TÀI LIỆU

TRUNG CẤP LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ - HÀNH CHÍNH

TỔNG HỢP
BÁO CÁO – SỐ LIỆU & NGHỊ QUYẾT
KT1 C1

Thành phố Thủ Dầu Một - 2020

 Ủy ban nhân dân tỉnh Bình
Dương
05.12.2019 15:14:24 +07:00
UY BAN NIlAN DAN CONG HoA xA HOI CHU NGHiA VI1j:TNAM
TiNH BINH DUONG I>QcI~p - TV do - H~nh phuc

S6:335/BC-UBND Binh Duong, ngay 05 thang 12 nam 2019

BAocAo
TINH HINH KINH TE - xX HOI, PHONG - AN NINH ouoc
NAM 2019, PHUONG HUONG NHI~M VV NAM 2020

Phin th.r nhat

TiNH HiNH KINH TE xA HQI, ouoc PHONG AN NINH NAM 2019

Nam 2019, tinh hinh khu V\1'C va quoc t~ co nhieu diSn bi~n khong thuan loi; cuoc
chien thuong mai My - Trung phirc tap, kho hrong; canh tranh trong san xuftt, thuong
rnai ngay cang gay g~t. Trong mroc va dia phuong, tinh hinh thai ti~t bftt thuong, gia
ca mot s6 m~t hang nong san vfin 0 rmrc thap, benh dich ta heo Chau Phi anh huong
d~n san xuftt nong nghiep; dan s6 cua tinh ti~p tuc tang nhanh tao ap hrc 100 vS ha
tang, an sinh xa hoi, y t~, giao due ...; an ninh chinh tri, an ninh tr~t tu diSn bien phirc
t~p.
, K~ thira va phat huy nh~1ngthanh tuu d~t duoc trong thai ~ian 9ua; tinh hinh kinh
te - xa hoi cua tinh phat trien va chuyen bien tich C\1'Ctren hau het cac linh V\1'C,an
ninh chinh trj, tr~t t\1'an toan xa hQi duqc gifr vfrng. K~t qua 29/31 chi tieu chu y~u
d~t va vuQ'tk~ ho~ch; co 02 chi tieu chua d~t la: gia trj gia tang nganh djch V\lva s6
giuemg b~nh tren v~n danl (phI!- 11:lckem thea).
C\l th~ tren tUng llnh V\fCnhu sau:
I. VEKINHTE
T6ng san phfrm trong tinh (GRDP) uac tang 9,5% (k~ ho~ch 8,5-8,7%)2; GRDP
binh quan dc1unguai d~t 146,9 tri~u dfmg (k~ ho~ch 140,6 tri~u dAng); co cftu kinh t~
cong nghi~p - dich V\l- nong nghi~p - thu~ san phfrm tm trq cftp san phAm vai ti trQng
tuong Ung la 66,8% - 22,4% - 2,6% - 8,2% (k~ ho~ch 63,7% - 25% - 3,2% - 8,1%).
1. Cong nghi~p
Nam 2019, tinh hinh san xuftt cong nghi~p ti~p t\lCphat tri~n, chuy~n djch nQi bQ
nganh thea huang tich c\1'c;cong nghi~p ch~ bi~n, ch~ t~o dong vai tro quan trQng cua
nganh; mQt s6 nganh cong nghi~p chu l\1'ccua tinh (g6, day dep, d~t may, di~n tu, Hnh
ki~n,...) co quy mo 100, nang l\1'cc~nh tranh, d~t gia trj xuftt khfru cao. Co 1.261 doanh
nghi~p san xuftt cong nghi~p di vao ho~t dQng gop phc1ndua chi s6 phat tri~n cong
nghi~p tang 9,86% (nam 2018 tang 9,8%, KH 2019 tang 9,5%).

I Trong nam 2019, nguyen v~t Ii·~uph\Ic V\Isan xu~t trong nuac d~n thay th8 hang nh~p khdu, nhi€u doanh nghi~p
da nh~p khdu, dl,l'trfr nguyen li~u tiT nam truac nen kim ng~ch nh~p khdu chi tang 10,6% so vai cung ky (KH: 15,5%)
duQ'cdanh gia d~t k€ ho~ch d€ ra.
2 s6 li~u do e\IC Th6ng ke uac tfnh.
 V@khu cong nghiep: Trong nam, chit ddu tu cac khu cong nghiep dff ddu tu co
so ha tdng voi t6ng v6n tren 300 ty d6ng; cho thue lai d~t va nha xirong voi t6ng dien
tich 273 ha (bang 37,2% so voi cung ky), thu hut dfiu tu mroc ngoai dat 02 1)' 507 trieu
do la My (chiem 81,7% toan tinh) va 3.342 ty d6ng v6n dfiu tu trong mroc. Cac doanh
nghiep trong khu cong nghiep dffgiai ngan 2,2 ty do la My dS dfiu tu nha xirong, may
moe thiet bi phuc vu san xuat kinh doanh. Toan tinh hien co 29 khu cong nghiep (trong
do 27 khu cong nghiep di vao hoat d<)ng),dien tich 12.743 ha, ty 1~cho thue dat 83,3%.
V@cum cong nghiep: thanh l~p cac cum cong nghiep: Thanh An, Tan Thanh va
An Lap; ra soat, don d6c chit dfiu tu cac cum cong nghiep hoan thien co so h~ tfing;
dSn nay toan tinh co 12 cl,lm cang nghi~p, vai t6ng di~n dch 790 ha, ty 1~l~p dfiy d~t
67,4%.
Ph6i hqp giai quySt cac vuang m~c trong qua trinh ddu tu cac cong trinh di~n
tren dia ban, nh~t la cong tac d@nbu, gicli phong m~t b~ng, nang c~p cong su~t cung
ling di~n. San IUQ'Ilgdi~n thuang phfrm uac d~t 13,6 ty KWh, tang 9,1% so vai cling
ky, duy tri ty I~ h<)dan su dl,lngdi~n d~t 99,998%.
2. ThuO'og m~i, xuAt oh~p khAu
a) ThuO'Dg m~i
Thuang m~i n<)idia ho~t d<)ng6n dinh, hang hoa phong phu, ch~t luQ'Ilg,gia ca
6n dinh. Cong tac binh 6n thi truemg cac m~t hang thiSt ySu duqc thvc hi~n thuemg
xuyen vai sv tham gia dch cvc cita 12 doanh nghi~p va cac chq truy@nth6ng dff dv
tm va ban hang binh 6n gia theo dung kS ho~ch, nh~t la dip TSt Nguyen dan 2019 vai
doanh thu 1.423 ty d6ng (d~t 112,6% kS ho~ch); d6ng chufrn bi chuang trinh binh 6n
hang hoa thiSt ySu trong dip TSt Nguyen dan Canh Ty 2020 (dv kiSn hang hoa dv tm
tang 10% so vai nam 20 19); ho~t dQng xuc tiSn thuang m~i, tim kiSm mo rQng thi
truemg duqc dfry m~nh ca trong va ngoai nuac3; v~n hanh thu nghi~m san giao dich
thuang m~i di~n tu tinh. Mo rQng va phat triSn rQng kh~p h~ tdng thuang m~i vai cac
10~ihinh ban Ie nhu sieu thi, sieu thi mini, cua hang ti~n lqi, chq truy@nth6ng; dSn
nay toan tinh co 106 chq ho~t d<)ng trong quy ho~ch, 12 sieu thi va 05 trung tam
thuang m~i.
T6ng muc ban Ie hang hoa va doanh thu dich Vl,ld~t 227.805 ty d6ng, tang 19,2%
(nam 2018 tang 18,1%, KH 2019 tang 18%). Gia ca hfiu hSt cac nhom hang co ban
6n dinh, uac chi s6 gia tieu dung binh quan ca nam tang 2,0%. Cong tac quim ly thi
truemg duQ'c chu trQng, t~p trung kiSm tra, xu ly thu6c la nh~p l~u, san xu~t va kinh
doanh ruQ'U,bao quan va chS biSn th\lc phfrm, v~t tu nong nghi~p.
b) XuAt khAu, oh~p khAu
Kim ng~ch xu~t, nh~p khfru duy tri tang truang; co c~u hang hoa xu~t khfru duqc
cclithi~n theo huang tang cac san phfrm chS t~o, chS biSn, hang nang san; ben c~nh
gift viIng cac thi truemg xu~t khfru truy@nth6ng (My, EU, Nh~t Ban, ASEAN), nhi@u
doanh nghi~p co buac tiSp c~n, phat triSn m<)ts6 thi truemg mai nhu: Cuba, Mexico,

3 £)11t6 chuc 13 doan doanh nghi~p tham gia tri6n 111m(10 doan trong nu6'c va 03 doan nu6'c ngoai); t6 chuc t6t
Tri8n 111mcong nghi~p va San xuAt Vi~t Nam 2019; hQi nghi k€t nQi m?t hfmg nong, lam, thuy Mi san Binh Duong ni1m
2019.

2
'.
cac tieu Vuong quoc A Rap, Cong hoa Belarus, Cong hoa Kazakhstan; d~n nay san
pham xuat khfiu cua tinh da co mat 88 quoc gia va vung lanh th6.
Kim ngach xUdt khfiu tree dat 27 ty 781 trieu do la My, tang 15,6% (nam 2018
tang 9, 7%, KH tang 15,5%). Kim ngach nhap khau tree dat 20 ty 795 trieu do la My,
tang 10,6%; thang du thuong mai cua tinh nam 20 19 dat gAn 07 ty do la My.
3. Nong nghi~p
Gia tri san xUdtnong, Himnghiep va thuy san uoc tang 4% tnam 2018 tang 3,6%,
KH tang 4%). Dien tich cac loai cay trong co ban em
dinh, phat trien theo huang t~p
trung, nang sUdt cao, chdt lUQ'Ilg4;kiem soat t6t dich benh tren cay trong, v~t nuoi;
khuyen khich, thu hut cac doanh nghiep dAu tu mot s6 du an quy mo Ian trong linh
V\lCnong nghiep; Chu tich UBND tinh da d6i thoai tnrc ti~p voi hQi vien HQi Nong .j
dan va nong dan cac huy~n Bau Bang, B~c Tan Uyen va Phu Giao v~ chinh sach
khuy~n khich san xUdt nong nghi~p.
Chan nuoi gia suc, gia cAm tuong d6i 6n dinh m~c du bi anh hu6ng cua b~nh
..
!

"

dich ta heo Chau Phi5; gia san phfim chan nuoi tang so v6i cung Icy; nong nghi~p cong
ngh~ cao ti~p t\1Cphat tri~n6; cong tac phong, ch6ng l\1tbao, kh~c ph\1c thien tai, quan
ly, khai thac cong trinh thuy lQ'i,nu6c s~ch nong thon duQ'c chu trQng; quan tam bao
v~ rimg, tr6ng cay phan tan (da tr6ng 111 ngan cay, tuong Ung 46 ha); d~n nay ty l~
dan cu nong thon su d\1ng nu6c hQ'Pv~ sinh d~t 99,9%; ty l~ che phu cay lam nghi~p
va cay lau nam d~t 57,4%.
V~ Chuong trinh m\1ctieu qu6c gia xay dvng Nong thon m6i: B~n nay 100% cac
xa d~t chuAn va 03 don vi cdp huy~n (DAu Ti~ng, Tan Uyen va B~n Cat) hoan thanh
nhi~m V\1xay dvng nong thon m6i; 03 huy~n con l~i (Phu Giao, Bau Bang, B~c Tan
Uyen) dang l~p h6 sa hoan thanh m\1Ctieu xay dvng nong thon m6i, xa Thanh An
(DAu Ti~ng) d~t chufin nong thon m6i nang cao. UBND tinh da ban hanh bQ tieu chi
xa nong thon m6i ki~u m~u, vuan m~u, khu dan cu nong thon m6i ki~u m~u.
4. Titi nguyen, moi truOng
Ba phe duy~t k~ ho~ch su d\1ng ddt nam 2019 va di~u chinh quy ho~ch su d\lllg
ddt d~n nam 2020 cua cac huy~n, thi xa, thanh ph6; quan ly ch~t che ddt cong, ddt
rimg, ddt cac nong lam truang qu6c doanh; kip thai xu ly cac vdn d~ C\1th~ lien quan
d~n cong tac quan ly, su d\1ng ddt dai do du lu~n, bao chi phan anh; t~p trung xu ly
cac vuang m~c trong cong tac d~n bu, giai phong m~t b~ng; ki~n nghi thao gO' cac kho
khan cho doanh nghi~p trong nh~p khfiu ph~ li~u lam nguyen v~t li~u san xudt, cac
vuang m~c lien quan thanh l~p cac khu cong nghi~p, khu dan cu.
Chdn chinh cong tac quan ly, khai thac va su d\1ng khoang san; xay dvng quy

4 T6ng di~n tich gieo tr6ng cay hang nam d~t 21.693 ha, giam 1,2% so v6'i nam 20 18. Di~n tich cay lau nam
142.879ha, tang 0,1% (trong d6 di~n tich cao su la 133.790ha, tang 0,1%); ti€n dQthu ho~ch V\l mua d~t 3.601 ha (tang
0,5% so cung kY), ti€n dQgieo tr6ng V\l Dong Xuan d~t 787 ha (giam 0,4%).
5 T6ng dan trau, bb u6'c d~t 29 ngan con (giam 1,2% so v6'i cung ky), t6ng dan heo u6'c d~t 641ngan con (giam
0,5%), t6ng dan gia dm u6'c d~t 11 tri~u con (tang 14%). D€n ngay 04112/2019, da xay ra b~nh dich va c6 hi~n tw;mg
heo ch€t bfitthuOng6' 1.384 hQ/tr~i chan nuoi cua 83 xa, phuOng,thi trfin,v6'it6ng s6 heo ch€t va bUQcphai tieu hUyla
86.819 con; da h6 trQ'107 tY d6ng (chi€m 32% kinh phi d\l'trit).
6 Tr6ng tr9t khoang 5.054 ha (tang 26% so v6'i cimg ky), 133 trang tr~tidAutu chan nuoi gia dm (tang 14 trang
tr~i) va 152 trang tr~i heo (tang 12 trang tr~i).

3
che phoi hQ'P quan ly khoang san vung giap ranh tinh Tay Ninh, Binh Phuoc; tam
ngung khai thac cat 16ng h6 DAu TiSng; so kSt thi diem phan 10~i rae thai sinh hoat tai
nguon; phat d9ng phong t[:10 chong rae thai nhua; xu ly nghiem cac tnrong hQ'P vi
pham gay 0 nhiem moi tnrong va theo, doi kSt qua quan tr~~ cac nguon thai co ngul'
co gay 0 nhiem. Trong nam da giao dat, cho thue dat, chuyen muc dich sir dung dat
cho 22~ tt;rem~ h~ (voi dien tic~ 2.0,29 ha), cdp 3.710 ~idy chirng n?~n quyen su
dung dat Ian dau, den nay ty 1~cap giay chirng nhan quyen sir dung dat dat 99,81 %
tuong irng dien tich 243.227 ha.
s. nau to' phat tri~n, dau to' cong, thu hut dau to'
a) DAutu phat trien: Huy d9ng nhiSu nguon lire cho dAutu phat trien, U6c t6ng '-r
v6n dAu tu phlit tri@ntoan xa h9i d~t 114.669 ty d6ng, tang 15,8% (nam 2018 tang
12,2%, KH tang 10,02%); trong do: v6n nha nuac tang 15,2% (chiSm 16,3%), v6n
ngoai nha nuac tang 21,4% (chiSm 35,5%) va v6n dAu tu tf\l'CtiSp nuac ngoai tang
12,1% (chiSm 48,3%).
b) DAutu cong: Trong diSu ki~n co nhiSu kho khan do cO'chS, chinh sach vS dAu
-
..
tu cong; UBND tinh da t~p trung chi d~o quySt li~t cac giai phap d~y nhanh tiSn d9
thvc hi~n va giai ngan v6n dAutu cong; thao gO'kho khan, vuang m~c trong tUng khau
cua tUng dv an C\l th@;ki@mtra tiSn d9 m9t s6 cong trinh tr<;mgdi@m.DSn ngay
1511112019,gia tri giai ngan d~t 5.033 ty d6ng, d~t 40,3% kS ho~ch diSu chinh nam
2019 (tuy tj; I¢ giai ngan co agt thdp nhung gia trt giai ngan cao hem 1.100 tj; a6ng
so vai citng k);, aay la n6 hrc rdt Ibn cita cac nganh, cac cdp trong chi ago, ai~u hanh
va th1/c hi¢n cita cac chit adu tu), trong do: ngan sach dia phuang d~t 39,2%; ngan
sach trung uang d~t 58,7%. Uac kh6i luqng thvc hi~n dti diSu ki~n giai ngan dSn
31112/20191a 9.854 ty d6ng, d~t 78,9% kS ho~ch.
c) Thu hut dAu tu: Da ph6i hQ'Pt6 chuc "H9i nghi tham vdn dinh huang hoan
thi~n th@chS, chinh sach vS dAutu nuac ngoai trong b6i canh mai" do Pho Thu tuang
Vuang Dinh Hu~ chu tri va 04 h9i nghi g~p gO'hi~p h9i nganh hang, doanh nghi~p
trong nuac va nha dAu tu nuac ngoai; tri@nkhai d6ng b9 cac giai phap cai thi~n moi
truemg dAutu kinh doanh, h6 trQ'doanh nghi~p kh6i nghi~p nen s6 doanh nghi~p, s6
v6n dAutu trong nuac, dAutu nuac ngoai tang cao so vai nam 2018.
_ DAu tu trong nuac (dSn 2711112019): Da thu hut 56.702 ty d6ng v6n dang ky
kinh doanh (tang 3,3%), g6m: 6.100 doanh nghi~p dang kY mai (40.142 ty d6ng),
835 doanh nghi~p diSu chinh tang v6n (22.470 ty d6ng) va 44 doanh nghi~p giam
v6n (3.707 ty d6ng); co 372 doanh nghi~p giai th@(2.202 ty d6ng). Luy kS dSn nay,
toan tinh co 42.269 doanh nghi~p dang kY kinh doanh, t6ng v6n dang ky 357.680 ty
d6ng.
_ DAutu tf\l'CtiSp nuac ngoai (dSn 27111/2019):, Da thu hut 03 t¥ 067 tri~u do la
My (vuqt 119% kS ho~ch nam, tang 49% cung ky), gom: 222 dv an dau tu mai (1.480
tri~u do la My), 143 dv an diSu chinh t~ng v6n (893 tri~u do la My), 427 dv an gO!?
v6n (70 1 tri~u do la My); co 03 dv an dieu chinh giam von (7 tri~u do la My) ..Luy ~e
dSn nay, toan tinh co 3.753 dv an co v6n dAutu nuac ngoai con hi~u Ivc vai tong von
dang ky 34,23 ty do la My.

4
 - Kinh t~ t~,Pth~: Thanh l~p 25 hop t~c xa, vim dieu l~ 19 ty d6ng (voi 186 thanh
vien). Lily ke den nay, toan tinh co 137 to hop tac (1.314 thanh vien) va 176 hop tac
xa (26.253 thanh vien). Nhieu mo hinh hop tac xa kieu moi diroc rna rong d~u tu, kinh
doanh co hieu qua, gop phan tao viec lam, tang thu nhap cho cac thanh vien,
d) S~p x@p,d6i moi doanh nghiep nha mroc: Roan thanh c6 ph~n hoa va thoai
vim nha mroc tai T6ng cong ty Becamex, T6ng cong ty Thanh LS va cong ty c6 phan
In t6ng hop Binh Duong theo phuong an lQtrinh duoc phe duyet; cac cong ty sau c6
phdn ti~p tuc d6i moi cong tac quan tri, nang cao ch§.throng, hieu qua, nang lire canh
tranh.
6. Cong tac quy hoach, phat tri~n do th], nha lr
T~p trung thvc hi~n Chuong trinh phat tri~n do thi tinh va nang c§.p do thi cac
huy~n, thi xa; da t6 chuc cong b6 B~n Cat va Tan Uyen d~t do thi lo~i III tn.rc thuQc
tinh; ra soat, dieu chinh cac d6 an quy ho~ch chung, quy ho~ch phan khu7; t~p trung
chinh trang cac khu, di~m dan cu tv phat; ra soat, xu ly cac dv an khu dan cu ch~m
tri~n khai; d~u tu chinh trang cong vien, tr6ng mai, thay th~ cay xanh, cong trinh cong
cQng, cac cong trinh yen kenh r~ch. Trong nam, UBND tinh da ch§.pthu~n chu truong
d~u tu cho 46 d\l an nha a thuong m~i, vai t6ng di~n dch su d\lng d§.t339 ha va dua
a
vao su d\lng 02 dv an nha xa hQi (318 can hQ), gop ph~n nang di~n tich nha binh a
quan d~u nguai d~t 28,9 m2; ty l~ do thi hoa toan tinh d~t 80,20/0.
De an Thanh ph6 thong minh dugc tri~n khai d~t k~t qua tich C\lC;song song vai
vi~c tri~n khai nghien cUu, thvc hi~n cac dv an cua nam 2019 da xac dinh til d~u nam,
cac sa nganh ch9n Iva, dang kY b6 sung mQt s6 nQi dung nhu: Trung tam Dieu hanh
thanh ph6 thong minh; tri~n khai h~ th6ng duang day nong ti~p nh~, xu ly va tra lai
phan anh, ki~n nghi cua nguai dan, doanh nghi~p (T6ng dai 1022); t6 chuc diSn dan
Rorasis 2019, khai cong trung tam thuong m~i th~ giai t~i khu do thi thanh ph6 mai.
Tinh Binh Duong ti~p Wc dugc CQng d6ng thong minh th~ giai (lCF) binh ch9n la 1
trong 21 thanh ph6, khu vvc co chi@nlugc phat tri~n thanh ph6 thong minh tieu bi~u
cua th~ giai.
7. Giao thong v~n tiii
T~p trung chi d~o xu ly, thao go nhfrng kho khan, vu6ng m~c trong cong tac
chuAn bi d~u tu, den bil giai phong m~t b&ngva thi cong d~ dAynhanh ti~n dQ cac dv
an, cong trinh giao thong, nh§.tla cac dv an giao thong tr9ng di~m, k~t n6i nQi tinh va
k@tn6i vilng8; t~p trung chi d~o cac chu d~u tu dv an BOT giao thong thvc hi~n thu
phi khong dirng theo ti~n dQ va lQ trinh Chinh phu quy dinh; tang cuang duy tu, sua
chua h~ th6ng k@tceluh~ t~ng giao thong, dam b~lOgiao thong thong su6t, an toan, kip
thai kh~c ph\lc cac hu hong phat sinh. Tri~n khai de an nang cao ch§.t luqng v~ tai
cong cQng hanh khach b&ngxe buyt, dua vao su d\lng them 0 1 tuy~n xe buyt su d\lng
nhien li~u than thi~n vai moi truang, Ung d\lng cong ngh~ thong tin trong quan lyv~n

7 D~n nay, 100% cac quy h01;lch:chung do thi, chung thi trAn, phan khu cac phuOng, nong thOn moo duqc phe
duy~t.
8 Xu ly d(rt di~m cac vi tri vuOng milc keo ~ai nhi€u n,am, thi,cong va hoan thanh dUOng: DT741, DT746, DT74~B

(do1illlKim H~ng - Nam Tan Uyen); dam bao ti~n d9 c~uan bi dau tu cac ~\I' an giao, thong (duOng Tan Th~ - c~u
Tam L~p, dUOng Thu Bien - DAt Cubc; dUOng cau ket noi tinh Tay Ninh, Cau B1;lchDang 2, ... ); dAynhanh tien d9 dau
tu M thbng thoat nu6c d~ xu 1y cac di~m, khu V\fC ng~p.
5
hanh. Phat trien dang bQ cac loai hinh v~n tai hang hoa, hanh khach dap irng nhu cAu
di lai cua nhan dan, nhfit la cac dip L8, TSt; doanh thu v~n tai kho bai va dich vu h6
tro tang 12,4% so voi cung ky; v~n chuyen hang hoa uoc tang 8,7%, luan chuyen hang
hoa tang 11,1%, v~n chuyen hanh khach uoc tang 4,6%, luan chuyen hanh khach tang
4,7%. Lap quy hoach chi tiSt dAutu cac cang thuy nQi dia va cac tuyen dirong kSt n6i
giao thong voi cac cang thuy nQi dia de phat trien giao thong dirong thuy.
8. Ngan sach - Tin dung
a) Ngan sach
T6ng thu ngan sach uoc dat 57.300 ty dang, dat 105% du toan HDND tinh, tang
14% so voi cung kyo Trong do: thu nQi dia 41.000 ty dang, dat 103% du toan HDND
tinh, tang 16% so voi cung ky; thu thue xufit nh~p khAu 16.3001)' dang, d~t 112% dg
toan HDND tinh, tang 9% so vai cung kyo
T6ng chi can d6i ngan sach dia phuong uac d~t 20.535 ty dang, d~t 100% dg
toan HDND tinh, tang 120/0 so vai cung kyo T6ng ng d9ng thuS uac dSn 31112/2019
la 2.015 ty dang bfulg 5% so vai dg toan thu ngan sach giao.
b) Tin dyng
H~ th6ng cac t6 chuc tin d\lng tiSp t\lCphi! triSn va ho~t dQng hi~u qua. DSn nay
toan tinh co 69 chi nhinh t6 chuc tin d\lng dang ho~t dQng (tang 01 chi nhanh), vai
176 phong giao dich (tan& 03 phong giao.dich). Lai sufit, 1)' ~ia 6n dtnh, I?huong thuc
thanh toan khong dung tien m~t dugc trien khai tich cgc. Tong nguon von huy dQng
tren dia ban uac d~t 201 ngan ty dang, tang 11% so vai dAunam 2019. Du ng cho yay
a
uac, d~t 190 n~an ty d6ng tang 6,3% so vai dAu nam. Ng xfiu muc 970 ty dang,
chiem 0,51% tong du ng.
II. v~van hoa - xi hQi
1. Cong tac bao dam an sinh xi hQi, giai quy~t vi~c lam va dao tfo ngh~
Thgc hi~n kip thai, dAy du cac chinh sach, chS dQ cho cac d6i tugng nguai co
cong, d6i tugng xa hQi, nguai ngheo, tre em co hoan canh d~c bi~t va cong nhan lao
dQng, nhfit la cac dip 18,ky ni~m; toan tinh da huy dQng 986 ty dang til nhi8u nguan
v6n dS cham 10 cho cac d6i tugng; xay d\lllg, sua chua 30 can nha tinh nghia va 120
can nha d~i doan kSt, vai t6ng kinh phi hon 9 ty dang; hi~n tinh co 3.808 hQ ngheo
(chiSm ty l~ 1,31%) va 2.790 hQ c~n ngheo (chiSm 0,96%) theo tieu chi da chi8u cua
tinh. Quan tam bao v~, cham soc tre em, binh dAng giai, phong ch6ng t~ n~n xa hQi.
Ra soat, s~p xSp phu hgp h~ th6ng dao t~o ngh8; kSt n6i hi~u qua giua cO'sa dao
t~o va doanh nghi~p, giua dao t~o ngh8 va giai quySt vi~c lam; thuOng xuyen ki~m
tra, giam sat va tuyen truy8n chS dQ ti8n luong, bao hiem, giai thi~u vi~c lam, di8u
tiSt va 6n dinh tinh hinh lao dQng; t~o vi~c lam tang them cho 45.400 ~gu~i (d~t
100,8% kS ho~ch); kip thai h6 trg nguai lao dQng, doanh nghi~p khi co ~an de phat
sinh trong quan h~ lao dQng, giai quySt 6n dinh 19 V\l dinh cong, tranh chap lao dQng
t~p th~ (giam 07 V\l so vai cung kY)·
a
Hoan thanh t6ng di8u tra nha va dan s6 nam 2019, t~i thai di~m 01104/2019,
tinh co co 2.411.796 nguai (tinh ea kit qua ai~u tra eua B9 Qu6e phong, B9 Cong an,
B9 Ngog,i giao fa 2.426.561 ngu&i), t6c dQtang dan s6 binh quan giai do~n 2009-2019
6
la 5%/nam; dan s6 ngoai tinh chiem tren 53%; uoc dan s6 trung binh nam 2019 cua
tinh la 2.456.319 nguoi.
Tfmg thu bao hiem uoc dat 22.154 ty d6ng, tang 9,5%; uoc chi cac ch8 dQ bao
hiem 9.477 ty d6ng, tang 20,7%; trong do chi hirong bao hiem thfit nghiep khoang
1.076 ty dong cho 79.412 hrot lao dong,

.
2. Giao due - Dao tao .
Nam hoc 2018-2019, giao due dao tao co nhieu d6i moi, chat hrong gian
a
va hQCt~p cac cfip hoc duoc nang len; phat trien dQi ngii giao vien va can bQ an
ly giao due v8 nang lire chuyen mon, ky nang xay dung va thuc hien k8 hoach ao
due theo dinh huong phat trien nang hrc hoc sinh; d6i moi phuong phap day hoc, .: Sm
tra danh gia, t6 chirc cac ho~t dQng trai nghi~m sang t~o; tang cUOng giao d\1 phat
triSn thS chfit, d~o duc, l6i s6ng, ky nang, giao d\1ckhai nghi~p phil hQ'Pv6i tUng cfip
hQc; phong, ch6ng b~o l\fc hQc duOng.
K8t qua 99,99% hQCsinh hoan thanh chuong trinh tiSu hQc; 95,95% hQc sinh
t6t nghi~p trung hQc co sa;
ky thi hQc sinh gioi qu6c gia co 29 thi sinh d~t giai9; ky thi
t6t nghi~p Trung hQc ph6 thong qu6c gia dam bao an toan, nghiem tuc va dung quy
ch8, ty l~ t6t nghi~p d~t 95,170/01°; d8n nay ty l~ truOng cong l~p duQ'c lfiu hoa d~t
79,63%, ty l~ truOng cong l~p d~t chuAn qu6c gia la 71,08% (u6c cu6i nam 2019 d~t
72,6%). Cong tac xa hQi hoa, nhfit la xa hQi hoa giao d\1c mfim non (chi8m 67,8% s6
truOng ngoai cong l~p) duQ'ctriSn khai tich qlC, d6ng bQ, thu hut cac ngu6n l\fc tham.
ChuAn bi t6t cac di8u ki~n: co sa
v~t chfit, trang thi6t bi, dQi ngii can bQ, giao
vien, chu dQng s~p x8p, b6 tri hQc sinh phil hQ'Pgiua cac truOng cho nam hQc 2019-
2020, toan tinh co 676 co sa
giao d\1c va 483.675 hQc sinh cac cfip, tang 34.212 hQc
sinh so v6i nam hQc tru6c (cong l~p tang 22.623, ngoai cong l~p tang 11.589). H~
th6ng truOng d~i hQc, cao d~ng, trung cfip ti8p t\1Cnang cao chfit lUQ'Ilgdao t~o.
3. Cham soc suc khoe DhaD daD
Nganh Y t8 da xay d\fllg k8 ho~ch dfiu tu trang thi6t bi, v~t tu, nang cao chfit
luQ'Ilgngu6n nhan l\fc, chuySn giao ky thu~t tien ti8n ph\1c V\1kham va di8u tri b~nh
cac tuy8n; d6i m6i phong cach, thai dQ ph\1c V\1 nguai b~nh; chu dQng phong ch6ng
b~nh truy8n nhiSm, ph6i hQ'Ptrong cong tac truy8n thong, giam sat, v~ sinh moi
truOng; dAym~nh xa hoa, phat triSn co sa
y t8 ngoai ~a nu6c 11; d8n n~y, d~t,co 7,46
bac si/v~n dan, 22,3 giuOng b~nh/v~n dan, 89% dan so tham gia bao hiem y teoTrong
nam, mQt s6 b~nh: tay chan mi~ng, sai, ru~ella tang so v6i cilng kY, khon~ xay ra dich
100 tren dia ban; an toan v~ sinh th\lc pham duQ'c dam bao; tuyen truyen, v~n dQng
tham gia bao hiSm xa hQi t\f nguy~n, bao hiSm y t6 hQ gia dinh.

9 G6m: 01 giili Nh~t, 04 giili Nhi, 08 giili Ba va 16 giili Khuy€n khich), tang 5 giili so v6"inam 2018, day la IAn
d.1utien tinh co 01 hQCsinh d~t giili nhk
10 Di€m trung binh cac mon thi d~t 5,81 di€m, x€p h~ng 4/63 tinh, thanh ph6; ti I~di€m trung binh cua 8/9 mon thi

du(,7cx€p trong t6p 10 cac tinh, thanh ph6; rieng mon ti€ng Anh du(,7cx€p tht'r2
11 Toan tinh hi~n co 03 b~nh vi~n tuy€n tinh, 02 b~nh vi~n nganh, 09 trung tam y t€ tuy€n huy~n, 19 phOng kham
da khoa khu Vl!C,91 tr~m y t€ va 14 b~nh vi~n tu nh,an; 20 tr~m y t€ doanh nghi~p, 48 phong kham da khoa tu nhan; 658
phong kham chuyen khoa va 2.585 co s6 hanh nghe du(,7c.

7
 _. - -----------

4. Van hoa, th~ thao va du Itch

Tuyen truyen, c6 dQng va t6 chirc cac hoat dQng biSu diSn nghe thuet chao mirng
nam moi va cac ngay LS, ky niem Ian cua dAt ruroc, cac su ki~n chinh tri cua dia
phuong diSn ra soi n6i, rong khap; cac thiet chS van hoa, thS thao va di tich til cAptinh
dSn co sa tiSp tuc diroc quan tam d~u tu xay dung, tu b6 va khai thac phat huy; hoan
chinh h6 sa dS nghi Thu nrong Chinh phu cong nhan 22 hien v~t "BQ dung cu det Phu
Chanh" Ia bao v~t quoc gia; t6 chirc IS don nhan xSp hang di tich qu6c gia d6i voi
Dinh th~ DTAn (phuong DTAn, thi xii DTAn); cong tac t6 chirc va quan Iy IS hQi
duQ'Cth\lc hi~n dam bao chu dao, dung quy dinh, trong do LS hQi Chua Ba - R~m
thang Gieng va cac IShQi mang d~c trung van hoa cua dia phuang nhu: "Trai cay mua
tnii chin", "Huang buai B~ch D~ng" dii t~o nhUng net d~p van hoa, nhiSu y nghTa
trong cQng d6ng, duQ'c du Iu~n xii hQi d6ng tinh huang (mg.
Duy tri phong trao thS d\lc thS thao qu§,n chung, phat dQng toan dan t~p bO'iva
phong ch6ng du6i nu6c; tiSp t\lCd~u tu phat triSn cac mon th@thao thS m~nh, cac dQi
tuySn thS thao thanh tich cao tham gia thi dAu 115 giai, d~t 593 huy chuang cac Io~i.
Tinh dii ban hanh KS ho~ch "Phat triSn tuySn va cac san pham du Iich dUOngsong tren
dia ban tinh Binh Duang dSn nam 2025, dinh huang dSn nam 2030"; t6 chuc va tham
gia nhiSu ho~t dQng xuc tiSn, quang ba du Iich Binh Duang t~i cac S\l ki~n trong tinh
va trong nu6c; cac khu, diSm du Iich, dan vi kinh doanh dich v\lIuu tm rna rQng quy
rno, d6i m6i chAt IUQ'llgdich V\l. U6c t6ng luQ'tkhach dSn Binh Duang d~t g~ 5,2
tri~u luqt, tang 8,4% so v6i cung ky; doanh thu d~t 1.440 ty d6ng, tang 5,9% so v6i
cung kyo
5. Thong tin, truy~n thong; Khoa hQc, cong ngh~
Cac cO'quan Bao, Dai t~p trung tuyen truySn vS cac ngay IS kY ni~m, S\l ki~n
tr<;mgd~i, kSt qua phat triSn kinh tS - xii hQi cua dAtnu6c va cua tinh; ki@msoat ch~t
c~e cac t~ong tin thAt ~hi~t,~u cAu, sai S\l th~t ~ay hoang mang trong du Iu~n xii hQi;
tiep t\lCdau tu, nang cap h~ tang ky thu~t va trien khai cac (mg d\lng cong ngh~ thong
tin ph\lc V\lchinh quySn di~n tu, thanh ph6 thong minh, th\lc hi~n gui, nh~n van ban
di~n tu lien thong 4 cAp; an toan thong tin m~ng duQ'c dam bao. Dua vao ho~t dQng
T6ng dai dUOngday nong (l022) d@tiSp nh~n va xu ly nhUng phan anh cua nguai dan
va t6 chuc, triSn khai phong hQp khong giAy(ecainet), c6ng dich V\lcong m6i v6i 600
dich V\lcong tf\l'c tuySn muc dQ 3 va 97 dich V\lcong tf\l'c tuySn muc dQ 4.
Tri@nkhai cac nhi~m V\lkhoa hQc cong ngh~ dam bao tiSn dQ va chAt IUQ'llg,kSt
qua nghien CUuduQ'c(mg d\lng rQng riii trong nhiSu 11nhV\lC(ail nghi¢m thu 08 nhi¢m
v¥; bim giao 09 a~ tiIi cho cac aan vi); t6 chuc nhiSu h051tdQng tr~i nghi~ll2 sang t~o
danh cho thanh thiSu nhi; thanh I~p Trung tam Sang kien cQng dong va ho trQ'khai
nghi~p tinh; chuy@nd6i h~ th6ng quan Iy ch~t IUQ'llgtheo tieu chuan ISO 9001:2008
sang ISO 9001 :2015.
III. V~ nQi chinh
1. TB chuc bQ may, cai cach hilDh chinh, thi dua khen thuOng
Tang cUOng ky lu~t, ky cuang trong cac cO'quan hanh ch~nh c,ac c~p; ki~n toan
t6 chuc bQ may, tinh gian bien chS: t~t ca 18118 sa, nganh dii sap xep, ki~p toan th~o
dS an cua Tinh uy (giam 22 phong chuyen mon, 03 chi C\lCva 824 bien che); thi tuyen

8
chirc danh lanh dao mot s6 sa
va cac chirc danh lanh dao phong va tuong duong cua
cac sa,n~anh va c~p huyen; thi tuyen cong clnrc va xet tuyen vien c~uc nam ~O19;
cac chi so nang 19c canh tranh, hieu qua quan tri va hanh chinh cong cap tinh, ket qua
danh gia xSp hang mire dQirng dung cong nghe thong tin cua tinh, hai long cua nguoi
dan d6i voi str phuc vu ,cua co quan, hanh chinh nha nu6~ cac c~p diroc cai thien va
tang hang'"; xay dung ke hoach sap xep don vi harm chinh cap huyen va cap xa.
Phat dQng phong trao thi dua thuc hien thang IQ'inhiem vu phat trien kinh tS - xa
hoi, quoc phong - an ninh nam 2019; thi dua "can b<),cong chirc, vien chuc thi dua
thgc hi~n van hoa cong sa"
giai do~n 2019-2025. Sa kSt 03 nam chuong trinh ph6i
hqp gifra UBND tinh va Ban Dan v~n v~ cong tac dan v~n chinh quy~n.
Linh vgc dan tQc, ton giao: Ho~t d<)ngcua cac t6 chuc ton giao Co'ban 6n dinh;
nguai co d~o yen tam, tin tuang, ch~p hanh dung cac quy dinh cua phap lu~t; d6ng
bao cac dan tQc va cQng d6ng giao dan tham ~ia d~u t~anh, phan bac cac lu~n di~u
xuyen t~c, dong gop vao cac ho~t dQng phat trien kinh te - xa hQi cua dia phuong.
2. Cong tac ttr phap, thi himh an dan sl}'
TiSp t\lC quan tam, chu tr<;mgcong tac xay d\l'llg, hoan thi~n th~ chS, ch~t IUQ'llg
van ban duQ'cban hanh, dam bao quy~n, IQ'iich hqp phap cua nguai dan, t~o di~u ki~n
cho doanh nghi~p phat tri~n. Cong tac ph6 biSn giao d\lc phap lu~t duQ'cthgc hi~n da
d~ng, co nhi~u d6i m6i (tuyen truy~n phap lu~t 8.071 cUQcv6i hon 404 ngan luqt
nguai tham dg); trQ'giup phap ly 2.975 V\lvi~c, ty l~ hoa ghii thanh Co' d~t 86%. a sa
Cac linh vgc b6 trQ'tu phap, hanh chinh tu phap, theo d5i thi hanh phap lu~t va cac
linh vgc tu phap khac d~u co kSt qua tich cgc.
Tang cuang cong tac xac minh, phan lo~i an chinh xac, giai quySt dfu di~m
nhUng V\lvi~c thi hanh an dan sg co di~u ki~n thi hanh; toan nganh thi hanh an da th\l
ly 28.144 V\l vi~c, da thi hanh 76,04% (vuqt 3,04% chi tieu giao). V~ s6 ti~n phai thi
hanh tren 7.900 ty d6ng; da giai quySt 36,47% (vuqt 3,47% chi tieu giao).
3. Thanh tra, phong chang tham nhung, giai quy~t khi~u n,i, ta cao
Ho~t dQng thanh tra hanh chinh va thanh tra chuyen nganh duQ'ctriSn khai theo
dung kS ho~ch, t~p trung vao nhUng linh vgc dS phat sinh tieu cgc. Toan nganh Thanh
tra tri~n khai 62 cUQcthanh tra hanh chinh t~i 166 don vi, phat hi~n 32 don vi, t6 chuc
co vi ph~m v6i s6 ti~n 30 tY 246 tri~u d6ng va 33.000m2 d~t; kiSn nghi thu h6i 21 ty
011 tri~u d6ng va 33.000 m2 d~t; da thu n<)pngan sach 6 ty 486 tri~u d6ng va 33.000
m2 d~t. Thgc hi~n 789 cUQcthanh, ki~m tra chuyen nganh t~i 9.065 don vi" t6 chuc,
ca nhan; phat hi~n 4.343 t6 chuc, ca nhan vi ph~m; da ban hanh 3.504 quyet dinh xu
ph~t vi ph~m hanh chinh, v6i s6 ti~n 38 tY 521 tri~u d6ng, da thu nQPngan sach 31 ty
586 tri~u d6ng.

12 Chi s6 nltng h,rcqmh tranh cAptinh nltm 20 18 x~p h~ng 06/63 tinh, thanh ph6 (tang 08 b~c so vai nltm 2017);
chi s6 hi~u qua quan tri va Mnh chinh cong cAptinh x~p thu 39/63 tinh, t~anh phO(tan? 23 b~c); chi s6 Mi long cu~
nguai dan doi vai Sl! ph\lC V1,I cua cac co quan hanh chinh nM nuac ~ac cap (SIPAS) xep h~ng 23/63 tinh, thanh pho
(tang 9 b~c); chi s6 cai cach hanh chinh dUngthu 15/63 tinh, thanh ph6 (giam 08 b~c).

9
 Cong tac giam sat xu ly sau thanh tra: t6ng s6 quyet dinh, ket luan xu ly sau
thanh tra trong ky la 33 voi s6 ti8n 48 ty 916 trieu d6ng va 33.000m2 dat; da thu nQP
ngan sach nha mroc 34 ty 441 trieu d6ng va 33.000m2 dat.
Cong tac phong, chong tham nhfing tiep tuc duoc quan tam chi dao, cac giai phap
phong ngira duoc thirc hien d6ng bQ; kiem tra, thanh tra trach nhiem v8 phong chong
tham nhiing diroc 20 cuoc voi 78 dan vi (c~p tinh: 4 cuoc, 19 dan vi; cap huyen: 16
cuoc, voi 59 dan YD.
Ra soat cac vu viec khieu nai phirc tap, dong ngiroi va keo dai thee Ke hoach s6
3631KH- TTCP ngay 20/3/2019 cua Thanh tra Chinh phu; n~m b~t tinh hinh, xu ly kip
thai cac vu viec moi phat sinh; thanh tra, lam ro nhfrng van d8 bao chi, nhan dan phan
anh, co d~u hi~u vi ph~m phap lu~t. Ket qua toan tinh da t6 chuc tiep 6.518 luqt, v6i
2.879 nguai den khieu n~i, t6 cao, kien nghi va phan anh; tiep nh~n 2.228 dan thuQC
th~m quy8n, da giai quyet 2.190 dan, d~t ty l~ 98,29%.
4. Ho~t dQng dAi ngo~i
Cong tac d6i ngo~i va hQi nh~p qu6c te duqc tri€n khai chu dQng, toan di~n, t~o
di8u ki~n thu~n lqi thu hut d~u tu, d~y m~nh kinh te d6i ngo~i va giao luu van hoa.
Trong nam, da tiep va lam vi~c v6i 2? doan c~p c~o cua cac qu6c gia, dia phuang
nu6c ngoai, cac doanh nghi~p va cac to chuc quoc te; Chu tich UBND tinh da cu 209
luqt nguai di cong tac nu6c ngoai; cho phep 166 can bQ, cong chuc di nu6c ngoai v8
vi~c rieng; tiep t\lC t6 chuc thanh cong Dien dan hqp tac kinh te Chau A Horasis -
Binh Duang 2019.
5. QuAe pbong - an ninb
Ket hqp ch~t che nhi~m V\l quan S\l, qu6c phong, an ninh v6i phat tri€n kinh te;
tinh hinh an ninh chinh tri, tr~t t\l an toan xa hQi duqc gift vfmg va on dinh, bao v~ an
toan tuy~t d6i ca~ Ie hQi va S\l ki~n guan trQng; dam bao an ni~ chinh tri nQi bQ,ngan
ch~n am muu chong pha cua cac the I\lCthu dich; cong tac tuyen chQn, gQithanh nien
nh~p ngU d~u nam 2019 d~t 100% chi tieu (1.550 quan); ra quan tan cong, tran ap cac
lo~i tQiph~m, chuy€n hoa tinh hinh an ninh tr~t t\l dia ban khu dan cu Vi~t Sing (Thu~n
An); chu dQng tri€n khai phuang ti~n, l\lc luqng kip thai chua chay, tim kiem cUu hQ,
cUu n~.
V8 ph~m phap tr~t t\l xa hQi (tir 1511212018 din 1411012019): xay ra 822 V\l(giam
23 V\l so v6i cung kY). Ph~m phap v8 kinh te phcit hi~n 727 V\l (tang 212 V\l). Ph~m
phap v8 rna tuy phat hi~n 577 V\l (tang 37 V\l).
Xay ra 24 V\l chay, tang 04 V\l so v6i cung ky; thi~t h~i: chet 01 nguai (giam 03
nguai), bi thuang 03 nguai (tang 02 ngum), thi~t h~i tai san khoang 74,51)' dong; cUu
n~n, cUu hQ 28 V\l(giam 07 V\l)13.

13 s6 li~u an ninh tr~t tv, chay nb duQ'c th6ng ke theo quy dinh moo cua BI) Cong an; c:~p nh~t d8n ngay
14111/2019: xay ra 1.005 Y\l ph~m phap vS tr~t tl,l xii hQi (t1\ng 32 V\l so vai cung ky); ph~m phap ve kinh t€ phat hi~n
790 V\l (t1\ng210 V\l); ph~m pMp vS rna tuy pMt hi~n 638 V\l (t1\ng 54 Y\l).
Xay ra 27 V\l chay, t1\ng04 V\l so vai cung ky; thi~t h~i: ch8t 01 nguoi (giam 03 nguoi), bi thuang 03 nguoi (t1\ng
02 nguoi), thi~t h~i tai san khoang 74,7 tY d6ng; Clru n~n, Clru hI) 31 V\l (giam 09 V\l).
10
 v~ tai nan giao thong (thea Ban An toan giao thong tinh tif 1511212018din
1411012019)14; cac cap, cac nganh da n6 hrc t~p trung thirc hien d6ng bQ, quyet li~t
cac giai phap dam bao tr~t tu an toan giao thong, giai quyet un tAcva kiem ch~ tai nan
giao thong tren ca ba tieu chi S? voi nam 2018; da xay ra 1.245 V\1(giam 251 vu so
voi cung ky); thiet hai: lam chet 211 ngiroi (giam 40 ngiroi), bi thirong 1.305 ngiroi
(giam 251 nguoi),
Danh gia
- Nam 2019, ben canh nhirng thuan IQ'icling con nhieu kho khan, virong mac;
UBND tinh tang cuong cong tac chi dao, di~u hanh, trien khai tich C\lCcac nhiem V\1,
giai phap theo cac Nghi quyet cua Chinh phu, Tinh uy, HDND tinh, cung voi sir n6
hrc cua cac cAp, cac nganh, cong d6ng doanh nghiep va nhan dan, tinh hinh kinh t~ -
xii hQi cua tinh ti~p Wc phat trien va chuyen bi~n tich C\lCtren hAu h~t cac linh V\lC.
.~
K~t qua d~t va vuqt 29/31 chi tieu chu y~u cua k~ ho~ch nam 2019.
UBND tinh t~p trung trien xay d\lllg nhi~u chinh sach tren cac nganh, llnh V\lC;
kip thai giai quy~t vuan& mAc tren cac nganh, !inh v}:lcva cua timg dia phuang; da
hoan thanh dieu tra dan so va nha a nam 2019, tong ket cac Chuang trinh dQtpha cua
Tinh uy trong giai do~n 2016-2020.
- Quy mo n~n kinh t~ gia tang, co cAukinh t~ chuyen dich hqp Iy; chi s6 san xuAt
cong n~hi~p, xuAt khAu~tbng muc ban Ie hang hoa va doanh thu dich V\l d~t muc tan&
cao nhat trong 5 nam gan day;, don~ gop cua khu V\lCdich V\1vao tang trubng kinh te
ngay cang tang; thi truang xuat khau duQ'crna rQng va duy tri th{lng du thuang m~i.
- M~c du co nhi~u kho khan nhung linh V\fCnong nghi~p, nong thon da duQ'c
nhfrng k~t qua nhAt dinh, co so h~ tAng nong thon ti~p t\1CduQ'c quan tam dAutu, da
hoan thanh Chuang trinh m\1ctieu qu6c gia Xay d\lllg nong thon mai cApxa, dam bao
hoan thanh nhi~m V\1xay d\lllg nong thon mai cAp huy~n va cua tinh; cong tac quan
Iy dAt dai, tM nguyen, bao v~ moi truang timg buac di vao n~ n~p; cong tac phong
ch6ng chay rimg, l\1tbiio duQ'cquan tam.
- Huy dQng t6t cac ngu6n l\lc cho dAutu phat trien, chuyen dich co cAuv6n dAu
tu phu hqp xu huang, the hi~n vai tro dQng l\lc cua khu V\lCtu nhan; moi truang dAu
tu kinh doanh duoc cai thien, tinh than khoi nghiep Ian toa rong rai; s6 doanh nghi~p
dang ky mai va thU hut dA~tu nuac ngoai tang c~o ca v~ s6 iuqng va s6 v6n; da th\lc
hi~n l\la chQn, cAp phep cac d\l an dAu tu nuac ngoai phu hqp vai dinh huang quy
ho~ch, Ung d\1ng cong ngh~ cao va dam bao moi truang; thu ng~ sach vuqt d\l toan,
thu nQi dia tang cao so vai cung ky, vuqt d\l toan sau 02 nam lien chua d~t; dam bao
cac nhi~m V\1?hi. cb phAn hoa, tho~i v6n doanh nghi~p nha nuac duQ'ctrien khai theo
IQtrinh. NQ'xau ngan hang duQ'ckiem soat.
_ T~p trung dAutu k~t cAuh~ tAng kinh t~ : xa hQi d6ng bQ; cong tac quan Iy tr~t
t\l do thi duQ'c chAn chinh; chinh trang, nang cap do thi duQ'cth\lc hi~n the? IQtrinh;
dam bao tr~t t\l an toan giao thong, tai n~n giao thong giam 3/3 tieu chi; de an thanh

14 S6 Ji~uduqe e~p nh~t, ra soat, d6i ehi€u, th6ng nhat theo bao eao s6 482IBC-l.!BATGTQGngay 18/10/2019

eua Uy ban An toan giao thong qu6e gia va tinh hinh thang 10/2919 eua dia phu~g; den ngay ~4~11/2019: d~ xay ra
1.421 V\I tai m,m(giam 236 V\l so v6'i eimg ky), lam 249 nguai eMt (giam 30 ngual), 1.478 nguOibl thuong (glam 243
nguai).
11
ph6 thong minh dat nhieu kSt qua tich eire, thu hut sir quan tam tham gia cua doanh
nghiep, vien, tnrong va nguoi dan.
- Cong tac an sinh, phuc loi xa hQi duoc quan tam thuc hien, rna rong d6i nrong
va rmrc h6 tro; co sa v~t chat, nhan hrc va chat luong giao due, dao tao duoc nang len;
cham soc sire khoe nhan dan, v~ sinh an toan thuc pham duoc quan tam; hoat dQng
van hoa, nghe thuat, th~ due th~ thao va du lich diroc t6 chirc thuong xuyen, tao net
dep van hoa va duoc du luan xa hQi danh gia cao. Cac ngay 18,ky niem, su kien chinh
tri, 18hQi diroc tinh t6 chirc thanh cong, d~c biet la mot s6 su kien qu6c tS da tao duoc
tiSng yang lOn, gop phan rna rQng quan h~ d6i ngo~i, nang cao hinh anh va vi thS cua
tinh Binh Duang tren thS giai.
- Cai cach hanh chinh duQ'c tiSn hanh quySt li~t; s~p xsp t6 chuc bQ may, tinh
gian bien chS, cai cach thu t\lC hanh chinh duQ'cthl,lc hi~n thUOng xuyen; mQt s6 chi
s6 do lUOngnang ll,lc quan ly, di8u hanh cua tinh tang so vai cung ky; d6i tho~i trong
giai quySt dan mang l~i hi~u qua thiSt thl,lc nen s6 luqng dan thu khiSu n~i, t6 cao,
phan anh, s6 luqng tiSp cong dan giam so vai cung ky; ty l~ thi hanh an duQ'c nang
len v8 s6 V\lva s6 ti8n; duy tri va rna rQng hQ'Ptac qu6c tS; hoan thanh t6t chi tieu giao
quan nam 2019; an ninh chinh tri, tr~t tl,l an toan xa hQi duQ'c dam bao, chu dQng va
xu ly kip thai, hi~u qua cac tinh hu6ng xay ra.
Nhfrng kh6 khan, tAn t~i
- Ty l~ giai ngan v6n dau tu cong d~t thAp so vai kS ho~ch di8u chinh nam 2019
do Tinh tl,lcan d6i va duQ'cb6 sung them mQt s6 ngu6n v6n dau tu; mQt s6 cong trinh,
dl,lan tr<.mgdiSm tuy co t~p trung chi d~o song vfin con ch~m va g~p nhi8u vuOng m~c
a khau giai phong m~t bAng, thu t\lC dau tu, nhAt la cac cong trinh giao thong tr<;mg
diSm; triSn khai thl,lc hi~n mQt s6 dl,lan khu cong nghi~p mai va rna rQng con keo dai.
a
- San xuAtnong nghi~p g~p mQt s6 kho khan: gia mu cao su vfin muc thAp, dich
a
ta heo Chau ~hi xuAt hi~n nhi8u hQ chan nuoi; thai tiSt di8n bi~n bAt thuOng; con~
tac quan ly dat dai, moi truOng tuy da duQ'c chan chinh nhung van phat sinh mQt so
V\lvi~c phuc t~p duQ'cdu lu~n xa hQi quan tam.
a a
- MQt s6 dl,lan khu nha con ch~m triSn khai; qmin ly tr~t tl,lxay dl,l'llg mQt s6
dia phuang chua di vao n8 nSp, tinh tr~ng vi ph~m tr~t tl,lxay dl,l'llgvfin con di8n ra va
chua xu ly kip thai; tai n~n giao thong tuy co giam 03 tieu chi nhung vfin con nhi8u;
xay ra un t~c giao thong t~i mQt s6 giao lQvao mQt s6 gia cao diS~ va ng~p ung ~\lC
bQcon xay ra a mQt s6 tuYSn duOng, khu Vl,l'c;vi~c thi cong cac tuyen dUOngcon tiem
Annguy co khong dam bao an toan giao thong; tinh hinh IAnchiSm hanh lang an toan
dUOngbQ chua duQ'ckh~c ph\lc hi~u qua.
- Tinh hinh dich b~nh truy8n nhi8m tang cao, thiSu v~t ,tu y tS va !hu6c di8u t~i
mQt s6 co sa y tS; chua quan ly, su d\lng co hi~u qua mQt so co sa y te da duQ'c dau
tu; ty l~ tham gia bao hiem xa hQi d~t thAp so vai ll,lc luqng lao dQng; khai thac, su
d\lng cac cong trinh van hoa, t!'ISthao, chuc nang hQc t~p cQng d6ng co sa chua p~at
huy d6ng bQ, hi~u qua; chua to chuc cac ho~t dQng vui choi, giai tri dap Ung nhu cau
cua nguai dan.
- Nhi8u Ung d\lng cong ngh~ thong ti~ chuxen n~anh ph\lc V\l chinh quy8n di~n
tu con ch~m triSn khai, chua phat sinh nhieu ho so doi vai cac dich cong tfl,l'Ctuyen

12
mire dQ 3, rmrc dQ 4; cong tac quan ly thong tin bao chi, mang xa hQi con han che; y
thirc nguoi dung trong bao dam an toan thong tin chua cao; phat trisn thi twang khoa
hoc cong nghe, t6 chirc irom tao cong nghe, irom tao doanh nghiep khoa hoc va cong
nghe con g~p nhiSu kho khan.
- Cong tac xay dung dS an vi tri viec lam con cham; mot s6 co quan, dan vi quan
ly can bQ, cong chirc, vien chirc di mroc ngoai chua dam bao chat che va dung uy
dinh; an ninh, tr~t tu tren mQt s6 dia ban v~n con phirc tap, xay ra nhiSu vu trong a
tinh hinh chay n6 gay nhieu thiet hai cho doanh nghiep va nguoi dan. ')~
" n h"
Nguyen an eua., n hfung tAon tai
~u,h\In e hI., I. k'em
e va yeu . c::0
, - , " Q
An ninh chinh tri the gim va khu V\lCdien bien phuc tl;lpda mc dQng den kinh te ....
hQi,an ninh tr~t t\{ va an toan xa hQi cua tinh. Kha nang d\l bao tinh hinh, v~ d\lilg va
dS xu~t giai phap tren mQt s6 lInh V\lCcon hl;lllchS. Thai tiSt, dich b~nh diSn biSn b~t
thuang anh huang dSn san xu~t va dai s6ng nguai dan.
Dan s6 cO'h<;>c tang nhanh trong thai gian qua tl;lora ap l\lc Ian vS hl;ltAng, an sinh
xa hQi, y tS, giao d\lc, an ninh tr~t t\l,... da anh huang dSn cong tac quan ly, diSu hanh
th\lC hi~n cac m\lC tieu phat triSn kinh tS xa hQi cua tinh; mQt s6 chi tieu nam 2019
khong dl;ltkS hOl;lChda dS ra ho~c dl;ltth~p so vai muc trung binh cua ca nuac.
Bien chS cac nganh, dia phuang phai s~p xSp, tinh gian thea quy dinh; trong khi
do phat sinh nhi~m V\l thea yeu cAu, chi dl;lOcua Chinh phu va cac BQ, nganh Trung
uang kha nhiSu.
Trong quan ly chi dl;lOdiSu hanh, mQt s6 dan vi chua neu cao tinh thAn trach
nhi~m, dun d~y cong vi~c, lam ch~m qua triSn khai nhi~m V\lduQ'cgiao; co hi~n tUQ'llg
trong cha c~p tren huang d~, chi dl;lO,thiSu chu dQng trong tham mUll dS xu~t.
Cong tac kiSm tra, giam sat, thea d5i, don d6c cong vi~c cua lanh dl;lOmQt s6 sa,
nganh, dia phuang chua th~t thuang xuyen. Ky cuang, ky lu~t, y thuc ch~p hanh cac
quy dinh trong thi hanh cong V\l cua mQt bQ ph~n can bQ cong chuc chua ca~.

PhAn thtf hai

PHUONG HUONG, NHI~M VV NAM 2020
D\l bao tinh hinh thS giai va khu V\lCtrong nam 2020 tiSp t\lCdiSn biSn phuc tl;lP,
nhfrng cO'hQi va thu~n IQ'idan xen vai nhfrng kho khan, thach thuc se tac dQng dSn
Vi~t Nam noi chung va tinh Binh Duang trong thai gian tai. Tren cO'sa kSt qua dl;lt
duQ'Ctrong nam 2019 va thai gian qua, can Clrm\lC tieu cua Nghi quySt Dl;lihQi tinh
Dang bQ IAnX va KS hOl;lChphlit triSn kinh tS xa hQi 5 nam giai dOl;ln2016 - 2020,
UBND tinh xay d\lIlg m\lc tieu, nhi~m V\lchu ySu trong nam 2020 nhu sau:
I. MVC TIEU TONG QUAT
Bao dam tang twang 6n dinh va bSn vfrng; d~y ml;lnh chuySn dich cO'c~u kinh
tS thea huang tang tY tr<;>ngnganh dich V\l; chu tr<;>ngch~t IUQ'llgtang twang. T~p
trung cai thi~n moi twang dAutu kinh doanh, khuySn khich doanh nghi~p khai nghi~p,
d6i mai sang tl;lO.D~y nhanh tiSn dQ dAu tu cac cong trinh tr<;>ngdiSm, phat triSn do
thi - dich V\l va xay d\lIlg thanh ph6 thong minh. Chu tr<;mgbao dam an sinh xa hQi,
nang cao ch~t lUQ'llgngu6n nhan l\lc, chu tr<;>ngvi~c xay d\lIlg va phat triSn van hoa,

13
con ngiroi; phat tri€n manh me khoa hoc cong nghe, tro thanh nen tang cho tang tnrong
kinh tS. SApxSp t6 chirc, bQ may, tinh gian bien chS, cai each thu tuc hanh chinh. Bao
dam quoc phong, an ninh, gift virng tr~t ttr an toan xa hQi, thuc hien hieu qua hoat
dQng d6i ngoai.
II. CHi TIEU PHAT TRIEN KINH TE - xA HQI - Men TRUONG CHU
YEU NAM 2020: UBND tinh xac dinh 31 chi tieu chu ySu nam 2020 (phu luc dinh
kern). Trong do, t6ng san pham trong tinh (GRDP) tang 8,6-8,8% so voi cung kyo
III. PHUONG HUONG, NHI:E:M VV NAM 2020
1. V~ phat tri~n kinh t~
1.1. Cong nghi~p: Phan dau chi s6 san xuat cong nghiep (lIP) tang 9,55% so voi
nam 2019; phat trien cong nghiep g~n voi phat tri€n do thi, 6n dinh t6c dQtang tnrong
va gift vai tro quan trong thuc ddy phat trien cac nganh, linh V\1Ckhac; uu tien thu
hut, phat trien cac nganh cong nghiep h6 trQ',cong ngh~ hi~n d~i, than thi~n v6i moi
truang va it tham d\lng lao dQng, gop ph~n nang ty l~ nQi dia hoa san phdm; xay d\l'llg
danh m\lc cac nganh ngh€, d\1 an keu gQi thu hut d~u tu trong lInh V\1Ccong nghi~p.
Ddy nhanh tiSn dQthanh l~p m6i va rna rQng khu cong nghi~p, C\lfficong nghi~p; sam
thanh l~p khu cong nghi~p cong ngh~ cao, cong nghi~p h6 trQ'.Xay d\l'llg chinh sach
va tri@nkhai th\1c hi~n h6 trQ',khuySn khich chuy@nd6i cong nang cac co So' san xuat
a
cong nghi~p phia Nam sang phat tri@nthuang m~i, dich V\l, do thi va cong nghi~p
cong ngh~ cao phu hQ'Pv6i quy ho~ch.
1.2. ThuO'ng m\li, dich vy., xu§t nhip khAu: Phan dau gia tri gia tang nganh
dich V\ltang 10,1%, t6ng muc ban Ie hang hoa va doanh thu dich V\l tang 19,9%, kim
ng~ch xuat khdu tang 15% so v6i nam 2019. Phat tri€n dich V\l chat luqn~ caC!,dich
v\llogistic; nang cao ty l~ nQi dia hoa va nang l\1c c~nh tranh hang hoa xuat khau cua
tinh; phat tri@nm~nh thuang m~i di~n tu g~n vai cac lo~i hinh ho~t dQng thuang m~i
truy€n th6ng; t6 chuc HQi chQ'Qu6c tS May chS biSn g6 va Nguyen li~u g6 - Bifa
Wood Viet Nam 2020; tri€n lam G6m su - Thu cong my ngh~ tinh Binh Duang v6i
cac thi truang trong va ngoai nuac; tham gia kSt n6i giao thuang, cung c~u hang hoa,
xuc tiSn thuang m~i, d~u tu trong va ngoai nu6c (Singapore, Hoa Ky, An DQ, Nh~t
Ban, Han Qu6c va cac nu6c Trung Dong). Thuang xuyen t6 chuc cac chuang trinh
d6i tho~i, g~p go doanh nghi~p, hi~p hQi, nha d~u tu d€ giai quySt kho khan, vuang
m~c trong san xuat kinh doanh; quan ly thi truang, ch6ng gian l~n thuang m~i, bao v~
nguai tieu dung.
1.3. Nong nghi~p va phat tri~n nong thon: Phau dau gia tri san xuat nong -
lam - ngu nghi~p tang 4%; khuySn khich nong nghi~p do thi, nong nghi~p Ung d\lng
cong ngh~ cao, nong nghi~p hfru co; nhan rQng phat huy hi~u qua cac mo hinh canh
tac nong nghi~p hi~u qua; chi! dQng th\1c hi~n cac bi~n phap phong ch6ng dich b~nh
tren cay tr6ng, v~t nuoi; huang ddn nguai chan nuoi tai dan heo a nhfrng noi co di€u
ki~n thu~n IQ'i;cai thi~n chat luqng dai s6ng nhan dan vung nong thon va xay d\l'llg
nong thon mai nang cao, nong thon mai ki@umdu; phong ch6ng thien tai - tim kiSm
CUun~n, chay rimg; phat tri@nrimg va tr6ng cay phan tan.
1.4. Tai nguyen ~oi trtf()'n~: Ra smit xu lY,dm ,di€m nhfrng t6n !~i, thiSu sot
trong cong tac quan ly dat dai, nhat la lien quan den dat cong; khong de xay ra tinh

14
trang phan 10 ban nen trai quy dinh; di@uchinh, b6 sung danh muc cac du an, cong
trinh phai thu h6i d~t thuc hien trong nam 2020 va nam 2021 c~p huyen; ra soat, thong
ke, quan Iy va I~p k@hoach di doi cac co sa san xu~t, kinh doanh sir dung hoa chat
dQchai, 0 nhiem moi tnrong ra khoi khu do thi, khu dan cu t~p trung; dAynhanh cong
tac b6i thirong, giai ,phong mat bang (duong DT743B, duong Quoc IQ 13, duong My
Phuoc - Tan V an noi dai, duong Bac Tan Uyen - Phu Giao - Bau Bang, dirong Thu
Bien - D~t Cuoc, ..) va tai dinh cu d~ trien khai thi cong cac du an; thuc hien phan loai
ch~t thai r~n sinh hoat tai nguon; thirong xuyen kiem tra, xu ly nghiem cac tnrong hop
vi ph~m trong quan ly tai nguyen, khoang san, moi truang.
1.5. Tai chinh - Tin dyng
a) Tai chinh: Tri~n khai k@ho~ch tai chinh ngan sach 3 nam 2020-2022. Ph~n ~.
, ,
dfiu t6ng thu sach nha nuac tren dia ban d~t 62.200 ty d6ng (tang 9% so vai uac th1:l'c ---
.~
:
hi¢n nam 2019); t6ng chi ngan sach can d6i dia phuang 22.400 tY d6ng (tang 9% so
...

vai d1:l'toan nam 2019). Quan ly t6t ngu6n thu, t6 chuc thu dung, thu du, thu kip thai,
ch6ng tr6n thu@,th~t thu; xu ly, thu h6i d~ giam nQ'd<;mgthu@bao dam khong vuQ'ttY 1~
quy dinh. Chi ngan sach ch~t che, hi~u qua; khong ban hanh cac chinh sach, ch@dQ .~
mai lam tang chi ngan sach khi chua co ngu6n dam bao. Ti@pt\lC thoai v6n t~i cac
doanh nghi~p nha nuac theo lQtrinh.
b) Tin dyng: Ki~m soat tang truang tin d\lng, di@uchinh co c~u, t~p trung tin
d\lng cho cac linh V\lCsan xu~t, nong nghi~p, nong thon, doanh nghi~p nho va vila;
thuc dAyphuang thuc thanh toan khong dung ti@nm~t.
1.6. BAu ttr phat tri~n, h~ trq' doanh nghi~p
Huy dQng t6i da cac ngu6n l\fc, t~o di@uki~n thu~n IQ'icho cac thanh phAn kinh
t@tham gia d~u tu phat tri~n h~ tAng; Uti tien t~p trung cac d\l an tr~mg di~m t~o S\l dQt
pha, Ian toa. D\l ki@nt6ng ngu6n v6n d~u tu phat tri~n toan xa hQi khoang 132.416 ty
d6ng, chi@m34,5% t6ng san phAm cua tinh va tang 15,50/0so vai nam 2019; thu hut
v6n d~u tu tf\l'c ti@pnuac ngoai d~t tren 1,4 ty do la My.
T~p trung b6 tri v6n cho cac d\l an co kha nang giai ngan vao hoan thanh dua
vao su d\lng trong nam, d~c bi~t la cac d\l an tn;mg di~m cua Chuang trinh dQt pha
cua Tinh uy; quan tam chi d~o th\lc hi~n k@ho~ch d~u tu cong ngay til d~u nam; chuAn
bi khanh thanh (b~nh vi~n da khoa 1.500 giuang, khu tuang ni~m Chi@nkhu D, ...) va
khai cong mQt s6 cong trinh chao mirng D~i hQi Dang bQ cac c~p; I~p k@ho~ch d~u
tu cong trung h~n giai do~n 2021-2025.
Cai thi~n moi truang d~u tu, h6 trQ'khai nghi~p t~o di@uki~n thu~n lQ'icho hQ
kinh doanh chuy~n d6i thanh doanh nghi~p, phat tri~n hqp tac xa, t6 hqp tac; thu hut
d~u tu nuac ngoai co chQn lQc, Uti tien cac t~p doan co ti@ml\lc tai chinh lan, su d\lng
cong ngh~ cao, than thi~n moi truang, co kha nang dong gop, Ian toa d6i vai cac doanh
nghi~p trong nuac.
1.7 Quan If quy ho~ch va phat tri~n do thi: Ra soat, tich hqp cac quy ho~ch
nganh, lInh V\lCvao Quy ho~ch tinh Binh Duang giai do~n 2021-2030, t~m nhin den
nam 2050; cong khai cac quy ho~ch cho nguai dan tham gia giam sat vi~c th\lc hi~n
va tri~n khai cac d\l an d~u tu; d~u tu nang c~p, chinh trang do thi, dam bao lQtrinh

15
nang c~p do thi tinh va cac dia phirong; ra soat, di8u chinh cac dinh hu6ng chuang
trinh phat tri~n do thi va ha t§ng ky thuet giai doan 2021-2025; ch~ chinh cong tac
quan ly V8tr~t nr do thi; thuc hien hieu qua cac nQi dung cua D8 an thanh ph6 thong
minh Binh Duong; tao di8u kien thuan 19i cho chu dau tu som trien khai xay dung du
an Trung tam Thirong mai thS gioi Thanh ph6 moi Binh Duong,
1.8 Giao thong v,n tii: TiSp tuc dAynhanh tiSn dQ chuan bi dau tu, den bu giai
phong m~t bang, thi cong cac cong trinh, du an giao thong, phan ddu khoi cong mQt
s6 dir an kSt n6i vung (trien khai du an phat trien ha tang ¥iao thong v~ tu~@nxe buyt
nhanh (BRT) thanh pho moi Binh Duong- Suoi Tien; cau, dUOng ket noi tinh Tay
Ninh, dUOngTan Thanh - cau Tam L~p thuQc d\1'an B~c Tan Uyen - Phu Giao - Bau
Bang, dUOngThu Bien - Ddt Cu6c); quy ho~ch chi tiSt va l~p d\1'an dau tu cac cang
thuy nQi dia d~ phat tri~n h~ tang giao thong dUOng thuy. Kip thai duy tu cac tuySn "~

dUOngxu6ng cdp, dAynhanh tiSn dQ dau tu h~ th6ng thoat nu&c xu ly cac di~m ng~p
ung va co giai phap dam bao an toan trong qua trinh thi cong; nghien Clm phat triSn
giao thong dUOng s~t, dUOng song, g~n vai h~ tang logistic; th\1'chi~n cac giai phap
kh~c ph\lc cac diSm co nguy co tiem Anve tai n~n, dam bao tr~t t\1'an toan giao thong,
k~o giam tai n~n tren ca 03 tieu chi; l~p l~i tr~t t\1'hanh lang an toan dUOngbQ, dUOng
sat.
2. v~ph at tri~n xii hQi
2.1. An sinh xii hQi, giii quy~t vi~c lam va dao t,o ngh~: Ph~n d~u giam ty l~
hQngheo con duai 1% theo chuAn ngheo tiSp c~n da chi8u cua tinh; t~o vi~c lam tang
them cho 45.000 lao dQng, ty l~ lao dQng qua dao t~o d~t 80%. Huy dQng cac ngu6n
IlJc dS th\1'chi~n t6t cac chinh sach d8n an dap nghia, cham 10dai s6ng nguai co cong,
d6i tugng xi}hQi va Chuang trinh m\lc tieu qu6c gia Giam ngheo b8n viing. Theo doi
tinh hinh lao dQng, chinh sach ti8n luang, bao hi~m, an tooo v~ sinh lao dQng;t6ng k@t
10 nam th\1'chi~n d8 an Dao t~o ngh8 cho lao dQng nong thon; phat tri~n nha a xi}hQi,
a
nha cong nhan va thi@tch@van hoa ph\lc V\lcong nhan lao dQng.
2.2. Cham soc suc khoe nhan dan: Th\1'chi~n t6t cong tac cham soc suc khoe
nhan dan; cung Ung day du, kip thai trang thiSt bi, v~t tu y tS, thu6c trong kham va
dieu tri b~nh cac tuySn; ra soat cung c6, s~p x@pt6 chuc, bQ may, cach thuc t6 chuc
quan ly cua nganh y t@;co phuang an su d\lng hi~u qua cac co sa h~ tang di}dau tu,
d6ng thai tang cUOng dau tu trang thi@tbi, ap d\lng ky thu~t cao trong kham va di8u
tri, phong ch6ng dich b~nh, quan tam an toan v~ sinh th\1'cphAm; dAy nhanh ti@ndQ
dau tu b~nh vi~n da khoa tinh 1.500 giUOng, su d\lng b~nh vi~n chuyen khoa lao, tam
than la co sa 2 cua b~nh vi~n da khoa tinh; xay d\l'llg "D8 an phap tri~n du lich nghi
dUOngkSt hgp kham chua b~nh tren dia ban tinh Binh Duang"; dua vao ho~t dQng
mo hinh xi}hQi hoa linh V\1'Ckham chua b~nh t~i phong kham da khoa khu V\1'CthuQc
Trung tam y tS thi xi}Thu~n An; co cac giai phap rna rQng di~n bao phu, phat triSn
d6i tugng tham gia bao hiSm y t@,bao hiSm xi}hQi t\1'nguy~n, bao hi~m thdt nghi~p
va xu ly ng bao hi~m.
2.3 Giao d\lC va Dao t,o: Ra soat k@ho~ch dAutu m~ng luai cac truOng cong
l~p dam bao yeu cAunang cao ch~t lugng d~y va hQc; khai cong xay d\l'llg mai TruOng
THPT chuyen Hung Vuang; hoan thanh cac di8u ki~n dS triSn khai chuang trinh sach
giao khoa m&i tir nam hQc 2020-2021; xay d\l'llgva th\1'chi~n de an dao t~o, b6i duOng,
16
tuyen dung dQingu giao vien, can bQ quan ly nganh giao due dap irng cho nhfmg nam
tiSp thea va giai doan 2021-2025; trien khai chuong trinh, hoc li~u cho tre mam non
lam quen voi tieng Anh va tiSp tuc chi dao day tieng Anh til lop 1; huang nghiep va
dinh huang phan luong hoc sinh trong giao due ph6 thong; phan dfiu ty l~ tnrong cong
l~p dat chuan quoc gia dat 74,4%.
2.4 Van hoa, th~ thao va du ljch: Tuyen truyen, t6 chirc chu dao cac hoat dQng
chao mirng cac ngay 18,kj niem, S\1'kien quan trQJ}gcua dfit mroc va dia phirong!";
khai thac hieu qua cac thiet che van hoa, the thao cap co so; quan ly heat dQng cac Ie
hoi, kinh doanh dich vu van hoa, hru tru du lich va quang cao; duy tri phong trao th8
d\lc th8 thao quAn chung va dAu tu ph:it tri8n cac mon th8 thao thanh tich cao; hoan
thanh d~ an quy ho~ch cang Ba L\la ph\lc V\lphat tri8n du lich; t6ng kSt 20 nam th\lc
hi~n phong trao "Toan dan doan kSt xay dvng dai s6ng van hoa".
2.5. Thong tin truy~n thong, khoa hQCva cong ngh~: Kip thai thong tin v~ chu
truong, duang l6i, chinh sach cua Bang, phap lu~t cua Nha nuac, cac S\l ki~n, ngay
18,kY ni~m Ian cua dfit nuac, cua tinh; tang cuang giam sat d6i vai ho~t dQng bao chi,
xufit ban va thong tin tren m~ng; ngAm hoa h~ th6ng vi8n thong t~i cac do thi; nang
cao chfit lUQ'Ilgho~t dQng cua duang day nong 1022; tri8n khai Ung d\lng cong ngh~
thong tin cho chinh quy~n di~n tu va tUng buac hinh thanh trung tam di~u hanh thanh
ph6 thong minh.
Phat tri8n khoa hQc va cong ngh~ ph\lc V\l S\l nghi~p cong nghi~p hoa, hi~n d~i
hoa; t~p trung phat tri8n thi truang chuy8n giao, .Ung d\lng cong n$h~ tr~ng cong
nghi~p va xay dvng nong thon m6i; xay dvng va trien khai th\lc hi~n de an ho trg khai
nghi~p sang t~o tren dia ban tinh dSn nam 2025; thuc d~y hinh thanh va phat tri8n h~
sinh thai khai nghi~p sang t~o g~n vai th\1'chi~n d~ an thanh ph6 thong minh; th\lc
hi~n co hi~u qua vi~c ap d\lng, quan ly h~ th6ng truy xufit ngu6n g6c trong linh V\lC
cong nghi~p, nong nghi~p va d~ an tang cuang, d6i mai ho~t dQng do luang h6 trg
doanh nghi~p nang cao nang l\lc c~nh tranh, hQi nh~p qu6c tS va chiSn lugc so hftu tri
tu~ dSn nam 2030.
3. V~ NQi chinh
3.1. V~ tA ch.rc bQ may, cai cach hanh chinh; tlf phap, thi himh an; phong
chAng tham nhiing, lang phi; khi~u n~i tA cao
TiSp t\lC s~p xSp h~ th6ng t6 chll'c bQ may, tinh gian bien chS thea QuySt dinh
s6 711-QB/TU ngay 1115/2019 cua Tinh uy, KS ho~ch s6 46511KH-UBND ngay
02/10/2018 cua UBND tinh, trQngtam la chuy8n d6i sang co chS tv chu tai chinh va th\lC
hi~n c6 phAnhoa don vi S\lnghi~p; chu~n bi cac di~u t6 chll'c d~i hQi Bang bQ cac cap
nhi~m ky 2020-2025; co giai phap cai thi~n cac tieu chi con thap cua cac bQ chi s6 do
luang nang I\lc quan Iy hanh chinh cua tinh; I~ph6 so, d~ an thanh I~p thi tin Tan Binh
thuQchuy~n B~c Tan Uyen; t6 chll'c B~i hQithi dua yeu nuac tinh Binh Duong IAnthll' V
(2020 -2025).

15 Ky ni~m Binh Duong 23 nam pMt tri~n g~n v6i T~t Duong Jjch 2019, mung Dang - mirng Xuan Canh TY

2020, 90 nam ngay thanh l~p Dang CQng san Vi~t Nam (03/2), 45 nam ngay giai ph6ng mien Nam va th6ng nhAt dAt
nu6c, 73 nam ngay Thuong hinh Li~t sT,75 nam ngay Cach m1;lngtMng Tam va Qu6c kbanh nu6c CQng hoa xiI hQi eM
nghTaVi~t Nam

17
 Nang cao ch~t hrong xay dung, kiem tra, h~ thong hoa van ban quy pham phap
lu~t cua cac don vi; ra soat, phan loai chinh xac an co dieu kien thi hanh; thirc hien tot
cong tac ti~p dan; giai quyet dirt di€m cac VI) khieu nai, t6 cao keo dai, khong d€ xay
ra diSm nong; chu dQng giai quyet kip thai cac mau thu&n, tranh chap moi phat sinh;
tuyen truyen, ph6 bien phap lu~t vS phong, chong tham nhiing.
3.2 QuAe phong - an ninh: Bao dam quoc phong - an ninh, gifr virng 6n dinh
chinh tri xii hQi; xay dung nSn quoc phong toan dan, an ninh nhan dan vfmg manh;
dam bao an ninh chinh tri, tr~t tv an toan xii hoi, bao v~ an toan cac ngay l~, t~t, cac
su kien chinh tri quan tr~mg va d~i hQi Dang bQ cac c~p. Thgc hi~n t6t cong tac tuy€n
chQn va gQi thanh nien nh~p ngii dam bao dung phap lu~t va chi tieu dugc giao· kip
thai phat hi~n, ngan ch(ln, d~u tranh co hi~u qua vai ho~t dQng ch6ng pha cua ca~ ~
19c thu dich, cac bang nhom tQi ph~m, ho~t dQng tin d\lng den, cho vay n~ng lii4~c c
di€m nong vS an ninh tr~t tg; nghien Clm xay d\ffig cac k~ ho~ch, dS an nang cao ~ u
qua quan ly dan cu nh~m ph\lc VI) phtit tri€n kinh t~ - xii hQi va dam bao qu6c p ,Q g
an ninh trong thai gian tai; nang cao y thuc canh giac va t6 giac tQi ph~m trong udn
chung nhan dan; phong, ch6ng chay n6, Clm hQ Clm n~n.
3.3 CO,ng t~e ~Ai ngo~i: Nang cao hi~u qua ~on~ tac d6i ngo~i~ chu dQng hQi
nh~p kinh te quoc teo Tang cuang ho~t dQng kinh te doi ngo~i, xuc tien thuong m~i,
rna rQng va da d~ng hoa thi truang, thu hut cac ngu6n v6n dfiu tu, cong ngh~; quan ly
ch~t che va hi~u qua vi~c cu va cho phep can bQ, cong chuc, vien chuc di nuac ngoai.
IV. TO CHUC THVC HI~N: Cac c~p, cac nganh ti~n hanh ra soat, danh gia
tinh hinh thgc hi~n nhi~m V\l nam 2019, phan tich k~t qua d~t dugc, nhfrng m(lt t6n
t~i, h~n ch~; d6ng thai quan tri~t cac Nghi quy~t HQi nghi Ban ch~p hanh Trung uong
Dang khoa XII, Nghi quy~t D~i hQi Dang bQtinh lfin thu X, cac Nghi quy~t cua Tinh
uy, lIDND tinh, ti~n hanh xay d\ffig chuong trinh, k~ ho~ch, giai phap C\lth€ d€ t6
chuc tri€n khai nh~m thgc hi~n th~ng 19i k~ ho~ch nam 2020.1. ,~
1

Noi nhQn: TM. UY BAN NIlAN DAN TiNH

- Van p,hongChinh ~hu (Cve II, Vv T6ng hqp), QlKhu 7;
- B<)Ke ho~eh va Dau tu; ,t_ () 'i>-~N_~
- TT.Tinh uy, Doan DBQH tinh, TT.HDND tinh; ( ~
- Cae Ban HDND dnh; ['; ,w

- CT, PCT va eae Thanh vien VBND tinh; .~ :

- VP Tinh uY',eae Ban Dimg,VP DDBQH, VP HDND tinh; ~~"",,,,,,/~_,,,,
- Dang uy khoi eae Co quan va Doanh nghi~p dnh; rS> ~~
- VB.MTTQVN tinh va eae doan th8; -1D
- Toa an nhan dan, Vi~n ki8m sat nhan dan tinh; ==~-e--
~.
- Cae ban, nganh, Website Binh Duong; -- Trdn Thanh Liem
- VBND eae huy~n, thj xii, tp.TDM;
- LDVP, CV eae phong, trung tam, TH;
- LUll VT.I.

18
 KET QuA THlIC HltN cAc CHi TIEU KINH TE - XA H(U NAM 2019
(Kem thea baa caa s6 ~g5IBC-UBND ngay .a 5./12/2019 cua UBND tinh)

STT Chi tieu D011vj tinh TH2018 6 thang 2019 Uac TH 2019

r, KlNH TE
1 TAng GRDP cua tinh tling % 8,84 8,09 9,50
San hrvng (fi~n thurmg phAm TyKWh 12,40 6,50 13,60
2 T6c d9 tang % 12,80 11.40 9.10
TY I~hQ Slr dung di~n % 99.99 99,998 99,998
TAng mllc ban Iehang hoa va doanh thu djch VI} Ty dOng 191.106,00 111.415,0 227.805,0
3 So cung kj; % 18,/0 15.8 19.2
Chi s6 gia tieu dung binh quan % 2,80 2,18 2,00
Kim ngach xuat khAu Trieu USD 24.032,00 12.845,0 27.781,0
4
So cung ky % 9,70 13.5 15.6
Kim ngach nh,p kh§u Trieu USD 18.802,00 9.422,0 20.795,0
5
So cung kj; % 8,30 7,1 10,6

16.402,00 5.983,8 -:
Gili trj san xuat nganh nong, lam nghi~p va thuy san Ty dOng 17.744_#
/?i
t
So cung kj; % 3,60 3.5 ~,fJ
6 TAng di~n tich gieo tr6ng cay hang nlim Ha 21.945,00 6.816,0 21.6 f~:
So cung kj; % 0,10 ~l-
TAng di~n tlch gieo tr6ng cay lau nlim Ha 142.802,00 142.587,00 142.879,~
""!)
So cung kj; % 0,10 0,10
~
Ty I~ cap giay clnrng nh,n quyin sir dl}ng dat % 99,81 99,81 99,81
7 Ty I~dp cho t6 chuc % 99,53 99,53 99,53
TY I~d.p cho hQ gia dinh, ca nhan % 99,99 99,99 99,99
TAng van dAu nr phat triSn Ty dOng 99.041,00 40.623,0 114.668,0
8
So ding kj; % 14,30 12,02 15,80
TAng gia trj cap phat dAu nr XDCB Ty dOng 6.789,8 1.632,0 9.854,0
9
So vai ki hO(lch % 85 20,9 78,9
DAu tlr trong nlrac - DI}'an mo; din 27/1112019 0\1 an 5.923,00 3.172 6.100
V6n Ty dOng 37.361,00 20.298 40.142
DI}'an diiu chinh tling van 0\1 an 1.129,00 464 835
V6n Ty dOng 27.497,00 13.684 22.470
DI}'an giam van 0\1 an 32,00 25 44
10 V6n Ty dOng -849,00 -1.846 -3.707
DI}'an giai th@ 0\1 I'm 294,00 172 372
V6n Ty dOng -1.090,00 -984 2.202
TAng van diu tlr d@ntho; diSm bao cao TydOng 62.919 31.152 56.702
Lily k@d@nnay - DI}'an 0\1 an 36.541,00 39.541 42.269
V6n TYdOng 300.978,00 332.130 357.680
DAu tlr nlrac ngoai - DI}'an mo; din 27/1112019 0\1 an 224,00 116 222
V6n Trieu uso 1.217,00 648 1.480
DI}'an diiu chinh tling van 0\1 an 122,00 57 143
V6n Trieu uso 636,00 405 893
DI}'an gop van 0\1 an 162,00 268 427
II V6n Trieu uso 406,00 397,5 701
DI}'an diiu chinh giam van D\1 an 10,00 1 3
V6n Trieu USD -55,00 -0,5 -7

1
STT Chi tieu Dan vi tinh TH 2018 6 thang 2019 Uac TH2019

TAng van dAu nr den tho; di~m bao cao Trieu USD 2.204,00 1.450 3.067,00
LOy k@den nay - D" an DIl an 3.523,00 3.639 3.753
Vbn TyUSD 32,04 33,76 34,23
Thu nglin sach WVND 50.369,00 28.600,0 57.300,0
Thu nQi dia TyVND 35.356,00 21.200,0 41.000,0
12
Thu xuAt nh~p khiu TyVND 15.013,00 7.400,0 16.300,0
Chi nglin sach TyVND 18.296,00 5.100,0 20.535,0
TAng van huy dQng tin dung Ty dOng 178.000,00 181.255,0 201.000,0
So cung kY % 6,26 4,56 11,00
13 TAng dtr nil cho vay Ty dOng 175.000,00 182.265,00 190,00
So cung kY % 14,70 7.13 6,30
Nq xAu Ty dOng 1.040,00 1.146,0 970,0
II. VAN H6A - xA HQI
sa V\l tranh chAp lao dQng t~p th~ V\I 26,00 12 ~19
sa hA sa xin hutmg trq cAp thAt nghi~p dtrqc duy~t HOsa 70.247,00 29.343
14 T6ng sb tien chi tra Ty dOng 907,70 433,0
Giai quy@t vi~c lam mOi nguoi 46.393,00 20.502,0
Dat so v6'i ki hoach % 101,00 45,6
sa dO'Dvi, trtrO'ng hQc Dan vi 637,00 654,0
15
Ty l~ tnrong cong l~p dat chuan quec gia % 70,08 71,08 : !d1.6
Ty I~ dlin s6 tham gia bao hi~m y t@ % 88,00 86,19 89,0
Mac rnoi s6t xuAt huyet ca 8.244,00 2.741,0 7.144,00
16
Mac moi tay - chan - rnieng ca 4.546,00 1.188,0 5.112,00
Benh s6t ret ca 26,00 2,0 5,00

TAng 1trQ'tkhach du 1ich ngan luot nguoi 4.750,00 3.100 5.200

17
So v6'i cung kY % 4,40 6,9 8,40
Dich vu cong true tuyen mire dQ 3 321 304 600
18 Dich V\I cong tl'\l'c tuy~n muc dQ 4 12 17 97
S6 de tai duQ'Cnghi~p thu 16 4 8
Ban giao k~t qua 5 6 9
III. N(n CHiNH
Thv ly dan hoa giai CC1sa Dan 585 237 816
19 Hoa giai thanh Dan 463 184 657
% 81,4 79,6 86,0
Thi hanh an dlin s" 29.014 19.525 28.144
20 sb c6 dieu ki~n thi hanh 24.686 15.643 23.277
Dil giai quy~t xong 18.663 7.818 17.700
sa dO'DKN, TC, PA ti@pnh~n va XII 1y Dan 2.453 1.127 2.228
% 98,86 95,80 98,3
21
Lu«;1t 8.191 2.731 6.518
S6 lugt thanh, ki6m tra CUQc 983 369 851
Ph",m phap v@tr~t t" xli hQi 845 434 822
22 515 385 727
540 312 577
sa V\l Tai n",n giao thOng din 141/012019 1.496 731 1.245
nguai 251 133 211
23 S6 NguOi bi thuang nguai 1.556 777 1.305
sa V\I chay 28 19 24
sb nguai ch~t nguai 4

2
 Phy lye 2

MQT so CHi TIEU PHAT TRIEN KINH TE - xX HQI CHU YEU NAM 2019
(Kern theo bao cao s6 3~5 IBC-UBND ngay 05" thdng 12 ndm 2019 ella UBND tlnh Binh Duong)

KH nam U6'c TH So v6'i

Chi tieu Don vi 2018 KH2020
2019 2019 KH2019

I Cac chi tieu kinh t~

1 T6ng san pham trong tinh (GRDP) tang % 8,84 8,5-8,7 9,50 VuQ'tKH 8,6-8,8
2 GRDP binh quan dAu nguoi Irri~u d6n~ 138,8 140,6 146,9 VuQ'tKH 154,2
3 Co cAukinh t€ f)~t
- Cong nghiep % 67,0 63,7 66,8 66,6
f-~- ~~~ -

- Dich v~ % 22,0 25,0 22,4 23,1

f----
- Nang - him nghiep - thuy scm % 2,7 3,2 2,6 2,5 ~

4
- Thud scm phdm tru tra cdp scm phdm
Chi s6 san xufrt cong nghiep (lIP) tang
%
%
8,3
9,80
8,1
9,5
8,2
9,86 VuQ'tKH
7,8
9,55
~
".

-t-,6..~
5 Gia tr] gia tang nganh dich vu tang % 7,2 10,6 9,8 Chua det 10,1 'I

Gia tri san xuat nong - lam nghiep - thuy ~

6 % 3,6 4,0 4,0 f)~t 4,0
san tang

T6ng mire ban le hang hoa va doanh thu

7 % 18,1 18,0 19,2 VuQ'tKH 19,9
dich vu tang

8 Kim ngach xufrt khau tang % 9,7 15,5 15,6 VuQ'tKH 15,0
f---

9 Kim ngach nhap khAu tang % 8,3 15,0 10,6 f)~t 15,5

10 T6ng thu sach nha nuoc tren dia ban Ty d6ng 50.369,0 54.500 57.300 VUQ'tKH 62.200

11 T6ng chi can d6i ngan sach dia phuang Ty d6ng 18.296,0 20.535 20.535 f)~t 22.400

T6ng v6n dAutu phat tri~n toan xa hQi

12 % 14,3 10,02 15,8 VuQ'tKH 15,5
tang

13 Thu hut v6n dAutu tI'\ICti€p nu&c ngoai trri~u USI 2.204 > 1.400 3.067 VuQ'tKH > 1.400

II Cae chi tieu xii hqi

14 T~o vi~c lam m&i Lao dQng 46.393 45.000 45.400 VUQ'tKH 45.000

15 Ty I~ lao dQng da qua dao t~o % 76,0 78,0 78,0 f)~t 80

16 Ty I~truemg cong I~p d~t chuAn qu6c gia % 70,81 71,08 72,6 VuQ'tKH 74,4
--_.-_----

Ty I~ hQngheo thea chuftn ngheo ti€p c~n f)(lt

17 % 1,62 <1,5 1,31 <1
da chi~u cua tinh

Ty l~ tre em du&i 5 tu6i suy dinh duang

18 % 7,9 7,8 7,8 f)~t 7,7
(the can n~ng)
 Chi tieu
KHnAm Uae TH SovOi
Don vi 2018 KH2020
2019 2019 KH2019

19 Ty I~ bac sy tren 1 van dan Bac sy 7,46 7,4 7,46 VugtKH 7,5

S6 giuong benh tren 1 van dan (khong tinh

20 giuong benh Tram y t~/ Phong kham da GiuOng 23,0 23,0 22,3 Chua dat 21,3
khoa/Phong kham da khoa khu vue)

21 Ty I~ dan s6 tham gia bao hiem y t~ % 87,95 89,0 89,0 f)~t 90

22 Dien tich nha a binh quan dAu nguoi m2/nguai 27,7 28,9 28,9 f)~t 30

23 Ty I~ xii, phuong c6 thiet ch~ van h6a % 50,5 55 57,1 VugtKH

~
III Cac chi tieu moi tnrong .~ ~
Ty I~ dan cu nong thon su dung nuoc hop gt
24 % 99,4 99,7 99,9 VugtKH
v~ sinh ~
~
26 Ty I~ dan cu do thi sir dung mroc sach % 99,6 99,6 99,6 f)~t
~~
Ty I~ C(J sa gay 0 nhi€m moi tnrong
30 % 100,0 100,0 100,0 f)~t 100,0
nghiem trong duoc xu Iy

27 Ty I~ chdt thai r~n duoc thu gom, xu Iy % 96,0 98,0 98,0 f)~t 98,0

Ty I~ chdt thai r~n y t~ diroc thu gom, xu

28 % 100,0 100,0 100,0 f)~t 100,0
ly
Ty I~ cac khu cong nghiep di vao heat
29 de;>ngc6 h~ thong xu ly nu6c thai d~t quy % 100,0 100,0 100,0 f)~t 100,0
chuAn moi truOng.

Ty I~ che phil cay cong nghi~p, cay lau f)~t

25 % 57,3 57,4 57,4 57,5
nam

31 Ty l~ he;>dan su d"mg di~n % 99,99 99,99 99,998 f)~t 99,99

 Phv Ivc3

. so CHi TIEU PHAT TRIEN KINH TE - xA HOI. - MCn TRUONG TiNH BiNH DUONG
MOT
GIAI DO~ 2016-2020
(Kern thea baa cao s6 ~ gf) IBe-UBND ngay Of) thong ,,110 nam 2019 cua UBND tlnh Binh DU07lg)
//Q
ThVC hi~n Nghjquyet lIac tinh Giaitl(i:/~
2015 2016 2017 2018 KH2020
2011-2015 2016-2020 2019 2016- ~~ ( ~ 11,II'
A. KINHTf ~~\~~
1 Tong san pham (gia so sanh 2010) - Ty dong 640.928 - 174.219 192.616 210.468 229.083 250.862 272.443 1.15~12 '''~
- TOc dQ tang Tong san pham tren dja ban (GRDP) - % 8,22 8,3 8,07 10,56 9,27 8,84 9,50 8,6-8,8 9,35%/na~
~
2 CO'c3u Tong san pham nn dja ban (GRDP) - % 10,56 9,27 8,84 9,50 -
+ Nong lam nghiep va thuy san - 3,0 3,3 3,0 3,0 2,7 2,6 2,5 -
+ Cong nghiep va xay dvng - 63,2 66,7 66,9 64,4 67,0 66,8 66,6 -
+ Djch vu - 26,0 21,5 21,8 22,2 22,0 22,4 23,1 -
+ Thue san pham tru trQ'cap san pham - 7,8 8,6 8,4 8,4 8,3 8,2 7,8 -
3 TOc dQ tang gia tri san xuat nong lam nghi~p va thuy san - % 3,5 4,0 3,5 4,7 3,7 3,6 4,0 4,0 3,82%/nam
4 Chi so san xuat cong nghi~p liP - % - 8,7 9,3 9,2 9,8 9,8 9,86 9,55 -
5 Tong von dau tlf phat trien tosn xa hQi - TY dong 260.702 - 65.610 76.258 86.643 99.040 114.668 132.416 509.025
- TOc dQ tang von dau tit philt trien toan xi hQi - % 14,9 11,0 11,5 16,2 13,6 14,3 15,8 15,5 14,79%/nam
6 Tong trj gia xuat khau - Tri~u USD 75.174 - 18.647 19.259 21.909 24.032 27.781 32.087 125.612
- TOc dQ tang kim ng\lch xu at khau - % 14,2 15,0 7,6 3,3 13,8 9,7 15,6 15,0 11,47%/nam
7 Tong trj gia nh~p khau - Trieu USD 59.172 - 13.767 14.323 17.359 18.802 20.796 24.019 95.469
- TOc dQ tang kim ng\lch nh~p khau - % 10,1 15,5 2,2 4,0 21,2 8,3 10,6 15,5 11,77O/./nam
8 TOc dQ tang tong mu-c ban Ie hang hOI - % 23,3 . 16,0 15,3 15,6 16,8 15,6 15,8 15,93%/nam
9 Thu mOi ngan sach - TY dong 285.085 - 36.561 40.198 46.070 50.369 57.300 62.200 256.137
- TOc dQ tang thu mc1ingan seich - % 12,3 8·9 15,2 9,9 14,6 9,3 13,8 8,6 11,21%/nam
10 Chi can doi ngan sach dja phlfong - TY dong 52.420 - 13.185 14.128 15.001 18.296 20.535 22.400 90.360
- TOc dQ tang chi ngan seich • % 24,5 7-8 4,0 7,2 6,2 22,0 12,2 9,1 11,18%/nam
11 Thu hut von dau tU' nU'cYcngoai - Tri~u USD 10.183 >7000 3.287 2.119 2.809 2.204 3.067 >1400 > 11.599
I
B. xA HOI
1 Dan So trung binh - NgU'o; - 2.400.800 2.069.247 2.138.788 2.227.154 2.345.184 2.456.319 2.568.589 -
2 GRDP binh quan cfliu ngU'o; - T~u dOng - 142,6 115,5 124,2 131,4 138,8 146,9 154,2 -
3 TY Ie trlfCmgcOOg I~p d~t chuan QUOcgia - % - 70-75 57,84 61,08 66,22 70,81 72,6 74,4 -
4 so lao dQngdlfqc giai quyet vi~ lam m6i - Lao dQng - 45.000 46.500 49.106 48.358 46.393 45.400 45.000 -
5 Ty Ie lao d~ng qua aao t~ - % - 80 70,0 72,0 74,0 76,0 78,0 80,0 -
 Thvc hi~n Nghjquyet 116'c tinh Giaido\tn
2015 2016 2017 2018
2011·2015 2016-2020 2019 2016-2020
~ "<, -0'

6 TY Ie xa, phlfCmg co thie'! cM van hoa - % - 70-80 36,2 38,4 48,3 50,50 57,10 .~ ~~ l\ -
7 S6 gilfang benh tren 1 V;;Indan - Gilfang - 27 22,7 22,9 22,7 23,0 22,3 }i~,~,-, -
8 S6 bac sl Iren van dan - Sac sl - >7,5 6,80 6,90 7,01 7,46 7,46 '!'~ ~Q c;
9 TY Ie h{l ngheo theo chuan ngheo tiep ~n da chieu cua tinh - % - <1 0,64 1,32 1,09 1,62 1,31 .~~
'lJ -
10 TY Ie h{l dan Slt dVng dien - % - 99,97 99,97 99,99 99,99 99,99 99,998 99,~ -
11 Dien tich nha (:y binh quan dau nglfOi - m2 - 30 23,5 25,0 26,4 27,7 28,9 30,0 -
12 TY Ie xa dat chuan nong thon m6i - % - 100 65,3 85,7 93,9 100 100 100 -
1
C. MOl TRlfONG
1 TY Ie d{l che pM cay lam nghiep, cay lau nam - % - 57,5 57,0 57,1 57,2 57,3 57,4 57,5 -
2 TY Ie chat thai ran dlfQ'Cthu gom va Xlt Iy - % - 90 92,6 93,0 94,0 96,0 98,0 98,0 -
3 TY Ie chat thai ran y te dlfQ'Cthu gom va Xlt Iy - % - 100 100 100 100 100 100 100,0 -
4 TY Ie dan s6 thanh thi Slt dvng mroc sach - % - 100 99,0 99,0 99,4 99,6 99,6 100,0 -
5 TY Ie dan s6 nong thon Slt dvng mroc hQ'Pve sinh - % - 100 98,0 98,5 99,0 99,4 99,9 100,0 -
 VJE Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 7/2019, tr 309-312

VẤN ĐỀ GIAI CẤP VÀ ĐẤU TRANH GIAI CẤP TRONG THỜI KÌ QUÁ ĐỘ
LÊN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
Hoàng Thị Thúy - Học viện Chính trị Công an Nhân dân

Ngày nhận bài: 10/6/2019; ngày chỉnh sửa: 20/6/2019; ngày duyệt đăng: 10/7/2019.
Abstract: On the basis of the theory of Marxism - Leninism of class origin, class struggle is
indispensable in class society; forces and class struggle process in society. The article studies and
points out some methodological implications in solving the current class problem and class
struggle in Vietnam today.
Keywords: Class, class struggle, socialism, economy.

1. Mở đầu
Lí luận của chủ nghĩa Mác - Lênin đã khẳng định:
Mâu thuẫn giai cấp và đấu tranh giai cấp là biểu hiện
xã hội của mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất và quan
hệ sản xuất. Vấn đề giai cấp và đấu tranh giai cấp là
vấn đề tất yếu, có tính quy luật của phát triển xã hội;
mặc dù, trong mỗi thời kì lịch sử, mỗi giai đoạn phát
triển, cuộc đấu tranh này có những biểu hiện khác
nhau, nhưng chưa bao giờ hết ý nghĩa thời sự. Vì vậy,
kiên định với lập trường giai cấp của chủ nghĩa Mác -
Lênin; nhận diện khách quan những đặc điểm trong
cuộc đấu tranh giai cấp hiện nay có ý nghĩa quan trọng
đối với sự thành công của các mạng nước ta.
Bài viết tập trung bàn về vấn đề giai cấp và đấu
tranh giai cấp trong thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội
ở nước ta hiện nay.
2. Nội dung nghiên cứu
2.1. Đôi nét về giai cấp và đấu tranh giai cấp
Vấn đề giai cấp và đấu tranh giai cấp là “sợi chỉ
đỏ” xuyên suốt học thuyết Mác - Lênin, là cơ sở để
phân biệt những người Mác xít với những kẻ giả danh,
xét lại và chủ nghĩa cơ hội. Trước xu thế hòa bình -
hợp tác, toàn cầu hóa, khu vực hóa và trong quá trình
hội nhập quốc tế sâu rộng, nhiều người dường như
lãng quên vấn đề giai cấp và đấu tranh giai cấp. Nếu
ai đó có đề cập vấn đề giai cấp liền bị quy là “bảo thủ”
“giáo điều”; ai nhắc nhở phải cảnh giác với âm mưu
“diễn biến hòa bình” thì cho là “thiếu thức thời”, “tư
duy cũ”… Nhất là sau sự sụp đổ của chế độ xã hội chủ
nghĩa ở các nước Đông Âu và Liên Xô (trước đây),
một lần nữa, nhiều nhân vật “chống Cộng” và không
ít kẻ “ăn theo” càng được thể lu loa đủ điều, hí hửng
rằng: chủ nghĩa xã hội đã chết, lí tưởng Cộng sản đã
hết thời; chủ nghĩa Mác - Lênin đã cáo chung!... Họ
cố tình đồng nhất việc Liên Xô (trước đây) đổ vỡ với
việc chấm dứt chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa Mác -
Lênin; xuyên tạc, bóp méo chủ nghĩa Mác - Lênin,
trong đó có vấn đề giai cấp và đấu tranh giai cấp. Vì
vậy, việc đánh giá, phân tích vấn đề giai cấp và đấu
tranh giai cấp trên cơ sở khoa học, từ đó khẳng định
tính quy luật của nó và vận dụng sáng tạo vào thực tiễn
nước ta trong thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội là
việc làm cần thiết.
Những nhà sáng lập chủ nghĩa Mác - Lênin đã có
nhiều cống hiến to lớn vào lí luận giai cấp và đấu tranh
giai cấp. Lí luận về giai cấp được C.Mác và
Ph.Ăngghen diễn đạt rất đơn giản nhưng rõ ràng nhất
trong Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản, là: “Lịch sử tất
cả các xã hội tồn tại từ trước tới ngày nay chỉ là lịch
sử đấu tranh giai cấp” [1; tr 605]. Theo quan điểm
mác xít, sự phát triển của lực lượng sản xuất dẫn tới
sự phân công lao động xã hội; sự phân công lao động
xã hội, làm cho năng suất lao động được nâng cao. Các
quá trình này tác động qua lại với nhau đã tạo ra của
cải vật chất dư thừa tương đối và chính số của cải dư
thừa có giới hạn này đã tạo ra chế độ tư hữu làm cơ sở
cho sự phân hóa xã hội thành các giai cấp đối kháng
và sự mâu thuẫn lợi ích giai cấp không thể điều hòa
được làm nảy sinh đấu tranh giai cấp.
2.2. Thực tế vấn đề giai cấp và đấu tranh giai cấp
hiện nay
Hiện nay cũng như trước đây, vì lợi ích của bản
thân, giai cấp tư sản luôn dùng mọi thủ đoạn để loại
bỏ công cụ soi sáng các biến cố của xã hội có giai cấp
đó là: lợi ích giai cấp và đấu tranh giai cấp. Quan hệ
giai cấp là yếu tố quan trọng nhất để phân biệt một
cách khoa học mâu thuẫn và sự vận động, phát triển
của xã hội có giai cấp. Thực tế cho thấy, cuộc đấu
tranh giai cấp vẫn tiếp tục diễn ra theo đúng quy luật
phát triển của xã hội loài người; vẫn là cuộc đấu tranh
“ai thắng ai” trên bình diện quốc tế, cũng như trong
điều kiện cụ thể của từng nước. Với tầm nhìn chiến

309 Email: chibeyeu@gmail.com

 VJE Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 7/2019, tr 309-312
lược toàn diện và lâu dài về cuộc đấu tranh giai cấp, bài
học về sự sụp đổ chế độ xã hội chủ nghĩa ở các nước
Đông Âu và Liên Xô trước đây vẫn luôn mới đối với
người cách mạng. Bất kì ở đâu, bất kể thời điểm nào,
khi cố tình coi nhẹ hoặc không đếm xỉa đến tính phức
tạp của cuộc đấu tranh giai cấp trên mặt trận tư tưởng,
trên các lĩnh vực kinh tế, chính trị, xã hội. tư tưởng và
văn hóa, thì chính lúc đó cách mạng sẽ phải trả giá đắt.
Trên thế giới có nhiều mâu thuẫn, diễn biến phức
tạp, mau lẹ, chứa đựng những bất trắc khó lường, xu
hướng vừa hợp tác vừa đấu tranh trong cùng tồn tại
hòa bình đang tác động đến cuộc đấu tranh giai cấp ở
nước ta hiện nay. Đấu tranh giai cấp, đấu tranh dân
tộc, xung đột sắc tộc, tôn giáo, khủng bố vẫn tiếp tục
diễn ra gay gắt dưới nhiều hình thức mới; nguy cơ
xung đột vũ trang giữa các quốc gia, trong từng khu
vực vẫn tiềm ẩn có thể bùng nổ bất cứ lúc nào làm ảnh
hưởng xấu tới hòa bình và an ninh của các quốc gia,
dân tộc. Cùng với đó là sự phát triển của cách mạng
khoa học kĩ thuật và công nghệ hiện đai đã ảnh hưởng
sâu sắc tới tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, sự
quốc tế hóa lực lượng sản xuất kéo theo sự quốc tế hóa
quan hệ sản xuất, các nước trên thế giới ngày càng có
mối quan hệ phụ thuộc lẫn nhau.
Thực tế cho thấy, giai cấp công nhân, giai cấp tư
sản và các tầng lớp khác đều có sự biến đổi to lớn do
sự tác động của cuộc cách mạng khoa học công nghệ.
Khoa học - kĩ thuật - công nghệ đã trở thành động lực
thúc đẩy mạnh mẽ nền sản xuất phát triển, làm chuyển
dịch nền sản xuất công nghiệp sang nền sản xuất trí
thức, đẩy nhanh quá trình toàn cầu hóa, phụ thuộc lẫn
nhau, đưa nhân loại từng bước sang một trình độ văn
minh mới. Vì vậy, con người phải nâng cao trình độ
mọi mặt, nhất là chuyên môn nghiệp vụ. Và đây cũng
chính là thời cơ cho sự ra đời rất nhiều luận điểm phản
kích lại chủ nghĩa Mác - Lênin, đặc biệt là lí luận về
giai cấp và đấu tranh giai cấp. Cuộc đấu tranh chống
lại âm mưu, thủ đoạn của chủ nghĩa đế quốc và các thế
lực thù địch với cách mạng nước ta càng trở nên gay
go và phức tạp hơn bao giờ hết. Do đó, đấu tranh lí
luận phải hết sức nhạy bén, có nhận thức sâu sắc về
mọi mặt, bản lĩnh chính trị vững vàng, khả năng tư duy
lí luận tốt, nắm bắt quy luật vận động, khả năng phân
tích đánh giá tình hình, củng cố lập trường giai cấp
công nhân, có niềm tin khoa học, kịp thời giải quyết,
giải đáp các vấn đề nảy sinh cả về lí luận và thực tiễn;
kiên quyết và sáng suốt, đấu tranh chống lại các quan
điểm sai trái của các thế lực thù địch…
310
2.3. Những đặc điểm cơ bản của vấn đề đấu tranh
giai cấp ở nước ta hiện nay
2.3.1. Đấu tranh giai cấp ở nước ta hiện nay nảy sinh
từ yêu cầu khách quan của sự phát triển kinh tế
Mâu thuẫn cơ bản (xét đến cùng) quyết định sự vận
động, phát triển của xã hội đó là mâu thuẫn giữa lực
lượng sản xuất với tính chất quốc tế hóa ngày càng cao
với quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa. Xét về mặt xu
hướng, quan hệ sản xuất cũ sẽ trở thành xiềng xích,
trói buộc lực lượng sản xuất, muốn có phương thức
sản xuất mới buộc phải xóa bỏ quan hệ sản xuất cũ.
C.Mác khẳng định: Tất cả các cuộc đấu tranh chính trị
đều là đấu tranh giai cấp và tất cả các cuộc đấu tranh
giải phóng giai cấp, dù dưới hình thức chính trị tất yếu
của chúng thế nào đi nữa - vì bất cứ cuộc đấu tranh
giai cấp nào cũng đều là đấu tranh chính trị - xét đến
cùng, đều xoay quanh vấn đề giải phóng về kinh tế.
Cho nên, mục tiêu đấu tranh giai cấp là giải quyết lợi
ích kinh tế, nếu không giải quyết được lợi ích kinh tế
thì quyền lực chính trị cũng dần dần mất đi và động
lực của sự phát triển xã hội nằm ngay trong chính
phương thức sản xuất với việc giải quyết mâu thuẫn
giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất.
Trong thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở nước
ta phải nhận thức rõ tính tất yếu của đấu tranh giai
cấp. Đó là khi giai cấp vô sản giành được chính
quyền nhưng mới chỉ thắng giai cấp tư sản về mặt
chính trị, trong khi giai cấp tư sản vẫn còn lực lượng,
vẫn tìm mọi cách giành lại địa vị đã mất. Vì vậy, giai
cấp vô sản phải tiếp tục đấu tranh để củng cố thắng
lợi, xây dựng xã hội mới và đó là sứ mệnh lịch sử của
giai cấp vô sản. Và để thực hiện được sứ mệnh lịch
sử này đòi hỏi phải tăng cường vai trò lãnh đạo và
chất lượng lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam,
phát huy cao độ tinh thần cách mạng của quần chúng
nhân dân. Đảng phải phát huy sức mạnh tổng hợp của
mọi giai tầng trong xã hội vì mục tiêu phát triển kinh
tế, chuyển từ nền kinh tế lạc hậu sang nền kinh tế
hiện đại theo hướng CNH, HĐH. Để thực hiện mục
tiêu phát triển kinh tế, Đảng ta đã chủ trương phát
triển mạnh mẽ nền kinh tế nhiều thành phần vận động
theo cơ chế thị trường, có sự quản lí của Nhà nước -
nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Chính điều đó dẫn đến cơ cấu xã hội - giai cấp biến
đổi; do đó, đấu tranh giai cấp trong nền kinh tế nhiều
thành phần mang tính tất yếu khách quan, vì nó tồn
tại những xu hướng, lợi ích vừa thống nhất, vừa đối
lập, đấu tranh với nhau.
 VJE Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 7/2019, tr 309-312
Tuy nhiên, trong xã hội có giai cấp thì đấu tranh
giai cấp không phải là động lực duy nhất để thúc đẩy
xã hội phát triển, mặc dù nó là động lực rất quan trọng,
là “đòn bẩy vĩ đại của cuộc cách mạng hiện đại”.
Ngoài đấu tranh giai cấp ra còn nhiều động lực khác
như: đạo đức, tư tưởng, văn hóa, giáo dục… vị trí, vai
trò của mỗi động lực là khác nhau. Nhận thức được
điều này sẽ giúp chúng ta sẽ tránh được tư tưởng tuyệt
đối hóa đấu tranh giai cấp.
2.3.2. Đấu tranh dân tộc, đấu tranh giai cấp, đấu
tranh tôn giáo gắn bó chặt chẽ, đan xen lẫn nhau diễn
ra hết sức cam go, quyết liệt và lâu dài
Xét trong mối quan hệ giai cấp và dân tộc, dân tộc
không được độc lập thì mọi giai cấp đều bị nô dịch.
Cho nên, giải phóng giai cấp, giải phóng dân tộc phải
gắn bó chặt chẽ với nhau. Do đó, dân tộc Việt Nam
muốn có sức mạnh để xây dựng và bảo vệ vững chắc
Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, cần tiếp tục cuộc đấu tranh
giai cấp, đấu tranh dân tộc. Đảng ta đã nhận định rằng:
Mặc dù chủ nghĩa xã hội đang đứng trước những thử
thách đầy nghiêm trọng có sự thụt lùi, thoái bộ của
một số nước nhưng niềm tin vào chủ nghĩa xã hội, chủ
nghĩa cộng sản vẫn còn. Loài người tiến bộ ngày càng
nhận thức rõ hơn giá trị đích thực của chân lí độc lập,
dân tộc dân chủ hòa bình và tiến bộ xã hội.
Hiện nay, nước ta đang quá độ đi lên chủ nghĩa xã
hội bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa với việc thực hiện
nền kinh tế nhiều thành phần, vận hành theo cơ chế thị
trường có sự quản lí thống nhất của Nhà nước theo
định hướng xã hội chủ nghĩa. Như vậy, với nền kinh
tế đan xen nhiều loại hình sở hữu khác nhau cho nên
lợi ích kinh tế giữa các giai cấp cũng khác nhau. Đặc
biệt, mâu thuẫn chủ yếu nổi lên là giữa phát triển kinh
tế nhiều thành phần, phát triển kinh tế thị trường với
việc giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa. Đất nước
bước vào thời kì đẩy mạnh CNH, HĐH thì nhiệm vụ
ngăn chặn, đẩy lùi xu hướng đi chệch hướng xã hội
chủ nghĩa trên mọi lĩnh vực; trong đó, lĩnh vực kinh tế
giữ vai trò hàng đầu, có ý nghĩa sống còn của chế độ
xã hội chủ nghĩa. Chỉ có giữ vững định hướng xã hội
chủ nghĩa thì đất nước mới có nền độc lập dân tộc thực
sự và trọn vẹn, quốc phòng và an ninh quốc gia mới
được củng cố và tăng cường, mới đẩy lùi được tệ quan
liêu và tham nhũng, buôn lậu và làm thất bại âm mưu
“chiến lược diễn biến hòa bình” của các thế lực thù
địch. Cuộc đấu tranh giai cấp trong thời kì quá độ ở
nước ta hiện nay thực chất là cuộc đấu tranh chống xu
hướng tự phát lên tư bản chủ nghĩa với giữ vững độc
lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Cần nhận thức và quan
niệm đúng đắn về vị trí, vai trò của các giai cấp và các
311
tầng lớp xã hội; khắc phục xu hướng tuyệt đối hóa
thành phần giai cấp, dân tộc trong mọi lĩnh vực. Cho
nên, Đảng và Nhà nước cần có đường lối chiến lược
và sách lược đúng đắn, xử lí có hiệu quả các vấn đề
giai cấp, vấn đề dân tộc, vấn đề tôn giáo, nhân quyền
không để các thế lực thù địch lợi dụng chống phá.
Cuộc đấu tranh giai cấp ở nước ta hiện nay là làm
sao phát huy được chủ nghĩa yêu nước và truyền thống
dân tộc, tăng cường và huy động được mọi nguồn lực
dân tộc của khối đoàn kết toàn dân, để phát triển KT-
XH, chống nghèo nàn lạc hậu, giải quyết tốt chính
sách xã hội, quan tâm phát triển KT-XH vùng sâu,
vùng xa, biên giới, hải đảo một cách bền vững. Nhằm
giữ vững độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, đẩy lùi
những nguy cơ mà Đảng Cộng sản Việt Nam đã xác
định, báo cáo chính trị tại Đại hội IX của Đảng đã
khẳng định: Nội dung chủ yếu của đấu tranh giai cấp
trong giai đoạn hiện nay ở nước ta là thực hiện thắng
lợi sự nghiệp CNH, HĐH theo định hướng xã hội chủ
nghĩa, khắc phục tình trạng nước nghèo, kém phát
triển; thực hiện công bằng xã hội, chống áp bức, bất
công; đấu tranh, ngăn chặn và khắc phục những tư
tưởng và hành động tiêu cực, sai trái; đấu tranh làm
thất bại mọi âm mưu và hành động chống phá của các
thế lực thù địch; bảo vệ độc lập dân tộc, xây dựng nước
ta thành một nước xã hội chủ nghĩa phồn vinh, nhân
dân hạnh phúc.
Đảng ta thừa nhận: hiện nay và trong cả suốt thời
kì quá độ ở nước ta còn tồn tại một cách khách quan
các giai cấp và đấu tranh giai cấp. Vì vậy, sẽ là chủ
quan, sai lầm nếu xóa nhòa ranh giới giữa các giai cấp,
phủ nhận đấu tranh giai cấp hoặc hiểu một cách phiến
diện cực đoan về đấu tranh giai cấp, tuyệt đối hóa mặt
bạo lực, trấn át của đấu tranh giai cấp… cũng không
nên hiểu đấu tranh giai cấp là điều hòa lợi ích giữa các
giai cấp.
2.3.3. Đấu tranh giai cấp ở nước ta hiện nay là một
phức hợp, diễn ra trên tất cả các lĩnh vực của đời sống
xã hội (kinh tế, chính trị, tư tưởng lí luận, quốc phòng
an ninh, trật tự an toàn xã hội và đối ngoại)
Để thực hiện thắng lợi cuộc đấu tranh giai cấp,
chúng ta cần đồng thời thực hiện hai nhiệm vụ chiến
lược, đó là xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ
nghĩa.
- Về kinh tế: Trọng tâm là phát triển lực lượng sản
xuất, thực hiện CNH, HĐH đất nước; cho phép các
thành phần kinh tế cạnh tranh lành mạnh, lợi ích của
các thành phần kinh tế thống nhất với lợi ích của đất
nước, thống nhất với lợi ích quốc gia, dân tộc. Đảng ta
 VJE Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 7/2019, tr 309-312
khẳng định: Ngoài lợi ích của dân tộc, của Tổ quốc,
thì Đảng không có lợi ích gì khác.
- Về đối ngoại: Việt Nam muốn là bạn với các nước
và các dân tộc trên thế giới với tinh thần đa phương
hóa, đa dạng hóa trong mối quan hệ quốc tế nhưng
phải đảm bảo giữ vững độc lập chủ quyền quốc gia với
tinh thần độc lập dân tộc và tự lực tự cường.
- Về quốc phòng an ninh: Giữ vững an ninh quốc
gia và trật tự xã hội, ngăn chặn âm mưu của các thế
lực thù địch gây mất ổn định chính trị nhằm chuyển
hóa con đường xã hội chủ nghĩa ở nước ta.
- Về tư tưởng - lí luận: Cuộc đấu tranh trên lĩnh
vực tư tưởng - lí luận vẫn diễn ra phức tạp và gay gắt.
Phải thắng được “giặc dốt” để giữ vững nền tảng tư
tưởng của Đảng, phải có trình độ cao, có năng lực hành
động tốt, có khả năng phê phán, loại bỏ ảnh hưởng của
những tư tưởng sai trái thù địch. Phải thường xuyên
nghiên cứu, bổ sung và phát triển lí luận Mác - Lênin
một cách sáng tạo, phù hợp.
2.3.4. Đấu tranh giai cấp ở nước ta hiện nay phải đổi
mặt với nhiều nguy cơ, trong đó có nguy cơ “diễn biến
hòa bình”
“Diễn biến hòa bình” do các thế lực thù địch gây
ra làm xuất hiện tình trạng “tự diễn biến”, “tự chuyển
hóa” trong nội bộ ta. Thực chất của “diễn biến hòa
bình” là cuộc chiến tranh kiểu mới, sử dụng tổng hợp
nhiều phương thức, thủ đoạn, lực lượng, phương
tiện… khác nhau, tiến công vào nước ta trên tất cả các
lĩnh vực của đời sống xã hội để chống phá toàn diện
nước ta về kinh tế, chính trị, văn hóa, tư tưởng… nhằm
chuyển hóa nội bộ nước ta.
Với phương châm “không đánh mà thắng” sự nguy
hiểm của chiến lược “diễn biến hòa bình” thể hiện ở
chỗ, chúng lấy đòn chiến tranh tâm lí và lí luận để tiến
công, làm cho ta mất cảnh giác, ru ngủ ý chí đấu tranh,
gây mơ hồ chính trị, giai cấp, tạo dần khoảng trống
trong ý thức hệ, thẩm thấu dần lối sống tư sản, xa rời
chuẩn mực đạo đức truyền thống, truyền bá hệ tư
tưởng tư sản vào trong đời sống chính trị, tinh thần,
làm thay đổi ý thức hệ của họ tiến tới nhằm xóa bỏ chế
độ xã hội chủ nghĩa bằng “tự diễn biến”, “tự chuyển
hóa”, khi có điều kiện kết hợp với bạo loạn lật đổ.
Tất cả những thủ đoạn mà các thế lực thù địch sử
dụng cho thấy cuộc đấu tranh giai cấp hiện nay so với
trước đây không kém phần quyết liệt và phức tạp. Đối
với các nước xã hội chủ nghĩa, nó thể hiện cả trong
việc bảo vệ lí tưởng cộng sản, chủ nghĩa Mác - Lênin
và trong việc giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa.
Trong điều kiện “mở cửa” và hội nhập quốc tế, Đảng
312
càng phải đề cao cảnh giác, mài sắc ý chí cách mạng,
kiên định lập trường giai cấp, nhận dạng thật rõ các
hành động và âm mưu thù địch để có biện pháp đấu
tranh có hiệu quả.
3. Kết luận
Trong thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt
Nam hiện nay, đấu tranh giai cấp không những không
mất đi mà còn diễn ra rất phức tạp, đòi hỏi mỗi chúng
ta cần nhận thức sâu sắc, có bản lĩnh chính trị vững
vàng, có khả năng tư duy lí luận tốt, có khả năng phân
tích, đánh giá tình hình nắm bắt quy luật vận động,
củng cố lập trường giai cấp công nhân, có niềm tin
khoa học, kiên quyết và sáng suốt đấu tranh chống lại
các quan điểm sai trái của các thế lực thù địch như
Đảng ta đã khẳng định: Cuộc đấu tranh của nhân dân
các nước vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ, phát
triển và tiến bộ xã hội dù gặp nhiều khó khăn, thách
thức, nhưng sẽ có những bước tiến mới. Theo quy luật
tiến hóa lịch sử, loài người nhất định sẽ tiến lên chủ
nghĩa xã hội.
Đấu tranh giai cấp là quy luật chung thúc đẩy sự vận
động và phát triển của xã hội có giai cấp. Việc hiểu và
vận dụng đúng quy luật trong công cuộc đổi mới và xây
dựng đất nước sẽ là điều kiện để đảm bảo sự thành công
của chúng ta trên con đường xây dựng một nước Việt
Nam xã hội chủ nghĩa phồn vinh, hạnh phúc.
Tài liệu tham khảo
[1] C. Mác và Ph. Ăngghen toàn tập (1995), tập 4. NXB
Chính trị Quốc gia - Sự thật.
[2] C. Mác và Ph. Ăngghen toàn tập (1995), tập 19.
NXB Chính trị Quốc gia - Sự thật.
[3] Lênin toàn tập (1980), tập 20. NXB Tiến bộ.
[4] Lênin toàn tập (1980), tập 44. NXB Tiến bộ.
[5] Đảng Cộng sản Việt Nam (2007). Văn kiện Đại hội
Đảng toàn quốc lần thứ X. NXB Chính trị Quốc gia
- Sự thật.
[6] Đảng Cộng sản Việt Nam (2011). Văn kiện Đại hội
Đảng toàn quốc lần thứ XI. NXB Chính trị Quốc gia
- Sự thật.
[7] Đảng Cộng sản Việt Nam (2016). Văn kiện Đại hội
Đảng toàn quốc lần thứ XII. NXB Chính trị Quốc
gia - Sự thật.
[8] Bộ GD-ĐT (2016). Giáo trình Những nguyên lí cơ
bản của Chủ nghĩa Mác - Lênin. NXB Chính trị
Quốc gia - Sự thật.
[9] Nhiều tác giả (2016). Nghiên cứu khoa học xã hội:
Nguyên tắc, phương pháp và thực hành. NXB Công
an Nhân dân.
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy

ÔN THI TỐT NGHIỆP KIẾN THỨC 1

I. Vật chất và ý thức. ............................................................................................................................. 3

II. Nguyên lý về mối liên hệ phổ biến. ................................................................................................. 3
III. Cái riêng và cái chung. ................................................................................................................... 4
IV. Giai cấp và đấu tranh giai cấp. (ok) ................................................................................................ 5
V. Giai cấp công nhân. oke ................................................................................................................... 9
VI. Về con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. ....................................................................... 9
VII. Nội dung cơ bản của liên minh công – nông – trí thức trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã
hội............................................................................................................................................................... 10
KINH TẾ CHÍNH TRỊ ....................................................................................................................... 11
Câu 1. Hai thuộc tính của hàng hóa, liên hệ với hàng hóa được sản xuất ở Việt Nam ...................... 11
Liên hệ hàng hóa ở Việt Nam ......................................................................................................... 12
Câu 2. Quy luật giá trị và ý nghĩa của quy luật giá trị trong quá trình phát triển kinh tế thị trường của
Việt Nam .................................................................................................................................................... 13
Ý nghĩa của quy luật giá trị trong quá trình phát triển kinh tế thị trường của Việt Nam................ 14
Câu 3. Mâu thuẫn trong công thức chung của tư bản và lý luận về hàng hóa sức lao động............... 16
Câu 4. Hai phương pháp sản xuất giá trị thặng dư, so sánh và rút ra ý nghĩa nghiên cứu ................. 18
Câu 5. Thực chất tích lũy tư bản, mối quan hệ giữa tích lũy, tích tụ và tập trung tư bản ................... 20
Câu 6. Chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước và xu hướng vận động của CNTB ngày nay ............. 23
Câu 7: Tính tất yếu khách quan của thời kỳ quá độ đi lên CNXH bỏ qua giai đoạn TBCN ở VN .... 26
Câu 8: Nội dung quy luật về sự phù hợp của Quan hệ sản xuất với trình độ phát triển của Lực lượng
sản xuất. Sự nhận thức và vận dụng quy luật này của Đảng. ..................................................................... 29
Câu 9: Sản xuất giá trị thặng dư ......................................................................................................... 34
Câu 10: Xuất khẩu tư bản ................................................................................................................... 38
IX TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH ........................................................................................................ 43
Phân tích các nguồn gốc hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh. Nguồn gốc nào là quan trọng
nhất quyết định bản chất tư tưởng Hồ Chí Minh................................................................................ 43
Câu 1: Nguồn gốc hình thành tư tưởng HCM .................................................................................... 46
Câu 2: Phân tích quan điểm của HCM về mục tiêu và động lực của CM XHCN ở nước ta. Liên hệ với
sự nghiệp CNH, HĐH đất nước hiện nay. ................................................................................................. 53
Câu 3: Phân tích những nội dung chủ yếu trong tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Đảng Cộng sản
cầm quyền? Tính khách quan và nhiệm vụ chủ yếu về tăng cường công tác xây dựng Đảng theo tư tưởng
Hồ Chí Minh trong giai đoạn hiện nay? .................................................................................................... 63
Câu 4: TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ NHÀ NƯỚC PHÁP QUYỀN XÃ HỘI CHỦ NGHĨA CỦA
DÂN, DO DÂN VÀ VÌ DÂN ....................................................................................................................... 69
Câu 5: Phân tích những luận điểm sáng tạo của Hồ Chí Minh về lý luận Cách mạng giải phóng dân
tộc ............................................................................................................................................................... 75
Trang 1
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
Câu 6 : Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức ........................................................................................ 84
LIÊN HỆ ............................................................................................................................................. 95
Bình Dương: Kỳ tích trên đường phát triển 14:11 17/01/2020 .......................................................... 95
Cần đánh giá đúng thực trạng hiện nay để có giải pháp thích hợp cho đổi mới căn bản và toàn diện
nền giáo dục nước nhà ............................................................................................................................... 97
Giải pháp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực Việt Nam trước yêu cầu số hóa nền kinh tế .......... 102
1. Yêu cầu số hóa từ cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 ............................................................ 102
2. Thách thức đối với nguồn nhân lực Việt Nam...................................................................... 102
3. Đề xuất một số giải pháp ...................................................................................................... 103

Trang 2
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy

I. Vật chất và ý thức.

1. Cơ sở lý luận.
- Định nghĩa vật chất.
- Định nghĩa ý thức.
- Mối quan hệ giữa vật chất và ý thức.
+ Sự quyết định của vật chất đối với ý thức.
+ Sự tác động trở lại của ý thức đối với vật chất.
- Ý nghĩa phương pháp luận.
+ Nguyên tắc khách quan.
+ Nguyên tắc phát huy tính năng động sáng tạo của ý thức.
2. Liên hệ thực tiễn.
- Đánh giá về những sai lầm trước thời kỳ đổi mới.
+ Sai lầm về đánh giá tình hình, xác định mục tiêu và bước đi.
+ Sai lầm trong việc bố trí cơ cấu kinh tế.
+ Sai lầm trong cải tạo xã hội chủ nghĩa, củng cố quan hệ sản xuất, sử dụng các thành phần kinh
tế.
+ Sai lầm trong cơ chế quản lý kinh tế.
+ Sai lầm trong phân phối lưu thông.
- Những chủ trương của Đảng từ năm 1986 đến nay.
Bài học kinh nghiệm: Đảng phải luôn luôn xuất phát từ thực tế, tôn trọng và hành động theo quy
luật khách quan.
Vì thế, để vạch ra chiến lược, sách lược đúng đắn, để lãnh đạo cách mạng thắng lợi, Đảng ta đã
chủ trương:
Một là, phải nhận thức được những đặc điểm nổi bật của tình hình chính trị, kinh tế của thế giới
và khu vực ở từng thời kỳ, từng giai đoạn.
Hai là, phải nắm bắt được những thuận lợi và khó khăn của đất nước ta, xác định rõ những thời
cơ và nguy cơ trong từng thời gian của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội để có thể tranh thủ thời
cơ và khắc phục được nguy cơ.
Ba là, phải nắm vững quy luật khách quan và tuân theo quy luật phát triển.
Bốn là, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, phát huy tính năng động chủ quan của các
tổ chức, đảng viên và của mọi tầng lớp nhân dân trong thời kỳ đổi mới.
Năm là, xây dựng nền kinh tế nhiều thành phần, phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa, chủ động và tích cực hội nhập quốc tế.
II. Nguyên lý về mối liên hệ phổ biến.
1. Cơ sở lý luận.
- Khái niệm.
+ Liên hệ.
+ Liên hệ phổ biến.
- Các tính chất của mối liên hệ.
+ Tính khách quan.
+ Tính phổ biến.
+ Tính đa dạng, phong phú.
- Ý nghĩa phương pháp luận.
+ Quan điểm toàn diện.
+ Quan điểm lịch sử – cụ thể.
Trang 3
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
2. Liên hệ thực tiễn cơ quan, đơn vị.
- Giới thiệu khái quát về cơ quan đơn vị công tác.
- Việc vận dụng quan điểm toàn diện, quan điểm lịch sử – cụ thể ở cơ quan đơn vị mình công tác.
- Nêu một số giải pháp để tiếp tục phát huy việc vận dụng những quan điểm này ở cơ quan đơn
vị mình trong thời gian tới.
III. Cái riêng và cái chung.
1. Cơ sở lý luận.
- Khái niệm.
+ Cái riêng.
+ Cái chung.
+ Cái đơn nhất.
- Mối quan hệ giữa cái chung và cái riêng.
- Ý nghĩa phương pháp luận.
2. Liên hệ thực tiễn.
- Cái chung và cái riêng nhìn dưới vấn đề kinh tế Việt Nam và kinh tế thế giới.
+ Nền kinh tế Việt Nam là một cái riêng.
+ Nền kinh tế Việt Nam là một bộ phận chung của nền kinh tế thế giới.
+ Trong quá trình tiếp thu phải giữ được những nét đặc trưng riêng, tức là phải bảo tồn cái đơn
nhất của nền kinh tế Việt Nam, để từ đó xây dựng một nền kinh tế thị trường mới về chất, thể hiện sự
phát triển, phủ định biện chứng đối với nền kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa.
- Phát triển kinh tế thị trường ở Việt Nam trên cơ sở nguyên lý về cái chung và cái riêng.
+ Việt Nam chuyển sang kinh tế thị trường là một tất yếu khách quan.
+ Về nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta.
Nền kinh tế nước ta mang bản chất của nền kinh tế thị trường thế giới.
Nét đặc thù của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.
Nếu trong chủ nghĩa tư bản hiện đại, kinh tế thị trường đặt dưới sự quản lý của nhà nước tư sản
độc quyền vì lợi ích của giai cấp tư sản, thì trong nền kinh tế thị trường nằm dưới sự quản lý của nhà
nước xã hội chủ nghĩa là nhằm phục vụ lợi ích của nhân dân, góp phần thực hiện mục tiêu giải phóng
con người và vì con người.
Dưới chủ nghĩa tư bản, kinh tế thị trường mang tính cạnh tranh theo kiểu cá lớn nuốt cá bé, bất
bình đẳng, bất công; nhưng nền kinh tế thị trường trong xã hội xã hội chủ nghĩa vẫn mang tính cạnh
tranh, sử dụng cạnh tranh làm động lực phát triển nhưng không cạnh tranh dã man; tăng trưởng kinh
tế đi đôi với công bằng xã hội, khuyến khích làm giàu gắn với xóa đói giảm nghèo và khắc phục sự
phân cực giàu nghèo, gia tăng về mức sống nhưng vẫn giữ gìn được đạo đức, bản sắc văn hoá dân
tộc.
+ Những thành tựu bước đầu mà kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
mang lại.
Xét về lĩnh vực con người, người Việt Nam hiện nay đã thể hiện sự năng động, tinh tế, nhạy cảm
(đặc biệt là với thị trường) hơn hẳn so với những năm 80 của thế kỷ trước.
Xét về lĩnh vực kinh tế, nhờ chuyển sang xây dựng kinh tế thị trường theo một đường lối đúng
đắn, phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh riêng (con người, tự nhiên, xã hội, điều kiện lịch sử...) của Việt
Nam mà nền kinh tế cũng như đời sống của người dân được cải thiện đáng kể.
- Một số giải pháp tiếp tục phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
những năm tới từ góc độ những đặc điểm riêng của Việt Nam.
+ Thực hiện nhất quán, lâu dài chính sách phát triển nền kinh tế nhiều thành phần, phát huy vai
trò của kinh tế nhà nước.
Trang 4
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
+ Đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước gắn với phát triển kinh tế tri thức và bảo vệ
tài nguyên môi trường.
+ Phát triển đồng bộ các yếu tố thị trường và các loại thị trường.
+ Nâng cao vai trò lãnh đạo của Đảng, năng lực và hiệu lực quản lý của Nhà nước đối với nền
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
+ Mở rộng kinh tế đối ngoại, chủ động và tích cực hội nhập kinh tế quốc tế.
IV. Giai cấp và đấu tranh giai cấp. (ok)
1. Cơ sở lý luận.
- Định nghĩa giai cấp.
- Định nghĩa giai cấp.
“Người ta gọi là giai cấp, những tập đoàn to lớn gồm những người khác nhau về địa
vị của họ trong một hệ thống sản xuất xã hội nhất định trong lịch sử, khác nhau về quan hệ
của họ (thường thường thì những quan hệ này được pháp luật quy định và thừa nhận) đối với
những tư liệu sản xuất, về vai trò của họ trong tổ chức lao động xã hội, và như vậy là khác
nhau về cách thức hưởng thụ và về phần của cải xã hội ít hoặc nhiều mà họ được hưởng. Giai
cấp là những tập đoàn người, mà tập đoàn này có thể chiếm đoạt lao động của tập đoàn khác,
do chỗ các tập đoàn đó có địa vị khác nhau trong một chế độ kinh tế xã hội nhất định”.
Định nghĩa trên cho thấy:
Trước hết, nói đến giai cấp chúng ta không nói đến một tập đoàn người riêng lẻ mà
nói đến hệ thống các tập đoàn người trong một chế độ kinh tế – xã hội nhất định, do chế độ
ấy sản sinh ra.
Thứ hai, giai cấp không phải là phạm trù xã hội thông thường mà là phạm trù kinh
tế – xã hội có tính lịch sử.
Thứ ba, nói đến giai cấp là nói đến sự khác nhau giữa các tập đoàn người về địa vị
trong một hệ thống kinh tế – xã hội nhất định.
Những tập đoàn người trong một phương thức sản xuất nhất định là các giai cấp khi
họ:
Một, khác nhau về quan hệ đối với tư liệu sản xuất.
Hai, khác nhau về vai trò trong tổ chức lao động xã hội, trong tổ chức quản lý sản
xuất.
Ba, khác nhau về phương thức thu nhập của cải xã hội.
Trong những sự khác nhau trên đây, sự khác nhau về quan hệ đối với tư liệu sản xuất
có ý nghĩa quyết định nhất.
Trong các xã hội có giai cấp đối kháng, bao giờ cũng có hai giai cấp cơ bản.
- Nguồn gốc hình thành giai cấp.
Giai cấp chỉ xuất hiện trên cơ sở phát triển của lực lượng sản xuất đến một trình độ
nhất định.
Như vậy, nguồn gốc sâu xa của sự ra đời các giai cấp trong xã hội là sự phát triển
của lực lượng sản xuất, còn nguồn gốc trực tiếp của nó là chế độ tư hữu.
- Kết cấu giai cấp.
Kết cấu giai cấp luôn gắn với một phương thức sản xuất nhất định.
Xem xét một xã hội cụ thể bao giờ cũng có giai cấp cơ bản và giai cấp không cơ bản.
Ngoài hai giai cấp cơ bản và các giai cấp không cơ bản còn có tầng lớp trung gian là
sản phẩm của chính phương thức sản xuất đang thống trị, hoặc là kết quả của quá trình phân
hóa xã hội liên tục xảy ra trong bất cứ xã hội nào.

Trang 5
Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
- Định nghĩa đấu tranh giai cấp.
- Định nghĩa đấu tranh giai cấp.
“Đấu tranh giai cấp là đấu tranh của một bộ phận nhân dân này chống lại một bộ
phận khác, cuộc đấu tranh của quần chúng bị tước hết quyền, bị áp bức và lao động, chống
bọn có đặc quyền, đặc lợi, bọn áp bức và bọn ăn bám, cuộc đấu tranh của những người công
nhân làm thuê hay những người vô sản chống những người hữu sản hay giai cấp tư sản”.
- Định nghĩa liên minh giai cấp.
Sự liên kết giữa những giai cấp khác nhau để phấn đấu cho mục tiêu chung là liên
minh giai cấp.
- Vai trò của đấu tranh giai cấp.
Đấu tranh giai cấp là một trong những động lực phát triển của xã hội có giai cấp, vì:
Đỉnh cao của cuộc đấu tranh giai cấp tất yếu sẽ dẫn đến cách mạng xã hội, thay thế
phương thức sản xuất cũ bằng một phương thức sản xuất mới tiến bộ hơn.
Đấu tranh giai cấp góp phần xóa bỏ các thế lực phản động, lạc hậu; đồng thời cải tạo
cả bản thân giai cấp cách mạng.
- Đấu tranh giai cấp trong thời kỳ quá độ ở Việt Nam hiện nay.
+ Tính tất yếu khách quan của cuộc đấu tranh giai cấp ở Việt Nam hiện nay.
Thứ nhất, mặc dù cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân ở nước ta đã thành công
nhưng các thế lực thù địch vẫn ngoan cố chống phá cách mạng nước ta, chống phá những
thành tựu mà Đảng và nhân dân ta đã giành được.
Thứ hai, mặc dù nhà nước phong kiến Việt Nam đã bị xóa bỏ từ rất lâu nhưng chúng
ta vẫn phải từng bước khắc phục những tư tưởng, tâm lý, thói quen, văn hóa lạc hậu của xã
hội cũ vẫn còn in đậm trong đời sống tinh thần của xã hội ta hiện nay.
Thứ ba, nước ta đang quá độ lên chủ nghĩa xã hội, Đảng ta đang chủ động phát triển
nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần định hướng xã hội chủ nghĩa. Vì vậy, vẫn còn tồn tại
những điều kiện cho xu hướng tự phát tư bản chủ nghĩa phát triển.
+ Đối tượng của đấu tranh giai cấp ở Việt Nam hiện nay.
Đối tượng của đấu tranh giai cấp ở Việt Nam hiện nay được Đảng ta xác định: một
bên là những giai cấp, những lực lượng đi theo con đường dẫn đến mục tiêu dân giàu, nước
mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, đoàn kết trong một mặt trận thống nhất do Đảng lãnh
đạo, với một bên là các thế lực, các tổ chức, các phần tử chống độc lập dân tộc và chủ nghĩa
xã hội, chống Đảng, chống Nhà nước và pháp luật, phá hoại trật tự xã hội và an ninh quốc
gia.
+ Nội dung của đấu tranh giai cấp ở Việt Nam hiện nay.
Một là, thực hiện thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa theo định hướng
xã hội chủ nghĩa.
Hai là, khắc phục tình trạng nước nghèo, kém phát triển.
Ba là, thực hiện công bằng xã hội, chống áp bức bất công.
Bốn là, đấu tranh ngăn chặn, khắc phục những tư tưởng và hành động tiêu cực, sai
trái.
Năm là, đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu và hành động chống phá của các thế lực
thù địch.
Sáu là, bảo vệ độc lập dân tộc, xây dựng nước ta thành một nước xã hội chủ nghĩa
phồn vinh, nhân dân hạnh phúc.
Đồng thời, Đảng ta cũng khẳng định: động lực chủ yếu để phát triển đất nước là đại
đoàn kết toàn dân trên cơ sở liên minh giữa công nhân với nông dân và trí thức do Đảng lãnh
Trang 6
Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
đạo, kết hợp hài hòa các lợi ích cá nhân, tập thể và xã hội, phát huy mọi tiềm năng và nguồn
lực của các thành phần kinh tế của toàn xã hội.

- Định nghĩa liên minh giai cấp.

- Định nghĩa liên minh giai cấp.
Sự liên kết giữa những giai cấp khác nhau để phấn đấu cho mục tiêu chung là liên
minh giai cấp.
- Vai trò của đấu tranh giai cấp.
Đấu tranh giai cấp là một trong những động lực phát triển của xã hội có giai cấp, vì:
Đỉnh cao của cuộc đấu tranh giai cấp tất yếu sẽ dẫn đến cách mạng xã hội, thay thế
phương thức sản xuất cũ bằng một phương thức sản xuất mới tiến bộ hơn.
Đấu tranh giai cấp góp phần xóa bỏ các thế lực phản động, lạc hậu; đồng thời cải tạo
cả bản thân giai cấp cách mạng.
- Đấu tranh giai cấp trong thời kỳ quá độ ở Việt Nam hiện nay.
+ Tính tất yếu khách quan của cuộc đấu tranh giai cấp ở Việt Nam hiện nay.
Thứ nhất, mặc dù cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân ở nước ta đã thành công
nhưng các thế lực thù địch vẫn ngoan cố chống phá cách mạng nước ta, chống phá những
thành tựu mà Đảng và nhân dân ta đã giành được.
Thứ hai, mặc dù nhà nước phong kiến Việt Nam đã bị xóa bỏ từ rất lâu nhưng chúng
ta vẫn phải từng bước khắc phục những tư tưởng, tâm lý, thói quen, văn hóa lạc hậu của xã
hội cũ vẫn còn in đậm trong đời sống tinh thần của xã hội ta hiện nay.
Thứ ba, nước ta đang quá độ lên chủ nghĩa xã hội, Đảng ta đang chủ động phát triển
nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần định hướng xã hội chủ nghĩa. Vì vậy, vẫn còn tồn tại
những điều kiện cho xu hướng tự phát tư bản chủ nghĩa phát triển.
+ Đối tượng của đấu tranh giai cấp ở Việt Nam hiện nay.
Đối tượng của đấu tranh giai cấp ở Việt Nam hiện nay được Đảng ta xác định: một
bên là những giai cấp, những lực lượng đi theo con đường dẫn đến mục tiêu dân giàu, nước
mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, đoàn kết trong một mặt trận thống nhất do Đảng lãnh
đạo, với một bên là các thế lực, các tổ chức, các phần tử chống độc lập dân tộc và chủ nghĩa
xã hội, chống Đảng, chống Nhà nước và pháp luật, phá hoại trật tự xã hội và an ninh quốc
gia.
+ Nội dung của đấu tranh giai cấp ở Việt Nam hiện nay.
Một là, thực hiện thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa theo định hướng
xã hội chủ nghĩa.
Hai là, khắc phục tình trạng nước nghèo, kém phát triển.
Ba là, thực hiện công bằng xã hội, chống áp bức bất công.
Bốn là, đấu tranh ngăn chặn, khắc phục những tư tưởng và hành động tiêu cực, sai
trái.
Năm là, đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu và hành động chống phá của các thế lực
thù địch.
Sáu là, bảo vệ độc lập dân tộc, xây dựng nước ta thành một nước xã hội chủ nghĩa
phồn vinh, nhân dân hạnh phúc.
Đồng thời, Đảng ta cũng khẳng định: động lực chủ yếu để phát triển đất nước là đại
đoàn kết toàn dân trên cơ sở liên minh giữa công nhân với nông dân và trí thức do Đảng lãnh
đạo, kết hợp hài hòa các lợi ích cá nhân, tập thể và xã hội, phát huy mọi tiềm năng và nguồn
lực của các thành phần kinh tế của toàn xã hội.
Trang 7
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy

- Vai trò của đấu tranh giai cấp.

- Vai trò của đấu tranh giai cấp.
Đấu tranh giai cấp là một trong những động lực phát triển của xã hội có giai cấp, vì:
Đỉnh cao của cuộc đấu tranh giai cấp tất yếu sẽ dẫn đến cách mạng xã hội, thay thế
phương thức sản xuất cũ bằng một phương thức sản xuất mới tiến bộ hơn.
Đấu tranh giai cấp góp phần xóa bỏ các thế lực phản động, lạc hậu; đồng thời cải tạo
cả bản thân giai cấp cách mạng.
- Đấu tranh giai cấp trong thời kỳ quá độ ở Việt Nam hiện nay.
+ Tính tất yếu khách quan của cuộc đấu tranh giai cấp ở Việt Nam hiện nay.
Thứ nhất, mặc dù cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân ở nước ta đã thành công
nhưng các thế lực thù địch vẫn ngoan cố chống phá cách mạng nước ta, chống phá những
thành tựu mà Đảng và nhân dân ta đã giành được.
Thứ hai, mặc dù nhà nước phong kiến Việt Nam đã bị xóa bỏ từ rất lâu nhưng chúng
ta vẫn phải từng bước khắc phục những tư tưởng, tâm lý, thói quen, văn hóa lạc hậu của xã
hội cũ vẫn còn in đậm trong đời sống tinh thần của xã hội ta hiện nay.
Thứ ba, nước ta đang quá độ lên chủ nghĩa xã hội, Đảng ta đang chủ động phát triển
nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần định hướng xã hội chủ nghĩa. Vì vậy, vẫn còn tồn tại
những điều kiện cho xu hướng tự phát tư bản chủ nghĩa phát triển.
+ Đối tượng của đấu tranh giai cấp ở Việt Nam hiện nay.
Đối tượng của đấu tranh giai cấp ở Việt Nam hiện nay được Đảng ta xác định: một
bên là những giai cấp, những lực lượng đi theo con đường dẫn đến mục tiêu dân giàu, nước
mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, đoàn kết trong một mặt trận thống nhất do Đảng lãnh
đạo, với một bên là các thế lực, các tổ chức, các phần tử chống độc lập dân tộc và chủ nghĩa
xã hội, chống Đảng, chống Nhà nước và pháp luật, phá hoại trật tự xã hội và an ninh quốc
gia.
+ Nội dung của đấu tranh giai cấp ở Việt Nam hiện nay.
Một là, thực hiện thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa theo định hướng
xã hội chủ nghĩa.
Hai là, khắc phục tình trạng nước nghèo, kém phát triển.
Ba là, thực hiện công bằng xã hội, chống áp bức bất công.
Bốn là, đấu tranh ngăn chặn, khắc phục những tư tưởng và hành động tiêu cực, sai
trái.
Năm là, đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu và hành động chống phá của các thế lực
thù địch.
Sáu là, bảo vệ độc lập dân tộc, xây dựng nước ta thành một nước xã hội chủ nghĩa
phồn vinh, nhân dân hạnh phúc.
Đồng thời, Đảng ta cũng khẳng định: động lực chủ yếu để phát triển đất nước là đại
đoàn kết toàn dân trên cơ sở liên minh giữa công nhân với nông dân và trí thức do Đảng lãnh
đạo, kết hợp hài hòa các lợi ích cá nhân, tập thể và xã hội, phát huy mọi tiềm năng và nguồn
lực của các thành phần kinh tế của toàn xã hội.

2. Liên hệ thực tiễn.

- Đấu tranh giai cấp trong thời kỳ quá độ ở Việt Nam hiện nay.
+ Tính tất yếu khách quan của cuộc đấu tranh giai cấp ở Việt Nam hiện nay.

Trang 8
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
Thứ nhất, mặc dù cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân ở nước ta đã thành công
nhưng các thế lực thù địch vẫn ngoan cố chống phá cách mạng nước ta, chống phá những
thành tựu mà Đảng và nhân dân ta đã giành được.
Thứ hai, mặc dù nhà nước phong kiến Việt Nam đã bị xóa bỏ từ rất lâu nhưng chúng
ta vẫn phải từng bước khắc phục những tư tưởng, tâm lý, thói quen, văn hóa lạc hậu của xã
hội cũ vẫn còn in đậm trong đời sống tinh thần của xã hội ta hiện nay.
Thứ ba, nước ta đang quá độ lên chủ nghĩa xã hội, Đảng ta đang chủ động phát triển
nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần định hướng xã hội chủ nghĩa. Vì vậy, vẫn còn tồn tại
những điều kiện cho xu hướng tự phát tư bản chủ nghĩa phát triển.
+ Đối tượng của đấu tranh giai cấp ở Việt Nam hiện nay.
Đối tượng của đấu tranh giai cấp ở Việt Nam hiện nay được Đảng ta xác định: một
bên là những giai cấp, những lực lượng đi theo con đường dẫn đến mục tiêu dân giàu, nước
mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, đoàn kết trong một mặt trận thống nhất do Đảng lãnh
đạo, với một bên là các thế lực, các tổ chức, các phần tử chống độc lập dân tộc và chủ nghĩa
xã hội, chống Đảng, chống Nhà nước và pháp luật, phá hoại trật tự xã hội và an ninh quốc
gia.
+ Nội dung của đấu tranh giai cấp ở Việt Nam hiện nay.
Một là, thực hiện thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa theo định hướng
xã hội chủ nghĩa.
Hai là, khắc phục tình trạng nước nghèo, kém phát triển.
Ba là, thực hiện công bằng xã hội, chống áp bức bất công.
Bốn là, đấu tranh ngăn chặn, khắc phục những tư tưởng và hành động tiêu cực, sai
trái.
Năm là, đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu và hành động chống phá của các thế lực
thù địch.
Sáu là, bảo vệ độc lập dân tộc, xây dựng nước ta thành một nước xã hội chủ nghĩa
phồn vinh, nhân dân hạnh phúc.
Đồng thời, Đảng ta cũng khẳng định: động lực chủ yếu để phát triển đất nước là đại
đoàn kết toàn dân trên cơ sở liên minh giữa công nhân với nông dân và trí thức do Đảng lãnh
đạo, kết hợp hài hòa các lợi ích cá nhân, tập thể và xã hội, phát huy mọi tiềm năng và nguồn
lực của các thành phần kinh tế của toàn xã hội.

- Liên hệ trách nhiệm của bản thân. (xem trong tạp chí)
V. Giai cấp công nhân. oke
1. Cơ sở lý luận.
- Khái niệm giai cấp công nhân.
- Sứ mệnh lịch sử toàn thế giới của giai cấp công nhân.
- Đặc điểm của giai cấp công nhân.
2. Liên hệ thực tiễn.
- Khái niệm giai cấp công nhân Việt Nam.
- Sứ mệnh của giai cấp công nhân Việt Nam.
- Thực trạng giai cấp công nhân Việt Nam hiện nay.
- Những giải pháp cơ bản để xây dựng phát triển giai cấp công nhân Việt Nam.
VI. Về con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.
- Phương hướng xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.

Trang 9
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
Một là, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước gắn với phát triển kinh tế tri thức, bảo
vệ tài nguyên, môi trường.
Hai là, phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Ba là, xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; xây dựng con người, nâng cao đời
sống nhân dân, thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội.
Bốn là, bảo đảm vững chắc quốc phòng và an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội.
Năm là, thực hiện đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển,
chủ động và tích cực hội nhập quốc tế.
Sáu là, xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, thực hiện đại đoàn kết toàn dân tộc, tăng cường
mở rộng mặt trận dân tộc thống nhất.
Bảy là, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân.
Tám là, xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh.
- Về các mối quan hệ lớn cần giải quyết.
Một là, quan hệ giữa đổi mới, ổn định và phát triển.
Hai là, quan hệ giữa đổi mới kinh tế với đổi mới chính trị.
Ba là, quan hệ giữa tuân theo quy luật của thị trường và bảo đảm định hướng xã hội chủ nghĩa.
Bốn là, quan hệ giữa phát triển lực lượng sản xuất và xây dựng, hoàn thiện từng bước quan hệ
sản xuất xã hội chủ nghĩa.
Năm là, quan hệ giữa nhà nước và thị trường.
Sáu là, quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế và phát triển văn hóa, thực hiện tiến bộ và công bằng xã
hội.
Bảy là, quan hệ giữa xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa.
Tám là, quan hệ giữa độc lập, tự chủ và hội nhập quốc tế.
Chín là, quan hệ giữa Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ.
VII. Nội dung cơ bản của liên minh công – nông – trí thức trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa
xã hội.
1. Cơ sở lý luận.
- Khái niệm liên minh công – nông – trí thức.
- Nội dung cơ bản của liên minh.
+ Các nguyên tắc cần đảm bảo khi thực hiện liên minh.
+ Nội dung cơ bản của liên minh.
Một là, nội dung chính trị.
Hai là, nội dung kinh tế.
Ba là, nội dung văn hóa, xã hội.
2. Liên hệ thực tiễn.
- Liên hệ thực tiễn địa phương hoặc đơn vị.
Ví dụ: Mô hình Rau an toàn vùng Vĩnh Tân
nhà lưới trồng các loại rau ăn lá diện tích 10.000m2 với những luống rau ngay ngắn, tươi xanh, ông
Ánh phấn khởi cho biết: Tôi áp dụng công nghệ trồng rau an toàn có cải tiến để phù hợp với thổ
nhưỡng và điều kiện sẵn có. Hệ thống nhà lưới được làm theo đúng kỹ thuật, lắp ghép bằng những
chốt móc, có thể đàn hồi, xê dịch khi có gió bão. Đồng thời, áp dụng hệ thống tưới tự động có 3 chế
độ tưới: Phun sương, phun tỏa, phun mưa, nước tưới rau luôn được xử lý kỹ qua bể lọc.
Hoạt động trồng rau tuân theo một quy trình khép kín nên cũng khá đơn giản. Đất trồng rau
không phun thuốc diệt cỏ, không phun thuốc trừ sâu hóa học. Giống thì được nhập từ Đài Loan, Hà
Lan. Tuyệt đối không dùng giống biến đổi gen, không dùng giống kích thích sinh trưởng. Sản lượng

Trang 10
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
luôn cao hơn gấp 2,3 lần so với sản xuất truyền thống. Khi nắm vững lịch thời vụ sẽ giúp cho hoạt
động cung ứng rau ra thị trường luôn được duy trì ổn định.

+ Đánh giá thành tựu của nội dung liên minh.

+ Nêu hạn chế của nội dung liên minh.
+ Định hướng một số giải pháp.
- Xác định trách nhiệm của bản thân.
+ Trong hoạt động nhận thức.
+ Trong hoạt động thực tiễn.
KINH TẾ CHÍNH TRỊ
Câu 1. Hai thuộc tính của hàng hóa, liên hệ với hàng hóa được sản xuất ở Việt Nam
Khái niệm hàng hóa: là một sản phẩm của lao động, thỏa mãn nhu cầu nào đó của con
người, thông qua trao đổi mua bán.
Hàng hóa có hai thuộc tính: giá trị sử dụng và giá trị
 Giá trị sử dụng: là công dụng của hàng hóa nhằm thỏa mãn một nhu cầu nào đó của con
ngườithông qua trao đổi, mua bán.
Đặc trưng:
- Do thuộc tính tự nhiên quy định (VD: để làm dây điện con người sử dụng đồng làm lõi bên
trong và nhựa làm vỏ bên ngoài, do tính chất của đồng là dẫn điện và rẻ, nhựa cách điện; để dựng
dung dịch axit ta dùng bình bằng thủy tinh do tính chất của thủy tinh là không bị aixt ăn mòn).
- Giá trị sử dụng được phát hiện dần dần trong quá trình phát triển của khoa học – công nghệ và
của lực lượng sản xuất nói chung. Xã hội càng tiến bộ, lực lượng sản xuất càng phát triển thì số lượng
giá trị sử dụng ngày càng nhiều, chủng loại giá trị sử dụng ngày càng phong phú, chất lượng giá trị
sử dụng ngày càng cao (VD: vàng ngày xưa con người chỉ dùng làm trang sức, ngày nay thì con
người sử dung với nhiều mục đích như làm linh kiện điện tử; gạo ngày xưa chỉ dùng để nấu cơm ăn
ngày nay, gạo còn được sử dụng để làm bánh, làm mỹ phẩm,…).
- Giá trị sử dụng của hàng hóa là giá trị sử dụng của xã hội, vì giá trị sử dụng của hàng hóa
không phải là giá trị sử dụng cho người sản xuất trực tiếp mà là cho người khác, cho xã hội, thông
qua trao đổi, mua bán. Điều đó đòi hỏi người sản xuất hàng hóa phải luôn quan tâm đến nhu cầu của
xã hội, làm cho sản xuất của mình đáp ứng nhu cầu của xã hội (VD: muốn sản xuất một loại hàng
hóa nào đó, người sản xuất phải tìm hiểu nhu cầu thị trường, sức ảnh hưởng của loại hàng hóa đó đối
với thị trường để có kế hoạch sản xuất phù hợp đe, lại lợi nhuận cho bản thân).
- Giá trị sử dụng là phạm trù vĩnh viễn vì không phụ thuộc vào sự thay đổi của phương thức sản
xuất, không ảnh hưởng bởi hình thức chính trị.
- Giá trị sử dụng là vật mang giá trị trao đổi.
 Giá trị của hàng hóa
Giá trị trao đổi là một quan hệ về số lượng, thể hiện tỷ lệ trao đổi giữa giá trị sử dụng
này với giá trị sử dụng khác (VD: 2m vải = 10kg thóc; 1 con bò = 02 con heo).
Thực chất của việc trao đổi sản phẩm là trao đổi hao phí lao động của những người sản
xuất hàng hóa với nhau.
Giá trị của hàng hóa là lao động xã hội của người sản xuất hàng hóa kết tinh trong hàng
hóa (lao động xã hội là lao động trung bình).
Đặc trưng:
- Là phạm trù lịch sử chỉ tồn tại trong nền kinh tế hàng hóa, có sản xuất hàng hóa thì mới có giá
trị hàng hóa.

Trang 11
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
- Giá trị trao đổi là hình thức biểu hiện của giá trị, giá trị là nội dung, là cơ sở của giá trị trao
đổi. Chất của giá trị là lao động, nên sản phẩm không chứa đựng lao động thì không có giá trị. Sản
phẩm chứa đựng nhiều lao động để tạo ra thì có giá trị cao. Lượng giá trị là biểu hiện lượng lao động
kết tinh trong hàng hóa. Lượng lao động kết tinh thay đổi dẫn đến giá trị trao đổi thay đổi.
Mối quan hệ giữa hai thuộc tính
- Hai thuộc tính của hàng hóa vừa thống nhất, vừa mâu thuẫn nhau.
- Thống nhất vì hai thuộc tính cùng tồn tại đồng thời trong một hàng hóa. Tức là một vật phẩm
phải có đầy đủ hai thuộc tính này mới trở thành hàng hóa. Nếu thiếu một trong hai thuộc tính trên thì
vật phẩm không phải là hàng hóa.
- Mâu thuẫn:
+ Khi là giá trị sử dụng thì hàng hóa không đồng nhất về chất; nhưng khi là giá trị thì
hàng hóa lại đồng nhất về chất (Ví dụ: hai hàng hóa khác nhau thì giá trị sử dụng khác nhau
nhưng xét về giá trị thì chúng đều là kết tinh của lao động).
+ Quá trình thực hiện hai thuộc tính khác nhau cả về không gian và thời gian (giá trị
được thực hiện trước trong lĩnh vực lưu thông; giá trị sử dụng được thực hiện sau trong lĩnh
vực tiêu dùng) (Ví dụ: ly nước mía. Giá trị là hao phí lao động người sản xuất bỏ ra để tạo ra
ly nước. Việc thực hiện giá trị là bỏ tiền mua. Giá trị sử dụng là để uống. Việc thực hiện giá
trị sử dụng là uống).
+ Mối quan tâm của người bán và người mua đối với hai thuộc tính là khác nhau (trong
khi người bán quan tâm đến giá trị nhưng lại phải tạo ra giá trị sử dụng, ngượi lại người mua
lại cần giá trị sử dụng, nhưng lại phải có giá trị).
Liên hệ hàng hóa ở Việt Nam
Nhận xét hàng hóa ở Việt Nam
Xét về giá trị sử dụng: hàng hóa ở Việt Nam thường không bằng hàng hóa ở nước ngoài;
đa phần hàng hóa ở Việt Nam có chất lượng chưa tốt.
Xét về giá trị: hàng hóa Việt Nam có giá trị cao; gây bất lợi trong kinh doanh, khó cạnh
tranh với các mặt hàng cùng loại khác.
Nguyên nhân:
Do tâm lý người tiêu dùng
Công nghệ kỹ thuật chưa cao, chưa ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất
Trình độ tay nghề chưa cao
Biện pháp
Nghiên cứu thị trường trong và ngoài nước
Nâng cao tay nghề, chủ động, sáng tạo nhạy bén trong tổ chức quản lý đào tạo nguồn
nhân lực cho người lao động
Phải đổi mới kỷ thuật và công nghệ.
Hợp lý hóa sản xuất, tiết kiệm các nguồn lực trong sản xuất kinh doanh
Tăng năng suất lao động . . .

Trang 12
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
Câu 2. Quy luật giá trị và ý nghĩa của quy luật giá trị trong quá trình phát triển kinh tế thị
trường của Việt Nam
Quy luật giá trị
Nội dung: quy luật giá trị là quy luật kinh tế cơ bản của sản xuất và trao đổi hàng hóa.
Quy luật giá trị yêu cầu sản xuất và trao đổi hàng hóa phải dựa trên cơ sở giá trị của nó, tức
là hao phí lao động xã hội cần thiết.
Yêu cầu:
- Trong sản xuất: người sản xuất phải có mức hao phí lao động cá biệt của mình nhỏ hơn hoặc
bằng với mức hao phí lao động xã hội cần thiết, thì mới có lãi.
- Trong trao đổi, thực hiện theo nguyên tắc ngang giá.
- Trong trao đổi hàng hóa với nhau, hai bên được lợi về lượng giá trị sử dụng còn lượng giá trị
là bằng nhau.
- Hai hàng hóa được trao đổi trực tiếp với nhau theo một tỷ lệ nào đó có nghĩa là chúng kết tinh
một lượng lao động bằng nhau. Khi có tiền xuất hiện để mua bán thì giá cả hàng hóa phải dựa trên
cơ sở giá trị của nó.
Cơ chế tác động của quy luật giá trị
- Quy luật giá trị hoạt động được thể hiện ở sự biến đổi lên, xuống của giá cả thông qua sự biến
đổi của quan hệ cung – cầu về hàng hóa trên thị trường. Sự biến đổi giá cả một cách tự phát là sự
phản ánh hoạt động của quy luật giá trị
- Nếu sức mua đồng tiền không đổi, không kể đến điều tiết của nhà nước và độc quyền thì xảy
ra 3 trường hợp:
+ Cung = cầu, thì giá cả = giá trị
+ Cung > cầu, thì giá cả < giá trị
+ Cung < cầu, thì giá cả > giá trị
- Sự thay đổi giá cả xoay quanh trục giá trị làm nên “vẻ đẹp sinh động của thị trường”, tạo sự
hấp dẫn cho sản xuất và tiêu dùng.
- Xét về tổng thể thì tổng giả cả luôn bằng tổng giá trị.
Tác động của quy luật giá trị
- Điều tiết sản xuất và lưu thông hàng hóa (ví dụ: nền kinh tế nước ta từng bước chuyển từ nông
nghiệp sang công nghiệp và dịch vụ)
Điều tiết sản xuất: người sản xuất ,sản xuất ra cái gì, sản xuất bằng công nghệ gì, sản
xuất cho ai, mục đích của họ là thu nhiều lãi. Dựa vào sự biến động của giá cả thị trường do
tác động của cung cầu người ta biết hàng nào đang thiếu đang thừa từ đó người sản xuất sẽ
mở rộng sản xuất thu nhiều lãi thậm chí đóng cửa những mặt hàng ế thừa giá thấp
Kết quả: Các yếu tố sản xuất như tư liệu sản xuất, sức lao động, tiền vốn được chuyển
từ ngành này sang ngành khác làm cho quy mô ngành này mở rộng ngành kia thu hẹp.
Quy luật giá trị điều tiết lưu thông, hàng hóa bao giờ cũng vận động từ nơi giá thấp đến
nơi giá cao, quy luật giá trị có tác dụng điều tiết sự vận động đó để phân phối nguồn hàng
hoá hợp lý hơn giữa các vùng, giữa cung và cầu.
Như vậy sự biến động của giá cả trên thị trường không những chỉ rõ sự biến động về
kinh tế, mà còn tác động điều tiết nền kinh tế hàng hoá.
- Kích thích cải tiến kỹ thuật, hợp lý hóa sản xuất, tăng năng suất lao động, hạ giá thành sản
phẩm
Trong nền sản xuất hàng hoá ,mỗi người sản xuất hàng hoá là một chủ thể kinh tế độc
lập, tự quyết định sản xuất kinh doanh của mình. Người sản xuất nào cũng muốn mình thu
lợi nhuận, muốn vậy người sản xuất phải tìm mọi cách kỹ thuật sản xuất nâng cao trình độ
Trang 13
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
tay nghề ,sử dụng thành tựu mới khoa học kỹ thuật vào sản xuất việc cải tiến công tác tổ chức
quản lý sản xuất và thực hành tiết kiệm để làm giá trị cá biệt thấp nhất so với giá trị của hàng.
Ngoài ra họ còn phải thường xuyên cải tiến chất lượng mẫu mã hàng hoá cho phù hợp với
nhu cầu thị hiếu của người tiêu dùng. Còn phải cải tiến lưu thông bán hàng để tiết kiệm phí
lưu thông và tiêu thị sản phẩm nhanh, sự cạnh tranh quyết liệt càng thúc đẩy quá trình này
diễn ra mạnh mẽ hơn, mang tính xã hội. Kết quả là lực lượng sản xuất xã hội được thúc đẩy
phát triển mạnh mẽ.
- Phân hóa những người sản xuất
Những người sản xuất hàng hóa nào có mức hao phí lao động cá biệt thấp hơn mức hao
phí lao động xã hội cần thiết, khi bán hàng hóa theo mức hao phí lao động xã hội cần thiết sẽ
thu được nhiều lãi, giàu lên, có thể mua sắm thêm tư liệu sản xuất, mở rộng sản xuất kinh
doanh đến mức trở thành ông chủ giàu có hơn và có thể sử dụng được nhiều hơn lao động
làm thuê.
Ngược lại, những người sản xuất hàng hóa nào có mức hao phí lao động cá biệt lớn hơn
mức hao phí lao động xã hội cần thiết, sẽ rơi vào tình trạng thua lỗ, phá sản, trở thành người
phải bán sức lao động làm thuê.
Chính do các tác động nhiều mặt của quy luật giá trị đã làm cho sản xuất hàng hóa thực
sự là khởi điểm ra đời của chủ nghĩa tư bản.
Như vậy, quy luật giá trị vừa có tác động tích cực, vừa có tác động tiêu cực một cách
tự phát, khách quan. Do đó, trong nền kinh tế hàng háo cần có sự quản lý của nhà nước để
phát huy những tác dụng tích cực và hạn chế những tác dụng tiêu cực của quy luật giá trị.
Ý nghĩa của quy luật giá trị trong quá trình phát triển kinh tế thị trường của Việt Nam
Qui luật giá trị có tác động tích cực và tác động tiêu cực đến quá trình phát triển của
nền kinh tế thị trường nhiều thành phần. Nêu những biện pháp để phát huy mặt tích cực và
hạn chế mặt tiêu cực
Qui luật giá trị là qui luật kinh tế khách quan nên đòi hỏi chúng ta phải nắm bắt qui luật
khách quan tạo điều kiện cho qui luật khách quan hoạt động. Bởi nó chi phối sự lựa chọn tự
nhiên, đào thải các yếu kém, kích thích các nhân tố tích cực phát triển. Nó có tác dụng điều
tiết sản xuất và lưu thông hàng hóa, đồng thời kích thích cải tiến kỹ thuật, hợp lý hóa sản
xuất, tăng năng suất lao động. lực lượng sản xuất xã hội phát triển nhanh. Những biểu hiện
của nó như giá cả, tiền tệ, giá trị hàng hóa là lĩnh vực tác động rất lớn tới đời sống kinh tế xã
hội.
Những tác động của qui luật giá trị trong nền kinh tế hàng háo ở nước ta hiện nay có ý
nghĩa lý luận và thực tế hết sức to lớn:
- Trong lĩnh vực lưu thông hàng hóa hình thức vận dụng tập trung nhất của qui luật giá trị là
hình thành giá cả hàng hóa, giá cả lấy giá trị làm cơ sở phản ánh đầy đủ những tiêu hao về vật tư và
sức lao động để sản xuất hàng hóa, đó là nguyên tắc hình thành mối quan hệ giữa doanh nghiệp với
thị trường, giữa người sản xuất với nền kinh tế. Ngoài ra, còn định hướng giá cả hàng hóa xoay quanh
giá cả hàng hóa xoay quanh giá trị để kích thích cải tiến kỹ thuật, tăng cường quản lý, lợi dụng sự
chênh lệch giữa giá cả và giá trị để điều tiết sản xuất và lưu thông, điều chỉnh cung cầu và phân phối.
- Điều này đã được nhà nước ta vận dụng dựa trên cơ sở là quy luật giá trị để tác động vào
những mục đích nhất định nhằm điều chỉnh giá cả xăng dầu, lương thực, đất đai,… để giữ vững định
hướng xã hội chủ nghĩa.
- Cần vận dụng tốt cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước để phát huy vai trò tích cực
của cơ chế thị trường và hạn chế mặt tiêu cực của nó để thúc đẩy sản xuất phát triển, đảm bảo sự công
bằng xã hội.
Trang 14
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
- Vấn đề quan trọng là phải nhận thức và vận dụng qui luật giá trị bằng các chính sách kinh tế
phù hợp, trên cơ sở khoa học nhằm thực hiện có hiệu quả những mục tiêu kinh tế, xã hội thông qua
các chính sách xã hội như xóa đói giảm nghèo, gia đình có công cách mạng, xây nhà tình thương, trợ
cấp cán bộ công chức có bậc lương thấp.
- Thời gian qua, Đảng và Nhà nước ta đã nhận thức đúng vấn đề, tầm quan trọng trong việc đổi
mới kinh tế, xã hội cũng như hiểu rõ vai trò và tác dụng của qui luật giá trị mà từ đó thực hiện nhiều
cuộc cải cách kinh tế tuân theo những nội dung của qui luật giá trị, nhằm hình thành và phát triển nền
kinh tế hàng hóa xã hội chủ nghĩa đa dạng và đã đạt được những thành tựu đáng kể.

Trang 15
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
Câu 3. Mâu thuẫn trong công thức chung của tư bản và lý luận về hàng hóa sức lao động
Mâu thuẫn trong công thức chung của tư bản
Sự khác biệt căn bản nhất giữa lưu thông của tư bản và lưu thông hàng hóa giản đơn là
trong lưu thông của tư bản có xuất hiện giá trị thặng dư.
Quá trình trao đổi trong lưu thông của tư bản bao gồm hai hành vi mua và bán, có thể
được thực hiện thông qua hai trường hợp:
Thứ nhất, giả cả ngang bằng giá trị. Trong trường hợp này, xét theo phương diện giá trị
không thầy sự thay đổi về giá trị trong quá trình lưu thông, vì vẫn một lượng giá trị nhất định
chỉ thay đổi từ hình thái tiền sang hình thái hàng hóa và ngược lại không có giá trị thặng dư
nào xuất hiện.
Thứ hai, nếu giá cả khác giá trị, trong trường hợp giá cả cao hơn giá trị, cái thiệt trong
hành vi mua bán sẽ được bù lại bởi cái lợi khi bán, do đó cũng không có giá trị thặng dư nào
xuất hiện. Trong trường hợp mua rẻ và bán đắt, với khoản chênh lệch giá trị đó sẽ có một số
người sẽ nhờ đó mà giàu lên, song đó chỉ là sự phân khối lượng giá trị đã có trong lưu thông,
khoản chênh lệch đó không thể là nguồn làm giầu cho cả một giai cấp-giai cấp các nhà tư
bản.
Nếu xét yếu tố tham gia trao đổi, có thể thấy rõ tiền không đẻ ra tiền, còn hàng hóa
thông thường không thể tự tăng thêm giá trị.
Như vậy, nghiên cứu công thức lưu thông của tư bản dựa trên cơ sở lý luận giá trị chưa
cho thấy nguồn gốc của giá trị thặng dư. Tuy nhiên, sự hình thành và tồn tại của giá trị thặng
dư lại là thực tiễn lịch sử cần dược tiếp tục nghiên cứu làm rõ. Rõ ràng trong công thức chung
của tư bản chứa đựng mâu thuẫn: tư bản không thể xuất hiện từ lưu thông và cũng không thể
xuất hiện ở bên ngoài lưu thông và đồng thời không phải trong lưu thông.
Hàng hóa sức lao động
Sức lao động là toàn bộ thể lực và trí lực tồn tại trong bản thân con người sống và được
người đó vận dụng mỗi khi tiến hành sản xuất ra của cải vật chất.
Sức lao động chỉ trở thành hàng hóa khi có hai điều kiện sau:
- Người lao động được tư do về thân thể, tự do chi phối sức ao động của mình, có quyền bán
sức lao động của mình trong một thời gian nhất định.
- Người lao động mất hết tư liệu sản xuất hoặc có nhưng không đủ khả năng tổ chức sản xuất.
Với tư cách là hàng hóa đặc biệt, hàng hóa sức lao động có hai thuộc tính:
- Giá trị của hàng hóa sức lao động là thời gian lao động xã hội cần thiết để sản xuất và tái sản
xuất sức lao động.
Bao gồm các yếu tố sau:
+ Giá trị tư liệu sinh hoạt cần thiết để tái sản xuất ra sức lao động của người công nhân
làm thuê để duy trì đời sống của công nhân và gia đình.
+ Chi phí đào tạo nâng cao tay nghề.
+ Chịu ảnh hưởng lớn của các yếu tố tinh thần và lịch sử, không chỉ chịu ảnh hưởng
của các điều kiện tự nhiên mà còn phụ thuộc vào hoàn cảnh lịch sử từng nước, từng thời kỳ,
phụ thuộc vào trình độ văn minh đã đạt được, vào điều kiện lịch sử hình thành giai cấp công
nhân. Giá trị hàng hóa sức lao động của các nước khác nhau sẽ khác nhau.
- Giá trị sử dụng của hàng hóa sức lao động là khả năng tạo ra giá trị lớn hơn giá trị của bản
thân nó cho chủ thể mua sức lao động, tức khả năng tạo ra giá trị thặng dư, Giá trị sử dụng của hàng
hóa sức lao động gắn liền với cơ thể của người công nhân làm thuê và không tích lũy được, vì vậy
người mua sức lao động buộc phải sử dụng nó.

Trang 16
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
 Là chìa khóa để giải thích mâu thuẫn công thức chung của tư bản vì nhờ có lưu thông mà
nhà tư bản mua được trên thị trường hàng hóa sức lao động nhưng chỉ khi nào sử dụng hàng hóa
sức lao động vào trong lĩnh vực sản xuất nó mới tạo ra giá trị thặng dư cho nhà tư bản.

Trang 17
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
Câu 4. Hai phương pháp sản xuất giá trị thặng dư, so sánh và rút ra ý nghĩa nghiên cứu
Ngày lao động: là thời gian lao động trong ngày, bao gồm: thời gian lao động cần thiết
và thời gian lao động thặng dư
Thời gian lao động cần thiết: là khoản thời gian mà người lao động tạo ra được một
lượng giá trị ngàng bằng với giá trị hàng hóa sức lao động.
Thời gian lao động thặng dư: là khoảng thời gian mà người lao động tạo ra giá trị thặng
dư cho nhà tư bản.
Phương pháp sản xuất giá trị thặng dư tuyệt đối
Là phương pháp được thực hiện bằng cách kéo dài ngày lao động vượt quá thời gian
lao động xã hội cần thiết khi năng xuất lao động xã hội, thời gian lao động xã hội cần thiết
không thay đổi.
Ví dụ: ngày lao động có độ dài 8 giờ, thời gian lao động tất yếu là 4 giờ, thời gian lao
động thặng dư là 4 giờ, giá trị thặng dư tuyệt đối được tạo ra trong thời gian lao động thặng
dư là 4 giờ, tỷ suất giá trị thặng dư là 100%. Nếu ngày lao động kéo dài thành 10 giờ, trong
khi năng suất lao động, thời gian lao động tất yếu và giá trị sức lao động không đổi, giá trị
thặng dư tuyệt đối được tạo ra trong thời gian lao động thặng dư là 6 giờ và tỷ suất giá trị
thặng dư sẽ tăng lên thành 150%.
Đề có được giá trị thặng dư tuyệt đối có thể sử dụng các biện pháp như kéo dải ngày
lao động vượt quá thời gian lao động tất yếu càng dài càng tốt, hoặc tăng cường độ lao động.
Do đó, sản xuất giá trị thặng dư tuyệt đối bị giới hạn bởi thời gian trong ngày và tình hình
sức khỏe, tâm sinh lý của người công nhân. Việc áp dụng phương pháp sản xuất giá trị thặng
dư tuyệt dối thường gây sự phản kháng của công nhân làm thuê.
Phương pháp sản xuất giá trị thặng dư tương đối
Là phương pháp được thực hiện bằng cách rút ngắn thời gian lao động vần thiết trong
khi độ dài ngày lao động không thay đổi nhờ tăng năng suất lao động trên phạm vi toàn xã
hội.
Ví dụ: ngày lao động có độ dài 8 giờ, thời gian lao động tất yếu là 4 giờ, thời gian lao
động thặng dư là 4 giờ, giá trị thặng dư tuyệt đối được tạo ra trong thời gian lao động thặng
dư là 4 giờ, tỷ suất giá trị thặng dư là 100%. Nếu ngày lao động không dđổi, thời gian lao
động tất yếu giảm xuống còn 3 giờ, thì ỷ suất giá trị thặng dư sẽ tăng lên 167%. Nếu ngày
lao động rút ngắn còn 7 giờ, thời gian lao động tất yếu giảm xuống còn 2 giờ, thì tỷ suất giá
trị thặng dư sẽ tăng lên thành 250%.
Đề thu được giá trị thặng dư tương đối, cần rút ngắn thời gian lao động tất yếu. Để rút
ngắn thời gian lao động tất yếu cần phải hạ thấp giá trị sức loa động. Muốn hạ thấp giá trị
sức loa động thì phải tìm cách hạ giá trị tư liệu sinh hoạt cần thiết để tái sản xuất sức lao động
thông qua các biện pháp tăng năng suất lao động trong những ngành sản xuất tư liệu sản xuất
để sản xuất tư liệu sinh hoạt và trong những ngành sản xuất tư liệu sinh hoạt.
Trong thực tiễn lịch sử, để thu được giá trị thặng dư tương đối, giai cấp các nhà tư bản
đã thực hiện ba cuộc cách mạng nhằm không ngừng nâng cao năng suất lao dộng:
- Cách mạng về tổ chức quản lý lao động thông qua hiệp tác lao động giản đơn tư bản chủ nghĩa,
trong đó hoạt động lao động của một số công nhân làm thuê để sản xuất cùng một loại hàng hóa diễn
ra trong cùng một thời gian trên cùng một địa điểm dưới sự điều khiển của cùng một nhà tư bản.
- Cách mạng về sức lao động, thông qua phân công trong công trường thủ công.
- Cách mạng về công cụ lao động thông qua cách mạng công nghiệp với kết quả là sự hình thành
cơ sở vật chất kỹ thuật của chủ nghĩa tư bản-nền đại công nghiệp cơ khí.
So sánh hai phương pháp sản xuất giá trị thặng dư
Trang 18
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
Giống nhau:
- Làm tăng giá trị thặng dư và kéo dài thời gian lao động thặng dư trong một ngày lao động.
- Làm tăng tỷ suất giá trị thặng dư và nâng cao trình độ bóc lột
- Người công nhân phải đáp ứng những nhu cầu của nhà TB như tay nghề, thời gian, sức khỏe…
Khác nhau:
Sản xuất GTTD Sản xuất GTTD
Tuyệt đối tương đối
Nội Kéo dài thời gian Giảm thời gian lao
dung LĐ → tăng thời gian động cần thiết→ tăng
thặng dư thời gian thặng dư
Điều Trong thời kỳ đầu của Giai đoạn sau của
kiện thực CNTB CNTB, khi có sự phát
hiện triển của khoa học kỹ
thuật
Phương Kéo dài TGLĐ hoặc Tăng năng suất
pháp tăng cường độ lao động lao động
Giới Tình hình sức khỏe Trình độ tay nghề
hạn của người lao động của người công nhân
Trình Dễ nhìn thấy, công nhân Tinh vi hơn, công
độ bóc lột phản kháng nhân không phản
kháng
Ý nghĩa
- Về lý luận: thấy được bản chất bóc lột của chủ nghĩa tư bản
- Về thực tiễn: Đối với quá trình phát triển kinh tế quốc dân của nước ta, việc nghiên cứu sản
xuất giá trị thặng dư gợi mở cho các nhà hoạch định chính sách phương thức làm tăng của cải, thúc
đẩy tăng trưởng kinh tế, cần tận dụng triệt để các nguồn lực, nhất là lao động và sản xuất kinh doanh.
Về cơ bản lâu dài, cần phải coi trọng việc tăng năng suất lao động xã hội, coi đẩy mạnh công nghiệp
hóa, hiện đại hóa nền kinh tế quốc dân là giải pháp cơ bản để tăng năng suất lao động xã hội, thúc
đẩy tăng trưởng kinh tế.

Trang 19
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
Câu 5. Thực chất tích lũy tư bản, mối quan hệ giữa tích lũy, tích tụ và tập trung tư bản
1. Tính tất yếu khách quan của tích lũy tư bản
a. Khái niệm
Tích lũy tư bản là quá trình biến một phần giá trị thặng dư thành tư bản phụ thêm để
mở rộng sản suất
b. Tính tất yếu
Đáp ứng nhu cầu tái sản suất mở rộng của nền kinh tế tư bản chủ nghĩa
Để có ưu thế trong cạnh tranh
Đẩy mạnh ứng dụng khoa học kỹ thuật đổi mới công nghệ
Bảo đảm sự thống trị của giai cấp tư sản đối với giai cấp công nhân
2. Thực chất tích lũy tư bản
Thực chất tích lũy tư bản được thể hiện thông qua quá trình tái sản xuất tư bản chủ
nghĩa.
Tái sản xuất là quá trình sản xuất được lặp đi lặp lại và đổi mới không ngừng.
Nội dung của tái sản xuất
- Tái sản xuất ra của cải vật chất
- Tái sản xuất ra sức lao động
- Tái sản xuất ra quan hệ sản xuất
- Tái sản xuất được chia thành tái sản xuất giản đơn và tái sản xuất phức tạp.
Tái sản xuất giản đơn
Là sự lặp đi lặp lại quá trình sản xuất với quy mô như cũ.
Tái sản xuất giản đơn tư bản chủ nghĩa là quá trình sản xuất lặp đi lặp lại với quy mô
tư bản như cũ, tức là toàn bộ giá trị thặng dư được nhà tư bản tiêu dùng cho cá nhân.
Ví dụ: một nhà tư bản có lượng tư bản ứng trước là 100 triệu USD (80 dùng để mua
tư liệu sản xuất, 20 dùng để mua sức lao động); m’ = 100%.
Quy mô sản xuất năm thứ nhất: 80c + 20v
Kết quả: G = 80c + 20v + 20m = 120 (tiêu dùng hết 20m)
Quy mô sản xuất năm thứ 2: 80c + 20v (như năm 1)
Kết quả nghiên cứu tái sản xuất giản đơn cho thấy, nguồn gốc của tư bản khà biến là
do người công nhân là thuê ứng trước cho nhà tư bản, công nhân làm thuê phụ thuộc vào nhà
tư bản không những trong mà cả quá trong mà cà ngoài quá trình sản xuất, giá trị thặng dư là
yếu tố quyết định đối với sự duy trì, bảo tồn tư bản.
Tái sản xuất mở rộng
Là quá trình sản xuất được lặp lại với quy mô lớn hơn trước
Tái sản xuất mở rộng tư bản chủ nghĩa là quá trình sản xuất được lặp lại với quy mô
tư bản lớn hơn trước, nhà tư bản không tiêu dùng hết giá trị thặng dư mà biến một phần giá
trị thặng dư thành tư bản phụ thêm để mở rộng sản xuất.
Ví dụ: tiếp tục ví dụ trên
(1)Quy mô tư bản: 100 = 80c + 20v (m’ = 100%)
Kết quả sản xuất năm thứ nhất: G = 120 = 80c + 20v + 20m
Trong 20m, nhà tư bản tiêu dùng 100m và tích lũy 10m để mở rộng sản xuất
(2)Quy mô tư bản: 110 = 88c + 22c
Kết quả sản xuất năm thứ hai: G = 132 = 88c + 22v + 22m
Trong 22m, nhà tư bản tiếp tục tiêu dùng 11m và tích lũy 11m

Trang 20
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
Kết luận: nghiên cứu tái sản xuất mở rộng cho thấy, nguồn gốc duy nhất của tư bản
tích lũy là giá trị thặng dư, đồng thời đã diễn ra sự chuyển hóa các quy luật sở hữu của nền
sản xuất hàng hóa thành các quy luật chiếm hữu tư bản chủ nghĩa.
Thực chất của tích lũy tư bản là tái sản xuất ra tư bản với quy mô ngày càng lớn và là
một nội dung của quá trình ấy.
Số tư bản ứng ra ban đầu dù là tài sản chính đáng của nhà tư bản thì nó cũng vô cùng
nhỏ bé so với số vốn mà nhà tư bản tích lũy được.
Nguồn gốc duy nhất của tích lũy tư bản chính là giá trị thặng dư.
 Định nghĩa tích tụ tư bản: là sự tăng thêm quy mô của tư bản cá biệt bằng cách tư bản hoá
giá trị thặng dư trong một xí nghiệp nào đó, nó là kết quả trực tiếp của tích luỹ tư bản. Tích luỹ tư
bản xét về mặt làm tăng thêm quy mô của tư bản cá biệt là tích tụ tư bản.
Tích tụ tư bản, một mặt, là yêu cầu của tái sản xuất mở rộng, của sự ứng dụng tiến bộ
kỹ thuật; mặt khác, sự tăng lên của khối lượng giá trị thặng dư trong quá trình phát triển của
sản xuất tư bản chủ nghĩa tạo khả năng hiện thực cho tích tụ tư bản.
 Định nghĩa tập trung tư bản: là sự tăng thêm quy mô của tư bản cá biệt bằng cách hợp nhất
những tư bản cá biệt có sẵn trong xã hội thành một tư bản cá biệt khác lớn hơn.
- Tích tụ và tập trung tư bản có điểm giống nhau là chúng đều làm tăng quy mô của tư
bản cá biệt. Nhưng giữa chúng lại có những điểm khác nhau:
Một là, nguồn gốc để tích tụ tư bản là giá trị thặng dư, do đó tích tụ tư bản làm tăng quy
mô của tư bản cá biệt, đồng thời làm tăng quy mô của tư bản xã hội. Còn nguồn để tập trung
tư bản là những tư bản cá biệt có sẵn trong xã hội, do đó tập trung tư bản chỉ làm tăng quy
mô của tư bản cá biệt, mà không làm tăng quy mô của tư bản xã hội.
Hai là, nguồn để tích tụ tư bản là giá trị thặng dư, xét về mặt đó, nó phản ánh trực tiếp
mối quan hệ giữa tư bản và lao động: nhà tư bản tăng cường bóc lột lao động làm thuê để
tăng quy mô của tích tụ tư bản. Còn nguồn để tập trung tư bản là những tư bản cá biệt có sẵn
trong xã hội do cạnh tranh mà dẫn đến sự liên kết hay sáp nhập, xét về mặt đó, nó phản ánh
trực tiếp quan hệ cạnh tranh trong nội bộ giai cấp các nhà tư bản; đồng thời nó cũng tác động
đến mối quan hệ giữa tư bản và lao động.
3. Mối quan hệ giữa tích lũy, tích tụ và tập trung tư bản
Tích lũy tư bản là quá trình làm cho tích tụ và tập trung tư bản ngày càng tăng.
Tích tụ tư bản là quá trình làm tăng quy mô tư bản cá biệt bằng cách tư bản hóa giá trị
thặng dư. Tích tụ tư bản là kết quả trực tiếp của tích lũy tư bản. tích tụ tư bản một mặt, là yêu
cầu của việc mở rộng sản xuất, ứng dụng tiến bộ kỹ thuật; mặt khác, sự tăng lên của khối
lượng giá trị thặng dư trong quá trình phát triển của sản xuất tư bản chủ nghĩa lại tạo khả
năng thực tế cho tích lũy tư bản
Sự phát triển của tích tụ tư bản thúc đẩy cạnh tranh, dẫn tới xuất hiện sự hợp nhất một
số tư bản nhỏ thành tư bản cá biệt lớn. Đó là tập trung tư bản. Tập trung tư bản có thể diễn
ra bằng con đường tự nguyện hay cưỡng bức. Trong quá trình tích lũy tư bản, tích tụ và tập
trung tư bản luôn thúc đẩy lẫn nhau, có vai trò to lớn trong việc chuyển sản xuất nhỏ thành
sản xuất lớn tư bản chủ nghĩa.
4. Vai trò của tích lũy, tích tụ và tập trung tư bản trong sự vận động và phát triển của
CNTB:
Tạo điều kiện thúc đẩy cho lực lượng sản xuất ngày càng phát triển tạo điều kiện cho
giá trị thặng dư trong nền kinh tế ngày càng lớn vì chủ nghĩa tư bản tồn tại và phát triển dựa
vào giá trị thặng dư.
Mâu thuẫn giai cấp ngày càng lớn, làm kìm hãm sự phát triển của chủ nghĩa tư bản.
Trang 21
Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy

Trang 22
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
Câu 6. Chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước và xu hướng vận động của CNTB ngày nay
Chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước
1. Khái niệm
Chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước là sự kết hợp sức mạnh giữa các tổ chức độc
quyền với Nhà nước tư bản thành một thiết chế và thể chế thống nhất, nhằm bảo vệ lợi ích
cho các tổ chức độc quyền và để cứu nguy cho chủ nghĩa tư bản.
2. Nguyên nhân ra đời
Một là, sự phát triển của lực lượng sản xuất dẫn đến quy mô của nền kinh tế ngày càng
lớn, tính chất xã hội hóa của nền kinh tế ngày càng cao đòi hỏi có sự điều tiết xã hội đối với
sản xuất và phân phối, một kế hoạch hoá tập trung từ một trung tâm. Nhà nước phải dùng các
công cụ khác nhau để can thiệp, điều tiết nền kinh tế như các công cụ về tài chính - tiền tệ,
kế hoạch hóa, phát triển các xí nghiệp quốc doanh...
Hai là, sự phát triển của phân công lao động xã hội đã làm xuất hiện một số ngành mà
các tổ chức độc quyền tư bản tư nhân không thể hoặc không muốn kinh doanh vì đầu tư lớn,
thu hồi vốn chậm và ít lợi nhuận, nhất là các ngành thuộc kết cấu hạ tầng như năng lượng,
giao thông vận tải, giáo dục, nghiên cứu khoa học cơ bản... Nhà nước tư sản trong khi đảm
nhiệm kinh doanh những ngành đó, tạo điều kiện cho các tổ chức độc quyền tư nhân kinh
doanh các ngành khác.
Ba là, sự thống trị của độc quyền đã làm sâu sắc thêm sự đối kháng giữa giai cấp tư sản
với giai cấp vô sản và nhân dân lao động. Nhà nước phải giải quyết những mâu thuẫn đó
bằng các hình thức khác nhau như trợ cấp thất nghiệp, điều tiết thu nhập quốc dân, phát triển
phúc lợi xã hội...
Bốn là, sự tích tụ và tập trung tư bản cao dẫn đến mâu thuẫn giữa các tổ chức độc quyền
với nhau, mâu thuẫn giữa tư bản độc quyền với các tổ chức kinh doanh vừa và nhỏ…trở nên
gay gắt cần có sự điều tiết, can thiệp của nhà nước bằng các hình thức khác nhau như nghiêm
cấm một số hình thức độc quyền, ra luật chống độc quyền để hạn chế sự chi phối hay quy mô
của các độc quyền, hạn chế sự lũng đoạn nền kinh tế của các tổ chức độc quyền…
Năm là, cùng với xu thế quốc tế hoá đời sống kinh tế, sự bành trướng của các liên minh
độc quyền quốc tế vấp phải những hàng rào quốc gia dân tộc và xung đột lợi ích với các đối
thủ trên thị trường thế giới. Tình hình đó đòi hỏi phải có sự điều tiết các quan hệ chính trị và
kinh tế quốc tế của nhà nước.
Ngoài ra, cuộc đấu tranh với chủ nghĩa xã hội hiện thực và tác động của cách mạng
khoa học và công nghệ cũng đòi hỏi sự can thiệp trực tiếp của nhà nước vào đời sống kinh
tế.
Tóm lại chủ nghĩa tư bản độc quyền ra đời là tất yếu và khách quan
Bản chất của chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước
Xét về bản chất, chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước vẫn là chủ nghĩa tư bản, chịu sự
chi phối của quy luật giá trị thặng dư, mặc dù nó đã có nhiều thay đổi so với chủ nghĩa tư bản
thời kỳ cạnh tranh tự do.
Chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước là nấc thang phát triển mới của chủ nghĩa tư bản
độc quyền, nhưng nó vẫn chưa thoát khỏi chủ nghĩa tư bản độc quyền.
Chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước chỉ là một nấc thang mới so với chủ nghĩa tư bản
độc quyền thời kỳ đầu.
Đặc điểm nổi bật của chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước là sự can thiệp, sự điều tiết
của nhà nước về kinh tế. Mặc dù trong giai đoạn đầu của chủ nghĩa tư bản độc quyền, nhà
nước đã có sự can thiệp, điều tiết kinh tế ở chừng mực nhất định, nhưng hoạt động chi phối
Trang 23
Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
vẫn là của bàn tay vô hình hoặc sự can thiệp, điều tiết của nhà nước mang tính gián tiếp.
Chẳng hạn, ngay ở giai đoạn nhà nước đã điều tiết gián tiếp vào quan hệ kinh tế bằng thuế
má, bằng việc đi xâm lược nước ngoài để mở rộng thị trường cho các tổ chức độc quyền…
Như vậy, chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước không phải một chế độ kinh tế mới so
với chủ nghĩa tư bản, lại càng không phải chế độ tư bản mới so với chủ nghĩa tư bản độc
quyền. Chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước chỉ là chủ nghĩa tư bản độc quyền có sự can
thiệp, điều tiết của nhà nước về kinh tế, là sự kết hợp sức mạnh của tư bản độc quyền với sức
mạnh của nhà nước về kinh tế.
Những biểu hiện chủ yếu của chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước
Sự vận động của chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước được biểu hiện dưới những hình
thức chủ yếu dưới đây:
Sự kết hợp về nhân sự giữa các tổ chức độc quyền và nhà nước tư sản
V.I. Lênin đã từng nhấn mạnh rằng, sự liên minh về nhân sự của các ngân hàng với
công nghiệp được bổ sung bằng sự liên minh về nhân sự của ngân hàng và công nghiệp với
chính phủ theo kiểu: hôm nay là bộ trưởng, ngày mai là chủ ngân hàng; hôm nay là chủ ngân
hàng, ngày mai là bộ trưởng.
Sự kết hợp về nhân sự được thực hiện thông qua các đảng phái tư sản. Chính các đảng
phái này đã tạo ra cho tư bản độc quyền một cơ sở xã hội để thực hiện sự thống trị và trực
tiếp xây dựng đội ngũ công chức cho bộ máy nhà nước.
Thông qua các hội chủ xí nghiệp, một mặt, các đại biểu của các tổ chức độc quyền tham
gia vào bộ máy nhà nước với những cương vị khác nhau; mặt khác, các quan chức và nhân
viên chính phủ được cài vào các ban quản trị của các tổ chức độc quyền, nắm giữ những chức
vụ trọng yếu chính thức hoặc danh dự, hoặc trở thành những người đỡ đầu các tổ chức độc
quyền. Sự thâm nhập vào nhau này (còn gọi là sự kết hợp) đã tạo ra những biểu hiện mới
trong mối quan hệ giữa các tổ chức độc quyền và cơ quan nhà nước từ trung ương đến các
địa phương ở các nước tư bản.
Sự hình thành và phát triển của sở hữu nhà nước
Chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước thâm nhập vào mọi lĩnh vực của đời sống, nhưng
nét nổi bật nhất là sức mạnh của độc quyền và của nhà nước kết hợp với nhau trong lĩnh vực
kinh tế. Cơ sở của những biện pháp độc quyền nhà nước trong kinh tế là sự thay đổi các quan
hệ sở hữu. Nó biểu hiện không những ở chỗ sở hữu nhà nước tăng lên mà cả ở sự tăng cường
mối quan hệ giữa sở hữu nhà nước và sở hữu độc quyền tư nhân, hai loại sở hữu này đan kết
với nhau trong quá trình chu chuyển của tổng tư bản xã hội.
Sở hữu nhà nước hình thành dưới những hình thức sau đây:
- Xây dựng doanh nghiệp nhà nước bằng vốn của ngân sách;
- Quốc hữu hoá các xí nghiệp tư nhân bằng cách mua lại;
- Nhà nước mua cổ phiếu của các doanh nghiệp tư nhân;
- Mở rộng doanh nghiệp nhà nước bằng vốn tích luỹ của các doanh nghiệp tư nhân…
Sự điều tiết kinh tế của nhà nước tư sản
Sự điều tiết kinh tế của nhà nước được thực hiện bằng nhiều công cụ khác nhau như
pháp lý (luật chống độc quyền...), giá cả, thuế khóa, tài chính-tiền tệ, ngân hàng, phát triển
các xí nghiệp nhà nước…Ví dụ, nhà nước phát triển các xí nghiệp quốc doanh mở đường cho
một số ngành, lĩnh vực mới phát triển, sau đó chuyển giao lại cho các tổ chức độc quyền. Để
cứu nguy cho nền kinh tế trong những điều kiện nhất định, nhà nước có thể mua lại một số
xí nghiệp làm ăn thua lỗ và nhượng lại cho tư nhân khi nó đã đi vào hoạt động ổn định...

Trang 24
Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
Bản thân sự điều tiết của nhà nước cũng có mặt tích cực và mặt tiêu cực. Những sai lầm
trong sự điều tiết của nhà nước có khi lại đưa đến hậu quả tai hại hơn là tác động tiêu cực của
cạnh tranh tự do và độc quyền tư nhân. Vì thế, hệ thống điều tiết kinh tế của nhà nước đã
dung hợp cả ba cơ chế: thị trường, độc quyền tư nhân và điều tiết của nhà nước nhằm phát
huy mặt tích cực và hạn chế mặt tiêu cực của từng cơ chế. Xét đến cùng và về bản chất, hệ
thống điều tiết đó phục vụ cho chủ nghĩa tư bản độc quyền.
3. Xu hướng vận động của chủ nghĩa tư bản
Chủ nghĩa tư bản trong quá trình phát triển của nó, một mặt đã thúc đẩy lực lượng sản
xuất phát triển rất mạnh mẽ, tạo ra cơ sở vật chất - kỹ thuật của nền sản xuất lớn hiện đại;
mặt khác làm cho mâu thuẫn cơ bản của nó - mâu thuẫn giữa tính chất xã hội hóa ngày càng
cao của lực lượng sản xuất với tính chất chiếm hữu tư nhân tư bản chủ nghĩa về tư liệu sản
xuất thêm gay gắt.
Ngày nay, chủ nghĩa tư bản hiện đại đang nắm ưu thế về vốn, khoa học, công nghệ, thị
trường, đang có khả năng thích nghi và phát triển trong chừng mực nhất định; chủ nghĩa tư
bản cũng đã buộc phải thực hiện một số điều chỉnh giới hạn về quan hệ sản xuất, trong khuôn
khổ của chủ nghĩa tư bản, song không thể khắc phục nổi những mâu thuẫn vốn có của nó,
không thể vượt quá giới hạn lịch sử của nó.
Mặt khác, các quốc gia độc lập ngày càng tăng cường cuộc đấu tranh để tự lựa chọn và
quyết định con đường phát triển tiến bộ của mình. Chủ nghĩa xã hội trên thế giới, từ những
bài học thành công và thất bại cũng như từ khát vọng và sự thức tỉnh của các dân tộc, có điều
kiện và khả năng tạo ra bước phát triển mới. Vì vậy, sớm hay muộn chủ nghĩa tư bản cũng
sẽ bị thay thế bằng một chế độ mới, cao hơn - xã hội cộng sản chủ nghĩa mà giai đoạn thấp
là chủ nghĩa xã hội.
4. Vai trò của chủ nghĩa tư bản độc quyền (tìm giáo trình KTCT cũ)
Tích cực: khi chủ nghĩa tư bản phát triển mà đỉnh cao là chủ nghĩa tư bản độc quyền
nhà nước sẽ giúp chủ nghĩa tư bản có sự điều chỉnh về lực lượng sản xuất và quan hệ sản
xuất để thích nghi với điều kiện mới (trong đó tập trung điều chỉnh về quan hệ sản xuất)
Tiêu cực: xét về bản chất nó vẫn là chủ nghĩa tư bản, những mâu thuẫn tồn tại vốn có
vẫn không xóa bỏ được, chính những mâu thuẫn đó (như mâu thuẫn giai cấp,..) là yếu tố kìm
hãm sự phát triển của chủ nghĩa tư bản dẫn đến chủ nghĩa tư bản không sớm thì muộn sẽ bị
thay thế bởi phương thức sản xuất mới cao hơn đó là chủ nghĩa cộng sản.

Trang 25
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
Câu 7: Tính tất yếu khách quan của thời kỳ quá độ đi lên CNXH bỏ qua giai đoạn TBCN ở
VN
1. Quan điểm của Mác – Ănghen:
Chủ nghĩa tư bản, với tư cách là phương thức sản xuất được hình thành và thay thế
phương thức sản xuất phong kiến trong lịch sử, được Mac và Ăng – ghen đánh giá là chế độ
kinh tế-xã hội tiến bộ hơn nhiều so với các chế độ kinh tế-xã hội trước đó. Nhờ vận dụng các
quy luật của kinh tế thị trường, buộc các quy luật của kinh tế thị trường phục vụ cho lợi ích
của mình thông qua sự chi phối của quy luật giá trị thặng dư.
Mặc dù có vai trò lớn trong việc nâng cao năng suất lao động xã hội, thúc đẩy nhanh
chóng sự phát triển kinh tế - xã hội, song chủ nghĩa tư bản vẫn là chế độ bất công.
Trong quá trình phát triển của chủ nghĩa tư bản, những tiến bộ về kinh tế chủ yếu được
sử dụng dển phục vụ cho lợi ích của giai cấp tư sản chứ không phải phục vụ lợi ích của lực
lượng sản xuất (giai cấp công nhân làm thuê), do đó chủ nghĩa tư bản càng phát triển thì các
mâu thuẫn nội tại của nó càng sâu sắc, xu thế xã hội hóa sản xuất ngày càng trở nên không
thể chịu đựng nổi trong vỏ bọc củ sở hữu tư nhân tư bản chủ nghĩa, cho nên chủ nghĩa tư bản
tất yếu phải được thay thế bằng chế độ kinh tế-xã hội mới.
Chủ nghĩa cộng sản, với tư cách là chế độ kinh tế - xã hội mới cao hơn, tiến bộ hơn so
với chủ nghĩa tư bản, không thể hình thành và thay thế chủ nghĩa tư bản ngay lập tức. Để đi
tới chủ nghãi cộng sản từ chủ nghĩa tư bản cần phải có thời gian.
Để thực hiện bước chuyển từ chủ nghĩa tư bản sang chủ nghĩa cộng sản cần có thời kỳ
lịch sử đặc biệt và thời kỳ đó chính là chủ nghĩa xã hội, giai đoạn thấp của chủ nghĩa cộng
sản.
Khi nghiên cứu về chủ nghĩa cộng sản với tư cách là chế độ kinh tế-xã hội cao hơn chủ
nghĩa tư bản, Mac và Ăng ghen cho rằng chủ nghĩa cộng sản phải thắng lợi trên toàn thề giới
hoặc chí ít ban đầu phải thắng lợi trên các nước tiên tiến. Tuy nhiên trong các dự báo về thời
kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, Mac và Ang ghen còn nêu luận điểm về khả năng quá độ lên
xã hội cộng sản từ những nước đang ở giai đoạn phát triển tiến tư bản chủ nghĩa
2. Quan điểm của Lê-Nin:
Trên cơ sở phát triển quan điểm của mac về sự hình thành và phát triển của chủ nghĩa
cộng sản lênin không những khẳng định tính tất yếu khách quan của thời kỳ quá độ lên chủ
nghĩa cộng sản giai đoạn thấp – chủ nghĩa xã hội, mà còn chỉ ra đặc điểm nổi bậc của thời kỳ
này.
Lênin cũng chỉ rõ, thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội là thời kỳ vô cùng khó khăn,
phức tạp và có thể rất lâu dài: “Mục đích của giai cấp vô sản là thiết lập chủ nghĩa xã hội,
xóa bỏ sự phân chia xã hội thành giai cấp, biến tất cả những thành viên trong xã hội thành
người lao động, tiêu diệt cơ sở của mọi tình trạng người bóc lột người. Mục đích đó người ta
không thể đạt ngay tức khắc được; muốn thế, cần phải có một thời kỳ quá độ khá lâu dài từ
chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội, vì cải tổ sản xuất là việc khó khăn, vì cần phải có thời
gian mới thực hiện được những thay đổi căn bản trong mọi lĩnh vực của cuộc sống, và vì phải
trải qua một cuộc đấu tranh quyết liệt, lâu dài mới có thể thắng được sức mạnh to lớn của
thói quen quản lý theo kiểu tiểu tư sản và tư sản”.
Từ nghiên cứu sự phát triển trong lịch sử thế giới, lênin cho rằng sự phát triển của tứng
dân tộc không những tuân theo tính quy luật chung, mà còn không loại trừ, mà trái lại, còn
bao hàm một số giai đoạn phát triển mng những đặc điểm hoặc về hình thức, hoặc về trình
tự của sự phát triển đó. Tính quy luật chung về kihn tế của thời kỳ quá độ lên chủ nghãi xã
hội đối với mọi dân tộc là nền kinh tế nhiều thành phần.
Trang 26
Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
Đề tận dụng cơ hội phát triển, không được áp dụng máy móc tính quy luật chung, mà
phải kết hợp vận dụng sáng tạo những tính quy luật chung vào hoàn cảnh đặc thù của từng
dân tộc trong quá trình đi lên chủ nghĩa xã hội.
Kế thừa chủ nghĩa Mac và trên cơ sở kết quả nghiên cứu về chủ nghĩa tư bản giai đoạn
cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, Lênin đã phát hiện ra và luận giải rõ về quy luật phát triển
không đều của chủ nghĩa tư bản trong thời kỳ thống trị của tư bản tài chính, từ đó đã phát
triển sáng tạo lý luận cách mạng xã hội chủ nghĩa của chủ nghĩa Mac và khẳng định rằng
cách mạng vô sản có thể thắng lợi đầu tiên ở một nước. Từ đó lênin khẳng định, các dân tộc
lạc hậu có thể đi lên chủ nghĩa xã hội mà không phải chờ tới khi chủ nghĩa tư bản phát triển.
3. Quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh:
Vận dụng sáng tạo quan điểm chủa chủ nghãi Mac-Lênin vào hoàn cảnh cụ thể của
Việt nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định rằng Việt Nam có thể và cần phải đi lên chủ
nghĩa xã hội. Trong Báo cáo chính trị tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ II của Đảng ngày
11/2/1951, Người viết: “Cách mạng tháng Mười thành công. Những thành công vĩ đại ấy đã
mở đường cho sự thành công của cách mạng nước ta và nhiều nước khác trên thế giới”.
Để chứng minh cho luận điểm trên, Hồ Chí Minh đã viện dẫn kinh nghei65m của một
số nước Châu Á. Từ đó, trong bài Trả lới phỏng vấn của nhà báo I – ô – cô Mát – xu – ô –
ca, Người đã khẳng định rõ con đường phát triển của dân tộc Việt nam: “Chúng tôi xây dựng
chủ nghĩa xã hội trong hoàn cảnh một đất nước vốn là thuộc địa, một nước nông nghiệp lạc
hậu, lại bị chiến tranh xâm lược tàn phá. Hoàn cảnh ấy, cố nhei6n gây cho chúng tôi rất nhiều
khó khăn. Song, những thắng lợi bước đầu trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội cho
phép chúng tôi tin tưởng chắc chắn ở sự cấn thiết và khả năng của một nước như nước Việt
nam tiến lên chủ nghĩa xã hội một cách thắng lợi không phải qua con đường phát triển tư bản
chủ nghĩa.
4.Tính tất yếu khách quan của thời kỳ quá độ lên chủ nghãi xã hội ở Việt Nam
Ở nước ta, thời kỳ quá độ lên chủ nghãi xã hội được bắt đầu tư năm 1945 ở miền Bắc
và từ năm 1975 trên phạm vi cả nước, sau khi cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân đã
hoàn thành thắng lợi, đất nước đã hòa bình thống nhất quá độ lên chủ nghĩa xã hội.
Thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội là tất yếu khách quan đối với mọi quốc gia xây
dựng chủ nghĩa xã hội, dù điểm xuất phát ở trình độ cao hay thấp.
Thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam là một tất yếu lịch sử. Bởi vì:
Một là, phát triển theo con đường xã hội chủ nghĩa là phù hợp với quy luật khách quan
của lịch sử. Loài người đã phát triển qua các hình thái kih tế xã hội: công xã nguyên thủy,
chiếm hữu nô lệ, phong kiến, tư bản chủ nghĩa. Sự biến đổi các hình thái kinh tế xã hội là
quá trình lịch sử tự nhiên và hình thái kinh tế xã hội sau cao hơn, tiến bộ hơn hình thái kinh
tế xã hội trước đó. Sự biến đổi của các hình thái kinh tế xã hội nói trên đều tuân theo quy luật
quan hệ sản xuất phải phù hợp với tính chất và trình độ phát triển của lực lượng sản xuất.
Cho dù ngày nay, chủ nghãi tư bản đang nắm nhiều ưu thế về vốn, khoa học, công nghệ
và thị trường, đang cố gắng điều chính trong chứng mực nhất định quan hệ sản xuất để thích
nghi với tình hình mới, nhưng không vượt ra khỏi những mâu thuẫn vốn có của nó, đặc biệt
là mâu thuẫn giữa tính chất xã hội hóa ngày càng cao của lực lượng sản xuất với chế độ chiếm
hữu tư nhân tư bản chủ nghãi về tư liệu sản xuất. mâu thuẫn này không những không dịu mà
ngày càng phát triển gay gắt và sâu sắc. Sự phát triển mạnh mẽ của lực lượng sản xuất và xã
hội hóa lao động làm cho các tiền đề vật cất, kinh tế, xã hội ngày càng chính muồi cho sự
phủ định chủ nghĩa tư bản và sự ra đời của xã hội mới – chủ nghĩa xã hội. Chủ nghĩa tư bản

Trang 27
Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
không phải là tương lai của loài người. Theo quy luật tiến hóa của lịch sử, loài người nhất
định sẽ tiến tới chủ nghĩa xã hội.
Hai là, phát triển theo con đường chủ nghĩa xã hội, không chỉ phù hợp với xu thế của
thời đại, mà còn phù hợp với đạc điểm của cách mạng Việt Nam: cách mạng dân tộc, dân
chủ gắn liền với cách mạng xã hội chủ nghãi. Cuộc cách mạng dân tộc, dân chủ trước hết là
để giải phóng dân tộc, giành độc lập, tự do, dân chủ… đồng thời nó là tiền đề để “làm cho
nhân dân lao động thoát nạn bần cùng, làm cho mọi người có công ăn việc làm, được ấm no
và sống một đời hạnh phúc”, nhằm thực hiện mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, xã hội công
bằng, dân chủ, văn minh”. Vì vậy, cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa là sự tiếp tục hợp logic
cuộc cách mạng dân tộc, dân chủ, làm cho cách mạng dân tộc, dân chủ được thực hiện triệt
để.
Thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội là tất yếu đối với mỗi quốc gia đi lên chủ nghãi xã
hội, nhưng nó lại có đặc điểm riêng đối với mỗi quốc gia; do điều kiện xuất phát riêng của
mỗi quốc gia quy định. Trước đây, miền Bắc nước ta bước vào thời kỳ quá độ với “đặc điểm
lớn nhất là từ một nước nông nghiệp lạc hậu tiến thẳng lên chủ nghĩa xã hội không phải trải
qua giai đoạn phát triển tư bản chủ nghĩa”. Khi cả nước thống nhất cùng tiến lên chủ nghĩa
xã hội, đặc điểm trên vẫn còn tồn tại. Phân tích rõ hơn thực trạng kinh tế, chính trị của đất
nước, trong Cương lĩnh xây dựng đất nước thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, Đảng Cộng
sản Việt nam khẳng định: “Nước ta quá độ lên chủ nghãi xã hội bỏ qua chế dộ tư bản, từ một
xã hội vốn là thuộc địa, nửa phong kiến, lực lượng sản xuất rất thấp. Đất nước trải qua hàng
chục năm chiến tranh, hậu quả để lại còn nặng nề. Những tàn dư thực dân phong kiến còn
nhiều. Các thế lực thù địch thường xuyên tìm cách phá hoại chế độ xã hội và nền độc lập của
nhân dân ta”.
Như vậy đặc điểm đặc trưng bao trùm nhất của thời ký quá độ ở nước ta là bỏ qua chế
độ tư bản chủ nghĩa. Nhưng thế nào là bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa? Giải quyết vấn đề
này có ý nghĩa lớn cả về nhận thức và hoạt động thực tiễn.
Sẽ sai lầm và phải trả giá nếu qua niệm “bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa” theo kiểu phủ
định sạch trơn, đem đối lập chủ nghĩa xã hội với chủ nghĩa tư bản, bỏ qua cả những cái
“không thể bỏ qua” như đã từng xảy ra ở các nước xã hội chủ nghãi trước đây. Vì vậy, Báo
cáo chính trị tại Đại hội Đảng IX đã nói rõ bỏ qua chế độ tư bản chủ nghãi là “bỏ qua việc
xác lập vị trí thống trị của quan hệ sản xuất và kiến trúc thượng tầng tư bản chủ nghãi, nhưng
tiếp thu, kế thừa những thành tựu mà nhân loại đã đạt được dưới chế độ tư bản chủ nghĩa,
đặc biệt về khoa học công nghệ, để phát triển nhanh lực lượng sản xuất, xây dựng nền kinh
tế hiện đại”.
Bỏ qua chế độ tư bản chủ nghãi thực chất là phát triển theo con đường “rút ngắn” không
phải là đốt cháy giai đoạn, duy ý chí, coi thường quy luật, như muốn xóa bỏ nhanh sở hữu tư
nhân và các thành phần kinh tế “phi chủ nghãi xã hội” hoặc coi nhẹ sản xuất hàng hóa… Trái
lại phải tôn trọng quy luật khách quan và biết vận dụng sáng tạo vào điều kiện cụ thể của đất
nước, tận dụng thời cơ và khả năng thuận lợi để tìm con đường hình thức, đước đi thích hợp.
Phát triển theo con đường “rút ngắn” là phải biết kế thừa những thành tựu mà nhân loại đã
đạt được ở chủ nghĩa tư bản không chỉ về lực lượng sản xuất mà cả về quan hệ sản xuất, cơ
sở kinh tế và kiến trúc thượng tầng.
Bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa nhưng không thể thực hiện quá độ trực tiếp lên chủ
nghãi xã hội mà phải qua con đường gián tiếp, qua việc thực hiện hàng loạt hình thức quá độ.
Sự cần thiết khách quan và vai trò, tác dụng của các hình thức kinh tế quá độ được lênin phân
tích sâu sắc trong lý luận về chủ nghĩa tư bản nhà nước. Thực hiện các hình thức kinh tế quá
Trang 28
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
độ, các khâu trung gian,… vừa có tác dụng phát triển nhanh chóng lực lượng sản xuất, vừa
cần thiết để chuyển từ các quan hệ tiền tư bản lên chủ nghãi xã hội, nó là hình thức vận dụng
các quy luật kinh tế phù hợp với điều kiện cụ thể.
Tòm lại, xây dựng chủ nghãi xã hội bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa ở nước ta tạo ra sự
biến đổi về chất của xã hội trên tất cả các lĩnh vực là quá trình rất khó khăn, phức tạp, tất yếu
“phải trải qua một thời kỳ quá độ lâu dài với nhiều chặng đường nhiều hình thức tổ chức kinh
tế, xã hội có tính chất quá độ”
Quá độ lên chủ nghãi xã hội bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa là con đường rú ngắn để
xây dựng đất nước văn minh, hiện đại. Nhưng khả năng, tiền đề thực hiện con đường đó thế
nào? Phân tích tình hình đất nước và thời đại cho thấy mặc dù kinh tế còn lạc hậu, nước ta
vẫn có những khả năng và tiền để để quá độ lên chủ nghãi xã hội bỏ qua chế độ tư bản chủ
nghĩa.
Về khả năng khách quan
Cuộc cách mạng khoa học – công nghệ hiện đại đang phát triển như vũ bảo và tòa cầu
quá kinh tế đang diễn ra mạnh mẽ, mở rộng quan hệ kinh tế quốc tế trở thành tất yếu; nó mở
ro khả năng thuận lợi để khắc phục hạn chế của nước kém phát triển như thiếu vốn, công
nghệ lạc hậu, khả năng và kinh nghiệm quản lý yếu kém… nhờ đó ta có thể thực hiện “con
đường rút ngắn”
Thời đại ngày nay, quá độ lên chủ nghĩa xã hội là xu hướng khách quan của loài người.
Đi trong dòng chảy đó của lịch sử, chúng ta đã đang và sẽ nhận được sự đồng tình ủng hộ
ngày càng mạnh mẽ của loài người, cảu các quố gia độc lập đang đấu tranh để lựa chọn con
đường phát triển của mình
Về những tiền đề chủ quan
Nước ta có nguồn lao động dồi dào với truyền thống lao động cần cù và hto6ng minh,
trong đó đội ngũ làm khao học, công nghệ, công nhân lành nghề có hàng chục ngàn người…
là tiền đề rất quan trọng để tiếp thu, sử dụng các thành tựu khoa học và công nghệ tiên tiến
của thế giới. Nước ta có nguồn tài nguyên đa dạng, vị trí đại lý thuận lợi và những cơ sở vật
chất kỹ thuật đã được xây dựng là những yếu tố hết sức quan trọng để tăng trưởng kinh tế.
Những tiền đề vật chất trên tạo điều kiện thuận lợi để mở rộng hợp tác kinh tế quốc tế, thu
hút vốn đầu tư, chuyển giao công nghệ tiếp thu kinh nghiệm quản lý tiên tiến cảu các nước
phát triển.
Quá độ lên chủ nghãi xã hội không những phù hợp với quy luật phát triển lịch sử mà
còn phù hợp với nguyện vọng của tuyệt đại đa số nhân dân Việt Nam. Nhựng yêu cầu ấy chỉ
có chủ nghĩa xã hội mới đáp ứng được.
Câu 8: Nội dung quy luật về sự phù hợp của Quan hệ sản xuất với trình độ phát triển của Lực
lượng sản xuất. Sự nhận thức và vận dụng quy luật này của Đảng.
Quy luật về sự phù hợp của QHSX với trình độ phát triển của LLSX là một trong những
quy luật cơ bản chi phối sự vận động và phát triển của XH loài người. Việc nhận thức và vận
dụng đúng đắn quy luật này có ý nghĩa quan trọng trong việc xác định mục tiêu, đề ra đường
lối và tìm các biện pháp thực hiện cho quá trình XD CNXH ở nước ta.
KN: Phương thức SX, LLSX, QHSX
PTSX: là cách thức con người thực hiện quá trình sản xuất vật chất ở những giai đoạn
lịch sử nhất định của xã hội loài người. PTSX là chỉnh thể thống nhất bởi 2 mặt của quá trình
sản xuất vật chất: đó là LLSX và QHSX. PTSX chính là yếu tố quyết định cho sự tồn tại và
phát triển của xã hội, điều này được thể hiện ở chỗ:
- Thứ nhất, PTSX quyết định tính chất của xã hội.
Trang 29
Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
- Thứ hai, PTSX quyết định tổ chức kết cấu của xã hội.
- Thứ ba, PTSX quyết định sự chuyển biến của xã hội loài người qua các giai đoạn lịch
sử khác nhau.
LLSX: là hệ thống những phương thức kết hợp giữa người lao động với tư liệu sản xuất
để tạo ra một sức sản xuất nhất định trong sản xuất vật chất.
- LLSX gồm có: TLSX và NLĐ
+ TLSX được cấu thành từ hai bộ phận: đối tượng lao động và tư liệu lao động.
QHSX: là quan hệ giữa người với người trong quá trình sản xuất vật chất của xã hội. Có
2 loại quan hệ: quan hệ bình đẳng và quan hệ bất bình đẳng.
QHSX được hình thành một cách khách quan, độc lập với ý thức của con người. QHSX
là một chỉnh thể thống nhất bởi ba quan hệ:
- Các quan hệ sở hữu đối với tư liệu SX.
- Các quan hệ trong tổ chức và quản lý sản xuất.
- Các quan hệ trong phân phối sản phẩm lao động.
1.Nội dung của quy luật về sự phù hợp của QHSX với trình độ phát triển của LLSX:
Trong mqh biện chứng giữa LLSX và QHSX thì LLSX giữ vai trò quyết định đối với
QHSX. Điều đó nghĩa là QHSX phải luôn luôn phù hợp với trình độ phát triển của LLSX.
VD: nếu LLSX ở trình độ thủ công thì nó chỉ đòi hỏi QHSX cá thể, tư hữu, tự cung tự cấp,
tự QL theo SX nhỏ. Nhưng nếu LLSX ở trình độ cơ khí hóa, tính chất xh hóa cao (do dây
chuyền công nghệ khép kín, có sự chuyên môn sâu) thì nó đòi hỏi tất nhiên phải có hình thức
QHSX mang tính xhi hóa cao thì quá trình sx mới trôi chảy được.
Trong quá trình XD CNXH trước đây ở nhiều nước, trong đó có cả nước ta do nóng vội,
chủ quan duy ý chí đã sớm thiết lập 1 nền kte thuần nhất dưới 2 hình thức sở hữu tư liệu SX
(sở hữu tập thể và sở hữu NN) nên đã để lãng phí rất nhiều năng lực SX trong nước và trên
TG (do ko có những QHSX tương ứng).
Trình độ phát triển của LLSX là trình độ phát triển của công cụ LĐ, của KHCN, Khoa
học kỹ thuật, phân công LĐ và người LĐ. Trong đó phân công LĐ và trình độ chuyên môn
hóa là sự biểu hiện rõ ràng nhất.
Trình độ của LLSX thể hiện ở trình độ của công cụ LĐ, trình độ tổ chức LĐXH, trình độ
ứng dụng khoa học vào sản xuất, kinh nghiệm và kỹ năng lao động của con người, trình độ
phân công lao động.
Sự vận động, biến đổi và phát triển của LLSX quyết định và làm thay đổi QHSX cho
phù hợp với nó. Sự phù hợp của QHSX với trình độ phát triển của LLSX là trạng thái mà
trong đó QHSX là “hình thức phát triển” của LLSX.
Trong trạng thái đó, tất cả các mặt của QHSX đều “tạo địa bàn đầy đủ” cho LLSX phát
triển. Song, sự phát triển của LLSX đến một trình độ nhất định lại làm cho QHSX từ chỗ phù
hợp trở thành không phù hợp với sự phát triển của LLSX, khi đó QHSX trở thành “xiềng
xích” của LLSX, kiềm hãm LLSX phát triển.
Yêu cầu khách quan của sự phát triển LLSX tất yếu sẽ dẫn đến việc XH phải xóa bỏ bằng
cách này hay cách khác QHSX cũ và thay thế nó bằng một kiểu QHSX mới phù hợp với trình
độ phát triển mới của LLSX để thúc đẩy LLSX tiếp tục phát triển.
Sự quyết định của LLSX đối với QHSX được biểu hiện cụ thể như sau:
- Thứ nhất, trình độ của LLSX ntn thì QHSX phải như thế ấy để đảm bảo sự phù hợp.
- Thứ hai, khi LLSX đã thay đổi về trình độ thì QHSX cũng phải thay đổi theo để đảm
bảo sự phù hợp.

Trang 30
Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
- Thứ ba, khi LLSX cũ mất đi, LLSX mới ra đời thì QHSX cũ cũng phải mất đi và QHSX
mới phải ra đời để đảm bảo sự phù hơp.
LLSX quyết định QHSX, nhưng QHSX cũng có tính độc lập tương đối và tác động trở
lại sự phát triển của LLSX.
Nguyên tắc của sự tác động trở lại là nếu QHSX phù hợp với trình độ phát triển của
LLSX thì nó sẽ thúc đẩy LLSX phát triển.
Ngược lại, nếu QHSX không phù hợp với trình độ phát triển của LLSX thì nó sẽ kiềm
hãm, thậm chí phá vỡ LLSX.
Vây ntn được coi là QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX?
- Thứ nhất, một QHSX được gọi là phù hợp với trình độ phát triển của LLSX khi nó tạo
ra những tiền đề, những điều kiện cho các yếu tố của LLSX kết hợp với nhau một cách hài
hòa để cho sản xuất diễn ra bình thường và đưa lại năng suất LĐ cao.
- Thứ hai, một QHSX được gọi là phù hợp với trình độ phát triển của LLSX khi cả ba
mặt của QHSX thích ứng với trình độ phát triển của LLSX.
- Thứ ba, một QHSX được gọi là phù hợp với trình độ phát triển của LLSX, khi QHSX
mở ra những điều kiện thích hợp cho việc kích thích vật chất, tinh thần đối với NLĐ.
Ngày nay, nền SX TBCN đã tạo ra 1 LLSX đồ sộ, tính chất XH hóa ngày càng cao, dẫn
đến mâu thuẫn ngày càng gay gắt với QHSX dựa trên chế độ chiếm hữu tư nhân TBCN về
tư liệu SX. Biện pháp mà ở các nước tư bản đang cố giải quyết mâu thuẫn giữa LLSX và
QHSX là cải cách, điều chỉnh QHSX tạo ra sự thích nghi nhất định. Biện pháp đó trước mắt
vẫn tạo ra được tiềm năng để phát triển kte. Tuy nhiên, biện pháp đó ko giải quyết được triệt
để mâu thuẫn, khủng hoảng chu kỳ vẫn đang tiếp tục diễn ra đang đòi hỏi phải có thay đổi
căn bản QHSX, thiết lập QHSX mới phù hợp với trình độ phát triển của LLSX.
Dưới XHCN sự phù hợp và ko phù hợp của QHSX với LLSX cũng tồn tại khách quan,
bên trong của nền SX vật chất như là yếu tố nội sinh của sự phát triển. Chính vì thế, CNXH
cũng phải thường xuyên phát hiện mâu thuẫn và giải quyết 1 cách có hiệu quả tạo ra sự phù
hợp của QHSX với trình độ phát triển LLSX, thúc đẩy LLSX phát triển, kte phát triển.
- LLSX QĐ QHSX nhưng QHSX cũng có tính độc lập tương đối và tđ trở lại sự phát
triển của LLSX. Nguyên tắc của sự tđ trở lại là
+ Nếu QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX thì nó sẽ thúc đẩy và là động lực
để LLSX phát triển. Biểu hiện 3 trường hợp: Thứ 1, khi QHSX tạo ra những tiền đề, những
đk cho các yếu tố của LLSX kết hợp với nhau 1 cách hài hòa để cho SX diễn ra bình thường
và đưa lại năng suất lđ cao; Thứ 2, ...khi cả 3 mặt của QHSX thích ứng với trình độ phát triển
của LLSX; Thứ 3, khi QHSX mở ra những đk thích hợp cho việc kích thích vật chất, tinh
thần đv người lđ.
+ Ngược lại, ...nếu ko phù hợp...sẽ kìm hãm, làm giảm khả năng, quy mô, tốc độ, nhịp
độ, khối lượng của LLSX, thậm chí phá vỡ LLSX. Biểu hiện 2 trường hợp: 1 là, QHSX lạc
hậu lỗi thời so trình độ mới LLSX; 2 là, QHSX hình thành không đồng bộ, có những yếu tố
vượt trước, tình trạng hiện có LLSX do chủ thể áp đặc một cách chủ quan.
QHSX quy định mục đích của SX, quy định tổ chức, QL SX và tđ trực tiếp vào lợi ích
của các bên tham gia SX, lợi ích của người lđ, của chủ đầu tư, của XH, từ đó hình thành hệ
thống những yếu tố thúc đẩy hoặc kìm hãm sự phát triển của LLSX.
Tóm lại, quy luật QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX là quy luật phổ biến
tác động trong toàn bộ tiến trình lịch sử nhân loại, sự thay thế phát triển đi lên của lịch sử xã
hội loài người, từ chế độ công xã nguyên thủy qua chế độ chiếm hữu nô lệ, chế độ phong
kiến, chế độ TBCN và đến XHCS tương lai là do sự tác động của hệ thống các quy luật xã
Trang 31
Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
hội, trong đó quy luật QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX là quy luật cơ bản
nhất.
2. Cơ sở thực tiễn, sự vận dụng của Đảng.
* Trước Đại hội VI, Những sai lầm chủ quan duy ý chí trước thời kỳ đổi mới: do nóng
vội chủ quan duy ý chí, nhận thức chưa đúng quy luật khách quan Đảng ta đã sai lầm cho
rằng đối với một nước lạc hậu trình độ LLSX còn thấp như nước ta để tiến lên CNXH thì
QHSX XHCN tiên tiến có thể đi trước mở đường cho LLSX phát triển nhanh lên hiện đại.
- Chủ trương xây dựng sớm một nền kinh tế XHCN thuần nhất với hai hình thức sở hữu:
tập thể và nhà nước, trong khi trình độ LLSX còn thấp kém và phát triển không đồng đều là
chủ trương nóng vội chủ quan duy ý chí.
- Sai lầm trong XD QHSX: Chúng ta cũng không thừa nhận nền kinh tế hàng hoá nhiều
thành phần trong thời kỳ quá độ; không chấp nhận kinh tế thị trường, đa dạng hoá hình thức
sở hữu, quản lý, phân phối. Không thấy được đòi hỏi của LLSX đang ở trong tình trạng đan
xen nhiều trình độ, tính chất khác nhau để xác lập quan hệ sản xuất. Chúng ta cũng đã duy
trì quá lâu cơ chế quản lý kinh tế tập trung quan liêu, bao cấp vào QHSX vốn đã xác lập
không phù hợp với LLSX, do đó cơ chế này đã làm ngưng động tính sáng tạo của người lao
động, kìm hãm LLSX
Từ những lệch lạc trong nhận thức đã dẫn tới sai lầm trong thực tiễn cụ thể:
+ Một là, xóa bỏ chế độ sở hữu tư nhân về tư liệu sản xuất một cách ồ ạt trong khi chế
độ đó đang tạo địa bàn cho sự phát triển LLSX.
+ Hai là, xây dựng chế độ công hữu về TLSX một cách tràn lan trong khi trình độ LLSX
còn thấp kém và phát triển không đồng đều. Từ nhận thức sai lầm này trong thực tế đường
lối chính sách của Đảng và nhà nước ta trong giai đoạn này chỉ chú ý đến việc XD QHSX
mới mà không quan tâm đến việc phát triển LLSX, do đó đã kéo dài quá lâu trình độ sản xuất
thấp, thủ công, đầu tư công nghiệp nặng không đúng hướng, dàn đều, tràn lan, không chú ý
đầu tư chiều sâu.
Trên thực tế cho đến nay tất cả các nước đi theo con đường XHCN ko phải từ những
nước tư bản phát triển cao, mà từ những nước tư bản ở trình độ phát triển trung bình và thấp
hoặc chưa trải qua gđ TBCN và sự phát triển lịch sử. Trong tình trạng đó đã vội vàng xóa bỏ
chế độ sở hữu tư nhân về tư liệu SX, thiết lập 1 cách tràn lan chế độ công hữu tức là áp đặt 1
QHSX cao hơn khi LLSX chưa đòi hỏi. Cảnh báo về sai lầm này, C. Mác viết “ko 1 hình thái
XH nào diệt vong trước khi tất cả những LLSX mà hình thái XH đó tạo địa bàn đầy đủ cho
phát triển, và những QHSX mới, cao hơn, cũng ko bao giờ xuất hiện trước khi những đk tồn
tại vật chất của những quan hệ đó chưa chín muồi trong lòng bản thân XH cũ”
Trong XD QHSX mới, QHSX XHCN, về thực chất, chúng ta mới xác lập được chế độ
sở hữu, còn tính chất QL và phân phối ntn cho phù hợp với chế độ sở hữu đó còn rất nhiều
hạn chế. Sự tồn tại trong 1 tg khá dài QHSX thiếu đồng bộ đó cũng là 1 hạn chế, 1 lệch lạc
cần phải khắc phục. Chính việc nóng vội XD QHSX không phù hợp với LLSX đã làm kìm
hãm, phá hoại sự phát triển của LLSX, làm then chốt động lực thúc đẩy sự phát triển của
LLSX. Cương lĩnh XD đất nước trong TKQĐ lên CNXH (Đại hội VII–1991) khẳng định
ngoài những sai lầm trong cải tạo XHCN, chúng ta còn có những sai lầm khác như: có lúc
đẩy mạnh quá mức việc XD công nghiệp nặng, duy trì quá lâu cơ chế QL kte quan liêu, bao
cấp, có nhiều chủ trương sai trong việc cải cách giá - lương - tiền.
Bên cạnh đó, do cách hiểu sai lầm về việc bỏ qua chế độ TBCN, Đảng và NN ta đã bỏ
qua những thành tựu KHKT không kế thừa và vận dụng, bỏ qua những kinh nghiệm, hình
thức, bước đi của CNTB nên không tận dụng được những tiến bộ, tiền đề vật chất, kinh
Trang 32
Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
nghiệm, QL điều hành nền kte SX lớn nào. Từ những lệch lạc sai lầm chủ quan đó đã dẫn
đến khủng hoảng kte - XH trầm trọng, lạm phát đạt đến mức khủng khiếp 774%, SX bị đình
trệ.
* Phương hướng khắc phục từ sau Đại hội VI đến nay.
Để khắc phục những sai lầm, khuyết điểm trên, tại Đại hội VI Đảng ta đã đưa ra quan
điểm đổi mới toàn diện, trong đó đặc biệt chú ý đổi mới nhận thức và vận dụng các quy luật
khách quan, trong đó có quy luật QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX.
Cái thiếu lớn nhất của chúng ta kể từ khi bước vào thời kỳ quá độ là thiếu một LLSX
phát triển hiện đại để đảm bảo cho nền kinh tế tăng nhanh và bền vững. Việc phát triển LLSX
chỉ có thể thực hiện được khi chúng ta tăng cường tính khoa học hiện đại vào trong LLSX vì
vậy:
- Một là, Đảng ta chủ trương đẩy mạnh CNH, HĐH và xem đây là trọng tâm của suốt
thời kỳ quá độ. Như vậy, thực chất của việc phát triển LLSX ở nước ta hiện nay là phải phát
triển khoa học kỹ thuật, khoa học công nghệ, cải tiến công cụ LĐ, mở rộng đối tượng lao
động, chấn hưng nền giáo dục, phát triển nguồn nhân lực đặc biệt là nguồn nhân lực chất
lượng cao trong qua công cuộc CNH, HĐH đất nước.
- Hai là, Đảng ta chủ trương chuyển từ một nền kinh tế thuần nhất CNXH sang nền kinh
tế nhiều thành phần theo định hướng XHCN. Hiện nay, nhìn chung trình độ của LLSX ở
nước ta là khá đa dạng, không đồng đều nhiều trình độ, điều này được thể hiện ở chỗ về:

+ Công cụ lao động ở nước ta là rất đa dạng, công cụ lao động thủ công chiếm phần lớn
trong nông nghiệp, còn trong công nghiệp lao động giản đơn chiếm đến 60%. Nhưng bên
cạnh đó, ta cũng đã có công cụ lao động trình độ cơ khí hóa, hiện đại hóa, tự động hóa thích
ứng với nhiều loại trình độ lao động.
+ Kinh nghiệm và kỹ năng lao động của con người VN cũng rất khác nhau. Trình độ tổ
chức và phân công lao động, trình độ ứng dụng KHKT vào SX ở VN hiện nay trong những
cơ sở SX khác nhau cũng rất khác nhau.
- Ba là, KHKT ở nước ta nhìn chung là thấp, chậm phát triển nhưng cũng có yếu tố hiện
đại đi trước đón đầu.
LLSX ở nước ta hiện nay đa dạng không đồng đều nhiều trình độ. Do đó, một lôgic tất
yếu đối với QHSX cũng phải đa dạng, điều đó có nghĩa là chúng ta phải XD nền kinh tế nhiều
thành phần. Cụ thể theo văn kiện đại hội XI hiện nay nước ta có 4 thành phần kinh tế: KT
nhà nước, KT tập thể, KT tư nhân, KT có vốn đầu tư nước ngoài. Bên cạnh đó, chúng ta cũng
có nhiều hình thức sở hữu, nhiều hình thức tổ chức quản lý và nhiều hình thức phân phối.
Đại hội IX của Đảng tiếp tục các quan điểm của các đại hội VI, VII, VIII, đã chỉ rõ:
“Chủ trương xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, thể hiện
tư duy, quan niệm của Đảng ta về sự phù hợp của QHSX với tính chất và trình độ của LLSX”.
“phát triển LLSX hiện đại, gắn liền với QHSX mới phù hợp trên cả 3 mặt: sở hữu, quản
lý và phân phối”
“Đẩy mạnh CNH-HĐH, ưu tiên phát triển LLSX, đồng thời xây dựng QHSX phù hợp
theo định hướng XHCN”.
“Gắn chặt việc xây dựng nền KT độc lập, tự chủ với chủ động hội nhập kinh tế quốc tế”.
Đến Đại hội X, Đảng ta đã chỉ rõ XD nền kinh tế phát triển cao, dựa trên LLSX hiện đại
và QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX .

Trang 33
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
Quan điểm ấy đã được Đại hội XI tiếp tục khẳng định “Phát triển mạnh mẽ LLSX với
trình độ khoa học, công nghệ ngày càng cao; đồng thời hoàn thiện QHSX trong nền kinh tế
thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa”./.
Câu 9: Sản xuất giá trị thặng dư
KN: GTTD
Là 1 bộ phận của gtri mới dôi ra ngoài gtri sức lđ do công nhân làm thuê tạo ra và bị nhà
tư bản chiếm ko, ký hiệu là m. GTTD là lđ ko công của công nhân làm thuê, thể hiện bản
chất bóc lột của QHSX TBCN. Quá trình sx GTTD là quá trình sx giá trị nhưng kéo dài quá
1 điểm mà nếu dừng lại tại điểm đó thì lượng gtri mới do công nhân làm thuê tạo ra mới đạt
mức ngang bằng giá trị sức lđ
2 pp sx GTTD: định nghĩa, đk của nó, trình bày bằng lời và tính toán (cho vd).
- SX GTTD tuyệt đối là GTTD thu được do kéo dài tg lđ vượt quá tg lđ tất yếu, trong khi
năng suất lđ, giá trị sức lđ và tg lđ tất yếu ko thay đổi.
VD: ngày lđ là 8h, trong đó tg lđ tất yếu t là 4h, tg lđ thặng dư t’ là 4h và tỷ suất GTTD
là m’=(t/t’)x100%=100%. Giả định bây giờ ngày lđ kéo dài thêm 2h nữa, trong khi các đk
khác ko thay đổi thì tg lđ thặng dư tăng lên thành 6h và m’=(t/t’)x100%=150%. t t’
- SX GTTD tương đối là GTTD thu được do rút ngắn tg lđ tất yếu bằng cách nâng cao
năng suất lđ trong các ngành sx ra tư liệu sinh hoạt để hạ thấp gtri sức lđ nhờ đó tăng tg lđ
thặng dư trong đk độ dài ngày lđ ko đổi.
VD: ngày lđ là 8h, trong đó tg lđ tất yếu t là 4h, tg lđ thặng dư t’ là 4h và tỷ suất GTTD
là m’=(t/t’)x100%=100%. Giả sử tg lđ tất yếu rút ngắn lại còn 2h thì tg lđ thặng dư là 6h nên
m’=(t/t’)x100%=300%. t và t’
- SX GTTD siêu ngạch là GTTD thu được ngoài mức trung bình của XH do nâng cao
năng suất lđ cá biệt, hạ thấp chi phí cá biệt (là biến tướng của sx GTTD tương đối).
- So sánh GTTD tương đối và siêu ngạch:
GTTD tương đối GTTD siêu ngạch
- Do tăng năng suất lđ XH - Do tăng năng suất lđ cá biệt
- Toàn bộ các nhà tư bản thu - 1 số nhà tư bản thu
- Biểu hiện quan hệ giữa công - Biểu hiện quan hệ giữa công
nhân và tư bản nhân và tư bản, tư bản với tư bản
So sánh 2 pp: (sgk)
- Giống nhau:
Các phạm trù tg lđ tất yếu, tg lđ thặng dư; gtri và gtri sd của hàng hóa sức lđ; tỷ suất
GTTD và khối lượng GTTD, tư bản bất biến và tư bản khả biến ... hoàn toàn phù hợp với cả
2 pp ấy.
Cùng đòi hỏi 1 trình độ nhất định về năng suất lđ, cường độ lđ và độ dài ngày lđ.
Cả GTTD tuyệt đối và GTTD tương đối đều là 1 bộ phận gtri mới do lđ của công nhân
tạo ra, dư ra ngoài gtri sức lđ.
Đều nhằm tìm kiếm GTTD nhiều hơn, tăng tỷ suất GTTD, nâng cao trình độ bốc lột
GTTD, tg lđ thặng dư tăng lên.
Đòi hỏi độ dài ngày lđ nhất định, cường độ lđ và năng suất lđ nhất định.
- Khác nhau:
PP SX GTTD tuyệt đối PP SX GTTD tương đối
- Kéo dài ngày lđ (hay tăng - Rút ngắn tg lđ tất yếu trên cơ sở hạ
cường độ lđ) trong khi năng suất lđ, thấp gtri hàng hóa sức lđ nhờ giảm gtri

Trang 34
Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
gtri sức lđ và tg lđ tất yếu ko thay các tư liệu sinh hoạt cần thiết, do đó kéo
đổi; dài tg lđ thặng dư, trong khi độ dài ngày
lđ ko đổi, thậm chí có thể rút ngắn (tăng
năng suất lđ);
- Có giới hạn vì tg ngày lđ ko - Ko có giới hạn;
thể dài bằng độ dài của ngày tự
nhiên do công nhân còn phải nghỉ
ngơi, ngủ,...;
- Trong thời kỳ đầu của CNTB - Trong gđ cao của CNTB, nhờ ứng
khi lđ thủ công còn phổ biến, năng dụng các thành tựu KHCN hiện đại, năng
suất lđ thấp thì pp sx GTTD tuyệt suất lđ tăng cao thì pp sx GTTD tương đối
đối chiếm ưu thế. chiếm ưu thế.
Trong thực tế, các nhà tư bản thường áp dụng cả 2 pp ấy.
SX GTTD hay lợi nhuận là quy luật tuyệt đối của phương thức sx TBCN
- Nội dung của quy luật: sx ngày càng nhiều GTTD cho nhà tư bản
- Mục đích của TBCN đó là GTTD
- Phương tiện để đạt được mục đích là tăng cường bóc lột sức lđ của người công nhân
làm thuê bằng cách tăng cường độ lđ, kéo dài ngày lđ, tăng năng suất lđ, mở rộng sx.
- Vì sao gọi là quy luật kinh tế tuyệt đối: Vì nó pá mục đích của nền sx và phương tiện
để đạt được mục đích; Sx ra GTTD nó pá quan hệ giữa nhà tư bản và công nhân làm thuê,
đây là quan hệ cơ bản của CNTB; Nó chi phối sự hđ của các quy luật kinh tế khác; Nó QĐ
sự phát sinh phát triển của CNTB, quy luật này được xem là quy luật vận động của phương
thức sx TBCN.
- Trong giai đoạn hiện nay do sự phát triển của KH-CN nên sx GTTD có những đặc điểm
mới: Máy móc hiện đại, công nghệ tiên tiến được sử dụng rộng rãi nên khối lượng giá trị
thặng dư được tạo ra chủ yếu là tăng năng xuất lđ. Cơ cấu lđ xã hội ở các nước tư bản công
nghiệp phát triển có sự biến đổi lớn. Sự bóc lột của các nước tư bản phát triển ngày càng
được mở rộng trên phạm vi quốc tế dưới hình thức xuất khẩu tư bản.
Ý nghĩa của việc nghiên cứu GTTD: chính trị, kinh tế
GTTD là cơ sở tồn tại, phát triển của CNTB, không những phản ánh mục đích mà cả pp,
thủ đoạn và phương tiện để đạt mục đích của nền sx TBCN. Đối với các nhà TB, GTTD càng
nhiều càng tốt.
Quy luật GTTD tác động mạnh mẽ đến mọi mặt của XHTB. Nó QĐ toàn bộ quá trình
phát sinh, phát triển của CNTB và sự thay thế CNTB bằng 1 XH mới, cao hơn. Nó là động
lực mạnh mẽ nhất thúc đẩy phát triển kỹ thuật, công nghệ, phân công lđ, xh hóa sx; nó lôi
cuốn mọi hđ sx và thu hút toàn bộ lđ xh vào phục vụ lợi ích của gc tư sản nhờ đó tạo nền tảng
vật chất ngày càng lớn cho mở rộng sx trong công nghiệp và phát triển thương mại.
Song, do tác động của quy luật GTTD nên sự phát triển của nền sx TBCN diễn ra dưới
hình thức mâu thuấn đối kháng. Sự tác động của quy luật này làm cho mâu thuẫn cơ bản –
mâu thuần giữa tính chất xh hóa của SX với hình thức chiếm hữu tư nhân TBCN – và nói
chung toàn bộ mâu thuẫn của CNTB ngày càng sâu sắc, tạo cơ sở kinh tế, xh QĐ địa vị lịch
sử của CNTB.
Xét thuần túy trong lĩnh vực kinh tế, công thức trên cho thấy bất kỳ cá nhân hay tổ chức
nào có tiền (vốn) được đưa vào trong quá trình sx và kd trực tiếp hay gián tiếp như thông qua
đầu tư chứng khoán, thậm chí gửi ngân hàng sẽ sinh lời. Đồng tiền chỉ trở thành công cụ sinh
lời nếu đầu tư vào sx hay kd. Mỗi cá nhân đều có thể trở thành nhà tư bản nếu biết sử dụng
Trang 35
Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
hợp lý tiền của mình trong đầu tư kd. Nếu chỉ để tích lũy thuần túy thì đó là đồng tiền chết,
không những không có lợi cho cá nhân đó mà còn không có lợi cho những người khác cần
vốn để sx.
Mục đích chính của việc nghiên cứu GTTD là bản chất chính trị của nó: bản chất bóc lột
của CNTB, tìm ra nguồn gốc và động lực cho gc vô sản đấu tranh chống lại gc tư sản. Về
kinh tế: đó là cách thức tìm kiếm lợi nhuận của nó để làm giàu, phát triển kinh tế, phát triển
đất nước. Với bản chất bóc lột của CNTB và với mục đích phát triển kinh tế, chúng ta phải
làm gì? Từ việc nghiên cứu Học thuyết GTTD của C.Mác, chúng ta thấy rõ ít nhất 3 vấn đề
lớn trong gđ phát triển hiện nay của đất nước:
- 1 là, trong TKQĐ nền kinh tế ở nước ta, trong một chừng mực nào đó, quan hệ bóc lột
chưa thể bị xóa bỏ ngay, sạch trơn theo cách tiếp cận giáo điều và xơ cứng cũ. Càng phát
triển nền kinh tế nhiều thành phần chúng ta càng thấy rõ, chừng nào quan hệ bóc lột còn có
tác dụng giải phóng sức sx và thúc đẩy LLSX phát triển, thì chừng đó chúng ta còn phải chấp
nhận sự hiện diện của nó.
- 2 là, trong thực tế nền KTTT định hướng XHCN ở nước ta hiện nay, mọi phương án
tìm cách định lượng rành mạch, máy móc và xơ cứng về mức độ bóc lột trong việc hoạch
định các chủ trương chính sách, cũng như có thái độ phân biệt đối xử với tầng lớp doanh
nhân mới đều xa rời thực tế và không thể thực hiện được. Điều có sức thuyết phục hơn cả
hiện nay là quan hệ phân phối phải được thể chế hóa bằng luật. Đường lối chủ trương chính
sách của Đảng và NN mỗi khi được thể chế hóa thành luật và các bộ luật thì chẳng những
góp phần xây dựng NN pháp quyền XHCN, lấy luật làm công cụ và cơ sở để điều chỉnh các
hành vi xh nói chung, mà còn cả hành vi bóc lột nói riêng. Ai chấp hành đúng PL thì được
xh thừa nhận và tôn vinh theo phương châm: dân giàu, nước mạnh, xh dân chủ, công bằng,
văn minh. Trong nhận thức, quan điểm chung nên coi đó cũng chính là mức độ bóc lột được
xh chấp nhận, tức là làm giàu hợp pháp. Trong quản lý xh thì phải kiểm soát chặt chẽ thu
nhập cá nhân, thu nhập DN để, một mặt, chống thất thu thuế, mặt khác, bảo đảm sự công
bằng trong phân phối thông qua NN và bằng các "kênh" phân phối lại và điều tiết thu nhập
xh. Thiết nghĩ, đây là một hướng tiếp cận vấn đề bóc lột giúp chúng ta tránh được những
nhận thức giáo điều, phi biện chứng về quan hệ bóc lột, cũng như việc vận dụng nó trong
một giai đoạn lịch sử cụ thể của việc giải phóng sức sx, tạo động lực phát triển kinh tế và chủ
động hội nhập thành công với nền kinh tế quốc tế.
- 3 là, mặt khác, cũng phải bảo vệ những quyền chính đáng của cả người lđ lẫn giới chủ
sử dụng lđ bằng luật và bằng các chế tài thật cụ thể mới bảo đảm công khai, minh bạch và
bền vững. Những mâu thuẫn về lợi ích trong quá trình sử dụng lđ là một thực tế, việc phân
xử các mâu thuẫn ấy như thế nào để tránh những xung đột không cần thiết cũng lại là một
yêu cầu cấp thiết hiện nay, thể hiện trong bản chất của chế độ mới. Bảo vệ được những quyền
lợi chính đáng, những quyền lợi được luật pháp bảo vệ, của tất cả các bên trong quan hệ lđ
là một bảo đảm cho việc vận dụng một cách hợp lý quan hệ bóc lột trong điều kiện hiện nay,
đồng thời cũng là những đóng góp cơ bản nhất cho cả quá trình hoàn thiện và xây dựng mô
hình KTTT định hướng XHCN ở VN.
Liên hệ sự vận dụng quy luật này trong quá trình phát triển đất nước: kinh tế,
chính trị, điều gì cần học tập (sgk+...)
Trước đây do đối lập 1 cách máy móc CNXH với CNTB đã hình thành 1 quan điểm sai
lầm cho rằng trong CNXH, thậm chí cả trong TKQĐ lên CNXH, ko còn kinh tế hàng hóa,
càng ko còn KTTT (trình độ phát triển cao của kinh tế hàng hóa), do đó cũng ko còn phạm
trù gtri và GTTD. Ngày nay, trải qua thực tiễn, chúng ta càng nhận thức rõ rằng “sx hàng hóa
Trang 36
Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
ko đối lập với CNXH, mà là thành tựu phát triển của nền văn minh nhân loại, tồn tại khách
quan, cần thiết cho công cuộc XD CNXH và cả khi CNXH đã được XD”.
[Tồn tại sx hàng hóa, tất nhiên còn tồn tại quy luật gtri, từ đó lại nảy sinh câu hỏi “vậy
trong CNXH có còn phạm trù GTTD ko?”. C.Mác và V.I.Lênin cũng khẳng định: 1 khi XH
XHCN còn mang những dấu vết kinh tế của xh TBCN và kế thừa những thành tựu của nền
văn minh lớn mà CNTB đã thu được thì sự tồn tại sx và lưu thông hàng hóa là tất yếu. Trong
xh này, mỗi người lđ vẫn còn lệ thuộc vào sự phân công lđ xh, vẫn còn sự đối lập giữa lđ
chân tay và lđ trí óc; lđ vẫn là phương tiện để sinh sống chứ chưa trở thành nhu cầu bậc nhất
của mỗi người, sức sx của xh chưa đạt đến mức của cải tuôn ra dào dạt để phân phối theo
nhu cầu, nên vẫn phải đi con đường vòng thực hiện phân phối thông qua trao đổi hàng hóa.
Khi sx hàng hóa còn phổ biến thì sp thặng dư cũng phải mang hình thái hàng hóa, cũng có
gtri sd và gtri. Vậy gtri của sp thặng dư gọi là gì? Tất nhiên phải gọi là GTTD. Như vậy trong
công cuộc xd CNXH và cả trong CNXH, vẫn còn phạm trù GTTD].
Vì thế chúng ta phải học tập phương thức tổ chức, quản lý, phân phối của các nhà tư bản
để sx ra càng nhiều GTTD càng tốt. V.I.Lênin viết: tri thức về CNXH thì chúng ta có, nhưng
chúng ta chưa có tri thức về tổ chức với quy mô hàng triệu người, chưa có tri thức về tổ chức
và phân phối sp, cho nên với nhà tư bản “dù hắn là tên đại bịp bợm, nhưng 1 khi hắn đã tổ
chức ra được tờ rớt, khi hắn là 1 thương nhân đã từng làm công việc tổ chức sx và phân phối
cho hàng triệu, hàng chục triệu người, 1 khi hắn có kinh nghiệm thì chúng ta phải học ở hắn”
Nhưng như vậy ko có nghĩa là việc sx và sự phân phối GTTD trong CNTB và trong
CNXH hoàn toàn giống nhau. Bởi vì “bất kỳ 1 sự phân phối nào về tư liệu tiêu dùng cũng
chỉ là hậu quả của sự phân phối chính ngay những đk sx; nhưng sự phân phối những đk sx
lại là 1 tính chất của chính ngay phương thức sx. VD, phương thức sx TBCN dựa trên tình
hình là những đk vật chất của sx lại nằm ở trong tay những kẻ ko lđ, dưới hình thức sở hữu
tư bản và sở hữu ruộng đất, còn quần chúng thì chỉ là kẻ sở hữu những đk người của sx, tức
là sức lđ. Nếu những yếu tố của sx được phân phối như thế thì việc phân phối hiện nay về tư
liệu tiêu dùng tự nó cũng do nó mà ra. Nếu những đk vật chất của sx là sở hữu tập thể của
bản thân những người lđ thì cũng sẽ có 1 sự phân phối những tư liệu tiêu dùng khác với sự
phân phối hiện nay”
Theo tinh thần đó, trong nền kinh tế nhiều thành phần ở nước ta, việc phân phối trong
các DN tư bản tư nhân hay DN tư bản NN khác với việc phân phối trong các DNNN và DN
hiệp tác. Và có còn bóc lột hay ko thể hiện trong chính sự phân phối ấy, bao gồm cả phân
phối những đk sx và kq sx.
Những DN tư bản tư nhân chủ yếu dựa trên sở hữu tư bản tư nhân vể tư liệu sx, công
nhân chỉ sở hữu sức lđ; bởi vậy nhà tư bản chỉ trả cho công nhân theo giá cả sức lđ, toàn bộ
kq sx thuộc quyền chi phối của nhà tư bản. Sau khi nộp thuế, nhà tư bản chiếm hữu phần
GTTD còn lại, đó là động cơ, là mục đích kd của nhà tư bản. Ở đây còn tồn tại quan hệ bóc
lộc GTTD. Nhưng 1 khi chưa xd xong hoàn toàn CNXH, mà khi LLSX còn kém phát triển,
thì NN ta vẫn phải thừa nhận sự bóc lột này là hợp pháp. Bởi vì “chúng ta đau khổ ko những
vì sự phát triển của nền sx TBCN, mà còn đau khổ vì nó phát triển chưa đầy đủ” và “CNTB
là xấu so với CNXH. CNTB lại là tốt so với thời trung cổ, với nền tiểu sx, với chủ nghĩa quan
liêu do tình trạng phân tán của những người tiểu sx tạo nên”
Vì vậy, 1 mặt NN ta đòi hỏi các nhà tư bản nghiêm chỉnh tuân theo PL, tôn trọng lợi ích
chính đáng của công nhân, mặt khác để khuyến khích sự phát triển kinh tế tư nhân, NN phải
bảo hộ quyền sở hữu hợp pháp của các nhà tư bản và thực thi những chính sách, nhất là chính
sách thuế, sao cho họ có thể thu được lợi nhuận thích đáng thì họ mới mạnh dạn đầu tư để
Trang 37
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
phát triển sx kd. Trong đk quốc tế hóa đời sống kinh tế, sự cạnh tranh giữa các nước trên TG
và trong khu vực để thu hút vốn ngày càng gay gắt, thì các chính sách ưu đãi càng có vai trò
quan trọng. Đó là lý do vì sao NN ta, cũng như nhiều nước khác, ko ngừng hoàn thiện Luật
đầu tư theo hướng ngày càng hấp dẫn hơn đối với các nhà đầu tư.
Trong quá trình hội nhập quốc tế hiện nay, các DN trong nước cần cố gắng hơn nữa trong
việc thay đổi công nghệ. Hiện nay có nhiều DN trong nước đã tiến hành hợp tác với các DN
nước ngoài trên cơ sở hai bên cùng có lợi, vừa giúp DN nước ngoài làm quen nhanh chóng
hơn với nền kinh tế trong nước, vừa tạo điều kiện giúp DN trong nước có được những công
nghệ tiên tiến để phát triển sx. Vấn đề nguồn lực vẫn là vấn đề cần được trọng tâm trong tg
tới. Việc nâng cao chất lượng dạy và học, giảm dần khoảng cách giữa lý thuyết và thực tế là
vô cùng cần thiết để tránh hiện trạng có cầu mà không có cung như hiện nay.
Ta đã biết GTTD đang được tạo ra như thế nào, vậy phần GTTD ấy được phân chia như
thế nào ? Nếu coi ΔT = m thì ta có thể phân tách m thành m = m1 + m2 + m3 + m4 + m5 +
m6 + m7 + … Trong các DNNN hay DN hiệp tác dựa trên cơ sở chế độ sở hữu công cộng về
tư liệu sx thì kq sx thuộc về NN và tập thể lđ của DN. Bởi vậy, việc phân phối GTTD phải
vừa tăng thu cho ngân sách NN, vừa tăng thu nhập của người lđ, lại vừa tăng các quỹ của DN
(bao gồm quỹ tái sx mở rộng, quỹ phúc lợi,quỹ khen thưởng). Kết hợp hài hòa 3 lợi ích: NN,
tập thể và người lđ thì ko còn quan hệ bóc lột nữa và càng nhiều lợi nhuận thì cả 3 lợi ích
càng tăng cao.
Như vậy, sx hàng hóa XHCN cũng phải phấn đấu thu được nhiều GTTD (hay lợi nhuận),
nhưng đv CNXH sx GTTD cũng ko phải là quy luật tuyệt đối. Vì mục tiêu của CNXH trước
hết nhằm làm cho nd lđ thoát nạn bần cùng, làm cho mọi người có công ăn việc làm, được
ấm no và sống 1 đời sống hạnh phúc. Vì vậy, nếu do những hoàn cảnh khách quan, mà 1 đơn
vị kinh tế nào chỉ đảm bảo việc làm và cải thiện đời sống của nd thì dù lợi nhuận thấp, thậm
chí ko có lợi nhuận, cũng vẫn cần khuyến khích duy trì sx.
Có thể nói, điều kiện điểm xuất phát nền kinh tế VN thấp, nhưng qua khoảng tg sau đổi
mới, áp dụng nền KTTT định hướng XHCN đã có rất nhiều chuyển biến tích cực. Tiếp tục
vận dụng những pp sx GTTD, đồng thời học tập từ những nước phát triển, các DN của nước
ta có thể đẩy mạnh kích thích sx, tăng năng suất lđ xh, sử dụng kỹ thuật mới, cải tiến tổ chức
quản lí, tiết kiệm chi phí sx nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, giúp đất nước thoát khỏi tình
trạng nước nghèo, vững mạnh hơn và giàu đẹp hơn./.

Câu 10: Xuất khẩu tư bản

Bản chất của XKTB: tính chất của XKTB, nó là cái gì, nó thể hiện ntn.
Khác với xuất khẩu hàng hóa là đặc trưng của CNTB thời kỳ cạnh tranh tự do, XKTB là
XK gtri ra nước ngoài (đầu tư tư bản ra nước ngoài) để tổ chức sx kd nhằm thu được lợi
nhuận độc quyền cao, nhằm mục đích bóc lột GTTD ở các nước nhập khẩu tư bản. XKTB là
1 trong 5 đặc điểm cơ bản của CNTB đế quốc.
Theo Lênin thì XKTB là hình thức bóc lột nhiều tầng của CNTB, bởi lẽ các yếu tố đầu
vào của sx mà các nhà TBXK ra nước ngoài vốn là 1 bộ phận GTTD, lđ quá khứ của người
công nhân chính quốc, bị nhà tư bản tước đoạt, được biến thành phương tiện để tiếp tục bóc
lột GCCN ở các nước nhập khẩu. Hơn nữa, khi tiếp nhận dòng XKTB dưới hình thức đầu tư,
các quốc gia nhập khẩu tư bản còn phải tạo ra mt đầu tư thuận lợi với nhiều ưu đãi về thuế,
sd đất, mua công nghệ, chuyển lợi nhuận và hồi hướng vốn... Tuy vậy, trong dòng XKTB
chứa đựng nhiều yếu tố tạo tiền đề cho cần thiết cho CNH, HĐH nền KT quốc gia như vốn,

Trang 38
Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
công nghệ, kinh nghiệm QL sx ...nên hiện nay hầu hết các quốc gia đang phát triển chấp nhận
bóc lột, mở cửa nền KT, thu hút đầu tư nước ngoài để thúc đẩy CNH.
“Việc XKTB ảnh hưởng đến sự phát triển của CNTB và thúc đẩy hết sức nhanh sự phát
triển đó trong những nước đã được đầu tư... làm cho CNTB phát triển rộng và sâu thêm trên
toàn TG mà thôi”. Việc XKTB ra nước ngoài, ngoài mục tiêu săn đuổi lợi nhuận, còn vì mục
tiêu sâu xa hơn về ctri. Sự thâu tóm về KT đv các nước khác trên TG còn thống trị về ctri,
đây là 1 tđ khách quan của qtr XKTB từ khi ra đời cho đến nay.
Nguyên nhân của XKTB
Vào cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX, XKTB trở thành tất yếu vì:
Nguyên nhân sâu xa là do: Sự tđ của các quy luật KT trong CNTB không những tạo đk
hình thành mà còn đẩy nhanh sự phát triển các DN quy mô lớn. Sự phát triển vượt bậc của
KHCN sau CM công nghiệp đã tạo cơ sở hình thành các ngành sx mới. Sự phát triển mạnh
mẽ của qhe tín dụng, đặc biệt dưới hình thái tín dụng ngân hàng.
Nguyên nhân trực tiếp:
- Do sự thống trị độc quyền dưới hình thái tư bản tài chính
- Một số ít nước phát triển đã tích lũy được một khối lượng tư bản lớn dẫn đến cấu tạo
hữu cơ của tư bản ngày càng tăng làm cho tỷ suất lợi nhuận giảm và có một số "tư bản thừa"
tương đối cần tìm nơi đầu tư có nhiều lợi nhuận hơn so với đầu tư ở trong nước.
- Trong khi đó, nền KT TG lại chịu chi phối bởi quy luật phát triển ko đều, các nước tiên
tiến thì thừa tư bản, ngược lại các nước lạc hậu về KT bị lôi cuốn vào sự giao lưu KT TG
nhưng lại rất thiếu tư bản, kỹ thuật, thừa lđ, giá đất đai, nguyên liệu rẻ, nên tỷ suất lợi nhuận
cao, rất hấp dẫn đầu tư tư bản. Do đó, theo quy luật của nó, tư bản từ nơi thừa sẽ tìm đường
chảy sang nơi thiếu thành dòng XKTB.
- CNTB càng phát triển thì mâu thuẫn KT xh càng gay gắt. XKTB trở thành biện pháp
làm giảm mức độ gay gắt đó.
Các hình thức của XKTB: XKTB tồn tại dưới nhiều hình thức, theo các cách tiếp cận
khác nhau
- Nếu xét cách thức đầu tư thì có: đầu tư trực tiếp FDI và đầu tư gián tiếp FPI.
+ Đầu tư trực tiếp (XKTB sx) là hình thức XKTB để xd những xí nghiệp mới hoặc mua
lại những xí nghiệp đang hđ ở nước nhận đầu tư (biến nó thành một chi nhánh của cty mẹ ở
chính quốc) hay thầu khoán xd kênh đào, đường xá cho nước nhập tư bản.
+ Đầu tư gián tiếp (XKTB cho vay) là hình thức XKTB dưới dạng cho vay thu lãi, đưa
tư bản ra nước ngoài để cho vay nhằm thu lợi từ nước ngoài. Thông qua các ngân hàng tư
nhân hoặc các trung tâm tín dụng qte và quốc gia, tư nhân hoặc các nhà tư bản cho các nước
khác vay vốn theo nhiều hạn định khác nhau để đầu tư vào các đề án phát triển KT. Ngày
nay hình thức này còn được thể hiện bằng việc mua trái khoán hay cổ phiếu của các cty ở
nước nhập khẩu tư bản.
- Nếu xét theo chủ sở hữu, có XKTB NN và XKTB tư nhân.
+ XKTB NN: là hình thức XKTB mà NN tư sản lấy tư bản từ ngân quỹ của mình đầu tư
vào các nước nhập khẩu tư bản hoặc viện trợ hoàn lại hay ko hoàn lại, nó có vai trò mở đường
cho việc cho vay và đầu tư, nhằm các mục tiêu về KT, ctri và quân sự.
+ XKTB tư nhân: là hình thức XKTB do các nhà tư bản tư nhân hoặc tổ chức độc quyền,
các tập đoàn sx tư nhân đứng ra xuất khẩu. Ngày nay, hình thức này chủ yếu do các cty xuyên
quốc gia tiến hành thông qua hđ đầu tư kd. XKTB tư nhân là hình thức chủ yếu của XKTB,
có xu hướng tăng nhanh, chiếm tỷ lệ cao trong tổng TBXK.

Trang 39
Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
- Nếu xét về cách thức hđ, có các chi nhánh của cty xuyên quốc gia, hđ tài chính tín dụng
của các ngân hàng hay các trung tâm tín dụng và chuyển giao công nghệ, trong đó, hđ dưới
hình thức chuyển giao công nghệ là biện pháp chủ yếu mà các nước XKTB thường sd để
khống chế nền KT của nước nhập khẩu tư bản.
XKTB về thực chất là hình thức mở rộng qhe sx TBCN trên phạm vi qte, là công cụ chủ
yếu để bành trướng thế lực của tư bản tài chính nhằm bóc lột nd lđ TG, làm cho các nước
nhập khẩu tư bản bị bóc lột GTTD, cơ cấu KT què quặt, lệ thuộc vào nền KT nước TBCN.
Từ đó làm mâu thuẫn KT - xh gia tăng.
Biểu hiện mới của XKTB trong gđ hiện nay
+ Hướng xuất khẩu: của dòng tư bản xuất khẩu không chỉ theo 1 chiểu, từ các nước phát
triển sang các nước đang phát triển mà đa chiều, đan xen vào nhau, định hướng và các khâu
có giá trị cao trong chuỗi gia tăng giá trị của các cty xuyên quốc gia để khai thác lợi thế so
sánh ở các địa bàn khắp TG, nơi mà chúng cắm nhanh.Trước đây chủ yếu đầu tư sang các
nước đang phát triển thì nay là các nước phát triển với nhau do qtr phân công lđ qte, mức độ
an toàn đầu tư ở những nước kém phát triển ko cao, mặt khác cũng là để khai thác những
thành tựu KHKT của nhau và giành thị trường lợi nhuận. Viện trợ ko hoàn lại cũng là hình
thức XKTB nhưng có kèm theo các đk về KT ctri. Về lĩnh vực đầu tư: trước kia chủ yếu đầu
tư vào các ngành khai thác thì bây giờ là ngành chế biến.
+ Chủ thể XKTB có sự thay đổi lớn, trước đây là tư bản độc lập, cá biệt, nay là các cty
xuyên quốc gia, vai trò các cty xuyên quốc gia trong XKTB ngày càng lớn, đặc biệt là trong
FDI, XKTB đã trở thành công cụ chủ yếu để chiếm lĩnh và khai thác thị trường của các cty
xuyên quốc gia. Mặt khác, đã xuất hiện nhiều chủ thể XKTB từ các nước phát triển mà nội
bật là các nước Nics châu Á.
+ Sự đa dạng của các hình thức XKTB, sự đan quyện giữa XKTB và xuất khẩu hàng hóa
tăng lên. Trong dòng XKTB hiện nay tính chất “bóc lột nhiều tầng của CNTB” bị che lấp
dưới hình thức các hiệp định hợp tác song phương và đa phương do chính phủ của các nước
ký kết làm cho vai trò thúc đẩy tiến trình công nghiệp hóa ở các quốc gia chậm phát triển và
đang phát triển của XKTB nổi bật.Chẳng hạn, trong đầu tư trực tiếp xuất hiện những hình
thức mới như BOT, BT... sự kết hợp giữa XKTB với các hợp đồng buôn bán hàng hóa, dịch
vụ, chất xám ko ngừng tăng lên.
+ Tính chất của XKTB thay đổi: trước đây là sự áp đặt mang tính thực dân nhằm chiếm
đoạt lợi ích về 1 phía, hiện nay nguyên tắc 2 bên cùng có lợi được đề cao, dù nước đó nhỏ bé
hay rộng lớn nếu nước đó ko muốn nhận XKTB của nước kia thì nước kia ko có quyền áp
đặt.
Kết quả 2 mặt của XKTB:
- Tích cực: Làm cho QHSX TBCN phát triển và mở rộng ra trên địa bàn qte; Thúc đẩy
nhanh qtr phân công lđ và qte hóa đời sống KT của nhiều nước; Làm cho qtr CNH, HĐH ở
các nước nhập khẩu phát triển nhanh chóng; Giúp các nước kém phát triển giảm được áp lực
những thành tựu trên TG để phát triển, có thể thu hút vốn và học hỏi những kinh nghiệm QL
từ đó rút ngắn khoảng cách chênh lệch giữa các nước; Để các nước hòa nhập vào nền KT TG
và thực hiện cơ cấu KT mở.
- Tiêu cực: Để lại trong các quốc gia nhập khẩu tư bản những hậu quả nặng nề như nền
KT mất cân đối và lệ thuộc, nợ nầng chồng chất do bị bóc lột nặng nề. Điều này tùy thuộc 1
phần rất lớn vào vai trò QL của NN ở các nước nhập khẩu tư bản. Lợi dụng mặt tích cực của
XKTB, nhiều nước đã mở rộng việc tiếp nhận đầu tư để đẩy mạnh qtr CNH, HĐH ở nước

Trang 40
Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
mình. Vấn đề đặt ra là phải biết vận dụng mềm dẻo, linh hoạt, nguyên tắc cùng có lợi, lựa
chọn phương án thiết thực để khai thác nguồn lực qte có hiệu quả.]
Liên hệ ý nghĩa của việc nghiên cứu vấn đề này trong vận dụng dụng phát triển:
ctri, KT
Ý nghĩa ctri: ngày nay XKTB trên nguyên tắc bình đẳng, cùng có lợi trong khi trước kia
xuất khẩu tư bản mang tính chất áp đặt.
Ý nghĩa KT: XKTB là 1 trong những hình thức của qtr hội nhập qte, nên cần thúc đẩy
DN tư nhân xuất khẩu ra nước ngoài để tìm kiếm lợi nhuận. Theo Lênin tính chất ctri của
XKTB là tính chất ăn bám, là bóc lột nhiều tầng, bản chất này đến nay vẫn ko thay đổi. Nên
trong thời buổi hội nhập hiện nay để hạn chế sự ăn bám, sự bóc lột,...chúng ta phải thay đổi
từ nhận thức đến hiện thực hóa thành các chủ trương, đường lối, pháp luật....triệt để khai thác
nguyên tắc 2 bên cùng có lợi, hạn chế việc họ khai thác hết tài nguyên của ta, xuất siêu nhưng
phải đảm bảo được vấn đề sx trong nước.
Liên hệ trong việc tiếp nhận đầu tư nước ngoài tại Việt Nam
Thành tựu:
Sau 25 năm, đầu tư nước ngoài đã đóng góp vào sự ổn định của kinh tế vĩ mô, với tốc độ
tăng trưởng GDP bình quân của 25 năm là 7%. Với sự ổn định về kinh tế - xã hội, Việt Nam
là điểm đến tin cậy của các nhà đầu tư. Tính đến tháng 2/2013, đã có 14.550 dự án đầu tư
nước ngoài, với 211 tỷ USD vốn đăng ký, và vốn thực hiện gần 100 tỷ USD. Đầu tư nước
ngoài đã đóng góp vào tốc độ tăng trưởng GDP từ 19 - 20%; 60% trong tổng kim ngạch xuất
khẩu; giải quyết việc làm cho khoảng 3 triệu lao động trực tiếp và từ 3-4 triệu lao động gián
tiếp.
Qua đó, đầu tư nước ngoài đã có tác động mạnh đối với tăng trưởng kinh tế, thể hiện rõ
hơn qua các hoạt động như: bổ sung cho tổng vốn đầu tư xã hội; góp phần quan trọng vào
xuất khẩu; đóng góp vào nguồn thu ngân sách; thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo
hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá; tạo việc làm, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và
thay đổi cơ cấu lao động; là kênh chuyển giao công nghệ quan trọng, góp phần nâng cao trình
độ công nghệ của nền kinh tế…
Hạn chế:
Đó là, hiệu quả tổng thể nguồn vốn đầu tư nước ngoài chưa cao. Trong công nghiệp –
xây dựng, các dự án đầu tư nước ngoài chủ yếu tập trung vào lắp ráp, giá trị gia tăng thấp; có
quá ít dự án về cơ sở hạ tầng; tỷ trọng dự án trong nông - lâm - ngư nghiệp rất thấp và có xu
hướng giảm dần trong khi đây là những ngành Việt Nam có thế mạnh. Đầu tư nước ngoài tập
trung chủ yếu vào địa bàn có điều kiện thuận lợi về cơ sở hạ tầng, nguồn nhân lực, thị trường
tiêu thụ sản phẩm gây mất cân đối vùng miền… Mục tiêu thu hút công nghệ (công nghệ cao
và công nghệ nguồn), chuyển giao công nghệ chưa đạt được như kỳ vọng. Trên 80% doanh
nghiệp đầu tư nước ngoài sử dụng công nghệ trung bình của thế giới, 5-6% sử dụng công
nghệ cao, 14% ở mức thấp và lạc hậu, cá biệt có trường hợp sử dụng công nghệ lạc hậu. Số
lượng việc làm tạo ra chưa tương xứng, đời sống người lao động chưa cao, tranh chấp và
đình công có xu hướng gia tăng. Hiệu ứng lan tỏa của khu vực đầu tư nước ngoài sang khu
vực khác của nền kinh tế còn hạn chế, có dấu hiệu chèn lấn. Một số dự án được cấp phép
nhưng chưa bảo đảm tính bền vững, gây ô nhiễm môi trường, tiêu tốn năng lượng, tài nguyên,
chưa chú ý đầy đủ tới an ninh quốc phòng. Có hiện tượng chuyển giá, trốn thuế. Một số doanh
nghiệp đầu tư nước ngoài có biểu hiện áp dụng các thủ thuật chuyển giá tinh vi như nâng
khống giá trị góp vốn (bằng máy móc, thiết bị, bản quyền…), giá trị mua bán nguyên vật
liệu đầu vào, bán thành phẩm, thành phẩm, dịch vụ, phí quản lý, tiền bản quyền, chi phí bảo
Trang 41
Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
lãnh, cho vay, trả lương, đào tạo, quảng cáo, nhà thầu, chuyển nhượng vốn… tạo nên tình
trạng lỗ giả, lãi thật, gây thất thu ngân sách, làm cho đa số bên Việt Nam phải rút khỏi liên
doanh, doanh nghiệp trở thành 100% vốn nước ngoài.
Giải pháp:
Hoàn thiện hệ thống luật pháp, chính sách về đầu tư để xử lý các bất cập về sự không
thống nhất giữa Luật Đầu tư và pháp luật về đầu tư, cũng như Luật Đầu tư và Luật Doanh
nghiệp. Sửa đổi một cách căn bản chính sách ưu đãi và cơ quan xây dựng chính sách ưu đãi
đầu tư theo hướng: Trong thời gian trước mắt, sửa đổi chính sách ưu đãi đầu tư phù hợp với
định hướng thu hút đầu tư nước ngoài đến năm 2020, đồng thời đảm bảo tính hấp dẫn, cạnh
tranh so với các nước trong khu vực. Về dài hạn, cần thay đổi một cách căn bản việc xây
dựng chính sách ưu đãi đầu tư.
Tiếp tục hoàn thiện cơ chế phân cấp trong quản lý đầu tư nước ngoài theo hướng phát
huy quyền chủ động của địa phương, đồng thời đảm bảo tập trung thống nhất, hiệu quả và
hiệu lực quản lý nhà nước, đặc biệt là đối với các dự án thuộc thẩm quyền quyết định của
Quốc hội và của Thủ tướng Chính phủ; dự án có tầm ảnh hưởng lan tỏa vùng; dự án thực
hiện trên địa bàn từ 2 tỉnh trở lên; dự án được hưởng ưu đãi đầu tư theo cơ chế thỏa thuận…
Đổi mới công tác xúc tiến đầu tư theo hướng tăng cường thống nhất điều phối các hoạt
động xúc tiến đầu tư ở trong nước và nước ngoài; nội dung xúc tiến đầu tư phải đảm bảo
nguyên tắc xúc tiến đầu tư theo vùng và liên vùng, có trọng tâm, trọng điểm, mang tầm quốc
gia, chuyên đề theo lĩnh vực chuyên sâu; bố trí kinh phí đủ mức để tập trung hoàn thiện và
nâng cao chất lượng hệ thống trang web về đầu tư nước ngoài. Đánh giá hoạt động của các
đại diện xúc tiến đầu tư nước ngoài tại các cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài trong
thời gian qua để kiến nghị điều chỉnh, bổ sung cho phù hợp với tình hình thực tế. Tập trung
hỗ trợ dự án đã được cấp giấy chứng nhận đầu tư đang triển khai hoạt động thuận lợi và có
hiệu quả nhằm thông qua các nhà đầu tư này để quảng bá hình ảnh về môi trường đầu tư Việt
Nam.
Hoàn thiện nội dung và quy trình cấp giấy chứng nhận nhà đầu tư. Bổ sung nội dung
thẩm tra dự án (thẩm tra theo quy hoạch ngành, thẩm tra năng năng lực tài chính và kinh
nghiệm đối với dự án có quy mô lớn, tác động xã hội; thẩm tra về công nghệ, môi trường,
loại đất và quy mô sử dụng đất). Tiếp tục hoàn thiện quy hoạch ngành/lĩnh vực, công bố công
khai các quy hoạch theo vùng và địa phương, ban hành các tiêu chí đối với một số ngành,
lĩnh vực, đặc biệt là đối với các ngành nằm trong cam kết WTO; công bố các điều kiện đầu
tư trong từng ngành…
Xem xét điều chỉnh các rào cản đầu tư cho nhà đầu tư nước ngoài đối với một số ngành
dịch vụ mà Việt Nam đang có nhu cầu, đồng thời xây dựng rào cản kỹ thuật phù hợp với cam
kết quốc tế để lựa chọn dự án.
Tăng cường hỗ trợ nhà đầu tư và quản lý sau cấp phép. Đẩy nhanh tiến độ xây dựng hệ
thống thông tin quốc gia về đầu tư nước ngoài, được nối mạng với cơ quan trung ương, địa
phương, doanh nghiệp đầu tư nước ngoài. Tập trung hỗ trợ các dự án đã được cấp giấy chứng
nhận đầu tư. Trong khi đầu tư mới chưa thể tăng nhanh thì cần tập trung hỗ trợ, tạo điều kiện
thuận lợi cho dự án đã được cấp phép đi vào sản xuất kinh doanh, tăng vốn giải ngân và mở
rộng sản xuất. Cơ quan quản lý nhà nước thực hiện đầy đủ chức năng hậu kiểm theo chức
năng, đặc biệt lưu ý đến các vấn đề chuyển giá, môi trường, gian lận đầu tư...
Đv các DN VN: Tích cực đổi mới công nghệ và phương thức QL để nâng cao khả năng
cạnh tranh trên thị trường qte. Cần phải xđ được chiến lược mặt hàng xuất khẩu và chiến lược
thị trường đúng đắn. XD thương hiệu vững chắc nhằm khẳng định vị thể của DN trên trường
Trang 42
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
qte. Phải tăng cường liên kết hợp tác theo chiều dọc và theo chiều ngang đảm bảo nguồn
cung nguyên liệu. Các DN vừa và nhỏ, vốn ít cần phải tăng cường hợp tác, liên kết để giúp
đỡ lẫn nhau. Tích cực tiến hành các hđ xúc tiến thương mại. Nâng cao chất lượng sp phù hợp
với tiêu chuẩn của nước nhập khẩu.
Hội nhập qte là 1 xu thế tất yếu, mang tính toàn cầu hoá. Sự biến động trên thị trường
các nước sẽ tđ mạnh đến thị trường trong nước. Điều này đòi hỏi chúng ta phải có chính sách
KT vĩ mô đúng đắn, cơ chế QL phải tạo cơ sở để nền KT có khả năng phản ứng tích cực, có
năng lực dự báo và phân tích tình hình hạn chế được những ảnh hưởng tiêu cực trước những
biến động trên thị trường TG, đồng thời xđ rõ những thách thức khó khăn mà CM nước ta sẽ
gặp phải để thực hiện bằng được mục tiêu: “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn
minh”.
Liên hệ trong việc tiếp nhận đầu tư nước ngoài tại Bình Dương (số liệu củ )
- Đầu tư trong nước: đến nay toàn tỉnh có 17.000 doanh nghiệp trong nước đăng ký hoạt
động, với tổng số vốn trên 128.000 tỷ đồng.
- Đầu tư nước ngoài: đến nay đã thu hút được 2.356 dự án đầu tư nước ngoài, với tổng
số vốn đầu tư 20,2 tỷ USD (hiện đứng thứ 4 cả nước: sau TP. Hồ Chí Minh, Bà Rịa – Vũng
Tàu và Hà Nội).
+ Hiện tại có 39 quốc gia và vùng lãnh thổ đã đầu tư vào Bình Dương, trong đó một
số quốc gia có số dự án và số vốn đầu tư lớn như:
1.Nhật Bản có 225 dự án với tổng số vốn là 4 tỷ 693 triệu USD;
2.Đài Loan có 667 dự án với tổng số vốn là 4 tỷ 607 triệu USD;
3.Hàn Quốc có 487 dự án với tổng số vốn là 1 tỷ 900 triệu USD;
4.Singapore có 136 dự án với tổng số vốn là 1 tỷ 758 triệu USD;
5.Malaysia có 72 dự án với tổng số vốn là 607 triệu USD.......
+ Phân bổ dự án đầu tư nước ngoài: trong các Khu công nghiệp VSIP: 392 dự án (tổng
vốn 5 tỷ 387 triệu USD); trong các khu công nghiệp còn lại: 969 (tổng vốn 6 tỷ 784 triệu
USD); ngoài khu công nghiệp: 995 dự án (tổng vốn 8 tỷ 067 triệu USD)./.

Bài tập

IX TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

Phân tích các nguồn gốc hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh. Nguồn gốc nào là quan
trọng nhất quyết định bản chất tư tưởng Hồ Chí Minh
1. Khái niệm Tư tưởng Hồ Chí Minh
“Tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống quan điểm toàn diện và sâu sắc về những vấn
đề cơ bản của cách mạng Việt Nam, kết quả của sự vận dụng và phát triển sáng tạo chủ
nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện cụ thể của nước ta, kế thừa và phát triển các giá trị truyền
thống tốt đẹp của dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại; là tài sản tinh thần vô cùng
to lớn và quý giá của Đảng và dân tộc ta, mãi mãi soi đường cho sự nghiệp cách mạng của
nhân dân ta giành thắng lợi”.
2. Nguồn gốc Tư tưởng Hồ Chí Minh
2.1. Giá trị truyền thống của dân tộc Việt Nam
- Chủ nghĩa yêu nước và ý chí bất khuất, tự lực tự cường
+ Chủ nghĩa yêu nước đã trở thành động lực, sức mạnh truyền thống, đạo lý làm người,
niềm tự hào và là nhân tố hàng đầu trong bảng giá trị tinh thần của con người Việt Nam.

Trang 43
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
+ Chủ nghĩa yêu nước chính là động lực chi phối mọi suy nghĩ, hành động của Hồ Chí
Minh trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng.
- Tinh thần cộng đồng, đoàn kết, ý thức dân chủ xuất hiện, được nuôi dưỡng trong quá
trình dựng nước, giữ nước và trở thành truyền thống tốt đẹp của dân tộc.
- Truyền thống cần cù, dũng cảm, thông minh, sáng tạo trong lao động sản xuất, trong
chiến đấu, không ngừng mở cửa đón nhận tinh hoa văn hoá của nhân loại để bảo tồn và
phát triển đất nước.
Trước 1911, gia đình, quê hương, đất nước đã chuẩn bị đầy đủ hành trang yêu
nước để Người ra đi tìm đường cứu nước.
2.2. Tinh hoa văn hóa phương Đông và phương Tây
* Phương Đông
- Nho giáo
+ Nho giáo khi vào nước ta đã được Việt hóa thành nho giáo Việt Nam thể hiện những
giá trị về lòng yêu nước, thương dân.
+ Hồ Chí Minh tiếp thu những mặt tích cực trong học thuyết của nho giáo: tinh thần “nhân
nghĩa”, đề cao “trung - hiếu”. Lý tưởng về một xã hội bình trị, một thế giới đại đồng. Đề cao
văn hoá, lễ giáo, tạo ra tinh thần hiếu học…
+ Bên cạnh những yếu tố tích cực trên Hồ Chí Minh còn phê phán, bác bỏ những yếu tố
tiêu cực như phân chia đẳng cấp, coi khinh lao động chân tay, tư tưởng trọng nam khinh
nữ…
Hồ Chí Minh là một hiện thân của bậc quân tử, đấng trượng phu trên nền tảng chủ
nghĩa yêu nước Việt Nam.
- Hồ Chí Minh tiếp thu những mặt tích cực nhất trong học thuyết của phật giáo:
+ Phật giáo là tư tưởng vị tha, bình đẳng, từ bi, bác ái.
+ Phật giáo cũng đề cao nếp sống đạo đức, trong sạch, chăm làm điều thiện, coi trọng
lao động.
+ Phật giáo vào Việt Nam kết hợp với chủ nghĩa yêu nước sống gắn bó với dân, hoà vào
cộng đồng chống kẻ thù chung của dân tộc là chủ nghĩa thực dân.
- Người cũng đã tìm thấy ở “Chủ nghĩa tam dân” (Dân tộc độc lập, Dân quyền tự do, Dân
sinh hạnh phúc) của Tôn Trung Sơn những điều phù hợp với điều kiện của cách mạng nước
ta là Tư tưởng dân chủ tiến bộ.
Hồ Chí Minh là nhà mác-xít tỉnh táo và sáng suốt, biết khai thác những yếu tố tích cực của
tư tưởng văn hoá phương Đông để phục vụ cho sự nghiệp của cách mạng Việt Nam.
* Văn hoá phương Tây:
- Tư tưởng tự do, bình đẳng bác ái của cuộc cách mạng tư sản
Ngay từ lúc còn học ở nhà trường Hồ Chí Minh đã được làm quen với nền văn hóa
Pháp. Người đã từng biết đến khẩu hiệu “Tự do- Bình đẳng- Bác ái”.
- Tư tưởng dân chủ trong cách mạng tư sản với quyền dân tộc, quyền con người và tư
tưởng Tự do - Bình đẳng - Bác ái. Đây là những tư tưởng tiến bộ trong tinh hoa văn hóa
phương Tây đã tác động mạnh mẽ tới suy nghĩ, hành động và tư tưởng của Hồ Chí Minh.
- Tư tưởng dân chủ của các nhà khai sáng như: Vônte, Môngtétxkiơ, Rútxô…
- Học thuyết của thiên chúa giáo: Hồ Chí Minh còn tiếp thu tư tưởng của Thiên Chúa giáo
trong quá trình hình thành tư tưởng của mình, tiêu biểu nhất là lòng bác ái, đức hy sinh.
Hồ Chí Minh tiếp thu có chọn lọc tư tưởng văn hoá Đông-Tây để phục vụ cho cách mạng
Việt Nam. Người dẫn lời của Lênin: “Chỉ có những người cách mạng chân chính mới thu
hái được những hiểu biết quý báu của các đời trước để lại”[1].
Trang 44
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
2.3 Chủ nghĩa Mác - Lênin
- Chủ nghĩa Mác – Lênin chính là điều kiện khách quan trực tiếp hình thành tư tưởng Hồ
Chí Minh. Học thuyết giúp cho Hồ Chí Minh có được thế giới quan, phương pháp luận biện
chứng để tìm ra con đường cho cách mạng Việt Nam.
- Hồ Chí Minh tiếp thu lý luận Mác – Lênin với một trí tuệ thiên tài với quan điểm lý luận
gắn liền với thực tiễn, Người đã vận dụng đúng đắn, sáng tạo lý luận này trong điều kiện
xã hội Việt Nam là một xã hội thuộc địa nửa phong kiến.
2.4. Trí tuệ và hoạt động thực tiễn của Hồ Chí Minh
- Hồ Chí Minh là người có tấm lòng yêu nước thương dân sâu sắc, có ý chí quyết tâm
của một người yêu nước, có lý tưởng hoài bão lớn, bản lĩnh kiên định, sẵn sàng hiến dâng
cuộc đời cho dân tộc độc lập, tự do hạnh phúc cho nhân dân.
- Tài năng trí tuệ mà biểu hiện trước hết là ở sự kiên trì học tập, tiếp thu vốn tri thức
phong phú của dân tộc và nhân loại.
- Đó là năng lực hoạt động thực tiễn phong phú của Hồ Chí Minh.
Trong các nguồn gốc lý luận thì nguồn gốc chủ nghĩa Mác-Lênin là quan trọng nhất, quyết
định bước ngoặt cách mạng và sự nghiệp cách mạng của Hồ Chí Minh. Giữa nguồn gốc lý
luận với nhân tố chủ quan thì không thể xác định yếu tố nào quan trọng hơn, bởi thiếu một
trong hai nội dung đó sẽ không có tư tưởng Hồ Chí Minh.
* Vai trò của chủ nghĩa Mác–Lênin đối với sự hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh
Chủ nghĩa Mác-Lênin là nguồn gốc lý luận trực tiếp, quyết định bản chất của tư tưởng
Hồ Chí Minh, là cơ sở thế giới quan và phương pháp luận của tư tưởng Hồ Chí Minh, đồng
thời tư tưởng của Người góp phần làm phong phú thêm chủ nghĩa Mác-Lênin ở thời đại
các dân tộc bị áp bức vùng lên giành độc lập, tự do.
Người khẳng định: “Chủ nghĩa Mác-Lênin đối với chúng ta… là mặt trời soi sáng con
đường chúng ta đi tới thắng lợi cuối cùng, đi tới chủ nghĩa xã hội…”.
Sự vận dụng và phát triển chủ nghĩa Mác-Lênin ở Hồ Chí Minh nổi lên một số điểm đáng
chú ý:
Một là, khi ra đi tìm đường cứu nước Nguyễn Ái Quốc đã có một vốn học vấn chắc chắn,
một năng lực trí tuệ sắc sảo, Người đã phân tích, tổng kết các phong trào yêu nước Việt
Nam chống Pháp cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX; Người tự hoàn thiện vốn văn hoá, vốn
chính trị, vốn sống thực tiễn phong phú, nhờ đó Bác đã tiếp thu chủ nghĩa Mác-Lênin như
một lẽ tự nhiên “tất yếu khách quan và hợp với quy luật”. Chủ nghĩa Mác-Lênin là bộ phận
văn hoá đặc sắc nhất của nhân loại: tinh tuý nhất, cách mạng nhất, triệt để nhất và khoa
học nhất
Hai là, Nguyễn Ái Quốc đến với chủ nghĩa Mác-Lênin là tìm con đường giải phóng cho
dân tộc, tức là xuất phát từ nhu cầu thực tiễn Việt Nam chứ không phải từ nhu cầu tư duy.
Người hồi tưởng lần đầu tiếp xúc với chủ nghĩa Lênin, “khi ấy ngồi một mình trong phòng
mà tôi nói to lên như đang đứng trước đông đảo quần chúng: hỡi đồng bào bị đọa đầy đau
khổ, đây là cái cần thiết cho chúng ta, đây là con đường giải phóng cho chúng ta”.
Ba là, Người vận dụng chủ nghĩa Mác-Lênin theo phương pháp mác-xít và theo tinh
thần phương Đông, không sách vở, không kinh viện, không tìm kết luận có sẵn mà tự
tìm ra giải pháp riêng, cụ thể cho cách mạng Việt Nam.
Chủ nghĩa Mác-Lênin là cơ sở chủ yếu nhất hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh. Vai
trò của chủ nghĩa Mác-Lênin đối với tư tưởng Hồ Chí Minh thể hiện ở chỗ:
- Quyết định bản chất thế giới quan khoa học của tư tưởng Hồ Chí Minh.
- Quyết định phương pháp hành động biện chứng của Hồ Chí Minh.
Trang 45
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
- Tư tưởng Hồ Chí Minh là chủ nghĩa Mác-Lênin ở Việt Nam, là tư tưởng Việt Nam thời
hiện đại. Hồ Chí Minh là người đầu tiên đặt cơ sở lý luận và thực tiễn cho “CNXH đặc sắc
Việt Nam”.

Câu 1: Nguồn gốc hình thành tư tưởng HCM

ĐH Đảng lần IX khẳng định : “tư tưởng HCM là một hệ thống qua điểm toàn diện và sâu sắc ề
những vấn đề cơ bản của CM VN, là kết quả sự vận dụng và phát triển sáng tạo chũ nghĩa Mác Lênin
vào điều kiện cụ thể của nước ta, kế thưà và phát triển các giá trị truyển thống tốt ẹp của dân tộc,
tiếp thu tinh hoa VH nhân loại” và “tư tưởng HCM soi đường cho cuộc đấu tranh của nhân ta giành
thắng lợi, là tài sản tinh thần to lớn của Đảng và dân tộc ta”
Nghị quyết 09 Bộ Chính trị (khoá VII) viết:”Chủ tịch HCM đã sớm nắm bắt sâu sắc bản chất
CM và KH tinh thành biện chứng và nhân đạo của học thuyết Mác-Lênin, vận dụng một cách sáng
tạo học thuyết ấy phù hợp với hoàn cảnh thực tế nước ta; đồng thời Người đã kế thừa phát huy chủ
nghĩa yêu nước truyền thống thống đẹp của dân tộc và tinh hoa của nhân loại. Tư tưởng HCM được
hình thành từ những nguồn gốc đó “
Tư tưởng HCM là sự kế thừa và phát triển những truyền thống tốt đẹp của dân tộc VN mà đỉnh
cao là chủ nghĩa yêu nước
Truyền thống yêu nước ý chí độc lập tự cường là chuẩn mực cao nhất, đứng đầu bản giá trị VH
tinh thần VN. Mọi học thuyết đạo đức tôn giáo du nhập vào VN đều được tiếp nhận khúc xạ qua lăng
kính của tư tưởng yêu nước đó. Tại ĐH II (1951) của Đảng Chủ tịch HCM nói:”dân ta có một lòng
nồn nàng yêu nước. Đó là truyền thống quy báu của ta. Từ xưa đến nay mỗi khi tổ quốc bị xâm lăng
thì tinh thần ấy lại sôi nổi, nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ to ớn nó lướt qua mọi sự nguy
hiểm khó khăn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và cướp nước.”
Các dân tộc đều có lòng yêu nước. Song truyền thống yêu nước VN có những nét đặc sắc:một là
tinh thần độc lập tự chủ, anh dũng bất khuất trong đấu tranh dựng nước và giử nước hiếm thấy một
dân tộc nào trên thế giới ở vào hoàn cảnh lịch sử phải đấu tranh trường kỳ như thế, gay go quyết liệt
như thế để chống ngoại xâm, để bảo vệ độc lập tự do bản sắc và phẩm giá dân tộc như dân tộc VN.
Hai là giàu tính cộng đồng, tính nhân dân, tính nhân bản trong tư tưởng tình cảm yêu nước VN ngay
thời phong kiến nước chủ yếu không phải là Vua mà trước hết là dân là đồng bào, là phẩm giá dân
tộc và phẩm giá con người. Ba là do hai dặc tính trên tư tưởng yêu nước truyền thống VN có xu
hướng gắn với tiến bộ XH. Tư tưởng yêu nước VN chưa đựng khát vọng về tự do công bằng bình
đẳng XH của nhân dân. Các vị anh hùng dân tộc đều có đường lối ít nhiều đáp ứng khát vọng ấy.
Nhân dân VN yêu nước mình nhưng không ít kỷ hẹp hòi dân tộc mà tôn trọng các dân tộc khác khoan
dung và quý trọng tình hoà hiếu.
Dân tộc VN có truyền thống đoàn kết nhân ái tinh thần tộng đồng lá lành đùm lá rách trong hoạn
nạn khó khăn. Dân tộc VN có truyền thống lạc quan yêu đời trong muôn nguy ngàn khó ngươi LĐ
vẫn độ viên nhau “chớ thấy sóng cã mà ngả tay chèo” và tiếng cười vẫn không ngớt vang lên trong
cuộc sống. Dân tộc VN cần cù thông minh sáng tạo trong SX và chiến đấu đồng thời cũng là dân tộc
ham học hỏi và mở rộng cửa đón nhân tinh hoa VH nhân loại. Người VN từ xưa đã rất xa lạ với đầu
óc hẹp hòi thủ cựu thói bài ngoại cực đoan. Trên cơ sở giử vững bản sắc dân tộc nhân dân ta đã biết
chọn lọc, tiếp thu cải biến những cái hay, cái tốt cái đẹp của người thành những giá trị riêng của mình.
Tư tưởng HCM là sự kết tinh trọn vẹn sinh động của những giá trị truyền thống cao quý đó. Chủ
nghĩa yêu nước VN là nguồn gốc sâu xa của tư tưởng Hồ Chí Minh. Từ tuổi thanh niên HCM đã là
một trong những người con yêu nước ưu tú nhất tiêu biểu nhất của dân tộc. Tất cả ý nghĩa cuộc sống
đối với người lúc đó là cứu nước giải phóng dân tộc cứu đồng bào bị đọa đày đau khổ. Người coi đấy
là lẽ sống thiêng liêng nhất, Người nói :”tự do cho đồng bào tôi, độc lập cho tổ quốc tôi đấy là tất cả
Trang 46
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
những điều tôi muốn, đấy là tất cả những đều tôi hiểu”. Đối với Người tất cả mọi kế sách đều vô
nghĩa nếu không nhằm tự do cho đồng bào, độc lập cho tổ quốc . Cả cuộc đời Người”chỉ có một sự
ham muốn, ham muốn tột bậc là làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn
tự do đồng bào ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học hành “. HCM lúc thiếu thời rất khâm
phục tinh thần yêu nước xã thân vì nước của các sĩ phu văn thân, các chiến sĩ như Phan Đình Phùng,
Hoàng Hoa Thám, Phan Bội Châu, Phan Chu Trinh. Nhưng Người không tán thành đường lới cứu
nước của các vị. Tư tưởng yêu nước của HCM thời trẻ, ngay khi chưa gặp CNXH, đã thể hiện có
tầm vượt trước những quan niệm cứu nước đương thời. Bởi đó là một tư tưởng yêu nước sáng suốt
có tính phê phán không bảo thủ. Nó hướng tới việc tìm con đường thật sự CM và KH dẫn đến mục
tiêu triệt để giải phóng dân tộc. Đó là tư tưởng yêu nước mang đậm tính nhân dân, tính nhân bản.
Cứu nước trước hết là cứu hàng triệu “đồng bào bị đoạ đày” , những “người cùng khổ”. trong quan
niệm về mục tiêu cứu nước của HCM (khi chưa là người Mác xít) nước độc lập phải đi đôi với quyền
tự do ấm no hạnh phúc. Rõ ràng mục tiêu ấy không thể tìm thấy ở con đường cứu nước trên ập trường
phong kiến và cả trân lập trường TS hay tiểu TS. Ở tuổi 13 cũng như một số nhà yêu nước đương
thời HCM đã sớm bị hấp dẫn bởi khẩu hiệu”tự do bình đẳng bác ái”. Song khác các vị ấy HCM muốn
tìm hiểu đến tận nơi “ cái gì ẩn đằng sau” những từ đẹp đẽ ấy không chỉ trên lý thuyết mà ngay trên
thực tế. Với một hoài bảo và lòng yêu nước như thế làm hành trang HCM ra đi tìm đường cứu nước.
Như vậy là chủ nghiõa yêu nước truyền thống đang đòi hỏi điược đổi mới là tiền để tư tưởng đưa
HCM đến một cách tự nhiên với chủ nghĩa Mác Lênin, đáp ứng yêu cầu bức xúc của lịch sử lúc đó
là phải xác định một đường lối cứu nước đúng đắn. Tư tưởng yêu nước HCM phản ánh yêu cầu giải
phóng bức xúc của dân tộc VN và các dân tộc thuộc địa nói chung.
Tư tưởng HCM là sự tiếp thu và phát triển tinh hoa của VH nhân loại (VH Đông tây)
Tư tưởng càng vĩ đại khi nguồn gốc của nó càng sâu xa, cơ sở của nó càng rộng lớn. Tư tưởng
HCM không chỉ kết tinh những giá trị dân tộc mà còn bắt nguồn từ tinh hoa VH nhân loại cả
phương Đông và phương Tây mà Người đã thâu thái được. HCM xuất thân trong một gia đình
khoa bản, từ nhỏ đã được hấp thu một nền Nho học vững vàng. Vì vậy không có gì lạ khi thấy
trong tác phẩm của mình Người sử dụng khá nhiều mệnh đề của Nho giáonhưng đã đem lại cho
nó một ý nghĩa mới. HCM cũng đã chỉ ra những hạn chế lớn của Nho giáo như phân chia đẳng
cấp,c oi thường phụ nữ, khinh LĐ chân tay… HCM căn bản không dùng học thuyết Khổng tử để
cải tạo XH song Người nói :”Tuy Khổng tử là phong kiến và tuy trong học thuyết của Khổng tử
có nhiều điều không đúng song những điều hay trong đó thì chúng ta nên học” Người cho rằng để
kế thừa những cái hay trong tư tưởng các bậc tiền bối cần theo phương pháp Lênin . Người nói
:”Chỉ có những người CM chân chính mới thu thái được những hiểu biết quý báu của các đời trước
để lại. Lênin dạy chúng ta như vậy” Tù tuổi thiếu niên, HCM đã tiếp cận những yếu tố VH phương
Tây qua trường học Pháp Việt. Trong cuộc đời hoạt động CM của mình Chủ tịch HCM đã sống
30 năm ở nước ngoài mà chủ yếu là ở Châu âu nên Người cũng chịu ảnh hưởng rất sâu rộng của
nền VH dân chủ CM phương Tây. Người đã từng sống và làm việc ở thủ đô của các nước TB phát
triển nhất như Mỹ, Anh và nhất là Pháp… Tại quê hương của tự do bình đẳng bác ái, Nguyễn Aùi
Quốc đã tiếp xúc trực tiếp với các tác phẩm cũa các nhà triết học Khai sáng như Vonte, Rútxô,
Môngtéckiơ… những lýù luận gia của CM Pháp
Hồ Chí Minh tiếp thu những giá trị tư tưởng VH phương Tây cũng như đối với những giá
trị phương đông vơí tinh thần phê phán Người đã trực tiếp thấy rõ ách thống trị tàn bạo của
thực dân Pháp ở Đông dương, những thống khổ không sao kể siết của đồng bào mình, đã tận
mắt trong thấy tội ác dã man của bọn thực dân ở tất cả các nước thuộc địa mà Người đi qua,
trực tiếp chứng kiến những bất công phổ biến ngay ở những nước “văn minh”. Qua thực tế

Trang 47
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
HCM đã sớm phát hiện ra mặt trái của nền văn minh phương Tây. Song điều đó không ngăn
cản Người tiếp thu kế thừa những giá trị tốt đẹp của văn minh phương Tây
Tư tưởng HCM là sự vận dụng phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác Lênin
Trên cơ sở những nhân tố tư tưởng nói trên đặc biệt là chủ nghĩa yêu nước Nguyễn Aí Quốc
đã đến với chủ nghĩa Mác Lênin. Tư tưởng HCM là kết quả sự gặp gở giữa chủ nghĩa yêu nước
VN và chủ nghĩa Mác Lênin. Việc Nguyễn Aùi Quốc đến với chủ nghĩa Mác Lênin, tìm thấy ở
chủ nghĩa Mác Lênin “cái cần thiết” và “ con đường” giải phóng dân tộc VN, “ngọn hải đăng soi
đường cho toàn thể nhân loại bị áp bức đi tới giải phóng” là bước quyết định trong quá trình hình
thành tư tưởng Hồ Chí Minh. Bắt gặp chủ nghĩa Mác Lênin tư tưởng yêu nước ở Nguyễn Aí Quốc
có bước nhảy vọt về chất-tư tưởng của Nguyễn Aùi Quốc trở thành tư tưởng Hồ Chí Minh. Chủ
tịch HCM luôn nhấn mạnh rằng : yêu nước anh dũng chiến đấu hy sinh vì độc lập dân tộc không
phải phẩm chất riêng có ở những người công sản mà là vốn có ở hàng triệu người trong Đảng cũng
như ngoài Đảng. Song chỉ có Đảng của giai cấp CN được vũ trang bằng chủ nghĩa Mác Lênin mới
có đường lối đúng đắn để giải phóng dân tộc biến chủ nghĩa yêu nước truyền thống thành chủ
nghĩa yêu nước hiện đại trên cơ sở kết hợp chủ nghĩa yêu nước với chủ nghĩa XH KH, chủ nghĩa
yêu nước với chủ nghĩa quốc tế vô sản. Được tư tưởng KH của giai cấp CN quốc tế soi sáng phong
trào gải phòng dân tộc VN đã tìm ra đường lối cứu nước đúng đắn. Chủ nghĩa Mác Lênin là cơ sở
chủ yếu nhất hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh. Chính lý luận Mác Lênin đã cung cấp cho HCM
thế giới quan và phương pháp luận DVBC để tổng kết kiến thức tổng kết lịch sử và kinh nghiệm
thực tiễn tìm ra con đường cứu nước đúng đưa Người vượt hẳn lên phía trước so với những người
yêu nước đương thời, khắc phục căn bản khủng hoảng về đường lối giải phóng dân tộc. Theo Lênin
một người “chỉ xứng đáng với danh hiệu nhà tư tưởng khi nào họ đi trước phong trào tự phát chỉ
đường cho nó, khi nào họ biết giải quyết, trước những người khác, tất cả các vấn đề lý luận CT
sách lược và các vấn đề tổ chức mà “những yếu tố vật chất” của phong trào hút phải một cách tự
phát” HCM là một nhân vật kiệt xuất trong những con người như thế.
Chủ nghĩa yêu nước là cơ sở ban đầu và động lực thúc đẩy HCM đến với chủ nghĩa Mác
Lênin. Còn chủ nghĩa Mác Lênin đã nâng chủ nghĩa yêu nước truyền thống ở HCM lên bươ81c
phát triển về chất phù hợp với thời đại mới. Người nói “Lúc đầu chính là chủ nghĩa yêu nước chứ
chưa phải chủ nghĩa công sản đã đưa tôi tin theo Lênin, tin theo quốc tế thứ 3. Từng bước một
trong cuộc đấu tranh vửa nghiên cứu lý luận Mác Lênin vừa làm công tác thực tế, dần dần tôi hiểu
được rằng chỉ có CNXH CNCS mới giải phóng được các dân tộc bị áp bức và những người LĐ
trên thế giới khỏi ách nô lệ” Như vậy tư tưởng HCM là thuộc hệ tư tưởng Mác Lênin. Những phạm
trù cơ bản của tư tưởng HCM cùng nằm trong các phạm trù cơ bản của lý luận Mác Lênin . Tuy
nhiên tư tưởng HCM không phải chỉ là sự vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác Lênin vào hoàn cảnh
và điều kiện VN mà còn là sự phát triển và làm phong phú chủ nghĩa Mác Lênin ở thời dại các dân
tộc bị áp bức vùng lên đấu tranh giành độc lập tự do.
Cuối cùng phải nói đến những nhân tố chủ quan thuộc về phẩm chất cá nhân của
HCM là nhân tố rất quan trọng để hình thành và phát triển tư tưởng HCM
Đó tà tư chất bản lĩnh trí tuệ, tâm hồn, phong cáh đặc biệt được tôi luyện trong hoạt động thực
tiễn lâu dài. Đó là tư duy độc lập tự chủ sáng tạo cộng với đầu óc phê phán tinh tường sáng sốt
trong việc nghiên cứu tìm hiểu phong trào thế giới đặc biệt là các cuộc CM TS rút ra những kết
luận cần thiết để vận dụng vào điều kiện nước ta. Đó là khổ công học tập nhằm chiếm lĩnh vốn tri
thức phong phú của thời đại, vốn kinh nghiệm đấu tranh của phong trào giải phóng dân tộc , phong
trào công nhân quốc tế đễ có thể tiếp cận với chủ nghĩa Mác Lênin KH về CM của giai cấp vô sản
quốc tế và đó là tâm hồn của một chiến sĩ nhiệt thành CM một trái tim yêu nước thương dân vô bờ
bến sẳn sàng chịu đựng hy sinh cao nhât vì độc lập của tổ quốc vì tự do hạnh phúc của đồng bào.
Trang 48
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
Chính thông qua phẩm chất trí tuệ và năng lực đặc biệt đó mà truyền thống vẽ vang của dân tộc
cùng với các giá trị kim cổ đông tây được hấp thụ chắc lọc thành một sản phẩm đặc biệt-tư tưởng
Hồ Chí Minh.
Tóm lại trong các nguồn gốc nói trên chủ nghĩa yêu nước là cơ sở ban đầu và động lực thúc
đẩy Người tự giác đến với chủ nghĩa Mác Lênin. Còn chủ nghĩa Mác Lênin đã nâng chủ nghĩa yêu
nước lên một bước phát triển mới về chất phù hợp với thời đại mới. Chủ nghĩa Mác Lênin là nguồn
gốc trực tiếp và chủ yếu của tư tưởng Hồ Chí Minh. Tinh hoa văn hóa nhân loại đã giúp HCM hiểu
sâu chủ nghĩa Mác Lênin, làm phong phú bản sắc tư tưởng của Người do kết hợp được dân tộc với
thời đại, VH phương Đông và phương Tây và nâng tầm VH CT của Người ngang tầm thời đại…Sự
hình thành tư tưởng HCM không phải là số cộng giản đơn ba bộ phận đó. Ở đây diễn ra một quá
trình tổng hợp chắc lọc qua tư duy độc lập, qua trí tuệ và nhân cách lớn của HCM trên cơ sở một
bản lĩnh CT kiên định và cốt cách VH độc đáo của Người . Đó cũng là kết quả tổng hợp của cả
quá trình lăn lộn đấu tranh lâu dài trong thực tiễn gian khổ hiểm nguy ở hầu khắp các châu lục; là
một quá trình tự rèn luyện tự học tập tích lũy kiến thức, kinh nghiệm sống và chiến đấu của Người.
(Nghiên cứu thêm: Phân tích các nguồn gốc hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh.
Trong các nguồn gốc đó nguồn gốc nào quyết định nhất ? Ý nghĩa việc nghiên cứu, học
tập tư tưởng Hồ Chí Minh.
Tư tưởng Hồ Chí Minh được hình thành, từng bước hoàn thiện và phát triển dưới tác động của
những điều kiện lịch sử - xã hội cụ thể của dân tộc và nhân loại trong thời đại Người sống và hoạt
động.
Có thể nghiên cứu sự ra đời của tư tưởng Hồ Chí Minh với những nguồn gốc chủ yếu
sau đây:
- Nguồn gốc lý luận
+ Một là, Tư tưởng HCM là sự kế thừa giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt
Nam
Hồ Chí Minh sinh ra trong một gia đình nhà nho yêu nước, gần gũi với nhân dân, cha của
Người là một nhà nho cấp tiến, có lòng yêu nước, thương dân sâu sắc, tấm gương lao động cần cù,
tấm gương về ý chí vượt qua gian khổ khó khăn để đạt được mục tiêu.
Nghệ Tĩnh - quê hương của Hồ Chí Minh là mảnh đất giàu truyền thống yêu nước, chống
ngoại xâm, đó cũng là quê hương của nhiều anh hùng nổi tiếng trong lịch sử Việt Nam như: Mai
Thúc Loan, Nguyễn Biểu, Đặng Dung, các lãnh tụ yêu nước cận đại như Phan Đình Phùng, Phan
Bội Châu...
Chính từ cái nôi gia đình và mảnh đất quê hương đó đã giúp cho Người tiếp thu được nhiều
giá trị truyền thống quý báu.
Do yêu cầu dựng nước và giữ nước, dân tộc Việt Nam hình thành dân tộc quốc gia từ rất sớm.
Đến nay trải qua hàng nghìn năm đã hình thành cho nước ta những giá trị truyền thống phong phú,
bền vững.
- Trước hết đó là chủ nghĩa yêu nước và ý chí bất khuất đấu tranh để dựng nước và giữ
nước.
Từ văn hoá dân gian đến văn hoá bác học, từ nhân vật truyền thuyết đến các tên tuổi sáng ngời
trong lịch sử như: Hai Bà Trưng, Trần Hưng Đạo, Nguyễn Trãi... đều đã phản ánh chân lý đó một
cách hùng hồn
- Thứ hai là tinh thần nhân nghĩa, truyền thống đoàn kết, tương thân tương ái, lá lành đùm lá
rách trong hoạn nạn, khó khăn.

Trang 49
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
Truyền thống này cũng hình thành cùng một lúc với sự hình thành dân tộc, từ hoàn cảnh và
nhu cầu đấu tranh quyết liệt với thiên nhiên và với giặc ngoại xâm. Người Việt Nam quen sống
gắn bó với nhau trong tình làng, nghĩa xóm, tắt lửa tối đèn có nhau.
- Thứ ba, dân tộc Việt Nam là một dân tộc có truyền thống lạc quan, yêu đời. Trong muôn
nguy ngàn khó, người lao động vẫn động viên nhau “chớ thấy sóng cả mà ngã tay chèo”. Hồ Chí
Minh chính là hiện thân của truyền thống lạc quan đó.
- Thứ tư, dân tộc Việt Nam là một dân tộc cần cù, dũng cảm, thông minh, sáng tạo.
Trong những giá trị đó, chủ nghĩa yêu nước là cốt lõi, là giá trị số một trong bảng giá trị tư
tưởng văn hoá truyền thống Việt Nam. Chủ nghĩa yêu nước đối với Hồ Chí Minh là:
+ Hình thành lý tưởng mục đích sống chiến đấu “ Tôi chỉ có một ham muốn, ham muốn tột
bậc là làm sao cho nước ta được độc lập, nhân dân ta được tự do, đồng bào ta ai cũng có cơm ăn
áo mặc, ai cũng được học hành”.
+ Là điểm khởi đầu quan trọng, là bàn đạp thôi thúc Bác ra đi tìm đường cứu nước.
+ Là xuất phát điểm để Bác đến và tiếp cận chủ nghĩa Mác - Lênin.
+ Là động lực để học hỏi, tiếp thu tinh hoa văn hoá nhân loại.
Chính chủ nghĩa yêu nước - nhân văn Việt Nam là cội nguồn, là điểm xuất phát, là động lực
lên đường cứu nước và là bộ lọc các học thuyết để Hồ Chí Minh lựa chọn và tiếp nhận tinh hoa
văn hoá nhân loại mà đỉnh cao của nó là chủ nghĩa Mác Lênin. Đúng như Hồ Chí Minh đã nói:
“Lúc đầu chính chủ nghĩa yêu nước chứ chưa phải chủ nghĩa cộng sản đã đưa tôi theo Lê nin và
Quốc tế thứ ba”. Bởi vậy, chủ nghĩa yêu nước - nhân văn Việt Nam chính là một nguồn gốc chủ
yếu hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh.
+ Hai là, Tư tưởng HCM là sự kết tinh của tinh hoa văn hóa nhân loại, thể hiện tập
trung trên những nét tiêu biểu sau:
Tinh hoa văn hóa phương Đông
Từ cội nguồn là truyền thống tốt đẹp của dân tộc, tư tưởng Hồ Chí Minh được hình thành trên
cơ sở tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại mà trước hết là tinh hoa văn hóa phương Đông.
Từ nhỏ, Hồ Chí Minh đã chịu ảnh hưởng trực tiếp văn hóa phương Đông mà đặc trưng
là Phật giáo và Nho giáo đã được Việt hóa.
Phật giáo vào Việt Nam rất sớm và có ảnh hưởng rất lớn đến đất nước ta, đã từng là quốc giáo
(từ thế kỷ X đến thế kỷ XV). Những mặt tích cực của phật giáo được Hồ Chí Minh tiếp nhận đó
là: Tư tưởng vị tha, từ bi, bác ái, cứu khổ cứu nạn, thương người như thể thương thân, tình yêu
thương bao la kể cả chim muông cỏ cây; Nếp sống trong sạch, giản dị; Tinh thần bình đẳng, tinh
thần dân chủ, chất phác, không phân biệt đẳng cấp; Đề cao lao động chân tay, chống lười biếng,
chủ trương người tu hành phải sống bằng lao động của mình; Đề cao tinh thần yêu nước, chủ
trương gắn bó với nhân dân, với đất nước, tham gia vào công cuộc đấu tranh của nhân dân, của
cộng đồng với tinh thần tốt đời, đẹp đạo…(có thể chỉ kể một vài ý sau đó ba chấm)
Ngoài ra, Người còn tiếp nhận những tư tưởng tiến bộ của Lảo tử, Quản tử, đặc biệt là tư tưởng
tiến bộ trong chủ nghĩa Tam dân của Tôn Trung Sơn: Dân tộc độc lập, dân quyền tự do, dân sinh
hạnh phúc.
Nho giáo: Đây là một tư tưởng lớn của Trung Quốc, ảnh hưởng đến nhiều nước ở phương
Đông. Trong các tác phẩm của mình, Hồ Chí Minh sử dụng khá nhiều mệnh đề của Nho giáo và
đưa vào đó những nội dung và ý nghĩa mới mang tính cách mạng và thời đại.
Bên cạnh những mặt hạn chế, Nho giáo cũng có nhiều yếu tố tích cực như: Triết lý hành động
tích cực: “ tư tưởng nhập thế hành đạo giúp đời”; Triết lý nhân sinh: “ tu thân dưỡng tính”, chủ
trương từ thiên tử đến thần dân ai cũng phải lấy tu thân làm gốc, tạo ra một xã hội lấy đạo đức làm

Trang 50
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
trọng; Nho giáo nêu cao lý tưởng về một xã hội thái bình trị; Nho giáo đề cao văn hoá, lễ giáo, tạo
ra một truyền thống hiếu học trong nhân dân…(có thể chỉ kể một vài ý sau đó ba chấm)
Những tác động tích cực của Phật giáo và Nho giáo Việt Nam đã tác động tới Hồ Chí Minh
ngay từ khi còn nhỏ ở trong môi trường giáo dục- văn hoá Việt của làng xã Việt Nam.
Tinh hoa văn hóa phương Tây
Hồ Chí Minh đã được tiếp xúc với văn hóa phương Tây từ lúc còn ngồi trên ghế nhà trường.
Sau đó, với khoảng thoi gian lao động, học tập và hoạt động ở nước ngoài, đặc biệt là trong môi
trường văn hoá phương Tây, Hồ Chí Minh đã có điều kiện để tìm hiểu, nghiên cứu và trực tiếp trải
nghiệm qua các hoạt động chính trị, văn hoá, xã hội ở các nước phương Tây. Người đã trực tiếp
tìm hiểu tư tưởng dân chủ của các nhà khai sáng (Vonte, Rutxô, Môngtétxkiơ..) qua các tác phẩm
của họ. Người đã tới Pháp, Mỹ, Anh và trực tiếp khảo sát mọi mặt tại những nơi khởi nguồn của
ba cuộc cách mạng tư sản điển hình trên thế giới. Tư tưởng cách mạng tiến bộ của các cuộc cách
mạng này đã tác động mạnh mẽ tới Hồ Chí Minh. Đó là những tư tưởng: tự do, bình đẳng của Pháp
(Các giá trị của bản Tuyên ngôn nhân quyền và dân quyền của Đại cách mạng pháp); Quyền sống,
quyền tự do, quyền mưu cầu hạnh phúc (của Tuyên ngôn độc lập ở Mỹ năm 1776); Lòng nhân ái
của thiên chúa giáo…
Nhưng cũng trong quá trình này, Hồ Chí Minh cũng thấy rõ những hạn chế về lý luận cũng
như trong thực tế của cách mạng tư sản. Hay nói cách khác, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại
của Hồ Chí Minh là trong sự kế thừa có phê phán, tiếp thu có chọn lọc để mở rộng, nâng cao và
làm giàu văn hóa ở tầm thế giới.
+ Ba là, chủ nghĩa Mác - Lênin
Chủ nghĩa Mác - Lênin là tổng thể giá trị tinh hoa văn hoá nhân loại được hợp thành với 3 bộ
phận: Triết học, Kinh tế chính trị, CNXHKH.
Với tư tưởng Hồ Chí Minh thì chủ nghĩa Mác - Lênin được xem là nguồn gốc lý luận trực tiếp,
quyết định bản chất tư tưởng Hồ Chí Minh. Bởi vì:
+ Nhờ có thế giới quan và phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, Hồ Chí Minh đã
chuyển hoá và nâng cao được những yếu tố tích cực, tiến bộ của truyền thống dân tộc cũng như
tinh hoa văn hoá nhân loại để tạo ra những tư tưởng của mình.
+ Tìm thấy quy luật phát triển tất yếu của nhân loại: sớm hay muộn các dân tộc sẽ đi đến chủ
nghĩa xã hội.
+ Nhờ có chủ nghĩa Mác - Lênin, Hồ Chí Minh đã tổng kết được kinh nghiệm cách mạng thế
giới và thực tiễn đấu tranh giải phóng dân tộc, để tìm ra con đường cứu nước đúng đắn, vượt hẳn
các thế hệ trước, chấm dứt cuộc khủng hoảng về đường lối cứu nước diễn ra từ đầu thế kỷ XX.
+ Cũng nhờ có thế giới quan và phương pháp luận Mác xít nên Hồ Chí Minh đã nhìn thấy con
đường dân tộc Việt Nam phải đi và đích phải đến. Đó là con đường cách mạng vô sản và đích của
nó là chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản, là ấm no, tự do, hạnh phúc cho nhân dân.
Có thể nói, về văn hóa, tư tưởng Hồ Chí Minh là sự kế thừa các giá trị tốt đẹp của văn hóa dân
tộc và nhân loại trên một trình độ mới về chất, phù hợp với thời đại mới.
- Nguồn gốc thực tiễn
+ Một là, thực tiễn Việt Nam
Việt Nam có lịch sử và văn hiến lâu đời với truyền thống chống giặc ngoại xâm vô cùng
oanh liệt. Nhưng, đến giữa thế kỷ XIX, trước sự suy yếu của chế độ phong kiến nhà Nguyễn, đế
quốc Pháp bắt đầu tiến hành xâm lược nước ta. Mặc dù triều định nhà Nguyễn từng bước đầu hàng
thực dân Pháp, phản bội lợi ích dân tộc và phong trào đấu tranh chống xâm lược của nhân dân ta,
nhưng nhân dân ta đã liên tục anh dũng đứng lên chống xâm lược trên cả nước. Từ 1858 đến cuối
thế kỉ XIX, phong trào đấu tranh yêu nước dưới sự lãnh đạo của Trương Định, Nguyễn Trung Trực
Trang 51
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
(Nam Bộ); Trần Tấn, Đặng Như Mai, Nguyễn Xuân Ôn, Phan Đình Phùng (Miền Trung); Nguyễn
Thiện Thuật, Nguyễn Quang Bích (Miền Bắc) đều thất bại. Cuộc khởi nghĩa của nông dân Yên
Thế do Hoàng Hoa Thám lãnh đạo trong tình thế bị bao vây nên đến tháng 12 - 1897 đã buộc phải
đình chiến lần thứ hai với kẻ thù.
Sau khi đã hoàn thành về căn bản công cuộc bình định Việt Nam về mặt quân sự, thực
dân Pháp bắt tay vào khai thác thuộc địa Việt Nam cũng như ở Lào và Cămpuchia một cách quy
mô và từng bước biến nước ta từ một nước phong kiến thành nước thuộc địa, nửa phong kiến với
những biến đổi căn bản về chính trị - kinh tế -văn hóa - xã hội. Sự biến đổi đó làm xuất hiện trong
xã hội Việt Nam những giai tầng mới với sự ra đời của giai cấp công nhân, giai cấp tư sản và tầng
lớp tiểu tư sản. Theo đó, bên cạnh mâu thuẫn cơ bản trong xã hội phong kiến là giữa nông dân với
địa chủ phong kiến, sự xuất hiện các giai tầng mới đã làm nảy sinh thêm các mâu thuẫn mới: giữa
giai cấp công nhân Việt Nam với giai cấp tư sản, giữa toàn thể nhân dân Việt Nam với chủ nghĩa
đế quốc Pháp.
Trước các biến đổi trên, phong trào cách mạng Việt Nam cũng từng bước có những phát
triển mới đó là sự xuất hiện của phong trào yêu nước mới và phong trào công nhân ở nước ta.
Sang đầu thế kỷ XX, dưới chính sách khai thác thuộc địa của thực dân Pháp, xã hội nước ta
có sự chuyển biến và phân hóa mạnh mẽ. Do ảnh hưởng của “Tân thư” ở Trung Quốc và trào lưu
cải cách ở Nhật Bản, phong trào yêu nước của nhân dân ta chuyển dần sang xu hướng dân chủ tư
sản. Đại biểu là Phan Bội Châu và Phan Chu Trinh, với phong trào Đông Du, Đông Kinh nghĩa
thục, Duy tân… nhưng tất cả đều bị dập tắt do chưa có hướng đi đúng. Hệ tư tưởng tư sản cũng
không lãnh đạo được phong trào chống Pháp. Dù thất bại nhưng các phong trào yêu nước này đã
nối tiếp nhau duy trì ngọn lửa cứu nước tiếp tục cháy trong lòng dân tộc.
Trước sự khủng hoảng sâu sắc về đường lối, sứ mệnh lịch sử đặt ra cho cả dân tộc Việt Nam
là phải tìm con đường cứu nước đúng đắn. Phong trào yêu nước của nhân dân ta muốn giành thắng
lợi phải đi theo một con đường mới. Tuy nhiên, đến đầu thế kỷ XX, cuộc khủng hoảng về đường
lối cứu nước đã diễn ra sâu sắc. Tìm ra con đường cứu nước mới là yêu cầu nóng bỏng nhất của
dân tộc Việt Nam.
Cùng với phong trào đấu tranh yêu nước của nhân dân ta, sự ra đời và phong trào đấu tranh
của giai cấp mới là giai cấp công nhân Việt Nam sau chiến tranh thế giới lần thứ nhất đã làm cho
phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc ở nước ta thêm những yếu tố mới. Đặc biệt, từ đầu những
năm hai mươi của thế kỷ XX, giai cấp công nhân Việt Nam ngày càng trưởng thành về số lượng
và chất lượng lại chịu tác động của phong trào cách mạng thế giới đã làm phong trào đấu tranh
mang đặc trưng riêng của giai cấp công nhân càng được thể hiện rõ nét. Đây là nguồn gốc thực
tiễn xã hội cực kỳ quan trọng cho sự ra đời của tư tưởng Hồ Chí Minh.
Phong trào yêu nước và phong trào công nhân Việt nam là cơ sở thực tiễn trong nước cho sự
ra đời của tư tưởng Hồ Chí Minh.
+ Hai là, thực tiễn thế giới: Vào cuối thế kỉ XIX, đầu thế kỉ XX, chủ nghĩa tư bản phương
Tây chuyển từ giai đoạn tự do cạnh tranh sang chủ nghĩa tư bản độc quyền - giai đoạn đế quốc chủ
nghĩa- đã chuyển từ mở thị trường buôn bán sang việc các nước đế quốc tiến hành tranh giành,
đẩy mạnh xâm chiếm thuộc địa... Tình hình đó đã làm sâu sắc thêm mâu thuẫn giữa giai cấp tư sản
với giai cấp vô sản ở các nước tư bản chủ nghĩa và mâu thuẫn giữa các nước tư bản, đế quốc với
nhau và làm nảy sinh mâu thuẫn giữa nhân dân các dân tộc thuộc địa và phụ thuộc với chủ nghĩa
đế quốc thực dân. Yêu cầu giải phóng, đem lại độc lập cho các dân tộc thuộc địa không chỉ là đòi
hỏi riêng của các dân tộc thuộc địa mà còn là yêu cầu chung của các dân tộc đã thúc đẩy sự phát
triển mạnh mẽ của phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới.

Trang 52
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
Các mâu thuẫn của chủ nghĩa tư bản, chủ yếu là do tranh giành thị trường giữa các nước đế
quốc, đã dẫn tới chiến tranh thế giới lần thứ nhất (8-1914 đến 11-1918) nhằm chia lại các khu vực
ảnh hưởng làm xuất hiện phong trào của nhân dân thế giới đấu tranh đòi hòa bình, chấm dứt chiến
tranh đế quốc và đó cũng là một trong những nguyên nhân bùng nổ Cách mạng tháng Mười Nga.
Thắng lợi của cách mạng Tháng Mười Nga, với sự ra đời của nhà nước công nông đầu tiên
trên thế giới, đã mở ra thời đại mới, thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội trên
phạm vi quốc tế, đã cổ vũ và thúc đẩy sự phát triển của phong trào cộng sản và công nhân quốc tế,
phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới, với sự ra đời và dẫn dắt của Quốc tế III.
Ý nghĩa việc nghiên cứu, học tập tư tưởng Hồ Chí Minh.
- Học tập TTHCM góp phần nâng cao tư duy lý luận và phương pháp công tác. Thông qua
học tập, nghiên cứu TTHCM để qua đó từng cá nhân được củng cố lập trường quan điểm cách
mạng trên nền tảng chủ nghĩa Mác – Lênin, TTHCM; kiên định mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền
với chủ nghĩa xã hội; tích cực chủ động đấu tranh chống những quan điểm sai trái, bảo vệ đường
lối, chính sách của Đảng và Nhà nước; biết vận dụng tư tưởng HCM và giải quyết những vấn đề
đặt ra trong cuộc sống.
- Bồi dưỡng phẩm chất cách mạng và rèn luyên bản lĩnh chính trị. TTHCM giáo dục
đạo đức, tư cách, phẩm chất cách mạng, qua đó từng cá nhân có thể vận dụng vào cuộc sống, tu
dưỡng rèn luyện bản thân, hoàn thành tốt chức trách của mình, đóng góp thiết thực và hiệu quả
cho sự nghiệp xây dựng và phát triển của nước ta hiện nay
- NC học tập TTHCM là để nâng cao nhận thức, tư tưởng, mục tiêu, cải tiến phương pháp
và phong cách công tác, góp phần đưa công cuộc đổi mới đạt được nhiêu thành tựu nổi bật hơn
nữa
Tóm lại, TTHCM về phương pháp CM là rất phong phú, toàn diện và sâu sắc. Hơn bao giờ
hết trong thời kỳ đổi mới hiện nay, chúng ta cần học tập vận dụng phát triển TT đó vào công cuộc
đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hóa đất nước. Để thực hiện thắng lợi công cuộc đổi mới, Đảng
khẳng định chủ nghĩa Mác –Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh là nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho
mọi hành động của Đảng. Đảng ta có nhiều chỉ thị, nghị quyết về xây dựng Đảng, về xây dựng
nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, về xây dựng hệ thống chính trị vững mạnh, về thực hành
tiết kiệm, chống tham ô, tham nhũng, lãng phí, quan liêu; trung ương và các địa phương, bộ, ngành
đã thành lập ban chỉ đạo phòng, chống tham mưu cho Trung ương đề ra các biện pháp phòng chống
tham nhũng lãng phí. Đặc biệt, Đảng ta đã phát động cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm
gương đạo đức Hồ Chí Minh” theo tinh thần Chỉ thị 06-CT/TW trong toàn Đảng, toàn dân, toàn
quân nhân kỷ niệm 77 năm thành lập Đảng ( 3-2-2006) có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, thúc đẩy
mạnh mẽ phong trào thi đua yêu nước, nâng cao chất lượng, hiệu quả, hoạt động công tác trên mọi
lĩnh vực đồng thời ngăn chặn suy thoái, xuống cấp về đạo đức trong đội ngũ cán bộ đảng viên của
Đảng. Đây là chủ trương đúng đắn, sáng tạo của Đảng đồng thời thể hiện sự kính trọng, tôn vinh
và tiếp tục khẳng định giá trị lý luận và thực tiến tư tưởng đạo đức cách mạng Hồ Chí Minh.)
Câu 2: Phân tích quan điểm của HCM về mục tiêu và động lực của CM XHCN ở nước ta. Liên
hệ với sự nghiệp CNH, HĐH đất nước hiện nay.
Văn kiện Đại hội IX của Đảng ta chỉ rõ: “Tư tưởng HCM là một hệ thống quan điểm toàn diện
và sâu sắc những vấn đề cơ bản của CM VN, là kết quả của sự vận dụng và phát triển sáng tạo CN
Mác-Lênin vào điều kiện cụ thể của nước ta, kế thừa và và phát triển các giá trị truyền thống tốt đẹp
của dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại. Đó là tư tưởng về giải phóng dân tộc, giải phóng
giai cấp, giải phóng con người; về độc lập dân tộc gắn liên với CNXH, ...” (VK ĐH Đảng lần thứ
IX, Nxb CTQG. HN. tr 83). Nếu nói rằng, độc lập dân tộc gắn liền với CNXH là nội dung cốt lõi

Trang 53
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
của tư tưởng HCM, thì tư tưởng về CM XHCN là một một bộ phận cốt yếu của nội dung ấy. Đây là
vấn đề được Chủ tịch HCM xác định ngay từ trong Cương lĩnh chính trị đầu tiên của Đảng ta.
Theo quan niệm của HCM: CNXH là làm sao cho nhân dân đủ ăn, đủ mặc, ngày càng sung
sướng, ai nấy được đi học, ốm đau có thuốc, già không lao động được thì nghỉ, những phong tục
tập quán không tốt dần dần được xóa bỏ. Tóm lại, xã hội ngày càng tiến, vật chất ngày càng tăng,
tinh thần ngày càng tốt, đó là CNXH.
Có thể nói, quan niệm của HCM về CNXH chính là sự khẳng định tính chất và triển vọng của
một chế độ chính trị, xã hội đầy tính nhân đạo và hiện thực, thể hiện việc vận dụng sáng tạo CN
Mác-Lênin vào hoàn cảnh nước ta. Sự lựa chọn của Người dựa trên các căn cứ khách quan sau :
I.- Cơ sở HCM lựa chọn con đường đi lên CNXH.
1. Đây là sự lựa chọn phù hợp với quy luật tiến hóa của lịch sử. Quy luật đó đã được các nhà
sáng lập CN Mác-lênin phát hiện và thực tế lịch sử đã và đang chứng minh sự đúng đắn của nó.
Nghĩa là CNXH, CNCS tất yếu sẽ thay thế CNTB, cũng như CNTB đã từng thay thế các CN phong
kiến - nô lệ. Bởi lẽ hình thái KT-XH và chế độ chính trị ra đời sau bao giờ cũng tiến bộ và hoàn
thiện hơn hình thái KT-XH và chế độ chính trị trước đó, do đó, nó sẽ phủ định đối với các xã hội
trước nó.
Dựa trên quy luật lịch sử tiến hóa của nhân loại, HCM đã khẳng định: "Từng bước một, trong
cuộc đấu tranh, vừa nghiên cứu lý luận Mác-Lênin, vừa làm công tác thực tế dần dần tôi hiểu được
rằng chỉ có CNXH, CNCS mới giải phóng được các dân tộc bị áp bức và những người lao động trên
thế giới khỏi ách nô lệ”
2. Đây là, sự lựa chọn phù hợp với xu thế phát triển của thời đại, mà nội dung, tính chất chủ yếu
của nó là sự quá độ từ CNTB lên CNXH trên phạm vi toàn thê giới, mở đầu từ cuộc CM Tháng 10
Nga (1917). Cho dù vừa qua, CNXH ở Liên xô và các nước Đông Âu bị phá hoại và sụp đổ, song
điều đó không thể làm đảo ngược xu thế và tính chất, nội dung căn bản của thời đại. Đúng như
HCM đã khẳng định: "Trong thời đại ngày nay, CM giải phóng dân tộc là một bộ phận khăng khít
của CM vô sản trong phạm vi toàn thế giới; CM giải phóng dân tộc phải phát triển thành CM
XHCN thì mới giành được thắng lợi hoàn toàn".
Nếu là CNXH hiện thực - đích thực, đúng với bản chất, mục tiêu và sức mạnh của nó, thì không
một thế lực thù địch nào có thể . xóa bỏ được. Liên xô XHCN chiến thắng vẽ vang trong chiến
tranh thế giới thứ II ; Việt Nam sau cách mạng Tháng 8 (1945) chiến thắng các đế quốc to là Pháp
và Mỹ ; Cuba hiên ngang đứng vững và phát triển không ngừng trước sự tiến cống phá hoại, bao
vây, cấm vận của đế quốc Mỹ và các lực lượng phán động quốc tế ...là những bằng chứng hết sức
hùng hồn và sinh động.
Sự tồn tại vững vàng và không ngừng phát .triển của các nước XHCN còn lại (Trung Quốc, Việt
Nam, Cuba. . ) sau sự đổ vỡ của CNXH ở Liên xô và Đông âu càng chứng tỏ rằng chỉ có thứ
"CNXH" bị biến chất, bị đổi màu mới có thể bị phá hoại hoặc chính tự nó bị phá sản.
3. Chọn con đường lên CNXH không qua chế độ TBCN là sụ lựa chọn có cơ sở hiện thực đầy
sức thuyết phục, bắt dầu từ Liên bang cộng hòa XHCN Xô viết rồi đến các nước XHCN khác lần
lượt xuất hiện và tồn tại từ năm 1917 trở đi. Đó cũng là sự lựa chọn phù hợp với nguyện vọng cơ
bản và lâu dài của nhân dân ta, một đất nước đã từng chịu hàng ngàn năm dưới chế độ phong kiến
lạc hậu và cả trăm năm dưới các chế độ đế quốc phát xít, thực dân cũ và mới. HCM viết : “CNXH,
CNCS từ chỗ chỉ là một ước mơ cao đẹp của loài người, sau CM Tháng 10 vĩ đại đã trở thành một
hiện thực trong xã hội, có sức mạnh vô cùng to lớn lôi cuốn hàng nghìn triệu người vào hành động
CM, vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội”.
4- Một thực tế khác nữa, đó là kết quả của cuộc khảo sát công phu qua mấy chục năm trời, đến
mấy chục nước khác nhau, nhất là nghiên cứu kỹ các cuộc CM điển hình trên thế giới (CM tư sản
Trang 54
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
Anh, Mỹ, Pháp, CM Tháng 10 Nga ... ). Và kết luận quan trọng Người rút ra là chỉ có cuộc CM
tháng 10 Nga do Đảng cộng sản, đứng đầu là Lênin vĩ đại lãnh đạo là thành công đến nơi. Còn các
cuộc CM khác cho dù vĩ đại như CM tư sản Pháp, đều thành công “không đến nơi”. Bởi vì, sau mấy
trăm năm phát triển, tuy có đạt được những thành tựu về kinh tế kỹ thuật, CN tư bản vẫn không thể
nào xóa bỏ được tình trạng người bóc lột người, nhân dân lao động vẫn chưa có quyền làm cho thật
sự, nhà nước tư sản không phải là của số đông người lao động, xã hội tư bản còn dầy rẫy tình trạng
bất công, bất bình đẳng: vẫn còn một bộ phận không nhỏ nhân dân lao động bị đói nghèo, lạc hậu,
thất học; khủng hoảng, bạo lực, bệnh tật , v.v..
5. Chọn con đường lên CNXH, HCM hoàn toàn có cơ sở và niềm tin vào những tiền đề, những
nhân tố bảo đảm cho quá trình phát triển. Lênin đã từng nêu trong Luận cương về các vấn đề dân
tộc và thuộc địa rằng, để giải phóng, giành độc lập dân tộc và đi lên CNXH không qua giai đoạn
phát triển TBCN, CM các nước thuộc địa cần phải có: Đảng của giai cấp công nhân lãnh đạo;
Chính quyền nhà nước phải thuộc về nhân dân lao động; Có sự hợp tác, giúp đỡ của quốc tế. Thực
tế, HCM và Đảng ta đã lãnh đạo nhân dân từng bước tạo ra và củng cố ngày càng vững chắc các
tiền đề quan trọng đó. Đồng thời HCM còn phát hiện, bổ sung vào những tiền đề đó, những nhân tố
hết sức quan trọng mà thiếu nó, chắc chắn CM không thể thành công, không thể đi lên CNXH
được. Đó là: Xây dựng khối đoàn kết toàn dân trên nền tảng liên minh giữa giai cấp công nhân với
giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức do Đảng cộng sản lãnh đạo xuyên suốt quá trình CM; Từng
bước tạo dựng những cơ sở vật chất - kỹ thuật cho quá trình đi lên sau khi nhân dân đã giành được
chính quyền về tay mình. Điều này được thể hiện qua hàng loạt quan điểm tư tưởng chỉ đạo của
HCM và Đảng ta kể từ sau CM Tháng 8 (1945) thành công như vừa kháng chiến, vừa kiến quốc;
diệt giặc đói diệt giặc dốt và giặc ngoại xâm ; vừa sản xuất, vừa xây dựng vừa chiến đấu; vừa xây
dựng CNXH' vừa ra sức bảo vệ tổ quốc,v.v. . Nhờ đó, CM VN lúc đầu có thể nói là đi từ con số
không, từng bước đã tạo ra một thế và lực mới, tạo ra cơ sở vật chất - kỹ thuật ngày càng khá và
ngày nay đã và đang tiếp tục được phát huy mạnh mẽ trong quá trình thực hiện CNH - HĐH đất
nước.
Từ những căn cứ khách quan và chủ quan, lý luận và thực tiễn, tinh thần và vật chất trên đây, có
thể nói việc lựa chọn con đường CM VN đi từ đấu tranh giành độc lập dân tộc rồi tiến lên CNXH,
bỏ qua chế độ TBCN, là sự lựa chọn duy nhất đúng đắn của HCM.
II.- Mục tiêu của CNXH:
Mục tiêu CM XHCN ở nước ta, theo quan điểm tư tưởng HCM là xây dựng và bảo vệ tổ quốc
VN theo con đường XHCN. Bao gồm các nội dung cơ bản sau:
- Về chính trị: Xây dựng xã hội XHCN là xây dựng chế độ làm chủ của nhân dân lao động; tiếp
tục sự nghiệp giải phóng xã hội, giải phóng con người và tạo điều kiện cho con người phát triển
toàn diện. HCM chỉ rõ: “Nước ta là là nước dân chủ. Bao nhiêu lợi ích đều vì dân, bao nhiêu quyền
hạn đều của dân. Công việc đổi mới, xây dựng là trách nhiệm của dân…”, và “CNXH chỉ có thể
xây dựng được với sự giác ngộ đầy đủ và lao động sáng tạo của hàng chục triệu người”. Phát huy
quyền làm chủ thật sự của nhân dân lao động và xây dựng nền dân chủ XHCN là vấn đề thuộc về
bản chất, đồng thời cũng thể hiện được mục tiêu và động lực của chế độ XHCN, điều mà không thể
có ở bất cứ chế độ chính trị – xã hội nào trước đây.
Nhưng muốn phát huy cao hơn nữa sức mạnh của các lực luợng quần chúng nhân dân trong sự
nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc XHCN, đòi hỏi phải không ngừng củng cố, tăng cường những
nhân tố chính trị nội tại của CM. Đó là: Vai trò lãnh đạo tòan diện, triệt để, duy nhất của ĐCS VN;
Vai trò quản lý nhà nước trong mọi họat động, từ đối nội đến đối ngoại nhằm thể hiện cho được bản
chất và tính chất nhà nước của dân, do dân, vì dân; Và đặc biệt là sức mạnh của khối đại đoàn kết

Trang 55
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
toàn dân trong Mặt trận dân tộc thống nhất trên nền tảng khối liên minh giữa giai cấp công nhân với
giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức dưới sự lãnh đạo của Đảng.
- Về kinh tế - văn hóa - xã hội: Xây dựng CNXH là xây dựng nền kinh tế gắn liền với phát triển
văn hóa ngày càng cao nhằm thoả mãn những nhu cầu đời sống về vật chất và tinh thần ngày một
phong phú của nhân dân lao động. Đây là giai đoạn phát triển cao hơn CNTB về mặt giải phóng
con người, trước hết giải phóng khỏi mọi áp bức bóc lột. Điều trăn trở lớn nhất, sự ham muốn tột
cùng của HCM, mà Người đã nhiều lần nhắc đi nhắc lại trong toàn Đảng và với nhân dân là: “Tôi
chỉ có một sự ham muốn, ham muốn tột bực, là làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta
được hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học hành". Di chúc để lại,
Người căn dặn: “Đảng cần phải có kế hoạch thật tốt để phát triển kinh tế và văn hóa nhằm khộng
ngừng nâng cao đời sống của nhân dân". Xây dựng kinh tế, phát triển văn hoá gắn bó hài hòa khăng
khít với nhau luôn luôn là những nội dung nhất quán trong tư tưởng HCM, bởi Người hiểu rất rõ
mối quan hệ tương tác giữa kinh tế và văn hóa, không thể tách rời, càng không được đem hai mặt
đó đối lập với nhau. CNXH gắn phát triển kinh tế với phát triển văn hóa
Nhưng muốn xây dựng kinh tế, phát triển văn hóa, thì đối với bất cứ một quốc gia nào cũng vậy,
đặc biệt đối với nước ta, phải tiến hành CNH – HĐH đât nước, coi đó là nhiệm vụ trung tâm, xuyên
suốt trong thời kỳ quá độ lên CNXH nhằm tạo ra những cơ sở vật chất - kỹ thuật ngày càng cao để
bảo đảm cho quá trình phát triển nhanh và vững chắc. Vì vậy, HCM đòi hỏi, đi lên CNXH là phải
"làm cho nước ta có một nền công nghiệp hiện đại, nông nghiệp hiện đại, có một nền văn hóa và
khoa học tiên tiến”.
Trong tư tưởng HCM, XH XHCN là xây dựng là một XH công bằng, dân chủ, có quan hệ tốt
đẹp giữa người với người; các chính sách XH được quan tâm thực hiện; đạo đức lối sống phát triển
lành mạnh. Vì thế, Người nói: “Muốn tiến lên CNXH thì phải cải tạo XH cũ thành một XH mới,
một XH không chế độ người bóc lột người, một XH bình đẳng, nghĩa là ai cũng phải lao động và có
quyền lao động, ai làm nhiều thì hưởng nhiều, làm ít thì hưởng ít, không làm không hưởng”.
Như vậy, có thể nói mục tiêu bao trùm của CNXH là xây dựng một xã hội tốt đẹp vì hạnh phúc
con người. Do đó, nhân tố trung tâm của CM XHCN chính là vai trò của con người. HCM đã nhiều
lần nói về nhân tố này : “Muốn xây dựng CNXH trước hết phải có những con người XHCN”. Nếu
không có con người thiết tha với lý tưởng CNXH thì không có CNXH. Vì vậy HCM đặt lên hàng
đầu mục tiêu xây dựng con người. Đó là những con người có lòng yêu nước nồng nàn gắn với yêu
CNXH sâu sắc; có phẩm chất đạo đức, nhân cách đúng đắn; cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư;
có trình độ năng lực, dám nghĩ, dám làm; có tinh thần dân tộc và tinh thần quốc tế trong sáng; có
sức khoẻ tốt và có óc thẩm mỹ, biết yêu chuộng và bảo tồn những cái hay, cái đẹp. Đó là nguồn lực
quan trọng nhất để xây dựng thành công CNXH.
- Sự nghiệp xây dựng CNXH và bảo vệ tổ quốc phải được đặt vững chắc trên nền độc lập, chủ
quyền toàn vẹn lãnh thổ. CNXH còn phải tạo ra thực lực mạnh về mọi mặt: CT, KT, VH, XH, QP,
AN… để nước ta có đủ sức bảo vệ vững chắc những thành quả CM đã giành được, chống lại âm
mưu, thủ đoạn phá hoại của các thế lực thù địch. Đồng thời lại phải biết mở cửa hợp tác, làm bạn
với thế giới.
III.- Động lực của CNXH:
1. Để hoàn thành được những mục tiêu của CNXH, điều quan trọng theo HCM là phải nhận
thức, vận dụng và phát huy tất cả các động lực của CNXH; và xét đến cùng, các động lực muốn
phát huy được tác dụng đều phải thông qua con người, do đó bao trùm lên tất cả vẫn là động lực
con người - con người trên cả hai bình diện: cộng đồng và cá nhân.
Con người trên bình diện cộng đồng bao gồm tất cả các giai tầng trong XH: công nhân, nông
dân, trí thức, tiểu tư sản, tư sản ...; các tổ chức và đoàn thể, các dân tộc và tôn giáo, đồng bào trong
Trang 56
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
nước và kiều bào ở nước ngoài…. Chủ tịch HCM chỉ ra rằng: Để xây dựng thành công CNXH phải
ra sức phát huy sức mạnh của khối đại đoàn kết dân tộc, bởi xây dựng CNXH không phải chỉ là vấn
đề giai cấp mà còn là vấn đề dân tộc, không phải là sự nghiệp riêng của công nông mà là sự nghiệp
chung của toàn dân tộc, có xây dựng thành công CNXH mới tăng cường được sức mạnh dân tộc,
mới giữ vững được độc lập dân tộc. Người cũng không quên nhắc: giai cấp tư sản dân tộc cũng là
một lực lượng tham gia xây dựng CNXH, vì giai cấp tư sản dân tộc ở ta "có xu hướng chống đế
quốc, có xu hướng yêu nước".
Sức mạnh cộng đồng được hình thành từ sức mạnh của cá nhân. Do đó, muốn phát huy được
sức mạnh của cộng đồng, phải tìm ra các biện pháp khơi dậy, phát huy động lực của mỗi cá nhân.
Muốn vậy, trước hết phải tác động vào nhu cầu và lợi ích của con người. HCM từng chỉ ra rằng,
hành động của con người luôn luôn gắn liền với nhu cầu và lợi ích của họ. Trong cuộc CM dân tộc
dân chủ, CT.HCM đã tập hợp được một lực lượng CM lớn lao, đoàn kết cùng đấu tranh giải phóng
dân tộc, giải phóng tổ quốc, đó là do một mặt Người đã khơi dậy được lòng yêu nước, tinh thần dân
tộc, CN anh hùng cách mạng của nhân dân ta; mặt khác Người cũng đã chỉ ra quyền lợi của người
dân khi đất nước độc lập, tự do trong chế độ XHCN, mà đầu tiên là cách mạng Tháng 8 năm 1945
thành công đã đem lại ruộng đất, cơm áo và quyền tự do cho tất cả mọi người dân VN. Ngày nay,
CM XHCN trong giai đoạn đi vào xây dựng CNXH là đi vào một trận tuyến mới, do đó theo phải
biết kích thích những động lực mới, đó là phải từng bước thỏa mãn nhu cầu vật chất, nhu cầu tinh
thần cho mọi cá nhân và cộng đồng trong XH.
Coi trọng động lực của các đòn bẩy kinh tế, nhưng HCM cũng cho thấy đó không phải là
phương thuốc bách bệnh có thể giải quyết được tất cả. Có những lĩnh vực hoạt động xã hội, tinh
thần đòi hỏi những hy sinh, thiệt thòi mà không lợi ích vật chất nào bù đắp được. Trong những
trường hợp đó, cần phải biết phát huy động lực chính trị - tinh thần của cá nhân và tập thể.
Xây dựng CNXH là xây dựng một XH dân chủ, công bằng và bình đẳng. HCM đã thấy do thiếu
công bằng và dân chủ mà dẫn tới hậu quả bùng nổ những xung đột xã hội căng thẳng. Vì vậy,
Người nhắc nhở trong công tác phân phối, lưu thông, có hai điều phải luôn luôn nhớ: Không sợ
thiếu, chỉ sợ không công bằng. Không sợ nghèo, chỉ sợ lòng dân không yên. Nhưng công bằng, theo
HCM, không phải là cào bằng một cách bình quân, giỏi kém như nhau, làm triệt tiêu mất động lực
kinh tế, xã hội. Trong phân phối các lợi ích, để thực hiện công bằng và bình đẳng Người chỉ rõ:
“Phân phối phải theo mức lao động. Lao động nhiều thì được phân phối nhiều, lao động ít thì được
phân phối ít. Không nên có tình trạng người giỏi, người kém, việc khó, việc dẽ cũng công điểm như
nhau. Đó là CN bình quân. Phải tránh chủ nghĩa bình quân”.
Phát huy động lực con người, cần phải quan tâm đến việc phát huy quyền làm chủ và ý thức làm
chủ của người lao động, bao gồm quyền làm chủ sở hữu, làm chủ quá trình sản xuất và phân phối.
CT. HCM thường nhắc nhở, phê bình các cán bộ lãnh đạo không được chuyên quyền, độc đoán,
"'Cái gì cũng dùng mệnh lệnh, ép dân chúng làm”. Nói cách khác, là phải thực hành dân chủ, mà
theo HCM đó là "cái chìa khoá vạn năng có thể giải quyết mọi khó khăn”. Người nói: Dễ trăm lần
không dân cũng chịu; Khó vạn lần dân liệu cũng xong. Đồng thời với phát huy quyền làm chủ,
Người nhắc nhở phải quan tâm bồi dưỡng ý thức làm chủ, tâm lý làm chủ cho người lao động.
Người làm chủ là người tự lực, biết lo toan, gánh vác, không ỷ lại, trông chờ; người làm chủ phải là
người biết quản lý, biết kinh doanh giỏi biết sử dụng hợp lý sức lao động .v.v..
Bên cạnh, HCM còn sử dụng vai trò điều chỉnh của các nhân tố tinh thần khác như: chính trị,
văn hoá, đạo đức, pháp luật để tác động vào tính tích cực xã hội của con người một cách toàn diện,
sâu sắc; đặc biệt là trong thời đại ngày nay, khi nhân loại đang bước vào kỷ nguyên văn minh trí
tuệ, trong đó khoa học và công nghệ phát triển như vũ bão. Do đó phải coi trọng nâng cao trình độ
dân trí, phải coi giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu. HCM đòi hỏi: Đảng và Nhà nước phải
Trang 57
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
nắm vững khoa học - kỹ thuật, mỗi đảng viên đều phải cố gắng học tập văn hoá, học tập khoa học
và kỹ thuật.
3. Muốn khai thông những động lực phát triển của CNXH, đồng thời nhận diện để khắc phục
những lực cản trong quá trình xây dựng CNXH, Chủ tịch HCM đã chỉ ra những căn bệnh có thể dẫn
đến nguy cơ thoái hoá, biến chất của một đảng cầm quyền, đến an nguy của chế độ xã hội XHCN.
Từ đó, Người yêu cầu:
+ Phải đấu tranh chống CN cá nhân – “căn bệnh mẹ” đẻ ra trăm thứ bệnh nguy hiểm. Người
nhấn mạnh: CN cá nhân là kẻ địch hung ác của CNXH. Người CM phải tiêu diệt nó.
+ Phải đấu tranh chống tham ô, lãng phí, quan liêu, "bạn đồng minh của thực dân phong kiến”,
vì "Nó làm hỏng tinh thần trong sạch và ý chí khắc khổ của cán bộ ta. Nó phá hoại đạo đức CM của
ta là cần, kiệm, liêm, chính”.
+ Phải chống chia rẽ, bè phái, mất đoàn kết, vô kỷ luật, vì những hành động ấy "làm giảm sút uy
tín và ngăn trở sự nghiệp của Đảng, ngăn trở bước tiến của CM”
+ Phải chống chủ quan bảo thủ, giáo điều, lười biếng, không chịu học tập cái mới,... Đó cũng là
những trở lực đối với sự nghiệp xây dựng CNXH.
VI. Liên hệ thực tiễn hiện nay:
Ngày nay, cục diện thế giới đang trải qua những biến đổi nhanh chóng và sâu sắc. Sự phát triển
như vũ bão của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại, đặc biệt là CM thông tin, đang tạo
ra sự biến đổi về chất chưa từng có trong LLSX, đưa nhân loại từng bước quá độ sang một trình độ
văn minh mới – văn minh trí tuệ. Trên cơ sở ấy đã xuất hiện xu thế toàn cầu hóa, lôi cuốn cả hành
tinh vào một cơ lốc lớn do một số ít nước phát triển cùng các tập đoàn kinh tế xuyên quốc gia chi
phối. Trong khi xu thế hòa hoãn, hòa bình hợp tác phản ánh nguyện vọng của loài người tiến bộ
đang phát triển thì cuộc đấu tranh giai cấp và dân tộc vẫn diễn ra gay gắt, phức tạp. Các cuộc chiến
tranh cục bộ, xung đột sắc tộc, tôn giáo vẫn tiếp diễn với cuộc chạy đua vũ trang chưa từng có về
vũ khí công nghệ cao. Và một nghịch lý là trong khi của cải vật chất và tinh thần làm ra ngày càng
tăng thì hai phần ba dân số thế giới ở các nước đang phát triển, chậm phát triển vẫn sống trong
nghèo khổ, lạc hậu, khoảng cách giữa các nước giàu và các nước nghèo ngày càng mở rộng, nguy
cơ suy thoái về môi trường sinh thái, về tệ nạn xã hội và bệnh tật hiểm nghèo ngày một gia tăng.
Đại hội IX của Đảng ta nhận định: “Trong một vài thập kỷ tới, ít có khả năng xảy ra chiến tranh
thế giới, nhưng chiến tranh cục bộ, xung đột vũ trang, xung đột dân tộc tôn giáo, chạy đua vũ trang,
hoạt động can thiệp lật đổ, khủng bố còn xảy ra ở nhiều nơi và tính chất phức tạp ngày càng tăng.
Hòa bình hợp tác phát triển là xu thế lớn, phản ảnh đòi hỏi bức xúc của các quốc gia dân tộc, cuộc
đấu tranh vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ, dân sinh, tiến bộ và công bằng XH sẽ có những
bước tiến mới. Khu vực Đông Nam Á, châu Á-TBD sau khủng hoảng tài chính - kinh tế có khả
năng phát triển năng động nhưng vẫn tiềm ẩn những nhân tố gây mất ổn định.”
Đất nước ta đã chuyển sang một thời kỳ mới, những nhắng lợi của công cuộc đổi mới đất nước
và bảo vệ vững chắc độc lập tổ quốc, đã làm cho thế và lực của nước ta lớn mạnh lên nhiều. Cơ sở
vật chất - kỹ thuật của nền kinh tế được tăng cường. Chính trị - xã hội cơ bản ổn định. Kinh tế tăng
trưởng liên tục ở tốc độ cao; đời sống nhân dân được nâng lên rõ rệt. Uy tín của Việt Nam trên
trường quốc tế ngày càng được tăng cường. Tuy nhiên, bốn nguy cơ mà Đảng ta từng chỉ rõ: tụt hậu
xa hơn về kinh tế, chệch hướng XHCN, nạn tham nhũng và tệ quan liêu, “DBHB” do các thế lực
thù địch gây ra, đến nay vẫn tồn tại và diễn biến phức tạp, đan xen, tác động lẫn nhau, không thể
xem nhẹ nguy cơ nào. Các thế lực thù địch không ngừng chống phá ta bằng những thủ đoạn cực kỳ
nham hiểm, đặc biệt ở các vấn đề nhạy cầm như nhân quyền, tôn giáo, dân tộc. Về kinh tế, hiện nay
nước ta vẫn là một trong những nước nghèo, lao động và sức cạnh tranh thấp, trình độ công nghệ

Trang 58
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
còn lạc hậu so với các nước phát triển. Trong lúc các nước tiên tiến trên thế giới đang thực hiện
cuộc CM thông tin, thì nước ta mới bước vào thời kỳ CNH.
Trước cục diện thế giới và trong nước như vậy, đất nước ta đứng trước những vận hội lớn, đồng
thời cũng phải đương đầu với những khó khăn, thách thức mới rất quyết liệt. Để đảm bảo sự nghiệp
đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc ngày càng phát triển vững chắc, đúng hướng, trên cơ sở nắm
vững lập trường và phương pháp của CN M-L, quán triệt sâu sắc tư tưởng HCM và vận dụng một
cách sáng tạo vào sự nghiệp đổi mới, CNH - HĐH đất nước. Đặc biệt phải giải quyết tốt các vấn đề
cơ bản sau:
Thứ nhất, trong quá trình đổi mới, phải kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và CNXH, nắm
vững hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng và bảo vệ tổ quốc trên nền tảng CN Mác- Lênin và tư
tưởng HCM.
Thứ hai, Đổi mới là sự nghiệp của nhân dân, do đó cần phát huy quyền làm chủ của nhân dân,
khơi dậy mạnh mẽ tất cả các nguồn lực, trước hết là nguồn lực nội sinh, để thực hiện CNH, HĐH
đất nước.
Thứ ba, đổi mới phải kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh của thời đại.
Thứ tư, Xây dựng Đảng vững mạnh, làm trong sạch bộ máy nhà nước, đẩy mạnh đấu tranh
chống quan liêu, tham nhũng, thực hiện cần kiệm xây dựng CN xã hội.
Tóm lại, tư tưởng về con đường đi lên CNXH và quá trình xây dựng XHCN ở Việt Nam là một
trong những bộ phận cốt lỏi của hệ thống tư tưởng HCM. Bởi lẽ đây là sự nghiệp vĩ đại nhưng cũng
đầy gian khổ khó khăn, như Người chỉ rõ: “Chúng ta đã đánh thắng chế độ thực dân và phong kiến.
Nhiệm vụ chủ yếu của chúng ta ngày nay là đánh thắng lạc hậu và nghèo nàn, xây dựng CNXH làm
cho nhân dân ta có một đời sống thật sung sướng. Công cuộc ấy rất vĩ đại và cũng rất khó khăn.
Nhưng tòan đảng, toàn dân ta quyết tâm làm thì nhất định làm được”.
Trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc XHCN hiện nay, trong sự nỗ lực chung của tòan
Đảng, tòan quân, tòan dân thì sự phấn đấu bền bỉ, kiên cường của những người cộng sản, trước hết
là đội ngũ cốt cán, lãnh đạo của Đảng, trở thành nhân tố quyết định hàng đầu để phát huy mọi thuận
lợi, vượt qua mọi thách thức – khó khăn, đưa ngọn cờ độc lập dân tộc và CNXH đến thắng lợi cuối
cùng như chủ tịch HCM đã từng khẳng định:”Vì CNCS là mục đích cuối cùng của Đảng ta. Đấu
tranh cho CNCS là lẽ sống của đảng viên”.
(Tham khảo thêm: Quan điểm Hồ Chí Minh về mục tiêu, động lực của chủ nghĩa xã hội ở
Việt Nam. Vận dụng và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh về CNXH và xây dựng CNXH
trong sự nghiệp đổi mới hiện nay.
Tư tưởng HCM là một hệ thống quan điểm toàn diện và sâu sắc những vấn đề cơ bản của CM
VN, là kết quả của sự vận dụng và phát triển sáng tạo CN Mác-Lênin vào điều kiện cụ thể của nước
ta, kế thừa và phát triển các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân
loại. Đó là tư tưởng về giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng con người; về độc lập
dân tộc gắn liên với CNXH, ...” (Văn kiện đại hội lần thứ XI, NXBCTQG, trang 88). Nếu nói rằng,
độc lập dân tộc gắn liền với CNXH là nội dung cốt lõi của tư tưởng HCM, thì tư tưởng về CM
XHCN là một một bộ phận cốt yếu của nội dung ấy. Đây là vấn đề được Chủ tịch HCM xác định
ngay từ trong Cương lĩnh chính trị đầu tiên của Đảng ta.
Có thể nói, quan niệm của HCM về CNXH chính là sự khẳng định tính chất và triển vọng của
một chế độ chính trị, xã hội đầy tính nhân đạo và hiện thực, thể hiện việc vận dụng sáng tạo CN
Mác-Lênin vào hoàn cảnh nước ta. Sự lựa chọn của Người dựa trên các căn cứ khách quan sau :
Thứ nhất, Theo Hồ Chí Minh, mục tiêu chung của chủ nghĩa xã hội và mục tiêu phấn đấu
của Người thống nhất là một, đó là độc lập, tự do cho dân tộc, hạnh phúc cho nhân dân. Hồ
Chí Minh nói: “Tôi chỉ có một sự ham muốn, ham muốn tột bậc là làm sao cho nước ta hoàn
Trang 59
Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ta ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng
được học hành”. ở mục tiêu chung ta có thể thấy nhưng khía cạnh sau:
Mục tiêu cao nhất của chủ nghĩa xã hội là nâng cao đời sống nhân dân, và muốn nâng cao
đời sống nhân dân thì phải tiến lên chủ nghĩa xã hội. Đây là tiêu chí tổng quát để khẳng định
và kiểm nghiệm tính chất xã hội chủ nghĩa của các lực lượng xã hội và mọi chính sách thực
tiễn; nếu trượt khỏi quỹ đạo này – nâng cao đời sống nhân dân- thì hoặc là chủ nghĩa xã hội
giả hiệu hoặc là không có gì tương hợp với chủ nghĩa xã hội.
- Chỉ ra mục tiêu chung, tổng quát của chủ nghĩa xã hội, Hồ Chí Minh đã khẳng định tính
ưu việt của chủ nghĩa xã hội so với các chế độ xã hội đã tồn tại trước đó trong lịch sử, đồng
thời cũng chỉ ra nhiệm vụ của chủ nghĩa xã hội là thực hiện sự nghiệp giải phóng con người
theo các cấp độ: từ giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng xã hội, giải phóng
từng cá nhân con người.
- Quá trình đi tới mục tiêu cuối cùng của chủ nghĩa xã hội là một quá trình lâu dài, trải
qua một thời lì quá độ với nhiều bước trung gian quá độ nhỏ.
* Những mục tiêu cụ thể của thời kì quá độ trên các lĩnh vực của đời sống xã hội đó là:
- Mục tiêu chính trị:
Chế độ chính trị mà chúng ta xây dựng là chế độ do nhân dân lao động làm chủ. Người
nói: “Nhà nước của ta là Nhà nước dân chủ nhân dân dựa trên nền tảng liên minh công nông,
do giai cấp công nhân lãnh đạo “trong Nhà nước đó, mọi người công dân đều có quyền bầu
cử và ứng cử vào các cơ quan Nhà nước, có quyền kiểm soát và bãi miễn đại biểu quốc hội
và hội đồng nhân dân, nếu những đại biểu đó tỏ ra không xứng đáng với sự tín nhiệm của
nhân dân”. Nhân dân thực hiện quyền làm chủ của mình chủ yếu bằng Nhà nước dưới sự
lãnh đạo của Đảng. Vì thế, trong Nhà nước dân chủ mọi quyền lực đều thuộc về nhân dân,
còn chính phủ là đầy tớ chung của dân. “Dân là chủ thì chính phủ phải là đầy tớ…nếu chính
phủ làm hại dân thì dân có quyền đuổi chính phủ”.
Hồ Chí Minh cũng nói rõ mối quan hệ giữa quyền làm chủ với nghĩa vụ và tính năng
động của người làm chủ: “ Đã là người chủ Nhà nước thì phải chăm lo việc nước như chăm
lo việc nhà…, đã là người chủ thì phải biết tự lo toan, gánh vác, không ỷ lại, không ngồi
chờ…để xứng đáng với vai trò của người chủ.
- Mục tiêu kinh tế:
Nền kinh tế mà chúng ta xây dựng là một nền kinh tế XHCN với công nghiệp và nông
nghiệp hiện đại, khoa học và kĩ thuật tiên tiến. Nền kinh tế đó được tạo lập trên cơ sở chế độ
sở hữu công cộng về tư liệu sản xuất; không có nền kinh tế phát triển cao thì không thể có
chủ nghĩa xã hội.
- Mục tiêu văn hoá - xã hội:
Chủ nghĩa xã hội gắn liền với phát triển văn hoá và là giai đoạn phát triển cao hơn chủ
nghĩa tư bản về mặt giải phóng con người, trước hết là giải phóng khỏi ách áp bức bóc lột
tư bản. Theo Hồ Chí Minh, văn hoá- tư tưởng không chỉ phụ thuộc một cách máy móc vào
điều kiện sinh hoạt vật chất, vào mức sống mà có khi cách mạng tư tưởng- văn hoá phải đi
trước một bước để dọn đường cho cách mạng công nghiệp. Đảng ta và Hồ Chí Minh chủ
trương xây dựng một nền văn hoá: Lấy hạnh phúc của đồng bào, của dân tộc làm cơ sở ,
“văn hoá phải sửa đổi được tham những, lười biếng, phù hoa, xa xỉ”, “phải làm cho ai cũng
có lí tưởng tự chủ, độc lập, tự do”, và phải kết hợp với tiếp thu có chọn lọc những giá trị tinh
hoa văn hoá của nhân loại.

Trang 60
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
Về quan hệ xã hội, xã hội mà chúng ta xây dựng là một xã hội công bằng, dân chủ, có
quan hệ tốt đẹp giữa người với người; các chính sách xã hội được quan tâm thực hiện, đạo
đức, lối sống phát triển lành mạnh.
+ Một trong những mục tiêu xây dựng của chủ nghĩa xã hội là đào tạo con người mới,
xây dựng cho được mối quan hệ tốt đẹp giữa người với người. Người khẳng định: “Muốn
xây dựng Chủ nghĩa xã hội, trước hết cần có những con người” chủ nghĩa xã hội. Theo Hồ
Chí Minh, Chủ nghĩa xã hội là công trình tập thể của nhân dân, do nhân dân tự xây dựng lấy.
Nếu không có những con người thiết tha với lý tưởng xã hội chủ nghĩa, thì không có chủ
nghĩa xã hội được.
+ Con người xã hội chủ nghĩa theo quan điểm Hồ Chí Minh phải là con người có tinh
thần và năng lực làm chủ; có đạo đức cần kiệm liêm chính, chí công vô tư; có tinh thần dám
nghĩ, dám làm…
+ Mục tiêu của chủ nghĩa xã hội là giải phóng con người, giải phóng mọi tiềm năng sẵn
có của con người để phục vụ cho công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội. Trong đó có sự
nghiệp giải phóng phụ nữ.
- Thứ hai, các động lực của Chủ nghĩa xã hội
Để hoàn thành được những mục tiêu của Chủ nghĩa xã hội, điều quan trọng là phải nhận
thức, vận dụng và phát huy tất cả các động lực của chủ nghĩa xã hội. Động lực ấy chính là tất
cả những nhân tố góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội thông qua hoạt động của
con người.
+ Động lực bên trong
Theo Hồ Chí Minh, hệ thống động lực của chủ nghĩa xã hội rất phong phú, nhưng xét đến
cùng, các động lực muốn phát huy được tác dụng đều phải thông qua con người, do đó bao
trùm và quyết định nhất vẫn là động lực của con người, là nhân dân lao động, nòng cốt là
công - nông - trí thức. Hồ Chí Minh thường xuyên quan tâm đến lợi ích chính đáng, thiết thân
của họ; đồng thời chăm lo bồi dưỡng sức dân. Đó là lợi ích của nhân dân và từng cá nhân.
Về động lực con người: Hồ Chí Minh nhận thấy ở động lực này có sự kết hợp giữa cá
nhân (sức mạnh cá thể) với xã hội (sức mạnh cộng đồng). Người cho rằng, không có chế độ
xã hội nào coi trọng lợi ích chính đáng của cá nhân con người bằng chế độ xã hội chủ nghĩa.
Truyền thống yêu nước của dân tộc, sự đoàn kết cộng đồng, sức lao động sáng tạo của nhân
dân, đó là sức mạnh tổng hợp tạo nên động lực quan trọng của chủ nghĩa xã hội.
Động lực kinh tế. Hồ Chí Minh rất coi trọng động lực kinh tế, phát triển kinh tế, sản xuất,
kinh doanh, giải phóng mọi năng lực sản xuất, làm cho mọi người, mọi nhà trở nên giàu có,
ích quốc lợi dân, gắn liền kinh tế với kỹ thuật, kinh tế với xã hội.
Động lực văn hóa, khoa học, giáo dục. Cùng với động lực kinh tế, Hồ Chí Minh cũng
quan tâm tới văn hóa, khoa học, giáo dục, coi đó là động lực tinh thần không thể thiếu của
chủ nghĩa xã hội.
+ Các động lực bên ngoài. Ngoài các động lực bên trong, theo Hồ Chí Minh phải kết
hợp được với sức mạnh thời đại, tăng cường đoàn kết quốc tế, chủ nghĩa yêu nước phải gắn
với chủ nghĩa quốc tế của giai cấp công nhân, phải sử dụng tốt những thành quả của khoa
học - kỹ thuật thế giới...
 Giữa nội lực và ngoại lực, Hồ Chí Minh xác định rất rõ nội lực là quyết định nhất, ngoại lực
là rất quan trọng. Chính vì thế, Người hay nêu cao tinh thần độc lập, tự chủ, tự lực cánh sinh là chính
nhưng luôn luôn chú trọng tranh thủ sự giúp đỡ, hợp tác quốc tế, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức
mạnh quốc tế tạo thành sức mạnh tổng hợp để xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội.

Trang 61
Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
Để phát huy cao độ những động lực của CNXH, cần phải khắc phục những trở lực kìm
hãm nó. Đó là:
Phải thường xuyên đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân (giặc nội xâm), vì nó là kẻ địch
hung ác của CNXH, là"bệnh mẹ" đẻ ra trăm thứ bệnh nguy hiểm khác.
Phải thường xuyên đấu tranh chống tham ô, lãng phí và quan liêu, vì nó là bạn đồng minh
của thực dân phong kiến, nó phá hoại đạo đức cách mạng cần, kiệm, liêm, chính.
Chống chia rẽ, bè phái, mất đoàn kết, vô kỷ luật, vì nó làm giảm sút uy tín và ngăn trở sự
nghiệp của Đảng.
Chống chủ quan, bảo thủ, giáo điều, lười biếng, không chịu học tập,…
Vận dụng và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh về CNXH và xây dựng CNXH trong
sự nghiệp đổi mới hiện nay.
- Kiên trì mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với CNXH.
ĐLDT và CNXH phải là mục tiêu cao cả, bất biến của toàn Đảng, toàn dân ta. Bởi, thực
tiễn phát triển đất nước đã cho thấy, độc lập dân tộc là điều kiện tiên quyết để thực hiện
CNXH và CNXH là cơ sở bảo đảm vững chắc cho ĐLDT.
Sinh thời, Hồ Chí Minh đã từng dạy: “nếu nước độc lập mà dân không được hưởng hạnh
phúc, tự do thì độc lập cũng chẳng có nghĩa gì”
- Phát huy quyền làm chủ của nhân dân, khơi dậy mạnh mẽ tất cả các nguồn lực, trước
hết là nội lực, để đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước gắn với phát triển kinh
tế tri thức.
Sinh thời, Hồ Chí Minh đã nói: Xây dựng CNXH là sự nghiệp của toàn dân, do Đảng lãnh
đạo, phải đem tài dân, sức dân, của dân làm lợi cho dân, nghĩa là phát huy mọi nguồn lực
vốn có trước và có như vậy mới có thể tranh thủ sử dụng hiệu quả các nguồn lực bên ngoài.
Trong nguồn nội lực, nguồn lực con người là vốn quý nhất. Để phát huy sức mạnh của
toàn dân tộc nhằm xây dựng và phát triển đất nước, cần giải quyết tốt các vấn đề sau:
+ Tin vào dân, dựa vào dân, xác lập quyền làm chủ của nhân dân trên thực tế.
+ Chăm lo mọi mặt đời sống nhân dân để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.
+ Thực hiện nhất quán chiến lược đại đoàn kết dân tộc của Hồ Chí Minh để tạo nên sự
đồng thuận xã hội vững chắc vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ
văn minh.
Công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức là một yêu cầu có tính
quy luật tất yếu đối với các nước nông nghiệp lạc hậu quá độ lên chủ nghĩa xã hội chưa qua
giai đoạn phát triển của chủ nghĩa tư bản trong đó có Việt Nam. Thực hiện lời dạy của Bác,
chúng ta phải tranh thủ thành tựu của cách mạng khoa học công nghệ, của điều kiện giao lưu
và hội nhập quốc tế để nhanh chóng biến nước ta thành một nước công nghiệp theo hướng
hiện đại, sánh vai với các cường quốc năm châu.
- Kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại.
Xây dựng chủ nghĩa xã hội phải biết tranh thủ các điều kiện quốc tế thuận lợi, tận dụng
tối đa sức mạnh của thời đại. Vận dụng tư tưởng của Hồ Chí Minh, chúng ta cần ra sức tranh
thủ tối đa các cơ hội do xu thế đó tạo ra để nâng cao hiệu quả hợp tác quốc tế; phải có cơ chế
chính sách đúng để thu hút vốn đầu tư, kinh nghiệm quản lý và công nghệ hiện đại. Muốn
vậy, chúng ta phải có đường lối chính trị độc lập, tự chủ.
Chủ động hội nhập kinh tế phải gắn liền với nhiệm vụ trau dồi bản lĩnh và bản sắc văn
hóa dân tộc, nhất là cho thanh thiếu niên.

Trang 62
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
- Chăm lo xây dựng Đảng vững mạnh, làm trong sạch bộ máy nhà nước, đẩy mạnh đấu
tranh chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí, thực hiện cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô
tư xây dựng CNXH.
+ Xây dựng ĐCSVN cầm quyền “đạo đức, văn minh”
+ Xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN mạnh mẽ, sáng suốt của nhân dân, do nhân dân,
vì nhân dân; thực hiện cải cách nền hành chính quốc gia một cách đồng bộ để phục vụ đời
sống nhân dân.
+ Bằng các giải pháp thiết thực, cụ thể, hình thành một đội ngũ cán bộ liêm khiết, tận
trung với nước, tận hiếu với dân; kiên quyết đưa ra khỏi bộ máy chính quyền những người
lạm dụng quyền lực của dân để mưu cầu lợi ích riêng; phát huy va trò của nhân dân trong
cuộc đấu tranh chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí, giữ vững sự ổn định chính trị- xã hội
đất nước.
+ Giáo dục mỗi người dân ý thức biết làm giàu cho đất nước hăng hái đẩy mạnh tăng gia
sản xuất kinh doanh gắn liền với tiết kiệm để xây dựng nước nhà.
Kết luận)
Câu 3: Phân tích những nội dung chủ yếu trong tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Đảng
Cộng sản cầm quyền? Tính khách quan và nhiệm vụ chủ yếu về tăng cường công tác xây dựng
Đảng theo tư tưởng Hồ Chí Minh trong giai đoạn hiện nay?
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm xây dựng và củng cố Đảng, coi đó là
nhiệm vụ quan trọng của Đảng và mỗi đảng viên chân chính. Quan điểm của Hồ Chí Minh
về xây dựng một Đảng cầm quyền trong sạch, vững mạnh thể hiện ở nhiều nội dung, nhằm
đáp ứng yêu cầu và nhiệm vụ trong mỗi giai đoạn cách mạng. cụ thể là:
- Đảng lấy chủ nghĩa Mác - Lênin làm nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho hành
động
Từ thời kỳ vận động thành lập Đảng Hồ Chí Minh đã quán triệt quan điểm của V.I Lênin:
“Không có lý luận cách mạng thì không thể có phong trào cách mạng… Chỉ có đảng nào
được một lý luận tiên phong hướng dẫn thì mới có khả năng làm tròn vai trò chiến sĩ tiên
phong”(1). Người khẳng định rõ: “Đảng muốn vững phải có chủ nghĩa làm cốt, trong Đảng
ai cũng phải hiểu, ai cũng phải theo chủ nghĩa ấy. Đảng mà không có chủ nghĩa cũng như
người không có trí khôn, tàu không có bàn chỉ nam”(2).
Theo Hồ Chí Minh, chủ nghĩa Mác - Lênin cung cấp cho Đảng phương pháp luận duy vật
biện chứng để hoạch định quan điểm, đường lối chính sách; giúp cán bộ đảng viên tu dưỡng
rèn luyện bản lĩnh cách mạng, đề ra biện pháp thực hiện nhiệm vụ được giao. Vì vậy, Hồ
Chí Minh khẳng định chủ nghĩa Mác - Lênin là “cẩm nang thần kỳ”, “là mặt trời soi sáng”
đưa chúng ta tới thắng lợi của sự nghiệp giải phóng, tới tự do, hạnh phúc. Hay nói cách khác,
tin theo chủ nghĩa Mác - Lênin là bởi tính khoa học cách mạng và phương pháp luận duy vật
biện chứng của chủ nghĩa ấy.
Tuy nhiên, như Người đã nói, học tập nghiên cứu chủ nghĩa Mác - Lênin là để vận dụng
vào thực tiễn cách mạng, học phải đi đôi với hành chứ không phải để trang sức, “để lòe thiên
hạ”. Chủ nghĩa Mác - Lênin là kim chỉ nam cho hành động, chứ “không phải là kinh thánh”,
vì vậy phải vận dụng vào thực tiễn một cách sáng tạo, phù hợp, phải chống giáo điều, máy
móc. Cần vận dụng sáng tạo những nguyên lý của chủ nghĩa Mác – Lênin vào tình hình cụ

1 V.I Lênin Toàn tập, Nxb.Tiến bộ, M.1975, tiếng Việt, tập 6, tr.31-32.
2 Hồ Chí Minh Toàn tập, Sđd, tập 2, tr.289.
Trang 63
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
thể của đất nước, làm cho chủ nghĩa Mác - Lênin thấm sâu vào từng đảng viên, tổ chức cơ
sở đảng, thực sự là cơ sở tư tưởng cho hành động.
Tuân thủ các nguyên tắc tổ chức, sinh hoạt Đảng
Xây dựng tổ chức, bộ máy của một chính đảng vô sản kiểu mới luôn là một nội dung quan
trọng trong cả lý luận và thực tiễn công tác xây dựng Đảng. Kế thừa và phát triển sáng tạo tư
tưởng của các nhà kinh điển Mác - Lênin về xây dựng tổ chức bộ máy của Đảng trong điều
kiện cụ thể của Việt Nam, Hồ Chí Minh khẳng định vai trò quan trọng của tổ chức bộ máy
của Đảng, coi đây là cơ sở quan trọng để thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng.
Theo Người, việc xây dựng tổ chức bộ máy của Đảng cần:
Một là, nguyên tắc tập trung dân chủ
Hồ Chí Minh gọi đây là nguyên tắc tổ chức cao nhất, có mối quan hệ chặt chẽ và không
đối lập nhau. Tập trung phải trên nền tảng dân chủ và dân chủ phải dưới sự chỉ đạo tập
trung; dân chủ không phải là vô chính phủ, vô tổ chức. Người giải thích, tập trung trên nền
tảng dân chủ nghĩa là các cơ quan lãnh đạo do đảng viên bầu ra. Nghị quyết và các chính
sách của Đảng là do đảng viên thảo luận, gom góp ý kiến, sáng kiến, kinh nghiệm xây dựng
nên, được tập thể biểu quyết mà thành chứ không phải ý của riêng cá nhân nào. Thực hiện
nguyên tắc này phải theo trật tự của Đảng là cá nhân phục tùng tổ chức, số ít phục tùng số
nhiều, cấp dưới phục tùng cấp trên, địa phương phục tùng trung ương. (Nếu thời gian không
đủ có thể cắt - Các tô đỏ của những phần khác được hiểu là không kịp thì cắt!)
Dân chủ dưới sự chỉ đạo tập trung, nghĩa là mọi đảng viên đều có quyền nêu ý kiến vào
việc xây dựng nghị quyết của Đảng, nhưng không được nói hoặc làm trái với nghị quyết đã
được số nhiều biểu quyết. Các nghị quyết của Đảng phải do cơ quan lãnh đạo chuẩn bị kỹ
càng, khoa học, rồi đưa ra để các cấp thảo luận, góp ý kiến… Người khẳng định: “Để làm
cho Đảng mạnh thì phải mở rộng dân chủ (thật thà tự phê bình và phê bình), thực hành lãnh
đạo tập trung, nâng cao tính tổ chức và tính kỷ luật”(3). (Nếu thời gian không đủ có thể cắt!)
Như vậy, trong xây dựng và kiện toàn tổ chức bộ máy của Đảng cần giữ vững nguyên tắc tập
trung dân chủ, thực hiện nghiêm kỷ luật của Đảng, thể hiện ở các điểm sau:
Đảng lãnh đạo thống nhất công tác cán bộ.
Xây dựng tổ chức, lựa chọn cán bộ cần tập trung trí tuệ của nhiều người, quyết định theo đa số,
cấp dưới phục tùng cấp trên.
Thực hiện dân chủ tập trung trong tuyển chọn, bố trí, sử dụng cán bộ, trong chỉnh đốn tổ chức của
Đảng.
Dựa vào nhân dân trong xây dựng và bảo vệ Đảng.
Hai là, nguyên tắc tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách
Hồ Chí Minh gọi đây là nguyên tắc lãnh đạo, là chế độ lãnh đạo của Đảng. Người giải
thích: “Ý nghĩa của tập thể lãnh đạo rất đơn giản, chân lý của nó rất rõ rệt. Tục ngữ có câu:
“Khôn bầy hơn khôn độc là nghĩa đó”(4). Người còn nói, một người dù khôn ngoan, tài giỏi
đến đâu cũng chỉ thấy được một mặt hoặc một số mặt của vấn đề. Gom góp ý kiến, sáng kiến,
kinh nghiệm của nhiều người sẽ thấy rõ được mọi mặt của vấn đề, khi giải quyết sẽ bớt sai
lầm. Thực hiện tập thể lãnh đạo nhằm vừa phát huy trí tuệ tập thể, vừa ngăn ngừa độc đoán,
chuyên quyền.
Cá nhân phụ trách nghĩa là khi công việc đã được bàn bạc kỹ lưỡng, kế hoạch xác định
rõ ràng, được tập thể nhất trí thông qua và trở thành nghị quyết thì “phải giao cho một người

3 Hồ Chí Minh, Toàn tập, Sđd, tập 8, tr.287.

4 Hồ Chí Minh, Toàn tập, Sđd, tập 5, tr.619
Trang 64
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
hoặc một nhóm người phụ trách”, phải có người chuyên trách, chuyên sâu trong mỗi lĩnh
vực, như thế công việc mới chạy. Thực hiện cá nhân phụ trách là để chống thói ỷ lại, dựa
dẫm, vô trách nhiệm; “cha chung không ai khóc”, “nhiều sãi không ai đóng cửa chùa” - câu
mà dân gian thường nói phải hiểu ý nghĩa là như thế.
Theo Hồ Chí Minh, tập thể lãnh đạo cá nhân phụ trách có mối quan hệ chặt chẽ. Tập thể lãnh
đạo là dân chủ, cá nhân phụ trách là tập trung. Tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách là dân chủ tập
trung. Người nhấn mạnh: “Làm việc mà không theo đúng cách đó tức là làm trái dân chủ tập
trung… Vì vậy, những người cán bộ phải thực hành cho kỳ đúng chế độ tập thể lãnh đạo, cá
nhân phụ trách”(5). Người yêu cầu thực hiện nguyên tắc này phải linh hoạt, không thụ động,
không nên “một việc cỏn con” cũng chờ ý kiến tập thể, không dám chịu trách nhiệm, hoặc lợi
dụng cá nhân phụ trách để chuyên quyền, độc đoán.
- Nguyên tắc tự phê bình và phê bình
Hồ Chí Minh gọi đây là luật, quy luật phát triển của Đảng. Người thường nói , đảng viên
cũng là người, không phải thánh thần, không phải người người đều tốt, việc việc đều hay;
công tác cách mạng lại vừa học vừa làm… Vì vậy thiếu sót, khuyết điểm của cán bộ đảng
viên là không tránh khỏi. “Thang thuốc” hay nhất để khắc phục là thực hiện tự phê bình và
phê bình.
Theo Hồ Chí Minh, thương yêu cán bộ không có nghĩa là “nuông chiều thả mặc” mà phải
nghiêm khắc phê bình những khuyết điểm, sai lầm của cán bộ đảng viên, giúp họ sửa chữa,
không phải như lối “nhà có dâu dại, rể khờ” giấu không cho gặp bà con. Người nói rõ: “Một
đảng mà giấu giếm khuyết điểm của mình là một đảng hỏng. Một đảng có gan thừa nhận
khuyết điểm của mình, xem xét khuyết điểm đó từ đâu tới rồi tìm mọi cách sửa chữa. Như
vậy mới là một đảng mạnh dạn, chắc chắn, chân chính”(6).
Đối với cán bộ, đảng viên, Hồ Chí Minh đòi hỏi phải thành thật tự phê bình khuyết điểm của
mình; giấu giếm khuyết điểm giống như người ốm giấu bệnh không uống thuốc , “không chết
cũng la lết quả dưa”. Phải thành thật nhận khuyết điểm và sửa chữa, đồng thời phải phê bình
khuyết điểm của đồng chí mình. Tự phê bình và phê bình phải thực hiện thường xuyên như rửa
mặt hàng ngày.
Mục đích của tự phê bình và phê bình là để mình tiến bộ, đồng chí mình tiến bộ; làm “cái
ác” dần mất đi, “cái thiện” nảy nở, sinh sôi để làm việc tốt hơn.
Tinh thần, thái độ tự phê bình và phê bình là phải coi trọng tự phê bình trước. Muốn phê bình
người khác phải tự biết mình phải quấy chỗ nào, phải hiểu “tiên trách kỷ, hậu trách nhân” là như
vậy. Thực hiện tự phê bình và phê bình phải công khai, dân chủ, có tổ chức; phải triệt để, thật
thà, không nể nang, không thêm bớt ; phải cụ thể, chính xác, “nói có sách, mách có chứng”; phê
bình phải trên tình đồng chí,đoàn kết,giúp đỡ lẫn nhau, theo đúng kỷ luật Đảng, không dung
những lời lẽ mỉa mai, chua cay, đâm thọc, đập cho tơi bời, “phê bình việc làm chứ không phê
bình người”; “không được trù dập người phê bình”.
Tự phê bình và phê bình phải đi đôi với vấn đề Đảng tự chỉnh đốn, tự đổi mới, nhất là khi
cách mạng gặp khó khăn, khi chuyển giai đoạn. Hồ Chí Minh đã quán triệt, chỉnh đốn Đảng
là công việc hết sức quan trọng đòi hỏi thực hiện phải khoa học, từng bước, có chỉ đạo, theo
đúng qui trình, có trọng tâm để tránh hữu khuynh, “tả” khuynh, làm rối loạn tổ chức. Nguyên
tắc và quy trình như Người đã khái quát: “Chỉnh đốn cán bộ trước rồi mới chỉnh đốn chi bộ.
Chỉnh đốn tư tưởng trước rồi mới chỉnh đốn tổ chức. Chỉnh huấn cán bộ cao cấp phải do

5 Hồ Chí Minh Toàn tập, Sđd, tập 5, tr.620.

6 Hồ Chí Minh Toàn tập, Sđd, tập 5, tr.301
Trang 65
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
Trung ương trực tiếp lãnh đạo vì đó là mấu chốt của việc chỉnh đốn toàn Đảng”(7). Đây là
vấn đề còn nguyên giá trị lý luận và tính thời sự hiện nay.
Ba là, nguyên tắc đoàn kết nhất trí trong Đảng
Giữ gìn sự thống nhất của Đảng là một trong những nguyên tắc cơ bản trong công tác
xây dựng Đảng. Theo Hồ Chí Minh, đoàn kết nhất trí phải theo đúng Điều lệ, kỷ luật Đảng;
đoàn kết phải gắn với phê bình và tự phê bình, không xuôi chiều, thủ tiêu đấu tranh. Có như
vậy Đảng với vững mạnh. Sự đoàn kết, thống nhất trong Đảng cần phải được giữ gìn “như
con ngươi của mắt. Phải hết lòng tôn trọng tập thể, phát huy dân chủ nội bộ; tuyệt đối không
được độc đoán cá nhân, tự đặt mình cao hơn tổ chức...”(4).
- Về tư cách đảng viên và vấn đề cán bộ
Rèn luyện đội ngũ đảng viên là vấn đề cực kỳ quan trọng trong công tác xây dựng Đảng
mà Hồ Chí Minh quan tâm từ thời kỳ chuẩn bị thành lập Đảng. Ngay trang đầu tác phẩm
Đường Kách mệnh Người nêu 23 điều về tư cách một người cách mệnh với những yêu cầu
cụ thể đối với mỗi cán bộ trong quan hệ với tổ chức, với đồng chí mình, với công việc. Đó là
những lời ngắn gọn, dễ hiểu và có ý nghĩa sâu sắc như: Phải giữ chủ nghĩa cho vững; cần
kiệm; hòa mà không tư; cả quyết sửa lỗi mình; nhẫn nại; vị công vô tư; không hiếu danh,
không kiêu ngạo; nói thì phải làm; hy sinh; ít lòng ham muốn về vật chất; với người thì khoan
thứ; với đoàn thể thì nghiêm…(8).
Trước hết, Người xác định trong kết nạp đảng viên phải coi trọng chất lượng hơn số
lượng; tránh thành phần chủ nghĩa, chú trọng phát triển Đảng trong công nhân.
Phải chú trọng công tác rèn luyện đảng viên theo theo đúng các yêu cầu về tiêu chuẩn
đảng viên đã qui định trong Điều lệ Đảng, tức là phải bảo đảm “tính Đảng”. Đó là: Phải giác
ngộ lý tưởng cộng sản chủ nghĩa, lập trường tư tưởng phải vững vàng; Phải tự nguyện phấn đấu, hy
sinh cho sự nghiệp của Đảng, đặt lợi ích của Tổ quốc, của Đảng lên trên hết, trước hết. Khi
Đảng và Tổ quốc yêu cầu phải sẵn sàng hy sinh lợi ích cá nhân cho lợi ích của Tổ quốc, của
Đảng; Phải liên hệ mật thiết với quần chúng; tiên phong gương mẫu thực hiện đường lối
chính sách của Đảng và Nhà nước để quần chúng noi theo; Phải có đạo đức cách mạng trong
sáng; Phải có tinh thần quốc tế chân chính…
Nhận thức rõ vấn đề có cán bộ tốt việc gì cũng xong, Hồ Chí Minh đưa ra những yêu cầu
đối với cán bộ một cách cụ thể, tập trung mà nội dung bao quát là phải vừa “hồng”, vừa
“chuyên”, tức là phải có phẩm chất chính trị tốt, có năng lực công tác thực tiễn đểhoàn thành
nhiệm vụ được giao phó. Người thường nói: có tài mà không có đức là người vô dụng; có
đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó, như ông Bụt trong chùa chẳng giúp ích được
gì.
Năng lực công tác của cán bộ theo Hồ Chí Minh nghĩa là cán bộ phải có năng lực tổ chức,
lãnh đạo thực hiện có hiệu quả đường lối chính sách của Đảng và Nhà nước. Vì vậy Hồ Chí
Minh yêu cầu cán bộ phải không ngừng học tập để nâng cao trình độ, phải học lý luận, học
văn hóa, khoa học kỹ thuật, đồng thời phải rèn luyện phong cách công tác tốt, nghĩa là phải
có ý thức trách nhiệm cao trước nhân dân, trước Đảng khi thực hiện công việc, phải chống
chủ quan, qua loa, đại khái, phô trương hình thức.
- Giữ vững và tăng cường mối quan hệ gắn bó Đảng với nhân dân
Nước lấy dân làm gốc, cách mạng là sự nghiệp của toàn dân. Vì vậy phải giữ chặt mối
liên hệ với nhân dân và luôn biết lắng nghe ý kiến của dân chúng, ý đảng lòng dân, đảng phải

7 Hồ Chí Minh Toàn tập, Sđd, tập7, tr.398.

8 Hồ Chí Minh Toàn tập, Sđd, tập 2, tr.280
Trang 66
Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
chịu sự kiểm tra, giám sát của nhân dân. Trong điều kiện đảng cầm quyền, HCM nhấn mạnh:
Nếu ko có nhân dân thì Chính phủ ko đủ lực lượng. nếu ko có Chính phủ, thì nhân dân ko ai
dẫn đường. vậy nên, Chính phủ với nhân dân phải đoàn kết thành một khối. phải đem tài dân,
sức dân, của dân để làm cho dân. Điều này có ý nghĩa rất quan trọng khi xác định đường lối,
chính sách là Đảng phải căn cứ vào thực tiễn, phải nhằm phục vụ lợi ích chính đáng của nhân
dân. Đảng phải chịu sự kiểm tra giám sát của nhân dân.
Vì vậy, trong việc nâng cao đời sống văn hóa tinh thần cho dân phải hết sức chú trọng
vấn đề nâng cao dân trí. Chỉ có như vậy quần chúng mới nhận thức rõ về Hiến pháp và pháp
luật, về quyền và nghĩa vụ của công dân để tự giác thực hiện.
Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh vào công tác xây dựng Đảng hiện nay
Tính tất yếu khách quan phải xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh trong thời kỳ
mới của cách mạng Việt Nam
Hiện nay, chúng ta đang tiến hành sự nghiệp đổi mới, sự nghiệp CNH, HĐH mở cửa hội
nhập kinh tế quốc tế, vì vậy đòi hỏi phải tăng cường hơn nữa công tác xây dựng Đảng.
Thế giới đang có những thay đổi phức tạp, khó lường ảnh hưởng lớn tới sự lãnh đạo của
Đảng. Trước sự khủng hoảng toàn diện và sụp đổ của hệ thống các xhcn ở Đông ân và Liên
xô, Đảng ta đã nhìn thẳng, đánh giá đúng sự thật, nghiêm khắc kiểm điểm về những sai lầm
khách quan và chủ quan; chỉ ra những khuyết điểm hạn chế trong việc xây dựng đường lối
và trong chỉ đạo thực hiện của Đảng, trong việc xác định mục tiêu và bước đi về xây dựng
cơ sở vật chất – kỹ thuật, cải tạo xhcn và quản lý kinh tế. Tại Đại hội lần thứ VI (12/1986)
đảng ta đề ra đường lối đổi mới toàn diện, mở ra bước ngoặt cho con đường quá độ đi lên
cnxh ở VN. Đây là bài học nhãn tiền đối với Đảng ta đã rút ra được và khắc phục kịp thời,
vấn đề nay cho thấy Đảng ta vừa thích ứng với thời đại vừa thực hiện công cuộc đổi mới.
Tình hình công tác xây dựng Đảng trong gần 30 năm qua và thực trạng công tác xây dựng
Đảng hiện nay. Đảng ta ra rất nhiều các Nghị quyết chuyên đề trong công tác xây dựng
Đảng, (nhất là Nghị quyết Hội nghị TW4: Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện
nay). Công tác xây dựng Đảng còn nhiều hạn chế, yếu kém, tồn tại khuyết điểm kéo dài chậm
được khắc phục và nếu không được sửa chữa sẽ là thách thức đối với vài trò lãnh đạo của
đảng và tồn vong của chế độ.
Bên cạnh đó, sự chống phá, âm mưu, hoạt động diễn biến hòa bình của các thế lực thù
địch ngày càng diễn biến phức tạp đòi hỏi Đảng ta phải tăng cường công tác xây dựng đảng
hơn nữa theo TT HCM hiện nay.
Cách mạng VN đang có nhiều thời cơ lớn, nhưng cũng đang đứng trước những nguy cơ,
thách thức không nhỉ đòi hỏi phải phấn đấu, kiên trì đấu tranh để vượt qua. Đảng và Nhà
nước chủ trương mở rộng hợp tác quốc tế trong xu hướng toàn cầu hóa khi CNTB còn phát
huy lợi thế về KHKT, công nghệ và tiềm lực KT, giải quyết có hiệu quả 1 số vấn đề về ASXH
trong khi mô hình CNXH hiện thực bộc lộ những yếu kém, bất cập, nhiều đảng cộng sản mất
vị thế Đảng cầm quyền, phong trào cộng sản đang trong giai đoạn khủng hoảng, đòi hỏi
CBĐV phải có bản lĩnh chính trị vững vàng. Vì vậy, vấn đề xây dựng ĐCSVN trong sạch,
vững mạnh trong thời kỳ đẩy mạnh CNH-HĐH, đưa sự nghiệp đổi mới theo định hướng
XHCN là đòi hỏi khách quan, có ý nghĩa cực kỳ quan trọng.
Những nhiệm vụ chủ yếu trong công tác xây dựng Đảng hiện nay, Đại hội Đảng toàn
quốc lần thứ XI đã xác định, đó là:
Trước hết, phải tăng cường xây dựng Đảng về chính trị, tư tưởng; nâng cao bản lĩnh chính
trị và trình độ trí tuệ của Đảng. Đảng phải kiên định CNMLN, tư tưởng HCM, mục tiêu độc
lập dân tộc và cnxh. Nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác nghiên cứu lý luận và tổng
Trang 67
Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
kết thực tiễn, làm sang tỏ một số vấn đề về Đảng cầm quyền, về chủ nghĩa xã hội, con đường
đi lên cnxh ở nc ta. Đưa việc “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức HCM” trở thành
nhiệm vụ thường xuyên của cán bộ, đảng viên, tổ chức đảng. Kiên quyết đấu tranh làm thất
bại âm mưu, hoạt động “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch; phê phán, đảy lùi những
biểu hiện “tự diễn biến”. giữ gìn sự đoàn kết thống nhất trong Đảng.
Phải kiên quyết đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị,
đạo đức, lối sống của 1 bộ phận không nhỏ CBĐV, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến
đấu của Đảng củng cố niềm tin của đảng viên và của nhân dân đối với Đảng.
Đổi mới, kiện toàn tổ chức, bộ máy của Đảng và hệ thống chính trị; nâng cao chất lượng
đảng viên. Kiện toàn nâng cao chất lượng các cơ quan tham mưu của Đảng nhất là ở cấp
chiến lược. Phát huy dân chủ, nâng cao chất lượng tpb và pb trong sinh hoạt của các cấp ủy,
tổ chức đảng; phát huy tính tiền tiên phong gương mẫu chủ động, sáng tạo của đội ngũ đảng
viên trong thực hiện nhiệm vụ.
Đổi mới mạnh mẽ, đồng bộ công tác cán bộ; thực hiện tốt chiến lược cán bộ thời kỳ đẩy
mạnh CNHHĐH; coi trọng công tác bảo vệ chính trị nội bộ, chú trọng những vấn đề chính
trị hiện nay. Đổi mới tư duy, cách làm, khắc phục những yếu kém trong từng khâu của công
tác cán bộ; làm tốt công tác quy hoạch và tạo nguồn cán bộ, chú ý cán bộ trẻ, nữ, dân tộc
thiểu số, chuyên gia các lĩnh vực; trọng dụng người có đức, có tài, thực hiện tốt chính sách
cán bộ…
Nâng cao chất lượng các phương diện hoạt động và lãnh đạo của Đảng; đổi mới, nâng
cao hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát, công tác dân vận của Đảng. Nâng cao trách nhiệm
của các cấp ủy, tổ chức đảng trong việc thực hiện nhiệm vụ kiểm tra, giám sát theo Điều lệ
Đảng; chú trong kiểm tra, giá sát người đứng đầu tổ chức đảng, nhà nc, mặt trận và các đoàn
thể trong thực hiện chức trách, nhiệm vụ đc giao; phát hiện, xử lý kịp thời, nghiêm minh các
sai phạm; tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong Đảng. tăng cường công tác tuyên truyền, vận
động, phát huy quyền làm chủ của nhân dân, gắn bó chặt chẽ với nhân dân, giải quyết kịp
thời những vướng mắc, bảo vệ quyền, lợi ích của nhân dân, dựa vào dân để xây dựng Đảng.
Đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng. Tập trung rà soát, điều chỉnh bổ sung, ban hành
mới, đồng bộ các quy chế, quy định, trình công tác của các cấp ủy, tổ chức đảng; quy chế
quan hệ lãnh đạo của các cấp ủy, tổ chức đảng đối với hoạt động của hệ thống chính trị. Khắc
phục tình trạng bao biện, làm thay hoặc buông lỏng lãnh đạo của Đảng với các cơ quan nhà
nc. Đổi mới cách ra nghị quyết, tập trung vào lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức thực hiện, kiểm tra,
sơ kết, tổng kết việc thực hiện nghị quyết của Đảng và đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính.
Tăng cường mối quan hệ gắn bó máu thịt giữa Đảng với nhân dân, mỗi cán bộ, đảng viên
phải liên hệ mật thiết với nhân dân, tôn trọng nhân dân và hướng dẫn, tổ chức nhân dân thành
lực lượng, phong trào hành động cách mạng, từ đó phát triển kinh tế, văn hóa, không ngừng
nâng cao đời sống nhân dân. Đặc biệt là, chú trọng vai trò “nêu gương”, “nêu cao tinh thần
trách nhiệm, nói đi đôi với làm” phát huy hơn nữa vai trò tích cực, gương mẫu đi đầu trong
học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. Cán bộ, đảng viên phải nâng cao tinh
thần trách nhiệm trước Đảng và trước quần chúng, hết lòng hết sức phục vụ nhân dân. Phải
kính yêu nhân dân. Phải tôn trọng thật sự quyền làm chủ của nhân dân. Tuyệt đối không được
“kiêu ngạo, công thần, tự cao, tự đại”. “Việc gì có lợi cho dân thì hết sức làm, việc gì có hại
cho dân thì hết sức tránh”(3). Từ trách nhiệm đó, mỗi cán bộ, đảng viên phải hoàn thành chức
trách, nhiệm vụ được giao, phải xác định mình là công bộc của dân để thực hiện sứ mệnh
“phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân”, là một sứ mệnh thiêng liêng và cao cả.

Trang 68
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
Kết luận: Trong 25 năm đổi mới toàn diện đất nước, bên cạnh những thành tựu to lớn
trên các lĩnh vực mà Đảng và nhân dân ta đã đạt được, xét về chủ quan, Đảng ta cũng còn
một số hạn chế, như tình trạng lạc hậu, yếu kém về lý luận; cơ cấu tổ chức và bộ máy còn
cồng kềnh, năng lực của đội ngũ cán bộ còn những hạn chế trước yêu cầu của tình hình mới;
tình trạng xa dân, quan liêu, tham nhũng cũng là một vấn nạn trong Đảng. Do vậy, để Đảng
trở thành một Đảng cầm quyền trong sạch, vững mạnh, đáp ứng yêu cầu của cách mạng trong
giai đoạn hiện nay, cần nghiên cứu, vận dụng sâu sắc hơn nữa tư tưởng Hồ Chí Minh về công
tác xây dựng Đảng; tiếp tục hoàn thiện tổ chức bộ máy của Đảng theo nguyên tắc “tinh giảm,
hiệu quả”; bảo đảm mỗi bộ phận trong hệ thống đáp ứng đầy đủ yêu cầu, nhiệm vụ của Đảng
giao, phù hợp với tình hình thực tế; xây dựng kiện toàn đội ngũ cán bộ theo hướng vừa “hồng”
vừa “chuyên”; giỏi về lý luận, đồng thời tinh thông nghiệp vụ, kỹ năng đối với từng chức
danh, công việc cụ thể. Bổ sung, xây dựng và hoàn thiện hệ thống quy định về cán bộ công
chức, từ tuyển chọn, đào tạo, bố trí, sử dụng, đánh giá, đãi ngộ cán bộ.
Với truyền thống cách mạng kiên cường, được tư tưởng Hồ Chí Minh soi sáng, Đảng
Cộng sản Việt Nam nhất định sẽ thành công trong việc khắc phục những khuyết điểm, yếu
kém, xây dựng Đảng thật sự đạo đức, văn minh, đưa sự nghiệp đổi mới tới thành công.
Câu 4: TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ NHÀ NƯỚC PHÁP QUYỀN XÃ HỘI CHỦ NGHĨA
CỦA DÂN, DO DÂN VÀ VÌ DÂN
Ngay từ khi còn đang trong quá trình tìm tòi con đường giải phóng dân tộc, Hồ Chí Minh
đã có những nhận thức sâu sắc về vai trò, ý nghĩa của nhà nước pháp quyền đối với việc tổ
chức và quản lý xã hội. Người chủ trương sau khi Việt Nam giành được độc lập, chúng ta
phải xây dựng một nhà nước kiểu mới – Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Tính nhất
quán trong tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân,
do nhân dân và vì nhân dân thể hiện ở cả mục đích, nguyên tắc tổ chức lẫn phương thức hoạt
động của nhà nước. Nhà nước đó phải được tổ chức một cách hợp hiến, hợp pháp; hoạt động
trong khuôn khổ pháp luật và quản lý xã hội bằng pháp luật, thể hiện sự kết hợp giữa đức trị
và pháp trị… Nó phải thực sự là công cụ quyền lực của nhân dân lao động; phản ánh, thực
hiện và bảo vệ lợi ích của nhân dân.
Trong Nhà nước và cách mạng, V.I.Lênin coi nhà nước là một trong những vấn đề phức
tạp nhất, khó khăn nhất, nhưng lại là vấn đề rất cơ bản và rất mấu chốt trong toàn bộ chính
trị mà giai cấp vô sản không thể không giải quyết trong cuộc đấu tranh cách mạng nhằm thiết
lập một chế độ xã hội mới về chất. Tiếp thu và vận dụng sáng tạo quan điểm của chủ nghĩa
Mác - Lênin về nhà nước; đồng thời, kế thừa và phát huy những giá trị nhân loại và truyền
thống dân tộc về vấn đề này, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đưa ra những tư tưởng sâu sắc về xây
dựng nhà nước kiểu mới - Nhà nước pháp quyền của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân.
Do vậy, có thể nói, việc trở lại nghiên cứu, làm rõ những giá trị lý luận và thực tiễn trong tư
tưởng của Người về nhà nước là hết sức cần thiết, nhất là trong bối cảnh Đảng và nhân dân
ta đang đẩy mạnh việc xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, coi
đó là một nội dung trọng tâm của quá trình đổi mới hệ thống chính trị ở Việt Nam hiện nay.
Chúng ta đều biết, sau khi xâm lược nước ta, thực dân Pháp đã duy trì bộ máy nhà nước
phong kiến từ trung ương đến các làng xã. Sự cai trị hà khắc của nhà nước thực dân phong
kiến theo kiểu chuyên chế, không có luật pháp dân chủ ở Đông Dương đã đặt nhân dân ta
trước nỗi cơ cực vô bờ bến. Với tư cách đại diện, thay mặt cho nhóm người Việt Nam yêu
nước ở Pháp, trong bản Yêu sách của nhân dân An Nam gửi Hội nghị Vécxây năm 1919, Hồ
Chí Minh đòi hỏi chính phủ Pháp và các nước đồng minh phải tiến hành “cải cách nền pháp
lý ở Đông Dương bằng cách cho người bản xứ cũng được quyền hưởng những đảm bảo về
Trang 69
Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
mặt pháp luật như người Âu châu; xoá bỏ hoàn toàn các toà án đặc biệt dùng làm công cụ để
khủng bố và đàn áp bộ phận trung thực nhất trong nhân dân An Nam... Thay chế độ ra các
sắc lệnh bằng chế độ ra các đạo luật”(1). Những tư tưởng này, một mặt, thể hiện sự đấu tranh
của Hồ Chí Minh vì quyền lợi của nhân dân lao động; mặt khác, thể hiện những nhận thức
sâu sắc, ngay từ rất sớm của Người về vai trò, ý nghĩa đặc biệt quan trọng của nhà nước pháp
quyền đối với việc tổ chức và quản lý xã hội khi mà sự nghiệp cách mạng còn chưa đi đến
thành công.
Dưới chế độ thực dân, phong kiến quân chủ chuyên chế, nhân dân lao động không được
hưởng một chút quyền lợi nào, dù chỉ là nhỏ nhất; ngược lại, họ bị vắt kiệt về sức lực và của
cải, bị đè nén nặng nề cả về tinh thần lẫn thể xác trong cảnh “một cổ hai tròng”. Thay vì thực
hiện những lý tưởng nhân đạo “tự do, bình đẳng, bác ái” mà chính cách mạng tư sản Pháp
nêu ra, thực dân Pháp đã vi phạm nghiêm trọng nhân quyền, không cho những người dân
thuộc địa được hưởng quyền tối thiểu về bảo đảm luật pháp. Do vậy, để thực sự giải phóng
nhân dân, Hồ Chí Minh chủ trương sau khi đất nước giành được nền độc lập, tự do, chúng ta
phải thiết lập, xây dựng một nhà nước kiểu mới - nhà nước của nhân dân, do nhân dân và vì
nhân dân với nhiệm vụ trọng yếu nhất là đoàn kết toàn dân, lo làm lợi cho nhân dân, trước
hết là nhân dân lao động; làm cho trong xã hội không còn tình trạng người bóc lột người và
quan hệ giữa người với người là quan hệ thân ái, bình đẳng…
Luôn có ý thức và quan điểm rõ ràng về việc thiết lập quyền lực của nhân dân, Hồ Chí
Minh cho rằng, chỉ có nhà nước do nhân dân bầu ra mới là một nhà nước hợp hiến, hợp pháp.
Bởi vậy, đối với Người, việc sớm xây dựng Hiến pháp của nước Việt Nam dân chủ cộng hoà
là đặc biệt cần thiết và quan trọng. Ngay trong phiên họp đầu tiên của Chính phủ lâm thời,
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định rằng, chúng ta phải có một hiến pháp dân chủ; mục
đích cao nhất mà hiến pháp đó hướng tới là “... bảo đảm được quyền tự do dân chủ cho các
tầng lớp nhân dân, trên cơ sở công nông liên minh và do giai cấp công nhân lãnh đạo. Nó
phải thật sự bảo đảm nam nữ bình quyền và dân tộc bình đẳng”(2). Hiến pháp dân chủ đó
không những là cơ sở pháp lý để xây dựng một nhà nước hợp hiến, hợp pháp, mà còn là nền
tảng để ban hành các đạo luật cụ thể nhằm thực hiện và bảo đảm bằng pháp luật các quyền
dân chủ của nhân dân - điều không thể có được dưới chế độ thực dân, quân chủ chuyên chế
trước đây.
Nhưng, để xây dựng được một hiến pháp như vậy, phải tiến hành Tổng tuyển cử trên toàn
quốc, bầu ra Quốc hội - cơ quan quyền lực cao nhất của nhà nước, cơ quan duy nhất có quyền
lập pháp. Ở đây, những chính sách về quyền bầu cử, ứng cử, về phương thức tổ chức bầu cử,
ứng cử... là vấn đềcốt lõi, quyết định tính hợp hiến của bộ máy nhà nước. Coi nhân dân là
những người chủ thực sự của đất nước, Người khẳng định rằng, mọi người dân, không phân
biệt đảng phái, tôn giáo, giàu nghèo, gái trai... đều có quyền bầu những người đại diện cho
mình tham gia Quốc hội và có quyền ứng cử. Trong tư tưởng về xây dựng Nhà nước pháp
quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân, Hồ Chí Minh luôn nhấn
mạnh đến quan hệ về trách nhiệm giữa đại biểu Quốc hội với cử tri. Người cho rằng, nhân
dân có quyền kiểm soát, giám sát và bãi miễn đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân
khi những đại biểu ấy không còn xứng đáng với sự tín nhiệm của nhân dân; rằng, với tư cách
người đại diện cho nhân dân, những đại biểu của cơ quan dân cử các cấp phải liên hệ mật
thiết với quần chúng, lắng nghe ý kiến, nắm được yêu cầu và phản ánh đúng nguyện vọng
của nhân dân.
Dưới sự chỉ đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, lần đầu tiên trong lịch sử dân tộc,
một Quốc hội được thành lập bằng phương thức tổng tuyển cử theo nguyên tắc phổ thông
Trang 70
Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
đầu phiếu và Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hoà là “chính phủ hợp pháp duy nhất của
toàn thể nhân dân Việt Nam”.Nhà nước đó được tổ chức và hoạt động trên cơ sở những quy
định của Hiến pháp, pháp luật với mục tiêu bao trùm, xuyên suốt là “… làm theo đúng ba
chính sách: Dân sinh, Dân quyền và Dân tộc”(3).
Dưới chế độ xã hội chủ nghĩa, Hiến pháp và pháp luật xã hội chủ nghĩa thể hiện sâu sắc
ý chí của đại đa số nhân dân, phản ánh lợi ích và là công cụ bảo vệ lợi ích của nhân dân. Nhà
nước pháp quyền của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân, theo tư tưởng HồChí Minh, phải
là nhà nước thực hiện chức năng quản lý, điều hành xã hội bằng một hệ thống pháp luật; các
quyền làm chủ của nhân dân phải được thể chế hoá. Bởi vậy, việc xây dựng Hiến pháp, pháp
luật với những điều khoản, quy định cụ thể và rõ ràng là hết sức cần thiết; tinh thần và nội
dung của những đạo luật ấy phải “... thể hiện chủ trương mở rộng dân chủ, tăng cường chuyên
chính”(4).
Mặt khác, thực tiễn cuộc sống luôn vận động và phát triển không ngừng; những yêu cầu,
nhiệm vụ của cách mạng cũng thay đổi trong từng giai đoạn cụ thể.Do đó, thiết lập sự phù
hợp của Hiến pháp, pháp luật với thực tiễn cuộc sống, với hoàn cảnh lịch sử cụ thể là một
tiêu chí quan trọng trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do
nhân dân và vì nhân dân. Thực tế cho thấy, để tăng cường cơ sở pháp lý (về mặt tổ chức và
hoạt động) của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, cũng như để bảo đảm và thực hiện
ngày càng tốt hơn quyền làm chủ của nhân dân trong điều kiện mới, việc tiến hành sửa đổi,
bổ sung Hiến pháp, pháp luật cho phù hợp với yêu cầu mới là cần thiết và phải được coi
trọng. Khi trực tiếp chủ trì và chỉ đạo việc sửa đổi Hiến pháp năm 1946, Chủ tịch Hồ Chí
Minh khẳng định rằng, đó là bản “Hiến pháp dân chủ đầu tiên của nước ta, thích hợp với tình
hình và nhiệm vụ cách mạng trong thời kỳ đó. Nó đã hoàn thành sứ mệnh của nó. Nhưng so
với tình hình mới và nhiệm vụ cách mạng mới hiện nay thì nó không thích hợp nữa. Vì vậy
mà chúng ta phải sửa đổi Hiến pháp ấy”(5). Tuy nhiên, Người cũng nhấn mạnh rằng, đểHiến
pháp và pháp luật đảm bảo tính khách quan, phù hợp và phản ánh đúng đắn ý chí, nguyện
vọng của nhân dân, Nhà nước phải thực hiện trưng cầu ý dân. Ý nghĩa của trưng cầu ý dân
là ở chỗ, thứ nhất, biểu hiện tính dân chủ; thứ hai, thông qua đó, Nhà nước phát huy được trí
tuệ của toàn dân tộc nhằm hoàn thiện Hiến pháp và pháp luật, làm cho Hiến pháp và pháp
luật luôn thật sự là của nhân dân, của chế độ dân chủ mới.
Một vấn đề quan trọng khác của Nhà nước pháp quyền mà Hồ Chí Minh đặc biệt quan
tâm là tính hiệu quả, tính nghiêm minh trong thực thi pháp luật xã hội chủ nghĩa. Như chúng
ta đã biết, trong lịch sử, không ít trường hợp trong đó pháp luật đã được thiết lập nhưng xã
hội vẫn trong trạng thái rối loạn, mất trật tự hoặc tiềm ẩn sự bất ổn do pháp luật không
nghiêm, do có một bộ phận người tự cho mình “quyền” đứng trên pháp luật. Điều này có
nghĩa là, sự hiện diện của pháp luật mới chỉ là điều kiện cần, nhưng chưa đủ để bảo đảm ổn
định xã hội. Một xã hội muốn ổn định và phát triển không những phải có hệ thống pháp luật
của mình, mà còn phải có cơ chế thực hiện pháp luật bảo đảm tính nghiêm minh và công
bằng. Nhận thức sâu sắc điều đó, Hồ Chí Minh đòi hỏi pháp luật xã hội chủ nghĩa phải đủ
mạnh, được thực hiện nghiêm minh, việc xét xử phải khách quan, công bằng, không thiên vị.
Chúng ta đang phấn đấu đến một xã hội trong đó không có người bóc lột người, không có sự
xâm phạm và làm hại đến lợi ích chính đáng của người khác, mọi người sống và làm việc
theo Hiến pháp, pháp luật...; do vậy, đối với những kẻ bất liêm, theo quan điểm của Người,
dù kẻ đó ở địa vị nào và làm nghề gì, pháp luật cũng phải thẳng tay trừng trị.
Trong tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước pháp quyền, pháp luật, xét đến cùng, đều là
do con người và vì con người. Người luôn đề cao vai trò và tầm quan trọng của pháp luật,
Trang 71
Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
song không vì thế mà tuyệt đối hoá pháp luật hoặc coi đó là biện pháp duy nhất để tổ chức
và quản lý xã hội. Khác với thuyết “Pháp trị” trong các xã hội phong kiến coi pháp luật là
công cụ bảo vệ lợi ích của thiểu số cầm quyền, hệ thống quan điểm pháp luật theo tư tưởng
Hồ Chí Minh luôn xoay quanh một “trục” là xây dựng nhà nước của nhân dân, do nhân dân
và vì nhân dân, đồng thời hình thành pháp luật phục vụ cho quyền lợi của nhân dân. Đó thực
sự là một giá trị thấm đượm tính nhân văn sâu sắc. Ý nghĩa nhân văn trong triết lý pháp luật
của Hồ Chí Minh là ở chỗ, đối với Người, tất cả mọi quyền lực nhà nước đều phải thuộc về
nhân dân; nhân dân vừa là mục đích mà nhà nước hướng tới phục vụ, vừa là chủ thể của nhà
nước. Có thể khẳng định rằng, sự kết hợp, gắn bó hữu cơ giữa các yếu tố “lý” và “tình”, giữa
đạo đức và pháp luật là nét độc đáo, sáng tạo trong tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng và
thực hiện Hiến pháp, pháp luật. Không phải ngẫu nhiên mà Người nhấn mạnh rằng, trong
vấn đề ở đời và làm người, điều căn bản, cốt lõi nhất là con người ta cần phải sống với nhau
sao cho có tình, có nghĩa. Ở đây, cùng với việc đề ra những chuẩn mực đạo đức cách mạng,
Người đã xây dựng được một hệ thống quan điểm pháp luật phù hợp với quan điểm đạo đức
mới, đảm bảo cho việc thực thi những hành vi đạo đức cách mạng.Pháp luật là công cụ quản
lý xã hội, điều chỉnh và định hướng hành vi của mỗi người theo hướng ngày càng tốt hơn,
ngày càng vươn tới các giá trị chân, thiện, mỹ nhằm đáp ứng những yêu cầu, những tiêu chí
mới về đạo đức của xã hội. Giá trị to lớn trong tư tưởng Hồ Chí Minh về sự kết hợp giữa các
yếu tố đó chính là ở chỗ, nó chỉ ra triết lý phát triển xã hội hiện đại không phải chỉ dựa vào
một yếu tố thuần tuý - hoặc đạo đức, hoặc pháp luật, mà chính là ở mối quan hệ mật thiết và
biện chứng giữa đạo đức và pháp luật. Do đó, thấm nhuần và vận dụng sáng tạo quan điểm
về sự kết hợp đạo đức cách mạng với pháp luật theo tư tưởng Hồ Chí Minh là cơ sở đảm bảo
cho việc xây dựng, củng cố và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của
nhândân, do nhândân và vì nhândân mà chúng ta đang tiến hành hiện nay.
Tính nhất quán trong tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội
chủ nghĩa của nhândân, do nhândân và vì nhândân thể hiện cả ở mục đích, nguyên tắc tổ chức
lẫn phương thức hoạt động của nhà nước.Đối với các cán bộ và cơ quan nhà nước, Người đòi
hỏi không những phải làm tốt công tác tuyên truyền, phổ biến rộng rãi Hiến pháp và pháp
luật trong nhân dân, mà còn phải đặc biệt “gương mẫu trong việc thi hành Hiến pháp và các
luật lệ”(6). Có thể khẳng định rằng, đây là một tư tưởng cực kỳ sáng suốt và quan trọng của
Hồ Chí Minh. Trong chế độ xã hội mới, Hiến pháp và pháp luật biểu hiện ý chí, quyền lực
và bảo vệ lợi ích của toàn dân; do vậy, tất cả mọi người đều có trách nhiệm thi hành nghiêm
chỉnh. Ngay cả hoạt động của các cơ quan nhà nước, của các cán bộ trong bộ máy nhà nước
cũng không được vượt ra ngoài, mà phải nằm trong khuôn khổ quy định của Hiến pháp và
pháp luật. Tôn trọng và thực hiện nghiêm túc yêu cầu mang tính nguyên tắc này cũng có
nghĩa là sẽ ngăn chặn được nguy cơ lạm dụng, làm “tha hoá” quyền lực nhà nước, hoặc
khuynh hướng coi quyền lực nhà nước là thứ quyền năng vô hạn, tuyệt đối và tách rời khỏi
nhân dân.
Tựu trung lại, theo tư tưởng Hồ Chí Minh, Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của
nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân trước hết là công cụ quyền lực của nhân dân lao động,
phản ánh và bảo vệ lợi ích của nhân dân; nó được tổ chức trên cơ sở pháp luật, hoạt động
trong khuôn khổ pháp luật và quản lý xã hội bằng pháp luật.
Sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước cũng như việc chuyển sang nền kinh
tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay đòi hỏi Nhà nước phải có sự
đổi mới về phương pháp và tăng cường hiệu quả quản lý xã hội, không thể chỉ bằng những
chỉ thị, mệnh lệnh, mà quan trọng và căn bản hơn, phải bằng một hệ thống pháp luật hoàn
Trang 72
Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
chỉnh. Điều đó quy định tính tất yếu của việc xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã
hội chủ nghĩa Việt Nam. Tại Đại hội lần thứ IX, Đảng ta khẳng định: “Nhà nước ta là công
cụ chủ yếu để thực hiện quyền làm chủ của nhân dân, là Nhà nước pháp quyền của dân, do
dân, vì dân. Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công và phối hợp giữa các cơ quan
nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp. Nhà nước quản lý xã
hội bằng pháp luật”(7). Mới đây, tại Đại hội lần thứ X, khi khẳng định “Nhà nước ta là Nhà
nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa”, Đảng ta nhấn mạnh: “Cần xây dựng cơ chế vận hành
của Nhà nước, bảo đảm nguyên tắc tất cả quyền lực nhà nước đều thuộc về nhân dân… Hoàn
thiện hệ thống pháp luật, tăng tính cụ thể, khả thi của các quy định trong văn bản pháp luật.
Xây dựng và hoàn thiện thể chế giám sát, kiểm tra tính hợp hiến và hợp pháp trong các hoạt
động và quyết định của các cơ quan công quyền”(8).
Như vậy, có thể nói, với những giá trị khoa học to lớn, có ý nghĩa lý luận và thực tiễn sâu
sắc, tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân
dân và vì nhân dân chính là cơ sở, định hướng cho việc xây dựng, củng cố và hoàn thiện Nhà
nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa mà giờ đây, Đảng ta xác định là một nhiệm vụ trọng tâm
của quá trình đổi mới hệ thống chính trị ở nước ta hiện nay.
(Tham khảo thêm: Phân tích quan niệm của Hồ Chí Minh về Nhà nước của dân, do dân
và vì dân. Từ đó rút ra ý nghĩa đối với xây dựng và hoàn thiện Nhà nước Việt Nam hiện nay
a. Quan niệm của Hồ Chí Minh về Nhà nước của dân, do dân và vì dân
Nếu vấn đề cơ bản của mọi cuộc cách mạng là vấn đề chính quyền thì vấn đề cơ bản của
chính quyền là ở chỗ nó thuộc về ai, phục vụ quyền lợi cho ai.
Năm 1927, trong cuốn “Đường Kách Mệnh” Bác chỉ rõ: “Chúng ta đã hy sinh làm kách
mệnh, thì nên làm cho đến nơi, nghĩa là làm sao kách mệnh rồi thì quyền giao cho dân chúng
số nhiều, chớ để trong tay một bọn ít người. Thế mới khỏi hy sinh nhiều lần, thế dân chúng
mới được hạnh phúc”.
Sau khi giành độc lập, Người khẳng định, “nước ta là nước dân chủ, bao nhiêu quyền
hạn đều của dân, bao nhiêu lợi ích đều vì dân... nói tóm lại, quyền hành và lực lượng đều
ở nơi dân”. Đó là điểm khác nhau giữa nhà nước ta với nhà nước bóc lột đã từng tồn tại
trong lịch sử.
Nhà nước của dân
- Quan điểm nhất quán của Hồ Chí Minh là tất cả mọi quyền lực trong Nhà nước và
trong xã hội đều thuộc về nhân dân.
Điều 1 Hiến pháp nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà (Năm 1946) nói: “Nước Việt Nam là
một nước dân chủ cộng hoà. Tất cả quyền bính trong nước là của toàn thể nhân dân Việt Nam,
không phân biệt nòi giống, gái trai, giàu nghèo, giai cấp, tôn giáo”.
- Nhân dân có quyền quyết định những vấn đề liên quan đến vận mệnh quốc gia, dân tộc.
Điều 32 (Hiến pháp 1946 quy định: “Những việc liên quan đến vận mệnh quốc gia sẽ đưa
ra nhân dân phúc quyết...”, thực chất đó là chế độ trưng cầu dân ý, một hình thức dân chủ đề
ra khá sớm ở nước ta.
Hoặc khi dân bầu ra các đại biểu, uỷ quyền cho họ bàn và quyết định những vấn đề quốc
kế dân sinh, thì nhân dân có quyền bãi miễn những đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng
nhân dân nếu họ không xứng đáng với sự tín nhiệm của nhân dân.
- Nhà nước của dân thì dân là chủ, người dân được hưởng mọi quyền dân chủ, có quyền
làm những việc pháp luật không cấm và có nghĩa vụ chấp hành nghiêm chỉnh Hiến pháp và
pháp luật. Đồng thời, là người chủ cũng phải thể hiện năng lực, trách nhiệm làm chủ của
mình.
Trang 73
Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
Nhà nước phải bằng mọi nỗ lực, hình thành thiết chế dân chủ để thực thi quyền làm chủ
của người dân. Những vị đại diện do dân cử ra chỉ là thừa uỷ quyền của dân, là “công bộc”
của dân; phải làm đúng chức trách và vị thế của mình, không phải đứng trên nhân dân, coi
khinh nhân dân, “cậy thế” với dân, “quên rằng dân bầu mình ra là để làm việc cho dân”.
Nhà nước do dân
- Nhà nước phải do dân lựa chọn, bầu ra những đại biểu của mình
Nhà nước đó do dân ủng hộ, giúp đỡ, đóng thuế để nhà nước chi tiêu, hoạt động, vận hành
bộ máy để phục vụ nhân dân.
Nhà nước đó do dân phê bình, xây dựng, giúp đỡ.
Nhà nước do dân tạo ra và tham gia quản lý, thể hiện ở chỗ:
+ Toàn bộ công dân bầu ra Quốc hội - cơ quan quyền lực cao nhất của Nhà nước, cơ quan
duy nhất có quyền lập pháp.
+ Quốc hội bầu ra Chủ tịch nước, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội và Hội đồng Chính phủ
(nay gọi là Chính phủ).
+ Hội đồng Chính phủ là cơ quan hành chính cao nhất của Nhà nước, thực hiện các nghị
quyết của Quốc hội và chấp hành pháp luật.
+ Mọi công việc của bộ máy nhà nước trong việc quản lý xã hội đều thực hiện ý chí của
dân (Thông qua Quốc hội do dân bầu ra).
- Do đó, Hồ Chí Minh yêu cầu tất cả các cơ quan nhà nước là phải dựa vào dân, liên hệ
chặt chẽ với nhân dân, lắng nghe ý kiến và chịu sự kiểm soát của nhân dân. Người nói: “Nếu
chính phủ làm hại dân thì dân có quyền đuổi chính phủ”, nghĩa là khi cơ quan nhà nước
không đáp ứng lợi ích và nguyện vọng của nhân dân thì nhân dân có quyền bãi miễn nó. Hồ
Chí Minh khẳng định: mỗi người có trách nhiệm “ghé vai gánh vác một phần” vì quyền lợi,
quyền hạn bao giờ cũng đi đôi với trách nhiệm, nghĩa vụ.
Nhà nước vì dân
- Đó là Nhà nước phục vụ lợi ích và nguyện vọng chính đáng của nhân dân, không có đặc
quyền đặc lợi, thực sự trong sạch, cần kiệm liêm chính. Trong nhà nước đó, cán bộ từ chủ
tịch trở xuống đều là công bộc của dân.
- Mọi hoạt động của chính quyền phải nhằm mục tiêu mang lại quyền lợi cho nhân dân
và lấy con người làm mục tiêu phấn đấu lâu dài. Trách nhiệm của Nhà nước là nhằm thoả
mãn những nhu cầu thiết yếu của nhân dân, mà trước hết là:
“Làm cho dân có ăn
Làm cho dân có mặc
Làm cho dân có chỗ ở
Làm cho dân có học hành”[1]
“Việc gì có lợi cho dân ta phải hết sức làm,
Việc gì có hại đến dân ta phải hết sức tránh”[2]
- Hồ Chí Minh chú ý mối quan hệ giữa người chủ nhà nước là nhân dân với cán bộ nhà
nước là công bộc của dân, do dân bầu ra, được nhân dân uỷ quyền. Là người phục vụ,
nhưng cán bộ nhà nước đồng thời là người lãnh đạo, hướng dẫn nhân dân. “Nếu không có
nhân dân thì chính phủ không đủ lực lượng. Nếu không có chính phủ thì nhân dân không ai
dẫn đường”. Cán bộ là đày tớ của nhân dân là phải trung thành, tận tuỵ, cần kiệm liêm chính...;
là người lãnh đạo thì phải có trí tuệ hơn người, sáng suốt, nhìn xa trông rộng, gần gũi với
dân, trọng dụng hiền tài... Cán bộ phải vừa có đức vừa có tài, vừa hiền lại vừa minh.
Hồ Chí Minh là người Chủ tịch suốt đời vì dân. Người tâm sự: “Cả đời tôi chỉ có một
mục đích, là phấn đấu cho quyền lợi của Tổ quốc, và hạnh phúc của nhân dân.
Trang 74
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
Những khi tôi phải ẩn nấp nơi núi non, hoặc vào chốn tù tội, xông pha sự hiểm nghèo - là
vì mục đích đó.
Đến lúc nhờ quốc dân đoàn kết, tranh được chính quyền, uỷ thác cho tôi ghánh việc Chính
phủ, tôi lo lắng đêm ngày, nhẫn nhục cố gắng - cũng vì mục đích đó”
b. Ý nghĩa đối với xây dựng và hoàn thiện Nhà nước Việt Nam hiện nay
Nhà nước bảo đảm quyền làm chủ thật sự của nhân dân
Nhà nước phải đảm bảo quyền làm chủ thật sự của nhân dân trên tất cả các mặt của đời
sống xã hội. Trong vấn đề này, việc mở rộng dân chủ đi đôi với tăng cướng pháp chế xã hội
chủ nghĩa có ý nghĩa quan trọng. Chính vì vậy, quyền làm chủ của nhân dân phải được thể
chế hoá bằng Hiến pháp và pháp luật, đưa Hiến pháp và pháp luật vào cuộc sống.
Kiện toàn bộ máy hành chính nhà nước
Kiện toàn bộ máy hành chính nhà nước, đẩy mạnh cải cách hành chính theo hướng dân chủ,
trong sạch, vững mạnh, phục vụ đắc lực cho nhân dân và công cuộc công nghiệp hóa – hiện đại
hóa. Kiên quyết khắc phục thói quan liêu, hách dịch, cửa quyền, sách nhiễu nhân dân, tham nhũng,
bộ máy cồng kềnh, kém hiệu lực. Chú trọng và tiến hành thường xuyên công tác đào tạo, bồi dưỡng
chuyên môn và đạo đức cách mạng cho đội ngũ cán bộ, công chức.
Tăng cường hơn nữa sự lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước
Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng thể hiện ở những nội dung như: Lãnh đạo Nhà nước thể chế
hóa đường lối, chủ trương của Đảng; đảm bảo sự lãnh đạo cảu Đảng và phát huy vai trò quản lý
của Nhà nước.
Đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước bằng cách Đảng lãnh đạo bằng
đường lối, bằng tổ chức, bộ máy của Đảng trong các cơ quan Nhà nước, bằng vai trò tiên phong,
gương mẫu của đội ngũ đảng viên trong bộ máy Nhà nước, bằng công tác thanh tra, kiểm tra, Đảng
không làm thay công việc quản lý của Nhà nước)
Câu 5: Phân tích những luận điểm sáng tạo của Hồ Chí Minh về lý luận Cách mạng giải phóng
dân tộc
Tư tưởng Hồ Chí Minh là một tài sản tinh thần qúi báu của Đảng và dân tộc. Tư
tưởng đó là sự kế thừa có chọn lọc những tinh hoa văn hóa của dân tộc và nhân loại, là sự
tiếp thu và vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện cụ thể của nước ta. Trong
toàn bộ nội dung tư tưởng của Người thì cách mạng giải phóng dân tộc là một trong những
vấn đề cớ bản của tư tưởng Hồ Chí Minh. Ở điều này đã thể hiện sự sáng tạo của Hồ Chí
Minh mà dưới đây chúng ta sẽ cùng tìm hiểu.
Sinh ra và lớn lên ở một nước thuộc địa, nửa phong kiến, Người đã mắt thấy tai nghe
những nỗi khổ cực nhọc nhằn của một dân tộc mất nước, cảm nhận được sự tàn ác dã man
của bọn thực dân đế quốc : “Lịch sử việc người Âu xâm chiếm Châu Phi cũng như bất cứ
lịch sử xâm chiếm thuộc điạ nào thì từ đầu đến cuối đều được viết bằng máu những người
bản xứ “. Yêu nước thương dân, sau bao năm : “Lênh đênh bốn bể một con tàu” Người đã
tìm ra con đường cưu nước cứu dân : “ Muốn cưú nước và giải phóng dân tộc không có con
đường nào khác con đường cách mạng vô sản”. Chỉ có con đường này mới giải phóng được
hai mặt cơ bản của xã hội Việt Nam lúc bấy giờ là mâu thuẫm giữa hội Việt Nam Đế Quốc
Tay Sai và mâu thuẫn nhân dân với điạ chủ phong kiến muốn giải quyết được hài hòa vấn
đề giai cấp và vấn đề dân tộc. Theo Người : “ Chỉ có giải phóng giai cấp vô sản thì mới giải
phóng được dân tộc. Cả hai cuộc giải phóng này chỉ có thể là sự nghiệp của CNCS và cách
mạng thế giới. Trong quan niệm của Hồ Chí Minh cơ sở hàng đầu để đánh giá tính triệt đổ
của một cuộc cách mạng là qui mô giải phóng quần chúng lao động bị ápbức, vì thế Người

Trang 75
Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
đã chọn con đường cách mạnh vô sản, theo gương cách mạng tháng 10 Nga là một cuộc cách
mạng nằm trong dòng chảy liên tục của quá trình giải phóng con người.
Vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác – Lênin vào điều kiện nước ta, Người đã xác định
cách mạng Việt Nam phải trải qua hai giai đoạn mà đã được thể hiện Q. VVVT là : “Chủ
trương làm TS dân quyền cách mạng và thổ địa CN để đi tới XHCS”. Như vậy, tư tưởng Hồ
Chí Minh về độc lập dân tộc gắn liền chủ nghĩa xã hội đã được thể hiện rất rõ ràng và đó là
luận điểm trọng tâm xuyên suốt toàn bộ hệ thống tư tưởng Hồ Chí Minh. “Cách mạng giải
phóng dân tộc phải phát triển thành cách mạng xã hội chủ nghĩa thì mới giành được thắng lợi
hoàn toàn”. Đó là điểm khác biệt căn bản giữa con đường cứu nước của Hồ Chí Minh với
các người yêu nước khác như : Phan Bội Châu, Phan Chu trinh, Nguyễn Thái Học … Phan
Bội Châu đã phải thốt lên : “Than ôi ! Lịch sử của tôi là lịch sử một trăm thất bại không một
thành công”, thì ngược lại, Hồ Chí Minhlà người duy nhất tìm ra con đường đúng đắn để cứu
nước, giải phóng cho nhân dân lao động.
Trong tư tưởng về chủ nghĩa giải phóng dân tộc đã thể hiện sự sáng tạo thiên tài của
Hồ Chí Minh. Đó là luận điểm về cách mạng ở các nước thuộc địa và phụ thuộc có thể nổ ra
và thắng lợi trước cách mạnh vô sản chính quốc và tác động trở lại thúc đẩy cách mạng chính
quốc. Là người yêu nước, lăn lộn trong phong trào cộng sản và chủ nghĩa quốc tế lại là người
hoạt động rất tích cực trong phong trào giải phóng dân tộc thế giới nên Người hiểu rõ hơn ai
hết về thuộc địa, về chủ nghĩa thực dân, về những nối thống khổ mà nhân dân thuộc địa phải
gánh chịu. Người đã thấy được tinh thần cách mạng đang ầm ỉ và ngày càng mãnh liệt của
nhân dân Đông Dương. Đằng sau sự phục tùng tiêu cực, người Đông Dương giấu một cái gì
đang sục sôi, đang gào thét và sẽ bùng nổ một cách ghê gớm khi thời cơ đến. Sự tàn bạo của
chủ nghĩa tư bản đã chuẩn bị đatá rồi. Chủ nghĩa xã hội chỉ còn phải làm cái việc là gieo hạt
giống của công cuộc giải phóng nữa thôi. Hồ Chí Minh đã vì chủ nghĩa đế quốc như con đĩa
hai vòi, mộtvòi hút máu nhân dân lao động chính quốc, một vòi hút máu nhân dân thuộc địa.
Khi cách mạng bùng nồ thì hàng trăm triệu nhân dân thuộc địa sẽ hình thành một lực lượng
khổng lồ thủ tiêu một trong những điều kiện tồn tại của chủ nghĩa tư bản, cắt bớt một vòi của
chủ nghĩa đế quốc và như thế họ có thể giúp đỡ người anh em mình ở phương Tây trong
nhiệm vụ giải phóng hoàn toàn, cắt đứt cái vòi còn lại của chủ nghĩa đế quốc ở chính quốc.
Theo Hồ Chí Minh : “An Nam dân tộc cách mạng thành công thì tư bản Pháp yếu, tư bản
Pháp yếu thì công nông Pháp làm giai cấp cách mạng cũng dễ dàng”. Như vậy, Hồ Chí Minh
chẳng những hiểu rõ về sức mạnh to lớn của phong trào giải phóng dân tộc mà còn thấy được
tính chủ động, tích cực của cách mạng giải phòng dân tộc. Theo Người, cách mạng thuộc địa
và cách mạng chính quốc quan hệ mật thiếc với nhau như hai cánh của một con chim trong
cuộc đấu tranh chống kẻ thù chung là chủ nghĩa đế quốc.Trong cuộc đấu tranh đó, khi có chủ
nghĩa Mác – Lênin soi đường và được Đảng Cộng Sản lãnh đạo thì nhân dân các dân tộc
thuộc địa có thể chủ động tự đứng lên : “đem sức ta mà tự giải phòng cho ta”. Mặc dù, ở các
nước thuộc địa CN, thương nghiệp chưa phát triển, giai cấp công nhân còn nhỏ bé, trình dộ
thấp kém. Hồ Chí Minh sớm ý thức được về sức mạnh tự giải phóng của nhân dân các dân
tộc bị áp bức. Theo Người cách mạng giải phóng dân tộc là sự nghiệp của bản thân các dân
tộc bị áp bức. “Hỡi anh em ở các nước thuộc điạ ! Anh em phải làm thế nào để được giải
phóng ? vận dụng công thức của Các Mác, chúng tôi xin nói với anh em rằng : công cuộc
giải phóng, anh em chỉ có thể thực hiện được bằng nổ lực của bản thân anh em …”. Luận
điểm dân tộc tự đứng lên giải phóng được Hồ Chí Minh quán triệt trong suốt quá trình lãnh
đạo cách mạng Việt Nam. Nói như vậy, không có nghĩa là không cần sự giúp đỡ của bè bạn
năm châu, ngược lại sự giúp đỡ đó lá rất quí báu, song “chỉ có chúng ta mới giải quyết được
Trang 76
Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
số phận chúng ta, và hoàn cầu cũng chú ý đến chúng ta khi chúng ta mạnh. Tóm lại, lực lượng
đoàn kết và chiến đấu của toàn dân vẫn là tất cả, vẫn định đoạt tất cả”. Ở Hồ Chí Minh, việc
tập hợp lực lượng cách mạng cũng thể hiện sự linh hoạt sáng tạo của Người. Theo Hồ Chí
Minh, cách mạng giải phóng dân tộc là sự nghiệp của toàn dân, “nghĩa là sĩ, nông, công,
thương đều chống lại cường quyền …”, giải phóng dân tộc là việc chung của dân chúng, của
đồng bào ta. Nhờ vậy, mà cách mạng Việt Nam đã tổ chức được một lực lượng cách mạng
vô cùng to lớn dướisự lãnh đạo giai cấp công nhân mà đội tiền phong là Đảng Cộng Sản Việt
Nam, giành được thắng lợi này đến thắng lợi khác. Như vậy, tư tưởng cách mạng thuộc địa
có thể thành công trước cách mạng chính quốc và tác động trở lại thúc đẩy cách mạng chính
quốc là sáng tạo thiên tài của HoÀ Chí Minh làm phong phú thêm lý luận của chủ nghĩa Mác
– Lênin về CMDT nói chung và cách mạng giải phóng dân tộc nói riêng. Luận điểm này có
ý nghĩa chủ đạo thực tiễn rất quan trọng đối với phong trào giải phóng dân tộc. Nó chỉ ra cho
nhân dân các dân tộc thuộc địa không nên trông chờ ỷ lại vào cách mạng chính quốc mà phải
chủ động đứng lên tự giải phóng khỏi ách thống trị của chủ nghĩa đế quốc, góp phần tích cực
vào cách mạng thế giới trong đó có cả cách mạng ở chính quốc. Thực tiễn cách mạng Việt
nam mà điển hình là cách mạng tháng 8 thành công đã chứng minh và khẳng định tính đúng
đắn của luận điểm trên.
Ngày nay, trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa, tư tưởng
Hồ Chí Minh vẫn mãi sáng soi cho toàn Đảng, toàn dân nhứt là trong giai đoạn đổi mới hiện
nay. Giương cao ngọn cờ tư tưởng Hồ Chí Minh, chúng ta cần kiên định mục tiêu độc lập
dân tộc và chủ nghĩa xã hội, giữ vững định lý xã hội chủ nghĩa, phát huy tinh thần tự lực tự
cường (phát huy nội lực trong xây dựng đất nước, giữ gìn sự trong sáng và phát triển tư tưởng
Hồ Chí Minh.
Xuất phát từ quan điểm có áp bức thì có đấu tranh, Hồ Chí Minh nhấn mạnh vì bị áp
bức mà sinh ra cách mạng, cho nên hễ bị áp bức càng nặng thì lòng cách mạng càng cao, chí
cách mạng càng quyết. Người đã chỉ rõ nhân dân thuộc địa chịu đau khổ gấp ngàn lần nội
đau của giai cấp công nhân chính quốc. Trên thế giới không có dân tộc chiến bại nào bị đàn
áp và hành hạ như người dân thuộc địa.
(Nghiên cứu thêm: TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ CÁCH MẠNG GIẢI PHÓNG DÂN
TỘC
1. Mục tiêu của cách mạng giải phóng dân tộc
a) Tính chất và nhiệm vụ của cách mạng ở thuộc địa
- Phân tích thực tiễn xã hội thuộc địa Hồ Chí Minh nhận thấy, sự phân hoá giai cấp ở các
nước thuộc địa phương Đông không giống như ở các nước tư bản phương Tây. Các giai cấp ở
thuộc địa có sự khác nhau ít nhiều nhưng đều có chung số phận là người nô lệ mất nước.
Mâu thuẫn cơ bản và chủ yếu trong xã hội thuộc địa phương Đông là mâu thuẫn giữa dân
tộc bị áp bức với chủ nghĩa thực dân xâm lược và tay sai của chúng. Do vậy, cuộc đấu tranh
giai cấp cũng không diễn ra giống như ở phương Tây.
Nếu ở các nước TBCN phải tiến hành đấu tranh giai cấp, thì các nước thuộc địa trước hết
phải tiến hành cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc.
- Đối tượng của cách mạng thuộc địa không phải là giai cấp tư sản bản xứ, càng không phải là
giai cấp địa chủ nói chung, mà là chủ nghĩa thực dân và tay sai phản động.
Cách mạng thuộc địa trước hết phải “lật đổ ách thống trị của chủ nghĩa đế quốc”, chứ chưa phải
là cuộc cách mạng xoá bỏ sự tư hữu, sự bóc lột nói chung.
- Mâu thuẫn chủ yếu ở thuộc địa là mâu thuẫn dân tộc, quy định tính chất và nhiệm vụ hàng đầu
của cách mạng ở thuộc địa là giải phóng dân tộc.
Trang 77
Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
+ Trong “Đường kách mệnh”, Người phân loại thành 3 cuộc cách mạng: CMTS, CMVS và
CMGPDT. Ở đó Người nhấn mạnh tính chất và nhiệm vụ của cách mạng Việt Nam là cách mạng
giải phóng dân tộc.
+ Trong “Cương lĩnh chính trị đầu tiên” của Đảng do Nguyễn Ái Quốc soạn thảo xác định
những nhiệm vụ chính trị, kinh tế, văn hoá - xã hội, nhưng nổi lên hàng đầu là nhiệm vụ chống
đế quốc giành độc lập dân tộc, nó đã bao hàm một phần công cuộc giải phóng giai cấp, giải
phóng con người.
+ Hội nghị TW8 (5/1941) do Hồ Chí Minh chủ trì kiên quyết giương cao ngọn cờ giải
phóng dân tộc, nhấn mạnh đó là “nhiệm vụ bức thiết nhất”, chủ trương tạm gác khẩu hiệu “cách
mạng ruộng đất” và chỉ tiến hành nhiệm vụ đó ở một mức độ thích hợp nhằm phục vụ cho
nhiệm vụ giải phóng dân tộc.
+ Trong nhiều bài viết, bài nói thời kỳ kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, Người tiếp tục
khẳng định nhiệm vụ giải phóng dân tộc. “Trường kỳ kháng chiến nhất định thắng lợi, thống
nhất độc lập nhất định thành công”.
b) Mục tiêu của cách mạng giải phóng dân tộc
- CMGPDT nhằm đánh đổ ách thống trị của chủ nghĩa thực dân, giành độc lập dân tộc
và thiết lập chính quyền của nhân dân.
+ Đến với Lênin và Quốc Tế III, vì ở đó Người tìm thấy chủ trương giải phóng dân tộc bị
áp bức.
+ Người xác định mục tiêu cấp thiết của cách mạng ở các nước thuộc địa chưa phải là giành
quyền lợi riêng biệt của mỗi giai cấp, mà phải là lợi ích chung của toàn dân tộc. Phù hợp với
thời đại cách mạng chống CNĐQ.
- Tuy nhiên, do tả khuynh, Hội nghị lần thứ nhất BCHTW Đảng 10/1930 đã phê phán quan
điểm của Nguyễn Ái Quốc. Với bản lĩnh cách mạng kiên cường, bám sát thực tiễn cách mạng
Việt Nam, tháng 5/1941, khi Người đã về nước chủ trì HNBCHTW lần thứ 8, Hội nghị (chuyển
hướng cách mạng) đã chủ trương tạm gác khẩu hiệu “cách mạng ruộng đất”, chỉ chia lại ruộng
đất “tịch thu của Việt gian phản quốc” cho dân cày nghèo. Tức chỉ chống kẻ thù của dân tộc,
chứ không phải là giai cấp địa chủ nói chung, nhằm đánh lại kẻ thù dân tộc cả về chính trị và
kinh tế.
- Thắng lợi của CMT8, cũng như đại thắng Mùa xuân 1975 trước hết là thắng lợi của đường
lối cách mạng giải phóng dân tộc đúng đắn theo tư tưởng Hồ Chí Minh.
2. Cách mạng giải phóng dân tộc muốn thắng lợi phải đi theo con đường cách mạng
vô sản
a) Rút bài học từ sự thất bại của các con đườngcứu nước trước đó
- Các cuộc đấu tranh giành độc lập cuối thế kỷ XIX diễn ra theo hệ tư tưởng phong kiến
đều thất bại là do chưa có đường lối và phương pháp cách mạng đúng đắn.
- Các cuộc đấu tranh giành độc lập đầu thế kỷ XX: con đường bạo động của Phan Bội Châu
chẳng khác gì “đuổi hổ cửa trước, rước beo cửa sau”; con đường của Phan Chu Trinh cũng
chẳng khác nào “xin giặc rủ lòng thương”; Con đường của Hoàng Hoa Thám thực tế hơn,
nhưng vẫn mang nặng cốt cách phong kiến.
- Con đường của Nguyễn Thái Học theo hệ tư tưởng tư sản, đã chứng tỏ giai cấp tư sản
Việt Nam không đảm đương được sứ mệnh dân tộc.
Khâm phục tinh thần cách mạng của cha ông, nhưng Người không tán thành con đường
cách mạng của họ. Người xuất ngoại, đến nhiều quốc gia trên thế giới để tìm một con đường
cứu nước mới.
b) Cách mạng tư sản là không triệt để
Trang 78
Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
Người nghiên cứu rất kỹ các cuộc cách mạng, điển hình là cách mạng giải phóng dân tộc
của Mỹ năm 1776, cách mạng Pháp 1789 và đi đến kết luận: “Cách mệnh Pháp cũng như cách
mệnh Mỹ, nghĩa là cách mệnh tư bản, cách mệnh không đến nơi, tiếng là cộng hòa và dân chủ,
kỳ thực trong thì nó tước lục công nông, ngoài thì nó áp bức thuộc địa”[1].
=> Người không đi theo con đường cách mạng Tư sản.
c) Con đường giải phóng dân tộc
Người đến với Lênin và tán thành QT III vì Người thấy ở đó một phương hướng mới để
giải phóng dân tộc: Cách mạng Vô sản. Người nhận xét: Trong thế giới bây giờ chỉ có cách
mạng Nga là thành công đến nơi, nghĩa là dân chúng được hưởng cái hạnh phúc, tự do, bình
đẳng thật sự. Cuộc cách mạng này đã mở ra hai con đường: giải phóng nhân dân lao động trong
nước và tạo điều kiện cho nhân dân các nước thuộc địa đứng lên tự giải phóng:
“Nước Nga có chuyện lạ đời
Biến người nô lệ thành người tự do”
Vượt qua sự hạn chế về tư tưởng của các sĩ phu và các nhà cách mạng có xu hướng tư sản
đương thời, Hồ Chí Minh đã đến với học thuyết cách mạng của chủ nghĩa Mác-Lênin và lựa
chọn con đường cách mạng vô sản. Người khẳng định: “Muốn cứu nước và giải phóng dân
tộc không có con đường nào khác con đường cách mạng vô sản”[2].
3. Cách mạng giải phóng dân tộc trong thời đại mới phải do Đảng Cộng sản lãnh
đạo
a) Cách mạng trước hết phải có Đảng
Người đã chỉ ra, muốn làm cách mệnh “trước hết phải làm cho dân chúng giác ngộ... phải
giảng giải lý luận và chủ nghĩa cho dân chúng hiểu”[3]. “Cách mệnh phải hiểu phong triều thế
giới, phải bày sách lược cho dân... Vậy nên sức mệnh phải tập trung, muốn tập trung phải có
đảng cách mệnh”[4].
Trong “Đường Kách mệnh” Người khẳng định: “Trước hết phải có đảng cách mệnh, để
trong thì vận động và tổ chức dân chúng, ngoài thì liên lạc với dân tộc bị áp bức và vô sản giai
cấp mọi nơi. Đảng có vững cách mệnh mới thành công, cũng như người cầm lái có vững thuyền
mới chạy”[5].
b) Đảng Cộng sản Việt Nam là người lãnh đạo duy nhất
- Các lãnh tụ yêu nước tiền bối đã bước đầu nhận thức được tầm quan trọng và vai trò của
chính đảng cách mạng.
+ Phan Chu Trinh nói: ngày nay, muốn độc lập, tự do phải có đoàn thể.
+ Phan Bội Châu đã tổ chức ra Duy Tân hội (1904) và Việt Nam Quang phục hội (1912).
+ Các nhà cách mạng có khuynh hướng tư sản đã lập ra Việt Nam Quốc dân Đảng
Nhưng tất cả các tổ chức cách mạng kiểu đó đều không thể đưa cách mạng giải phóng dân
tộc đi đến thành công, vì nó thiếu đường lối chính trị đúng đắn, thiếu phương pháp cách mạng
khoa học và không có cơ sở rộng rãi trong quần chúng nhân dân.
- Đầu 1930, Người sáng lập Đảng Cộng sản Việt Nam, một chính đảng của giai cấp công
nhân và dân tộc Việt Nam, lấy CNMLN “làm cốt”, có tổ chức chặt chẽ, kỷ luật nghiêm minh
và liên hệ mật thiết với quần chúng.
+ Hồ Chí Minh là người chuẩn bị những điều kiện về tư tưởng, chính trị và tổ chức cho sự
ra đời, đồng thời là người sáng lập và rèn luyện Đảng ta.
+ Theo Hồ Chí Minh, Đảng Cộng sản Việt Nam là đảng của giai cấp công nhân, của nhân
dân lao động và của dân tộc Việt Nam. => Đây là luận điểm Người đã phát triển học thuyết
MLN về Đảng Cộng sản, nhờ nó mà Đảng Cộng sản Việt Nam có sự gắn bó chặt chẽ với nhân
dân, với toàn dân tộc trong mọi thời kỳ của cách mạng Việt Nam.
Trang 79
Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
- Ngay từ khi mới ra đời, Đảng do Hồ Chí Minh sáng lập đã qui tụ được lực lượng và sức mạnh
của toàn bộ giai cấp công nhân và cả dân tộc Việt Nam. Đó là một đặc điểm, đồng thời là ưu điểm
của Đảng. Nhờ đó, ngay từ khi mới ra đời, Đảng đã nắm ngọn cờ lãnh đạo duy nhất đối với cách
mạng Việt Nam và trở thành nhân tố hàng đầu đảm bảo mọi thắng lợi của cách mạng Việt Nam.
4. Lực lượng của cách mạng giải phóng dân tộc bao gồm toàn dân tộc
a) Cách mạng là sự nghiệp của dân chúng bị áp bức
Từ 1924, Người cho rằng: “Để có cơ thắng lợi, một cuộc khởi nghĩa vũ trang ở Đông
Dương: 1- Phải có tính chất một cuộc khởi nghĩa quần chúng chứ không phải một cuộc nổi
loạn. Cuộc khởi nghĩa phải được chuẩn bị trong quần chúng...”[6].
Người phê phán việc lấy ám sát cá nhân và bạo động non làm phương thức hành động.
Người khẳng định: Cách mạng giải phóng dân tộc “là sự nghiệp của cả dân chúng chứ không
phải việc của một hai người”[7].
Trong CMT8 cũng như trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, Hồ Chí Minh
luôn lấy nhân dân làm nguồn sức mạnh. Người nói: “Đối với tôi câu trả lời đã rõ ràng: trở về
nước, đi vào quần chúng, thức tỉnh họ, tổ chức họ, đoàn kết họ, huấn luyện họ, đưa họ ra đấu
tranh giành tự do độc lập”[8].
Hồ Chí Minh luôn đánh giá rất cao vai trò của quần chúng nhân dân, coi sức mạnh vĩ đại
và năng lực sáng tạo vô tận của quần chúng nhân dân là then chốt bảo đảm thắng lợi.
b) Lực lương của cách mạng giải phóng dân tộc
Dưới chế độ cai trị của thực dân Pháp, trừ bọn tay sai bán nước, tất cả mọi giai tầng ở Việt
Nam đều có khả năng tham gia cách mạng giải phóng dân tộc. Hồ Chí Minh phân tích: “... dân
tộc cách mạng thì chưa phân giai cấp, nghĩa là sĩ, nông, công, thương đều nhất trí chống lại
cường quyền”[9].
Trong Cương lĩnh chính trị đầu tiên của Đảng, Người khẳng định lực lượng cách mạng là
bao gồm cả dân tộc.
Trong phạm vi của cuộc cách mạng giải phóng dân tộc mà đối tượng cần đánh đổ trước hết
là bọn đế quốc và đại địa chủ phong kiến tay sai, Hồ Chí Minh chủ trương tập hợp rộng rãi các
tầng lớp nhân dân Việt Nam đang bị làm nô lệ trong một mặt trận dân tộc thống nhất nhằm
huy động sức mạnh toàn dân. Sách lược vắn tắt chỉ rõ “Đảng phải hết sức liên lạc với tiểu tư
sản, trí thức, trung nông, Thanh niên, Tân Việt,.. để kéo họ đi vào phe vô sản giai cấp. Còn với
bọn phú nông, trung, tiểu địa chủ và tư sản An Nam mà chưa rõ mặt phản cách mạng thì phải
lợi dụng, chí ít là làm cho họ đứng trung lập. Bộ phận nào ra mặt phản cách mạng (như Đảng
Lập hiến) thì cần phải đánh đổ”[10].
Trong lực lượng toàn dân tộc, Người luôn nhắc nhở không được quên cốt lõi của nó là công -
nông. Phải nhớ: “Công nông là gốc cách mệnh, học trò, nhà buôn nhỏ, điền chủ nhỏ cũng bị tư sản
áp bức, song không cực khổ bằng công nông, ba hạng ấy chỉ là bầu bạn của cách mệnh, của công
nông thôi”[11], và phải thực hiện theo đúng nguyên tắc: “Trong khi liên lạc với các giai cấp,
phải rất cẩn thận, không khi nào nhượng một chút lợi ích gì của công nông mà đi vào đường thoả
hiệp”[12].
Hồ Chí Minh chưa bao giờ vì vấn đề dân tộc mà quên đi hoặc coi nhẹ vấn đề giai cấp,
ngược lại, Người luôn tìm thấy mối quan hệ khăng khít giữa vấn đề dân tộc và vấn đề giai
cấp. Tuy nhiên, để có thể tập hợp lực lượng thì phải đoàn kết tất cả những người Việt Nam yêu
nước để cùng đánh đổ kẻ thù chung của cả dân tộc, trong đó bộ phận trung tâm là công nhân,
nông dân và khối liên minh công – nông do giai cấp công nhân lãnh đạo.
5. Cách mạng giải phóng dân tộc cần được tiến hành chủ động, sáng tạo và có khả
năng giành thắng lợi trước cách mạng vô sản ở chính quốc
Trang 80
Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
a) Cách mạng giải phóng dân tộc cần tiến hành chủ động, sáng tạo
- Hồ Chí Minh khẳng định sức sống và nộc độc của chủ nghĩa đế quốc tập trung ở các nước
thuộc địa. Chính sự áp bức, bóc lột tàn bạo của chủ nghĩa thực dân đế quốc đã tạo nên mâu
thuẫn gay gắt giữa các dân tộc thuộc địa với CNTB.
Người viết: “tất cả sinh lực của chủ nghĩa tư bản quốc tế đều lấy ở các xứ thuộc địa. Đó là
nơi CNTB lấy nguyên liệu cho các nhà máy của nó, nơi nó đầu tư, tiêu thụ hàng, mộ công nhân rẻ
mạt cho đạo quân lao động của nó, và nhất là tuyển những binh lính bản xứ cho các đạo quân phản
cách mạng của nó”[13]. “... nọc độc và sức sống của con rắn độc tư bản chủ nghĩa đang tập trung
ở các nước thuộc địa”[14].
- Trong cuộc đấu tranh chống CNĐQ, CNTD, cách mạng thuộc địa có tầm quan trọng đặc
biệt. Nhân dân các dân tộc thuộc địa có khả năng cách mạng to lớn. Chủ nghĩa dân tộc chân
chính, chủ nghĩa yêu nước truyền thống là một động lực to lớn của cách mạng giải phóng dân
tộc.
Cho nên, phải “làm cho các dân tộc hiểu nhau hơn, xích lại gần nhau, đoàn kết với nhau để
tạo cơ sở cho một liên minh phương Đông tương lai, làm một trong nhưng cái cánh của cách
mạng vô sản”[15]; phải phát động chủ nghĩa dân tộc bản xứ nhân danh quốc tế Cộng sản.
- Trong khi yêu cầu QT III và các đảng cộng sản quan tâm đến cách mạng thuộc địa, Hồ
Chí Minh vẫn khẳng định công cuộc giải phóng nhân dân thuộc địa chỉ có thể thực hiện được
bằng sự nổ lực tự giải phóng.
Vận dụng công thức của C.Mác: “Sự giải phóng của giai cấp công nhân phải là sự nghiệp
của bản thân giai cấp công nhân”, Người đi đến luận điểm: “Công cuộc giải phóng anh em (tức
nhân dân thuộc địa), chỉ có thể thực hiện được bằng sự nổ lực của bản thân anh em”[16].
Hồ Chí Minh đánh giá rất cao sức mạnh của một dân tộc vùng dậy chống đế quốc thực dân;
chủ trương phát huy nổ lực chủ quan của dân tộc, tránh tư tưởng bị động, trông chờ vào sự
giúp đỡ bên ngoài. Người nói: “Kháng chiến trường kỳ gian khổ đồng thời phải tự lực cánh
sinh. Trông vào sức mình… Cố nhiên sự giúp đỡ của các nước bạn là quan trọng nhưng không
được ỷ lại, không được ngồi mong chờ người khác. Một dân tộc không tự lực cánh sinh mà cứ
ngồi chờ dân tộc khác giúp đỡ thì không xứng đáng được độc lập”[17].
b) Quan hệ giữa cách mạng thuộc địa và cách mạng vô sản ở chính quốc
- Trong phong trào cộng sản quốc tế đã từng tồn tại quan điểm xem thắng lợi của cách
mạng thuộc địa phụ thuộc vào cách mạng vô sản ở chính quốc. Quan điểm này vô hình dung
đã làm giảm tính chủ động, sáng tạo của các phog trào cách mạng ở thuộc địa. Hồ Chí Minh
đã phê phán và chỉ ra sai lầm của quan điểm đó.
- Theo Hồ Chí Minh, giữa cách mạng giải phóng dân tộc ở thuộc địa và cách mạng vô sản
ở chính quốc có mối quan hệ mật thiết với nhau, tác động qua lại lẫn nhau trong cuộc đấu tranh
chống kẻ thù chung là chủ nghĩa đế quốc. Đó là mối quan hệ bình đẳng chứ không phải là
quan hệ lệ thuộc hay quan hệ chính - phụ.
Năm 1925 Người viết, “Chủ nghĩa tư bản là một con đỉa có một cái vòi bám vào giai cấp
vô sản ở chính quốc và một cái vời khác bám vào giai cấp vô sản ở các thuộc địa. Nếu người
ta muốn giết con vật ấy, người ta phải đồng thời cắt cả hai vòi. Nếu người ta chỉ cắt một vòi
thôi thì cái vòi kia vẫn tiếp tục hút máu của giai cấp vô sản; con vật vẫn tiếp tục sống và cái
vòi bị cắt đứt lại sẽ mọc ra”[18].
- Nhận thức đúng vai trò, vị trí chiến lược của cách mạng thuộc địa và sức mạnh dân tộc,
Nguyễn Ái Quốc cho rằng cách mạng giải phóng dân tộc ở thuộc địa có thể giành thắng lợi
trước và giúp đỡ cách mạng vô sản ở chính quốc.

Trang 81
Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
Bởi vì “Vận mệnh của giai cấp vô sản thế giới và đặc biệt là vận mệnh của giai cấp vô sản
ở các nước đi xâm lược thuộc địa gắn chặt với vận mệnh của giai cấp bị áp bức ở thuộc địa”[19],
và “Ngày mà hàng trăm nhân dân châu Á bị tàn sát và áp bức thức tỉnh để gạt bỏ sự bóc lột đê
tiện của bọn thực dân lòng tham không đáy, họ sẽ hình thành một lực lượng khổng lồ, và trong
khi thủ tiêu một trong những điều kiện tồn tại của chủ nghĩa tư bản là chủ nghĩa đế quốc, họ
có thể giúp đỡ những người anh em mình ở phương Tây trong nhiệm vụ giải phóng hoàn
toàn”[20].
Đây là một luận điểm sáng tạo, có giá trị lý luận thực tiễn và lý luận to lớn; một cống hiến
quan trọng vào kho tàng lý luận của chủ nghĩa Mác-Lênin, đã được thắng lợi của phong trào
cách mạng giải phóng dân tộc trên toàn thế giới trong gần một thế kỷ qua chứng minh là hoàn
toàn đúng đắn.
6. Cách mạng giải phóng dân tộc phải được tiến hành bằng con đường cách mạng
bạo lực
a) Tính tất yếu của bạo lực cách mạng
- Theo Mác: bạo lực là bà đỡ của mọi chính quyền cách mạng, vì giai cấp thống trị bóc lột
không bao giờ tự giao chính quyền cho lực lượng cách mạng.
- Theo Hồ Chí Minh, cách mạng giải phóng dân tộc phải được thực hiện bằng con đường
cách mạng bạo lực được quy định bởi các yếu tố:
+ Sự thống trị của thực dân đế quốc ở thuộc địa vô cùng hà khắc, không hề có một chút
quyền tự do dân chủ nào, không có cơ sở nào cho thực hành đấu tranh không bạo lực.
+ “Chế độ thực dân, tự bản thân nó, đã là một hành động bạo lực của kẻ mạnh đối với kẻ
yếu rồi”[21]. Vì thế, con đường để giành và giữ độc lập dân tộc chỉ có thể là con đường cách
mạng bạo lực.
+ Cách mạng giải phóng dân tộc là lật đổ chế độ thực dân phong kiến, giành chính quyền
về tay cách mạng, nó phải được thực hiện bằng một cuộc khởi nghĩa vũ trang. Như ở
Việt Nam là khởi nghĩa từng phần tiến lên tổng khởi nghĩa.
Người viết: “Trong cuộc đấu tranh gian khổ chống kẻ thù của giai cấp của cả dân tộc, cần
dùng bạo lực cách mạng chống lại bạo lực phản cách mạng, giành chính quyền và bảo vệ chính
quyền”[22].
- Quán triệt quan điểm “cách mạng là sự nghiệp của quần chúng”, Hồ Chí Minh chỉ rõ, bạo
lực cách mạng ở đây là bạo lực của quần chúng, nghĩa là toàn dân vùng dậy đánh đuổi quân
xâm lược.
- Hình thức của bạo lực cách mạng gồm cả đấu tranh chính trị và đấu tranh vũ trang,
nhưng phải “tuỳ tình hình cụ thể mà quy định những hình thức cách mạng thích hợp, sử dụng
đúng và khéo kết hợp các hình thức đấu tranh vũ trang và đấu tranh chính trị cho cách
mạng”[23], ngoài ra còn phải tận dụng đấu tranh trên mặt trận ngoại giao.
b) Tư tưởng bạo lực cách mạng gắn bó hữu cơ với tư tưởng nhân đạo và hoà bình
- Xuất phát từ tình yêu thương con người, quý trọng sinh mạng con người, Hồ Chí Minh
luôn tranh thủ mọi khả năng giành và giữ chính quyền ít đổ máu. Người tìm mọi cách ngăn
chặn xung đột vũ trang, tận dụng mọi khả năng giải quyết xung đột bằng biện pháp hoà bình,
chủ động đàm phán, thương lượng, chấp nhận nhượng bộ có nguyên tắc.
+ Việc tiến hành các hội nghị Việt - Pháp và ký các Hiệp định trong năm 1946, việc kiên
trì yêu cầu đối phương thi hành Hiệp định Giơnevơ thể hiện rõ tư tưởng nhân đạo và hoà bình
của Hồ Chí Minh.

Trang 82
Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
+ Người viết: “Tôi không muốn trở về Hà Nội tay không. Tôi muốn khi trở về nước sẽ đem
cho Việt Nam những kết quả cụ thể với sự cộng tác chắc chắn mà chúng tôi mong đợi ở nước
Pháp”.
- Việc tiến hành chiến tranh chỉ là giải pháp bắt buộc cuối cùng. Chỉ khi không còn khả
năng hoà hoãn, khi kẻ thù ngoan cố bám giữ lập trường thực dân, chỉ muốn giành thắng lợi
bằng quân sự, thì Hồ Chí Minh mới kiên quyết phát động chiến tranh.
Trong Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến 1946 của Người có đoạn: “Chúng ta muốn hoà
bình, chúng ta đã nhân nhượng. Nhưng chúng ta càng nhân nhượng, thực dân Pháp càng lấn
tới vì chúng quyết tâm cướp nước ta một lần nữa. Không! Chúng ta thà hi sinh tất cả chứ nhất
định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ”.
- Trong khi tiến hành chiến tranh, Người vẫn tìm mọi cách vãn hồi hoà bình.
Trong kháng chiến chống Pháp cũng như chống Mỹ, Người đã nhiều lần gửi thư cho Chính
phủ và nhân dân hai nước này đề nghị đàm phán hoà bình để kết thúc chiến tranh. Điều này
thể hiện trong chiến lược ngoại giao “vừa đánh vừa đàm” của Người.
c) Hình thái bạo lực cách mạng
- Xuất phát từ tương quan lực lượng giữa ta và địch, Hồ Chí Minh chủ trương khởi nghĩa
toàn dân và phát động cuộc chiến tranh nhân dân. Người nói: “Không dùng toàn lực của nhân
dân về đủ mọi mặt để ứng phó thì không thể nào thắng lợi được”[24].
Toàn dân khởi nghĩa, toàn dân nổi dậy là nét đặc sắc trong tư tưởng Hồ Chí Minh về hình
thái của bạo lực cách mạng.
- Phương châm chiến lược là toàn dân, toàn diện, trường kỳ kháng chiến
Trong chiến tranh, “quân sự là việc chủ chốt”, nhưng đồng thời kết hợp chặt chẽ với đấu
tranh chính trị. “Thắng lợi quân sự đem lại thắng lợi chính trị, thắng lợi chính trị sẽ làm clo
thắng lợi quân sự to lớn hơn”[25].
Đấu tranh ngoại giao cũng là một mặt trận có ý nghĩa chiến lược nhằm thêm bạn bớt thù,
phân hoá, cô lập kẻ thù, tranh thủ sự đồng tình ủng hộ của quốc tế. “vừa đánh vừa đàm”, “đánh
là chủ yếu, đàm là hỗ trợ”[26].
Đấu tranh kinh tế là ra sức tăng sản xuất, thực hành tiết kiệm, phát triển kinh tế của ta, phá
hoại kinh tế của địch.
“Chiến tranh về mặt văn hoá hay tư tưởng so với những mặt khác cũng không kém phần
quan trọng”[27].
Về kháng chiến trường kỳ, trong thời kỳ chống Pháp Người nói: “Địch muốn tốc chiến tốc
thắng. Ta lấy trường kỳ kháng chiến trị nó, thì địch nhất định thua, ta nhất định thắng”[28].
Trong thời kỳ chống Mỹ cứu nước Người ra Lời kêu gọi (17/7/1967): “Chiến tranh có thể kéo
dài 5 năm, 10 năm, 20 năm hoặc lâu hơn nữa. Hà Nội, Hải Phòng và một số thành phố khác có
thể bị tàn phá, nhưng chúng ta nhất định phải đánh thắng giặc Mỹ xâm lược”.
- Tự lực cánh sinh cũng là một phương châm chiến lược rất quan trọng nhằm phát huy cao
độ nguồn sức mạnh của nhân dân.
Trong Đường Kách mệnh Người chỉ rõ: muốn người ta giúp cho thì mình phải tự giúp lấy
mình đã.
Tháng 8 năm 1945 khi thời cơ xuất hiện, Người kêu gọi toàn quốc, đồng bào hãy đứng dậy,
đem sức ta mà giải phóng cho ta.
- Độc lập tự chủ, tự lực tự cường kết hợp với tranh thủ sự giúp đỡ của quốc tế cũng là một
quan điểm nhất quán trong tư tưởng Hồ Chí Minh.

Trang 83
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, Người đã động viên sức mạnh toàn
dân tộc, đồng thời ra sức vận động, tranh thủ sự giúp đỡ quốc tế to lớn và có hiệu quả cả về vật
chất và tinh thần.
KẾT LUẬN
Tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề dân tộc và cách mạng giải phóng dân tộc có những luận
điểm sáng tạo, đặc sắc có giá trị lý luận và thực tiễn lớn.
1. Làm phong phú học thuyết Mác-Lênin về cách mạng thuộc địa
- Về lý luận cách mạng giải phóng dân tộc: Đến với chủ nghĩa Mác-Lênin, xác định con
đường cứu nước theo khuynh hướng chính trị vô sản, nhưng Hồ Chí Minh đã không áp dụng
rập khuôn, máy móc những nguyên lý có sẵn. Năm 1924, Người đã phát hiện thấy chủ nghĩa
Mác được xây dựng trên một triết lý nhất định của lịch sử châu Âu, mà châu Âu “chưa phải là
toàn thể nhân loại”, và đặt ra nhiệm vụ: “xem xét lại chủ nghĩa Mác về cơ sở lịch sử của nó,
củng cố nó bằng dân tộc học phương Đông”.
- Lý luận cách mạng giải phóng dân tộc của Hồ Chí Minhlàm phong phú thêm CNMLN về
cách mạng thuộc địa: Vận dụng phương pháp làm việc biện chứng của học thuyết Mác-Lênin,
Người đã phân tích thực tiễn xã hội thuộc địa, phát triển chủ nghĩa Mác-Lênin trong điều kiện
lịch sử cụ thể, xây dựng nên lý luận cách mạng giải phóng dân tộc và truyền bá vào Việt Nam.
Hồ Chí Minh đã chỉ rõ, yêu cầu khách quan của cách mạng ở thuộc địa không phải là chống
chủ nghĩa tư bản hay chủ nghĩa đế quốc nói chung mà là chống chủ nghĩa thực dân và tay sai
của nó. Cho nên điều cần kíp là phải tiến hành cuộc cách mạng giải phóng, giành độc lập tự do
cho dân tộc.
Về động lực của cách mạng giải phóng dân tộc, Hồ Chí Minh đã khẳng định, chủ nghĩa
dân tộc chân chính là một động lực to lớnvà kêu gọi phát động chủ nghĩa dân tộc nhân danh
Quốc tế cộng sản.
- Phương pháp tiến hành cách mạng giải phóng dân tộc của Hồ Chí Minh hết sức độc đáo
và sáng tạo, thấm nhuần tính nhân văn.
Xuất phát từ điều kiện lịch sử cụ thể ở thuộc địa, nhất là so sánh lực lượng quá chênh lệch
về kinh tế và quân sự giữa các dân tộc bị áp bức và chủ nghĩa đế quốc, Người đã xây dựng nên
lý luận về phương pháp khởi nghĩa toàn dân và chiến tranh nhân dân, phát huy và sử dụng sức
mạnh toàn dân tộc để chiến thắng kẻ thù hùng mạnh. => Đây là một di sản tư tưởng quân sự
vô giá mà Bác để lại cho Đảng và nhân dân ta.
2. Soi đường thắng lợi cho cách mạng giải phóng dân tộc ở Việt Nam
Thắng lợi của cách mạng tháng Tám 1945 và 30 năm chiến tranh cách mạng Việt Nam
(1945 - 1975) đã chứng minh tinh thần độc lập, tự chủ, tính khoa học, tính cách mạng và sáng
tạo của tư tưởng Hồ Chí Minh về con đường giải phóng dân tộc ở Việt Nam, soi đường cho
dân tộc Việt Nam tiến lên cùng nhân loại, biến thế kỷ XX thành một thế kỷ giải trừ chủ nghĩa
thực dân trên toàn thế giới.
Trong công cuộc đổi mới hiện nay, vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề dân tộc và
cách mạng giải phóng dân tộc, chúng ta phải biết khơi dậy sức mạnh của chủ nghĩa yêu nước
và tinh thần dân tộc, nguồn động lực mạnh mẽ để xây dựng và bảo vệ Tổ Quốc; nhận thức và
giải quyết vấn đề dân tộc trên lập trường giai cấp công nhân; chăm lo xây dựng khối đại đoàn
kết dân tộc, giải quyết tốt mối quan hệ giữa các dân tộc anh em và trong cộng đồng dân tộc
Việt Nam.)
Câu 6 : Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức
Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức là một trong những nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí
Minh. Toàn bộ sự nghiệp cách mạng của Người gắn liền với quá trình phát triển của tư tưởng đạo
Trang 84
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
đức cách mạng mà Hồ Chí Minh là tấm gương tiêu biểu và sinh động. Tư tưởng đó là sự kết hợp
giữa truyền thống đạo đức tốt đẹp của dân tộc với tinh hoa đạo đức nhân loại giữa truyền thống với
hiện đại. Nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh chúng ta sẽ thấy được có sự hoà quyện, thống nhất giữa
chính trị, đạo đức, văn hoá, nhân văn. Ở Hồ Chí Minh một nền chính trị rất đạo đức, rất văn hoá và
đạo đức, văn hoá lại rất chính trị.
Hồ Chí Minh cho rằng, đạo đức là cái nền tảng, là cái gốc của mỗi con người. Suốt cuộc
đời cách mạng của mình, Hồ Chí Minh luôn quanniệm đạo đức cách mạng là cái gốc của con
người cách mạng : “Nười cán bộ cách mạng phải có đạo đức cách mạng, phải giữ vững đạo
đức cách mạng mới là người cán bộ cách mạng chân chính”. Và “Mọi việc thành hay bại,
chủ chốt là do cán bộ có thấm nhuần đạo đức cách mạng hay là không ? Làm cách mạng là
để giải phóng dân tộc, để cải tạo xã hội cũ, xây dựng xã hội mới. Đó là một sự nghiệp rất vẻ
vang và cũng rất nặng nề, là một cuộc đấu tranh lâu dài, gian khổ cho nên “Người cách mạng
phải có đạo đức cách mạng làm nền tảng mới hoàn thành được nhiệm vụ cách mạng vẻ vang”.
Ở mỗi con người, đức và tài là hai mặt không thể thiếu được mặt nào, không thể coi nhẹ mặt
nào, nó gắn bó hoàn thiện cho nhau nhưng trong quan hệ giữa hai mặt đó thì đạo đức vẫn là
cái cần phải có trước. Hồ Chí Minh cho rằng : “Cũng như sông thì có nguồn mới có nước,
không có nguồn thì sông cạn. Cây phải có gốc, không có gốc thì cây héo. Người cách mạng
phải có đạo đức, không có đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân”. Theo
Người “Tuy năng lực và công việc mỗi người khác nhau, người làm việc to, người làm việc
nhỏ nhưng ai giữ được đạo đức cách mạng đều là người cao thượng” (Đạo đức có những ảnh
hưởng lớn đến sự nghiệp đổi xã hội cũ thành xã hội mới và xây dựng mỹ tục thuần phong.
Có đạo đức cách mạng thì khi gặp khó khăn, gian khổ, thất bại cũng không sợ sệt, rụt rè, lùi
bước … Khi gặp thuận lợi và thành công cũng vẫn giữ vững tinh thần gian khổ, chất phác,
khiêm tốn, “lo trước thiên hạ, vui sau thiên hạ”. Không kèn cựa về mặt hưởng thụ, không
công thần, không quan liêu, không kiêu ngạo, không hũ hoá …). Trước lúc đi xa, trong di
chúc, Người đã căn dặn : Đảng ta là Đảngcầm quyền, mỗi Đang viên và cán bộ phải thật sự
thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần kiệm liêm chính, chí côngvô tư … Đảng cần phải
chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng cho Đoàn viên và thanh niên, đào tạo họ trở thành
những người thừa kế xây dựng CNXH “hồng” vừa “chuyên”.
Trong tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức thì trung với nước, hiếu với dân là phẩm chất đạo đức
bao trùm, quan trọng nhứt chi phối các phẩm chất khác. Trung, hiếu là những khái niệm đạo đức
trong xã hội phong kiến phương Đông. Trên cơ sở kế thừa, phát triển chủ nghĩa yêu nước truyền
thống Việt Nam, khắc phục, vượt qua những hạn chế của truyền thống đó, Hồ Chí Minh khẳng định
trung với nước, hiếu với dân, Hồ Chí Minh không gạt bỏ từ “trung, hiếu” đã ăn sâu bám rể trong con
người Việt Nam với ý nghĩa trách nhiệm, bổn phận của người dân, ngườicon. Với k/ n cũ Người đưa
vào đó nội dung mới, cáchmạng phản ảnh đạo đức cao rộng hơn : Không phải trung với vua và chỉ
hiếu với cha mẹ mà “trung với nước, hiếu với dân”. Đây là cuộc cách mạng trong quan niệm đạo đức,
từ “Trung với vua, hiếu với cha mạ” chuyển thành “trung với nước, hiếu với dân”, Hồ Chí Minh đã
lật ngược học thuyết Nho giáo như Mác đã làm đối với phép biện chứng của Hê– Ghen “đạo đức cũ
như người đầu ngược xuống đất chân chổng lên trời. Đạo đức mới như người hai chân đứng vững
được dưới đất, đầu ngẩng lên trời”. Người cho rằng hiếu với dân là phải lấy dân làm gốc, phải thực
hiện dân chủ cho dân, bao nhiêu lợi ích vì dân, đạo đức cũ, quan là phụ mẫu của dân thì nay cán bộ
Đảng viên là “đầy tớ trung thành của nhân dân”. Đảng và Nhà Nước hoạt động phải gần dân, thân
dân, lấy trí tuệ ở dân, học hỏi dân, phải biết làm học trò dân mới làm được thầy học của dân.
Đạo đức cách mạng “trung, hiếu” là phải chống lại đạo đức bất trung, bất hiếu, bất phục
tùng, tổ chức, bất tuân mệnh lệnh, giả dối. Đức trung, hiếu phải là:
Trang 85
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
Trên vì nước, dưới vì nhà
Một là đắc hiếu hai là đắc trung
Một phẩm chất gắn liền và là nhiệm vụ cụ thể của phẩm chất “trung, hiếu” là cần kiệm liêm
chính, chí công vô tư. Phẩm chất đạo đức này lấy chính bản thân mỗi người làm đối tượng điều chỉnh,
nó đặt ra hàng ngày hàng giờ trong công tác, sinh hoạt. Phẩm chất này được Hồ Chí Minh cải biến
nội dung (vốn cũng là những khái niệm của đạo đức) đưa vào những yêu cầu và nội dung mới. Người
nói “Bọn phong kiến ngày xưa nêu ra cần kiệm liêm chính nhưng không bao giờ làm mà lại bắt nhân
dân phải tuân theo để phụng sự quyền lợi cho chúng. Ngày nay, ta đề ra cần, kiệm, liêm, chính cho
cán bộ thực hiện làm gương cho nhân dân theo để lợi cho nước, lợicho dân”. Người giải thích : “Cần
tức là siêng năng, chăm chỉ, cố gắng dẽo dai ; kiệm là tiết kiệm, không xa xỉ, không hoan phí ; liêm
là trong sạch, không tham lam … ; chính là không tà, là thẳng thắn, đứng đắn …”. Hồ Chí Minh đã
chỉ ra quan hệ giữa 04 điều đó : “Cần, kiệm, liêm là gốc rể của chính. Nhưng một cây cần có gốc, rể
lại cần có ngành, lá, hoa, quả mới là hoàn toàn. Một người phải cần, kiệm, liêm nhưng còn phải chính
mới là người hoàn toàn” “thiếu một đức thành không thành người”. Cần, kiệm, liêm, chính còn là
thước đo văn minh, tiến bộ củamột dân tộc : “Một dân tộc biết cần, kiệm, liêm là một dân tộc giàu về
vật chất, mạnh về tinh thần, là một dân tộc văn minh tiến bộ”.Chí công vô tư là không nghĩa đến mình
trước, hưởng thụ đi sau, là “lòng mình chỉ biết vì Đảng, vì tổ quốc, vì đồng bào”. Đạo đức cách mạng
đòi hỏi phải giải quyết hài hoà, đúng đắn các mối quan hệ : với công việc, với mọi người và vớichính
mình, mà muốn thực hiện điều đó thì phảinêu cao đạo đức cần kiệm liêm chính, chí công vô tư, mình
vì mọi người, mọi người vì mình. Gian khổ đi trước, hưởng thụ nhận sau, điều mà mình không muốn
thì đừng bắt người khác phải chịu.
Đạo dức cách mạng theo Hồ Chí Minh còn là giàu sang không thể quyến rũ, nghèo khó
không thể chuyển lay uy vũ không thể khuất phục. Đấy là phẩm chất đạo đức không thể thiếu
của người cách mạng nhất là người cộng sản, những con người “quang minh chính đại” gần
như đủ cả 05 đức : nhân, nghĩa, trí, dũng, liêm. Dưới thời phong kiến đó là khí phách của các
bậc trượng phu, các chân nho. Với người cách mạng thì phải trên nền tảng lợi ích của nhân
dân, và chỉ nhắm tới nhân dân mà định chế sự giàu sang không thể làm cho mình thèm muốn
ham mê, sự nghèo khó không thể làm cho mình nao núng, các uy quyền vũ lực không thể
làm cho mình khuất phục đầu hàng. Vấn đề là ở chỗ “không phải chúng ta ham chuộng khổ
hạnh và bần cùng. Trái lại, chúng ta phấn đấu hy sinh vì chúng ta muốn xây dựng một xã hội
ai cũng ấm no, sung sướng”.
Tu dưỡng đạo đức cách mạng còn đi đôi với kiên quyết đấu tranh chống mọi biểu hiện
của chủ nghĩa cá nhân, ích kỹ vụ lợi, tham quyền cố vị, lời nói không đi đôi với việc làm.
Đạo đức cách mạng là chí công vô tư” đó chính là nội dung của chủ nghĩa tập thể, nó đối lập
hoàn toàn với chủ nghĩa cá nhân, thực hành “chí công vô tư” là phải “kiên quyết quét sạch
chủ nghĩa cá nhân (chủ nghĩa cá nhân là một trởngại lớn cho việc xây dựng CNXH)”. Hồ Chí
Minh chỉ rõ : “Chủ nghĩa cá nhân là một thứ rất gian xảo, xảo quyệt, nó khéo dỗ dành người
ta đi xuống dốc. Nó là một thứ vi trùng rất độc, đẻ ra hàng trăm thứ bệnh : tham ô, hủ hoá,
lãng phí, xa hoa, tham danh trục lợi, thích địa vị quyền hành, tự cao tự đại, coi thường tập
thể, xem khinh quần chúng, độc đoán, độc quyền, quan liêu, mệnh lệnh …”. Đấu tranh với
những hiện tượng phi đạo đức chính là để xây dựng đạo đức mới.
Theo Hồ Chí Minh : “Đạo dức cách mạng không phải trên trời sa xuống. Nó do đấu tranh,
rèn luyện bền bĩ hàng ngày mà phát triển và củngcố. Cũng như ngọc càng mài càng sáng,
vàng càng luyện càng trong”. Do vậy, nguyên tắc xây dựng đạo dức cách mạng là phải thông
qua tu dưỡng bền bĩ suốtđời. Tu dưỡng đạo đức cách mạng phải trên tinh thần tự nguyện tự
giác dựa vào lương tâm của mỗi người và dư luận quần chúng. Người cách mạng phải ý thức
Trang 86
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
được đạo đức cách mạng là nhằm giải phóng con người “có gì sung sướng vẻ vang hơn là
trao dồi đạo đức cách mạng để góp phần xứng đáng vào sự nghiệp xây dựng CNXH và giải
phóng loài người”. Đã hoạt động cách mạng thì khó tránh khỏi sai lầm, khuyết điểm và chúng
ta không sợ sai lầm, chỉ sợ phạm sai lầm mà không quyết tâm sửa chữa”.
Xây dựng đạo đức mới là phải nêu gương đạođức. Đây không chỉ là nguyên tắc rèn luyện
mà còn là cơ sở để phân biệt giữa đạo đức cách mạng và những cái khác nó. Nói mà không
làm là đặc trưng của đạođức giai cấp bóc lột. Ngược lại, lời nói phải đi đôi với việc làm và
thực hành đạo làm gương là đạo đức của người cách mạng. Chủ tịch Hồ Chí Minh dạy :
“Đảng viên đi trước, làng nước theo sau”. Người chỉ rõ “Muốn hướng dẫn nhân dân mình,
mình phải làm mực thước cho người ta bắt chước”. Hô hào dân tiết kiệm, mình phải tiết kiệm
trước đã. Hồ Chí Minh là tấm gương sáng về đạođức cách mạng trong đó đặc biệt là đạo làm
gương.
Ngày nay, Đảng viên đang trong giai đoạn đổi mới với nền kinh tế thị trường, giao lưu
mở cửa thì mặt trái của nó đang đặt ra những vấn đề Đảng cần phải giải quyết. Do vậy,
giươngcao ngọn cờ tư tưởng Hồ Chí Minh trong sự nghiệp đổimới mà cụ thể ở đây là tư
tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức, chúng ta phải phấn đấu xây dựng một nền đạo đức mới theo
tư tưởng HCM phải xây dựng cho đội ngũ cán bộ Đảng viên một động cơ và thái độ đúng
trong sự nghiệp phục vụ nhân dân, phục vụ cách mạng, chống lại mọi biểu hiện sai trái, đặc
biệt là chủ nghĩa cá nhân, tăngcường giáo dục đạo đức cách mạng cho các thế hệ công dân
Việt Nam ở cả ba môi trường : gia đình, nhà trường và xã hội. Coi trọng nêu gương người
tốt việc tốt, những điển hình tiến tiến, đó cũng là cách gián tiếp phê phán những mặt trái,
điều xấu và đó là một cách lấy quần chúng giáo dục quần chúng. Phải xây dựng thóiquen tự
phê bình và phê bình, gắn mìnhvới tổ chức, với tập thể để rèn luyện, chống mọi sự chia rẻ,
cục bộ, mất đoàn kết.
* Tư tưởng HCM về VH. (Cái gốc VH là dân tộc)
Chủ tịch HCM, tiêu biểu của tinh hoa VH, trí tuệ VN. Người đã được thế giới tôn vinh
là danh nhân VH thế giới. VH ở HCM là sự kế thừa truyền thống VH kim, cổ, Đông, Tây, đặc
biệt là tiếp thu CN Mác-Lênin - đỉnh cao của tư tưởng nhân văn của nhân loại, từ đó đã kết
tinh ở Người những giá trị VH vừa dân tộc, vừa hiện đại, vừa nhân văn. Suốt đời Người phấn
đấu không mệt mỏi cho nhân dân, cho đất nước. Tên tuổi và sự nghiệp của Người gắn liền với
lịch sử quang vinh của ĐCS VN, với lịch sử đấu tranh và thắng lợi của CM VN, và với phong
trào CM trên thế giới trong gần một thế kỷ qua. Tư tưởng HCM về VH là một trong những di
sản quí báu mà Người để lại cho chúng ta hôm nay và con cháu mai sau.
Những đóng góp của HCM trong toàn bộ sự nghiệp CM VN và thế giới thật xứng đáng là
một “vị anh hùng giải phóng dân tộc” và là “một nhà VH kiệt xuất”. Năm 1987, kỷ niệm 100
năm ngày sinh của Người, UNESCO đã có Nghị quyết, khẳng định: “sự đóng góp quan trọng
về nhiều mặt của Chủ tịch HCM trong các lĩnh vực VH, giáo dục và nghệ thuật là kết tinh của
truyền thống VH hàng ngàn năm của nhân dân VN và những tư tưởng của Người là hiện thân
của những khát vọng của các dân tộc trong việc khẳng định bản sắc dân tộc của mình và tiêu
biểu cho việc thúc đẩy sự hiểu biết lẫn nhau”.
Nói đến VH trong tư tưởng HCM, đó là sự hài hòa của tinh hoa VH dân tộc và VH nhân
loại. HCM là biểu hiện cao nhất của chủ nghĩa yêu nước VN, là thể hiện tập trung cốt cách
tâm hồn VN, thể hiện cái khí thế xông lên của dân tộc ta, cái hồn thiêng sông núi VN. Tư
tưởng về VH của HCM là cách cảm, cách nghĩ, cách nói của Người luôn thể hiện cách cảm,
cách nghĩ, cách nói của dân tộc VN.

Trang 87
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
Quan niệm của HCM về văn hoá là "Vì lẽ sinh tồn cũng như mục đích của cuộc sống,
loài người mới sáng tạo và phát minh ra ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp luật, khoa học, tôn
giáo, văn học, nghệ thuật, những công cụ cho sinh hoạt hằng ngày về mặc, ăn, ở và các phương
thức sử dụng. Toàn bộ những sáng tạo và phát minh đó tức là văn hoá. VH là sự tổng hợp của
mọi phương thức sinh hoạt cùng với biểu hiện của nó mà lòai người đã sản sinh ra nhằm thích
ứng những nhu cầu đời sống và đòi hỏi của sự sinh tồn".
Người cũng đã từng nói, VH là đời sống tinh thần của XH, là thuộc về kiến trúc thượng tầng của
XH. Từ đó, Người đã phân tích và nhấn mạnh mối quan hệ biện chứng giữa VH và cơ sở hạ tầng,
VH với kinh tế, chính trị, XH: “VH là một kiến trúc thượng tầng; những cơ sở hạ tầng của XH có
kiến thiết rồi, VH mới đủ điều kiện phát triển được”. Người khẳng định: VH là một mặt trong toàn
bộ đời sống XH, vì vậy trong công cuộc kiến thiết nước nhà, bốn vấn đề CT, KT, XH, VH phải được
chú trọng ngang nhau. Đồng thời trong mối quan hệ của bốn thành tố trên, HCM chỉ rõ vai trò quyết
định của chính trị và kinh tế đối với sự phát triển của VH. Chính trị, XH có được giải phóng thì VH
mới được giải phóng. Chính trị giải phóng mở đường cho VH phát triển. Khi dân tộc, đất nước còn
bị nô lệ thì VH cũng cùng chung số phận nô lệ đó, tuyệt đại bộ phận nhân dân bị đầy đọa trong vòng
tối tăm, dốt nát. Người viết: "XH thế nào, VH thế ấy. Văn nghệ của dân tộc ta vốn rất phong phú,
nhưng dưới chế độ thực dân và phong kiến nhân dân ta bị nô lệ, thì văn nghệ cũng bị nô lệ, bị tồI tàn,
không thể phát triển được". Vì vậy, theo HCM, phải tiến hành CM chính trị trước để giải phóng chính
trị, giải phóng XH, từ đó giải phóng VH, mở đường cho VH phát triển. Xây dựng KT để tạo điều kiện
cho việc xây dựng và phát triển VH. HCM đã chỉ rõ: KT thuộc về cơ sở hạ tầng, còn VH thuộc về
kiến trúc thượng tầng. Từ đó NgườI nêu ra luận điểm phảI xây dựng KT, xây dựng cơ sở hạ tầng để
có điều kiện xây dựng và phát triển VH. Tục ngữ ta có câu: Có thực mới vực được đạo, vì thế phải
phát triển KT trước mới có điều kiện và cơ sở để phát triển nền VH. VH không thể đứng ngòai, mà
phảI ở trong KT và CT. Điều này có nghĩa là VH phảI phục vụ nhiệm vụ CT, thúc đẩy xây dựng và
phát triển KT, tác động tích cực trở lạI đối với KT và CT, như một động lực hết sức quan trọng. Chủ
tịch HCM đã khẳng định: "VH, nghệ thuật cũng như mọi họat động khác, không thể đứng ngòai, mà
phảI ở trong KT và CT". Quan điểm này của HCM đã định hướng cho mọi họat động VH, động viên
giới VH văn nghệ trong suốt hai cuộc kháng chiến thần thánh của dân tộc ta, cũng như trong sự
nghiệp xây dựng CNXH hiện nay ở nước ta.
Theo HCM, VH còn là động lực, mục tiêu của sự nghiệp cách mạng. Độc lập dân tộc mang
lại giá trị đích thực cho VH, xây dựng CNXH là phải có nền VH tiên tiến, “VH soi đường cho
quốc dân đi”, phải đem VH lãnh đạo quốc dân để thực hiện độc lập, tự cường, tự chủ.
Trong lĩnh vực VH, Người là người chiến sĩ tiên phong, đặt nền tảng cho nền văn học -
nghệ thuật, báo chí cách mạng, đấu tranh cho độc lập dân tộc và lẽ phải trên trái đất, sự đóng
góp của Người về VH rất phong phú và đa dạng, thấm đượm trong toàn bộ cuộc đời và sự
nghiệp của Người, được tỏa sáng trong từng việc làm, từng cử chỉ, từng mối quan hệ với đồng
chí, đồng bào và bạn bè quốc tế. Người còn là nhà nhà giáo dục vĩ đại, Người đã sáng lập và rèn
luyện đảng cộng sản VN trở thành một đảng cách mạng chân chính, là người thầy, người cha thân
yêu của lực lượng vũ trang. Người đã đào tạo nhiều thế hệ cán bộ cách mạng, xả thân vì độc lập dân
tộc, tự do, hạnh phúc cho nhân dân, đào tạo ra nhiều nhà hoạt động chính trị lỗi lạc, nhiều nhà quân
sự tài ba. HCM là người đặt nền tảng cho nền giáo dục mới VN, đưa nó đi theo phương châm dân
tộc, khoa học và đại chúng, kết hợp khoa học với thực tiễn.
Một trong những nội dung cơ bản của tư tưởng HCM về VH là xây dựng nền VH mới VN.
Bởi vì, Người xác định, VH có vị trí quan trọng trong cuộc sống của con người. Đó là toàn bộ
những giá trị về vật chất và tinh thần do con người sáng tạo ra trong hoạt động thực tiễn lịch
sử của mình. Theo tư tưởng HCM, yêu nước là nấc thang giá trị cao nhất của dân tộc VN và
Trang 88
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
của nền VH VN. Kế tục phẩm chất bền vững đó của VH dân tộc trong quá khứ, nền VH mới
phải tiếp tục phát triển với những đặc trưng mới. Đó chính là sự gắn bó mật thiết và trở thành
một bộ phận của sự nghiệp CM, là sự hài hòa giữa lý tưởng độc lập dân tộc với lý tưởng XHCN
trong nền VH đó, trở thành nội dung cốt lõi của nó trong thời đại mới. Như vậy, chứa đựng
trong nền VH mới của VN ta, theo tư tưởng HCM là những giá trị bền vững, cao quý và những
tinh hoa của VH và truyền thống dân tộc cùng với những giá trị mới được xây đắp và phát
triển trong thời kỳ hiện đại của dân tộc ta. Có nghĩa là xây dựng một nền VH tiên tiến, đậm
đà bản sắc dân tộc. Về phẩm chất dân tộc, đậm đà bản sắc dân tộc của nền VH mới VN, trước
là nền VH đó có gốc rễ từ dân tộc VN, mang tâm hồn, diện mạo, đặc tính và cốt cách dân tộc
VN. HCM cho rằng VH là linh hồn là bản sắc của dân tộc, hệ thống giá trị tinh thần của mỗi
dân tộc hình thành nên bản sắc của mỗi dân tộc. VH thực chất là cái để phân biệt dân tộc này
đối với dân tộc khác. HCM đã dạy rằng: phải giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc, lấy VH xưa
để bồi đắp cho VH nay, cho nên phải phục hồi vốn cũ của dân tộc. Người giáo dục: “dân tộc
ta phải biết sử ta, cho tường gốc tích nước nhà VN” và khẳng định “phát huy vốn cũ quí báu
của dân tộc”, tức là khôi phục cái tốt, cái gì không tốt thì phải loại dần ra, tránh tình trạng
khôi phục cả đồng bóng, rước sách thần thánh; Người khẳng định “Nhân dân ta từ lâu đã sống
với nhau có tình có nghĩa”. Ctịch HCM thường ân cần nhắc nhở chúng ta phải giữ gìn và phát
huy những truyền thống và bản sắc VH tốt đẹp ấy của dân tộc. Người khẳng định, VH phải
“lột cho hết tinh thần dân tộc”, “phát huy cốt cách dân tộc”… không chỉ ở chiều sâu của nội
dung VH mà còn thể hiện đậm đà trong các hình thức, phương thức biểu hiện nội dung đó.
Trong tư tưởng HCM về VH, nói giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc không đồng nghĩa
với dân tộc hẹp hòi, đóng cửa khép kín và cùng hòan toàn xa lạ với kiểu bắt chước, học đòi,
lai căng để đánh mất đi cái độc đáo, cái đặc trưng của dân tộc mình; đừng biến chúng ta thành
kẻ bắt chước và kẻ “vay mà không trả”. Mà phải biết kế thừa phát huy có chọn lọc cái hay, cái
tốt của VH thế giới trên cơ sở phát huy cái gốc của VH dân tộc, kiên quyết phê phán và loại
bỏ những tập tục lạc hậu, cổ hủ, đủ bản lĩnh để mở rộng giao lưu với thế giới, tiếp thu có chọn
lọc những cái hay, cai tốt đẹp, tiến bộ của VH nhân loại, tỉnh táo chống lại sự xâm nhập của
mọi thứ VH độc hại… “Tây phương, hay Đông phương có cái gì tồt, ta học lấy để tạo ra một
nền VH VN. Nghĩa là lấy kinh nghiệm tốt của VH xưa và VH nay, trau dồi cho VH VN thật
có tinh thần thuần túy VN”.
Trong xây dựng nền VH mới, phải đi đôi với xây dựng con người mới – con người XHCN.
Người dạy “Muốn xây dựng CNXH trước hết cần có những con ngư ời XHCN”. Con người
mới là con người kế thừa những truyền thống tốt đẹp của dân tộc, con người có VH, có đạo
đức, trí tuệ, sức khỏe, có năng lực làm chủ bản thân và làm chủ xã hội. Để có được những
phẩm chất ấy, con người mới cần được học tập, đào tạo để có trình độ nhất định về chuyên
môn, khoa học, đạo đức, pháp luật,... Hồ Chủ tịch đã từng dạy chúng ta “Vì lợi ích 10 năm
trồng cây, vì lợi ích trăm năm trồng người”. Ngoài ra Người còn chỉ rõ “VH phải gắn liền với
lao động sản xuất, VH xà đời sống, xa lao động là VH suông” và “phải làm thế nào cho VH
vào sâu trong tâm lý của quốc dân, nghĩa là VH phải sửa đổi được tham nhũng, được lười
biếng, phù hoa, xa xỉ”. Tức, VH phải gắn liền đời sống XH, phải có tác dụng cải tạo những
thói hư tật xấu của XH; đồng thời VH tạo được sức mạnh vật chất, tinh thần thắng ngoại xâm
theo tinh thần “văn minh thắng bạo tàn”.
Trong công cuộc đổi mới Đảng ta chủ trương “xây dựng nền VH VN tiên tiến, đậm đà bản
sắc dân tộc” (NQ TW5, khóa VIII, năm 1998). Nền VH đó được xây dựng trên cơ sở kiên định
CN Mác-Lênin và tư tưởng HCM với tinh thần chủ đạo là CN yêu nước VN. Nhấn mạnh vai
trò, chức năng quan trọng của VH đối với sự tồn tại và phát triển XH ngày nay; VH vừa là nền
Trang 89
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
tảng tinh thần, vừa là mục tiêu và động lực của sự phát triển KTXH. Phải nhận thức rõ nền văn
hoá VN là nền văn hoá thống nhứt và đa dạng trong cộng đồng dân tộc VN, cho nên cần phát huy và
bảo tồn từng bản sắc văn hoá của mỗi dân tộc. Phải thấm nhuần quan điểm xây dựng văn hoá là sự
nghiệp của toàn dân trong đó đội ngũ trí thức do Đảng lãnh đạo có vai trò quan trọng. Văn hoá là một
mặt trận, xây dựng văn hoá là sự nghiệp cách mạng lâu dài cần phải có ý chí cách mạng đồng thời
phải kiên định và thận trọng, kết hợp giữa xây với chống và lấy xây làm chính
Trên cơ sở thực trạng VH nước ta mà Hội nghị TW5 (khóa VIII) đã đánh giá, Hội nghị
TW10 (khóa IX) tiếp tục khẳng định giá: VH đã gắn kết chặt chẽ hơn với các lĩnh vực của đời
sống XH, đã góp phần quan trọng vào việc giữ vững ổn định chính trị và tạo nên nh ững thành
tựu về KT, XH, an ninh, quốc phòng, đối ngoại… của đất nước. Đã có sự tham gia tích cực,
tự giác của nhân dân vào các hoạt động VH, đặc biệt là cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết
xây dựng đời sống VH” đã tạo được chuyển biến bước đầu và tiền đề rất quan trọng để VH
nước nhà tiế tục phát triển đúng hướng và vững chắc. Các giá trị VH ngày càng thể hiện rõ
hơn vai trò tích cực và khả năng tác động mạnh vào các lĩnh vực của đời sống. Những nét mới
trong chuẩn mực VH và trong nhân cách con người VN thời kỳ CNH, HĐH từng bước được
hình thành. Tuy nhiên, những thành tựu và tiến bộ đạt được trong lĩnh vực CH còn chưa tương
xứng và chưa vững chắc, chưa đủ để tác động có hiệu quả đối với các lĩnh vực của đời sống
XH, đặc biệt là lĩnh vực tư tưởng, đạo đức, lối sống. Nhiệm vụ xây dựng con người VN trong
thời kỳ CNH, HĐH chưa tạo được chuyển biến rõ rệt. Môi trường VH còn bị ô nhiễm bởi các
tệ nạn XH, còn sự lan tràn các sản phẩm và dịch vụ VH mê tín dị đoan, độc hại, thấp kém, lai
căng… Sản phẩm VH và các dịch vụ VH ngày càng phong phú những vẫn rất thiếu những tác
phẩm văn học, nghệ thuật có giá trị cao về tư tưởng và nghệ thuật, có ảnh hưởng tích cực và
sâu sắc trong đời sống XH. Trong một bộ phận đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ, những người hoạt
động trên lĩnh vực VH, thông tin, báo chí và xuất bản có những biểu hiện xa rời đời sống, lúng
túng trong định hướng sáng tạo và hoạt động nghiệp vụ, chay theo chủ nghĩa thực dụng, chiều
theo thị hiếu thấp kém đã tạo ra một số sản phẩm VH chất lượng thấp, thậm chí sai trá i, phản
động. Đời sống VH – tinh thần ở nhiều vùng nông thôn, miền núi, vùng sâu, vùng xa, vùng
đồng bào các dân tộc thiểu số còn nghèo nàn, thiếu thốn, lạc hậu.
Ngày nay, sự phát triển toàn diện của đất nước đòi hỏi phải tiếp tục phát triển nền VH tiên tiến,
đậm đà bản sắc dân tộc tương ứng và đồng bộ với sự phát triển KT-XH; đáp ứng ngày càng tốt hơn
yêu cầu phát triển của XH và con người trong điểu kiện mới. Vì vậy, Hội nghị TW10 (khóa IX), xác
định: Tiếp tục thực hiện NQ TW5 (khóa VIII), tạo sự chuyển biến mạnh mẽ trong xây dựng nền VH
VN tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. “Phương hướng chung của sự nghiệp VH nước ta là phát huy
chủ nghĩa yêu nước và truyền thống đại đoàn kết dân tộc, ý thức độc lập tự chủ, tự cường xây dựng
và bảo vệ Tổ quốc XHCN, xây dựng và phát triển nền VH VN tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, tiếp
thu tinh hoa VH nhân loại, làm cho VH thấm sâu vào toàn bộ đời sống và hoạt động XH, vào từng
người, từng gia đình, từng tập thể và cộng đồng, từng địa bàn dân cư, vào mọi lĩnh vực sinh hoạt và
quan hệ con người, tạo ra trên đất nước ta đời sống tinh thần cao đẹp, trình độ dân trí cao, khoa học
phát triển, phục vụ đắc lực sự nghiệp CNH, HĐH vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, XH công bằng,
văn minh, tiến bước vững chắc lên CNXH” (VK HNTW5 khóa VIII, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội,
1998, trang 54). Tiếp tục thực hiện đầy đủ 5 quan điểm chỉ đạo đã được thực tiễn kiểm nghiệm là
đúng đắn, đó là: VH là nền tảng tinh thần của XH, vừa là mục tiêu, vừa là động lực thúc đẩy sự phát
triển KT-XH; Nền VH mà chúng ta xây dựng là nền VH tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; Nền VH
VN là nền VH thống nhất mà đa dạng trong cộng đồng các dân tộc; Xây dựng và phát triển VH là sự
nghiệp của toàn dân do Đảng lãnh đạo, trong đó đội ngũ trí thức giữ vai trò quan trọng; VH là một

Trang 90
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
mặt trận, xây dựng và phát triển VH là một sự nghiệp CM lâu dài, đòi hỏi phải có ý chí CM và sự
kiên trì, thận trọng. Đồng thời, xác định mục tiêu xây dựng nền VH VN trong giai đoạn tới là :
- Đảm bảo sự gắn kết giữa nhiệm vụ phát triển KT là trung tâm, xây dựng chỉnh đốn Đảng là then
chốt với không ngừng nâng cao VH - nền tảng tinh thần của XH; tạo nên sự phát triển đồng bộ của
ba lĩnh vực trên chính là điều kiện quyết định đảm bảo cho sự phát triển toàn diện và bền vững của
đất nước.
- Trong quá trình mở rộng hội nhập KT quốc tế và giao lưu VH, cùng với việc tập trung xây dựng
những giá trị mới của VH VN đương đại, cần tiếp tục đẩy mạnh công tác bảo tồn, kế thừa, phát huy
các giá trị tốt đẹp của tuyền thống VH dân tộc và tiếp nhận có chọn lọc tinh hoa VH thế giới, bắt kịp
sự phát triển của thời đại.
- Vừa phát huy mạnh mẽ tính đa dạng, bản sắc độc đáo của VH các dân tộc anh em, làm phong
phú nền VH chung của cả nước, vừa kiên trì củng cố và nâng cao tính thống nhất trong đa dạng của
VH VN, đấu tranh chống các khuynh hướng lợi dụng VH để chia rẽ, phá hoại khối đoàn kết dân tộc.
- Nghiên cứu, nắm bắt kịp thời thành tự của VH – thông tin hiện đại, huy động mọi tiềm lực XH
cho sự nghiệp phát triển VH, chăm lo các tài năng, chủ động có kế hoạch, chính sách, cơ chế phù hợp
để tạo điều kiện cho nền VH nước nhà phát triển vững chắc và đúng hướng trong thời kỳ mới.
Các giải pháp thực hiện chủ yếu là:
1- Giải pháp hàng đầu là nâng cao năng lực, hiệu quả lãnh đạo, chỉ đạo của tổ chức đảng và cấp
ủy các cấp đối với lĩnh vực VH. Bảo đảm định hướng chính trị đi đôi với vận dụng đúng đắn những
đặc trưng của công tác VH, chủ động xây dựng quy hoạch, kế hoạch phát triển VH từ địa phương
đến TW.
2- Phát huy tính năng động của các cơ quan Đảng, Nhà nước, MTTQ và các đoàn thể nhân dân,
các hội sáng tạo văn học - nghệ thuật, khoa học - kỹ thuật và thông tin, báo chí trong sự nghiệp VH,
tạo nên sức mạnh tổng hợp, động viên nhân dân và đội ngũ trí thức thực hiện các nhiệm vụ VH; nâng
cao chất lượng sáng tạo, sản xuất, bảo quản, tôn tạo, truyền bá và tiếp nhận các sản phẩm, công trình
VH.
3- Đẩy mạnh giáo dục về CNXH, bồi dưỡng lòng yêu nước, tinh thần tự hào dân tộc, tạo chuyển
biến rõ rệt về bản lĩnh chính trị, đạo đức, lối sống, năng lực, trí tuệ người VN theo 5 đức tính đã được
Nghị quyết TW5 (khóa VIII) xác định.
4- Tăng đầu tư cho VH, phấn đấu để đến năm 2010 ít nhất đạt 1,8% tổng chi ngân sách của Nhà
nước, tiếp tục bảo đảm kinh phí cho các chương trình mục tiêu phát triển VH.
* Tư tưởng HCM về con người:
Tư tưởng Hồ Chí Minh là một bước phát triển mới của chủ nghĩa Mác - Lênin, được vận dụng
một cách sáng tạo vào thực tiễn giải phóng dân tộc và xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.
Điều cốt lõi của tư tưởng Hồ Chí Minh là độc lập dân tộc gắn liền với giải quyết xã hội và giải
phóng con người. Trong đó, vấn đề con người là vấn đề lớn, được đặt lên hàng đầu và là vấn đề
trung tâm, xuyên suốt trong toàn bộ nội dung tư tưởng của Người.
Tư tưởng Hồ Chí Minh là một bước phát triển mới của chủ nghĩa Mác - Lênin, được vận dụng
một cách sáng tạo vào thực tiễn giải phóng dân tộc và xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Điều
cốt lõi của tư tưởng Hồ Chí Minh là độc lập dân tộc gắn liền với giải quyết xã hội và giải phóng con
người. Trong đó, vấn đề con người là vấn đề lớn, được đặt lên hàng đầu và là vấn đề trung tâm, xuyên
suốt trong toàn bộ nội dung tư tưởng của Người. Tin ở dân, dựa vào dân, tổ chức và phát huy sức
mạnh đoàn kết toàn dân, bồi dưỡng, đào tạo và phát huy mọi năng lực của dân (ở từng cá nhân riêng
lẻ và của cả cộng đồng), đó là tư tưởng được Hồ Chí Minh vận dụng và phát triển trong toàn bộ sự
nghiệp đấu tranh cách mạng giành độc lập dân tộc cũng như xây dựng đất nước. Tư tưởng đó cũng
chính là nội dung cơ bản ủa toàn bộ tư tưởng về con người của Hồ Chí Minh.
Trang 91
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
Đối với Hồ Chí Minh, con người vừa tồn tại vừa tư cách cá nhân, vừa là thành viên của gia đình
và của cộng đồng, có cuộc sống tập thể và cuộc sống cá nhân hài hòa, phong phú. Người đã nêu một
định nghĩa về con người: "Chữ người, nghĩa hẹp là gia đình, anh em, họ hàng, bầu bạn. Nghĩa rộng
là đồng bào cả nước. Rộng nữa là cả loài người". Quan điểm đó thể hiện ở chỗ Người chưa bao giờ
nhìn nhận con người một cách chung chung, trừu tượng. Khi bàn về chính sách xã hội, cũng như ở
mọi nơi, mọi lúc, trong mọi hoàn cảnh, Người luôn quan tâm đến nhu cầu, lợi ích của con người với
tư cách nhu cầu chính đáng. Đem lại lợi ích cho con người chính là tạo ra động lực vô cùng lớn lao
cho sự nghiệp chung, vì nếu như những nhu cầu, lợi ích của mỗi cá nhân không được quan tâm thỏa
đáng thì tính tích cực của họ sẽ không thể phát huy được. Trong khi phê phán một cách nghiêm khắc
chủ nghĩa cá nhân, Người viết: "Đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân không phải là "giày xéo lên lợi
ích cá nhân". Mỗi người đều có tính cách riêng, sở trường riêng, đời sống riêng của bản thân và của
gia đình mình". Trong quan điểm về thực hiện một nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, theo Người, phải
là một nền dân chủ chân chính, không hình thức, không cực đoan, trong đó mỗi con người cụ thể phải
được đảm bảo những quyền lợi và nghĩa vụ của mình theo hiến pháp và pháp luật. Con người, với tư
cách là những cá nhân, không tồn tại biệt lập mà tồn tại trong mối quan hệ biện chứng với cộng đồng
dân tộc và với các loài người trên toàn thế giới.
Con người trong tư tưởng Hồ Chí Minh không tồn tại như một phạm trù bản thể luận có tính trừu
tượng hóa và khái quát hóa, mà được đề cập đến một cách cụ thể, đó là nhân dân Việt Nam, những
con người lao động nghèo khổ bị áp bức cùng cực dưới ách thống trị của phong kiến, đế quốc; là dân
tộc Việt Nam đang bị đô hộ bởi chủ nghĩa thực dân; và mở rộng hơn nữa là những "người nô lệ mất
nước" và "người cùng khổ". Lôgíc phát triển tư tưởng của Người là xuất phát từ chủ nghĩa yêu nước
để đến với chủ nghĩa Mác - Lênin, đến với chủ nghĩa quốc tế chân chính. Theo lôgíc phát triển tư
tưởng ấy, khái niệm "con người" của Hồ Chí Minh tiếp cận với khái niệm "giai cấp vô sản cách
mạng". Người đề cập đến giai cấp vô sản cách mạng và sự thống nhất về lợi ích căn bản của giai cấp
đó với các tầng lớp nhân dân lao động khác (đặc biệt là nông dân). Người nhận thức một cách sâu
sắc rằng, chỉ có cuộc cách mạng duy nhất và tất yếu đạt tới được mục tiêu giải phóng dân tộc, giải
phóng giai cấp và toàn thể nhân loại khỏi mọi sự nô dịch, áp bức. Toàn bộ các tư tưởng, lý luận
(chiếm một khối lượng lớn trong các tác phẩm của Người) bàn về cách mạng (chiến lược giải pháp;
bàn về người cách mạng và đạo đức cách mạng, về hoạch định và thực hiện các chính sách xã hội;
về rèn luyện và giáo dục con người v.v...) về thực chất chỉ là sự cụ thể hóa bằng thực tiễn tư tưởng
về con người của Hồ Chí Minh.
Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, con người được khái niệm vừa là mục tiêu của sự nghiệp giải phóng
dân tộc, giải phóng xã hội, vừa là động lực của chính sự nghiệp đó. Tư tưởng đó được thể hiện rất
triệt để và cụ thể trong lý luận chỉ đạo cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân và xây dựng chủ nghĩa
xã hội ở nước ta.
Trong lý luận về xây dựng chế độ mới, Hồ Chủ tịch đã khẳng định xây dựng chế độ dân chủ nhân
dân gắn liền với việc thực hiện bước tiến lên chủ nghĩa xã hội. Trong kháng chiến giải phóng dân tộc
cần xây dựng chế độ dân chủ nhân dân để đẩy mạnh công cuộc kháng chiến, đồng thời tạo ra những
tiền đề cho việc xây dựng chủ nghĩa xã hội; trong xây dựng chủ nghĩa xã hội cần phải thực hiện chế
độ dân chủ nhân dân, vì như Người nói: "Đây là cuộc chiến đấu khổng lồ chống lại những cái gì đã
cũ kỹ, hư hỏng, để tạo ra những cái mới mẻ, tốt tươi". Cuộc chiến đấu ấy sẽ không đi đến thắng lợi,
nếu không "dựa vào lực lượng của toàn dân". Về chủ nghĩa xã hội, Hồ Chí Minh không bao giờ quan
niệm hình thái xã hội đó như một mô hình hoàn chỉnh, một công thức bất biến. Bao giờ Người cũng
coi trọng những điều kiện kinh tế, xã hội, chính trị, văn hóa khách quan. Người chỉ đề ra những mục
tiêu của công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội với những bước đi thiết thực và những nội dung cơ
bản nhất. Theo Người: "Nói một cách tóm tắt, mộc mạc, chủ nghĩa xã hội trước hết là làm cho nhân
Trang 92
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
dân lao động thoát khỏi bần cùng, làm cho mọi người có công ăn việc làm, được ấm no và được sống
đời hạnh phúc"; "Chủ nghĩa xã hội là nhằm nâng cao đời sống vật chất và văn hóa của nhân dân" xây
dựng chủ nghĩa xã hội tức là làm cho nhân dân ta có một đời sống thật sung sướng, tốt đẹp. Người
dạy xây dựng chủ nghĩa xã hội phải thiết thực, phù hợp với điều kiện khách quan, phải nắm được quy
luật và phải biết vận dụng quy luật một cách sáng tạo trên cơ sở nắm vững tính đặc thù, tránh giáo
điều, rập khuôn máy móc. Sự sáng tạo đó gần gũi, tương đồng, nhất quán với luận điểm của Ăngghen:
"Đối với chúng ta, chủ nghĩa cộng sản không phải là trạng thái cần phải sáng tạo ra, không phải là
một lý tưởng mà hiện thực phải khuôn theo. Chúng ta gọi chủ nghĩa cộng sản là một phong trào hiện
thực, nó xóa bỏ trạng thái hiện nay". Vì vậy, không chỉ trong lý luận về đấu tranh giành độc lập dân
tộc mà cả trong lý luận xây dựng chủ nghĩa xã hội khi định ra những mục tiêu của chủ nghĩa xã hội,
trước hết, "cần có con người xã hội chủ nghĩa", Hồ Chí Minh đã thể hiện nhất quán quan điểm về con
người: con người là mục tiêu, đồng thời vừa là động lực của sự nghiệp giải phóng xã hội và giải
phóng chính bản thân con người.
Tấm lòng Hồ Chí Minh luôn hướng về con người. Người yêu thương con người, tin tưởng con
người, tin và thương yêu nhân dân, trước hết là người lao động, nhân dân mình và nhân dân các nước.
Với Hồ Chí Minh, "lòng thương yêu nhân dân, thương yêu nhân loại" là "không bao giờ thay đổi".
Người có một niềm tin lớn ở sức mạnh sáng tạo của con người. Lòng tin mãnh liệt và vô tận của Hồ
Chí Minh vào nhân dân, vào những con người bình thường đã được hình thành rất sớm. Từ những
năm tháng Người bôn ba tìm đường cứu nước, thâm nhập, lăn lộn, tìm hiểu thực tế cuộc sống và tâm
tư của những người dân lao động trong nước và nước ngoài. Người đã khẳng định: "Đằng sau sự
phục tùng tiêu cực, người Đông Dương ẩn giấu một cái gì đang sôi sục, đang gào thét, và sẽ bùng nổ
một cách ghê gớm khi thời cơ đến"1. Tin vào quần chúng, theo quan điểm của Hồ Chí Minh, đó là
một trong những phẩm chất cơ bản của người cộng sản. Và đây cũng chính là chỗ khác căn bản, khác
về chất, giữa quan điểm của Hồ Chí Minh với quan điểm của các nhà Nho yêu nước xưa kia (kể cả
các bậc sĩ phu tiền bối gần thời với Hồ Chí Minh) về con người. Nếu như quan điểm của Hồ Chí
Minh: "Trong bầu trời không có gì quý bằng nhân dân. Trong thế giới không có gì mạnh bằng lực
lượng đoàn kết toàn dân", thì các nhà Nho phong kiến xưa kia mặc dù có những tư tưởng tích cực
"lấy dân làm gốc", mặc dù cũng chủ trương khoan thư sức dân", nhưng quan điểm của họ mới chỉ
dừng lại ở chỗ coi việc dựa vào dân cũng như một "kế sách", một phương tiện để thực hiện mục đích
"trị nước", "bình thiên hạ". Ngay cả những bậc sĩ phu tiền bối của Hồ Chí Minh, tuy là những người
yêu nước một cách nhiệt thành, nhưng họ chưa có một quan điểm đúng đắn và đầy đủ về nhân dân,
chưa có đủ niềm tin vào sức mạnh của quần chúng nhân dân. Quan điểm tin vào dân, vào nhân tố
con người của Người thống nhất với quan điểm của Mác, Ăngghen, Lênin: "Quần chúng nhân dân
là người sáng tạo chân chính ra lịch sử".
Tin dân, đồng thời lại hết lòng thương dân, tình thương yêu nhân dân của Hồ Chí Minh có nguồn
gốc sâu xa từ trong truyền thống dân tộc, truyền thống nhân ái ngàn đời của người Việt Nam. Cũng
như bao nhà Nho yêu nước khác có cùng quan điểm "ái quốc là ái dân", nhưng điểm khác cơ bản
trong tư tưởng "ái dân" của Người là tình thương ấy không bao giờ dừng lại ở ý thức, tư tưởng mà đã
trở thành ý chí, quyết tâm thực hiện đến cùng sự nghiệp giải phóng giai cấp, giải phóng dân tộc, giải
phóng nhân loại cần lao, xóa bỏ đau khổ, áp bức bất công giành lại tự do, nhân phẩm và giá trị
làm người cho con người. ở Hồ Chí Minh, chủ nghĩa yêu nước gắn bó không tách rời với chủ nghĩa
quốc tế chân chính. Tình thương yêu cũng như toàn bộ tư tưởng về nhân dân của Người không bị
giới hạn trong chủ nghĩa dân tộc hẹp hòi mà nó tồn tại trong mối quan hệ khăng khít giữa các vấn đề
dân tộc và giai cấp, quốc gia với quốc tế. Yêu thương nhân dân Việt Nam, Người đồng thời yêu
thương nhân dân các dân tộc bị áp bức trên toàn thế giới. Trong sự nghiệp lãnh đạo cách mạng, Hồ
Chí Minh luôn coi trọng sức mạnh đoàn kết toàn dân và sự đồng tình ủng hộ to lớn của bè bạn khắp
Trang 93
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
năm châu, của cả nhân loại tiến bộ. Người cũng xác định sự nghiệp cách mạng của nước ta là một bộ
phận không thể tách rời trong toàn bộ sự nghiệp đấu tranh giải phóng nhân loại trên phạm vi toàn thế
giới.
Tóm lại: Quan niệm về con người, coi con người là một thực thể thống nhất của "cái cá nhân" và
"cái xã hội", con người tồn tại trong mối quan hệ biện chứng giữa cá nhân với cộng đồng, dân tộc,
giai cấp, nhân loại; yêu thương con người, tin tưởng tuyệt đối ở con người, coi con người vừa là mục
tiêu, vừa là động lực của sự nghiệp giải phóng xã hội và giải phóng chính bản thân con người, đó
chính là những luận điểm cơ bản trong tư tưởng về con người của Hồ Chí Minh. Xuất phát từ những
luận điểm đúng đắn đó, trong khi lãnh đạo nhân dân cả nước tiến hành cuộc đấu tranh giải phóng
dân tộc và xây dựng đất nước, Hồ Chí Minh luôn tin ở dân, hết lòng thương yêu, quý trọng nhân dân,
biết tổ chức và phát huy sức mạnh của nhân dân. Tư tưởng về con người của Người thông qua thực
tiễn cách mạng của Người thông qua thực tiễn cách mạng đã trở thành một sức mạnh vật chất to lớn
và là nhân tố quyết định thắng lợi của chính sự nghiệp cách mạng ấy.
Tư tưởng về con người của Hồ Chí Minh dựa trên thế giới quan duy vật triệt để của chủ nghĩa
Mác - Lênin. Chính vì xuất phát từ thế giới quan duy vật triệt để ấy, nên khi nhìn nhận và đánh giá
vai trò của bản thân mình (với tư cách là lãnh tụ), Người không bao giờ cho mình là người giải phóng
nhân dân. Theo quan điểm của Hồ Chí Minh, người cán bộ (kể cả lãnh tụ) chỉ là "đầy tớ trung thành"
có sứ mệnh phục vụ nhân dân, lãnh tụ chỉ là người góp phần vào sự nghiệp cách mạng của quần
chúng. Tư tưởng này đã vượt xa và khác về chất so với tư tưởng "chăn dân" của những người cầm
đầu nhà nước phong kiến có tư tưởng yêu nước xưa kia. Và đây, cũng chính là điều đã làm nên chủ
nghĩa nhân văn cao cả ở Hồ Chí Minh, một chủ nghĩa nhân văn cộng sản trong cốt cách của một nhà
hiền triết phương Đông.
Đảng Cộng sản Việt Nam do Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập, lấy chủ nghĩa Mác - Lênin và tư
tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho hành động. Tư tưởng về con người của
Đảng Cộng sản Việt Nam nhất quán với tư tưởng về con người của Hồ Chí Minh. Sự nhất quán ấy
được thể hiện qua đường lối lãnh đạo cách mạng và qua các chủ trương chính sách của Đảng trong
suốt quá trình Đảng lãnh đạo công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc và xây dựng chủ nghĩa xã hội
ở nước ta. Trong sự nghiệp đổi mới đất nước hiện nay, tư tưởng đó tiếp tục được Đảng ta quán triệt
vận dụng và phát triển. Con người Việt Nam đang là trung tâm trong "chiến lược phát triển toàn
diện"; đang là động lực của công cuộc xây dựng xã hội mới với mục tiêu "dân giàu, nước mạnh, xã
hội công bằng, văn minh, vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội".
* Vận dụng tư tưởng đó trong công cuộc đổi mới hiện nay. (Tư liệu tham khảo chung cho
các vấn đề)
1. Trong quá trình đổi mới phải kiên trì mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội.
- Độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội có vị trí như thế nào trong tư tưởng Hồ Chí Minh và trong
cách mạng Việt Nam?
- Độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội có mối quan hệ với nhau như thế nào?
- Sự nghiệp đổi mới, với việc phát triển nền kinh tế thị trường, mở cửa quan hệ với tất cả các nước,
kể cả các nước tư bản chủ nghĩa, phải chăng chúng ta đang thay đổi mục tiêu độc lập dân tộc và chủ
nghĩa xã hội?
2. Đổi mới là sự nghiệp của toàn dân dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản.
- Khi đã xác định đổi mới là sự nghiệp của toàn dân đòi hỏi chúng ta phải đặc biệt quán triệt biện
pháp nào của Bác Hồ?
- Để phát huy sức mạnh của toàn dân trong sự nghiệp đổi mới đòi hỏi chúng ta phải làm gì?
+ Phải tin dân, dựa vào dân, phát huy quyền làm chủ của nhân dân.
+ Chăm lo mọi mặt đời sống của nhân dân, chú trọng phát triển nguồn nhân lực.
Trang 94
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
+ Thực hiện nhất quán chiến lược đại đoàn kết dân tộc của Hồ Chí Minh, tạo sự đồng thuận xã hội
thực hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.
3. Đổi mới phải kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại.
4. Xây dựng Đảng vững mạnh, làm trong sạch bộ máy Nhà nước, đẩy mạnh đấu tranh chống quan
liêu, tham nhũng, thực hiện cần kiệm xây dựng chủ nghĩa xã hội.

LIÊN HỆ
Bình Dương: Kỳ tích trên đường phát triển
14:11 17/01/2020
Bình Dương đạt thành quả to lớn trong phát triển. Ảnh: XUÂN THI
Sau 34 năm hòa cùng làn gió đổi mới của đất nước và 23 năm xây dựng, phát triển, Bình Dương
từ một tỉnh nông nghiệp lạc hậu đã vươn mình trở thành địa phương có nền công nghiệp phát
triển trong vùng kinh tế trọng điểm phía Nam và cả nước. Sự phát triển của tỉnh trên các lĩnh
vực trong thời gian qua là kỳ tích rất đáng tự hào. Kỳ tích đó được tạo bởi truyền thống đoàn
kết, quyết tâm của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân tỉnh nhà; vận dụng sáng tạo các chủ
trương, chính sách của Đảng, Nhà nước để khai thác tiềm năng, lợi thế của tỉnh.
Những bước tiến dài
Từ một tỉnh nghèo, bị chiến tranh tàn phá, cơ sở hạ tầng thấp kém, thiếu đồng bộ và xuất phát điểm
thấp về trình độ phát triển kinh tế, sau hơn ba thập kỷ thực hiện đường lối đổi mới theo Nghị quyết
Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI (1986) và nhất là sau 23 năm tái lập tỉnh, đến nay Bình Dương đã
cơ bản trở thành tỉnh công nghiệp phát triển, luôn duy trì tốc độ tăng trưởng kinh tế ở mức cao và ổn
định. Sự phát triển vượt bậc của tỉnh như ngày hôm nay là kết quả của quá trình vận dụng kịp thời,
sáng tạo chủ trương đổi mới của Đảng, Nhà nước vào tình hình cụ thể của địa phương.
Cùng với việc khai thác tiềm năng, lợi thế so sánh của mình trong phát triển kinh tế, đồng thời triển
khai nhiều giải pháp nhằm hoàn thiện môi trường đầu tư thông thoáng, thuận lợi để thu hút có hiệu
quả các nguồn lực đầu tư trong và ngoài nước.
Thành công mang tính đột phá của tỉnh là việc phát triển có hiệu quả các khu, cụm công nghiệp tập
trung kết hợp với xây dựng các đô thị hiện đại. Nếu như năm 1995 tỉnh mới hình thành 1 khu công
nghiệp (KCN) tập trung thì đến nay đã có 29 KCN, trong đó nhiều KCN như Việt Nam - Singapore,
Sóng Thần, Mỹ Phước… đã trở thành thương hiệu, thu hút nhiều doanh nghiệp, tập đoàn đa quốc gia
đến đầu tư. Bình Dương hiện là địa chỉ tin cậy của hàng chục ngàn nhà đầu tư trong nước và hơn 60
quốc gia, vùng lãnh thổ trên thế giới. Đến cuối năm 2019, toàn tỉnh có hơn 3.750 dự án đầu tư nước
ngoài (FDI) còn hiệu lực với tổng vốn đăng ký 34,23 tỷ USD.
Bên cạnh đó, tỉnh đã hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới trước 1 năm so với kế hoạch và
đang tiếp tục phấn đấu thực hiện theo chuẩn nông thôn mới nâng cao. Song song đó, tỉnh luôn quan
tâm thực hiện tốt các chính sách đối với người có công, chính sách an sinh xã hội, giảm nghèo, giải
quyết việc làm… Nhờ vậy, đời sống nhân dân không ngừng được cải thiện và nâng lên.
Những con số “biết nói” trên đã minh chứng cho sự phát triển ngoạn mục của Bình Dương trong thời
gian qua. Thành quả đó chính là nền tảng, là tiền đề quan trọng để tỉnh thực hiện thắng lợi kế hoạch
phát triển kinh tế - xã hội năm 2020 và cả giai đoạn 2016-2020.
Luôn tìm tòi hướng đi mới
Những thành quả đạt được khá toàn diện của tỉnh trên tất cả các lĩnh vực thời gian qua thực sự là
niềm tự hào của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân tỉnh nhà. Tuy nhiên, trong suy nghĩ và hành động,

Trang 95
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
Bình Dương chưa bao giờ hài lòng hay thỏa mãn với kết quả đạt được, mà luôn trăn trở, tìm tòi hướng
đi mới để xây dựng và phát triển tỉnh nhà ngày càng giàu đẹp, hiện đại, văn minh.
Một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong thời gian tới được tỉnh ưu tiên thực hiện đó là triển khai
đồng bộ các giải pháp cải thiện môi trường đầu tư, thúc đẩy sản xuất, kinh doanh, nâng cao năng lực
cạnh tranh của tỉnh; thực hiện chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng tăng tỷ trọng nhóm ngành công
nghiệp - dịch vụ; chú trọng nâng cao chất lượng tăng trưởng, khuyến khích đổi mới, sáng tạo, khởi
nghiệp, phát triển doanh nghiệp tư nhân. Song song đó, tỉnh đẩy nhanh tiến độ thành lập mới và mở
rộng khu, cụm công nghiệp, đồng thời sớm thành lập KCN công nghệ cao, công nghiệp hỗ trợ…
Cùng với đó, tỉnh từng bước triển khai thực hiện chủ trương hỗ trợ, khuyến khích chuyển đổi công
năng các cơ sở sản xuất công nghiệp ở phía nam sang phát triển thương mại - dịch vụ, đô thị và công
nghiệp công nghệ cao phù hợp với quy hoạch.
Trong thu hút đầu tư, tỉnh tiếp tục thu hút mạnh nguồn vốn FDI, trong đó tập trung thu hút các dự án
thuộc ngành công nghiệp có giá trị gia tăng cao, các dự án có công nghệ tiên tiến, hiện đại; hạn chế
thu hút các dự án sử dụng nhiều lao động, tài nguyên, có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường. Tỉnh chú
trọng mời gọi đầu tư từ các tập đoàn lớn, các doanh nghiệp có công nghệ cao… đặc biệt là các doanh
nghiệp có uy tín và tiềm năng đến từ châu Âu, châu Mỹ và các nước có nền công nghiệp phát triển.
Đồng thời, tỉnh cũng phát triển các ngành dịch vụ chất lượng cao, có hàm lượng tri thức, công nghệ
và giá trị gia tăng cao, gắn với phát triển đô thị theo hướng văn minh, hiện đại.
Để làm cơ sở định hướng cho sự quản lý, điều hành và phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh trong những
năm tới, tỉnh sẽ tập trung thực hiện tốt công tác lập quy hoạch tỉnh Bình Dương giai đoạn 2021-2030,
tầm nhìn đến năm 2050. Mặt khác, tỉnh tiếp tục quan tâm nâng cấp, chỉnh trang đô thị, bảo đảm lộ
trình nâng cấp đô thị của tỉnh và các địa phương. Quan tâm tạo điều kiện thuận lợi cho các chủ đầu
tư sớm triển khai xây dựng Dự án Trung tâm Thương mại thế giới thành phố mới Bình Dương. Đây
là dự án trọng điểm của tỉnh trong năm 2020 và nhiệm kỳ 2020-2025 của Đảng bộ tỉnh.
Vươn tầm thế giới
Trong hành trình đi tới, Bình Dương đã khẳng định vị thế không chỉ trong nước mà còn cả trên trường
quốc tế. Trong thời gian qua, Bình Dương vinh dự được chọn để tổ chức nhiều sự kiện tầm cỡ quốc
tế, điển hình là Diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á (Horasis), Hội nghị Hiệp hội Đô thị khoa học thế
giới (WTA)… Các sự kiện này đã tạo tiếng vang lớn, mở ra cơ hội thu hút đầu tư, hợp tác trao đổi
kinh nghiệm giữa Bình Dương và các đối tác, doanh nghiệp trên thế giới.
Năm 2018, Bình Dương trở thành địa phương đầu tiên của Việt Nam chính thức là thành viên Diễn
đàn Cộng đồng thông minh thế giới và được vinh danh là 1 trong 21 thành phố, khu vực có chiến
lược phát triển thành phố thông minh tiêu biểu của thế giới (Smart 21) năm 2019. Và năm 2019, vinh
dự này một lần nữa lại đến với Bình Dương khi địa phương tiếp tục được vinh danh là thành phố có
chiến lược phát triển thành phố thông minh tiêu biểu của thế giới (Smart 21) năm 2020.
Việc triển khai thực hiện Đề án thành phố thông minh là một trong những bước đi mang tính chiến
lược nhằm tạo ra sự đột phá trong phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh; hướng đến việc định hình và
phát triển một nền kinh tế có giá trị gia tăng cao hơn dựa trên cơ sở nền sản xuất công nghệ cao, bảo
đảm chất lượng phát triển, hướng đến các mục tiêu phát triển bền vững. Với việc triển khai đề án này,
tỉnh nỗ lực quy hoạch và phát triển đô thị theo hướng thông minh, hội nhập quốc tế sâu rộng và tạo
tiền đề tiến lên nền kinh tế tri thức.
Thêm một sự kiện khẳng định vị thế của Bình Dương đó là Trung tâm Thương mại thế giới thành
phố mới Bình Dương trở thành thành viên chính thức của Hiệp hội Trung tâm Thương mại thế giới
(WTCA). Và trong dịp diễn ra Horasis 2019, tỉnh đã tổ chức công bố Trung tâm Thương mại thế giới
thành phố mới Bình Dương (WTC BDNC). WTC BDNC sẽ đóng vai trò nền tảng hỗ trợ hoạt động
thương mại - dịch vụ quốc tế tại Bình Dương và các tỉnh lân cận, khu vực phát triển.
Trang 96
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
Kế thừa thành quả đạt được cùng những định hướng chiến lược trong phát triển kinh tế - xã hội và vị
thế ngày càng nâng cao của tỉnh, tin tưởng rằng Bình Dương sẽ tiếp tục lập nên nhiều kỳ tích mới
trên đường phát triển, góp phần xây dựng một Bình Dương giàu đẹp, văn minh và là thành phố đáng
sống trong tương lai.
Theo thống kê mới nhất, tỉnh Bình Dương đứng thứ 2 cả nước về thu hút vốn FDI, chỉ sau TP.Hồ Chí
Minh. Riêng trong năm qua, kinh tế của tỉnh tiếp tục tăng trưởng ổn định, nhiều chỉ tiêu vượt kế
hoạch đề ra; trong đó chỉ số phát triển công nghiệp, kim ngạch xuất khẩu, tổng mức bán lẻ hàng hóa
và doanh thu dịch vụ đạt mức tăng trưởng ấn tượng, cao nhất trong 5 năm gần đây. Đặc biệt, thặng
dư thương mại của tỉnh tiếp tục gia tăng, với xuất siêu gần 7 tỷ USD. Bình Dương là 1 trong 16 địa
phương nộp ngân sách về Trung ương, với tỷ lệ đứng thứ 3 sau TP.Hồ Chí Minh và Hà Nội. Năm
qua, GRDP của tỉnh tăng trưởng 9,5%; GRDP bình quân đầu người ước đạt 146,9 triệu đồng/năm.

Cần đánh giá đúng thực trạng hiện nay để có giải pháp thích hợp cho đổi mới căn bản và toàn
diện nền giáo dục nước nhà

MỞ ĐẦU
Gần đây GS. Nguyễn Lân Dũng đã có bài viết “Chúng ta nên tự hào hay lo lắng
về thực trạng nền giáo dục nước nhà!?”[1]. Trước câu hỏi của GS. Nguyễn Lân Dũng thật
khó có câu trả lời chính xác, tôi chỉ xin mạo muội trả lời ngắn gọn là: Chúng ta có thể tự hào
về những con số mà nền giáo dục đã đạt được trong những năm vừa qua nhưng thực sự lo
lắng về thực trạng của nền giáo dục hiện nay của nước nhà. Tại sao lại vậy? Vì khi nhìn vào
những dữ liệuvề số học sinh được đến trường trong độ tuổi đi học, số sinh viên và số lượng
các trường đại học cao đẳng hiện cúng ta đang có; số huy chương vàng, bạc, đồng của các
kỳ thi Olympic quốc tế; nhìn vào đánh giá của PISA; về kết quả thi tốt nghiệp phổ thông
hàng năm, về số học sinh giỏi và xuất sắc của mỗi trường, mỗi huyện mỗi tỉnh,…, không tự
hào sao được. Nhưng nhìn vào chất lượng nguồn nhân lực của chúng ta đào tạo ra thì không
thể không lo ngại. Chính vì thế Trung ương mới có Nghị quyết số 29 – NQ/TW về “đổi mới
căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng nhu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá
trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”đã được
hội nghị trung ương 8, khóa XI thôngqua. Để cuộc đổi mới lần này mang lại hiệu quả chúng
tôi thấy cần phải lưu ý mấy điểm:
 Muốn đổi mới phải biết thực trang của nền giáo dục của nước ta hiện nay đang yếu kém ở những
điểm nào.
 Đâu là giải pháp căn cơ để có thể tạo nên sự chuyển đổi một các cơ bản và toàn diện nền giáo dục
nước nhà.
Sau đây chúng tôi xin trình bày một số nhận định và quan điểm của mìnhvề hai nôi dung
trên.

1. NHỮNG HẠN CHẾ CỦA NỀN GIÁO DỤC NƯỚC NHÀ HIỆN NAY
Tuy cuộc đổi mới về giáo dục của chúng ta có chậm hơn những đổi mới về kinh tế; nhưng
chủ trương về đổi mới nền giáo dục đến nay cũng đã được trên 20 năm mà kết quả mang lại
chưa là bao. Nền giáo dục nước nhà xét một cách toàn diện vẫn là nền giáo dục theo tư duy
của xã hội truyền thống nên chất lượng của giáo dục nói chung và đào tạo nguồn nhân lực
nói riêng chưa đáp ứng được nhu cầu của xã hội phát triển ngày một nhanh và đa dạng . Mà
nguyên nhân của nó có thể là:
2.1. Tư duy và cách làm giáo dục chưa theo kịp thời đại
Trang 97
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
Nguyên nhân của mọi nguyên nhân dẫn đến tình trạng nền giáo dục nói chung và đào tạo
nguồn nhân lực nói riêng có hiệu quả quá thấp là nền giáo dục của Việt Nam chưa thoát khỏi
cách nghĩ và cách làm giáo dục của giáo dục của xã hội truyền thống. Xã hội truyền thống
thường chia đời người thành 3 giai đoạn: Giai đoạn đầu là đến trường; giai đoạn giữa là làm
việc và giai đoạn cuối là nghỉ hưu.
Do sự phát triển quá chậm và ít biến đổi của khoa học và công nghệ nên xã hội truyền
thống đặt cho sứ mạng của nhà trường phải trang bị đầy kiến thức để con người có đủ khả
năng làm việc suốt đời, song lại xem nhẹ việc bồi dưỡng năng lực của người học vận dụng
những kiến thức đó để giải quyết những vấn đề mà công việc và cuộc sống đặt ra. Tư duy
này hiện vẫn đang ngự trị ở không ít tổ chức và những cá nhân có trách nhiệm trong hệ thống
quản lý giáo dục, dẫn đến hệ lụy trong và cách làm giáo dục là:
 Chú trọng vào việc truyền đạt kiến thức, mang nặng tính nhồi nhét; Quá coi trong bằng cấp và kết
quả thi cử mà chưa chú trọng đến năng lực và phẩm chất của người học. Cách tổ chức thi hiện nay
phần lớn mới chỉ dừng lại việc đánh giá nhận thức sách vở của người học.
 Nền giáo dục bị khép kín trong nhà trường và chủ yếu dựa trên sự tương tác giữa thầy và trò trong
phạm vi của sách giáo khoa, thiếu sự tương tác với xã hội. Vai trò của gia đình, đoàn thể và xã hội
ngày một mờ nhạt trong giáo dục thế hệ trẻ.
 Việc sử dụng nguồn lực đầu tư của Nhà nước và xã hội thiếu hiệu quả. Nguồn lực tài chính đầu tư
của Nhà nước tuy có tăng nhưng vẫn chưa đáp ứng được các yêu cầu nâng cao chất lượng đào tạo
do quản lý manh mún và phân tán, chạy theo việc mở trường và nâng cấp các trường đại học cao
đẳng làm cho giữa quy mô đào tạo và chất lượng đào tạo không tương xứng. Bản thân các trường
chạy theo mục tiêu trước mắt, thường tranh thủ mở rộng qui mô mà quên đi chất lượng dẫn đến bộ
máy quản lý cồng kềnh gây lãng phí, hiệu quả đầu tư kém.
2.2. Chất lượng giáo dục chưa đáp ứng được nhu cầu đào tạo con người và nhu
cầu phát triển của xã hội
Ở bậc học phổ thông; vì quá tham vọng về trang bị kiến thức nên chương trình giáo dục
mang nặng tính lý thuyết sách vở, không phù hợp với tâm sinh lý, khả năng tiếp thu của
người học đặc biệt là ở lứa tuổi tiểu học và trung học cơ sở; nên đã gây ra một số hệ lụy:
 Vì chương trình quá rộng và quá nặng cùng với chế độ thi cử nặng nề, cộng thêm bệnh thành tích
và cách quản lý theo kiểu chỉ cầm tay chỉ việc; đã gây áp lực rất lớn cho thầy và trò. Chế độ làm
việc của giáo viên qúa căng thẳng, dạy và học ở trường không đủ phải tranh thủ dạy và học thêm
một cách tràn lan. Học sinh hầu như không còn thời gian để tự tư duy và tìm hiểu kiến thức, nhiều
em do áp lực quá lớn của khối lượng kiến thức nên chỉ còn một cách duy nhất là học thuộc lòng để
đi thi. Tình trạng này tạo thành thói quen không tốt cho người học không chỉ diễn ra ở bậc phổ
thông mà thói quen này đã len lỏi vào các trường đại học và đào tạo nghề.
 Tình trạng học đối phó ngày càng phát triển biến thành con bệnh mãn tính rất khó chữa, nó gây ra
những tác hại vô cùng lớn đối với thế hệ trẻ không những khi còn ngồi trên ghế nhà trường mà còn
thâm nhập vào cuộc sống của các em sau này, nó len lỏi vào mọi ngõ ngách của cuộc sống, sinh
hoạt làm băng hoại đạo đức và hiệu quả của công việc từ nhỏ đến lớn. Một khi đã trở thành thói
quen thì thật nguy hiểm mà mọi người không nhận biết ra được mức tác hại của nó.
 Với tư duy và cách làm giáo dục như vậy, nền giáo dục của chúng ta thay vì tạo ra những con người
năng động biết phát hiện ra những vấn đề nảy sinh ra trong công việc chuyên môn hoặc trong đời
sống hàng ngày, biết phân tích và giải quyết vấn đề để thúc đẩy công việc tốt lên thì giáo dục của
chúng ta đang tạo ra không ít những con người vừa vô cảm và nhạy cảm với “tư duy kiểu nhà
nông” – rất nhạy cảm với lợi ích trước mắt của bản thân và tập thể nhỏ nhưng thiếu quan tâm

Trang 98
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
đến lợi ích lâu dài của đất nước. Giáo dục chưa làm được chức năng là “đào tạo con người” một
cách đích thực.
 Một hệ quả mà chúng ta không lường được là với chương trình học nhồi nhét và thi cử nặng nề đã
lấy đi tuổi thơ của thế hệ trẻ và tác động không nhỏ đến sức khỏe, thể chất của học sinh làm ảnh
hưởng lâu dài đến khả năng thái độ làm việc của các em sau này. Đây cũng là một trong những
nguyên nhân làm cho năng xuất lao động của người Việt gần như thấp nhất trong khu vực.
III. MUỐN ĐỔI MỚI PHẢI THAY ĐỔI CĂN BẢN TƯ DUY VÀ CÁCH LÀM
GIÁO DỤC
3.1. Phải hội nhập với tư duy và các làm giáo dục của thế giới ở thế kỷ 21
Do sự phát triển mạnh mẽ của khoa học và công nghệ, tri thức của con người phát triển
rất nhanh và cũng nhanh bị thay đổi. Kho tàng kiến thức của nhân loại ngày một phong phú
và rộng lớn, một số tri thức cũng nhanh bị lạc hậu và đào thải theo thời gian. Cùng với sự
phát triển của khoa học và công nghệ là sự phát triển bùng nổ của công nghệ thông tin và
truyền thông làm cho thế giới ngày một “phẳng ra”, con người có điều kiện hòa nhập vào
cộng đồng quốc tế, mỗi quốc gia muốn phát triển cũng phải hội nhập quốc tế. Điều kiện tiên
quyết để một quốc gia có thể hội nhập với thế giới có lẽ phải bắt đầu từ giáo dục.
Chính vì thế tham vọng trang bị cho người học đầy đủ kiến thức cơ bản của nhân loại
trong chương trình giáo dục là “không thể, không cần thiết và không hiệu quả”.
Không thể là vì khối lượng kiến thức của loài người rất phong phú và thay đôi rất nhanh
và liên tục.
Không cần thiết là vì người học có thể tìm kiếm và ghi nhận được kiến thức không chỉ ở
nhà trường mà từ xã hội thông qua phương tiện truyền thông với sự trợ giúp của công nghệ
thông tin và máy tính cá nhân…
Không hiệu quả là vì không đạt được mục tiêu và tinh thần đổi mới giáo dục là chú trọng
bồi dưỡng kiến thức kiến thức, kỹ năng và thái độ lao động. Với cách đào tạo như hiện nay
là kiến thức được truyền thụ đã lạc hậu ghi dấu ấn quá sâu trong bộ óc của người học gây ra
tác dụng ngược không mong muốn, tạo ra một số nghịch lý trong giáo dục:
 Về giáo dục cấp phổ thông: học sinh phổ thông thì học không có thời gian nghĩ ngơi và chơi.
 Cơ quan quản lý: thì giám sát đầu vào chặt chẽ hơn giám sát đầu ra, coi trọng bằng cấp hơn năng
lực nên dẫn đến nhiều tiêu cực trong tuyển dụng đã ảnh hưởng rất nhiều đến việc học.
 Về giáo dục đại học: Sinh viên cao đẳng, đại học thì chơi nhiều hơn là học. Kết quả điều tra ở một
số ngành khoa học kỹ thuật, theo khảo sát của các học giả quốc tế ở những năm cuối thế kỷ trước
[3]: ở Mỹ số sinh viên tốt nghiệp vào năm 1970 đến năm 1980 kiến thức đã mòn cũ mất ½, đến năm
1986 số kiến thức được học lão hóa hoàn toàn. Còn đối với Trung quốc số sinh viên tốt nghiệp vào
năm 1965 đến 1970 kiến thức đã lạc hậu 45%, đến 1975 tỉ lệ này lên đến 75%.
Một số ngành học còn có tốc độ phát triển nhanh hơn nữa và kiến thức chóng già hóa
hơn như: công nghệ thông tin, điện tử viễn thông…
Cũng qua nghiên cứu các học giả trên cho thấy rằng khối lượng kiến thức về khoa học
kỹ thuật học được ở trường học truyền thống chỉ cung cấp chỉ đáp ứng 20% tỉ trọng kiến thức
ứng dụng trong công việc. Để có thể làm được việc còn thiếu 80% kiến thức, số kiến thức
còn thiếu này con người phải tự “bồi dưỡng”, nếu không tự bù đắp được phần hiếu hụt này,
con người sẽ bị đào thải ra ngoài cuộc chơi mà anh ta theo đuổi.
Vì vậy muốn thành đạt phải có khả năng tự học và có môi trường để học tập, từ đó xây
dựng triết lý giáo dục mới:
 Về thời gian: học tập là công việc của cả đời người nên phải học suốt đời.

Trang 99
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
 Về không gian: cả xã hội học tập, ai muốn làm việc được và hòa nhập với cộng đồng đều phải học.
Học ở mọi nơi mọi lúc, học từ trong cuộc sống (không phải suốt đời ngồi ở trường để học), hình
thành một xã hội học tập ở đó mọi người đều có điều kiện được học và phải học mới có thể đáp
ứng được nhu cầu của xã hội.
 Thay đổi phương thức đào tạo từ truyền thụ kiến thức hướng tới phát triển năng lực và phẩm chất
cho người học.
 Giảm dần chức năng chủ quản của các quan Nhà nước và mạnh dạn trao quyền tự quản cho các cơ
sở giáo dục để phù xu thế chung thế giới..
3.2. Muốn đổi mới phải tái cấu trúc lại nền giáo dục nước nhà
Tái cấu trúc ở đây có thể là:
 Tái cấu trúc lại nhận thức về giáo dục và vai trò quản lý của Nhà nước với sự nghiệp giáo dục.
 Tái cấu lại hệ thống quản lý về giáo dục.
 Tái cấu trúc về phương thức giáo dục và đào tạo.
 Đổi mới chương trình giáo dục theo hướng tinh giản phát triển năng và phẩm chất con người mới.
Đứng trước tình hình trên chúng tôi đưa ra một số giải pháp cho các cấp học phổ thông,
đại học và cao đẳng:
3. 2.1. Đổi mới phương thức đào tạo để khuyến khích khả năng tự học của học sinh, sinh
viên.
4. Đối với bậc học phổ thông:
Có nhiều cách hiểu và quan niệm về mục tiêu giáo dục, theo những tiếp cận giáo dục
hiện đại, có thể tóm tắt mục tiêu giáo dục ở các nhà trường phổ thông hiện nay bao gồm:
Kiến thức, kỹ năng và thái độ (hay kiến thức, kỹ năng trí tuệ, kỹ năng sống - nhân cách).
Năng lực của con người hiện nay được đánh giá trên cả ba khía cạnh: Kiến thức, kỹ năng và
thái độ, vậy mục tiêu của bậc học phổ thông là: Hình thành và phát triển được nền tảng tư
duy trí tuệ của con người trong thời đại mới:
 Kiến thức và kỹ năng cơ bản.
 Kỹ năng tư duy khoa học: kỹ năng tư duy phân tích, suy luận, tổng hợp, lôgic…Kỹ năng phát hiện
và giải quyết vấn đề, Kỹ năng tư duy sáng tạo, phản biện. Kỹ năng tự học và tự học hiệu quả.
 Nhân cách và kỹ năng sống: Kỹ năng lãnh đạo bản thân như: trung thực, chủ động, tự trọng và tự
tin. Kỹ năng đặt mục tiêu, tạo động lực, tổ chức công việc hiệu quả. Kỹ năng ứng xử - giao tiếp,
lắng nghe, đàm phán, trình bày thuyết trình. Kỹ năng làm việc nhóm, đồng đội…
Do đó nhiệm vụ của nhà trường trong thời đại hiện nay thay vì truyền thụ kiến thức đơn
thuần phải chú trọng đến việc trang bị cho người học khả năng tự học để cho mỗi người có
thể học suốt đời, người có học là người biết mình phải học nữa và biết cách học thêm nữa để
bồi tri thức, kỹ năng và nhân cách sống cho bản thân mình.
Từ tư duy đó cũng cần phải đổi cách dạy, cách học và kiểm tra đánh giá kết quả của quá
trình học. Dạy học của thời đại này là dạy cách học, học là học cách học có thể học suốt đời.
Chức năng của nhà trường bây giờ là: Phải tạo cho người học có cách học hợp lý để có
khả năng tự học, nâng cao kỹ năng tư duy để phát triển không ngừng.
Tổ chức thi để đánh giá kết quả học tập thông qua đánh giá năng lực của người học trước
những vấn đề cần giải quyết thay vì tổ chức thi cử để đánh giá những kiến thức thu nhận
được qua bài giảng.
1. Đối với bậc học cao đẳng, đại học:
Việc áp dụng học chế tín chỉ là giải pháp tốt có thể đạt được mục tiêu của giáo dục hiện
đại. Với việc áp dụng này chúng ta có thể:

Trang 100
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
 Chuyển từ phương thức đào tạo theo niên chế nặng về truyền thụ kiến thức coi việc dạy và học là
trung tâm sang học chế tín chỉ, đặt người học ở trung tâm của quá trình đào tạo.
 Tạo sự năng động cho người học.
Tất nhiên cách dạy và cách học theo học chế tín chỉ phải thay đổi, không thể đem cách
dạy và cách học của học chế niên chế áp dụng cho học chế tín chỉ. Làm như thế có thể dẫn
đến tác dụng khuyến khích mặt trái của học chế tín chỉ. Trong khuôn khổ của bản tham luận,
chúng tôi không thể phân tích kỹ về những tác hại và hạn chế của việc áp dụng học chế tín
chỉ theo kiểu hình thức đang diễn ra không ít trường hiện nay, xin chờ dịp khác.
Đi đôi với việc đổi mới về phương thức đào tạo, cần phải thay đổi quan điểm và cách
dạy, cách học trong nhà trường phổ thông, đại học và cao đẳng. Quan điểm mới về giảng dạy
trong trường là:
+ Kiến thức rất đa dạng và thay đổi theo thời gian.
+ Giảng dạy là khai thác và nuôi dưỡng nội lực của học sinh, sinh viên để họ sẽ tự học
suốt đời .
+ Tạo ra thói quen rèn luyện tư duy, kĩ năng phân tích vấn đề, khả năng tiếp thu, diễn
đạt, tổ chức, xử lí thông tin. Phương thức tư duy toàn diện của John Dewey là công cụ đáng
để chúng ta tham khảo cho việc dạy và học hiện nay.
+ Thói quen học tập là quan trọng trong giáo dục hiện nay (người thầy không còn độc
quyền về kiến thức).
Từ quan điểm trên đưa đến cách giảng dạy mới là: nêu vấn đề để thầy và trò cùng giải
quyết, với mục tiêu:
 Dạy cách học, học cách học để tạo thói quen, niềm say mê và khả năng học suốt đời là nội dung bao
quát của việc dạy và học ở các cấp bậc phổ thông, cao đẳng, đại học. Người thầy ở thời đại hiện nay
là người biết truyền cảm hứng cho người học.
 Đặt người học ở vị trí trung tâm để phát huy tính chủ động của người học
 Ứng dụng ICT (công nghệ thông tin và truyền thông) thu thập, lựa chọn và xử lý thông tin nhanh
chóng để biến thành tri thức của mỗi cá nhân.
3.2.2. Đổi mới cách đánh giá kết quả học tập để bồi dưỡng năng lực cho học sinh,
sinh viên.
Mục đích: để đánh giá khách quan năng lực học tập của học sinh, sinh viên và tạo điều
kiện cho sinh viên có điều kiện học tập suốt đời, không ngừng nâng cao năng lực chuyên
môn của mình, kết quả học tập của người học phải được đánh giá suốt quá trình học từng học
phần chứ không chỉ căn cứ vào kết quả của kỳ thi.
Cách đánh giá kết quả học tập của ta hiện nay vẫn chưa xác định được yêu cầu về nhận
thức của người học trong từng học phần, từng vấn đề, đánh giá còn chung chung; yêu cầu
của bài thi hay kiểm tra vẫn còn dừng ở kiểm tra đánh giá mức nhận thức thấp, thậm chí còn
quá thấp; cách làm trên thực chất chưa đánh giá được chính xác năng lực tư duy của người
học.
Cần đổi mới cách đánh giá bằng việc từng bước tinh giản nội dung cần kiểm tra đánh
giá; có sự phân biệt cách đánh giá giữa các học phần cốt lõi và không cốt lõi; có những vấn
đề ở các học phần cuộc sống hàng ngày sẽ đánh giá và kiểm tra, người học phải tự điều chỉnh,
tự bồi dưỡng để tích lũy kiến thức và kinh nghiệm.
Về đánh giá kết quả học tập một cách có hiệu quả, cần tiếp cận bảng phân loại của
B.Bloom liên quan đến các mục đích về kiến thức và các kĩ năng trí tuệ đã được học trò của
ông là Giáo sư Lorin Anderson và các cộng sự điều chỉnh vào năm 1990 bao gồm 6 mức
được mô tả trong hình. Vận dụng các tiêu chí này vào thang điểm A, B, C, D, F…một cách
Trang 101
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
phù hợp. Tránh cách làm quy đổi điểm qua lại như hiện nay (thực chất chẳng có thay đổi gì).
Rào cản nào khiến ta cải cách nửa vời đến thế?
Nhà trường phải có những giải pháp cụ thể để từng bước tiếp cận với phương thức đánh
giá của Bloom, bao gồm:
 Triển khai học chế tín chỉ một cách khoa học, không hình thức.
 Xây dựng chương trình đào tạo và đề cương chi tiết các học phần trên cơ sở định hướng của POHE,
KAS và CDIO.

1. LỜI KẾT
Để thay lời kết chúng tôi xin mượn ý kiến của tân Bộ trưởng Bộ GD&ĐT phát biểu với
báo giới khi nhậm chức và chúc cho dự định của ông thành công mang phúc cho mọi
nhà: “Chúng ta phải chuyển cả một nền giáo dục lấy tiếp cận nội dung là chủ đạo sang một
nền giáo dục chú trọng dạy phương pháp, kỹ năng trên nền tảng kiến thức chuyên môn cần
thiết để phát triển năng lực người học và dạy làm người”.[5] Hay như lời gửi gắm của GS.
Hoàng Tụy trong bài “Giáo dục Nước ta đang đi về đâu” [6]: “…mặc dù đã vẽ ra một bức
tranh nhiều phần ảm đạm, tôi vẫn nghĩ rằng có lý do để hy vọng và tin tưởng. Tôi nhớ có nhà
lãnh đạo đất nước vào thời kỳ khó khăn trước đây đã từng khẳng định: dân tộc này đã quyết
thì làm được. Mong rằng ta sẽ sớm quyết để các thế hệ sau đỡ tủi”.
Trên đây là một số ý kiến của chúng tôi muốn góp tiếng nói trong hội thảo này để mong
sao nền giáo dục Khánh Hòa nói riêng, của Việt Nam nói chung sớm hội nhập được với thế
giới, Khánh Hòa có thể trở thành địa điểm xuất khẩu giáo dục trong thời gian sớm nhất.
Giải pháp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực Việt Nam trước yêu cầu số hóa nền kinh tế
1. Yêu cầu số hóa từ cuộc cách mạng công nghiệp 4.0
CMCN 4.0 là sự hội tụ của một loạt các công nghệ mới xuất hiện dựa trên nền tảng kết nối và công
nghệ số, được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực. Các công nghệ, lĩnh vực mới có thể kể đến như: Internet
kết nối vạn vật (IoT); Cơ sở dữ liệu tập trung (Big data); Trí tuệ nhân tạo (AI); Năng lượng tái tạo/
Công nghệ sạch (Renewable energy/ Clean tech); Người máy (Robotics); Công nghệ in 3D (3D
printing); Vật liệu mới (graphene, skyrmions, bio-plastic,...); Blockchain; Kết nối thực ảo
(Virtual/Augmented Reality); Thành phố thông minh (Smart cities); Công nghệ màng mỏng
(Fintech); Các nền kinh tế chia sẻ (Shared economics)... Khác với các cuộc cách mạng trước đó,
CMCN 4.0 có sự khác biệt rất lớn về tốc độ, phạm vi và sự tác động. Cuộc cách mạng này có tốc độ
phát triển và lan truyền nhanh hơn rất nhiều so với trước đó. Phạm vi của CMCN 4.0 diễn ra rộng
lớn, bao trùm, trong tất cả các lĩnh vực, từ sản xuất chế tạo đến dịch vụ, và dịch vụ công.
CMCN 4.0 dự báo sẽ làm thay đổi toàn bộ hệ thống sản xuất, quản lý và quản trị trên toàn thế giới,
tác động mạnh mẽ tới mọi mặt đời sống, kinh tế, chính trị, xã hội, nhà nước, chính phủ, doanh nghiệp,
tổ chức, cá nhân,... tạo ra nền kinh tế số. Do đó, để duy trì lợi thế cạnh tranh và có thể bắt kịp được
các nước tiên tiến, các quốc gia, trong đó có Việt Nam đều đang tập trung phát triển kinh tế số và ứng
dụng các thành tựu công nghệ của CMCN 4.0. Điều này tạo cơ hội công ăn việc làm mới, tăng năng
suất cho người lao động... Tuy nhiên, điều này cũng đặt ra thách thức về chất lượng lao động và khả
năng người lao động bị thay thế bởi robot, máy móc...
2. Thách thức đối với nguồn nhân lực Việt Nam
Bên cạnh những tác động to lớn mà kinh tế số đem lại thì cũng có nhiều thách thức được đặt ra đối
với các nước đang phát triển như Việt Nam, đặc biệt sẽ làm thay đổi mạnh mẽ cơ cấu lao động và thị
trường lao động. Hệ thống tự động hóa sẽ thay thế dần lao động thủ công trong toàn bộ nền kinh tế.
Đồng thời, sự chuyển dịch từ nhân công sang máy móc sẽ gia tăng sự chênh lệch giữa lợi nhuận trên
vốn và lợi nhuận với sức lao động, điều này sẽ tác động đến thu nhập của lao động giản đơn và gia
Trang 102
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
tăng thất nghiệp. Theo ước tính của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) có đến 86% lao động cho các
ngành Dệt may và Giày dép của Việt Nam có nguy cơ cao mất việc làm dưới tác động của những đột
phá về công nghệ do cuộc CMCN 4.0. Nguy cơ này có thể chuyển thành con số thiệt hại không hề
nhỏ khi các ngành như Dệt may, Giày dép đã tạo ra số lượng lớn việc làm cho lao động trong nước.
Số lượng công việc cần lao động chất lượng cao ngày càng gia tăng, trong khi thứ hạng chỉ số lao
động có chất lượng của Việt Nam còn đứng ở vị trí thấp. Ví dụ điển hình là ngành Công nghệ thông
tin. Ước tính mỗi năm, nhu cầu tuyển dụng vẫn tăng đều đặn gần 50%, trong khi thực tế với 500.000
ứng viên công nghệ thông tin ra trường chỉ có 8% đáp ứng được nhu cầu này. Thực tế này cho thấy,
chất lượng nguồn lao động đặc biệt là ngành Kỹ thuật hiện đang trở thành đòi hỏi bức thiết. Theo các
bản báo cáo của Vietnamworks, có gần 15.000 nhân sự trong ngành Công nghệ thông tin Việt Nam
được tuyển dụng trong năm 2016; đến cuối năm 2018, ngành này thiếu hụt khoảng 70.000 người và
đến năm 2020 sẽ là 500.000 người.

Biểu đồ. Thứ hạng Chỉ số lao động có chuyên môn cao của Việt Nam và các nước ASEAN
Bên cạnh đó, một trong những thách thức đặt ra đối với các quốc gia đang phát triển khi tiếp cận với
kinh tế số chính là nguồn nhân lực có tay nghề cao. Theo số liệu trong Báo cáo về mức độ sẵn sàng
cho nền sản xuất trong tương lai 2018 của WEF, Việt Nam xếp hạng thuộc nhóm cuối trong bảng thứ
hạng về lao động có chuyên môn cao, thứ 81/100 thậm chí xếp hạng sau Thái Lan và Philippin trong
nhóm các nước ASEAN. Và cũng trong báo cáo này, thứ hạng về chất lượng đào tạo nghề của Việt
Nam chỉ ở thứ 80/100, so với trong nhóm các nước ASEAN thì chỉ đứng trước Campuchia (92/100).
Nguồn nhân lực thực sự vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu của kinh tế số, một phần là do trong hệ
thống nhà trường nhất là những trường đào tạo về kỹ thuật còn áp dụng những công nghệ rất cũ trong
công tác giảng dạy. Khi cuộc CMCN 4.0 ra đời thì các doanh nghiệp sẽ đòi hỏi họ cũng phải thay
đổi, phát triển để đáp ứng yêu cầu của khách hàng. Các trường đại học phải đào tạo ra nguồn nhân
lực có các kỹ năng mới và trình độ giáo dục cao hơn so với những thập kỷ trước. Thực tế hiện nay,
giáo dục đại học về tổng thể vẫn chưa đáp ứng nhu cầu của các nhà tuyển dụng.
Có thể nói kinh tế số với những công nghệ mới, làm thay đổi nền tảng sản xuất, phát sinh thêm nhiều
ngành nghề mới, đồng thời đặt ra những yêu cầu mới về năng lực nhân sự. Đây là một thách thức lớn
đối với giáo dục đại học Việt Nam. Vì vậy, các trường đại học ở Việt Nam cần phải nhận thức được
những thách thức này, từ đó, có chiến lược phù hợp cho việc phát triển khoa học, công nghệ, thay đổi
phương thức đào tạo, đầu tư cơ sở vật chất để đào tạo ra nguồn nhân lực có chất lượng cao trong thời
kỳ kỹ thuật số.
3. Đề xuất một số giải pháp
Một là, Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ hình thành và phát triển với mô hình khởi nghiệp đổi mới
sáng tạo trong các trường đại học đào tạo về công nghệ, tạo hệ sinh thái cho các doanh nghiệp khởi
nghiệp đổi mới sáng tạo. Thúc đẩy quá trình hợp tác quốc tế trong nghiên cứu phát triển và chuyển
giao công nghệ. Ngoài ra, cần tiếp tục đẩy mạnh quá trình hoạt động và phát triển của các khu công
nghiệp, khu công nghệ cao; ưu tiên tài trợ cho các tổ chức, cá nhân có công trình khoa học - công
nghệ xuất sắc.
Hai là, tạo mối liên kết giữa nhà trường và doanh nghiệp. Để có lực lượng lao động lành nghề, ngay
từ khi còn trên ghế nhà trường, sinh viên được vừa học, vừa làm trong môi trường thực tế. Tuy nhiên,
hiện rất ít công ty có chiến lược nuôi dưỡng nguồn nhân lực ngay từ năm thứ 2, thứ 3 và có kế hoạch
cho sinh viên vào làm linh hoạt. Ngược lại, các trường cũng chỉ tập trung vào công tác đào tạo chứ
chưa quan tâm nhiều đến việc hợp tác với doanh nghiệp. Giữa các doanh nghiệp với các trường đại
học cũng như các cơ sở đào tạo thiếu cơ chế phối hợp chặt chẽ, doanh nghiệp phải là nơi đặt hàng
cho các trường đại học về nhu cầu nhân lực, tuy nhiên, vấn đề này ở Việt Nam chưa được thực hiện
Trang 103
 Đề cương ôn thi tốt nghiệp: Nguyễn Khánh Duy
tốt, dẫn đến trường hợp nhân lực vừa thừa nhưng lại vừa thiếu. Do đó, cần tập trung gắn kết hoạt
động đào tạo của nhà trường với hoạt động sản xuất của doanh nghiệp thông qua các mô hình liên
kết đào tạo giữa nhà trường và doanh nghiệp, hình thành các trung tâm đổi mới sáng tạo tại các trường
gắn rất chặt với doanh nghiệp. Ngoài ra, có thể đẩy mạnh việc hình thành các cơ sở đào tạo trong
doanh nghiệp để chia sẻ các nguồn lực chung, từ đó hai bên cùng chủ động nắm bắt và đón đầu các
nhu cầu của thị trường lao động.
Ba là, đổi mới cơ chế quản lý nhà nước đối với dạy nghề theo nhu cầu của thị trường và yêu cầu cụ
thể của người sử dụng lao động, gồm:
- Nghiên cứu xây dựng bộ tiêu chuẩn về kỹ năng tối thiểu cần có của các loại nghề nghiệp theo yêu
cầu của người sử dụng lao động; trên cơ sở đó, khuyến khích và tạo điều kiện để các hội, hiệp hội
nghề nghiệp tự xây dựng bộ tiêu chuẩn nghề nghiệp áp dụng cho các thành viên theo hướng áp dụng
bộ chuẩn nghề nghiệp ở mức trung bình trong khu vực; hướng dẫn các trường, trung tâm và tổ chức
dạy nghề xây dựng các chương trình và cách thức đào tạo đáp ứng các yêu cầu nói trên.
- Thực hiện đấu thầu hoặc chỉ định thầu cung cấp dịch vụ đào tạo lao động trong các chương trình hỗ
trợ đào tạo nghề theo yêu cầu của doanh nghiệp, người sử dụng lao động; khuyến khích, tạo thuận
lợi để doanh nghiệp và các tổ chức đào tạo thực hiện hợp tác và hỗ trợ lẫn nhau trong đào tạo, nâng
cao kỹ năng cho lao động của doanh nghiệp.
- Thực hiện hỗ trợ kinh phí đào tạo cho các trường, tổ chức đào tạo nghề theo kết quả đầu ra, như số
học viên được đào tạo theo nhu cầu cụ thể của doanh nghiệp, số học viên tốt nghiệp đạt chuẩn nghề
theo mức trung bình của khu vực, số học viên tốt nghiệp có được việc làm trong 6 tháng kể từ khi tốt
nghiệp,…
- Khuyến khích doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp quy mô lớn, tự đào tạo lao động phục vụ nhu
cầu của bản thân, của các doanh nghiệp bạn hàng, đối tác và các doanh nghiệp có liên quan khác.
Bốn là, xây dựng lại chương trình đào tạo, đổi mới phương pháp dạy và học, nâng cao các kỹ năng
mềm cho sinh viên. Đánh giá một cách khách quan cho thấy, hệ thống đào tạo của nước ta còn tồn
tại nhiều bất cập, cơ sở vật chất chưa đáp ứng với yêu cầu đào tạo, phương thức đào tạo vẫn theo kiểu
cũ, thiếu tính tương tác, sự gắn kết với thực tiễn, học không đi đôi với hành, dẫn đến chất lượng
nguồn nhân lực sau đào tạo chưa đáp ứng với yêu cầu ngày càng cao của xã hội đặc biệt trong xu thế
phát triển của CMCN 4.0. Do đó, cần sớm đổi mới chương trình, nội dung đào tạo đại học theo hướng
tinh giản, hiện đại, thiết thực và phù hợp. Cải cách hệ thống giáo dục, đào tạo, ưu tiên cho các ngành
khoa học kỹ thuật, đào tạo hướng nghiệp gắn với việc làm và theo nhu cầu của xã hội. Việc đào tạo
cũng cần tiếp cận theo hướng đa ngành thay vì chuyên ngành như trước đây, đồng thời tăng cường
sự phản biện của người học. Quản trị đại học cũng cần có sự thay đổi, ứng dụng công nghệ thông tin
vào hoạt động giảng dậy, nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý.
Đặc biệt, trong thời kỳ kỹ thuật số như hiện nay, các trường đại học cũng cần nghiên cứu, bổ sung
thêm các chuyên ngành đào tạo các nghề về ICT, blockchain, trí tuệ nhân tạo (AI) để đáp ứng về nhu
cầu nhân lực trong CMCN4.0. Ngoài ra, một thực tế nữa cho thấy, lao động của Việt Nam vẫn hạn
chế trong việc sở hữu các kỹ năng mềm, trình độ ngoại ngữ, khả năng làm việc nhóm, kỹ năng công
nghệ thông tin và khả năng sáng tạo. Nhiều lao động dù đã qua đào tạo, nhưng khi làm việc vẫn chưa
đáp ứng được yêu cầu khiến người sử dụng lao động mất thời gian đào tạo lại. Do đó, một giải pháp
đưa ra đó là cần trang bị các kỹ năng mềm cho sinh viên ngay từ trong nhà trường, bằng cách đưa kỹ
năng mềm vào trong chương trình đào tạo và chuẩn đầu ra cho sinh viên. Không những thế cần
khuyến khích và đẩy mạnh việc tự học của sinh viên, tăng cường việc dạy thực tiễn từ các chuyên
gia, doanh nhân… không chỉ 100% kiến thức là giáo viên giảng dạy.

Trang 104