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
343. * ArahattasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo dukkhadassanena kiÑ

kilese catubhÈgaÑ jahatÊti. CatubhÈgaÑ arahÈ catubhÈgaÑ na arahÈ
catubhÈgaÑ arahattappatto paÔiladdho adhigato sacchikato upasampajja
viharati, kÈyena phusitvÈ viharati. CatubhÈgaÑ na kÈyena phusitvÈ viharati.
CatubhÈgaÑ vÊtarÈgo -pa-. VÊtadoso. VÊtamoho -pa-. KatakaraÓÊyo
ohitabhÈro anuppattasadattho parikkhÊÓabhavasaÑyojano
sammadaÒÒÈvimutto ukkhittapaligho saÑkiÓÓaparikho abb|Ähesiko
niraggaÄo ariyo pannaddhajo pannabhÈro visaÒÒutto suvijitavijayo, dukkhaÑ
tassa pariÒÒÈtaÑ, samudayo pahÊno, nirodho sacchikato, maggo bhÈvito,
bhÈvetabbaÑ bhÈvitaÑ -pa- sacchikÈtabbaÑ sacchikataÑ. CatubhÈgaÑ
sacchikÈtabbaÑ na sacchikatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Samudayadassanena. Nirodhadassanena. Maggadassanena kiÑ

kilese catubhÈgaÑ jahatÊti. CatubhÈgaÑ arahÈ catubhÈgaÑ na arahÈ
catubhÈgaÑ arahattappatto paÔiladdho adhigato sacchikato upasampajja
viharati. KÈyena phusitvÈ viharati. CatubhÈgaÑ na kÈyena phusitvÈ viharati.
CatubhÈgaÑ vÊtarÈgo -pa- vÊtadoso vÊtamoho katakaraÓÊyo ohitabhÈro
anuppattasadattho parikkhÊÓabhavasaÑyojano sammadaÒÒÈvimutto
ukkhittapaligho saÑkiÓÓaparikho abb|Ähesiko niraggaÄo ariyo pannaddhajo
pannabhÈro visaÒÒutto suvijitavijayo, dukkhaÑ tassa pariÒÒÈtaÑ, samudayo
pahÊno, nirodho sacchikato, maggo bhÈvito, abhiÒÒeyyaÑ abhiÒÒÈtaÑ,
pariÒÒeyyaÑ pariÒÒÈtaÑ, pahÈtabbaÑ pahÊnaÑ, bhÈvitabbaÑ bhÈvitaÑ -pa-
sacchikÈtabbaÑ sacchikataÑ catubhÈgaÑ sacchikÈtabbaÑ na sacchikatanti,
344. * SotÈpattiphalasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo dukkhaÑ

dakkhanto “paÔipannako”ti vattabboti, ÈmantÈ. Dukkhe diÔÔhe “phale Ôhito”ti
vattabboti, na hevaÑ vattabbe. SamudayaÑ dakkhanto -pa-. NirodhaÑ
dakkhanto “paÔipannako”ti vattabboti, ÈmantÈ. Nirodhe diÔÔhe “phale
Ôhiko”ti vattabboti, na hevaÑ vattabbe.
* SotÈpattiphalasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo maggaÑ dakkhanto
“paÔipannako”ti vattabbo, magge diÔÔhe “phale Ôhito”ti vattabboti, ÈmantÈ.
DukkhaÑ dakkhanto “paÔipannako”ti vattabbo, dukkhe diÔÔhe “phale Ôhito”ti
vattabboti, na hevaÑ vattabbe -pa-. MaggaÑ dakkhanto “paÔipannako”ti
vattabbo, magge diÔÔhe “phale Ôhito”ti vattabboti, ÈmantÈ. SamudayaÑ
dakkhanto -pa-. NirodhaÑ dakkhanto “paÔipannako”ti vattabbo, nirodhe
diÔÔhe “phale Ôhito”ti vattabboti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SotÈpattiphalasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo dukkhaÑ dakkhanto
“paÔipannako”ti vattabbo, dukkhe diÔÔhe na vattabbaÑ “phale Ôhitoti
vattabbo”ti, ÈmantÈ. MaggaÑ dakkhanto “paÔipannako”ti vattabbo, magge
diÔÔhe na vattabbaÑ “phale Ôhitoti vattabbo”ti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
SamudayaÑ dakkhanto. NirodhaÑ dakkhanto “paÔipannako”ti vattabbo,
nirodhe diÔÔhe na vattabbaÑ “phale Ôhitoti vattabbo”ti, ÈmantÈ. MaggaÑ
dakkhanto
2. Dutiyavagga 167
“paÔipannako”ti vattabbo, magge diÔÔhe na vattabbaÑ “phale Ôhitoti

vattabbo”ti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SotÈpattiphalasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo dukkhaÑ dakkhanto
“paÔipannako”ti vattabbo, dukkhe diÔÔhe na vattabbaÑ “phale Ôhitoti
vattabbo”ti,ÈmantÈ. NiratthiyaÑ dukkhadassananti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
SamudayaÑ dakkhanto -pa-. NirodhaÑ dakkhanto “paÔipannako”ti vattabbo.
Nirodhe diÔÔhe na vattabbaÑ “phale Ôhitoti vattabbo”ti, ÈmantÈ. NiratthiyaÑ
nirodhadassananti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
345. + Dukkhe diÔÔhe cattÈri saccÈni diÔÔhÈni hontÊti, ÈmantÈ.

DukkhasaccaÑ cattÈri saccÈnÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* R|pakkhandhe aniccato diÔÔhe paÒcakkhandhÈ aniccato diÔÔhÈ hontÊti,
ÈmantÈ. R|pakkhandho paÒcakkhandhÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* CakkhÈyatane aniccato diÔÔhe dvÈdasÈyatanÈni aniccato diÔÔhÈni
hontÊti, ÈmantÈ. CakkhÈyatanaÑ dvÈdasÈyatanÈnÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* CakkhudhÈtuyÈ aniccato diÔÔhÈya aÔÔhÈrasa dhÈtuyo aniccato diÔÔhÈ
hontÊti, ÈmantÈ. CakkhudhÈtu aÔÔhÈrasa dhÈtuyoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Cakkhundriye aniccato diÔÔhe bÈvÊsatindriyÈni aniccato diÔÔhÈni
hontÊti, ÈmantÈ. CakkhundriyaÑ bÈvÊsatindriyÈnÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Cat|hi ÒÈÓehi sotÈpattiphalaÑ sacchikarotÊti, ÈmantÈ. CattÈri
sotÈpattiphalÈnÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AÔÔhahi ÒÈÓehi sotÈpattiphalaÑ
sacchikarotÊti, ÈmantÈ. AÔÔha sotÈpattiphalÈnÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
DvÈdasahi ÒÈÓehi sotÈpattiphalaÑ sacchikarotÊti, ÈmantÈ. DvÈdasa
sotÈpattiphalÈnÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. CatucattÈrÊsÈya ÒÈÓehi
sotÈpattiphalaÑ sacchikarotÊti, ÈmantÈ. CatucattÈrÊsaÑ sotÈpattiphalÈnÊti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. SattasattatiyÈ ÒÈÓehi sotÈpattiphalaÑ sacchikarotÊti,
ÈmantÈ. Sattasattati sotÈpattiphalÈnÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
______________________________________________________________
+ ParavÈdÊpucchÈlakkhaÓaÑ. * SakavÈdÊpucchÈlakkhaÓaÑ.
346. + Na vattabbaÑ anupubbÈbhisamayoti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ

BhagavatÈ–“seyyathÈpi bhikkhave mahÈsamuddo anupubbaninno
anupubbapoÓo anupubbapabbhÈro na Èyatakeneva papÈto. Evameva kho
bhikkhave imasmiÑ dhammavinaye anupubbasikkhÈ anupubbakiriyÈ
anupubbapaÔipadÈ na Èyatakeneva aÒÒÈpaÔivedho”ti1 attheva suttantoti,
ÈmantÈ. Tena hi anupubbÈbhisamayoti.
+ Na vattabbaÑ anupubbÈbhisamayoti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ
BhagavatÈ–
“Anupubbena medhÈvÊ, thokaÑ thokaÑ khaÓe khaÓe.
KammÈro rajatasseva, niddhame malamattano”ti2.
Attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi anupubbÈbhisamayoti.
* AnupubbÈbhisamayoti, ÈmantÈ. NanvÈyasmÈ Gavampati thero
bhikkh| etadavoca–sammukhÈ metaÑ Èvuso Bhagavato sutaÑ sammukhÈ
paÔiggahitaÑ “yo bhikkhave dukkhaÑ passati, dukkhasamudayampi so
passati, dukkhanirodhampi passati, dukkhanirodhagÈminiÑ paÔipadampi
passati. Yo dukkhasamudayaÑ passati, dukkhampi so passati,
dukkhanirodhampi passati, dukkhanirodhagÈminiÑ paÔipadampi passati. Yo
dukkhanirodhaÑ passati, dukkhampi so passati, dukkhasamudayampi
passati, dukkhanirodhagÈminiÑ paÔipadampi passati. Yo
dukkhanirodhagÈminiÑ paÔipadaÑ passati, dukkhampi so passati,
dukkhasamudayampi passati, dukkhanirodhampi passatÊ”ti3 attheva
suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ anupubbÈbhisamayoti.
* AnupubbÈbhisamayoti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ–
ChaccÈbhiÔhÈnÈni abhabba kÈtun”ti.
______________________________________________________________
1. Vi 4. 421; AÑ 3. 46 piÔÔhe; Khu 1. 141 UdÈne ca. 2. Khu 1. 48 Dhammapade.
2. Dutiyavagga 169
Attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ

“anupubbÈbhisamayo”ti.
* AnupubbÈbhisamayoti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “yasmiÑ

Saha dassanuppÈdÈ bhikkhave ariyasÈvakassa tÊÓi saÑyojanÈni pahÊyanti
Tena hi na vattabbaÑ anupubbÈbhisamayoti.
AnupubbÈbhisamayakathÈ niÔÔhita.
_____
2. Dutiyavagga
(19) 10. VohÈrakathÈ
347. * Buddhassa Bhagavato vohÈro lokuttaroti, ÈmantÈ. Lokuttare sote

paÔihaÒÒati no lokiye. Lokuttarena viÒÒÈÓena paÔivijÈnanti no lokiyena.
SÈvakÈ paÔivijÈnanti no puthujjanÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Nanu Buddhassa Bhagavato vohÈro lokiye sote paÔihaÒÒatÊti, ÈmantÈ.

HaÒci Buddhassa Bhagavato vohÈro lokiye sote paÔihaÒÒati, no ca vata re
vattabbe “Buddhassa Bhagavato vohÈro lokuttaro”ti.
* Nanu Buddhassa Bhagavato vohÈraÑ lokiyena viÒÒÈÓena

paÔivijÈnantÊti, ÈmantÈ. HaÒci Buddhassa Bhagavato vohÈraÑ lokiyena
viÒÒÈÓena paÔivijÈnanti no ca vata re vattabbe “Buddhassa Bhagavato
vohÈro lokuttaro”ti.
* Nanu Buddhassa Bhagavato vohÈraÑ puthujjanÈ paÔivijÈnantÊti,

ÈmantÈ. HaÒci Buddhassa Bhagavato vohÈraÑ puthujjanÈ paÔivijÈnanti, no
ca vata re vattabbe “Buddhassa Bhagavato vohÈro lokuttaro”ti.
348. * Buddhassa Bhagavato vohÈro lokuttaroti, ÈmantÈ. Maggo phalaÑ

nibbÈnaÑ sotÈpattimaggo sotÈpattiphalaÑ sakadÈgÈmimaggo
sakadÈgÈmiphalaÑ anÈgÈmimaggo anÈgÈmiphalaÑ arahattamaggo
arahattaphalaÑ. SatipaÔÔhÈnaÑ sammappadhÈnaÑ iddhipÈdo indriyaÑ balaÑ
bojjha~goti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Buddhassa Bhagavato vohÈro lokuttaroti, ÈmantÈ. Atthi keci

Buddhassa Bhagavato vohÈraÑ suÓantÊti, ÈmantÈ. Lokuttaro dhammo
sotaviÒÒeyyo, sotasmiÑ paÔihaÒÒati, sotassa ÈpÈthaÑ ÈgacchatÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* Nanu lokuttaro dhammo na sotaviÒÒeyyo, na sotasmiÑ paÔihaÒÒati,

na sotassa ÈpÈthaÑ ÈgacchatÊti, ÈmantÈ. HaÒci lokuttaro dhammo na
sotaviÒÒeyyo, na sotasmiÑ paÔihaÒÒati, na sotassa ÈpÈthaÑ Ègacchati, no ca
vata re vattabbe “Buddhassa Bhagavato vohÈro lokuttaro”ti.
349. * Buddhassa Bhagavato vohÈro lokuttaroti, ÈmantÈ. Atthi keci

Buddhassa Bhagavato vohÈre rajjeyyunti, ÈmantÈ. Lokuttaro dhammo
rÈgaÔÔhÈniyo rajanÊyo kamanÊyo madanÊyo bandhanÊyo mucchanÊyoti, na
* Nanu lokuttaro dhammo na rÈgaÔÔhÈniyo na rajanÊyo na kamanÊyo na

madanÊyo na bandhanÊyo na mucchanÊyoti, ÈmantÈ. HaÒci lokuttaro
dhammo na rÈgaÔÔhÈniyo na rajanÊyo na kamanÊyo na madanÊyo na
bandhanÊyo na mucchanÊyo, no ca vata re vattabbe “Buddhassa Bhagavato
vohÈro lokuttaro”ti.

Buddhassa Bhagavato vohÈre dusseyyunti, ÈmantÈ. Lokuttaro dhammo
dosaÔÔhÈniyo kopaÔÔhÈniyo paÔighaÔÔhÈniyoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Nanu lokuttaro dhammo na dosaÔÔhÈniyo na kopaÔÔhÈniyo na

paÔighaÔÔhÈniyoti, ÈmantÈ. HaÒci lokuttaro dhammo na dosaÔÔhÈniyo
2. Dutiyavagga 171
na kopaÔÔhÈniyo na paÔighaÔÔhÈniyo, no ca vata re vattabbe “Buddhassa

Bhagavato vohÈro lokuttaro”ti.

Buddhassa Bhagavato vohÈre muyheyyunti, ÈmantÈ. Lokuttaro dhammo
mohaÔÔhÈniyo aÒÒÈÓakaraÓo acakkhukaraÓo paÒÒÈnirodhiko
vighÈtapakkhiko anibbÈnasaÑvattanikoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Nanu lokuttaro dhammo na mohaÔÔhÈniyo na aÒÒÈÓakaraÓo na

acakkhukaraÓo paÒÒÈvuddhiko avighÈtapakkhiko nibbÈnasaÑvattanikoti,
ÈmantÈ. HaÒci lokuttaro dhammo na mohaÔÔhÈniyo na aÒÒÈÓakaraÓo na
acakkhukaraÓo paÒÒÈvuddhiko avighÈtapakkhiko nibbÈnasaÑvattaniko, no
ca vata re vattabbe “Buddhassa Bhagavato vohÈro lokuttaro”ti.
350. * Buddhassa Bhagavato vohÈro lokuttaroti, ÈmantÈ. Ye keci

Buddhassa Bhagavato vohÈraÑ suÓanti, sabbe te maggaÑ bhÈventÊti, na
* Ye keci Buddhassa Bhagavato vohÈraÑ suÓanti, sabbe te maggaÑ

bhÈventÊti, ÈmantÈ. BÈlaputhujjanÈ Buddhassa Bhagavato vohÈraÑ suÓanti,
bÈlaputhujjanÈ maggaÑ bhÈventÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. MÈtughÈtako
maggaÑ bhÈveti -pa-. PitughÈtako. ArahantaghÈtako. RuhiruppÈdako.
SaÑghabhedako Buddhassa Bhagavato vohÈraÑ suÓÈti, saÑghabhedako
maggaÑ bhÈvetÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
351. + LabbhÈ sovaÓÓamayÈya laÔÔhiyÈ dhaÒÒapuÒjopi suvaÓÓapuÒjopi

Ècikkhitunti, ÈmantÈ. EvamevaÑ BhagavÈ lokuttarena vohÈrena lokiyampi
lokuttarampi dhammaÑ voharatÊti.
* LabbhÈ elaÓÉiyÈya laÔÔhiyÈ dhaÒÒapuÒjopi suvaÓÓapuÒjopi

Ècikkhitunti, ÈmantÈ. EvamevaÑ BhagavÈ lokiyena vohÈrena lokiyampi
lokuttarampi dhammaÑ voharatÊti.
352. * Buddhassa Bhagavato vohÈro lokiyaÑ voharantassa lokiyo hoti,

lokuttaraÑ voharantassa lokuttaro hotÊti, ÈmantÈ. LokiyaÑ voharantassa
lokiye sote paÔihaÒÒati, lokuttaraÑ voharantassa lokuttare sote paÔihaÒÒati,
lokiyaÑ voharantassa lokiyena viÒÒÈÓena paÔivijÈnanti, lokuttaraÑ
voharantassa lokuttarena viÒÒÈÓena paÔivijÈnanti, lokiyaÑ voharantassa
puthujjanÈ paÔivijÈnanti, lokuttaraÑ voharantassa sÈvakÈ paÔivijÈnantÊti, na
+ Na vattabbaÑ Buddhassa Bhagavato vohÈro lokiyaÑ voharantassa
lokiyo hoti, lokuttaraÑ voharantassa lokuttaro hotÊti, ÈmantÈ. Nanu BhagavÈ
lokiyampi lokuttarampi dhammaÑ voharatÊti, ÈmantÈ. HaÒci BhagavÈ
lokiyampi lokuttarampi dhammaÑ voharati, tena vata re vattabbe
“Buddhassa Bhagavato vohÈro lokiyaÑ voharantassa lokiyo hoti, lokuttaraÑ
voharantassa lokuttaro hotÊ”ti.
* Buddhassa Bhagavato vohÈro lokiyaÑ voharantassa lokiyo hoti,

lokuttaraÑ voharantassa lokuttaro hotÊti, ÈmantÈ. MaggaÑ voharantassa
maggo hoti, amaggaÑ voharantassa amaggo hoti, phalaÑ voharantassa
phalaÑ hoti, aphalaÑ voharantassa aphalaÑ hoti, nibbÈnaÑ voharantassa
nibbÈnaÑ hoti, anibbÈnaÑ voharantassa anibbÈnaÑ hoti, sa~khataÑ
voharantassa sa~khataÑ hoti, asa~khataÑ voharantassa asa~khataÑ hoti,
r|paÑ voharantassa r|paÑ hoti, ar|paÑ voharantassa ar|paÑ hoti,
vedanaÑ voharantassa vedanÈ hoti, avedanaÑ voharantassa avedanÈ hoti,
saÒÒaÑ voharantassa saÒÒÈ hoti, asaÒÒaÑ voharantassa asaÒÒÈ hoti,
sa~khÈre voharantassa sa~khÈrÈ honti, asa~khÈre voharantassa asa~khÈrÈ
honti, viÒÒÈÓaÑ voharantassa viÒÒÈÓaÑ hoti, aviÒÒÈÓaÑ voharantassa
aviÒÒÈÓaÑ hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
VohÈrakathÈ niÔÔhitÈ.
2. Dutiyavagga 173
2. Dutiyavagga
(20) 11. NirodhakathÈ
353. * Dve nirodhÈti, ÈmantÈ. Dve dukkhanirodhÈti, na hevaÑ vattabbe

-pa-. Dve dukkhanirodhÈti, ÈmantÈ. Dve nirodhasaccÈnÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. Dve nirodhasaccÈnÊti, ÈmantÈ. Dve dukkhasaccÈnÊti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. Dve nirodhasaccÈnÊti, ÈmantÈ. Dve samudayasaccÈnÊti,
na hevaÑ vattabbe -pa-. Dve nirodhasaccÈnÊti, ÈmantÈ. Dve maggasaccÈnÊti,
* Dve nirodhasaccÈnÊti, ÈmantÈ. Dve tÈÓÈni -pa-. Dve leÓÈni. Dve

saraÓÈni. Dve parÈyaÓÈni. Dve accutÈni. Dve amatÈni. Dve nibbÈnÈnÊti, na
* Dve nibbÈnÈnÊti, ÈmantÈ. Atthi dvinnaÑ nibbÈnÈnaÑ uccanÊcatÈ

hÊnapaÓÊtatÈ ukkaÑsÈvakaÑso sÊmÈ vÈ bhedo vÈ rÈji vÈ antarikÈ vÈti, na
* Dve nirodhÈti, ÈmantÈ. Nanu appaÔisa~khÈniruddhe sa~khÈre

paÔisa~khÈ nirodhentÊti, ÈmantÈ. HaÒci appaÔisa~khÈniruddhe sa~khÈre
paÔisa~khÈ nirodhenti, no ca vata re vattabbe “dve nirodhÈ”ti.
+ Na vattabbaÑ “dve nirodhÈ”ti, ÈmantÈ. Nanu appaÔisa~khÈniruddhÈpi
sa~khÈrÈ accantabhaggÈ, paÔisa~khÈniruddhÈpi sa~khÈrÈ accantabhaggÈti,
ÈmantÈ. HaÒci appaÔisa~khÈniruddhÈpi sa~khÈrÈ accantabhaggÈ,
paÔisa~khÈniruddhÈpi sa~khÈrÈ accantabhaggÈ, tena vata re vattabbe “dve
nirodhÈ”ti.
* Dve nirodhÈti, ÈmantÈ. PaÔisa~khÈniruddhÈpi1 sa~khÈrÈ ariyamaggaÑ

Ègamma niruddhÈti, ÈmantÈ. AppaÔisa~khÈniruddhÈ sa~khÈrÈ ariyamaggaÑ
Ègamma niruddhÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
______________________________________________________________
1. PaÔisa~khÈniruddhÈ (?)
* Dve nirodhÈti, ÈmantÈ. PaÔisa~khÈniruddhÈ sa~khÈrÈ na puna

uppajjantÊti, ÈmantÈ. AppaÔisa~khÈniruddhÈ sa~khÈrÈ na puna uppajjantÊti,
na hevaÑ vattabbe -pa-. Tena hi na vattabbaÑ “dve nirodhÈ”ti.
NirodhakathÈ niÔÔhitÈ.
Dutiyo vaggo.
TassuddÈnaÑ
Par|pahÈro aÒÒÈÓaÑ, ka~khÈ paravitÈraÓÈ.
VacÊbhedo dukkhÈhÈro, cittaÔÔhiti ca kukkuÄÈ.
AnupubbÈbhisamayo, vohÈro ca nirodhakoti.
_____
3. Tatiyavagga
(21) 1. BalakathÈ
354. * TathÈgatabalaÑ sÈvakasÈdhÈraÓanti, ÈmantÈ. TathÈgatabalaÑ
sÈvakabalaÑ, sÈvakabalaÑ TathÈgatabalanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* TathÈgatabalaÑ sÈvakasÈdhÈraÓanti, ÈmantÈ. TaÒÒeva
TathÈgatabalaÑ, taÑ sÈvakabalaÑ, taÒÒeva sÈvakabalaÑ, taÑ
TathÈgatabalanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* TathÈgatabalaÑ sÈvakasÈdhÈraÓanti, ÈmantÈ. YÈdisaÑ
TathÈgatabalaÑ, tÈdisaÑ sÈvakabalaÑ, yÈdisaÑ sÈvakabalaÑ, tÈdisaÑ
TathÈgatabalanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* TathÈgatabalaÑ sÈvakasÈdhÈraÓanti, ÈmantÈ. YÈdiso TathÈgatassa
pubbayogo pubbacariyÈ dhammakkhÈnaÑ dhammadesanÈ, tÈdiso sÈvakassa
pubbayogo pubbacariyÈ dhammakkhÈnaÑ dhammadesanÈti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* TathÈgatabalaÑ sÈvakasÈdhÈraÓanti, ÈmantÈ. TathÈgato jino satthÈ
SammÈsambuddho sabbaÒÒ| sabbadassÈvÊ dhammassÈmÊ
dhammappaÔisaraÓoti,
3. Tatiyavagga 175
ÈmantÈ. SÈvako Jino SatthÈ SammÈsambuddho sabbaÒÒ| sabbadassÈvÊ

DhammassÈmÊ dhammappaÔisaraÓoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* TathagatabalaÑ sÈvakasÈdhÈraÓanti, ÈmantÈ. Tathagato anuppannassa
maggassa uppÈdetÈ asaÒjÈtassa maggassa saÒjanetÈ anakkhÈtassa maggassa
akkhÈtÈ maggaÒÒ| maggavid| maggakovidoti, ÈmantÈ. SÈvako
anuppannassa maggassa uppÈdetÈ asaÒjÈtassa maggassa saÒjanetÈ
anakkhÈtassa maggassa akkhÈtÈ maggaÒÒ| maggavid| maggakovidoti, na
* IndriyaparopariyattaÑ yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ
sÈvakasÈdhÈraÓanti, ÈmantÈ. SÈvako sabbaÒÒ| sabbadassÈvÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
355. + SÈvako ÔhÈnÈÔhÈnaÑ jÈnÈtÊti, ÈmantÈ. HaÒci sÈvako ÔhÈnÈÔhÈnaÑ

jÈnÈti, tena vata re vattabbe “ÔhÈnÈÔhÈnaÑ yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ
TathÈgatabalaÑ sÈvakasÈdhÈraÓan”ti.
+ SÈvako atÊtÈnÈgatapaccuppannÈnaÑ kammasamÈdÈnÈnaÑ ÔhÈnaso
hetuso vipÈkaÑ jÈnÈtÊti, ÈmantÈ. HaÒci sÈvako atÊtÈnÈgatapaccuppannÈnaÑ
kammasamÈdÈnÈnaÑ ÔhÈnaso hetuso vipÈkaÑ jÈnÈti, tena vata re vattabbe
“atÊtÈnÈgatapaccuppannÈnaÑ kammasamÈdÈnÈnaÑ ÔhÈnaso hetuso vipÈkaÑ
yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ sÈvakasÈdhÈraÓan”ti.
+ SÈvako sabbatthagÈminiÑ paÔipadaÑ jÈnÈtÊti, ÈmantÈ. HaÒci sÈvako
sabbatthagÈminiÑ paÔipadaÑ jÈnÈti, tena vata re vattabbe
“sabbatthagÈminiÑ paÔipadaÑ yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ
sÈvakasÈdhÈraÓan”ti.
+ SÈvako anekadhÈtuÑ nÈnÈdhÈtuÑ lokaÑ jÈnÈtÊti, ÈmantÈ. HaÒci
sÈvako anekadhÈtuÑ nÈnÈdhÈtuÑ lokaÑ jÈnÈti, tena vata re vattabbe
“anekadhÈtuÑ nÈnÈdhÈtuÑ lokaÑ yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ
+ SÈvako sattÈnaÑ nÈnÈdhimuttikataÑ jÈnÈtÊti, ÈmantÈ. HaÒci sÈvakÈ
sattÈnaÑ nÈnÈdhimuttikataÑ jÈnÈti, tena vata re vattabbe
“sattÈnaÑ nÈnÈdhimuttikataÑ yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ

+ SÈvako jhÈnavimokkhasamÈdhisamÈpattÊnaÑ saÑkilesaÑ vodÈnaÑ
vuÔÔhÈnaÑ jÈnÈtÊti, ÈmantÈ. HaÒci sÈvako
jhÈnavimokkhasamÈdhisamÈpattÊnaÑ saÑkilesaÑ vodÈnaÑ vuÔÔhÈnaÑ
jÈnÈti, tena vata re vattabbe “jhÈnavimokkhasamÈdhisamÈpattÊnaÑ
saÑkilesaÑ vodÈnaÑ vuÔÔhÈnaÑ yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ
sÈvakasÈdhÈraÓanti.
+ SÈvako pubbenivÈsÈnussatiÑ jÈnÈtÊti, ÈmantÈ. HaÒci sÈvako
pubbenivÈsÈnussatiÑ jÈnÈti, tene vata re vattabbe “pubbenivÈsÈnussati
+ SÈvako sattÈnaÑ cut|papÈtaÑ jÈnÈtÊti, ÈmantÈ. HaÒci sÈvako
sattÈnaÑ cut|papÈtaÑ jÈnÈti, tena vata re vattabbe “sattÈnaÑ cut|papÈtaÑ
+ Nanu TathÈgatassÈpi ÈsavÈ khÊÓÈ sÈvakassÈpi ÈsavÈ khÊÓÈti, ÈmantÈ.
Atthi kiÒci nÈnÈkaraÓaÑ TathÈgatassa vÈ sÈvakassa vÈ Èsavakkhayena vÈ
ÈsavakkhayaÑ, vimuttiyÈ vÈ vimuttÊti, natthi. HaÒci natthi kiÒci
nÈnÈkaraÓaÑ TathÈgatassa vÈ sÈvakassa vÈ Èsavakkhayena vÈ
ÈsavakkhayaÑ, vimuttiyÈ vÈ vimutti, tena vata re vattabbe “ÈsavÈnaÑ khaye
356. + ŒsavÈnaÑ khaye yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ

sÈvakasÈdhÈraÓanti, ÈmantÈ. ®hÈnÈÔhÈne yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ
TathÈgatabalaÑ sÈvakasÈdhÈraÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
+ ŒsavÈnaÑ khaye yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ
sÈvakasÈdhÈraÓanti, ÈmantÈ. SattÈnaÑ cut|papÈte yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ
+ ®hÈnÈÔhÈne yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ sÈvaka-
asÈdhÈraÓanti, ÈmantÈ. ŒsavÈnaÑ khaye yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ
TathÈgatabalaÑ sÈvaka-asÈdhÈraÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
3. Tatiyavagga 177
+ SattÈnaÑ cut|papÈte yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ sÈvaka-

asÈdhÈraÓanti, ÈmantÈ. ŒsavÈnaÑ khaye yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ
+ IndriyaparopariyattaÑ yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ sÈvaka-
asÈdhÈraÓanti, ÈmantÈ. ®hÈnÈÔhÈne yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ
sÈvaka-asÈdhÈraÓanti, na hevaÑ vattabbe1.pa-.
+ IndriyaparopariyattaÑ yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ sÈvaka-
asÈdhÈraÓanti, ÈmantÈ -pa-. ŒsavÈnaÑ khaye yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ
+ ®hÈnÈÔhÈne yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ sÈvakasÈdhÈraÓanti,
ÈmantÈ. IndriyaparopariyattaÑ yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ
sÈvakasÈdhÈraÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
+ ŒsavÈnaÑ khaye yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ
sÈvakasÈdhÈraÓanti, ÈmantÈ. IndriyaparopariyattaÑ yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ
BalakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
3. Tatiyavagga
(22) 2. AriyantikathÈ
357. * ®hÈnÈÔhÈne yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ ariyanti,
ÈmantÈ. Maggo phalaÑ nibbÈnaÑ sotÈpattimaggo sotÈpattiphalaÑ,
sakadÈgÈmimaggo sakadÈgÈmiphalaÑ, anÈgÈmimaggo anÈgÈmiphalaÑ,
arahattamaggo arahattaphalaÑ, satipaÔÔhÈnaÑ sammappadhÈnaÑ iddhipÈdo
indriyaÑ balaÑ bojjha~goti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* ®hÈnÈÔhÈne yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ ariyanti, ÈmantÈ.
SuÒÒatÈrammaÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SuÒÒatÈrammaÓanti, ÈmantÈ.
______________________________________________________________
1. Ayamettha sÈdhÈraÓapakkhaÑ sandhÈya paÔÊkkhepo (®ÊkÈ oloketabbÈ)
®hÈnÈÔhÈnaÒca manasi karoti, suÒÒataÒca manasi karotÊti, na hevaÑ

vattabbe -pa-.
* ®hÈnÈÔhÈnaÒca manasi karoti, suÒÒataÒca manasi karotÊti, ÈmantÈ.
DvinnaÑ phassÈnaÑ dvinnaÑ cittÈnaÑ samodhÈnaÑ hotÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. ®hÈnÈÔhÈne yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ ariyanti,
ÈmantÈ. AnimittÈrammaÓaÑ -pa-. AppaÓihitÈrammaÓanti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. AppaÓihitÈrammaÓanti, ÈmantÈ. ®hÈnÈÔhÈnaÒca manasi
karoti, appaÓihitaÒca manasi karotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* ®hÈnÈÔhÈnaÒca manasi karoti, appaÓihitaÒca manasi karotÊti, ÈmantÈ.
DvinnaÑ phassÈnaÑ dvinnaÑ cittÈnaÑ samodhÈnaÑ hotÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
358. * SatipaÔÔhÈnÈ ariyÈ suÒÒatÈrammaÓÈti, ÈmantÈ. ®hÈnÈÔhÈne

yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ ariyaÑ suÒÒÈtÈrammaÓanti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* SatipaÔÔhÈnÈ ariyÈ animittÈrammaÓÈ. AppaÓihitÈrammaÓÈti, ÈmantÈ.
®hÈnÈÔhÈne yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ ariyaÑ
appaÓihitÈrammaÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SammappadhÈnÈ. IddhipÈdÈ. IndriyÈ. BalÈ. Bojjha~gÈ ariyÈ
suÒÒatÈrammaÓÈti, ÈmantÈ. ®hÈnÈÔhÈne yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ
ariyaÑ suÒÒatÈrammaÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Bojjha~gÈ ariyÈ animittÈrammaÓÈ appaÓihitÈrammaÓÈti, ÈmantÈ.
®hÈnÈÔhÈne yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ ariyaÑ
359. * ®hÈnÈÔhÈne yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ ariyaÑ na

vattabbaÑ “suÒÒatÈrammaÓan”ti, ÈmantÈ. SatipaÔÔhÈnÈ ariyÈ na vattabbÈ
“suÒÒatÈrammaÓÈ”ti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* ®hÈnÈÔhÈne yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ ariyaÑ na vattabbaÑ
“animittÈrammaÓaÑ” -pa- “appaÓihitÈrammaÓan”ti, ÈmantÈ. SatipaÔÔhÈnÈ
ariyÈ na vattabbÈ “appaÓihitÈrammaÓÈ”ti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
3. Tatiyavagga 179
* ®hÈnÈÔhÈne yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ ariyaÑ na vattabbaÑ

“suÒÒatÈrammaÓaÑ” -pa- “animittÈrammaÓaÑ” -pa-
“appaÓihitÈrammaÓan”ti, ÈmantÈ. SammappadhÈnaÑ -pa-. Bojjha~gÈ ariyÈ
na vattabbÈ appaÓihitÈrammaÓÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
360. * SattÈnaÑ cut|papÈte yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ

ariyanti, ÈmantÈ. Maggo phalaÑ nibbÈnaÑ sotÈpattimaggo sotÈpattiphalaÑ
-pa- bojjha~goti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SattÈnaÑ cut|papÈte yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ ariyanti,
ÈmantÈ. SuÒÒatÈrammaÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SuÒÒatÈrammaÓanti,
ÈmantÈ. SattÈnaÑ cut|papÈtaÒca manasi karoti, suÒÒataÒca manasi karotÊti,
* SattÈnaÑ cut|papÈtaÒca manasi karoti suÒÒataÒca manasi karotÊti,
ÈmantÈ. DvinnaÑ phassÈnaÑ dvinnaÑ cittÈnaÑ samodhÈnaÑ hotÊti, na
* SattÈnaÑ cut|papÈte yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ ariyanti,
ÈmantÈ. AnimittÈrammaÓaÑ. AppaÓihitÈrammaÓanti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. AppaÓihitÈrammaÓanti, ÈmantÈ. SattÈnaÑ cut|papÈtaÒca manasi karoti,
appaÓihitaÒca manasi karotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SattÈnaÑ cut|papÈtaÒca manasi karoti, appaÓihitaÒca manasi karotÊti,
ÈmantÈ. DvinnaÑ phassÈnaÑ dvinnaÑ cittÈnaÑ samodhÈnaÑ hotÊti, na
361. * SatipaÔÔhÈnÈ ariyÈ suÒÒatÈrammaÓÈ -pa- animittÈrammaÓÈ -pa-

appaÓihitÈrammaÓÈti, ÈmantÈ. SattÈnaÑ cut|papÈte yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ
TathÈgatabalaÑ ariyaÑ appaÓihitÈrammaÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SammappadhÈnaÑ -pa- Bojjha~gÈ ariyÈ suÒÒatÈrammaÓÈ -pa-
animittÈrammaÓÈ -pa- appaÓihitÈrammaÓÈti, ÈmantÈ. SattÈnaÑ cut|papÈte
yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ ariyaÑ appaÓihitÈrammaÓanti, na
* SattÈnaÑ cut|papÈte yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ ariyaÑ na

vattabbaÑ “suÒÒatÈrammaÓaÑ” -pa- “animittÈrammaÓaÑ” -pa-
“appaÓihitÈrammaÓan”ti, ÈmantÈ. SatipaÔÔhÈnÈ ariyÈ na vattabbÈ
“appaÓihitÈrammaÓÈ”ti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
362. * SattÈnaÑ cut|papÈte yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ ariyaÑ

na vattabbaÑ “suÒÒatÈrammaÓaÑ” -pa- “animittÈrammaÓaÑ -pa-
“appaÓihitÈrammaÓan”ti, ÈmantÈ. SammappadhÈnÈ -pa-. Bojjha~gÈ ariyÈ na
vattabbÈ “appaÓihitÈrammaÓÈ”ti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
+ ŒsavÈnaÑ khaye yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ ariyanti,
ÈmantÈ. ®hÈnÈÔhÈne yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ ariyanti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
+ ŒsavÈnaÑ khaye yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ ariyanti,
ÈmantÈ. SattÈnaÑ cut|papÈte yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ ariyanti,
+ ®hÈnÈÔhÈne yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ na vattabbaÑ
“ariyan”ti, ÈmantÈ. ŒsavÈnaÑ khaye yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ
na vattabbaÑ “ariyan”ti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
+ SattÈnaÑ cut|papÈte yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ na
vattabbaÑ “ariyan”ti, ÈmantÈ. ŒsavÈnaÑ khaye yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ
TathÈgatabalaÑ na vattabbaÑ “ariyan”ti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
+ ŒsavÈnaÑ khaye yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ ariyaÑ
suÒÒatÈrammaÓanti, ÈmantÈ. ®hÈnÈÔhÈne yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ
TathÈgatabalaÑ ariyaÑ suÒÒatÈrammaÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
animittÈrammaÓaÑ. AppaÓihitÈrammaÓanti, ÈmantÈ. ®hÈnÈÔhÈne
yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ ariyaÑ appaÓihitÈrammaÓanti, na
suÒÒatÈrammaÓaÑ -pa- animittÈrammaÓaÑ -pa- appaÓihitÈrammaÓanti,
ÈmantÈ -pa-. SattÈnaÑ
3. Tatiyavagga 181
cut|papÈte yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ ariyaÑ

+ ®hÈnÈÔhÈne yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ ariyaÑ na
vattabbaÑ “suÒÒatÈrammaÓan”ti, ÈmantÈ. ŒsavÈnaÑ khaye yathÈbh|taÑ
ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ ariyaÑ na vattabbaÑ “suÒÒatÈrammaÓan”ti, na
+ ®hÈnÈÔhÈne yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ ariyaÑ na
vattabbaÑ “animittÈrammaÓaÑ. AppaÓihitÈrammaÓan”ti, ÈmantÈ.
ŒsavÈnaÑ khaye yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ ariyaÑ na vattabbaÑ
“appaÓihitÈrammaÓan”ti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
+ SattÈnaÑ cut|papÈte yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ TathÈgatabalaÑ ariyaÑ na
vattabbaÑ “suÒÒatÈrammaÓaÑ” -pa- “animittÈrammaÓaÑ” -pa-
“appaÓihitÈrammaÓan”ti, ÈmantÈ. ŒsavÈnaÑ khaye yathÈbh|taÑ ÒÈÓaÑ
TathÈgatabalaÑ ariyaÑ na vattabbaÑ “appaÓihitÈrammaÓan”ti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
AriyantikathÈ niÔÔhitÈ.
_____
3. Tatiyavagga
(23) 3. VimuttikathÈ
363. * SarÈgaÑ cittaÑ vimuccatÊti, ÈmantÈ. RÈgasahagataÑ
rÈgasahajÈtaÑ rÈgasaÑsaÔÔhaÑ rÈgasampayuttaÑ rÈgasahabhu
rÈgÈnuparivatti akusalaÑ lokiyaÑ sÈsavaÑ saÑyojaniyaÑ ganthaniyaÑ
oghaniyaÑ yoganiyaÑ nÊvaraÓiyaÑ parÈmaÔÔhaÑ upÈdÈniyaÑ saÑkilesiyaÑ
cittaÑ vimuccatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SaphassaÑ cittaÑ vimuccati, phasso ca cittaÒca ubho vimuccantÊti,
ÈmantÈ. SarÈgaÑ cittaÑ vimuccati, rÈgo ca cittaÒca ubho vimuccantÊti, na
* SavedanaÑ -pa-. SasaÒÒaÑ -pa-. SacetanaÑ -pa-. SapaÒÒaÑ1 cittaÑ
vimuccati, paÒÒÈ ca cittaÒca ubho vimuccantÊti, ÈmantÈ. SarÈgaÑ cittaÑ
vimuccati, rÈgo ca cittaÒca ubho vimuccantÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
______________________________________________________________
1. SasaÒÒaÑ (SÊ, Ka)
* SaphassaÑ sarÈgaÑ cittaÑ vimuccati, phasso ca cittaÒca ubho

vimuccantÊti, ÈmantÈ. RÈgo ca cittaÒca ubho vimuccantÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* SavedanaÑ sarÈgaÑ -pa-. SasaÒÒaÑ sarÈgaÑ -pa-. SacetanaÑ
sarÈgaÑ -pa-. SapaÒÒaÑ sarÈgaÑ cittaÑ vimuccati, paÒÒÈ ca cittaÒca ubho
vimuccantÊti, ÈmantÈ. RÈgo ca cittaÒca ubho vimuccantÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
364. * SadosaÑ cittaÑ vimuccatÊti, ÈmantÈ. DosasahagataÑ

dosasahajÈtaÑ dosasaÑsaÔÔhaÑ dosasampayuttaÑ dosasahabhu
dosÈnuparivatti akusalaÑ lokiyaÑ sÈsavaÑ -pa- saÑkilesiyaÑ cittaÑ
vimuccatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
ÈmantÈ. SadosaÑ cittaÑ vimuccati, doso ca cittaÒca ubho vimuccantÊti, na
* SavedanaÑ -pa-. SasaÒÒaÑ -pa-. SacetanaÑ -pa-. SapaÒÒaÑ cittaÑ
vimuccati, paÒÒÈ ca cittaÒca ubho vimuccantÊti, ÈmantÈ. SadosaÑ cittaÑ
vimuccati, doso ca cittaÒca ubho vimuccantÊti na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SaphassaÑ sadosaÑ cittaÑ vimuccati, phasso ca cittaÒca ubho
vimuccantÊti, ÈmantÈ. SadosaÑ cittaÑ vimuccati, doso ca cittaÒca ubho
vimuccantÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SavedanaÑ sadosaÑ. SasaÒÒaÑ sadosaÑ. SacetanaÑ sadosaÑ.
SapaÒÒaÑ sadosaÑ cittaÑ vimuccati, paÒÒÈ ca cittaÒca ubho vimuccantÊti,
ÈmantÈ. Doso ca cittaÒca ubho vimuccantÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
365. * SamohaÑ cittaÑ vimuccatÊti, ÈmantÈ. MohasahagataÑ

mohasahajÈtaÑ mohasaÑsaÔÔhaÑ mohasampayuttaÑ mohasahabhu
mohÈnuparivatti akusalaÑ lokiyaÑ sÈsavaÑ -pa- saÑkilesiyaÑ cittaÑ
vimuccatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
ÈmantÈ. SamohaÑ cittaÑ vimuccati, moho ca cittaÒca ubho vimuccantÊti, na
3. Tatiyavagga 183
* SavedanaÑ. SasaÒÒaÑ. SacetanaÑ. SapaÒÒaÑ cittaÑ vimuccati, paÒÒÈ

ca cittaÒca ubho vimuccantÊti, ÈmantÈ. SamohaÑ cittaÑ vimuccati moho ca
cittaÒca ubho vimuccantÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SaphassaÑ samohaÑ cittaÑ vimuccati, phasso ca cittaÒca ubho
vimuccantÊti, ÈmantÈ. Moho ca cittaÒca ubho vimuccantÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* SavedanaÑ samohaÑ. SasaÒÒaÑ samohaÑ. SacetanaÑ samohaÑ -pa-.
SapaÒÒaÑ samohaÑ cittaÑ vimuccati, paÒÒÈ ca cittaÒca ubho vimuccantÊti,
ÈmantÈ. Moho ca cittaÒca ubho vimuccantÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SarÈgaÑ sadosaÑ samohaÑ cittaÑ vimuccatÊti, ÈmantÈ. VÊtarÈgaÑ
vitadosaÑ vÊtamohaÑ nikkilesaÑ cittaÑ vimuccatÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. Tena hi na vattabbaÑ “sarÈgaÑ sadosaÑ samohaÑ cittaÑ
vimuccatÊ”ti.
VimuttikathÈ niÔÔhitÈ.
_____
3. Tatiyavagga
(24) 4. VimuccamÈnakathÈ
366. * VimuttaÑ vimuccamÈnanti, ÈmantÈ. EkadesaÑ vimuttaÑ,
ekadesaÑ avimuttanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* EkadesaÑ vimuttaÑ, ekadesaÑ avimuttanti, ÈmantÈ. EkadesaÑ
sotÈpanno, ekadesaÑ na sotÈpanno, ekadesaÑ sotÈpattiphalappatto
viharati, ekadesaÑ na kÈyena phusitvÈ viharati, ekadesaÑ
sattakkhattuparamo kolaÑkolo ekabÊjÊ Buddhe aveccappasÈdena
samannÈgato dhamme -pa- saÑghe -pa- ariyakantehi sÊlehi samannÈgato,
sakadÈgÈmÊ, ekadesaÑ na sakadÈgÈmÊ, ekadesaÑ sakadÈgÈmiphalappatto
viharati, ekadesaÑ na kÈyena phusitvÈ viharatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.

anÈgÈmÊ, ekadesaÑ na anÈgÈmÊ, ekadesaÑ anÈgÈmiphalappatto paÔiladdho
uddhaÑsoto-akaniÔÔhagÈmÊ, ekadesaÑ na uddhaÑsoto-akaniÔÔhagÈmÊti, na
* EkadesaÑ vimuttaÑ, ekadesaÑ avimuttanti, ÈmantÈ. EkadesaÑ arahÈ,
ekadesaÑ na arahÈ, ekadesaÑ arahattappatto paÔiladdho adhigato sacchikato
phusitvÈ viharati, ekadesaÑ vÊtarÈgo vÊtadoso vÊtamoho -pa- ekadesaÑ
sacchikÈtabbaÑ sacchikataÑ, ekadesaÑ sacchikÈtabbaÑ na sacchikatanti, na
* VimuttaÑ vimuccamÈnanti, ÈmantÈ. UppÈdakkhaÓe vimuttaÑ,
bha~gakkhaÓe vimuccamÈnanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
367. + Na vattabbaÑ “vimuttaÑ vimuccamÈnan”ti, ÈmantÈ. Nanu

vuttaÑ BhagavatÈ “tassa evaÑ jÈnato evaÑ passato kÈmÈsavÈpi cittaÑ
vimuccati, bhavÈsavÈpi cittaÑ vimuccati, avijjÈsavÈpi cittaÑ vimuccatÊ”ti1
attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi vattabbaÑ2 “vimuttaÑ vimuccamÈnan”ti.
* VimuttaÑ vimuccamÈnanti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “so
evaÑ samÈhite citte parisuddhe pariyodÈte ana~gaÓe vigat|pakkilese
mudubh|te kammaniye Ôhite ÈneÒjappatte ÈsavÈnaÑ khayaÒÈÓÈya cittaÑ
abhininnÈmetÊ”ti3 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ
“vimuttaÑ vimuccamÈnan”ti.
* Atthi cittaÑ vimuccamÈnanti, ÈmantÈ. Atthi cittaÑ rajjamÈnaÑ
dussamÈnaÑ muyhamÈnaÑ kilissamÈnanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu
rattaÒceva arattaÒca, duÔÔhaÒceva aduÔÔhaÒca, m|ÄhaÒceva am|ÄhaÒca,
chinnaÒceva achinnaÒca, bhinnaÒceva abhinnaÒca, kataÒceva
______________________________________________________________
1-3. DÊ 1. 79 piÔÔhÈdÊsu. 2. Tena hi (SÊ, SyÈ, KaÑ), tena hi na vattabbaÑ (Ka)
3. Tatiyavagga 185
akataÒcÈti, ÈmantÈ. HaÒci rattaÒceva arattaÒca, duÔÔhaÒceva aduÔÔhaÒca,

m|ÄhaÒceva am|ÄhaÒca, chinnaÒceva achinnaÒca, bhinnaÒceva abhinnaÒca,
kataÒceva akataÒca, no ca vata re vattabbe “atthi cittaÑ vimuccamÈnan”ti.
VimuccamÈnakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
3. Tatiyavagga
(25) 5. AÔÔhamakakathÈ
368. * AÔÔhamakassa puggalassa diÔÔhipariyuÔÔhÈnaÑ pahÊnanti, ÈmantÈ.
AÔÔhamako puggalo sotÈpanno sotÈpattiphalappatto paÔiladdho adhigato
sacchikato upasampajja viharati, kÈyena phusitvÈ viharatÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* AÔÔhamakassa puggalassa vicikicchÈpariyuÔÔhÈnaÑ pahÊnanti, ÈmantÈ.
AÔÔhamako puggalo sotÈpanno sotÈpattiphalappatto -pa- kÈyena phusitvÈ
viharatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AÔÔhamakassa puggalassa diÔÔhipariyuÔÔhÈnaÑ pahÊnanti, ÈmantÈ.
AÔÔhamakassa puggalassa diÔÔhÈnusayo pahÊnoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
AÔÔhamakassa puggalassa diÔÔhipariyuÔÔhÈnaÑ pahÊnanti, ÈmantÈ.
AÔÔhamakassa puggalassa vicikicchÈnusayo. SÊlabbataparÈmÈso pahÊnoti, na
AÔÔhamakassa puggalassa vicikicchÈnusayo pahÊnoti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. AÔÔhamakassa puggalassa vicikicchÈpariyuÔÔhÈnaÑ pahÊnanti, ÈmantÈ.
AÔÔhamakassa puggalassa diÔÔhÈnusayo. SÊlabbataparÈmÈso pahÊnoti, na
* AÔÔhamakassa puggalassa diÔÔhÈnusayo appahÊnoti, ÈmantÈ.
AÔÔhamakassa puggalassa diÔÔhipariyuÔÔhÈnaÑ appahÊnanti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. AÔÔhamakassa puggalassa diÔÔhÈnusayo appahÊnoti, ÈmantÈ.
AÔÔhamakassa puggalassa vicikicchÈpariyuÔÔhÈnaÑ appahÊnanti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* AÔÔhamakassa puggalassa vicikicchÈnusayo. SÊlabbataparÈmÈso

appahÊnoti, ÈmantÈ. AÔÔhamakassa puggalassa diÔÔhipariyuÔÔhÈnaÑ
appahÊnanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AÔÔhamakassa puggalassa
sÊlabbataparÈmÈso appahÊnoti, ÈmantÈ. AÔÔhamakassa puggalassa
vicikicchÈpariyuÔÔhÈnaÑ appahÊnanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
369. * AÔÔhamakassa puggalassa diÔÔhipariyuÔÔhÈnaÑ pahÊnanti, ÈmantÈ.

AÔÔhamakassa puggalassa diÔÔhipariyuÔÔhÈnapahÈnÈya maggo bhÈvitoti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. AÔÔhamakassa puggalassa diÔÔhipariyuÔÔhÈnaÑ
pahÊnanti, ÈmantÈ. AÔÔhamakassa puggalassa diÔÔhipariyuÔÔhÈnapahÈnÈya
satipaÔÔhÈnÈ bhÈvitÈ -pa- sammappadhÈnÈ -pa- bojjha~gÈ bhÈvitÈti, na
hevaÑ vattabbe.
AÔÔhamakassa puggalassa vicikicchÈpariyuÔÔhÈnapahÈnÈya maggo bhÈvito
-pa- bojjha~gÈ bhÈvitÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AÔÔhamakassa puggalassa diÔÔhipariyuÔÔhÈnapahÈnÈya maggo
abhÈvitoti, ÈmantÈ. Amaggena pahÊnaÑ lokiyena sÈsavena -pa-
saÑkilesiyenÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AÔÔhamakassa puggalassa
diÔÔhipariyuÔÔhÈnapahÈnÈya satipaÔÔhÈnÈ -pa- bojjha~gÈ abhÈvitÈti, ÈmantÈ.
Amaggena pahÊnaÑ lokiyena sÈsavena -pa- saÑkilesiyenÈti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* AÔÔhamakassa puggalassa vicikicchÈpariyuÔÔhÈnapahÈnÈya maggo
abhÈvito -pa- satipaÔÔhÈnÈ -pa- bojjha~gÈ abhÈvitÈti, ÈmantÈ. Amaggena
pahÊnaÑ lokiyena sÈsavena -pa- saÑkilesiyenÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
370. + Na vattabbaÑ “aÔÔhamakassa puggalassa diÔÔhipariyuÔÔhÈnaÑ

pahÊnan”ti, ÈmantÈ. UppajjissatÊti? Nuppajjissati. HaÒci nuppajjissati, tena
vata re vattabbe “aÔÔhamakassa puggalassa diÔÔhipariyuÔÔhÈnaÑ pahÊnan”ti.
+ Na vattabbaÑ “aÔÔhamakassa puggalassa vicikicchÈpariyuÔÔhÈnaÑ
pahÊnan”ti, ÈmantÈ. UppajjissatÊti? Nuppajjissati. HaÒci nuppajjissati, tena
vata re vattabbe “aÔÔhamakassa puggalassa vicikicchÈpariyuÔÔhÈnaÑ
pahÊnan”ti.
3. Tatiyavagga 187
* AÔÔhamakassa puggalassa diÔÔhipariyuÔÔhÈnaÑ nuppajjissatÊti katvÈ

pahÊnanti, ÈmantÈ. AÔÔhamakassa puggalassa diÔÔhÈnusayo nuppajjissatÊti
katvÈ pahÊnoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
pahÊnanti, ÈmantÈ. AÔÔhamakassa puggalassa vicikicchÈnusayo.
SÊlabbataparÈmÈso nuppajjissatÊti katvÈ pahÊnoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AÔÔhamakassa puggalassa vicikicchÈpariyuÔÔhÈnaÑ nuppajjissatÊti
katvÈ pahÊnanti, ÈmantÈ. AÔÔhamakassa puggalassa vicikicchÈnusayo.
SÊlabbataparÈmÈso nuppajjissatÊti katvÈ pahÊnoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
pahÊnanti, ÈmantÈ. Gotrabhuno puggalassa diÔÔhipariyuÔÔhÈnaÑ
nuppajjissatÊti katvÈ pahÊnanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AÔÔhamakassa
puggalassa vicikicchÈpariyuÔÔhÈnaÑ nuppajjissatÊti katvÈ pahÊnanti, ÈmantÈ.
Gotrabhuno puggalassa vicikicchÈpariyuÔÔhÈnaÑ nuppajjissatÊti katvÈ
pahÊnanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
AÔÔhamakakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
3. Tatiyavagga
(26) 6. AÔÔhamakassa indriyakathÈ

371. * AÔÔhamakassa puggalassa natthi saddhindriyanti, ÈmantÈ.
AÔÔhamakassa puggalassa natthi saddhÈti, na hevaÑ vattabbe. AÔÔhamakassa
puggalassa natthi vÊriyindriyaÑ -pa-. Natthi satindriyaÑ -pa-. Natthi
samÈdhindriyaÑ -pa-. Natthi paÒÒindriyanti, ÈmantÈ. AÔÔhamakassa
puggalassa natthi paÒÒÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AÔÔhamakassa puggalassa atthi saddhÈti, ÈmantÈ. AÔÔhamakassa
puggalassa atthi saddhindriyanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AÔÔhamakassa
puggalassa atthi vÊriyaÑ -pa-. Atthi sati. Atthi samÈdhi, atthi paÒÒÈti,
ÈmantÈ. AÔÔhamakassa puggalassa atthi paÒÒindriyanti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* AÔÔhamakassa puggalassa atthi mano, atthi manindriyanti, ÈmantÈ.
AÔÔhamakassa puggalassa atthi saddhÈ, atthi saddhindriyanti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
AÔÔhamakassa puggalassa atthi mano, atthi manindriyanti, ÈmantÈ.

AÔÔhamakassa puggalassa atthi paÒÒÈ, atthi paÒÒindriyanti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* AÔÔhamakassa puggalassa atthi somanassaÑ, atthi somanassindriyaÑ.
Atthi jÊvitaÑ, atthi jÊvitindriyanti, ÈmantÈ. AÔÔhamakassa puggalassa atthi
saddhÈ, atthi saddhindriyanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AÔÔhamakassa
puggalassa atthi jÊvitaÑ, atthi jÊvitindriyanti, ÈmantÈ. AÔÔhamakassa
puggalassa -pa-. Atthi paÒÒÈ, atthi paÒÒindriyanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AÔÔhamakassa puggalassa atthi saddhÈ, natthi saddhindriyanti, ÈmantÈ.
AÔÔhamakassa puggalassa atthi mano, natthi manindriyanti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
AÔÔhamakassa puggalassa atthi somanassaÑ, natthi somanassindriyanti -pa-.
Atthi jÊvitaÑ, natthi jÊvitindriyanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AÔÔhamakassa
puggalassa atthi paÒÒÈ, natthi paÒÒindriyanti, ÈmantÈ. AÔÔhamakassa
puggalassa atthi mano, natthi manindriyanti. Atthi somanassaÑ, natthi
somanassindriyanti. Atthi jÊvitaÑ, natthi jÊvitindriyanti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* AÔÔhamakassa puggalassa natthi saddhindriyanti, ÈmantÈ. AÔÔhamako
puggalo assaddhoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AÔÔhamakassa puggalassa
natthi vÊriyindriyanti, ÈmantÈ. AÔÔhamako puggalo kusÊto hÊnavÊriyoti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. AÔÔhamakassa puggalassa natthi satindriyanti, ÈmantÈ.
AÔÔhamako puggalo muÔÔhassati asampajÈnoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
AÔÔhamakassa puggalassa natthi samÈdhindriyanti, ÈmantÈ. AÔÔhamako
puggalo asamÈhito vibbhantacittoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AÔÔhamakassa
puggalassa natthi paÒÒindriyanti, ÈmantÈ. AÔÔhamako puggalo duppaÒÒo
elam|goti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AÔÔhamakassa puggalassa atthi saddhÈ sÈ ca saddhÈ, niyyÈnikÈti,
ÈmantÈ. HaÒci aÔÔhamakassa puggalassa atthi saddhÈ, sÈ ca saddhÈ
niyyÈnikÈ, no ca vata re vattabbe “aÔÔhamakassa puggalassa natthi
saddhindriyan”ti. AÔÔhamakassa puggalassa atthi vÊriyaÑ, taÒca vÊriyaÑ
niyyÈnikaÑ. Atthi sati, sÈ ca sati niyyÈnikÈ. Atthi samÈdhi, so ca samÈdhi
niyyÈniko. Atthi paÒÒÈ, sÈ ca paÒÒÈ niyyÈnikÈti, ÈmantÈ. HaÒci
aÔÔhamakassa
3. Tatiyavagga 189
puggalassa atthi paÒÒÈ, sÈ ca paÒÒÈ niyyÈnikÈ, no ca vata re vattabbe

“aÔÔhamakassa puggalassa natthi paÒÒindriyan”ti.
372. * SakadÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipannassa puggalassa atthi

saddhÈ, atthi saddhindriyanti, ÈmantÈ. AÔÔhamakassa puggalassa atthi
saddhÈ, atthi saddhindriyanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
SakadÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipannassa puggalassa atthi paÒÒÈ, atthi
paÒÒindriyanti, ÈmantÈ. AÔÔhamakassa puggalassa atthi paÒÒÈ, atthi
paÒÒindriyanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AnÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipannassa puggalassa.
ArahattasacchikiriyÈya paÔipannassa puggalassa atthi saddhÈ, atthi
saddhindriyaÑ -pa-. Atthi paÒÒÈ, atthi paÒÒindriyanti, ÈmantÈ.
AÔÔhamakassa puggalassa atthi paÒÒÈ, atthi paÒÒindriyanti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
SakadÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipannassa puggalassa atthi saddhÈ, natthi
saddhindriyanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AÔÔhamakassa puggalassa atthi
paÒÒÈ, natthi paÒÒindriyanti, ÈmantÈ. SakadÈgÈmiphalasacchikiriyÈya
paÔipannassa puggalassa atthi paÒÒÈ, natthi paÒÒindriyanti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* AÔÔhamakassa puggalassa atthi saddhÈ, natthi saddhindriyanti -pa-.
Atthi paÒÒÈ, natthi paÒÒindriyanti, ÈmantÈ. AnÈgÈmiphalasacchikiriyÈya
paÔipannassa puggalassa. ArahattasacchikiriyÈya paÔipannassa puggalassa
atthi paÒÒÈ, natthi paÒÒindriyanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AÔÔhamakassa puggalassa natthi paÒcindriyÈnÊti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ
BhagavatÈ “paÒcimÈni bhikkhave indriyÈni. KatamÈni paÒca,
saddhindriyaÑ, vÊriyindriyaÑ, satindriyaÑ, samÈdhindriyaÑ, paÒÒindriyaÑ.
ImÈni kho bhikkhave paÒcindriyÈni. ImesaÑ kho bhikkhave paÒcannaÑ
indriyÈnaÑ samattÈ parip|rattÈ arahÈ hoti, tato mudutarehi
arahattasacchikiriyÈya paÔipanno hoti, tato mudutarehi anÈgÈmÊ hoti, tato
mudutarehi anÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno hoti, tato mudutarehi
sakadÈgÈmÊ hoti, tato mudutarehi sakadÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno
hoti, tato mudutarehi sotÈpanno hoti, tato mudutarehi
sotÈpattiphalasacchikiriyÈya paÔipanno hoti. Yassa kho bhikkhave
imÈni paÒcindriyÈni sabbena sabbaÑ sabbathÈ sabbaÑ natthi, tamahaÑ

‘bÈhiro puthujjanapakkhe Ôhito’ti vadÈmÊ”ti1 attheva suttantoti, ÈmantÈ.
AÔÔhamako puggalo bÈhiro puthujjanapakkhe Ôhitoti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. Tena hi aÔÔhamakassa puggalassa atthi paÒcindriyÈnÊti.
AÔÔhamakassa indriyakathÈ niÔÔhitÈ.

_____
3. Tatiyavagga
(27) 7. DibbacakkhukathÈ
373. * MaÑsacakkhuÑ dhammupatthaddhaÑ dibbacakkhuÑ hotÊti,
ÈmantÈ. MaÑsacakkhuÑ dibbacakkhuÑ, dibbacakkhuÑ maÑsacakkhunti,
* MaÑsacakkhuÑ dhammupatthaddhaÑ dibbacakkhuÑ hotÊti, ÈmantÈ.
YÈdisaÑ maÑsacakkhuÑ, tÈdisaÑ dibbacakkhuÑ, yÈdisaÑ dibbacakkhuÑ,
tÈdisaÑ maÑsacakkhunti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
TaÒÒeva maÑsacakkhuÑ taÑ dibbacakkhuÑ, taÑ dibbacakkhuÑ taÑ
maÑsacakkhunti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
YÈdiso maÑsacakkhussa visayo ÈnubhÈvo gocaro, tÈdiso dibbassa
cakkhussa visayo ÈnubhÈvo gocaroti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
UpÈdiÓÓaÑ2 hutvÈ anupÈdiÓÓaÑ hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* UpÈdiÓÓaÑ hutvÈ anupÈdiÓÓaÑ hotÊti, ÈmantÈ. KÈmÈvacaraÑ hutvÈ
r|pÈvacaraÑ hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* KÈmÈvacaraÑ hutvÈ r|pÈvacaraÑ hotÊti, ÈmantÈ. R|pÈvacaraÑ hutvÈ
ar|pÈvacaraÑ hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* R|pÈvacaraÑ hutvÈ ar|pÈvacaraÑ hotÊti, ÈmantÈ. PariyÈpannaÑ
hutvÈ apariyÈpannaÑ hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
______________________________________________________________
1. SaÑ 3. 178 piÔÔhe. 2. UpÈdinnaÑ (SyÈ, KaÑ)
3. Tatiyavagga 191
374. * MaÑsacakkhuÑ dhammupatthaddhaÑ dibbacakkhuÑ hotÊti,

ÈmantÈ. DibbacakkhuÑ dhammupatthaddhaÑ maÑsacakkhuÑ hotÊti, na
DibbacakkhuÑ dhammupatthaddhaÑ paÒÒÈcakkhuÑ hotÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
DibbacakkhuÑ dhammupatthaddhaÑ maÑsacakkhuÑ hotÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
Dveva cakkh|nÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Dveva cakkh|nÊti, ÈmantÈ. Nanu
tÊÓi cakkh|ni vuttÈni BhagavatÈ “maÑsacakkhuÑ dibbacakkhuÑ
paÒÒÈcakkhun”ti, ÈmantÈ. HaÒci tÊÓi cakkh|ni vuttÈni BhagavatÈ
maÑsacakkhuÑ dibbacakkhuÑ paÒÒÈcakkhuÑ, no ca vata re vattabbe
“dveva cakkh|nÊ”ti.
* Dveva cakkh|nÊti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “tÊÓimÈni
bhikkhave cakkh|ni. KatamÈni tÊÓi, maÑsacakkhuÑ dibbacakkhuÑ
paÒÒÈcakkhunti. ImÈni kho bhikkhave tÊÓi cakkh|nÊti.
MaÑsacakkhuÑ dibbacakkhuÑ, paÒÒÈcakkhuÑ anuttaraÑ.
EtÈni tÊÓi cakkh|ni, akkhÈsi purisuttamo.
MaÑsacakkhussa uppÈdo, maggo dibbassa cakkhuno.
YadÈ ca ÒÈÓaÑ udapÈdi, paÒÒÈcakkhuÑ anuttaraÑ.
Tassa cakkhussa paÔilÈbhÈ, sabbadukkhÈ pamuccatÊ”ti1.
Attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “dveva cakkh|nÊ”ti.
DibbacakkhukathÈ niÔÔhitÈ.
_____
3. Tatiyavagga
(28) 8. DibbasotakathÈ
375. * MaÑsasotaÑ dhammupatthaddhaÑ, dibbasotaÑ hotÊti, ÈmantÈ.
MaÑsasotaÑ dibbasotaÑ, dibbasotaÑ maÑsasotanti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
______________________________________________________________
1. Khu 1. 231 Itivuttake.
* MaÑsasotaÑ dhammupatthaddhaÑ dibbasotaÑ hotÊti, ÈmantÈ.

YÈdisaÑ maÑsasotaÑ, tÈdisaÑ dibbasotaÑ, yÈdisaÑ dibbasotaÑ. tÈdisaÑ
maÑsasotanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* MaÑsasotaÑ dhammupatthaddhaÑ, dibbasotaÑ hotÊti, ÈmantÈ.
TaÒÒeva maÑsasotaÑ taÑ dibbasotaÑ, taÑ dibbasotaÑ taÑ maÑsasotanti,
YÈdiso maÑsasotassa visayo ÈnubhÈvo gocaro, tÈdiso dibbassa sotassa
visayo ÈnubhÈvo gocaroti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
UpÈdiÓÓaÑ hutvÈ anupÈdiÓÓaÑ hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* UpÈdiÓÓaÑ hutvÈ anupÈdiÓÓaÑ hotÊti, ÈmantÈ. KÈmÈvacaraÑ hutvÈ
r|pÈvacaraÑ hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* KÈmÈvacaraÑ hutvÈ r|pÈvacaraÑ hotÊti, ÈmantÈ. R|pÈvacaraÑ hutvÈ
ar|pÈvacaraÑ hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* R|pÈvacaraÑ hutvÈ ar|pÈvacaraÑ hotÊti, ÈmantÈ. PariyÈpannaÑ
hutvÈ apariyÈpannaÑ hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
376. * MaÑsasotaÑ dhammupatthaddhaÑ, dibbasotaÑ hotÊti, ÈmantÈ.

DibbasotaÑ dhammupatthaddhaÑ, maÑsasotaÑ hotÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
EkaÑyeva sotanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* EkaÑyeva sotanti, ÈmantÈ. Nanu dve sotÈni vuttÈni BhagavatÈ
“maÑsasotaÑ dibbasotan”ti, ÈmantÈ. HaÒci dve sotÈni vuttÈni BhagavatÈ
maÑsasotaÑ dibbasotaÑ, no ca vata re vattabbe “ekaÒÒeva sotan”ti.
DibbasotakathÈ niÔÔhitÈ.
3. Tatiyavagga 193
3. Tatiyavagga
(29) 9. YathÈkamm|pagataÒÈÓakathÈ
377. * YathÈkamm|pagataÑ ÒÈÓaÑ1 dibbacakkhunti, ÈmantÈ.
YathÈkamm|pagataÒca manasi karoti, dibbena cakkhunÈ r|paÑ passatÊti, na
* YathÈkamm|pagataÒca manasi karoti, dibbena cakkunÈ r|paÑ
passatÊti, ÈmantÈ. DvinnaÑ phassÈnaÑ dvinnaÑ cittÈnaÑ samodhÈnaÑ
* YathÈkamm|pagataÑ ÒÈÓaÑ dibbacakkhunti, ÈmantÈ. “Ime vata
bhonto sattÈ”ti ca manasi karoti, “kÈyaduccaritena samannÈgatÈ”ti ca
manasi karoti, “vacÊduccaritena samannÈgatÈ”ti ca manasi karoti,
“manoduccaritena samannÈgatÈ”ti ca manasi karoti, “ariyÈnaÑ upavÈdakÈ”ti
ca manasi karoti, “micchÈdiÔÔhikÈ”ti ca manasi karoti,
“micchÈdiÔÔhikammasamÈdÈnÈ”ti ca manasi karoti, “te kÈyassa bhedÈ paraÑ
maraÓÈ apÈyaÑ duggatiÑ vinipÈtaÑ nirayaÑ upapannÈ”ti ca manasi karoti,
“ime vÈ pana bhonto sattÈ”ti ca manasi karoti, “kÈyasucaritena
samannÈgatÈ”ti ca manasi karoti, “vacÊsucaritena samannÈgatÈ”ti ca manasi
karoti, “manosucaritena samannÈgatÈ”ti ca manasi karoti, “ariyÈnaÑ
anupavÈdakÈ”ti ca manasi karoti, “sammÈdiÔÔhikÈ”ti ca manasi karoti,
“sammÈdiÔÔhikammasamÈdÈnÈ”ti ca manasi karoti, “te kÈyassa bhedÈ paraÑ
maraÓÈ sugatiÑ saggaÑ lokaÑ upapannÈ”ti ca manasi karoti. Dibbena
cakkhunÈ r|paÑ passatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* “Te kÈyassa bhedÈ paraÑ maraÓÈ sugatiÑ saggaÑ lokaÑ upapannÈ”ti
ca manasi karoti. Dibbena cakkunÈ r|paÑ passatÊti, ÈmantÈ. DvinnaÑ
phassÈnaÑ dvinnaÑ cittÈnaÑ samodhÈnaÑ hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
378. * YathÈkamm|pagataÑ ÒÈÓaÑ dibbacakkhunti, ÈmantÈ. Atthi koci
adibbacakkhuko dibbacakkhuÑ appaÔiladdho anadhigato asacchikato
yathÈkamm|pagataÑ jÈnÈtÊti, ÈmantÈ. HaÒci atthi koci adibbacakkhuko
______________________________________________________________
1. YathÈkamm|pagataÒÈÓaÑ (SyÈ, KaÑ)
dibbacakkhuÑ appaÔiladdho anadhigato asacchikato yathÈkamm|pagataÑ

jÈnÈti, no ca vata re vattabbe “yathÈkamm|pagataÑ ÒÈÓaÑ dibbacakkhun”ti.
* YathÈkamm|pagataÑ ÒÈÓaÑ dibbacakkhunti, ÈmantÈ. ŒyasmÈ
SÈriputto yathÈkamm|pagataÑ ÒÈÓaÑ jÈnÈtÊti, ÈmantÈ. HaÒci ÈyasmÈ
SÈriputto yathÈkamm|pagataÑ ÒÈÓaÑ jÈnÈti, no ca vata re vattabbe
“yathÈkamm|pagataÑ ÒÈÓaÑ dibbacakkhun”ti.
* YathÈkamm|pagataÑ ÒÈÓaÑ dibbacakkhunti, ÈmantÈ. ŒyasmÈ
SÈriputto yathÈkamm|pagataÑ ÒÈÓaÑ jÈnÈtÊti, ÈmantÈ. AtthÈyasmato
SÈriputtassa dibbacakkhunti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AtthÈyasmato SÈriputtassa dibbacakkhunti, ÈmantÈ. Nanu ÈyasmÈ
SÈriputto etadavoca–
“Neva pubbenivÈsÈya, napi dibbassa cakkhuno.
CetopariyÈya iddhiyÈ, sotadhÈtuvisuddhiyÈ.
CutiyÈ upapattiyÈ, paÓidhi me na vijjatÊ”ti1.
Attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “yathÈkamm|pagataÑ
ÒÈÓaÑ dibbacakkhun”ti.
YathÈkamm|pagataÒÈÓakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
3. Tatiyavagga
(30) 10. SaÑvarakathÈ

379. * Atthi devesu saÑvaroti, ÈmantÈ. Atthi devesu asaÑvaroti, na
* Natthi devesu asaÑvaroti, ÈmantÈ. Natthi devesu saÑvaroti, na
______________________________________________________________
1. Khu 2. 344 TheragÈthÈyaÑ.
3. Tatiyavagga 195
* Nanu asaÑvarÈ saÑvaro sÊlaÑ, atthi devesu saÑvaroti, ÈmantÈ. Atthi

devesu asaÑvaro, yamhÈ asaÑvarÈ saÑvaro sÊlanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
ŒjÈnÈhi niggahaÑ–haÒci asaÑvarÈ saÑvaro sÊlaÑ, atthi devesu
saÑvaro, tena vata re vattabbe “atthi devesu asaÑvaro, yamhÈ asaÑvarÈ
saÑvaro sÊlan”ti. YaÑ tattha vadesi “vattabbe kho ‘asaÑvarÈ saÑvaro
sÊlaÑ, atthi devesu saÑvaro’, no ca vattabbe ‘atthi devesu asaÑvaro, yamhÈ
asaÑvarÈ saÑvaro sÊlan’ti”, micchÈ.
No ce pana vattabbe “atthi devesu asaÑvaro, yamhÈ asaÑvarÈ saÑvaro
sÊlan”ti, no ca vata re vattabbe “asaÑvarÈ saÑvaro sÊlaÑ, atthi devesu
saÑvaro”ti. YaÑ tattha vadesi “vattabbe kho ‘asaÑvarÈ saÑvaro sÊlaÑ, atthi
devesu saÑvaro’, no ca vattabbe ‘atthi devesu asaÑvaro, yamhÈ asaÑvarÈ
saÑvaro sÊlan’ti, micchÈ.
* Atthi manussesu saÑvaro, atthi tattha asaÑvaroti, ÈmantÈ. Atthi
devesu saÑvaro, atthi tattha asaÑvaroti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Atthi devesu saÑvaro, natthi tattha asaÑvaroti, ÈmantÈ. Atthi
manussesu saÑvaro, natthi tattha asaÑvaroti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
380. * Atthi devesu pÈÓÈtipÈtÈ veramaÓÊti, ÈmantÈ. Atthi devesu

pÈÓÈtipÈtoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Atthi devesu surÈmerayamajjapamÈdaÔÔhÈnÈ veramaÓÊti, ÈmantÈ. Atthi
devesu surÈmerayamajjapamÈdaÔÔhÈnanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Natthi devesu pÈÓÈtipÈtoti, ÈmantÈ. Natthi devesu pÈÓÈtipÈtÈ
veramaÓÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Natthi devesu surÈmerayamajjapamÈdaÔÔhÈnanti, ÈmantÈ. Natthi
devesu surÈmerayamajjapamÈdaÔÔhÈnÈ veramaÓÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Atthi manussesu pÈÓÈtipÈtÈ veramaÓi, atthi tattha pÈÓÈtipÈtoti,
ÈmantÈ. Atthi devesu pÈÓÈtipÈtÈ veramaÓi, atthi tattha pÈÓÈtipÈtoti, na
* Atthi manussesu surÈmerayamajjapamÈdaÔÔhÈnÈ veramaÓi, atthi tattha

surÈmerayamajjapamÈdaÔÔhÈnanti, ÈmantÈ. Atthi devesu
surÈmerayamajjapamÈdaÔÔhÈnÈ veramaÓi, atthi tattha
surÈmerayamajjapamÈdaÔÔhÈnanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Atthi devesu pÈÓÈtipÈtÈ veramaÓi, natthi tattha pÈÓÈtipÈtoti, ÈmantÈ.
Atthi manussesu pÈÓÈtipÈtÈ veramaÓi, natthi tattha pÈÓÈtipÈtoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* Atthi devesu surÈmerayamajjapamÈdaÔÔhÈnÈ veramaÓi, natthi tattha
surÈmerayamajjapamÈdaÔÔhÈnanti, ÈmantÈ. Atthi manussesu
surÈmerayamajjapamÈdaÔÔhÈnÈ veramaÓi, natthi tattha
surÈmerayamajjapamÈdaÔÔhÈnanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
+ Natthi devesu saÑvaroti, ÈmantÈ. Sabbe devÈ pÈÓÈtipÈtino
adinnÈdÈyino kÈmesumicchÈcÈrino musÈvÈdino
surÈmerayamajjapamÈdaÔÔhÈyinoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Tena hi atthi
devesu saÑvaroti.
SaÑvarakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
3. Tatiyavagga
(31) 11. AsaÒÒakathÈ

381. * AsaÒÒasattesu saÒÒÈ atthÊti, ÈmantÈ. SaÒÒÈbhavo saÒÒÈgati
saÒÒÈsattÈvÈso saÒÒÈsaÑsÈro saÒÒÈyoni saÒÒattabhÈvapaÔilÈbhoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
Nanu asaÒÒabhavo asaÒÒagati asaÒÒasattÈvÈso asaÒÒasaÑsÈro
asaÒÒayoni asaÒÒattabhÈvapaÔilÈbhoti, ÈmantÈ. HaÒci asaÒÒabhavo
asaÒÒagati asaÒÒasattÈvÈso asaÒÒasaÑsÈro asaÒÒayoni
asaÒÒattabhÈvapaÔilÈbho, no ca vata re vattabbe “asaÒÒasattesu saÒÒÈ
atthÊ”ti.
3. Tatiyavagga 197
* AsaÒÒasattesu saÒÒÈ atthÊti, ÈmantÈ. PaÒcavokÈrabhavo gati sattÈvÈso

saÑsÈro yoni attabhÈvapaÔilÈbhoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Nanu ekavokÈrabhavo gati sattÈvÈso saÑsÈro yoni attabhÈvapaÔilÈbhoti,

ÈmantÈ. HaÒci ekavokÈrabhavo gati sattÈvÈso saÑsÈro yoni
attabhÈvapaÔilÈbho, no ca vata re vattabbe “asaÒÒasattesu saÒÒÈ atthÊ”ti.
* AsaÒÒasattesu saÒÒÈ atthÊti, ÈmantÈ. TÈya saÒÒÈya saÒÒÈkaraÓÊyaÑ

karotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
382. * Manussesu saÒÒÈ atthi, so ca saÒÒÈbhavo saÒÒÈgati

saÒÒÈsattÈvÈso saÒÒÈsaÑsÈro saÒÒÈyoni saÒÒattabhÈvapaÔilÈbhoti, ÈmantÈ.
AsaÒÒasattesu saÒÒÈ atthi, so ca saÒÒÈbhavo saÒÒÈgati sattÈvÈso saÑsÈro
yoni attabhÈvapaÔilÈbhoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Manussesu saÒÒÈ atthi, so ca paÒcavokÈrabhavo gati sattÈvÈso

saÑsÈro yoni attabhÈvapaÔilÈbhoti, ÈmantÈ. AsaÒÒasattesu saÒÒÈ atthi, so ca
paÒcavokÈrabhavo gati sattÈvÈso saÑsÈro yoni attabhÈvapaÔilÈbhoti, na
* Manussesu saÒÒÈ atthi, tÈya saÒÒÈya saÒÒÈkaraÓÊyaÑ karotÊti, ÈmantÈ.

AsaÒÒasattesu saÒÒÈ atthi, tÈya saÒÒÈya saÒÒÈkaraÓÊyaÑ karotÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* AsaÒÒasattesu saÒÒÈ atthi, so ca asaÒÒabhavo asaÒÒagati

asaÒÒasattÈvÈso asaÒÒasaÑsÈro asaÒÒayoni asaÒÒattabhÈvapaÔilÈbhoti,
ÈmantÈ. Manussesu saÒÒÈ atthi, so ca asaÒÒabhavo asaÒÒagati -pa-
asaÒÒattabhÈvapaÔilÈbhoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AsaÒÒasattesu saÒÒÈ atthi, so ca ekavokÈrabhavo gati sattÈvÈso

saÑsÈro yoni attabhÈvapaÔilÈbhoti, ÈmantÈ. Manussesu saÒÒÈ atthi, so ca
ekavokÈrabhavo gati -pa- attabhÈvapaÔilÈbhoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AsaÒÒasattesu saÒÒÈ atthi, na ca tÈya saÒÒÈya saÒÒÈkaraÓÊyaÑ

karotÊti, ÈmantÈ. Manussesu saÒÒÈ atthi, na ca tÈya saÒÒÈya saÒÒÈkaraÓÊyaÑ
383. + Na vattabbaÑ “asaÒÒasattesu saÒÒÈ atthÊ”ti, ÈmantÈ. Nanu

vuttaÑ BhagavatÈ “santi bhikkhave asaÒÒasattÈ nÈma devÈ, saÒÒuppÈdÈ ca
pana te devÈ tamhÈ kÈyÈ cavantÊ”ti1 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi
asaÒÒasattesu saÒÒÈ atthÊti.
* AsaÒÒasattesu saÒÒÈ atthÊti? KiÒci2 kÈle atthi, kiÒci kÈle natthÊti.

KiÒci kÈle saÒÒasattÈ kiÒci kÈle asaÒÒasattÈ kiÒci kÈle saÒÒabhavo kiÒci
kÈle asaÒÒabhavo kiÒci kÈle paÒcavokÈrabhavo kiÒci kÈle
ekavokÈrabhavoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AsaÒÒasattesu saÒÒÈ kiÒci kÈle atthi, kiÒci kÈle natthÊti, ÈmantÈ. KaÑ
kÈlaÑ atthi, kaÑ kÈlaÑ natthÊti, cutikÈle upapattikÈle atthi, ÔhitikÈle natthÊti.
CutikÈle upapattikÈle saÒÒasattÈ, ÔhitikÈle asaÒÒasattÈ. CutikÈle upapattikÈle
saÒÒabhavo, ÔhitikÈle asaÒÒabhavo. CutikÈle upapattikÈle
paÒcavokÈrabhavo, ÔhitikÈle ekavokÈrabhavoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
AsaÒÒakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
3. Tatiyavagga
(32) 12. NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatanakathÈ
384. * NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatane na vattabbaÑ “saÒÒÈ atthÊ”ti, ÈmantÈ.

AsaÒÒabhavo asaÒÒagati asaÒÒasattÈvÈso asaÒÒasaÑsÈro asaÒÒayoni
asaÒÒattabhÈvapaÔilÈbhoti, ne hevaÑ vattabbe -pa-.
______________________________________________________________
1. DÊ 1. 27 piÔÔhe. 2. KaÒci (SyÈ)
3. Tatiyavagga 199
Nanu saÒÒÈbhavo saÒÒÈgati saÒÒÈsattÈvÈso saÒÒÈsaÑsÈro saÒÒÈyoni

saÒÒattabhÈvapaÔilÈbhoti, ÈmantÈ. HaÒci saÒÒÈbhavo saÒÒÈgati -pa-
saÒÒattabhÈvapaÔilÈbho, no ca vata re vattabbe “NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatane na
vattabbaÑ ‘saÒÒÈ atthÊ’ti”.
* NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatane na vattabbaÑ “saÒÒÈ atthÊ”ti, ÈmantÈ.

EkavokÈrabhavo gati -pa- attabhÈvapaÔilÈbhoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Nanu catuvokÈrabhavo gati -pa- attabhÈvapaÔilÈbhoti, ÈmantÈ. HaÒci

catuvokÈrabhavo gati -pa- attabhÈvapaÔilÈbho, no ca vata re vattabbe
“NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatane na vattabbaÑ ‘saÒÒÈ atthÊ’ti”.
385. * AsaÒÒasattesu na vattabbaÑ “saÒÒÈ atthi”, so ca AsaÒÒabhavo

asaÒÒagati asaÒÒasattÈvÈso asaÒÒasaÑsÈro asaÒÒayoni
asaÒÒattabhÈvapaÔilÈbhoti, ÈmantÈ. NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatane na vattabbaÑ
“saÒÒÈ atthi”, so ca AsaÒÒabhavo asaÒÒagati asaÒÒasattÈvÈso asaÒÒasaÑsÈro
asaÒÒayoni asaÒÒattabhÈvapaÔilÈbhoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AsaÒÒasattesu na vattabbaÑ “saÒÒÈ atthi”, so ca ekavokÈrabhavo gati

-pa- attabhÈvapaÔilÈbhoti, ÈmantÈ. NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatane na vattabbaÑ
“saÒÒÈ atthi”, so ca ekavokÈrabhavo gati sattÈvÈso saÑsÈro yoni
attabhÈvapaÔilÈbhoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatane na vattabbaÑ “saÒÒÈ atthi”, so ca

saÒÒÈbhavo saÒÒÈgati -pa- saÒÒattabhÈvapaÔilÈbhoti, ÈmantÈ. AsaÒÒasattesu
na vattabbaÑ “saÒÒÈ atthi”, so ca saÒÒÈbhavo saÒÒÈgati -pa-
saÒÒattabhÈvapaÔilÈbhoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatane na vattabbaÑ “saÒÒÈ atthi”, so ca

catuvokÈrabhavo gati -pa- attabhÈvapaÔilÈbhoti, ÈmantÈ. AsaÒÒasattesu na
vattabbaÑ “saÒÒÈ atthi”, so ca catuvokÈrabhavo gati -pa-
* NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatane na vattabbaÑ “saÒÒÈ atthÊ”ti, ÈmantÈ. Nanu

NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatanaÑ catuvokÈrabhavoti, ÈmantÈ. HaÒci
NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatanaÑ catuvokÈrabhavo, no ca vata re vattabbe
“NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatane na vattabbaÑ ‘saÒÒÈ atthÊ’ti.
386. * NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatanaÑ catuvokÈrabhavo,

NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatane na vattabbaÑ “saÒÒÈ atthÊ”ti, ÈmantÈ.
ŒkÈsÈnaÒcÈyatanaÑ catuvokÈrabhavo, ŒkÈsÈnaÒcÈyatane na vattabbaÑ
“saÒÒÈ atthÊ”ti, ne hevaÑ vattabbe -pa-.
* NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatanaÑ catuvokÈrabhavo,
NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatane na vattabbaÑ “saÒÒÈ atthÊ”ti, ÈmantÈ.
ViÒÒÈÓaÒcÈyatanaÑ -pa-. ŒkiÒcaÒÒÈyatanaÑ catuvokÈrabhavo,
ŒkiÒcaÒÒÈyatane na vattabbaÑ “saÒÒÈ atthÊ”ti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* ŒkÈsÈnaÒcÈyatanaÑ catuvokÈrabhavo atthi tattha saÒÒÈti, ÈmantÈ.

NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatanaÑ catuvokÈrabhavo atthi tattha saÒÒÈti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* ViÒÒÈÓaÒcÈyatanaÑ -pa-. ŒkiÒcaÒÒÈyatanaÑ catuvokÈrabhavo, atthi

tattha saÒÒÈti, ÈmantÈ. NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatanaÑ catuvokÈrabhavo, atthi
tattha saÒÒÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatane na vattabbaÑ “saÒÒÈ atthÊ”ti vÈ “natthÊ”ti

vÈti, ÈmantÈ. Nanu NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatanaÑ catuvokÈrabhavoti, ÈmantÈ.
HaÒci nevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatanaÑ catuvokÈrabhavo, no ca vata re vattabbe
“NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatane na vattabbaÑ “saÒÒÈ atthÊ”ti vÈ “natthÊ”ti vÈti.
* NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatanaÑ catuvokÈrabhavo,
NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatane na vattabbaÑ “saÒÒÈ atthÊ”ti vÈ “natthÊ”ti vÈti,
ÈmantÈ. ŒkÈsÈnaÒcÈyatanaÑ -pa-. ViÒÒÈÓaÒcÈyatanaÑ -pa-.
ŒkiÒcaÒÒÈyatanaÑ catuvokÈrabhavo, ŒkiÒcaÒÒÈyatane na vattabbaÑ “saÒÒÈ
atthÊ”ti vÈ “natthÊ”ti vÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
3. Tatiyavagga 201
* ŒkÈsÈnaÒcÈyatanaÑ catuvokÈrabhavo, atthi tattha saÒÒÈti, ÈmantÈ.

NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatanaÑ catuvokÈrabhavo, atthi tattha saÒÒÈti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* ViÒÒÈÓaÒcÈyatanaÑ -pa-. ŒkiÒcaÒÒÈyatanaÑ catuvokÈrabhavo, atthi

tattha saÒÒÈti, ÈmantÈ. NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatanaÑ catuvokÈrabhavo, atthi
tattha saÒÒÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
+ NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatane na vattabbaÑ1 “saÒÒÈ atthÊ”ti vÈ “natthÊ”ti
vÈti, ÈmantÈ. Nanu NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatananti, ÈmantÈ. HaÒci
NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatanaÑ, tena vata re vattabbe “nevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatane
na vattabbaÑ “saÒÒÈ atthÊ”ti vÈ “natthÊ”ti vÈti.
* NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatananti katvÈ NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatane na

vattabbaÑ “saÒÒÈ atthÊ”ti vÈ “natthÊ”ti vÈti, ÈmantÈ. AdukkhamasukhÈ
vedanÈti katvÈ adukkhamasukhÈya vedanÈya2 na vattabbaÑ “vedanÈ”ti vÈ
“avedanÈ”ti vÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatanakathÈ niÔÔhitÈ.
Tatiyo vaggo.
TassuddÈnaÑ
BalaÑ sÈdhÈraÓaÑ ariyaÑ, sarÈgaÑ cittaÑ vimuccati.

VimuttaÑ vimuccamÈnaÑ, atthi cittaÑ vimuccamÈnaÑ.
AÔÔhamakassa puggalassa, diÔÔhipariyuÔÔhÈnaÑ pahÊnaÑ.

AÔÔhamakassa puggalassa, natthi paÒcindriyÈni cakkhuÑ.
SotaÑ dhammupatthaddhaÑ, yathÈkamm|pagataÑ ÒÈÓaÑ.

Devesu saÑvaro asaÒÒa–sattesu saÒÒÈ evameva bhavagganti.
______________________________________________________________
1. NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatane vattabbaÑ (?) 2. AdukkhamasukhÈ vedanÈ (SÊ, Ka)
4. Catutthavagga
(33) 1. Gihissa-arahÈtikathÈ
387. * Gihi’ssa arahÈti, ÈmantÈ. Atthi arahato gihisaÑyojananti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. Natthi arahato gihisaÑyojananti, ÈmantÈ. HaÒci natthi
arahato gihisaÑyojanaÑ, no ca vata re vattabbe “gihi’ssa arahÈ”ti.
* Gihi’ssa arahÈti, ÈmantÈ. Nanu arahato gihisaÑyojanaÑ pahÊnaÑ
anuppÈdadhammanti, ÈmantÈ. HaÒci arahato gihisaÑyojanaÑ pahÊnaÑ
anuppÈdadhammaÑ, no ca vata re vattabbe “gihi’ssa arahÈ”ti.
* Gihi’ssa arahÈti, ÈmantÈ. Atthi koci gihÊ gihisaÑyojanaÑ appahÈya
diÔÔheva dhamme dukkhassantakaroti, natthi. HaÒci natthi koci gihÊ
gihisaÑyojanaÑ appahÈya diÔÔheva dhamme dukkhassantakaro, no ca vata
re vattabbe “gihi’ssa arahÈ”ti.
* Gihi’ssa arahÈti, ÈmantÈ. Nanu Vacchagotto paribbÈjako
BhagavantaÑ etadavoca–“atthi nu kho bho Gotama koci gihÊ
gihisaÑyojanaÑ appahÈya kÈyassa bhedÈ dukkhassantakaro”ti. Natthi kho
Vaccha koci gihÊ gihisaÑyojanaÑ appahÈya kÈyassa bhedÈ
dukkhassantakaroti1 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ
“gihi’ssa arahÈ”ti.
* Gihi’ssa arahÈti, ÈmantÈ. ArahÈ methunaÑ dhammaÑ paÔiseveyya,
methunaÑ uppÈdeyya, puttasambÈdhasayanaÑ ajjhÈvaseyya,
KÈsikacandanaÑ paccanubhaveyya, mÈlÈgandhavilepanaÑ dhÈreyya,
jÈtar|parajataÑ sÈdiyeyya, ajeÄakaÑ paÔiggaÓheyya, kukkuÔas|karaÑ
paÔiggaÓheyya, hatthigavassavaÄavaÑ paÔiggaÓheyya,
tittiravaÔÔakamorakapiÒjaraÑ2 paÔiggaÓheyya, cittavaÓÉavÈlamoÄiÑ3
dhÈreyya, odÈtÈni vatthÈni dÊghadasÈni dhÈreyya, yÈvajÊvaÑ agÈriyabh|to
assÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
______________________________________________________________
1. Ma 2. 149 piÔÔhe. 2. ...kapiÒjalaÑ (SyÈ, KaÑ, I)
3. PÊtavaÓÔavÈlamoÄikaÑ (SyÈ, KaÑ, I)
4. Catutthavagga 203
+ Na vattabbaÑ “gihi’ssa arahÈ”ti, ÈmantÈ. Nanu Yaso kulaputto,

Uttiyo gahapati, Setu mÈÓavo, gihibyaÒjanena arahattaÑ pattoti, ÈmantÈ.
HaÒci yaso kulaputto, uttiyo gahapati, setu mÈÓavo, gihibyaÒjanena
arahattaÑ patto, tena vata re vattabbe “gihi’ssa arahÈ”ti.
Gihissa arahÈtikathÈ niÔÔhitÈ.

_____
4. Catutthavagga
(34) 2. UpapattikathÈ
388. * Saha upapattiyÈ arahÈti, ÈmantÈ. Saha upapattiyÈ sotÈpanno

* Saha upapattiyÈ arahÈti, ÈmantÈ. Saha upapattiyÈ sakadÈgÈmÊ hotÊti,

* Saha upapattiyÈ arahÈti, ÈmantÈ. Saha upapattiyÈ anÈgÈmÊ hotÊti, na

* Saha upapattiyÈ sotÈpanno na hotÊti, ÈmantÈ. HaÒci saha upapattiyÈ

sotÈpanno na hoti, no ca vata re vattabbe “saha upapattiyÈ arahÈ”ti.
* Saha upapattiyÈ sakadÈgÈmÊ na hotÊti, ÈmantÈ. HaÒci saha upapattiyÈ

sakadÈgÈmÊ na hoti, no ca vata re vattabbe “saha upapattiyÈ arahÈ”ti.
* Saha upapattiyÈ anÈgÈmÊ na hotÊti, ÈmantÈ. HaÒci saha upapattiyÈ

anÈgÈmÊ na hoti, no ca vata re vattabbe “saha upapattiyÈ arahÈ”ti.
389. * Saha upapattiyÈ arahÈti, ÈmantÈ. SÈriputto thero saha upapattiyÈ

arahÈti, na hevaÑ vattabbe. MahÈmoggallÈno
thero -pa-. MahÈkassapo thero -pa-. MahÈkaccÈno thero -pa-. MahÈkoÔÔhiko

thero -pa-. MahÈpanthako thero saha upapatthiyÈ arahÈti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* SÈriputto thero na saha upapattiyÈ arahÈti, ÈmantÈ. HaÒci SÈriputto
thero na saha upapattiyÈ arahÈ, no ca vata re vattabbe “saha upapattiyÈ
arahÈ”ti.
* MahÈmoggallÈno thero -pa-. MahÈkassapo thero -pa-. MahÈkaccÈno
thero -pa-. MahÈkoÔÔhiko thero -pa-. MahÈpanthako thero na saha upapattiyÈ
arahÈti, ÈmantÈ. HaÒci MahÈpanthako thero na saha upapattiyÈ arahÈ, no ca
vata re vattabbe “saha upapattiyÈ arahÈ”ti.
390. * Saha upapattiyÈ arahÈti, ÈmantÈ. Upapattesiyena cittena

arahattaÑ sacchikaroti lokiyena sÈsavena -pa- saÑkilesiyenÈti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* Saha upapattiyÈ arahÈti, ÈmantÈ. UpapattesiyaÑ cittaÑ niyyÈnikaÑ
khayagÈmÊ bodhagÈmÊ apacayagÈmÊ anÈsavaÑ -pa- asaÑkilesiyanti, na
* Nanu upapattesiyaÑ cittaÑ aniyyÈnikaÑ na khayagÈmi na bodhagÈmi
na apacayagÈmi sÈsavaÑ -pa- saÑkilesiyanti, ÈmantÈ. HaÒci upapattesiyaÑ
cittaÑ aniyyÈnikaÑ na khayagÈmi na bodhagÈmi na apacayagÈmi sÈsavaÑ
-pa- saÑkilesiyaÑ, no ca vata re vattabbe “saha upapattiyÈ arahÈ”ti.
* Saha upapattiyÈ arahÈti, ÈmantÈ. Upapattesiyena cittena rÈgaÑ
pajahati. DosaÑ pajahati. MohaÑ pajahati. AnottappaÑ pajahatÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* Saha upapattiyÈ arahÈti, ÈmantÈ. UpapattesiyaÑ cittaÑ maggo.
SatipaÔÔhÈnaÑ -pa-. SammappadhÈnaÑ. IddhipÈdo. IndriyaÑ. BalaÑ.
Bojjha~goti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Saha upapattiyÈ arahÈti, ÈmantÈ. Upapattesiyena cittena dukkhaÑ
parijÈnÈti, samudayaÑ pajahati, nirodhaÑ sacchikaroti, maggaÑ bhÈvetÊti,
na hevaÑ vattabbe -pa- saha upapattiyÈ arahÈti, ÈmantÈ. CuticittaÑ

maggacittaÑ upapattesiyaÑ cittaÑ phalacittanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
UpapattikathÈ niÔÔhitÈ.
_____
4. Catutthavagga
(35) 3. AnÈsavakathÈ
391. * Arahato sabbe dhammÈ anÈsavÈti, ÈmantÈ. Maggo. PhalaÑ.
NibbÈnaÑ. SotÈpattimaggo. SotÈpattiphalaÑ. SakadÈgÈmimaggo.
SakadÈgÈmiphalaÑ. AnÈgÈmimaggo. AnÈgÈmiphalaÑ. Arahattamaggo.
ArahattaphalaÑ. SatipaÔÔhÈnaÑ. SammappadhÈnaÑ. IddhipÈdo. IndriyaÑ.
BalaÑ. Bojjha~goti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Arahato sabbe dhammÈ anÈsavÈti, ÈmantÈ. Arahato cakkhuÑ
anÈsavanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Arahato cakkhuÑ anÈsavanti, ÈmantÈ.
Maggo. PhalaÑ. NibbÈnaÑ. SotÈpattimaggo. SotÈpattiphalaÑ -pa-.
Bojjha~goti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Arahato sotaÑ -pa-. Arahato ghÈnaÑ. Arahato jivhÈ. Arahato kÈyo
anÈsavoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Arahato kÈyo anÈsavoti, ÈmantÈ. Maggo.
PhalaÑ. NibbÈnaÑ. SotÈpattimaggo. SotÈpattiphalaÑ -pa-. Bojjha~goti, na
* Arahato kÈyo anÈsavoti, ÈmantÈ. Arahato kÈyo paggahaniggahupago
chedanabhedanupago kÈkehi gijjhehi kulalehi sÈdhÈraÓoti, ÈmantÈ. AnÈsavo
dhammo paggahaniggahupago chedanabhedanupago kÈkehi gijjhehi kulalehi
sÈdhÈraÓoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Arahato kÈye visaÑ kameyya, satthaÑ kameyya, aggi kameyyÈti,
ÈmantÈ. AnÈsave dhamme visaÑ kameyya, satthaÑ kameyya, aggi
kameyyÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* LabbhÈ arahato kÈyo addubandhanena bandhituÑ, rajjubandhanena

bandhituÑ, sa~khalikabandhanena bandhituÑ, gÈmabandhanena bandhituÑ,
nigamabandhanena bandhituÑ, nagarabandhanena bandhituÑ,
janapadabandhanena bandhituÑ, kaÓÔhapaÒcamehi bandhanehi bandhitunti,
ÈmantÈ. LabbhÈ anÈsavo dhammo addubandhanena bandhituÑ,
rajjubandhanena bandhituÑ, sa~khalikabandhanena bandhituÑ, gÈma
nigama nagara janapada bandhanena bandhituÑ, kaÓÔhapaÒcamehi
bandhanehi bandhitunti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
392. * Yadi arahÈ puthujjanassa cÊvaraÑ deti, anÈsavaÑ hutvÈ sÈsavaÑ

hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa- anÈsavaÑ hutvÈ sÈsavaÑ hotÊti, ÈmantÈ.
TaÒÒeva anÈsavaÑ taÑ sÈsavanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. TaÒÒeva
anÈsavaÑ taÑ sÈsavanti, ÈmantÈ. Maggo anÈsavo hutvÈ sÈsavo hotÊti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. PhalaÑ. SatipaÔÔhÈnaÑ. SammappadhÈnaÑ. IddhipÈdo
indriyaÑ. BalaÑ. Bojjha~go anÈsavohutvÈ sÈsavo hotÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* Yadi arahÈ puthujjanassa piÓÉapÈtaÑ deti, senÈsanaÑ deti,
gilÈnapaccaya bhesajjaparikkhÈraÑ deti, anÈsavo hutvÈ sÈsavo hotÊti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. ŒnÈsavo hutvÈ sÈsavo hotÊti, ÈmantÈ. TaÒÒeva
anÈsavaÑ taÑ sÈsavanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. TaÒÒeva anÈsavaÑ taÑ
sÈsavanti, ÈmantÈ. Maggo anÈsavo hutvÈ sÈsavo hotÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. PhalaÑ. SatipaÔÔhÈnaÑ. SammappadhÈnaÑ. IddhipÈdo. IndriyaÑ.
BalaÑ. Bojjha~go anÈsavo hutvÈ sÈsavo hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Yadi puthujjano arahato cÊvaraÑ deti, sÈsavaÑ hutvÈ anÈsavaÑ hotÊti,
na hevaÑ vattabbe -pa-. SÈsavaÑ hutvÈ anÈsavaÑ hotÊti, ÈmantÈ. TaÒÒeva
sÈsavaÑ taÑ anÈsavanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. TaÒÒeva sÈsavaÑ taÑ
anÈsavanti, ÈmantÈ. RÈgo sÈsavo hutvÈ anÈsavo hotÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. Doso -pa-. Moho -pa-. AnottappaÑ sÈsavaÑ hutvÈ anÈsavaÑ hotÊti, na
* Yadi puthujjano arahato piÓÉapÈtaÑ deti, senÈsanaÑ deti,
gilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈraÑ deti, sÈsavo hutvÈ anÈsavo hotÊti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. SÈsavo hutvÈ anÈsavo hotÊti ÈmantÈ. TaÒÒeva sÈsavaÑ
taÑ anÈsavanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. TaÒÒeva
sÈsavaÑ taÑ anÈsavanti, ÈmantÈ. RÈgo sÈsavo hutvÈ anÈsavo hotÊti, na

hevaÑ vattabbe -pa-. Doso -pa-. Moho -pa-. AnottappaÑ sÈsavaÑ hutvÈ
anÈsavaÑ hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
+ Na vattabbaÑ “arahato sabbe dhammÈ anÈsavÈ”ti, ÈmantÈ. Nanu
arahÈ anÈsavoti, ÈmantÈ. HaÒci arahÈ anÈsavo, tena vata re vattabbe
“arahato sabbe dhammÈ anÈsavÈ”ti.
AnÈsavakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
4. Catutthavagga
(36) 4. SamannÈgatakathÈ
393. * ArahÈ cat|hi phalehi samannÈgatoti, ÈmantÈ. ArahÈ cat|hi
phassehi. Cat|hi vedanÈhi. Cat|hi saÒÒÈhi. Cat|hi cetanÈhi. Cat|hi cittehi.
Cat|hi saddhÈhi. Cat|hi vÊriyehi. Cat|hi satÊti. Cat|hi samÈdhÊhi. Cat|hi
paÒÒÈhi samannÈgatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AnÈgÈmÊ tÊhi phalehi samannÈgatoti, ÈmantÈ. AnÈgÈmÊ tÊhi phassehi
-pa-. TÊhi paÒÒÈhi samannÈgatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SakadÈgÈmÊ dvÊhi phalehi samannÈgatoti, ÈmantÈ. SakadÈgÈmÊ dvÊhi
phassehi -pa-. DvÊhi paÒÒÈhi samannÈgatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* ArahÈ sotÈpattiphalena samannÈgatoti, ÈmantÈ. ArahÈ sotÈpanno
sattakkhattuparamo kolaÑkolo ekabÊjÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. ArahÈ
sakadÈgÈmiphalena samannÈgatoti, ÈmantÈ. ArahÈ sakadÈgÈmÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. ArahÈ anÈgÈmiphalena samannÈgatoti, ÈmantÈ. ArahÈ
anÈgÈmÊ antarÈparinibbÈyÊ, upahaccaparinibbÈyÊ, asa~khÈraparinibbÈyÊ,
sasa~khÈraparinibbÈyÊ, uddhaÑsoto akaniÔÔhagÈmÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* AnÈgÈmÊ sotÈpattiphalena samannÈgatoti, ÈmantÈ. AnÈgÈmÊ
sotÈpanno sattakkhattuparamo, kolaÑkolo, ekabÊjÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. AnÈgÈmÊ sakadÈgÈmiphalena samannÈgatoti, ÈmantÈ.

AnÈgÈmÊ sakadÈgÈmÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SakadÈgÈmÊ sotÈpattiphalena samannÈgatoti, ÈmantÈ. SakadÈgÈmÊ
sotÈpanno sattakkhattuparamo, kolaÑkolo, ekabÊjÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
394. * SotÈpattiphalena samannÈgato “sotÈpanno”ti vattabboti, ÈmantÈ.

ArahÈ sotÈpattiphalena samannÈgatoti, ÈmantÈ. Sveva arahÈ, so sotÈpannoti,
* SakadÈgÈmiphalena samannÈgato “sakadÈgÈmÊ”ti vattabboti, ÈmantÈ.
ArahÈ sakadÈgÈmiphalena samannÈgatoti, ÈmantÈ. Sveva arahÈ, so
sakadÈgÈmÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AnÈgÈmiphalena samannÈgato “anÈgÈmÊ”ti vattabboti, ÈmantÈ. ArahÈ
anÈgÈmiphalena samannÈgatoti, ÈmantÈ. Sveva arahÈ, so anÈgÈmÊti, na
* SotÈpattiphalena samannÈgato “sotÈpanno”ti vattabboti, ÈmantÈ.
AnÈgÈmÊ sotÈpattiphalena samannÈgatoti, ÈmantÈ. Sveva anÈgÈmÊ, so
sotÈpannoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
AnÈgÈmÊ sakadÈgÈmiphalena samannÈgatoti, ÈmantÈ. Sveva anÈgÈmÊ, so
SakadÈgÈmÊ sotÈpattiphalena samannÈgatoti, ÈmantÈ. Sveva sakadÈgÈmÊ, so
sotÈpannoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
395. * ArahÈ sotÈpattiphalena samannÈgatoti, ÈmantÈ. Nanu arahÈ

sotÈpattiphalaÑ vÊtivattoti, ÈmantÈ. HaÒci arahÈ sotÈpattiphalaÑ vÊtivatto,
no ca vata re vattabbe “arahÈ sotÈpattiphalena samannÈgato”ti.
* ArahÈ sotÈpattiphalaÑ vÊtivatto tena samannÈgatoti, ÈmantÈ. ArahÈ

sotÈpattimaggaÑ vÊtivatto, sakkÈyadiÔÔhiÑ, vicikicchaÑ,
sÊlabbataparÈmÈsaÑ, apÈyagamanÊyaÑ rÈgaÑ, apÈyagamanÊyaÑ dosaÑ,
apÈyagamanÊyaÑ mohaÑ vÊtivatto tena samannÈgatoti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* ArahÈ sakadÈgÈmiphalena samannÈgatoti, ÈmantÈ. Nanu arahÈ

sakadÈgÈmiphalaÑ vÊtivattoti, ÈmantÈ. HaÒci arahÈ sakadÈgÈmiphalaÑ
vÊtivatto, no ca vata re vattabbe “arahÈ sakadÈgÈmiphalena samannÈgato”ti.
* ArahÈ sakadÈgÈmiphalaÑ vÊtivatto tena samannÈgatoti, ÈmantÈ. ArahÈ

sakadÈgÈmimaggaÑ vÊtivatto, oÄÈrikaÑ kÈmarÈgaÑ, oÄÈrikaÑ byÈpÈdaÑ
vÊtivatto tena samannÈgatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* ArahÈ anÈgÈmiphalena samannÈgatoti, ÈmantÈ. Nanu arahÈ

anÈgÈmiphalaÑ vÊtivattoti, ÈmantÈ. HaÒci arahÈ anÈgÈmiphalaÑ vÊtivatto,
no ca vata re vattabbe “arahÈ anÈgÈmiphalena samannÈgato”ti.
* ArahÈ anÈgÈmiphalaÑ vÊtivatto tena samannÈgatoti, ÈmantÈ. ArahÈ

anÈgÈmimaggaÑ vÊtivatto, aÓusahagataÑ kÈmarÈgaÑ, aÓusahagataÑ
byÈpÈdaÑ vÊtivatto tena samannÈgatoti, na hivaÑ vattabbe -pa-.
* AnÈgÈmÊ sotÈpattiphalena samannÈgatoti, ÈmantÈ. Nanu anÈgÈmÊ

sotÈpattiphalaÑ vÊtivattoti, ÈmantÈ. HaÒci anÈgÈmÊ sotÈpattiphalaÑ vÊtivatto,
no ca vata re vattabbe “anÈgÈmÊ sotÈpattiphalena samannÈgato”ti.
* AnÈgÈmÊ sotÈpattiphalaÑ vÊtivatto tena samannÈgatoti, ÈmantÈ.

AnÈgÈmÊ sotÈpattimaggaÑ vÊtivatto, sakkÈyadiÔÔhiÑ -pa- apÈyagamanÊyaÑ
mohaÑ vÊtivatto tena samannÈgatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AnÈgÈmÊ sakadÈgÈmiphalena samannÈgatoti, ÈmantÈ. Nanu anÈgÈmÊ

sakadÈgÈmiphalaÑ vÊtivattoti, ÈmantÈ. HaÒci anÈgÈmÊ sakadÈgÈmiphalaÑ
vÊtivatto, no ca vata re vattabbe “anÈgÈmÊ sakadÈgÈmiphalena
samannÈgatoti.
* AnÈgÈmÊ sakadÈgÈmiphalaÑ vÊtivatto tena samannÈgatoti, ÈmantÈ.

AnÈgÈmÊ sakadÈgÈmimaggaÑ vÊtivatto, oÄÈrikaÑ kÈmarÈgaÑ, oÄÈrikaÑ
byÈpÈdaÑ vÊtivatto tena samannÈgatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SakadÈgÈmÊ sotÈpattiphalena samannÈgatoti, ÈmantÈ. Nanu
sakadÈgÈmÊ sotÈpattiphalaÑ vÊtivattoti, ÈmantÈ. HaÒci sakadÈgÈmÊ
sotÈpattiphalaÑ vÊtivatto, no ca vata re vattabbe “sakadÈgÈmÊ
sotÈpattiphalena samannÈgatoti.
* SakadÈgÈmÊ sotÈpattiphalaÑ vÊtivatto tena samannÈgatoti, ÈmantÈ.
SakadÈgÈmÊ sotÈpattimaggaÑ vÊtivatto, sakkÈyadiÔÔhiÑ -pa-
-pa-.
396. + Na vattabbaÑ “arahÈ cat|hi phalehi samannÈgato”ti, ÈmantÈ.

Nanu arahatÈ cattÈri phalÈni paÔiladdhÈni, tehi ca aparihÊnoti, ÈmantÈ. HaÒci
arahatÈ cattÈri phalÈni paÔiladdhÈni tehi ca aparihÊno, tena vata re vattabbe
“arahÈ cat|hi phalehi samannÈgato”ti.
+ Na vattabbaÑ “anÈgÈmÊ tÊhi phalehi samannÈgato’ti, ÈmantÈ. Nanu
anÈgÈminÈ tÊÓi phalÈni paÔiladdhÈni tehi ca aparihÊnoti, ÈmantÈ. HaÒci
anÈgÈminÈ tÊÓi phalÈni paÔiladdhÈni, tehi ca aparihÊno, tena vata re vattabbe
“anÈgÈmÊ tÊhi phalehi samannÈgato”ti.
+ Na vattabbaÑ “sakadÈgÈmÊ dvÊhi phalehi samannÈgato”ti, ÈmantÈ.
Nanu sakadÈgÈminÈ dve phalÈni paÔiladdhÈni, tehi ca aparihÊnoti, ÈmantÈ.
HaÒci sakadÈgÈminÈ dve phalÈni paÔiladdhÈni tehi ca aparihÊno, tena vata re
vattabbe “sakadÈgÈmÊ dvÊhi phalehi samannÈgato”ti.
* ArahatÈ cattÈri phalÈni paÔiladdhÈni, tehi ca aparihÊnoti arahÈ cat|hi
phalehi samannÈgatoti, ÈmantÈ. ArahatÈ cattÈro maggÈ paÔiladdhÈ, tehi ca
aparihÊnoti arahÈ cat|hi maggehi samannÈgatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AnÈgÈminÈ tÊÓi phalÈni paÔiladdhÈni, tehi ca aparihÊnoti anÈgÈmÊ tÊhi
phalehi samannÈgatoti, ÈmantÈ. AnÈgÈminÈ
tayo maggÈ paÔiladdhÈ, tehi ca aparihÊnoti anÈgÈmÊ tÊhi maggehi

samannÈgatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SakadÈgÈminÈ dve phalÈni paÔiladdhÈni, tehi ca aparihÊnoti
sakadÈgÈmÊ dvÊhi phalehi samannÈgatoti, ÈmantÈ. SakadÈgÈminÈ dve maggÈ
paÔiladdhÈ, tehi ca aparihÊnoti sakadÈgÈmÊ dvÊhi maggehi samannÈgatoti, na
SamannÈgatakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
4. Catutthavagga
(37) 5. UpekkhÈsamannÈgatakathÈ
397. * ArahÈ chahi upekkhÈhi samannÈgatoti, ÈmantÈ. ArahÈ chahi
phassehi. Chahi vedanÈhi. Chahi saÒÒÈhi -pa-. Chahi paÒÒÈhi
* ArahÈ chahi upekkhÈhi samannÈgatoti, ÈmantÈ. ArahÈ cakkhunÈ
r|paÑ passanto sotena saddaÑ suÓÈti, ghÈnena gandhaÑ ghÈyati, jivhÈya
rasaÑ sÈyati, kÈyena phoÔÔhabbaÑ phusati, manasÈ dhammaÑ vijÈnÈti -pa-
manasÈ dhammaÑ vijÈnanto cakkhunÈ r|paÑ passati, sotena saddaÑ suÓÈti,
ghÈnena gandhaÑ ghÈyati, jivhÈya rasaÑ sÈyati, kÈyena phoÔÔhabbaÑ
phusatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* ArahÈ chahi upekkhÈhi samannÈgatoti, ÈmantÈ. SatataÑ samitaÑ
abbokiÓÓaÑ chahi upekkhÈhi samannÈgato samohito1, cha upekkhÈyo
paccupaÔÔhitÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
+ Na vattabbaÑ “arahÈ chahi upekkhÈhi samannÈgato”ti, ÈmantÈ. Nanu
arahÈ chaÄa~gupekkhoti, ÈmantÈ. HaÒci arahÈ chaÄa~gupekkho, tena vata re
vattabbe “arahÈ chahi upekkhÈhi samannÈgato”ti -pa-.
UpekkhÈsamannÈgatakathÈ niÔÔhitÈ.
______________________________________________________________
1. SamÈhito (SyÈ)
4. Catutthavagga
(38) 6. BodhiyÈbuddhotikathÈ
398. * BodhiyÈ Buddhoti, ÈmantÈ. BodhiyÈ niruddhÈya vigatÈya
paÔipassaddhÈya abuddho hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* BodhiyÈ Buddhoti, ÈmantÈ. AtÊtÈya bodhiyÈ Buddhoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. AtÊtÈya bodhiyÈ Buddhoti, ÈmantÈ. TÈya bodhiyÈ
bodhikaraÓÊyaÑ karotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* TÈya bodhiyÈ bodhikaraÓÊyaÑ karotÊti, ÈmantÈ. TÈya bodhiyÈ
bhÈvetÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* BodhiyÈ Buddhoti, ÈmantÈ. AnÈgatÈya bodhiyÈ Buddhoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* AnÈgatÈya bodhiyÈ Buddhoti, ÈmantÈ. TÈya bodhiyÈ bodhikaraÓÊyaÑ
* TÈya bodhiyÈ bodhikaraÓÊyaÑ karotÊti, ÈmantÈ. TÈya bodhiyÈ
dukkhaÑ parijÈnÈti -pa- maggaÑ bhÈvetÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* PaccuppannÈya bodhiyÈ Buddho, tÈya bodhiyÈ bodhikaraÓÊyaÑ
karotÊti, ÈmantÈ. AtÊtÈya bodhiyÈ Buddho, tÈya bodhiyÈ bodhikaraÓÊyaÑ
* PaccuppannÈya bodhiyÈ Buddho, tÈya bodhiyÈ dukkhaÑ parijÈnÈti,
AtÊtÈya bodhiyÈ Buddho, tÈya bodhiyÈ dukkhaÑ parijÈnÈti -pa- maggaÑ
* PaccuppannÈya bodhiyÈ Buddho, tÈya bodhiyÈ bodhikaraÓÊyaÑ
karotÊti, ÈmantÈ. AnÈgatÈya bodhiyÈ Buddho, tÈya bodhiyÈ bodhikaraÓÊyaÑ
* PaccuppannÈya bodhiyÈ Buddho, tÈya bodhiyÈ dukkhaÑ parijÈnÈti

-pa- maggaÑ bhÈvetÊti, ÈmantÈ. AnÈgatÈya bodhiyÈ Buddho, tÈya bodhiyÈ
* AtÊtÈya bodhiyÈ Buddho, na ca tÈya bodhiyÈ bodhikaraÓÊyaÑ karotÊti,
ÈmantÈ. PaccuppannÈya bodhiyÈ Buddho, na ca tÈya bodhiyÈ
* AtÊtÈya bodhiyÈ Buddho, na ca tÈya bodhiyÈ dukkhaÑ parijÈnÈti -pa-
maggaÑ bhÈvetÊti, ÈmantÈ. PaccuppannÈya bodhiyÈ Buddho, na ca tÈya
bodhiyÈ dukkhaÑ parijÈnÈti -pa- maggaÑ bhÈvetÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AnÈgatÈya bodhiyÈ Buddho, na ca tÈya bodhiyÈ bodhikaraÓÊyaÑ
karotÊti, ÈmantÈ. PaccuppannÈya bodhiyÈ Buddho, na ca tÈya bodhiyÈ
* AnÈgatÈya bodhiyÈ Buddho, na ca tÈya bodhiyÈ dukkhaÑ parijÈnÈti
-pa-. maggaÑ bhÈvetÊti, ÈmantÈ. PaccuppannÈya bodhiyÈ Buddho, na ca
tÈya bodhiyÈ dukkhaÑ parijÈnÈti -pa- maggaÑ bhÈvetÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
399. * AtÊtÈya bodhiyÈ Buddho, anÈgatÈya bodhiyÈ Buddho,

paccuppannÈya bodhiyÈ Buddhoti, ÈmantÈ. TÊhi bodhÊhi Buddhoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* TÊhi bodhÊhi Buddhoti, ÈmantÈ. SatataÑ samitaÑ abbokiÓÓaÑ tÊhi
bodhÊhi samannÈgato samohito, tisso bodhiyo paccupaÔÔhitÈti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
+ Na vattabbaÑ “bodhiyÈ Buddho”ti, ÈmantÈ. Nanu bodhipaÔilÈbhÈ
Buddhoti, ÈmantÈ. HaÒci bodhipaÔilÈbhÈ Buddho, tena vata re vattabbe
“bodhiyÈ Buddho”ti.
* BodhipaÔilÈbhÈ Buddhoti bodhiyÈ Buddhoti, ÈmantÈ. BodhipaÔilÈbhÈ
bodhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
BodhiyÈ BuddhotikathÈ niÔÔhitÈ.

4. Catutthavagga
(39) 7. LakkhaÓakathÈ
400. * LakkhaÓasamannÈgato bodhisattoti, ÈmantÈ. PadesalakkhaÓehi
samannÈgato padesabodhisattoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* LakkhaÓasamannÈgato bodhisattoti, ÈmantÈ. TibhÈgalakkhaÓehi
samannÈgato tibhÈgabodhisattoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* LakkhaÓasamannÈgato bodhisattoti, ÈmantÈ. UpaÉÉhalakkhaÓehi
samannÈgato upaÉÉhabodhisattoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* LakkhaÓasamannÈgato bodhisattoti, ÈmantÈ. Cakkavattisatto
lakkhaÓasamannÈgato, cakkavattisatto bodhisattoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Cakkavattisatto lakkhaÓasamannÈgato, cakkavattisatto bodhisattoti,
ÈmantÈ. YÈdiso bodhisattassa pubbayogo pubbacariyÈ dhammakkhÈnaÑ
dhammadesanÈ, tÈdiso cakkavattisattassa pubbayogo pubbacariyÈ
dhammakkhÈnaÑ dhammadesanÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
401. * YathÈ bodhisattassa jÈyamÈnassa devÈ paÔhamaÑ paÔiggaÓhanti

pacchÈ manussÈ1, evamevaÑ cakkavattisattassa jÈyamÈnassa devÈ
paÔhamaÑ paÔiggaÓhanti pacchÈ manussÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* YathÈ bodhisattassa jÈyamÈnassa cattÈro naÑ devaputtÈ paÔiggahetvÈ
mÈtu purato Ôhapenti “attamanÈ devi hohi, mahesakkho te putto uppanno”ti.
EvamevaÑ cakkavattisattassa jÈyamÈnassa cattÈro naÑ devaputtÈ
paÔiggahetvÈ mÈtu purato Ôhapenti “attamanÈ devi hohi, mahesakkho te
putto uppanno”ti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* YathÈ bodhisattassa jÈyamÈnassa dve udakassa dhÈrÈ antalikkhÈ
pÈtubhavanti ekÈ sÊtassa ekÈ uÓhassa, yena bodhisattassa udakakiccaÑ
karonti mÈtu ca. EvamevaÑ cakkavattisattassa jÈyamÈnassa dve udakassa
dhÈrÈ antalikkhÈ pÈtubhavanti ekÈ sÊtassa ekÈ uÓhassa,
______________________________________________________________
1. DÊ 2. 12; Ma 3. 161 piÔÔhÈdÊsu vuttaÑ nissÈya pucchati.
yena cakkavattisattassa udakakiccaÑ karonti mÈtu cÈti, na hevaÑ vattabbe

-pa-.
* YathÈ sampatijÈto bodhisatto samehi pÈdehi patiÔÔhahitvÈ uttarena
abhimukho sattapadavÊtihÈrena gacchati setamhi chatte anudhÈriyamÈne,
sabbÈ ca disÈ viloketi, ÈsabhiÒca vÈcaÑ bhÈsati “aggohamasmi lokassa,
jeÔÔhohamasmi lokassa, seÔÔhohamasmi lokassa, ayamantimÈ jÈti, natthi dÈni
punabbhavo”ti. EvamevaÑ sampatijÈto cakkavattisatto samehi pÈdehi
patiÔÔhahitvÈ uttarena abhimukho sattapadavÊtihÈrena gacchati setamhi chatte
anudhÈriyamÈne, sabbÈ ca disÈ viloketi, ÈsabhiÒca vÈcaÑ bhÈsati
“aggohamasmi lokassa, jeÔÔhohamasmi lokassa, seÔÔhohamasmi lokassa,
ayamantimÈ jÈti, natthi dÈni punabbhavo”ti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* YathÈ bodhisattassa jÈyamÈnassa mahato Èlokassa mahato obhÈsassa
mahato bh|micÈlassa pÈtubhÈvo hoti, evamevaÑ cakkavattisattassa
jÈyamÈnassa mahato Èlokassa mahato obhÈsassa mahato bh|micÈlassa
pÈtubhÈvo hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* YathÈ bodhisattassa pakatikÈyo samantÈ byÈmaÑ obhÈsati, evamevaÑ
cakkavattisattassa pakatikÈyo samantÈ byÈmaÑ obhÈsatÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* YathÈ bodhisatto mahÈsupinaÑ passati, evamevaÑ cakkavattisatto
mahÈsupinaÑ passatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
402. + Na vattabbaÑ “lakkhaÓasamannÈgato bodhisatto”ti, ÈmantÈ.

Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “dvattiÑsimÈni bhikkhave mahÈpurisassa
mahÈpurisalakkhaÓÈni, yehi samannÈgatassa mahÈpurisassa dveva gatiyo
bhavanti anaÒÒÈ1. Sace agÈraÑ ajjhÈvasati, rÈjÈ hoti cakkavattÊ dhammiko
dhammarÈjÈ cÈturanto vijitÈvÊ janapadatthÈvariyappatto
sattaratanasamannÈgato, tassimÈni satta ratanÈni bhavanti. SeyyathidaÑ,
cakkaratanaÑ hatthiratanaÑ
______________________________________________________________
1. Na aÒÒÈ (Ka)
assaratanaÑ maÓiratanaÑ itthiratanaÑ gahapatiratanaÑ

pariÓÈyakaratanameva sattamaÑ. ParosahassaÑ kho panassa puttÈ bhavanti
s|rÈ vÊra~gar|pÈ parasenappamaddanÈ. So imaÑ pathaviÑ
sÈgarapariyantaÑ adaÓÉena asatthena dhammena abhivijiya ajjhÈvasati, sace
kho pana agÈrasmÈ anagÈriyaÑ pabbajati, arahaÑ hoti SammÈsambuddho
loke vivaÔÔacchado”ti1 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi
lakkhaÓasamannÈgato bodhisattoti.
LakkhaÓakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
4. Catutthavagga
(40) 8. NiyÈmokkantikathÈ
403. * Bodhisatto Kassapassa Bhagavato pÈvacane okkantaniyÈmo
caritabrahmacariyoti2, ÈmantÈ. Bodhisatto Kassapassa Bhagavato sÈvakoti,
* Bodhisatto Kassapassa Bhagavato sÈvakoti, ÈmantÈ. SÈvako hutvÈ
Buddho hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SÈvako hutvÈ Buddho hotÊti, ÈmantÈ. Anussaviyoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* Anussaviyoti, ÈmantÈ. Nanu BhagavÈ sayambh|ti, ÈmantÈ. HaÒci
BhagavÈ sayambh|, no ca vata re vattabbe “anussaviyo”ti.
* Bodhisatto Kassapassa Bhagavato pÈvacane okkantaniyÈmo
caritabrahmacariyoti, ÈmantÈ. BhagavatÈ bodhiyÈ m|le tÊÓeva
sÈmaÒÒaphalÈni abhisambuddhÈnÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Nanu BhagavatÈ bodhiyÈ m|le cattÈri sÈmaÒÒaphalÈni
abhisambuddhÈnÊti, ÈmantÈ. HaÒci BhagavatÈ bodhiyÈ m|le cattÈri
samaÒÒaphalÈni abhisambuddhÈni, no ca vata re vattabbe “bodhisatto
Kassapassa Bhagavato pÈvacane okkantaniyÈmo caritabrahmacariyo”ti.
______________________________________________________________
1. DÊ 3. 117 piÔÔhe. 2. Ma 2. 236 GhaÔikÈrasuttaÑ nissÈya pucchati.
404. * Bodhisatto Kassapassa Bhagavato pÈvacane okkantaniyÈmo

caritabrahmacariyoti, ÈmantÈ. Bodhisatto dukkarakÈriyaÑ akÈsÊti, ÈmantÈ.
Dassanasampanno puggalo dukkarakÈriyaÑ kareyyÈti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* Bodhisatto aparantapaÑ1 akÈsi, aÒÒaÑ satthÈraÑ uddisÊti, ÈmantÈ.
Dassanasampanno puggalo aÒÒaÑ satthÈraÑ uddiseyyÈti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* ŒyasmÈ Œnando Bhagavato pÈvacane okkantaniyÈmo
caritabrahmacariyo, ÈyasmÈ Œnando Bhagavato sÈvakoti, ÈmantÈ.
Bodhisatto Kassapassa Bhagavato pÈvacane okkantaniyÈmo
caritabrahmacariyo, bodhisatto Kassapassa Bhagavato sÈvakoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* Citto gahapati, Hatthako ÈÄavako Bhagavato pÈvacane okkantaniyÈmo
caritabrahmacariyo, Citto gahapati, Hatthako ÈÄavako Bhagavato sÈvakoti,
ÈmantÈ. Bodhisatto Kassapassa Bhagavato pÈvacane okkantaniyÈmo
caritabrahmacariyo bodhisatto Kassapassa Bhagavato sÈvakoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
caritabrahmacariyo, na ca Kassapassa Bhagavato sÈvakoti, ÈmantÈ. ŒyasmÈ
Œnando Bhagavato pÈvacane okkantaniyÈmo caritabrahmacariyo, na ca
Bhagavato sÈvakoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
caritabrahmacariyo, na ca Kassapassa Bhagavato sÈvakoti, ÈmantÈ. Citto
gahapati Hatthako ÈÄavako Bhagavato pÈvacane okkantaniyÈmo
caritabrahmacariyo, na ca Bhagavato sÈvakoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
caritabrahmacariyo, na ca Kassapassa Bhagavato sÈvakoti, ÈmantÈ. SÈvako
jÈtiÑ vÊtivatto asÈvako hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
______________________________________________________________
1. AmaraÑ tapaÑ (SaÑ 1. 104 piÔÔhe)
405. + Na vattabbaÑ “bodhisatto Kassapassa Bhagavato pÈvacane

okkantaniyÈmo caritabrahmacariyo”ti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ
“Kassape ahaÑ Œnanda Bhagavati brahmacariyaÑ acariÑ ÈyatiÑ
sambodhÈyÈ”ti attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “bodhisatto
caritabrahmacariyoti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ–
“SabbÈbhibh| sabbavid|hamasmi,
Sabbesu dhammesu anupalitto.
SabbaÒjaho taÓhÈkkhaye vimutto,
SayaÑ abhiÒÒÈya kamuddiseyyaÑ.
Na me Ècariyo atthi, sadiso me na vijjati.
SadevakasmiÑ lokasmiÑ, natthi me paÔipuggalo.
AhaÑ hi arahÈ loke, ahaÑ SatthÈ anuttaro.
Ekomhi SammÈsambuddho, sÊtibh|tosmi nibbuto.
DhammacakkaÑ pavattetuÑ, gacchÈmi KÈsinaÑ puraÑ.
AndhÊbh|tasmiÑ1 lokasmiÑ, ÈhaÒchaÑ2 amatadundubhin”ti3.
YathÈ kho tvaÑ Èvuso paÔijÈnÈsi, arahasi anantajinoti.
“MÈdisÈ ve JinÈ honti, ye pattÈ ÈsavakkhayaÑ.
JitÈ me pÈpakÈ dhammÈ, tasmÈhaÑ Upaka Jino”ti4.
Attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “bodhisatto
caritabrahmacariyoti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ–“idaÑ dukkhaÑ
ariyasaccan”ti me bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuÑ
udapÈdi, ÒÈnaÑ udapÈdi,
______________________________________________________________
1. Andhabh|tasmiÑ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 2. ŒhaÒÒiÑ (Ka)
3. Dudrabhinti (Ka) 4. Vi 3. 12; Ma 1. 227; Ma 2. 295 piÔÔhesu.
paÒÒÈ udapÈdi, vijjÈ udapÈdi, Èloko udapÈdi. “TaÑ kho panidaÑ dukkhaÑ
ariyasaccaÑ pariÒÒeyyan”ti me bhikkhave -pa- pariÒÒÈtan”ti me bhikkhave
pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuÑ udapÈdi -pa- Èloko udapÈdi. “IdaÑ
dukkhasamudayaÑ ariyasaccan”ti me bhikkhave -pa- “TaÑ kho panidaÑ
dukkhasamudayaÑ1 ariyasaccaÑ pahÈtabban”ti me bhikkhave -pa-
pahÊnan”ti me bhikkhave -pa- “IdaÑ dukkhanirodhaÑ2 ariyasaccan”ti me
bhikkhave -pa- “TaÑ kho panidaÑ dukkhanirodhaÑ ariyasaccaÑ
sacchikÈtabban”ti me bhikkhave -pa- sacchikatan”ti me bhikkhave -pa-
“IdaÑ dukkhanirodhagÈminÊ paÔipadÈ ariyasaccan”ti me bhikkhave -pa-
“TaÑ kho panidaÑ dukkhanirodhagÈminÊ paÔipadÈ ariyasaccaÑ
bhÈvetabban”ti me bhikkhave -pa- bhÈvitan”ti me bhikkhave pubbe
ananussutesu dhammesu cakkhuÑ udapÈdi, ÒÈÓaÑ udapÈdi, paÒÒÈ udapÈdi,
vijjÈ udapÈdi, Èloko udapÈdÊti3 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na
vattabbaÑ “bodhisatto Kassapassa Bhagavato pÈvacane okkantaniyÈmo
caritabrahmacariyo”ti.
NiyÈmokkantikathÈ niÔÔhitÈ.
_____
4. Catutthavagga
(41) 9. AparÈpisamannÈgatakathÈ
406. * ArahattasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo tÊhi phalehi
samannÈgatoti, ÈmantÈ. ArahattasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo cat|hi
phassehi. Cat|hi vedanÈhi. Cat|hi saÒÒÈhi. Cat|hi cetanÈhi. Cat|hi cittehi.
Cat|hi saddhÈhi. Cat|hi vÊriyehi. Cat|hi satÊhi. Cat|hi samÈdhÊhi. Cat|hi
* AnÈgÈmiphalasacchi kiriyÈya paÔipanno puggalo dvÊhi phalehi
samannÈgatoti, ÈmantÈ. AnÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo tÊhi
phassehi. TÊhi vedanÈhi -pa-. TÊhi paÒÒÈhi samannÈgatoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
______________________________________________________________
1. Dukkhasamudayo (SyÈ, KaÑ) 2. Dukkhanirodho (SyÈ, KaÑ)
3. Vi 3. 15; SaÑ 3. 369; Khu 9. 330 piÔÔhe ca.
* SakadÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo sotÈpattiphalena

samannÈgatoti, ÈmantÈ. SakadÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo
dvÊhi phassehi. DvÊhi vedanÈhi -pa-. DvÊhi paÒÒÈhi samannÈgatoti, na
* ArahattasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo sotÈpattiphalena
samannÈgatoti, ÈmantÈ. ArahattasacchikiriyÈta paÔipanno puggalo sotÈpanno
sattakkhattuparamo, kolaÑkolo, ekabÊjÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* ArahattasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo sakadÈgÈmiphalena
samannÈgatoti, ÈmantÈ. ArahattasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo
* ArahattasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo anÈgÈmiphalena
samannÈgatoti, ÈmantÈ. ArahattasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo anÈgÈmÊ
antarÈparinibbÈyÊ, upahaccaparinibbÈyÊ, asa~khÈraparinibbÈyÊ,
sasa~khÈraparinibbÈyÊ, uddhaÑsoto akaniÔÔhagÈmÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* AnÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo sotÈpattiphalena
samannÈgatoti, ÈmantÈ. AnÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo
sotÈpanno sattakkhattuparamo, kolaÑkolo, ekabÊjÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* AnÈgÈmiphalasacchi kiriyÈya paÔipanno puggalo sakadÈgÈmiphalena
samannÈgatoti, ÈmantÈ. AnÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo
* SakadÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo sotÈpattiphalena
samannÈgatoti, ÈmantÈ. SakadÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo
sotÈpanno sattakkhattuparamo, kolaÑkolo, ekavÊjÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
407. * SotÈpattiphalena samannÈgato “sotÈpanno”ti vattabboti, ÈmantÈ.

ArahattasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo
“sotÈpattiphalena samannÈgato”ti, ÈmantÈ. Sveva arahattasacchikiriyÈya

paÔipanno puggalo, so sotÈpannoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.

ArahattasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo sakadÈgÈmiphalena
samannÈgatoti, ÈmantÈ. Sveva arahattasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo, so
* AnÈgÈmiphalena samannÈgato “anÈgÈmÊ”ti vattabboti, ÈmantÈ.

ArahattasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo anÈgÈmiphalena samannÈgatoti,
ÈmantÈ. Sveva arahattasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo, so anÈgÈmÊti, na

AnÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo sotÈpattiphalena
samannÈgatoti, ÈmantÈ. Sveva anÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno
puggalo, so sotÈpannoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.

AnÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo sakadÈgÈmiphalena
samannÈgatoti, ÈmantÈ. Sveva anÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno
puggalo, so sakadÈgÈmÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.

SakadÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo sotÈpattiphalena
samannÈgatoti, ÈmantÈ. Sveva sakadÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno
puggalo, so sotÈpannoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
408. * ArahattasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo sotÈpattiphalena

samannÈgatoti, ÈmantÈ. Nanu arahattasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo
sotÈpattiphalaÑ vÊtivattoti, ÈmantÈ. HaÒci arahattasacchikiriyÈya paÔipanno
puggalo sotÈpattiphalaÑ vÊtivatto, no ca vata re vattabbe
“arahattasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo sotÈpattiphalena samannÈgato”ti.
* ArahattasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo sotÈpattiphalaÑ vÊtivatto

tena samannÈgatoti, ÈmantÈ. ArahattasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo
sotÈpattimaggaÑ vÊtivatto, sakkÈyadiÔÔhiÑ vicikicchaÑ sÊlabbataparÈmÈsaÑ
apÈyagamanÊyaÑ rÈgaÑ apÈyagamanÊyaÑ dosaÑ apÈyagamanÊyaÑ mohaÑ
vÊtivatto tena samannÈgatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* ArahattasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo sakadÈgÈmiphalena
sakadÈgÈmiphalaÑ vÊtivattoti, ÈmantÈ. HaÒci arahattasacchikiriyÈya
paÔipanno puggalo sakadÈgÈmiphalaÑ vÊtivatto, no ca vata re vattabbe
“arahattasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo sakadÈgÈmiphalena
samannÈgato”ti.
* ArahattasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo sakadÈgÈmiphalaÑ
vÊtivatto tena samannÈgatoti, ÈmantÈ. ArahattasacchikiriyÈya paÔipanno
puggalo sakadÈgÈmimaggaÑ vÊtivatto, oÄÈrikaÑ kÈmarÈgaÑ oÄÈrikaÑ
* ArahattasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo anÈgÈmiphalena
anÈgÈmiphalaÑ vÊtivattoti, ÈmantÈ. HaÒci arahattasacchikiriyÈya paÔipanno
puggalo anÈgÈmiphalaÑ vÊtivatto, no ca vata re vattabbe
“arahattasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo anÈgÈmiphalena samannÈgato”ti.
* ArahattasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo anÈgÈmiphalaÑ vÊtivatto
tena samannÈgatoti, ÈmantÈ. ArahattasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo
anÈgÈmimaggaÑ vÊtivatto, aÓusahagataÑ kÈmarÈgaÑ aÓusahagataÑ
409. * AnÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo sotÈpattiphalena

samannÈgatoti, ÈmantÈ. Nanu anÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno
puggalo sotÈpattiphalaÑ vÊtivattoti, ÈmantÈ. HaÒci
anÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo sotÈpattiphalaÑ vÊtivatto, no
ca vata re vattabbe “anÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo
sotÈpattiphalena samannÈgato”ti.
* AnÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo sotÈpattiphalaÑ

vÊtivatto tena samannÈgatoti, ÈmantÈ. AnÈgÈmiphalasacchikiriyÈya
paÔipanno puggalo sotÈpattimaggaÑ vÊtivatto, sakkÈyadiÔÔhiÑ -pa-
-pa-.
* AnÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo sakadÈgÈmiphalena
samannÈgatoti, ÈmantÈ. Nanu anÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno
puggalo sakadÈgÈmiphalaÑ vÊtivattoti, ÈmantÈ. HaÒci
anÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo sakadÈgÈmiphalaÑ vÊtivatto,
no ca vata re vattabbe “anÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo
sakadÈgÈmiphalena samannÈgato”ti.
* AnÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo sakadÈgÈmiphalaÑ
vÊtivatto tena samannÈgatoti, ÈmantÈ. AnÈgÈmiphalasacchikiriyÈya
paÔipanno puggalo sakadÈgÈmimaggaÑ vÊtivatto, oÄÈrikaÑ kÈmarÈgaÑ
oÄÈrikaÑ byÈpÈdaÑ vÊtivatto tena samannÈgatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.

sotÈpattiphalena samannÈgatoti, ÈmantÈ. Nanu
sakadÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo sotÈpattiphalaÑ
vÊtivattoti, ÈmantÈ. HaÒci sakadÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo
sotÈpattiphalaÑ vÊtivatto, no ca vata re vattabbe
“sakadÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo sotÈpattiphalena
samannÈgato”ti.
* SakadÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo sotÈpattiphalaÑ
vÊtivatto tena samannÈgatoti, ÈmantÈ. SakadÈgÈmiphalasacchikiriyÈya
paÔipanno puggalo sotÈpattimaggaÑ vÊtivatto, sakkÈyadiÔÔhiÑ -pa-
-pa-.
411. + Na vattabbaÑ “arahattasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo tÊhi

phalehi samannÈgato”ti, ÈmantÈ. Nanu arahattasacchikiriyÈya paÔipannena
puggalena tÊÓi phalÈni paÔiladdhÈni, tehi ca aparihÊnoti, ÈmantÈ. HaÒci
arahattasacchikiriyÈya paÔipannena puggalena tÊÓi phalÈni paÔiladdhÈni,
tehi ca aparihÊno, tena vata re vattabbe “arahattasacchikiriyÈya paÔipanno

puggalo tÊhi phalehi samannÈgato”ti.
+ Na vattabbaÑ “anÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo dvÊhi
phalehi samannÈgato”ti, ÈmantÈ. Nanu anÈgÈmiphalasacchikiriyÈya
paÔipannena puggalena dve phalÈni paÔiladdhÈni, tehi ca aparihÊnoti, ÈmantÈ.
HaÒci anÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipannena puggalena dve phalÈni
paÔiladdhÈni, tehi ca aparihÊno, tena vata re vattabbe
“anÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo dvÊhi phalehi
samannÈgato”ti.
+ Na vattabbaÑ “sakadÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo
sotÈpattiphalena samannÈgato”ti, ÈmantÈ. Nanu
sakadÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipannena puggalena sotÈpattiphalaÑ
paÔiladdhaÑ, tena ca aparihÊnoti, ÈmantÈ. HaÒci
sakadÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipannena puggalena sotÈpattiphalaÑ
paÔiladdhaÑ, tena ca aparihÊno, tena vata re vattabbe
“sakadÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo sotÈpattiphalena
samannÈgato”ti.
412. * ArahattasacchikiriyÈya paÔipannena puggalena tÊÓi phalÈni

paÔiladdhÈni, tehi ca aparihÊnoti arahattasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo
tÊhi phalehi samannÈgatoti, ÈmantÈ. ArahattasacchikiriyÈya paÔipannena
puggalena cattÈro maggÈ paÔiladdhÈ, tehi ca aparihÊnoti
arahattasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo cat|hi maggehi samannÈgatoti, na
* AnÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipannena puggalena dve phalÈni
paÔiladdhÈni, tehi ca aparihÊnoti anÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno
puggalo dvÊhi phalehi samannÈgatoti, ÈmantÈ. AnÈgÈmiphalasacchikiriyÈya
paÔipannena puggalena tayo maggÈ paÔiladdhÈ, tehi ca aparihÊnoti
anÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno puggalo tÊhi maggehi samannÈgatoti,
* SakadÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipannena puggalena
sotÈpattiphalaÑ paÔiladdhaÑ, tena ca aparihÊnoti
sakadÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno
puggalo sotÈpattiphalena samannÈgatoti, ÈmantÈ.

SakadÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipannena puggalena dve maggÈ
paÔiladdhÈ, tehi ca aparihÊnoti, sakadÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno
puggalo dvÊhi maggehi samannÈgatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
AparÈpi samannÈgatakathÈ niÔÔhitÈ.

_____
4. Catutthavagga
(42) 10. SabbasaÑyojanappahÈnakathÈ

413. * SabbasaÑyojanÈnaÑ pahÈnaÑ arahattanti, ÈmantÈ.
Arahattamaggena sabbe saÑyojanÈ pahÊyantÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Arahattamaggena sabbe saÑyojanÈ pahÊyantÊti, ÈmantÈ.
Arahattamaggena sakkÈyadiÔÔhiÑ vicikicchaÑ sÊlabbataparÈmÈsaÑ
pajahatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Arahattamaggena sakkÈyadiÔÔhiÑ vicikicchaÑ sÊlabbataparÈmÈsaÑ
pajahatÊti, ÈmantÈ. Nanu tiÓÓaÑ saÑyojanÈnaÑ pahÈnaÑ sotÈpattiphalaÑ
vuttaÑ BhagavatÈti, ÈmantÈ. HaÒci tiÓÓaÑ saÑyojanÈnaÑ pahÈnaÑ
sotÈpattiphalaÑ vuttaÑ BhagavatÈ, no ca vata re vattabbe “arahattamaggena
sabbe saÑyojanÈ pahÊyantÊ”ti.
414. *Arahattamaggena sabbe saÑyojanÈ pahÊyantÊti, ÈmantÈ.

Arahattamaggena oÄÈrikaÑ kÈmarÈgaÑ oÄÈrikaÑ byÈpÈdaÑ pajahatÊti, na
415. * Arahattamaggena oÄÈrikaÑ kÈmarÈgaÑ oÄÈrikaÑ byÈpÈdaÑ

pajahatÊti, ÈmantÈ. Nanu kÈmarÈgabyÈpÈdÈnaÑ tanubhÈvaÑ
sakadÈgÈmiphalaÑ vuttaÑ BhagavatÈti, ÈmantÈ. HaÒci
kÈmarÈgabyÈpÈdÈnaÑ tanubhÈvaÑ sakadÈgÈmiphalaÑ vuttaÑ BhagavatÈ,
no ca vata re vattabbe “arahattamaggena sabbe saÑyojanÈ pahÊyantÊ”ti.
* Arahattamaggena sabbe saÑyojanÈ pahÊyantÊti, ÈmantÈ.

Arahattamaggena aÓusahagataÑ kÈmarÈgaÑ aÓusahagataÑ byÈpÈdaÑ
pajahatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
416. * Arahattamaggena aÓusahagataÑ kÈmarÈgaÑ aÓusahagataÑ

byÈpÈdaÑ pajahatÊti, ÈmantÈ. Nanu kÈmarÈgabyÈpÈdÈnaÑ
anavasesappahÈnaÑ anÈgÈmiphalaÑ vuttaÑ BhagavatÈti, ÈmantÈ. HaÒci
kÈmarÈgabyÈpÈdÈnaÑ anavasesappahÈnaÑ anÈgÈmiphalaÑ vuttaÑ
BhagavatÈ, no ca vata re vattabbe “arahattamaggena sabbe saÑyojanÈ
pahÊyantÊ”ti.
* Arahattamaggena sabbe saÑyojanÈ pahÊyantÊti, ÈmantÈ. Nanu
r|parÈga ar|parÈga mÈna uddhacca avijjÈya anavasesappahÈnaÑ arahattaÑ
vuttaÑ BhagavatÈti, ÈmantÈ. HaÒci r|parÈga ar|parÈga mÈna uddhacca
avijjÈya anavasesappahÈnaÑ arahattaÑ vuttaÑ BhagavatÈ, no ca vata re
vattabbe “arahattamaggena sabbe saÑyojanÈ pahÊyantÊ”ti.
417. + Na vattabbaÑ “sabbasaÑyojanÈnaÑ pahÈnaÑ arahattan”ti,

ÈmantÈ. Nanu arahato sabbe saÑyojanÈ pahÊnÈti, ÈmantÈ. HaÒci arahato
sabbe saÑyojanÈ pahÊnÈ, tena vata re vattabbe “sabbasaÑyojanÈnaÑ
pahÈnaÑ arahattan”ti.
SabbasaÑyojanappahÈnakathÈ niÔÔhitÈ.
Catuttho vaggo.
TassuddÈnaÑ
Gihissa arahÈ, saha upapattiyÈ arahÈ, arahato sabbe dhammÈ anÈsavÈ,
arahÈ cat|hi phalehi samannÈgato, evamevaÑ chahi upekkhÈhi, bodhiyÈ
Buddho, salakkhaÓasamannÈgato, bodhisatto okkantaniyÈmo
caritabrahmacariyo, paÔipannako phalena samannÈgato, sabbasaÑyojanÈnaÑ
pahÈnaÑ arahattanti.
5. PaÒcamavagga 227
5. PaÒcamavagga
(43) 1. VimuttikathÈ
418. * VimuttiÒÈÓaÑ vimuttanti, ÈmantÈ. YaÑ kiÒci vimuttiÒÈÓaÑ,
sabbaÑ taÑ vimuttanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. VimuttiÒÈÓaÑ vimuttanti,
ÈmantÈ. PaccavekkhaÓaÒÈÓaÑ vimuttanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* VimuttiÒÈÓaÑ vimuttanti, ÈmantÈ. Gotrabhuno puggalassa
vimuttiÒÈÓaÑ vimuttanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
SotÈpattiphalasacchikiriyÈya paÔipannassa puggalassa vimuttiÒÈÓaÑ
vimuttanti, ÈmantÈ. SotÈpannassa ÒÈÓaÑ, sotÈpattiphalaÑ pattassa
paÔiladdhassa adhigatassa sacchikatassa ÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
SakadÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipannassa puggalassa vimuttiÒÈÓaÑ
vimuttanti, ÈmantÈ. SakadÈgÈmissa ÒÈÓaÑ, sakadÈgÈmiphalaÑ pattassa
AnÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipannassa puggalassa vimuttiÒÈÓaÑ
vimuttanti, ÈmantÈ. AnÈgÈmissa ÒÈÓaÑ, anÈgÈmiphalaÑ pattassa
ArahattasacchikiriyÈya paÔipannassa puggalassa vimuttiÒÈÓaÑ vimuttanti,
ÈmantÈ. Arahato ÒÈÓaÑ, arahattaÑ pattassa paÔiladdhassa adhigatassa
sacchikatassa ÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
419. * SotÈpattiphalasama~gissa puggalassa vimuttiÒÈÓaÑ vimuttanti,

ÈmantÈ. SotÈpattiphalasacchikiriyÈya paÔipannassa puggalassa vimuttiÒÈÓaÑ
vimuttanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SakadÈgÈmiphalasama~gissa puggalassa
vimuttiÒÈÓaÑ vimuttanti, ÈmantÈ. SakadÈgÈmiphalasacchikiriyÈya
paÔipannassa puggalassa vimuttiÒÈÓaÑ vimuttanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
AnÈgÈmiphalasama~gissa puggalassa vimuttiÒÈÓaÑ vimuttanti, ÈmantÈ.
AnÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipannassa puggalassa vimuttiÒÈÓaÑ
vimuttanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Arahattaphalasama~gissa puggalassa
vimuttiÒÈÓaÑ vimuttanti, ÈmantÈ. ArahattasacchikiriyÈya paÔipannassa
puggalassa vimuttiÒÈÓaÑ vimuttanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
420. * SotÈpattiphalasama~gissa puggalassa vimuttiÒÈÓaÑ vimuttantaÑ

ca phalaÑ pattassa ÒÈÓanti, ÈmantÈ. SotÈpattiphalasacchikiriyÈya
paÔipannassa
puggalassa vimuttiÒÈÓaÑ vimuttantaÑ ca phalaÑ pattassa ÒÈÓanti, na

hevaÑ vattabbe -pa-. SakadÈgÈmiphalasama~gissa puggalassa vimuttiÒÈÓaÑ
vimuttantaÑ ca phalaÑ pattassa ÒÈÓanti, ÈmantÈ.
SakadÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipannassa puggalassa vimuttiÒÈÓaÑ
vimuttantaÑ ca phalaÑ pattassa ÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
AnÈgÈmiphalasama~gissa puggalassa vimuttiÒÈÓaÑ vimuttantaÑ ca phalaÑ
pattassa ÒÈÓanti, ÈmantÈ. AnÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipannassa
puggalassa vimuttiÒÈÓaÑ vimuttantaÑ ca phalaÑ pattassa ÒÈÓanti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. Arahattaphalasama~gissa puggalassa vimuttiÒÈÓaÑ
vimuttantaÑ ca phalaÑ pattassa ÒÈÓanti, ÈmantÈ. ArahattasacchikiriyÈya
paÔipannassa puggalassa vimuttiÒÈÓaÑ vimuttantaÑ ca phalaÑ pattassa
ÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
VimuttikathÈ niÔÔhitÈ.
_____
5. PaÒcamavagga
(44) 2. AsekhaÒÈÓakathÈ
421. * Sekhassa asekhaÑ ÒÈÓaÑ atthÊti, ÈmantÈ. Sekho asekhaÑ
dhammaÑ jÈnÈti passati, diÔÔhaÑ viditaÑ sacchikataÑ upasampajja viharati.
KÈyena phusitvÈ viharatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu sekho asekhaÑ
dhammaÑ na jÈnÈti na passati adiÔÔhaÑ aviditaÑ asacchikataÑ na
upasampajja viharati. Na kÈyena phusitvÈ viharatÊti, ÈmantÈ. HaÒci sekho
asekhaÑ dhammaÑ na jÈnÈti na passati adiÔÔhaÑ aviditaÑ asacchikataÑ na
upasampajja viharati, na kÈyena phusitvÈ viharati. No ca vata re vattabbe
“sekhassa asekhaÑ ÒÈÓaÑ atthÊ”ti.
* Asekhassa asekhaÑ ÒÈÓaÑ atthi asekho asekhaÑ dhammaÑ jÈnÈti,
passati, diÔÔhaÑ viditaÑ sacchikataÑ upasampajja viharati, kÈyena phusitvÈ
viharatÊti, ÈmantÈ. Sekhassa asekhaÑ ÒÈÓaÑ atthi sekho asekhaÑ dhammaÑ
jÈnÈti passati, diÔÔhaÑ viditaÑ sacchikataÑ upasampajja viharati kÈyena
422. * Sekhassa asekhaÑ ÒÈÓaÑ atthi sekho asekhaÑ dhammaÑ na

jÈnÈti na passati, adiÔÔhaÑ aviditaÑ asacchikataÑ na upasampajja viharati,
na kÈyena phusitvÈ viharatÊti, ÈmantÈ. Asekhassa asekhaÑ ÒÈÓaÑ atthi
asekho asekhaÑ dhammaÑ na jÈnÈti na passati adiÔÔhaÑ aviditaÑ
asacchikataÑ na upasampajja viharati na kÈyena phusitvÈ viharatÊti, na
* Sekhassa asekhaÑ ÒÈÓaÑ atthÊti, ÈmantÈ. Gotrabhuno puggalassa
sotÈpattimagge ÒÈÓaÑ atthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
SotÈpattiphalasacchikiriyÈya paÔipannassa puggalassa sotÈpattiphale ÒÈÓaÑ
atthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SakadÈgÈmiphala. AnÈgÈmiphala.
ArahattasacchikiriyÈya paÔipannassa puggalassa arahatte ÒÈÓaÑ atthÊti, na
423. + Na vattabbaÑ “sekhassa asekhaÑ ÒÈÓaÑ atthÊ”ti, ÈmantÈ. Nanu

ÈyasmÈ Œnando sekho “BhagavÈ uÄÈro”ti jÈnÈti, “SÈriputto thero,
MahÈmoggallÈno thero uÄÈro”ti jÈnÈtÊti, ÈmantÈ. HaÒci ÈyasmÈ Œnando
sekho “BhagavÈ uÄÈro”ti jÈnÈti, “SÈriputto thero, MahÈmoggallÈno thero
uÄÈro”ti jÈnÈti, tena vata re vattabbe “sekhassa asekhaÑ ÒÈÓaÑ atthÊ”ti.
AsekhaÒÈÓakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
5. PaÒcamavagga
(45) 3. ViparÊtakathÈ
424. * PathavÊkasiÓaÑ samÈpattiÑ1 samÈpannassa viparÊte ÒÈÓanti,
ÈmantÈ. Anicce “niccan”ti vipariyesoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Dukkhe
“sukhan”ti -pa-. Anattani “attÈ”ti -pa-. Asubhe “subhan”ti vipariyesoti, na
______________________________________________________________
1. PathavÊkasiÓasamÈpattiÑ (SÊ, Ka)
* PathavÊkasiÓaÑ samÈpattiÑ samÈpannassa viparÊte ÒÈÓanti, ÈmantÈ.

Akusalanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu kusalanti, ÈmantÈ. HaÒci
kusalaÑ, no ca vata re vattabbe “pathavÊkasiÓaÑ samÈpattiÑ samÈpannassa
viparÊte ÒÈÓan”ti.
* Anicce “niccan”ti vipariyeso, so ca akusaloti, ÈmantÈ. PathavÊkasiÓaÑ

samÈpattiÑ samÈpannassa viparÊte ÒÈÓaÑ taÒca akusalanti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. Dukkhe “sukhan”ti -pa-. Anattani “attÈ”ti -pa-. Asubhe
“subhanti” vipariyeso, so ca akusaloti, ÈmantÈ. PathavÊkasiÓaÑ samÈpattiÑ
samÈpannassa viparÊte ÒÈÓaÑ taÒca akusalanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
425. * PathavÊkasiÓaÑ samÈpattiÑ samÈpannassa viparÊte ÒÈÓaÑ, taÒca

akusalanti, ÈmantÈ. Anicce “niccan”ti vipariyeso, so ca kusaloti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. PathavÊkasiÓaÑ samÈpattiÑ samÈpannassa viparÊte ÒÈÓaÑ,
taÒca akusalanti, ÈmantÈ. Dukkhe “sukhan”ti -pa-. Anattani “attÈ”ti -pa-.
Asubhe “subhan”ti vipariyeso, so ca kusaloti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
426. * PathavÊkasiÓaÑ samÈpattiÑ samÈpannassa viparÊte ÒÈÓanti,

ÈmantÈ. ArahÈ pathavÊkasiÓaÑ samÈpattiÑ samÈpajjeyyÈti, ÈmantÈ. HaÒci
arahÈ pathavÊkasiÓaÑ samÈpattiÑ samÈpajjeyya, no ca vata re vattabbe
“pathavÊkasiÓaÑ samÈpattiÑ samÈpannassa viparÊte ÒÈÓan”ti.
* PathavÊkasiÓaÑ samÈpattiÑ samÈpannassa viparÊte ÒÈÓaÑ, arahÈ

pathavÊkasiÓaÑ samÈpattiÑ samÈpajjeyyÈti, ÈmantÈ. Atthi arahato
vipariyesoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Atthi arahato vipariyesoti, ÈmantÈ. Atthi arahato saÒÒÈvipariyeso

cittavipariyeso diÔÔhivipariyesoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Natthi arahato saÒÒÈvipariyeso cittavipariyeso diÔÔhivipariyesoti,

ÈmantÈ. HaÒci natthi arahato saÒÒÈvipariyeso
cittavipariyeso diÔÔhivipariyeso, no ca vata re vattabbe “atthi arahato

vipariyeso”ti.
427. + Na vattabbaÑ “pathavÊkasiÓaÑ samÈpattiÑ samÈpannassa

viparÊte ÒÈÓan”ti, ÈmantÈ. PathavÊkasiÓaÑ samÈpattiÑ samÈpajjantassa
sabbeva pathavÊti, na hevaÑ vattabbe. Tena hi pathavÊkasiÓaÑ samÈpattiÑ
samÈpannassa viparÊte ÒÈÓanti.
* PathavÊkasiÓaÑ samÈpattiÑ samÈpannassa viparÊte ÒÈÓanti, ÈmantÈ.
Nanu pathavÊ atthi, atthi ca koci pathaviÑ pathavito samÈpajjatÊti, ÈmantÈ.
HaÒci pathavÊ atthi, atthi ca koci pathaviÑ pathavito samÈpajjati, no ca vata
re vattabbe “pathavÊkasiÓaÑ samÈpattiÑ samÈpannassa viparÊte ÒÈÓan”ti.
* PathavÊ atthi, pathaviÑ pathavito samÈpajjantassa viparÊtaÑ hotÊti,
ÈmantÈ. NibbÈnaÑ atthi, nibbÈnaÑ nibbÈnato samÈpajjantassa viparÊtaÑ
hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Tena hi na vattabbaÑ “pathavÊkasiÓaÑ
samÈpattiÑ samÈpannassa viparÊte ÒÈÓan”ti.
ViparÊtakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
5. PaÒcamavagga
(46) 4. NiyÈmakathÈ
428. * Aniyatassa niyÈmagamanÈya atthi ÒÈÓanti, ÈmantÈ. Niyatassa
aniyÈmagamanÈya atthi ÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Niyatassa aniyÈmagamanÈya natthi ÒÈÓanti, ÈmantÈ. Aniyatassa
niyÈmagamanÈya natthi ÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Aniyatassa niyÈmagamanÈya atthi ÒÈÓanti, ÈmantÈ. Niyatassa
niyÈmagamanÈya atthi ÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Niyatassa niyÈmagamanÈya natthi ÒÈÓanti, ÈmantÈ. Aniyatassa
* Aniyatassa niyÈmagamanÈya atthi ÒÈÓanti, ÈmantÈ. Aniyatassa

aniyÈmagamanÈya atthi ÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Aniyatassa aniyÈmagamanÈya natthi ÒÈÓanti, ÈmantÈ. Aniyatassa
429. * Aniyatassa niyÈmagamanÈya atthi ÒÈÓanti, ÈmantÈ. Aniyatassa

niyÈmagamanÈya atthi niyÈmoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Aniyatassa niyÈmagamanÈya atthi ÒÈÓanti, ÈmantÈ. Aniyatassa
niyÈmagamanÈya atthi satipaÔÔhÈnÈ. SammappadhÈnÈ. IddhipÈdÈ. IndriyÈ.
BalÈ. Bojjha~gÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Aniyatassa niyÈmagamanÈya natthi niyÈmoti, ÈmantÈ. HaÒci
aniyatassa niyÈmagamanÈya natthi niyÈmo, no vata re vattabbe “aniyatassa
niyÈmagamanÈya atthi ÒÈÓan”ti.
* Aniyatassa niyÈmagamanÈya natthi satipaÔÔhÈnÈ -pa- bojjha~gÈti,
ÈmantÈ. HaÒci aniyatassa niyÈmagamanÈya natthi bojjha~gÈ, no vata re
vattabbe “aniyatassa niyÈmagamanÈya atthi ÒÈÓan”ti.
430. * Aniyatassa niyÈmagamanÈya atthi ÒÈÓanti, ÈmantÈ. Gotrabhuno

puggalassa sotÈpattimagge ÒÈÓaÑ atthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
atthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. ArahattasacchikiriyÈya paÔipannassa
puggalassa arahatte ÒÈÓaÑ atthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
431. + Na vattabbaÑ “aniyatassa niyÈmagamanÈya atthi ÒÈÓan”ti,

ÈmantÈ. Nanu BhagavÈ jÈnÈti”ayaÑ puggalo sammattaniyÈmaÑ
okkamissati, bhabbo ayaÑ puggalo dhammaÑ abhisametun”ti, ÈmantÈ.
HaÒci BhagavÈ jÈnÈti “ayaÑ puggalo sammattaniyÈmaÑ okkamissati,
bhabbo ayaÑ puggalo dhammaÑ abhisametuÑ”, tena vata re vattabbe
“aniyatassa niyÈmagamanÈya atthi ÒÈÓan”ti.
NiyÈmakathÈ niÔÔhitÈ.
5. PaÒcamavagga
(47) 5. PaÔisambhidÈkathÈ
423. * SabbaÑ ÒÈÓaÑ paÔisambhidÈti, ÈmantÈ. SammutiÒÈÓaÑ
paÔisambhidÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SammutiÒÈÓaÑ paÔisambhidÈti,
ÈmantÈ. Ye keci sammutiÑ jÈnanti, sabbe te paÔisambhidÈpattÈti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. SabbaÑ ÒÈÓaÑ paÔisambhidÈti, ÈmantÈ. CetopariyÈye ÒÈÓaÑ
paÔisambhidÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. CetopariyÈye ÒÈÓaÑ
paÔisambhidÈti, ÈmantÈ. Ye keci paracittaÑ jÈnanti sabbe te
paÔisambhidÈpattÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SabbaÑ ÒÈÓaÑ paÔisambhidÈti, ÈmantÈ. SabbÈ paÒÒÈ paÔisambhidÈti,
na hevaÑ vattabbe -pa-. SabbÈ paÒÒÈ paÔisambhidÈti, ÈmantÈ.
PathavÊkasiÓaÑ samÈpattiÑ samÈpannassa atthi paÒÒÈ, sÈ paÒÒÈ
paÔisambhidÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. ŒpokasiÓaÑ -pa-. TejokasiÓaÑ
-pa-. VÈyokasiÓaÑ -pa-. NÊlakasiÓaÑ -pa-. PÊtakasiÓaÑ -pa-. LohitakasiÓaÑ
-pa-. OdÈtakasiÓaÑ -pa-. ŒkÈsÈnaÒcÈyatanaÑ -pa-. ViÒÒÈÓaÒcÈyatanaÑ
-pa-. ŒkiÒcaÒÒÈyatanaÑ -pa-. NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatanaÑ samÈpannassa
-pa-. DÈnaÑ dadantassa -pa-. CÊvaraÑ dadantassa -pa-. PiÓÉapÈtaÑ
dadantassa -pa-. SenÈsanaÑ dadantassa -pa-.
GilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈraÑ dadantassa atthi paÒÒÈ, sÈ paÒÒÈ
paÔisambhidÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
433. + Na vattabbaÑ “sabbaÑ ÒÈÓaÑ paÔisambhidÈ”ti, ÈmantÈ. Atthi

lokuttarÈ paÒÒÈ, sÈ paÒÒÈ na paÔisambhidÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Tena
hi sabbaÑ ÒÈÓaÑ paÔisambhidÈti.
PaÔisambhidÈkathÈ niÔÔhitÈ.
_____
5. PaÒcamavagga
(48) 6. SammutiÒÈÓakathÈ
434. + Na vattabbaÑ “sammutiÒÈÓaÑ saccÈrammaÓaÒÒeva na
aÒÒÈrammaÓan”ti, ÈmantÈ. Nanu pathavÊkasiÓaÑ samÈpattiÑ samÈpannassa
atthi ÒÈÓaÑ,
pathavÊkasiÓaÒca sammutisaccamhÊti, ÈmantÈ. HaÒci pathavÊkasiÓaÑ

samÈpattiÑ samÈpannassa atthi ÒÈÓaÑ, pathavÊkasiÓaÒca sammutisaccamhi,
tena vata re vattabbe “sammutiÒÈÓaÑ saccÈrammaÓaÒÒeva na
aÒÒÈrammaÓan”ti.
+ Na vattabbaÑ “sammutiÒÈÓaÑ saccÈrammaÓaÒÒeva na
aÒÒÈrammaÓan”ti, ÈmantÈ -pa-. Nanu ÈpokasiÓaÑ -pa-. TejokasiÓaÑ -pa-.
GilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈraÑ dadantassa atthi ÒÈÓaÑ.
gilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈro ca sammutisaccamhÊti, ÈmantÈ. HaÒci
gilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈraÑ dadantassa atthi ÒÈÓaÑ,
gilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈro ca sammutisaccamhi, tena vata re vattabbe
“sammutiÒÈÓaÑ saccÈrammaÓaÒÒeva na aÒÒÈrammaÓan”ti.
435. * SammutiÒÈÓaÑ saccÈrammaÓaÒÒeva na aÒÒÈrammaÓanti,

ÈmantÈ. Tena ÒÈÓena dukkhaÑ parijÈnÈti. SamudayaÑ pajahati. NirodhaÑ
sacchikaroti. MaggaÑ bhÈvetÊti. Na hevaÑ vattabbe -pa-.
SammutiÒÈÓakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
5. PaÒcamavagga
(49) 7. CittÈrammaÓakathÈ
436. * CetopariyÈye ÒÈÓaÑ cittÈrammaÓaÒÒeva na aÒÒÈrammaÓanti,
ÈmantÈ. Nanu atthi koci “sarÈgaÑ cittaÑ sarÈgaÑ cittan”ti pajÈnÈtÊti,
ÈmantÈ. HaÒci atthi koci “sarÈgaÑ cittaÑ sarÈgaÑ cittan”ti pajÈnÈti, no ca
vata re vattabbe “cetopariyÈye ÒÈÓaÑ cittÈrammaÓaÒÒeva na
aÒÒÈrammaÓan”ti.
* Nanu atthi koci vÊtarÈgaÑ cittaÑ -pa- sadosaÑ cittaÑ, vÊtadosaÑ
cittaÑ samohaÑ cittaÑ, vÊtamohaÑ cittaÑ, saÑkhittaÑ cittaÑ, vikkhittaÑ
cittaÑ, mahaggataÑ cittaÑ, amahaggataÑ cittaÑ, sa-uttaraÑ cittaÑ,
anuttaraÑ cittaÑ, samÈhitaÑ cittaÑ, asamÈhitaÑ cittaÑ, vimuttaÑ cittaÑ
-pa- avimuttaÑ cittaÑ “avimuttaÑ cittan”ti pajÈnÈtÊti, ÈmantÈ. HaÒci atthi
koci “avimuttaÑ cittaÑ avimuttaÑ cittan”ti pajÈnÈti, no ca vata re vattabbe
“cetopariyÈye ÒÈÓaÑ cittÈrammaÓaÒÒeva na aÒÒÈrammaÓan”ti.
437. * PhassÈrammaÓe ÒÈÓaÑ vattabbaÑ “cetopariyÈye ÒÈÓan”ti,

ÈmantÈ. HaÒci phassÈrammaÓe ÒÈÓaÑ vattabbaÑ cetopariyÈye ÒÈÓaÑ, no ca
vata re vattabbe “cetopariyÈye ÒÈÓaÑ cittÈrammaÓaÒÒeva na
aÒÒÈrammaÓan”ti, vedanÈrammaÓe ÒÈÓaÑ -pa- saÒÒÈrammaÓe ÒÈÓaÑ,
cetanÈrammaÓe ÒÈÓaÑ, cittÈrammaÓe ÒÈÓaÑ, saddhÈrammaÓe ÒÈÓaÑ,
vÊriyÈrammaÓe ÒÈÓaÑ, satÈrammaÓe ÒÈÓaÑ, samÈdhÈrammaÓe ÒÈÓaÑ,
paÒÒÈrammaÓe ÒÈÓaÑ, rÈgÈrammaÓe ÒÈÓaÑ, dosÈrammaÓe ÒÈÓaÑ,
mohÈrammaÓe ÒÈÓaÑ -pa- anottappÈrammaÓe ÒÈÓaÑ vattabbaÑ
“cetopariyÈye ÒÈÓan”ti, ÈmantÈ. HaÒci anottappÈrammaÓe ÒÈÓaÑ vattabbaÑ
cetopariyÈye ÒÈÓaÑ, no ca vata re vattabbe “cetopariyÈye ÒÈÓaÑ
cittÈrammaÓaÒÒeva na aÒÒÈrammaÓan”ti.
* PhassÈrammaÓe ÒÈÓaÑ na vattabbaÑ “cetopariyÈye ÒÈÓan”ti, ÈmantÈ.
PhassapariyÈye ÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. VedanÈrammaÓe ÒÈÓaÑ
-pa-. SaÒÒÈrammaÓe ÒÈÓaÑ -pa-. AnottappÈrammaÓe ÒÈÓaÑ na vattabbaÑ
“cetopariyÈye ÒÈÓan”ti, ÈmantÈ. AnottappapariyÈye ÒÈÓanti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
438. + Na vattabbaÑ “cetopariyÈye ÒÈÓaÑ cittÈrammaÓaÒÒeva na

aÒÒÈrammaÓan”ti, ÈmantÈ. Nanu cetopariyÈye ÒÈÓanti, ÈmantÈ. HaÒci
cetopariyÈye ÒÈÓaÑ, tena vata re vattabbe “cetopariyÈye ÒÈÓaÑ
cittÈrammaÓaÒÒeva na aÒÒÈrammaÓan”ti.
CittÈrammaÓakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
5. PaÒcamavagga
(50) 8. AnÈgataÒÈÓakathÈ
439. * AnÈgate ÒÈÓaÑ atthÊti, ÈmantÈ. AnÈgataÑ m|lato jÈnÈti, hetuto
jÈnÈti, nidÈnato jÈnÈti, sambhavato jÈnÈti, pabhavato jÈnÈti, samuÔÔhÈnato
jÈnÈti, ÈhÈrato
jÈnÈti, ÈrammaÓato jÈnÈti, paccayato jÈnÈti, samudayato jÈnÈtÊti, na hevaÑ

vattabbe -pa-.
* AnÈgate ÒÈÓaÑ atthÊti, ÈmantÈ. AnÈgataÑ hetupaccayataÑ jÈnÈti,
ÈrammaÓapaccayataÑ jÈnÈti, adhipatipaccayataÑ jÈnÈti, anantarapaccayataÑ
jÈnÈti, samanantarapaccayataÑ jÈnÈtÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AnÈgate ÒÈÓaÑ atthÊti, ÈmantÈ. Gotrabhuno puggalassa
sotÈpattimagge ÒÈÓaÑ atthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SakadÈgÈmi -pa-. AnÈgÈmi -pa-. ArahattasacchikiriyÈya paÔipannassa
puggalassa arahatte ÒÈÓaÑ atthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
440. + Na vattabbaÑ “anÈgate ÒÈÓaÑ atthi”ti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ

BhagavatÈ “PÈÔaliputtassa kho Œnanda tayo antarÈyÈ bhavissanti aggito vÈ
udakato vÈ mithubhedÈ vÈ”ti1 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi anÈgate
ÒÈÓaÑ atthÊti.
AnÈgataÒÈÓakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
5. PaÒcamavagga
(51) 9. PaÔuppannakathÈ
441. * PaÔuppanne2 ÒÈÓaÑ atthÊti, ÈmantÈ. Tena ÒÈÓena taÑ ÒÈÓaÑ,
jÈnÈtÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Tena ÒÈÓena taÑ ÒÈÓaÑ jÈnÈtÊti ÈmantÈ.
Tena ÒÈÓena taÑ ÒÈÓaÑ “ÒÈÓan”ti jÈnÈtÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Tena
ÒÈÓena taÑ ÒÈÓaÑ “ÒÈÓan”ti jÈnÈtÊti, ÈmantÈ. TaÑ ÒÈÓaÑ tassa ÒÈÓassa
ÈrammaÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
______________________________________________________________
1. Vi 3. 323; DÊ 2. 74; Khu 1. 187 piÔÔhesu. 2. Paccuppanne (SÊ, SyÈ)
* TaÑ ÒÈÓaÑ tassa ÒÈÓassa ÈrammaÓanti, ÈmantÈ. Tena phassena taÑ

phassaÑ phusati. TÈya vedanÈya taÑ vedanaÑ vedeti. TÈya saÒÒÈya taÑ
saÒÒaÑ saÒjÈnÈti. TÈya cetanÈya taÑ cetanaÑ ceteti. Tena cittena taÑ
cittaÑ cinteti. Tena vitakkena taÑ vitakkaÑ vitakketi. Tena vicÈrena taÑ
vicÈraÑ vicÈreti. TÈya pÊtiyÈ taÑ pÊtiÑ piyÈyati. TÈya satiyÈ taÑ satiÑ
sarati. TÈya paÒÒÈya taÑ paÒÒaÑ pajÈnÈti. Tena khaggena taÑ khaggaÑ
chindati. Tena pharasunÈ taÑ pharasuÑ tacchati. TÈya kudhÈriyÈ taÑ
kudhÈriÑ tacchati. TÈya vÈsiyÈ taÑ vÈsiÑ tacchati. TÈya s|ciyÈ taÑ s|ciÑ
sibbeti. Tena a~gulaggena taÑ a~gulaggaÑ parÈmasati. Tena nÈsikaggena
taÑ nÈsikaggaÑ parÈmasati. Tena matthakena taÑ matthakaÑ parÈmasati.
Tena g|thena taÑ g|thaÑ dhovati. Tena muttena taÑ muttaÑ dhovati. Tena
kheÄena taÑ kheÄaÑ dhovati. Tena pubbena taÑ pubbaÑ dhovati. Tena
lohitena taÑ lohitaÑ dhovatÊti. Na hevaÑ vattabbe -pa-.
442. + Na vattabbaÑ “paÔuppanne ÒÈÓaÑ atthÊ”ti, ÈmantÈ. Nanu

sabbasa~khÈre aniccato diÔÔhe tampi ÒÈÓaÑ aniccato diÔÔhaÑ hotÊti, ÈmantÈ.
HaÒci sabbasa~khÈre aniccato diÔÔhe tampi ÒÈÓaÑ aniccato diÔÔhaÑ hoti,
tena vata re vattabbe “paÔuppanne ÒÈÓaÑ atthÊ”ti.
PaÔuppannaÒÈÓakathÈ1 niÔÔhitÈ.
_____
5. PaÒcamavagga
(52) 10. PhalaÒÈÓakathÈ

443. * SÈvakassa phale ÒÈÓaÑ atthÊti, ÈmantÈ. SÈvako phalassa kataÑ
paÒÒÈpetÊti. Na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SÈvakassa phale ÒÈÓaÑ atthÊti, ÈmantÈ. Atthi sÈvakassa
phalaparopariyatti indriyaparopariyatti puggalaparopariyattÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
______________________________________________________________
1. PaccuppannakathÈ (SÊ)
* SÈvakassa phale ÒÈÓaÑ atthÊti, ÈmantÈ. Atthi sÈvakassa

khandhapaÒÒatti ÈyatanapaÒÒatti dhÈtupaÒÒatti saccapaÒÒatti indriyapaÒÒatti
puggalapaÒÒattÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SÈvakassa phale ÒÈÓaÑ atthÊti, ÈmantÈ. SÈvako Jino SatthÈ

dhammappaÔisaraÓoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SÈvakassa phale ÒÈÓaÑ atthÊti, ÈmantÈ. SÈvako anuppannassa

maggassa uppÈdetÈ asaÒjÈtassa maggassa saÒjanetÈ anakkhÈtassa maggassa
akkhÈtÈ maggaÒÒ| maggavid| maggakovidoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
444. + Na vattabbaÑ “sÈvakassa phale ÒÈÓaÑ atthÊ”ti, ÈmantÈ. SÈvako

aÒÒÈÓÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Tena hi sÈvakassa phale ÒÈÓaÑ atthÊti
-pa-.
PhalaÒÈÓakathÈ niÔÔhitÈ.
PaÒcamo vaggo.
TassuddÈnaÑ
VimuttiÒÈÓaÑ vimuttaÑ, sekhassa asekhaÑ ÒÈÓaÑ, viparÊte ÒÈÓaÑ,

aniyatassa niyÈmagamanÈya atthi ÒÈÓaÑ, sabbaÑ ÒÈÓaÑ paÔisambhidÈti,
sammutiÒÈÓaÑ, cetopariyÈye ÒÈÓaÑ. anÈgate ÒÈÓaÑ, paÔuppanne ÒÈÓaÑ,
sÈvakassa phale ÒÈÓanti.
MahÈpaÓÓÈsako.
TassÈpi uddÈnaÑ
SattupaladdhiÑ, upaharato, balaÑ, gihissa arahÈ ca, vimuttipaÒcamanti.

6. ChaÔÔhavagga 239
6. ChaÔÔhavagga
(53) 1. NiyÈmakathÈ
445. * NiyÈmo asa~khatoti, ÈmantÈ. NibbÈnaÑ tÈÓaÑ leÓaÑ saraÓaÑ
parÈyanaÑ accutaÑ amatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* NiyÈmo asa~khato, nibbÈnaÑ asa~khatanti, ÈmantÈ. Dve
asa~khatÈnÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Dve asa~khatÈnÊti, ÈmantÈ. Dve tÈÓÈni dve leÓÈni dve saraÓÈni dve
parÈyanÈni dve accutÈni dve amatÈni dve nibbÈnÈnÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* Dve nibbÈnÈnÊti, ÈmantÈ. Atthi dvinnaÑ nibbÈnÈnaÑ uccanÊcatÈ
hÊnapaÓÊtatÈ ukkaÑsÈvakaÑso sÊmÈ vÈ bhedo vÈ rÈji vÈ antarikÈ vÈti, na
* NiyÈmo asa~khatoti, ÈmantÈ. Atthi keci niyÈmaÑ okkamanti
paÔilabhanti uppÈdenti samuppÈdenti uÔÔhÈpenti samuÔÔhÈpenti nibbattenti
abhinibbattenti janenti saÒjanentÊti, ÈmantÈ. Atthi keci asa~khataÑ
okkamanti paÔilabhanti uppÈdenti samuppÈdenti uÔÔhÈpenti samuÔÔhÈpenti
nibbattenti abhinibbattenti janenti saÒjanentÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
446. * NiyÈmo asa~khatoti, ÈmantÈ. Maggo asa~khatoti, na hevaÑ

vattabbe -pa-.
* Maggo sa~khatoti, ÈmantÈ. NiyÈmo sa~khatoti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* SotÈpattiniyÈmo asa~khatoti, ÈmantÈ. SotÈpattimaggo asa~khatoti, na
* SotÈpattimaggo sa~khatoti, ÈmantÈ. SotÈpattiniyÈmo sa~khatoti, na
* SakadÈgÈminiyÈmo -pa-. AnÈgÈminiyÈmo -pa-. ArahattaniyÈmo
asa~khatoti, ÈmantÈ. Arahattamaggo asa~khatoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. Arahattamaggo sa~khatoti, ÈmantÈ. ArahattaniyÈmo

sa~khatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SotÈpattiniyÈmo asa~khato -pa-. ArahattaniyÈmo asa~khato nibbÈnaÑ
asa~khatanti, ÈmantÈ. PaÒca asa~khatÈnÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. PaÒca
asa~khatÈnÊti, ÈmantÈ. PaÒca tÈÓÈni -pa-. AntarikÈ vÈti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* NiyÈmo asa~khatoti, ÈmantÈ. MicchattaniyÈmo asa~khatoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. MicchattaniyÈmo sa~khatoti, ÈmantÈ. SammattaniyÈmo
sa~khatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
447. + Na vattabbaÑ “niyÈmo asa~khato”ti, ÈmantÈ. NiyÈme uppajja

niruddhe aniyato hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Tena hi niyÈmo
asa~khatoti. MicchattaniyÈme uppajja niruddhe aniyato hotÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. Tena hi micchattaniyÈmo asa~khatoti.
NiyÈmakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
6. ChaÔÔhavagga
(54) 2. PaÔiccasamuppÈdakathÈ
448. * PaÔiccasamuppÈdo asa~khatoti, ÈmantÈ. NibbÈnaÑ tÈÓaÑ leÓaÑ
saraÓaÑ parÈyanaÑ accutaÑ amatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
PaÔiccasamuppÈdo asa~khato, nibbÈnaÑ asa~khatanti, ÈmantÈ. Dve
asa~khatÈnÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Dve asa~khatÈnÊti, ÈmantÈ. Dve
tÈÓÈni dve leÓÈni dve saraÓÈni dve parÈyanÈni dve accutÈni dve amatÈni dve
nibbÈnÈnÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Dve nibbÈnÈnÊti, ÈmantÈ. Atthi
dvinnaÑ nibbÈnÈnaÑ uccanÊcatÈ hÊnapaÓÊtatÈ ukkaÑsÈvakaÑso sÊmÈ vÈ
bhedo vÈ rÈji vÈ antarikÈ vÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
449. * PaÔiccasamuppÈdo asa~khatoti, ÈmantÈ. AvijjÈ asa~khatÈti, na

hevaÑ vattabbe -pa-. AvijjÈ sa~khatÈti, ÈmantÈ. PaÔiccasamuppÈdo
sa~khatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. PaÔiccasamuppÈdo asa~khatoti, ÈmantÈ.

AvijjÈpaccayÈ sa~khÈrÈ asa~khatÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AvijjÈpaccayÈ
sa~khÈrÈ sa~khatÈti, ÈmantÈ. PaÔiccasamuppÈdo sa~khatoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. PaÔiccasamuppÈdo asa~khatoti, ÈmantÈ. Sa~khÈrapaccayÈ
viÒÒÈÓaÑ asa~khatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Sa~khÈrapaccayÈ viÒÒÈÓaÑ
sa~khatanti, ÈmantÈ. PaÔiccasamuppÈdo sa~khatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
PaÔiccasamuppÈdo asa~khatoti, ÈmantÈ. ViÒÒÈÓapaccayÈ nÈmar|paÑ
asa~khatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. ViÒÒÈÓapaccayÈ nÈmar|paÑ
sa~khatanti, ÈmantÈ. PaÔiccasamuppÈdo sa~khatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
PaÔiccasamuppÈdo asa~khatoti, ÈmantÈ. JÈtipaccayÈ jarÈmaraÓaÑ
asa~khatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. JÈtipaccayÈ jarÈmaraÓaÑ sa~khatanti,
ÈmantÈ. PaÔiccasamuppÈdo sa~khatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
450. + Na vattabbaÑ “paÔiccasamuppÈdo asa~khato”ti, ÈmantÈ. Nanu

vuttaÑ BhagavatÈ “jÈtipaccayÈ bhikkhave jarÈmaraÓaÑ uppÈdÈ vÈ
TathÈgatÈnaÑ anuppÈdÈ vÈ TathÈgatÈnaÑ ÔhitÈva sÈ dhÈtu dhammaÔÔhitatÈ
dhammaniyÈmatÈ idappaccayatÈ, taÑ TathÈgato abhisambujjhati abhisameti,
abhisambujjhitvÈ abhisametvÈ Ècikkhati deseti paÒÒapeti paÔÔhapeti vivarati
vibhajati uttÈniÑ karoti. PassathÈti cÈha. JÈtipaccayÈ bhikkhave
jÈrÈmaraÓaÑ. BhavapaccayÈ bhikkhave jÈti -pa-. AvijjÈpaccayÈ bhikkhave
sa~khÈrÈ uppÈdÈ vÈ TathÈgatÈnaÑ anuppÈdÈ vÈ TathÈgatÈnaÑ ÔhitÈva sÈ
dhÈtu -pa-. PassathÈti cÈha. AvijjÈpaccayÈ bhikkhave sa~khÈrÈ, iti kho
bhikkhave yÈ tatra tathatÈ avitathatÈ anaÒÒathatÈ idappaccayatÈ, ayaÑ
vuccati bhikkhave paÔiccasamuppÈdo”ti1 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi
paÔiccasamuppÈdo asa~khatoti.
451. * AvijjÈpaccayÈ sa~khÈrÈti yÈ tattha dhammaÔÔhitatÈ

dhammaniyÈmatÈ asa~khatÈ nibbÈnaÑ asa~khatanti, ÈmantÈ. Dve
tÈÓÈni -pa-. AntarikÈ vÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
______________________________________________________________
* AvijjÈpaccayÈ sa~khÈrÈti yÈ tattha dhammaÔÔhitatÈ dhammaniyÈmatÈ

asa~khatÈ, sa~khÈrapaccayÈ viÒÒÈÓanti yÈ tattha dhammaÔÔhitatÈ
dhammaniyÈmatÈ asa~khatÈ, nibbÈnaÑ asa~khatanti, ÈmantÈ. TÊÓi
asa~khatÈnÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. TÊÓi asa~khatÈnÊti, ÈmantÈ. TÊÓi
tÈÓÈni -pa-. AntarikÈ vÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AvijjÈpaccayÈ sa~khÈrÈti yÈ tattha dhammaÔÔhitatÈ dhammaniyÈmatÈ
asa~khatÈ, sa~khÈrapaccayÈ viÒÒÈÓanti yÈ tattha dhammaÔÔhitatÈ
dhammaniyÈmatÈ asa~khatÈ -pa-. JÈtipaccayÈ jarÈmaraÓanti yÈ tattha
dhammaÔÔhitatÈ dhammaniyÈmatÈ asa~khatÈ, nibbÈnaÑ asa~khatanti,
ÈmantÈ. DvÈdasa asa~khatÈnÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. DvÈdasa
asa~khatÈnÊti, ÈmantÈ. DvÈdasa tÈÓÈni, dvÈdasa leÓÈni -pa-. AntarikÈ vÈti,
PaÔiccasamuppÈdakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
6. ChaÔÔhavagga
(55) 3. SaccakathÈ
452. * CattÈri saccÈni asa~khatÈnÊti, ÈmantÈ. CattÈri tÈÓÈni cattÈri
leÓÈni cattÈri saraÓÈni cattÈri parÈyanÈni cattÈri accutÈni cattÈri amatÈni
cattÈri nibbÈnÈnÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. CattÈri nibbÈnÈnÊti, ÈmantÈ.
Atthi catunnaÑ nibbÈnÈnaÑ uccanÊcatÈ hÊnapaÓÊtatÈ ukkaÑsÈvakaÑso sÊmÈ
vÈ bhedo vÈ rÈji vÈ antarikÈ vÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* DukkhasaccaÑ asa~khatanti, ÈmantÈ. DukkhaÑ asa~khatanti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. DukkhasaccaÑ asa~khatanti, ÈmantÈ. KÈyikaÑ
dukkhaÑ cetasikaÑ dukkhaÑ sokaparidevadukkhadomanassa-upÈyÈsÈ
asa~khatÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SamudayasaccaÑ asa~khatanti, ÈmantÈ.
Samudayo asa~khatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Samudayasacca
asa~khatanti, ÈmantÈ. KÈmataÓhÈ bhavataÓhÈ vibhavataÓhÈ asa~khatÈti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. MaggasaccaÑ asa~khatanti, ÈmantÈ. Maggo
asa~khatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. MaggasaccaÑ asa~khatanti, ÈmantÈ.
SammÈdiÔÔhi -pa- sammÈsamÈdhi asa~khatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* DukkhaÑ sa~khatanti, ÈmantÈ. DukkhasaccaÑ sa~khatanti, na hevaÑ

vattabbe -pa-. KÈyikaÑ dukkhaÑ cetasikaÑ dukkhaÑ
sokaparidevadukkhadomanassa-upÈyÈsÈ sa~khatÈti, ÈmantÈ. DukkhasaccaÑ
sa~khatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Samudayo sa~khatoti, ÈmantÈ.
SamudayasaccaÑ sa~khatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. KÈmataÓhÈ
bhavataÓhÈ vibhavataÓhÈ sa~khatÈti, ÈmantÈ. SamudayasaccaÑ sa~khatanti,
na hevaÑ vattabbe -pa-. Maggo sa~khatoti, ÈmantÈ. MaggasaccaÑ
sa~khatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SammÈdiÔÔhi -pa- sammÈsamÈdhi
sa~khatoti, ÈmantÈ. MaggasaccaÑ sa~khatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
453. * NirodhasaccaÑ asa~khataÑ, nirodho asa~khatoti, ÈmantÈ.

DukkhasaccaÑ asa~khataÑ, dukkhaÑ asa~khatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
NirodhasaccaÑ asa~khataÑ, nirodho asa~khatoti, ÈmantÈ. SamudayasaccaÑ
asa~khataÑ, samudayo asa~khatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. NirodhasaccaÑ
asa~khataÑ, nirodho asa~khatoti, ÈmantÈ. MaggasaccaÑ asa~khataÑ,
maggo asa~khatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* DukkhasaccaÑ asa~khataÑ, dukkhaÑ sa~khatanti, ÈmantÈ.
NirodhasaccaÑ asa~khataÑ, nirodho sa~khatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
SamudayasaccaÑ asa~khataÑ, samudayo sa~khatoti, ÈmantÈ.
NirodhasaccaÑ asa~khataÑ, nirodho sa~khatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
MaggasaccaÑ asa~khataÑ, maggo sa~khatoti, ÈmantÈ. NirodhasaccaÑ
asa~khataÑ. nirodho sa~khatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
454. + Na vattabbaÑ “cattÈri saccÈni asa~khatÈnÊ”ti, ÈmantÈ. Nanu

vuttaÑ BhagavatÈ “cattÈrimÈni bhikkhave tathÈni avitathÈni anaÒÒathÈni.
KatamÈni cattÈri, ‘idaÑ dukkhan’ti bhikkhave tathametaÑ avitathametaÑ
anaÒÒathametaÑ -pa- ‘ayaÑ dukkhasamudayo’ti -pa- ‘ayaÑ
dukkhanirodho’ti -pa- ‘ayaÑ dukkhanirodhagÈminÊ paÔipadÈ’ti tathametaÑ
avitathametaÑ anaÒÒathametaÑ, imÈni kho bhikkhave cattÈri tathÈni
avitathÈni anaÒÒathÈnÊ”ti1, attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi cattÈri saccÈni
asa~khatÈnÊti.
SaccakathÈ niÔÔhitÈ.
______________________________________________________________
6. ChaÔÔhavagga
(56) 4. ŒruppakathÈ
455. * ŒkÈsÈnaÒcÈyatanaÑ asa~khatanti, ÈmantÈ. NibbÈnaÑ tÈÓaÑ

leÓaÑ saraÓaÑ parÈyanaÑ accutaÑ amatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
ŒkÈsÈnaÒcÈyatanaÑ asa~khataÑ, nibbÈnaÑ asa~khatanti, ÈmantÈ. Dve
tÈÓÈni -pa- antarikÈ vÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* ŒkÈsÈnaÒcÈyatanaÑ asa~khatanti, ÈmantÈ. ŒkÈsÈnaÒcÈyatanaÑ bhavo

gati sattÈvÈso saÑsÈro yoni viÒÒÈÓaÔÔhiti attabhÈvapaÔilÈbhoti, ÈmantÈ.
Asa~khataÑ bhavo gati sattÈvÈso saÑsÈro yoni viÒÒÈÓaÔÔhiti
* Atthi ŒkÈsÈnaÒcÈyatan|pagaÑ kammanti, ÈmantÈ. Atthi

asa~khat|pagaÑ kammanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Atthi
ŒkÈsÈnaÒcÈyatan|pagÈ sattÈti, ÈmantÈ. Atthi asa~khat|pagÈ sattÈti, na
* ŒkÈsÈnaÒcÈyatane sattÈ jÈyanti jÊyanti mÊyanti cavanti upapajjantÊti,

ÈmantÈ. Asa~khate sattÈ jÈyanti jÊyanti mÊyanti cavanti upapajjantÊti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. ŒkÈsÈnaÒcÈyatane atthi vedanÈ. SaÒÒÈ, sa~khÈrÈ,
viÒÒÈÓanti, ÈmantÈ. Asa~khate atthi vedanÈ, saÒÒÈ, sa~khÈrÈ, viÒÒÈÓanti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. ŒkÈsÈnaÒcÈyatanaÑ catuvokÈrabhavoti, ÈmantÈ.
Asa~khataÑ catuvokÈrabhavoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
456. + Na vattabbaÑ “cattÈro ÈruppÈ asa~khatÈ”ti, ÈmantÈ. Nanu

cattÈro ÈruppÈ anejÈ vuttÈ BhagavatÈti, ÈmantÈ. HaÒci cattÈro ÈruppÈ anejÈ
vuttÈ BhagavatÈ, tena vata re vattabbe “cattÈro ÈruppÈ asa~khatÈ”ti.
ŒruppakathÈ niÔÔhitÈ.
6. ChaÔÔhavagga
(57) 5. NirodhasamÈpattikathÈ
457. * NirodhasamÈpatti asa~khatÈti, ÈmantÈ. NibbÈnaÑ tÈÓaÑ leÓaÑ
saraÓaÑ parÈyanaÑ accutaÑ amatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
NirodhasamÈpatti asa~khatÈ, nibbÈnaÑ asa~khatanti, ÈmantÈ. Dve
tÈÓÈni -pa- antarikÈ vÈti. Na hevaÑ vattabbe -pa-.
* NirodhasamÈpatti asa~khatÈti, ÈmantÈ. Atthi keci nirodhaÑ
samÈpajjanti paÔilabhanti uppÈdenti samuppÈdenti uÔÔhapenti samuÔÔhapenti
nibbattenti abhinibbattenti janenti saÒjanentÊti, ÈmantÈ. Atthi keci
asa~khataÑ samÈpajjanti paÔilabhanti uppÈdenti samuppÈdenti uÔÔhapenti
samuÔÔhapenti nibbattenti abhinibbattenti janenti saÒjanentÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
458. * NirodhÈ vodÈnaÑ vuÔÔhÈnaÑ paÒÒÈyatÊti, ÈmantÈ. Asa~khatÈ

vodÈnaÑ vuÔÔhÈnaÑ paÒÒÈyatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. NirodhaÑ
samÈpajjantassa paÔhamaÑ nirujjhati vacÊsa~khÈro, tato kÈyasa~khÈro, tato
cittasa~khÈroti, ÈmantÈ. Asa~khataÑ samÈpajjantassa paÔhamaÑ nirujjhati
vacÊsa~khÈro, tato kÈyasa~khÈro, tato cittasa~khÈroti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. NirodhÈ vuÔÔhahantassa paÔhamaÑ uppajjati cittasa~khÈro, tato
kÈyasa~khÈro, tato vacÊsa~khÈroti, ÈmantÈ. Asa~khatÈ vuÔÔhahantassa
paÔhamaÑ uppajjati cittasa~khÈro, tato kÈyasa~khÈro, tato vacÊsa~khÈroti,
* NirodhÈ vuÔÔhitaÑ tayo phassÈ phusanti, suÒÒato phasso, animitto
phasso, appaÓihito phassoti, ÈmantÈ. Asa~khatÈ vuÔÔhitaÑ tayo phassÈ
phusanti, suÒÒato phasso, animitto phasso, appaÓihito phassoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* NirodhÈ vuÔÔhitassa vivekaninnaÑ cittaÑ hoti vivekapoÓaÑ
vivekapabbhÈranti, ÈmantÈ. Asa~khatÈ vuÔÔhitassa vivekaninnaÑ cittaÑ hoti
vivekapoÓaÑ vivekapabbhÈranti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
459. + Na vattabbaÑ “nirodhasamÈpatti asa~khatÈ”ti, ÈmantÈ.

Sa~khatÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Tena hi nirodhasamÈpatti asa~khatÈti.
NirodhasamÈpattikathÈ niÔÔhitÈ.
_____
6. ChaÔÔhavagga
(58) 6. ŒkÈsakathÈ
460. * ŒkÈso asa~khatoti, ÈmantÈ. NibbÈnaÑ tÈÓaÑ leÓaÑ saraÓaÑ
parÈyanaÑ accutaÑ amatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. ŒkÈso asa~khato,
nibbÈnaÑ asa~khatanti, ÈmantÈ. Dve asa~khatÈnÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Dve asa~khatÈnÊti, ÈmantÈ. Dve tÈÓÈni -pa- antarikÈ vÈti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* ŒkÈso asa~khatoti, ÈmantÈ. Atthi keci anÈkÈsaÑ ÈkÈsaÑ karontÊti,
ÈmantÈ. Atthi keci sa~khataÑ asa~khataÑ karontÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Atthi keci ÈkÈsaÑ anÈkÈsaÑ karontÊti, ÈmantÈ. Atthi keci asa~khataÑ
sa~khataÑ karontÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* ŒkÈse pakkhino gacchanti, candimas|riyÈ gacchanti, tÈrakar|pÈni
gacchanti, iddhiÑ vikubbanti, bÈhuÑ cÈlenti, pÈÓiÑ cÈlenti, leÉÉuÑ
khipanti, laguÄaÑ khipanti, iddhiÑ1 khipanti, usuÑ khipantÊti, ÈmantÈ.
Asa~khate pakkhino gacchanti, candimas|riyÈ gacchanti, tÈrakar|pÈni
gacchanti, iddhiÑ vikubbanti, bÈhuÑ cÈlenti, pÈÓiÑ cÈlenti, leÉÉuÑ
khipanti, laguÄaÑ khipanti, iddhiÑ khipanti, usuÑ khipantÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
461. * ŒkÈsaÑ parivÈretvÈ gharÈni karonti koÔÔhÈni karontÊti, ÈmantÈ.

Asa~khataÑ parivÈretvÈ gharÈni karonti koÔÔhÈni karontÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
______________________________________________________________
1. SattiÑ (?)
* UdapÈne khaÒÒamÈne anÈkÈso ÈkÈso hotÊti, ÈmantÈ. Sa~khataÑ

asa~khataÑ hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Tuccha-udapÈne p|riyamÈne tucchakoÔÔhe p|riyamÈne
tucchakumbhiyÈ p|riyamÈnÈya ÈkÈso antaradhÈyatÊti, ÈmantÈ. Asa~khataÑ
antaradhÈyatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
462. + Na vattabbaÑ “ÈkÈso asa~khato”ti, ÈmantÈ. ŒkÈso sa~khatoti, na

hevaÑ vattabbe -pa-. Tena hi ÈkÈso asa~khatoti.
ŒkÈsakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
6. ChaÔÔhavagga
(59) 7. ŒkÈsosanidassanotikathÈ
463. * ŒkÈso sanidassanoti, ÈmantÈ. R|paÑ r|pÈyatanaÑ r|padhÈtu
nÊlaÑ pÊtakaÑ lohitakaÑ odÈtaÑ cakkhuviÒÒeyyaÑ cakkhusmiÑ paÔihaÒÒati
cakkhussa ÈpÈthaÑ ÈgacchatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* ŒkÈso sanidassanoti, ÈmantÈ. CakkhuÒca paÔicca ÈkÈsaÒca uppajjati
cakkhuviÒÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* CakkhuÒca paÔicca ÈkÈsaÒca uppajjati cakkhuviÒÒÈÓanti, ÈmantÈ.
“CakkhuÒca paÔicca ÈkÈsaÒca uppajjati cakkhuviÒÒÈÓan”ti attheva1
suttantoti, natthi. “CakkhuÒca paÔicca r|pe ca uppajjati cakkhuviÒÒÈÓan”ti2
attheva suttantoti, ÈmantÈ. HaÒci “cakkhuÒca paÔicca r|pe ca uppajjati
cakkhuviÒÒÈÓan”ti attheva suttanto, no ca vata re vattabbe “cakkhuÒca
paÔicca ÈkÈsaÒca uppajjati cakkhuviÒÒÈÓan”ti.
464. + Na vattabbaÑ “ÈkÈso sanidassano”ti, ÈmantÈ. Nanu passati

dvinnaÑ rukkhÈnaÑ antaraÑ dvinnaÑ thambhÈnaÑ antaraÑ tÈÄacchiddaÑ
vÈtapÈnacchiddanti,
______________________________________________________________
1. Atthi(?) 2. Ma 1. 326; Ma 3. 328; SaÑ 2. 261 piÔÔhÈdÊsu.
ÈmantÈ. HaÒci passati dvinnaÑ r|kkhÈnaÑ antaraÑ dvinnaÑ thambhÈnaÑ

antaraÑ tÈÄacchiddaÑ vÈtapÈnacchiddaÑ, tena vata re vattabbe “ÈkÈso
sanidassano”ti.
ŒkÈso sanidassanotikathÈ niÔÔhitÈ.

_____
6. ChaÔÔhavagga
(60) 8. PathavÊdhÈtusanidassanÈti-ÈdikathÈ
465. * PathavÊdhÈtu sanidassanÈti, ÈmantÈ. R|paÑ r|pÈyatanaÑ
paÔihaÒÒati cakkhussa ÈpÈthaÑ ÈgacchatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* PathavÊdhÈtu sanidassanÈti, ÈmantÈ. CakkhuÒca paÔicca
pathavÊdhÈtuÒca uppajjati cakkhuviÒÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* CakkhuÒca paÔicca pathavÊdhÈtuÒca uppajjati cakkhuviÒÒÈÓanti,
ÈmantÈ. “CakkhuÒca paÔicca pathavÊdhÈtuÒca uppajjati cakkhuviÒÒÈÓan”ti
attheva suttantoti, natthi. “CakkhuÒca paÔicca r|pe ca uppajjati
cakkhuviÒÒÈÓan”ti attheva suttantoti, ÈmantÈ. HaÒci “cakkhuÒca paÔicca
r|pe ca uppajjati cakkhuviÒÒÈÓan”ti attheva suttanto, no ca vata re vattabbe
“cakkhuÒca paÔicca pathavÊdhÈtuÒca uppajjati cakkhuviÒÒÈÓan”ti.
466. + Na vattabbaÑ “pathavÊdhÈtu sanidassanÈ”ti, ÈmantÈ. Nanu

passati1 bh|miÑ pÈsÈÓaÑ pabbatanti, ÈmantÈ. HaÒci passati1 bh|miÑ
pÈsÈÓaÑ pabbataÑ, tena vata re vattabbe “pathavÊdhÈtu sanidassanÈ”ti -pa-.
+ Na vattabbaÑ “ÈpodhÈtu sanidassanÈ”ti, ÈmantÈ. Nanu passati
udakanti, ÈmantÈ. HaÒci passati udakaÑ, tena vata re vattabbe “ÈpodhÈtu
sanidassanÈ”ti -pa-.
+ Na vattabbaÑ “tejodhÈtu sanidassanÈ”ti, ÈmantÈ. Nanu passati aggiÑ
jalantanti, ÈmantÈ. HaÒci passati aggiÑ jalantaÑ, tena vata re vattabbe
“tejodhÈtu sanidassanÈ”ti -pa-.
______________________________________________________________
1. Passasi (SÊ, SyÈ, Ka) evamuparipi.
+ Na vattabbaÑ “vÈyodhÈtu sanidassanÈ”ti, ÈmantÈ. Nanu passati

vÈtena rukkhe saÒcÈliyamÈneti, ÈmantÈ. HaÒci passati vÈtena rukkhe
saÒcÈliyamÈne, tena vata re vattabbe “vÈyodhÈtu sanidassanÈ”ti -pa-.
PathavÊdhÈtu sanidassanÈti-ÈdikathÈ niÔÔhitÈ.

_____
6. ChaÔÔhavagga
(61) 9. CakkhundriyaÑsanidassananti-ÈdikathÈ
467. * CakkhundriyaÑ sanidassananti, ÈmantÈ. R|paÑ r|pÈyatanaÑ
r|padhÈtu -pa-. Cakkhussa ÈpÈthaÑ ÈgacchatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* CakkhundriyaÑ sanidassananti, ÈmantÈ. CakkhuÒca paÔicca
cakkhundriyaÒca uppajjati cakkhuviÒÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* CakkhuÒca paÔicca cakkhundriyaÒca uppajjati cakkhuviÒÒÈÓanti,
ÈmantÈ. “CakkhuÒca paÔicca cakkhundriyaÒca uppajjati cakkhuviÒÒÈÓan”ti
“cakkhuÒca paÔicca cakkhundriyaÒca uppajjati cakkhuviÒÒÈÓan”ti.
468. + Na vattabbaÑ “paÒcindriyÈni sanidassanÈnÊ”ti, ÈmantÈ. Nanu

passati cakkhuÑ, sotaÑ, ghÈnaÑ, jivhaÑ, kÈyanti, ÈmantÈ. HaÒci passati
cakkhuÑ, sotaÑ, ghÈnaÑ, jivhaÑ, kÈyaÑ, tena vata re vattabbe
“paÒcindriyÈni sanidassanÈnÊ”ti -pa-.
CakkhundriyaÑ sanidassananti-ÈdikathÈ niÔÔhitÈ.

_____
6. ChaÔÔhavagga
(62) 10. KÈyakammaÑsanidassanantikathÈ

469. * KÈyakammaÑ sanidassananti, ÈmantÈ. R|paÑ r|pÈyatanaÑ
paÔihaÒÒati cakkhussa ÈpÈthaÑ ÈgacchatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* KÈyakammaÑ sanidassananti, ÈmantÈ. CakkhuÒca paÔicca

kÈyakammaÒca uppajjati cakkhuviÒÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* CakkhuÒca paÔicca kÈyakammaÒca uppajjati cakkhuviÒÒaÓanti,
ÈmantÈ. “CakkhuÒca paÔicca kÈyakammaÒca uppajjati cakkhuviÒÒÈÓan”ti
“cakkhuÒca paÔicca kÈyakammaÒca uppajjati cakkhuviÒÒÈÓan”ti.
470. + Na vattabbaÑ “kÈyakammaÑ sanidassanan”ti, ÈmantÈ. Nanu

passati abhikkamantaÑ paÔikkamantaÑ ÈlokentaÑ vilokentaÑ samiÒjentaÑ
pasÈrentanti, ÈmantÈ. HaÒci passati abhikkamantaÑ paÔikkamantaÑ
ÈlokentaÑ vilokentaÑ samiÒjentaÑ pasÈrentaÑ, tena vata re vattabbe
“kÈyakammaÑ sanidassanan”ti.
KÈyakammaÑ sanidassanantikathÈ niÔÔhitÈ.
ChaÔÔho vaggo.
TassuddÈnaÑ
Niyamo asa~khato, paÔiccasamuppÈdo asa~khato, cattÈri saccÈni
asa~khatÈni, cattÈro ÈruppÈ asa~khatÈ, nirodhasamÈpatti asa~khatÈ, ÈkÈso
asa~khato, ÈkÈso sanidassano, cattÈro mahÈbh|tÈ, paÒcindriyÈni, tatheva
kÈyakammanti.
_____
7. Sattamavagga
(63) 1. Sa~gahitakathÈ
471. * Natthi keci dhammÈ kehici dhammehi sa~gahitÈti1, ÈmantÈ.
Nanu atthi keci dhammÈ kehici dhammehi gaÓanaÑ gacchanti uddesaÑ
gacchanti pariyÈpannÈti, ÈmantÈ. HaÒci atthi keci dhammÈ kehici dhammehi
gaÓanaÑ
______________________________________________________________
1. Sa~gahÊtÈti (I)
7. Sattamavagga 251
gacchanti uddesaÑ gacchanti pariyÈpannÈ, no ca vata re vattabbe “natthi

keci dhammÈ kehici dhammehi sa~gahitÈ”ti.
* CakkhÈyatanaÑ katamakkhandhagaÓanaÑ1 gacchatÊti,
r|pakkhandhagaÓanaÑ gacchatÊti. HaÒci cakkhÈyatanaÑ
r|pakkhandhagaÓanaÑ gacchati, tena vata re vattabbe “cakkhÈyatanaÑ
r|pakkhandhena sa~gahitan”ti. SotÈyatanaÑ -pa-. GhÈnÈyatanaÑ -pa-.
JivhÈyatanaÑ -pa-. KÈyÈyatanaÑ katamakkhandhagaÓanaÑ gacchatÊti,
r|pakkhandhagaÓanaÑ gacchatÊti, haÒci kÈyÈyatanaÑ
r|pakkhandhagaÓanaÑ gacchati, tena vata re vattabbe “kÈyÈyatanaÑ
r|pakkhandhena sa~gahitan”ti.
* R|pÈyatanaÑ -pa-. SaddÈyatanaÑ -pa-. GandhÈyatanaÑ -pa-.
RasÈyatanaÑ -pa-. PhoÔÔhabbÈyatanaÑ katamakkhandhagaÓanaÑ gacchatÊti,
r|pakkhandhagaÓanaÑ gacchatÊti. HaÒci phoÔÔhabbÈyatanaÑ
r|pakkhandhagaÓanaÑ gacchati, tena vata re vattabbe “phoÔÔhabbÈyatanaÑ
r|pakkhandhena sa~gahitanti.
* SukhÈ vedanÈ katamakkhandhagaÓanaÑ gacchatÊti,
vedanÈkkhandhagaÓanaÑ gacchatÊti. HaÒci sukhÈ vedanÈ
vedanÈkkhandhagaÓanaÑ gacchati, tena vata re vattabbe “sukhÈ vedanÈ
vedanÈkkhandhena sa~gahitÈ”ti, dukkhÈ vedanÈ -pa- adukkhamasukhÈ
vedanÈ katamakkhandhagaÓanaÑ gacchatÊti, vedanÈkkhandhagaÓanaÑ
gacchatÊti, haÒci adukkhamasukhÈ vedanÈ vedanÈkkhandhagaÓanaÑ
gacchati, tena vata re vattabbe “adukkhamasukhÈ vedanÈ vedanÈkkhandhena
sa~gahitÈ”ti.
* CakkhusamphassajÈ saÒÒÈ katamakkhandhagaÓanaÑ gacchatÊti,
saÒÒÈkkhandhagaÓanaÑ gacchatÊti, haÒci cakkhusamphassajÈ saÒÒÈ
saÒÒÈkkhandhagaÓanaÑ gacchati, tena vata re vattabbe “cakkhusamphassajÈ
saÒÒÈ saÒÒÈkkhandhena sa~gahitÈ”ti. SotasamphassajÈ saÒÒÈ -pa-.
ManosamphassajÈ saÒÒÈ katamakkhandhagaÓanaÑ gacchatÊti,
saÒÒÈkkhandhagaÓanaÑ gacchatÊti. HaÒci manosamphassajÈ saÒÒÈ
saÒÒÈkkhandhagaÓanaÑ gacchati, tena vata re vattabbe “manosamphassajÈ
saÒÒÈ saÒÒÈkkhandhena sa~gahitÈ”ti.
* CakkhusamphassajÈ cetanÈ -pa-. ManosamphassajÈ cetanÈ
katamakkhandhagaÓanaÑ gacchatÊti, sa~khÈrakkhandhagaÓanaÑ gacchatÊti.
HaÒci manosamphassajÈ cetanÈ sa~khÈrakkhandhagaÓanaÑ gacchati, tena
vata re vattabbe “manosamphassajÈ cetanÈ sa~khÈrakkhandhena sa~gahitÈti.
______________________________________________________________
1. KatamaÑ khandhagaÓanaÑ (SÊ, I, Ka)
* CakkhuviÒÒÈÓaÑ -pa-. ManoviÒÒÈÓaÑ katamakkhandhagaÓanaÑ

gacchatÊti, viÒÒÈÓakkhandhagaÓanaÑ gacchatÊti. HaÒci manoviÒÒÈÓaÑ
viÒÒÈÓakkhandhagaÓanaÑ gacchati, tena vata re vattabbe “manoviÒÒÈÓaÑ
viÒÒÈÓakkhandhena sa~gahitan”ti.
472. + YathÈ dÈmena vÈ yottena vÈ dve balÊbaddÈ sa~gahitÈ, sikkÈya

piÓÉapÈto sa~gahito, sÈ gaddulena sa~gahito. Evameva te dhammÈ tehi
dhammehi sa~gahitÈti.1 HaÒci dÈmena vÈ yottena vÈ dve balÊbaddÈ
sa~gahitÈ, sikkÈya piÓÉapÈto sa~gahito, sÈ gaddulena sa~gahito, tena vata re
vattabbe “atthi keci dhammÈ kehici dhammehi sa~gahitÈ”ti1.
Sa~gahitakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
7. Sattamavagga
(64) 2. SampayuttakathÈ
473. * Natthi keci dhammÈ kehici dhammehi sampayuttÈti, ÈmantÈ.
Nanu atthi keci dhammÈ kehici dhammehi sahagatÈ sahajÈtÈ saÑsaÔÔhÈ
ekuppÈdÈ ekanirodhÈ ekavatthukÈ ekÈrammaÓÈti, ÈmantÈ. HaÒci atthi keci
dhammÈ kehici dhammehi sahagatÈ sahajÈtÈ saÑsaÔÔhÈ ekuppÈdÈ ekanirodhÈ
ekavatthukÈ ekÈrammaÓÈ, no ca vata re vattabbe “natthi keci dhammÈ
kehici dhammehi sampayuttÈ”ti.
* VedanÈkkhandho saÒÒÈkkhandhena sahajÈtoti, ÈmantÈ. HaÒci
vedanÈkkhandho saÒÒÈkkhandhena sahajÈto, tena vata re vattabbe
“vedanÈkkhandho saÒÒÈkkhandhena sampayutto”ti.
* VedanÈkkhandho sa~khÈrakkhandhena. ViÒÒÈÓakkhandhena
sahajÈtoti, ÈmantÈ. HaÒci vedanÈkkhandho viÒÒÈÓakkhandhena sahajÈto,
tena vata re vattabbe “vedanÈkkhandho viÒÒÈÓakkhandhena sampayutto”ti.
______________________________________________________________
1-1. SakavÈdivacanaÑ (AÔÔhakathÈ passitabbÈ)
7. Sattamavagga 253
* SaÒÒÈkkhandho. Sa~khÈrakkhandho. ViÒÒÈÓakkhandho.

VedanÈkkhandhena. SaÒÒÈkkhandhena. Sa~khÈrakkhandhena sahajÈtoti,
ÈmantÈ. HaÒci viÒÒÈÓakkhandho sa~khÈrakkhandhena sahajÈto, tena vata re
vattabbe “viÒÒÈÓakkhandho sa~khÈrakkhandhena sampayutto”ti.
474. + YathÈ tilamhi telaÑ anugataÑ anupaviÔÔhaÑ, ucchumhi raso

anugato anupaviÔÔho. Evameva te dhammÈ tehi dhammehi anugatÈ
anupaviÔÔhÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
SampayuttakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
7. Sattamavagga
(65) 3. CetasikakathÈ
475. * Natthi cetasiko dhammoti, ÈmantÈ. Nanu atdhi keci dhammÈ
cittena sahagatÈ sahajÈtÈ saÑsaÔÔhÈ sampayuttÈ ekuppÈdÈ ekanirodhÈ
ekavatthukÈ ekÈrammaÓÈti, ÈmantÈ. HaÒci atthi keci dhammÈ cittena
sahagatÈ sahajÈtÈ saÑsaÔÔhÈ sampayuttÈ ekuppÈdÈ ekanirodhÈ ekavatthukÈ
ekÈrammaÓÈ, no ca vata re vattabbe “natthi cetasiko dhammo”ti.
* Phasso cittena sahajÈtoti, ÈmantÈ. HaÒci phasso cittena sahajÈto, tena
vata re vattabbe “phasso cetasiko”ti. VedanÈ -pa-. SaÒÒÈ. CetanÈ. SaddhÈ.
VÊriyaÑ. Sati. SamÈdhi. PaÒÒÈ. RÈgo. Doso. Moho -pa-. AnottappaÑ cittena
sahajÈtanti, ÈmantÈ. HaÒci anottappaÑ cittena sahajÈtaÑ, tena vata re
vattabbe “anottappaÑ cetasikan”ti.
476. + Cittena sahajÈtÈti katvÈ cetasikÈti, ÈmantÈ. Phassena sahajÈtÈti

katvÈ phassasikÈti1, ÈmantÈ. Cittena
______________________________________________________________
1. PhassikÈti (I, ®Ôha)
sahajÈtÈti katvÈ cetasikÈti, ÈmantÈ. VedanÈya. SaÒÒÈya. CetanÈya. SaddhÈya.

VÊriyena. SatiyÈ. SamÈdhinÈ. PaÒÒÈya. RÈgena. Dosena. Mohena -pa-.
Anottappena sahajÈtÈti katvÈ anottappÈsikÈti1, ÈmantÈ.
477. * Natthi cetasiko dhammoti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ–

“CittaÒhidaÑ cetasikÈ ca dhammÈ,
Anattato saÑviditassa honti.
HÊnappaÓÊtaÑ tadubhaye viditvÈ,
Sammaddaso vedi palokadhamman”ti.
Attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi atthi cetasiko dhammoti.
* Natthi cetasiko dhammoti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “idha
KevaÔÔa bhikkhu parasattÈnaÑ parapuggalÈnaÑ cittampi Èdisati, cetasikampi
Èdisati, vitakkitampi Èdisati, vicÈritampi Èdisati ‘evampi te mano, itthampi
te mano, itipi te cittan’ti”2 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi atthi cetasiko
dhammoti.
CetasikakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
7. Sattamavagga
(66) 4. DÈnakathÈ
478. * Cetasiko dhammo dÈnanti, ÈmantÈ. LabbhÈ cetasiko dhammo
paresaÑ dÈtunti, na hevaÑ vattabbe -pa-. LabbhÈ cetasiko dhammo paresaÑ
dÈtunti, ÈmantÈ. LabbhÈ phasso paresaÑ dÈtunti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
LabbhÈ vedanÈ -pa- saÒÒÈ. CetanÈ. SaddhÈ. VÊriyaÑ. Sati. SamÈdhi. PaÒÒÈ
paresaÑ dÈtunti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
______________________________________________________________
1. AnottappikÈti (?) 2. DÊ 1. 207 piÔÔhe.
7. Sattamavagga 255
479. + Na vattabbaÑ “cetasiko dhammo dÈnan”ti, ÈmantÈ. DÈnaÑ

aniÔÔhaphalaÑ akantaphalaÑ amanuÒÒaphalaÑ secanakaphalaÑ
dukkhudrayaÑ dukkhavipÈkanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu dÈnaÑ
iÔÔhaphalaÑ kantaphalaÑ manuÒÒaphalaÑ asecanakaphalaÑ sukhudrayaÑ
sukhavipÈkanti, ÈmantÈ. HaÒci dÈnaÑ iÔÔhaphalaÑ kantaphalaÑ
manuÒÒaphalaÑ asecanakaphalaÑ sukhudrayaÑ sukhavipÈkaÑ, tena vata re
vattabbe “cetasiko dhammo dÈnan”ti.
+ DÈnaÑ iÔÔhaphalaÑ vuttaÑ BhagavatÈ “cÊvaraÑ dÈnan”ti1, ÈmantÈ.
CÊvaraÑ iÔÔhaphalaÑ kantaphalaÑ manuÒÒaphalaÑ asecanakaphalaÑ
sukhudrayaÑ sukhavipÈkanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. DÈnaÑ iÔÔhaphalaÑ
vuttaÑ BhagavatÈ “piÓÉapÈto senÈsanaÑ gilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈro
dÈnan”ti, ÈmantÈ. GilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈro iÔÔhaphalo kantaphalo
manuÒÒaphalo asecanakaphalo sukhudrayo sukhavipÈkoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
480. + Na vattabbaÑ “cetasiko dhammo dÈnan”ti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ

BhagavatÈ–
“SaddhÈ hiriyaÑ kusalaÑ ca dÈnaÑ,
DhammÈ ete sappurisÈnuyÈtÈ.
EtaÑ hi maggaÑ diviyaÑ vadanti,
Etena hi gacchati devalokan”ti2.
Attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi cetasiko dhammo dÈnanti.
+ Na vattabbaÑ “citasiko dhammo dÈnan”ti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ
BhagavatÈ “paÒcimÈni bhikkhave dÈnÈni mahÈdÈnÈni aggaÒÒÈni rattaÒÒÈni
vaÑsaÒÒÈni porÈÓÈni asaÑkiÓÓÈni asaÑkiÓÓapubbÈni na saÑkiyanti na
saÑkiyissanti appaÔikuÔÔhÈni samaÓehi brÈhmaÓehi viÒÒ|hi. KatamÈni
paÒca, idha bhikkhave ariyasÈvako pÈÓÈtipÈtaÑ pahÈya pÈÓÈtipÈtÈ paÔivirato
hoti. PÈÓÈtipÈtÈ paÔivirato bhikkhave ariyasÈvako aparimÈÓÈnaÑ sattÈnaÑ
abhayaÑ deti averaÑ deti abyÈbajjhaÑ3 deti. AparimÈÓÈnaÑ sattÈnaÑ
abhayaÑ datvÈ averaÑ datvÈ abyÈbajjhaÑ datvÈ aparimÈÓassa abhayassa
averassa abyÈbajjhassa bhÈgÊ hoti. IdaÑ
______________________________________________________________
1. Upari vuccamÈnÈya paravÈdÊpucchÈya sadisÈ, AÔÔhakathÈ oloketabbÈ.
2. AÑ 3. 68 piÔÔhe. 3. AbyÈpajjhaÑ (SyÈ, Ka)
bhikkhave paÔhamaÑ dÈnaÑ mahÈdÈnaÑ aggaÒÒaÑ rattaÒÒaÑ vaÑsaÒÒaÑ

porÈÓaÑ asaÑkiÓÓaÑ asaÑkiÓÓapubbaÑ na saÑkiyati na saÑkiyissati,
appaÔikuÔÔhaÑ samaÓehi brÈhmaÓehi viÒÒ|hi. Puna caparaÑ bhikkhave
ariyasÈvako adinnÈdÈnaÑ pahÈya -pa- kÈmesumicchÈcÈraÑ pahÈya -pa-
musÈvÈdaÑ pahÈya -pa- surÈmerayamajja pamÈdaÔÔhÈnaÑ pahÈya
surÈmerayamajjapamÈdaÔÔhÈnÈ paÔivirato hoti,
surÈmerayamajjapamÈdaÔÔhÈnÈ paÔivirato bhikkhave ariyasÈvako
aparimÈÓÈnaÑ sattÈnaÑ abhayaÑ deti averaÑ deti abyÈbajjhaÑ deti.
AparimÈÓÈnaÑ sattÈnaÑ abhayaÑ datvÈ averaÑ datvÈ abyÈbajjhaÑ datvÈ
aparimÈÓassa abhayassa averassa abyÈbajjhassa bhÈgÊ hoti. IdaÑ bhikkhave
paÒcamaÑ dÈnaÑ mahÈdÈnaÑ aggaÒÒaÑ rattaÒÒaÑ vaÑsaÒÒaÑ porÈÓaÑ
asaÑkiÓÓaÑ asaÑkiÓÓapubbaÑ na saÑkiyati na saÑkiyissati, appaÔikuÔÔhaÑ
samaÓehi brÈhmaÓehi viÒÒ|hi. ImÈni kho bhikkhave paÒca dÈnÈni
mahÈdÈnÈni aggaÒÒÈni rattaÒÒÈni vaÑsaÒÒÈni porÈÓÈni asaÑkiÓÓÈni
asaÑkiÓÓapubbÈni na saÑkiyanti na saÑkiyissanti, appaÔikuÔÔhÈni samaÓehi
brÈhmaÓehi viÒÒ|hÊ”ti1 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi cetasiko
dhammo dÈnanti.
481. * Na vattabbaÑ “deyyadhammo dÈnan”ti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ

BhagavatÈ “idhekacco annaÑ deti, pÈnaÑ deti, vatthaÑ deti, yÈnaÑ deti,
mÈlaÑ deti, gandhaÑ deti, vilepanaÑ deti, seyyaÑ deti, ÈvasathaÑ deti,
padÊpeyyaÑ detÊ”ti2 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi deyyadhammo
dÈnanti.
482. + Deyyadhammo dÈnanti, ÈmantÈ. Deyyadhammo iÔÔhaphalo

kantaphalo manuÒÒaphalo asecanakaphalo sukhudrayo sukhavipÈkoti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. DÈnaÑ iÔÔhaphalaÑ vuttaÑ BhagavatÈ “cÊvaraÑ
dÈnan”ti, ÈmantÈ. CÊvaraÑ iÔÔhaphalaÑ kantaphalaÑ manuÒÒaphalaÑ
asecanakaphalaÑ sukhudrayaÑ sukhavipÈkanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
DÈnaÑ iÔÔhaphalaÑ vuttaÑ BhagavatÈ “piÓÉapÈto dÈnaÑ. SenÈsanaÑ
dÈnaÑ. GilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈro dÈnan”ti, ÈmantÈ.
GilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈro iÔÔhaphalo kantaphalo manuÒÒaphalo
______________________________________________________________
1. AÑ 3. 76 piÔÔhe. 2. SaÑ 2. 206 piÔÔhe, thokaÑ visadisaÑ.
7. Sattamavagga 257
asecanakaphalo sukhudrayo sukhavipÈkoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Tena hi

na vattabbaÑ “deyyadhammo dÈnan”ti.
DÈnakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
7. Sattamavagga
(67) 5. Paribhogamaya puÒÒakathÈ

483. * ParibhogamayaÑ puÒÒaÑ vaÉÉhatÊti, ÈmantÈ. Paribhogamayo
phasso vaÉÉhati, vedanÈ vaÉÉhati, saÒÒÈ vaÉÉhati, cetanÈ vaÉÉhati, cittaÑ
vaÉÉhati, saddhÈ vaÉÉhati, vÊriyaÑ vaÉÉhati, sati vaÉÉhati, samÈdhi
vaÉÉhati, paÒÒÈ vaÉÉhatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* ParibhogamayaÑ puÒÒaÑ vaÉÉhatÊti, ÈmantÈ. LatÈ viya vaÉÉhati,
mÈluvÈ viya vaÉÉhati, rukkho viya vaÉÉhati, tiÓaÑ viya vaÉÉhati,
muÒjapuÒjo viya vaÉÉhatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
484. * ParibhogamayaÑ puÒÒaÑ vaÉÉhatÊti, ÈmantÈ. DÈyako dÈnaÑ

datvÈ na samannÈharati hoti puÒÒanti, ÈmantÈ. AnÈvaÔÔentassa1 hoti.
AnÈbhogassa hoti. AsamannÈharantassa hoti. Amanasikarontassa hoti.
Acetayantassa hoti. Apatthayantassa hoti. AppaÓidahantassa hotÊti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu ÈvaÔÔentassa hoti. Œbhogassa hoti.
SamannÈharantassa hoti. Manasikarontassa hoti. Cetayantassa hoti.
Patthayantassa hoti. PaÓidahantassa hotÊti, ÈmantÈ. HaÒci ÈvaÔÔentassa hoti.
Œbhogassa hoti. SamannÈharantassa hoti. Manasikarontassa hoti.
Cetayantassa hoti. Patthayantassa hoti. PaÓidahantassa hoti, no ca vata re
vattabbe “paribhogamayaÑ puÒÒaÑ vaÉÉhatÊ”ti.

datvÈ kÈmavitakkaÑ vitakketi. ByÈpÈdavitakkaÑ vitakketi.
VihiÑsÈvitakkaÑ
______________________________________________________________
1. AnÈvaÔÔantassa (SÊ, I, Ka), anÈvajjantassa (SyÈ)
vitakketi hoti puÒÒanti, ÈmantÈ. DvinnaÑ phassÈnaÑ -pa-. DvinnaÑ

cittÈnaÑ samodhÈnaÑ hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. DvinnaÑ phassÈnaÑ
-pa-. DvinnaÑ cittÈnaÑ samodhÈnaÑ hotÊti, ÈmantÈ. KusalÈkusalÈ
sÈvajjÈnavajjÈ hÊnapaÓÊtÈ kaÓhasukkasappaÔibhÈgÈ dhammÈ
sammukhÊbhÈvaÑ ÈgacchantÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. KusalÈkusalÈ
sammukhÊbhÈvaÑ ÈgacchantÊti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ
“cattÈrimÈni bhikkhave suvid|ravid|rÈni. KatamÈni cattÈri, nabhaÒca
bhikkhave pathavÊ ca idaÑ paÔhamaÑ suvid|ravid|raÑ. OrimaÒca
bhikkhave tÊraÑ samuddassa pÈrimaÒca tÊraÑ idaÑ dutiyaÑ
suvid|ravid|raÑ. Yato ca bhikkhave verocano abbhudeti yattha ca atthameti
idaÑ tatiyaÑ suvid|ravid|raÑ. SataÒca bhikkhave dhammo asataÒca
dhammo idaÑ catutthaÑ suvid|ravid|raÑ. ImÈni kho bhikkhave cattÈri
suvid|ravid|rÈnÊti.
NabhaÒca d|re pathavÊ ca d|re,
PÈraÑ samuddassa tadÈhu d|re.
Yato ca verocano abbhudeti,
Pabha~karo yattha ca atthameti.
Tato have d|rataraÑ vadanti,
SataÒca dhammaÑ asataÒca dhammaÑ.
AbyÈyiko hoti sataÑ samÈgamo,
YÈvampi tiÔÔheyya tatheva hoti.
KhippaÑ hi veti1 asataÑ samÈgamo,
TasmÈ sataÑ dhammo asabbhi ÈrakÈ”ti2.
Attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “kusalÈkusalÈ
sammukhÊbhÈvaÑ ÈgacchantÊ”ti.
486. + Na vattabbaÑ “paribhogamayaÑ puÒÒaÑ vaÉÉhatÊ”ti, ÈmantÈ.
Nanu vuttaÑ BhagavatÈ–
“ŒrÈmaropÈ vanaropÈ, ye janÈ setukÈrakÈ.
PapaÒca udapÈnaÒca, ye dadanti upassayaÑ.
______________________________________________________________
1. KhippaÑhaveti (bah|su) 2. AÑ 1. 359 piÔÔhe.
7. Sattamavagga 259
TesaÑ divÈ ca ratto ca, sadÈ puÒÒaÑ pavaÉÉhati.

DhammaÔÔhÈ sÊlasampannÈ, te janÈ saggagÈmino”ti1.
Attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi paribhogamayaÑ puÒÒaÑ
vaÉÉhatÊti.
+ Na vattabbaÑ “paribhogamayaÑ puÒÒaÑ vaÉÉhatÊ”ti, ÈmantÈ. Nanu
vuttaÑ BhagavatÈ “cattÈrome bhikkhave puÒÒÈbhisandÈ kusalÈbhisandÈ
sukhassÈhÈrÈ sovaggikÈ sukhavipÈkÈ saggasaÑvattanikÈ iÔÔhÈya kantÈya
manÈpÈya hitÈya sukhÈya saÑvattanti. Katame cattÈro, yassa bhikkhave
bhikkhu cÊvaraÑ paribhuÒjamÈno appamÈÓaÑ cetosamÈdhiÑ upasampajja
viharati. AppamÈÓo tassa puÒÒÈbhisando kusalÈbhisando sukhassÈhÈro
sovaggiko sukhavipÈko saggasaÑvattaniko iÔÔhÈya kantÈya manÈpÈya hitÈya
sukhÈya saÑvattati. Yassa bhikkhave bhikkhu piÓÉapÈtaÑ paribhuÒjamÈno
-pa- senÈsanaÑ paribhuÒjamÈno -pa- gilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈraÑ
paribhuÒjamÈno appamÈÓaÑ cetosamÈdhiÑ upasampajja viharati.
AppamÈÓo tassa puÒÒÈbhisando kusalÈbhisando sukhassÈhÈro sovaggiko
sukhavipÈko saggasaÑvattaniko iÔÔhÈya kantÈya manÈpÈya hitÈya sukhÈya
saÑvattati. Ime kho bhikkhave cattÈro puÒÒÈbhisandÈ kusalÈbhisandÈ
sukhassÈhÈrÈ sovaggikÈ sukhavipÈkÈ saggasaÑvattanikÈ iÔÔhÈya kantÈya
manÈpÈya hitÈya sukhÈya saÑvattantÊ”ti2 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi
paribhogamayaÑ puÒÒaÑ vaÉÉhatÊti.

deti, paÔiggÈhako paÔiggahetvÈ na paribhuÒjati chaÉÉeti vissajjeti, hoti
puÒÒanti, ÈmantÈ. HaÒci dÈyako dÈnaÑ deti, paÔiggÈhako paÔiggahetvÈ na
paribhuÒjati chaÉÉeti vissajjeti, hoti puÒÒaÑ, no ca vata re vattabbe
“paribhogamayaÑ puÒÒaÑ vaÉÉhatÊ”ti.
* ParibhogamayaÑ puÒÒaÑ vaÉÉhatÊti, ÈmantÈ. DÈyako dÈnaÑ deti,
paÔiggÈhake paÔiggahite rÈjÈno vÈ haranti, corÈ vÈ haranti, aggi vÈ dahati,
udakaÑ vÈ vahati, appiyÈ vÈ dÈyÈdÈ haranti, hoti puÒÒanti,
______________________________________________________________
1. SaÑ 1. 30 piÔÔhe. 2. AÑ 1. 365 piÔÔhe.
ÈmantÈ. HaÒci dÈyako dÈnaÑ deti, paÔiggÈhake paÔiggahite rÈjÈno vÈ

haranti, corÈ vÈ haranti, aggi vÈ dahati, udakaÑ vÈ vahati, appiyÈ vÈ dÈyÈdÈ
haranti, hoti puÒÒaÑ, no ca vata re vattabbe “paribhogamayaÑ puÒÒaÑ
vaÉÉhatÊ”ti.
ParibhogamayapuÒÒakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
7. Sattamavagga
(68) 6. ItodinnakathÈ
488. * Ito dinnena tattha yÈpentÊti, ÈmantÈ. Ito cÊvaraÑ denti taÑ
cÊvaraÑ tattha paribhuÒjantÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Ito piÓÉapÈtaÑ
denti, ito senÈsanaÑ denti, ito gilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈraÑ denti, ito
khÈdanÊyaÑ denti, ito bhojanÊyaÑ denti, ito pÈnÊyaÑ denti, taÑ pÈnÊyaÑ
tattha paribhuÒjantÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Ito dinnena tattha yÈpentÊti, ÈmantÈ. AÒÒo aÒÒassa kÈrako, parakataÑ
sukhadukkhaÑ, aÒÒo karoti aÒÒo paÔisaÑvedetÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
489. + Na vattabbaÑ “ito dinnena tattha yÈpentÊ”ti, ÈmantÈ. Nanu petÈ

attano atthÈya dÈnaÑ dentaÑ anumodenti cittaÑ pasÈdenti pÊtiÑ uppÈdenti
somanassaÑ paÔilabhantÊti, ÈmantÈ. HaÒci petÈ attano atthÈya dÈnaÑ dentaÑ
anumodenti cittaÑ pasÈdenti pÊtiÑ uppÈdenti somanassaÑ paÔilabhanti, tena
vata re vattabbe “ito dinnena tattha yÈpentÊ”ti.
490. + Na vattabbaÑ “ito dinnena tattha yÈpentÊ”ti, ÈmantÈ. Nanu

“Unname udakaÑ vuÔÔhaÑ, yathÈninnaÑ pavattati.
Evameva ito dinnaÑ, petÈnaÑ upakappati.
7. Sattamavagga 261
YathÈ vÈrivahÈ p|rÈ, parip|renti sÈgaraÑ.

Evameva ito dinnaÑ, petÈnaÑ upakappati.
Na hi tattha kasÊ atthi, gorakkhettha na vijjati.
VaÓijjÈ tÈdisÊ natthi, hiraÒÒena kayÈkayaÑ1.
Ito dinnena yÈpenti, petÈ kÈla~katÈ tahin”ti2.
Attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi ito dinnena tattha yÈpentÊti.
491. + Na vattabbaÑ “ito dinnena tattha yÈpentÊ”ti, ÈmantÈ. Nanu

vuttaÑ BhagavatÈ “paÒcimÈni bhikkhave ÔhÈnÈni sampassantÈ mÈtÈpitaro
puttaÑ icchanti kule jÈyamÈnaÑ. KatamÈni paÒca, bhaÔo vÈ no bharissati,
kiccaÑ vÈ no karissati. KulavaÑso ciraÑ Ôhassati, dÈyajjaÑ paÔipajjissati.
Atha vÈ pana petÈnaÑ kÈla~katÈnaÑ dakkhiÓaÑ anuppadassati. ImÈni kho
bhikkhave paÒca ÔhÈnÈni sampassantÈ mÈtÈpitaro puttaÑ icchanti kule
jÈyamÈnanti.
PaÒca ÔhÈnÈni sampassaÑ, puttaÑ icchanti paÓÉitÈ.
BhaÔo vÈ no bharissati, kiccaÑ vÈ no karissati.
KulavaÑso ciraÑ tiÔÔhe, dÈyajjaÑ paÔipajjati.
Atha vÈ pana petÈnaÑ, dakkhiÓaÑ anuppadassati.
®hÈnÈnetÈni sampassaÑ, puttaÑ icchanti paÓÉitÈ.
TasmÈ santo sappurisÈ, kataÒÒ| katavedino.
Bharanti mÈtÈpitaro, pubbe katamanussaraÑ.
Karonti tesaÑ kiccÈni, yathÈ taÑ pubbakÈrinaÑ.
OvÈdakÈrÊ bhaÔaposÊ, kulavaÑsaÑ ahÈpayaÑ.
Saddho sÊlena sampanno, putto hoti pasaÑsiyo”ti3.
Attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi ito dinnena tattha yÈpentÊti.
Ito dinnakathÈ niÔÔhitÈ.

______________________________________________________________
1. KayakkayaÑ (SÊ, I) 2. Khu 1. 8; Khu 2. 129 piÔÔhesu. 3. AÑ 2. 37 piÔÔhe.
7. Sattamavagga
(69) 7. PathavÊkammavipÈkotikathÈ
492. * PathavÊ kammavipÈkoti, ÈmantÈ. SukhavedaniyÈ,
dukkhavedaniyÈ, adukkhamasukhavedaniyÈ, sukhÈya vedanÈya sampayuttÈ,
dukkhÈya vedanÈya sampayuttÈ, adukkhamasukhÈya vedanÈya sampayuttÈ,
phassena sampayuttÈ, vedanÈya sampayuttÈ, saÒÒÈya sampayuttÈ, cetanÈya
sampayuttÈ, cittena sampayuttÈ, sÈrammaÓÈ, atthi tÈya ÈvaÔÔanÈ1 Èbhogo
samannÈhÈro manasikÈro cetanÈ patthanÈ paÓidhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Nanu na sukhavedaniyÈ na dukkhavedaniyÈ na adukkhamasukhavedaniyÈ na
sukhÈya vedanÈya sampayuttÈ na dukkhÈya vedanÈya sampayuttÈ na
adukkhamasukhÈya vedanÈya sampayuttÈ na phassena sampayuttÈ na
vedanÈya sampayuttÈ na saÒÒÈya sampayuttÈ na cetanÈya sampayuttÈ na
cittena sampayuttÈ anÈrammaÓÈ natthi tÈya ÈvaÔÔanÈ Èbhogo samannÈhÈro
manasikÈro cetanÈ patthanÈ paÓidhÊti, ÈmantÈ. HaÒci na sukhavedaniyÈ na
dukkhavedaniyÈ -pa- anÈrammaÓÈ natthi tÈya ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhi, no ca
vata re vattabbe “pathavÊ kammavipÈko”ti.
* Phasso kammavipÈko phasso sukhavedaniyo dukkhavedaniyo
adukkhamasukhavedaniyo sukhÈya vedanÈya sampayutto dukkhÈya -pa-
adukkhamasukhÈya vedanÈya sampayutto phassena sampayutto vedanÈya
sampayutto saÒÒÈya sampayutto cetanÈya sampayutto cittena sampayutto
sÈrammaÓo atthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ. PathavÊ
kammavipÈko pathavÊ sukhavedaniyÈ dukkhavedaniyÈ
adukkhamasukhavedaniyÈ sukhÈya vedanÈya sampayuttÈ dukkhÈya -pa-
adukkhamasukhÈya vedanÈya sampayuttÈ phassena sampayuttÈ vedanÈya
sampayuttÈ saÒÒÈya sampayuttÈ cetanÈya sampayuttÈ cittena sampayuttÈ
sÈrammaÓÈ atthi tÈya ÈvaÔÔanÈ Èbhogo samannÈhÈro manasikÈro cetanÈ
patthanÈ paÓidhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. PathavÊ kammavipÈko pathavÊ
na sukhavedaniyÈ na dukkhavedaniyÈ -pa- anÈrammaÓÈ natthi tÈya ÈvaÔÔanÈ
-pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ. Phasso kammavipÈko phasso na sukhavedaniyo na
______________________________________________________________
1. ŒvajjanÈ (SyÈ, KaÑ)
7. Sattamavagga 263
dukkhavedaniyo -pa- anÈrammaÓo natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, na

* PathavÊ kammavipÈkoti, ÈmantÈ. PathavÊ paggahaniggahupagÈ
chedanabhedanupagÈti, ÈmantÈ. KammavipÈko paggahaniggahupago
chedanabhedanupagoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* LabbhÈ pathavÊ ketuÑ vikketuÑ ÈÔhapetuÑ ocinituÑ vicinitunti,
ÈmantÈ. LabbhÈ kammavipÈko ketuÑ vikketuÑ ÈÔhapetuÑ ocinituÑ
vicinitunti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
493. * PathavÊ paresaÑ sÈdhÈraÓÈti, ÈmantÈ. KammavipÈko paresaÑ

sÈdhÈraÓoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
KammavipÈko paresaÑ sÈdhÈraÓoti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ–
“AsÈdhÈraÓamaÒÒesaÑ, acoraharaÓo nidhi.
KayirÈtha macco puÒÒÈni, sace sucaritaÑ care”ti1.
Attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “kammavipÈko paresaÑ
sÈdhÈraÓo”ti.
* PathavÊ kammavipÈkoti, ÈmantÈ. PaÔhamaÑ pathavÊ saÓÔhÈti pacchÈ
sattÈ uppajjantÊti, ÈmantÈ. PaÔhamaÑ vipÈko uppajjati pacchÈ
vipÈkapaÔilÈbhÈya kammaÑ karontÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* PathavÊ sabbasattÈnaÑ kammavipÈkoti, ÈmantÈ. Sabbe sattÈ pathaviÑ
paribhuÒjantÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Sabbe sattÈ pathaviÑ
paribhuÒjantÊti, ÈmantÈ. Atthi keci pathaviÑ aparibhuÒjitvÈ parinibbÈyantÊti,
ÈmantÈ. Atthi keci kammavipÈkaÑ akhepetvÈ parinibbÈyantÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* PathavÊ cakkavattisattassa kammavipÈkoti, ÈmantÈ. AÒÒe sattÈ
pathaviÑ paribhuÒjantÊti, ÈmantÈ. Cakkavattisattassa kammavipÈkaÑ aÒÒe
sattÈ paribhuÒjantÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Cakkavattisattassa
kammavipÈkaÑ aÒÒe sattÈ paribhuÒjantÊti, ÈmantÈ. Cakkavattisattassa
phassaÑ vedanaÑ saÒÒaÑ
______________________________________________________________
1. Khu 1. 10 KhuddakapÈÔhe, thokaÑ visadisaÑ.
cetanaÑ cittaÑ saddhaÑ vÊriyaÑ satiÑ samÈdhiÑ paÒÒaÑ aÒÒe sattÈ

paribhuÒjantÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
494. + Na vattabbaÑ “pathavÊ kammavipÈko”ti, ÈmantÈ. Nanu atthi

issariyasaÑvattaniyaÑ kammaÑ adhipaccasaÑvattaniyaÑ kammanti,
ÈmantÈ. HaÒci atthi issariyasaÑvattaniyaÑ kammaÑ
adhipaccasaÑvattaniyaÑ kammaÑ, tena vata re vattabbe “pathavÊ
kammavipÈko”ti.
PathavÊ kammavipÈkotikathÈ niÔÔhitÈ.

_____
7. Sattamavagga
(70) 8. JarÈmaraÓaÑvipÈkotikathÈ
495. * JarÈmaraÓaÑ vipÈkoti, ÈmantÈ. SukhavedaniyaÑ
dukkhavedaniyaÑ adukkhamasukhavedaniyaÑ, sukhÈya vedanÈya
sampayuttaÑ, dukkhÈya vedanÈya sampayuttaÑ, adukkhamasukhÈya
vedanÈya sampayuttaÑ, phassena sampayuttaÑ, vedanÈya sampayuttaÑ,
saÒÒÈya sampayuttaÑ, cetanÈya sampayuttaÑ, cittena sampayuttaÑ,
sÈrammaÓaÑ, atthi tassa ÈvaÔÔanÈ Èbhogo samannÈhÈro manasikÈro cetanÈ
patthanÈ paÓidhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu na sukhavedaniyaÑ na
dukkhavedaniyaÑ -pa- anÈrammaÓaÑ natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti,
ÈmantÈ. HaÒci na sukhavedaniyaÑ na dukkhavedaniyaÑ -pa-
anÈrammaÓaÑ, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhi, no ca vata re vattabbe
“jarÈmaraÓaÑ vipÈko”ti.
* Phasso vipÈko phasso sukhavedaniyo dukkhavedaniyo -pa-
sÈrammaÓo atthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ. JarÈmaraÓaÑ vipÈko
jarÈmaraÓaÑ sukhavedaniyaÑ dukkhavedaniyaÑ -pa- sÈrammaÓaÑ atthi
tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* JarÈmaraÓaÑ vipÈko jarÈmaraÓaÑ na sukhavedaniyaÑ na
dukkhavedaniyaÑ -pa- anÈrammaÓaÑ, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti,
ÈmantÈ. Phasso vipÈko phasso na sukhavedaniyo na dukkhavedaniyo -pa-
anÈrammaÓo, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
7. Sattamavagga 265
496. * AkusalÈnaÑ dhammÈnaÑ jarÈmaraÓaÑ, akusalÈnaÑ

dhammÈnaÑ vipÈkoti, ÈmantÈ. KusalÈnaÑ dhammÈnaÑ jarÈmaraÓaÑ,
kusalÈnaÑ dhammÈnaÑ vipÈkoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* KusalÈnaÑ dhammÈnaÑ jarÈmaraÓaÑ, na vattabbaÑ “kusalÈnaÑ

dhammÈnaÑ vipÈko”ti, ÈmantÈ. AkusalÈnaÑ dhammÈnaÑ jarÈmaraÓaÑ, na
vattabbaÑ “akusalÈnaÑ dhammÈnaÑ vipÈko”ti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* KusalÈnaÑ dhammÈnaÑ jarÈmaraÓaÑ, akusalÈnaÑ dhammÈnaÑ

vipÈkoti, ÈmantÈ. AkusalÈnaÑ dhammÈnaÑ jarÈmaraÓaÑ, kusalÈnaÑ
dhammÈnaÑ vipÈkoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AkusalÈnaÑ dhammÈnaÑ jarÈmaraÓaÑ, na vattabbaÑ “kusalÈnaÑ

dhammÈnaÑ vipÈko”ti, ÈmantÈ. KusalÈnaÑ dhammÈnaÑ jarÈmaraÓaÑ, na
vattabbaÑ “akusalÈnaÑ dhammÈnaÑ vipÈko”ti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* KusalÈnaÒca akusalÈnaÒca dhammÈnaÑ jarÈmaraÓaÑ, akusalÈnaÑ

dhammÈnaÑ vipÈkoti, ÈmantÈ. KusalÈnaÒca akusalÈnaÒca dhammÈnaÑ
jarÈmaraÓaÑ, kusalÈnaÑ dhammÈnaÑ vipÈkoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* KusalÈnaÒca akusalÈnaÒca dhammÈnaÑ jarÈmaraÓaÑ, na vattabbaÑ

“kusalÈnaÑ dhammÈnaÑ vipÈko”ti, ÈmantÈ. KusalÈnaÒca akusalÈnaÒca
dhammÈnaÑ jarÈmaraÓaÑ, na vattabbaÑ “akusalÈnaÑ dhammÈnaÑ
vipÈko”ti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
497. + Na vattabbaÑ “jarÈmaraÓaÑ vipÈko”ti, ÈmantÈ. Nanu atthi

dubbaÓÓasaÑvattaniyaÑ kammaÑ appÈyukasaÑvattaniyaÑ kammanti,
ÈmantÈ. HaÒci atthi dubbaÓÓasaÑvattaniyaÑ kammaÑ
appÈyukasaÑvattaniyaÑ kammaÑ, tena vata re vattabbe “jarÈmaraÓaÑ
vipÈko”ti.
JarÈmaraÓaÑ vipÈkotikathÈ niÔÔhitÈ.

7. Sattamavagga
(71) 9. AriyadhammavipÈkakathÈ
498. * Natthi ariyadhammavipÈkoti, ÈmantÈ. Nanu mahapphalaÑ
sÈmaÒÒaÑ mahapphalaÑ brahmaÒÒanti, ÈmantÈ. HaÒci mahapphalaÑ
sÈmaÒÒaÑ mahapphalaÑ brahmaÒÒaÑ, no ca vata re vattabbe “natthi
ariyadhammavipÈko”ti.
* Natthi ariyadhammavipÈkoti, ÈmantÈ. Nanu atthi sotÈpattiphalanti,
ÈmantÈ. HaÒci atthi sotÈpattiphalaÑ, no ca vata re vattabbe “natthi
ariyadhammavipÈko”ti, nanu atthi sakadÈgÈmiphalaÑ -pa- anÈgÈmiphalaÑ
-pa- arahattaphalanti, ÈmantÈ. HaÒci atthi arahattaphalaÑ, no ca vata re
vattabbe “natthi ariyadhammavipÈko”ti.
* SotÈpattiphalaÑ na vipÈkoti, ÈmantÈ. DÈnaphalaÑ na vipÈkoti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. SotÈpattiphalaÑ na vipÈkoti, ÈmantÈ. SÊlaphalaÑ -pa-
bhÈvanÈphalaÑ na vipÈkoti. Na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SakadÈgÈmiphalaÑ -pa-. AnÈgÈmiphalaÑ -pa-. ArahattaphalaÑ, na
vipÈkoti, ÈmantÈ. DÈnaphalaÑ na vipÈkoti. Na hevaÑ vattabbe -pa-.
ArahattaphalaÑ na vipÈkoti, ÈmantÈ. SÊlaphalaÑ -pa- bhavanÈphalaÑ na
vipÈkoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. DÈnaphalaÑ vipÈkoti, ÈmantÈ.
SotÈpattiphalaÑ vipÈkoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* DÈnaphalaÑ vipÈkoti, ÈmantÈ. SakadÈgÈmiphalaÑ -pa-.
AnÈgÈmiphalaÑ -pa-. ArahattaphalaÑ vipÈkoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
SÊlaphalaÑ -pa-. BhÈvanÈphalaÑ vipÈkoti, ÈmantÈ. SotÈpattiphalaÑ vipÈkoti,
na hevaÑ vattabbe -pa-. BhÈvanÈphalaÑ vipÈkoti, ÈmantÈ.
SakadÈgÈmiphalaÑ -pa-. AnÈgÈmiphalaÑ -pa-. ArahattaphalaÑ vipÈkoti, na
499. * KÈmÈvacaraÑ kusalaÑ savipÈkanti, ÈmantÈ. LokuttaraÑ

kusalaÑ savipÈkanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. R|pÈvacaraÑ kusalaÑ -pa-.
Ar|pÈvacaraÑ kusalaÑ savipÈkanti, ÈmantÈ. LokuttaraÑ kusalaÑ
savipÈkanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
7. Sattamavagga 267
* LokuttaraÑ kusalaÑ avipÈkanti, ÈmantÈ. KÈmÈvacaraÑ kusalaÑ

avipÈkanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. LokuttaraÑ kusalaÑ avipÈkanti,
ÈmantÈ. R|pÈvacaraÑ -pa-. Ar|pÈvacaraÑ kusalaÑ avipÈkanti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
500. + KÈmÈvacaraÑ kusalaÑ savipÈkaÑ ÈcayagÈmÊti, ÈmantÈ.

LokuttaraÑ kusalaÑ savipÈkaÑ ÈcayagÈmÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
R|pÈvacaraÑ -pa-. Ar|pÈvacaraÑ kusalaÑ savipÈkaÑ ÈcayagÈmÊti, ÈmantÈ.
LokuttaraÑ kusalaÑ savipÈkaÑ ÈcayagÈmÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
+ LokuttaraÑ kusalaÑ savipÈkaÑ apacayagÈmÊti, ÈmantÈ.
KÈmÈvacaraÑ kusalaÑ savipÈkaÑ apacayagÈmÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
LokuttaraÑ kusalaÑ savipÈkaÑ apacayagÈmÊti, ÈmantÈ. R|pÈvacaraÑ -pa-.
Ar|pÈvacaraÑ kusalaÑ savipÈkaÑ apacayagÈmÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
AriyadhammavipÈkakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
7. Sattamavagga
(72) 10. VipÈkovipÈkadhammadhammotikathÈ

501. * VipÈko vipÈkadhammadhammoti, ÈmantÈ. Tassa vipÈko
vipÈkadhammadhammoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Tassa vipÈko
vipÈkadhammadhammoti, ÈmantÈ. Tassa tasseva natthi dukkhassa antakiriyÈ
natthi vaÔÔupacchedo natthi anupÈdÈparinibbÈnanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* VipÈko vipÈkadhammadhammoti, ÈmantÈ. VipÈkoti vÈ
vipÈkadhammadhammoti vÈ, vipÈkadhammadhammoti vÈ vipÈkoti vÈ esese
ekaÔÔhe same samabhÈge tajjÈteti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* VipÈko vipÈkadhammadhammoti, ÈmantÈ. VipÈko ca
vipÈkadhammadhammo ca, vipÈkadhammadhammo ca vipÈko ca sahagatÈ
sahajÈtÈ saÑsaÔÔhÈ sampayuttÈ ekuppÈdÈ ekanirodhÈ ekavatthukÈ
ekÈrammaÓÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* VipÈko vipÈkadhammadhammoti, ÈmantÈ. TaÒÒeva akusalaÑ so

akusalassa vipÈko, taÒÒeva kusalaÑ so kusalassa vipÈkoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* VipÈko vipÈkadhammadhammoti, ÈmantÈ. Yeneva cittena pÈÓaÑ
hanati, teneva cittena niraye paccati, yeneva cittena dÈnaÑ deti, teneva
cittena sagge modatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
502. + Na vattabbaÑ “vipÈko vipÈkadhammadhammo”ti, ÈmantÈ. Nanu

vipÈkÈ cattÈro khandhÈ ar|pino aÒÒamaÒÒapaccayÈti, ÈmantÈ. HaÒci vipÈkÈ
cattÈro khandhÈ ar|pino aÒÒamaÒÒapaccayÈ, tena vata re vattabbe “vipÈko
vipÈkadhammadhammo”ti.
VipÈko vipÈkadhammadhammotikathÈ niÔÔhitÈ.
Sattamo vaggo.
TassuddÈnaÑ
Sa~gaho, sampayutto, cetasiko dhammo, cetasikaÑ dÈnaÑ
paribhogamayaÑ puÒÒaÑ vaÉÉhati, ito dinnena tattha yÈpenti, pathavÊ
kammavipÈko, jarÈmaraÓaÑ vipÈko, natthi ariyadhammavipÈko, vipÈko
vipÈkadhammadhammoti.
_____
8. AÔÔhamavagga
(73) 1. ChagatikathÈ
503. * Cha gatiyoti, ÈmantÈ. Nanu paÒca gatiyo vuttÈ BhagavatÈ
“nirayo tiracchÈnayoni pettivisayo manussÈ devÈ”ti1, ÈmantÈ. HaÒci paÒca
gatiyo vuttÈ BhagavatÈ nirayo tiracchÈnayoni pettivisayo manussÈ devÈ, no
ca vata re vattabbe “cha gatiyo”ti.
______________________________________________________________
1. Ma 1. 106 piÔÔhe.
8. AÔÔhamavagga 269
* Cha gatiyoti, ÈmantÈ. Nanu kÈlakaÒcikÈ1 asurÈ petÈnaÑ samÈnavaÓÓÈ

samÈnabhogÈ samÈnÈhÈrÈ samÈnÈyukÈ petehi saha ÈvÈhavivÈhaÑ
gacchantÊti, ÈmantÈ. HaÒci kÈlakaÒcikÈ asurÈ petÈnaÑ samÈnavaÓÓÈ
samÈnabhogÈ samÈnÈhÈrÈ samÈnÈyukÈ petehi saha ÈvÈhavivÈhaÑ gacchanti,
no ca vata re vattabbe “cha gatiyo”ti.
* Cha gatiyoti, ÈmantÈ. Nanu vepacittiparisÈ devÈnaÑ samÈnavaÓÓÈ
samÈnabhogÈ samÈnÈhÈrÈ samÈnÈyukÈ devehi saha ÈvÈhavivÈhaÑ
gacchantÊti, ÈmantÈ. HaÒci vepacittiparisÈ devÈnaÑ samÈnavaÓÓÈ
samÈnabhogÈ samÈnÈhÈrÈ samÈnÈyukÈ devehi saha ÈvÈhavivÈhaÑ
gacchanti, no ca vata re vattabbe “cha gatiyo”ti.
* Cha gatiyoti, ÈmantÈ. Nanu vepacittiparisÈ pubbadevÈti, ÈmantÈ.
HaÒci vepacittiparisÈ pubbadevÈ, no ca vata re vattabbe “cha gatiyo”ti.
504. + Na vattabbaÑ “cha gatiyo”ti, ÈmantÈ. Nanu atthi asurakÈyoti,

ÈmantÈ. HaÒci atthi asurakÈyo, tena vata re vattabbe “cha gatiyo”ti.
ChagatikathÈ niÔÔhitÈ.
_____
8. AÔÔhamavagga
(74) 2. AntarÈbhavakathÈ
505. * Atthi antarÈbhavoti, ÈmantÈ. KÈmabhavoti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. Atthi antarÈbhavoti, ÈmantÈ. R|pabhavoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Atthi antarÈbhavoti, ÈmantÈ. Ar|pabhavoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Atthi
antarÈbhavoti, ÈmantÈ. KÈmabhavassa ca r|pabhavassa ca antare atthi
antarÈbhavoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Atthi antarÈbhavoti, ÈmantÈ.
R|pabhavassa ca ar|pabhavassa ca antare atthi antarÈbhavoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
______________________________________________________________
1. KÈlakaÒjikÈ (SÊ, SyÈ, KaÑ), kÈÄakaÒjakÈ (I)
* KÈmabhavassa ca r|pabhavassa ca antare natthi antarÈbhavoti,

ÈmantÈ. HaÒci kÈmabhavassa ca r|pabhavassa ca antare natthi antarÈbhavo,
no ca vata re vattabbe “atthi antarÈbhavo”ti. R|pabhavassa ca
ar|pabhavassa ca antare natthi antarÈbhavoti, ÈmantÈ. HaÒci r|pabhavassa
ca ar|pabhavassa ca antare natthi antarÈbhavo, no ca vata re vattabbe “atthi
antarÈbhavo”ti.
506. * Atthi antarÈbhavoti, ÈmantÈ. PaÒcamÊ sÈ yoni, chaÔÔhamÊ sÈ gati,

aÔÔhamÊ sÈ viÒÒÈÓaÔÔhiti, dasamo so sattÈvÈsoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Atthi antarÈbhavoti, ÈmantÈ. AntarÈbhavo bhavo gati sattÈvÈso saÑsÈro
yoni viÒÒÈÓaÔÔhiti attabhÈvapaÔilÈbhoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Atthi
antarÈbhav|pagaÑ kammanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Atthi
antarÈbhav|pagÈ sattÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AntarÈbhave sattÈ jÈyanti
jÊyanti mÊyanti cavanti upapajjantÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AntarÈbhave
atthi r|paÑ vedanÈ saÒÒÈ sa~khÈrÈ viÒÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
AntarÈbhavo paÒcavokÈrabhavoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
507. * Atthi kÈmabhavo, kÈmabhavo bhavo gati sattÈvÈso saÑsÈro yoni

viÒÒÈÓaÔÔhiti attabhÈvapaÔilÈbhoti, ÈmantÈ. Atthi antarÈbhavo, antarÈbhavo
bhavo gati sattÈvÈso saÑsÈro yoni viÒÒÈÓaÔÔhiti attabhÈvapaÔilÈbhoti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. Atthi kÈmabhav|pagaÑ kammanti, ÈmantÈ. Atthi
kÈmabhav|pagÈ sattÈti, ÈmantÈ. Atthi antarÈbhav|pagÈ sattÈti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. KÈmabhave sattÈ jÈyanti jÊyanti mÊyanti cavanti upapajjantÊti,
ÈmantÈ. AntarÈbhave sattÈ jÈyanti jÊyanti mÊyanti cavanti upapajjantÊti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. KÈmabhave atthi r|paÑ vedanÈ saÒÒÈ sa~khÈrÈ
viÒÒÈÓanti, ÈmantÈ. AntarÈbhave atthi r|paÑ vedanÈ saÒÒÈ sa~khÈrÈ
viÒÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. KÈmabhavo paÒcavokÈrabhavoti,
ÈmantÈ. AntarÈbhavo paÒcavokÈrabhavoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Atthi r|pabhavo, r|pabhavo bhavo gati sattÈvÈso saÑsÈro yoni
bhavo gati sattÈvÈso saÑsÈro yoni
viÒÒÈÓaÔÔhiti attabhÈvapaÔilÈbhoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Atthi

r|pabhav|pagaÑ kammanti, ÈmantÈ. Atthi antarÈbhav|pagaÑ kammanti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. Atthi r|pabhav|pagÈ sattÈti, ÈmantÈ. Atthi
antarÈbhav|pagÈ sattÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. R|pabhave sattÈ jÈyanti
jÊyanti mÊyanti cavanti upapajjantÊti, ÈmantÈ. AntarÈbhave sattÈ jÈyanti
jÊyanti mÊyanti cavanti upapajjantÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. R|pabhave
atthi r|paÑ vedanÈ saÒÒÈ sa~khÈrÈ viÒÒÈÓanti, ÈmantÈ. AntarÈbhave atthi
r|paÑ vedanÈ saÒÒÈ sa~khÈrÈ viÒÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
R|pabhavo paÒcavokÈrabhavoti, ÈmantÈ. AntarÈbhavo paÒcavokÈrabhavoti,
* Atthi ar|pabhavo, ar|pabhavo bhavo gati sattÈvÈso saÑsÈro yoni
bhavo gati sattÈvÈso saÑsÈro yoni viÒÒÈÓaÔÔhiti attabhÈvapaÔilÈbhoti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. Atthi ar|pabhav|pagaÑ kammanti, ÈmantÈ. Atthi
ar|pabhav|pagÈ sattÈti, ÈmantÈ. Atthi antarÈbhav|pagÈ sattÈti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. Ar|pabhave sattÈ jÈyanti jÊyanti mÊyanti cavanti upapajjantÊti,
ÈmantÈ. AntarÈbhave sattÈ jÈyanti jÊyanti mÊyanti cavanti upapajjantÊti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. Ar|pabhave atthi vedanÈ saÒÒÈ sa~khÈrÈ viÒÒÈÓanti,
ÈmantÈ. AntarÈbhave atthi vedanÈ saÒÒÈ sa~khÈrÈ viÒÒÈÓanti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. Ar|pabhavo catuvokÈrabhavoti, ÈmantÈ. AntarÈbhavo
catuvokÈrabhavoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
508. * Atthi antarÈbhavoti, ÈmantÈ. SabbesaÒÒeva sattÈnaÑ atthi

antarÈbhavoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SabbesaÒÒeva sattÈnaÑ natthi
antarÈbhavoti, ÈmantÈ. HaÒci sabbesaÒÒeva sattÈnaÑ natthi antarÈbhavo, no
ca vata re vattabbe “atthi antarÈbhavo”ti.
* Atthi antarÈbhavoti, ÈmantÈ. Œnantariyassa puggalassa atthi
antarÈbhavoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Œnantariyassa puggalassa natthi
antarÈbhavoti, ÈmantÈ. HaÒci Ènantariyassa puggalassa natthi antarÈbhavo,
no ca vata ra vattabbe “atthi antarÈbhavo”ti.
* Na Ènantariyassa puggalassa atthi antarÈbhavoti, ÈmantÈ.

Œnantariyassa puggalassa atthi antarÈbhavoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Œnantariyassa puggalassa natthi antarÈbhavoti, ÈmantÈ. Na Ènantariyassa
puggalassa natthi antarÈbhavoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Niray|pagassa
puggalassa -pa-. AsaÒÒasatt|pagassa puggalassa -pa-. Ar|p|pagassa
puggalassa atthi antarÈbhavoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Ar|p|pagassa
puggalassa natthi antarÈbhavoti, ÈmantÈ. HaÒci ar|p|pagassa puggalassa
natthi antarÈbhavo, no ca vata re vattabbe “atthi antarÈbhavo”ti.
* Na ar|p|pagassa puggalassa atthi antarÈbhavoti, ÈmantÈ.
Ar|p|pagassa puggalassa atthi antarÈbhavoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Ar|p|pagassa puggalassa natthi antarÈbhavoti, ÈmantÈ. Na ar|p|pagassa
puggalassa natthi antarÈbhavoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
509. + Na vattabbaÑ “atthi antarÈbhavo”ti, ÈmantÈ. Nanu

antarÈparinibbÈyÊ puggalo atthÊti, ÈmantÈ. HaÒci antarÈparinibbÈyÊ puggalo
atthi, tena vata re1 vattabbe “atthi antarÈbhavo”ti.
* AntarÈparinibbÈyÊ puggalo atthÊti katvÈ atthi antarÈbhavoti, ÈmantÈ.
UpahaccaparinibbÈyÊ puggalo atthÊti katvÈ atthi upahaccabhavoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. AntarÈparinibbÈyÊ puggalo atthÊti katvÈ atthi antarÈbhavoti,
ÈmantÈ. Asa~khÈraparinibbÈyÊ puggalo -pa-. Sasa~khÈraparinibbÈyÊ puggalo
atthÊti katvÈ atthi sasa~khÈrabhavoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
AntarÈbhavakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
8. AÔÔhamavagga
(75) 3. KÈmaguÓakathÈ
510. * PaÒceva kÈmaguÓÈ kÈmadhÈt|ti, ÈmantÈ. Nanu atthi
tappaÔisaÒÒutto chandoti, ÈmantÈ. HaÒci atthi tappaÔisaÒÒutto chando, no
______________________________________________________________
1. No ca vata re (SÊ, Ka), no vata re (SyÈ)
ca vata re vattabbe “paÒceva kÈmaguÓÈ kÈmadhÈt|”ti. Nanu atthi

tappaÔisaÒÒutto rÈgo tappaÔisaÒÒutto chando tappaÔisaÒÒutto chandarÈgo
tappaÔisaÒÒutto sa~kappo tappaÔisaÒÒutto rÈgo tappaÔisaÒÒutto sa~kapparÈgo
tappaÔisaÒÒuttÈ pÊti tappaÔisaÒÒuttaÑ somanassaÑ tappaÔisaÒÒuttaÑ
pÊtisomanassanti, ÈmantÈ. HaÒci atthi tappaÔisaÒÒuttaÑ pÊtisomanassaÑ, no
ca vata re vattabbe “paÒceva kÈmaguÓÈ kÈmadhÈt|”ti.
* PaÒceva kÈmaguÓÈ kÈmadhÈt|ti, ÈmantÈ. ManussÈnaÑ cakkhu na
kÈmadhÈt|ti, na hevaÑ vattabbe -pa-. ManussÈnaÑ sotaÑ -pa-.
ManussÈnaÑ ghÈnaÑ -pa-. ManussÈnaÑ jivhÈ -pa-. ManussÈnaÑ kÈyo -pa-.
ManussÈnaÑ mano na kÈmadhÈt|ti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* ManussÈnaÑ mano na kÈmadhÈt|ti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ
BhagavatÈ–
PaÒca kÈmaguÓÈ loke, manocchaÔÔhÈ paveditÈ.
Ettha chandaÑ virÈjetvÈ, evaÑ dukkhÈ pamuccatÊti1.
Attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “manussÈnaÑ mano na
kÈmadhÈt|”ti.
511. * PaÒceva kÈmaguÓÈ kÈmadhÈt|ti, ÈmantÈ. KÈmaguÓÈ bhavo gati

sattÈvÈso saÑsÈro yoni viÒÒÈÓaÔÔhiti attabhÈvapaÔilÈbhoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. Atthi kÈmaguÓ|pagaÑ kammanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Atthi kÈmaguÓ|pagÈ sattÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. KÈmaguÓe sattÈ jÈyanti
jÊyanti mÊyanti cavanti upapajjantÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. KÈmaguÓe
atthi r|paÑ vedanÈ saÒÒÈ sa~khÈrÈ viÒÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
KÈmaguÓÈ paÒcavokÈrabhavoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. KÈmaguÓe
SammÈsambuddhÈ uppajjanti, PaccekasambuddhÈ uppajjanti, sÈvakayugaÑ
uppajjatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* KÈmadhÈtu bhavo gati sattÈvÈso saÑsÈro yoni viÒÒÈÓaÔÔhiti
attabhÈvapaÔilÈbhoti, ÈmantÈ. KÈmaguÓÈ bhavo gati sattÈvÈso saÑsÈro yoni
viÒÒÈÓaÔÔhiti attabhÈvapaÔilÈbhoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Atthi
kÈmadhÈt|pagaÑ kammanti, ÈmantÈ. Atthi kÈmaguÓ|pagaÑ
______________________________________________________________
1. Khu 1. 304; SaÑ 1. 16 piÔÔhesu.
kammanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Atthi kÈmadhÈt|pagÈ sattÈti, ÈmantÈ.

Atthi kÈmaguÓ|pagÈ sattÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* KÈmadhÈtuyÈ sattÈ jÈyanti jÊyanti mÊyanti cavanti upapajjantÊti,
ÈmantÈ. KÈmaguÓe sattÈ jÈyanti jÊyanti mÊyanti cavanti upapajjantÊti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. KÈmadhÈtuyÈ atthi r|paÑ vedanÈ saÒÒÈ sa~khÈrÈ
viÒÒÈÓanti, ÈmantÈ. KÈmaguÓe atthi r|paÑ vedanÈ saÒÒÈ sa~khÈrÈ
viÒÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. KÈmadhÈtu paÒcavokÈrabhavoti,
ÈmantÈ. KÈmaguÓÈ paÒcavokÈrabhavoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
KÈmadhÈtuyÈ SammÈsambuddhÈ uppajjanti, PaccekasambuddhÈ uppajjanti,
sÈvakayugaÑ uppajjatÊti, ÈmantÈ. KÈmaguÓe SammÈsambuddhÈ uppajjanti,
PaccekasambuddhÈ uppajjanti, sÈvakayugaÑ uppajjatÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
512. + Na vattabbaÑ “paÒceva kÈmaguÓÈ kÈmadhÈt|”ti, ÈmantÈ. Nanu

vuttaÑ BhagavatÈ “paÒcime bhikkhave kÈmaguÓÈ. Katame paÒca,
cakkhuviÒÒeyyÈ r|pÈ iÔÔhÈ kantÈ manÈpÈ piyar|pÈ kÈm|pasaÑhitÈ rajanÊyÈ.
SotaviÒÒeyyÈ saddÈ -pa-. GhÈnaviÒÒeyyÈ gandhÈ -pa-. JivhÈviÒÒeyyÈ rasÈ
-pa-. KÈyaviÒÒeyyÈ phoÔÔhabbÈ iÔÔhÈ kantÈ manÈpÈ piyar|pÈ kÈm|pasaÑhitÈ
rajanÊyÈ. Ime kho bhikkhave paÒca kÈmaguÓÈ”ti attheva suttantoti, ÈmantÈ.
Tena hi paÒceva kÈmaguÓÈ kÈmadhÈt|ti.
KÈmaguÓakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
8. AÔÔhamavagga
(76) 4. KÈmakathÈ
513. * PaÒcevÈyatanÈ kÈmÈti, ÈmantÈ. Nanu atthi tappaÔisaÑyutto
chandoti, ÈmantÈ. HaÒci atthi tappaÔisaÑyutto chando, no ca vata re
vattabbe “paÒcevÈyatanÈ kÈmÈ”ti, nanu atthi tappaÔisaÑyutto rÈgo
tappaÔisaÑyutto chando tappaÔisaÑyutto chandarÈgo tappaÔisaÑyutto
sa~kappo tappaÔisaÑyutto rÈgo tappaÔisaÑyutto sa~kapparÈgo
tappaÔisaÑyuttÈ pÊti tappaÔisaÑyuttaÑ somanassaÑ tappaÔisaÑyuttaÑ
pÊtisomanassanti,
ÈmantÈ. HaÒci atthi tappaÔisaÑyuttaÑ pÊtisomanassaÑ, no ca vata re

vattabbe “paÒcevÈyatanÈ kÈmÈ”ti.
514. + Na vattabbaÑ “paÒcevÈyatanÈ kÈmÈ”ti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ

BhagavatÈ “paÒcime bhikkhave kÈmaguÓÈ. Katame paÒca, cakkhuviÒÒeyyÈ
r|pÈ -pa-. KÈyaviÒÒeyyÈ phoÔÔhabbÈ iÔÔhÈ kantÈ manÈpÈ piyar|pÈ
kÈm|pasaÑhitÈ rajanÊyÈ. Ime kho bhikkhave paÒca kÈmaguÓÈ”ti attheva
suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi paÒcevÈyatanÈ kÈmÈti.
* PaÒcevÈyatanÈ kÈmÈti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “paÒcime
bhikkhave kÈmaguÓÈ. Katame paÒca, cakkhuviÒÒeyyÈ r|pÈ -pa-
kÈyaviÒÒeyyÈ phoÔÔhabbÈ iÔÔhÈ kantÈ manÈpÈ piyar|pÈ kÈm|pasaÑhitÈ
rajanÊyÈ. Ime kho bhikkhave paÒca kÈmaguÓÈ”. “Api ca bhikkhave nete
kÈmÈ, kÈmaguÓÈ nÈmete ariyassa vinaye vuccanti.
Sa~kapparÈgo purisassa kÈmo,
Na te kÈmÈ yÈni citrÈni loke.
Sa~kapparÈgo purisassa kÈmo,
TiÔÔhanti citrÈni tatheva loke.
Athettha dhÊrÈ vinayanti chandan”ti1.
Attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “paÒcevÈyatanÈ kÈmÈ”ti.
KÈmakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
8. AÔÔhamavagga
(77) 5. R|padhÈtukathÈ
515. * R|pino dhammÈ r|padhÈt|ti, ÈmantÈ. R|paÑ bhavo gati
sattÈvÈso saÑsÈro yoni viÒÒÈÓaÔÔhiti attabhÈvapaÔilÈbhoti, na
______________________________________________________________
1. AÑ 2. 359 piÔÔhe Nibbedhikasutte.
hevaÑ vattabbe -pa-. Atthi r|p|pagaÑ kammanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.

Atthi r|p|pagÈ sattÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. R|pe sattÈ jÈyanti jÊyanti
mÊyanti cavanti upapajjantÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. R|pe atthi r|paÑ
vedanÈ saÒÒÈ sa~khÈrÈ viÒÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. R|paÑ
paÒcavokÈrabhavoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* R|padhÈtu bhavo gati -pa- attabhÈvapaÔilÈbhoti, ÈmantÈ. R|paÑ
bhavo gati -pa- attabhÈvapaÔilÈbhoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Atthi
r|padhÈt|pagaÑ kammanti, ÈmantÈ. Atthi r|p|pagaÑ kammanti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. Atthi r|padhÈt|pagÈ sattÈti, ÈmantÈ. Atthi r|p|pagÈ sattÈti, na
* R|padhÈtuyÈ sattÈ jÈyanti jÊyanti mÊyanti cavanti upapajjantÊti,
ÈmantÈ. R|pe sattÈ jÈyanti jÊyanti mÊyanti cavanti upapajjantÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. R|padhÈtuyÈ atthi r|paÑ vedanÈ saÒÒÈ sa~khÈrÈ viÒÒÈÓanti,
ÈmantÈ. R|pe atthi r|paÑ vedanÈ saÒÒÈ sa~khÈrÈ viÒÒÈÓanti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. R|padhÈtu paÒcavokÈrabhavoti, ÈmantÈ. R|paÑ
paÒcavokÈrabhavoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
516. * R|pino dhammÈ r|padhÈtu, kÈmadhÈtuyÈ atthi r|panti, ÈmantÈ.

SÈva kÈmadhÈtu, sÈ r|padhÈt|ti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SÈva kÈmadhÈtu,
sÈ r|padhÈt|ti, ÈmantÈ. KÈmabhavena samannÈgato puggalo dvÊhi bhavehi
samannÈgato hoti kÈmabhavena ca r|pabhavena cÈti, na hevaÑ vattabbe.
R|padhÈtukathÈ niÔÔhitÈ.
_____
8. AÔÔhamavagga
(78) 6. Ar|padhÈtukathÈ
517. * Ar|pino dhammÈ ar|padhÈt|ti, ÈmantÈ. VedanÈ bhavo gati
sattÈvÈso saÑsÈro yoni viÒÒÈÓaÔÔhiti attabhÈvapaÔilÈbhoti,
na hevaÑ vattabbe -pa-. Atthi vedan|pagaÑ kammanti, na hevaÑ vattabbe

-pa-. Atthi vedan|pagÈ sattÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. VedanÈya sattÈ
jÈyanti jÊyanti mÊyanti cavanti upapajjantÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
VedanÈya atthi vedanÈ saÒÒÈ sa~khÈrÈ viÒÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
VedanÈ catuvokÈrabhavoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Ar|padhÈtu bhavo gati -pa- attabhÈvapaÔilÈbhoti, ÈmantÈ. VedanÈ
bhavo gati -pa- attabhÈvapaÔilÈbhoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Atthi
ar|padhÈt|pagaÑ kammanti, ÈmantÈ. Atthi vedan|pagaÑ kammanti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. Atthi ar|padhÈt|pagÈ sattÈti, ÈmantÈ. Atthi
vedan|pagÈ sattÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Ar|padhÈtuyÈ sattÈ jÈyanti jÊyanti mÊyanti cavanti upapajjantÊti,
ÈmantÈ. VedanÈya sattÈ jÈyanti jÊyanti mÊyanti cavanti upapajjantÊti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. Ar|padhÈtuyÈ atthi vedanÈ saÒÒÈ sa~khÈrÈ viÒÒÈÓanti,
ÈmantÈ. VedanÈya atthi vedanÈ saÒÒÈ sa~khÈrÈ viÒÒÈÓanti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. Ar|padhÈtu catuvokÈrabhavoti, ÈmantÈ. VedanÈ
catuvokÈrabhavoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
518. * Ar|pino dhammÈ ar|padhÈtu, kÈmadhÈtuyÈ atthi vedanÈ saÒÒÈ

sa~khÈrÈ viÒÒÈÓanti, ÈmantÈ. SÈva kÈmadhÈtu, sÈ ar|padhÈt|ti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. SÈva kÈmadhÈtu, sÈ ar|padhÈt|ti, ÈmantÈ. KÈmabhavena
samannÈgato puggalo dvÊhi bhavehi samannÈgato hoti kÈmabhavena ca
ar|pabhavena cÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* R|pino dhammÈ r|padhÈtu, ar|pino dhammÈ ar|padhÈtu,
kÈmadhÈtuyÈ atthi r|paÑ vedanÈ saÒÒÈ sa~khÈrÈ viÒÒÈÓanti, ÈmantÈ. SÈva
kÈmadhÈtu, sÈ r|padhÈtu, sÈ ar|padhÈt|ti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SÈva
kÈmadhÈtu, sÈ r|padhÈtu, sÈ ar|padhÈt|ti, ÈmantÈ. KÈmabhavena
samannÈgato puggalo tÊhi bhavehi samannÈgato hoti kÈmabhavena ca
r|pabhavena ca ar|pabhavena cÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Ar|padhÈtukathÈ niÔÔhitÈ.
8. AÔÔhamavagga
(79) 7. R|padhÈtuyÈ-ÈyatanakathÈ
519. * Atthi saÄÈyataniko attabhÈvo r|padhÈtuyÈti, ÈmantÈ. Atthi tattha
ghÈnÈyatananti, ÈmantÈ. Atthi tattha gandhÈyatananti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. Atthi tattha jivhÈyatananti, ÈmantÈ. Atthi tattha rasÈyatananti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. Atthi tattha kÈyÈyatananti, ÈmantÈ. Atthi tattha
phoÔÔhabbÈyatananti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Natthi tattha gandhÈyatananti, ÈmantÈ. Natthi tattha ghÈnÈyatananti,
na hevaÑ vattabbe -pa-. Natthi tattha rasÈyatananti, ÈmantÈ. Natthi tattha
jivhÈyatananti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Natthi tattha phoÔÔhabbÈyatananti,
ÈmantÈ. Natthi tattha kÈyÈyatananti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
520. * Atthi tattha cakkhÈyatanaÑ atthi r|pÈyatananti, ÈmantÈ. Atthi

tattha ghÈnÈyatanaÑ atthi gandhÈyatananti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Atthi
tattha cakkhÈyatanaÑ atthi r|pÈyatananti, ÈmantÈ. Atthi tattha jivhÈyatanaÑ
atthi rasÈyatanaÑ -pa-. Atthi tattha kÈyÈyatanaÑ atthi phoÔÔhabbÈyatananti,
na hevaÑ vattabbe -pa-. Atthi tattha sotÈyatanaÑ atthi saddÈyatanaÑ -pa-.
Atthi tattha manÈyatanaÑ atthi dhammÈyatananti, ÈmantÈ. Atthi tattha
ghÈnÈyatanaÑ atthi gandhÈyatananti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Atthi tattha
manÈyatanaÑ atthi dhammÈyatananti, ÈmantÈ. Atthi tattha jivhÈyatanaÑ
atthi rasÈyatananti -pa-. Atthi tattha kÈyÈyatanaÑ atthi phoÔÔhabbÈyatananti,
* Atthi tattha ghÈnÈyatanaÑ natthi gandhÈyatananti, ÈmantÈ. Atthi
tattha cakkhÈyatanaÑ natthi r|pÈyatananti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Atthi
tattha ghÈnÈyatanaÑ natthi gandhÈyatananti, ÈmantÈ. Atthi tattha
sotÈyatanaÑ natthi saddÈyatanaÑ -pa-. Atthi tattha manÈyatanaÑ natthi
dhammÈyatananti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Atthi tattha jivhÈyatanaÑ natthi
rasÈyatanaÑ -pa-. Atthi tattha kÈyÈyatanaÑ natthi phoÔÔhabbÈyatananti,
ÈmantÈ. Atthi tattha cakkhÈyatanaÑ natthi r|pÈyatananti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. Atthi tattha kÈyÈyatanaÑ natthi phoÔÔhabbÈyatananti, ÈmantÈ. Atthi
tattha sotÈyatanaÑ natthi
saddÈyatanaÑ -pa-. Atthi tattha manÈyatanaÑ natthi dhammÈyatananti, na

521. * Atthi tattha cakkhÈyatanaÑ atthi r|pÈyatanaÑ tena cakkhunÈ taÑ

r|paÑ passatÊti, ÈmantÈ. Atthi tattha ghÈnÈyatanaÑ atthi gandhÈyatanaÑ
tena ghÈnena taÑ gandhaÑ ghÈyatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Atthi tattha
cakkhÈyatanaÑ atthi r|pÈyatanaÑ tena cakkhunÈ taÑ r|paÑ passatÊti,
ÈmantÈ. Atthi tattha jivhÈyatanaÑ atthi rasÈyatanaÑ tÈya jivhÈya taÑ rasaÑ
sÈyati -pa-. Atthi tattha kÈyÈyatanaÑ atthi phoÔÔhabbÈyatanaÑ tena kÈyena
taÑ phoÔÔhabbaÑ phusatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Atthi tattha sotÈyatanaÑ atthi saddÈyatanaÑ -pa-. Atthi tattha
manÈyatanaÑ atthi dhammÈyatanaÑ tena manena taÑ dhammaÑ vijÈnÈtÊti,
ÈmantÈ. Atthi tattha ghÈnÈyatanaÑ atthi gandhÈyatanaÑ tena ghÈnena taÑ
gandhaÑ ghÈyatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Atthi tattha manÈyatanaÑ atthi
dhammÈyatanaÑ tena manena taÑ dhammaÑ vijÈnÈtÊti, ÈmantÈ. Atthi tattha
jivhÈyatanaÑ atthi rasÈyatanaÑ -pa-. Atthi tattha kÈyÈyatanaÑ atthi
phoÔÔhabbÈyatanaÑ tena kÈyena taÑ phoÔÔhabbaÑ phusatÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* Atthi tattha ghÈnÈyatanaÑ atthi gandhÈyatanaÑ, na ca tena ghÈnena
taÑ gandhaÑ ghÈyatÊti, ÈmantÈ. Atthi tattha cakkhÈyatanaÑ atthi
r|pÈyatanaÑ na ca tena cakkhunÈ taÑ r|paÑ passatÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. Atthi tattha ghÈnÈyatanaÑ atthi gandhÈyatanaÑ na ca tena ghÈnena
taÑ gandhaÑ ghÈyatÊti, ÈmantÈ. Atthi tattha sotÈyatanaÑ atthi saddÈyatanaÑ
-pa-. Atthi tattha manÈyatanaÑ atthi dhammÈyatanaÑ na ca tena manena
taÑ dhammaÑ vijÈnÈtÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Atthi tattha jivhÈyatanaÑ atthi rasÈyatanaÑ -pa-. Atthi tattha
kÈyÈyatanaÑ atthi phoÔÔhabbÈyatanaÑ na ca tena kÈyena taÑ phoÔÔhabbaÑ
phusatÊti, ÈmantÈ. Atthi tattha sotÈyatanaÑ, atthi saddÈyatanaÑ -pa-. Atthi
tattha manÈyatanaÑ atthi dhammÈyatanaÑ na ca tena manena taÑ
dhammaÑ vijÈnÈtÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
522. * Atthi tattha ghÈnÈyatanaÑ atthi gandhÈyatanaÑ tena ghÈnena

taÑ gandhaÑ ghÈyatÊti, ÈmantÈ. Atthi tattha m|lagandho sÈragandho
tacagandho pattagandho pupphagandho phalagandho Èmagandho
vissagandho sugandho duggandhoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Atthi tattha jivhÈyatanaÑ atthi rasÈyatanaÑ tÈya jivhÈya taÑ rasaÑ
sÈyatÊti, ÈmantÈ. Atthi tattha m|laraso khandharaso tacaraso pattaraso
puppharaso phalaraso ambilaÑ madhuraÑ tittakaÑ kaÔukaÑ loÓiyaÑ
khÈriyaÑ lambilaÑ kasÈvo sÈdu asÈd|ti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Atthi tattha kÈyÈyatanaÑ atthi phoÔÔhabbÈyatanaÑ tena kÈyena taÑ
phoÔÔhabbaÑ phusatÊti, ÈmantÈ. Atthi tattha kakkhaÄaÑ mudukaÑ saÓhaÑ
pharusaÑ sukhasamphassaÑ dukkhasamphassaÑ garukaÑ lahukanti, na
523. + Na vattabbaÑ “saÄÈyataniko attabhÈvo r|padhÈtuyÈ”ti, ÈmantÈ.

Nanu atthi tattha ghÈnanimittaÑ jivhÈnimittaÑ kÈyanimittanti, ÈmantÈ.
HaÒci atthi tattha ghÈnanimittaÑ jivhÈnimittaÑ kÈyanimittaÑ, tena vata re
vattabbe “saÄÈyataniko attabhÈvo r|padhÈtuyÈ”ti.
R|padhÈtuyÈ ÈyatanakathÈ niÔÔhitÈ.

_____
8. AÔÔhamavagga
(80) 8. Ar|per|pakathÈ
524. * Atthi r|paÑ ar|pes|ti, ÈmantÈ. R|pabhavo r|pagati
r|pasattÈvÈso r|pasaÑsÈro r|payoni r|pattabhÈvapaÔilÈbhoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. Nanu ar|pabhavo ar|pagati ar|pasattÈvÈso ar|pasaÑsÈro
ar|payoni ar|pattabhÈvapaÔilÈbhoti, ÈmantÈ. HaÒci ar|pabhavo -pa-
ar|pattabhÈvapaÔilÈbho, no ca vata re vattabbe “atthi r|paÑ ar|pes|”ti.
* Atthi r|paÑ ar|pes|ti, ÈmantÈ. PaÒcavokÈrabhavo gati sattÈvÈso
saÑsÈro yoni viÒÒÈÓaÔÔhiti attabhÈvapaÔilÈbhoti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu catuvokÈrabhavo -pa- attabhÈvapaÔilÈbhoti,

ÈmantÈ. HaÒci catuvokÈrabhavo gati -pa- attabhÈvapaÔilÈbho, no ca vata re
vattabbe “atthi r|paÑ ar|pes|”ti.
525. * Atthi r|paÑ r|padhÈtuyÈ, so ca r|pabhavo r|pagati

r|pasattÈvÈso r|pasaÑsÈro r|payoni r|pattabhÈvapaÔilÈbhoti, ÈmantÈ. Atthi
r|paÑ ar|pesu, so ca r|pabhavo r|pagati -pa- r|pattabhÈvapaÔilÈbhoti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. Atthi r|paÑ r|padhÈtuyÈ, so ca paÒcavokÈrabhavo
gati -pa- attabhÈvapaÔilÈbhoti, ÈmantÈ. Atthi r|paÑ ar|pesu, so ca
paÒcavokÈrabhavo gati -pa- attabhÈvapaÔilÈbhoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Atthi r|paÑ ar|pesu, so ca ar|pabhavo ar|pagati ar|pasattÈvÈso

ar|pasaÑsÈro ar|payoni ar|pattabhÈvapaÔilÈbhoti, ÈmantÈ. Atthi r|paÑ
r|padhÈtuyÈ1, so ca ar|pabhavo ar|pagati -pa- ar|pattabhÈvapaÔilÈbhoti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. Atthi r|paÑ ar|pesu, so ca catuvokÈrabhavo gati -pa-
attabhÈvapaÔilÈbhoti, ÈmantÈ. Atthi r|paÑ r|padhÈtuyÈ1, so ca
catuvokÈrabhavo gati -pa- attabhÈvapaÔilÈbhoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
526. * Atthi r|paÑ ar|pes|ti, ÈmantÈ. Nanu r|pÈnaÑ nissaraÓaÑ

ar|paÑ2 vuttaÑ BhagavatÈti, ÈmantÈ. HaÒci r|pÈnaÑ nissaraÓaÑ ar|paÑ2
vuttaÑ BhagavatÈ, no ca vata re vattabbe “atthi r|paÑ ar|pes|”ti.
* R|pÈnaÑ nissaraÓaÑ ar|paÑ vuttaÑ BhagavatÈ “atthi r|paÑ

ar|pes|”ti, ÈmantÈ. KÈmÈnaÑ nissaraÓaÑ nekkhammaÑ vuttaÑ BhagavatÈ
“atthi nekkhammesu kÈmÈ, atthi anÈsavesu ÈsavÈ, atthi apariyÈpannesu
pariyÈpannÈ”ti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Ar|pe r|pakathÈ niÔÔhitÈ.

______________________________________________________________
1. Ar|padhÈtuyÈ (sabbattha) 2. Khu 1. 237; AÑ 2. 214; DÊ 3. 200 piÔÔhesu.
8. AÔÔhamavagga
(81) 9. R|paÑkammantikathÈ
527. * Kusalena cittena samuÔÔhitaÑ kÈyakammaÑ r|paÑ kusalanti,
ÈmantÈ. SèrammaÓaÑ, atthi tassa ÈvaÔÔanÈ Èbhogo samannÈhÈro manasikÈro
cetanÈ patthanÈ paÓidhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu anÈrammaÓaÑ,
natthi tassa ÈvaÔÔanÈ Èbhogo samannÈhÈro manasikÈro cetanÈ patthanÈ
paÓidhÊti, ÈmantÈ. HaÒci anÈrammaÓaÑ, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti,
no ca vata re vattabbe “kusalena cittena samuÔÔhitaÑ kÈyakammaÑ r|paÑ
kusalan”ti.
* Kusalena cittena samuÔÔhito phasso kusalo sÈrammaÓo, atthi tassa
ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ. Kusalena cittena samuÔÔhitaÑ kÈyakammaÑ
r|paÑ kusalaÑ sÈrammaÓaÑ, atthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. Kusalena cittena samuÔÔhitÈ vedanÈ -pa- saÒÒÈ. CetanÈ.
SaddhÈ. VÊriyaÑ. Sati. SamÈdhi -pa-. PaÒÒÈ kusalÈ sÈrammaÓÈ, atthi tÈya
ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ. Kusalena cittena samuÔÔhitaÑ kÈyakammaÑ
vattabbe -pa-.
* Kusalena cittena samuÔÔhitaÑ kÈyakammaÑ r|paÑ kusalaÑ
anÈrammaÓaÑ, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ. Kusalena cittena
samuÔÔhito phasso kusalo anÈrammaÓo, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti,
na hevaÑ vattabbe -pa-. Kusalena cittena samuÔÔhitaÑ kÈyakammaÑ r|paÑ
kusalaÑ anÈrammaÓaÑ, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ.
Kusalena cittena samuÔÔhitÈ vedanÈ -pa- saÒÒÈ. CetanÈ. SaddhÈ. VÊriyaÑ.
Sati. SamÈdhi -pa- paÒÒÈ kusalÈ anÈrammaÓÈ, natthi tÈya ÈvaÔÔanÈ -pa-
paÓidhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
528. * Kusalena cittena samuÔÔhitaÑ kÈyakammaÑ r|paÑ kusalanti,

ÈmantÈ. YaÑ kiÒci kusalena cittena samuÔÔhitaÑ r|paÑ sabbaÑ taÑ
kusalanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Kusalena cittena samuÔÔhitaÑ kÈyakammaÑ r|paÑ kusalanti, ÈmantÈ.

Kusalena cittena samuÔÔhitaÑ r|pÈyatanaÑ kusalanti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. Kusalena cittena samuÔÔhitaÑ kÈyakammaÑ r|paÑ kusalanti, ÈmantÈ.
Kusalena cittena samuÔÔhitaÑ saddÈyatanaÑ -pa- gandhÈyatanaÑ.
RasÈyatanaÑ. PhoÔÔhabbÈyatanaÑ -pa- pathavÊdhÈtu. ŒpodhÈtu. TejodhÈtu
-pa- vÈyodhÈtu kusalÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Kusalena cittena samuÔÔhitaÑ r|pÈyatanaÑ abyÈkatanti, ÈmantÈ.
Kusalena cittena samuÔÔhitaÑ kÈyakammaÑ r|paÑ abyÈkatanti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. Kusalena cittena samuÔÔhitaÑ saddÈyatanaÑ -pa-
gandhÈyatanaÑ. RasÈyatanaÑ. PhoÔÔhabbÈyatanaÑ -pa- pathavÊdhÈtu.
ŒpodhÈtu. TejodhÈtu -pa- vÈyodhÈtu abyÈkatÈti, ÈmantÈ. Kusalena cittena
samuÔÔhitaÑ kÈyakammaÑ r|paÑ abyÈkatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
529. * Kusalena cittena samuÔÔhitaÑ kÈyakammaÑ r|paÑ

anÈrammaÓaÑ kusalanti, ÈmantÈ. Kusalena cittena samuÔÔhitaÑ
r|pÈyatanaÑ anÈrammaÓaÑ kusalanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Kusalena
cittena samuÔÔhitaÑ kÈyakammaÑ r|paÑ anÈrammaÓaÑ kusalanti, ÈmantÈ.
Kusalena cittena samuÔÔhitaÑ saddÈyatanaÑ -pa- gandhÈyatanaÑ.
RasÈyatanaÑ. PhoÔÔhabbÈyatanaÑ -pa- pathavÊdhÈtu. ŒpodhÈtu. TejodhÈtu
-pa- vÈyodhÈtu anÈrammaÓÈ kusalÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Kusalena cittena samuÔÔhitaÑ r|pÈyatanaÑ anÈrammaÓaÑ
abyÈkatanti, ÈmantÈ. Kusalena cittena samuÔÔhitaÑ kÈyakammaÑ r|paÑ
anÈrammaÓaÑ abyÈkatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Kusalena cittena
samuÔÔhitaÑ saddÈyatanaÑ -pa- gandhÈyatanaÑ. RasÈyatanaÑ.
PhoÔÔhabbÈyatanaÑ -pa- pathavÊdhÈtu. ŒpodhÈtu. TejodhÈtu -pa- vÈyodhÈtu
anÈrammaÓÈ abyÈkatÈti, ÈmantÈ. Kusalena cittena samuÔÔhitaÑ
kÈyakammaÑ r|paÑ anÈrammaÓaÑ abyÈkatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.

phassavippayuttaÑ kusalanti, ÈmantÈ. Kusalena cittena samuÔÔhitaÑ
r|pÈyatanaÑ phassavippayuttaÑ kusalanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Kusalena cittena samuÔÔhitaÑ kÈyakammaÑ r|paÑ
phassavippayuttaÑ kusalanti, ÈmantÈ. Kusalena cittena samuÔÔhitaÑ

saddÈyatanaÑ -pa- gandhÈyatanaÑ. RasÈyatanaÑ. PhoÔÔhabbÈyatanaÑ -pa-
pathavÊdhÈtu. ŒpodhÈtu. TejodhÈtu -pa- vÈyodhÈtu phassavippayuttÈ
kusalÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Kusalena cittena samuÔÔhitaÑ r|pÈyatanaÑ phassavippayuttaÑ
abyÈkatanti, ÈmantÈ. Kusalena cittena samuÔÔhitaÑ kÈyakammaÑ r|paÑ
phassavippayuttaÑ abyÈkatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Kusalena cittena
phassavippayuttÈ abyÈkatÈti, ÈmantÈ. Kusalena cittena samuÔÔhitaÑ
kÈyakammaÑ r|paÑ phassavippayuttaÑ abyÈkatanti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.

anÈrammaÓaÑ phassavippayuttaÑ kusalanti, ÈmantÈ. Kusalena cittena
samuÔÔhitaÑ r|pÈyatanaÑ anÈrammaÓaÑ phassavippayuttaÑ kusalanti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. Kusalena cittena samuÔÔhitaÑ kÈyakammaÑ r|paÑ
anÈrammaÓaÑ phassavippayuttaÑ kusalanti, ÈmantÈ. Kusalena cittena
samuÔÔhitaÑ saddÈyatanaÑ -pa- gandhÈyatanaÑ. RasÈyatanaÑ
phoÔÔhabbÈyatanaÑ -pa- pathavÊdhÈtu. ŒpodhÈtu. TejodhÈtu -pa- vÈyodhÈtu
anÈrammaÓÈ phassavippayuttÈ kusalÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Kusalena cittena samuÔÔhitaÑ r|pÈyatanaÑ anÈrammaÓaÑ
phassavippayuttaÑ abyÈkatanti, ÈmantÈ. Kusalena cittena samuÔÔhitaÑ
kÈyakammaÑ r|paÑ anÈrammaÓaÑ phassavippayuttaÑ abyÈkatanti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. Kusalena cittena samuÔÔhitaÑ saddÈyatanaÑ -pa-
ŒpodhÈtu. TejodhÈtu -pa- vÈyodhÈtu anÈrammaÓÈ phassavippayuttÈ
abyÈkatÈti, ÈmantÈ. Kusalena cittena samuÔÔhitaÑ kÈyakammaÑ r|paÑ
anÈrammaÓaÑ phassavippayuttaÑ abyÈkatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
532. * Kusalena cittena samuÔÔhitaÑ vacÊkammaÑ r|paÑ kusalanti,

ÈmantÈ. SÈrammaÓaÑ, atthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. Nanu
anÈrammaÓaÑ, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ. HaÒci

anÈrammaÓaÑ, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhi, no ca vata re vattabbe
“kusalena cittena samuÔÔhitaÑ vacÊkammaÑ r|paÑ kusalan”ti.
* Kusalena cittena samuÔÔhito phasso kusalo sÈrammaÓo, atthi tassa
ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ. Kusalena cittena samuÔÔhitaÑ vacÊkammaÑ
vattabbe -pa-. Kusalena cittena samuÔÔhitÈ vedanÈ -pa- saÒÒÈ. CetanÈ.
SaddhÈ. VÊriyaÑ. Sati. SamÈdhi -pa- paÒÒÈ kusalÈ sÈrammaÓÈ, atthi tÈya
ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ. Kusalena cittena samuÔÔhitaÑ vacÊkammaÑ
vattabbe -pa-.
* Kusalena cittena samuÔÔhitaÑ vacÊkammaÑ r|paÑ kusalaÑ
anÈrammaÓaÑ, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ. Kusalena cittena
samuÔÔhito phasso kusalo anÈrammaÓo, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti,
na hevaÑ vattabbe -pa-. Kusalena cittena samuÔÔhitaÑ vacÊkammaÑ r|paÑ
kusalaÑ anÈrammaÓaÑ, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ.
Kusalena cittena samuÔÔhitÈ vedanÈ -pa- saÒÒÈ. CetanÈ. SaddhÈ. VÊriyaÑ.
Sati. SamÈdhi -pa- paÒÒÈ kusalÈ anÈrammaÓÈ, natthi tÈya ÈvaÔÔanÈ -pa-
* Kusalena cittena samuÔÔhitaÑ vacÊkammaÑ r|paÑ kusalanti, ÈmantÈ.
YaÑ kiÒci kusalena cittena samuÔÔhitaÑ r|paÑ sabbaÑ taÑ kusalanti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. YathÈ kÈyakammaÑ tathÈ vacÊkammanti.
533. * Akusalena cittena samuÔÔhitaÑ kÈyakammaÑ r|paÑ akusalanti,

ÈmantÈ. SÈrammaÓaÑ, atthi tassa ÈvaÔÔanÈ Èbhogo samannÈhÈro manasikÈro
cetanÈ patthanÈ paÓidhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu anÈrammaÓaÑ,
natthi tassa ÈvaÔÔanÈ Èbhogo samannÈhÈro manasikÈro cetanÈ patthanÈ
paÓidhÊti, ÈmantÈ. HaÒci anÈrammaÓaÑ, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ Èbhogo
samannÈhÈro manasikÈro cetanÈ patthanÈ paÓidhi, no ca vata re vattabbe
“akusalena cittena samuÔÔhitaÑ kÈyakammaÑ r|paÑ akusalan”ti.
* Akusalena cittena samuÔÔhito phasso akusalo sÈrammaÓo, atthi tassa

ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ. Akusalena cittena samuÔÔhitaÑ
kÈyakammaÑ r|paÑ akusalaÑ sÈrammaÓaÑ, atthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa-
paÓidhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Akusalena cittena samuÔÔhitÈ vedanÈ -pa-
saÒÒÈ. CetanÈ. RÈgo. Doso. Moho. MÈno. DiÔÔhi. VicikicchÈ. ThinaÑ.
UddhaccaÑ. AhirikaÑ -pa- anottappaÑ akusalaÑ sÈrammaÓaÑ, atthi tassa
kÈyakammaÑ r|paÑ akusalaÑ sÈrammaÓaÑ, atthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa-
* Akusalena cittena samuÔÔhitaÑ kÈyakammaÑ r|paÑ akusalaÑ
anÈrammaÓaÑ, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ. Akusalena
cittena samuÔÔhito phasso akusalo anÈrammaÓo, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa-
paÓidhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Akusalena cittena samuÔÔhitaÑ
kÈyakammaÑ r|paÑ akusalaÑ anÈrammaÓaÑ, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa-
paÓidhÊti, ÈmantÈ. Akusalena cittena samuÔÔhitÈ vedanÈ -pa- saÒÒÈ. CetanÈ.
RÈgo. Doso. Moho. MÈno. DiÔÔhi. VicikicchÈ. ThinaÑ. UddhaccaÑ.
AhirikaÑ -pa- anottappaÑ akusalaÑ anÈrammaÓaÑ, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ
-pa- paÓidhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Akusalena cittena samuÔÔhitaÑ kÈyakammaÑ r|paÑ akusalanti,
ÈmantÈ. YaÑ kiÒci akusalena cittena samuÔÔhitaÑ r|paÑ sabbaÑ taÑ
akusalanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
534. * Akusalena cittena samuÔÔhitaÑ vacÊkammaÑ r|paÑ akusalanti,

ÈmantÈ. SÈrammaÓaÑ, atthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. Nanu anÈrammaÓaÑ, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ.
HaÒci anÈrammaÓaÑ, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhi, no ca vata re
vattabbe “akusalena cittena samuÔÔhitaÑ vacÊkammaÑ r|paÑ akusalan”ti.
* Akusalena cittena samuÔÔhito phasso akusalo sÈrammaÓo, atthi tassa
vacÊkammaÑ r|paÑ akusalaÑ sÈrammaÓaÑ, atthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa-
paÓidhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Akusalena cittena samuÔÔhitÈ vedanÈ -pa-
saÒÒÈ. CetanÈ. RÈgo. Doso. Moho. MÈno. DiÔÔhi. VicikicchÈ. ThinaÑ.

UddhaccaÑ. AhirikaÑ -pa- anottappaÑ akusalaÑ sÈrammaÓaÑ, atthi tassa
vacÊkammaÑ r|paÑ akusalaÑ sÈrammaÓaÑ, atthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa-
* Akusalena cittena samuÔÔhitaÑ vacÊkammaÑ r|paÑ akusalaÑ
anÈrammaÓaÑ, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ. Akusalena
cittena samuÔÔhito phasso akusalo anÈrammaÓo, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa-
paÓidhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Akusalena cittena samuÔÔhitaÑ
vacÊkammaÑ r|paÑ akusalaÑ anÈrammaÓaÑ, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa-
paÓidhÊti, ÈmantÈ. Akusalena cittena samuÔÔhitÈ vedanÈ -pa- saÒÒÈ. CetanÈ.
RÈgo. Doso. Moho. MÈno. DiÔÔhi. VicikicchÈ. ThinaÑ. UddhaccaÑ.
AhirikaÑ -pa- anottappaÑ akusalaÑ anÈrammaÓaÑ, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ
* Akusalena cittena samuÔÔhitaÑ vacÊkammaÑ r|paÑ akusalanti,
ÈmantÈ. YaÑ kiÒci akusalena cittena samuÔÔhitaÑ r|paÑ sabbaÑ taÑ
akusalanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
535. * Akusalena cittena samuÔÔhitaÑ vacÊkammaÑ r|paÑ akusalanti,

ÈmantÈ. Akusalena cittena samuÔÔhitaÑ r|pÈyatanaÑ akusalanti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. Akusalena cittena samuÔÔhitaÑ vacÊkammaÑ r|paÑ
akusalanti, ÈmantÈ. Akusalena cittena samuÔÔhitaÑ saddÈyatanaÑ -pa-
ŒpodhÈtu. TejodhÈtu -pa- vÈyodhÈtu asuci assu lohitaÑ sedo akusaloti, na
* Akusalena cittena samuÔÔhitaÑ r|pÈyatanaÑ abyÈkatanti, ÈmantÈ.
Akusalena cittena samuÔÔhitaÑ vacÊkammaÑ r|paÑ abyÈkatanti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. Akusalena cittena samuÔÔhitaÑ saddÈyatanaÑ -pa-
ŒpodhÈtu. TejodhÈtu -pa- vÈyodhÈtu asuci assu lohitaÑ sedo abyÈkatoti,
ÈmantÈ. Akusalena cittena samuÔÔhitaÑ vacÊkammaÑ r|paÑ abyÈkatanti, na
536. * Akusalena cittena samuÔÔhitaÑ vacÊkammaÑ r|paÑ

anÈrammaÓaÑ akusalanti, ÈmantÈ. Akusalena cittena samuÔÔhitaÑ
r|pÈyatanaÑ anÈrammaÓaÑ akusalanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Akusalena
cittena samuÔÔhitaÑ vacÊkammaÑ r|paÑ anÈrammaÓaÑ akusalanti, ÈmantÈ.
Akusalena cittena samuÔÔhitaÑ saddÈyatanaÑ -pa- gandhÈyatanaÑ -pa-
rasÈyatanaÑ -pa- phoÔÔhabbÈyatanaÑ. PathavÊdhÈtu. ŒpodhÈtu. TejodhÈtu
-pa- vÈyodhÈtu asuci assu lohitaÑ sedo anÈrammaÓo akusaloti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* Akusalena cittena samuÔÔhitaÑ r|pÈyatanaÑ anÈrammaÓaÑ
abyÈkatanti, ÈmantÈ. Akusalena cittena samuÔÔhitaÑ vacÊkammaÑ r|paÑ
anÈrammaÓaÑ abyÈkatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Akusalena cittena
asuci assu lohitaÑ sedo anÈrammaÓo abyÈkatoti, ÈmantÈ. Akusalena cittena
samuÔÔhitaÑ vacÊkammaÑ r|paÑ anÈrammaÓaÑ abyÈkatanti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
537. * Akusalena cittena samuÔÔhitaÑ vacÊkammaÑ r|paÑ

phassavippayuttaÑ akusalanti, ÈmantÈ. Akusalena cittena samuÔÔhitaÑ
r|pÈyatanaÑ phassavippayuttaÑ akusalanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Akusalena cittena samuÔÔhitaÑ vacÊkammaÑ r|paÑ phassavippayuttaÑ
akusalanti, ÈmantÈ. Akusalena cittena samuÔÔhitaÑ saddÈyatanaÑ -pa-
gandhÈyatanaÑ. RasÈyatanaÑ. PhoÔÔhabbÈyatanaÑ. PathavÊdhÈtu. ŒpodhÈtu.
TejodhÈtu -pa- vÈyodhÈtu asuci assu lohitaÑ sedo phassavippayutto
akusaloti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Akusalena cittena samuÔÔhitaÑ r|pÈyatanaÑ phassavippayuttaÑ
abyÈkatanti, ÈmantÈ. Akusalena cittena samuÔÔhitaÑ vacÊkammaÑ r|paÑ
Akusalena cittena samuÔÔhitaÑ saddÈyatanaÑ -pa- gandhÈyatanaÑ.
RasÈyatanaÑ. PhoÔÔhabbÈyatanaÑ. PathavÊdhÈtu. ŒpodhÈtu. TejodhÈtu -pa-
vÈyodhÈtu asuci assu lohitaÑ sedo anÈrammaÓo phassavippayutto
abyÈkatoti, ÈmantÈ. Akusalena cittena samuÔÔhitaÑ vacÊkammaÑ r|paÑ
* Akusalena cittena samuÔÔhitaÑ vacÊkammaÑ r|paÑ anÈrammaÓaÑ

phassavippayuttaÑ akusalanti, ÈmantÈ. Akusalena cittena samuÔÔhitaÑ
r|pÈyatanaÑ anÈrammaÓaÑ phassavippayuttaÑ akusalanti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. Akusalena cittena samuÔÔhitaÑ vacÊkammaÑ r|paÑ
anÈrammaÓaÑ phassavippayuttaÑ akusalanti, ÈmantÈ. Akusalena cittena
PhoÔÔhabbÈyatanaÑ. PathavÊdhÈtu. ŒpodhÈtu. TejodhÈtu -pa- vÈyodhÈtu
asuci assu lohitaÑ sedo anÈrammaÓo phassavippayutto akusaloti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* Akusalena cittena samuÔÔhitaÑ r|pÈyatanaÑ anÈrammaÓaÑ
phassavippayuttaÑ abyÈkatanti, ÈmantÈ. Akusalena cittena samuÔÔhitaÑ
vacÊkammaÑ r|paÑ anÈrammaÓaÑ phassavippayuttaÑ abyÈkatanti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. Akusalena cittena samuÔÔhitaÑ saddÈyatanaÑ -pa-
gandhÈyatanaÑ. RasÈyatanaÑ. PhoÔÔhabbÈyatanaÑ. PathavÊdhÈtu. ŒpodhÈtu.
TejodhÈtu -pa- vÈyodhÈtu asuci assu lohitaÑ sedo anÈrammaÓo
phassavippayutto abyÈkatoti, ÈmantÈ. Akusalena cittena samuÔÔhitaÑ
vacÊkammaÑ r|paÑ anÈrammaÓaÑ phassavippayuttaÑ abyÈkatanti, na
538. + Na vattabbaÑ “r|paÑ kusalampi akusalampÊ”ti, ÈmantÈ. Nanu

kÈyakammaÑ vacÊkammaÑ kusalampi akusalampÊti, ÈmantÈ. HaÒci
kÈyakammaÑ vacÊkammaÑ kusalampi akusalampi, tena vata re vattabbe
“r|paÑ kusalampi akusalampÊ”ti.
* R|paÑ kusalampi akusalampÊti, ÈmantÈ. CakkhÈyatanaÑ kusalampi
akusalampÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. R|paÑ kusalampi akusalampÊti,
ÈmantÈ. SotÈyatanaÑ -pa- ghÈnÈyatanaÑ. JivhÈyatanaÑ. KÈyÈyatanaÑ.
R|pÈyatanaÑ. SaddÈyatamaÑ. GandhÈyatanaÑ. RasÈyatanaÑ.
PhoÔÔhabbÈyatanaÑ. PathavÊdhÈtu. ŒpodhÈtu. TejodhÈtu -pa- vÈyodhÈtu
asuci assu lohitaÑ sedo kusalopi akusalopÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* KÈyo r|paÑ kÈyakammaÑ r|panti, ÈmantÈ. Mano r|paÑ
manokammaÑ r|panti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Mano ar|paÑ
manokammaÑ ar|panti, ÈmantÈ. KÈyo ar|paÑ kÈyakammaÑ ar|panti, na
* KÈyo r|panti kÈyakammaÑ r|panti, ÈmantÈ. CakkhÈyatanaÑ r|panti

cakkhuviÒÒÈÓaÑ r|panti, na hevaÑ vattabbe -pa-. KÈyo r|panti
kÈyakammaÑ r|panti, ÈmantÈ. SotÈyatanaÑ r|panti sotaviÒÒÈÓaÑ r|panti,
na hevaÑ vattabbe -pa-. KÈyo r|panti kÈyakammaÑ r|panti, ÈmantÈ.
GhÈnÈyatanaÑ r|panti ghÈnaviÒÒÈÓaÑ r|panti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
KÈyo r|panti kÈyakammaÑ r|panti, ÈmantÈ. JivhÈyatanaÑ r|panti
jivhÈviÒÒÈÓaÑ r|panti, na hevaÑ vattabbe -pa-. KÈyo r|panti kÈyakammaÑ
r|panti, ÈmantÈ. KÈyÈyatanaÑ r|panti kÈyaviÒÒÈÓaÑ r|panti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
539. * R|paÑ kammanti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “cetanÈhaÑ

bhikkhave kammaÑ vadÈmi cetayitvÈ kammaÑ karoti kÈyena vÈcÈya
manasÈ”ti1 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “r|paÑ
kamman”ti.
* R|paÑ kammanti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “kÈye vÈ Œnanda2
sati kÈyasaÒcetanÈhetu uppajjati ajjhattaÑ sukhadukkhaÑ, vÈcÈya vÈ
Œnanda2 sati vacÊsaÒcetanÈhetu uppajjati ajjhattaÑ sukhadukkhaÑ, mane vÈ
Œnanda2 sati manosaÒcetanÈhetu uppajjati ajjhattaÑ sukhadukkhan”ti3
attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “r|paÑ kamman”ti.
* R|paÑ kammanti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “tividhÈ
bhikkhave kÈyasaÒcetanÈ akusalaÑ kÈyakammaÑ dukkhudrayaÑ
dukkhavipÈkaÑ, catubbidhÈ bhikkhave vacÊsaÒcetanÈ akusalaÑ
vacÊkammaÑ dukkhudrayaÑ dukkhavipÈkaÑ, tividhÈ bhikkhave
manosaÒcetanÈ akusalaÑ manokammaÑ dukkhudrayaÑ dukkhavipÈkaÑ,
tividhÈ bhikkhave kÈyasaÒcetanÈ kusalaÑ kÈyakammaÑ sukhudrayaÑ
sukhavipÈkaÑ, catubbidhÈ bhikkhave vacÊsaÒcetanÈ kusalaÑ vacÊkammaÑ
sukhudrayaÑ sukhavipÈkaÑ, tividhÈ bhikkhave manosaÒcetanÈ kusalaÑ
manokammaÑ sukhudrayaÑ sukhavipÈkan”ti4 attheva suttantoti, ÈmantÈ.
Tena hi na vattabbaÑ “r|paÑ kamman”ti.
* R|paÑ kammanti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “sacÈyaÑ Œnanda
samiddhi moghapuriso PÈÔaliputtassa5 paribbÈjakassa evaÑ puÔÔho evaÑ
byÈkareyya
______________________________________________________________
1. AÑ 2. 363 piÔÔhe Nibbedhikasutte. 2. HÈnanda (SaÑ 1. 275 piÔÔhe.)
3. SaÑ 1. 275 piÔÔhe, AÑ 1. 476 piÔÔhepi. 4. AÑ 3. 497 thokaÑ pana visadisaÑ.
5. Potaliputtassa (Ma 3. 251 piÔÔhe.)
‘saÒcetaniyaÑ Èvuso PÈÔaliputta kammaÑ katvÈ kÈyena vÈcÈya manasÈ

sukhavedaniyaÑ sukhaÑ so vedayati. SaÒcetaniyaÑ Èvuso PÈÔaliputta
kammaÑ katvÈ kÈyena vÈcÈya manasÈ dukkhavedaniyaÑ dukkhaÑ so
vedayati. SaÒcetaniyaÑ Èvuso PÈÔaliputta kammaÑ katvÈ kÈyena vÈcÈya
manasÈ adukkhamasukhavedaniyaÑ adukkhamasukhaÑ so vedayatÊ’ti.
EvaÑ byÈkaramÈno kho Œnanda samiddhi moghapuriso PÈÔaliputtassa
paribbÈjakassa sammÈ byÈkaramÈno byÈkareyyÈ”ti1 attheva suttantoti,
ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “r|paÑ kamman”ti.
R|paÑ kammantikathÈ niÔÔhitÈ.

_____
8. AÔÔhamavagga
(82) 10. JÊvitindriyakathÈ

540. * Natthi r|pajÊvitindriyanti, ÈmantÈ. Natthi r|pÊnaÑ dhammÈnaÑ
Èyu Ôhiti yapanÈ yÈpanÈ iriyanÈ vattanÈ pÈlanÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Atthi r|pÊnaÑ dhammÈnaÑ Èyu Ôhiti yapanÈ yÈpanÈ iriyanÈ vattanÈ pÈlanÈti,
ÈmantÈ. HaÒci atthi r|pÊnaÑ dhammÈnaÑ Èyu Ôhiti yapanÈ yÈpanÈ iriyanÈ
vattanÈ pÈlanÈ, no ca vata re vattabbe “natthi r|pajÊvitindriyan”ti.
* Atthi ar|pÊnaÑ dhammÈnaÑ Èyu Ôhiti yapanÈ yÈpanÈ iriyanÈ vattanÈ
pÈlanÈ, atthi ar|pajÊvitindriyanti, ÈmantÈ. Atthi r|pÊnaÑ dhammÈnaÑ Èyu
Ôhiti yapanÈ yÈpanÈ iriyanÈ vattanÈ pÈlanÈ, atthi r|pajÊvitindriyanti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. Atthi r|pÊnaÑ dhammÈnaÑ Èyu Ôhiti yapanÈ yÈpanÈ
iriyanÈ vattanÈ pÈlanÈ, natthi r|pajÊvitindriyanti, ÈmantÈ. Atthi ar|pÊnaÑ
dhammÈnaÑ Èyu Ôhiti yapanÈ yÈpanÈ iriyanÈ vattanÈ pÈlanÈ, natthi
ar|pajÊvitindriyanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Ar|pÊnaÑ dhammÈnaÑ Èyu ar|pajÊvitindriyanti, ÈmantÈ. R|pÊnaÑ
dhammÈnaÑ Èyu r|pajÊvitindriyanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. R|pÊnaÑ
dhammÈnaÑ Èyu na vattabbaÑ “r|pajÊvitindriyan”ti, ÈmantÈ. Ar|pÊnaÑ
dhammÈnaÑ Èyu na vattabbaÑ “ar|pajÊvitindriyan”ti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
______________________________________________________________
541. * R|pÊnaÑ dhammÈnaÑ Èyu ar|pajÊvitindriyanti, ÈmantÈ.

Ar|pÊnaÑ dhammÈnaÑ Èyu r|pajÊvitindriyanti. Na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Ar|pÊnaÑ dhammÈnaÑ Èyu na vattabbaÑ “r|pajÊvitindriyan”ti,
ÈmantÈ. R|pÊnaÑ dhammÈnaÑ Èyu na vattabbaÑ “ar|pajÊvitindriyan”ti, na
* R|pÊnaÒca ar|pÊnaÒca dhammÈnaÑ Èyu ar|pajÊvitindriyanti, ÈmantÈ.
R|pÊnaÒca ar|pÊnaÒca dhammÈnaÑ Èyu r|pajÊvitindriyanti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* R|pÊnaÒca ar|pÊnaÒca dhammÈnaÑ Èyu na vattabbaÑ
“r|pajÊvitindriyan”ti, ÈmantÈ. R|pÊnaÒca ar|pÊnaÒca dhammÈnaÑ Èyu na
vattabbaÑ “ar|pajÊvitindriyan”ti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Natthi
r|pajÊvitindriyanti, ÈmantÈ. NirodhaÑ samÈpannassa natthi jÊvitindriyanti,
542. * NirodhaÑ samÈpannassa atthi jÊvitindriyanti, ÈmantÈ. HaÒci

nirodhaÑ samÈpannassa atthi jÊvitindriyaÑ, no ca vata re vattabbe “natthi
r|pajÊvitindriyan”ti.
* NirodhaÑ samÈpannassa atthi jÊvitindriyanti, ÈmantÈ.
KatamakkhandhapariyÈpannanti, sa~khÈrakkhandhapariyÈpannanti.
NirodhaÑ samÈpannassa atthi sa~khÈrakkhandhoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* NirodhaÑ samÈpannassa atthi sa~khÈrakkhandhoti, ÈmantÈ.
NirodhaÑ samÈpannassa atthi vedanÈkkhandho -pa- saÒÒÈkkhandho -pa-
viÒÒÈÓakkhandhoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* NirodhaÑ samÈpannassa atthi vedanÈkkhandho -pa- saÒÒÈkkhandho
-pa- viÒÒÈÓakkhandhoti, ÈmantÈ. Na nirodhaÑ samÈpannoti. Na hevaÑ
vattabbe -pa-.
543. * Natthi r|pajÊvitindriyanti, ÈmantÈ. AsaÒÒasattÈnaÑ natthi

jÊvitindriyanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AsaÒÒasattÈnaÑ atthi jÊvitindriyanti, ÈmantÈ. HaÒci asaÒÒasattÈnaÑ
atthi jÊvitindriyaÑ, no ca vata re vattabbe “natthi r|pajÊvitindriyan”ti.
AsaÒÒasattÈnaÑ atthi jÊvitindriyanti, ÈmantÈ.
KatamakkhandhapariyÈpannanti, sa~khÈrakkhandhapariyÈpannanti.
AsaÒÒasattÈnaÑ atthi sa~khÈrakkhandhoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AsaÒÒasattÈnaÑ atthi sa~khÈrakkhandhoti, ÈmantÈ. AsaÒÒasattÈnaÑ

atthi vedanÈkkhandho -pa- saÒÒÈkkhandho -pa- viÒÒÈÓakkhandhoti, na
* AsaÒÒasattÈnaÑ atthi vedanÈkkhandho -pa- saÒÒÈkkhandho -pa-
viÒÒÈÓakkhandhoti, ÈmantÈ. PaÒcavokÈrabhavoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
544. * Upapattesiyena cittena samuÔÔhitaÑ jÊvitindriyaÑ upapattesiye

citte bhijjamÈne ekadesaÑ bhijjatÊti, ÈmantÈ. Upapattesiyena cittena
samuÔÔhito phasso upapattesiye citte bhijjamÈne ekadeso bhijjatÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* Upapattesiyena cittena samuÔÔhito phasso upapattesiye citte
bhijjamÈne anavaseso bhijjatÊti, ÈmantÈ. Upapattesiyena cittena samuÔÔhitaÑ
jÊvitindriyaÑ upapattesiye citte bhijjamÈne anavasesaÑ bhijjatÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
545. + Dve jÊvitindriyÈnÊti, ÈmantÈ. DvÊhi jÊvitehi jÊvati, dvÊhi maraÓehi

mÊyatÊti, ÈmantÈ1.
JÊvitindriyakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
8. AÔÔhamavagga
(83) 11. KammahetukathÈ

546. * Kammahetu arahÈ arahattÈ parihÈyatÊti, ÈmantÈ. Kammahetu
sotÈpanno sotÈpattiphalÈ parihÈyatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Kammahetu
arahÈ arahattÈ parihÈyatÊti, ÈmantÈ. Kammahetu sakadÈgÈmÊ -pa- anÈgÈmÊ
anÈgÈmiphalÈ parihÈyatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Kammahetu sotÈpanno sotÈpattiphalÈ na parihÈyatÊti, ÈmantÈ.
Kammahetu arahÈ arahattÈ na parihÈyatÊti, na hevaÑ
______________________________________________________________
1. Na hevaÑ vattabbe (SyÈ, KaÑ, I)
vattabbe -pa-. Kammahetu sakadÈgÈmÊ -pa- anÈgÈmÊ anÈgÈmiphalÈ na

parihÈyatÊti, ÈmantÈ. Kammahetu arahÈ arahattÈ na parihÈyatÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* Kammahetu arahÈ arahattÈ parihÈyatÊti, ÈmantÈ. PÈÓÈtipÈtakammassa
het|ti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AdinnÈdÈnakammassa hetu -pa-.
KÈmesumicchÈcÈrakammassa hetu. MusÈvÈdakammassa hetu.
PisuÓavÈcÈkammassa hetu. PharusavÈcÈkammassa hetu.
SamphappalÈpakammassa hetu. MÈtughÈtakammassa1 hetu.
PitughÈtakammassa hetu. ArahantaghÈtakammassa hetu.
RuhiruppÈdakammassa hetu -pa-. SaÑghabhedakammassa het|ti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* Katamassa kammassa het|ti, handa hi arahantÈnaÑ abbhÈcikkhatÊti.
ArahantÈnaÑ abbhÈcikkhanakammassa hetu arahÈ arahattÈ parihÈyatÊti,
ÈmantÈ. Ye keci arahantÈnaÑ abbhÈcikkhanti, sabbe te arahattaÑ
sacchikarontÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
KammahetukathÈ niÔÔhitÈ.
AÔÔhamo vaggo.
TassuddÈnaÑ
Cha gatiyo, antarÈbhavo, paÒceva kÈmaguÓÈ kÈmadhÈtu, paÒceva
ÈyatanÈ kÈmÈ, r|pino dhammÈ r|padhÈtu, ar|pino dhammÈ ar|padhÈtu,
saÄÈyataniko attabhÈvo r|padhÈtuyÈ, atthi r|paÑ ar|pesu, r|paÑ kammaÑ,
r|paÑ jÊvitaÑ, kammahetukÈ parihÈyatÊti.
_____
9. Navamavagga
(84) 1. ŒnisaÑsadassÈvÊkathÈ
547. * ŒnisaÑsadassÈvissa saÑyojanÈnaÑ pahÈnanti, ÈmantÈ. Nanu
sa~khÈre aniccato manasikaroto saÑyojanÈ pahÊyantÊti, ÈmantÈ.
______________________________________________________________
1. MÈtughÈtakakammassa (SyÈ), mÈtughÈtikammassa (Ka) tathÈ pitughÈta-
arahantaghÈtakammassÈtipadesu.
9. Navamavagga 295
HaÒci sa~khÈre aniccato manasikaroto saÑyojanÈ pahÊyanti, no ca vata re

vattabbe “ÈnisaÑsadassÈvissa saÑyojanÈnaÑ pahÈnan”ti.
* Nanu sa~khÈre dukkhato -pa- rogato. GaÓÉato. Sallato. Aghato.
ŒbÈdhato. Parato. Palokato. ¢tito. Upaddavato. Bhayato. Upasaggato.
Calato. Pabha~guto. Addhuvato. AtÈÓato. AleÓato. AsaraÓato.
AsaraÓÊbh|tato. Rittato. Tucchato. SuÒÒato. Anattato. ŒdÊnavato -pa-
vipariÓÈmadhammato manasikaroto saÑyojanÈ pahÊyantÊti, ÈmantÈ. HaÒci
sa~khÈre vipariÓÈmadhammato manasikaroto saÑyojanÈ pahÊyanti, no ca
vata re vattabbe “ÈnisaÑsadassÈvissa saÑyojanÈnaÑ pahÈnan”ti.
* Sa~khÈre ca aniccato manasi karoti nibbÈne ca ÈnisaÑsadassÈvÊ hotÊti,
na hevaÑ vattabbe -pa-. Sa~khÈre ca aniccato manasi karoti nibbÈne ca
ÈnisaÑsadassÈvÊ hotÊti, ÈmantÈ. DvinnaÑ phassÈnaÑ -pa-. DvinnaÑ
cittÈnaÑ samodhÈnaÑ hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Sa~khÈre ca dukkhato
-pa- vipariÓÈmadhammato manasi karoti nibbÈne ca ÈnisaÑsadassÈvÊ hotÊti,
na hevaÑ vattabbe -pa-. Sa~khÈre ca vipariÓÈmadhammato manasi karoti
nibbÈne ca ÈnisaÑsadassÈvÊ hotÊti, ÈmantÈ. DvinnaÑ phassÈnaÑ -pa-.
DvinnaÑ cittÈnaÑ samodhÈnaÑ hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
548. + Na vattabbaÑ “ÈnisaÑsadassÈvissa saÑyojanÈnaÑ pahÈnan”ti,

ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “idha bhikkhave bhikkhu nibbÈne
sukhÈnupassÊ viharati, sukhasaÒÒÊ sukhapaÔisaÑvedÊ satataÑ samitaÑ
abbokiÓÓaÑ cetasÈ adhimuccamÈno paÒÒÈya pariyogÈhamÈno”ti1 attheva
suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi ÈnisaÑsadassÈvissa saÑyojanÈnaÑ pahÈnanti.
ŒnisaÑsadassÈvÊkathÈ niÔÔhitÈ.
_____
9. Navamavagga
(85) 2. AmatÈrammaÓakathÈ
549. * AmatÈrammaÓaÑ saÑyojananti, ÈmantÈ. AmataÑ saÑyojaniyaÑ
ganthaniyaÑ oghaniyaÑ yoganiyaÑ nÊvaraÓiyaÑ parÈmaÔÔhaÑ upÈdÈniyaÑ
saÑkilesiyanti,
______________________________________________________________
na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu amataÑ asaÑyojaniyaÑ aganthaniyaÑ -pa-

asaÑkilesiyanti, ÈmantÈ. HaÒci amataÑ asaÑyojaniyaÑ -pa- asaÑkilesiyaÑ,
no ca vata re vattabbe “amatÈrammaÓaÑ saÑyojanan”ti.
* AmataÑ Èrabbha rÈgo uppajjatÊti, ÈmantÈ. AmataÑ rÈgaÔÔhÈniyaÑ
rajaniyaÑ kamaniyaÑ madaniyaÑ bandhaniyaÑ mucchaniyanti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. Nanu amataÑ na rÈgaÔÔhÈniyaÑ na rajaniyaÑ na kamaniyaÑ
na madaniyaÑ na bandhaniyaÑ na mucchaniyanti, ÈmantÈ. HaÒci amataÑ
na rÈgaÔÔhÈniyaÑ na rajaniyaÑ na kamaniyaÑ na madaniyaÑ na
bandhaniyaÑ na mucchaniyaÑ, no ca vata re vattabbe “amataÑ Èrabbha
rÈgo uppajjatÊ”ti.
* AmataÑ Èrabbha doso uppajjatÊti, ÈmantÈ. AmataÑ dosaÔÔhÈniyaÑ
kopaÔÔhÈniyaÑ paÔighaÔÔhÈniyanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu amataÑ na
dosaÔÔhÈniyaÑ na kopaÔÔhÈniyaÑ na paÔighaÔÔhÈniyanti, ÈmantÈ. HaÒci
amataÑ na dosaÔÔhÈniyaÑ na kopaÔÔhÈniyaÑ na paÔighaÔÔhÈniyaÑ, no ca
vata re vattabbe “amataÑ Èrabbha doso uppajjatÊ”ti.
* AmataÑ Èrabbha moho uppajjatÊti, ÈmantÈ. AmataÑ mohaÔÔhÈniyaÑ
aÒÒÈÓakaraÓaÑ acakkhukaraÓaÑ paÒÒÈnirodhiyaÑ vighÈtapakkhiyaÑ
anibbÈnasaÑvattaniyanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu amataÑ na
mohaÔÔhÈniyaÑ na aÒÒÈÓakaraÓaÑ na acakkhukaraÓaÑ paÒÒÈbuddhiyaÑ
avighÈtapakkhiyaÑ nibbÈnasaÑvattaniyanti, ÈmantÈ. HaÒci amataÑ na
mohaÔÔhÈniyaÑ na aÒÒÈÓakaraÓaÑ -pa- nibbÈnasaÑvattaniyaÑ, no ca vata
re vattabbe “amataÑ Èrabbha moho uppajjatÊ”ti.
550. * R|paÑ Èrabbha saÑyojanÈ uppajjanti, r|paÑ saÑyojaniyaÑ

ganthaniyaÑ -pa- saÑkilesiyanti, ÈmantÈ. AmataÑ Èrabbha saÑyojanÈ
uppajjanti, amataÑ saÑyojaniyaÑ -pa- saÑkilesiyanti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* R|paÑ Èrabbha rÈgo uppajjati, r|paÑ rÈgaÔÔhÈniyaÑ rajaniyaÑ
kamaniyaÑ madaniyaÑ bandhaniyaÑ mucchaniyanti, ÈmantÈ. AmataÑ
Èrabbha rÈgo uppajjati, amataÑ rÈgaÔÔhÈniyaÑ -pa- mucchaniyanti, na
* R|paÑ Èrabbha doso uppajjati, r|paÑ dosaÔÔhÈniyaÑ kopaÔÔhÈniyaÑ
paÔighaÔÔhÈniyanti, ÈmantÈ. AmataÑ Èrabbha doso uppajjati, amataÑ
dosaÔÔhÈniyaÑ kopaÔÔhÈniyaÑ paÔighaÔÔhÈniyanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
9. Navamavagga 297
* R|paÑ Èrabbha moho uppajjati, r|paÑ mohaÔÔhÈniyaÑ

aÒÒÈÓakaraÓaÑ -pa- anibbÈnasaÑvattaniyanti, ÈmantÈ. AmataÑ Èrabbha
moho uppajjati, amataÑ mohaÔÔhÈniyaÑ aÒÒÈÓakaraÓaÑ -pa-
anibbÈnasaÑvattaniyanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AmataÑ Èrabbha saÑyojanÈ uppajjanti, amataÑ asaÑyojaniyaÑ
aganthaniyaÑ anoghaniyaÑ ayoganiyaÑ anÊvaraÓiyaÑ aparÈmaÔÔhaÑ
anupÈdÈniyaÑ asaÑkilesiyanti, ÈmantÈ. R|paÑ Èrabbha saÑyojanÈ
uppajjanti, r|paÑ asaÑyojaniyaÑ aganthaniyaÑ -pa- asaÑkilesiyanti, na
* AmataÑ Èrabbha rÈgo uppajjati, amataÑ na rÈgaÔÔhÈniyaÑ na
rajaniyaÑ na kamaniyaÑ na madaniyaÑ na bandhaniyaÑ na mucchaniyanti,
ÈmantÈ. R|paÑ Èrambha rÈgo uppajjati, r|paÑ na rÈgaÔÔhÈniyaÑ -pana
mucchaniyanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AmataÑ Èrabbha doso uppajjati, amataÑ na dosaÔÔhÈniyaÑ na
kopaÔÔhÈniyaÑ na paÔighaÔÔhÈniyanti, ÈmantÈ. R|paÑ Èrabbha doso
uppajjati, r|paÑ na dosaÔÔhÈniyaÑ na kopaÔÔhÈniyaÑ na paÔighaÔÔhÈniyanti,
* AmataÑ Èrabbha moho uppajjati, amataÑ na mohaÔÔhÈniyaÑ na
aÒÒÈÓakaraÓaÑ -pa- nibbÈnasaÑvattaniyanti, ÈmantÈ. R|paÑ Èrabbha moho
uppajjati, r|paÑ na mohaÔÔhÈniyaÑ na aÒÒÈÓakaraÓaÑ -pa-
nibbÈnasaÑvattaniyanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
551. + Na vattabbaÑ “amatÈrammaÓaÑ saÑyojanan”ti, ÈmantÈ. Nanu

vuttaÑ BhagavatÈ “nibbÈnaÑ nibbÈnato saÒjÈnÈti, nibbÈnaÑ nibbÈnato
saÒjÈnitvÈ nibbÈnaÑ maÒÒati, nibbÈnasmiÑ maÒÒati, nibbÈnato maÒÒati,
nibbÈnaÑ meti maÒÒati, nibbÈnaÑ abhinandatÊ”ti1 attheva suttantoti,
ÈmantÈ. Tena hi amatÈrammaÓaÑ saÑyojananti.
AmatÈrammaÓakathÈ niÔÔhita.
______________________________________________________________
9. Navamavagga
(86) 3. R|paÑsÈrammaÓantikathÈ
552. * R|paÑ sÈrammaÓanti, ÈmantÈ. Atthi tassa ÈvaÔÔanÈ Èbhogo

Nanu natthi tassa ÈvaÔÔanÈ Èbhogo -pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ. HaÒci natthi tassa
ÈvaÔÔanÈ Èbhogo -pa- paÓidhi, no ca vata re vattabbe “r|paÑ
sÈrammaÓan”ti.
* Phasso sÈrammaÓo, atthi tassa ÈvaÔÔanÈ Èbhogo -pa- paÓidhÊti,

ÈmantÈ. R|paÑ sÈrammaÓaÑ atthi tassa ÈvaÔÔanÈ Èbhogo -pa- paÓidhÊti, na
* VedanÈ -pa-. SaÒÒÈ cetanÈ cittaÑ saddhÈ vÊriyaÑ sati samÈdhi paÒÒÈ.
RÈgo doso moho mÈno diÔÔhi vicikicchÈ thinaÑ uddhaccaÑ ahirikaÑ -pa-.
AnottappaÑ sÈrammaÓaÑ, atthi tassa ÈvaÔÔanÈ Èbhogo -pa- paÓidhÊti,
ÈmantÈ. R|paÑ sÈrammaÓaÑ atthi tassa ÈvaÔÔanÈ Èbhogo -pa- paÓidhÊti, na
* R|paÑ sÈrammaÓaÑ, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ Èbhogo -pa- paÓidhÊti,

ÈmantÈ. Phasso sÈrammaÓo, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ Èbhogo -pa- paÓidhÊti, na
* R|paÑ sÈrammaÓaÑ, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ Èbhogo -pa- paÓidhÊti,

ÈmantÈ. VedanÈ -pa-. AnottappaÑ sÈrammaÓaÑ, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ
Èbhogo -pa- paÓidhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
553. + Na vattabbaÑ r|paÑ sÈrammaÓanti, ÈmantÈ. Nanu r|paÑ

sappaccayanti, ÈmantÈ. HaÒci r|paÑ sappaccayaÑ, tena vata re vattabbe
“r|paÑ sÈrammaÓan”ti.
R|paÑ sÈrammaÓantikathÈ niÔÔhitÈ.

9. Navamavagga 299
9. Navamavagga
(87) 4. AnusayÈ-anÈrammaÓakathÈ
554. AnusayÈ anÈrammaÓÈti, ÈmantÈ. R|paÑ nibbÈnaÑ cakkhÈyatanaÑ
-pa-. PhoÔÔhabbÈyatananti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* KÈmarÈgÈnusayo anÈrammaÓoti, ÈmantÈ. KÈmarÈgo
kÈmacchandanÊvaraÓaÑ anÈrammaÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. KÈmarÈgo
kÈmacchandanÊvaraÓaÑ sÈrammaÓanti, ÈmantÈ. KÈmarÈgÈnusayo
sÈrammaÓoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* KÈmarÈgÈnusayo anÈrammaÓoti, ÈmantÈ.
KatamakkhandhapariyÈpannoti? Sa~khÈrakkhandhapariyÈpannoti.
Sa~khÈrakkhandho anÈrammaÓoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Sa~khÈrakkhandho anÈrammaÓoti, ÈmantÈ. VedanÈkkhandho
saÒÒÈkkhandho viÒÒÈÓakkhandho anÈrammaÓoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* KÈmarÈgÈnusayo sa~khÈrakkhandhapariyÈpanno anÈrammaÓoti,
ÈmantÈ. KÈmarÈgo sa~khÈrakkhandhapariyÈpanno anÈrammaÓoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. KÈmarÈgo sa~khÈrakkhandhapariyÈpanno sÈrammaÓoti,
ÈmantÈ. KÈmarÈgÈnusayo sa~khÈrakkhandhapariyÈpanno sÈrammaÓoti, na
* KÈmarÈgÈnusayo sa~khÈrakkhandhapariyÈpanno anÈrammaÓo,
kÈmarÈgo sa~khÈrakkhandhapariyÈpanno sÈrammaÓoti, ÈmantÈ.
Sa~khÈrakkhandho ekadeso sÈrammaÓo ekadeso anÈrammaÓoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. Sa~khÈrakkhandho ekadeso sÈrammaÓo ekadeso
anÈrammaÓoti, ÈmantÈ. VedanÈkkhandho saÒÒÈkkhandho viÒÒÈÓakkhandho
ekadeso sÈrammaÓo ekadeso anÈrammaÓoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
555. * PaÔighÈnusayo mÈnÈnusayo diÔÔhÈnusayo vicikicchÈnusayo

bhavarÈgÈnusayo avijjÈnusayo anÈrammaÓoti, ÈmantÈ. AvijjÈ avijjogho
avijjÈyogo avijjÈnusayo avijjÈpariyuÔÔhÈnaÑ
avijjÈsaÑyojanaÑ avijjÈnÊvaraÓaÑ anÈrammaÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.

AvijjÈ avijjogho -pa- avijjÈnÊvaraÓaÑ sÈrammaÓanti, ÈmantÈ. AvijjÈnusayo
sÈrammaÓoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AvijjÈnusayo anÈrammaÓoti, ÈmantÈ. KatamakkhandhapariyÈpannoti?
Sa~khÈrakkhandhapariyÈpannoti. Sa~khÈrakkhandho anÈrammaÓoti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. Sa~khÈrakkhandho anÈrammaÓoti, ÈmantÈ.
VedanÈkkhandho saÒÒÈkandho viÒÒÈÓakkhandho anÈrammaÓoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* AvijjÈnusayo sa~khÈrakkhandhapariyÈpanno anÈrammaÓoti, ÈmantÈ.
AvijjÈ sa~khÈrakkhandhapariyÈpannÈ anÈrammaÓÈti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. AvijjÈ sa~khÈrakkhandhapariyÈpannÈ sÈrammaÓÈti, ÈmantÈ.
AvijjÈnusayo sa~khÈrakkhandhapariyÈpanno sÈrammaÓoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* AvijjÈnusayo sa~khÈrakkhandhapariyÈpanno anÈrammaÓo, avijjÈ
sa~khÈrakkhandhapariyÈpannÈ sÈrammaÓÈti, ÈmantÈ. Sa~khÈrakkhandho
Sa~khÈrakkhandho ekadeso sÈrammaÓo ekadeso anÈrammaÓoti, ÈmantÈ.
VedanÈkkhandho saÒÒÈkkhandho viÒÒÈÓakkhandho ekadeso sÈrammaÓo
ekadeso anÈrammaÓoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
556. + Na vattabbaÑ “anusayÈ anÈrammaÓÈ”ti, ÈmantÈ. Puthujjano

kusalÈbyÈkate citte vattamÈne “sÈnusayo”ti vattabboti, ÈmantÈ. Atthi tesaÑ
anusayÈnaÑ ÈrammaÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Tena hi anusayÈ
anÈrammaÓÈti. Puthujjano kusalÈbyÈkate citte vattamÈne “sarÈgo”ti
vattabboti, ÈmantÈ. Atthi tassa rÈgassa ÈrammaÓanti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. Tena hi rÈgo anÈrammaÓoti.
AnusayÈ anÈrammaÓÈtikathÈ niÔÔhitÈ.

_____
9. Navamavagga
(88) 5. ©ÈÓaÑanÈrammaÓantikathÈ
557. * ©ÈÓaÑ anÈrammaÓanti, ÈmantÈ. R|paÑ nibbÈnaÑ
cakkhÈyatanaÑ -pa- phoÔÔhabbÈyatananti, na hevaÑ vattabbe -pa-. ©ÈÓaÑ
anÈrammaÓanti, ÈmantÈ.
9. Navamavagga 301
PaÒÒÈ paÒÒindriyaÑ paÒÒÈbalaÑ sammÈdiÔÔhi dhammavicayasambojjha~go

anÈrammaÓoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. PaÒÒÈ paÒÒindriyaÑ paÒÒÈbalaÑ
sammÈdiÔÔhi dhammavicayasambojjha~go sÈrammaÓoti, ÈmantÈ. ©ÈÓaÑ
sÈrammaÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* ©ÈÓaÑ anÈrammaÓanti, ÈmantÈ. KatamakkhandhapariyÈpannanti?
Sa~khÈrakkhandhapariyÈpannanti. Sa~khÈrakkhandho anÈrammaÓoti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. Sa~khÈrakkhandho anÈrammaÓoti, ÈmantÈ.
VedanÈkkhandho saÒÒÈkkhandho viÒÒÈÓakkhandho anÈrammaÓoti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. ©ÈÓaÑ sa~khÈrakkhandhapariyÈpannaÑ
anÈrammaÓanti, ÈmantÈ. PaÒÒÈ sa~khÈrakkhandhapariyÈpannÈ
anÈrammaÓÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. PaÒÒÈ sa~khÈrandhapariyÈpannÈ
sÈrammaÓÈti, ÈmantÈ. ©ÈÓaÑ sa~khÈrakkhandhapariyÈpannaÑ
sÈrammaÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* ©ÈÓaÑ sa~khÈrakkhandhapariyÈpannaÑ anÈrammaÓaÑ, paÒÒÈ
sa~khÈrakkhandhapariyÈpannÈ sÈrammaÓÈti, ÈmantÈ. Sa~khÈrakkhandho
Sa~khÈrakkhandho ekadeso sÈrammaÓo ekadeso anÈrammaÓoti, ÈmantÈ.
VedanÈkkhandho saÒÒÈkkhandho viÒÒÈÓakkhandho ekadeso sÈrammaÓo
ekadeso anÈrammaÓoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
558. + Na vattabbaÑ “ÒÈÓaÑ anÈrammaÓan”ti, ÈmantÈ. ArahÈ

cakkhuviÒÒÈÓasama~gÊ “ÒÈÓÊ”ti vattabboti, ÈmantÈ. Atthi tassa ÒÈÓassa
ÈrammaÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Tena hi ÒÈÓaÑ anÈrammaÓanti.
ArahÈ cakkhuviÒÒÈÓasama~gÊ “paÒÒavÈ”ti vattabboti, ÈmantÈ. Atthi tÈya
paÒÒÈya ÈrammaÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Tena hi paÒÒÈ
anÈrammaÓÈti.
©ÈnaÑ anÈrammaÓantikathÈ niÔÔhitÈ.

_____
9. Navamavagga
(89) 6. AtÊtÈnÈgatÈrammaÓakathÈ
559. * AtÊtÈrammaÓaÑ cittaÑ anÈrammaÓanti, ÈmantÈ. Nanu
atÊtÈrammaÓanti, ÈmantÈ. HaÒci atÊtÈrammaÓaÑ, no ca vata re vattabbe
“atÊtÈrammaÓaÑ cittaÑ anÈrammaÓan”ti. AtÊtÈrammaÓaÑ cittaÑ

anÈrammaÓanti, micchÈ. HaÒci vÈ pana anÈrammaÓaÑ, no ca vata re
vattabbe “atÊtÈrammaÓan”ti. AnÈrammaÓaÑ atÊtÈrammaÓanti, micchÈ.
* AtÊtÈrammaÓaÑ cittaÑ anÈrammaÓanti, ÈmantÈ. Nanu atÊtaÑ Èrabbha
atthi ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ. HaÒci atÊtaÑ Èrabbha atthi ÈvaÔÔanÈ
-pa- paÓidhi, no ca vata re vattabbe “atÊtÈrammaÓaÑ cittaÑ
anÈrammaÓan”ti.
560. * AnÈgatÈrammaÓaÑ cittaÑ anÈrammaÓanti, ÈmantÈ. Nanu

anÈgatÈrammaÓanti, ÈmantÈ. HaÒci anÈgatÈrammaÓaÑ, no ca vata re
vattabbe “anÈgatÈrammaÓaÑ cittaÑ anÈrammaÓan”ti. AnÈgatÈrammaÓaÑ
cittaÑ anÈrammaÓanti, micchÈ. HaÒci vÈ pana anÈrammaÓaÑ, no ca vara re
vattabbe “anÈgatÈrammaÓan”ti. AnÈrammaÓaÑ anÈgatÈrammaÓanti, micchÈ.
* AnÈgatÈrammaÓaÑ cittaÑ anÈrammaÓanti, ÈmantÈ. Nanu anÈgataÑ
Èrabbha atthi ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ. HaÒci anÈgataÑ Èrabbha atthi
ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhi, no ca vata re vattabbe “anÈgatÈrammaÓaÑ cittaÑ
anÈrammaÓan”ti.
* PaccuppannaÑ Èrabbha atthi ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhi,
paccuppannÈrammaÓaÑ cittaÑ sÈrammaÓanti, ÈmantÈ. AtÊtaÑ Èrabbha atthi
ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhi, atÊtÈrammaÓaÑ cittaÑ sÈrammaÓanti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. PaccuppannaÑ Èrabbha atthi ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhi,
paccuppannÈrammaÓaÑ cittaÑ sÈrammaÓanti, ÈmantÈ. AnÈgataÑ Èrabbha
atthi ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhi, anÈgatÈrammaÓaÑ cittaÑ sÈrammaÓanti, na
* AtÊtaÑ Èrabbha atthi ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhi, atÊtÈrammaÓaÑ cittaÑ
anÈrammaÓanti, ÈmantÈ. PaccuppannaÑ Èrabbha atthi ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhi,
paccuppannÈrammaÓaÑ cittaÑ anÈrammaÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AnÈgataÑ Èrabbha atthi ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhi, anÈgatÈrammaÓaÑ
cittaÑ anÈrammaÓanti, ÈmantÈ. PaccuppannaÑ Èrabbha atthi ÈvaÔÔanÈ -pa-
paÓidhi, paccuppannÈrammaÓaÑ cittaÑ anÈrammaÓanti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
9. Navamavagga 303
561. + Na vattabbaÑ “atÊtÈnÈgatÈrammaÓaÑ cittaÑ anÈrammaÓan”ti,

ÈmantÈ. Nanu atÊtÈnÈgataÑ natthÊti, ÈmantÈ. HaÒci atÊtÈnÈgataÑ natthi, tena
vata re vattabbe “atÊtÈnÈgatÈrammaÓaÑ cittaÑ anÈrammaÓan”ti -pa-.
AtÊtÈnÈgatÈrammaÓakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
9. Navamavagga
(90) 7. VitakkÈnupatitakathÈ
562. * SabbaÑ cittaÑ vitakkÈnupatitanti, ÈmantÈ. SabbaÑ cittaÑ
vicÈrÈnupatitaÑ pÊtÈnupatitaÑ sukhÈnupatitaÑ dukkhÈnupatitaÑ
somanassÈnupatitaÑ domanassÈnupatitaÑ upekkhÈnupatitaÑ
saddhÈnupatitaÑ vÊriyÈnupatitaÑ satÈnupatitaÑ samÈdhÈnupatitaÑ
paÒÒÈnupatitaÑ rÈgÈnupatitaÑ dosÈnupatitaÑ -pa- anottappÈnupatitanti, na
* SabbaÑ cittaÑ vitakkÈnupatitanti, ÈmantÈ. Nanu atthi avitakko
vicÈramatto samÈdhÊti, ÈmantÈ. HaÒci atthi avitakko vicÈramatto samÈdhi,
no ca vata re vattabbe “sabbaÑ cittaÑ vitakkÈnupatitan”ti.
* SabbaÑ cittaÑ vitakkÈnupatitanti, ÈmantÈ. Nanu atthi avitakko
avicÈro samÈdhÊti, ÈmantÈ. HaÒci atthi avitakko avicÈro samÈdhi, no ca vata
re vattabbe “sabbaÑ cittaÑ vitakkÈnupatitan”ti. SabbaÑ cittaÑ
vitakkÈnupatitanti, ÈmantÈ. Nanu tayo samÈdhÊ vuttÈ BhagavatÈ “savitakko
savicÈro samÈdhi, avitakko vicÈramatto samÈdhi, avitakko avicÈro
samÈdhÊ”ti1, ÈmantÈ. HaÒci tayo samÈdhÊ vuttÈ BhagavatÈ savitakko
savicÈro samÈdhi, avitakko vicÈramatto samÈdhi, avitakko avicÈro samÈdhi,
no ca vata re vattabbe “sabbaÑ cittaÑ vitakkÈnupatitan”ti.
VitakkÈnupatitakathÈ niÔÔhitÈ.
______________________________________________________________
1. DÊ 3. 184, 229 piÔÔhesu.
9. Navamavagga
(91) 8. VitakkavipphÈrasaddakathÈ
563. * Sabbaso vitakkayato vicÈrayato vitakkavipphÈro saddoti, ÈmantÈ.

Sabbaso phusayato phassavipphÈro saddo. Sabbaso vedayato
vedanÈvipphÈro saddo. Sabbaso saÒjÈnato saÒÒÈvipphÈro saddo. Sabbaso
cetayato cetanÈvipphÈro saddo. Sabbaso cintayato cittavipphÈro saddo.
Sabbaso sarato sativipphÈro saddo. Sabbaso pajÈnato paÒÒÈvipphÈro saddoti,
* Sabbaso vitakkayato vicÈrayato vitakkavipphÈro saddoti, ÈmantÈ.

VitakkavipphÈro saddo sotaviÒÒeyyo sotasmiÑ paÔihaÒÒati sotassa ÈpÈthaÑ
ÈgacchatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu vitakkavipphÈro saddo na
sotaviÒÒeyyo na sotasmiÑ paÔihaÒÒati na sotassa ÈpÈthaÑ ÈgacchatÊti,
ÈmantÈ. HaÒci vitakkavipphÈro saddo na sotaviÒÒeyyo na sotasmiÑ
paÔihaÒÒati na sotassa ÈpÈthaÑ Ègacchati, no ca vata re vattabbe “sabbaso
vitakkayato vicÈrayato vitakkavipphÈro saddo”ti.
VitakkavipphÈrasaddakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
9. Navamavagga
(92) 9. NayathÈcittassavÈcÈtikathÈ
564. Na yathÈcittassa vÈcÈti, ÈmantÈ. Aphassakassa vÈcÈ avedanakassa

vÈcÈ asaÒÒakassa vÈcÈ acetanakassa vÈcÈ acittakassa vÈcÈti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. Nanu saphassakassa vÈcÈ savedanakassa vÈcÈ sasaÒÒakassa
vÈcÈ sacetanakassa vÈcÈ sacittakassa vÈcÈti, ÈmantÈ. HaÒci saphassakassa
vÈcÈ -pa- sacittakassa vÈcÈ, no ca vata re vattabbe “na yathÈcittassa vÈcÈ”ti.
9. Navamavagga 305
* Na yathÈcittassa vÈcÈti, ÈmantÈ. AnÈvaÔÔentassa1 vÈcÈ -pa-.

AnÈbhogassa vÈcÈ -pa-. AppaÓidahantassa vÈcÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Nanu ÈvaÔÔentassa vÈcÈ Èbhogassa vÈcÈ -pa- paÓidahantassa vÈcÈti, ÈmantÈ.
HaÒci ÈvaÔÔentassa vÈcÈ Èbhogassa vÈcÈ paÓidahantassa vÈcÈ, no ca vata re
vattabbe “na yathÈcittassa vÈcÈ”ti.
* Na yathÈcittassa vÈcÈti, ÈmantÈ. Nanu vÈcÈ cittasamuÔÔhÈnÈ cittena

sahajÈtÈ cittena saha ekuppÈdÈti, ÈmantÈ. HaÒci vÈcÈ cittasamuÔÔhÈnÈ cittena
sahajÈtÈ cittena saha ekuppÈdÈ, no ca vata re vattabbe “na yathÈcittassa
vÈcÈ”ti.
* Na yathÈcittassa vÈcÈti, ÈmantÈ. Na bhaÓitukÈmo bhaÓati, na

kathetukÈmo katheti, na ÈlapitukÈmo Èlapati, na voharitukÈmo voharatÊti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu bhaÓitukÈmo bhaÓati, kathetukÈmo katheti,
ÈlapitukÈmo Èlapati, voharitukÈmo voharatÊti, ÈmantÈ. HaÒci bhaÓitukÈmo
bhaÓati, kathetukÈmo katheti, ÈlapitukÈmo Èlapati, voharitukÈmo voharati,
no ca vata re vattabbe “na yathÈcittassa vÈcÈ”ti.
565. + Na vattabbaÑ “na yathÈcittassa vÈcÈ”ti, ÈmantÈ. Nanu atthi koci

“aÒÒaÑ bhaÓissÈmÊ”ti aÒÒaÑ bhaÓati, “aÒÒaÑ kathessÈmÊ”ti aÒÒaÑ katheti,
“aÒÒaÑ ÈlapissÈmÊ”ti aÒÒaÑ Èlapati, “aÒÒaÑ voharissÈmÊ”ti aÒÒaÑ
voharatÊti, ÈmantÈ. HaÒci atthi koci “aÒÒaÑ bhaÓissÈmÊ”ti aÒÒaÑ bhaÓati
-pa- “aÒÒaÑ voharissÈmÊ”ti aÒÒaÑ voharati, tena vata re vattabbe “na
yathÈcittassa vÈcÈ”ti.
Na yathÈcittassa vÈcÈtikathÈ niÔÔhitÈ.

______________________________________________________________
1. AnÈvaÔÔantassa (I), anÈvajjantassa (SÊ, SyÈ, Ka) 257 piÔÔhepi passitabbaÑ.
9. Navamavagga
(93) 10. NayathÈcittassakÈyakammantikathÈ

566. * Na yathÈcittassa kÈyakammanti, ÈmantÈ. Aphassakassa
kÈyakammaÑ -pa-. Acittakassa kÈyakammanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Nanu saphassakassa kÈyakammaÑ -pa- sacittakassa kÈyakammanti, ÈmantÈ.
HaÒci saphassakassa kÈyakammaÑ -pa- sacittakassa kÈyakammaÑ, no ca
vata re vattabbe “na yathÈcittassa kÈyakamman”ti.
* Na yathÈcittassa kÈyakammanti, ÈmantÈ. AnÈvaÔÔentassa
kÈyakammaÑ -pa-. AppaÓidahantassa kÈyakammanti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. Nanu ÈvaÔÔentassa kÈyakammaÑ -pa- paÓidahantassa kÈyakammanti,
ÈmantÈ. HaÒci ÈvaÔÔentassa kÈyakammaÑ -pa- paÓidahantassa
kÈyakammaÑ, no ca vata re vattabbe “na yathÈcittassa kÈyakamman”ti.
* Na yathÈcittassa kÈyakammanti, ÈmantÈ. Nanu kÈyakammaÑ
cittasamuÔÔhÈnaÑ cittena sahajÈtaÑ cittena saha ekuppÈdanti, ÈmantÈ. HaÒci
kÈyakammaÑ cittasamuÔÔhÈnaÑ cittena sahajÈtaÑ cittena saha ekuppÈdaÑ,
no ca vata re vattabbe “na yathÈcittassa kÈyakamman”ti.
* Na yathÈcittassa kÈyakammanti, ÈmantÈ. Na abhikkamitukÈmo
abhikkamati, na paÔikkamitukÈmo paÔikkamati, na ÈloketukÈmo Èloketi, na
viloketukÈmo viloketi, na samiÒjitukÈmo samiÒjeti, na pasÈretukÈmo
pasÈretÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu abhikkamitukÈmo abhikkamati,
paÔikkamitukÈmo paÔikkamati, ÈloketukÈmo Èloketi, viloketukÈmo viloketi,
samiÒjitukÈmo samiÒjeti, pasÈretukÈmo pasÈretÊti, ÈmantÈ. HaÒci
abhikkamitukÈmo abhikkamati -pa- pasÈretukÈmo pasÈreti, no ca vata re
vattabbe “na yathÈcittassa kÈyakamman”ti.
567. + Na vattabbaÑ “na yathÈcittassa kÈyakamman”ti, ÈmantÈ. Nanu

atthi koci “aÒÒatra gacchissÈmÊ”ti aÒÒatra gacchati -pa- “aÒÒaÑ
pasÈressÈmÊ”ti aÒÒaÑ pasÈretÊti, ÈmantÈ. HaÒci atthi koci
9. Navamavagga 307
aÒÒatra gacchissÈmÊ”ti aÒÒatra gacchati -pa- “aÒÒaÑ pasÈressÈmÊ”ti aÒÒaÑ

pasÈreti, tena vata re vattabbe “na yathÈcittassa kÈyakamman”ti.
Na yathÈcittassa kÈyakammantikathÈ niÔÔhitÈ.

_____
9. Navamavagga
(94) 11. AtÊtÈnÈgatasamannÈgatakathÈ

568. * AtÊtena samannÈgatoti, ÈmantÈ. Nanu atÊtaÑ niruddhaÑ vigataÑ
vipariÓataÑ attha~gataÑ abbhattha~gatanti, ÈmantÈ. HaÒci atÊtaÑ
niruddhaÑ vigataÑ vipariÓataÑ attha~gataÑ abbhattha~gataÑ, no ca vata re
vattabbe “atÊtena samannÈgato”ti.
* AnÈgatena samannÈgatoti, ÈmantÈ. Nanu anÈgataÑ ajÈtaÑ abh|taÑ
asaÒjÈtaÑ anibbattaÑ anabhinibbattaÑ apÈtubh|tanti, ÈmantÈ. HaÒci
anÈgataÑ ajÈtaÑ abh|taÑ asaÒjÈtaÑ anibbattaÑ anabhinibbattaÑ
apÈtubh|taÑ, no ca vata re vattabbe “anÈgatena samannÈgato”ti.
569. * AtÊtena r|pakkhandhena samannÈgato, anÈgatena

r|pakkhandhena samannÈgato, paccuppannena r|pakkhandhena
samannÈgatoti, ÈmantÈ. TÊhi r|pakkhandhehi samannÈgatoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. AtÊtehi paÒcahi khandhehi samannÈgato, anÈgatehi paÒcahi
khandhehi samannÈgato, paccuppannehi paÒcahi khandhehi samannÈgatoti,
ÈmantÈ. Pannarasahi khandhehi samannÈgatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AtÊtena cakkhÈyatanena samannÈgato, anÈgatena cakkhÈyatanena
samannÈgato, paccuppannena cakkhÈyatanena samannÈgatoti, ÈmantÈ. TÊhi
cakkhÈyatanehi samannÈgatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AtÊtehi dvÈdasahi
Èyatanehi samannÈgato, anÈgatehi dvÈdasahi Èyatanehi samannÈgato,
paccuppannehi dvÈdasahi Èyatanehi samannÈgatoti, ÈmantÈ.
ChattiÑsÈyatanehi samannÈgatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AtÊtÈya cakkhudhÈtuyÈ samannÈgato, anÈgatÈya cakkhudhÈtuyÈ
samannÈgato, paccuppannÈya cakkhudhÈtuyÈ samannÈgatoti,
ÈmantÈ. TÊhi cakkhudhÈt|hi samannÈgatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AtÊtÈhi

aÔÔhÈrasahi dhÈt|hi samannÈgato, anÈgatÈhi aÔÔhÈrasahi dhÈt|hi
samannÈgato, paccuppannÈhi aÔÔhÈrasahi dhÈt|hi samannÈgatoti, ÈmantÈ.
CatupaÒÒÈsadhÈt|hi samannÈgatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AtÊtena cakkhundriyena samannÈgato, anÈgatena cakkhundriyena
samannÈgato, paccuppannena cakkhundriyena samannÈgatoti, ÈmantÈ. TÊhi
cakkhundriyehi samannÈgatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AtÊtehi
bÈvÊsatindriyehi samannÈgato, anÈgatehi bÈvÊsatindriyehi samannÈgato,
paccuppannehi bÈvÊsatindriyehi samannÈgatoti, ÈmantÈ. ChasaÔÔhindriyehi
570. + Na vattabbaÑ “atÊtÈnÈgatehi samannÈgato”ti, ÈmantÈ. Nanu atthi

aÔÔhavimokkhajhÈyÊ catunnaÑ jhÈnÈnaÑ nikÈmalÈbhÊ navannaÑ
anupubbavihÈrasamÈpattÊnaÑ lÈbhÊti, ÈmantÈ. HaÒci atthi
aÔÔhavimokkhajhÈyÊ catunnaÑ jhÈnÈnaÑ nikÈmalÈbhÊ navannaÑ
anupubbavihÈrasamÈpattÊnaÑ lÈbhÊ, tena vate re vattabbe “atÊtÈnÈgatehi
samannÈgato”ti.
AtÊtÈnÈgatapaccuppannakathÈ niÔÔhitÈ.
Navamo vaggo.
TassuddÈnaÑ
ŒnisaÑsadassÈvissa saÑyojanÈnaÑ pahÈnaÑ, amatÈrammaÓaÑ
saÑyojanaÑ, r|paÑ sÈrammaÓaÑ, anusayÈ anÈrammaÓÈ, evamevaÑ ÒÈÓaÑ,
atÊtÈnÈgatÈrammaÓaÑ cittaÑ, sabbaÑ cittaÑ vitakkÈnupatitaÑ, sabbaso
vitakkayato vicÈrayato vitakkavipphÈro saddo, na yathÈcittassa vÈcÈ, tatheva
kÈyakammaÑ, atÊtÈnÈgatehi samannÈgatoti.
_____
10. Dasamavagga
(95) 1. NirodhakathÈ
571. * Upapattesiye paÒcakkhandhe aniruddhe kiriyÈ paÒcakkhandhÈ
uppajjantÊti, ÈmantÈ. DasannaÑ khandhÈnaÑ samodhÈnaÑ hoti. Dasa
khandhÈ sammukhÊbhÈvaÑ
10. Dasamavagga 309
ÈgacchantÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. DasannaÑ khandhÈnaÑ samodhÈnaÑ

hoti. Dasa khandhÈ sammukhÊbhÈvaÑ ÈgacchantÊti, ÈmantÈ. DvinnaÑ
phassÈnaÑ -pa-. DvinnaÑ cittÈnaÑ samodhÈnaÑ hotÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* Upapattesiye paÒcakkhandhe aniruddhe kiriyÈ cattÈro khandhÈ
uppajjantÊti, ÈmantÈ. NavannaÑ khandhÈnaÑ samodhÈnaÑ hoti. Nava
khandhÈ sammukhÊbhÈvaÑ ÈgacchantÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. NavannaÑ
khandhÈnaÑ samodhÈnaÑ hoti. Nava khandhÈ sammukhÊbhÈvaÑ
ÈgacchantÊti, ÈmantÈ. DvinnaÑ phassÈnaÑ -pa-. DvinnaÑ cittÈnaÑ
samodhÈnaÑ hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Upapattesiye paÒcakkhandhe aniruddhe kiriyÈÒÈÓaÑ uppajjatÊti,
ÈmantÈ. ChannaÑ khandhÈnaÑ samodhÈnaÑ hoti. Cha khandhÈ
sammukhÊbhÈvaÑ ÈgacchantÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. ChannaÑ
khandhÈnaÑ samodhÈnaÑ hoti. Cha khandhÈ sammukhÊbhÈvaÑ
ÈgacchantÊti, ÈmantÈ. DvinnaÑ phassÈnaÑ -pa-. DvinnaÑ cittÈnaÑ
samodhÈnaÑ hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
572. + Upapattesiye paÒcakkhandhe niruddhe maggo uppajjatÊti,

ÈmantÈ. Mato maggaÑ bhÈveti kÈla~kato maggaÑ bhÈvetÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
NirodhakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
10. Dasamavagga
(96) 2. R|paÑmaggotikathÈ
573. * Maggasama~gissa r|paÑ maggoti, ÈmantÈ. SÈrammaÓaÑ, atthi
tassa ÈvaÔÔanÈ Èbhogo samannÈhÈro manasikÈro cetanÈ patthanÈ paÓidhÊti,
na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu anÈrammaÓaÑ, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa-
paÓidhÊti, ÈmantÈ. HaÒci anÈrammaÓaÑ, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhi,
no ca vata re vattabbe “maggasama~gissa r|paÑ maggo”ti.
* SammÈvÈcÈ maggoti, ÈmantÈ. SÈrammaÓÈ, atthi tÈya ÈvaÔÔanÈ -pa-
paÓidhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu anÈrammaÓÈ, natthi tÈya ÈvaÔÔanÈ
-pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ. HaÒci anÈrammaÓÈ, natthi tÈya ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhi,
no ca vata re vattabbe “sammÈvÈcÈ maggo”ti.
* SammÈkammanto -pa-. SammÈ ÈjÊvo maggoti, ÈmantÈ. SÈrammaÓo,

atthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu
anÈrammaÓo, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ. HaÒci
anÈrammaÓo, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhi, no ca vata re vattabbe
“sammÈ-ÈjÊvo maggo”ti.
574. * SammÈdiÔÔhi maggo, sÈ ca sÈrammaÓÈ, atthi tÈya ÈvaÔÔanÈ -pa-

paÓidhÊti, ÈmantÈ. SammÈvÈcÈ maggo, sÈ ca sÈrammaÓÈ, atthi tÈya ÈvaÔÔanÈ
-pa- paÓidhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SammÈdiÔÔhi maggo, sÈ ca
sÈrammaÓÈ, atthi tÈya ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ. SammÈkammanto
-pa-. SammÈ ÈjÊvo maggo, so ca sÈrammaÓo, atthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa-
paÓidhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SammÈsa~kappo -pa-. SammÈvÈyÈmo
-pa-. SammÈsati -pa-.
* SammÈsamÈdhi maggo, so ca sÈrammaÓo, atthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa-
paÓidhÊti, ÈmantÈ. SammÈvÈcÈ maggo, sÈ ca sÈrammaÓÈ, atthi tÈya ÈvaÔÔanÈ
-pa- paÓidhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SammÈsamÈdhi maggo, so ca
sÈrammaÓo, atthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ. SammÈkammanto
-pa-. SammÈ-ÈjÊvo maggo, so ca sÈrammaÓo, atthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa-
* SammÈvÈcÈ maggo, sÈ ca anÈrammaÓÈ, natthi tÈya ÈvaÔÔanÈ -pa-
paÓidhÊti, ÈmantÈ. SammÈdiÔÔhi maggo, sÈ ca anÈrammaÓÈ, natthi tÈya
ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SammÈvÈcÈ maggo, sÈ ca
anÈrammaÓÈ, natthi tÈya ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ. SammÈsa~kappo
-pa-. SammÈvÈyÈmo sammÈsati sammÈsamÈdhi maggo, so ca anÈrammaÓo,
natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SammÈkammanto -pa-. SammÈ ÈjÊvo maggo, so ca anÈrammaÓo,
natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ. SammÈdiÔÔhi sammÈsa~kappo
sammÈvÈyÈmo sammÈsati -pa-. SammÈsamÈdhi maggo, so ca anÈrammaÓo,
natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
10. Dasamavagga 311
575. + Na vattabbaÑ “maggasama~gissa r|paÑ maggo”ti, ÈmantÈ.

Nanu sammÈvÈcÈ sammÈkammanto sammÈ-ÈjÊvo maggoti, ÈmantÈ. HaÒci
sammÈvÈcÈ sammÈkammanto sammÈ-ÈjÊvo maggo, tena vata re vattabbe
“maggasama~gissa r|paÑ maggo”ti.
R|paÑ maggotikathÈ niÔÔhitÈ.

_____
10. Dasamavagga
(97) 3. PaÒcaviÒÒÈÓasama~gissamaggakathÈ
576. * PaÒcaviÒÒÈÓasama~gissa atthi maggabhÈvanÈti, ÈmantÈ. Nanu
paÒcaviÒÒÈÓÈ uppannavatthukÈ uppannÈrammaÓÈti, ÈmantÈ. HaÒci
paÒcaviÒÒÈÓÈ uppannavatthukÈ uppannÈrammaÓÈ, no ca vata re vattabbe
“paÒcaviÒÒÈÓasama~gissa atthi maggabhÈvanÈ”ti.
* Nanu paÒcaviÒÒÈÓÈ purejÈtavatthukÈ purejÈtÈrammaÓÈ
ajjhattikavatthukÈ bÈhirÈrammaÓÈ asambhinnavatthukÈ asambhinnÈrammaÓÈ
nÈnÈvatthukÈ nÈnÈrammaÓÈ na aÒÒamaÒÒassa gocaravisayaÑ
paccanubhonti, na asamannÈhÈrÈ uppajjanti, na amanasikÈrÈ uppajjanti, na
abbokiÓÓÈ uppajjanti, na apubbaÑ acarimaÑ uppajjanti, na aÒÒamaÒÒassa
samanantarÈ uppajjanti, nanu paÒcaviÒÒÈÓÈ anÈbhogÈti, ÈmantÈ. HaÒci
paÒcaviÒÒÈÓÈ anÈbhogÈ, no ca vata re vattabbe “paÒcaviÒÒÈÓasama~gissa
atthi maggabhÈvanÈ”ti.
577. * CakkhuviÒÒÈÓasama~gissa atthi maggabhÈvanÈti, ÈmantÈ.

CakkhuviÒÒÈÓaÑ suÒÒataÑ Èrabbha uppajjatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
CakkhuviÒÒÈÓaÑ suÒÒataÑ Èrabbha uppajjatÊti, ÈmantÈ. CakkhuÒca paÔicca
suÒÒataÒca uppajjati cakkhuviÒÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. CakkhuÒca
paÔicca suÒÒataÒca uppajjati cakkhuviÒÒÈÓanti, ÈmantÈ. “CakkhuÒca paÔicca
suÒÒataÒca uppajjati cakkhuviÒÒÈÓan”ti attheva suttantoti, natthi.
CakkhuÒca paÔicca r|pe ca uppajjati cakkhuviÒÒÈÓanti attheva suttantoti,
ÈmantÈ. HaÒci cakkhuÒca paÔicca r|pe ca uppajjati cakkhuviÒÒÈÓanti
attheva suttanto, no ca vata re vattabbe “cakkhuÒca paÔicca suÒÒataÒca
uppajjati cakkhuviÒÒÈÓan”ti.
578. * CakkhuviÒÒÈÓasama~gissa atthi maggabhÈvanÈti, ÈmantÈ.

CakkhuviÒÒÈÓaÑ atÊtÈnÈgataÑ Èrabbha uppajjatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
CakkhuviÒÒÈÓasama~gissa atthi maggabhÈvanÈti, ÈmantÈ. CakkhuviÒÒÈÓaÑ
phassaÑ Èrabbha. VedanaÑ Èrabbha. SaÒÒaÑ Èrabbha. CetanaÑ Èrabbha.
CittaÑ Èrabbha. CakkhuÑ Èrabbha -pa-. KÈyaÑ Èrabbha -pa-. SaddaÑ
Èrabbha -pa-. PhoÔÔhabbaÑ Èrabbha uppajjatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* ManoviÒÒÈÓasama~gissa atthi maggabhÈvanÈ, manoviÒÒÈÓaÑ
suÒÒataÑ Èrabbha uppajjatÊti, ÈmantÈ. CakkhuviÒÒÈÓasama~gissa atthi
maggabhÈvanÈ, cakkhuviÒÒÈÓaÑ suÒÒataÑ Èrabbha uppajjatÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. ManoviÒÒÈÓasama~gissa atthi maggabhÈvanÈ, manoviÒÒÈÓaÑ
atÊtÈnÈgataÑ Èrabbha uppajjatÊti, ÈmantÈ. CakkhuviÒÒÈÓasama~gissa atthi
maggabhÈvanÈ, cakkhuviÒÒÈÓaÑ atÊtÈnÈgataÑ Èrabbha uppajjatÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. ManoviÒÒÈÓasama~gissa atthi maggabhÈvanÈ, manoviÒÒÈÓaÑ
phassaÑ Èrabbha. VedanaÑ Èrabbha -pa-. PhoÔÔhabbaÑ Èrabbha uppajjatÊti,
ÈmantÈ. CakkhuviÒÒÈÓasama~gissa atthi maggabhÈvanÈ, cakkhuviÒÒÈÓaÑ
phassaÑ Èrabbha vedanaÑ Èrabbha -pa-. PhoÔÔhabbaÑ Èrabbha uppajjatÊti,
579. + Na vattabbaÑ “paÒcaviÒÒÈÓasama~gissa atthi maggabhÈvanÈ”ti,

ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “idha bhikkhave bhikkhu cakkhunÈ r|paÑ
disvÈ na nimittaggÈhÊ hoti nÈnubyaÒjanaggÈhÊ -pa- sotena saddaÑ sutvÈ -pa-
ghÈnena gandhaÑ ghÈyitvÈ -pa- jivhÈya rasaÑ sÈyitvÈ -pa- kÈyena
phoÔÔhabbaÑ phusitvÈ na nimittaggÈhÊ hoti nÈnubyaÒjanaggÈhÊ”ti1 attheva
suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi paÒcaviÒÒÈÓasama~gissa atthi maggabhÈvanÈti.
PaÒcaviÒÒÈÓasama~gissa maggakathÈ niÔÔhitÈ.

_____
10. Dasamavagga
(98) 4. PaÒcaviÒÒÈÓÈkusalÈpi-akusalÈpÊtikathÈ
580. * PaÒcaviÒÒÈÓÈ kusalÈpi akusalÈpÊti, ÈmantÈ. Nanu paÒcaviÒÒÈÓÈ
uppannavatthukÈ uppannÈrammaÓÈti, ÈmantÈ. HaÒci paÒcaviÒÒÈÓÈ
______________________________________________________________
1. Ma 1. 285; AÑ 1. 348 piÔÔhe.
10. Dasamavagga 313
uppannavatthukÈ uppannÈrammaÓÈ, no ca vata re vattabbe “paÒcaviÒÒÈÓÈ

kusalÈpi akusalÈpÊ”ti. Nanu paÒcaviÒÒÈÓÈ purejÈtavatthukÈ
purejÈtÈrammaÓÈ ajjhattikavatthukÈ bÈhirÈrammaÓÈ. AsambhinnavatthukÈ
asambhinnÈrammaÓÈ nÈnÈvatthukÈ nÈnÈrammaÓÈ. Na aÒÒamaÒÒassa
gocaravisayaÑ paccanubhonti. Na asamannÈhÈrÈ uppajjanti na amanasikÈrÈ
uppajjanti na abbokiÓÓÈ uppajjanti. Na apubbaÑ acarimaÑ uppajjanti. Na
aÒÒamaÒÒassa samanantarÈ uppajjanti. Nanu paÒcaviÒÒÈÓÈ anÈbhogÈti,
ÈmantÈ. HaÒci paÒcaviÒÒÈÓÈ anÈbhogÈ, no ca vata re vattanne
“paÒcaviÒÒÈÓÈ kusalÈpi akusalÈpÊ”ti.
581. * CakkhuviÒÒÈÓaÑ kusalanti, ÈmantÈ. CakkhuviÒÒÈÓaÑ suÒÒata

Èrabbha uppajjatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. CakkhuviÒÒÈÓaÑ suÒÒataÑ
Èrabbha uppajjatÊti, ÈmantÈ. CakkhuÒca paÔicca suÒÒataÒca uppajjati
cakkhuviÒÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe, cakkhuÒca paÔicca suÒÒataÒca
uppajjati cakkhuviÒÒÈÓanti, ÈmantÈ. “CakkhuÒca paÔicca suÒÒataÒca
uppajjati cakkhuviÒÒÈÓan”ti attheva suttantoti, natthi. “CakkhuÒca paÔicca
r|pe ca uppajjati cakkhuviÒÒÈÓan”ti attheva suttantoti, ÈmantÈ. HaÒci
cakkhuÒca paÔicca r|pe ca uppajjati cakkhuviÒÒÈÓanti attheva suttanto, no
ca vata re vattabbe “cakkhuÒca paÔicca suÒÒataÒca uppajjati
cakkhuviÒÒÈÓan”ti.
582. * CakkhuviÒÒÈÓaÑ kusalampi akusalampÊti, ÈmantÈ.

CakkhuviÒÒÈÓaÑ atÊtÈnÈgataÑ Èrabbha uppajjatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
CakkhuviÒÒÈÓaÑ kusalampi akusalampÊti, ÈmantÈ. CakkhuviÒÒÈÓaÑ
phassaÑ Èrabbha -pa- cittaÑ Èrabbha. CakkhuÑ Èrabbha -pa- kÈya Èrabbha.
SaddaÑ Èrabbha -pa- phoÔÔhabbaÑ Èrabbha uppajjatÊti. Na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* ManoviÒÒÈÓaÑ kusalampi akusalampi, manoviÒÒÈÓaÑ suÒÒataÑ
Èrabbha uppajjatÊti, ÈmantÈ. CakkhuviÒÒÈÓaÑ kusalampi akusalampi,
cakkhuviÒÒÈÓaÑ suÒÒataÑ Èrabbha uppajjatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
ManoviÒÒÈÓaÑ kusalampi akusalampi, manoviÒÒÈÓaÑ atÊtÈnÈgataÑ
Èrabbha uppajjatÊti, ÈmantÈ. CakkhuviÒÒÈÓaÑ kusalampi akusalampi,
cakkhuviÒÒÈÓaÑ atÊtÈnÈgataÑ Èrabbha uppajjatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
ManoviÒÒÈÓaÑ kusalampi akusalampi, manoviÒÒÈÓaÑ phassaÑ Èrabbha
-pa- cittaÑ Èrabbha -pa- kÈyaÑ Èrabbha. SaddaÑ
Èrabbha -pa- phoÔÔhabbaÑ Èrabbha uppajjatÊti, ÈmantÈ. CakkhuviÒÒÈÓaÑ

kusalampi akusalampi, cakkhuviÒÒÈÓaÑ phassaÑ Èrabbha -pa- phoÔÔhabbaÑ
Èrabbha uppajjatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
583. + Na vattabbaÑ “paÒcaviÒÒÈÓÈ kusalÈpi akusalÈpÊ”ti, ÈmantÈ.

Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “idha bhikkhave bhikkhu cakkhunÈ r|paÑ disvÈ
nimittaggÈhÊ hoti -pana nimittaggÈhÊ hoti -pa- sotena saddaÑ sutvÈ -pa-
kÈyena phoÔÔhabbaÑ phusitvÈ nimittaggÈhÊ hoti -pana nimittaggÈhÊ hotÊ”ti
attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi paÒcaviÒÒÈÓÈ kusalÈpi akusalÈpÊti.
PaÒcaviÒÒÈÓÈ kusalÈpi akusalÈpÊtikathÈ niÔÔhitÈ.

_____
10. Dasamavagga
(99) 5. SÈbhogÈtikathÈ
584. * PaÒcaviÒÒÈÓÈ sÈbhogÈti, ÈmantÈ. Nanu paÒcaviÒÒÈÓÈ
uppannavatthukÈ uppannÈrammaÓÈti, ÈmantÈ. HaÒci paÒcaviÒÒÈÓÈ
uppannavatthukÈ uppannÈrammaÓÈ, no ca vata re vattabbe “paÒcaviÒÒÈÓÈ
sÈbhogÈ”ti. Nanu paÒcaviÒÒÈÓÈ purejÈtavatthukÈ purejÈtèrammaÓÈ
ajjhattikavatthukÈ bÈhirÈrammaÓÈ asambhinnavatthukÈ asambhinnÈrammaÓÈ
nÈnÈvatthukÈ nÈnÈrammaÓÈ na aÒÒamaÒÒassa gocaravisayaÑ
paccanubhonti, na asamannÈhÈrÈ uppajjanti, na amanasikÈrÈ uppajjanti, na
abbokiÓÓÈ uppajjanti, na apubbaÑ acarimaÑ uppajjanti. Nanu paÒcaviÒÒÈÓÈ
na aÒÒamaÒÒassa samanantarÈ uppajjantÊti, ÈmantÈ. HaÒci paÒcaviÒÒÈÓÈ na
aÒÒamaÒÒassa samanantarÈ uppajjanti, no ca vata re vattabbe “paÒcaviÒÒÈÓÈ
sÈbhogÈ”ti.
585. * CakkhuviÒÒÈÓaÑ sÈbhoganti, ÈmantÈ. CakkhuviÒÒÈÓaÑ

suÒÒataÑ Èrabbha uppajjatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. CakkhuviÒÒÈÓaÑ
suÒÒataÑ Èrabbha uppajjatÊti, ÈmantÈ. CakkhuÒca paÔicca suÒÒataÒca
uppajjati cakkhuviÒÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. CakkhuÒca paÔicca
suÒÒataÒca uppajjati cakkhuviÒÒÈÓanti, ÈmantÈ.
10. Dasamavagga 315
“CakkhuÒca paÔicca suÒÒataÒca uppajjati cakkhuviÒÒÈÓan”ti attheva

suttantoti, natthi -pa-. “CakkhuÒca paÔicca r|pe ca uppajjati
“cakkhuÒca paÔicca suÒÒataÒca uppajjati cakkhuviÒÒÈÓan”ti.
* CakkhuviÒÒÈÓaÑ sÈbhoganti, ÈmantÈ. CakkhuviÒÒÈÓaÑ atÊtÈnÈgataÑ
Èrabbha uppajjatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. CakkhuviÒÒÈÓaÑ sÈbhoganti,
ÈmantÈ. CakkhuviÒÒÈÓaÑ phassaÑ Èrabbha -pa- phoÔÔhabbaÑ Èrabbha
uppajjatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. ManoviÒÒÈÓaÑ sÈbhogaÑ
manoviÒÒÈÓaÑ suÒÒataÑ Èrabbha uppajjatÊti, ÈmantÈ. CakkhuviÒÒÈÓaÑ
sÈbhogaÑ cakkhuviÒÒÈÓaÑ suÒÒataÑ Èrabbha uppajjatÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. ManoviÒÒÈÓaÑ sÈbhogaÑ manoviÒÒÈÓaÑ atÊtÈnÈgataÑ
Èrabbha uppajjatÊti, ÈmantÈ. CakkhuviÒÒÈÓaÑ sÈbhogaÑ cakkhuviÒÒÈÓaÑ
atÊtÈnÈgataÑ Èrabbha uppajjatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. ManoviÒÒÈÓaÑ
sÈbhogaÑ manoviÒÒÈÓaÑ phassaÑ Èrabbha -pa- phoÔÔhabbaÑ Èrabbha
uppajjatÊti, ÈmantÈ. CakkhuviÒÒÈÓaÑ sÈbhogaÑ cakkhuviÒÒÈÓaÑ phassaÑ
Èrabbha -pa- phoÔÔhabbaÑ Èrabbha uppajjatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
586. + Na vattabbaÑ “paÒcaviÒÒÈÓÈ sÈbhogÈ”ti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ

BhagavatÈ “idha bhikkhave bhikkhu cakkhunÈ r|paÑ disvÈ nimittaggÈhÊ
hoti -pana nimittaggÈhÊ hoti -pa- kÈyena phoÔÔhabbaÑ phusitvÈ
nimittaggÈhÊ hoti -pana nimittaggÈhÊ hotÊ”ti attheva suttantoti, ÈmantÈ.
Tena hi paÒcaviÒÒÈÓÈ sÈbhogÈti -pa-.
SÈbhogÈtikathÈ niÔÔhitÈ.
_____
10. Dasamavagga
(100) 6. DvÊhisÊlehikathÈ
587. * Maggasama~gÊ dvÊhi sÊlehi samannÈgatoti, ÈmantÈ.
Maggasama~gÊ dvÊhi phassehi dvÊhi vedanÈhi dvÊhi saÒÒÈhi dvÊhi cetanÈhi
dvÊhi
cittehi dvÊhi saddhÈhi dvÊhi vÊriyehi dvÊhi satÊhi dvÊhi samÈdhÊhi dvÊhi
* Maggasama~gÊ lokiyena sÊlena samannÈgatoti, ÈmantÈ.
Maggasama~gÊ lokiyena phassena lokiyÈya vedanÈya lokiyÈya paÒÒÈya
lokiyÈya cetanÈya lokiyena cittena lokiyÈya saddhÈya lokiyena vÊriyena
lokiyÈya satiyÈ lokiyena samÈdhinÈ lokiyÈya paÒÒÈya samannÈgatoti, na
* Maggasama~gÊ lokiyena ca lokuttarena ca sÊlena samannÈgatoti,
ÈmantÈ. Maggasama~gÊ lokiyena ca lokuttarena ca phassena samannÈgato
-pa- lokiyÈya ca lokuttarÈya ca paÒÒÈya samannÈgatoti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. Maggasama~gÊ lokiyena sÊlena samannÈgatoti, ÈmantÈ. Maggasama~gÊ
puthujjanoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
588. * Maggasama~gÊ lokiyÈya sammÈvÈcÈya samannÈgatoti, ÈmantÈ.

Maggasama~gÊ lokiyÈya sammÈdiÔÔhiyÈ samannÈgatoti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. Maggasama~gÊ lokiyÈya sammÈvÈcÈya samannÈgatoti, ÈmantÈ.
Maggasama~gÊ lokiyena sammÈsa~kappena -pa- lokiyena sammÈvÈyÈmena
-pa- lokiyÈya sammÈsatiyÈ -pa- lokiyena sammÈsamÈdhinÈ samannÈgatoti,
na hevaÑ vattabbe -pa-. Maggasama~gÊ lokiyena sammÈkammantena -pa-
lokiyena sammÈ ÈjÊvena samannÈgatoti, ÈmantÈ. Maggasama~gÊ lokiyÈya
sammÈdiÔÔhiyÈ -pa- lokiyena sammÈsamÈdhinÈ samannÈgatoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* Maggasama~gÊ lokiyÈya ca lokuttarÈya ca sammÈvÈcÈya
samannÈgatoti, ÈmantÈ. Maggasama~gÊ lokiyÈya ca lokuttarÈya ca
sammÈdiÔÔhiyÈ samannÈgatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Maggasama~gÊ
lokiyÈya ca lokuttarÈya ca sammÈvÈcÈya samannÈgatoti, ÈmantÈ.
Maggasama~gÊ lokiyena ca lokuttarena ca sammÈsa~kappena -pa- lokiyena
ca lokuttarena ca sammÈvÈyÈmena -pa- lokiyÈya ca lokuttarÈya ca
sammÈsatiyÈ -pa- lokiyena ca lokuttarena ca sammÈsamÈdhinÈ
10. Dasamavagga 317
* Maggasama~gÊ lokiyena ca lokuttarena ca sammÈkammantena -pa-

sammÈ ÈjÊvena samannÈgatoti, ÈmantÈ. Maggasama~gÊ lokiyÈya ca
lokuttarÈya ca sammÈdiÔÔhiyÈ samannÈgatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Maggasama~gÊ lokiyena ca lokuttarena ca sammÈ-ÈjÊvena samannÈgatoti,
ÈmantÈ. Maggasama~gÊ lokiyena ca lokuttarena ca sammÈsa~kappena -pa-
lokiyena ca lokuttarena ca sammÈsamÈdhinÈ samannÈgatoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
589. + Na vattabbaÑ “maggasama~gÊ dvÊhi sÊlehi samannÈgato”ti,

ÈmantÈ. Lokiye sÊle niruddhe maggo uppajjatÊti, ÈmantÈ. DussÊlo khaÓÉasÊlo
chinnasÊlo maggaÑ bhÈvetÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Tena hi
maggasama~gÊ dvÊhi sÊlehi samannÈgatoti.
DvÊhisÊlehikathÈ niÔÔhitÈ.
_____
10. Dasamavagga
(101) 7. SÊlaÑacetasikantikathÈ
590. * SÊlaÑ acetasikanti, ÈmantÈ. R|paÑ. NibbÈnaÑ. CakkhÈyatanaÑ
-pa-. KÈyÈyatanaÑ. R|pÈyatanaÑ -pa-. PhoÔÔhabbÈyatananti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. SÊlaÑ acetasikanti, ÈmantÈ. Phasso acetasikoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. SÊlaÑ acetasikanti, ÈmantÈ. VedanÈ -pa-. SaÒÒÈ -pa-. CetanÈ
-pa-. SaddhÈ -pa-. VÊriyaÑ -pa-. Sati -pa-. SamÈdhi -pa-. PaÒÒÈ acetasikÈti,
* Phasso cetasikoti, ÈmantÈ. SÊlaÑ cetasikanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
VedanÈ -pa-. SaÒÒÈ -pa-. CetanÈ -pa-. SaddhÈ -pa-. VÊriyaÑ -pa-. Sati -pa-.
SamÈdhi -pa-. PaÒÒÈ cetasikÈti, ÈmantÈ. SÊlaÑ cetasikanti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
591. * SÊlaÑ acetasikanti, ÈmantÈ. AniÔÔhaphalanti, na hevaÑ vattabbe

-pa-. Nanu iÔÔhaphalanti, ÈmantÈ. HaÒci iÔÔhaphalaÑ, no ca vata re vattabbe
“sÊlaÑ acetasikan”ti.
* SaddhÈ iÔÔhaphalÈ, saddhÈ cetasikÈti, ÈmantÈ. SÊlaÑ iÔÔhaphalaÑ, sÊlaÑ

cetasikanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. VÊriyaÑ -pa-. Sati -pa-. SamÈdhi -pa-.
PaÒÒÈ iÔÔhaphalÈ, paÒÒÈ cetasikÈti, ÈmantÈ. SÊlaÑ iÔÔhaphalaÑ, sÊlaÑ
cetasikanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SÊlaÑ iÔÔhaphalaÑ, sÊlaÑ acetasikanti, ÈmantÈ. SaddhÈ iÔÔhaphalÈ,
saddhÈ acetasikÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SÊlaÑ iÔÔhaphalaÑ, sÊlaÑ
acetasikanti, ÈmantÈ. VÊriyaÑ -pa-. Sati -pa-. SamÈdhi -pa-. PaÒÒÈ
iÔÔhaphalÈ, paÒÒÈ acetasikÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
592. * SÊlaÑ acetasikanti, ÈmantÈ. AphalaÑ avipÈkanti, na hevaÑ

vattabbe -pa-. Nanu saphalaÑ savipÈkanti, ÈmantÈ. HaÒci saphalaÑ
savipÈkaÑ, no ca vata re vattabbe “sÊlaÑ acetasikan”ti -pa-.
* CakkhÈyatanaÑ acetasikaÑ avipÈkanti, ÈmantÈ. SÊlaÑ acetasikaÑ
avipÈkanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SotÈyatanaÑ -pa-. KÈyÈyatanaÑ -pa-.
R|pÈyatanaÑ -pa-. PhoÔÔhabbÈyatanaÑ acetasikaÑ avipÈkanti, ÈmantÈ.
SÊlaÑ acetasikaÑ avipÈkanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SÊlaÑ acetasikaÑ savipÈkanti, ÈmantÈ. CakkhÈyatanaÑ acetasikaÑ
savipÈkanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SÊlaÑ acetasikaÑ savipÈkanti, ÈmantÈ.
SotÈyatanaÑ -pa-. KÈyÈyatanaÑ. R|pÈyatanaÑ -pa-. PhoÔÔhabbÈyatanaÑ
acetasikaÑ savipÈkanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
593. * SammÈvÈcÈ acetasikÈti, ÈmantÈ. SammÈdiÔÔhi acetasikÈti, na

hevaÑ vattabbe -pa-. SammÈvÈcÈ acetasikÈti, ÈmantÈ. SammÈsa~kappo -pa-.
SammÈvÈyÈmo -pa-. SammÈsati -pa-. SammÈsamÈdhi acetasikoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. SammÈkammanto -pa-. SammÈ ÈjÊvo acetasikoti, ÈmantÈ.
SammÈdiÔÔhi acetasikÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SammÈ ÈjÊvo acetasikoti,
ÈmantÈ. SammÈsa~kappo. SammÈvÈyÈmo. SammÈsati. SammÈsamÈdhi
acetasikoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SammÈdiÔÔhi cetasikÈti, ÈmantÈ. SammÈvÈcÈ cetasikÈti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. SammÈdiÔÔhi cetasikÈti, ÈmantÈ. SammÈkammanto -pa-.
10. Dasamavagga 319
SammÈ ÈjÊvo cetasikoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SammÈsa~kappo

sammÈvÈyÈmo -pa-. SammÈsati -pa-. SammÈsamÈdhi cetasikoti, ÈmantÈ.
SammÈvÈcÈ cetasikÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SammÈsamÈdhi cetasikoti,
ÈmantÈ. SammÈkammanto -pa-. SammÈ ÈjÊvo cetasikoti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
594. + Na vattabbaÑ “sÊlaÑ acetasikan”ti, ÈmantÈ. SÊle uppajjitvÈ

niruddhe dussÊlo hotÊti, na hevaÑ vattabbe. Tena hi sÊlaÑ acetasikanti.
SÊlaÑ acetasikantikathÈ niÔÔhitÈ.

_____
10. Dasamavagga
(102) 8. SÊlaÑnacittÈnuparivattÊtikathÈ
595. * SÊlaÑ na cittÈnuparivattÊti, ÈmantÈ. R|paÑ. NibbÈnaÑ.
CakkhÈyatanaÑ -pa-. PhoÔÔhabbÈyatananti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SÊlaÑ na
cittÈnuparivattÊti, ÈmantÈ. Phasso na cittÈnuparivattÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. SÊlaÑ na cittÈnuparivattÊti, ÈmantÈ. VedanÈ -pa-. SaÒÒÈ. CetanÈ.
SaddhÈ. VÊriyaÑ. Sati. SamÈdhi -pa-. PaÒÒÈ na cittÈnuparivattÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* Phasso cittÈnuparivattÊti, ÈmantÈ. SÊlaÑ cittÈnuparivattÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. VedanÈ -pa-. SaÒÒÈ. CetanÈ. SaddhÈ. VÊriyaÑ. Sati. SamÈdhi
-pa-. PaÒÒÈ cittÈnuparivattÊti, ÈmantÈ. SÊlaÑ cittÈnuparivattÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
596. * SammÈvÈcÈ na cittÈnuparivattÊti, ÈmantÈ. SammÈdiÔÔhi na

cittÈnuparivattÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SammÈvÈcÈ na cittÈnuparivattÊti,
ÈmantÈ. SammÈsa~kappo -pa-. SammÈvÈyÈmo -pa-. SammÈsati -pa-.
SammÈsamÈdhi na cittÈnuparivattÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SammÈkammanto -pa-. SammÈ ÈjÊvo na cittÈnuparivattÊti, ÈmantÈ.
SammÈdiÔÔhi na cittÈnuparivattÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SammÈ ÈjÊvo na
cittÈnuparivattÊti, ÈmantÈ. SammÈsa~kappo -pa-. SammÈvÈyÈmo -pa-.

SammÈsati -pa-. SammÈsamÈdhi na cittÈnuparivattÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* SammÈdiÔÔhi cittÈnuparivattÊti, ÈmantÈ. SammÈvÈcÈ cittÈnuparivattÊti,
na hevaÑ vattabbe -pa-. SammÈdiÔÔhi cittÈnuparivattÊti, ÈmantÈ.
SammÈkammanto -pa-. SammÈ ÈjÊvo cittÈnuparivattÊti. Na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* SammÈsa~kappo -pa-. SammÈvÈyÈmo -pa-. SammÈsati -pa-.
SammÈsamÈdhi cittÈnuparivattÊti, ÈmantÈ. SammÈvÈcÈ cittÈnuparivattÊti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. SammÈsamÈdhi cittÈnuparivattÊti, ÈmantÈ.
SammÈkammanto -pa-. SammÈ ÈjÊvo cittÈnuparivattÊti. Na hevaÑ vattabbe
-pa-.
597. + Na vattabbaÑ “sÊlaÑ na cittÈnuparivattÊ”ti, ÈmantÈ. SÊle

uppajjitvÈ niruddhe dussÊlo hotÊti, na hevaÑ vattabbe. Tena hi sÊlaÑ na
cittÈnuparivattÊti.
SÊlaÑ na cittÈnuparivattÊtikathÈ niÔÔhitÈ.

_____
10. Dasamavagga
(103) 9. SamÈdÈnahetukathÈ
598. * SamÈdÈnahetukaÑ sÊlaÑ vaÉÉhatÊti, ÈmantÈ. SamÈdÈnahetuko
phasso vaÉÉhati vedanÈ vaÉÉhati saÒÒÈ vaÉÉhati cetanÈ vaÉÉhati cittaÑ
vaÉÉhati saddhÈ vaÉÉhati vÊriyaÑ vaÉÉhati sati vaÉÉhati samÈdhi vaÉÉhati
paÒÒÈ vaÉÉhatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SamÈdÈnahetukaÑ sÊlaÑ vaÉÉhatÊti, ÈmantÈ. LatÈ viya vaÉÉhati
mÈluvÈ viya vaÉÉhati rukkho viya vaÉÉhati tiÓaÑ viya vaÉÉhati muÒjapuÒjo
viya vaÉÉhatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
599. * SamÈdÈnahetukaÑ sÊlaÑ vaÉÉhatÊti, ÈmantÈ. SÊlaÑ samÈdiyitvÈ

kÈmavitakkaÑ vitakkentassa byÈpÈdavitakkaÑ vitakkentassa vihiÑ
sÈvitakkaÑ vitakkentassa sÊlaÑ vaÉÉhatÊti, ÈmantÈ. DvinnaÑ phassÈnaÑ
-pa-. DvinnaÑ cittÈnaÑ
10. Dasamavagga 321
samodhÈnaÑ hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. DvinnaÑ phassÈnaÑ -pa-.

DvinnaÑ cittÈnaÑ samodhÈnaÑ hotÊti, ÈmantÈ. KusalÈkusalÈ sÈvajjÈnavajjÈ
hÊnapaÓÊtÈ kaÓhasukkasappaÔibhÈgÈ dhammÈ sammukhÊbhÈvaÑ
ÈgacchantÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* KusalÈkusalÈ sÈvajjÈnavajjÈ hÊnapaÓÊtÈ kaÓhasukkasappaÔibhÈgÈ
dhammÈ sammukhÊbhÈvaÑ ÈgacchantÊti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ
bhikkhave pathavÊ ca idaÑ paÔhamaÑ suvid|ravid|raÑ -pa-. TasmÈ sataÑ
dhammo asabbhi ÈrakÈ”ti attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ
“kusalÈkusalÈ sÈvajjÈnavajjÈ hÊnapaÓÊtÈ kaÓhasukkasappaÔibhÈgÈ dhammÈ
600. + Na vattabbaÑ “samÈdÈnahetukaÑ sÊlaÑ vaÉÉhatÊ”ti, ÈmantÈ.

Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “ÈrÈmaropÈ vanaropÈ -pa- dhammaÔÔhÈ
sÊlasampannÈ, te janÈ saggagÈmino”ti attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi
samÈdÈnahetukaÑ sÊlaÑ vaÉÉhatÊti.
SamÈdÈnahetukathÈ niÔÔhitÈ.
_____
10. Dasamavagga
(104) 10. ViÒÒattisÊlantikathÈ

601. * ViÒÒatti sÊlanti, ÈmantÈ. PÈÓÈtipÈtÈ veramaÓÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. AdinnÈdÈnÈ veramaÓÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
KÈmesumicchÈcÈrÈ veramaÓÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. MusÈvÈdÈ
veramaÓÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SurÈmerayamajjapamÈdaÔÔhÈnÈ
veramaÓÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AbhivÈdanaÑ sÊlaÑ, paccuÔÔhÈnaÑ sÊlaÑ, aÒjalikammaÑ sÊlaÑ,
sÈmÊcikammaÑ sÊlaÑ, ÈsanÈbhihÈro sÊlaÑ, seyyÈbhihÈro sÊlaÑ,
pÈdodakÈbhihÈro sÊlaÑ, pÈdakathalikÈbhihÈro sÊlaÑ, nhÈne
piÔÔhiparikammaÑ sÊlanti, ÈmantÈ. PÈÓÈtipÈtÈ veramaÓÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. SurÈmerayamajjapamÈdaÔÔhÈnÈ veramaÓÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
602. + Na vattabbaÑ “viÒÒatti sÊlan”ti, ÈmantÈ. Dussilyanti, na hevaÑ

vattabbe -pa-. Tena hi viÒÒatti sÊlantÊ.
ViÒÒatti sÊlantikathÈ niÔÔhitÈ.

_____
10. Dasamavagga
(105) 11. AviÒÒattidussilyantikathÈ

603. * AviÒÒatti dussilyanti, ÈmantÈ. PÈÓÈtipÈtoti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. AdinnÈdÈnanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. KÈmesumicchÈcÈroti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. MusÈvÈdoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
SurÈmerayamajjapamÈdaÔÔhÈnanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* PÈpakammaÑ samÈdiyitvÈ dÈnaÑ dadantassa puÒÒaÒca apuÒÒaÒca
ubho vaÉÉhantÊti, na hevaÑ vattabbe -pa- puÒÒaÒca apuÒÒaÒca ubho
vaÉÉhantÊti, ÈmantÈ. DvinnaÑ phassÈnaÑ -pa-. DvinnaÑ cittÈnaÑ
samodhÈnaÑ hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. DvinnaÑ phassÈnaÑ -pa-.
DvinnaÑ cittÈnaÑ samodhÈnaÑ hotÊti, ÈmantÈ. KusalÈkusalÈ sÈvajjÈnavajjÈ
604. + Na vattabbaÑ “aviÒÒatti dussilyan”ti, ÈmantÈ. Nanu

pÈpakammaÑ samÈdinno ÈsÊti, ÈmantÈ. HaÒci pÈpakammaÑ samÈdinno Èsi,
tena vata re vattabbe “aviÒÒatti dussilyan”ti.
AviÒÒatti dussilyantikathÈ niÔÔhitÈ.
Dasamo vaggo.
11. EkÈdasamavagga 323
TassuddÈnaÑ
Upapattesiye paÒcakkhandhe aniruddhe kiriyÈ paÒcakkhandhÈ
uppajjanti, maggasama~gissa r|paÑ maggo, paÒcaviÒÒÈÓasama~gissa atthi
maggabhÈvanÈ, paÒcaviÒÒÈÓÈ kusalÈpi akusalÈpi, paÒcaviÒÒÈÓÈ sÈbhogÈ,
maggasama~gÊ dvÊhi sÊlehi samannÈgato, sÊlaÑ acetasikaÑ, sÊlaÑ na
cittÈnuparivatti, samÈdÈnahetukaÑ sÊlaÑ vaÉÉhatÊti, viÒÒattisÊlaÑ, aviÒÒatti
dussilyanti.
Dutiyo paÓÓÈsako.
TassuddÈnaÑ
NiyÈma sa~gaha gatÈnisaÑsatÈ ca nirodhoti1.
_____
11. EkÈdasamavagga
(106-108) 1-3. Tissopi-anusayakathÈ

605. * AnusayÈ abyÈkatÈti, ÈmantÈ. VipÈkÈbyÈkatÈ kiriyÈbyÈkatÈ r|paÑ
nibbÈnaÑ cakkhÈyatanaÑ -pa- phoÔÔhabbÈyatananti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* KÈmarÈgÈnusayo abyÈkatoti, ÈmantÈ. KÈmarÈgo
kÈmacchandanÊvaraÓaÑ abyÈkatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. KÈmarÈgo
kÈmarÈgapariyuÔÔhÈnaÑ -pa- kÈmacchandanÊvaraÓaÑ akusalanti, ÈmantÈ.
KÈmarÈgÈnusayo akusaloti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* PaÔighÈnusayo abyÈkatoti, ÈmantÈ. PaÔighaÑ paÔighapariyuÔÔhÈnaÑ
paÔighasaÑyojanaÑ abyÈkatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. PaÔighaÑ
paÔighapariyuÔÔhÈnaÑ paÔighasaÑyojanaÑ akusalanti, ÈmantÈ.
PaÔighÈnusayo akusaloti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
______________________________________________________________
1. NiyÈma sa~gahagatÈnisaÑsatÈ atthi paÒcavokÈrabhavo nirodho maggasama~gissa
paÒcavokÈrabhavoti (SÊ, SyÈ, Ka), niyÈma sa~gaha gatÈnisaÑsatÈ atthi
paÒcavokÈrabhavo maggasama~gissa no paÒcavokÈrabhavo (I)
* MÈnÈnusayo abyÈkatoti, ÈmantÈ. MÈno mÈnapariyuÔÔhÈnaÑ

mÈnasaÑyojanaÑ abyÈkatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. MÈno
mÈnapariyuÔÔhÈnaÑ mÈnasaÑyojanaÑ akusalanti, ÈmantÈ. MÈnÈnusayo
* DiÔÔhÈnusayo abyÈkatoti, ÈmantÈ. DiÔÔhi diÔÔhogho diÔÔhiyogo
diÔÔhipariyuÔÔhÈnaÑ diÔÔhisaÑyojanaÑ abyÈkatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
DiÔÔhi diÔÔhogho diÔÔhiyogo diÔÔhipariyuÔÔhÈnaÑ diÔÔhisaÑyojanaÑ
akusalanti, ÈmantÈ. DiÔÔhÈnusayo akusaloti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* VicikicchÈnusayo abyÈkatoti, ÈmantÈ. VicikicchÈ
vicikicchÈpariyuÔÔhÈnaÑ vicikicchÈsaÑyojanaÑ vicikicchÈnÊvaraÓaÑ
abyÈkatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. VicikicchÈ vicikicchÈpariyuÔÔhÈnaÑ
vicikicchÈsaÑyojanaÑ vicikicchÈnÊvaraÓaÑ akusalanti, ÈmantÈ.
VicikicchÈnusayo akusaloti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* BhavarÈgÈnusayo abyÈkatoti, ÈmantÈ. BhavarÈgo
bhavarÈgapariyuÔÔhÈnaÑ bhavarÈgasaÑyojanaÑ abyÈkatanti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. BhavarÈgo bhavarÈgapariyuÔÔhÈnaÑ bhavarÈgasaÑyojanaÑ
akusalanti, ÈmantÈ. BhavarÈgÈnusayo akusaloti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AvijjÈnusayo abyÈkatoti, ÈmantÈ. AvijjÈ avijjogho avijjÈyogo
avijjÈpariyuÔÔhÈnaÑ avijjÈsaÑyojanaÑ avijjÈnÊvaraÓaÑ abyÈkatanti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. AvijjÈ avijjogho avijjÈyogo avijjÈpariyuÔÔhÈnaÑ
avijjÈsaÑyojanaÑ avijjÈnÊvaraÓaÑ akusalanti, ÈmantÈ. AvijjÈnusayo
606. + Na vattabbaÑ “anusayÈ abyÈkatÈ”ti, ÈmantÈ. Puthujjano

kusalÈbyÈkate citte vattamÈne “sÈnusayo”ti vattabboti, ÈmantÈ. KusalÈkusalÈ
dhammÈ sammukhÊbhÈvaÑ ÈgacchantÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Tena hi
anusayÈ abyÈkatÈti. Puthujjano kusalÈbyÈkate citte vattamÈne “sarÈgo”ti
vattabboti, ÈmantÈ. KusalÈkusalÈ dhammÈ sammukhÊbhÈvaÑ ÈgacchantÊti,
na hevaÑ vattabbe -pa-. Tena hi rÈgo abyÈkatoti.
607. * AnusayÈ ahetukÈti, ÈmantÈ. R|paÑ nibbÈnaÑ cakkhÈyatanaÑ

-pa- phoÔÔhabbÈyatananti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* KÈmarÈgÈnusayo ahetukoti, ÈmantÈ. KÈmarÈgo
kÈmarÈgapariyuÔÔhÈnaÑ kÈmarÈgasaÑyojanaÑ kÈmacchandanÊvaraÓaÑ
ahetukanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. KÈmarÈgo kÈmarÈgapariyuÔÔhÈnaÑ -pa-.
KÈmacchandanÊvaraÓaÑ sahetukanti, ÈmantÈ. KÈmarÈgÈnusayo sahetukoti,
na hevaÑ vattabbe -pa-. PaÔighÈnusayo -pa-. MÈnÈnusayo. DiÔÔhÈnusayo.
VicikicchÈnusayo. BhavarÈgÈnusayo. AvijjÈnusayo. Ahetukoti, ÈmantÈ.
AvijjÈ avijjogho avijjÈyogo avijjÈpariyuÔÔhÈnaÑ avijjÈsaÑyojanaÑ
avijjÈnÊvaraÓaÑ ahetukanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AvijjÈ avijjogho -pa-.
AvijjÈnÊvaraÓaÑ sahetukanti, ÈmantÈ. AvijjÈnusayo sahetukoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
608. + Na vattabbaÑ “anusayÈ ahetukÈ”ti, ÈmantÈ. Puthujjano

kusalÈbyÈkate citte vattamÈne “sÈnusayo”ti vattabboti, ÈmantÈ. AnusayÈ
tena hetunÈ sahetukÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Tena hi anusayÈ ahetukÈti.
Puthujjano kusalÈbyÈkate citte vattamÈne “sarÈgo”ti vattabboti, ÈmantÈ.
RÈgo tena hetunÈ sahetukoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Tena hi rÈgo
ahetukoti.
609. * AnusayÈ cittavippayuttÈti, ÈmantÈ. R|paÑ nibbÈnaÑ

cakkhÈyatanaÑ -pa- phoÔÔhabbÈyatananti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* KÈmarÈgÈnusayo cittavippayuttoti, ÈmantÈ. KÈmarÈgo
kÈmacchandanÊvaraÓaÑ cittavippayuttanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
KÈmarÈgo kÈmarÈgapariyuÔÔhÈnaÑ -pa- kÈmacchandanÊvaraÓaÑ
cittasampayuttanti, ÈmantÈ. KÈmarÈgÈnusayo cittasampayuttoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
610. * KÈmarÈgÈnusayo cittavippayuttoti, ÈmantÈ.

KatamakkhandhapariyÈpannoti, sa~khÈrakkhandhapariyÈpannoti.
Sa~khÈrakkhandho cittavippayuttoti,
na hevaÑ vattabbe. Sa~khÈrakkhandho cittavippayuttoti, ÈmantÈ.

VedanÈkkhandho saÒÒÈkkhandho cittavippayuttoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* KÈmarÈgÈnusayo sa~khÈrakkhandhapariyÈpanno cittavippayuttoti,
ÈmantÈ. KÈmarÈgo sa~khÈrakkhandhapariyÈpanno cittavippayuttoti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. KÈmarÈgo sa~khÈrakkhandhapariyÈpanno
cittasampayuttoti, ÈmantÈ. KÈmarÈgÈnusayo sa~khÈrakkhandhapariyÈpanno
cittasampayuttoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* KÈmarÈgÈnusayo sa~khÈrakkhandhapariyÈpanno cittavippayutto,
kÈmarÈgo sa~khÈrakkhandhapariyÈpanno cittasampayuttoti, ÈmantÈ.
Sa~khÈrakkhandho ekadeso cittasampayutto ekadeso cittavippayuttoti, na
* Sa~khÈrakkhandho ekadeso cittasampayutto ekadeso cittavippayuttoti,
ÈmantÈ. VedanÈkkhandho saÒÒÈkkhandho ekadeso cittasampayutto ekadeso
cittavippayuttoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
611. * PaÔighÈnusayo mÈnÈnusayo diÔÔhÈnusayo vicikicchÈnusayo

bhavarÈgÈnusayo avijjÈnusayo cittavippayuttoti, ÈmantÈ. AvijjÈ avijjogho
avijjÈyogo avijjÈnÊvaraÓaÑ cittavippayuttanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
AvijjÈ avijjogho avijjÈyogo avijjÈnÊvaraÓaÑ cittasampayuttanti, ÈmantÈ.
AvijjÈnusayo cittasampayuttoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
612. * AvijjÈnusayo cittavippayuttoti, ÈmantÈ.

KatamakkhandhapariyÈpannoti, sa~khÈrakkhandhapariyÈpannoti.
Sa~khÈrakkhandho cittavippayuttoti, na hevaÑ vattabbe. Sa~khÈrakkhandho
cittavippayuttoti, ÈmantÈ. VedanÈkkhandho saÒÒÈkkhandho
* AvijjÈnusayo sa~khÈrakkhandhapariyÈpanno cittavippayuttoti,
ÈmantÈ. AvijjÈ sa~khÈrakkhandhapariyÈpannÈ cittavippayuttÈti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. AvijjÈ sa~khÈrakkhandhapariyÈpannÈ cittasampayuttÈti,
ÈmantÈ. AvijjÈnusayo sa~khÈrakkhandhapariyÈpanno cittasampayuttoti, na
* AvijjÈnusayo sa~khÈrakkhandhapariyÈpanno cittavippayutto,

avijjÈsa~khÈrakkhandhapariyÈpannÈ cittasampayuttÈti, ÈmantÈ.
Sa~khÈrakkhandho ekadeso cittasampayutto ekadeso cittavippayuttoti, na
hevaÑ vattabbe.
* Sa~khÈrakkhandho ekadeso cittasampayutto ekadeso cittavippayuttoti,
613. + Na vattabbaÑ “anusayÈ cittavippayuttÈ”ti, ÈmantÈ. Puthujjano

kusalÈbyÈkate citte vattamÈne “sÈnusayo”ti vattabboti, ÈmantÈ. AnusayÈ
tena cittena sampayuttÈti, na hevaÑ vattabbe. Tena hi anusayÈ
cittavippayuttÈti. Puthujjano kusalÈbyÈkate citte vattamÈne “sarÈgo”ti
vattabboti, ÈmantÈ. RÈgo tena cittena sampayuttoti, na hevaÑ vattabbe.
Tena hi rÈgo cittavippayuttoti.
Tissopi anusayakathÈ niÔÔhitÈ.

_____
11. EkÈdasamavagga
(109) 4. ©ÈÓakathÈ
614. * AÒÒÈÓe vigate ÒÈÓavippayutte citte vattamÈne na vattabbaÑ
“ÒÈÓÊ”ti, ÈmantÈ. RÈge vigate na vattabbaÑ “vÊtarÈgo”ti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. AÒÒÈÓe vigate ÒÈÓavippayutte citte vattamÈne na vattabbaÑ “ÒÈÓÊ”ti,
ÈmantÈ. Dose vigate mohe vigate kilese vigate na vattabbaÑ “nikkileso”ti,
* RÈge vigate vattabbaÑ “vÊtarÈgo”ti, ÈmantÈ. AÒÒÈÓe vigate
ÒÈÓavippayutte citte vattamÈne vattabbaÑ “ÒÈÓÊ”ti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Dose vigate mohe vigate kilese vigate vattabbaÑ “nikkileso”ti, ÈmantÈ.
AÒÒÈÓe vigate ÒÈÓavippayutte citte vattamÈne vattabbaÑ “ÒÈÓÊ”ti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
615. + AÒÒÈÓe vigate ÒÈÓavippayutte citte vattamÈne vattabbaÑ

“ÒÈÓÊ”ti, ÈmantÈ. AtÊtena ÒÈÓena ÒÈÓÊ niruddhena vigatena paÔipassaddhena
ÒÈÓena ÒÈÓÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
©ÈÓakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
11. EkÈdasamavagga
(110) 5. ©ÈÓaÑcittavippayuttantikathÈ
616. * ©ÈÓaÑ cittavippayuttanti, ÈmantÈ. R|paÑ nibbÈnaÑ
cakkhÈyatanaÑ -pa- phoÔÔhabbÈyatananti, na hevaÑ vattabbe -pa-. ©ÈÓaÑ
cittavippayuttanti, ÈmantÈ. PaÒÒÈ paÒÒindriyaÑ paÒÒÈbalaÑ sammÈdiÔÔhi
dhammavicayasambojjha~go cittavippayuttoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
PaÒÒÈ paÒÒindriyaÑ paÒÒÈbalaÑ sammÈdiÔÔhi dhammavicayasambojjha~go
cittasampayuttoti, ÈmantÈ. ©ÈÓaÑ cittasampayuttanti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* ©ÈÓaÑ cittavippayuttanti, ÈmantÈ. KatamakkhandhapariyÈpannanti,
sa~khÈrakkhandhapariyÈpannanti. Sa~khÈrakkhandho cittavippayuttoti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. Sa~khÈrakkhandho cittavippayuttoti, ÈmantÈ.
VedanÈkkhandho saÒÒÈkhandho cittavippayuttoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
©ÈÓaÑ sa~khÈrakkhandhapariyÈpannaÑ cittavippayuttanti, ÈmantÈ. PaÒÒÈ
sa~khÈrakkhandhapariyÈpannÈ cittavippayuttÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
PaÒÒÈ sa~khÈrakkhandhapariyÈpannÈ cittasampayuttÈti, ÈmantÈ. ©ÈÓaÑ
sa~khÈrakkhandhapariyÈpannaÑ cittasampayuttanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
©ÈÓaÑ sa~khÈrakkhandhapariyÈpannaÑ cittavippayuttaÑ paÒÒÈ
sa~khÈrakkhandhapariyÈpannÈ cittasampayuttÈti, ÈmantÈ. Sa~khÈrakkhandho
ekadeso cittasampayutto ekadeso cittavippayuttoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Sa~khÈrakkhandho ekadeso cittasampayutto ekadeso cittavippayuttoti,
617. + Na vattabbaÑ “ÒÈÓaÑ cittavippayuttan”ti, ÈmantÈ. ArahÈ

cakkhuviÒÒÈÓasama~gÊ “ÒÈÓÊ”ti vattabboti, ÈmantÈ. ©ÈÓaÑ tena cittena
sampayuttanti, na hevaÑ vattabbe. Tena hi ÒÈÓaÑ cittavippayuttanti.
ArahÈ cakkhuviÒÒÈÓasama~gÊ “paÒÒavÈ”ti vattabboti1, ÈmantÈ. PaÒÒÈ

tena cittena sampayuttÈti, na hevaÑ vattabbe. Tena hi paÒÒÈ
cittavippayuttÈti.
©ÈÓaÑ cittavippayuttantikathÈ niÔÔhitÈ.

_____
11. EkÈdasamavagga
(111) 6. IdaÑdukkhantikathÈ
618. * “IdaÑ dukkhan”ti vÈcaÑ bhÈsato “idaÑ dukkhan”ti ÒÈÓaÑ
pavattatÊti, ÈmantÈ. “AyaÑ dukkhasamudayo”ti vÈcaÑ bhÈsato “ayaÑ
dukkhasamudayo”ti ÒÈÓaÑ pavattatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa- “IdaÑ
dukkhan”ti vÈcaÑ bhÈsato “idaÑ dukkhan”ti ÒÈÓaÑ pavattatÊti, ÈmantÈ.
“AyaÑ dukkhanirodho”ti vÈcaÑ bhÈsato “ayaÑ dukkhanirodho”ti ÒÈÓaÑ
pavattatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa- “IdaÑ dukkhan”ti vÈcaÑ bhÈsato “idaÑ
dukkhan”ti ÒÈÓaÑ pavattatÊti, ÈmantÈ. “AyaÑ maggo”ti vÈcaÑ bhÈsato
“ayaÑ maggo”ti ÒÈÓaÑ pavattatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* “AyaÑ samudayo”ti vÈcaÑ bhÈsato na ca “ayaÑ samudayo”ti ÒÈÓaÑ
pavattatÊti, ÈmantÈ. “IdaÑ dukkhan”ti vÈcaÑ bhÈsato na ca “idaÑ
dukkhan”ti ÒÈÓaÑ pavattatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa- “AyaÑ nirodho”ti.
“AyaÑ maggo”ti vÈcaÑ bhÈsato na ca “ayaÑ maggo”ti ÒÈÓaÑ pavattatÊti,
ÈmantÈ. “IdaÑ dukkhan”ti vÈcaÑ bhÈsato na ca “idaÑ dukkhan”ti ÒÈÓaÑ
pavattatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.

pavattatÊti, ÈmantÈ. “R|paÑ aniccan”ti vÈcaÑ bhÈsato “r|paÑ aniccan”ti
ÒÈÓaÑ pavattatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa- “IdaÑ dukkhan”ti vÈcaÑ bhÈsato
“idaÑ dukkhan”ti ÒÈÓaÑ pavattatÊti, ÈmantÈ. “VedanÈ. SaÒÒÈ. Sa~khÈrÈ.
ViÒÒÈÓaÑ aniccan”ti vÈcaÑ bhÈsato “viÒÒÈÓaÑ aniccan”ti ÒÈÓaÑ
______________________________________________________________
1. SakavÈdÊpucchÈ viya dissati.
* “IdaÑ dukkhan”ti vÈcaÑ bhÈsato “idaÑ dukkhan”ti ÒÈÓaÑ pavattatÊti,

ÈmantÈ. “R|paÑ anattÈ”ti vÈcaÑ bhÈsato “r|paÑ anattÈ”ti ÒÈÓaÑ
pavattatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa- “IdaÑ dukkhan”ti vÈcaÑ bhÈsato “idaÑ
dukkhan”ti ÒÈÓaÑ pavattatÊti, ÈmantÈ. “VedanÈ. SaÒÒÈ. Sa~khÈrÈ. ViÒÒÈÓaÑ
anattÈ”ti vÈcaÑ bhÈsato “viÒÒÈÓaÑ anattÈ”ti ÒÈÓaÑ pavattatÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* “R|paÑ aniccan”ti vÈcaÑ bhÈsato na ca “r|paÑ aniccan”ti ÒÈÓaÑ
pavattatÊti, ÈmantÈ. “IdaÑ dukkhan”ti vÈcaÑ bhÈsato “na ca idaÑ
dukkhan”ti ÒÈÓaÑ pavattatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa- “VedanÈ. SaÒÒÈ.
Sa~khÈrÈ. ViÒÒÈÓaÑ aniccan”ti vÈcaÑ bhÈsato na ca “viÒÒÈÓaÑ aniccan”ti
ÒÈÓaÑ pavattatÊti, ÈmantÈ. “IdaÑ dukkhan”ti vÈcaÑ bhÈsato na ca “idaÑ
dukkhan”ti ÒÈÓaÑ pavattatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* “R|paÑ anattÈ”ti vÈcaÑ bhÈsato na ca “r|paÑ anattÈ”ti ÒÈÓaÑ
pavattatÊti, ÈmantÈ. “IdaÑ dukkhan”ti vÈcaÑ bhÈsato na ca “idaÑ
dukkhan”ti ÒÈÓaÑ pavattatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa- “VedanÈ. SaÒÒÈ.
Sa~khÈrÈ. ViÒÒÈÓaÑ anattÈ”ti vÈcaÑ bhÈsato na ca “viÒÒÈÓaÑ anattÈ”ti
ÒÈÓaÑ pavattatÊti, ÈmantÈ. “IdaÑ dukkhan”ti vÈcaÑ bhÈsato na ca
“dukkhan”ti ÒÈÓaÑ pavattatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.

pavattatÊti, ÈmantÈ. “I”ti1 ca “dan”ti ca “du”ti2 ca “khan”ti ca ÒÈÓaÑ
IdaÑ dukkhantikathÈ niÔÔhitÈ.

_____
11. EkÈdasamavagga
(112) 7. IddhibalakathÈ
621. Iddhibalena samannÈgato kappaÑ tiÔÔheyyÈti, ÈmantÈ. Iddhimayiko
so Èyu, iddhimayikÈ sÈ gati, iddhimayiko so attabhÈvappaÔilÈbhoti, na
______________________________________________________________
1. ¢ti (SyÈ, I) 2. D|ti (SyÈ, I)
* Iddhibalena samannÈgato kappaÑ tiÔÔheyyÈti, ÈmantÈ. AtÊtaÑ kappaÑ

tiÔÔheyya, anÈgataÑ kappaÑ tiÔÔheyyÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Iddhibalena
samannÈgato kappaÑ tiÔÔheyyÈti, ÈmantÈ. Dve kappe tiÔÔheyya, tayo kappe
tiÔÔheyya, cattÈro kappe tiÔÔheyyÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Iddhibalena
samannÈgato kappaÑ tiÔÔheyyÈti, ÈmantÈ. Sati jÊvite jÊvitÈvasese tiÔÔheyya,
asati jÊvite jÊvitÈvasese tiÔÔheyyÈti? Sati jÊvite jÊvitÈvasese tiÔÔheyyÈti. HaÒci
sati jÊvite jÊvitÈvasese tiÔÔheyya, no ca vata re vattabbe “iddhibalena
samannÈgato kappaÑ tiÔÔheyyÈ”ti. Asati jÊvite jÊvitÈvasese tiÔÔheyyÈti. Mato
tiÔÔheyya kÈlakato tiÔÔheyyÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
622. * Iddhibalena samannÈgato kappaÑ tiÔÔheyyÈti, ÈmantÈ. “Uppanno

phasso mÈ nirujjhÊ”ti labbhÈ iddhiyÈ paggahetunti, na hevaÑ vattabbe -pa-
“UppannÈ vedanÈ -pa-. UppannÈ saÒÒÈ -pa-. UppannÈ cetanÈ -pa-.
UppannaÑ cittaÑ. UppannÈ saddhÈ -pa-. UppannaÑ vÊriyaÑ. UppannÈ sati.
Uppanno samÈdhi -pa-. UppannÈ paÒÒÈ mÈ nirujjhÊ”ti labbhÈ iddhiyÈ
paggahetunti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Iddhibalena samannÈgato kappaÑ tiÔÔheyyÈti, ÈmantÈ. “R|paÑ niccaÑ
hot|”ti labbhÈ iddhiyÈ paggahetunti, na hevaÑ vattabbe -pa-. “VedanÈ -pa-.
SaÒÒÈ. Sa~khÈrÈ viÒÒÈÓaÑ niccaÑ hot|”ti labbhÈ iddhiyÈ paggahetunti, na
* Iddhibalena samannÈgato kappaÑ tiÔÔheyyÈti, ÈmantÈ. “JÈtidhammÈ
sattÈ mÈ jÈyiÑs|”ti labbhÈ iddhiyÈ paggahetunti, na hevaÑ vattabbe -pa-
“JarÈdhammÈ sattÈ mÈ jÊriÑs|”ti -pa- “ByÈdhidhammÈ sattÈ mÈ
byÈdhiyiÑs|”ti -pa- “MaraÓadhammÈ sattÈ mÈ mÊyiÑs|”ti labbhÈ iddhiyÈ
paggahetunti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
623. + Na vattabbaÑ “iddhibalena samannÈgato kappaÑ tiÔÔheyyÈ”ti,

ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “yassa kassaci Œnanda cattÈro iddhipÈdÈ
bhÈvitÈ bahulÊkatÈ yÈnÊkatÈ vatthukatÈ anuÔÔhitÈ paricitÈ susamÈraddhÈ, so
Èka~khamÈno kappaÑ vÈ tiÔÔheyya kappÈvasesaÑ vÈ”ti1
______________________________________________________________
1. DÊ 2. 86; SaÑ 3. 227 piÔÔhe; Khu 1. 152 UdÈnepi.
attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi iddhibalena samannÈgato kappaÑ

tiÔÔheyyÈti.
624. * Iddhibalena samannÈgato kappaÑ tiÔÔheyyÈti, ÈmantÈ. Nanu

vuttaÑ BhagavatÈ “catunnaÑ bhikkhave dhammÈnaÑ natthi koci pÈÔibhogo
samaÓo vÈ brÈhmaÓo vÈ devo vÈ mÈro vÈ brahmÈ vÈ koci vÈ lokasmiÑ.
KatamesaÑ catunnaÑ, ‘jarÈdhammo mÈ jÊrÊ’ti natthi koci pÈÔibhogo samaÓo
vÈ brÈhmaÓo vÈ devo vÈ mÈro vÈ brahmÈ vÈ koci vÈ lokasmiÑ.
‘ByÈdhidhammo mÈ byÈdhiyÊ’ti -pa- ‘maraÓadhammo mÈ mÊyÊ’ti -pa-. YÈni
kho pana tÈni pubbe katÈni pÈpakÈni kammÈni saÑkisesikÈni
ponobbhavikÈni1 sadarÈni2 dukkhavipÈkÈni ÈyatiÑ jÈtijarÈmaraÓiyÈni,
‘tesaÑ vipÈko mÈ nibbattÊ’ti natthi koci pÈÔibhogo samaÓo vÈ brÈhmaÓo vÈ
devo vÈ mÈro vÈ brahmÈ vÈ koci vÈ lokasmiÑ. ImesaÑ kho bhikkhave
catunnaÑ dhammÈnaÑ natthi koci pÈÔibhogo samaÓo vÈ brÈhmaÓo vÈ devo
vÈ mÈro vÈ brahmÈ vÈ koci vÈ lokasmin”ti3 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena
hi na vattabbaÑ “iddhibalena samannÈgato kappaÑ tiÔÔheyyÈ”ti.
IddhibalakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
11. EkÈdasamavagga
(113) 8. SamÈdhikathÈ
625. * Cittasantati samÈdhÊti, ÈmantÈ. AtÊtÈ cittasantati samÈdhÊti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. Cittasantati samÈdhÊti, ÈmantÈ. AnÈgatÈ cittasantati
samÈdhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Cittasantati samÈdhÊti, ÈmantÈ. Nanu
atÊtaÑ niruddhaÑ anÈgataÑ ajÈtanti, ÈmantÈ. HaÒci atÊtaÑ niruddhaÑ
anÈgataÑ ajÈtaÑ, no ca vata re vattabbe “cittasantati samÈdhÊ”ti.
______________________________________________________________
1. PonobhavikÈni (SÊ, I) 2. NissÈrÈni (SÊ, I, Ka), dukkhudrayÈni (SyÈ)
626. + EkacittakkhaÓiko samÈdhÊti, ÈmantÈ. CakkhuviÒÒÈÓasama~gÊ

samÈpannoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SotaviÒÒÈÓasama~gÊ -pa-.
GhÈnaviÒÒÈÓasama~gÊ. JivhÈviÒÒÈÓasama~gÊ. KÈyaviÒÒÈÓasama~gÊ -pa-.
Akusalacittasama~gÊ -pa-. RÈgasahagatacittasama~gÊ -pa-.
Dosasahagatacittasama~gÊ -pa-. Mohasahagatacittasama~gÊ -pa-.
Anottappasahagatacittasama~gÊ samÈpannoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Cittasantati samÈdhÊti, ÈmantÈ. Akusalacittasantati samÈdhÊti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. RÈgasahagatÈ -pa-. DosasahagatÈ -pa-. MohasahagatÈ
-pa-. AnottappasahagatÈ cittasantati samÈdhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
+ Na vattabbaÑ “cittasantati samÈdhÊ”ti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ
BhagavatÈ “ahaÑ kho Èvuso NigaÓÔhÈ pahomi aniÒjamÈno kÈyena
abhÈsamÈno vÈcaÑ satta rattindivÈni1 ekantasukhaÑ paÔisaÑvedÊ
viharitun”ti2 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi cittasantati samÈdhÊti.
SamÈdhikathÈ niÔÔhitÈ.
_____
11. EkÈdasamavagga
(114) 9. DhammaÔÔhitatÈkathÈ
627. * DhammaÔÔhitatÈ parinipphannÈti, ÈmantÈ. TÈya ÔhitatÈ
parinipphannÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. TÈya ÔhitatÈ parinipphannÈti,
ÈmantÈ. TÈya tÈyeva natthi dukkhassantakiriyÈ, natthi vaÔÔupacchedo, natthi
anupÈdÈparinibbÈnanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* R|passa ÔhitatÈ parinipphannÈti, ÈmantÈ. TÈya ÔhitatÈ parinipphannÈti,
na hevaÑ vattabbe -pa-. TÈya ÔhitatÈ parinipphannÈti, ÈmantÈ. TÈya tÈyeva
natthi dukkhassantakiriyÈ, natthi vaÔÔupacchedo, natthi
______________________________________________________________
1. RattidivÈni (Ka) 2. Ma 1. 132 piÔÔhe.
* VedanÈya ÔhitatÈ -pa-. SaÒÒÈya ÔhitatÈ -pa-. Sa~khÈrÈnaÑ ÔhitatÈ -pa-.

ViÒÒÈÓassa ÔhitatÈ parinipphannÈti, ÈmantÈ. TÈya ÔhitatÈ parinipphannÈti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. TÈya ÔhitatÈ parinipphannÈti, ÈmantÈ. TÈya tÈyeva
DhammaÔÔhitatÈkathÈ niÔÔhitÈ.
_____
11. EkÈdasamavagga
(115) 10. AniccatÈkathÈ

628. * AniccatÈ parinipphannÈti, ÈmantÈ. TÈya aniccatÈya aniccatÈ
parinipphannÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. TÈya aniccatÈya aniccatÈ
parinipphannÈti, ÈmantÈ. TÈya tÈyeva natthi dukkhassantakiriyÈ, natthi
vaÔÔupacchedo, natthi anupÈdÈparinibbÈnanti, na hevaÑ vattabbe.
* JarÈ parinipphannÈti, ÈmantÈ. TÈya jarÈya jarÈ parinipphannÈti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. TÈya jarÈya jarÈ parinipphannÈti, ÈmantÈ. TÈya tÈyeva
* MaraÓaÑ parinipphannanti, ÈmantÈ. Tassa maraÓassa maraÓaÑ
parinipphannanti, na hevaÑ vattabbe. Tassa maraÓassa maraÓaÑ
parinipphannanti, ÈmantÈ. Tassa tasseva natthi dukkhassantakiriyÈ, natthi
vaÔÔupacchedo, natthi anupÈdÈparinibbÈnanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
629. * R|paÑ parinipphannaÑ r|passa aniccatÈ atthÊti, ÈmantÈ.

AniccatÈ parinipphannÈ aniccatÈya aniccatÈ atthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
R|paÑ parinipphannaÑ r|passa jarÈ atthÊti, ÈmantÈ. JarÈ parinipphannÈ
jarÈya jarÈ atthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* R|paÑ parinipphannaÑ r|passa bhedo atthi, antaradhÈnaÑ atthÊti,
ÈmantÈ. MaraÓaÑ parinipphannaÑ maraÓassa bhedo atthi, antaradhÈnaÑ
12. DvÈdasamavagga 335
* VedanÈ -pa-. SaÒÒÈ. Sa~khÈrÈ -pa-. ViÒÒÈÓaÑ parinipphannaÑ

viÒÒÈÓassa aniccatÈ atthÊti, ÈmantÈ. AniccatÈ parinipphannÈ aniccatÈya
aniccatÈ atthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. ViÒÒÈÓaÑ parinipphannaÑ
viÒÒÈÓassa jarÈ atthÊti, ÈmantÈ. JarÈ parinipphannÈ jarÈya jarÈ atthÊti, na
* ViÒÒÈÓaÑ parinipphannaÑ viÒÒÈÓassa bhedo atthi antaradhÈnaÑ
atthÊti, ÈmantÈ. MaraÓaÑ parinipphannaÑ maraÓassa bhedo atthi,
antaradhÈnaÑ atthÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
AniccatÈkathÈ niÔÔhitÈ.
EkÈdasamo vaggo.
TassuddÈnaÑ
AnusayÈ abyÈkatÈ, ahetukÈ, cittavippayuttÈ, aÒÒÈÓe vigate ÒÈÓÊ, ÒÈÓaÑ
cittavippayuttaÑ, yattha sadde1 ÒÈÓaÑ pavattati, iddhibalena samannÈgato
kappaÑ tiÔÔheyya, cittasantati samÈdhi, dhammaÔÔhitatÈ, aniccatÈti.
_____
12. DvÈdasamavagga
(116) 1. SaÑvarokammantikathÈ
630. * SaÑvaro kammanti, ÈmantÈ. CakkhundriyasaÑvaro
cakkhukammanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SotindriyasaÑvaro -pa-.
GhÈnindriyasaÑvaro -pa-. JivhindriyasaÑvaro -pa-. KÈyindriyasaÑvaro
kÈyakammanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* KÈyindriyasaÑvaro kÈyakammanti, ÈmantÈ. CakkhundriyasaÑvaro
cakkhukammanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. KÈyindriyasaÑvaro
kÈyakammanti, ÈmantÈ. SotindriyasaÑvaro -pa-. GhÈnindriyasaÑvaro -pa-.
JivhindriyasaÑvaro jivhÈkammanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
ManindriyasaÑvaro manokammanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* ManindriyasaÑvaro manokammanti, ÈmantÈ. CakkhundriyasaÑvaro
cakkhukammanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. ManindriyasaÑvaro
manokammanti, ÈmantÈ.
______________________________________________________________
1. Yattha saddo (SÊ), yathÈsaddaÑ (?)
SotindriyasaÑvaro -pa-. GhÈnindriyasaÑvaro -pa-. JivhindriyasaÑvaro -pa-.

KÈyindriyasaÑvaro kÈyakammanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
631. * AsaÑvaro kammanti, ÈmantÈ. Cakkhundriya-asaÑvaro

cakkhukammanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Sotindriya-asaÑvaro -pa-.
GhÈnindriya-asaÑvaro -pa-. Jivhindriya-asaÑvaro -pa-. KÈyindriya-
asaÑvaro kÈyakammanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* KÈyindriya-asaÑvaro kÈyakammanti, ÈmantÈ. Cakkhundriya-
asaÑvaro cakkhukammanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. KÈyindriya-asaÑvaro
kÈyakammanti, ÈmantÈ. Sotindriya-asaÑvaro -pa-. GhÈnindriya-asaÑvaro
-pa-. Jivhindriya-asaÑvaro jivhÈkammanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Manindriya-asaÑvaro manokammanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Manindriya-asaÑvaro manokammanti, ÈmantÈ. Cakkhundriya-
asaÑvaro cakkhukammanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Manindriya-asaÑvaro
manokammanti, ÈmantÈ. Sotindriya-asaÑvaro -pa-. GhÈnindriya-asaÑvaro
-pa-. Jivhindriya-asaÑvaro -pa-. KÈyindriya-asaÑvaro kÈyakammanti, na
632. + Na vattabbaÑ “saÑvaropi asaÑvaropi kamman”ti, ÈmantÈ. Nanu

vuttaÑ BhagavatÈ “idha bhikkhave bhikkhu cakkhunÈ r|paÑ disvÈ
nimittaggÈhÊ hotÊ -pana nimittaggÈhÊ hoti. Sotena saddaÑ sutvÈ -pa-.
ManasÈ dhammaÑ viÒÒÈya nimittaggÈhÊ hoti -pana nimittaggÈhÊ hotÊ”ti
attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi saÑvaropi asaÑvaropi kammanti.
SaÑvaro kammantikathÈ niÔÔhitÈ.

_____
12. DvÈdasamavagga
(117) 2. KammakathÈ
633. * SabbaÑ kammaÑ savipÈkanti, ÈmantÈ. SabbÈ cetanÈ savipÈkÈti,
na hevaÑ vattabbe -pa-. SabbÈ cetanÈ savipÈkÈti, ÈmantÈ. VipÈkÈbyÈkatÈ
cetanÈ savipÈkÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SabbÈ cetanÈ
savipÈkÈti, ÈmantÈ. KiriyÈbyÈkatÈ cetanÈ savipÈkÈti, na hevaÑ vattabbe

-pa-.
* SabbÈ cetanÈ savipÈkÈti, ÈmantÈ. KÈmÈvacarÈ vipÈkÈbyÈkatÈ cetanÈ
savipÈkÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SabbÈ cetanÈ savipÈkÈti, ÈmantÈ.
R|pÈvacarÈ ar|pÈvacarÈ apariyÈpannÈ vipÈkÈbyÈkatÈ cetanÈ savipÈkÈti, na
* SabbÈ cetanÈ savipÈkÈti, ÈmantÈ. KÈmÈvacarÈ kiriyÈbyÈkatÈ cetanÈ
savipÈkÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SabbÈ cetanÈ savipÈkÈti, ÈmantÈ.
R|pÈvacarÈ ar|pÈvacarÈ kiriyÈbyÈkatÈ cetanÈ savipÈkÈti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
634. * VipÈkÈbyÈkatÈ cetanÈ avipÈkÈti, ÈmantÈ. HaÒci vipÈkÈbyÈkatÈ

cetanÈ avipÈkÈ, no ca vata re vattabbe “sabbÈ cetanÈ savipÈkÈ”ti.
* KiriyÈbyÈkatÈ cetanÈ avipÈkÈti, ÈmantÈ. HaÒci kiriyÈbyÈkatÈ cetanÈ
avipÈkÈ, no ca vata re vattabbe “sabbÈ cetanÈ savipÈkÈ”ti.
* KÈmÈvacarÈ r|pÈvacarÈ ar|pÈvacarÈ apariyÈpannÈ vipÈkÈbyÈkatÈ
cetanÈ avipÈkÈti, ÈmantÈ. HaÒci apariyÈpannÈ vipÈkÈbyÈkatÈ cetanÈ avipÈkÈ,
no ca vata re vattabbe “sabbÈ cetanÈ savipÈkÈ”ti.
* KÈmÈvacarÈ r|pÈvacarÈ ar|pÈvacarÈ kiriyÈbyÈkatÈ cetanÈ avipÈkÈti,
ÈmantÈ. HaÒci ar|pÈvacarÈ kiriyÈbyÈkatÈ cetanÈ avipÈkÈ, no ca vata re
vattabbe “sabbÈ cetanÈ savipÈkÈ”ti.
635. + Na vattabbaÑ “sabbaÑ kammaÑ savipÈkan”ti, ÈmantÈ. Nanu

vuttaÑ BhagavatÈ “nÈhaÑ bhikkhave saÒcetanikÈnaÑ kammÈnaÑ katÈnaÑ
upacitÈnaÑ appaÔisaÑviditvÈ byantibhÈvaÑ vadÈmi, taÒca kho diÔÔheva
dhamme upapajje1 vÈ apare vÈ pariyÈye”ti2 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena
hi sabbaÑ kammaÑ savipÈkanti.
KammakathÈ niÔÔhitÈ.
______________________________________________________________
1. UpapajjaÑ (AÑ 3. 497 piÔÔhe) 2. AÑ 3. 497 piÔÔhe.
12. DvÈdasamavagga
(118) 3. SaddovipÈkotikathÈ
636. * Saddo vipÈkoti, ÈmantÈ. Sukhavedaniyo dukkhavedaniyo

adukkhamasukhavedaniyo sukhÈya vedanÈya sampayutto, dukkhÈya
vedanÈya sampayutto, adukkhamasukhÈya vedanÈya sampayutto, phassena
sampayutto, vedanÈya sampayutto, saÒÒÈya sampayutto, cetanÈya
sampayutto, cittena sampayutto sÈrammaÓo, atthi tassa ÈvaÔÔanÈ Èbhogo
Nanu na sukhavedaniyo na dukkhavedaniyo -pa- anÈrammaÓo natthi tassa
ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ. HaÒci na sukhavedaniyo -pa- anÈrammaÓo
natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhi, no ca vata re vattabbe “saddo vipÈko”ti.
Phasso vipÈko, phasso sukhavedaniyo -pa- sÈrammaÓo, atthi tassa

ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ. Saddo vipÈko, saddo sukhavedaniyo -pa-
sÈrammaÓo, atthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Saddo vipÈko, saddo na sukhavedaniyo -pa- anÈrammaÓo, natthi tassa

ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ. Phasso vipÈko, phasso na sukhavedaniyo na
dukkhavedaniyo -pa- anÈrammaÓo, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, na
637. + Na vattabbaÑ “saddo vipÈko”ti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ

“so tassa kammassa katattÈ upacitattÈ ussannattÈ vipulattÈ brahmassaro hoti
karavikabhÈÓÊ”ti1 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi saddo vipÈkoti.
Saddo vipÈkoti kathÈ niÔÔhitÈ.

______________________________________________________________
12. DvÈdasamavagga
(119) 4. SaÄÈyatanakathÈ
638. * CakkhÈyatanaÑ vipÈkoti, ÈmantÈ. SukhavedaniyaÑ,
dukkhavedaniyaÑ -pa- sÈrammaÓaÑ, atthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu na sukhavedaniyaÑ -pa- anÈrammaÓaÑ natthi
tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ. HaÒci na sukhavedaniyaÑ -pa-
anÈrammaÓaÑ natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhi, no ca vata re vattabbe
“cakkhÈyatanaÑ vipÈko”ti -pa-.
* Phasso vipÈko, phasso sukhavedaniyo -pa- sÈrammaÓo, atthi tassa
ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ. CakkhÈyatanaÑ vipÈko, cakkhÈyatanaÑ
sukhavedaniyaÑ -pa- sÈrammaÓaÑ, atthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, na
* CakkhÈyatanaÑ vipÈko, cakkhÈyatanaÑ na sukhavedaniyaÑ -pa-
anÈrammaÓaÑ, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ. Phasso vipÈko,
phasso na sukhavedaniyo -pa- anÈrammaÓo, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa-
paÓidhÊti. Na hevaÑ vattabbe -pa-.
639. * SotÈyatanaÑ -pa-. GhÈnÈyatanaÑ -pa-. JivhÈyatanaÑ -pa-.

KÈyÈyatanaÑ vipÈkoti, ÈmantÈ. SukhavedaniyaÑ -pa- sÈrammaÓaÑ, atthi
tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu na
sukhavedaniyaÑ -pa- anÈrammaÓaÑ, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti,
ÈmantÈ. HaÒci na sukhavedaniyaÑ -pa- anÈrammaÓaÑ, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ
-pa- paÓidhi, no ca vata re vattabbe “kÈyÈyatanaÑ vipÈko”ti.
* Phasso vipÈko, phasso sukhavedaniyo -pa- sÈrammaÓo, atthi tassa
ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ. KÈyÈyatanaÑ vipÈko, kÈyÈyatanaÑ
sukhavedaniyaÑ -pa- sÈrammaÓaÑ, atthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. KÈyÈyatanaÑ vipÈko, kÈyÈyatanaÑ na
sukhavedaniyaÑ -pa- anÈrammaÓaÑ, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti,
ÈmantÈ. Phasso vipÈko, phasso na sukhavedaniyo -pa- anÈrammaÓo, natthi
640. + Na vattabbaÑ “saÄÈyatanaÑ vipÈko”ti, ÈmantÈ. Nanu

saÄÈyatanaÑ kammassa katattÈ uppannanti, ÈmantÈ. HaÒci saÄÈyatanaÑ
kammassa katattÈ uppannaÑ, tena vata re vattabbe “saÄÈyatanaÑ vipÈko”ti.
SaÄÈyatanakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
12. DvÈdasamavagga
(120) 5. SattakkhattuparamakathÈ
641. * Sattakkhattuparamo puggalo sattakkhattuparamatÈniyatoti,
ÈmantÈ. MÈtÈ jÊvitÈ voropitÈ. PitÈ jÊvitÈ voropito. ArahÈ jÊvitÈ voropito.
DuÔÔhena cittena TathÈgatassa lohitaÑ uppÈditaÑ. SaÑgho bhinnoti, na
* Sattakkhattuparamo puggalo sattakkhatuparamatÈniyatoti, ÈmantÈ.
Abhabbo antarÈ dhammaÑ abhisametunti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Abhabbo
antarÈ dhammaÑ abhisametunti, ÈmantÈ. MÈtÈ jÊvitÈ voropitÈ. PitÈ jÊvitÈ
voropito. ArahÈ jÊvitÈ voropito. DuÔÔhena cittena TathÈgatassa lohitaÑ
uppÈditaÑ. SaÑgho bhinnoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.

ÈmantÈ. Atthi so niyamo yena niyamena sattakkhattuparamo puggalo
sattakkhattuparamatÈniyatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Atthi te satipaÔÔhÈnÈ
-pa-. SammappadhÈnÈ. IddhipÈdÈ, indriyÈ. BalÈ. Bojjha~gÈ yehi bojjha~gehi
sattakkhattuparamo puggalo sattakkhattuparamatÈniyatoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
643. * Natthi so niyamo yena niyamena sattakkhattuparamo puggalo

sattakkhattuparamatÈniyatoti, ÈmantÈ. HaÒci natthi so niyamo yena
niyamena sattakkhattuparamo puggalo sattakkhattuparamatÈniyato, no ca
vata re vattabbe “sattakkhattuparamo puggalo
sattakkhattuparamatÈniyato”ti.
* Natthi te satipaÔÔhÈnÈ -pa- bojjha~gÈ yehi bojjha~gehi

sattakkhattuparamo puggalo sattakkhattuparamatÈniyatoti, ÈmantÈ. HaÒci
natthi te bojjha~gÈ yehi bojjha~gehi sattakkhattuparamo puggalo
sattakkhattuparamatÈniyato, no ca vata re vattabbe “sattakkhattuparamo
puggalo sattakkhattuparamatÈniyato”ti.

ÈmantÈ. SakadÈgÈminiyamenÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
AnÈgÈminiyamenÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. ArahattaniyamenÈti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* Katamena niyamenÈti, sotÈpattiniyamenÈti. Sattakkhattuparamo
puggalo sattakkhattuparamatÈniyatoti, ÈmantÈ. Ye keci sotÈpattiniyÈmaÑ
okkamanti, sabbe te sattakkhattuparamatÈniyatÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
645. + Na vattabbaÑ “sattakkhattuparamo puggalo

sattakkhattuparamatÈniyato”ti, ÈmantÈ. Nanu so sattakkhattuparamoti,
ÈmantÈ. HaÒci so sattakkhattuparamo, tena vata re vattabbe
“sattakkhattuparamo puggalo sattakkhattuparamatÈniyato”ti.
SattakkhattuparamakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
12. DvÈdasamavagga
(121) 6. KolaÑkolakathÈ
646. + Na vattabbaÑ “kolaÑkolo puggalo kolaÑkolatÈniyato”ti,
ÈmantÈ. Nanu so kolaÑkoloti, ÈmantÈ. HaÒci so kolaÑkolo, tena vata re
vattabbe “kolaÑkolo puggalo kolaÑkolatÈniyato”ti.
KolaÑkolakathÈ niÔÔhitÈ.
12. DvÈdasamavagga
(122) 7. EkabÊjÊkathÈ
647. + Na vattabbaÑ “ekabÊjÊ puggalo ekabÊjitÈniyato”ti, ÈmantÈ. Nanu
so ekabÊjÊti, ÈmantÈ. HaÒci so ekabÊjÊ, tena vata re vattabbe “ekabÊjÊ puggalo
ekabÊjitÈniyato”ti.
EkabÊjÊkathÈ niÔÔhitÈ.
_____
12. DvÈdasamavagga
(123) 8. JÊvitÈvoropanakathÈ
648. * DiÔÔhisampanno puggalo saÒcicca pÈÓaÑ jÊvitÈ voropeyyÈti,
ÈmantÈ. DiÔÔhisampanno puggalo saÒcicca mÈtaraÑ jÊvitÈ voropeyya -pa-
pitaraÑ jÊvitÈ voropeyya -pa- arahantaÑ jÊvitÈ voropeyya -pa- duÔÔhena
cittena TathÈgatassa lohitaÑ uppÈdeyya -pa- saÑghaÑ bhindeyyÈti, na
* DiÔÔhisampanno puggalo saÒcicca pÈÓaÑ jÊvitÈ voropeyyÈti, ÈmantÈ.
DiÔÔhisampanno puggalo Satthari agÈravoti, na hevaÑ vattabbe -pa- dhamme
-pa- saÑghe -pa- sikkhÈya agÈravoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Nanu diÔÔhisampanno puggalo Satthari sagÈravoti, ÈmantÈ. HaÒci
diÔÔhisampanno puggalo Satthari sagÈravo, no ca vata re vattabbe
“diÔÔhisampanno puggalo saÒcicca pÈÓaÑ jÊvitÈ voropeyyÈ”ti. Nanu
diÔÔhisampanno puggalo dhamme -pa- saÑghe -pa- sikkhÈya sagÈravoti,
ÈmantÈ. HaÒci diÔÔhisampanno puggalo sikkhÈya sagÈravo, no ca vata re
vattabbe “diÔÔhisampanno puggalo saÒcicca pÈÓaÑ jÊvitÈ voropeyyÈ”ti.
649. * DiÔÔhisampanno puggalo Satthari agÈravoti, ÈmantÈ.

DiÔÔhisampanno puggalo Buddhath|pe ohadeyya omutteyya niÔÔhubheyya
Buddhath|pe apabyÈmato1 kareyyÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
______________________________________________________________
1. AsabyÈkato (SÊ, Ka)
* DiÔÔhisampanno puggalo saÒcicca pÈÓaÑ jÊvitÈ voropeyyÈti, ÈmantÈ.

Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “seyyathÈpi bhikkhave mahÈsamuddo Ôhitadhammo
velaÑ nÈtivattati. Evameva kho bhikkhave yaÑ mayÈ sÈvakÈnaÑ
sikkhÈpadaÑ paÒÒattaÑ, taÑ mama sÈvakÈ jÊvitahetupi nÈtikkamantÊ”ti1
attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “diÔÔhisampanno puggalo
saÒcicca pÈÓaÑ jÊvitÈ voropeyyÈ”ti.
JÊvitÈ voropanakathÈ niÔÔhitÈ.

_____
12. DvÈdasamavagga
(124) 9. DuggatikathÈ
650. * DiÔÔhisampannassa puggalassa pahÊnÈ duggatÊti, ÈmantÈ.
DiÔÔhisampanno puggalo ÈpÈyike r|pe rajjeyyÈti, ÈmantÈ. HaÒci
diÔÔhisampanno puggalo ÈpÈyike r|pe rajjeyya, no ca vata re vattabbe
“diÔÔhisampannassa puggalassa pahÊnÈ duggatÊ”ti.
* DiÔÔhisampannassa puggalassa pahÊnÈ duggatÊti, ÈmantÈ.
DiÔÔhisampanno puggalo ÈpÈyike sadde -pa- gandhe. Rase. PhoÔÔhabbe -pa-
amanussitthiyÈ tiracchÈnagatitthiyÈ nÈgakaÒÒÈya methunaÑ dhammaÑ
paÔiseveyya. AjeÄakaÑ paÔiggaÓheyya. KukkuÔas|karaÑ paÔiggaÓheyya.
HatthigavassavaÄavaÑ paÔiggaÓheyya. TittiravaÔÔakamorakapiÒjaraÑ2
paÔiggaÓheyyÈti, ÈmantÈ. HaÒci diÔÔhisampanno puggalo
tittiravaÔÔakamorakapiÒjaraÑ paÔiggaÓheyya, no ca vata re vattabbe
“diÔÔhisampannassa puggalassa pahÊnÈ duggatÊ”ti.
651. * DiÔÔhisampannassa puggalassa pahÊnÈ duggati, diÔÔhisampanno

puggalo ÈpÈyike r|pe rajjeyyÈti, ÈmantÈ. Arahato pahÊnÈ duggati, arahÈ
ÈpÈyike r|pe rajjeyyÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. DiÔÔhisampannassa
puggalassa pahÊnÈ duggati, diÔÔhisampanno puggalo ÈpÈyike sadde. Gandhe.
Rase. PhoÔÔhabbe -pa- tittiravaÔÔakamorakapiÒjaraÑ paÔiggaÓheyyÈti,
ÈmantÈ.
______________________________________________________________
1. Vi 4. 421 piÔÔhe; AÑ 3. 46 piÔÔhe; Khu 1. 142 UdÈne ca.
2. ...kapiÒjalaÑ (SyÈ, KaÑ, I)
Arahato pahÊnÈ duggati, arahÈ tittiravaÔÔakamorakapiÒjaraÑ

paÔiggaÓheyyÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Arahato pahÊnÈ duggati, na ca arahÈ ÈpÈyike r|pe rajjeyyÈti, ÈmantÈ.
DiÔÔhisampannassa puggalassa pahÊnÈ duggati, na ca diÔÔhisampanno
puggalo ÈpÈyike r|pe rajjeyyÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Arahato pahÊnÈ
duggati, na ca arahÈ ÈpÈyike sadde -pa- gandhe -pa- rase -pa- phoÔÔhabbe
-pa- amanussitthiyÈ tiracchÈnagatitthiyÈ nÈgakaÒÒÈya methunaÑ dhammaÑ
paÔiseveyya. AjeÄakaÑ paÔiggaÓheyya. KukkuÔas|karaÑ paÔiggaÓheyya.
HatthigavassavaÄavaÑ paÔiggaÓheyya -pa- tittiravaÔÔakamorakapiÒjaraÑ
paÔiggaÓheyyÈti, ÈmantÈ. DiÔÔhisampannassa puggalassa pahÊnÈ duggati, na
ca diÔÔhisampanno puggalo tittiravaÔÔakamorakapiÒjaraÑ paÔiggaÓheyyÈti, na
652. + Na vattabbaÑ “diÔÔhisampannassa puggalassa pahÊnÈ duggatÊ”ti,

ÈmantÈ. DiÔÔhisampanno puggalo nirayaÑ upapajjeyya -pa- tiracchÈnayoniÑ
upapajjeyya. PettivisayaÑ upapajjeyyÈti, na hevaÑ vattabbe. Tena hi
diÔÔhisampannassa puggalassa pahÊnÈ duggatÊti.
DuggatikathÈ niÔÔhitÈ.
_____
12. DvÈdasamavagga
(125) 10. SattamabhavikakathÈ

635. + Na vattabbaÑ “sattamabhavikassa puggalassa pahÊnÈ duggatÊ”ti,
ÈmantÈ. Sattamabhaviko puggalo nirayaÑ upapajjeyya. TiracchÈnayoniÑ
upapajjeyya. PettivisayaÑ upapajjeyyÈti, na hevaÑ vattabbe. Tena hi
sattamabhavikassa puggalassa pahÊnÈ duggatÊti.
SattamabhavikakathÈ niÔÔhitÈ.
BÈrasamo vaggo.
______________________________________________________________
+ AÔÔhakathÈnulomaÑ paravÈdÊpucchÈlakkhaÓaÑ. TathÈpÈyaÑ pucchÈ sakavÈdissa,
purimÈyo ca imissaÑ duggatikathÈyaÑ paravÈdissÈti gahetabbÈ viya dissanti.
13. Terasamavagga 345
TassuddÈnaÑ
SaÑvaro kammaÑ tatheva asaÑvaro, sabbakammaÑ savipÈkaÑ, saddo
vipÈko, saÄÈyatanaÑ vipÈko, sattakkhattuparamo puggalo
sattakkhattuparamatÈniyato, kolaÑkolapuggalo kolaÑkolatÈniyato, ekabÊjÊ
puggalo ekavÊjitÈniyato, diÔÔhisampanno puggalo saÒcicca pÈÓaÑ jÊvitÈ
voropeyya, diÔÔhisampannassa puggalassa pahÊnÈ duggati, tatheva
sattamabhavikassÈti.
_____
13. Terasamavagga
(126) 1. KappaÔÔhakathÈ
654. * KappaÔÔho kappaÑ tiÔÔheyyÈti, ÈmantÈ. Kappo ca saÓÔhÈti
Buddho ca loke uppajjatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. KappaÔÔho kappaÑ
tiÔÔheyyÈti, ÈmantÈ. Kappo ca saÓÔhÈti saÑgho ca bhijjatÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. KappaÔÔho kappaÑ tiÔÔheyyÈti, ÈmantÈ. Kappo ca saÓÔhÈti
kappaÔÔho ca kappaÔÔhiyaÑ kammaÑ karotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
KappaÔÔho kappaÑ tiÔÔheyyÈti, ÈmantÈ. Kappo ca saÓÔhÈti kappaÔÔho ca
puggalo kÈlaÑ karotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
655. * KappaÔÔho kappaÑ tiÔÔheyyÈti, ÈmantÈ. AtÊtaÑ kappaÑ tiÔÔheyya.

AnÈgataÑ kappaÑ tiÔÔheyyÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. KappaÔÔho kappaÑ
tiÔÔheyyÈti, ÈmantÈ. Dve kappe tiÔÔheyya. Tayo kappe tiÔÔheyya. CattÈro
kappe tiÔÔheyyÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
656. * KappaÔÔho kappaÑ tiÔÔheyyÈti, ÈmantÈ. KappaÔÔho kappe

Éayhante kattha gacchatÊti? AÒÒaÑ lokadhÈtuÑ gacchatÊti. Mato gacchati,
vehÈsaÑ gacchatÊti? Mato gacchatÊti. KappaÔÔhiyaÑ kammaÑ
aparÈpariyavepakkanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.1 VehÈsaÑ gacchatÊti,
ÈmantÈ1. KappaÔÔho iddhimÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. KappaÔÔho
iddhimÈti, ÈmantÈ.
______________________________________________________________
1-1. VehÈsaÑ gacchatÊti (?) ayaÑ hi paravÈdissa paÔiÒÒÈyeva, 331 piÔÔhe
navamapantiyaÑ viya.
KappaÔÔhena chandiddhipÈdo bhÈvito vÊriyiddhipÈdo bhÈvito cittiddhipÈdo

bhÈvito vÊmaÑsiddhipÈdo bhÈvitoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
657. + Na vattabbaÑ “kappaÔÔho kappaÑ tiÔÔheyyÈ”ti, ÈmantÈ. Nanu

“ŒpÈyiko nerayiko, kappaÔÔho saÑghabhedako.
Vaggarato adhammaÔÔho, yogakkhemÈ padhaÑsati.
SaÑghaÑ samaggaÑ bhetvÈna1, kappaÑ nirayamhi paccatÊ”ti2.
Attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi kappaÔÔho kappaÑ tiÔÔheyyÈti.
KappaÔÔhakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
13. Terasamavagga
(127) 2. KusalapaÔilÈbhakathÈ
658. * KappaÔÔho kusalaÑ cittaÑ na paÔilabheyyÈti, ÈmantÈ. KappaÔÔho
dÈnaÑ dadeyyÈti, ÈmantÈ. HaÒci kappaÔÔho dÈnaÑ dadeyya, no ca vata re
vattabbe “kappaÔÔho kusalaÑ cittaÑ na paÔilabheyyÈ”ti.
* KappaÔÔho kusalaÑ cittaÑ na paÔilabheyyÈti, ÈmantÈ. KappaÔÔho
cÊvaraÑ dadeyya -pa- piÓÉapÈtaÑ dadeyya -pa- senÈsanaÑ dadeyya -pa-
gilÈnapaccayabhesajja parikkhÈraÑ dadeyya. KhÈdanÊyaÑ dadeyya.
BhojanÊyaÑ dadeyya. PÈnÊyaÑ dadeyya. CetiyaÑ vandeyya. Cetiye mÈlaÑ
Èropeyya. GandhaÑ Èropeyya. VilepanaÑ Èropeyya -pa- cetiyaÑ
abhidakkhiÓaÑ3 kareyyÈti, ÈmantÈ. HaÒci kappaÔÔho cetiyaÑ
abhidakkhiÓaÑ kareyya, no ca vata re vattabbe “kappaÔÔho kusalaÑ cittaÑ
na paÔilabheyyÈ”ti -pa-.
______________________________________________________________
1. BhinditvÈ (SÊ, Ka) 2. Vi 4. 369 piÔÔhe; AÑ 3. 315 piÔÔhe; Khu 1. 203 piÔÔhepi.
3. PadakkhiÓaÑ (I)
659. + KappaÔÔho kusalaÑ cittaÑ paÔilabheyyÈti, ÈmantÈ. Tato

vuÔÔhÈnaÑ kusalaÑ cittaÑ paÔilabheyyÈti, ÈmantÈ. R|pÈvacaraÑ -pa-.
Ar|pÈvacaraÑ -pa-. LokuttaraÑ kusalaÑ cittaÑ paÔilabheyyÈti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
KusalapaÔilÈbhakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
13. Terasamavagga
(128) 3. AnantarÈpayuttakathÈ
660. + AnantarÈpayutto puggalo sammattaniyÈmaÑ okkameyyÈti,
ÈmantÈ. MicchattaniyÈmaÒca sammattaniyÈmaÒca ubho okkameyyÈti, na
+ AnantarÈpayutto puggalo sammattaniyÈmaÑ okkameyyÈti, ÈmantÈ.
Nanu taÑ kammaÑ payuttaÑ kukkuccaÑ uppÈditaÑ vippaÔisÈriyaÑ
janitanti, ÈmantÈ. HaÒci taÑ kammaÑ payuttaÑ kukkuccaÑ uppÈditaÑ
vippaÔisÈriyaÑ janitaÑ, no ca vata re vattabbe “anantarÈpayutto puggalo
sammataniyÈmaÑ okkameyyÈ”ti.
661. * AnantarÈpayutto puggalo abhabbo sammattaniyÈmaÑ

okkamitunti, ÈmantÈ. MÈtÈ jÊvitÈ voropitÈ. PitÈ jÊvitÈ voropito. ArahÈ jÊvitÈ
voropito. DuÔÔhena cittena TathÈgatassa lohitaÑ uppÈditaÑ. SaÑgho
bhinnoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AnantarÈpayutto puggalo taÑ kammaÑ paÔisaÑharitvÈ kukkuccaÑ
PaÔivinodetvÈ vippaÔisÈriyaÑ paÔivinetvÈ1 abhabbo sammattaniyÈmaÑ
okkamitunti, ÈmantÈ. MÈtÈ jÊvitÈ voropitÈ. PitÈ JÊvitÈ voropito -pa-. SaÑgho
bhinnoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AnantarÈpayutto puggalo taÑ kammaÑ paÔisaÑharitvÈ kukkuccaÑ
paÔivinodetvÈ vippaÔisÈriyaÑ paÔivinetvÈ abhabbo sammattaniyÈmaÑ
okkamitunti, ÈmantÈ. Nanu taÑ kammaÑ paÔisaÑhataÑ kukkuccaÑ
paÔivinoditaÑ vippaÔisÈriyaÑ paÔivinÊtanti, ÈmantÈ. HaÒci taÑ kammaÑ
paÔisaÑhaÔaÑ kukkuccaÑ paÔivinoditaÑ
______________________________________________________________
1. PaÔivinodetvÈ (SÊ, I, ka)
vippaÔisÈriyaÑ paÔivinÊtaÑ, no ca vata re vattabbe “anantarÈpayutto puggalo

taÑ kammaÑ paÔisaÑharitvÈ kukkuccaÑ paÔivinodetvÈ vippaÔisÈriyaÑ
paÔivinetvÈ abhabbo sammattaniyÈmaÑ okkamitun”ti.
662. + AnantarÈpayutto puggalo sammattaniyÈmaÑ okkameyyÈti,

ÈmantÈ. Nanu taÑ kammaÑ payutto ÈsÊti, ÈmantÈ. HaÒci taÑ kammaÑ
payutto Èsi, no ca vata re vattabbe “anantarÈpayutto puggalo
sammattaniyÈmaÑ okkameyyÈti.
AnantarÈpayuttakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
13. Terasamavagga
(129) 4. NiyatassaniyÈmakathÈ
663. * Niyato niyÈmaÑ okkamatÊti, ÈmantÈ. Micchattaniyato
sammattaniyÈmaÑ okkamati, sammattaniyato micchattaniyÈmaÑ
okkamatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Niyato niyÈmaÑ okkamatÊti, ÈmantÈ. Pubbe maggaÑ bhÈvetvÈ pacchÈ
niyÈmaÑ okkamatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Pubbe sotÈpattimaggaÑ
bhÈvetvÈ pacchÈ sotÈpattiniyÈmaÑ okkamatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Pubbe sakadÈgÈmi -pa- anÈgÈmi -pa- arahattamaggaÑ bhÈvetvÈ pacchÈ
arahattaniyÈmaÑ okkamatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Pubbe satipaÔÔhÈnaÑ -pa-. SammappadhÈnaÑ. IddhipÈdaÑ. IndriyaÑ.
BalaÑ. Bojjha~gaÑ bhÈvetvÈ pacchÈ niyÈmaÑ okkamatÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
664. + Na vattabbaÑ “niyato niyÈmaÑ okkamatÊ’ti, ÈmantÈ. Bhabbo

bodhisatto tÈya jÈtiyÈ dhammaÑ nÈbhisametunti, na hevaÑ vattabbe. Tena
hi niyato niyÈmaÑ okkamatÊti.
Niyatassa niyÈmakathÈ niÔÔhitÈ.

13. Terasamavagga
(130) 5. NivutakathÈ
665. * Nivuto nÊvaraÓaÑ jahatÊti, ÈmantÈ. Ratto rÈgaÑ jahati. DuÔÔho
dosaÑ jahati. M|Äho mohaÑ jahati. KiliÔÔho kilese jahatÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. RÈgena rÈgaÑ jahati. Dosena dosaÑ jahati. Mohena mohaÑ
jahati. Kilesehi kilese jahatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* RÈgo cittasampayutto, maggo cittasampayuttoti, ÈmantÈ. DvinnaÑ
-pa-. RÈgo akusalo, maggo kusaloti, ÈmantÈ. KusalÈkusalÈ sÈvajjÈnavajjÈ
666. * KusalÈkusalÈ sÈvajjÈnavajjÈ hÊnapaÓÊtÈ kaÓhasukkasappaÔibhÈgÈ

“kusalÈkusalÈ -pa- sammukhÊbhÈvaÑ ÈgacchantÊ”ti.
* Nivuto nÊvaraÓaÑ jahatÊti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “so evaÑ
samÈhite citte parisuddhe pariyodÈte ana~gaÓe vigat|pakkilese mudubh|te
kammaniye Ôhite ÈneÒjappatte ÈsavÈnaÑ khayaÒÈÓÈya cittaÑ
abhininnÈmetÊ”ti attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “nivuto
nÊvaraÓaÑ jahatÊ”ti -pa-.
667. * Na vattabbaÑ “nivuto nÊvaraÓaÑ jahatÊ”ti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ

BhagavatÈ “tassa evaÑ jÈnato evaÑ passato kÈmÈsavÈpi cittaÑ vimuccati
-pa-. AvijjÈsavÈpi cittaÑ vimuccatÊ”ti attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi
nivuto nÊvaraÓaÑ jahatÊti.
NivutakathÈ niÔÔhitÈ.
13. Terasamavagga
(131) 6. SammukhÊbh|takathÈ
668. * SammukhÊbh|to saÑyojanaÑ jahatÊti, ÈmantÈ. Ratto rÈgaÑ
jahati. DuÔÔho dosaÑ jahati. M|Äho mohaÑ jahati. KiliÔÔho kilese jahatÊti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. RÈgena rÈgaÑ jahati. Dosena dosaÑ jahati. Mohena
mohaÑ jahati. Kilesehi kilese jahatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
-pa-. RÈgo akusalo, maggo kusaloti, ÈmantÈ. KusalÈkusalÈ sÈvajjÈnavajjÈ
669. * KusalÈkusalÈ -pa- sammukhÊbhÈvaÑ ÈgacchantÊti, ÈmantÈ. Nanu

vuttaÑ BhagavatÈ “cattÈrimÈni bhikkhave suvid|ravid|rÈni. KatamÈni
cattÈri, nabhaÒca bhikkhave pathavÊ ca idaÑ paÔhamaÑ suvid|ravid|raÑ
-pa-. TasmÈ sataÑ dhammo asabbhi ÈrakÈ”ti attheva suttantoti, ÈmantÈ.
Tena hi na vattabbaÑ “kusalÈkusalÈ -pa- sammukhÊbhÈvaÑ ÈgacchantÊ”ti.
* SammukhÊbh|to saÑyojanaÑ jahatÊti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ
BhagavatÈ “so evaÑ samÈhite citte -pa- ÈsavÈnaÑ khayaÒÈÓÈya cittaÑ
abhininnÈmetÊ”ti attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ
“sammukhÊbh|to saÑyojanaÑ jahatÊ”ti.
670. + Na vattabbaÑ “sammukhÊbh|to saÑyojanaÑ jahatÊ”ti, ÈmantÈ.

Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “tassa evaÑ jÈnato evaÑ passato kÈmÈsavÈpi cittaÑ
vimuccati -pa- avijjÈsavÈpi cittaÑ vimuccatÊ”ti attheva suttantoti, ÈmantÈ.
Tena hi sammukhÊbh|to saÑyojanaÑ jahatÊti.
SammukhÊbh|takathÈ niÔÔhitÈ.
13. Terasamavagga
(132) 7. SamÈpanno-assÈdetikathÈ
671. * SamÈpanno assÈdeti, jhÈnanikanti jhÈnÈrammaÓÈti, ÈmantÈ. TaÑ
jhÈnaÑ tassa jhÈnassa ÈrammaÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. TaÑ jhÈnaÑ
tassa jhÈnassa ÈrammaÓanti, ÈmantÈ. Tena phassena taÑ phassaÑ phusati,
tÈya vedanÈya taÑ vedanaÑ vedeti, tÈya saÒÒÈya taÑ saÒÒaÑ saÒjÈnÈti, tÈya
cetanÈya taÑ cetanaÑ ceteti, tena cittena taÑ cittaÑ cinteti, tena vitakkena
taÑ vitakkaÑ vitakketi, tena vicÈrena taÑ vicÈraÑ vicÈreti, tÈya pÊtiyÈ taÑ
pÊtiÑ piyÈyati, tÈya satiyÈ taÑ satiÑ sarati, tÈya paÒÒÈya taÑ paÒÒaÑ
pajÈnÈtÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* JhÈnanikanti cittasampayuttÈ, jhÈnaÑ cittasampayuttanti, ÈmantÈ.
DvinnaÑ phassÈnaÑ -pa-. DvinnaÑ cittÈnaÑ samodhÈnaÑ hotÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* JhÈnanikanti akusalaÑ, jhÈnaÑ kusalanti, ÈmantÈ. KusalÈkusalÈ
sammukhÊbhÈvaÑ ÈgacchantÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
672. * KusalÈkusalÈ sÈvajjÈnavajjÈ hÊnapaÓÊtÈ kaÓhasukkasappaÔibhÈgÈ

dhammo asabbhi ÈrakÈ”ti attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi ca vattabbaÑ
673. + Na vattabbaÑ “samÈpanno assÈdeti, jhÈnanikanti

jhÈnÈrammaÓÈ”ti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “idha bhikkhave bhikkhu
vivicceva kÈmehi vivicca akusalehi dhammehi paÔhamaÑ jhÈnaÑ
upasampajja viharati, so taÑ assÈdeti taÑ nikÈmeti tena ca vittiÑ Èpajjati.
VitakkavicÈrÈnaÑ v|pasamÈ -pa- dutiyaÑ jhÈnaÑ -pa- tatiyaÑ jhÈnaÑ -pa-
catutthaÑ jhÈnaÑ upasampajja
viharati, so taÑ assÈdeti taÑ nikÈmeti tena ca vittiÑ ÈpajjatÊ”ti1 attheva

suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi samÈpanno assÈdeti, jhÈnanikanti
jhÈnÈrammaÓÈti.
SamÈpanno assÈdetikathÈ niÔÔhitÈ.

_____
13. Terasamavagga
(133) 8. AsÈtarÈgakathÈ
674. * Atthi asÈtarÈgoti, ÈmantÈ. DukkhÈbhinandino sattÈ, atthi keci
dukkhaÑ patthenti pihenti esanti gavesanti pariyesanti dukkhaÑ ajjhosÈya
tiÔÔhantÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu sukhÈbhinandino sattÈ, atthi keci
sukhaÑ patthenti pihenti esanti gavesanti pariyesanti sukhaÑ ajjhosÈya
tiÔÔhantÊti, ÈmantÈ. HaÒci sukhÈbhinandino sattÈ, atthi keci sukhaÑ patthenti
pihenti esanti gavesanti pariyesanti sukhaÑ ajjhosÈya tiÔÔhanti, no ca vata re
vattabbe “atthi asÈtarÈgo”ti.
* Atthi asÈtarÈgoti, ÈmantÈ. DukkhÈya vedanÈya rÈgÈnusayo anuseti,
sukhÈya vedanÈya paÔighÈnusayo anusetÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu
sukhÈya vedanÈya rÈgÈnusayo anuseti, dukkhÈya vedanÈya paÔighÈnusayo
anusetÊti, ÈmantÈ. HaÒci sukhÈya vedanÈya rÈgÈnusayo anuseti, dukkhÈya
vedanÈya paÔighÈnusayo anuseti, no ca vata re vattabbe “atthi asÈtarÈgo”ti.
675. + Na vattabbaÑ “atthi asÈtarÈgo”ti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ

BhagavatÈ “so evaÑ anurodhavirodhaÑ samÈpanno yaÑ kiÒci vedanaÑ
vedayati sukhaÑ vÈ dukkha vÈ adukkhamasukhaÑ vÈ, so taÑ vedanaÑ
abhinandati abhivadati ajjhosÈya tiÔÔhatÊ”ti2 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena
hi atthi asÈtarÈgoti.
AsÈtarÈgakathÈ niÔÔhitÈ.
______________________________________________________________
1. AÑ 1. 441 piÔÔhe. 2. Ma 1. 333 piÔÔhe mahÈtaÓhÈsa~khaye.
13. Terasamavagga
(134) 9. DhammataÓhÈ-abyÈkatÈtikathÈ
676. * DhammataÓhÈ abyÈkatÈti, ÈmantÈ. VipÈkÈbyÈkatÈ kiriyÈbyÈkatÈ
r|paÑ nibbÈnaÑ cakkhÈyatanaÑ -pa- phoÔÔhabbÈyatananti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* DhammataÓhÈ abyÈkatÈti, ÈmantÈ. R|pataÓhÈ abyÈkatÈti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. DhammataÓhÈ abyÈkatÈti, ÈmantÈ. SaddataÓhÈ -pa-.
GandhataÓhÈ -pa-. RasataÓhÈ -pa-. PhoÔÔhabbataÓhÈ abyÈkatÈti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* R|pataÓhÈ akusalÈti, ÈmantÈ. DhammataÓhÈ akusalÈti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. SaddataÓhÈ -pa-. PhoÔÔhabbataÓhÈ akusalÈti, ÈmantÈ.
DhammataÓhÈ akusalÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
677. * DhammataÓhÈ abyÈkatÈti, ÈmantÈ. Nanu taÓhÈ akusalÈ vuttÈ

BhagavatÈti, ÈmantÈ. HaÒci taÓhÈ akusalÈ vuttÈ BhagavatÈ, no ca vata re
vatabbe “dhammataÓhÈ abyÈkatÈ”ti.
* DhammataÓhÈ abyÈkatÈti, ÈmantÈ. Nanu lobho akusalo vutto
BhagavatÈ, dhammataÓhÈ lobhoti, ÈmantÈ. HaÒci lobho akusalo vutto
BhagavatÈ, dhammataÓhÈ lobho, no ca vata re vattabbe “dhammataÓhÈ
abyÈkatÈ”ti.
678. * DhammataÓhÈ lobho abyÈkatoti, ÈmantÈ. R|pataÓhÈ lobho

abyÈkatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. DhammataÓhÈ lobho abyÈkatoti,
ÈmantÈ. SaddataÓhÈ -pa-. PhoÔÔhabbataÓhÈ lobho abyÈkatoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* R|pataÓhÈ lobho akusaloti, ÈmantÈ. DhammataÓhÈ lobho akusaloti,
na hevaÑ vattabbe -pa-. SaddataÓhÈ -pa-. PhoÔÔhabbataÓhÈ lobho akusaloti,
ÈmantÈ. DhammataÓhÈ lobho akusaloti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
679. * DhammataÓhÈ abyÈkatÈti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ

“yÈyaÑ taÓhÈ ponobbhavikÈ nandÊrÈgasahagatÈ tatratatrÈbhinandinÊ.
SeyyathidaÑ, kÈmataÓhÈ bhavataÓhÈ vibhavataÓhÈ”ti1 attheva suttantoti,
ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “dhammataÓhÈ abyÈkatÈ”ti.
680. + Na vattabbaÑ “dhammataÓhÈ abyÈkatÈ”ti, ÈmantÈ. Nanu sÈ

dhammataÓhÈti, ÈmantÈ. HaÒci sÈ dhammataÓhÈ, tena vata re vattabbe
“dhammataÓhÈ abyÈkatÈ”ti.
DhammataÓhÈ abyÈkatÈtikathÈ niÔÔhitÈ.

_____
13. Terasamavagga
(135) 10. DhammataÓhÈnadukkhasamudayotikathÈ

681. * DhammataÓhÈ na dukkhasamudayoti, ÈmantÈ. R|pataÓhÈ na
dukkhasamudayoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. DhammataÓhÈ na
dukkhasamudayoti, ÈmantÈ. SaddataÓhÈ -pa-. GandhataÓhÈ -pa-. RasataÓhÈ
-pa-. PhoÔÔhabbataÓhÈ na dukkhasamudayoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* R|pataÓhÈ dukkhasamudayoti, ÈmantÈ. DhammataÓhÈ
dukkhasamudayoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SaddataÓhÈ -pa-. GandhataÓhÈ
-pa-. RasataÓhÈ -pa-. PhoÔÔhabbataÓhÈ dukkhasamudayoti, ÈmantÈ.
DhammataÓhÈ dukkhasamudayoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
682. * DhammataÓhÈ na dukkhasamudayoti, ÈmantÈ. Nanu taÓhÈ

dukkhasamudayo vutto BhagavatÈti, ÈmantÈ. HaÒci taÓhÈdukkhasamudayo
vutto BhagavatÈ, no ca vata re vattabbe “dhammataÓhÈ na
dukkhasamudayo”ti. DhammataÓhÈ na dukkhasamudayoti, ÈmantÈ. Nanu
lobho dukkhasamudayo vutto BhagavatÈ, dhammataÓhÈ lobhoti, ÈmantÈ.
HaÒci lobho
______________________________________________________________
1. Vi 3. 15 piÔÔhe; DÊ 2. 246 piÔÔhÈdÊsu ca.
dukkhasamudayo vutto BhagavatÈ, dhammataÓhÈ lobho, no ca vata re

vattabbe “dhammataÓhÈ na dukkhasamudayo”ti.
683. * DhammataÓhÈ lobho na dukkhasamudayoti, ÈmantÈ. R|pataÓhÈ

lobho na dukkhasamudayoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. DhammataÓhÈ lobho
na dukkhasamudayoti, ÈmantÈ. SaddataÓhÈ -pa-. GandhataÓhÈ -pa-.
RasataÓhÈ -pa-. PhoÔÔhabbataÓhÈ lobho na dukkhasamudayoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* R|pataÓhÈ lobho dukkhasamudayoti, ÈmantÈ. DhammataÓhÈ lobho
dukkhasamudayoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SaddataÓhÈ -pa-.
PhoÔÔhabbataÓhÈ lobho dukkhasamudayoti, ÈmantÈ. DhammataÓhÈ lobho
dukkhasamudayoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
684. * DhammataÓhÈ na dukkhasamudayoti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ

BhagavatÈ “yÈyaÑ taÓhÈ ponobbhavikÈ nandÊrÈgasahagatÈ
tatratatrÈbhinandinÊ. SeyyathidaÑ, kÈmataÓhÈ bhavataÓhÈ vibhavataÓhÈ”ti
atthevasuttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “dhammataÓhÈ na
dukkhasamudayo”ti.
685. + Na vattabbaÑ “dhammataÓhÈ na dukkhasamudayo”ti, ÈmantÈ.

Nanu sÈ dhammataÓhÈti, ÈmantÈ. HaÒci sÈ dhammataÓhÈ, tena vata re
vattabbe “dhammataÓhÈ na dukkhasamudayo”ti.
DhammataÓhÈ na dukkhasamudayotikathÈ niÔÔhitÈ.
Terasamo vaggo.
TassuddÈnaÑ
KappaÔÔho kappaÑ tiÔÔheyya, kappaÔÔho kusalaÑ cittaÑ na paÔilabheyya,
anantarÈpayutto puggalo sammattaniyÈmaÑ okkameyya, niyato niyÈmaÑ
okkamati, nivuto nÊvaraÓaÑ jahati, sammukhÊbh|to saÑyojanaÑ jahati,
jhÈnanikanti, asÈtarÈgo, dhammataÓhÈ abyÈkatÈ, dhammataÓhÈ na
dukkhasamudayoti.
14. Cuddasamavagga
(136) 1. KusalÈkusalapaÔisandahanakathÈ
686. Akusalam|laÑ paÔisandahati kusalam|lanti, ÈmantÈ. YÈ akusalassa
uppÈdÈya ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhi, sÈva kusalassa uppÈdÈya ÈvaÔÔanÈ -pa-
* Akusalam|laÑ paÔisandahati kusalam|laÑ, na vattabbaÑ “yÈ
akusalassa uppÈdÈya ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhi, sÈva kusalassa uppÈdÈya
ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊ”ti, ÈmantÈ. KusalaÑ anÈvaÔÔentassa1 uppajjati -pa-
appaÓidahantassa uppajjatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu kusalaÑ
ÈvaÔÔentassa uppajjati -pa- paÓidahantassa uppajjatÊti, ÈmantÈ. HaÒci
kusalaÑ ÈvaÔÔentassa uppajjati -pa- paÓidahantassa uppajjati, no ca vata re
vattabbe “akusalam|laÑ paÔisandahati kusalam|lan”ti.
687. * Akusalam|laÑ paÔisandahati kusalam|lanti, ÈmantÈ.

Akusalam|laÑ ayoniso manasikaroto uppajjatÊti, ÈmantÈ. KusalaÑ ayoniso
manasikaroto uppajjatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu kusalaÑ yoniso
manasikaroto uppajjatÊti, ÈmantÈ. HaÒci kusalaÑ yoniso manasikaroto
uppajjati, no ca vata re vattabbe “akusalam|laÑ paÔisandahati
kusalam|lan”ti.
* Akusalam|laÑ paÔisandahati kusalam|lanti, ÈmantÈ. KÈmasaÒÒÈya
anantarÈ nekkhammasaÒÒÈ uppajjati, byÈpÈdasaÒÒÈya anantarÈ
abyÈpÈdasaÒÒÈ uppajjati, vihiÑsÈsaÒÒÈya anantarÈ avihiÑsÈsaÒÒÈ uppajjati,
byÈpÈdassa anantarÈ mettÈ uppajjati, vihiÑsÈya anantarÈ karuÓÈ uppajjati,
aratiyÈ anantarÈ muditÈ uppajjati, paÔighassa anantarÈ upekkhÈ uppajjatÊti,
688. * Kusalam|laÑ paÔisandahati akusalam|lanti, ÈmantÈ. YÈ

kusalassa uppÈdÈya ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhi, sÈva akusalassa uppÈdÈya
ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
______________________________________________________________
1. AnÈvaÔÔantassa (SÊ, I, Ka), anÈvajjantassa (SyÈ, KaÑ)
14. Cuddasamavagga 357
* Kusalam|laÑ paÔisandahati akusalam|laÑ na vattabbaÑ “yÈ

kusalassa uppÈdÈya ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhi, sÈva akusalassa uppÈdÈya
ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊ”ti, ÈmantÈ. AkusalaÑ anÈvaÔÔentassa uppajjati -pa-
appaÓidahantassa uppajjatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu akusalaÑ
ÈvaÔÔentassa uppajjati -pa- paÓidahantassa uppajjatÊti, ÈmantÈ. HaÒci
akusalaÑ ÈvaÔÔentassa uppajjati -pa- paÓidahantassa uppajjati, no ca vata re
vattabbe “kusalam|laÑ paÔisandahati akusalam|lan”ti.
689. * Kusalam|laÑ paÔisandahati akusalam|lanti, ÈmantÈ. KusalaÑ

yoniso manasikaroto uppajjatÊti, ÈmantÈ. AkusalaÑ yoniso manasikaroto
uppajjatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu akusalaÑ ayoniso manasikaroto
uppajjatÊti, ÈmantÈ. HaÒci akusalaÑ ayoniso manasikaroto uppajjati, no ca
vata re vattabbe “kusalam|laÑ paÔisandahati akusalam|lan”ti.
* Kusalam|laÑ paÔisandahati akusalam|lanti, ÈmantÈ.
NekkhammasaÒÒÈya anantarÈ kÈmasaÒÒÈ uppajjati, abyÈpÈdasaÒÒÈya
anantarÈ byÈpÈdasaÒÒÈ uppajjati, avihiÑsÈsaÒÒÈya anantarÈ vihiÑsÈsaÒÒÈ
uppajjati, mettÈya anantarÈ byÈpÈdo uppajjati, karuÓÈya anantarÈ vihiÑsÈ
uppajjati, muditÈya anantarÈ arati uppajjati, upekkhÈya anantarÈ paÔighaÑ
uppajjatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
690. + Na vattabbaÑ “akusalam|laÑ paÔisandahati kusalam|laÑ,

kusalam|laÑ paÔisandahati akusalam|lan”ti, ÈmantÈ. Nanu yasmiÒÒeva
vatthusmiÑ rajjati, tasmiÒÒeva vatthusmiÑ virajjati. YasmiÒÒeva
vatthusmiÑ virajjati, tasmiÒÒeva vatthusmiÑ rajjatÊti, ÈmantÈ. HaÒci
yasmiÒÒeva vatthusmiÑ rajjati, tasmiÒÒeva vatthusmiÑ virajjati.
YasmiÒÒeva vatthusmiÑ virajjati, tasmiÒÒeva vatthusmiÑ rajjati, tena vata
re vattabbe “akusalam|laÑ paÔisandahati kusalam|laÑ, kusalam|laÑ
paÔisandahati akusalam|lan”ti.
KusalÈkusalapaÔisandahanakathÈ niÔÔhitÈ.
14. Cuddasamavagga
(137) 2. SaÄÈyatanuppattikathÈ
691. * SaÄÈyatanaÑ apubbaÑ acarimaÑ mÈtukucchismiÑ saÓÔhÈtÊti,
ÈmantÈ. Sabba~gapacca~gÊ ahÊnindriyo mÈtukucchismiÑ okkamatÊti, na
* Upapattesiyena cittena cakkhÈyatanaÑ saÓÔhÈtÊti, ÈmantÈ.
Upapattesiyena cittena hatthÈ saÓÔhanti, pÈdÈ saÓÔhanti, sÊsaÑ saÓÔhÈti,
kaÓÓo saÓÔhÈti, nÈsikÈ saÓÔhÈti, mukhaÑ saÓÔhÈti, dantÈ saÓÔhantÊti, na
* Upapattesiyena cittena sotÈyatanaÑ -pa- ghÈnÈyatanaÑ -pa-
jivhÈyatanaÑ saÓÔhÈtÊti, ÈmantÈ. Upapattesiyena cittena hatthÈ saÓÔhanti,
pÈdÈ saÓÔhanti, sÊsaÑ saÓÔhÈti, kaÓÓo saÓÔhÈti, nÈsikÈ saÓÔhÈti, mukhaÑ
saÓÔhÈti, dantÈ saÓÔhantÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
692. + MÈtukucchigatassa pacchÈ cakkhÈyatanaÑ uppajjatÊti, ÈmantÈ.

MÈtukucchismiÑ cakkhupaÔilÈbhÈya kammaÑ karotÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. MÈtukucchigatassa pacchÈ sotÈyatanaÑ -pa- ghÈnÈyatanaÑ -pa-
jivhÈyatanaÑ uppajjatÊti, ÈmantÈ. MÈtukucchismiÑ jivhÈpaÔilÈbhÈya
kammaÑ karotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* MÈtukucchigatassapacchÈ kesÈ, lomÈ, nakhÈ, dantÈ, aÔÔhÊ uppajjantÊti,
ÈmantÈ. MÈtukucchismiÑ aÔÔhipaÔilÈbhÈya kammaÑ karotÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* Na vattabbaÑ “mÈtukucchigatassa pacchÈ kesÈ, lomÈ nakhÈ, dantÈ,
aÔÔhÊ uppajjantÊ”ti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ–
“PaÔhamaÑ kalalaÑ hoti, kalalÈ hoti abbudaÑ.
AbbudÈ jÈyate pesi1, pesi nibbattate2 ghano.
GhanÈ pasÈkhÈ jÈyanti, kesÈ lomÈ nakhÈpi ca.
______________________________________________________________
1. PesÊ (SyÈ, KaÑ, I) 2. NibbattatÊ (SÊ, SyÈ, SaÑ 1. 208 piÔÔhe), nibbattati (I, Ka)
YaÒcassa bhuÒjati mÈtÈ, annaÑ pÈnaÒca bhojanaÑ.

Tena so tattha yÈpeti, mÈtukucchigato naro”ti1.
Attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi mÈtukucchigatassa pacchÈ kesÈ,
lomÈ, nakhÈ, dantÈ, aÔÔhÊ uppajjantÊti.
SaÄÈyatanuppattikathÈ niÔÔhitÈ.
_____
14. Cuddasamavagga
(138) 3. AnantarapaccayakathÈ
693. * CakkhuviÒÒÈÓassa anantarÈ sotaviÒÒÈÓaÑ uppajjatÊti, ÈmantÈ.
YÈ cakkhuviÒÒÈÓassa uppÈdÈya ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhi, sÈva sotaviÒÒÈÓassa
uppÈdÈya ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* CakkhuviÒÒÈÓassa anantarÈ sotaviÒÒÈÓaÑ uppajjati, na vattabbaÑ “yÈ
cakkhuviÒÒÈÓassa uppÈdÈya ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhi, sÈva sotaviÒÒÈÓassa
uppadÈya ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊ”ti, ÈmantÈ. SotaviÒÒÈÓaÑ anÈvaÔÔentassa
uppajjati -pa- appaÓidahantassa uppajjatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu
sotaviÒÒÈÓaÑ ÈvaÔÔentassa uppajjati -pa- paÓidahantassa uppajjatÊti, ÈmantÈ.
HaÒci sotaviÒÒÈÓaÑ ÈvaÔÔentassa uppajjati -pa- paÓidahantassa uppajjati, no
ca vata re vattabbe “cakkhuviÒÒÈÓassa anantarÈ sotaviÒÒÈÓaÑ uppajjatÊ”ti.
694. * CakkhuviÒÒÈÓassa anantarÈ sotaviÒÒÈÓaÑ uppajjatÊti, ÈmantÈ.

CakkhuviÒÒÈÓaÑ r|panimittaÑ manasikaroto uppajjatÊti, ÈmantÈ.
SotaviÒÒÈÓaÑ r|panimittaÑ manasikaroto uppajjatÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* CakkhuviÒÒÈÓaÑ r|pÈrammaÓaÒÒeva na aÒÒÈrammaÓanti, ÈmantÈ.
SotaviÒÒÈÓaÑ r|pÈrammaÓaÒÒeva na aÒÒÈrammaÓanti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* CakkhuÒca paÔicca r|pe ca uppajjati cakkhuviÒÒÈÓanti, ÈmantÈ.
CakkhuÒca paÔicca r|pe ca uppajjati sotaviÒÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
______________________________________________________________
* CakkhuÒca paÔicca r|pe ca uppajjati sotaviÒÒÈÓanti, ÈmantÈ.

“CakkhuÒca paÔicca r|pe ca uppajjati sotaviÒÒÈÓan”ti attheva suttantoti,
natthi. “CakkhuÒca paÔicca r|pe ca uppajjati cakkhuviÒÒÈÓan”ti attheva
suttantoti, ÈmantÈ. HaÒci “cakkhuÒca paÔicca r|pe ca uppajjati
cakkhuviÒÒÈÓan”ti attheva suttanto, no ca vata re vattabbe “cakkhuÒca
paÔicca r|pe ca uppajjati sotaviÒÒÈÓan”ti.
* CakkhuviÒÒÈÓassa anantarÈ sotaviÒÒÈÓaÑ uppajjatÊti, ÈmantÈ.
TaÒÒeva cakkhuviÒÒÈÓaÑ taÑ sotaviÒÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
695. * SotaviÒÒÈÓassa anantarÈ ghÈnaviÒÒÈÓaÑ uppajjati -pa-.

GhÈnaviÒÒÈÓassa anantarÈ jivhÈviÒÒÈÓaÑ uppajjati -pa-. JivhÈviÒÒÈÓassa
anantarÈ kÈyaviÒÒÈÓaÑ uppajjatÊti, ÓamantÈ. YÈ jivhÈviÒÒÈÓassa uppÈdÈya
ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhi, sÈva kÈyaviÒÒÈÓassa uppÈdÈya ÈvaÔÔanÈ -pa-
paÓidhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. JivhÈviÒÒÈÓassa anantarÈ kÈyaviÒÒÈÓaÑ
uppajjati, na vattabbaÑ “yÈ jivhÈviÒÒÈÓassa uppÈdÈya ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhi,
sÈva kÈyaviÒÒÈÓassa uppÈdÈya ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊ”ti, ÈmantÈ.
KÈyaviÒÒÈÓaÑ anÈvaÔÔentassa uppajjati -pa- appaÓidahantassa uppajjatÊti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu kÈyaviÒÒÈÓaÑ ÈvaÔÔentassa uppajjati -pa-
paÓidahantassa uppajjatÊti, ÈmantÈ. HaÒci kÈyaviÒÒÈÓaÑ ÈvaÔÔentassa
uppajjati -pa- paÓidahantassa uppajjati, no ca vata re vattabbe
“jivhÈviÒÒÈÓassa anantarÈ kÈyaviÒÒÈÓaÑ uppajjatÊ”ti.
696. * JivhÈviÒÒÈÓassa anantarÈ kÈyaviÒÒÈÓaÑ uppajjatÊti, ÈmantÈ.

JivhÈviÒÒÈÓaÑ rasanimittaÑ manasikaroto uppajjatÊti, ÈmantÈ.
KÈyaviÒÒÈÓaÑ rasanimittaÑ manasikaroto uppajjatÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* JivhÈviÒÒÈÓaÑ rasÈrammaÓaÒÒeva na aÒÒÈrammaÓanti, ÈmantÈ.
KÈyaviÒÒÈÓaÑ rasÈrammaÓaÒÒeva na aÒÒÈrammaÓanti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* JivhaÒca paÔicca rase ca uppajjati jivhÈviÒÒÈÓanti, ÈmantÈ. JivhaÒca
paÔicca rase ca uppajjati kÈyaviÒÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* JivhaÒca paÔicca rase ca uppajjati kÈyaviÒÒÈÓanti, ÈmantÈ. “JivhaÒca
paÔicca rase ca uppajjati kÈyaviÒÒÈÓan”ti attheva suttantoti, natthi.
“JivhaÒca paÔicca rase ca uppajjati jivhÈviÒÒÈÓan”ti attheva suttantoti,

ÈmantÈ. HaÒci “jivhaÒca paÔicca rase ca uppajjati jivhÈviÒÒÈÓan”ti attheva
suttantoti, no ca vata re vattabbe “jivhaÒca paÔicca rase ca uppajjati
kÈyaviÒÒÈÓan”ti.
* JivhÈviÒÒÈÓassa anantarÈ kÈyaviÒÒÈÓaÑ uppajjatÊti, ÈmantÈ. TaÒÒeva
jivhÈviÒÒÈÓaÑ taÑ kÈyaviÒÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
697. + Na vattabbaÑ “paÒcaviÒÒÈÓÈ aÒÒamaÒÒassa samanantarÈ

uppajjantÊ”ti, ÈmantÈ. Nanu atthi koci naccati, gÈyati, vÈdeti, r|paÒca
passati, saddaÒca suÓÈti, gandhaÒca ghÈyati, rasaÒca sÈyati, phoÔÔhabbaÒca
phusatÊti, ÈmantÈ. HaÒci atthi koci naccati, gÈyati, vÈdeti, r|paÒca passati,
saddaÒca suÓÈti, gandhaÒca ghÈyati, rasaÒca sÈyati, phoÔÔhabbaÒca phusati,
tena vata re vattabbe “paÒcaviÒÒÈÓÈ aÒÒamaÒÒassa samanantarÈ
uppajjantÊ”ti.
AnantarapaccayakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
14. Cuddasamavagga
(139) 4. Ariyar|pakathÈ
698. * Ariyar|paÑ mahÈbh|tÈnaÑ upÈdÈyÈti, ÈmantÈ. Ariyar|paÑ
kusalanti, ÈmantÈ. MahÈbh|tÈ kusalÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. MahÈbh|tÈ
abyÈkatÈti, ÈmantÈ. Ariyar|paÑ abyÈkatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Ariyar|paÑ mahÈbh|tÈnaÑ upÈdÈyÈti, ÈmantÈ. Ariyar|paÑ anÈsavaÑ
asaÑyojaniyaÑ aganthaniyaÑ anoghaniyaÑ ayoganiyaÑ anÊvaraÓiyaÑ
aparÈmaÔÔhaÑ anupÈdÈniyaÑ asaÑkilesiyanti, ÈmantÈ. MahÈbh|tÈ anÈsavÈ
-pa- asaÑkilesiyÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. MahÈbh|tÈ sÈsavÈ saÑyojaniyÈ
-pa- saÑkilesiyÈti, ÈmantÈ. Ariyar|paÑ sÈsavaÑ saÑyojaniyaÑ -pa-
saÑkilesiyanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
699. + Na vattabbaÑ “ariyar|paÑ mahÈbh|tÈnaÑ upÈdÈyÈ”ti, ÈmantÈ.

Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “yaÑ kiÒci bhikkhave r|paÑ cattÈri mahÈbh|tÈni
catunnaÒca
mahÈbh|tÈnaÑ upÈdÈyar|pan”ti1 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi

ariyar|paÑ mahÈbh|tÈnaÑ upÈdÈyÈti.
Ariyar|pakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
14. Cuddasamavagga
(140) 5. AÒÒo-anusayotikathÈ
700. * AÒÒo kÈmarÈgÈnusayo aÒÒaÑ kÈmarÈgapariyuÔÔhÈnanti, ÈmantÈ.
AÒÒo kÈmarÈgo aÒÒaÑ kÈmarÈgapariyuÔÔhÈnanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Sveva kÈmarÈgo taÑ kÈmarÈgapariyuÔÔhÈnanti, ÈmantÈ. Sveva
kÈmarÈgÈnusayo taÑ kÈmarÈgapariyuÔÔhÈnanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AÒÒo paÔighÈnusayo aÒÒaÑ paÔighapariyuÔÔhÈnanti, ÈmantÈ. AÒÒaÑ
paÔighaÑ aÒÒaÑ paÔighapariyuÔÔhÈnanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. TaÒÒeva
paÔighaÑ taÑ paÔighapariyuÔÔhÈnanti, ÈmantÈ. Sveva paÔighÈnusayo taÑ
paÔighapariyuÔÔhÈnanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AÒÒo mÈnÈnusayo aÒÒaÑ mÈnapariyuÔÔhÈnanti, ÈmantÈ. AÒÒo mÈno
aÒÒaÑ mÈnapariyuÔÔhÈnanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Sveva mÈno taÑ
mÈnapariyuÔÔhÈnanti, ÈmantÈ. Sveva mÈnÈnusayo taÑ mÈnapariyuÔÔhÈnanti,
* AÒÒo diÔÔhÈnusayo aÒÒaÑ diÔÔhipariyuÔÔhÈnanti, ÈmantÈ. AÒÒÈ diÔÔhi
aÒÒaÑ diÔÔhipariyuÔÔhÈnanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SÈva diÔÔhi taÑ
diÔÔhipariyuÔÔhÈnanti, ÈmantÈ. Sveva diÔÔhÈnusayo taÑ diÔÔhipariyuÔÔhÈnanti,
* AÒÒo vicikicchÈnusayo aÒÒaÑ vicikicchÈpariyuÔÔhÈnanti, ÈmantÈ.
AÒÒÈ vicikicchÈ aÒÒaÑ vicikicchÈpariyuÔÔhÈnanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
SÈva vicikicchÈ taÑ vicikicchÈpariyuÔÔhÈnanti, ÈmantÈ. Sveva
vicikicchÈnusayo taÑ vicikiccÈpariyuÔÔhÈnanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
______________________________________________________________
1. Ma 1. 282 piÔÔhe; AÑ 3. 543 piÔÔhe ca.
* AÒÒo bhavarÈgÈnusayo aÒÒaÑ bhavarÈgapariyuÔÔhÈnanti, ÈmantÈ.

AÒÒo bhavarÈgo aÒÒaÑ bhavarÈgapariyuÔÔhÈnanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Sveva bhavarÈgo taÑ bhavarÈgapariyuÔÔhÈnanti, ÈmantÈ. Sveva
bhavarÈgÈnusayo taÑ bhavarÈgapariyuÔÔhÈnanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AÒÒo avijjÈnusayo aÒÒaÑ avijjÈpariyuÔÔhÈnanti, ÈmantÈ. AÒÒÈ avijjÈ
aÒÒaÑ avijjÈpariyuÔÔhÈnanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SÈva avijjÈ taÑ
avijjÈpariyuÔÔhÈnanti, ÈmantÈ. Sveva avijjÈnusayo taÑ avijjÈpariyuÔÔhÈnanti,
701. + Na vattabbaÑ “aÒÒo anusayo aÒÒaÑ pariyuÔÔhÈnan”ti, ÈmantÈ.

Puthujjano kusalÈbyÈkate citte vattamÈne “sÈnusayo”ti vattabboti, ÈmantÈ.
“PariyuÔÔhito”ti vattabboti, na hevaÑ vattabbe. Tena hi aÒÒo anusayo aÒÒaÑ
pariyuÔÔhÈnanti. Puthujjano kusalÈbyÈkate citte vattamÈne “sarÈgo”ti
vattabboti, ÈmantÈ. “PariyuÔÔhito”ti vattabboti, na hevaÑ vattabbe. Tena hi
aÒÒo rÈgo aÒÒaÑ pariyuÔÔhÈnanti.
AÒÒo anusayotikathÈ niÔÔhitÈ.

_____
14. Cuddasamavagga
(141) 6. PariyuÔÔhÈnaÑcittavippayuttantikathÈ
702. * PariyuÔÔhÈnaÑ cittavippayuttanti, ÈmantÈ. R|paÑ nibbÈnaÑ
cakkhÈyatanaÑ -pa- phoÔÔhabbÈyatananti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
PariyuÔÔhÈnaÑ cittavippayuttanti, ÈmantÈ. Natthi sarÈgaÑ cittaÑ. SadosaÑ
cittaÑ. SamohaÑ cittaÑ -pa-. AkusalaÑ cittaÑ saÑkiliÔÔhaÑ cittanti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu atthi sarÈgaÑ cittaÑ. SadosaÑ cittaÑ. SamohaÑ
cittaÑ -pa-. AkusalaÑ cittaÑ saÑkiliÔÔhaÑ cittanti, ÈmantÈ. HaÒci atthi
sarÈgaÑ cittaÑ. SadosaÑ cittaÑ. SamohaÑ cittaÑ -pa-. AkusalaÑ cittaÑ
saÑkiliÔÔhaÑ cittaÑ, no ca vata re vattabbe “pariyuÔÔhÈnaÑ
cittavippayuttan”ti.
PariyuÔÔhÈnaÑ cittavippayuttantikathÈ niÔÔhitÈ.

14. Cuddasamavagga
(142) 7. PariyÈpannakathÈ
703. * R|parÈgo r|padhÈtuÑ anuseti r|padhÈtupariyÈpannoti, ÈmantÈ.
SamÈpattesiyo upapattesiyo diÔÔhadhammasukhavihÈro, samÈpattesiyena
cittena upapattesiyena cittena diÔÔhadhammasukhavihÈrena cittena sahagato
sahajÈto saÑsaÔÔho sampayutto ekuppÈdo ekanirodho ekavatthuko
ekÈrammaÓoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu na samÈpattesiyo na
upapattesiyo na diÔÔhadhammasukhavihÈro, na samÈpattesiyena cittena na
upapattesiyena cittena na diÔÔhadhammasukhavihÈrena cittena sahagato
sahajÈto saÑsaÔÔho sampayutto ekuppÈdo ekanirodho ekavatthuko
ekÈrammaÓoti, ÈmantÈ. HaÒci na samÈpattesiyo na upapattesiyo na
diÔÔhadhammasukhavihÈro -pa- ekÈrammaÓo, no ca vata re vattabbe
“r|parÈgo r|padhÈtuÑ anuseti r|padhÈtupariyÈpanno”ti -pa-.
* R|parÈgo r|padhÈtuÑ anuseti r|padhÈtupariyÈpannoti, ÈmantÈ.
SaddarÈgo saddadhÈtuÑ anuseti saddadhÈtupariyÈpannoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. R|parÈgo r|padhÈtuÑ anuseti r|padhÈtupariyÈpannoti,
ÈmantÈ. GandharÈgo -pa-. RasarÈgo -pa-. PhoÔÔhabbarÈgo phoÔÔhabbadhÈtuÑ
anuseti phoÔÔhabbadhÈtupariyÈpannoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SaddarÈgo saddadhÈtuÑ anuseti, na vattabbaÑ
“saddadhÈtupariyÈpanno”ti, ÈmantÈ. R|parÈgo r|padhÈtuÑ anuseti, na
vattabbaÑ “r|padhÈtupariyÈpanno”ti, na hevaÑ vattabbe -pa-. GandharÈgo
-pa-. RasarÈgo -pa-. PhoÔÔhabbarÈgo phoÔÔhabbadhÈtuÑ anuseti, na
vattabbaÑ “phoÔÔhabbadhÈtupariyÈpanno”ti, ÈmantÈ. R|parÈgo r|padhÈtuÑ
anuseti, na vattabbaÑ “r|padhÈtupariyÈpanno”ti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
704. * Ar|parÈgo ar|padhÈtuÑ anuseti, ar|padhÈtupariyÈpannoti,

ÈmantÈ. SamÈpattesiyo upapattesiyo diÔÔhadhammasukhavihÈro,
samÈppattesiyena cittena upapattesiyena cittena diÔÔhadhammasukhavihÈrena
cittena sahagato sahajÈto saÑsaÔÔho sampayutto ekuppÈdo ekanirodho
ekavatthuko ekÈrammaÓoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu na samÈpattesiyo

na upapattesiyo na diÔÔhadhammasukhavihÈro, na samÈpattesiyena cittena
-pa- ekÈrammaÓoti, ÈmantÈ. HaÒci na samÈpattesiyo na upapattesiyo -pa-
ekÈrammaÓo, no ca vata re vattabbe “ar|parÈgo ar|padhÈtuÑ anuseti
ar|padhÈtupariyÈpanno”ti.
* Ar|parÈgo ar|padhÈtuÑ anuseti ar|padhÈtupariyÈpannoti, ÈmantÈ.
SaddarÈgo saddadhÈtuÑ anuseti saddadhÈtupariyÈpannoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. Ar|parÈgo ar|padhÈtuÑ anuseti ar|padhÈtupariyÈpannoti,
ÈmantÈ. GandharÈgo -pa-. RasarÈgo -pa-. PhoÔÔhabbarÈgo phoÔÔhabbadhÈtuÑ
anuseti phoÔÔhabbadhÈtupariyÈpannoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SaddarÈgo saddadhÈtuÑ anuseti, na vattabbaÑ
“saddadhÈtupariyÈpanno”ti, ÈmantÈ. Ar|parÈgo ar|padhÈtuÑ anuseti, na
vattabbaÑ “ar|padhÈtupariyÈpanno”ti, na hevaÑ vattabbe -pa-. GandharÈgo
-pa-. RasarÈgo -pa-. PhoÔÔhabbarÈgo phoÔÔhabbadhÈtuÑ anuseti, na
vattabbaÑ “phoÔÔhabbadhÈtupariyÈpanno”ti, ÈmantÈ. Ar|parÈgo
ar|padhÈtuÑ anuseti, na vattabbaÑ “ar|padhÈtupariyÈpanno”ti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
705. + Na vattabbaÑ “r|parÈgo r|padhÈtuÑ anuseti

r|padhÈtupariyÈpanno, ar|parÈgo ar|padhÈtuÑ anuseti
ar|padhÈtupariyÈpanno”ti, ÈmantÈ. Nanu kÈmarÈgo kÈmadhÈtuÑ anuseti
kÈmadhÈtupariyÈpannoti, ÈmantÈ. HaÒci kÈmarÈgo kÈmadhÈtuÑ anuseti
kÈmadhÈtupariyÈpanno, tena vata re vattabbe “r|parÈgo r|padhÈtuÑ anuseti
r|padhÈtupariyÈpanno, ar|parÈgo ar|padhÈtuÑ anuseti
PariyÈpannakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
14. Cuddasamavagga
(143) 8. AbyÈkatakathÈ
706. * DiÔÔhigataÑ abyÈkatanti, ÈmantÈ. VipÈkÈbyÈkataÑ
kiriyÈbyÈkataÑ r|paÑ nibbÈnaÑ cakkhÈyatanaÑ -pa- phoÔÔhabbÈyatananti,
DiÔÔhigataÑ abyÈkatanti, ÈmantÈ. DiÔÔhigatasampayutto phasso abyÈkatoti,

na hevaÑ vattabbe -pa-. DiÔÔhigataÑ abyÈkatanti, ÈmantÈ.
DiÔÔhigatasampayuttÈ vedanÈ -pa- saÒÒÈ -pa- cetanÈ -pa- cittaÑ abyÈkatanti,
* DiÔÔhigatasampayutto phasso akusaloti, ÈmantÈ. DiÔÔhigataÑ
akusalanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. DiÔÔhigatasampayuttÈ vedanÈ. SaÒÒÈ.
CetanÈ. CittaÑ akusalanti, ÈmantÈ. DiÔÔhigataÑ akusalanti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
707. * DiÔÔhigataÑ abyÈkatanti, ÈmantÈ. AphalaÑ avipÈkanti, na hevaÑ

vattabbe -pa-. Nanu saphalaÑ savipÈkanti, ÈmantÈ. HaÒci saphalaÑ
savipÈkaÑ, no ca vata re vattabbe “diÔÔhigataÑ abyÈkatan”ti.
* DiÔÔhigataÑ abyÈkatanti, ÈmantÈ. Nanu micchÈdiÔÔhiparamÈni vajjÈni1
vuttÈni BhagavatÈti, ÈmantÈ. HaÒci micchÈdiÔÔhiparamÈni vajjÈni vuttÈni
BhagavatÈ, no ca vata re vattabbe “diÔÔhigataÑ abyÈkatan”ti.
* DiÔÔhigataÑ abyÈkatanti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ
micchÈdiÔÔhi kho Vaccha akusalÈ,2 sammÈdiÔÔhi kusalÈ3 ti4 attheva
suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “diÔÔhigataÑ abyÈkatan”ti.
“micchÈdiÔÔhissa kho ahaÑ PuÓÓa dvinnaÑ gatÊnaÑ aÒÒataraÑ gatiÑ
vadÈmi nirayaÑ vÈ tiracchÈnayoniÑ vÈ”ti5 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena
hi ca vattabbaÑ “diÔÔhigataÑ abyÈkatan”ti.
708. + Na vattabbaÑ “diÔÔhigataÑ abyÈkatan”ti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ

BhagavatÈ–“sassato loko”ti kho Vaccha abyÈkatametaÑ, “asassato loko”ti
kho Vaccha abyÈkatametaÑ, “antavÈ loko”ti kho Vaccha abyÈkatametaÑ,
“anantavÈ loko”ti kho Vaccha -pa- “taÑ jÊvaÑ taÑ sarÊran”ti kho Vaccha
-pa- “aÒÒaÑ jÊvaÑ aÒÒaÑ sarÊran”ti
______________________________________________________________
1. AÑ 1. 35 piÔÔhe. 2. AkusalaÑ (Ma 2. 157 piÔÔhe)
3. KusalaÑ (Ma 2. 157 piÔÔhe) 4. Ma 2. 157 piÔÔhe. 5. Ma 2. 50 piÔÔhe.
kho Vaccha -pa- “hoti TathÈgato paraÑ maraÓÈ”ti kho Vaccha -pa- “na hoti
TathÈgato paraÑ maraÓÈ”ti kho Vaccha -pa- “hoti ca na ca hoti TathÈgato
paraÑ maraÓÈ”ti kho Vaccha -pa- “neva hoti na na hoti TathÈgato paraÑ
maraÓÈ”ti kho Vaccha abyÈkatametanti1 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi
diÔÔhigataÑ abyÈkatanti.
“micchÈdiÔÔhikassa bhikkhave purisapuggalassa yaÒceva kÈyakammaÑ
yathÈdiÔÔhisamattaÑ samÈdinnaÑ, yaÒca vacÊkammaÑ -pa- yaÒca
manokammaÑ yÈ ca cetanÈ yÈ ca patthanÈ yo ca paÓidhi ye ca sa~khÈrÈ,
sabbe te dhammÈ aniÔÔhÈya akantÈya amanÈpÈya ahitÈya dukkhÈya
saÑvattantÊ”ti2 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ
“diÔÔhigataÑ abyÈkatan”ti.
AbyÈkatakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
14. Cuddasamavagga
(144) 9. ApariyÈpannakathÈ
709. * DiÔÔhigataÑ apariyÈpannanti, ÈmantÈ. Maggo phalaÑ nibbÈnaÑ
sotÈpattimaggo sotÈpattiphalaÑ, sakadÈgÈmimaggo sakadÈgÈmiphalaÑ,
anÈgÈmimaggo anÈgÈmiphalaÑ, arahattamaggo arahattaphalaÑ
satipaÔÔhÈnaÑ sammappadhÈnaÑ iddhipÈdo indriyaÑ balaÑ bojjha~goti, na
710. + Na vattabbaÑ “diÔÔhigataÑ apariyÈpannan”ti, ÈmantÈ. Puthujjano

“kÈmesu vÊtarÈgo”ti vattabboti, ÈmantÈ. “VigatadiÔÔhiyo”ti vattabboti, na
hevaÑ vattabbe. Tena hi diÔÔhigataÑ apariyÈpannanti.
ApariyÈpannakathÈ niÔÔhitÈ.
Cuddasamo vaggo.
______________________________________________________________
1. SaÑ 2. 559 piÔÔhe, thokaÑ pana visadisaÑ. 2. AÑ 1. 33 piÔÔhe.
TassuddÈnaÑ
Akusalam|laÑ paÔisandahati kusalam|laÑ, kusalam|laÑ paÔisandahati
akusalam|laÑ, saÄÈyatanaÑ, chaviÒÒÈÓakÈyÈ, ariyar|paÑ mahÈbh|tÈnaÑ
upÈdÈya, sveva anusayo taÑ pariyuÔÔhÈnaÑ, pariyuÔÔhÈnaÑ
cittavippayuttaÑ, yathÈdhÈtu taÒÒeva anuseti, diÔÔhigataÑ abyÈkataÑ,
diÔÔhigataÑ apariyÈpannanti.
_____
15. Pannarasamavagga
(145) 1. PaccayatÈkathÈ
711. * PaccayatÈ vavatthitÈti, ÈmantÈ. Nanu vÊmaÑsÈ hetu, so ca
adhipatÊti, ÈmantÈ. HaÒci vÊmaÑsÈ hetu, so ca adhipati, tena vata re vattabbe
“hetupaccayena paccayo, adhipatipaccayena paccayo”ti.
* Nanu chandhÈdhipati sahajÈtÈnaÑ dhammÈnaÑ adhipatÊti, ÈmantÈ.
HaÒci chandÈdhipati sahajÈtÈnaÑ dhammÈnaÑ adhipati, tena vata re
vattabbe “adhipatipaccayena paccayo, sahajÈtapaccayena paccayo”ti.
712. * Nanu vÊriyÈdhipati sahajÈtÈnaÑ dhammÈnaÑ adhipatÊti, ÈmantÈ.

HaÒci vÊriyÈdhipati sahajÈtÈnaÑ dhammÈnaÑ adhipati, tena vata re vattabbe
“adhipatipaccayena paccayo, sahajÈtapaccayena paccayo”ti.
* Nanu vÊriyÈdhipati sahajÈtÈnaÑ dhammÈnaÑ adhipati, taÒca
indriyanti, ÈmantÈ. HaÒci vÊriyÈdhipati sahajÈtÈnaÑ dhammÈnaÑ adhipati,
taÒca indriyaÑ, tena vata re vattabbe “adhipatipaccayena paccayo,
indriyapaccayena paccayo”ti.
* Nanu vÊriyÈdhipati sahajÈtÈnaÑ dhammÈnaÑ adhipati, taÒca
magga~ganti, ÈmantÈ. HaÒci vÊriyÈdhipati sahajÈtÈnaÑ dhammÈnaÑ
adhipati, taÒca magga~gaÑ, tena vata re vattabbe “adhipatipaccayena
paccayo, maggapaccayena paccayo”ti.
15. Pannarasamavagga 369
713. * Nanu cittÈdhipati sahajÈtÈnaÑ dhammÈnaÑ adhipatÊti, ÈmantÈ.

HaÒci cittÈdhipati sahajÈtÈnaÑ dhammÈnaÑ adhipati, tena vata re vattabbe
“adhipatipaccayena paccayo, sahajÈtapaccayena paccayo”ti.
* Nanu cittÈdhipati sahajÈtÈnaÑ dhammÈnaÑ adhipati, so ca ÈhÈroti,
ÈmantÈ. HaÒci cittÈdhipati sahajÈtÈnaÑ dhammÈnaÑ adhipati, so ca ÈhÈro,
tena vata re vattabbe “adhipatipaccayena paccayo, ÈhÈrapaccayena
paccayo”ti.
* Nanu cittÈdhipati sahajÈtÈnaÑ dhammÈnaÑ adhipati, taÒca indriyanti,
ÈmantÈ. HaÒci cittÈdhipati sahajÈtÈnaÑ dhammÈnaÑ adhipati, taÒca
indriyaÑ, tena vata re vattabbe “adhipatipaccayena paccayo,
714. * Nanu vÊmaÑsÈdhipati sahajÈtÈnaÑ dhammÈnaÑ adhipatÊti,

ÈmantÈ. HaÒci vÊmaÑsÈdhipati sahajÈtÈnaÑ dhammÈnaÑ adhipati, tena vata
re vattabbe “adhipatipaccayena paccayo, sahajÈtapaccayena paccayo”ti.
* Nanu vÊmaÑsÈdhipati sahajÈtÈnaÑ dhammÈnaÑ adhipati, taÒca
indriyanti, ÈmantÈ. HaÒci vÊmaÑsÈdhipati sahajÈtÈnaÑ dhammÈnaÑ
adhipati, taÒca indriyaÑ, tena vata re vattabbe “adhipatipaccayena paccayo,
* Nanu vÊmaÑsÈdhipati sahajÈtÈnaÑ dhammÈnaÑ adhipati, taÒca
magga~ganti, ÈmantÈ. HaÒci vÊmaÑsÈdhipati sahajÈtÈnaÑ dhammÈnaÑ
adhipati, taÒca magga~gaÑ, tena vata re vattabbe “adhipatipaccayena
paccayo, maggapaccayena paccayo”ti.
715. * Nanu ariyaÑ dhammaÑ garuÑ katvÈ uppajjati paccavekkhaÓÈ,

taÒcÈrammaÓanti, ÈmantÈ. HaÒci ariyaÑ dhammaÑ garuÑ katvÈ uppajjati
paccavekkhaÓÈ, taÒcÈrammaÓaÑ, tena vata re vattabbe “adhipatipaccayena
paccayo, ÈrammaÓapaccayena paccayo”ti.
716. * Nanu purimÈ purimÈ kusalÈ dhammÈ pacchimÈnaÑ

pacchimÈnaÑ kusalÈnaÑ dhammÈnaÑ anantarapaccayena paccayo, sÈ ca
ÈsevanÈti, ÈmantÈ. HaÒci
purimÈ purimÈ kusalÈ dhammÈ pacchimÈnaÑ pacchimÈnaÑ kusalÈnaÑ

dhammÈnaÑ anantarapaccayena paccayo, sÈ ca ÈsevanÈ, tena vata re
vattabbe “anantarapaccayena paccayo, Èsevanapaccayena paccayo”ti.
* Nanu purimÈ purimÈ akusalÈ dhammÈ pacchimÈnaÑ pacchimÈnaÑ
akusalÈnaÑ dhammÈnaÑ anantarapaccayena paccayo, sÈ ca ÈsevanÈti,
ÈmantÈ. HaÒci purimÈ purimÈ akusalÈ dhammÈ pacchimÈnaÑ pacchimÈnaÑ
akusalÈnaÑ dhammÈnaÑ anantarapaccayena paccayo, sÈ ca ÈsevanÈ, tena
vata re vattabbe “anantarapaccayena paccayo, Èsevanapaccayena paccayo”ti.
* Nanu purimÈ purimÈ kiriyÈbyÈkatÈ dhammÈ pacchimÈnaÑ
pacchimÈnaÑ kiriyÈbyÈkatÈnaÑ dhammÈnaÑ anantarapaccayena paccayo,
sÈ ca ÈsevanÈti, ÈmantÈ. HaÒci purimÈ purimÈ kiriyÈbyÈkatÈ dhammÈ
pacchimÈnaÑ pacchimÈnaÑ kiriyÈbyÈkatÈnaÑ dhammÈnaÑ
anantarapaccayena paccayo, sÈ ca ÈsevanÈ, tena vata re vattabbe
“anantarapaccayena paccayo, Èsevanapaccayena paccayo”ti.
717. * Na vattabbaÑ “paccayatÈ vavatthitÈ”ti, ÈmantÈ. Hetupaccayena

paccayo hoti, ÈrammaÓapaccayena paccayo hoti, anantarapaccayena
paccayo hoti, samanantarapaccayena paccayo hotÊti, na hevaÑ vattabbe.
Tena hi “paccayatÈ vavatthitÈ”ti.
PaccayatÈkathÈ niÔÔhitÈ.
_____
(146) 2. AÒÒamaÒÒapaccayakathÈ
718. * AvijjÈpaccayÈva sa~khÈrÈ, na vattabbaÑ “sa~khÈrapaccayÈpi
avijjÈ”ti, ÈmantÈ. Nanu avijjÈ sa~khÈrena sahajÈtÈti, ÈmantÈ. HaÒci avijjÈ
sa~khÈrena sahajÈtÈ, tena vata re vattabbe “avijjÈpaccayÈpi sa~khÈrÈ,
sa~khÈrapaccayÈpi avijjÈ”ti.
* TaÓhÈpaccayÈva upÈdÈnaÑ, na vattabbaÑ “upÈdÈnapaccayÈpi
taÓhÈ”ti, ÈmantÈ. Nanu taÓhÈ upÈdÈnena sahajÈtÈti, ÈmantÈ. HaÒci taÓhÈ
upÈdÈnena sahajÈtÈ, tena vata re vattabbe “taÓhÈpaccayÈpi upÈdÈnaÑ,

upÈdÈnapaccayÈpi taÓhÈ”ti.
719. + “JarÈmaraÓapaccayÈ bhikkhave jÈti jÈtipaccayÈ bhavo”ti attheva

suttantoti, natthi. Tena hi avijjÈpaccayÈva sa~khÈrÈ, na vattabbaÑ
“sa~khÈrapaccayÈpi avijjÈ”ti, taÓhÈpaccayÈva upÈdÈnaÑ, na vattabbaÑ
“upÈdÈnapaccayÈpi taÓhÈ”ti.
* “ViÒÒÈÓapaccayÈ bhikkhave nÈmar|paÑ nÈmar|papaccayÈpi
viÒÒÈÓan”ti1 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi avijjÈpaccayÈpi sa~khÈrÈ,
sa~khÈrapaccayÈpi avijjÈ, taÓhÈpaccayÈpi upÈdÈnaÑ, upÈdÈnapaccayÈpi
taÓhÈti.
AÒÒamaÒÒapaccayakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
(147) 3. AddhÈkathÈ
720. * AddhÈ parinipphannoti, ÈmantÈ. R|panti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. VedanÈ -pa-. SaÒÒÈ -pa-. Sa~khÈrÈ -pa-. ViÒÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. AtÊto addhÈ parinipphannoti, ÈmantÈ. R|panti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
VedanÈ -pa-. SaÒÒÈ -pa-. Sa~khÈrÈ -pa-. ViÒÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
AnÈgato addhÈ parinipphannoti, ÈmantÈ. R|panti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
VedanÈ -pa-. SaÒÒÈ -pa-. Sa~khÈrÈ -pa-. ViÒÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Paccuppanno addhÈ parinipphannoti, ÈmantÈ. R|panti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. VedanÈ -pa-. SaÒÒÈ -pa-. Sa~khÈrÈ -pa-. ViÒÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* AtÊtaÑ r|paÑ vedanÈ saÒÒÈ sa~khÈrÈ viÒÒÈÓaÑ atÊto addhÈti, ÈmantÈ.
AtÊtÈ paÒcaddhÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AnÈgataÑ r|paÑ vedanÈ saÒÒÈ
sa~khÈrÈ viÒÒÈÓaÑ anÈgato addhÈti, ÈmantÈ. AnÈgatÈ paÒcaddhÈti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. PaccuppannaÑ r|paÑ vedanÈ saÒÒÈ sa~khÈrÈ
viÒÒÈÓaÑ paccuppanno addhÈti, ÈmantÈ. PaccuppannÈ paÒcaddhÈti, na
______________________________________________________________
1. DÊ 2. 28 piÔÔhe, thokaÑ pana visadisaÑ.
* AtÊtÈ paÒcakkhandhÈ atÊto addhÈ, anÈgatÈ paÒcakkhandhÈ anÈgato

addhÈ, paccuppannÈ paÒcakkhandhÈ paccuppanno addhÈti, ÈmantÈ.
PannarasaddhÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AtÊtÈni dvÈdasÈyatanÈni atÊto addhÈ, anÈgatÈni dvÈdasÈyatanÈni
anÈgato addhÈ, paccuppannÈni dvÈdasÈyatanÈni paccuppanno addhÈti,
ÈmantÈ. ChattiÑsa addhÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AtÊtÈ aÔÔhÈrasa dhÈtuyo atÊto addhÈ, anÈgatÈ aÔÔhÈrasa dhÈtuyo anÈgato
addhÈ, paccuppannÈ aÔÔhÈrasa dhÈtuyo paccuppanno addhÈti, ÈmantÈ.
CatupaÒÒÈsa addhÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AtÊtÈni bÈvÊsatindriyÈni atÊto addhÈ, anÈgatÈni bÈvÊsitindriyÈni
anÈgato addhÈ, paccuppannÈni bÈvÊsatindriyÈni paccuppanno addhÈti,
ÈmantÈ. ChasaÔÔhi addhÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
721. + Na vattabbaÑ “addhÈ parinipphanno”ti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ

BhagavatÈ “tÊÓimÈni bhikkhave kathÈvatth|ni. KatamÈni tÊÓi, atÊtaÑ vÈ
bhikkhave addhÈnaÑ Èrabbha kathaÑ katheyya ‘evaÑ ahosi
atÊtamaddhÈnan’ti, anÈgataÑ vÈ bhikkhave addhÈnaÑ Èrabbha kathaÑ
katheyya ‘evaÑ bhavissati anÈgatamaddhÈnan’ti, etarahi vÈ bhikkhave
paccuppannaÑ addhÈnaÑ Èrabbha kathaÑ katheyya ‘evaÑ hoti etarahi
paccuppannan’ti. ImÈni kho bhikkhave tÊÓi kathÈvatth|nÊ”ti1 attheva
suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi addhÈ parinipphannoti.
AddhÈkathÈ niÔÔhitÈ.
_____
(148) 4. KhaÓalayamuhuttakathÈ
722. * KhaÓo parinipphanno, layo parinipphanno, muhuttaÑ
parinipphannanti, ÈmantÈ. R|panti, na hevaÑ vattabbe -pa-. VedanÈ. SaÒÒÈ.
Sa~khÈrÈ. ViÒÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
______________________________________________________________
1. AÑ 1. 197 piÔÔhe; DÊ 3. 184 piÔÔhe ca.
723. * Na vattabbaÑ “muhuttaÑ parinipphannan”ti, ÈmantÈ. Nanu

vuttaÑ BhagavatÈ “tÊÓimÈni bhikkhave kathÈvatth|ni. KatamÈni tÊÓi, atÊtaÑ
vÈ bhikkhave addhÈnaÑ Èrabbha kathaÑ katheyya ‘evaÑ ahosi
atÊtamaddhÈnan’ti. AnÈgataÑ vÈ bhikkhave addhÈnaÑ Èrabbha kathaÑ
katheyya ‘evaÑ bhavissati anÈgatamaddhÈnan’ti. Etarahi vÈ bhikkhave
paccuppannaÑ addhÈnaÑ Èrabbha kathaÑ katheyya ‘evaÑ hoti etarahi
paccuppannan’ti. ImÈni kho bhikkhave tÊÓi kathÈvatth|nÊ”ti attheva
suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi muhuttaÑ parinipphannanti.
KhaÓalayamuhuttakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
(149) 5. ŒsavakathÈ
724. * CattÈro ÈsavÈ anÈsavÈti, ÈmantÈ. Maggo phalaÑ nibbÈnaÑ
sotÈpattimaggo sotÈpattiphalaÑ -pa-. Bojjha~goti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
725. + Na vattabbaÑ “cattÈro ÈsavÈ anÈsavÈ”ti, ÈmantÈ. AtthaÒÒeva

ÈsavÈ yehi Èsavehi te ÈsavÈ sÈsavÈ hontÊti, na hevaÑ vattabbe. Tena hi
cattÈro ÈsavÈ anÈsavÈti.
ŒsavakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
(150) 6. JarÈmaraÓakathÈ
726. * LokuttarÈnaÑ dhammÈnaÑ jarÈmaraÓaÑ lokuttaranti, ÈmantÈ.
Maggo phalaÑ nibbÈnaÑ sotÈpattimaggo sotÈpattiphalaÑ -pa-. Bojjha~goti,
na hevaÑ vattabbe -pa-. SotÈpattimaggassa jarÈmaraÓaÑ sotÈpattimaggoti,
na hevaÑ vattabbe -pa-. SotÈpattimaggassa jarÈmaraÓaÑ sotÈpattimaggoti,
ÈmantÈ. SotÈpattiphalassa jarÈmaraÓaÑ sotÈpattiphalanti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. SakadÈgÈmimaggassa -pa-. SakadÈgÈmiphalassa -pa-.

AnÈgÈmimaggassa -pa-. AnÈgÈmiphalassa -pa-. Arahattamaggassa
jarÈmaraÓaÑ arahattamaggoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Arahattamaggassa
jarÈmaraÓaÑ arahattamaggoti, ÈmantÈ. Arahattaphalassa jarÈmaraÓaÑ
arahattaphalanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SatipaÔÔhÈnÈnaÑ.
SammappadhÈnÈnaÑ. IddhipÈdÈnaÑ. IndriyÈnaÑ. BalÈnaÑ. Bojjha~gÈnaÑ
jarÈmaraÓaÑ bojjha~goti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
727. + Na vattabbaÑ “lokuttarÈnaÑ dhammÈnaÑ jarÈmaraÓaÑ

lokuttaran”ti, ÈmantÈ. Lokiyanti, na hevaÑ vattabbe. Tena hi lokuttaranti.
JarÈmaraÓakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
(151) 7. SaÒÒÈvedayitakathÈ
728. * SaÒÒÈvedayitanirodhasamÈpatti lokuttarÈti, ÈmantÈ. Maggo
phalaÑ nibbÈnaÑ sotÈpattimaggo sotÈpattiphalaÑ -pa-. Bojjha~goti, na
729. + Na vattabbaÑ “saÒÒÈvedayitanirodhasamÈpatti lokuttarÈ”ti,

ÈmantÈ. LokiyÈti, na hevaÑ vattabbe. Tena hi lokuttarÈti.
SaÒÒÈvedayitakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
(152) 8. DutiyasaÒÒÈvedayitakathÈ
730. * SaÒÒÈvedayitanirodhasamÈpatti lokiyÈti, ÈmantÈ. R|panti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. VedanÈ. SaÒÒÈ. Sa~khÈrÈ. ViÒÒÈÓanti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. KÈmÈvacarÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. R|pÈvacarÈti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. Ar|pÈvacarÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
731. + Na vattabbaÑ “saÒÒÈvedayitanirodhasamÈpatti lokiyÈ”ti,

ÈmantÈ. LokuttarÈti, na hevaÑ vattabbe. Tena hi lokiyÈti.
DutiyasaÒÒÈvedayitakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
(153) 9. TatiyasaÒÒÈvedayitakathÈ
732. * SaÒÒÈvedayitanirodhaÑ samÈpanno kÈlaÑ kareyyÈti, ÈmantÈ.
Atthi saÒÒÈvedayitanirodhaÑ samÈpannassa mÈraÓantiyo phasso,
mÈraÓantiyÈ vedanÈ, mÈraÓantiyÈ saÒÒÈ, maraÓantiyÈ cetanÈ, mÈraÓantiyaÑ
cittanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Natthi saÒÒÈvedayitanirodhaÑ
samÈpannassa mÈraÓantiyo phasso, mÈraÓantiyÈ vedanÈ, mÈraÓantiyÈ saÒÒÈ,
mÈraÓantiyÈ cetanÈ, mÈraÓantiyaÑ cittanti, ÈmantÈ. HaÒci natthi
saÒÒÈvedayitanirodhaÑ samÈpannassa mÈraÓantiyo phasso, mÈraÓantiyÈ
vedanÈ, mÈraÓantiyÈ saÒÒÈ, mÈraÓantiyÈ cetanÈ, mÈraÓantiyaÑ cittaÑ, no ca
vata re vattabbe “saÒÒÈvedayitanirodhaÑ samÈpanno kÈlaÑ kareyyÈ”ti.
* SaÒÒÈvedayitanirodhaÑ samÈpanno kÈlaÑ kareyyÈti, ÈmantÈ. Atthi
saÒÒÈvedayitanirodhaÑ samÈpannassa phasso vedanÈ saÒÒÈ cetanÈ cittanti,
na hevaÑ vattabbe -pa-. Natthi saÒÒÈvedayitanirodhaÑ samÈpannassa
phasso vedanÈ saÒÒÈ cetanÈ cittanti, ÈmantÈ. Aphassakassa kÈlaÑ kiriyÈ
avedanakassa kÈlaÑ kiriyÈ -pa-. Acittakassa kÈlaÑ kiriyÈti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. Nanu saphassakassa kÈlaÑ kiriyÈ -pa-. Sacittakassa kÈlaÑ
kiriyÈti, ÈmantÈ. HaÒci saphassakassa kÈlaÑ kiriyÈ -pa-. Sacittakassa kÈlaÑ
kiriyÈ, no ca vata re vattabbe “saÒÒÈvedayitanirodhaÑ samÈpanno kÈlaÑ
kareyyÈ”ti.
* SaÒÒÈvedayitanirodhaÑ samÈpanno kÈlaÑ kareyyÈti, ÈmantÈ.
SaÒÒÈvedayitanirodhaÑ samÈpannassa kÈye visaÑ kameyya, satthaÑ
kameyya, aggi kameyyÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SaÒÒÈvedayitanirodhaÑ
samÈpannassa kÈye visaÑ na kameyya, satthaÑ na kameyya, aggi na
kameyyÈti, ÈmantÈ.
HaÒci saÒÒÈvedayitanirodhaÑ samÈpannassa kÈye visaÑ na kameyya,

satthaÑ na kameyya, aggi na kameyya, no ca vata re vattabbe
“saÒÒÈvedayitanirodhaÑ samÈpanno kÈlaÑ kareyyÈ”ti.
* SaÒÒÈvedayitanirodhaÑ samÈpanno kÈlaÑ kareyyÈti, ÈmantÈ.
SaÒÒÈvedayitanirodhaÑ samÈpannassa kÈye visaÑ kameyya, satthaÑ
kameyya, aggi kameyyÈti, ÈmantÈ. Na nirodhaÑ samÈpannoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
733. + SaÒÒÈvedayitanirodhaÑ samÈpanno na kÈlaÑ kareyyÈti, ÈmantÈ.

Atthi so niyÈmo yena niyÈmena niyato saÒÒÈvedayitanirodhaÑ samÈpanno
na kÈlaÑ kareyyÈti, natthi. HaÒci natthi so niyÈmo yena niyÈmena niyato
saÒÒÈvedayitanirodhaÑ samÈpanno na kÈlaÑ kareyya, no ca vata re
vattabbe “saÒÒÈvedayitanirodhaÑ samÈpanno na kÈlaÑ kareyyÈ”ti.
734. * CakkhuviÒÒÈÓasama~gÊ na kÈlaÑ kareyyÈti, ÈmantÈ. Atthi so

niyÈmo yena niyÈmena niyato cakkhuviÒÒÈÓasama~gÊ na kÈlaÑ kareyyÈti,
natthi. HaÒci natthi so niyÈmo yena niyÈmena niyato,
cakkhuviÒÒÈÓasama~gÊ na kÈlaÑ kareyya, no ca vata re vattabbe
“cakkhuviÒÒÈÓasama~gÊ na kÈlaÑ kareyyÈ”ti.
TatiyasaÒÒÈvedayitakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
(154) 10. AsaÒÒasattupikakathÈ

735. * SaÒÒÈ vedayita nirodha samÈpatti asaÒÒa satthu pikÈti, ÈmantÈ.
Atthi saÒÒÈvedayitanirodhaÑ samÈpannassa alobho kusalam|laÑ. Adoso
kusalam|laÑ. Amoho kusalam|laÑ. SaddhÈ. VÊriyaÑ. Sati. SamÈdhi.
PaÒÒÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Natthi saÒÒÈvedayitanirodhaÑ
samÈpannassa alobho kusalam|laÑ. Adoso kusalam|laÑ -pa-. PaÒÒÈti,
ÈmantÈ. HaÒci natthi saÒÒÈvedayitanirodhaÑ samÈpannassa alobho
kusalam|laÑ. Adoso kusalam|laÑ. Amoho kusalam|laÑ. SaddhÈ. VÊriyaÑ.

Sati. SamÈdhi. PaÒÒÈ, no ca vata re vattabbe
“saÒÒÈvedayitanirodhasamÈpatti asaÒÒasattupikÈ”ti.
* SaÒÒÈvedayitanirodhasamÈpatti asaÒÒasattupikÈti, ÈmantÈ. Atthi
saÒÒÈvedayitanirodhaÑ samÈpannassa phasso vedanÈ saÒÒÈ cetanÈ cittanti,
na hevaÑ vattabbe -pa-. Natthi saÒÒÈvedayitanirodhaÑ samÈpannassa
phasso vedanÈ saÒÒÈ cetanÈ cittanti, ÈmantÈ. Aphassakassa maggabhÈvanÈ
-pa-. Acittakassa maggabhÈvanÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu
saphassakassa maggabhÈvanÈ -pa-. Sacittakassa maggabhÈvanÈti, ÈmantÈ.
HaÒci saphassakassa maggabhÈvanÈ -pa-. Sacittakassa maggabhÈvanÈ, no ca
vata re vattabbe “saÒÒÈvedayitanirodhasamÈpatti asaÒÒasattupikÈ”ti.
* SaÒÒÈvedayitanirodhasamÈpatti asaÒÒasattupikÈti, ÈmantÈ. Ye keci
saÒÒÈvedayitanirodhaÑ samÈpajjanti, sabbe te asaÒÒasattupikÈti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
736. + Na vattabbaÑ “saÒÒÈvedayitanirodhasamÈpatti

asaÒÒasattupikÈ”ti, ÈmantÈ. Nanu idhÈpi asaÒÒÊ tatrÈpi asaÒÒÊti, ÈmantÈ.
HaÒci idhÈpi asaÒÒÊ tatrÈpi asaÒÒÊ, tena vata re vattabbe
“saÒÒÈvedayitanirodhasamÈpatti asaÒÒasattupikÈ”ti.
AsaÒÒasattupikakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
(155) 11. Kamm|pacayakathÈ
737. * AÒÒaÑ kammaÑ aÒÒo kamm|pacayoti, ÈmantÈ. AÒÒo phasso

aÒÒo phass|pacayo. AÒÒÈ vedanÈ aÒÒo vedan|pacayo. AÒÒÈ saÒÒÈ aÒÒo
saÒÒ|pacayo. AÒÒÈ cetanÈ aÒÒo cetan|pacayo. AÒÒaÑ cittaÑ aÒÒo
citt|pacayo. AÒÒÈ saddhÈ aÒÒo saddh|pacayo. AÒÒaÑ vÊriyaÑ aÒÒo
vÊriy|pacayo. AÒÒÈ sati aÒÒo
sat|pacayo. AÒÒo samÈdhi aÒÒo samÈdh|pacayo. AÒÒÈ paÒÒÈ aÒÒo

paÒÒ|pacayo. AÒÒo rÈgo aÒÒo rÈg|pacayo -pa-. AÒÒaÑ anottappaÑ aÒÒo
anottapp|pacayoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
738. * AÒÒaÑ kammaÑ aÒÒo kamm|pacayoti, ÈmantÈ. Kamm|pacayo

kammena sahajÈtoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Kamm|pacayo kammena sahajÈtoti, ÈmantÈ. Kusalena kammena

sahajÈto kamm|pacayo kusaloti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Kusalena kammena sahajÈto kamm|pacayo kusaloti, ÈmantÈ. SukhÈya

vedanÈya sampayuttena kammena sahajÈto kamm|pacayo sukhÈya vedanÈya
sampayuttoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. DukkhÈya vedanÈya -pa-.
AdukkhamasukhÈya vedanÈya sampayuttena kammena sahajÈto
kamm|pacayo adukkhamasukhÈya vedanÈya sampayuttoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
739. * Kamm|pacayo kammena sahajÈtoti, ÈmantÈ. Akusalena

kammena sahajÈto kamm|pacayo akusaloti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Akusalena kammena sahajÈto kamm|pacayo akusaloti, ÈmantÈ.

SukhÈya vedanÈya sampayuttena kammena sahajÈto kamm|pacayo sukhÈya
vedanÈya sampayuttoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. DukkhÈya vedanÈya -pa-.
AdukkhamasukhÈya vedanÈya sampayuttena kammena sahajÈto
kamm|pacayo adukkhamasukhÈya vedanÈya sampayuttoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
740. * KammaÑ cittena sahajÈtaÑ, kammaÑ sÈrammaÓanti, ÈmantÈ.

Kamm|pacayo cittena sahajÈto, kamm|pacayo sÈrammaÓoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. Kamm|pacayo cittena sahajÈto, kamm|pacayo anÈrammaÓoti,
ÈmantÈ. KammaÑ cittena sahajÈtaÑ, kammaÑ anÈrammaÓanti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* KammaÑ cittena sahajÈtaÑ, cittaÑ bhijjamÈnaÑ kammaÑ bhijjatÊti,

ÈmantÈ. Kamm|pacayo cittena sahajÈto, cittaÑ bhijjamÈnaÑ kamm|pacayo
bhijjatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Kamm|pacayo cittena sahajÈto, cittaÑ bhijjamÈnaÑ kamm|pacayo na
bhijjatÊti, ÈmantÈ. KammaÑ cittena sahajÈtaÑ, cittaÑ bhijjamÈnaÑ
kammaÑ na bhijjatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
741. * Kammamhi kamm|pacayoti, ÈmantÈ. TaÒÒeva kammaÑ so

kamm|pacayoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Kammamhi kamm|pacayo, kamm|pacayato vipÈko nibbattatÊti,
ÈmantÈ. TaÒÒeva kammaÑ, so kamm|pacayo, so kammavipÈkoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* Kammamhi kamm|pacayo, kamm|pacayato vipÈko nibbattati, vipÈko
sÈrammaÓoti, ÈmantÈ. Kamm|pacayo sÈrammaÓoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Kamm|pacayo anÈrammaÓoti, ÈmantÈ. VipÈko anÈrammaÓoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
742. * AÒÒaÑ kammaÑ aÒÒo kamm|pacayoti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ

BhagavatÈ “idha PuÓÓa ekacco sabyÈbajjhampi abyÈbajjhampi1
kÈyasa~khÈraÑ abhisa~kharoti, sabyÈbajjhampi abyÈbajjhampi
vacÊsa~khÈraÑ -pa- manosa~khÈraÑ abhisa~kharoti, so sabyÈbajjhampi
abyÈbajjhampi kÈyasa~khÈraÑ abhisa~kharitvÈ sabyÈbajjhampi
abyÈbajjhampi vacÊsa~khÈraÑ -pa- manosa~khÈraÑ abhisa~kharitvÈ
sabyÈbajjhampi abyÈbajjhampi lokaÑ upapajjati, tamenaÑ sabyÈbajjhampi
abyÈbajjhampi lokaÑ upapannaÑ samÈnaÑ sabyÈbajjhÈpi abyÈbajjhÈpi
phassÈ phusanti, so sabyÈbajjhehipi abyÈbajjhehipi phassehi phuÔÔho samÈno
sabyÈbajjhampi abyÈbajjhampi vedanaÑ vedeti vokiÓÓasukhadukkhaÑ,
seyyathÈpi manussÈ ekacce ca devÈ ekacce ca vinipÈtikÈ. Iti kho PuÓÓa
bh|tÈ bh|tassa upapatti hoti, yaÑ karoti tena upapajjati upapannametaÑ
phassÈ phusanti, evampÈhaÑ PuÓÓa
______________________________________________________________
1. SabyÈpajjhampi abyÈpajjhampi (Ka) Ma 2. 52 piÔÔhe pana passitabbaÑ.
kammadÈyÈdÈ sattÈti vadÈmÊ”ti1 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na

vattabbaÑ “aÒÒaÑ kammaÑ aÒÒo kamm|pacayo”ti.
Kamm|pacayakathÈ niÔÔhitÈ.
Pannarasamo vaggo.
TassuddÈnaÑ
PaccayatÈ vavatthitÈ, paÔiccasamuppÈdo, addhÈ, khaÓo layo muhuttaÑ,
cattÈro ÈsavÈ anÈsavÈ, lokuttarÈnaÑ dhammÈnaÑ jarÈmaraÓaÑ lokuttarÈ,
saÒÒÈvedayitanirodhasamÈpatti lokuttarÈ, saÒÒÈvedayitanirodhasamÈpatti
lokiyÈ, saÒÒÈvedayitanirodhaÑ samÈpanno kÈla~kareyya, sveva maggo
asaÒÒasattupapattiyÈ, aÒÒaÑ kammaÑ aÒÒo kamm|pacayoti.
Tatiyo paÓÓÈsako.
TassuddÈnaÑ
AnusayÈ saÑvaro kappo m|laÑ ca vavatthitÈti.
_____
16. SoÄasamavagga
(156) 1. NiggahakathÈ
743. Paro parassa cittaÑ niggaÓhÈtÊti, ÈmantÈ. Paro parassa cittaÑ mÈ
rajji, mÈ dussi, mÈ muyhi, mÈ kilissÊti niggaÓhÈtÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Paro parassa cittaÑ niggaÓhÈtÊti, ÈmantÈ. Paro parassa uppanno phasso mÈ
nirujjhÊti niggaÓhÈtÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Paro parassa uppannÈ vedanÈ
-pa- uppannÈ saÒÒÈ. UppannÈ cetanÈ. UppannaÑ cittaÑ. UppÈnnÈ saddhÈ.
UppannaÑ vÊriyaÑ. UppannÈ sati. Uppanno samÈdhi -pa- uppannÈ paÒÒÈ
mÈ nirujjhÊti niggaÓhÈtÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
______________________________________________________________
16. SoÄasamavagga 381
* Paro parassa cittaÑ niggaÓhÈtÊti, ÈmantÈ. Paro parassa atthÈya rÈgaÑ

pajahati. DosaÑ pajahati -pa- anottappaÑ pajahatÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* Paro parassa cittaÑ niggaÓhÈtÊti, ÈmantÈ. Paro parassa atthÈya
maggaÑ bhÈveti. SatipaÔÔhÈnaÑ bhÈveti -pa-. Bojjha~gaÑ bhÈvetÊti, na
* Paro parassa cittaÑ niggaÓÈtÊti, ÈmantÈ. Paro parassa atthÈya
* Paro parassa cittaÑ niggaÓhÈtÊti, ÈmantÈ. AÒÒo aÒÒassa kÈrako,
paraÑkataÑ sukhaÑ dukkhaÑ, aÒÒo karoti aÒÒo paÔisaÑvedetÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* Paro parassa cittaÑ niggaÓhÈtÊti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ–
“AttanÈva kataÑ pÈpaÑ, attanÈ saÑkilissati.
AttanÈ akataÑ pÈpaÑ, attanÈva visujjhati.
Suddhi asuddhi paccattaÑ, nÈÒÒo aÒÒaÑ visodhaye”ti1.
Attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “paro parassa cittaÑ
niggaÓhÈtÊ”ti.
744. + Na vattabbaÑ “paro parassa cittaÑ niggaÓhÈtÊ”ti, ÈmantÈ. Nanu

atthi balappattÈ, atthi vasÊbh|tÈti, ÈmantÈ. HaÒci atthi balappattÈ, atthi
vasÊbh|tÈ, tena vata re vattabbe “paro parassa cittaÑ niggaÓhÈtÊ”ti.
NiggahakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
16. SoÄasamavagga
(157) 2. PaggahakathÈ
745. * Paro parassa cittaÑ paggaÓhÈtÊti, ÈmantÈ. Paro parassa cittaÑ
mÈ rajji, mÈ dussi, mÈ muyhi, mÈ kilissÊti paggaÓhÈtÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
______________________________________________________________
1. Khu 1. 38 Dhammapade.
Paro parassa cittaÑ paggaÓhÈtÊti, ÈmantÈ. Paro parassa alobhaÑ

kusalam|laÑ janeti. AdosaÑ kusalam|laÑ janeti, amohaÑ kusalam|laÑ
janeti. SaddhaÑ janeti. VÊriyaÑ janeti. SatiÑ janeti. SamÈdhiÑ janeti.
PaÒÒaÑ janetÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Paro parassa cittaÑ paggaÓhÈtÊti,
ÈmantÈ. Paro parassa uppanno phasso mÈ nirujjhÊti paggaÓhÈtÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. Paro parassa uppannÈ vedanÈ -pa- uppannÈ paÒÒÈ mÈ
nirujjhÊti paggaÓhÈtÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Paro parassa cittaÑ paggaÓhÈtÊti, ÈmantÈ. Paro parassa atthÈya rÈgaÑ
pajahati. DosaÑ pajahati. MohaÑ pajahati -pa- anottappaÑ pajahatÊti, na
* Paro parassa cittaÑ paggaÓhÈtÊti, ÈmantÈ. Paro parassa atthÈya
maggaÑ bhÈveti. SatipaÔÔhÈnaÑ bhÈveti -pa-. Bojjha~gaÑ bhÈvetÊti, na
* Paro parassa cittaÑ paggaÓhÈtÊti, ÈmantÈ. Paro parassa atthÈya
* Paro parassa cittaÑ paggaÓhÈtÊti, ÈmantÈ. AÒÒo aÒÒassa kÈrako,
vattabbe -pa-.
* Paro parassa cittaÑ paggaÓhÈtÊti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ–
“AttanÈva kataÑ pÈpaÑ -pa- nÈÒÒo aÒÒaÑ visodhaye”ti.
Attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “paro parassa cittaÑ
paggaÓhÈtÊ”ti.
746. + Na vattabbaÑ “paro parassa cittaÑ paggaÓhÈtÊ”ti, ÈmantÈ. Nanu

atthi balappattÈ, atthi vasÊbh|tÈti, ÈmantÈ. HaÒci atthi balappattÈ, atthi
vasÊbh|tÈ, tena vata re vattabbe “paro parassa cittaÑ paggaÓhÈtÊ”ti.
PaggahakathÈ niÔÔhitÈ.
16. SoÄasamavagga
(158) 3. SukhÈnuppadÈnakathÈ
747. * Paro parassa sukhaÑ anuppadetÊti, ÈmantÈ. Paro parassa
dukkhaÑ anuppadetÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Paro parassa dukkhaÑ na
anuppadetÊti, ÈmantÈ. Paro parassa sukhaÑ na anuppadetÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. Paro parassa sukhaÑ anuppadetÊti, ÈmantÈ. Paro parassa
attano sukhaÑ anuppadeti, aÒÒesaÑ sukhaÑ anuppadeti tassa sukhaÑ
anuppadetÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Paro parassa nevattano, na aÒÒesaÑ,
na tassa sukhaÑ anuppadetÊti, ÈmantÈ. HaÒci paro parassa nevattano, na
aÒÒesaÑ, na tassa sukhaÑ anuppadeti, no ca vata re vattabbe “paro parassa
sukhaÑ anuppadetÊ”ti.
* Paro parassa sukhaÑ anuppadetÊti, ÈmantÈ. AÒÒo aÒÒassa kÈrako,
vattabbe -pa-.
748. + Na vattabbaÑ “paro parassa sukhaÑ anuppadetÊ”ti, ÈmantÈ.

Nanu ÈyasmÈ UdÈyÊ etadavoca “bah|naÑ vata no BhagavÈ
dukkhadhammÈnaÑ apahattÈ, bah|naÑ vata no BhagavÈ sukhadhammÈnaÑ
upahattÈ, bah|naÑ vata no BhagavÈ akusalÈnaÑ dhammÈnaÑ apahattÈ,
bah|naÑ vata no BhagavÈ kusalÈnaÑ dhammÈnaÑ upahattÈ”ti1 attheva
suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi paro parassa sukhaÑ anuppadetÊti.
SukhÈnuppadÈnakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
16. SoÄasamavagga
(159) 4. AdhigayhamanasikÈrakathÈ
749. * Adhigayha manasi karotÊti, ÈmantÈ. Tena cittena taÑ cittaÑ
pajÈnÈtÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Tena cittena taÑ cittaÑ pajÈnÈtÊti,
______________________________________________________________
1. Ma 2. 111 piÔÔhe laÔukikopame.
ÈmantÈ. Tena cittena taÑ cittaÑ “cittan”ti pajÈnÈtÊti, na hevaÑ vattabbe

-pa-. Tena cittena taÑ cittaÑ “cittan”ti pajÈnÈtÊti, ÈmantÈ. TaÑ cittaÑ tassa
cittassa ÈrammaÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* TaÑ cittaÑ tassa cittassa ÈrammaÓanti, ÈmantÈ. Tena phassena taÑ
phassaÑ phusati, tÈya vedanÈya -pa-. TÈya saÒÒÈya. TÈya cetanÈya. Tena
cittena. Tena vitakkena. Tena vicÈrena. TÈya pÊtiyÈ. TÈya satiyÈ. TÈya
paÒÒÈya taÑ paÒÒaÑ pajÈnÈtÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
750. * AtÊtaÑ “atÊtan”ti manasikaronto anÈgataÑ “anÈgatan”ti manasi

karotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AtÊtaÑ “atÊtan”ti manasikaronto anÈgataÑ
“anÈgatan”ti manasi karotÊti, ÈmantÈ. DvinnaÑ phassÈnaÑ -pa-. DvinnaÑ
cittÈnaÑ samodhÈnaÑ hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AtÊtaÑ “atÊtan”ti manasikaronto paccuppannaÑ “paccuppannan”ti
manasi karotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AtÊtaÑ “atÊtan”ti manasikaronto
paccuppannaÑ “paccuppannan”ti manasi karotÊti, ÈmantÈ. DvinnaÑ
-pa-.
* AtÊtaÑ “atÊtan”ti manasikaronto anÈgataÑ “anÈgatan”ti manasi karoti,
paccuppannaÑ “paccuppannan”ti manasi karotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
AtÊtaÑ “atÊtan”ti manasikaronto anÈgataÑ “anÈgatan”ti manasi karoti,
paccuppannaÑ “paccuppannan”ti manasi karotÊti, ÈmantÈ. TiÓÓaÑ
phassÈnaÑ -pa-. TiÓÓaÑ cittÈnaÑ samodhÈnaÑ hotÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
751. * AnÈgataÑ “anÈgatan”ti manasikaronto atÊtaÑ “atÊtan”ti manasi

karotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AnÈgataÑ “anÈgatan”ti manasikaronto,
atÊtaÑ “atÊtan”ti manasi karotÊti, ÈmantÈ. DvinnaÑ phassÈnaÑ -pa-.
DvinnaÑ cittÈnaÑ samodhÈnaÑ hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* AnÈgataÑ “anÈgatan”ti manasikaronto paccuppannaÑ
“paccuppannan”ti manasi karotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AnÈgataÑ
“anÈgatan”ti manasikaronto paccuppannaÑ “paccuppannan”ti manasi
karotÊti, ÈmantÈ. DvinnaÑ phassÈnaÑ -pa-. DvinnaÑ cittÈnaÑ samodhÈnaÑ
* AnÈgataÑ “anÈgatan”ti manasikaronto atÊtaÑ “atÊtan”ti manasi karoti,

paccuppannaÑ “paccuppannan”ti manasi karotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
AnÈgataÑ “anÈgatan”ti manasikaronto atÊtaÑ “atÊtan”ti manasi karoti,
paccuppannaÑ “paccuppannan”ti manasi karotÊti, ÈmantÈ. TiÓÓaÑ
-pa-.
752. * PaccuppannaÑ “paccuppannan”ti manasikaronto atÊtaÑ “atÊtan”ti

manasi karotÊti. Na hevaÑ vattabbe -pa-. PaccuppannaÑ “paccuppannan”ti
manasikaronto atÊtaÑ “atÊtan”ti manasi karotÊti, ÈmantÈ. DvinnaÑ
-pa-.
* PaccuppannaÑ “paccuppannan”ti manasikaronto anÈgataÑ
“anÈgatan”ti manasi karotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. PaccuppannaÑ
“paccuppannan”ti manasikaronto anÈgataÑ “anÈgatan”ti manasi karotÊti,
ÈmantÈ. DvinnaÑ phassÈnaÑ -pa-. DvinnaÑ cittÈnaÑ samodhÈnaÑ hotÊti,
* PaccuppannaÑ “paccuppannan”ti manasikaronto atÊtaÑ “atÊtan”ti
manasi karoti, anÈgataÑ “anÈgatan”ti manasi karotÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. PaccuppannaÑ “paccuppannan”ti manasikaronto atÊtaÑ “atÊtan”ti
manasi karoti, anÈgataÑ “anÈgatan”ti manasi karotÊti, ÈmantÈ. TiÓÓaÑ
-pa-.
753. + Na vattabbaÑ “adhigayha manasi karotÊ”ti, ÈmantÈ. Nanu

vuttÈÑ BhagavatÈ–
“Sabbe sa~khÈrÈ aniccÈ”ti, yadÈ paÒÒÈya passati.
Atha nibbindati dukkhe, esa maggo visuddhiyÈ.
“Sabbe sa~khÈrÈ dukkhÈ”ti, yadÈ paÒÒÈya passati.
Atha nibbindati dukkhe, esa maggo visuddhiyÈ.
“Sabbe dhammÈ anattÈ”ti, yadÈ paÒÒÈya passati.
Atha nibbindati dukkhe, esa maggo visuddhiyÈti1.
Attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi adhigayha manasi karotÊti.
AdhigayhamanasikÈrakathÈ niÔÔhitÈ.
______________________________________________________________
16. SoÄasamavagga
(160) 5. R|paÑhet|tikathÈ
754. * R|paÑ het|ti, ÈmantÈ. Alobho het|ti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Adoso hetu -pa-. Amoho hetu. Lobho hetu. Doso hetu. Moho het|ti, na
* R|paÑ het|ti, ÈmantÈ. SÈrammaÓaÑ, atthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa-
paÓidhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. NÈnu anÈrammaÓaÑ, natthi tassa
ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ. HaÒci anÈrammaÓaÑ, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ
-pa- paÓidhi, no ca vata re vattabbe “r|paÑ het|”ti.
755. * Alobho hetu sÈrammaÓo, atthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti,

ÈmantÈ. R|paÑ hetu sÈrammaÓaÑ, atthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. Adoso hetu. Amoho hetu. Lobho hetu. Doso hetu.
Moho hetu sÈrammaÓo, atthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ. R|paÑ
hetu sÈrammaÓaÑ, atthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* R|paÑ hetu anÈrammaÓaÑ, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti,
ÈmantÈ. Alobho hetu anÈrammaÓo, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. R|paÑ hetu anÈrammaÓaÑ, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa-
paÓidhÊti, ÈmantÈ. Adoso hetu. Amoho hetu. Lobho hetu. Doso hetu. Moho
hetu anÈrammaÓo, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
756. + Na vattabbaÑ “r|paÑ het|”ti, ÈmantÈ. Nanu mahÈbh|tÈ

upÈdÈyar|pÈnaÑ1 upÈdÈyahet|ti, ÈmantÈ. HaÒci mahÈbh|tÈ
upÈdÈyar|pÈnaÑ upÈdÈyahetu. Tena vata re vattabbe “r|paÑ het|”ti.
R|paÑ het|tikathÈ niÔÔhitÈ.

______________________________________________________________
1. UpÈdÈr|pÈnaÑ (SÊ, I, Ka)
16. SoÄasamavagga
(161) 6. R|paÑsahetukantikathÈ
757. * R|paÑ sahetukanti, ÈmantÈ. AlobhahetunÈti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. AdosahetunÈti -pa-. AmohahetunÈti -pa-. LobhahetunÈ -pa-.
DosahetunÈ -pa-. MohahetunÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* R|paÑ sahetukanti, ÈmantÈ. SÈrammaÓaÑ, atthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa-
paÓidhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu anÈrammaÓaÑ, natthi tassa
-pa- paÓidhi, no ca vata re vattabbe “r|paÑ sahetukan”ti.
758. * Alobho sahetuko sÈrammaÓo, atthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti,

ÈmantÈ. R|paÑ sahetukaÑ sÈrammaÓaÑ, atthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti,
na hevaÑ vattabbe -pa-. Adoso sahetuko -pa-. Amoho. SaddhÈ. VÊriyaÑ.
Sati. SamÈdhi. PaÒÒÈ. Lobho. Doso. Moho. MÈno. DiÔÔhi. VicikicchÈ.
ThinaÑ. UddhaccaÑ. AhirikaÑ. AnottappaÑ sahetukaÑ sÈrammaÓaÑ, atthi
tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ. R|paÑ sahetukaÑ sÈrammaÓaÑ, atthi
* R|paÑ sahetukaÑ anÈrammaÓaÑ, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti,
ÈmantÈ. Alobho sahetuko anÈrammaÓo, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti,
na hevaÑ vattabbe -pa-. R|paÑ sahetukaÑ anÈrammaÓaÑ, natthi tassa
ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ. Adoso sahetuko -pa-. AnottappaÑ
sahetukaÑ anÈrammaÓaÑ, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
759. + Na vattabbaÑ “r|paÑ sahetukan”ti, ÈmantÈ. Nanu r|paÑ

sappaccayanti, ÈmantÈ. HaÒci r|paÑ sappaccayaÑ. Tena vata re vattabbe
“r|paÑ sahetukan”ti.
R|paÑ sahetukantikathÈ niÔÔhitÈ.

16. SoÄasamavagga
(162) 7. R|paÑkusalÈkusalantikathÈ
760. * R|paÑ kusalanti, ÈmantÈ. SÈrammaÓaÑ, atthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa-
paÓidhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu anÈrammaÓaÑ, natthi tassa
-pa- paÓidhi, no ca vata re vattabbe “r|paÑ kusalan”ti.
761. * Alobho kusalo sÈrammaÓo, atthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti,

ÈmantÈ. R|paÑ kusalaÑ sÈrammaÓaÑ, atthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, na
* Adoso kusalo -pa-. Amoho kusalo -pa-. SaddhÈ. VÊriyaÑ. Sati.
SamÈdhi -pa-. PaÒÒÈ kusalÈ sÈrammaÓÈ, atthi tÈya ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti,
ÈmantÈ. R|paÑ kusalaÑ sÈrammaÓaÑ, atthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, na
* R|paÑ kusalaÑ anÈrammaÓaÑ, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti,
ÈmantÈ. Alobho kusalo anÈrammaÓo, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, na
* R|paÑ kusalaÑ anÈrammaÓaÑ, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti,
ÈmantÈ. Adoso kusalo -pa-. PaÒÒÈ kusalÈ anÈrammaÓÈ, natthi tÈya ÈvaÔÔanÈ
762. * R|paÑ akusalanti, ÈmantÈ. SÈrammaÓaÑ, atthi tassa ÈvaÔÔanÈ

-pa- paÓidhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu anÈrammaÓaÑ, natthi tassa
-pa- paÓidhi, no ca vata re vattabbe “r|paÑ akusalan”ti -pa-.
763. * Lobho akusalo sÈrammaÓo, atthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti,

ÈmantÈ. R|paÑ akusalaÑ sÈrammaÓaÑ, atthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti,
na hevaÑ vattabbe -pa-. Doso. Moho. MÈno -pa-. AnottappaÑ akusalaÑ
sÈrammaÓaÑ, atthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa-
paÓidhÊti, ÈmantÈ. R|paÑ akusalaÑ sÈrammaÓaÑ, atthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa-

* R|paÑ akusalaÑ anÈrammaÓaÑ, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti,
ÈmantÈ. Lobho akusalo anÈrammaÓo, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. R|paÑ akusalaÑ anÈrammaÓaÑ, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ
-pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ. Doso. Moho -pa-. AnottappaÑ akusalaÑ
anÈrammaÓaÑ, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
746. + Na vattabbaÑ “r|paÑ kusalampi akusalampÊ”ti, ÈmantÈ. Nanu

kÈyakammaÑ vacÊkammaÑ kusalampi akusalampÊti, ÈmantÈ. HaÒci
kÈyakammaÑ vacÊkammaÑ kusalampi akusalampi. Tena vata re vattabbe
“r|paÑ kusalampi akusalampÊ”ti.
R|paÑ kusalÈkusalantikathÈ niÔÔhitÈ.

_____
16. SoÄasamavagga
(163) 8. R|paÑvipÈkotikathÈ
765. * R|paÑ vipÈkoti, ÈmantÈ. R|paÑ sukhavedaniyaÑ
dukkhavedaniyaÑ adukkhamasukhavedaniyaÑ, sukhÈya vedanÈya
sampayuttaÑ dukkhÈya vedanÈya sampayuttaÑ adukkhamasukhÈya
vedanÈya sampayuttaÑ, phassena sampayuttaÑ -pa-. Cittena sampayuttaÑ
sÈrammaÓaÑ, atthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Nanu na sukhavedaniyaÑ. Na dukkhavedaniyaÑ -pa- anÈrammaÓaÑ, natthi
tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ. HaÒci na sukhavedaniyaÑ. Na
dukkhavedaniyaÑ -pa- anÈrammaÓaÑ, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhi, no
ca vata re vattabbe “r|paÑ vipÈko”ti.
766. * Phasso vipÈko. Phasso sukhavedaniyo. Dukkhavedaniyo -pa-

sÈrammaÓo, atthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ. R|paÑ vipÈko
r|paÑ sukhavedaniyaÑ. DukkhavedaniyaÑ -pa- sÈrammaÓaÑ, atthi tassa
* R|paÑ vipÈko, r|paÑ na sukhavedaniyaÑ. Na dukkhavedaniyaÑ -pa-

anÈrammaÓaÑ, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ. Phasso vipÈko,
phasso na sukhavedaniyo. Na dukkhavedaniyo -pa- anÈrammaÓo, natthi
767. + Na vattabbaÑ “r|paÑ vipÈko”ti, ÈmantÈ. Nanu kammassa

katattÈ uppannÈ cittacetasikÈ dhammÈ vipÈkoti, ÈmantÈ. HaÒci kammassa
katattÈ uppannÈ cittacetasikÈ dhammÈ vipÈko. Tena vata re vattabbe
“kammassa katattÈ uppannaÑ r|paÑ vipÈko”ti.
R|paÑ vipÈkotikathÈ niÔÔhitÈ.

_____
16. SoÄasamavagga
(164) 9. R|paÑr|pÈvacarÈr|pÈvacarantikathÈ
768. * Atthi r|paÑ r|pÈvacaranti, ÈmantÈ. SamÈpattesiyaÑ
upapattesiyaÑ diÔÔhadhammasukhavihÈraÑ, samÈpattesiyena cittena
upapattesiyena cittena diÔÔhadhammasukhavihÈrena cittena sahagataÑ
sahajÈtaÑ saÑsaÔÔhaÑ sampayuttaÑ ekuppÈdaÑ ekanirodhaÑ ekavatthukaÑ
ekÈrammaÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu na samÈpattesiyaÑ na
upapattesiyaÑ na diÔÔhadhammasukhavihÈraÑ, na samÈpattesiyena cittena
na upapattesiyena cittena na diÔÔhadhammasukhavihÈrena cittena sahagataÑ
ekÈrammaÓanti, ÈmantÈ. HaÒci na samÈpattesiyaÑ na upapattesiyaÑ na
diÔÔhadhammasukhavihÈraÑ, na samÈpattesiyena cittena -pa- ekÈrammaÓaÑ,
no ca vata re vattabbe atthi “r|paÑ r|pÈvacaran”ti.
769. * Atthi r|paÑ ar|pÈvacaranti, ÈmantÈ. SamÈpattesiyaÑ

upapattesiyaÑ diÔÔhadhammasukhavihÈraÑ, samÈpattesiyena cittena
upapattesiyena cittena diÔÔhadhammasukhavihÈrena cittena sahagataÑ
ekÈrammaÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu na samÈpattesiyaÑ na
upapattesiyaÑ na diÔÔhadhammasukhavihÈraÑ, na samÈpattesiyena
cittena -pa- ekÈrammaÓanti, ÈmantÈ. HaÒci na samÈpattesiyaÑ na

upapattesiyaÑ -pa- ekavatthukaÑ ekÈrammaÓaÑ, no ca vata re vattabbe
“atthi r|paÑ ar|pÈvacaran”ti.
770. + Na vattabbaÑ “atthi r|paÑ r|pÈvacaraÑ, atthi r|paÑ

ar|pÈvacaran”ti, ÈmantÈ. Nanu kÈmÈvacarakammassa katattÈ r|paÑ
kÈmÈvacaranti, ÈmantÈ. HaÒci kÈmÈvacarakammassa katattÈ r|paÑ
kÈmÈvacaraÑ. Tena vata re vattabbe “r|pÈvacarakammassa katattÈ r|paÑ
r|pÈvacaraÑ, ar|pÈvacarakammassa katattÈ r|paÑ ar|pÈvacaran”ti.
R|paÑ r|pÈvacarÈr|pÈvacarantikathÈ niÔÔhitÈ.

_____
16. SoÄasamavagga
(165) 10. R|pÈr|padhÈtupariyÈpannakathÈ

771. * R|parÈgo r|padhÈtupariyÈpannoti, ÈmantÈ. SamÈpattesiyo
upapattesiyo diÔÔhadhammasukhavihÈro, samÈpattesiyena cittena
upapattesiyena cittena diÔÔhadhammasukhavihÈrena cittena sahagato sahajÈto
saÑsaÔÔho sampayutto ekuppÈdo ekanirodho ekavatthuko ekÈrammaÓoti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu na samÈpattesiyo na upapattesiyo na
diÔÔhadhammasukhavihÈro, na samÈpattesiyena cittena -pa- ekavatthuko
ekÈrammaÓoti, ÈmantÈ. HaÒci na samÈpattesiyo na upapattesiyo na
diÔÔhadhammasukhavihÈro, na samÈpattesiyena cittena -pa- ekavatthuko
ekÈrammaÓo, no ca vata re vattabbe “r|parÈgo r|padhÈtupariyÈpanno”ti.
772. * R|parÈgo r|padhÈtupariyÈpannoti, ÈmantÈ. SaddarÈgo

saddadhÈtupariyÈpannoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. R|parÈgo
r|padhÈtupariyÈpannoti, ÈmantÈ. GandharÈgo -pa-. RasarÈgo -pa-.
PhoÔÔhabbarÈgo phoÔÔhabbadhÈtupariyÈpannoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SaddarÈgo na vattabbaÑ “saddadhÈtupariyÈpanno”ti, ÈmantÈ.

R|parÈgo na vattabbaÑ “r|padhÈtupariyÈpanno”ti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
GandharÈgo -pa-. RasarÈgo -pa-. PhoÔÔhabbarÈgo na vattabbaÑ
“phoÔÔhabbadhÈtupariyÈpanno”ti, ÈmantÈ. R|parÈgo na vattabbaÑ
“r|padhÈtupariyÈpanno”ti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
773. * Ar|parÈgo ar|padhÈtupariyÈpannoti, ÈmantÈ. Ar|parÈgo na

vattabbaÑ “ar|padhÈtupariyÈpanno”ti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Ar|parÈgo
ar|padhÈtupariyÈpannoti, ÈmantÈ. SamÈpattesiyo upapattesiyo
diÔÔhadhammasukhavihÈro, samÈpattesiyena cittena upapattesiyena cittena
diÔÔhadhammasukhavihÈrena cittena sahagato sahajÈto saÑsaÔÔho sampayutto
ekuppÈdo ekanirodho ekavatthuko ekÈrammaÓoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Nanu na samÈpattesiyo na upapattesiyo na diÔÔhadhammasukhavihÈro, na
samÈpattesiyena cittena -pa- ekavatthuko ekÈrammaÓoti, ÈmantÈ. HaÒci na
samÈpattesiyo na upapattesiyo na diÔÔhadhammasukhavihÈro, na
samÈpattesiyena cittena na upapattesiyena cittena na
diÔÔhadhammasukhavihÈrena cittena sahagato sahajÈto saÑsaÔÔho sampayutto
ekuppÈdo ekanirodho ekavatthuko ekÈrammaÓo, no ca vata re vattabbe
“ar|parÈgo ar|padhÈtupariyÈpanno”ti.
774. * Ar|parÈgo ar|padhÈtupariyÈpannoti, ÈmantÈ. SaddarÈgo

saddadhÈtupariyÈpannoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Ar|parÈgo
ar|padhÈtupariyÈpannoti, ÈmantÈ. GandharÈgo -pa-. RasarÈgo -pa-.
PhoÔÔhabbarÈgo phoÔÔhabbadhÈtupariyÈpannoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SaddarÈgo na vattabbaÑ “saddadhÈtupariyÈpanno”ti, ÈmantÈ.
Ar|parÈgo na vattabbaÑ “ar|padhÈtupariyÈpanno”ti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. GandharÈgo -pa-. RasarÈgo -pa-. PhoÔÔhabbarÈgo na vattabbaÑ
“phoÔÔhabbadhÈtupariyÈpanno”ti, ÈmantÈ. Ar|parÈgo na vattabbaÑ
“ar|padhÈtupariyÈpanno”ti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
775. + Na vattabbaÑ “r|parÈgo r|padhÈtupariyÈpanno, ar|parÈgo

ar|padhÈtupariyÈpanno”ti, ÈmantÈ. Nanu kÈmarÈgo kÈmadhÈtu-
17. Sattarasamavagga 393
pariyÈpannoti, ÈmantÈ. HaÒci kÈmarÈgo kÈmadhÈtupariyÈpanno, tena vata re

vattabbe “r|parÈgo r|padhÈtupariyÈpanno, ar|parÈgo
R|parÈgo r|padhÈtupariyÈpanno ar|parÈgo
ar|padhÈtupariyÈpannotikathÈ niÔÔhitÈ.
SoÄasamo vaggo.
TassuddÈnaÑ
Cittaniggaho, cittapaggaho, sukhÈnuppadÈnaÑ, adhigayha manasikÈro,
r|paÑ hetu, r|paÑ sahetukaÑ, r|paÑ kusalampi akusalampi, r|paÑ vipÈko,
atthi r|paÑ r|pÈvacaraÑ atthi r|paÑ ar|pÈvacaraÑ, sabbe kilesÈ
kÈmadhÈtupariyÈpannÈti.
_____
(166) 1. ArahatopuÒÒ|pacayakathÈ
776. * Atthi arahato puÒÒ|pacayoti, ÈmantÈ. Atthi arahato
apuÒÒ|pacayoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Natthi arahato apuÒÒ|pacayoti,
ÈmantÈ. Natthi arahato puÒÒ|pacayoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
777. * Atthi arahato puÒÒ|pacayoti, ÈmantÈ. ArahÈ puÒÒÈbhisa~khÈraÑ

abhisa~kharoti. ŒneÒjÈbhisa~khÈraÑ abhisa~kharoti. GatisaÑvattaniyaÑ
kammaÑ karoti. BhavasaÑvattaniyaÑ kammaÑ karoti.
IssariyasaÑvattaniyaÑ kammaÑ karoti. AdhipaccasaÑvattaniyaÑ1
kammaÑ karoti. MahÈbhogasaÑvattaniyaÑ kammaÑ karoti.
MahÈparivÈrasaÑvattaniyaÑ kammaÑ karoti. DevasobhagyasaÑvattaniyaÑ
kammaÑ karoti. ManussasobhagyasaÑvattaniyaÑ kammaÑ karotÊti, na
778. * Atthi arahato puÒÒ|pacayoti, ÈmantÈ. ArahÈ ÈcinÈtÊti, na hevaÑ

vattabbe -pa-. ArahÈ apacinÈtÊti, na hevaÑ
______________________________________________________________
1. ŒdhipaccasaÑvattanikaÑ (?)
vattabbe -pa-. ArahÈ pajahatÊti -pa-. ArahÈ upÈdiyatÊti -pa-. ArahÈ visinetÊti
-pa-. ArahÈ ussinetÊti -pa-. ArahÈ vidh|petÊti -pa-. ArahÈ sandh|petÊti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu arahÈ nevÈcinÈti na apacinÈti apacinitvÈ Ôhitoti,
ÈmantÈ. HaÒci arahÈ nevÈcinÈti nÈpacinÈti apacinitvÈ Ôhito, no ca vata re
vattabbe “atthi arahato puÒÒ|pacayo”ti.
* Nanu arahÈ neva pajahati na upÈdiyati pajahitvÈ Ôhito, neva visineti na
ussineti visinetvÈ Ôhito, neva vidh|peti na sandh|peti vidh|petvÈ Ôhitoti,
ÈmantÈ. HaÒci arahÈ neva vidh|peti na sandh|peti vidh|petvÈ Ôhito, no ca
vata re vattabbe “atthi arahato puÒÒ|pacayo”ti.
779. + Natthi arahato puÒÒ|pacayoti, ÈmantÈ. ArahÈ dÈnaÑ dadeyyÈti,

ÈmantÈ. HaÒci arahÈ dÈnaÑ dadeyya, no ca vata re vattabbe “natthi arahato
puÒÒ|pacayo”ti.
+ ArahÈ cÊvaraÑ dadeyya -pa- piÓÉapÈtaÑ dadeyya. SenÈsanaÑ
dadeyya. GilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈraÑ dadeyya. KhÈdanÊyaÑ
dadeyya. BhojanÊyaÑ dadeyya. PÈnÊyaÑ dadeyya. CetiyaÑ vandeyya.
Cetiye mÈlaÑ Èropeyya. GandhaÑ Èropeyya. VilepanaÑ Èropeyya -pa-
cetiyaÑ abhidakkhiÓaÑ1 kareyyÈti, ÈmantÈ. HaÒci arahÈ cetiyaÑ
abhidakkhiÓaÑ kareyya, no ca vata re vattabbe “natthi arahato
puÒÒ|pacayo”ti.
Atthi arahato puÒÒ|pacayotikathÈ niÔÔhitÈ.

_____
(167) 2. Natthi-arahato-akÈlamacc|tikathÈ
780. * Natthi arahato akÈlamacc|ti, ÈmantÈ. Natthi arahantaghÈtakoti,
na hevaÑ vattabbe -pa-. Atthi arahantaghÈtakoti, ÈmantÈ.
______________________________________________________________
1. PadakkhiÓaÑ (?)
Atthi arahato akÈlamacc|ti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Natthi arahato

akÈlamacc|ti, ÈmantÈ. Yo arahantaÑ jÊvitÈ voropeti, sati jÊvite jÊvitÈvasese
jÊvitÈ voropeti, asati jÊvite jÊvitÈvasese jÊvitÈ voropetÊti? Sati jÊvite
jÊvitÈvasese jÊvitÈ voropetÊti. HaÒci sati jÊvite jÊvitÈvasese jÊvitÈ voropeti, no
ca vata re vattabbe “natthi arahato akÈlamacc|”ti. Asati jÊvite jÊvitÈvasese
jÊvitÈ voropetÊti. Natthi arahantaghÈtakoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
781. * Natthi arahato akÈlamacc|ti, ÈmantÈ. Arahato kÈye visaÑ na

kameyya, satthaÑ na kameyya, aggi na kameyyÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Nanu arahato kÈye visaÑ kameyya, satthaÑ kameyya, aggi kameyyÈti,
ÈmantÈ. HaÒci arahato kÈye visaÑ kameyya, satthaÑ kameyya, aggi
kameyya, no ca vata re vattabbe “natthi arahato akÈlamacc|”ti.
* Arahato kÈye visaÑ na kameyya, satthaÑ na kameyya, aggi na
kameyyÈti, ÈmantÈ. Natthi arahantaghÈtakoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
782. + Atthi arahato akÈlamacc|ti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ

“nÈhaÑ bhikkhave saÒcetanikÈnaÑ kammÈnaÑ katÈnaÑ upacitÈnaÑ
appaÔisaÑveditvÈ byantÊbhÈvaÑ vadÈmi. TaÒca kho diÔÔheva dhamme
upapajjaÑ vÈ apare vÈ pariyÈye”ti attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi natthi
arahato akÈlamacc|ti.
Natthi arahato akÈlamacc|tikathÈ niÔÔhitÈ.

_____
(168) 3. SabbamidaÑkammatotikathÈ
783. * SabbamidaÑ kammatoti, ÈmantÈ, kammampi kammatoti. Na
hevaÑ vattabbe -pa-. SabbamidaÑ kammatoti, ÈmantÈ. SabbamidaÑ
pubbekatahet|ti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. SabbamidaÑ kammatoti, ÈmantÈ. SabbamidaÑ

kammavipÈkatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
784. * SabbamidaÑ kammavipÈkatoti, ÈmantÈ. KammavipÈkena pÈÓaÑ

haneyyÈti, ÈmantÈ. PÈÓÈtipÈto saphaloti, ÈmantÈ. KammavipÈko saphaloti,
na hevaÑ vattabbe -pa-. KammavipÈko aphaloti, ÈmantÈ. PÈÓÈtipÈto
aphaloti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* KammavipÈkena adinnaÑ Èdiyeyya -pa- musÈ bhaÓeyya. PisuÓaÑ
bhaÓeyya. PharusaÑ bhaÓeyya. SamphaÑ palapeyya. SandhiÑ chindeyya.
NillopaÑ hareyya. EkÈgÈrikaÑ kareyya. Paripanthe tiÔÔheyya. ParadÈraÑ
gaccheyya. GÈmaghÈtakaÑ kareyya. NigamaghÈtakaÑ kareyya.
KammavipÈkena dÈnaÑ dadeyya. CÊvaraÑ dadeyya. PiÓÉapÈtaÑ dadeyya.
SenÈsanaÑ dadeyya. GilÈnapaccayabhesajja parikkhÈraÑ dadeyyÈti, ÈmantÈ.
GilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈro saphaloti, ÈmantÈ. KammavipÈko
saphaloti, na hevaÑ vattabbe -pa-. KammavipÈko aphaloti, ÈmantÈ.
GilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈro aphaloti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
785. + Na vattabbaÑ “sabbamidaÑ kammato”ti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ

BhagavatÈ–
“KammunÈ vattatÊ1 loko, kammunÈ vattatÊ1 pajÈ.
KammanibandhanÈ sattÈ, rathassÈÓÊva yÈyato2.
Kammena kittiÑ labhate pasaÑsaÑ,
Kammena jÈniÑ ca vadhaÒca bandhaÑ.
TaÑ kammaÑ nÈnÈkaraÓaÑ viditvÈ,
KasmÈ vade ‘natthi kamman’ti loke”ti.
Attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi sabbamidaÑ kammatoti.
SabbamidaÑ kammatotikathÈ niÔÔhitÈ.

______________________________________________________________
1. Vattati (I, Ka, Ma 2. 412), vattate (?) 2. Ma 2. 412 piÔÔhe; Khu 1. 379 piÔÔhepi.
(169) 4. IndriyabaddhakathÈ
786. * IndriyabaddhaÒÒeva dukkhanti, ÈmantÈ. IndriyabaddhaÒÒeva
aniccaÑ sa~khataÑ paÔiccasamuppannaÑ khayadhammaÑ vayadhammaÑ
virÈgadhammaÑ nirodhadhammaÑ vipariÓÈmadhammanti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. Nanu anindriyabaddhaÑ aniccaÑ sa~khataÑ
paÔiccasamuppannaÑ khayadhammaÑ vayadhammaÑ virÈgadhammaÑ
nirodhadhammaÑ vipariÓÈmadhammanti, ÈmantÈ. HaÒci anindriyabaddhaÑ
aniccaÑ sa~khataÑ paÔiccasamuppannaÑ khayadhammaÑ vayadhammaÑ
virÈgadhammaÑ nirodhadhammaÑ vipariÓÈmadhammaÑ, no ca vata re
vattabbe “indriyabaddhaÒÒeva dukkhan”ti.
* AnindriyabaddhaÑ aniccaÑ sa~khataÑ paÔiccasamuppannaÑ -pa-
vipariÓÈmadhammaÑ taÒca na dukkhanti, ÈmantÈ. IndriyabaddhaÑ aniccaÑ
sa~khataÑ -pa- vipariÓÈmadhammaÑ taÒca na dukkhanti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* IndriyabaddhaÑ aniccaÑ sa~khataÑ -pa- vipariÓÈmadhammaÑ taÒca
dukkhanti1, ÈmantÈ. AnindriyabaddhaÑ aniccaÑ sa~khataÑ -pa-
vipariÓÈmadhammaÑ taÒca dukkhanti2, na hevaÑ vattabbe -pa-.
787. * IndriyabaddhaÒÒeva dukkhanti, ÈmantÈ. Nanu ‘yadaniccaÑ taÑ

dukkhaÑ’3 vuttaÑ BhagavatÈ, “anindriyabaddhaÑ aniccan”ti, ÈmantÈ.
HaÒci ‘yadaniccaÑ taÑ dukkhaÑ’3 vuttaÑ BhagavatÈ, anindriyabaddhaÑ
aniccaÑ, no ca vata re vattabbe “indriyabaddhaÒÒeva dukkhan”ti.
788. + Na vattabbaÑ “indriyabaddhaÒÒeva dukkhan”ti, ÈmantÈ. YathÈ

indriyabaddhassa dukkhassa pariÒÒÈya Bhagavati brahmacariyaÑ vussati,
evamevaÑ anindriyabaddhassa dukkhassa pariÒÒÈya Bhagavati
brahmacariyaÑ vussatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. YathÈ indriyabaddhaÑ
dukkhaÑ pariÒÒÈtaÑ na puna uppajjati, evamevaÑ anindriyabaddhaÑ
dukkhaÑ pariÒÒÈtaÑ na puna uppajjatÊti, na hevaÑ vattabbe. Tena hi
indriyabaddhaÒÒeva dukkhanti.
IndriyabaddhakathÈ niÔÔhitÈ.
______________________________________________________________
1-2. IdaÑ pucchÈdvayena purimapucchÈdvayassa purato bhavitabbaÑ.
(170) 5. ®hapetvÈ-ariyamaggantikathÈ
789. * ®hapetvÈ ariyamaggaÑ avasesÈ sa~khÈrÈ dukkhÈti, ÈmantÈ.
Dukkhasamudayopi dukkhoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Dukkhasamudayopi
dukkhoti, ÈmantÈ. TÊÓeva ariyasaccÈnÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. TÊÓeva
ariyasaccÈnÊti, ÈmantÈ. Nanu cattÈri ariyasaccÈni vuttÈni BhagavatÈ
“dukkhaÑ, dukkhasamudayo, dukkhanirodho, dukkhanirodhagÈminÊ
paÔipadÈ”ti, ÈmantÈ. HaÒci cattÈri ariyasaccÈni vuttÈni BhagavatÈ dukkhaÑ,
dukkhasamudayo, dukkhanirodho, dukkhanirodhagÈminÊ paÔipadÈ. No ca
vata re vattabbe “tÊÓeva ariyasaccÈnÊ”ti.
* Dukkhasamudayopi dukkhoti, ÈmantÈ. KenaÔÔhenÈti aniccaÔÔhena.
Ariyamaggo aniccoti, ÈmantÈ. Ariyamaggo dukkhoti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* Ariyamaggo anicco so ca na dukkhoti, amantÈ. Dukkhasamudayo
anicco so ca na dukkhoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Dukkhasamudayo anicco
so ca dukkhoti, ÈmantÈ. Ariyamaggo anicco so ca dukkhoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
790. + Na vattabbaÑ “ÔhapetvÈ ariyamaggaÑ avasesÈ sa~khÈrÈ

dukkhÈ”ti, ÈmantÈ. Nanu sÈ dukkhanirodhagÈminÊ paÔipadÈti, ÈmantÈ. HaÒci
sÈ dukkhanirodhagÈminÊ paÔipadÈ, tena vata re vattabbe “ÔhapetvÈ
ariyamaggaÑ avasesÈ sa~khÈrÈ dukkhÈ”ti.
®hapetvÈ ariyamaggantikathÈ niÔÔhitÈ.

_____
(171) 6. NavattabbaÑsaÑghodakkhiÓaÑpaÔiggaÓhÈtikathÈ
791. * Na vattabbaÑ “saÑgho dakkhiÓaÑ paÔiggaÓhÈtÊ”ti, ÈmantÈ.
Nanu saÑgho Èhuneyyo pÈhuneyyo dakkhiÓeyyo aÒjalikaraÓÊyo anuttaraÑ
puÒÒakkhettaÑ lokassÈti, ÈmantÈ. HaÒci saÑgho Èhuneyyo
pÈhuneyyo dakkhiÓeyyo aÒjalikaraÓÊyo anuttaraÑ puÒÒakkhettaÑ lokassa.

Tena vata re vattabbe “saÑgho dakkhiÓaÑ paÔiggaÓhÈti”ti.
* Na vattabbaÑ “saÑgho dakkhiÓaÑ paÔiggaÓhÈtÊ”ti, ÈmantÈ. Nanu
cattÈro purisayugÈ aÔÔhapurisapuggalÈ dakkhiÓeyyÈ vuttÈ BhagavatÈti,
ÈmantÈ. HaÒci cattÈro purisayugÈ aÔÔha purisapuggalÈ dakkhiÓeyyÈ vuttÈ
BhagavatÈ. Tena vata re vattabbe “saÑgho dakkhiÓaÑ paÔiggaÓhÈtÊ”ti.
atthi keci saÑghassa dÈnaÑ dentÊti, ÈmantÈ. HaÒci atthi keci saÑghassa
dÈnaÑ denti. Tena vata re vattabbe “saÑgho dakkhiÓaÑ paÔiggaÓhÈtÊ”ti.
Nanu atthi keci saÑghassa cÊvaraÑ denti -pa- piÓÉapÈtaÑ denti. SenÈsanaÑ
denti. GilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈraÑ denti. KhÈdanÊyaÑ denti.
BhojanÊyaÑ denti -pa- pÈnÊyaÑ dentÊti, ÈmantÈ. HaÒci atthi keci saÑghassa
pÈnÊyaÑ denti. Tena vata re vattabbe “saÑgho dakkhiÓaÑ paÔiggaÓhÈtÊ”ti.
“ŒhutiÑ jÈtavedova, mahÈmeghaÑva medanÊ.
SaÑgho samÈdhisampanno, paÔiggaÓhÈti dakkhiÓan”ti.
Attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi saÑgho dakkhiÓaÑ paÔiggaÓhÈtÊti.
792. + SaÑgho dakkhiÓaÑ paÔiggaÓhÈtÊti, ÈmantÈ. Maggo paÔiggaÓhÈti

phalaÑ paÔiggaÓhÈtÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Na vattabbaÑ saÑgho dakkhiÓaÑ paÔiggaÓhÈtÊtikathÈ niÔÔhitÈ.

_____
(172) 7. NavattabbaÑsaÑghodakkhiÓaÑ -pa- kathÈ

793. * Na vattabbaÑ “saÑgho dakkhiÓaÑ visodhetÊ”ti, ÈmantÈ. Nanu
saÑgho Èhuneyyo pÈhuneyyo dakkhiÓeyyo aÒjalikaraÓÊyo
anuttaraÑ puÒÒakkhettaÑ lokassÈti, ÈmantÈ. HaÒci saÑgho Èhuneyyo -pa-

anuttaraÑ puÒÒakkhettaÑ lokassa. Tena vata re vattabbe “saÑgho
dakkhiÓaÑ visodhetÊ”ti.
* Na vattabbaÑ “saÑgho dakkhiÓaÑ visodhetÊ”ti, ÈmantÈ. Nanu cattÈro
purisayugÈ aÔÔha purisapuggalÈ dakkhiÓeyyÈ vuttÈ BhagavatÈti, ÈmantÈ.
HaÒci cattÈro purisayugÈ aÔÔha purisapuggalÈ dakkhiÓeyyÈ vuttÈ BhagavatÈ.
Tena vata re vattabbe “saÑgho dakkhiÓaÑ visodhetÊ”ti.
* Na vattabbaÑ “saÑgho dakkhiÓaÑ visodhetÊ”ti, ÈmantÈ. Nanu atthi
keci saÑghassa dÈnaÑ datvÈ dakkhiÓaÑ ÈrÈdhentÊti, ÈmantÈ. HaÒci atthi
keci saÑghassa dÈnaÑ datvÈ dakkhiÓaÑ ÈrÈdhenti. Tena vata re vattabbe
“saÑgho dakkhiÓaÑ visodhetÊ”ti.
* Nanu atthi keci saÑghassa cÊvaraÑ datvÈ -pa- piÓÉapÈtaÑ datvÈ -pa-
senÈsanaÑ datvÈ gilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈraÑ datvÈ, khÈdanÊyaÑ
datvÈ, bhojanÊyaÑ datvÈ -pa- pÈnÊyaÑ datvÈ dakkhiÓaÑ ÈrÈdhentÊti, ÈmantÈ.
HaÒci atthi keci saÑghassa pÈnÊyaÑ datvÈ dakkhiÓaÑ ÈrÈdhenti. Tena vata
re vattabbe “saÑgho dakkhiÓaÑ visodhetÊ”ti.
794. + SaÑgho dakkhiÓaÑ visodhetÊti, ÈmantÈ. Maggo visodheti

phalaÑ visodhetÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Na vattabbaÑ saÑgho dakkhiÓaÑ visodhetÊtikathÈ niÔÔhitÈ.

_____
(173) 8. NavattabbaÑsaÑghobhuÒjatÊtikathÈ
795. * Na vattabbaÑ “saÑgho bhuÒjati pivati khÈdati sÈyatÊ”ti, ÈmantÈ.
Nanu atthi keci saÑghabhattÈni karonti uddesabhattÈni karonti yÈgupÈnÈni
karontÊti, ÈmantÈ. HaÒci atthi keci saÑghabhattÈni karonti uddesabhattÈni
karonti yÈgupÈnÈni karonti. Tena vata re vattabbe “saÑgho bhuÒjati pivati
khÈdati sÈyatÊ”ti.
* Na vattabbaÑ “saÑgho bhuÒjati pivati khÈdati sÈyatÊ”ti, ÈmantÈ.

Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “gaÓabhojanaÑ paramparabhojanaÑ
atirittabhojanaÑ anatirittabhojanan”ti, ÈmantÈ. HaÒci vuttaÑ BhagavatÈ
gaÓabhojanaÑ paramparabhojanaÑ atirittabhojanaÑ anatirittabhojanaÑ,
tena vata re vattabbe “saÑgho bhuÒjati pivati khÈdati sÈyatÊ”ti.
* Na vattabbaÑ “saÑgho bhuÒjati pivati khÈdati sÈyatÊ”ti, ÈmantÈ.
Nanu aÔÔha pÈnÈni vuttÈni BhagavatÈ “ambapÈnaÑ jambupÈnaÑ cocapÈnaÑ
mocapÈnaÑ madhukapÈnaÑ1 muddikapÈnaÑ sÈlukapÈnaÑ
phÈrusakapÈnan”ti, ÈmantÈ. HaÒci aÔÔha pÈnÈni vuttÈni BhagavatÈ
ambapÈnaÑ jambupÈnaÑ cocapÈnaÑ mocapÈnaÑ madhukapÈnaÑ
muddikapÈnaÑ sÈlukapÈnaÑ phÈrusakapÈnaÑ, tena vata re vattabbe
“saÑgho bhuÒjati pivati khÈdati sÈyatÊ”ti.
796. + SaÑgho bhuÒjati pivati khÈdati sÈyatÊti, ÈmantÈ. Maggo bhuÒjati

pivati khÈdati sÈyati, phalaÑ bhuÒjati pivati khÈdati sÈyatÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
Na vattabbaÑ saÑgho bhuÒjatÊtikathÈ niÔÔhitÈ.

_____
(174) 9. NavattabbaÑ -pa- mahapphalantikathÈ

797. * Na vattabbaÑ “saÑghassa dinnaÑ mahapphalan”ti, ÈmantÈ.
Nanu saÑgho Èhuneyyo pÈhuneyyo dakkhiÓeyyo aÒjalikaraÓÊyo anuttaraÑ
puÒÒakkhettaÑ lokassÈti, ÈmantÈ. HaÒci saÑgho Èhuneyyo -pa- anuttaraÑ
puÒÒakkhettaÑ lokassa, tena vata re vattabbe “saÑghassa dinnaÑ
mahapphalan”ti.
* Na vattabbaÑ “saÑghassa dinnaÑ mahapphalan”ti, ÈmantÈ. Nanu
cattÈro purisayugÈ aÔÔha purisapuggalÈ dakkhiÓeyyÈ vuttÈ BhagavatÈti,
BhagavatÈ, tena vata re vattabbe “saÑghassa dinnaÑ mahapphalan”ti.
______________________________________________________________
1. MadhupÈnaÑ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) Vi 3. 344 piÔÔhe pana passitabbaÑ.
798. * Na vattabbaÑ “saÑghassa dinnaÑ mahapphalan”ti, ÈmantÈ.

Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “saÑghe Gotami dehi, saÑghe te dinne ahaÒceva
p|jito bhavissÈmi saÑgho cÈ”ti1 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi
“saÑghassa dinnaÑ mahapphalan”ti.
* Na vattabbaÑ “saÑghassa dinnaÑ mahapphalan”ti, ÈmantÈ. Nanu
Sakko DevÈnamindo BhagavantaÑ etadavoca–
“YajamÈnÈnaÑ manussÈnaÑ, puÒÒapekkhÈna pÈÓinaÑ.
KarotaÑ opadhikaÑ puÒÒaÑ, kattha dinnaÑ mahapphalan”ti.
“CattÈro ca paÔipannÈ, cattÈro ca phale ÔhitÈ.
Esa saÑgho ujubh|to, paÒÒÈsÊlasamÈhito.
YajamÈnÈnaÑ manussÈnaÑ, puÒÒapekkhÈna pÈÓinaÑ.
KarotaÑ opadhikaÑ puÒÒaÑ, saÑghe dinnaÑ mahapphalan”ti2.
Eso hi saÑgho vipulo mahaggato,
Esappameyyo udadhÊva sÈgaro.
Ete hi seÔÔhÈ naravÊrasÈvakÈ3,
Pabha~karÈ dhammamudÊrayanti.
TesaÑ sudinnaÑ suhutaÑ suyiÔÔhaÑ,
Ye saÑghamuddissa dadanti dÈnaÑ.
SÈ dakkhiÓÈ saÑghagatÈ patiÔÔhitÈ,
MahapphalÈ Lokavid|na vaÓÓitÈ.
EtÈdisaÑ yaÒÒamanussarantÈ,
Ye vedajÈtÈ vicaranti4 loke.
Vineyya maccheramalaÑ sam|laÑ,
AninditÈ saggamupenti ÔhÈnan”ti5.
Attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi saÑghassa dinnaÑ mahapphalanti.
Na vattabbaÑ saÑghassa dinnaÑ mahapphalantikathÈ niÔÔhitÈ.

______________________________________________________________
1. Ma 3. 296 piÔÔhe. 2. SaÑ 1. 235 piÔÔhe; Khu 2. 50, 62 piÔÔhe ca.
3. NarasÊhasÈvakÈ (Ka) 4. Viharanti (Si, Ka)
5. Khu 2. 50, 62 VimÈne.
(175) 10. NavattabbaÑbuddhassadinnaÑmahapphalantikathÈ

779. * Na vattabbaÑ “Buddhassa dinnaÑ mahapphalan”ti, ÈmantÈ.
Nanu BhagavÈ dvipadÈnaÑ aggo dvipadÈnaÑ seÔÔho dvipadÈnaÑ pamokkho
dvipadÈnaÑ uttamo dvipadÈnaÑ pavaro asamo asamasamo appaÔisamo
appaÔibhÈgo appaÔipuggaloti, ÈmantÈ. HaÒci BhagavÈ dvipadÈnaÑ aggo
dvipadÈnaÑ seÔÔho dvipadÈnaÑ pamokkho dvipadÈnaÑ uttamo dvipadÈnaÑ
pavaro asamo asamasamo appaÔisamo appaÔibhÈgo appaÔipuggalo, tena vata
re vattabbe “Buddhassa dinnaÑ mahapphalan”ti.
* Na vattabbaÑ “Buddhassa dinnaÑ mahapphalan”ti, ÈmantÈ. Atthi
koci Buddhena samasamo sÊlena samÈdhinÈ paÒÒÈyÈti, natthi. HaÒci natthi
koci Buddhena samasamo sÊlena samÈdhinÈ paÒÒÈya, tena vata re vattabbe
“Buddhassa dinnaÑ mahapphalan”ti.
* Na vattabbaÑ “Buddhassa dinnaÑ mahapphalan”ti, ÈmantÈ. Nanu
“NayimasmiÑ vÈ loke parasmiÑ vÈ pana,
Buddhena seÔÔho ca samo ca vijjati.
YamÈhuneyyÈnaÑ aggataÑ gato,
PuÒÒatthikÈnaÑ vipulapphalesinan”ti1.
Attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi Buddhassa dinnaÑ mahapphalanti.
Na vattabbaÑ Buddhassa dinnaÑ mahapphalantikathÈ niÔÔhitÈ.

_____
(176) 11. DakkhiÓÈvisuddhikathÈ

800. * DÈyakatova dÈnaÑ visujjhati no paÔiggÈhakatoti, ÈmantÈ. Nanu
atthi keci paÔiggÈhakÈ ÈhuneyyÈ pÈhuneyyÈ dakkhiÓeyyÈ aÒjalikaraÓÊyÈ
anuttaraÑ puÒÒakkhettaÑ lokassÈti,
______________________________________________________________
1. Khu 2. 95 VimÈne.
ÈmantÈ. HaÒci atthi keci paÔiggÈhakÈ ÈhuneyyÈ pÈhuneyyÈ dakkhiÓeyyÈ

aÒjalikaraÓÊyÈ anuttaraÑ puÒÒakkhettaÑ lokassa, no ca vata re vattabbe
“dÈyakatova dÈnaÑ visujjhati no paÔiggÈhakato”ti.
* DÈyakatova dÈnaÑ visujjhati no paÔiggÈhakatoti, ÈmantÈ. Nanu
cattÈro purisayugÈ aÔÔha purisapuggalÈ dakkhiÓeyyÈ vuttÈ BhagavatÈti,
BhagavatÈ, no ca vata re vattabbe “dÈyakatova dÈnaÑ visujjhati no
paÔiggÈhakato”ti.
* DÈyakatova dÈnaÑ visujjhati no paÔiggÈhakatoti, ÈmantÈ. Nanu atthi
keci sotÈpanne dÈnaÑ datvÈ dakkhiÓaÑ ÈrÈdhentÊti, ÈmantÈ. HaÒci atthi keci
sotÈpanne dÈnaÑ datvÈ dakkhiÓaÑ ÈrÈdhenti, no ca vata re vattabbe
“dÈyakatova dÈnaÑ visujjhati no paÔiggÈhakato”ti.
* Nanu atthi keci sakadÈgÈmissa -pa- anÈgÈmissa -pa- arahato dÈnaÑ
datvÈ dakkhiÓaÑ ÈrÈdhentÊti, ÈmantÈ. HaÒci atthi keci arahato dÈnaÑ datvÈ
dakkhiÓaÑ ÈrÈdhenti, no ca vata re vattabbe “dÈyakatova dÈnaÑ visujjhati
no paÔiggÈhakato”ti.
801. + PaÔiggÈhakato dÈnaÑ visujjhatÊti, ÈmantÈ. AÒÒo aÒÒassa kÈrako,

parakataÑ sukhadukkhaÑ, aÒÒo karoti aÒÒo paÔisaÑvedetÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* DÈyakatova dÈnaÑ visujjhati no paÔiggÈhakatoti, ÈmantÈ. Nanu
vuttaÑ BhagavatÈ “catasso kho imÈ Œnanda dakkhiÓÈ visuddhiyo. KatamÈ
catasso, atthÈnanda dakkhiÓÈ dÈyakato visujjhati no paÔiggÈhakato,
atthÈnanda dakkhiÓÈ paÔiggÈhakato visujjhati no dÈyakato, atthÈnanda
dakkhiÓÈ dÈyakato ceva visujjhati paÔiggÈhakato ca, atthÈnanda dakkhiÓÈ
neva dÈyakato visujjhati no paÔiggÈhakato, imÈ kho Œnanda catasso
dakkhiÓÈ visuddhiyo”ti1
______________________________________________________________
18. AÔÔhÈrasamavagga 405
attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ “dÈyakatova dÈnaÑ

visujjhati no paÔiggÈhakato”ti.
DakkhiÓÈvisuddhikathÈ niÔÔhitÈ.
Sattarasamo vaggo.
TassuddÈnaÑ
Atthi arahato puÒÒ|pacayo, natthi arahato akÈlamaccu, sabbamidaÑ
kammato, indriyabaddhaÒÒeva dukkhaÑ, ÔhapetvÈ ariyamaggaÑ avasesÈ
sa~khÈrÈ dukkhÈ, saÑgho dakkhiÓaÑ paÔiggaÓhÈti, saÑgho dakkhiÓaÑ
visodheti, saÑgho bhuÒjati pivati khÈdati sÈyati, saÑghassa dinnaÑ
mahapphalaÑ, atthi dÈnaÑ visuddhiyÈti1.
_____
(177) 1. ManussalokakathÈ
802. * Na vattabbaÑ “Buddho BhagavÈ manussaloke aÔÔhÈsÊ”ti, ÈmantÈ.
Nanu atthi BuddhavutthÈni cetiyÈni ÈrÈmavihÈragÈmanigamanagarÈni
raÔÔhÈni janapadÈnÊti, ÈmantÈ. HaÒci atthi BuddhavutthÈni cetiyÈni
ÈrÈmavihÈragÈmanigamanagarÈni raÔÔhÈni janapadÈni, tena vata re vattabbe
“Buddho BhagavÈ manussaloke aÔÔhÈsÊ”ti.
* Na vattabbaÑ “Buddho BhagavÈ manussaloke aÔÔhÈsÊ”ti, ÈmantÈ.
Nanu BhagavÈ LumbiniyÈ jÈto, bodhiyÈ m|le abhisambuddho, BÈrÈÓasiyaÑ
BhagavatÈ dhammacakkaÑ pavattitaÑ, CÈpÈle cetiye Èyusa~khÈro ossaÔÔho,
KusinÈrÈyaÑ BhagavÈ parinibbutoti, ÈmantÈ. HaÒci BhagavÈ LumbiniyÈ
jÈto -pa- KusinÈrÈyaÑ BhagavÈ parinibbuto, tena vata re vattabbe “Buddho
BhagavÈ manussaloke aÔÔhÈsÊ”ti.
* Na vattabbaÑ “Buddho BhagavÈ manussaloke aÔÔhÈsÊ”ti, ÈmantÈ.
Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “ekamidÈhaÑ bhikkhave samayaÑ UkkaÔÔhÈyaÑ
viharÈmi Subhagavane
______________________________________________________________
1. VisujjhatÊti (SyÈ)
SÈlarÈjam|le”ti1. “EkamidÈhaÑ bhikkhave samayaÑ UruvelÈyaÑ viharÈmi

AjapÈlanigrodhe paÔhamÈbhisambuddho”ti2. “EkamidÈhaÑ bhikkhave
samayaÑ RÈjagahe viharÈmi VeÄuvane KalandakanivÈpe”ti3. “EkamidÈhaÑ
bhikkhave samayaÑ SÈvatthiyaÑ viharÈmi Jetavane AnÈthapiÓÉikassa
ÈrÈme”ti. “EkamidÈhaÑ bhikkhave samayaÑ VesÈliyaÑ viharÈmi mahÈvane
K|ÔÈgÈrasÈlÈyan”ti4 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi Buddho BhagavÈ
manussaloke aÔÔhÈsÊti.
803. + Buddho BhagavÈ manussaloke aÔÔhÈsÊti, ÈmantÈ. Nanu BhagavÈ

loke jÈto, loke saÑvaÉÉho, lokaÑ abhibhuyya viharati anupalitto lokenÈti5,
ÈmantÈ. HaÒci BhagavÈ loke jÈto, loke saÑvaÉÉho, lokaÑ abhibhuyya
viharati anupalitto lokena, no ca vata re vattabbe “Buddho BhagavÈ
manussaloke aÔÔhÈsÊ”ti.
ManussalokakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
(178) 2. DhammadesanÈkathÈ
804. * Na vattabbaÑ “Buddhena BhagavatÈ dhammo desito”ti, ÈmantÈ.
Kena desitoti, abhinimmitena desitoti. Abhinimmito Jino SatthÈ
* Na vattabbaÑ “Buddhena BhagavatÈ dhammo desito”ti, ÈmantÈ. Kena
desitoti, ÈyasmatÈ Œnandena desitoti. ŒyasmÈ Œnando Jino SatthÈ

Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “saÑkhittenapi kho ahaÑ SÈriputta dhammaÑ
deseyyaÑ,
______________________________________________________________
1. DÊ 2. 42 piÔÔhe. 2. AÑ 1. 328 piÔÔhe. 3. DÊ 2. 97 piÔÔhe.
4. DÊ 3. 7 piÔÔhe. 5. AÑ 1. 347 piÔÔhe.
vitthÈrenapi kho ahaÑ SÈriputta dhammaÑ deseyyaÑ, saÑkhittavitthÈrenapi

kho ahaÑ SÈriputta dhammaÑ deseyyaÑ, aÒÒÈtÈro ca dullabhÈ”ti1 attheva
suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi Buddhena BhagavatÈ dhammo desitoti.

Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “abhiÒÒÈyÈhaÑ bhikkhave dhammaÑ desemi no
anabhiÒÒÈya, sanidÈnÈhaÑ bhikkhave dhammaÑ desemi no anidÈnaÑ,
sappÈÔihÈriyÈhaÑ bhikkhave dhammaÑ desemi no appÈÔihÈriyaÑ. Tassa2
mayhaÑ bhikkhave abhiÒÒÈya dhammaÑ desayato no anabhiÒÒÈya
sanidÈnaÑ dhammaÑ desayato no anidÈnaÑ sappÈÔihÈriyaÑ dhammaÑ
desayato no appÈÔihÈriyaÑ karaÓÊyo ovÈdo karaÓÊyÈ anusÈsanÊ, alaÒca pana
vo bhikkhave tuÔÔhiyÈ alaÑ attamanatÈya alaÑ somanassÈya
‘SammÈsambuddho BhagavÈ svÈkkhÈto dhammo suppaÔipanno saÑgho’ti.
ImasmiÑ ca pana veyyÈkaraÓasmiÑ bhaÒÒamÈne dasasahassilokadhÈtu
akampitthÈ”ti3 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi Buddhena BhagavatÈ
dhammo desitoti.
DhammadesanÈkathÈ niÔÔhitÈ.
_____
(179) 3. KaruÓÈkathÈ
807. * Natthi Buddhassa Bhagavato karuÓÈti, ÈmantÈ. Natthi Buddhassa
Bhagavato mettÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Natthi Buddhassa Bhagavato
karuÓÈti, ÈmantÈ. Natthi Buddhassa Bhagavato muditÈ -pa- upekkhÈti na
* Atthi Buddhassa Bhagavato mettÈti, ÈmantÈ. Atthi Buddhassa
Bhagavato karuÓÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Atthi Buddhassa Bhagavato
muditÈ -pa- upekkhÈti, ÈmantÈ. Atthi Buddhassa Bhagavato karuÓÈti, na
______________________________________________________________
1. AÑ 1. 132 piÔÔhe SÈriputtasutte. 2. YaÒcassa (SÊ, I, Ka) 3. AÑ 1. 280 piÔÔhe.
* Natthi Buddhassa Bhagavato karuÓÈti, ÈmantÈ. BhagavÈ akÈruÓikoti,

na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu BhagavÈ kÈruÓiko lokahito lokÈnukampako
lokatthacaroti, ÈmantÈ. HaÒci BhagavÈ kÈruÓiko lokahito lokÈnukampako
lokatthacaro, no ca vata re vattabbe “natthi Buddhassa Bhagavato karuÓÈ”ti
-pa-.
* Natthi Buddhassa Bhagavato karuÓÈti, ÈmantÈ. Nanu BhagavÈ
mahÈkaruÓÈsamÈpattiÑ samÈpajjÊti, ÈmantÈ. HaÒci BhagavÈ
mahÈkaruÓÈsamÈpattiÑ samÈpajji, no ca vata re vattabbe “natthi Buddhassa
Bhagavato karuÓÈ”ti.
808. + Atthi Buddhassa Bhagavato karuÓÈti, ÈmantÈ. BhagavÈ sarÈgoti,

na hevaÑ vattabbe. Tena hi natthi Buddhassa Bhagavato karuÓÈti.
KaruÓÈkathÈ niÔÔhitÈ.
_____
(180) 4. GandhajÈtikathÈ
809. * Buddhassa Bhagavato uccÈrapassÈvo ativiya aÒÒe gandhajÈte
adhiggaÓhÈtÊti, ÈmantÈ. BhagavÈ gandhabhojÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Nanu BhagavÈ odanakummÈsaÑ bhuÒjatÊti, ÈmantÈ. HaÒci BhagavÈ
odanakummÈsaÑ bhuÒjati, no ca vata re vattabbe “Buddhassa Bhagavato
uccÈrapassÈvo ativiya aÒÒe gandhajÈte adhiggaÓhÈtÊ”ti.
* Buddhassa Bhagavato uccÈrapassÈvo ativiya aÒÒe gandhajÈte
adhiggaÓhÈtÊti, ÈmantÈ. Atthi keci Buddhassa Bhagavato uccÈrapassÈvaÑ
nhÈyanti vilimpanti ucchÈdenti1 peÄÈya paÔisÈmenti karaÓÉÈya nikkhipanti
ÈpaÓe pasÈrenti, tena ca gandhena gandhakaraÓÊyaÑ karontÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
GandhajÈtikathÈ niÔÔhitÈ.
______________________________________________________________
1. UccÈrenti (SÊ, I, Ka)
(181) 5. EkamaggakathÈ
810. * Ekena ariyamaggena cattÈri sÈmaÒÒaphalÈni sacchikarotÊti
ÈmantÈ. CatunnaÑ phassÈnaÑ -pa-. CatunnaÑ saÒÒÈnaÑ samodhÈnaÑ
hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Ekena ariyamaggena cattÈri sÈmaÒÒaphalÈni
sacchikarotÊti ÈmantÈ. SotÈpattimaggenÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
SakadÈgÈmi -pa-. AnÈgÈmimaggenÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Katamena maggenÈti, arahattamaggenÈti. Arahattamaggena
sakkÈyadiÔÔhiÑ vicikicchaÑ sÊlabbataparÈmÈsaÑ jahatÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. Arahattamaggena sakkÈyadiÔÔhiÑ vicikicchaÑ sÊlabbataparÈmÈsaÑ
jahatÊti, ÈmantÈ. Nanu tiÓÓaÑ saÑyojanÈnaÑ pahÈnaÑ sotÈpattiphalaÑ
vuttaÑ BhagavatÈti, ÈmantÈ. HaÒci tiÓÓaÑ saÑyojanÈnaÑ pahÈnaÑ
sotÈpattiphalaÑ vuttaÑ BhagavatÈ, no ca vata re vattabbe “arahattamaggena
sakkÈyadiÔÔhiÑ vicikicchaÑ sÊlabbataparÈmÈsaÑ jahatÊ”ti.
* Arahattamaggena oÄÈrikaÑ kÈmarÈgaÑ oÄÈrikaÑ byÈpÈdaÑ jahatÊti,
na hevaÑ vattabbe -pa-. Arahattamaggena oÄÈrikaÑ kÈmarÈgaÑ oÄÈrikaÑ
byÈpÈdaÑ jahatÊti, ÈmantÈ. Nanu kÈmarÈgabyÈpÈdÈnaÑ tanubhÈvaÑ
sakadÈgÈmiphalaÑ vuttaÑ BhagavatÈti, ÈmantÈ. HaÒci
kÈmarÈgabyÈpÈdÈnaÑ tanubhÈvaÑ sakadÈgÈmiphalaÑ vuttaÑ BhagavatÈ,
no ca vata re vattabbe “arahattamaggena oÄÈrikaÑ kÈmarÈgaÑ oÄÈrikaÑ
byÈpÈdaÑ jahatÊ”ti.
* Arahattamaggena aÓusahagataÑ kÈmarÈgaÑ aÓusahagataÑ byÈpÈdaÑ
jahatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Arahattamaggena aÓusahagataÑ
kÈmarÈgaÑ aÓusahagataÑ byÈpÈdaÑ jahatÊti, ÈmantÈ. Nanu
kÈmarÈgabyÈpÈdÈnaÑ anavasesappahÈnaÑ anÈgÈmiphalaÑ vuttaÑ
BhagavatÈti, ÈmantÈ. HaÒci kÈmarÈgabyÈpÈdÈnaÑ anavasesappahÈnaÑ
anÈgÈmiphalaÑ vuttaÑ BhagavatÈ, no ca vata re vattabbe “arahattamaggena
aÓusahagataÑ kÈmarÈgaÑ aÓusahagataÑ byÈpÈdaÑ jahatÊ”ti.
811. + Na vattabbaÑ “ekena ariyamaggena cattÈri sÈmaÒÒaphalÈni

sacchikarotÊ”ti, ÈmantÈ. BhagavatÈ sotÈpattimaggo bhÈvitoti,
ÈmantÈ. BhagavÈ sotÈpannoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. BhagavatÈ

sakadÈgÈmi -pa- anÈgÈmimaggo bhÈvitoti, ÈmantÈ. BhagavÈ anÈgÈmÊti, na
812. * BhagavÈ ekena ariyamaggena cattÈri sÈmaÒÒaphalÈni

sacchikaroti, sÈvakÈ cat|hi ariyamaggehi cattÈri sÈmaÒÒaphalÈni
sacchikarontÊti, ÈmantÈ. SÈvakÈ Buddhassa Bhagavato adiÔÔhaÑ dakkhanti
anadhigataÑ adhigacchanti asacchikataÑ sacchikarontÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
EkamaggakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
(182) 6. JhÈnasa~kantikathÈ
813. * JhÈnÈ jhÈnaÑ sa~kamatÊhi, ÈmantÈ. PaÔhamÈ jhÈnÈ tatiyaÑ
jhÈnaÑ sa~kamatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. JhÈnÈ jhÈnaÑ sa~kamatÊti,
ÈmantÈ. DutiyÈ jhÈnÈ catutthaÑ jhÈnaÑ sa~kamatÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* PaÔhamÈ jhÈnÈ dutiyaÑ jhÈnaÑ sa~kamatÊti, ÈmantÈ. YÈ paÔhamassa
jhÈnassa uppÈdÈya ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhi, sÈva dutiyassa jhÈnassa uppÈdÈya
* PaÔhamÈ jhÈnÈ dutiyaÑ jhÈnaÑ sa~kamati, na vattabbaÑ “yÈ
paÔhamassa jhÈnassa uppÈdÈya ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhi, sÈva dutiyassa
jhÈnassa uppÈdÈya ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊ”ti, ÈmantÈ. DutiyaÑ jhÈnaÑ
anÈvaÔÔentassa uppajjati -pa- appaÓidahantassa uppajjatÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. Nanu dutiyaÑ jhÈnaÑ ÈvaÔÔentassa uppajjati -pa-
paÓidahantassa uppajjatÊti, ÈmantÈ. HaÒci dutiyaÑ jhÈnaÑ ÈvaÔÔentassa
uppajjati -pa- paÓidahantassa uppajjati, no ca vata re vattabbe “paÔhamÈ
jhÈnÈ dutiyaÑ jhÈnaÑ sa~kamatÊ”ti -pa-.
* PaÔhamÈ jhÈnÈ dutiyaÑ jhÈnaÑ sa~kamatÊti, ÈmantÈ. PaÔhamaÑ
jhÈnaÑ kÈme ÈdÊnavato manasikaroto uppajjatÊti, ÈmantÈ. DutiyaÑ jhÈnaÑ
kÈme ÈdÊnavato manasikaroto uppajjatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* PaÔhamaÑ jhÈnaÑ savitakkaÑ savicÈranti, ÈmantÈ. DutiyaÑ jhÈnaÑ

savitakkaÑ savicÈranti, na hevaÑ vattabbe -pa-. PaÔhamÈ jhÈnÈ dutiyaÑ
jhÈnaÑ sa~kamatÊti, ÈmantÈ. TaÒÒeva paÔhamaÑ jhÈnaÑ taÑ dutiyaÑ
jhÈnanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
814. * DutiyÈ jhÈnÈ tatiyaÑ jhÈnaÑ sa~kamatÊti, ÈmantÈ. YÈ dutiyassa

jhÈnassa uppÈdÈya ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhi, sÈva tatiyassa jhÈnassa uppÈdÈya
* DutiyÈ jhÈnÈ tatiyaÑ jhÈnaÑ sa~kamati, na vattabbaÑ “yÈ dutiyassa
jhÈnassa uppÈdÈya ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhi, sÈva tatiyassa jhÈnassa uppÈdÈya
ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊ”ti, ÈmantÈ. TatiyaÑ jhÈnaÑ anÈvaÔÔentassa uppajjati
-pa- appaÓidahantassa uppajjatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu tatiyaÑ
jhÈnaÑ ÈvaÔÔentassa uppajjati -pa- paÓidahantassa uppajjatÊti, ÈmantÈ. HaÒci
tatiyaÑ jhÈnaÑ ÈvaÔÔentassa uppajjati -pa- paÓidahantassa uppajjati, no ca
vata re vattabbe “dutiyÈ jhÈnÈ tatiyaÑ jhÈnaÑ sa~kamatÊ”ti.
* DutiyÈ jhÈnÈ tatiyaÑ jhÈnaÑ sa~kamatÊti, ÈmantÈ. DutiyaÑ jhÈnaÑ
vitakkavicÈre ÈdÊnavato manasikaroto uppajjatÊti, ÈmantÈ. TatiyaÑ jhÈnaÑ
vitakkavicÈre ÈdÊnavato manasikaroto uppajjatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* DutiyaÑ jhÈnaÑ sappÊtikanti, ÈmantÈ. TatiyaÑ jhÈnaÑ sappÊtikanti,
na hevaÑ vattabbe -pa-. DutiyÈ jhÈnÈ tatiyaÑ jhÈnaÑ sa~kamatÊti, ÈmantÈ.
TaÒÒeva dutiyaÑ jhÈnaÑ taÑ tatiyaÑ jhÈnanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
815. * TatiyÈ jhÈnÈ catutthaÑ jhÈnaÑ sa~kamatÊti, ÈmantÈ. YÈ tatiyassa

jhÈnassa uppÈdÈya ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhi, sÈva catutthassa jhÈnassa uppÈdÈya
TatiyÈ jhÈnÈ catutthaÑ jhÈnaÑ sa~kamati, na vattabbaÑ “yÈ tatiyassa
jhÈnassa uppÈdÈya ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhi, sÈva catutthassa jhÈnassa uppÈdÈya
ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊ”ti, ÈmantÈ. CatutthaÑ jhÈnaÑ anÈvaÔÔentassa uppajjati
-pa- appaÓidahantassa uppajjatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu catutthaÑ
jhÈnaÑ ÈvaÔÔentassa uppajjati -pa- paÓidahantassa uppajjatÊti, ÈmantÈ.
HaÒci catutthaÑ jhÈnaÑ ÈvaÔÔentassa uppajjati -pa- paÓidahantassa uppajjati,

no ca vata re vattabbe “tatiyÈ jhÈnÈ catutthaÑ jhÈnaÑ sa~kamatÊ”ti.
* TatiyÈ jhÈnÈ catutthaÑ jhÈnaÑ sa~kamatÊti, ÈmantÈ. TatiyaÑ jhÈnaÑ
pÊtiÑ ÈdÊnavato manasikaroto uppajjatÊti, ÈmantÈ. CatutthaÑ jhÈnaÑ pÊtiÑ
ÈdÊnavato manasikaroto uppajjatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* TatiyaÑ jhÈnaÑ sukhasahagatanti, ÈmantÈ. CatutthaÑ jhÈnaÑ
sukhasahagatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. TatiyÈ jhÈnÈ catutthaÑ jhÈnaÑ
sa~kamatÊti, ÈmantÈ. TaÒÒeva tatiyaÑ jhÈnaÑ taÑ catutthaÑ jhÈnanti. Na
816. + Na vattabbaÑ “jhÈnÈ jhÈnaÑ sa~kamatÊ”ti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ

BhagavatÈ “idha bhikkhave bhikkhu vivicceva kÈmehi -pa-. CatutthaÑ
jhÈnaÑ upasampajja viharatÊ”ti1 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi jhÈnÈ
jhÈnaÑ sa~kamatÊti.
JhÈnasa~kantikathÈ niÔÔhitÈ.
_____
(183) 7. JhÈnantarikakathÈ
817. * Atthi jhÈnantarikÈti, ÈmantÈ. Atthi phassantarikÈ -pa-. Atthi
saÒÒantarikÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Atthi jhÈnantarikÈti, ÈmantÈ. Dutiyassa ca jhÈnassa tatiyassa ca
jhÈnassa antare atthi jhÈnantarikÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Atthi jhÈnantarikÈti, ÈmantÈ. Tatiyassa ca jhÈnassa catutthassa ca
jhÈnassa antare atthi jhÈnantarikÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Dutiyassa ca jhÈnassa tatiyassa ca jhÈnassa antare natthi
jhÈnantarikÈti, ÈmantÈ. HaÒci dutiyassa ca jhÈnassa tatiyassa ca jhÈnassa
antare natthi jhÈnantarikÈ, no ca vata re vattabbe “atthi jhÈnantarikÈ”ti.
______________________________________________________________
1. AÑ 1. 55, 469 piÔÔhesu.
* Tatiyassa ca jhÈnassa catutthassa ca jhÈnassa antare natthi

jhÈnantarikÈti, ÈmantÈ. HaÒci tatiyassa ca jhÈnassa catutthassa ca jhÈnassa
antare natthi jhÈnantarikÈ, no ca vata re vattabbe “atthi jhÈnantarikÈ”ti.
818. * PaÔhamassa ca jhÈnassa dutiyassa ca jhÈnassa antare atthi

jhÈnantarikÈti, ÈmantÈ. Dutiyassa ca jhÈnassa tatiyassa ca jhÈnassa antare
atthi jhÈnantarikÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* PaÔhamassa ca jhÈnassa dutiyassa ca jhÈnassa antare atthi
jhÈnantarikÈti, ÈmantÈ. Tatiyassa ca jhÈnassa catutthassa ca jhÈnassa antare
atthi jhÈnantarikÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Dutiyassa ca jhÈnassa tatiyassa ca jhÈnassa antare natthi
jhÈnantarikÈti, ÈmantÈ. PaÔhamassa ca jhÈnassa dutiyassa ca jhÈnassa antare
natthi jhÈnantarikÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Tatiyassa ca jhÈnassa catutthassa ca jhÈnassa antare natthi
jhÈnantarikÈti, ÈmantÈ. PaÔhamassa ca jhÈnassa dutiyassa ca jhÈnassa antare
natthi jhÈnantarikÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
819. Avitakko vicÈramatto samÈdhi jhÈnantarikÈti, amantÈ. Savitakko

savicÈro samÈdhi jhÈnantarikÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Avitakko vicÈramatto samÈdhi jhÈnantarikÈti, ÈmantÈ. Avitakko
avicÈro samÈdhi jhÈnantarikÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Savitakko savicÈro samÈdhi na jhÈnantarikÈti, ÈmantÈ. Avitakko
vicÈramatto samÈdhi na jhÈnantarikÈti, ne hevaÑ vattabbe -pa-.
* Avitakko avicÈro samÈdhi na jhÈnantarikÈti, ÈmantÈ. Avitakko
vicÈramatto samÈdhi na jhÈnantarikÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
820. * DvinnaÑ jhÈnÈnaÑ paÔuppannÈnamantare avitakko vicÈramatto

samÈdhÊti, ÈmantÈ. Nanu avitakke vicÈramatte samÈdhimhi vattamÈne
paÔhamaÑ jhÈnaÑ niruddhaÑ dutiyaÑ jhÈnaÑ paÔuppannanti, ÈmantÈ.
HaÒci avitakke
vicÈramatte samÈdhimhi vattamÈne paÔhamaÑ jhÈnaÑ niruddhaÑ dutiyaÑ

jhÈnaÑ paÔuppannaÑ, no ca vata re vattabbe “dvinnaÑ jhÈnÈnaÑ
paÔuppannÈnamantare avitakko vicÈramatto samÈdhi jhÈnantarikÈ”ti.
821. + Avitakko vicÈramatto samÈdhi na jhÈnantarikÈti, ÈmantÈ.

Avitakko vicÈramatto samÈdhi paÔhamaÑ jhÈnaÑ -pa- dutiyaÑ jhÈnaÑ -pa-
tatiyaÑ jhÈnaÑ -pa- catutthaÑ jhÈnanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Tena hi
avitakko vicÈramatto samÈdhi jhÈnantarikÈti.
822. * Avitakko vicÈramatto samÈdhi jhÈnantarikÈti, ÈmantÈ. Nanu tayo

samÈdhÊ vuttÈ BhagavatÈ “savitakko savicÈro samÈdhi, avitakko vicÈramatto
samÈdhi, avitakko avicÈro samÈdhÊ”ti1, ÈmantÈ. HaÒci tayo samÈdhÊ vuttÈ
BhagavatÈ “savitakko -pa- avicÈro samÈdhi”, no ca vata re vattabbe
“avitakko vicÈramatto samÈdhi jhÈnantarikÈ”ti.
JhÈnantarikakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
(184) 8. SaddaÑsuÓÈtÊtikathÈ
823. * SamÈpanno saddaÑ suÓÈtÊti, ÈmantÈ. SamÈpanno cakkhunÈ
r|paÑ passati -pa- sotena -pa- ghÈnena -pa- jivhÈya -pa- kÈyena
phoÔÔhabbaÑ phusatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SamÈpanno saddaÑ suÓÈtÊti, ÈmantÈ. SotaviÒÒÈÓasama~gÊ
samÈpannoti, na hevaÑ vattabbe. Nanu samÈdhi manoviÒÒÈÓasama~gÊssÈti,
ÈmantÈ. HaÒci samÈdhi manoviÒÒÈÓasama~gissa, no ca vata re vattabbe
“samÈpanno saddaÑ suÓÈtÊ”ti.
* SamÈdhi manoviÒÒÈÓasama~gissa, sotaviÒÒÈÓasama~gÊ saddaÑ
suÓÈtÊti, ÈmantÈ. HaÒci samÈdhi manoviÒÒÈÓasama~gÊssa,
sotaviÒÒÈÓasama~gÊ saddaÑ suÓÈti, no ca vata re vattabbe “samÈpanno
saddaÑ
______________________________________________________________
1. DÊ 3. 184, 229 piÔÔhesu.
suÓÈtÊ”ti. SamÈdhi manoviÒÒÈÓasama~gissa, sotaviÒÒÈÓasama~gÊ saddaÑ

suÓÈtÊti, ÈmantÈ. DvinnaÑ phassÈnaÑ -pa-. DvinnaÑ cittÈnaÑ samodhÈnaÑ
824. + Na vattabbaÑ “samÈpanno saddaÑ suÓÈtÊ”ti, ÈmantÈ. Nanu

paÔhamassa jhÈnassa saddo kaÓÉako vutto BhagavatÈti, ÈmantÈ. HaÒci
paÔhamassa jhÈnassa saddo kaÓÉako vutto BhagavatÈ, tena vata re vattabbe
“samÈpanno saddaÑ suÓÈtÊ”ti.
825. * PaÔhamassa jhÈnassa saddo kaÓÉako vutto BhagavatÈti

samÈpanno saddaÑ suÓÈtÊti, ÈmantÈ. Dutiyassa jhÈnassa vitakko vicÈro
kaÓÉako vutto BhagavatÈ atthi tassa vitakkavicÈrÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* PaÔhamassa jhÈnassa saddo kaÓÉako vutto BhagavatÈti samÈpanno
saddaÑ suÓÈtÊti, ÈmantÈ. Tatiyassa jhÈnassa pÊti kaÓÉako -pa-. Catutthassa
jhÈnassa assÈsapassÈso kaÓÉako. ŒkÈsÈnaÒcÈyatanaÑ samÈpannassa
r|pasaÒÒÈ kaÓÉako. ViÒÒÈÓaÒcÈyatanaÑ samÈpannassa
ÈkÈsÈnaÒcÈyatanasaÒÒÈ kaÓÉako. ŒkiÒcaÒÒÈyatanaÑ samÈpannassa
viÒÒÈÓaÒcÈyatanasaÒÒÈ kaÓÉako. NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatanaÑ samÈpannassa
ÈkiÒcaÒÒÈyatanasaÒÒÈ kaÓÉako. SaÒÒÈvedayitanirodhaÑ samÈpannassa
saÒÒÈ ca vedanÈ ca kaÓÉako vutto BhagavatÈ atthi tassa saÒÒÈ ca vedanÈ
cÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
SaddaÑ suÓÈtÊtikathÈ niÔÔhitÈ.

_____
(185) 9. CakkhunÈr|paÑpassatÊtikathÈ
826. * CakkhunÈ r|paÑ passatÊti, ÈmantÈ. R|pena r|paÑ passatÊti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. R|pena r|paÑ passatÊti, ÈmantÈ. R|pena r|paÑ
paÔivijÈnÈtÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. R|pena r|paÑ paÔivijÈnÈtÊti, ÈmantÈ.
R|paÑ
manoviÒÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. CakkhunÈ r|paÑ passatÊti,

ÈmantÈ. Atthi cakkhussa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Nanu natthi cakkhussa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ. HaÒci natthi
cakkhussa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhi, no ca vata re vattabbe “cakkhunÈ r|paÑ
passatÊ”ti.
* Sotena saddaÑ suÓÈtÊti -pa-. GhÈnena gandhaÑ ghÈyatÊti -pa-. JivhÈya
rasaÑ sÈyatÊti -pa-. KÈyena phoÔÔhabbaÑ phusatÊti, ÈmantÈ. R|pena r|paÑ
phusatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* R|pena r|paÑ phusatÊti, ÈmantÈ. R|pena r|paÑ paÔivijÈnÈtÊti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. R|pena r|paÑ paÔivijÈnÈtÊti, ÈmantÈ. R|paÑ
manoviÒÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. KÈyena phoÔÔhabbaÑ phusatÊti,
ÈmantÈ. Atthi kÈyassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu
natthi kÈyassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ. HaÒci natthi kÈyassa ÈvaÔÔanÈ
-pa- paÓidhi, no ca vata re vattabbe “kÈyena phoÔÔhabbaÑ phusatÊ”ti -pa-.
827. + Na vattabbaÑ “cakkhunÈ r|paÑ passatÊ”ti -pa- “kÈyena

phoÔÔhabbaÑ phusatÊ”ti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “idha bhikkhave
bhikkhu cakkhunÈ r|paÑ passati -pa- kÈyena phoÔÔhabbaÑ phusatÊ”ti1
attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi cakkhunÈ r|paÑ passati -pa- kÈyena
phoÔÔhabbaÑ phusatÊti.
CakkhunÈ r|paÑ passatÊtikathÈ niÔÔhitÈ.
AÔÔhÈrasamo vaggo.
TassuddÈnaÑ
Buddho BhagavÈ manussaloke aÔÔhÈsi, Buddhena BhagavatÈ dhammo
desito, natthi Buddhassa Bhagavato karuÓÈ, Buddhassa Bhagavato
uccÈrapassÈvo ativiya aÒÒe gandhajÈte adhiggaÓhÈti, ekena ariyamaggena
cattÈri sÈmaÒÒaphalÈni sacchikaroti, jhÈnÈ jhÈnaÑ sa~kamati, atthi
jhÈnantarikÈ, samÈpanno saddaÑ suÓÈti, cakkhunÈ r|paÑ passati kÈyena
phoÔÔhabbaÑ phusati.
______________________________________________________________
1. Ma 1. 285; AÑ 1. 348 piÔÔhesu (AÔÔhakathÈ passitabbÈ.)
19. Ek|navÊsatimavagga 417
(186) 1. KilesajahanakathÈ
828. * AtÊte kilese jahatÊti, ÈmantÈ. NiruddhaÑ nirodheti vigataÑ

vigameti khÊÓaÑ khepeti attha~gataÑ attha~gameti abbhattha~gataÑ
abbhattha~gametÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AtÊte kilese jahatÊti, ÈmantÈ.
Nanu atÊtaÑ niruddhanti, ÈmantÈ. HaÒci atÊtaÑ niruddhaÑ, no ca vata re
vattabbe “atÊte kilese jahatÊ”ti. AtÊte kilese jahatÊti, ÈmantÈ. Nanu atÊtaÑ
natthÊti, ÈmantÈ. HaÒci atÊtaÑ natthi, no ca vata re vattabbe “atÊte kilese
jahatÊ”ti.
829. * AnÈgate kilese jahatÊti, ÈmantÈ. AjÈtaÑ ajaneti asaÒjÈtaÑ

asaÒjaneti anibbattaÑ anibbatteti apÈtubh|taÑ apÈtubhÈvetÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. AnÈgate kilese jahatÊti, ÈmantÈ. Nanu anÈgataÑ ajÈtanti,
ÈmantÈ. HaÒci anÈgataÑ ajÈtaÑ, no ca vata re vattabbe “anÈgate kilese
jahatÊ”ti. AnÈgate kilese jahatÊti, ÈmantÈ. Nanu anÈgataÑ natthÊti, ÈmantÈ.
HaÒci anÈgataÑ natthi, no ca vata re vattabbe “anÈgate kilese jahatÊ”ti.
830. * Paccuppanne kilese jahatÊti, ÈmantÈ. Ratto rÈgaÑ jÈhati, duÔÔho

dosaÑ jahati, m|Äho mohaÑ jahati, kiliÔÔho kolese jahatÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. RÈgena r|gaÑ jahati, dosena dosaÑ jahati, mohena mohaÑ
jahati, kilesehi kilese jahatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.

cittÈnaÑ samodhÈnaÑ hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* RÈgo akusalo, maggo kusaloti, ÈmantÈ. KusalÈkusalÈ sÈvajjÈnavajjÈ


“kusalÈkusalÈ -pa- sammukhÊbhÈvaÑ ÈgacchantÊ”ti.
831. + Na vattabbaÑ “atÊte kilese jahati anÈgate kilese jahati

paccuppanne kilese jahatÊ”ti, ÈmantÈ. Natthi kilese jahatÊ”ti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. Tena hi atÊte kilese jahati, anÈgate kilese jahati, paccuppanne
kilese jahatÊti.
KilesajahanakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
(187) 2. SuÒÒatÈkathÈ
832. * SuÒÒatÈ sa~khÈrakkhandhapariyÈpannÈti, ÈmantÈ. AnimittaÑ
sa~khÈrakkhandhapariyÈpannanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SuÒÒatÈ
sa~khÈrakkhandhapariyÈpannÈti, ÈmantÈ. AppaÓihito
sa~khÈrakkhandhapariyÈpannoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AnimittaÑ na
vattabbaÑ “sa~khÈrakkhandhapariyÈpannan”ti, ÈmantÈ. SuÒÒatÈ na vattabbÈ
“sa~khÈrakkhandhapariyÈpannÈ”ti, na hevaÑ vattabbe -pa-. AppaÓihito na
vattabbo “sa~khÈrakkhandhapariyÈpanno”ti, ÈmantÈ. SuÒÒatÈ na vattabbÈ
“sa~khÈrakkhandhapariyÈpannÈ”ti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SuÒÒatÈ “sa~khÈrakkhandhapariyÈpannÈ”ti, ÈmantÈ.
Sa~khÈrakkhandho na anicco na sa~khato na paÔiccasamuppanno na
khayadhammo na vayadhammo na virÈgadhammo na nirodhadhammo na
vipariÓÈmadhammoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu sa~khÈrakkhandho
virÈgadhammo nirodhadhammo vipariÓÈmadhammoti, ÈmantÈ. HaÒci
sa~khÈrakkhandho anicco -pa- vipariÓÈmadhammo, no ca vata re vattabbe
“suÒÒatÈ sa~khÈrakkhandhapariyÈpannÈ”ti.
833. * R|pakkhandhassa suÒÒatÈ sa~khÈrakkhandhapariyÈpannÈti,

ÈmantÈ. Sa~khÈrakkhandhassa suÒÒatÈ r|pakkhandhapariyÈpannÈti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. VedanÈkkhandhassa -pa-. SaÒÒÈkkhandhassa.
ViÒÒÈÓakkhandhassa suÒÒatÈ sa~khÈrakkhandhapariyÈpannÈti, ÈmantÈ.
Sa~khÈrakkhandhassa suÒÒatÈ viÒÒaÓakkhandhapariyÈpannÈti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* Sa~khÈrakkhandhassa suÒÒatÈ na vattabbÈ
“r|pakkhandhapariyÈpannÈ”ti, ÈmantÈ. R|pakkhandhassa suÒÒatÈ na
vattabbÈ “sa~khÈrakkhandhapariyÈpannÈ”ti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Sa~khÈrakkhandhassa suÒÒatÈ na vattabbÈ “vedanÈkkhandhapariyÈpannÈ
-pa-. SaÒÒÈkkhandhapariyÈpannÈ. ViÒÒÈÓakkhandhapariyÈpannÈ”ti, ÈmantÈ.
ViÒÒÈÓakkhandhassa suÒÒatÈ na vattabbÈ “sa~khÈrakkhandhapariyÈpannÈ”ti,
834. + Na vattabbaÑ “suÒÒatÈ sa~khÈrakkhandhapariyÈpannÈ”ti,

ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “suÒÒamidaÑ bhikkhave sa~khÈrÈ attena
vÈ attaniyena vÈ”ti1 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi suÒÒatÈ
sa~khÈrakkhandhapariyÈpannÈti.
SuÒÒatÈkathÈ niÔÔhitÈ.
_____
(188) 3. SÈmaÒÒaphalakathÈ
835. * SÈmaÒÒaphalaÑ asa~khatanti, ÈmantÈ. NibbÈnaÑ tÈÓaÑ leÓaÑ
saraÓaÑ parÈyaÓaÑ accutaÑ amatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
SÈmaÒÒaphalaÑ asa~khataÑ, nibbÈnaÑ asa~khatanti, ÈmantÈ. Dve
836. * SÈmaÒÒaphalaÑ asa~khatanti, ÈmantÈ. SÈmaÒÒaÑ asa~khatanti,

na hevaÑ vattabbe -pa-. SÈmaÒÒaÑ sa~khatanti, ÈmantÈ. SÈmaÒÒaphalaÑ
sa~khatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
______________________________________________________________
1. Ma 3. 50 piÔÔhe ÈneÒjasappÈye.
* SotÈpattiphalaÑ asa~khatanti, ÈmantÈ. SotÈpattimaggo asa~khatoti, na

hevaÑ vattabbe -pa-. SotÈpattimaggo sa~khatoti, ÈmantÈ. SotÈpattiphalaÑ
sa~khatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SakadÈgÈmiphalaÑ -pa-. AnÈgÈmiphalaÑ -pa-. ArahattaphalaÑ
asa~khatanti, ÈmantÈ. Arahattamaggo asa~khatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Arahattamaggo sa~khatoti, ÈmantÈ. ArahattaphalaÑ sa~khatanti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* SotÈpattiphalaÑ asa~khataÑ sakadÈgÈmiphalaÑ -pa- anÈgÈmiphalaÑ
-pa- arahattaphalaÑ asa~khataÑ, nibbÈnaÑ asa~khatanti, ÈmantÈ. PaÒca
asa~khatÈnÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. PaÒca asa~khatÈnÊti, ÈmantÈ. PaÒca
SÈmaÒÒaphalakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
(189) 4. PattikathÈ
837. * Patti asa~khatÈti, ÈmantÈ. NibbÈnaÑ tÈÓaÑ leÓaÑ saraÓaÑ
parÈyaÓaÑ accutaÑ amatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Patti asa~khatÈ,
-pa-.
838. * CÊvarassa patti asa~khatÈti, ÈmantÈ. NibbÈnaÑ -pa- amatanti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. CÊvarassa patti asa~khatÈ, nibbÈnaÑ asa~khatanti,
ÈmantÈ. Dve asa~khatÈnÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Dve asa~khatÈnÊti,
ÈmantÈ. Dve tÈÓÈni -pa- antarikÈ vÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. PiÓÉapÈtassa
-pa-. SenÈsanassa -pa-. GilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈrassa patti
asa~khatÈti, ÈmantÈ. NibbÈnaÑ -pa- accutaÑ amatanti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. GilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈrassa patti asa~khatÈ, nibbÈnaÑ
asa~khatanti, ÈmantÈ. Dve asa~khatÈnÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Dve
asa~khatÈnÊti, ÈmantÈ. Dve tÈÓÈni -pa- antarikÈ vÈti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
* CÊvarassa patti asa~khatÈ -pa-. PiÓÉapÈtassa -pa-. SenÈsanassa -pa-.

GilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈrassa patti asa~khatÈ, nibbÈnaÑ asa~khatanti,
ÈmantÈ. PaÒca asa~khatÈnÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. PaÒca asa~khatÈnÊti,
ÈmantÈ. PaÒca tÈÓÈni -pa- antarikÈ vÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
839. * PaÔhamassa jhÈnassa patti asa~khatÈ. (EvaÑ sabbaÑ

vitthÈretabbaÑ.) Dutiyassa jhÈnassa. Tatiyassa jhÈnassa. Catutthassa
jhÈnassa. ŒkÈsÈnaÒcÈyatanassa. ViÒÒÈÓaÒcÈyatanassa. ŒkiÒcaÒÒÈyatanassa.
NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatanassa. SotÈpattimaggassa. SotÈpattiphalassa.
SakadÈgÈmimaggassa. SakadÈgÈmiphalassa. AnÈgÈmimaggassa.
AnÈgÈmiphalassa. Arahattamaggassa. Arahattaphalassa patti asa~khatÈti,
ÈmantÈ. NibbÈnaÑ -pa- accutaÑ amatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Arahattaphalassa patti asa~khatÈ, nibbÈnaÑ asa~khatanti, ÈmantÈ. Dve
* SotÈpattimaggassa patti asa~khatÈ. SotÈpattiphalassa patti asa~khatÈ
-pa-. Arahattamaggassa patti asa~khatÈ. Arahattaphalassa patti asa~khatÈ
nibbÈnaÑ asa~khatanti, ÈmantÈ. Nava asa~khatÈnÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. Nava asa~khatÈnÊti, ÈmantÈ. Nava tÈÓÈni -pa- antarikÈ vÈti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
840. + Na vattabbaÑ “patti asa~khatÈ”ti, ÈmantÈ. Patti r|paÑ. VedanÈ.

SaÒÒÈ. Sa~khÈrÈ. ViÒÒÈÓanti, na hevaÑ vattabbe. Tena hi patti asa~khatÈti.
PattikathÈ niÔÔhitÈ.
_____
(190) 5. TathatÈkathÈ
841. * SabbadhammÈnaÑ tathatÈ asa~khatÈti, ÈmantÈ. NibbÈnaÑ -pa-
amatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SabbadhammÈnaÑ tathatÈ asa~khatÈ,
nibbÈnaÑ
asa~khatanti, ÈmantÈ. Dve asa~khatÈnÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Dve

asa~khatÈnÊti, ÈmantÈ. Dve tÈÓÈni -pa- antarikÈ vÈti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
842. * R|passa r|patÈ, nanu r|patÈ asa~khatÈti, ÈmantÈ. NibbÈnaÑ -pa-

amatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. R|passa r|patÈ, nanu r|patÈ asa~khatÈ
-pa-.
* VedanÈya vedanatÈ, nanu vedanatÈ -pa-. SaÒÒÈya saÒÒatÈ, nanu
saÒÒatÈ -pa-. Sa~khÈrÈnaÑ sa~khÈratÈ, nanu sa~khÈratÈ -pa-. ViÒÒÈÓassa
viÒÒÈÓatÈ, nanu viÒÒÈÓatÈ asa~khatÈti, ÈmantÈ. NibbÈnaÑ -pa- amatanti, na
* R|passa r|patÈ, nanu r|patÈ -pa-. ViÒÒÈÓassa viÒÒÈÓatÈ, nanu
viÒÒÈÓatÈ asa~khatÈ, nibbÈnaÑ asa~khatanti, ÈmantÈ. Cha asa~khatÈnÊti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. Cha asa~khatÈnÊti, ÈmantÈ. Cha tÈÓÈni -pa- antarikÈ
vÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
843. + Na vattabbaÑ “sabbadhammÈnaÑ tathatÈ asa~khatÈ”ti, ÈmantÈ.

SabbadhammÈnaÑ tathatÈ r|paÑ. VedanÈ. SaÒÒÈ. Sa~khÈrÈ. ViÒÒÈÓanti, na
hevaÑ vattabbe. Tena hi sabbadhammÈnaÑ tathatÈ asa~khatÈti.
TathatÈkathÈ niÔÔhitÈ.
_____
(191) 6. KusalakathÈ
844. * NibbÈnadhÈtu kusalÈti, ÈmantÈ. SÈrammaÓÈ, atthi tÈya ÈvaÔÔanÈ
-pa- paÓidhÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu anÈrammaÓÈ, natthi tÈya
ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ. HaÒci anÈrammaÓÈ, natthi
tÈya ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhi, no ca vata re vattabbe “nibbÈnadhÈtu kusalÈ”ti.
845. * Alobho kusalo sÈrammaÓo, atthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti,

ÈmantÈ. NibbÈnadhÈtu kusalÈ sÈrammaÓÈ, atthi tÈya ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti,
na hevaÑ vattabbe -pa-. Adoso kusalo -pa-. Amoho kusalo -pa-. SaddhÈ.
VÊriyaÑ. Sati. SamÈdhi -pa-. PaÒÒÈ kusalÈ sÈrammaÓÈ, atthi tÈya ÈvaÔÔanÈ
-pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ. NibbÈnadhÈtu kusalÈ sÈrammaÓÈ, atthi tÈya ÈvaÔÔanÈ
* NibbÈnadhÈtu kusalÈ anÈrammaÓÈ, natthi tÈya ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti,

ÈmantÈ. Alobho kusalo anÈrammaÓo, natthi tassa ÈvaÔÔanÈ -pa- paÓidhÊti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. NibbÈnadhÈtu kusalÈ anÈrammaÓÈ, natthi tÈya ÈvaÔÔanÈ
-pa- paÓidhÊti, ÈmantÈ. Adoso kusalo -pa-. Amoho kusalo -pa-. SaddhÈ.
VÊriyaÑ. Sati. SamÈdhi -pa-. PaÒÒÈ kusalÈ anÈrammaÓÈ, natthi tÈya ÈvaÔÔanÈ
846. + Na vattabbaÑ “nibbÈnadhÈtu kusalÈ”ti, ÈmantÈ. Nanu

nibbÈnadhÈtu anavajjÈti, ÈmantÈ. HaÒci nibbÈnadhÈtu anavajjÈ, tena vata re
vattabbe “nibbÈnadhÈtu kusalÈ”ti.
KusalakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
(192) 7. AccantaniyÈmakathÈ
847. * Atthi puthujjanassa accantaniyÈmatÈti, ÈmantÈ. MÈtughÈtako

accantaniyato. PitughÈtako -pa-. ArahantaghÈtako -pa-. RuhiruppÈdako -pa-.
SaÑghabhedako accantaniyatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
848. * Atthi puthujjanassa accantaniyÈmatÈti, ÈmantÈ. Accantaniyatassa

puggalassa vicikicchÈ uppajjeyyÈti, ÈmantÈ. HaÒci accantaniyatassa
puggalassa vicikicchÈ uppajjeyya, no ca vata re vattabbe “atthi
puthujjanassa accantaniyÈmatÈ”ti.
* Accantaniyatassa puggalassa vicikicchÈ nuppajjeyyÈti, ÈmantÈ.
PahÊnÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. PahÊnÈti, ÈmantÈ. SotÈpattimaggenÈti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. SakadÈgÈmimaggena -pa-. AnÈgÈmimaggena -pa-.
ArahattamaggenÈti. Na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Katamena maggenÈti, akusalena maggenÈti. Akusalo maggo
niyyÈniko khayagÈmÊ bodhagÈmÊ anÈsavo -pa- asaÑkilesikoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. Nanu akusalo maggo aniyyÈniko -pa- saÑkilesikoti, ÈmantÈ.
HaÒci akusalo maggo aniyyÈniko -pa- saÑkilesiko, no ca vata re vattabbe
“accantaniyatassa puggalassa vicikicchÈ akusalena maggena pahÊnÈ”ti.
849. * SassatadiÔÔhiyÈ niyatassa puggalassa ucchedadiÔÔhi uppajjeyyÈti,

ÈmantÈ. HaÒci sassatadiÔÔhiyÈ niyatassa puggalassa ucchedadiÔÔhi
uppajjeyya, no ca vata re vattabbe “atthi puthujjanassa accantaniyÈmatÈ”ti.
* SassatadiÔÔhiyÈ niyatassa puggalassa ucchedadiÔÔhi nuppajjeyyÈti,
ÈmantÈ. PahÊnÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. PahÊnÈti, ÈmantÈ.
SotÈpattimaggenÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SakadÈgÈmimaggena -pa-.
AnÈgÈmimaggena -pa-. ArahattamaggenÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Katamena maggenÈti, akusalena maggena. Akusalo maggo -pa-. No
ca vata re vattabbe “sassatadiÔÔhiyÈ niyatassa puggalassa ucchedadiÔÔhi
akusalena maggena pahÊnÈ”ti.
850. * UcchedadiÔÔhiyÈ niyatassa puggalassa sassatadiÔÔhi uppajjeyyÈti,

ÈmantÈ. HaÒci ucchedadiÔÔhiyÈ niyatassa puggalassa sassatadiÔÔhi
uppajjeyya, no ca vata re vattabbe “atthi puthujjanassa accantaniyÈmatÈ”ti.
* UcchedadiÔÔhiyÈ niyatassa puggalassa sassatadiÔÔhi nuppajjeyyÈti,
ÈmantÈ. PahÊnÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. PahÊnÈti, ÈmantÈ.
SotÈpattimaggenÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SakadÈgÈmimaggena -pa-.

AnÈgÈmimaggena. ArahattamaggenÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Katamena maggenÈti, akusalena maggenÈti. Akusalo maggo -pa-. No

ca vata re vattabbe “ucchedadiÔÔhiyÈ niyatassa puggalassa sassatadiÔÔhi
akusalena maggena pahÊnÈ”ti.
851. + Na vattabbaÑ “atthi puthujjanassa accantaniyÈmatÈ”ti, ÈmantÈ.

Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “idha bhikkhave ekacco puggalo samannÈgato hoti
ekantakÈÄakehi akusalehi dhammehi, so1 sakiÑ nimuggo nimuggova hotÊ”ti2
attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi atthi puthujjanassa accantaniyÈmatÈti.
852. * VuttaÑ BhagavatÈ “idha bhikkhave ekacco puggalo samannÈgato

hoti ekantakÈÄakehi akusalehi dhammehi, so sakiÑ nimuggo nimuggova
hotÊ”ti katvÈ tena ca kÈraÓena atthi puthujjanassa accantaniyÈmatÈti, ÈmantÈ.
VuttaÑ BhagavatÈ “idha bhikkhave ekacco puggalo ummujjitvÈ
nimujjatÊ”ti3 attheva suttantoti, ÈmantÈ. SabbakÈlaÑ ummujjitvÈ nimujjatÊti,
* VuttaÑ BhagavatÈ “idha bhikkhave ekacco puggalo samannÈgato hoti

ekantakÈÄakehi akusalehi dhammehi, so sakiÑ nimuggo nimuggova hotÊ”ti
katvÈ tena ca kÈraÓena atthi puthujjanassa accantaniyÈmatÈti, ÈmantÈ.
VuttaÑ BhagavatÈ “idha bhikkhave ekacco puggalo ummujjitvÈ Ôhito hoti,
ummujjitvÈ vipassati viloketi, ummujjitvÈ patarati, ummujjitvÈ
patigÈdhappatto hotÊ”ti4 attheva suttantoti, ÈmantÈ. SabbakÈlaÑ ummujjitvÈ
patigÈdhappatto hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
AccantaniyÈmakathÈ niÔÔhitÈ.
______________________________________________________________
1. EvaÑ kho bhikkhave puggalo (AÑ 2. 403 piÔÔhi.) 2. AÑ 2. 403 piÔÔhe.
3-4. AÑ 2. 403 piÔÔhe.
(193) 8. IndriyakathÈ
853. * Natthi lokiyaÑ saddhindriyanti, ÈmantÈ. Natthi lokiyÈ saddhÈti,
na hevaÑ vattabbe -pa-. Natthi lokiyaÑ vÊriyindriyaÑ -pa- satindriyaÑ -pa-
samÈdhindriyaÑ -pa- paÒÒindriyanti, ÈmantÈ. Natthi lokiyÈ paÒÒÈti, na
* Atthi lokiyÈ saddhÈti, ÈmantÈ. Atthi lokiyaÑ saddhindriyanti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. Atthi lokiyaÑ vÊriyaÑ -pa- sati -pa- samÈdhi -pa-
paÒÒÈti, ÈmantÈ. Atthi lokiyaÑ paÒÒindriyanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Atthi lokiyo mano, atthi lokiyaÑ manindriyanti, ÈmantÈ. Atthi lokiyÈ
saddhÈ, atthi lokiyaÑ saddhindriyanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Atthi lokiyo
mano, atthi lokiyaÑ manindriyanti, ÈmantÈ. Atthi lokiyÈ paÒÒÈ, atthi
lokiyaÑ paÒÒindriyanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Atthi lokiyaÑ somanassaÑ, atthi lokiyaÑ somanassindriyaÑ -pa-.
Atthi lokiyaÑ jÊvitaÑ, atthi lokiyaÑ jÊvitindriyanti, ÈmantÈ. Atthi lokiyÈ
saddhÈ, atthi lokiyaÑ saddhindriyanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Atthi
lokiyaÑ jÊvitaÑ, atthi lokiyaÑ jÊvitindriyanti, ÈmantÈ. Atthi lokiyÈ paÒÒÈ,
atthi lokiyaÑ paÒÒindriyanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
854. * Atthi lokiyÈ saddhÈ, natthi lokiyaÑ saddhindriyanti, ÈmantÈ.

Atthi lokiyo mano, natthi lokiyaÑ manindriyanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Atthi lokiyÈ paÒÒÈ, natthi lokiyaÑ paÒÒindriyanti, ÈmantÈ. Atthi lokiyo
mano, natthi lokiyaÑ manindriyanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Atthi lokiyÈ saddhÈ, natthi lokiyaÑ saddhindriyanti, ÈmantÈ. Atthi
lokiyaÑ somanassaÑ, natthi lokiyaÑ somanassindriyanti, atthi lokiyaÑ
jÊvitaÑ natthi lokiyaÑ jÊvitindriyanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Atthi lokiyÈ
paÒÒÈ, natthi lokiyaÑ paÒÒindriyanti, ÈmantÈ. Atthi lokiyo mano, natthi
lokiyaÑ manindriyanti -pa-. Atthi lokiyaÑ jÊvitaÑ, natthi lokiyaÑ
jÊvitindriyanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
20. VÊsatimavagga 427
855. * Atthi lokuttarÈ saddhÈ, atthi lokuttaraÑ saddhindriyanti, ÈmantÈ.

Atthi lokiyÈ saddhÈ, atthi lokiyaÑ saddhindriyanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Atthi lokuttaraÑ vÊriyaÑ -pa-. Atthi lokuttarÈ paÒÒÈ, atthi lokuttaraÑ
paÒÒindriyanti, ÈmantÈ. Atthi lokiyÈ paÒÒÈ, atthi lokiyaÑ paÒÒindriyanti, na
* Atthi lokiyÈ saddhÈ, natthi lokiyaÑ saddhindriyanti, ÈmantÈ. Atthi
lokuttarÈ saddhÈ, natthi lokuttaraÑ saddhindriyanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Atthi lokiyaÑ vÊriyaÑ -pa-. Atthi lokiyÈ paÒÒÈ, natthi lokiyaÑ
paÒÒindriyanti, ÈmantÈ. Atthi lokuttarÈ paÒÒÈ, natthi lokuttaraÑ
paÒÒindriyanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
856. * Natthi lokiyÈni paÒcindriyÈnÊti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ

“addasaÑ kho ahaÑ bhikkhave BuddhacakkhunÈ lokaÑ volokento satte
apparajakkhe mahÈrajakkhe tikkhindriye mudindriye svÈkÈre suviÒÒÈpaye
appekacce paralokavajjabhayadassÈvino viharante”ti1 attheva suttantoti,
ÈmantÈ. Tena hi atthi lokiyÈni paÒcindriyÈnÊti.
IndriyakathÈ niÔÔhitÈ.
Ek|navÊsatimo vaggo.
TassuddÈnaÑ
AtÊte kilese jahati, anÈgate kilese jahati, paccuppanne kilese jahati,
suÒÒatÈ sa~khÈrakkhandhapariyÈpannÈ, sÈmaÒÒaphalaÑ asa~khataÑ, patti
asa~khatÈ, sabbadhammÈnaÑ tathatÈ asa~khatÈ, nibbÈnadhÈtu kusalÈ, atthi
puthujjanassa accantaniyÈmatÈ, natthi lokiyÈni paÒcindriyÈnÊti.
_____
20. VÊsatimavagga
(194) 1. AsaÒciccakathÈ
857. * AsaÒcicca mÈtaraÑ jÊvitÈ voropetvÈ Ènantariko hotÊti, ÈmantÈ.
AsaÒcicca pÈÓaÑ hantvÈ pÈÓÈtipÈtÊ hotÊti, na
______________________________________________________________
1. Ma 1. 225 piÔÔhe. Tattha “dvÈkÈre duviÒÒÈpaye” iccÈdÊnipi padÈni dissanti.
hevaÑ vattabbe -pa-. AsaÒcicca mÈtaraÑ jÊvitÈ voropetvÈ Ènantariko hotÊti,

ÈmantÈ. AsaÒcicca adinnaÑ ÈdiyitvÈ -pa-. MusÈ bhaÓitvÈ musÈvÈdÊ hotÊti,
* AsaÒcicca pÈÓaÑ hantvÈ pÈÓÈtipÈtÊ na hotÊti, ÈmantÈ. AsaÒcicca

mÈtaraÑ jÊvitÈ voropetvÈ Ènantariko na hotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
AsaÒcicca adinnaÑ ÈdiyitvÈ -pa-. MusÈ bhaÓitvÈ musÈvÈdÊ na hotÊti,
ÈmantÈ. AsaÒcicca mÈtaraÑ jÊvitÈ voropetvÈ Ènantariko na hotÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
858. * AsaÒcicca mÈtaraÑ jÊvitÈ voropetvÈ Ènantariko hotÊti, ÈmantÈ.

“AsaÒcicca mÈtaraÑ jÊvitÈ voropetvÈ Ènantariko hotÊ”ti attheva suttantoti,
natthi. “SaÒcicca mÈtaraÑ jÊvitÈ voropetvÈ Ènantariko hotÊ”ti attheva
suttantoti, ÈmantÈ. HaÒci “saÒcicca mÈtaraÑ jÊvitÈ voropetvÈ Ènantariko
hotÊ”ti attheva suttanto, no ca vata re vattabbe “asaÒcicca mÈtaraÑ jÊvitÈ
voropetvÈ Ènantariko hotÊ”ti.
859. + Na vattabbaÑ “mÈtughÈtako Ènantariko”ti, ÈmantÈ. Nanu mÈtÈ

jÊvitÈ voropitÈti, ÈmantÈ. HaÒci mÈtÈ jÊvitÈ voropitÈ, tena vata re vattabbe
“mÈtughÈtako Ènantariko”ti.
+ Na vattabbaÑ “pitughÈtako Ènantariko”ti, ÈmantÈ. Nanu pitÈ jÊvitÈ
voropitoti, ÈmantÈ. HaÒci pitÈ jÊvitÈ voropito, tena vata re vattabbe
“pitughÈtako Ènantariko”ti.
+ Na vattabbaÑ “arahantaghÈtako Ènantariko”ti, ÈmantÈ. Nanu arahÈ
jÊvitÈ voropitoti, ÈmantÈ. HaÒci arahÈ jÊvitÈ voropito, tena vata re vattabbe
“arahantaghÈtako Ènantariko”ti.
+ Na vattabbaÑ “ruhiruppÈdako Ènantariko”ti, ÈmantÈ. Nanu
TathÈgatassa lohitaÑ uppÈditanti, ÈmantÈ. HaÒci TathÈgatassa lohitaÑ
uppÈditaÑ, tena vata re vattabbe “ruhiruppÈdako Ènantariko”ti.
860. * SaÑghabhedako Ènantarikoti, ÈmantÈ. Sabbe saÑghabhedakÈ

ÈnantarikÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Sabbe saÑghabhedakÈ ÈnantarikÈti,
ÈmantÈ. DhammasaÒÒÊ saÑghabhedako Ènantarikoti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
861. * DhammasaÒÒÊ saÑghabhedako Ènantarikoti, ÈmantÈ. Nanu

vuttaÑ BhagavatÈ “atthupÈli saÑghabhedako ÈpÈyiko nerayiko kappaÔÔho
atekiccho. AtthupÈli saÑghabhedako na ÈpÈyiko na nerayiko na kappaÔÔho
na atekiccho”ti attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na vattabbaÑ
“dhammasaÒÒÊ saÑghabhedako Ènantariko”ti.
862. + Na vattabbaÑ “dhammasaÒÒÊ saÑghabhedako Ènantariko”ti,

ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ–
“ŒpÈyiko nerayiko, kappaÔÔho saÑghabhedako.
Vaggarato adhammaÔÔho, yogakkhemÈ padhaÑsati.
SaÑghaÑ samaggaÑ bhetvÈna, kappaÑ nirayamhi paccatÊ”ti1.
Attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi saÑghabhedako Ènantarikoti.
AsaÒciccakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
20. VÊsatimavagga
863. * Natthi puthujjanassa ÒÈÓanti, ÈmantÈ. Natthi puthujjanassa paÒÒÈ
pajÈnanÈ vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaÓÈ upalakkhaÓÈ
paccupalakkhaÓÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu atthi puthujjanassa paÒÒÈ
pajÈnanÈ vicayo -pa- paccupalakkhaÓÈti, ÈmantÈ. HaÒci atthi puthujjanassa
paÒÒÈ pajÈnanÈ vicayo -pa- paccupalakkhaÓÈ, no ca vata re vattabbe “natthi
puthujjanassa ÒÈÓan”ti.
______________________________________________________________
1. Vi 4. 369; AÑ 3. 315; Khu 1. 203 piÔÔhesu.
864. * Natthi puthujjanassa ÒÈÓanti, ÈmantÈ. Puthujjano paÔhamaÑ

jhÈnaÑ samÈpajjeyyÈti, ÈmantÈ. HaÒci puthujjano paÔhamaÑ jhÈnaÑ
samÈpajjeyya, no ca vata re vattabbe “natthi puthujjanassa ÒÈÓan”ti.
* Puthujjano dutiyaÑ jhÈnaÑ -pa- tatiyaÑ jhÈnaÑ -pa- catutthaÑ
jhÈnaÑ -pa- ÈkÈsÈnaÒcÈyatanaÑ samÈpajjeyya. ViÒÒÈÓaÒcÈyatanaÑ.
ŒkiÒcaÒÒÈyatanaÑ. NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatanaÑ samÈpajjeyya. Puthujjano
dÈnaÑ dadeyya -pa- cÊvaraÑ dadeyya. PiÓÉapÈtaÑ dadeyya. SenÈsanaÑ
dadeyya. GilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈraÑ dadeyyÈti, ÈmantÈ. HaÒci
puthujjano gilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈraÑ dadeyya, no ca vata re
vattabbe “natthi puthujjanassa ÒÈÓan”ti.
865. + Atthi puthujjanassa ÒÈÓanti, ÈmantÈ. Puthujjano tena ÒÈÓena

_____
20. VÊsatimavagga
(196) 3. NirayapÈlakathÈ
866. * Natthi nirayesu nirayapÈlÈti, ÈmantÈ. Natthi nirayesu
kammakÈraÓÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Atthi nirayesu kammakÈraÓÈti,
ÈmantÈ. Atthi nirayesu nirayapÈlÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Atthi manussesu kammakÈraÓÈ, atthi ca kÈraÓikÈti, ÈmantÈ. Atthi
nirayesu kammakÈraÓÈ, atthi ca kÈraÓikÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Atthi
nirayesu kammakÈraÓÈ, natthi ca kÈraÓikÈti, ÈmantÈ. Atthi manussesu
kammakÈraÓÈ, natthi ca kÈraÓikÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
867. + Atthi nirayesu nirayapÈlÈti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ–

“Na Vessabh| nopi ca pettirÈjÈ,

Somo Yamo VessavaÓo ca rÈjÈ.
SakÈni kammÈni hananti tattha,
Ito paÓunnaÑ1 paralokapattan”ti.
Attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi natthi nirayesu nirayapÈlÈti.
868. * Natthi nirayesu nirayapÈlÈti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ

“tamenaÑ bhikkhave nirayapÈlÈ paÒcavidhabandhanaÑ nÈma kÈraÓaÑ
kÈrenti2, tattaÑ ayokhÊlaÑ hatthe gamenti, tattaÑ ayokhÊlaÑ dutiye hatthe
gamenti, tattaÑ ayokhÊlaÑ pÈde gamenti, tattaÑ ayokhÊlaÑ dutiye pÈde
gamenti, tattaÑ ayokhÊlaÑ majjhe-urasmiÑ gamenti, so tattha dukkhÈ tibbÈ
kaÔukÈ vedanÈ vedeti, na ca tÈva kÈlaÑ karoti, yÈva na taÑ pÈpakammaÑ
byantÊhotÊ”ti3 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi atthi nirayesu nirayapÈlÈti.
* Natthi nirayesu nirayapÈlÈti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ

“tamenaÑ bhikkhave nirayapÈlÈ saÑvesetvÈ kuÔhÈrÊhi4 tacchanti -pa-.
TamenaÑ bhikkhave nirayapÈlÈ uddhaÑpÈdaÑ adhosiraÑ ÔhapetvÈ vÈsÊhi
tacchanti -pa-. TamenaÑ bhikkhave nirayapÈlÈ rathe yojetvÈ ÈdittÈya
pathaviyÈ sampajjalitÈya sajotibh|tÈya5 sÈrentipi paccÈsÈrentipi -pa-.
TamenaÑ bhikkhave nirayapÈlÈ mahantaÑ a~gÈrapabbataÑ ÈdittaÑ
sampajjalitaÑ sajotibh|taÑ Èropentipi oropentipi -pa-. TamenaÑ bhikkhave
nirayapÈlÈ uddhaÑpÈdaÑ adhosiraÑ gahetvÈ tattÈya lohakumbhiyÈ
pakkhipanti ÈdittÈya sampajjalitÈya sajotibh|tÈya. So tattha pheÓuddehakaÑ
paccati, so tattha pheÓuddehakaÑ paccamÈno sakimpi uddhaÑ gacchati,
sakimpi adho gacchati, sakimpi tiriyaÑ gacchati. So tattha dukkhÈ tibbÈ
kaÔukÈ vedanÈ vedayati, na ca tÈva kÈlaÑ karoti, yÈva
______________________________________________________________
1. PaÓuÓÓaÑ (SyÈ, Ka), panunnaÑ (SÊ) 2. Karonti (Ma 3. 204; AÑ 1. 139 piÔÔhe.)
3. Ma 3. 204 piÔÔhe; AÑ 1. 139 piÔÔhe ca. 4. KudhÈrÊhi (sabbattha)
5. SaÒjotibh|tÈya (SyÈ)
na taÑ pÈpakammaÑ byantÊhoti. TamenaÑ bhikkhave nirayapÈlÈ

mahÈniraye pakkhipanti. So kho pana bhikkhave mahÈnirayo.
CatukkaÓÓo catudvÈro, vibhatto bhÈgaso mito.
AyopÈkÈrapariyanto, ayasÈ paÔikujjito.
Tassa ayomayÈ bh|mi, jalitÈ tejasÈ yutÈ.
SamantÈ yojanasataÑ, pharitvÈ tiÔÔhati sabbÈdÈ”ti1.
Attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi atthi nirayesu nirayapÈlÈti.
NirayapÈlakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
20. VÊsatimavagga
(197) 4. TiracchÈnakathÈ
869. * Atthi devesu tiracchÈnagatÈti, ÈmantÈ. Atthi tiracchÈnagatesu
devÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Atthi devesu tiracchÈnagatÈti, ÈmantÈ.
Devaloko tiracchÈnayonÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Atthi devesu
tiracchÈnagatÈti, ÈmantÈ. Atthi tattha kÊÔÈ paÔa~gÈ makasÈ makkhikÈ ahÊ
vicchikÈ satapadÊ gaÓÉuppÈdÈti2. Na hevaÑ vattabbe -pa-.
870. + Natthi devesu tiracchÈnagatÈti, ÈmantÈ. Nanu atthi tattha

ErÈvaÓo nÈma hatthinÈgo, sahassayuttaÑ dibbaÑ yÈnanti, ÈmantÈ. HaÒci
atthi tattha ErÈvaÓo nÈma hatthinÈgo, sahassayuttaÑ dibbaÑ yÈnaÑ, tena
vata re vattabbe “atthi devesu tiracchÈnagatÈ”ti.
871. * Atthi devesu tiracchÈnagatÈti, ÈmantÈ. Atthi tattha hatthibandhÈ

assabandhÈ3 yÈvasikÈ kÈraÓikÈ bhattakÈrakÈti, na hevaÑ vattabbe. Tena hi
natthi devesu tiracchÈnagatÈti.
TiracchÈnakathÈ niÔÔhitÈ.
______________________________________________________________
1. Ma 3. 204; AÑ 1. 140; Khu 2. 135 piÔÔhesu. 2. GaÓÉupÈdÈti (SyÈ, KaÑ, I)
3. HatthibhaÓÉÈ assabhaÓÉÈ (?)
20. VÊsatimavagga
(198) 5. MaggakathÈ
872. * PaÒca~giko maggoti, ÈmantÈ. Nanu aÔÔha~giko maggo vutto
BhagavatÈ. SeyyathidaÑ. SammÈdiÔÔhi -pa- sammÈsamÈdhÊti, ÈmantÈ. HaÒci
aÔÔha~giko maggo vutto BhagavatÈ. SeyyathidaÑ, sammÈdiÔÔhi -pa-
sammÈsamÈdhi, no ca vata re vattabbe “paÒca~giko maggo”ti.
* PaÒca~giko maggoti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ–
“MaggÈnaÑ aÔÔha~giko seÔÔho, saccÈnaÑ caturo padÈ.
VirÈgo seÔÔho dhammÈnaÑ, dvipadÈnaÒca cakkhumÈ”ti1.
Attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi aÔÔha~giko maggoti.
873. * SammÈvÈcÈ magga~gaÑ, sÈ ca na maggoti, ÈmantÈ. SammÈdiÔÔhi

magga~gaÑ, sÈ ca na maggoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SammÈvÈcÈ
magga~gaÑ, sÈ ca na maggoti, ÈmantÈ. SammÈsa~kappo -pa-.
SammÈvÈyÈmo -pa-. SammÈsati -pa-. SammÈsamÈdhi magga~gaÑ, so ca na
maggoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SammÈkammanto -pa-. SammÈ ÈjÊvo magga~gaÑ, so ca na maggoti,
ÈmantÈ. SammÈdiÔÔhi -pa-. SammÈsamÈdhi magga~gaÑ, so ca na maggoti,
* SammÈdiÔÔhi magga~gaÑ, sÈ ca maggoti, ÈmantÈ. SammÈvÈcÈ
magga~gaÑ, sÈ ca maggoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SammÈdiÔÔhi
magga~gaÑ, sÈ ca maggoti, ÈmantÈ. SammÈkammanto -pa-. SammÈ-ÈjÊvo
magga~gaÑ, so ca maggoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* SammÈsa~kappo -pa-. SammÈvÈyÈmo -pa-. SammÈsati -pa-.
SammÈsamÈdhi magga~gaÑ, so ca maggoti, ÈmantÈ. SammÈvÈcÈ -pa-.
SammÈkammanto -pa-. SammÈ ÈjÊvo magga~gaÑ, so ca maggoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
874. + Ariyo aÔÔha~giko maggoti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ

“pubbeva kho panassa kÈyakammaÑ vacÊkammaÑ ÈjÊvo suparisuddho hoti.
______________________________________________________________
EvamassÈyaÑ ariyo aÔÔha~giko maggo bhÈvanÈpÈrip|riÑ gacchatÊ”ti1

attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi paÒca~giko maggoti.
875. * PaÒca~giko maggoti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “yasmiÑ

kho Subhadda dhammavinaye ariyo aÔÔha~giko maggo na upalabbhati,
samaÓopi tattha na upalabbhati, dutiyopi tattha samaÓo na upalabbhati,
tatiyopi tattha samaÓo na upalabbhati, catutthopi tattha samaÓo na
upalabbhati. YasmiÑ ca kho Subhadda dhammavinaye ariyo aÔÔha~giko
maggo upalabbhati, samaÓopi tattha upalabbhati, dutiyopi -pa- tatiyopi -pa-
catutthopi tattha samaÓo upalabbhati. ImasmiÑ kho Subhadda
dhammavinaye ariyo aÔÔha~giko maggo upalabbhati, idheva Subhadda
samaÓo, idha dutiyo samaÓo, idha tatiyo samaÓo, idha catuttho samaÓo,
suÒÒÈ parappavÈdÈ samaÓebhi aÒÒehÊ”ti2 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi
aÔÔha~giko maggoti.
MaggakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
20. VÊsatimavagga
876. * DvÈdasavatthukaÑ ÒÈÓaÑ lokuttaranti, ÈmantÈ. DvÈdasa
lokuttaraÒÈÓÈnÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. DvÈdasa lokuttaraÒÈÓÈnÊti,
ÈmantÈ. DvÈdasa sotÈpattimaggÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. DvÈdasa
sotÈpattimaggÈti, ÈmantÈ. DvÈdasa sotÈpattiphalÈnÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. DvÈdasa sakadÈgÈmimaggÈ -pa-. AnÈgÈmimaggÈ -pa-.
ArahattamaggÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. DvÈdasa arahattamaggÈti, ÈmantÈ.
DvÈdasa arahattaphalÈnÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
877. + Na vattabbaÑ “dvÈdasavatthukaÑ ÒÈÓaÑ lokuttaran”ti, ÈmantÈ.

Nanu vuttaÑ BhagavatÈ “idaÑ dukkhaÑ ariyasaccan”ti me bhikkhave
pubbe ananussutesu
______________________________________________________________
1. Ma 3. 337 piÔÔhe. 2. DÊ 2. 125 piÔÔhe.
dhammesu cakkhuÑ udapÈdi ÒÈÓaÑ udapÈdi paÒÒÈ udapÈdi vijjÈ udapÈdi

Èloko udapÈdi, “taÑ kho panidaÑ dukkhaÑ ariyasaccaÑ pariÒÒeyyan”ti me
bhikkhave -pa- pariÒÒÈtan”ti me bhikkhave -pa- “idaÑ dukkhasamudayaÑ1
ariyasaccan”ti me bhikkhave -pa- “taÑ kho panidaÑ dukkhasamudayaÑ
ariyasaccaÑ pahÈtabban”ti me bhikkhave -pa- pahÊnan”ti me bhikkhave -pa-
“idaÑ dukkhanirodhaÑ2 ariyasaccan”ti me bhikkhave -pa- “taÑ kho
panidaÑ dukkhanirodhaÑ ariyasaccaÑ sacchikÈtabban”ti me bhikkhave -pa-
sacchikatan”ti me bhikkhave -pa- “idaÑ dukkhanirodhagÈminÊ paÔipadÈ
ariyasaccan”ti me bhikkhave -pa- “taÑ kho panidaÑ dukkhanirodhagÈminÊ
paÔipadÈ ariyasaccaÑ bhÈvetabban”ti me bhikkhave -pa- bhÈvitan”ti me
bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuÑ udapÈdi -pa- Èloko
udapÈdÊ”ti3 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi dvÈdasavatthukaÑ ÒÈÓaÑ
lokuttaranti.
VÊsatimo vaggo.
TassuddÈnaÑ
MÈtughÈtako Ènantariko, pitughÈtako Ènantariko, arahantaghÈtako

Ènantariko, ruhiruppÈdako Ènantariko, saÑghabhedako Ènantariko, natthi
puthujjanassa ÒÈÓaÑ, natthi nirayesu nirayapÈlÈ, atthi devesu
tiracchÈnagatÈ, paÒca~giko maggo, dvÈdasavatthukaÑ ÒÈÓaÑ lokuttaranti.
Catuttho paÓÓÈsako.
TassuddÈnaÑ
Niggaho, puÒÒasaÒcayo, aÔÔhÈsi, atÊtena ca, mÈtughÈtako.

______________________________________________________________
1. Dukkhasamudayo (SyÈ, KaÑ, I) 2. Dukkhanirodho (SyÈ, KaÑ, I)
3. Vi 3. 15; SaÑ 3. 369; Khu 9. 330 piÔÔhesu.
(200) 1. SÈsanakathÈ
878. * SÈsanaÑ navaÑ katanti, ÈmantÈ. SatipaÔÔhÈnÈ navaÑ katÈti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. SÈsanaÑ navaÑ katanti, ÈmantÈ. SammappadhÈnÈ -pa-.
IddhipÈdÈ -pa-. IndriyÈ -pa-. BalÈ -pa-. Bojjha~gÈ navaÑ katÈti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. Pubbe akusalaÑ pacchÈ kusalaÑ katanti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. Pubbe sÈsavaÑ -pa- saÑyojaniyaÑ. GanthaniyaÑ. OghaniyaÑ.
YoganiyaÑ. NÊvaraÓiyaÑ. ParÈmaÔÔhaÑ. UpÈdÈniyaÑ -pa- saÑkilesiyaÑ
pacchÈ asaÑkilesiyaÑ katanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Atthi koci TathÈgatassa sÈsanaÑ navaÑ karotÊti, ÈmantÈ. Atthi koci
satipaÔÔhÈne navaÑ karotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Atthi koci
sammappadhÈne -pa- iddhipÈde -pa- indriye -pa- bale -pa- bojjha~ge navaÑ
karotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Atthi koci pubbe akusalaÑ pacchÈ kusalaÑ
karotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Atthi koci pubbe sÈsavaÑ -pa-
saÑkilesiyaÑ pacchÈ asaÑkilesiyaÑ karotÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* LabbhÈ TathÈgatassa sÈsanaÑ puna navaÑ kÈtunti, ÈmantÈ. LabbhÈ
satipaÔÔhÈnÈ puna navaÑ kÈtunti, na hevaÑ vattabbe -pa-. LabbhÈ
sammappadhÈnÈ -pa- iddhipÈdÈ -pa- indriyÈ -pa- balÈ -pa- bojjha~gÈ puna
navaÑ kÈtunti, na hevaÑ vattabbe -pa-. LabbhÈ pubbe akusalaÑ pacchÈ
kusalaÑ kÈtunti, na hevaÑ vattabbe -pa-. LabbhÈ pubbe sÈsavaÑ -pa-
saÑkilesiyaÑ pacchÈ asaÑkilesiyaÑ kÈtunti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
SÈsanakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
(201) 2. AvivittakathÈ
879. * Puthujjano tedhÈtukehi dhammehi avivittoti, ÈmantÈ. Puthujjano
tedhÈtukehi phassehi -pa- tedhÈtukÈhi vedanÈhi.
21. EkavÊsatimavagga 437
SaÒÒÈhi. CetanÈhi. Cittehi. SaddhÈhi. VÊriyehi. SatÊhi. SamÈdhÊhi -pa-

tedhÈtukÈhi paÒÒÈhi avivittoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Puthujjano tedhÈtukehi kammehi avivittoti, ÈmantÈ. YasmiÑ khaÓe
puthujjano cÊvaraÑ deti, tasmiÑ khaÓe paÔhamaÑ jhÈnaÑ upasampajja
viharati -pa- ÈkÈsÈnaÒcÈyatanaÑ upasampajja viharatÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-. YasamiÑ khaÓe puthujjano piÓÉapÈtaÑ deti -pa- senÈsanaÑ deti -pa-
gilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈraÑ deti, tasmiÑ khaÓe catutthaÑ jhÈnaÑ
upasampajja viharati. NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatanaÑ upasampajja viharatÊti, na
880. + Na vattabbaÑ “puthujjano tedhÈtukehi kammehi avivitto”ti,

ÈmantÈ. Puthujjanassa r|padhÈtu-ar|padhÈt|pagaÑ kammaÑ pariÒÒÈtanti,
na hevaÑ vattabbe. Tena hi puthujjano tedhÈtukehi kammehi avivittoti -pa-.
AvivittakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
(202) 3. SaÑyojanakathÈ
881. * Atthi kiÒci saÑyojanaÑ appahÈya arahattappattÊti, ÈmantÈ. Atthi
kiÒci sakkÈyadiÔÔhiÑ appahÈya -pa- vicikicchaÑ appahÈya -pa-
sÊlabbataparÈmÈsaÑ appahÈya. RÈgaÑ appahÈya. DosaÑ appahÈya. MohaÑ
appahÈya. AnottappaÑ appahÈya arahattappattÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Atthi kiÒci saÑyojanaÑ appahÈya arahattappattÊti, ÈmantÈ. ArahÈ
sarÈgo sadoso samoho samÈno samakkho sapaÄÈso sa-upÈyÈso sakilesoti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu arahÈ nirÈgo niddoso nimmoho nimmÈno
nimmakkho nippaÄÈso nirupÈyÈso nikkilesoti, ÈmantÈ. HaÒci arahÈ nirÈgo
-pa- nikkileso, no ca vata re vattabbe “atthi kiÒci saÑyojanaÑ appahÈya
arahattappattÊ”ti.
882. + Na vattabbaÑ “kiÒci saÑyojanaÑ appahÈya arahattappattÊ”ti,

ÈmantÈ. ArahÈ sabbaÑ BuddhavisayaÑ jÈnÈtÊti, na hevaÑ vattabbe. Tena hi
atthi kiÒci saÑyojanaÑ appahÈya arahattappattÊti.
SaÑyojanakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
(203) 4. IddhikathÈ
883. * Atthi adhippÈya-iddhi BuddhÈnaÑ vÈ sÈvakÈnaÑ vÈti, ÈmantÈ.
“NiccapaÓÓÈ rukkhÈ hont|”ti atthi adhippÈya-iddhi BuddhÈnaÑ vÈ
sÈvakÈnaÑ vÈti, na hevaÑ vattabbe -pa- “NiccapupphÈ rukkhÈ hontu -pa-.
NiccaphalikÈ rukkhÈ hontu. NiccaÑ juÓhaÑ hotu. NiccaÑ khemaÑ hotu.
NiccaÑ subhikkhaÑ hotu. NiccaÑ suvatthi1 hot|”ti atthi adhippÈya-iddhi
BuddhÈnaÑ vÈ sÈvakÈnaÑ vÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Atthi adhippÈya-iddhi BuddhÈnaÑ vÈ sÈvakÈnaÑ vÈti, ÈmantÈ.
Uppanno phasso “mÈ nirujjhÊ”ti atthi adhippÈya-iddhi BuddhÈnaÑ vÈ
sÈvakÈnaÑ vÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* UppannÈ vedanÈ -pa- saÒÒÈ. CetanÈ. CittaÑ. SaddhÈ. VÊriyaÑ. Sati.
SamÈdhi -pa-. PaÒÒÈ “mÈ nirujjhÊ”ti atthi adhippÈya-iddhi BuddhÈnaÑ vÈ
“R|paÑ niccaÑ hot|”ti atthi adhippÈya-iddhi vedanÈ -pa-. SaÒÒÈ -pa-.
Sa~khÈrÈ -pa-. “ViÒÒÈÓaÑ niccaÑ hot|”ti atthi adhippÈya-iddhi BuddhÈnaÑ
vÈ sÈvakÈnaÑ vÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
JÈtidhammÈ sattÈ “mÈ jÈyiÑs|”ti atthi -pa-. JarÈdhammÈ sattÈ “mÈ
jÊriÑs|”ti -pa-. ByÈdhidhammÈ sattÈ “mÈ byÈdhiyiÑs|”ti -pa-.
MaraÓadhammÈ sattÈ “mÈ mÊyiÑs|”ti atthi adhippÈya-iddhi BuddhÈnaÑ vÈ
______________________________________________________________
1. SuvuÔÔhikaÑ (SyÈ)
884. + Na vattabbaÑ “atthi adhippÈya-iddhi BuddhÈnaÑ vÈ sÈvakÈnaÑ

vÈ”ti, ÈmantÈ. Nanu ÈyasmÈ Pilindavaccho raÒÒo MÈgadhassa seniyassa
BimbisÈrassa pÈsÈdaÑ “suvaÓÓan”tveva adhimucci, suvaÓÓo ca pana ÈsÊti1,
ÈmantÈ. HaÒci ÈyasmÈ Pilindavaccho raÒÒo MÈgadhassa Seniyassa
BimbisÈrassa pÈsÈdaÑ suvaÓÓantveva adhimucci, suvaÓÓo ca pana Èsi, tena
vata re vattabbe “atthi adhippÈya-iddhi BuddhÈnaÑ vÈ sÈvakÈnaÑ vÈ”ti.
IddhikathÈ niÔÔhitÈ.
_____
(204) 5. BuddhakathÈ
885. * Atthi BuddhÈnaÑ Buddhehi hÊnÈtirekatÈti, ÈmantÈ.
SatipaÔÔhÈnatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. SammappadhÈnato -pa-.
IddhipÈdato. Indriyato. Balato. Bojjha~gato. VasibhÈvato -pa-.
SabbaÒÒutaÒÈÓadassanatoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
BuddhakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
(205) 6. SabbadisÈkathÈ
886. * SabbÈ disÈ BuddhÈ tiÔÔhantÊti, ÈmantÈ. PuratthimÈya disÈya
Buddho tiÔÔhatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. PuratthimÈya disÈya Buddho
tiÔÔhatÊti, ÈmantÈ. KinnÈmo so BhagavÈ, kiÑjacco, kiÑgotto, kinnÈmÈ tassa
Bhagavato mÈtÈpitaro, kinnÈmaÑ tassa Bhagavato sÈvakayugaÑ, konÈmo
tassa Bhagavato upaÔÔhÈko, kÊdisaÑ cÊvaraÑ dhÈreti, kÊdisaÑ pattaÑ
dhÈreti, katarasmiÑ gÈme vÈ nigame vÈ nagare vÈ raÔÔhe vÈ janapade vÈti,
* DakkhiÓÈya disÈya -pa-. PacchimÈya disÈya -pa-. UttarÈya disÈya
-pa-. HeÔÔhimÈya disÈya Buddho tiÔÔhatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
HeÔÔhimÈya
______________________________________________________________
1. Vi 1. 362; Vi 3. 302 piÔÔhesu.
disÈya Buddho tiÔÔhatÊti, ÈmantÈ. KinnÈmo so BhagavÈ -pa-. Janapade vÈti,

na hevaÑ vatabbe -pa-.
* UparimÈya disÈya Buddho tiÔÔhatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
UparimÈya disÈya Buddho tiÔÔhatÊti, ÈmantÈ. CÈtumahÈrÈjike tiÔÔhati -pa-.
TÈvatiÑse tiÔÔhati -pa-. YÈme tiÔÔhati -pa-. Tusite tiÔÔhati -pa-.
NimmÈnaratiyÈ tiÔÔhati -pa-. ParanimmitavasavattiyÈ tiÔÔhati -pa-.
Brahmaloke tiÔÔhatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
SabbadisÈkathÈ niÔÔhitÈ.
_____
(206) 7. DhammakathÈ
887. * Sabbe dhammÈ niyatÈti, ÈmantÈ. MicchattaniyatÈti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. SammattaniyatÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Natthi aniyato
rÈsÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu atthi aniyato rÈsÊti, ÈmantÈ. HaÒci atthi
aniyato rÈsi, no ca vata re vattabbe “sabbe dhammÈ niyatÈ”ti.
* Sabbe dhammÈ niyatÈti, ÈmantÈ. Nanu tayo rÈsÊ vuttÈ BhagavatÈ–
micchattaniyato rÈsi, sammattaniyato rÈsi, aniyato rÈsÊti1, ÈmantÈ. HaÒci
tayo rÈsÊ vuttÈ BhagavatÈ–micchattaniyato rÈsi, sammattaniyato rÈsi,
aniyato rÈsi, no ca vata re vattabbe “sabbe dhammÈ niyatÈ”ti.
* R|paÑ r|paÔÔhena niyatanti, ÈmantÈ. Micchattaniyatanti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. Sammattaniyatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. VedanÈ -pa-.
SaÒÒÈ -pa-. Sa~khÈrÈ -pa-. ViÒÒÈÓaÑ viÒÒÈÓaÔÔhena niyatanti, ÈmantÈ.
Micchattaniyatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Sammattaniyatanti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
888. + Na vattabbaÑ “r|paÑ r|paÔÔhena niyataÑ -pa- vedanÈ -pa-

saÒÒÈ -pasa~khÈrÈ -pa- viÒÒÈÓaÑ viÒÒÈÓaÔÔhena niyatan”ti, ÈmantÈ.
R|paÑ vedanÈ
______________________________________________________________
1. Abhi 1. 3, 211 piÔÔhesu.
hoti -pa- saÒÒÈ hoti. Sa~khÈrÈ honti. ViÒÒÈÓaÑ hoti. VedanÈ -pa-. SaÒÒÈ
-pa-. Sa~khÈrÈ -pa-. ViÒÒÈÓaÑ r|paÑ hoti -pa- vedanÈ hoti. SaÒÒÈ hoti.
Sa~khÈrÈ hontÊti, na hevaÑ vattabbe. Tena hi r|paÑ r|paÔÔhena niyataÑ,
vedanÈ -pa- saÒÒÈ -pasa~khÈrÈ -pa- viÒÒÈÓaÑ viÒÒÈÓaÔÔhena niyatanti.
DhammakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
(207) 8. KammakathÈ
889. * Sabbe kammÈ niyatÈti, ÈmantÈ. MicchattaniyatÈti, na hevaÑ
vattabbe -pa-. SammattaniyatÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Natthi aniyato
rÈsÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu atthi aniyato rÈsÊti, ÈmantÈ. HaÒci atthi
aniyato rÈsi, no ca vata re vattabbe “sabbe kammÈ niyatÈ”ti.
* SabbekammÈ niyatÈti, ÈmantÈ. Nanu tayo rÈsÊ vuttÈ BhagavatÈ–
micchattaniyato rÈsi, sammattaniyato rÈsi, aniyato rÈsÊti, ÈmantÈ. HaÒci tayo
rÈsÊ vuttÈ BhagavatÈ–micchattaniyato rÈsi, sammattaniyato rÈsi, aniyato
rÈsi, no ca vata re vattabbe “sabbe kammÈ niyatÈ”ti.
890. * DiÔÔhadhammavedanÊyaÑ kammaÑ diÔÔhadhammavedanÊyaÔÔhena

niyatanti, ÈmantÈ. Micchattaniyatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Sammattaniyatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. UpapajjavedanÊyaÑ kammaÑ
-pa-. AparÈpariyavedanÊyaÑ kammaÑ aparÈpariyavedanÊyaÔÔhena niyatanti,
ÈmantÈ. Micchattaniyatanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Sammattaniyatanti, na
891. + Na vattabbaÑ “diÔÔhadhammavedanÊyaÑ kammaÑ

diÔÔhadhammavedanÊyaÔÔhena niyataÑ. UpapajjavedanÊyaÑ kammaÑ -pa-.
AparÈpariyavedanÊyaÑ kammaÑ aparÈpariyavedanÊyaÔÔhena niyatan”ti,
ÈmantÈ. DiÔÔhadhammavedanÊyaÑ kammaÑ upapajjavedanÊyaÑ hoti,
aparÈpariyavedanÊyaÑ hoti -pa-. UpapajjavedanÊyaÑ kammaÑ
diÔÔhadhammavedanÊyaÑ hoti,
aparÈpariyavedanÊyaÑ hoti -pa-. AparÈpariyavedanÊyaÑ kammaÑ

diÔÔhadhammavedanÊyaÑ hoti, upapajjavedanÊyaÑ hotÊti, na hevaÑ vattabbe.
Tena hi diÔÔhadhammavedanÊyaÑ kammaÑ diÔÔhadhammavedanÊyaÔÔhena
niyataÑ. UpapajjavedanÊyaÑ kammaÑ -pa-. AparÈpariyavedanÊyaÑ
kammaÑ aparÈpariyavedanÊyaÔÔhena niyatanti.
KammakathÈ niÔÔhitÈ.
EkavÊsatimo vaggo.
TassuddÈnaÑ
SÈsanaÑ navaÑ kataÑ, atthi koci TathÈgatassa sÈsanaÑ navaÑ karoti,
labbhÈ TathÈgatassa sÈsanaÑ puna navaÑ kÈtuÑ, puthujjano tedhÈtukehi
kammehi avivitto, atthi kiÒci saÑyojanaÑ appahÈya arahattappatti, atthi
adhippÈyiddhi BuddhÈnaÑ vÈ sÈvakÈnaÑ vÈ, atthi BuddhÈnaÑ Buddhehi
hÊnÈtirekatÈ, sabbÈ disÈ BuddhÈ tiÔÔhanti, sabbe dhammÈ niyatÈ, sabbe
kammÈ niyatÈti.
_____
(208) 1. ParinibbÈnakathÈ
892. * Atthi kiÒci saÑyojanaÑ appahÈya parinibbÈnanti, ÈmantÈ. Atthi
kiÒci sakkÈyadiÔÔhiÑ appahÈya -pa-. AnottappaÑ appahÈya parinibbÈnanti,
* Atthi kiÒci saÑyojanaÑ appahÈya parinibbÈnanti, ÈmantÈ. ArahÈ
sarÈgo -pa- sakilesoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu arahÈ nirÈgo -pa-
nikkilesoti, ÈmantÈ. HaÒci arahÈ nirÈgo -pa- nikkileso, no ca vata re
vattabbe “atthi kiÒci saÑyojanaÑ appahÈya parinibbÈnan”ti.
893. + Na vattabbaÑ “atthi kiÒci saÑyojanaÑ appahÈya parinibbÈnanti,

ÈmantÈ. ArahÈ sabbaÑ BuddhavisayaÑ jÈnÈtÊti, na hevaÑ vattabbe. Tena hi
atthi kiÒci saÑyojanaÑ appahÈya parinibbÈnanti.
ParinibbÈnakathÈ niÔÔhitÈ.
22. BÈvÊsatimavagga 443
(209) 2. KusalacittakathÈ
894. * ArahÈ kusalacitto parinibbÈyatÊti, ÈmantÈ. ArahÈ

puÒÒÈbhisa~khÈraÑ abhisa~kharonto. ŒneÒjÈbhisa~khÈraÑ
abhisa~kharonto. GatisaÑvattaniyaÑ kammaÑ karonto.
BhavasaÑvattaniyaÑ kammaÑ karonto. IssariyasaÑvattaniyaÑ kammaÑ
karonto. AdhipaccasaÑvattaniyaÑ kammaÑ karonto.
MahÈbhogasaÑvattaniyaÑ kammaÑ karonto. MahÈparivÈrasaÑvattaniyaÑ
kammaÑ karonto. DevasobhagyasaÑvattaniyaÑ kammaÑ karonto.
ManussasobhagyasaÑvattaniyaÑ kammaÑ karonto parinibbÈyatÊti, na
* ArahÈ kusalacitto parinibbÈyatÊti, ÈmantÈ. ArahÈ Ècinanto apacinanto.

Pajahanto upÈdiyanto. Visinento ussinento. Vidh|pento sandh|pento
parinibbÈyatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu arahÈ nevÈcinÈti na apacinÈti
apacinitvÈ Ôhitoti, ÈmantÈ. HaÒci arahÈ nevÈcinÈti, na apacinÈti, apacinitvÈ
Ôhito, no ca vata re vattabbe “arahÈ kusalacitto parinibbÈyatÊ”ti. Nanu arahÈ
neva pajahati na upÈdiyati, pajahitvÈ Ôhito. Neva visineti na ussineti,
visinetvÈ Ôhito. Nanu arahÈ neva vidh|peti na sandh|peti, vidh|petvÈ Ôhitoti,
ÈmantÈ. HaÒci arahÈ neva vidh|peti na sandh|peti, vidh|petvÈ Ôhito, no ca
vata re vattabbe “arahÈ kusalacitto parinibbÈyatÊ”ti.
895. + Na vattabbaÑ “arahÈ kusalacitto parinibbÈyatÊ”ti, ÈmantÈ. Nanu

arahÈ upaÔÔhitassati sato sampajÈno parinibbÈyatÊti, ÈmantÈ. HaÒci arahÈ
upaÔÔhitassati sato sampajÈno parinibbÈyati, tena vata re vattabbe “arahÈ
kusalacitto parinibbÈyatÊ”ti.
KusalacittakathÈ niÔÔhitÈ.
(210) 3. ŒneÒjakathÈ
896. * ArahÈ ÈneÒje Ôhito parinibbÈyatÊti, ÈmantÈ. Nanu arahÈ
pakaticitte Ôhito parinibbÈyatÊti, ÈmantÈ. HaÒci arahÈ pakaticitte Ôhito
parinibbÈyati, no ca vata re vattabbe “arahÈ ÈneÒje Ôhito parinibbÈyatÊ”ti.
* ArahÈ ÈneÒje Ôhito parinibbÈyatÊti, ÈmantÈ. ArahÈ kiriyamaye citte
Ôhito parinibbÈyatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu arahÈ vipÈkacitte Ôhito
parinibbÈyatÊti, ÈmantÈ. HaÒci arahÈ vipÈkacitte Ôhito parinibbÈyati, no ca
vata re vattabbe “arahÈ ÈneÒje Ôhito parinibbÈyatÊ”ti.
* ArahÈ ÈneÒje Ôhito parinibbÈyatÊti, ÈmantÈ. ArahÈ kiriyÈbyÈkate citte
Ôhito parinibbÈyatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu arahÈ vipÈkÈbyÈkate
citte Ôhito parinibbÈyatÊti, ÈmantÈ. HaÒci arahÈ vipÈkÈbyÈkate citte Ôhito
parinibbÈyati, no ca vata re vattabbe “arahÈ ÈneÒje Ôhito parinibbÈyatÊ”ti.
* ArahÈ ÈneÒje Ôhito parinibbÈyatÊti, ÈmantÈ. Nanu BhagavÈ
catutthajjhÈnÈ vuÔÔhahitvÈ samanantarÈ parinibbutoti1, ÈmantÈ. HaÒci
BhagavÈ catutthajjhÈnÈ vuÔÔhahitvÈ samanantarÈ parinibbuto, no ca vata re
vattabbe “arahÈ ÈneÒje Ôhito parinibbÈyatÊ”ti.
ŒneÒjakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
(211) 4. DhammÈbhisamayakathÈ
897. * Atthi gabbhaseyyÈya dhammÈbhisamayoti, ÈmantÈ. Atthi
gabbhaseyyÈya dhammadesanÈ, dhammassavanaÑ, dhammasÈkacchÈ,
paripucchÈ, sÊlasamÈdÈnaÑ, indriyesu guttadvÈratÈ, bhojane mattaÒÒutÈ,
pubbarattÈpararattaÑ
______________________________________________________________
jÈgariyÈnuyogoti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Natthi gabbhaseyyÈya

dhammadesanÈ, dhammassavanaÑ -pa- pubbarattÈpararattaÑ
jÈgariyÈnuyogoti, ÈmantÈ. HaÒci natthi gabbhaseyyÈya dhammadesanÈ,
dhammassavanaÑ -pa-. PubbarattÈpararattaÑ jÈgariyÈnuyogo, no ca vata re
vattabbe “atthi gabbhaseyyÈya dhammÈbhisqmayo”ti.
* Atthi gabbhaseyyÈya dhammÈbhisamayoti, ÈmantÈ. Nanu dve paccayÈ
sammÈdiÔÔhiyÈ uppÈtÈya parato ca ghoso, yoniso ca manasikÈroti, ÈmantÈ.
HaÒci dve paccayÈ sammÈdiÔÔhiyÈ uppÈdÈya parato ca ghoso, yoniso ca
manasikÈro, no ca vata re vattabbe “atthi gabbhaseyyÈya
dhammÈbhisamayo”ti.
* Atthi gabbhaseyyÈya dhammÈbhisamayoti, ÈmantÈ. Suttassa
pamattassa muÔÔhassatissa asampajÈnassa dhammÈbhisamayoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
DhammÈbhisamayakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
(212-4) 5-7. TissopikathÈ

898. * Atthi gabbhaseyyÈya arahattappattÊti, ÈmantÈ. Suttassa
pamattassa muÔÔhassatissa asampajÈnassa arahattappattÊti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
899. * Atthi supinagatassa dhammÈbhisamayoti, ÈmantÈ. Suttassa

pamattassa muÔÔhassatissa asampajÈnassa dhammÈbhisamayoti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
900. * Atthi supinagatassa arahattappattÊti, ÈmantÈ. Suttassa pamattassa

muÔÔhassatissa asampajÈnassa arahattappattÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
TissopikathÈ niÔÔhitÈ.
(215) 8. AbyÈkatakathÈ
901. * SabbaÑ supinagatassa cittaÑ abyÈkatanti, ÈmantÈ. Supinantena
pÈÓaÑ haneyyÈti, ÈmantÈ. HaÒci supinantena pÈÓaÑ haneyya, no ca vata re
vattabbe “sabbaÑ supinagatassa cittaÑ abyÈkatan”ti.
* Supinantena adinnaÑ Èdiyeyya -pa- musÈ bhaÓeyya. PisuÓaÑ
bhaÓeyya, pharusaÑ bhaÓeyya. SamphaÑ palapeyya. SandhiÑ chindeyya.
NillopaÑ hareyya. EkÈgÈrikaÑ kareyya. Paripanthe tiÔÔheyya. ParadÈraÑ
gaccheyya. GÈmaghÈtakaÑ kareyya. NigamaghÈtakaÑ kareyya. Supinantena
methunaÑ dhammaÑ paÔiseveyya. Supinagatassa asuci mucceyya.
Supinantena dÈnaÑ dadeyya. CÊvaraÑ dadeyya. PiÓÉapÈtaÑ dadeyya.
SenÈsanaÑ dadeyya. GilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈraÑ dadeyya.
KhÈdanÊyaÑ dadeyya. BhojanÊyaÑ dadeyya. PÈnÊyaÑ dadeyya. CetiyaÑ
vandeyya, cetiye mÈlaÑ Èropeyya. GandhaÑ Èropeyya. VilepanaÑ Èropeyya
-pa- cetiyaÑ abhidakkhiÓaÑ kareyyÈti, ÈmantÈ. HaÒci supinantena cetiyaÑ
abhidakkhiÓaÑ kareyya, no ca vata re vattabbe “sabbaÑ supinagatassa
cittaÑ abyÈkatan”ti.
902. + Na vattabbaÑ “sabbaÑ supinagatassa cittaÑ abyÈkatan”ti,

ÈmantÈ. Nanu supinagatassa cittaÑ abbohÈriyaÑ vuttaÑ BhagavatÈti,
ÈmantÈ. HaÒci supinagatassa cittaÑ abbohÈriyaÑ vuttaÑ BhagavatÈ, tena
vata re vattabbe “sabbaÑ supinagatassa cittaÑ abyÈkatan”ti.
AbyÈkatakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
(216) 9. ŒsevanapaccayakathÈ
903. * Natthi kÈci ÈsevanapaccayatÈti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ
“pÈÓÈtipÈto bhikkhave Èsevito bhÈvito
bahulÊkato nirayasaÑvattaniko tiracchÈnayonisaÑvattaniko

pettivisayasaÑvattaniko, yo sabbalahuso pÈÓÈtipÈtassa vipÈko
manussabh|tassa appÈyukasaÑvattaniko hotÊ”ti1 attheva suttantoti, ÈmantÈ.
Tena hi atthi kÈci ÈsevanapaccayatÈti.
* Natthi kÈci ÈsevanapaccayatÈti, ÈmantÈ. Nanu vuttaÑ BhagavatÈ
“adinnÈdÈnaÑ bhikkhave ÈsevitaÑ bhÈvitaÑ bahulÊkataÑ
nirayasaÑvattanikaÑ tiracchÈnayonisaÑvattanikaÑ
pettivisayasaÑvattanikaÑ, yo sabbalahuso adinnÈdÈnassa vipÈko
manussabh|tassa bhogabyasanasaÑvattaniko hoti -pa- yo sabbalahuso
kÈmesumicchÈcÈrassa vipÈko manussabh|tassa sapattaverasaÑvattaniko hoti
-pa- yo sabbalahuso musÈvÈdassa vipÈko manussabh|tassa
abbh|tabbhakkhÈnasaÑvattaniko hoti -pa- yo sabbalahuso pisuÓÈya vÈcÈya
vipÈko manussabh|tassa mittehi bhedanasaÑvattaniko hoti -pa- yo
sabbalahuso pharusÈya vÈcÈya vipÈko manussabh|tassa
amanÈpasaddasaÑvattaniko hoti -pa- yo sabbalahuso samphappalÈpassa
vipÈko manussabh|tassa anÈdeyyavÈcÈsaÑvattaniko hoti. SurÈmerayapÈnaÑ
bhikkhave ÈsevitaÑ -pa- yo sabbalahuso surÈmerayapÈnassa vipÈko
manussabh|tassa ummattakasaÑvattaniko hotÊ”ti2 attheva suttantoti,
ÈmantÈ. Tena hi atthi kÈci ÈsevanapaccayatÈti.

“micchÈdiÔÔhi bhikkhave ÈsevitÈ bhÈvitÈ bahulÊkatÈ nirayasaÑvattanikÈ
tiracchÈnayonisaÑvattanikÈ pettivisayasaÑvattanikÈ”ti attheva suttantoti,
ÈmantÈ. Tena hi atthi kÈci ÈsevanapaccayatÈti.
“micchÈsa~kappo -pa- micchÈsamÈdhi bhikkhave Èsevito bhÈvito -pa-
pettivisayasaÑvattaniko”ti attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi atthi kÈci
ÈsevanapaccayatÈti.
______________________________________________________________
1. AÑ 3. 77 piÔÔhe. 2. AÑ 3. 77 piÔÔhe.

“sammÈdiÔÔhi bhikkhave ÈsevitÈ bhÈvitÈ bahulÊkatÈ amatogadhÈ hoti
amataparÈyanÈ amatapariyosÈnÈ”ti attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi atthi
kÈci ÈsevanapaccayatÈti.
“sammÈsa~kappo bhikkhave Èsevito bhÈvito bahulÊkato -pa-.
SammÈsamÈdhi bhikkhave Èsevito bhÈvito bahulÊkato amatogadho hoti
amataparÈyano amatapariyosÈno”ti attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi atthi
kÈci ÈsevanapaccayatÈti.
ŒsevanapaccayakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
(217) 10. KhaÓikakathÈ

906. * EkacittakkhaÓikÈ sabbe dhammÈti, ÈmantÈ. Citte mahÈpathavÊ
saÓÔhÈti. MahÈsamuddo saÓÔhÈti. SinerupabbatarÈjÈ saÓÔhÈti. Œpo saÓÔhÈti.
Tejo saÓÔhÈti. VÈyo saÓÔhÈti. TiÓakaÔÔhavanappatayo saÓÔhahantÊti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
* EkacittakkhaÓikÈ sabbe dhammÈti, ÈmantÈ. CakkhÈyatanaÑ
cakkhuviÒÒÈÓena sahajÈtanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. CakkhÈyatanaÑ
cakkhuviÒÒÈÓena sahajÈtanti, ÈmantÈ. Nanu ÈyasmÈ SÈriputto etadavoca
“ajjhattikaÒceva Èvuso cakkhuÑ aparibhinnaÑ hoti, bÈhirÈ ca r|pÈ na
ÈpÈthaÑ Ègacchanti, no ca tajjo samannÈhÈro hoti, neva tÈva tajjassa
viÒÒÈÓabhÈgassa1 pÈtubhÈvo hoti. AjjhattikaÒceva Èvuso cakkhuÑ
aparibhinnaÑ hoti, bÈhirÈ ca r|pÈ ÈpÈthaÑ Ègacchanti, no ca tajjo
samannÈhÈro hoti, neva tÈva tajjassa viÒÒÈÓabhÈgassa pÈtubhÈvo hoti. Yato
ca kho Èvuso ajjhattikaÒceva cakkhuÑ aparibhinnaÑ
______________________________________________________________
1. ViÒÒÈÓabhÈvassa (bah|su)
hoti, bÈhirÈ ca r|pÈ ÈpÈthaÑ Ègacchanti, tajjo ca samannÈhÈro hoti, evaÑ

tajjassa viÒÒÈÓabhÈgassa pÈtubhÈvo hotÊ”ti1 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena
hi na vattabbaÑ “cakkhÈyatanaÑ cakkhuviÒÒÈÓena sahajÈtan”ti.
* SotÈyatanaÑ -pa-. GhÈnÈyatanaÑ -pa-. JivhÈyatanaÑ -pa-.
KÈyÈyatanaÑ kÈyaviÒÒÈÓena sahajÈtanti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
KÈyÈyatanaÑ kÈyaviÒÒÈÓena sahajÈtanti, ÈmantÈ. Nanu ÈyasmÈ SÈriputto
etadavoca “ajjhattiko ceva Èvuso kÈyo aparibhinno hoti, bÈhirÈ ca
phoÔÔhabbÈ na ÈpÈthaÑ Ègacchanti, no ca -pa-. Ajjhattiko ceva Èvuso kÈyo
aparibhinno hoti, bÈhirÈ ca phoÔÔhabbÈ ÈpÈthaÑ Ègacchanti, no ca -pa-. Yato
ca kho Èvuso ajjhattiko ceva kÈyo aparibhinno hoti, bÈhirÈ ca phoÔÔhabbÈ
ÈpÈthaÑ Ègacchanti, tajjo ca samannÈhÈro hoti, evaÑ tajjassa
viÒÒÈÓabhÈgassa pÈtubhÈvo hotÊ”ti2 attheva suttantoti, ÈmantÈ. Tena hi na
vattabbaÑ “kÈyÈyatanaÑ kÈyaviÒÒÈÓena sahajÈtan”ti.
907. + Na vattabbaÑ “ekacittakkhaÓikÈ sabbe dhammÈ”ti, ÈmantÈ.

Sabbe dhammÈ niccÈ dhuvÈ sassatÈ avipariÓÈmadhammÈti, na hevaÑ
vattabbe. Tena hi ekacittakkhaÓikÈ sabbe dhammÈti.
KhaÓikakathÈ niÔÔhitÈ.
BÈvÊsatimo vaggo.
TassuddÈnaÑ
Atthi kiÒci saÑyojanaÑ appahÈya parinibbÈnaÑ, arahÈ kusalacitto
parinibbÈyati, arahÈ ÈneÒje Ôhito parinibbÈyati, atthi gabbhaseyyÈya
dhammÈbhisamayo, atthi gabbhaseyyÈya arahattappatti, atthi supinagatassa
dhammÈbhisamayo, atthi supinagatassa arahattappatti, sabbaÑ supinagatassa
cittaÑ abyÈkataÑ, natthi kÈci ÈsevanapaccayatÈ, ekacittakkhaÓikÈ sabbe
dhammÈti.
______________________________________________________________
1. Ma 1. 248 piÔÔhe. 2. Ma 1. 249 piÔÔhe.
(218) 1. EkÈdhippÈyakathÈ
908. * EkÈdhippÈyena methuno dhammo paÔisevitabboti, ÈmantÈ.
EkÈdhippÈyena assamaÓena hotabbaÑ abhikkhunÈ hotabbaÑ chinnam|lena
hotabbaÑ pÈrÈjikena hotabbanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. EkÈdhippÈyena
methuno dhammo paÔisevitabboti, ÈmantÈ. EkÈdhippÈyena pÈÓo hantabbo.
AdinnaÑ ÈdiyitabbaÑ. MusÈ bhaÓitabbÈ. PisuÓaÑ bhaÓitabbaÑ. PharusaÑ
bhaÓitabbaÑ. SamphaÑ palapitabbaÑ. Sandhi cheditabbo. NillopaÑ
hÈtabbaÑ. EkÈgÈrikaÑ kÈtabbaÑ. Paripanthe ÔhÈtabbaÑ. ParadÈro
gantabbo. GÈmaghÈtako kÈtabbo. NigamaghÈtako kÈtabboti, na hevaÑ
vattabbe -pa-.
EkÈdhippÈyakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
(219) 2. ArahantavaÓÓakathÈ
909. * ArahantÈnaÑ vaÓÓena amanussÈ methunaÑ dhammaÑ
paÔisevantÊti, ÈmantÈ. ArahantÈnaÑ vaÓÓena amanussÈ pÈÓaÑ hananti -pa-
adinnaÑ Èdiyanti. MusÈ bhaÓanti. PisuÓaÑ bhaÓanti. PharusaÑ bhaÓanti.
SamphaÑ palapanti. SandhiÑ chindanti. NillopaÑ haranti. EkÈgÈrikaÑ
karonti. Paripanthe tiÔÔhanti. ParadÈraÑ gacchanti. GÈmaghÈtakaÑ karonti
-pa- nigamaghÈtakaÑ karontÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
ArahantavaÓÓakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
(220-4) 3-7. IssariyakÈmakÈrikÈkathÈ

910. * Bodhisatto issariyakÈmakÈrikÈhetu vinipÈtaÑ gacchatÊti, ÈmantÈ.
Bodhisatto issariyakÈmakÈrikÈhetu nirayaÑ
23. TevÊsatimavagga 451
gacchati. SaÒjÊvaÑ gacchati. KÈlasuttaÑ gacchati. TÈpanaÑ gacchati.

MahÈtÈpanaÑ1 gacchati. SaÑghÈtakaÑ gacchati. RoruvaÑ gacchati -pa-
AvÊciÑ gacchatÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Bodhisatto issariyakÈmakÈrikÈhetu vinipÈtaÑ gacchatÊti, ÈmantÈ.

“Bodhisatto issariyakÈmakÈrikÈhetu vinipÈtaÑ gacchatÊ”ti attheva suttantoti,
natthi. HaÒci “bodhisatto issariyakÈmakÈrikÈhetu vinipÈtaÑ gacchatÊ”ti
nattheva suttanto, no ca vata re vattabbe “bodhisatto issariyakÈmakÈrikÈhetu
vinipÈtaÑ gacchatÊ”ti.
911. * Bodhisatto issariyakÈmakÈrikÈhetu gabbhaseyyaÑ okkamatÊti,

ÈmantÈ. Bodhisatto issariyakÈmakÈrikÈhetu nirayaÑ upapajjeyya.
TiracchÈnayoniÑ upapajjeyyÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Bodhisatto issariyakÈmakÈrikÈhetu gabbhaseyyaÑ okkamatÊti,

ÈmantÈ. Bodhisatto iddhimÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Bodhisatto iddhimÈti,
ÈmantÈ. Bodhisattena chandiddhipÈdo bhÈvito -pa- vÊriyiddhipÈdo -pa-
cittiddhipÈdo -pa- vÊmaÑsiddhipÈdo bhÈvitoti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Bodhisatto issariyakÈmakÈrikÈhetu gabbhaseyyaÑ okkamatÊti,

ÈmantÈ. “Bodhisatto issariyakÈmakÈrikÈhetu gabbhaseyyaÑ okkamatÊ”ti
attheva suttantoti, natthi. HaÒci “bodhisatto issariyakÈmakÈrikÈhetu
gabbhaseyyaÑ okkamatÊ”ti nattheva suttanto, no ca vata re vattabbe
“bodhisatto issariyakÈmakÈrikÈhetu gabbhaseyyaÑ okkamatÊ”ti.
912. * Bodhisatto issariyakÈmakÈrikÈhetu dukkarakÈrikaÑ akÈsÊti,

ÈmantÈ. Bodhisatto issariyakÈmakÈrikÈhetu “sassato loko”ti paccÈgacchi.
“Asassato loko”ti -pa- “AntavÈ loko”ti -pa- “AnantavÈ loko”ti, “taÑ jÊvaÑ
taÑ
______________________________________________________________
1. PatÈpanaÑ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
sarÊran”ti, “aÒÒaÑ jÊvaÑ aÒÒaÑ sarÊran”ti, “hoti TathÈgato paraÑ

maraÓÈ”ti. “Na hoti TathÈgato paraÑ maraÓÈ”ti, “hoti ca na ca hoti
TathÈgato paraÑ maraÓÈ”ti -pa- “Neva hoti na na hoti TathÈgato paraÑ
maraÓÈ”ti paccÈgacchÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
* Bodhisatto issariyakÈmakÈrikÈhetu dukkarakÈrikaÑ akÈsÊti, ÈmantÈ.
“Bodhisatto issariyakÈmakÈrikÈhetu dukkarakÈrikaÑ akÈsÊ”ti attheva
suttantoti, natthi. HaÒci “bodhisatto issariyakÈmakÈrikÈhetu dukkarakÈrikaÑ
akÈsÊ”ti nattheva suttanto, no ca vata re vattabbe “bodhisatto
issariyakÈmakÈrikÈhetu dukkarakÈrikaÑ akÈsÊ”ti.
913. * Bodhisatto issariyakÈmakÈrikÈhetu aparantapaÑ1 akÈsi, aÒÒaÑ

satthÈraÑ uddisÊti, ÈmantÈ. Bodhisatto issariyakÈmakÈrikÈhetu “sassato
loko”ti paccÈgacchi -pa- “Neva hoti na na hoti TathÈgato paraÑ maraÓÈ”ti
paccÈgacchÊti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
914. * Bodhisatto issariyakÈmakÈrikÈhetu aÒÒaÑ satthÈraÑ uddisÊti,

ÈmantÈ. “Bodhisatto issariyakÈmakÈrikÈhetu aÒÒaÑ satthÈraÑ uddisÊ”ti
attheva suttantoti, natthi. HaÒci “bodhisatto issariyakÈmakÈrikÈhetu aÒÒaÑ
satthÈraÑ uddisÊ”ti nattheva suttanto, no ca vata re vattabbe “bodhisatto
issariyakÈmakÈrikÈhetu aÒÒaÑ satthÈraÑ uddisÊ”ti.
IssariyakÈmakÈrikÈkathÈ niÔÔhitÈ.
_____
(225) 8. Patir|pakathÈ
915. * Atthi na rÈgo rÈgapatir|pakoti, ÈmantÈ. Atthi na phasso
phassapatir|pako. Atthi na vedanÈ vedanÈpatir|pikÈ. Atthi na saÒÒÈ
______________________________________________________________
1. AmaraÑ tapaÑ (SaÑ 1. 104 piÔÔhe.)
23. TevÊsatimavagga 453
saÒÒÈpatir|pikÈ. Atthi na cetanÈ cetanÈpatir|pikÈ. Atthi na cittaÑ

cittapatir|pakaÑ. Atthi na saddhÈ saddhÈpatir|pikÈ. Atthi na vÊriyaÑ
vÊriyapatir|pakaÑ. Atthi na sati satipatir|pikÈ. Atthi na samÈdhi
samÈdhipatir|pako. Atthi na paÒÒÈ paÒÒÈpatir|pikÈti, na hevaÑ vattabbe
-pa-.
916. * Atthi na doso dosapatir|pako. Atthi na moho mohapatir|pako.

Atthi na kileso kilesapatir|pakoti, ÈmantÈ. Atthi na phasso phassapatir|pako
-pa-. Atthi na paÒÒÈ paÒÒÈpatir|pikÈti, na hevaÑ vattabbe -pa-.
Patir|pakathÈ niÔÔhitÈ.
_____
(226) 9. AparinipphannakathÈ
917. * R|paÑ aparinipphannanti, ÈmantÈ. R|paÑ na aniccaÑ na
sa~khataÑ na paÔiccasamuppannaÑ na khayadhammaÑ na vayadhammaÑ
na virÈgadhammaÑ na nirodhadhammaÑ na vipariÓÈmadhammanti, na
hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu r|paÑ aniccaÑ sa~khataÑ paÔiccasamuppannaÑ
vipariÓÈmadhammanti, ÈmantÈ. HaÒci r|paÑ aniccaÑ sa~khataÑ -pa-
vipariÓÈmadhammaÑ, no ca vata re vattabbe “r|paÑ aparinipphannan”ti.
* DukkhaÒÒeva parinipphannanti, ÈmantÈ. Nanu ‘yadaniccaÑ taÑ
dukkhaÑ’1 vuttaÑ BhagavatÈ r|paÑ aniccanti, ÈmantÈ. HaÒci ‘yadaniccaÑ
taÑ dukkhaÑ’ vuttaÑ BhagavatÈ r|paÑ aniccaÑ, no ca vata re vattabbe
“dukkhaÒÒeva parinipphannan”ti -pa-.
918. * VedanÈ -pa-. SaÒÒÈ. Sa~khÈrÈ. ViÒÒÈÓaÑ. CakkhÈyatanaÑ -pa-.

DhammÈyatanaÑ. CakkhudhÈtu -pa-. DhammadhÈtu. CakkhundriyaÑ -pa-.
AÒÒÈtÈvindriyaÑ aparinipphannanti, ÈmantÈ. AÒÒÈtÈvindriyaÑ na aniccaÑ
-pa-. Na vipariÓÈmadhammanti, na hevaÑ vattabbe -pa-. Nanu
aÒÒÈtÈvindriyaÑ aniccaÑ sa~khataÑ -pa- vipariÓÈmadhammanti, ÈmantÈ.
HaÒci aÒÒÈtÈvindriyaÑ aniccaÑ sa~khataÑ paÔiccasamuppannaÑ
vipariÓÈmadhammaÑ, no ca vata re vattabbe “aÒÒÈtÈvindriyaÑ
aparinipphannan”ti.
______________________________________________________________
* DukkhaÒÒeva parinipphannanti, ÈmantÈ. Nanu ‘yadaniccaÑ taÑ

dukkhaÑ’ vuttaÑ BhagavatÈ aÒÒÈtÈvindriyaÑ aniccanti, ÈmantÈ. HaÒci
‘yadaniccaÑ taÑ dukkhaÑ’ vuttaÑ BhagavatÈ aÒÒÈtÈvindriyaÑ aniccaÑ, no
ca vata re vattabbe “dukkhaÒÒeva parinipphannan”ti.
AparinipphannakathÈ niÔÔhitÈ.
TevÊsatimo vaggo.
TassuddÈnaÑ
EkÈdhippÈyena methuno dhammo paÔisevitabbo, arahantÈnaÑ vaÓÓena
amanussÈ methunaÑ dhammaÑ paÔisevanti, bodhisatto
issariyakÈmakÈrikÈhetu vinipÈtaÑ gacchati, gabbhaseyyaÑ okkamati,
dukkarakÈrikaÑ akÈsi, aparantapaÑ akÈsi, aÒÒaÑ satthÈraÑ uddisi, atthi na
rÈgo rÈgapatir|pako, atthi na doso dosapatir|pako, atthi na moho
mohapatir|pako, atthi na kileso kilesapatir|pako, r|paÑ aparinipphannaÑ
aÒÒÈtÈvindriyaÑ aparinipphannanti.
Khuddako aÉÉhapaÓÓÈsako.
TassuddÈnaÑ
NavaÑ, nibbuti, ekÈdhippÈyoti.
PaÓÓÈsakuddÈnaÑ
MahÈniyÈmo, anusayÈ, niggaho khuddakapaÒcamo.
ParappavÈdamaddanÈ, suttam|lasamÈhitÈ.
UjjotanÈ satthusamaye, KathÈvatthupakaraÓeti.
PaÒcattiÑsabhÈÓavÈraÑ
KathÈvatthupakaraÓaÑ niÔÔhitaÑ.
KathÈvatthupÈÄiyÈ
LakkhitabbapadÈnaÑ anukkamaÓikÈ
PadÈnukkamo PiÔÔha~ko PadÈnukkamo PiÔÔha~ko
[A] [A]
AkÈlamaccu 394 Arahattappatto 90
AjaÄÈ 80 ArahatÈ 65
AÒÒÈÓaÑ 134 ArahattÈ 61
AntarÈbhavo 269 Arahato 106
AtÊtÈrammaÓaÑ 301 Arahanto 61
AtÊtaÑ 96 AriyadhammavipÈko 266
AtÊtaÑ cakkhuÑ 102 Ar|padhÈtu 276
AtÊtaÑ ÒÈÓaÑ 104 AvipakkavipÈkÈ 119
AdhippÈya-iddhi 438 AsaÒÒagati 198
AsaÒÒabhavo 196
AnantarÈpayutto 347
Asamayavimutto 74
AnÈgate ÒÈÓaÑ 235
AsÈtarÈgo 352
AnÈgataÑ 96
AsekhaÑ ÒÈÓaÑ 228
AnÈgataÑ cakkhuÑ 103
AnÈgataÑ ÒÈÓaÑ 105 [Œ]
AnÈgÈmiphalappatto 89 ŒkÈso 246
AnÈgÈmiphalÈ 62 ŒpÈyikaÑ 45
AnÈgÈmimaggena 94 Œpo 109
AnÈgÈmissa 106 ŒpokasiÓaÑ 152
AnÈsavÈ 205 ŒyuppamÈÓaÑ 159
Œrabbhatha 156
AniccatÈ 334
AnupubbÈbhisamayo 163 [I]
Anupubbena medhÈvÊ 168 IdaÑ dukkhaÑ 329
AnusayÈ 299, 323 Iddhibalena 330
AmatÈrammaÓaÑ 295 IndriyabaddhaÑ 397
456 KathÈvatthupÈÄiyÈ
[U] [ Ka ]
UccÈrapassÈvo 130 Kamm|pacayo 377
UppÈdo 54 KalyÈÓapÈpakÈni 41
UpekkhÈhi samannÈgato 211 KÈmaguÓÈ 272
Uposatho 162 KÈmarÈgÈnusayo 362
KÈmÈ 274
[E]
KÈyakammaÑ 249
EkacittakkhaÓikÈ 448
KÈyakammaÑ r|paÑ 282
EkadesaÑ 183
KÈyabhedo 150
EkabÊjÊ 87, 342
KÈyasaÒcetanÈ 290
EkavokÈrabhavo 199 KÈyo 109
EkavokÈrabhavaÑ 38 KÈsÈvadhÈraÓÈ 81
EkÈyanamaggo 121 KukkuÄÈ 160
[O] KusalÈkusalÈ 349
OkkantaniyÈmo 216 KolaÑkolo 207, 341
OdanakummÈsaÑ 408 [ Kha ]
OdÈtaÑ 98 KhaÓo parinipphanno 372
OdÈtaÑ r|paÑ 35 Khattiyo 31
Odhisodhiso 87 KhandhÈ 115
OÄÈrikaÑ kÈmarÈgaÑ 94, 409 KhÊÓÈ 176
[ Ka ] [ Ga ]
Ka~khÈ 140 GihisaÑyojanaÑ 202
KappaÔÔho 345 [ Ca ]
KappasahassÈni 159 Cakkavattisatto 214
KammakÈrako 48 CakkavattÊ 110
Kammato 395 CakkhumÈ puggalo 36
KammavipÈko 262 CakkhusamphassajÈ 251
Kammahetu 293 CattÈri saccÈni 242
LakkhitabbapadÈnaÑ anukkamaÓikÈ 457

[ Ca ] [ Da ]
CatuvokÈrabhavo 199 DÈnaÑ iÔÔhaphalaÑ 162, 255
Cittasantati 332 DÈyakatova 403
CittÈnuparivatti 319 DiÔÔhipariyuÔÔhÈnaÑ 185
CittÈrammaÓaÑ 234 DiÔÔhisampanno 342
CittaÑ niggaÓhÈti 380 DinnaÑ mahapphalaÑ 401
CittaÑ paggaÓhÈti 381 DibbasotaÑ 191
CÊvaraÑ 206 DibbaÑ sukhaÑ 44
Cetasiko 253 DukkhÈhÈro 156
CetopariyÈye ÒÈÓaÑ 235 Duggati 343
[ Cha ] DussilyaÑ 322
Cha gatiyo 268 DosaÔÔhÈniyo 170
[ Ja ] [ Dha ]
JarÈmaraÓaÑ 264, 373 DhammaÔÔhitatÈ 333
JÈnanto 150 DhammataÓhÈ 353
[ Jha ] [ Na ]
JhÈnantarikÈ 412 NigaÄo 38
JhÈnÈ jhÈnaÑ 410 NibbÈnaÑ 244
Niyato 348
[ ©a ]
NiyÈmagamanÈya 231
©ÈÓÊ 327
NiyÈmo 239
©ÈÓaÑ anÈrammaÓaÑ 300
NirayapÈlÈ 430
©ÈÓaÑ cittavippayuttaÑ 328
NiruttipathÈ 112
[ ®ha ] NirodhasamÈpatti 245
®hÈnÈÔhÈnaÒca 178 NirodhÈ 173
[ Ta ] Nivuto 349
TathatÈ 421 NerayikaÑ 46
TathÈgatabalaÑ 174 [ Pa ]
TiracchÈnagatÈ 432 PaÒca ÔhÈnÈni 261
TÊÓi cakkh|ni 191 PaÒcaviÒÒÈÓÈ 312

[ Pa ] [ Pha ]
PaÒcindriyÈni 189 Phale ÒÈÓaÑ 237
PaccuppannaÑ 96 PhassavippayuttaÑ 288
PaccuppannaÑ cakkhuÑ 103 Phasso vipÈko 339, 389
PaccuppannaÑ ÒÈÓaÑ 105 [ Ba ]
PaccekasambuddhÈ 82 BÈlaputhujjanÈ 156, 171
PaÒcorambhÈgiyÈni 84 BuddhapÈtubhÈvÈ 53
PaÔiggÈhakato 404 Buddho BhagavÈ 405
PaÔiccasamuppÈdo 240 Bojjha~garatanÈnaÑ 124
PaÔisambhidÈ 233 Bojjha~gÈ 178
PaÔuppanne ÒÈÓaÑ 236 BodhipaÔilÈbhÈ 213
PaÔhamaÑ kalalaÑ 358 Bodhisatto 216
PaÓÉakÈ 129 BrahmacariyavÈso 80
PattadhÈraÓÈ 81 BrÈhmaÓo 31
PathavÊkasiÓaÑ 151, 230
PabbajjÈ 81 [ Bha ]
Paradhammakusalo 133 BhagavatÈ 406
ParavitÈraÓÈ 145 Bhagavato uccÈrapassÈvo 408
ParinibbÈyipuggalo 85 Bhagavato karuÓÈ 407
Parinibbuto 54 Bhagavato mettÈ 407
ParibhogamayaÑ 257 [ Ma ]
PariyuÔÔhÈnaÑ 363 MaggabhÈvanÈ 311
Par|pahÈro 134 Maggasama~gÊ 315
PiÓÉapÈtaÑ 206 MahapphalaÑ 403
PuÒÒ|pacayo 393 MÈtÈ atthi 51
Puthujjanassa 107 MÈtughÈtako 428
PuthujjanÈ 133 MÈdisÈ ve jinÈ 218
Puthujjano 92 MÈnusakaÑ sukhaÑ 44
PubbakoÔi 30 MÈrakÈyikÈ 128
PurisayugÈ 52 MicchÈdiÔÔhiyo 36
LakkhitabbapadÈnaÑ anukkamaÓikÈ 459

[ Ma ] [ Va ]
MuÓÉiyaÑ 81 VicikicchÈ 140
MethunaÑ 130 ViÒÒatti sÊlaÑ 321
MohaÔÔhÈniyo 171 VitakkavicÈrÈ 153
MaÑsacakkhuÑ 190 VitakkavipphÈro 304
VitakkasamuÔÔhÈnÈ 154
[ Ya ]
VipÈko 49, 267
YathÈkamm|pagataÑ ÒÈÓaÑ 193
Vimati 129
YadÈ have 143
VimuccamÈnaÑ 183
YÈvatÈyukaÑ 159
VimuttiÒÈÓaÑ 227
Yoni 275
VÊtarÈgo 138
YaÑ kiÒci 112
Vesso 32
[ Ra ] VohÈro 169
RatanÈnaÑ pÈtubhÈvo 123
[ Sa ]
RÈgaÔÔhÈniyo 170
SakadÈgÈmiphalÈ 62
R|pajÊvitindriyaÑ 291
SakadÈgÈmiphalappatto 88
R|pataÓhÈ 353
SakadÈgÈminÈ 67
R|padhÈtupariyÈpanno 364, 391
SakadÈgÈmissa 106
R|pino dhammÈ 275
Sa~gahitÈ 250
R|paÑ maggo 309
SaÒÒÈbhavo 196
R|paÑ sÈrammaÓaÑ 298
Sattakkhattuparamo 88, 340
[ La ] Satta ratanÈni 215
LakkhaÓasamannÈgato 214 SatipaÔÔhÈnÈ 121, 178
LahuparivattÈ 157 Saddo vipÈko 338
Lokiyo 172 Sadhammakusalo 132
LokiyaÑ 152 SaddhindriyaÑ 187
LokuttaraÑ 152 SampatijÈto 215
[ Va ] Sabbe sa~khÈrÈ 385
VacÊbhedo 150 Sabbe saÑyojanÈ 225
VajirÈ bhikkhunÊ 58 SabbaÑ kammaÑ 336

[ Sa ] [ Sa ]
SamÈdÈnahetukaÑ 320 Sukho viveko 163
SamÈpanno 351 Suddo 32
SammÈdiÔÔhiyo 37 SÊlaÑ acetasikaÑ 317
SammÈsambuddhÈ 82, 110 SotÈpattiphalappatto 87
SammukhÊbh|to 350 SotÈpattiphalÈ 62
SammutiÒÈÓaÑ 233 SotÈpannassa 107
SaÄÈyataniko 278 SotÈpannena 67
SÈbhogÈ 314 SotÈpanno 32, 52
SÈriputto 204 SaÑvaro 194
SÈvakayugaÑ 82 [ Ha ]
SÈvako 175 HatthÈ 109
SukkavissaÔÔhi 127 HÊnÈtirekatÈ 439
NÈnÈpÈÔhÈ
PaÔhamo m|lapÈÔho, SÊ = SÊhaÄapotthakaÑ, SyÈ = SyÈmapotthakaÑ,
KaÑ = KambojapotthakaÑ, I = I~galisapotthakaÑ, Ka = kesuci
Marammapotthakesu dissamÈnapÈÔho, Ka-SÊ = kesuci SÊhaÄapotthakesu
dissamÈnapÈÔho, ®Ôha = AÔÔhakathÈ.
NÈnÈpÈÔhÈ PiÔÔha~kÈ
[A]
AkusalÈ = AkusalaÑ (Ma 2. 157 piÔÔhe) 366
AÒÒindriyaÒca = AÒÒÈtÈvindriyaÒca (bah|su) 14
AtÊtÈ -pa- atthÊti = AtÊtÈ -pa- natthÊti (Ka) 119
AtÊtÈnÈgato subha~go = AtÊtÈnÈgatesu bhÈgo (SyÈ) 127
Atthi vitakkavicÈrÈti = Atthi vitakkavicÈrÈ (SyÈ) evamuparipi. 153
Attheva = Atthi (?) 247
AdukkhamasukhÈya vedanÈya = AdukkhamasukhÈ vedanÈ (SÊ, Ka) 201
AdhipaccasaÑvattaniyaÑ = ŒdhipaccasaÑvattanikaÑ (?) 393
AndhÊbh|tasmiÑ = Andhabh|tasmiÑ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 218
AnaÒÒÈ = Na aÒÒÈ (Ka) 215
AnÈbhÈvaÑkato = AnabhÈvakato (SÊ) 72
AnamataggoyaÑ = AnamataggÈyaÑ (Ka) 30
AnÈgÈmiphalappatto = AnÈgÈmiphalaÑ patto (?) 89
AnÈvaÔÔentassa = AnÈvaÔÔantassa (I) AnÈvajjantassa (SÊ, SyÈ, Ka) 305
AnupalabbhiyamÈne = AnupalabbhamÈne (Ma 1. 191 piÔÔhe) 59
AnottappÈsikÈti = AnottappikÈti (?) 254
ApabyÈmato = AsabyÈkato (SÊ, Ka) 342
[A]
AparantapaÑ = AmaraÑ tapaÑ (SaÑ 1. 104 piÔÔhe) 217
AbyÈbajjhaÑ = AbyÈpajjhaÑ (SyÈ, Ka) 255
Abhabba = Abhabbo (SÊ, SyÈ) 91
AbhidakkhiÓaÑ = PadakkhiÓaÑ (I) 346, 394
Amatadundubhin”ti = Dudrabhinti (Ka) 218
Arahattappatto = ArahattaÑ patto (?) 90
AvipakkavipÈkÈ = AvipÈkÈ (SyÈ) 119-120
AvipÈkÈ = VipakkavipÈkÈ (SyÈ) AvipakkavipÈkÈ (Ka) 119-120
AvipÈkÈ = AvipakkavipÈkÈ (SÊ, Ka) 120
AhesuÑ te = AhiÑsakÈ (AÑ 2. 327 piÔÔhe) 95
[Œ]
Œnanda = HÈnanda (SaÑ 1. 275 piÔÔhe) 290
ŒmantÈ = Na hevaÑ vattabbe (SyÈ, KaÑ, I) 293
Œbhogassa = SÈbhogassa (?) 257
ŒvaÔÔanÈ = ŒvajjanÈ (SyÈ, KaÑ) 262
ŒhaÒchaÑ = ŒnaÒÒiÑ (Ka) 218
[I]
“I”ti = ¢ti (SyÈ, I) 330
Idha parinibbÈyipuggalo = IdhaparinibbÈyÊ (?) 85
[U]
UcchÈdenti = UcchÈrenti (SÊ, I, Ka) 408
Upapajje = UpapajjaÑ (AÑ 3. 497 piÔÔhe) 337
UpÈdiÓÓaÑ = UpÈdinnaÑ (SyÈ, KaÑ) 190
UpÈdÈyar|pÈnaÑ = UpÈdÈr|pÈnaÑ (SÊ, I, Ka) 386
[]
hacca = Ohacca (SyÈ) Uhacca (Ka) 56
[E]
Elam|gÈ = EÄam|gÈ (SyÈ) 80
NÈnÈpÈÔhÈ 463
[ Ka ]
KaÒci = KiÒci (Ka) 149
KaÓÉako = KaÓÔako (SyÈ) AÑ 3. 363 piÔÔhepi. 155
KatamakkhandhagaÓanaÑ = KatamaÑ khandhagaÓanaÑ (SÊ, I, Ka) 251
KapiÒjaraÑ = KapiÒjalaÑ (SyÈ, KaÑ, I) 202, 343
KayÈkayaÑ = KayakkayaÑ (SÊ, I) 261
KaruÓedhimuttÈ = KaruÓÈdhimuttÈ (SÊ, Ka) 95
KÈyasakkhi = KÈyasakkhÊ (SyÈ) 51
KÈrenti = Karonti (Ma 3. 204; AÑ 1. 139 piÔÔhe) 431
KÈlakaÒcikÈ = KÈlakaÒjikÈ (SÊ, SyÈ, KaÑ) KÈlakaÒjakÈ (I) 269
KiÒci = KaÒci (SyÈ) 198
KuÔhÈrÊhi = KudhÈrÊhi (sabbattha) 431
KusalÈ = KusalaÑ (Ma 2. 157 piÔÔhe) 366
[ Kha ]
KhandhÈ dhÈtu Èyatananti = KhandhadhÈtu-Èyatananti (SyÈ) 115
KhippaÑ hi veti = KhippaÑ haveti (bah|su) 258
[ Ga ]
GaÓÉuppÈdÈti = GaÓÉupÈdÈti (SyÈ, KaÑ, I) 432
[ Ca ]
CattÈrova = CattÈro (?) 38
CittavaÓÉavÈlamoÄiÑ = PÊtavaÓÔavÈlamoÄikaÑ (SyÈ, KaÑ, I) 202
[ Ja ]
JahatÊti = Na jahatÊti (bah|su) AÔÔhakathÈ oloketabbÈ. 99
“JÈnatohaÑ = JÈnatÈhaÑ (SÊ) JÈnatvÈhaÑ (SyÈ, I, Ka) 138
[ Jha ]
JhÈyino = Ye jhÈyino (UdÈne) 144
[ Ta ]
Tava = TvaÑ (SyÈ) ®ÊkÈ oloketabbÈ. 2
Tassa = YaÒcassa (SÊ, I, Ka) 407
Tena vata re = No ca vata re (SÊ, Ka) No vata re (SyÈ) 272
Tena hi vattabbaÑ = Tena hi (SÊ, SyÈ) Tena hi na vattabbaÑ. (Ka) 161
Tena hi vattabbaÑ = Tena hi na vattabbaÑ (SyÈ, Ka) 161
Tena hi vattabbaÑ = Tena hi (SÊ, SyÈ, KaÑ)
Tena hi na vattabbaÑ (Ka) 184
[ Tha ]
ThinaÑ = ThÊnaÑ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 68
[ Da ]
DukkhanirodhaÑ = Dukkhanirodho (SyÈ, KaÑ, I) 435
DukkhanirodhaÑ = Dukkhanirodho (SyÈ, KaÑ) 219
Dukkhameva = DukkhaÑ (SaÑ 1. 258 piÔÔhe) 57
DukkhasamudayaÑ = Dukkhasamudayo (SyÈ, KaÑ, I) 435
DukkhasamudayaÑ = Dukkhasamudayo (SyÈ, KaÑ) 219
“Du”ti = D|ti (SyÈ, I) 330
DunniggahitÈ ca = DunniggahitÈva (SyÈ) 3
[ Dha ]
DhammÈ te = DhammÈ niruddhÈ te (SyÈ, Ka) 119
[ Na ]
Na jahatÊti = Na jahati (SÊ, Ka) 99
NaravÊrasÈvakÈ = NarasÊhasÈvakÈ (Ka) 402
NÈnubyaÒjanaggÈhÊ”ti = Ma 1. 285; AÑ 1. 348 piÔÔhe. 312
NitthiÓÓa-oghaÑ = NitiÓÓaoghaÑ (SÊ, Ka) NittiÓÓaoghaÑ (SyÈ, KaÑ) 144
Nibbattate = NibbattatÊ (SÊ, SyÈ) SaÑ 1. 208 piÔÔhe, Nibbattati (I, Ka) 358
NiyÈma -pa- nirodhoti = NiyÈma-pa- paÒcavokÈrabhavo (I) 323
NevasaÒÒÈ -pana vattabbaÑ = NevasaÒÒÈ -pa- vattabbaÑ (?) 201
No ca vata re = No vata re (SyÈ, I) 1, 73
NÈnÈpÈÔhÈ 465
[ Pa ]
PaÔipadÈ = PaÔipÈdÈ (®Ôha) 77
PaÔiladdho = PaÔividdho (bah|su) 161
PaÔivinetvÈ = PaÔivinodetvÈ (SÊ, I, Ka) 347
PaÔisa~khÈniruddhÈpi = PaÔisa~khÈniruddhÈ (?) 173
PaÔuppannaÒÈÓakathÈ = PaccuppannakathÈ (SÊ) 237
PaÔuppanne = Paccuppanne (SÊ, SyÈ) 236
PaÓunnaÑ = PaÓuÓÓaÑ (SÊ, SyÈ, KaÑ) PanunnaÑ (SÊ) 431
PathavÊkasiÓaÑ samÈpattiÑ = PathavÊkasiÓasamÈpattiÑ (SÊ, Ka) 229
Passati = Passasi (SÊ, SyÈ, Ka) evamuparipi. 248
PÈÔaliputtassa = Potaliputtassa (Ma 3. 251 piÔÔhe) 290
Pesi = PesÊ (SyÈ, KaÑ, I) 358
PonobbhavikÈ = PonobhavikÈ (SÊ, I) 332
[ Pha ]
PhassasikÈti = PhassikÈti (I, ®Ôha) 253
[ Ba ]
BhÈvÊsatÊnaÑ = BhÈvÊsatiyÈ (?) 37
[ Bha ]
BhetvÈna = BhinditvÈ (SÊ, Ka) 346
[ Ma ]
MadhukapÈnaÑ = MadhupÈnaÑ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 401
MahÈkaccÈyano = MahÈkaccÈno (Ma 1. 156 piÔÔhÈdÊsu) 76
MahÈkoÔÔhiko = MahÈkoÔÔhito (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 76
MahÈmoggallÈno = MahÈmoggalÈno (Ka) 76
MahiÑso = Mahiso (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 31
MÈtughÈtakammassa = MÈtughÈtakakammassa (SyÈ) 294
Milakkhesu = Milakkh|su (SyÈ, Ka) 83
MethunaÑ uppÈdeyya = MethunaÑ dhammaÑ uppÈdeyya (SÊ, SyÈ) 130
[ Ya ]
YathÈkamm|pagataÑ ÒÈÓaÑ = YathÈkamm|pagataÒÈÓaÑ (SyÈ, KaÑ) 193
YathÈhi = YathÈpi (bah|su) 58
Yattha sadde = Yattha saddo (SÊ) YathÈsaddaÑ (?) 335
YampidaÑ = YamidaÑ (SyÈ) Yampi taÑ (Ma 1. 191 piÔÔhe) 59
YamidaÑ = YadidaÑ (bah|su) 158
YamidaÑ = YampidaÑ (SÊ, SyÈ) SaÑ 2. 251 piÔÔhe. 160
Ye te = Yekeci (SÊ) 133
[ Ra ]
RattindivÈni = RattidivÈni (Ka) 333
RuhiruppÈdako = LohituppÈdako (SÊ, Ka) AÒÒaÔÔhÈnesu pana
ruhiruppÈdakotveva dissati. 156
R|padhÈtuyÈ = Ar|padhÈtuyÈ (sabbattha) 281
[ Va ]
VattatÊ = Vattati (I, Ka) Ma 2. 412 piÔÔhe, vattate (?) 396
ViÒÒÈÓabhÈgassa = ViÒÒÈÓabhÈvassa (bah|su) 448
VisuddhiyÈti = VisujjhatÊti (SyÈ) 405
Vicaranti = Viharanti (SÊ, Ka) 402
Vihassati = Vihessati (SÊ, SyÈ, KaÑ) Viharissati (Ka) 156
VehÈsaÑ gacchatÊti, ÈmantÈ = VehÈgacchatÊti (?) 345
[ Sa ]
SakadÈgÈmiphalappatto = SakadÈgÈmiphalaÑ patto (?) 88
Sa~khatÈnaÑ bhikkhave dhammÈnaÑ = KatamÈni tÊÓi
(AÑ 1. 150 piÔÔhe) 54
Sa~gahitÈti = Sa~gahÊtÈti (I) 250
SaccikaÔÔhaparamatthenÈti = SaccikaÔÔhaparamaÔÔhenÈti (SyÈ, I, Ka-SÊ) 1
SacchikarotÊti = Sacchikaroti (bah|su) 85
Sajotibh|tÈya = SaÒjotibh|tÈya (SyÈ) 431
SaÒÒasattesu = AsaÒÒasattesu (Ka) 83
SadarÈni = NissÈrÈni (SÊ, I, Ka) DukkhudrayÈni (SyÈ) 332
NÈnÈpÈÔhÈ 467
[ Sa ]
SapaÒÒaÑ = SasaÒÒaÑ (SÊ, Ka) 181
SabyÈbajjhampi abyÈbajjhampi = SabyÈpajjhampi abyÈpajjhampi
(Ma 2. 52 piÔÔhe) 379
Sammuti = Sammati (Sya, Ka) 58
Samohito = SamÈhito (SyÈ) 211
SarajaÑ = SadaraÑ (SaÑ 1. 325 piÔÔhe) Tadeva yuttataraÑ. 114
SahissÈmi = GamissÈmi (SÊ, SyÈ, Ka) SamÊhÈmi (I) 149
Suniggahito ca = Suniggahitova (SyÈ) 2
Suvatthi = SuvuÔÔhikaÑ (SyÈ) 438
S|riyova = Suriyova (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 144
So = EvaÑ kho bhikkhave puggalo (AÑ 2. 403 piÔÔhe) 425
SotÈpattiphalappatto = SotÈpattiphalaÑ patto (?) 87
[ Ha ]
HatthibandhÈ assabandhÈ = HatthibhaÓÉÈ assabhaÓÉÈ (?) 432
HevamevaÑ = Hevameva (SyÈ) 3
KathÈvatthupÈÄiyaÑ
ŒhaÔÈni sÈdhakasuttÈni
SuttÈni PiÔÔha~kÈ
[A]
AjjhattikaÒceva Èvuso cakkhuÑ aparibhinnaÑ -pa- pÈtubhÈvo
hoti (Ma 1. 248) 448
Ajjhattiko ceva Èvuso kÈyo aparibhinno -pa- pÈtubhÈvo
hoti (Ma 1. 249) 449
AÔÔha pÈnÈni ambapÈnaÑ -pa- phÈrusakapÈnaÑ (Vi 3. 344) 401
AttanÈva kataÑ pÈpaÑ -pa- aÒÒaÑ visodhaye
(Khu 1. 38 Dhammapade) 381
Attani vÈ bhikkhave sati -pa- parip|ro bÈladhammo
(Ma 1. 191) 59
Atthi nu kho taÑ bhante cakkhuÑ yena cakkhunÈ atÊte
Buddhe paÒÒÈpeyya (SaÑ 2. 278) 113
Atthi nu kho bho Gotama koci gihi- pa- dukkhassantakaro
(Ma 2. 149) 202
Atthi puggalo attahitÈya paÔipanno (PuggalapaÒÒattiyaÑ
109; AÑ 1. 408) 13
AtthupÈli saÑghabhedako -pana atekiccho (Vi 4. 370) 429
AdinnÈdÈnaÑ bhikkhave ÈsevitaÑ -pa- hoti (AÑ 3. 77) 447
AddasaÑ kho ahaÑ bhikkhave BuddhacakkhunÈ -pa- viharante
(Ma 1. 225) 427
AnamataggoyaÑ bhikkhave saÑsÈro -pa- saÑsarataÑ
(SaÑ 1. 387) 30
Anupubbena medhÈvÊ -pa- malamattano
(Khu 1. 48 Dhammapade) 91, 168
AbhiÒÒÈyÈhaÑ bhikkhave dhammaÑ desemi -pa- akampittha
(AÑ 1. 280) 407
[A]
AmataÑ te bhikkhave -pa- kÈyagatÈsatiÑ paribhuÒjanti
(AÑ 1. 47) 123
AsÈdhÈraÓamaÒÒesaÑ -pa- sace sucaritaÑ care
(NidhikaÓÉe, thokaÑ visadisaÑ) 263
Ahu pubbe lobho -pa- iccetaÑ kusalanti (AÑ 1. 197) 114
AhesuÑ te atÊtaÑse -pa- brahmalok|pagÈ ahuÑ (AÑ 2. 327) 95
AhaÑ Èvuso NigaÓÔhÈ pahomi -pa- vihÈrituÑ (Ma 1. 132) 333
[Œ]
ŒpÈyiko nerayiko -pa- nirayamhi paccati
(Vi 4. 369, AÑ 3. 315, Khu 1. 203) 346, 429
ŒrÈmaropÈ vanaropÈ -pa- saggagÈmino (SaÑ 1. 30) 258
ŒhutiÑ jÈtavedova -pa- paÔiggaÓhÈti dakkhiÓaÑ
(Parasamayato suttaÑ) 399
[I]
IdaÑ dukkhaÑ ariyasaccanti me bhikkhave -pa- udapÈdi
(Vi 3. 15, SaÑ 3. 369, Khu 9. 330) 218, 435
Idha KevaÔÔa bhikkhu -pa- itipi te cittanti (DÊ 1. 207) 254
Idha PuÓÓa ekacco sabyÈpajjhampi -pa- vadÈmi (Ma 2. 52) 379
Idha bhikkhave ekacco -pa- nimuggova hoti (AÑ 2. 403) 425
Idha bhikkhave ekacco -pa- nimujjati (AÑ 2. 403) 425
Idha bhikkhave ekacco -pa- patigÈdhappatto hoti (AÑ 2. 403) 425
Idha bhikkhave bhikkhu cakkhunÈ r|paÑ disvÈ -pa- nÈnu-
byaÒjanaggÈhÊ (Ma 1. 285, AÑ 1. 348) 312
Idha bhikkhave bhikkhu cakkhunÈ r|paÑ
passati -pa- phoÔÔhabbaÑ phusati (Ma 1. 285, AÑ 1. 348) 416
ŒhaÔÈni sÈdhakasuttÈni 471
[I]
Idha bhikkhave bhikkhu nibbÈne
sukhÈnupassÊ -pa- pariyogÈhamÈno (AÑ 2. 406) 295
Idha bhikkhave bhikkhu paÔhamaÑ jhÈnaÑ upasampajja viharati,
so taÑ assÈdeti -pa- vittiÑ Èpajjati (AÑ 1. 441) 351
Idha bhikkhave bhikkhu vivicceva kÈmehi -pa- upasampajja
viharati. (AÑ 1. 55, 469) 412
Idhekacco annaÑ deti -pa- padÊpeyyaÑ deti.
SaÑ 2. 206 piÔÔhe (ThokaÑ visadisaÑ) 256
[U]
UccÈvacÈ hi paÔipadÈ -pa- nayidaÑ ekaguÓaÑ mutaÑ.
(SuttanipÈte NÈÄakasutte) 77
Unname udakaÑ vuÔÔhaÑ -pa- petÈ kÈla~katÈ tahiÑ.
(Khu 1. 8, Khu 2. 129) 260
[E]
Ekapuggalo bhikkhave loke uppajjamÈno -pa- devamanussÈnaÑ.
(AÑ 1. 21) 57
EkamidÈhaÑ bhikkhave samayaÑ VesÈliyaÑ viharÈmi (DÊ 3. 7) 406
EkamidÈhaÑ bhikkhave samayaÑ RÈjagahe viharÈmi (DÊ 2. 97) 406
EkamidÈhaÑ bhikkhave -pa- SÈlarÈjam|le (DÊ 2. 42) 405
EkamidÈhaÑ bhikkhave -pa- paÔhamÈbhisambuddho. (AÑ 1. 328) 406
EkamidÈhaÑ -pa- KalandanivÈpe -pa- K|ÔÈgÈrasÈlÈyaÑ. 406
EkÈyano ayaÑ bhikkhave maggo -pa- satipaÔÔhÈnÈti.
(DÊ 2. 231; Ma 1. 70; SaÑ 3. 123) 123
EtÈdisÊ dhammapakÈsanettha -pa- BuddhaÑ namassÈma
JinaÑ Janinda. (DÊ 2. 219) 144
Eso hi saÑgho vipulo mahaggato -pa- aninditÈ
saggamupenti ÔhÈnaÑ. 402
[ Ka ]
KabaÄÊkÈre ce bhikkhave ÈhÈre atthi rÈgo -pa- vadÈmi. (SaÑ 1. 325) 114
[ Ka ]
KabaÄÊkÈre ce bhikkhave ÈhÈre natthi rÈgo -pa- vadÈmi.
(SaÑ 1. 326) 114
KammunÈ vattati loko -pa- rathassÈÓÊva yÈyato.
(Ma 2. 412; Khu 1. 379) 396
Kammena kittiÑ labhate pasaÑsaÑ -pa- kasmÈ vade natthi
kammanti loke. 396
Kassape ahaÑ Œnanda Bhagavati brahmacariyaÑ acariÑ. 218
KÈye vÈ Œnanda sati -pa- sukhadukkhaÑ.
(SaÑ 1. 275; AÑ 1. 476) 290
Kinnu sattoti pacceti -pa- nÈÒÒaÑ dukkhÈ nirujjhati. (SaÑ 1. 137) 58
[ Ca ]
CakkhuÒca paÔicca r|pe ca upajjati cakkhuviÒÒÈnaÑ.
(Ma 1. 326; Ma 3. 328; SaÑ 2. 261) 248
Catasso kho imÈ Œnanda -pa- dakkhiÓÈvisuddhiyo.
(Ma 3. 299) 404
CatukkaÓÓo catudvÈro ... tiÔÔhati sabbadÈ
(Ma 3. 204; AÑ 1. 140; Khu 2. 135) 432
CatunnaÑ bhikkhave dhammÈnaÑ natthi koci pÈÔibhogo ...
lokasmiÑ. (AÑ 1. 491) 332
CattÈrimÈni bhikkhave tathÈni -pa- anaÒÒathÈni.
(SaÑ 3. 377) 243
CattÈrimÈni bhikkhave suvid|ravid|rÈni -pa- asabbhi ÈrakÈ.
(AÑ 1. 359) 258
CattÈrome bhikkhave puÒÒÈbhisandÈ -pa- sukhÈya saÑvattanti.
(AÑ 1. 365) 259
CittaÒhidaÑ cetasikÈ ca dhammÈ -pa- sammaddaso
vedi palokadhammaÑ. 254
CetanÈhaÑ bhikkhave kammaÑ vadÈmi -pa- manasÈ. (AÑ 2. 363) 290
[ Ja ]
JÈtipaccayÈ bhikkhave jarÈmaraÓaÑ uppÈdÈ
vÈ -pa- paÔiccasamuppÈdo. (SaÑ 1. 264) 241
JÈnatohaÑ bhikkhave passato ÈsavÈnaÑ khayaÑ -pa- khayo hoti.
(SaÑ 2. 124; SaÑ 3. 380; Khu 1. 265; Ma 1. 9) 138
[ Ta ]
TatiyaÑ jhÈnaÑ samÈpannassa pÊti niruddhÈ -pa- vedanÈ ca
niruddhÈ honti. (AÑ 3. 208; SaÑ 2. 418, 420; DÊ 3. 221, 255) 154-5
TamenaÑ bhikkhave nirayapÈlÈ paÒcavidhabandhanaÑ
nÈma -pa- byantÊ hoti. (Ma 3. 204; AÑ 1. 139) 431
TamenaÑ bhikkhave nirayapÈlÈ saÑvesetvÈ -pa- byantÊ
hoti. (Ma 3. 204; AÑ 1. 140) 431
Tayome bhikkhave niruttipathÈ -pa- nindÈbyÈrosa-
upÈrambhabhayÈ. (SaÑ 2. 59) 112
Tayome seniya satthÈro -pa- lokasmiÑ.
(PuggalapaÒÒattiyaÑ 143 piÔÔhe atthato ekaÑ) 59
Tassa evaÑ jÈnato -pa- avijjÈsavÈpi cittaÑ vimuccati.
(DÊ 1. 79 piÔÔhÈdÊsu) 184
Tassa sammÈ vimuttassa -pa- vayaÑ cassÈnupassati.
(Vi 3. 272; AÑ 2. 333) 77
TividhÈ bhikkhave kÈyasaÒcetanÈ -pa- sukhavipÈkaÑ.
(AÑ 3. 497, thokaÑ visadisaÑ) 290
TÊÓimÈni bhikkhave -pa- kathÈvatth|ni (AÑ 1. 197, DÊ 3. 184) 372
TÊÓimÈni bhikkhave cakkh|ni -pa- sabbadukkhÈ pamuccati.
(Itivuttake 231 piÔÔhe) 191
TÊÓimÈni bhikkhave sa~khatassa
sa~khatalakkhaÓÈni -pa- paÒÒÈyati. (AÑ 1. 150) 54
TÊÓimÈni bhikkhave asa~khatassa
asa~khatalakkhaÓÈni -pa- paÒÒÈyati. (AÑ 1. 150) 54
[ Ta ]
TÊhi bhikkhave ÔhÈnehi JambudÊpakÈ -pa- idha brahmacariya-
vÈso. (AÑ 3. 198) 84
TaÑ sukhena sukaÑ pattaÑ -pa- etaÑ ve paramaÑ sukhaÑ. 163
[ Da ]
Dukkhameva uppajjamÈnaÑ uppajjati -pa- sammÈdiÔÔhi hoti.
(SaÑ 1. 257) 57
Dutiyassa jhÈnassa vitakkavicÈrÈ kaÓÉako -pa- bhagavatÈ.
(AÑ 3. 363) 155
DutiyaÑ jhÈnaÑ samÈpannassa vitakkavicÈrÈ niruddhÈ honti.
(AÑ 3. 208) 154
DvattiÑsimÈni bhikkhave mahÈpurisassa
mahÈpurisalakkhaÓÈni -pa- vivaÔÔacchado. (DÊ 3. 117) 215
DvemÈ bhikkhave dhÈtuyo, katamÈ dve, sa~khatÈ ca -pa- dve
dhÈtuyo. (Ma 3. 108 piÔÔhe Èlapanamattameva nÈnaÑ.) 53
[ Na ]
NayimasmiÑ vÈ loke -pa- vipulapphalesinaÑ. 403
Na Vessabh|nopi ca pettirÈjÈ -pa- paralokapattaÑ. 431
NÈhaÑ bhikkhave aÒÒaÑ ekadhammampi -pa- lahuparivattaÑ
cittaÑ. (AÑ 1. 9) 157
NÈhaÑ bhikkhave saÒcetanikÈnaÑ -pa- pariyÈye. (AÑ 3. 497) 337
NÈhaÑ sahissÈmi -pa- oghamimaÑ taresi.
(Khu 1. 439, Khu 8. 94 piÔÔhesu) 149
NibbÈnaÑ nibbÈnato saÒjÈnÈti -pa- abhinandati. (Ma 1. 4) 297
Neva pubbenivÈsÈya -pa- paÓidhi me na vijjati.
(Khu 2. 344 TheragÈthÈyaÑ) 194
[ Pa ]
PaÒca kÈmaguÓÈ loke -pa- pamuccati.
(Khu 1. 304; SaÑ 1. 16 piÔÔhesu) 273
[ Pa ]
PaÒcimÈni bhikkhave indriyÈni -pa- Ôhitoti vadÈmi. (SaÑ 3. 178) 189
PaÒcimÈni bhikkhave ÔhÈnÈni sampassantÈ
mÈtÈpitaro -pa- putto hoti pasaÑsiyo. (AÑ 2. 37) 261
PaÒcimÈni bhikkhave dÈnÈni mahÈdÈnÈni -pa- viÒÒ|hÊti.
(AÑ 3. 76) 255
PaÒcime bhikkhave kÈmaguÓÈ -pa- paÒca kÈmaguÓÈ.
(Ma 1. 119; SaÑ 2. 427) 161
PaÒcime bhikkhave kÈmaguÓÈ -pa- athettha dhÊrÈ vinayanti chandaÑ.
(AÑ 2. 359) 275
PaÒcime bhikkhave dhammÈ samayavimuttassa -pa- parihÈnÈya
saÑvattanti (AÑ 2. 153) 78
PaÔhamaÑ kalalaÑ hoti -pa- mÈtukucchigato naro.
(SaÑ 1. 208) 358
PaÔhamaÑ jhÈnaÑ samÈpannassa vÈcÈ niruddhÈ hoti.
(SaÑ 2. 418, 420) 154
PaÔhamassa jhÈnassa saddo kaÓÉako vutto BhagavatÈ.
(AÑ 3. 363) 155
PassÈmahaÑ bhikkhave dibbena cakkhunÈ -pa- pajÈnÈmi.
(Ma 1. 165 piÔÔhe thokaÑ visadisaÑ) 40
PÈÔaliputtassa kho Œnanda tayo antarÈyÈ -pa-
mithubhedÈ vÈ. (Vi 3. 323; DÊ 2. 74; Khu 1. 187) 236
PÈÓÈtipÈto bhikkhave Èsevito -pa- appÈyukasaÑvattaniko
hoti (AÑ 3. 77) 446
Pubbeva kho panassa kÈyakammaÑ -pa- bhÈvanÈpÈrip|riÑ
gacchati. (Ma 3. 338) 433
[ Ba ]
Bah|naÑ vata no BhagavÈ -pa- dhammÈnaÑ upahattÈ. (Ma 2. 111) 383
[ Bha ]
BhagavÈ loke jÈto -pa- anupalitto lokena. (AÑ 1. 347) 406
[ Ma ]
MaggÈnaÑ aÔÔha~giko seÔÔho -pa- cakkhumÈ.
(Khu 1. 52 Dhammapade) 433
MicchÈdiÔÔhikassa bhikkhave -pa- dukkhÈya saÑvattanti.
(AÑ 1. 33) 367
MicchÈdiÔÔhi kho Vaccha akusalÈ, sammÈdiÔÔhi kusalÈ. (Ma 2. 157) 366
MicchÈdiÔÔhiparamÈni vajjÈni. (AÑ 1. 35) 366
MicchÈdiÔÔhi bhikkhave ÈsevitÈ -pa- pettivisayasaÑvattanikÈ 447
MicchÈdiÔÔhissa kho ahaÑ PuÓÓa -pa- tiracchÈnayoniÑ vÈ.
(Ma 2. 50) 366
MicchÈsa~kappo -pa- micchÈsamÈdhi bhikkhave -pa- pettivi-
sayasaÑvattaniko 447
[ Ya ]
YajamÈnÈnaÑ manussÈnaÑ -pa- saÑghe dinnaÑ
mahapphalaÑ. (SaÑ 1. 235; Khu 2. 50, 60) 402
YadaniccaÑ taÑ dukkhaÑ (SaÑ 2. 19) 162
YadÈ have pÈtubhavanti dhammÈ -pa- obhÈsayamanta-
likkhaÑ. (Vi 3. 2, udÈnepi) 143
YasmiÑ kho Subhadda dhammavinaye ariyo -pa- samaÓebhi
aÒÒehi. (DÊ 2. 125) 434
YasmiÑ bhikkhave samaye ariyasÈvakassa
virajaÑ -pa- sÊlabbataparÈmÈso. (AÑ 1. 244) 91
Yassakassaci Œnanda cattÈro iddhipÈdÈ -pa- kappÈvasesaÑ
vÈ. (DÊ 2. 86; SaÑ 3. 227; Khu 1. 152, UdÈnepi) 331
YaÑ kiÒci bhikkhave r|paÑ atÊtÈnÈgatapaccuppannaÑ -pa-
vuccati viÒÒÈÓakkhandho. (SaÑ 2. 39) 112
YaÑ kiÒci bhikkhave r|paÑ cattÈri -pa- upÈdÈya r|paÑ.
(Ma 1. 282, AÑ 3. 543) 361
YÈ kÈci ka~khÈ -pa- brahmacariyaÑ carantÈ.
(UdÈne SoÓattheravagge) 144
[ Ya ]
YÈyaÑ taÓhÈ -pa- vibhavataÓhÈ.
(Vi 3. 15; Di 2. 246 piÔÔhÈdÊsu) 354
Ye ka~khÈsamatikkantÈ -pa- tesu dinnaÑ mahapphalaÑ. 144
Ye te bhikkhave bhikkh| puthujjanÈ -pa- anavakÈso, yaÑ
arahato asuci mucceyya. (Vi 3. 409; AÑ 2. 219) 133
[ Ra ]
RaÒÒo bhikkhave cakkavattissa pÈtubhÈvÈ -pa- pÈtubhÈvo
hoti. (SaÑ 3. 87) 123
[ La ]
LÈbhÈ vo bhikkhave -pa- no manÈpar|paÑ. (SaÑ 2. 341) 161
LÈbhÈ vo bhikkhave -pa- no amanÈpar|paÑ. (SaÑ 2. 341) 162
[ Va ]
ViÒÒÈÓapaccayÈ bhikkhave nÈmar|paÑ, nÈmar|papaccayÈpi
viÒÒÈÓaÑ. (Di 2. 28) 371
VÊtataÓho anÈdÈno -pa- oghapÈso sam|hato. 77
[ Sa ]
SacÈyaÑ Œnanda samiddhi -pa- byÈkareyya. (Ma 3. 251) 290
SaÒcicca mÈtaraÑ jÊvitÈ voropetvÈ Ènantariko hoti. 428
Santi bhikkhave asaÒÒasattÈ nÈma devÈ -pa- cavanti. (DÊ 1. 27) 198
SaddhÈ hiriyaÑ -pa- gacchati devalokaÑ. (AÑ 3. 68) 255
SabbaÑ bhikkhave anabhijÈnaÑ -pa- dukkhakkhayÈya.
(SaÑ 2. 249; Khu 1. 197 Itivuttakepi) 139
SabbaÑ bhikkhave ÈdittaÑ -pa- Èdittanti vadÈmi.
(Vi 3. 44; SaÑ 2. 251) 160
SabbÈbhibh| sabbavid|hamasmi -pa- Upaka Jino.
(Vi 3. 12; Ma 1. 227; Ma 2. 295) 218
[ Sa ]
Sabbe dhammÈ anattÈ. (Ma 1. 292; Khu 1. 53 Dhammapadepi) 57
Sabbe sa~khÈrÈ aniccÈti -pa- visuddhiyÈ. (Khu 1. 53 Dhammapade) 385
SammÈdiÔÔhi bhikkhave ÈsevitÈ -pa- amatapariyosÈnÈ. 448
SammÈsa~kappo -pa- sammÈsamÈdhi
bhikkhave -pa- amatapariyosÈno. 448
SammukhÈ metaÑ Èvuso Bhagavato sutaÑ -pa- dukkha-
nirodhampi passati. (SaÑ 3. 382) 168
Savitakko savicÈro samÈdhi (DÊ 3. 184, 229) 303, 414
Sa sattakkhattuparamaÑ -pa- sabbasaÑyojanakkhayÈ.
(SaÑ 1. 393; Khu 1. 207 Itivuttakepi) 30
Sassato lokoti kho Vaccha -pa- abyÈkatametaÑ. (SaÑ 2. 559) 366
SahÈvassa dassanasampadÈya -pa- abhabbakÈtuÑ.
(Khu 1. 6, 313 piÔÔhesu) 91
SaÑkhittenapi kho -pa- deseyyaÑ, aÒÒÈtÈro ca dullabhÈ. (SaÑ 1. 132) 406
SaÑghe Gotami dehi -pa- bhavissÈmi saÑgho ca (Ma 3. 296) 402
Sikhissa Œnanda Bhagavato -pa- dukkhassantaÑ karissatÊti.
(AÑ 1. 228; SaÑ 1. 158) 155
Sukho viveko tuÔÔhassa -pa- etaÑ ve paramaÑ sukhaÑ.
(Vi 3. 4, Khu 1. 88 UdÈne ca) 163
SuÒÒato lokaÑ avekkhassu -pana passati.
(Khu 1. 448; Khu 8. 180) 56
SuÒÒamidaÑ bhikkhave sa~khÈrÈ attena vÈ attaniyena vÈ. (Ma 3. 50) 419
SuÒÒo loko -pa- suÒÒo lokoti vuccati. (SaÑ 2. 280) 58
SeyyathÈpi bhikkhave makkaÔo -pa- aÒÒaÑ nirujjhati.
(SaÑ 1. 320) 158
[ Sa ]
SeyyathÈpi bhikkhave mahÈsamuddo anupubbaninno -pa-
aÒÒÈpaÔivedho (Vi 4. 421; AÑ 3. 46; Khu 1. 142 UdÈne ca) 168
SeyyathÈpi bhikkhave mahÈsamuddo Ôhitadhammo -pa- nÈti-
kkamanti (Vi 4; AÑ 3; UdÈne ca) 343
So evaÑ anurodhavirodhaÑ samÈpanno -pa- ajjhosÈya
tiÔÔhati. (Ma 1. 333) 352
So evaÑ samÈhite citte -pa- abhininnÈmeti. (DÊ 1. 79 piÔÔhÈdÊsu) 184
So tassa kammassa kathattÈ -pa- karavÊkabhÈÓÊ.
(DÊ 3. 148) 338
So hi nÈma bhikkhave Sunetto satthÈ -pa- parinibbuto.
(AÑ 2. 477) 95

Pā I Tipi Aka. III. ABHIDHAMMA-PITAKA. Vol. 32. Kathāvatthupā I

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Pā I Tipi Aka. III. ABHIDHAMMA-PITAKA. Vol. 32. Kathāvatthupā I

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ChaÔÔhasa~gÊtipiÔakaÑ

Buddhavasse 2552 Marammavasse 1370 AD. 2008

First published in 2008 by Ministry of Religious Affairs

2. ParihÈnikathÈ ... ... 61

(30) 10. SaÑvarakathÈ ... ... 194

(33) 1. Gihissa-arahÈtikathÈ ... ... 202

(43) 1. VimuttikathÈ ... ... 227

(76) 4. KÈmakathÈ ... ... 274

(100) 6. DvÊhisÊlehikathÈ ... ... 315

(126) 1. KappaÔÔhakathÈ ... ... 345

(136) 1. KusalÈkusalapaÔisandahanakathÈ ... ... 356

(145) 1. PaccayatÈkathÈ ... ... 368

(149) 5. ŒsavakathÈ ... ... 373

(156) 1. NiggahakathÈ ... ... 380

(166) 1. ArahatopuÒÒ|pacayakathÈ ... ... 393

(172) 7. NavattabbaÑsaÑghodakkhiÓaÑ -pa- kathÈ ... ... 399

(177) 1. ManussalokakathÈ ... ... 405

(186) 1. KilesajahanakathÈ ... ... 417

(194) 1. AsaÒciccakathÈ ... ... 427

(200) 1. SÈsanakathÈ ... ... 436

(208) 1. ParinibbÈnakathÈ ... ... 442

Namo tassa Bhagavato Arahato SammÈsambuddhassa.

“puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈ”ti. YaÑ tattha vadesi

2. + Puggalo nupalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ. Yo

3. TvaÑ ce pana maÒÒasi “vattabbe kho ‘puggalo nupalabbhati

HaÒci puggalo nupalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, tena vata re

4. Ese ce dunniggahite hevamevaÑ1 tattha dakkha. Vattabbe kho

saccikaÔÔho paramattho, tato so puggalo upalabbhati

5. Na hevaÑ niggahetabbe, tena hi yaÑ niggaÓhÈsi–haÒci puggalo

‘puggalo nupalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca vattabbe ‘yo

7. * Puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ. Yo

8. TvaÑ ce pana maÒÒasi “vattabbe kho ‘puggalo upalabbhati

puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈ’ti”. Tena tava tattha hetÈya

9. Ese ce dunniggahite hevamevaÑ tattha dakkha. Vattabbe kho

saccikaÔÔho paramattho, tato so puggalo nupalabbhati

10. Na hevaÑ niggahetabbe, tena hi yaÑ niggaÓhÈsi–haÒci puggalo

No ce pana vattabbe “sabbattha puggalo upalabbhati

ŒjÈnÈhi niggahaÑ–haÒci puggalo upalabbhati

saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca vattabbe ‘sabbesu puggalo nupalabbhati

18. * Puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, vedanÈ ca

No ce pana vattabbe “aÒÒaÑ viÒÒÈÓaÑ aÒÒo puggalo”ti, no ca vata re

19. * Puggalo upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, cakkhÈyatanaÒca

20. * CakkhudhÈtu ca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena -pa-.

21. * CakkhundriyaÒca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena -pa-.

ŒjÈnÈhi niggahaÑ–haÒci puggalo upalabbhati

22. + Puggalo nupalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ. VuttaÑ

23. + Puggalo nupalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ. VuttaÑ

24. + Puggalo nupalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ. VuttaÑ

25. + CakkhudhÈtu ca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena -pa-.

26. + CakkhundriyaÒca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena -pa-.

27. + Puggalo nupalabbhati saccikaÔÔhaparamatthenÈti, ÈmantÈ. VuttaÑ

r|paÒca upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca vattabbe ‘aÒÒaÑ

29. * R|paÑ upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, saÒÒÈ ca upalabbhati

upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena’, no ca vattabbe ‘aÒÒaÑ r|paÑ aÒÒo

30. * VedanÈ upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, saÒÒÈ ca

31. * SaÒÒÈ upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, sa~khÈrÈ ca

32. * Sa~khÈrÈ upalabbhanti saccikaÔÔhaparamatthena, viÒÒÈÓaÒca

33. * ViÒÒÈÓaÑ upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, r|paÒca

vadesi “vattabbe kho ‘viÒÒÈÓaÑ upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena,

34. * CakkhÈyatanaÑ upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena,

35. * CakkhudhÈtu upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena, sotadhÈtu ca

36. * CakkhundriyaÑ upalabbhati saccikaÔÔhaparamatthena,

No ce pana vattabbe “aÒÒaÑ aÒÒÈtÈvindriyaÑ aÒÒo puggalo”ti, no ca