Ramon Llull Ars Generalis PDF

m
i
ARS M A G N A , GENE-
R A L I S ET V L T I M A M . RAY-
M V N D I LVLL1I, VÍRl ÍLLVMIN A T I ,
í a c r x paginae ProfeÜ'oris a m p l i í í l m L
P R O o£ M i v M.
V o N i A M multas arres fecimus genera-

les, ipfas v o l u m u s clarius explanare per
iftam q u a m vocamus v l a m a m , quia de
ifC^J esetero n o n p r o p o n i m u s a l i a m f a c e r é ,
i p f a m q u i d e m ex aliiscorapilamus: & a-
l i q a a noua expiicuc addimus. Q u o n i a m i n t e l l c £ h i s jnt(iie
h u m a n a s e f t i o n g e m a g i s i n o p i n i o n e q u á m i n feientia ¿ ^ ¡ ^
conftitucas: quiaqucelibet feientia haber fuá p r i n c i p i a
• * . . . . . . r. .r *, manm
p i o p n a . & d i u e r i a a pnncipus a ü a r u m I c i e n t i a r u m : i d - ^
c i r c o r e q u i n t & appentuueliectus,c]uod í u vna ícicncia rlffjt(nQ
g e n e r a l í s a d o m n e s í c i c n t i a s , & h o c c u m í u i s pnneipiis J
c e n e r a h b u s . i n q m b u s p r i n c i p i a a h a r u r a í c i e t i a n i m par- r >
o , . r • \- „ r • i • quám m
t i c u l a i i u r a l i n t i m p l í c i t a & contenta, n c u t p a t t i c u l a r e i n rcíent¿a
v n i u e r í a i i . E r r a t i o h u m s e f t , vt cuín i p í i s p r i n c i p i i s alia
p r i n c i p i a fubaltcrnara f m r , & o r d i n a t a , & etiam regula-
ra: v r i n t e l l e t l u s i n i p í i s f c i e n t i i s quicfcat per v e r u m i n -
t e l l i g e r e , & a b o p i n i o n i b u s e n o n e i s f u remotus a e p r o -
longatus. Per hanc q u i d e m feicntiam poíTunt alise H<tc feie-
feientis perfacikaequiti. .Piincipiaenim particulariain ttaad a -
generalibus h u í a s artisreluccnt & apparcm:dum ramen ü ^ f e f í
p r i n c i p i a p a r t i c u l a r i a appliceiuur priacipiis huius artis, f r u m a .
. licntparsapplicaturfüototi. Principia vero huius ar- ^ w / ' ' *
tisfuatha-c: Bonitas, M a g n i t u d o , E r e m i t a s fiue dura-. ^îm a r -
t i o , P o t c f t a s , S a p i c n t i a , V o h i n r a s , V m u s , V c r í c a i , G l o r i a , tugene-.
D i f F e r e n t i a ^ o n c o r d a n r i a , C o n t r a r i e t a s , P r i n c i p i u r o , r*i"*'
Mediurn, Finis,MaioiicaSji£quaiitas & Minoriias. £c
A
i PRO OE M I V M .
d i c u n t u r generaharquia orraics bonuates aliarum f d e » -
t i a i u m ad vnam b^>nitatefn generaíerti funt applicabi-
Ics. E c d ' c m chco de ó m n i b u s rnagnitudimbus ad v n a m
m a g n i t u d i n e m geneialem. £ t fie de confimilibus aliis,
guare fuo m o d o dicendum. Amplius quidem horc feientia
hdt.c fcten- j»enefalis poteft nvmeupan : cjuia quaefxiones generales
tta gene- m b e t ad ora tres ;dias qnTfiione5, quaecunejue í m t , ap-
ral** $ o plieabiles. O m n e s enim i n iíli.f i m plicantur, & fuo t har,
cetnr. í c i l . V t r u m {it,CXuidcft;De quo e f t ; Q u 5 i e e ü ; Q u a n t u m
cftjQuale eftjQuandoeftjVbi cft; Q n ^ o m o d o e f t i & C u m
q u o e í h Et funtdecem , vt appatet n u m e r a n t i . Item
ars ifta errgeneralis racione raixt'onis p r i n c i p i o r u m &
r e | » u l a r u r a , q u a r a babee; vtinferius patebir. N a m ficut
p r o p o f í t i o i n c o m m u n i fumpta , eftgenerafisad omn^s
p r o p o f i ñ o n e s : fie fuo m o d o i f b principia c o m p o f i t a , i n
c o m m u n i f u m p t a , funt generaba ad o m n i a principia
Mota he- p a r t i c u l a r i a c o m p o f i t a . Sed vt d u b i u m r e m o u e a t u r :
dico q u o d o m n i a alia principia funt p a r t i c u l a r i a r e í p e -
¿ l u iftorum p r i n c i p i o r u m buius artis: ficut bonitas ma-
g n a , q i u e e f t c o m p o í i r a : efteommunis q u i d e m a d b o n i -
tatem P c t r i & G u i l l c l m i J & eqni, & ficdeabis.
DE DIVISÍ Q ^ E HVIVS ARTIS.

ty'tuífto D i u j d i t u i % s i f t 2 i n ' ^ P P I r t e s í (ctl. A l * p h a b c t u i n i g o .
raSj D i f f i n k i o n e s , Regulas, T a b u l á i E u a c Q á t i o B c m ter-
tu. t i s f i g u r a : , M u b i p l i c a c i o n e m q u a r t í e í?gu,ríe, M i x t i o -
nem.Nouem fubieáÂpplicanonemjQiisRioneSjHa-
b f ^ a t i o n e m j E t m o d u m docendi.
PftlMA PARS PRINCIPA-

LIS DE A L P H A B E T O .
Trjm^ A L p b a b e t u m vero buius artis, c ñ i í l u d . í

fa-Tspr'm. J ~ \ B.{ignificatbomtaiem;Differentiá;VtrumjDe-
umûíririamj&auaritiam.
hut'ít o- C. fignifícat M a o ; n i t u d i n e m , C o n c o r d a n t Í 3 m , Q u i d ,
pertf. Angelara,Prudentiam,&Gulam.
Expofit/o P . f í g n i f i c a r ^ l t e m i r a t e m fioe D u r a t i o n e m , C o n t r a -
aíphabe- n e t a t e m , D e ^ u O j C t t l u n i i F o n i t u d i n c m j & l u x u r i a m . •
tt. E.figni-
t)E A t - P H Á B E T O . 3
É . fignificac P o t e ñ a t e m , P r i n c i p i i i m , Q u á r e , H o r ñ i -
ÉlémjTemperantiam, &fuperbi3m.
F. íignifirat fapientiam, M é d i u m , Q u a n t u n i j I m a g i -
toatioueraîdeni, &acidiara.
G. fignificac V o i u n t a t e m ^ F i n e m j Q T w l e , Senfí tiaairij
Spemj& i n u i d u m .
H . (ígniHcat V i r t a r c m ) M i i o d r a t e m , Q u . i n d o , V e g e -
t a t i u a m , Gharitacem, & i r a m .
I . figiiificat V e r i t a t e a i j i ^ E q u a ü t a t e m , V b i j E l e m e n t a -
tiüam,PatientÍ3mJ& Mcndacium.
E . figrüHcat G l o r i a r a , M i u o r i t a t c m , Q u o m o d o , &
C u r a q u o , l h f t i u m e n t a n u a m , P i e t a r e r f i , 6 í lncdiiftantia.
Hocvei'o-aIphabetum,cordetenusGpo:ie: fcire: q u o d l l Nota,
n o n t a r t i ñ a n i i n i m e p o t e r i s v t i i f t a a r t e ííueipía,m p i a f t i -
care. E t eíí pofitura Uoc alphabetum n i h a c a r t f , v r per Quure
ipfurn fignificentur p r i n c i p i a ,&qu.sft;one>;huiusarcis, hoc tílyhd
é c c a q u - X í n i p í i s c o n t i n e u i u r , & ad p r o p ó f i t u r a a d d u c a - betum
t u i id s de q u o q i j x t K ü r : vt i r i t e l l e d u s ítt v e r a s , certus,&
hondubuatiuus. fit.
S E C V N D A PARS P R I N C Í -
P A L 1 S H V Í V S O P E J ^ S : Q ^ V ^ ES T
¿ t f i g u n s : & p r i m o d e ^ ^ L figui a^cc
A.fignificaca,
S E C V N D A PARS
P R I M A FIGVRA.
-ó
Quatutr Igursfuntquatuor.'vtpatet i n praeíentipaginaPríma

JtgurA, figura e ft deíígn ata per A:&eft circularis,diuifa i n n o -
D e pri- uem camcras.In p r i m a q u i d é camera coílílit B:in í c c ú d a
m a figu- vero C: & íic de aliis. E t d i c i t u r circularis: quia f u b i e d i í
r a , <JM& m u t a t u r i n pra, ü c a t ú , & c conuerfoivt cum d i c i t u r : b o -
efl-circu- nicas magna, m a g n i t u d o bona j raagnitudo aeterna,vE-
laras. tcrnitas magna. Deus b o n u s ; bonusDe'JS,& fie de aliis:
Circttla- f u o m o d o . P e r talem c i r c u l a t i o n e m q u i d é poceritartifta
ito p!m& cognofeere ea q u ^ c o n u e r t u n t u r J & ea quae n o n conner-
figura a d t u n t u r : ( i c u t Deus eft bonus, & h u i u f m o d i : quac p o ^ u n t
qutd pro- conuerti. N o n a u t é Deus & á n g e l u s c o n u e r t u n t u r : neq;
def}. bonitas & á n g e l u s : neq; fuá bonicas & m a g n i t u d o : & fie
de aliis t e t m i n i s . I n iftafignra i m p l i c a c u r o m n i a / i c u c
g u a n d o d i c i t u r ; Deus c ü bonus, m a g n u s . ^ t c r n u s . & i t a
de reliquis. Angelus eft bonu$,maguus> durabilis: & i c l i -
qua.
D E F I G V R I S . 5
^ i u . Auaricia n o n eft b o n a / e d m a l a : & fie de aliis fuo
modo. I n figura i f t a c o g n o í c u n t u v p r o p r i s p a í u o n e s ,
&appropiiatxcxifientcs ínter fuüicftum&prxdicatum.
P r o p r i x . f i c u t D c u s c f t b o n u S j i n a g n u s ^ ^ h u i u f m o d i . E t Vaffionet
á n g e l u s q u i haber i n n a t a m b o n i t a t e r a , m a g n i r u d i n e m , proprU.
& n m i l i a . Appropriatsejficut á n g e l u s m a h i S j q u i h a b c t Pajfiones
maliciara appropriatam:& hoc rtioraruer. Er fie de igne, ¿tppropt"
q u i h a b e r b o u a r a , & m a g n a ficcitatcrn.perterras. E t h o - ¿tg..
iTtoraoralicerjbonam & m a g n a m p r u d é t i a m j i u f t i t i a m ,
& fie de caeteris. . F i g u r a m q u i d e m iftam debet arrifta Notah 'tU
huiusartis habituare & i m a g i n a d : & a d p r o p o f i t u m a p - prearti-
plicare.fecundum caquae diximusde i p f a , v t i n t e l l e d u s / / ¿ huiu»
per ipfam verirates a t t i n g e r e p o f l i t t & h o c v e r c & r e a l i t e r . ¿rtifr
Finir expofitio primae figura:.
SEQ^VITVR SECVNDA F I G V R A
per T . f i g n i f i c a t a .
g S E C V N D A P A R ¡5
Secunda Q E c u n c i a f i g u r a eft} de tribus t r i a n g u l i s : fcilicct d e d i f -
fgura O f c r e n t i a : c o n c o i d a n t i a & ccnurariccatc: ve appaiet
frtangu- i n ipfa. Supra a n g u i u m diíferentia? f c n b u m a r tca-
Urie*. fualc & f c n l u a k : í e n í u a l e & i n t e i i c f l u a l e : i n t e l l e t l u a l c
& i n t e l ! c c l ü a l e . E c í i c deanguhf. coiieordantiEe & coh-
t r a r i c t a t i s , ad í í g u i f i c a u d a m d i í F c r e a u a m quae cft í n t e r
f e n í u a l e & fenfuale: ficut inrer v n u m coipus & . i l i u d . Ep
i n í e t íeníuale & i m e l i e í l u a l e , í i c u i i m e r c o i p u s & a n i -
í n a m : & i n t e r i n t e l l c í t u a l e Si intelleduale3iicut i n t e r
D c u m & angelum. Ht fie d t c o n c o i d a n t i a & c o n t r a r i é ^
t ' i t c . Supta a n g u i u m ptincipn Í c r 3 p t a f u n i : c a u í a , q u a n -
t t tas Seteno pus. Per cauiaip, principia fubftantialia í i g n i -
íícaniiitjCju.t funt principia, tHicirns. fo¡ malpj matena-
le,fiiiale. Perquanticatem & cc:npus,(igmficanna p r ; n -
cipia a c c i d c n t a l i a j í i c u t í u n t noueni pi x d i c a m e m a . Su-
p t a a n g i l u m m e d í i f c r i p t a í u n t j c o n ni 11 ¿l i o, m c n í u i a t i Q
& e x u e m i c a S j a d í i g n i f i c a n d u m tres fpecies m e d i i ; v e l u t i
m é d i u m c o n i u n d i o n i s , m e n í u r a t i p m s & exticmitatis.
M é d i u m cc^ftiunélionis eftj ficut clauus q u i d u o j p o í t e s
c o m u u g i t . M é d i u m mcníurationis cñ,licut cemiiiciuod
aequaliter exiftit i n m e d i o circuli. M e d m m e x t t e m i t a -
Tres f¡)(. t u m , e f t ficut linea in m e d i o d u o r u m p u n f t o r u m . Su-
itesJínti. pra a n g u i u m finis í'cnpcafunt: t c r m i n a t i o n i s , p r i u a t i o -
nis & cnufir fínalisad d c n o t a n d u m q u o d f u n t ticslpecics
finis. Eft cnim finisterminationis, íicut terminus r e g n i
vel cam pi. I t e m eft finis p r i u a t i o n i s : ficut m o r s q u s h u i t
v i t a r a . Et eft finis caufalis, íicut Deus, qifi eft finis & c a u -
f a o m n i u m rerum. Supra a n g u i u m m a i o r i t a t i s : & lie
de angulis x q u a l i t a t i s & m i n o r i t a t i s í c r i p t a l u n t : inrer
í u b f t a n t i a m & l u b f t a n t i a m ad í i g n i f i c a n d u m q u b d vna
f u b ñ a n t i a e f t m a i o r alia: ficut lubftantia b o m i n i s quae
m a i o r e f t i n b o n i t a t f v e l v i r t u t e q i am lapidis í u b f t á t i a .
I t e m i n t c i í l i b í t a n t i á & accidensad í i g n i f i c a n d u m q u o d
lubftanria eft m i i o r a c c i d e n t e , v c l u t i í u b f t a n t i a b o m i n i s
f j u . T m a i o r eft q u a m fuá quantitas & fimüia. E t inter
a c c i d é n s & accidens, ad d e n o t a n d u m q u p d v n p m a t c i -
densefi maiusalio,ficut i n t e l i i g e r e q u a m fentite. Et fie
i u o m¿>dq dici poteft de m i n o r u a t f j C Ú m t é l a t i u é 1c ha-
|)tattt.E£ mter í u b f t u u t i á &. í a b í t a u t i á eft aequaUtas,ficut
D E FIGVRIS. y
liomo&lapis,quiaequalesruncin.genererubftantiar. Ec
Í n t e r a c c i d e n s ¿ c a c c i d a i s cft aequaiitas, íicut intelligere -
& amare,qu<2a'qualia lunc i n genereaccidentis: & intec
fubftanciam & accidens eftaequalitas : ficuc quantitas &
ínbiedumfuuraqusfuntaequaliaperexxenrionem & f u -
perficiem. Angulas viridis q u i eft de difFcrencia,con- A n g u l m
cordancia&conuariecateeftgeneralisadomnia. N a m Nítida.
q u i c q u i d eft, vel eft i n differentia, auc c o n c o i d a n t i a , vel
contrarietate. I n ipíb autem t r i a n g u l o q u i c q u i d e ñ i m -
p l i c i t u m e f t . DiíFercncia ramea eft g c n e r a l i o r q u a m c o n -
cordancia &coacrarietas. P l u r e s e i i i m res p o l F u n t e í r e
diiíercnces q u a m concordantes & c o n t r a i i a m e s . Sicuc
Petrus & M a r u n u s q u i d i í F e r u n t , & fpecie c o u e n i u m / e d
m o ribas concrariifunc;vnus enim iuftuSjalius v e r o i n i u -
ílus^íicdeaUisluomodo. ÜiÍTcrentia vero cauia eft
p k i r n l i c a t i s : f e d c o n c o i d a n t i a vnitatis. Q u o n i a m ficuc
d i í F ; r e i u i a diftingait i n t e r v n u m & a l i u m : fíe concor-
dantia c o m p o n i r piares res ÍH-VIIUID. C ó t r a r i e t a s a u i e r a
c o m i m p i t & diíTuluit. E t ideo í i c u t t r i á n g u l o s viridis
coníiftic i n fubieólo r a t u r a l i t c r , ííc ituelleclus moralitec
eft difcurfiuuSjdiftinguendo,concordando,defeenden-
d o Scafccdcndo, per tres fpccicíi d fFcrenuaf, c o n c o r d a n -
tise&contrarietaciSjquseíupradici-aerunt E t i d e o i n c e l -
leduscum cíifFcrentiaíimpíicicereftgeneralisobiedi. E t
fie de concordantia & contrarietate5fed quando c o n t r a -
h i t f c per fcalam i n tribus fpeciebus c o n f l u u c a m , n o n eft
omninogeneraUSjUequeomnino fpecialis. Sicut q u a n -
d o d i c u u r ; dííFere.ntia eft inter fenfualc & fenfaale, & r e -
l i q u a : fed quando defeendit ad i n d i u i d a a m o r a ü t e r , eft
o m n i n o parricularis. T r i a n g u l u s rubcus, q u i eft de T r U h »
p r i n c i p i o , m e d i o Scfine.eft g e n e r a U s a d o m m a , q u i í o - g u L m r » Í
m n i a c o n t i n e t i n f c . c u m q u i c q u i d íit vel eft i n p r i n c i p i o , heus:
m e d í o ^ e l fine. Ec extra iftos tres termines n u l l n m ens
eflepoteft. P n n c i p i u m v e r o , e f t e n 5 c u i o m n i a a l i a e n t i a
f a n t f u b a l t s r n a t a s p r i n c i p i u m tamen vniucrfale, abfquc
n a t u r a aut raoralitate n e q u á q u a m elíe poteft, i n fe ha-
bens p r i n c i p i a n t e m , p r i n c i p i a t u m & principiare. N a r a
ficut natura caliditans n o n poteft elle fine calefaftiuo,
s a k f a d i b i l i & c a l e f a c e r e , S i c a a t a r a p r i n c i p i i abf^;
A 4
8 S E C V N D A PARS
turatrium prnrdidorum minimcellepotcíl. Et fieartifli
debec cognofcece h x c t r i a i n p r i n c i p i o v n i u e i í a l i : eo
q u b d de fuá e í l e n t i s func caufíiluer per proprias paflio-
n c s f u b i e t l i . occalionalicer vero n o n : n a m m o r a l i t e f ac-
quilicae funt. Caufalia q u i d e m principia^dicum n e c e í l í -
t a t e m : o c c a í i o n a i i a auccm c o n t i n g e t n i a m Scperbene
efle. E t íile artifta deber afcendere & defeendereab v n i -
nerfali ad particulare & e conuerfo. M é d i u m autem eft
fie vniuerfale ñ c u t p r i n c i p i u m . Sicut c n i m agenscum
p r i n c i p i o p r i n c i p i a r : S i c c u m m e d i o mediar. E t e t i a m
permedmra coniungitcntia d i ü i n d l a a d v n u m compoíi-
t u r a fine m i x t u r a . Sed per m é d i u m menfuranonis m e n -
furat aítuSjficut intelledtus, fuum i n t c l l i g c r c exiftens i n
m e d i o i n t e l l i g e n t i s & i n t e l l i g i b i l i s : & v i f u S j f u u m videre:
generans f u u m generare, & iudexfuura indicare: & fie de
i i m i h b u s aliis. Per m é d i u m q u i d e m e x t r e m i t a t u m :
funteflentia; & c o n t i n u a t i o n e s , í i c ü t bonitas qua: eftef-
fentia fimplex exiftens m é d i u m inter m a g n i t u d i n e m &
d u r a t i o n e m , habens i n fe b o n i f i c a r e , exiftens i n m e d i o
bonificantis 5: b o u i f i c a b i l i s , q u 3 c fe c o n i u n g u n t i n b o n i -
í i c a r e : & o m n e s tres funt vna bonitas i n d i u i f a : m o r a l i t e r
vero n e q u á q u a m . Ifte q u i d e m tres fpecies m e d i i fuñe
f c a l a , p e r q u a m i n t e l i e í t u s defeendit & a f c e n d i t i i u . ' f t i -
gando media e n t i u m . E t límili m o d o fequitur de fine,
c u m q u o eftlciens quietat cntia i n t e r m i n o v l t i r a o . Sed
i n t e r m i n o p r i u a t i u o m i n i m e , eo q u o d ptiuatiuus eft: Se
i n t e r m i n o t e r m i n a t i u o , v n u m ens q u i d e m eft d i í p a r a -
t u m ab a l i o : & v n a quies ab alia. T a l i s q u i d e m i n u c í t i g a -
t i o eft m u l t u m v t i l i s & lucida i n t e i l e d u i ad a t t i n g e n -
Trtangtt dura entia r e r u m . Per t r i a n g í i l u r n croceum i n t e l l i g i -
l » s ero- t u r vna maioriras vniuerfalis, cui omnes alise m a i o r i r a -
eetes. tes funtfubalternatae: c u m ipfa e n i m raaioritate, agens
fieraaiorificat,ficut cura p r i n c i p i o prrncipiat. E t hoe i d é
eft d e £ e q u a l i t a t c & c r i a r a m i n o r i t a t e f u o m o d o . Sicut
b o n i t a t c s & reliqua fubftantialia i n raaioritate p o fita
funt,fiebonuates &caeteraaccidemalia i n g e n u s m i n o -
l i t a t i s r e d u d a funt. Et i n b o n i t a t e q u i d e m fubftanriali
innatabonificans,bonificatum & bonificare funt arqua-
lia per eíTentiam. E t fie d e i n t d i c d u & v o l ú n t a t e j i g n e i -
tate
D E FIGVRIS. 9
tatc & í í m i l i b u s fuo m o d o potcft áici, E t ííc de aequalita-
t e a c c i d é t i u m c a u f a l i u r a & r a o r a l u ! m . Peripfas q u i d e m
tres fpecics praediftas i n t c l l e d u s afeendet Scdefcendet»
v t vericaces r e r a m attingere p o í l i t ,:quo ad genus m a i o -
ricatisjaequalitatis&minoritatis, & e t i a m quo ad genus
fubftatuiale & a c c i d é n t a l e . E t ifte aícenfus & d e l c e n -
fuseftvaldeartificialis ad a c q u i r e n d u m fcientias,
D i x i m u s de fecunda figura, quae i n f t r u m c n t u m eft i n - Efihgttí*
t e l l e d u S j C u m quo agit i n p r i m a figura,quoiiiam per dif-
ferentiam d i f t i n g u i t i n t e r b o n i t a t c m femagnitudinera,
& h u i u r m o d i J & cumconcordantiaconcordat: E t f i c d c
aliisfuo m o d o . I t e m d i f t i n g u i t c u m d i f F e r é t i a i n e f í e n t i a
b o n i t a t i s per b o n i f i c a n t e m , b o n i f i c a t u m & bonificare.
Etcumconcordantiaquidemcocordat,qubd fintidera,
per eíTentiam naturaliter: raoraliter vero n o n , q u o n i a m
differemia n o n innata fed a c q u i í i t a efteo q u b d o c c a í i o -
n e f u n t principia.
D E T E R T I A F I G V R A EX
P R I M A ET S E C V N D A C O M -
P O S I T A .
BC j C D j D E |HF | F G ¡ G H j H l |1K|
BDJCE | DF |EG IFHjGI |HK|

BE |CF 1DG|EH|FI iGK|
BF | C G | D H [ E i jFK ¡
BG!CH|Dr|EKj
B H ¡ C l | D K
B l I C K
iBKj
T Ertia figuracftcompofita exprimaScfccunda, q u x

habet i n fe t r i g i n t a lex cameras, vt i n ipfa apparet.
I n q u a l i b e t camera funt duazliteraerin p r i m a B.C. I n f e -
Zxfejím
tenis,fi-
gura per
cunda B . D . & f i e de aliis. E t d i c i t u r c o r a p o f i t a e x díiabus 'vtgtnü
figuris: q u i a faura B. v a l c t B . quando eftin p r i m a figura, feHctme-
A 5
i« SECVNDA PARS
& B . q u o d eft i n fecunda. E t fie de C. q u o d valet C.
q u o d e f t i n p r i m a , & C q u o d eft i n fecunda3 & íic d e a -
Intentio liis, I n c e n t i o quare h ^ c figura i n hac arte eft p o í u a ,
eft ad fignificándurn.vccum vno p r i n c i p i o h o m o a p p l i -
cet velalfociecaliud p a n c i p i ú , ficut ad B a p p l k a t u r C .
D . v í q u e a d K v t c u m C . D . n o c i c i a h a b e a t ü r d e B fecun-
d a m i l l a m noticiara de quocunque de B. q u a ? r 2 r u r , & í l .
cut dicimus d e B . i t a i n c e ü i g e n d u r n e ñ d e C , ficut refpi-
c e r e C . c u m B & p o ñ m o d u m c t i r a D . & f i c d c i n c e p s vfq;
ad cameramde C. K . E t í i c dealiiscarneris per o r d i ñ e r a
v f q u e a d c a m e r a m de l . K. Et h o c a d p l a c i t u m f e c u u d i i m
q u o d h o m o m u l t i p l i c a r e volueric tationes ad eanderu
c o n c l u f i o n e m . E t h o c r e í p i c i e a d o , figmficata camcra-
r u m applicandoad p s o p o í u u m . H x c f i g u r a docet dc-
appíica- í c e n d e r e de v n i u c i í a l i ad p a r t i c u l a r c g r a d a t i m q u a t u o r
m o d i s . p r i m o i l i c dicendo percaraerarudeB C. Bonitas
h a b e t m a g n a m d.ffcreutiam & c o n c o r d a n t i a m . fecun-
d o ; quando inteUedus coufiderac á n g u l o s dilfcrenti r ,
d e í c e n d i c a b vui'.ieríaii ad p a r « c u l a t e , i n t e l i i g e n d o diíFe-
í e n t i a m , c o n c o r d a n t i a m eífe i n r e r f e n f u a l e & fenfaale:
v t d i d l u m eft i n fecunda figura. T e r r i o defeendit p l ü s ,
q u a n d o c o n f i d e r a t q u b d d!lferentia& c o n c o r d a n t i a b o -
nar funt in i g n e & a e t e per c o n c o r d a n r i a m i n caliditare.
Q u ^ r t o m o d o defeendit i n t e l ! gencio q u o d bonadifFe-
f c n t i a & conco'-dantia funt i n i e t b o n i f í c a t u r a
quar funt de e í í c n t i a b o n i t a t i s . E t ficut
diximusdeB. C.itadicipoteftde
aliis campris huius
figurae.
QVARTA
DE FIGVRIS.
Q Y A R T A F l G V R A,
, Varta figura tres haber circulos,vt i n ipfa apparer, De fuáfj,

&cosv.prebendir p n m a m figuramjfecundam&ter-
ta jigura
t í a n i : & i n ipfa c o l l i g u n t u r i l l a principia.ex quibus tabu-
fres arete
l a eft compofna. Q u o n i a m camera ác B . C D . facicco-
los habtn
l u m n a m in t a b u l a d e B . C . D . c o f n p o ñ t a m . E t camera de
te. v
B.G.E.faeir colufnnani c o m p o f i t a m d c B . C . E . I n t e n -
Quare
t i o , qaai e ha c figura eft pofita i n hac arte; c í l v t ex ipfa
hdc fgUm
fiat tabula per p r d i n e m , & q u 6 d h o m o multas raciones
r a eft m
« m u l t a s c o n c l u f i o h é s íciat inuenire , p r a d i d i s r a t i o n i -
h¿te arte
b u s a d vnatn conclufioncmapp.licatis,rcfpiciendofighi-'
ficata l i t e r a r u m , & a p p l i c a n d o a d p r o p o í u u m rali m o -
do,quódnonrec|aatur íncpnueniens ñeque impoííibilc
c o n t r a pra-dida (ignificata. C i r c ü l u s mediocris d o -
cec inuenire m é d i u m conclufionis fvcutC. & í i e d e aliis: C t r c u l m
q ^ o d eft m é d i u m per q u o d B. & D . participant ma- medío-
crií a d
g n i t u d i n e m . Ec fie D . exifteñs inter B. & E. q u o d n o n
p e r m i t t i t participare b o n i t a t e m & poteftatem p e r c o n -
t r a t i e t a t e m : ideirco m é d i u m c o n c o r d a t i u u m íiue f p p u - de®.
ir T E R T I A PARS
l a t i u u m caufat c o d u f i o n e m a f f i r m a t i u a m : & c o n t r a r i t -
l i a u m fiac c ' i f i u n í b i u u i T j n c g a t i u a m .
Finis fecundas pards p r i n c i p a l i s h u i u s operis.
DE D I F F I N I T I O N I B V S : ET
ES T T E R T I A PARS P R 1 N-
- C 1 P A L I S.
Tertia T S t a tertia pars eft de d i f f i n i t i o n i b u s p r i n c i p i o r u m : v t eífc

f a r s prm l d i í E n i n o b o n i t a t i s 3 q u 3 E e f t h s e e . B o n i t á s e f t e n s racione
(tpalmhtí 'cuiusbonumagiebonum. lagaitudoeftensratione
tuíopertá: CUIUS b o n i tas, d i u a t i o & re. ^ a j f a n t magna. E t i f t u d
f e& v o c a b u l u m Scrcliquafignificac alia principia, n o n t a m c
dedijfint- fimplicirer,íicuedicere,in Deo eftbonitas,magnitudo,
iiontbuó, ¡¿c n o n i n t e l l i g i t u r , q u b d i d e o f i n t r n a i o r i t a s , r a i n o r i -
tas, ñ e q u e conuarictas. D u r a r i o , eft i d racione cuius
d u r a n t b o n i r a s } m a g n i t u d o , & c . Poteftas,eft i d racione
cuius b o n i t a s , m a g n i t u d o & h o m i n i poíTunt exiftere &
agerc. Sapiencia, eftproprietas rationecuius fapiens i n -
telligit. Voluntas>eftid per q u o d bonitas, m a g n i t u d o
& f i m i l i a , func d e f i d c r a b i l i a , & per q u a m f u p p o í i c u m
b o n u m , m 3 g n u m &c.eft volens. Viitas,eft o r i g o v n i o -
nis, b o n i t a t i s , m a g n i t u d i n i s , & h u i u s genens fímilium.
Vericas,cft i d q u o d eft verum d e b o n i t a t e , m a g n i t u d i n c
& íimilibus. G l o r i a , eft ipfa d e l e d a t i o i n qua b o n i -
t a s j i n a g n i t u d o & alia quiefeunt. DifFerentia,eft i d per
q u o d bonitas, m a g n i t u d o & fimilia, ílint rationes claras
Je inconfufx: & euabonificans,bonificabile & b o n i f i c a -
re func inconfufa. C o n c o r d a n c i a , eft i d ratione cuius
bonitas & m a g n i t u d o & celiqua i n v n o & pluribus c o n -
c o r d a n t . Contrarietas,efl: q u o r u n d a m m u t u a refiften-
t i a p r o p t e r diuerfos fines. P r i n c i p i u m , eft i d q u o d fe
habet ad o m n i a ratione alicuius-ptioritatis. Médium»
eftfubicclum per q u o d finis influir p r i n c i p i o , & p r i n c i p i -
u m refluít fini fapiens n a t u r a m vtriufqae. Finis, eft i d ,
i n q u o p r i n c i p i u m quiefeit. M a i o r i t a s , c ñ i m a g o i m -
menficacis, raagnicudinis , asternitatis & r e l i q u o r u m .
jEqualitas,eft í u b i e d u m j i n q u o finis concordantiae, b o -
n i t a u s ^ a g n i c u d i n i s & casterorura quiefeit. Minori-
tasêft
DE DIFFINITIONIBVS. IJ
tas, eft ens circa n i h i l . P r i n c i p i o r u m veroâliqua func m t a d e
fubliantialia,aliquaaccidcnrialia. C o n r r a r i c r a s t a m c n , prmct.
femperert accidens. Sed principia qusefunt fubftaniialia, prU.
indigentdiffinitionibusfubñantiaiibus. Etquísfüncac-
cidentalia3accidcntalibus:íicutbonicatiquseftfubftan-
nalis,compecit bonificare. Ec b o n i t a t i accidentali c o m -
pecit e t i a m d i f f i n i t i o accidencalisjcumquaagens b o n i -
ficar bonificabiliaaccidcntaliter. Sciendumvero q u o d Díffinhi»
d i f í i n i t i o pluribus m o d i s f i c r i p o t c f t : & o m n c s a d d u D S f h t r i b x i
m o d o s redacunrur. Ec q u i l i b e r modos haber quaruor moditp-
fpecies. P i i m u s q u i d e m m o d u s cft,quando fir per eiBci- trtfoteft*
e n r e m , p o r c n t i a m , m a r e i i ? ! n & finein. PerefEcienrem,
ÍICLU c u m d i c i t u r : D e o c o t n p e c i t creare Sefaluare,Per p o -
t e n r i a m vero, vt cum dicirur, p o t e n t i a e f t ens, per q u o d
marcria propriara p a í í i o n c m haber. P e r m a r c r i a m s u -
t c m , c u i n d i c i t u r : materia cft ens,de q u o agens agir. Per
f i n e m , q u o d c ñ d i f h n i t i o , ficuc i a m d i f h i m cft. Secun-
dus m o d u s ^ f t vt i n r e g u l a C . d i c e m u s . A d i f t o s quidera
daos m o d o s j d i f f i n i i i o n c s antedift-x appiicari p c í l u a t ,
ficut f o r m a quasdifilnitur per aftarnTiiura: vt cura d i c i -
t u r , e l c m e n t a t i u a eft ens, cui p r o p i í c c o m p e t i t elemen-
tare: & v e g e t a t i u é vegetare: feufitiuc f c n í í r e : i r a a g i n a t i -
u é i r a a g i n a r i : & r a t i o c i u a t i u c raciocinari. Ec l i e de b o n i -
t a t e c u i proprie copecic bonificare j & m a g n i t u d i n i m a -
gnificare: & fie de aliis. E t hoc i d e m dici poreft de effici-
ente. S i c u t h o m i n i c u i proprie c o m p e t i t h o m i n i f i c a r e ,
l e o n i leonare j i g n i c a l e f a c e r e j & í i c de aliis. E t talis m o -
dus d i í F i n i e n d i , e ñ v a l d e f a c i i i s & v t i l i s . D i f f i n i t i o n c s v e -
r o , q a x f i u n t per regulara de C.funt valde faciies,viiles8c
c l a r s . Sicut difHnitio , quaecum fuo d i f l l n i t o c o n u e r t i -
t u r : f i c u t b o n i t a s , e f t e n s c u i proprie c o m p e t i t bonificare.
E t eft ens q u o d p r o p r i e haber i n fe &: i n n a t a b o n i f i c a n -
t e m , b o n i f i c a t u m Scbonificare. I t e m cft ens i n f u b i e ó l o ,
cum quobonificansbonificat fubieftum. Arapliusboni-
tas,eft ens habens a d i o n e m i n fubiedto. E t ficut dixiraus
de b o n i t a t e : fie de aliis principiis d i c i p o t e ñ . Per prardi-
ftos d ü o s m o d o s artifes q u i d e m o m n i a diífinire poteft.
Sed vltra artem, eft alius m o d u s confufus , prolixus: í e d
g u a n d o d i f f i n i í i o n e s f í u n t , a d p l a c i t u r a íiue p e r c o n t i a -
J
Í4 t E U t l A PARá
g e n t í a m , n o n coníi-ieratis d ) l í i n i c ! o u i b a s ; p r o p n i s , & ap-
p r o p r i a s i s Í n t e r lubiedtum & priedicatum cxiltcnubus,
í i c u t q u a n d o d i c i t u r , D e a s e f t e n s m t i i l u u i i i éí¿-xternum:
g c h o m o e l t a n i m a l racion/le. E t i c e t a m , c ! t a n i m a i : c u i
f o ü c o m p e t i t equirare, í c n b e r c , &ÍÍC fieahss fuo m o d o .
A m p l i u s aiuem diHiiiitiooes hunt per c ó t n p o l t n o n e m ,
Tidelícet quando v n u m principiura diffiaitur cura a l i o :
v t c u m d i c i t u t bonitas msff;ia,cftens racione cums b o -
n u s, m a s n u ^ a ? i c b o n u m , n ¡ a i ' i ra & G a d d a t u r ;x 11-1 n i -
tas, h o c e ñ q u o d bonitas Itiagna LÍtíEterna. D i m m t a C
ûidera ipfa bonitas ficibon i tas m p g n a & x t e r n a . e f t e n s ,
r a t i o n e cuius bonus , magnas & a cernus, agit b o n u t n ,
i t i a g n u m j & x t e r o u r a . Per iaUjni m o d u m póteíV artifta
faceré d e m ó f t r a n o n e s per p r i m i t i u a Se vera p t i n c i p i a , $ :
etiam neceffariaj&quar alio m o d o nc'rfe poilimc habere.
VIcerius íicut d i c i t u r , bonhas eft ens ratione cuius b o -
nus agit b o n u m , ílcdici poceitde n i a g n i m d i n e j magni'-
tudoeftens ratione cuius m a g m i s a g u raagftum,&acte.r*
nitas producir ;i,iernam:& íic de alus. A m p l í u s ad ex*-
p l a n a n d u m d ffinitiones p r i i i c i p i o r u m , p o t e f t a i t í f t a ex*
planare & declarare cum natura eoxuni, q no n i a ra b o n i -
tas n o n h a b e r e t n a t u r a m Une i n n a t o b o n i f i c a n t e , b o n i -
^cato & bonificare N e q ; m a g n i r u d o abfqjraiignifican»
te,magnifieato & magnificare, neq; ;f remiras fmc ae:er-
n a n t c , a7 t e r n a t o & alterna re: 8í fie dealiis. E t í i na turara
principia n o n h a b e r e n t , b o n i t a s q m d e m n o n e í f e c e n s
r a t i o n e c u i u s b o n u s agit b o n u m n a r a r a l u e r . N c q ; d ü E a -
t i o e í í e t ens ratione cuius bonitas, m a g n i t u d o & r c l i q u a
duran t. E t ideo deftru£tisdifíi'i;tioni bus, principia q u i -
d e m n u l l a e í l e n t : neq, etia t o t u m vruueífum elíet q u o d
f a l f u r a eft, eo q u o d de v n i u e r í o cxpeiientiam habeittus
q u o d eft. í t e m per h o c p t i n c i p i u m íapienciá, i n t e l l i g e n -
dum eft,qmoddeintfelleduintelügiturj S í i n o m m a l i o
entepra^ter f u b ñ a n t i a m rarionalera , perlapientiam ra-
Contrd fiin6lus,&pcrvroluntatem appctitus i n t e l l i g i t u r . A r a -
cmuLt- pl'us aliquis forre habens den te ni canmum & linguara
teres hu- í e r p e c i n a m , p r i n c i p i a n o f t r a & e o n n n d i í í i n i t i o n é s fper-
iiss artts. net: ^ calumniabvtur.ftr.s autem v u l t . q n o d v n ú p n n e i p i -
u m adiuuet a l i u d / i c u c íi diceretur 5 p o í i t o q u o d m a g n i -
tudo
DE DIF FIN ITIONÍBVS. ^
t u Jo íícens r a c i o n e c u m s b o n i t a s eft m a g n a ; & quodó-
mnes b o n i t a t e s í í i u m a g n í c a e q u a l i r e r t n e g a n d u m cftpet
p r i n c i p i u m ínaiomacis & m i n o r i t a t i s & contrarictatis,
q u x q u i d e m n o n p e r m i c i u n c , q a b d omnes b u n i t a t e s
firit r n a g n s E a c q u a i i t e r .
Finis tcvxix p a r t i s principalis huius operis.
Q V A R T A PARS P R I N C I P A »
LiS, Q\r& EST DE REGVLIS.
R Egulx runcdecemtfcilicetvtruinûic^&rdiquarjVt Quatte

i n alphabeto i a m fignatum t f t . Ifta: r e g u l a : f u n i de fartis hté
cem q u a e í b o n c r , g e n e r a l e s , p e r q u a s o m n e s e l l e oiT!n*e i M » r e i i e
q ú í e f i t i i m , & q u o m o d o i d de quo quafritur, p o n i t u r , i n quit ett
ipíis eft lucefaCíum S i c o l o r a t u m & e t i a m íignrficatum deregu.
itttclleclai fecundara tíTendani & n a a i r a m r e g n l a e , íícüt l i s , R u »
paten i n G r a m m a t r c a . N a m ficutomnia vocahuladecli- brie*,
« a b lia n o m i n a b a i n c h i d u n t n r i n q u i n q u é ¿•eelinationi-
b u s : & p o í l b n c d c c l i n a , r i pertpfas. Sic íuo m o d o o m n e s
alise quneftiones pueter i í b s huius arris (qus: fieri pof-
f u n t ) i n c í u d u n t u r i r r i p f i s d e c e m , S:ad i p í a s q u i d e m r e -
d n c u n r u • , & etiamper i p f a s r e c u l a n r u r r a t i o n e g f n e v a l i -
tatis: qaam babenr. E t ficur h x q t r a f t i o n e s í u m genera-
l'es: íii. &'!pecies carurrt. Sicut entm bonitas o n i n i n o cft
gen eral b cura fuis gentra'iibus.bonificatino^ôniiicabi-
l i , & bonificare: { ¡ n e q n i b u s m j n poteft elfe o m n i n o g e -
nerabsfic dequa'ftionibus decein huius a r m , q u a r c u m
fpeciebus generales funt.
DE R E G V L A B.
B Eglila de B cft v t r u m , & eft de p o í l r b i l i r á t c , n r u m Qtttjfi»

^.hoc^de nuo qirte6Íturfit;vel non (ttí & tabs poílibili- i deregu~
tas caufat fidem, íínr cted'nluafem, íiue fuppofjtionera: l * B .
q u i a fijppohtt qnbd vi-ira que p n r s í i t p r i f f i b i l i s j v i d e l i c e t
a f f i r m a n ú a & n e g a t t ü a . ííla quidem regula de B.habet iftareg»-
tresfpecies: quaefuntduBiratiO, a r d r m a t i o , & n c g á r i ' o . Lt 'tresha
Per priman-i fpefcirrtt v^porret fupponere,qubd fitaiit n ó , bet JJ>ec$~
v t i n c e l l e d l a s p o ñ í ' i c o K f t i n a t u s &lVaatus ,led inneftlaa- es.
t i n u s , v t t r a n í i r e pnfiir ad atringendam afHrmatinam
Tel « e g a c i u a m eífe veram. EL l i o c cura t a i i c o n d u i o n e , vé
10 Q V A R T A P ARS
femperconccdathoc q u o d m a g i s r e c o l i b i l e e f t j t n t c l l i g ! -
b i l c , & a r a a b i i e , i n c o n c l u í i o n e efTe vcrum a d i u u a n d o í c
c u m principiis & e o r u m d i t f i n i ú o n i b u s , &:cum alus re-
gulisrvKÍi q u q r a t u r j V i r u m íit i m c l l e d u s . E t videtur q a o d
í i c , quoni'a magis recolibiie efe i n t e l l i g i b i l e & amabile,
i p f u m cíFc q u a m n o n c i l e . Echoc fecundarn pra'dicatam
i n u e ñ i g a t i o n e m p r i n c i p i o r u m . Q u a n d o dicitur, q u o d
h o c q u o d eftmagisrecolibiie & amabile cfteligsndurn:
i n r e l l i g e n d u r n eft,quod eligatur c u m m a i o r i i n c e l l i g i b i -
l i t a t c & n o n c u m m i n o r i . Q u p n i a m quando a í E r m a c i u a
autnegatiua cligitur cum m m o i i recohbilítate & a t n a -
b i l i t a t e f u b i e ¿ l a : talis q u i d e m e l c í t i o n o n eft de genere
philofophiae ííue feientiss: fed potiusde genere hdei Se
cceduiitatis. Q a o n i á aucem e l e d i o c u m m a i o r i t a t e i a -
t c l l i g i b i l i s aequipollemis m a i o r i r e c o l i b i l i t a t i & a m a b i -
Ikatijgeneratur quidem vera í c i e n t i a & n c c c f l a r i a , i a q u a
i n t e l l c d u s veré q u i e f d t : q u o d veré a t t i n g i t o b i e t i u r a . E c
i u i í i o p a í í u confifdt t o t a v i r t u s huius r e g u l x .
DE R E G V L A C.
ghtétfttt 1 3 Egula de C. eft de quidditate: eo q u o d eft f u b i e d u m
a. de re- A V & í o u s d i f H n i t i o n u m e n t i u r a , (ícut fupra i n d i f f i m -
gula C. t i o n i b u s p r i n c i p i o r u m í i g u r a t u m eft.Ipfaquidem regula
tjuét htt- habet quatuor fpecics. P r i m a ípecies eft de d i f t i n i t i o n e ,
í e t qua- & diffinito q u o d c u m ipfa d i ñ i n i c i o n e c o n u e r t i t u r , ve
tttor (pe- c u m d i c i t u r n n t e l l e d u s eft eífe fax eflentiar.Itcrum & eft
fies, i l l u d e ñ e cui proprie c o m p e t i t i n t e l l i g c r e , & í l c dealiis
Prima íuo modo. Secunda ípecies eft, quando quaeritur de eo
jj¡ecies. q u o d habet i n Te cfl'entialiter & naturaliter,finc q u o i pfa
Stcmnd* res n o n poteft cfl*e,(icut c u m d i c i t u r , intelleftus q u i d h a -
fj>tc$«(, bet i n fe efleatialiter & n a t u r a l i ter, fine quo ipfa res n o a
poteftefle? E t r e f p o n d e n d u m e f t j q u o d habet i n n a t e i n -
t e l k ¿ l m u m , i n t e l l i g i b i l e , & i melligerc.Et i n n a t o i n t c l l c -
í l u s p e r i n t e l l c d r i u u m cftagens & intelligens, &.cum fu©
, • p r o p r i o & i n n a t o i n t e l l i g i b í l i eft i n t c l l e d t u s p o l f i b i l i s j i n
q u e i n t c l l i g i t i n t c i l i g i b d i a peregrina ,qua: n o n f u n t d e
fuá effencia:&fuuro intelligere eft a d u s innatus & i n t r i n -
í c c u s . E t o m n e s tres funt v n u s i n t c l l e d u s & vna e í f e n t i a
i a d m i f a : & m ipfo q u i d e m i n t e i l i g e r c intrinfeco ipfius
iatei-
DE R E G V L I S.
í n t c l l c ñ a s caraiherizatur intelligcre p c r c g r i n u m . Sicut
caracherizatur i n t e l l i g i b i l e p e r e g d n u m j i n i t u e ü i g i b i l i
i n t r i n f e c o . E t hoc q u i d e m n e c e í í a n a t n e í l , vt paflio c u m
p a í í i o n e ; & aftas c u m a í l u fibiipíis a d i n u i c e m c o r r e í p o -
deanc &decenter fe habeant. H o c c a n r u m d i c o q u a a -
d o i a t e l l e t t u s eft p r a é l i c u s : q u a n d ó antera theoricus
n e q u á q u a m . Sed ipfc inceiledus eft i d q u o d eft í i m -
p l ! c i t c r , í i c u t tocara q u o d c í t per l'üas partes íibi eoeflcn-
tiales. Pe'r hoc qüiclem q u o d d i í t u m eft de i n t e l l c í l u
i n t e l l i g i t u r per quera m o d a ra inte lientas eft vniuerfalis
¿ c p a r t i c u l a n s : vniaerfalis q u i d e m eft i.n q u a m u m p o -
te fe intelligsre hoc vei illüd. Ec íic de futí intelligibili»
c u m quo eft vniaerfalis ad recipiendum hoc i n t e í l i g i b i l e
vel illudfucceííi'ae. Et fie de afta intrinfeco ¡fcilicst m t c l -
ligere c u m a c t i b ü s peregrinis íucceffiue. Q u o d aurerrt
vetara íit q u o d d i d u r a eíl de i n t c l l e d a , fatis quidem eft
p r o b ^ b i l e per diffinitioiies p r i n c i p i o r ü n i & regulara d é
B. N a m íi n o n eflet v e r ü r a , i ñ t e l l e d a s q u i d e m íio habs-
rct i m a g i n a t i u a m b o n i t a t e m , neq? d i u a c i o n e m , ¿ÍC. ñ e -
que etiam haberet n a t u f a n i , ctihi q ü a fit vniuevfaiis&
p a r t i c u l á r i s : ñ e q u e etiam regula deB. t ranino cffetvera,-
quodeftimpoílibile. Terciafpecies: eftquando quaé T é r f t é
ritur; Q u i d eíí res i n alio? Et refpon 'endura eft, q u o d t ft Jj>eaeh
f e c u n d u m g e n u s q u a l i t a t i s r f i c ü t i i i t c l k d u s , q u i eft a£ti
ü u s p e r f u u m i n r e l l e d i u u n i , q u a n d o attingic o b i c ó t u m ,
& eft paífiuus, q u a n d o r e c i p ' t fpecies. Et eft magnos,
q u a n d o h a b e t magnura & difficilc o b i e d u m : & eft verus,
q u a t í d o v e r c i n t e l l i g i t : &falfus, q ú s h d o f a l í e . E r eftliga-
lus neceffitatus p e r m e m o r i a m , quando credit: i n l i -
b é l a t e a u t e m & i n quiete eft, quando veracicet intelU-
gu. C o a r t a fpecies eft q ú á n d o quaeriturj q u i d habef K ^ ^ i d
res i t í a h o , ficüíquatído dicitüf q u i d habet i o t e l i e d u s [pzaes*
i tí o b ' i - d o \ E t eft r c ^ o i r o e n d u m , q u o d b a b . - t a é ' t i o n e m
& p a r t í o ü e n r i i v r i n t e r t i a ( p e c i o l i g n i f i c a t u m eft : & lu;bet
á d ' . o n e m iri G r a t ü t ü á t t c a , L o g ; :a éc G e o m e t r í a : & p a C .
f i o n c m in (elentús poíitiui». Si habet b p c i r á t e s p e r m o -
íklesvirtucesj&cuipam perpécraruítií¿¿fie d e a i i i s q u á -
íitWibus. p i x i m u s d e tegulá-C & fuisfpcciebus. E r f í -
É u t e i c m p l i ñ c a u i i a u i p e i inielieírtaruj fie fao raodocí*
j? QV A R T A P A R I
einplificaripoteftinfabieiStiscorporeis í i a n í n í g n e c u l
p r o p r i é c o m p e t i r i g n i r c f u b f t a n t i a ' i t e r , Sccalcficcrcac-
c i d e n t a l i t c r . i g n e h a b c n t c i g n i f i c a ' i ; ' u m , jgnificabile, &
ignificare. E t i n lampade & in piperecftigniens i p f o h a -
bcnte i n elcmentatis o d i o n é . E t ficut v e g e t a t i u a i n c o r -
p o r c v e g e t a t i u O j & f e n í i c i u a i n corpore f c n i a t o , & i m a g t -
n a t i u a i n c o r p o r e i m a g i n a t o , i n creleftiali vero n o n e f t
íic. S t e ü a e n i n a n o n producir ftel!áaUam>Dequc3ngelus
a l i u m angelum; eo q u o d carcr generarione fubfiantiali,
c u m fuufubinde incorruptibiles & ! n d i u i ( i b i l e s . D e D c o
enim i n t e l ü g i t u r alio m o d o fecundara d i f f i n i t i o n c m Se
n a t u r a m d m i n j e b o n i t a t i s atqueaternicatis.
DE R E G V L A D.
QuAflio5 ' " T ' E r t i a q u a f l i o e f t de m a t e r i a l i t a t c , & h a b e t rres Tpe-
de te pula A cies.Primaeft de quo res e ñ : ficuteum quaeritur de
D : qu* q u o e f t i n t e ü e í l u s abTolute ? S c r e í p o n d e n d ü m cft , q u o d
tresJj.'e- inu-Uc£lus eA d e f e i p í b i b c c e f l , q u o d n o n eflfadus d e a -
des ha- l i q u o , fed cft creatus i n q u a n t u m cft & n o n fuit. Se-
íet. cunda fpecies eft,quarido quaeruur de quo e f t a l i q u i d f a -
Trím* d u m fiue c o n f t i t u r u m : ficut qnárrete d e q u o e f t i n r e l t e -
fyeaes. é t ü s ? E t refpondendum e f t q u o d i p í e e f t d c fuis principiis
Secunda codTentialibnis,feil. de í u o i n t e i l e d i u o , i n r c l l i g i b d i . &
JJxaes. intelligere. Erfic de h o m i n e q u i conftitutus cft de fuo
corpore & fuá anima.Et clauusqui eftde f e r r o , & f i c d e í í -
TertU miiibus. Tercia fpecies eft,quando quarntur de a l i q u o
Qectes. cuius c f t : ficutquxrcre cuius c f t i n t e l l e d u s , & cuiuseft
regnum? E t r e í p o n d e n l u m e ñ : , q i i o d i n t e I l e £ l a s e f t h o -
m m i s : & r e g n u m eftregis. P c r h a o c a u t c m regalam quse-
r i t n r de q u o eft res. D i d u m eft de regula D. & applica-
t a e f t a d i n r e l l e d u m , & fie poteft apphcari aliis f u b i e d i s
fuo m o d o : vt patet de r o t o vniueifo q u o d e f t d e f e i p í b
per primara fpeciero,& n o n de a l i q u o alio principio p r ^ -
jaecnte Er per fecundara fpec'é eft d i c e n d ü q u o d eft de
forma & materia fubft i n t i a l i & vniuerfali c o n f t i c u t u m .
E x qu » f o r m a d e í c e n d u n t formae particulares. Ex q u a
materia materia?particulares. Ipfiiin quidera v n i u e r f u m
eft D e i r c o q u o d fuá creatura eft. E t hoc q u o d i n t e l l i g i
poteft d e b o n i t a t e v n i a e r f a i i Scfabílanuali S e m a g n i t u -
dioe^&ff.
DE REGVLIS: if
d i n c j & c . q u ^ q u i d c m quo a d f u u m genus p r i m i t i u a funt.
Per fecundam fpeciem huius c e g á i s bonitas q u i d e m eíl
de b o n i f i c a t i u o ) b o n i t i c a b i l i & b o n i f i c a r e : Scmagnicudo
de m a g n i f i c a t i u o j m a g n i í i c a b i l i & m a g n i f í c a t e , v n i u e r -
falibus,& fie de extens i u o m o d o ex eo q u o d partes eius
funt. E t hoc i d e d i c i poteft de ó m n i b u s b o n i t a t i b u s par-
t i c u l a r i b u s , m a g n i t u d i n i b u s ) & fie decaEteris.QuaEboni-
tatcsdefcendunt á b o n i t a t e f a p r a d i í l a : & m a g n i t u d i n e s
a m a g n é t u d i n e a n t e d i g a , & fie d e a l i i s : í i a n l u e r de ele-
m e n t í s & clemcntatisfuo m o d o . Sic tamen n o n e f t d e i n -
de de horaine per fecundam fpeciem, compofitus n a m q ;
cft ex anima ¿ c o r p o r e , q u x differunt genere & n a t u r a ,
ficut c o r p ó r e a fubftátia & i n c o r p ó r e a , & í l c de f u b ü a n i i a
& accidente: ficut quantitas n o n eft de e í f e n t i a f u b f t a n -
tiSjfcd eft habitus eius ratione cuius eft quanta. Et fie de
qualirntc ratione cuius eft q u a i i s , & lie de aiiis accidenti-
bus. V e r u n t a m e n í u b f t a n t i a &aecidens c o m p o n u n t u r
i n eorporejfine q u a c o m p o f í t i o n e n o poteft e í f e c o r p u s .
Per t e r t i a m vero fpeciem huius regulo: accidencia func
f u b f t a m i a ^ p e r f e i p í á m q u i d e m n o n exiftunr,fedper f u b -
í l a n t i a m . R a t i o huius eft, q u o d v n u m Scidem accidens
n o n eft ex hoc & i l l o . Subftantia vero fie: euro fie ex hac
m a t e r i a & ex illa f o r m a c o n f H t u t a , ratione cuius eft pee
fe exiftens , &aeeidens e f t f i m i l i t ü d o & figura & i n f t t u -
m e n t u m eius. Ampliusaccidens ficut quantitas eft ds
feipía q u o ad p r i m a m fpeciem c u m qua eft p r i m i t i u a ( i n
q u a n t u m eft gencralis) omnes alije q u a n t i t a t c s f u i t ex
ipfa & defeendunt de ipía. Ipfavero eft indiuifa i n q u a n -
t u m e f t p n m i d u a i f e d eftdiuifa i n p l u r i b u s q u a l i t a t i b u s
particularibus, ficut qualitas generalis eft din i (a i n p l u r i -
bus qualitatibus particularibus. H t c vero diuifio eft pee
accidenSjvideiicecper diuifionemfiibftátialemjquas q u i -
d e m d i u i d i t u r per fcadionern & g e n c r a t i o n c m , fpecies,
difFerentias & n u m e r u m . V l i c r i u s funt aba accidentia
e x q u i b a s fu n r fe i e n ti a:: q u o d a p p ar e t i n L o gi c a qua: cft
de f e e u n d i s i n t e n t i o n i b u s i u n ¿ l : i s primis. E t í i c d e aeck
dentibus meehanicis: ficut figura arch-E q u s cft figura
l i g n i : E t figura turris ex lapidis figuris E t fie de aliis fuo
modo. Per hanc regulara i n q u i r i r a r t i l l a i n ane ifta
B i '
ÍO QV ARTA PARS
p n m i t i u í r a t e s 8 c fimplicitatespcrprimam fpecicm. f t t
fecundara autem c o m p o í í t i o n e i r . Per tertiam verodo-
i n i n a n o n c m & p o í i c l T i o n e m . IpGquidemregulacftge-
n e r a ü s ad o m u i j . D i x i m u s ¿c regula D . & h o c quod
verumefi pee fepatet: & p e r o m n e s difEnitiones p r i n c i -
piorura & p e r regulas B. C. S.uis q u i d e m cftprobabile,
cjuoniam íi b o n u a s í t i b f b m i a h s & f i c d e i n t c l l f . ¿ t u & h u -
i u f i n o d i noneíTsr per í c c u n d i r n fpeciem hu;usregulae4
careret q u i d c i B ipfa fpecie, & í í c non haberet exquocC-
fet.vndc i ' e q ü s t e t u r q u o d non eííet peí feexiftens, fed c f .
fetficuc ace d e n s j q j u o d c a r é r e t fecunda fpecie D . Ñ e q u e
jetiam ipfa bonitas t í k t r a t i o f a b í t a n t i .liter,neqj bonus
produceretbonura í u b í i a n n a l i t e r ¿ e eflartia bonicatis:
& íic bonitas aliqna non clfct fubftantiafed accidens: Et
fie diffiaicio magnitudtnisj durationis & e x t e r o r u m ef-
fet d e f i n i d a , & íic de aliis. A m p l m s quidem quia o -
mnia t llene accidcn ia: q u o d t ñ i i n p o í í i b i l e & concia re-
gulara 8 C. E n n iftopaíTu d a t n r d o c l n n a per quera rao-
dura a n i f t i huius arris probec vnam ventatera cura alia,
applicando difEnitiones p r i n c i p i o r u m & regulas B. C«
quodad hocdidlura eft d e D .
Q^V A R T A Qjy J E S T I O QJV M

cft de quare.
Qu&ftto • - v Varta qua?ftio eft de quare; qnae duas haber fpecíesi
A^qttAeít v ^ r vna cft p c r e x i l l e n t i a m , a l i a v e r o eftperagentiam :
decûctre, ^CU!. pct. exiftenciara quastere quare eft intelledus? re-
uatjpe. fp0n£Jen,jum cft fecundum exiftentiam incelleftus, eft
etes con~ proprerhoc: quodrftdc fuoproprio intellediiiOjinrelli-
ttnet. g i b i l i & m t e l l i g c r e i í i c u c t o t n m qnodexiftichoc quodeft
per f u a s p a r t e s c o e í l e n t i a l e ^ d:quibuseft. E t i n t e l l c d u s
peragentiam v t i n c e l l i g a t j & adfinera fe raoueat.qui fi-
nis eft q u o d i n t e l l i g a t D e u m & alioruraentiura vtrica-
tes. Et v t h o m o h a b u u m feientije h^beat perhanc regu-
lara :qiia;ricur quarefuntres/1 Q u o d i n t e l l e é l u s í»t per
quare f ó r m a l e vt fupradidbim cft, verum v i d e t u r e í r e p e c
d i f f i n i t i o n e m bonicatis5magnirudinis&• r e l i q u o r n m : &
p e r r - g i b r n B. & per fecundara fpeciem regulx C.íine
quibus u u e l k d u s non haberec n a t u r a m cxiftendineqj
agendi.
DE REGVLIS. ti
agcndi. Vltetius fícut diílum eft de intclIcAu: ita dici
poteftperubftantiaquaeeftperíuascaufas & per fu as oc-
cafiones. í e r fuascaurisficutper formain,nnateriam ef-
facientem &finalcm. Per occaííonem íicut perdiffinitio-
»em,habituationem &conting(;ntiam:& íic de alüsac-
cidentibus. Per ipfum quare vero fun t genera & fpecies,
&indiuidua>&artes liberales,&mechanicae, & virtutes,
& vicia.
DE REGVLA F.
Q Vinta quaftio quxrit de quantiratc, quae duas ha- Q**fit9

bet fpecies: fcilicet íimphcem & compofitaro; ficuc 5•ê^•
«uxrúurquantuscft intellcdus ? Ec rcípondendum eft
íecundum límpiicicatem fuá?eflentiacj quod intelleélus
eft cantus^quantum eft eíTe fuae cíTeiiriafjecundum com-
poíirioncrn autem refpondendum eft; quod eft cantas,
quantus eft per fuam exiftentiam &agentiam , ílue per
fuum propriura incellcftiuú , incelligibile &intclligere,
dequibuseft. Per hanc autem qusruntur raenfarauones
entmm &numcruscorum. Quod autem íit verum quod
di£tum eft de i n t e He ¿tu: fatis videtur elle probabilepcE
diffinicionem bonuaús.magnitudinis&reliquorum : &
per fecundara fpeciem repulse C D. Qapniam bonitas i a
quantum eft eiTcnciíi& forma íimplex,haberquantita-
tem continuara &difparacam ab aliiseífentiís tationc
fui generis & naturas : fed i n quan rum eft ra tío vt prodii-
cat bonum,habet naturara diferetam per bonificó 3 bo-
nificabilc & bonificare. Et ab ifta quidera irrduuntut
quantitates peregrina: & difcietas per corapofitionem.
quamhabet infubiedloindiuiduato in quo bonitas ha-
bet quantitatcm concinuam & diferetam,&ficiit di dura
eft debonitate: ita dici poteft de alus formis fuperiori-
bus,quíe caufant quantitates continuas &difcretas infe-
riores. Sicut in lapidc,qui cft habituatus de vna continua
quanticate ipfo habente diferctas quantitates ratione cf-
fentiarum tíeraencorum,ex quibus eft compoíitus.Et íic
d e planta per elementatiuam & vegetatiuaki, & de ho-
inineperclementatiuam;vegctatiaam,feníitiuam,ima-
ginatiuam&iaciociuaúuam; ex quibus compofituseft.
« QVARTA P AR S
E t fie de turre vel naui per a r t i ñ e i u m conftituta. N o n ta- •
m e n tantura c o n t i n u é , í i c u t f u b i e d u m naturacum:fed
magis diferete q u á m í u b i e d u r a n a m r a t u m , rationepar-
t i u m integtaliura.
DE S E X T A R E G V L A G.
í¿UA0tO
6. de G\
S Exta q u s f t i o q u x r i c de q u a l i t a t e , q u x duasKabet fpc-
cies : íciUcet propiiara & appropnatam. Sicut q n a r i -
t u r per primara ipeciem. Q u a l i s eft inceilecíus ? E t re-
í p o n d e n d u m eft, q u o d i n t e l i e d u s eft calis, qualis eft fuá
p r o p r i a i n t e l i e d i u i t a s . & f u a i n t e l l i g i b i l i t a s & f u u m pvo-
p r i u m i n t e l l i g e r e . E t íi qua'raturpcr lecundam fpeciem?
R e í p o n d e n d u m eft, q u o d i u i e l l c d u s eft r a l i s , qualis eft
fuus liabicus,(iuc qualis eft fuá i n t e l l i g í b i l i t a s appropria-
t a per a ¿ l i o n e r a p o lie a ra i n í u a p r o p n a i n t e l l i g i b i l i i a t e ,
p e r q u a m a t t i n g i t alia e n t i a i n t e l l i g i b i l i a . E t h o c i d e m
eft,'! quaeratur i Q u a l i s eft i g n i s p c r í ' u a r a p r o p r i a m qua-
lit3tem,quse eft lúa caliditas? Et r e í p o n d e n d u m eft, q'uod
cftcalidus,calefaciens & per fu a m í i c c i t a t e m quqeft qua-
l i t a s l i b i appropnata per t e n a m deficcabilis: Sed eft m
aere d e í í c c a t i u u s per í i c c i t a t e r a . E t fie dealiisper hanc
l e g u l a m quecritur de qualitatc propria & appropriata,
P r o p r i x q u a l i t a t e s f i m t cauía? fuperiores,& appropriatas:
f u n t i n f e r i o t e s : í i c u r caliditas i g n i s . q u s eft fuperiorqaa-
l i r a s , & fuá ííecitas inferior. E t fie d e b o n i t a t e n a t u r a l i ,
q u » eft fuperior: moralis autem inferior. Per hane q u i -
d e m regulara i n q u i r i r artiftaea quoe funt íliperiora & i n -
feriora u i t c r r u b i e d h i m & p r x d i c a t u m . Q u a l i t a t e s p r o -
priae dico q c o d funt propriae p a í f i o n e s , & appropriata?
qualitates íimi'.itcr funt appropriatac paíTiones.
D E S E P T I M A R E G V L A H.
Q E p t i m a regula q u x r i t d e t e m p o r e : & t o t habet í p e -
Qu&flh O c i e s , q u o t h a b e t fecunda r e g u l a , & t e r t i a , & n o n a , &
j.de H . decima. E t h o e f a c i r a u s , quia eflentia temporis eft v a l -
IJfentU de diíE.cilis ad i n t e l l i g e n d u m . E t p r i m o applicabimus
temperií regulara H . ad regulara C. per primara fpeciem regu-
dtffictlU la: C. Sicut quando quacritur i n t e l l e d u s quando eft?
a d i m d - E t r e í p o n d e n d u m eft: q u o d tune eft, quando fuura eífe
Ugendú. eft.
D"E; RE G VLIS. i)
«ft-. Et per fecundam fpeciem reípondeaáuní eft.-quod
efttunc, O j u á d o h a b e t f u a s paites l i b i eííentiales. itera
rcfpondendum eftper fpeckm terciara,quandointelie-
dus eft inalio: & tune cftin alio,c[uando agit in ipíojic-
UíinteUeétüs pradicusinfabiedo. Quarca fpecies cft,
quando quatitur, quandohabet intelledusaliquidm a-
lio? Adqaodlefpondcndiimcft:quod cunequaudo i n -
telligic finulitudincm ilUas; Scficut diximus de inttllc-
d u per reguiam C. Per primam vero fpeciem regulx
D . refpondcndú eft, quod tépus efteflentia primiiiua^co
quod non cftdealiatflentiapiodudaîeque genita5íic-
ut prima materia qu t non eft de alia materia dedud^Sc
íicut prima'formanoneftde alia forma. Ec fie tero pus i a
quantum primitiuú eft, eft prima forma ex qua caufan-
tur fus formíE particulares íicut dies, ¿k.horx, & reliqua.
Per fecunda Q-ccié reguloe ü.mediante motu continente
i n fe moaere, mouens & motum íiuemobile eft de tem-
porificatiuo,tcmporificabili & ternpoiificare: tamen no
dico quod tempus & motus íint idemper eflentiam, fed
ílmt dúo habirus , ex quibusfubiedura eft habituatum
& paífíonatum. Per temara fpeciem rcgulxD. dicimus
quodtempuseftfubditum agenti in agibili peragere:eo
quod fubftancia de ipío indine fe naruralitetíiuemorali-
ter. Per regulara modalem intclligfndum eft, quod Regul*
tempus confiftit in mouentc.mouei"e,& mobüijíiue mo- w*^-!**-
tu;& hoc habkualiter,íicut pars in partefubftantialitcr.
Et íimilicudo terapotis confiftit, ficut figura perprarreri-
lunijpr^fens & futurum : íicut in habitu cahditatis funt
figuraâlcfaeienSjCalefadibile&calefaceie. Et inmo-
t u moucre,niouens,mobile,(iue motum. Per fpeciem specits(i
fecundam inftrumcntalem K.Tcmpustftinñrumcntum cuncU m
fubftantiaecum raoíu.vtfubftantiapoífitageretinfubie- Jirumeu-
d o autem fu agibilis, & fuá agibili tas eft figura pertem- talH.
pus&permot tmí.Etiniftopa ífuapparet p e r q u é ra mo-
dum intcllcdus attingit veré &realircr eflentiam tem-
poris. Et quod hoc fu verum , ptobabile quidem eft pee
d'ffininoncs principio!um,& pér regulara B.C.D E.F.G.
Vetuntamcnoporter quodintclkdusvaldealtus &cla-
rusÍJt,& etiam a confufione& dubitacione rcmotus,ra-
B 4
M Q^VARTA PAR 5
tione praeparationis materiac & fubiediuc & pbie^ti»
PE OCTAVA QV^STIONE, QVJE

eñdeiocOjfignatapei: 1.
Quaflio / ^ \ C t a u a quxñio quserií de loco: ficut quaererctui.vbi
%. ¿¡US.esí V J ' c l t ínieileftus?Et ifta r e g u l a fiue quaeítioquindecitn
deLoco-.fi- haber rpcciestqu-vfont de fccunda^tcrciS ; n o n a & decima
gnificattt regula. Etprimodeptimafp'eciertguUCficuí: intciic-
per I. de- (íins ûi efe in vbi.qup e f l e u t i a l i & nacural^fctlicecinfuo
cemfpe. e .Te (me eíientia: ficut h o m o , q u i eft h o m o in fuá huína-
cíes h a . pitate & fuo efie. Et etiam i n t e l l e f t u s eft i n feipfo fecun-
btti dura f e c i j u d a i T i fpeciem:ficut fuá? partes i n luo cote.Pee
terúamrpeciem tftintelleíViisin anima, fme inhomu e>
fme in loco in quo eft homo. Per q ü a i tam rpeciem eft i n -
telkctusm illa virtuceperquam habethabicum feiendi,
& etiam eft inillofubiefto, in q u o habccaiturapracU-
cum, & he de tonfimilibus. Per hanc regulara quaeri-
tur, vbi iunt res in loco, & vbiílmt res fine l o c o íimphci-
tcr?ficucinrelledusqui tftinlocofeeundum tertiáfpe-
ciem & qnartarojnon eftin lecofecundum primara & fe-
cundara. Qupniara deduxirausimelledura per locura:
ideoaliquahtercognouirauilocum mediante regulaC.
videlicct q u o d l o c u s eft ens cuiptopne competir locare
ipfohabentc collocatiuum,colloeabile&collocare Et
eft hábitus in fubie¿tocollocaio,in quo fubieíto habe?
fuum eíre:íicutcaliditaseftinignej&adioeftin agente,
&huiufmodi. Item locus cognofeitur per primara fpe-
ciem rcgulae ü . q u o n i a r a ficutintelledus eftpriraitiuus
ipfonon hsbentc aliquid praeiacens,exquo íu deriuatus
rnaterialiter ificlocus eftpriraitiuus i n quantum eftge-
neralifjipfocxiflentevnapartevniuerfi.Ipíe vero quo a d
primara fpeciem non eft fenfibilis peque iroaginabilis,
led intelligibilis tantum.Veruntamen per fecundara fpe-
ciem reguia-D. fuá figura vifibilis&iraaginabilis eft, n5
ílicofecundumcflentiam. Per terciara fpeciem regula D .
locus eft c o l l o c a t i poflidemis locura: ficut calefadum
pcfíidctcahditatera i p f o habituato caliditate. Perhas
tres fpecies atting'tur eireutia ioci, per inielligeretan-
tum
DE RE GV LIS. tf
%nrr\ tta c u o d l o c u s p a u i c ü l a i i s i n r a b i e d o f u b ñ é t a t o c f t
îfFuf s & t i tiâtin alocovjtjittcrftliinfubicftpvnmer-
fali fub ^üjdtm totus vniuetfalis collocac
pmnia CC/ÜOCÍT». SicuioroniacaUdafunt calida pvicvni-
nei ' :: r> e.v: & íir orrnia mota fant i r ota pe?
modüiti vr.^ - i JCITV. Peí tegulam d« modalitarelo-
cus c j^nofcitur, Nam | erhoc qucd parseftin parte, íic-
]XÍ !{ - is in ae¡e & ec( uuedb, vi pstct inelerocnrato, &
forma rpateaa&ecoouetfo. Et onvnespartes funt i a
totüJ& .-cunu ru; i &iotun.i exrra fe traofniittit fuam íí-
militudineiiijfiueíu'dir figauan :ficut vnuslocusin alio
peracci(iuis,&utunialoca parriculariafant inlocovni-
ucrfaii. Et figura ioct apparct in continente, conunere
conrenio. Vlreúus IOCUÍ cognofciturcura fecunds fpe- t o a d / ^
cié regala; K. Locus enim clt jnftrumentum íubftsntiae, fin,tt0 &
cum qao inltrurnento coilocat partcm in parte. Sicut elí*'->*nod*
habicuatus eit in habuuvidclicct,bonus inbünitate,& <¡0gno[c$m
albus in aibedme,&ir!agnus inmagnitudine,&huiuf t**'
jnodi. Et figura huiusinftrumentiapparct per fenfum&
imaginacionemin collocantefarinaminaquaj&aquarti
i n fariña, & huiufirodi. Diximus de loco perd-ícur-
fum, qucin fecimus de ipfo, mediante regula C.D.K, no-
titiam &eognitionemhabemusdeeo:&boc atteftantur
jiifíinidonespr¡ncipiorum,§c regula B.C.D.E.F.G.H.
P E R E G V L A M O D A L I T AT1S,
fignata perK.
Ona quaeftio eft de modo : fcilcet quaerere quo Qutfi'tt
modo funt res?Et habetquatuor fpecies. Prima y.deregit
quxftio cft,ficut q usierc quomodo res eft m í e ; ficut in» Id mod*tm
telieftuseftensperfejquandointelkftus habetmodum Uutts,
eñendi per fe;8í eft remotos abomni alia eflentia. Se- per I ^ p »
candi fpeciescft,quando qu«rirdr quomodo eftintel- gnifica-
ledas in alioj & id aliud in ipfo ? Etcftrefpondendum, ta.
quod intelledushabetmodumeírcndi ita volúntate: & secunda
voluntas in ipfo in quantum cum ipfo & mcrooriajani- fhecies,
marationaii> cor.ft:itu: poteft. Tertiafpecieseftjquan- T e r t i *
doquorritur queroodointelledtus eftin partibus fuis,& (heaeti
fuaepartes in ipfo.Et tefpondendum eft,quod intelledus
B 5
i<f Q J A R T A PARS
cíí in partlbus íuis, & fuar partes in ipfo, per iílam natu-
ram perquam poieft cíleexfuopropiio intcllediuo, in-
tcliigibih& inttlligere, (Scperqucmniodum iñi tres pjof-
funt eííí partes eius. Qiiaua fpecies eft.quanrto quseri-
Éeaes', tur quomodo intellcdus tranfmittit íbam fimiluudi-
nem extra le? Et eft reípondendum , quod intelledus
tranfttiirtercpbteft cxrra fe luam fimiluudinem per ha-
bitual ícientwéjimelUgendo plures re*, quasintelligibi-
les facurnluopropriointellig^bili. Per hancregulam
quafricurdetnodisfecundum quos quadam reshabene
modum eílendi per fcipías.Sc vna in alia vt firpra d i d u m
eft. Vlterius inU'Uigcndum eft, quod diíferentia cau-
íat differennas: Scíicelt modalisad diftinguendum res.
Erconcordantia concordar píurcs res in vnocompoíito.
Et íicuteftmodaiis conuingí-ndo. Et iicfequiturmodus,
perquem pars eftin pavte^totum in partibus fuis. Si-
cutin denario in quoaurum eft in argento: &argentum
jn auro, quol bet remanente in fuá eílentia & luo eíle.
Talis modalitas eft ens genérale , fub qua funt omnes
modalitates particulares, &ínbiedumeft funilitudoe-
ius. Sicur figura qux ett íitnüitudo íubfíantis:& color
colorati &haiuf(nodi.Ec nil3dalitas moralis^ftíimilitu-
donaturalismodalitatis. Et quod hoc quod diótú eft de
modalitate,{rt verum: probabile videtur eífe ratione dif-
finitionum principiornm: & per iftas regulasfeilicet B.
C. D. E. F . G . H . I . Et hoc patetauiftaehuiusattisbene
intuenti.
DE REGVLA K: Q U B EST
de infttumentalitate.
T ^ E c i m a regnla-eft de inftrumentalitate: hoceft quar-
'Deetma JLyrerecuiTiquorei funt,íiuecuniquoagunt ? Et ha-
qttAfito bet quatuor fpecies fi miles illis qua* funt de regula mo-
efl dein- dalitatis. Prima fpecies eft, íicutqua?rere cum quo i n -
Jlrumen- telledaseftparsanunae? Et refpondendum eft, quod i n -
talttate. telle¿las eft pars animar, cum dífferentia, concoidantia
Prima & poteftate; & fie de caeteris ptineipiis excepta contra -
ffiecies. rietate. Secunda fpecies eft, cum quo inteiledus alia a
Secunda fe intelligu? Etrcípondcudumcft,quodiateiligensin-
jjecies. telligií
DE REG VLIS. 17
tclligit acquirendoJ& mifcendo vnam fpcciem c u m a l i a ,
& ponenáo ipfas in proprio incelligibili: ficui oculus q u i
in fpeculo fuam íirailuudinem attingit. Tertia fpe- Tcrtia
cies ell,quando quaeritur cum quo intciiedus efl vniuer- ¡Jtsqes.
falis & particulaús? Et refponácndumeftjquodeftv-
niuerfdlis in quantum habec vnam pocentiamadiuam,
intelleaiuara, formalemjcum quaplurcs res attingir i n
vnointeUigibilivniuerfali: quodeftde eflentiaipíius i n -
telle¿las,cum quo & i n quo ícilicet intelligibili vniucr-
faliplures fpeeiesfunc intelligibilés, ficut in vno fpecnlo
pluiesimagines func vifibiles. Eceft parcicularis, quando
deícendit pradicando ícilicet incelligcndo aliquam fpc-
ciem fpeciíícatam quam acquiíiuic , & i n memoria
conferuauit. Qu.uca fpecieseft.quandoqua'riturcum Queirt*
quo incelleítus exaa le íaara tranfmittic íímilitudinem? Jptciies.
Etrefpondendum eftquodcumpropriointellediuo, i n -
telligibili & intelligere,cum quibus íacir fpecies efl'e i n -
telleftas: & per memoriam recolib!less& per volunta- . .
tem intelligibilés ad amandum vel odiendum. Per D*"'!*9
hanc regulam quaeriturdeinñrumentis rerumfpiritua- tnJiru' ^
lium íiuc corporalium. Vlcerius inftrumcntomm a- mentoru'
luid eft fubftanciale ,ficut mafeulus &foemclla qui ha-
bent inftrume"ntum fubftantiale cum quo generant ge-
nitum. Aliud eft accidentale, (iicutignisqui cum fuá ca-
liditate calefacir calefaétibile. Et ficut homo qui cum
iuñitia facit fe iuftum. Aliud eft vniuerfale; ficut intel-
ledus qui cum fuo intelligibili facit íntelligibileperegri-
num hoc &iUud. Et ficut mafeulus qui cum vna & ca-
dera virga generat plures fiiios : & igpis cum íua ca-
liditate calefacit plura calefactibilia. Et ficut faber,
qui cum vno & eodem mattello facit plures cíanos, i n -
ftrumenta vero particularia funt iftud & i l l u d , & r e l i -
qua, cum quibus domificator conftruit domum. Et
íicut duas propofuiones cum quibus fit conelufio. E t
fie de aliis fuo modo. Aliud eft intrinfecum inftru-
raentum: ficutintelligibile, quodeftde eífentia inteU
ledus. Aliud eft extnnfecum, quod eft peregrinum,
cum quo docens generat feientiam. Et ficut martellus
cura quo faber fabdcat clauum. Quodfuverum quod
ft« Q V I N T A PARS
ídiximusdcinftiumenta'irate: oinnesd:ffimnoneslniiuf
artis principiorum &omnes regulae arteftantuc & p r o -
banr. Ec fímilitcr quod de dfcení rcgulis d i ó l u m eft; q u «
regula l i i n t vafa ad orania mtcilcdibüia & proportiona-
biles mtelledhii humano.
Fiaisquaríasparti?.
t re m n o r » o o o crcrcTcTcrcrcrcra'cr
n ^ <-> ^ n n >-> t i n n n r¡ n r , T\
€l n !TtJ*0 i-'Cr«-> rf rl O tj" V 1 i rt n i-i rs
-t-i-n-ô « o n n n o'a-crcrcr'cra'crcra"
<-t - <-i rt « -t-- —í-^ •t- rr r-t r-t i-rj *-rj r» rs n
-T-J
n -T-, - • l^1-'!'^
o cr r?-,
« O " rt-j r> •t-,
a' O cr i"^ r «
t CTfrjf»
" « " O"
«CfQCPJCfQ 0 0 ^ ^ *i ^ c r c r o - c r r r c r a * c r a * e r
rt „ ., .-. « " í f Q w Q ^ '_v" arenera " 0 0 «
^ o a" cr f< -3" r - w - - cr cr « I-T ^ " « - cw
Sfí U5 Cfo o CT- 0'5 o o CTCfQ r« o CTOQ o CT „
••• t r n - s r * ' ^ « ^ n r> r> c r c r c r c r c r cr cr cr cr cr
^ - X í í í í ^ ^ - r - s - c r " " ' " ernr 3- n o o n
r>oi3-crr>crcrX-iír»crEr!-r"rt"'-<r,s:j'
g r p - s r o P ' P ' o ~ n c r — = r r > t r " cr ^ o e r r »
»-t -r» r> r> n r, n a - r r r r c r c r c r c r c r c r ( 3 *
O- " n « « " « - . — S S S Z- - « • 0 0 n "
n o c r a " r > c r c r " rt 2» « c r c r < - » r t " " " " —
, ^ . o —. 1— • o —• <"> v n o- n n — r»
<-! s r s c & r n 0 ^ ^ 0 ^ c r c r c r c r c r c r c r c r c r c r
„ R „ „ „ ^5,-.^-.^ ^r- o n n n
*^ria'crno"crr--t-'ri'rcr'-'«"'->"Mp?"
?r n FTÍTO cr ?r !=c n w n a- t r n c r «
r» fi « o j x . D . o . p - o - o - c r c r c r c r D - a ' o ' o - c r o *
j a . p L . c r c r o - a - c r « rt " S - Ü " ' ^ " " ^ * « " f»
n n o O H » n p ú a O - c r o n p - o a - c r o (^.errt
ÍH ^ i ^ < ^ C L , o u D - o - c i - f i - c r ' 3 * c r c j ' c r c r c r o " c r c r
Cr" " " rt n ct «-J-T^^^ " " "-t-1H-5i-r1O.O_ei.CU
G . o _ o r c r c r a * c r ' - > ^ " o - c r c - n r-. r. e-. .-
»ri»n>ria.o-rr>£i-»n>.a''^>« ^-"«-¡o-crâ-errt
"Crstntycj j ^ e u a - o - a - Q - c r c r c r c r c r r r c r c r c r c r
e- cu cr o- a. cr cr % n r - . a - c r c r r , ^ ^ „ r , r t | ; j q
cr? P-CÍQ o-- croq CÍQ CwCfq 3- crctq o- cr «
" srs's-cucucvo-G-o.crcrcrtrcrcrcrcrcrcr
CT-t n « r- -1 n C T c r s - r i n rt S " p - • y r i - p , p . p.,
eucs-crcrcucrcr,, „ o - c r a - r t „ „ n <-> « 3-
irs-p-íi.p-p'i.p-p-crs-src-P'ft.crsr.íi-o"»»
DE TABVLÁ,
— — f1- - o. „ . o cr ^. o- - t r •-• ^ "
Cf"? cr? erg * rrr> a " ^ (j'cr'^"rtr,r,"Cí!í
o*" " rt « <•» «i c r c r c r a ' a - c r c r ó ' a - c r '
_ " " ••-•<-i <-t — >-•—-fl fl rt

«-• - • f» a *-*• n cr ^ . ^ . o o -• a «t
í v f r f r f » r» n. rt n» a ' a - G r t r l o i c r o - c r c r c r
^ " ^ Í L " " " " ^ ^ P T " - " (Tr^FTrt « ^ «
cfscro-rtcrcrr-^^rtcrcr .., „ " r, „ rt p-f
r T W - t V r t ? r ¡ ? r r t !?rrt o * ? r ? r r t ?r rt c r ^ r o o * «
p - r , „, „ r-. ^cfQa-qOQ ^ " "CfQaqrn i-n^p1-n'n

•-i-)r,-'^*o--^crcr'-' « ^ '-^^c^cr'-• ^ <-» " n
era crs Hr-^ aq ^-iCra rr, CTCTQ CTQ ^-ra ^ crcra rr, a* «
CT»- r*- m f-t " i-t " S" rí" >-f n n ~ "T-! ^
• r > « 1 c r c r ' ^ a " o " - , " " ^ ^ c r " n " " n " í3"
CT " " " " " " rr rt r, „ . ^ .rt• ^ ^ -l-j ^

«^.n-jcro^-i-jcrcrrt „ o-ô-a-1-' "
** • rt. •-t-j M. p-«. IT) ~*' M-j rt • rt-j rt- )-r¿ W w-'^rt^CT*rt
rtsrtî^rt-1rtî^^0-(;rcpC^cj-(:7-Q-A-CT«
O" rt r-. rt " rt ¡ S ^ J ^ J ^ ^ t!5rt!jr-.
T b r trt-)
ÍT* ^ i -rt-)
^ rrt-j
t i ^«i-»
.
^ cr Q- — cr
, O" PTrtÔ"
^ 5" sr iTCíQ CfQ CfQ Cfí! CfC Cfq cr C O* T c cr cr cr cr o*

Z . " " " " c r s r s - r t « ^ t r =- srTS CTP CíQ CTO
CfQ o* o-aq cr cr ^ „ „ era cr es -1 " „ " « n o»-
|a Q V I N T A PARS
r. — i-Cfq OTCraCíQCfQCíQ C T O - G T ' a - G - C T C c r C T W
O- „ rt " « „ ^ ^- ^- --Cfq CíQ
« Fr* i r p r c n C f Q c r s c n c n r í Q c r c r c r t r c r c r c r c c r a *
0- ^ . ^ f - . r t ^ - ^ r * p < r t ^ , < - ' ' - ' r t ? r í ? r t'TCíQ CÍQ ero CÍQ
pr pr pnfa w a«3 O- t»r p-r^Q f^crq c r ?rciq cr «
« w- ^ ¡ ^ ^ ^ ^ s - c r o ' c r c r c r c r c r ^ ' ^ c r
^ ^ ? ^ ? ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ «'
« ^ ^ ^ • ^ y ^ r ^ í T ' í ^ ^ a ' c r c r c r c r c r a - ' cr.-cr
CTn rr n r-, í t p-TpVf'r" " " " ^ " T T TJT ^ V
t r , c r c r c r p " c r c r r T ^ « c r o ^ c T r , n « r. " n
^ • ^ > r ^ ^ ^ P J ^ p - c r i ^ P , r t r í ^ ' í r c r 5 v ¡ 3 - * a - r t
« j^r t e r-. cr cr cr cr cr* o" cr cr

cr „ " « " ^ ^ '^r „ « « 5»r fr" i-- i--
^. „ . c r a - - - c r c r r t ,_, „ . ^ ^ „ n „ „ „ „
^ ^ ^ ^ ^ s«r ^ c r í?r ÍV í . . {"r — , c cr „
o ra n C u o rs e^n D - n ft n e-fu Su o o Cufí r » :
1-» '•*•>'H-jH-iiêurt a ^ D - c u o o ñ o n ri o «
n « " o " " t - ^ ^ ^ . n „ rt -^^Ht-jp^cêucu
"CíqEfQCfQ O - C i - O - C u C u a ^ o r> n o r> o o n o o

^ ^ ^ ^ " " OQ OQ o-q " " •-' OQ oq: P - S u sx. C u
Cu CU f> íuO n „ ^ CU O O t-t í-r „ n n „ fra
OQ CÍQ Cfq &-Cíq Oq O - a q Cu o Oq O-Cfq Cu n Cfq &- o V»
„ ¡ ^ j — p r - e ^ á ^ p ^ r ^ r ^ c u n r> n o n o o r> n n
« M rt <-i r-, „ „ B " C " Í T * " " " E r c r p " o - . o - 3 u c u
C U D - r > ( - i P - ' n n < - i n t - t C u r ) n „ r , r t „ ( n r t ¡ ; r .
p-D-is-OuErcrpîrcuo Crcrcup_íro c r e u o <-*
*• " • ' - • ' - ' • í a - a - C u C u D - C u n n « n o n o o o o

n «t „ n „ „ „ „ . „ . rt n n « . . ^.. O-
S U O - ^ ^ C U ^ O r - ^ ^ p ^ r j O r í n ^ ^ r t ^ ^ ^ .
Û „ . ^ . p . ^ . PJ, n M. „ . p ^ C U O —. Cu f l r»
^ frj7r^rp_p^p-CLlrUEur) ^ n 0 n n o o o o
! " ^ r, „ „ ^¡jj-^rt „ „ ^^¡VP-CUp-CU
g^-ô o c u o 0 „ „ „ c u n n „ „ „ " " r.
íTÍTPrcuívíTfi-tTCun ^fv-p-prp-ft ^ C U o «
" " " rt rt i - ^ ^ l - í i r , <-r rt rt-jrt-jl-l-jO O ft O

f 6 < T i n n n , 0 n r , r , r , n , o ^ r t » - > f > „ r t r t i - t ^
rt-^ M-I t-f) rs i-,^ n 1-1^ o o rt^ i-n rt n-, rs m H-J r» n r » .
DE T A B V L A.
o „ 4 rí « ^ CÍQ c^, cfq " " " CfQ CTQ Cfq o oí n>
rí (T> r> n rti o n ri o o "nCfQ
SfQCíQCTS o CfQ naq o naqüQ o " "CW f> n n
r» fc-íT-irr'f» n n « o i» n ' ñ ft «i ^ 0 0 n a «
o o n r, n „ « n o o r , " « " "« " » *
i r s - p - n srS3-rt n p-p-ni e r o o S"r5 o «
„ • 0 o ^ r t c o n n n n n n o r j f t n
^ i-t r , rt i-t f-« >-• •-•<-) « »"> " r-' 18
2 . 2- 2 . « 2 . n> - - o ft — r» r. n n o
n r> o
«t br« ív" pT* " n n " 5»^ ^ fT1 ^ n 01 0
n^r>ñf^"n'"'l"'r,r'i. ^ r, « r . ^
' " > • • ' - • r-i„
n r> n o ri r> ri
^ r> n r> o o n o o.
ft '"' t-í O- £3- ',- " tj~ EJ" cr ii-) i-fs f-t-, ^
cr M-, i3" i-t^
„ „ . ^ . ^ - M-) H-J ^ } "-n ^1 n n n n

(y*. Ht^ ^ í-t-i t-r^
rt ^ ^ M (-í 1-*»
ÍT» IT? !-> --n " - « ^ " >-• i-i-^ n 1-.. ^ o n
-'I d n n n n n
rr OTÍQ en r?o n o r> r> o o n p»

C;:? n n i-> =r-
^ ,CfQ e n e n
" ' C n e n e n e n e n e n <"> n n n o n r> r i n r>

•CÍQ era e n e n
t n en n
^cn —en o - . - . e n n •eíQ n r»
K « w e n ef<3 e n ere ere e n «

n en - ^ ^ « « ¡jí feí en en en e n
srj e n
«««enwêfQweíQowênâQnênort
" ^ • " "•cr'tr'S'rr'Erír'o r» n n p> r, rs n r>

<n^B" « — "
!»•• P" 1-». IM« ¡y p" K.- P" n p - n r*'
Q U I N T A PARS
r. „ rt rt „ rt p r ^ ^ l " f ^ - '
cr =r fr ?r p- , ÍJT pT P" fT 5r f> 7 > rt
D r, r . rt " " " & ^ * " " TT ' \ ^ ¡ - - „ .
w 2. - - n ÍT ^ - o ^ ^. n
ri ^ ( ^ M ^ Ó rt rt rt rt rt C u P - í - ' ! ^ - £ u O - a . p - c i ¿ . . i ¿
p_. n <-> <" r , i-t « •-n --n '"•••) rt rt; — '-n '-t-) fí f» n rt
^ ^ fí -r-,rt-,i"» i-n C. P -rt-j« i (Tirt-,O P - ^ , O P - rt
p rt rt „ rt <-> ^ CTQ 7q rt rt i-< ero CM rs rt a n

fi .'5 CU PJ n C- p-, „ rt 'rt Ci- P- « rt rt r t <-• r p j
Sfq OQ rt C/Q rt CíQ rt P-OQ a^í rt P-Crq rt P - «
« ¡Sf ^ t y rt rt o o « rt Í Í . P - O ^ { Í - . C U P J P - C L . O - £ Í (
rt rt rt rt r t rt ¡ T p - K - r t rt n p - ^ T S T r t n rt rt
rt rt D- a , ó P- JXi rt r» rt rt D - p;. n ^ „ „ " rt ¡y»
trp"p-ft p - ^ a í^rt í5 p ^ a P-^-f* c ^ r t
« ^ rt o « o rt^6JpJj¿-rUEup,a.a-¿u
p
« . «
rt n
w rt w rtn rt o o rt r^
rt P - P i p
rt^ ^r .^^c. ^
^ .a. -r os - rt
P - pO - art
*'
rt, fí*
f. rt p- p - n a- " "
rtrTrtrt^f>ÍWrtrtr, " rt p_ ^ „ j ^ „ rt^ r.^ r ^ . ^" , «î
« rt^. .•-. rt r - . a rt P - rt. n n ¡i. o P- r»
jfc « WrtW^ " " s ^ ^ ^ . w « " « « w
^ " " " " " "CRCttCfg " r t r t ^ ^

, > - r , r t - l P - f i - M ^ i : í - í : i - r t " " " ^ O - P - r t ^ ^ rt « " 3 0
ífO CÍQ CfQ rt^JQ rt^JQ r r , PJ*5 GP5 ^ O q ^ P-a?i r r j O - r .
#1 t y r r ' p ^ ^ ^ ^ ^ ^ r t s ^ P-p-p-sLa.p.Q^p-pj
p- rt <-• „ " ^ " ^ ^ " ^ *" ! 3 - p - P " r ^ , - n r t > r t i
• ^ ^ ^ - o - ^ ^ p - n - " " ^ ^ d . - - » „ p . ^ « r , s-
SrO-p-rtjSr^rrj^rt^P- P-p-rt^S-^r» p - ^ p . r .
« ^ • ^ • ^ • ^ ^ ^ ^ ^ ^ P ^ ^ á . p - i ^ p - a , a - & , C i < '
p . rt rt rt „ r t ~ 'rt-J"T-» íf^ ^
rt rt '7 rt n r i * rt.
l ' - n a . f i - r t - ) a - a - r , rt P - r t - j p ^ o - . . ,
r r jrt.rt-,P- -
í>rí«r^ ' - n ' ^ , - * s * - i i , - * S H " i o - p - ' P - p - . P - p - a P- Cu Su
C U r t r t r t r t ^ rtWWjcjrtrtrtfsjf^^rt '•'->rt-,•-'-> '"'"i
• - r i r t - i a - a - ' ^ i £ 1 " C l - " rt rt rt-jO-^rt rl rt „ rt ^
rt-,nP -«W p^ r t
í»?* Í^T' rt-, w-í ^ ->-> ^ r r , P - W «rt-jK
rt p - p - S-^Q í<5Cíqcf<5CíQCrq a - c u p ^ D - a - c u p - a - P - C u
p^rtrtrtrtrtrtrt-^j-p-rtrtrtry-i^r p-oq CTQ aq Crq
ífq CfQ P - O-^q Cu a - -r. rt rt Cíq P- ü - rt rt rt „ rt «
P" p- p-cfq ~ "era PTíq P - P" P"jq p'aq P - p-crq a* •*
DE T A B V L A .
C U " r t " r-t rt rt "-• '— « " > - • • - • • - (^5 Cni CfS U5!
Cí'í fu O-Cjq C u P - r t " " ( J S ) ft-f^" " " n " " >-»
i-- — i-.cr? ^--CÍQ &- .--era c-cra o- ^.-cra «
o - i - t < - t M i - t n < - t p ^ - } s p í ? r i < - ' i - t n ^ - p > f - ' tTtíQ era ere

pr pr ts-cra t r K*cra ?rcfq P - «- prcra t r a t ft- P^1^ P - «
p_ „ „ r, „ „ „ ^ . ^ . „ „ rt ^ . ^ . „ . t r e r t r =r
p - C r O - P - Í T P - P - r t rt n gj^ C U ^rtrt
r . r— P~ ^ . ^ . C P ^ , ^ , fT Í3"
" f r t v ^2. ^ ? r p r ? r 3 - P"
Cr-- 0-fi-EJ"ei,pu„ „ rt C " C l - P - r t rt rt " r t " ¡ j -
pr pr pq— M. H.- ^ ^ ^ ^ ¡X. ( X p- &- ¿1_ ó *

CUt-t rt r-t rt „ „ p-. „ „ „ fJrhr-5T~-'-' >-'^"
• - • " • o - e u ^ - a - p u r . c-t « "-a-pu^ „ n ^ w « ?r
^ ^ ^ ^ . p^ „. ^. jr ^. ^ , ¡i. ew «
McraCracra H^,+5|-^>rt-¡rt^rt->ó rt ft ó c> ñ rt o rt rt

o „ i-t " i-t „ ora 1^5 era " era era era ^ rt^ i-n
rt-i-nf» ^ rt^m fu ^, ^ rt->r3 O " n n " rt rreíQ
ira era era M-^Q OQ t-r-,aq H-J r» era sra «êra ^ n era f-n n «
t-* Er'3ÊrirtI>H-)H-,rt-lrt7)HSrí rt rt « rt rt rt r» rt ñ
rt „ <-t r-» " " " ETj.-ÍT-rt rt rt ^ - tT" ST "-Ti "t^ '-t-¡
• - ^ r t - 1 n r ( ' ^ > r * 0 " r t " ' ^ i r s r t " r - i " " " " l = r
f3-p-ír^?-Cí'rt-icrrr)rt s r c r ^ j i a r ^ f s p-^c»-,-,-
ñ .••>». IHKrtiH^rt^^j-H-jrt rt rt o rt rt ^rt rt rt

o rt rt rtrtrr „ —
„ • — •rt-j'rt-)•'ñ
" H-j
rt-j f í v í rrt t r t r t ^ ^ ^ - í
i-t^ >-i-¡ a n rtô rt rt i - - rt-) « > - • • . • H-> rt^ fí rt-j O rt
1—. f-r^ ( f ) >-
^ ^ P í J ' ^ , ^ , - ' % H ^ ' 4 i > ' ^ r t rt rt rt'o rt rt rt rt rt

rtrtr-tnfi-lrtt'r'rTÍT'-tí-lrfpiip
^ rt-) « « ^ ^ « " rtrtrt-jn^rnr,,-,"^.-»^-
pr sv
cr cr ÍÔT e r s e r a e r a e r a e r a ^ r t ó n r a r t r t r t r t r t
o „ „ „ „ r . " ! 3 - = r t r " " " P- p- srcra ac! era era
íraerartnerao""'-,"ut,"r6rt'-',-t"r,rt!3a
p- p-cra t r p-era P"cra rt P*- P - ^ p - ^ ^ p - ^ 0 „
n f •- era era era era era CÍQ o rt n n o <* « .rt s

O r t < i " ^ r - . ' ^ - . - • " • ^ n r t êfQ era era ero
ü9 ejti o r; era 0 rt „ rt «¡^q o rt rt rt rt rt r-t >-< ^4
,-era --efQ ^-cra rt rt. -..aq rt-cra a> rt-aq a ^
pecra c r q c r a a q & q e r a r t r t r t r t r t r t r t r t r t r t
pr PTJ^ " " PT P r prcra era oq j q
Vlq C r a r s f s e r e n f í n - í ^ c r a n i n rv r, ^
?r Prarq pr prcra prera n ?r rrsra PTCÍQ « PÍ era o «
f4 Q J I N T A PÁRS
M ¡-. i-'-53-£rsrD-!3'í?'fS 0 rt ^ n ** ^ *
n « r , r t „ „ t - , ) - . ^ . « er ÍT-cr ¡s*
t-rírn. Í L í 3 - n s r « ÍL« rt
^. ^ . Es- ts- n ^ . cr &- o „. ¡r « „
Mfsr'l^rfrcr'trsrtrsrErrs o f» o n n n n n et
n * <-> ^"fr^rB"Kr"crc3-
, V ,?r ?f* cr- í«r tr. ?r ¡ff' o f r ^ r s r p r ' E r n t r s r r » í*
fr - ?r - - o ^ ^ - ^ - o fr o
^ S ^ - « " " - ^ ^ " " ^ ^ ^ ^ ^ ^

^ ^ ^ ^ ^5*
- ~ 7~™™â2.a2-a2-« - ^ ^ ^ ^ ^ c ^
^ ^ ^ « « « « K - ! ^ ? r " « " pr í^r ísrOT CJQ CfQ

EfQ 0t3 "^l ^-."3 »-«-11-nr-í n „UI3 i - t - j f ^ ^ „ ^ „ «t ^ pf«
^ísrprciQ prcfQ PTCTQ sroq forera ^ S^SQ « i r » '
^ « „ " „ ^ M „ « sr t r sr
^. ÍÍ- — sr ^. ^ B- Er ^ ^. p- ^ „
Ert3-i-n'-i-i5-|-i->'^rt « r, Eyt-t-),-n<n ,„ „ „ « „
s *^ i^T* ^f* Í^T* W' W* ^ * ^* W' ^> ^^"J H-j M-j M-j
« í«r 5»r ¡TT „ „ ^ ^ ^
: ^ pr ^. ?r ^. ^ ^. ?r ^. f*r ^ «
„ ^ . w.. HJ- ¡3- gj- w- g;- ^ - g q CP? C?Q CfQ ÜQ CíQ ÍSQ O"*? Cí5 Cf<5
SíQ ^ rt n rt rt • N-• F-Í Í-* " ^ . * « - ^ 6 J-J- p"1 £3"*
sr trcfQ en ErtfQ era „ " « Er^q CTQ „ « ^ « «
c r „ . „ . p- prcrq ^..T--. i r ^ . Ercra ^ . ^C?? «>
S " P'CíQ í'S CCÍQ CTQ ,-, r? CrtfQ C ? ! 3 < - » ' - » ! - t » - ' , " , > - « ¡ *
{ ^ f r f r p - ^ r í ^ r í T f r p-cw i r í^r c r w «
i-» « pi " • • - • • - • > - • >-• •-•yq era Cfq CTQ CíQ (ÍQ CÍQ en
era n " « " « « f=5 ^ ¡j- ^ —
- • - • C í Q a q '-•CfQ OQ " „ rr _ CÍQ fjg
« « « > ^ . M ti « i-.5ra ST w W •-•OQ R —era w
DE T A B V L A. $f
* * « M - ' t r s- sr t r ^ ÍT t r ^•
^. ^. V ¡y " r, " M. FT-tS-rt rt <-t "
fr i * w i—ff w ^ . « ^ . Er w w «
DE T A B V L A R V B R I C Á .
T A b a l a ifta c o m p o í u a e í l exIxxxiiij. c o l a m n i s , Y t d i -
¿ t í i m eft. Et-eft l u b i c c l u m íiue i n l t r u r a c a t ú , i n q u o
i n u e f t i g a n t u r í o l u t i o n e s q u s f t i o n u r n ; recibiendo a d
p r o p o l u u r a a f í u m a n d o vcl negando, cocordando p r i n -
cipia & regulas & c u i t a n d o c o r u m c o n n a t i c t a t e m . S i -
gaificat aucem T . i n t a b u l a ; q u o d l i t c r x qu.x fiint a n t e
j p f u m j p r i n c i p i a funt de p r i m a í i g u c a : & litercequas lanc
p o í l i p í u m j f ü n t de fecunda. í i c u t i n camera b . c . t . b . i a
qua b. prarcedens r. dicic b o n i t a c e m : 8c c. m n g n i t u d i -
n c m . E t b poft t. d i c i t d i f F e r e n t i a m : & í i c d e a l i i s . I R U C -
ftigatioauteraqux fie i n tabula, e f t i n a l c c r i o n gradu í i -
gnificationis v e r i t a t u m q u á m i l l a quísiic i n f i g u r i s . T a -
b u l a vero quartac ílgurae deriuata eft volueudo c i r c u -
l u i n í e c u n d u m Se t e r t i u r a : vt i n i pía tabula apparct vfqj
ad o i í t u a g i n t a q u a t ü o r colimas.In qua l e u o l u n o n e c o n -
íiftu ligarnen c o i u m n a r u m b . c . d. qiueconuerncfc c u i u
c o l u m n a b. c. £ E t lie luccclliuc de c o l u m n a i n c o l u -
n i n a m ; vfque ad v l t i m a m qua:efth. i . k . vt i n tabula a p -
parct. E t íic i n qualibet c o l u m n a funt omnescoluranae
i m p l i c a r e ; racione euius i m p l i c a t i o n i s quarlibet c o l u -
m n a eft coadiuuatiua alrerius. A d q u a m l i b e t f o l u t i o -
nem vniusquxftionispoíTunt a p p l i c a s i o m n e s í i g H i f i c a -
tiones o m n i a m quaeftionum a b f t r a d a r u m & m a n u d u -
¿ V a r u m a d i p í a m qujeftioncm. E t i n ifto p a í f u a p p a r e t
magna generalitasiftiustabulashuiusartis, A r a p l m s i a
qnahbct c o l u m n a funt v i g i n t i quaeftiones per ordincra.
fuperfieialiter. Ec d e hoc dabimns exeraplum i n p r i -
m a c o l u m n a , qua: eftb. c. c!. p r e d i c a n d o p r i m o d e b o -
riitate, d e i n d e 4 e m a g n i ' t u d i n e , p o f t m o d m n de a t e r n i -
t a r e , & hoc fie,. P r i m a eft , v r t u t n bonitas fie i n t a n -
t u m m a g n a . q n o d fieaecerna ? Secunda,, virura ficaliqua
.bonitas m u m u m magna, q u o d contineac i n f e r e s d i f -
ferentes Se fibi c o c í í e a u a i e s ? T e r r i a , v t r u m b o n i t a s
36 Q J I N T A P AR S
fit i n t a n t u m magna q u o d concineat i n fe resconcot-
Jantes & íibi c o d l c t u i a l c s ? Q u a t t a , v t t u m bonitas
Continens i n fe res contrarias íít magna? Quinta,v-
t r u m b o n i t a s acecina fie differens? Sexta, v t r u m b o n i -
tas aetetna í i t c o n c o r c l a n s ? S é p t i m a , verum bonitasae-
t e r n a h a b e a t i n í e contrarietatera? Ocâua,vtrum b o -
nitas contineat i n fe difFercniiam & concos d a n t i a m ?
N o n a , v t r u m bonitas contineat i n íe d i í f e r e a t i a m &
conciarietatem? ' D é c i m a , v t r u m bonitas contineat i n
fe concordan ti a tn & c o n t r a r i e t a t e m ? Vndecima, quid
e f t m a g n a difFcrentia csteraitatis? Duodécima, quid
m a g n a & aeterna concordantia? Decimatertia, quid
cft magna & xternacontrarietas ? Decimaquarta5quid
cft magna d i f f e r e n m & concordantia? Decimaquin-
t a , q ü i d eft magna diíFerentia &contrarietas? Décima»
f e x t a , q u i d eft magna concordantia & contranetas?
D e c i m a f e p t i r a a , difFerentia concordantiac x t e r n i t a t i s
dequotft? Decimaoctaua , d i i f c r c n t i a aeternitatis de
quoefí? D e c i m a n o n a , concordantia c o n t r a t i e t a t i s &
asternitatis d e q u o c í t ? V i g e ü m a , difFerentia concor-
dantiíE & c o n t i a i i e r a t i s d e q u o eft? Fecimus i o . quas-
ñ i o n e s per c o l u m n a m B . C D . c o n t i n e n t e i n i n fe t o . ca-
meras. P r i m a Camera cft b.c.d. fecunda b c . t . b . & l i c v l q ;
a d i o . q u ^ e f t t . b . c. d. Ex q u a ü b e c c a m e r a a b ñ r a x i m u S
v n a m q u s f t i o n c m , vt fdpia patet. E t í k u t fecimus I O .
quaertionesin p r i m a c o l u m n a , i t a íieri p o f f n n t a l i x z o . i n
í c c i u u l a ; & alia: 2 0 . i n t t r t i a : & fie per o r d i n c m vfquc ad
co 1 u m n a m v 1 r i m a m , q u x c f t h.i.K. Per has q u x f í i o n e s
& folutiones eleuatiir i n t a m a l t u m g r a d u m vniuerfali-
tatisipíeinteneftu1:: quodinumnerabilis &inaftimabi-
lis r e d d i t u r : E t hoc r a t i o n e generalitatis prcedicati &
fubiecíti: E t i n i f t o p a í l ' u p a i e t per quera m o d u m ars ifta
eft valde generalis & víilis. Ad dandam d o c l r i n a m &
m o d u r a í b l u e n d i qux* frión es vplurnus an cedidas quae-
ftiones foluere: applicanclo í í g n i f í c a t i o n e s l i t e r a r u m ad
p r o p o f i t u m tali m o d o j q u o d d i f F m i t i o n e s p i i n c i p i o r u m
s4d pri- & f p e c k s regnlarum n o n deftiuantur. E t p r i m o : ad
m a e¡! a p r i m a m r t f p o n d e n d u m cft cura d i c i t u r , v t r u m bonitas
ienem. i u t a n t u m fit magna q u o d fit a terna? dico q u o d fie Ec
^ hoc
DE T A B V L A. 37
hoc quidera eílmanifeílum per diffinitionfm bonita-
tisâgnitudinis &aeternicaus. Nara íi bonitas eftens
racione cums bonus agic bonura , & magniiudu rna-
gaificar bonitatcm & qtermtajem, & diíBnitio a'teí nira-
ns facit durare bonitatcm Sanagnituduiem : neceuari-
um cit ve athisbonitatis fu inhnitus &aEternus, & per
confequeiíseflentiabonitatis. Ec fie cotscluditm quod
bonicaseftmagna&3eterna. Namfíne magfiicudim;&
aeternirace non poffet habere adum iníiníuim & íscer-
nunijvideücet bonificare: Síhoc eftaffirmabile per re-
gulara B. & per fccund.im fpeciem regula: C. & D. V l -
teriusper pnmam fpeciem regufe L). affirmatio eftte-
nenda: eoquod asEernitas eft eiTemia pvimitiua vltra
quam no eft aüud prqiacens, & fuá primuiuitascft bona
¿ m a g n a : &cfiefcejuitur de neceífitate quod fie aüqua
bonitas magna & a:terna. Vlterius per tertiam fpeciem
regula D. íignificatum eft, quod non eft aiiquacontra-
rietas qux habeat dominium in ecternitate, fed potiusc-
conuerío: quod dominium haberet,íi íetetnitas non ha-
berec primitiuam & magnam bonitatem: ergo bonitas
in tantum eft magna,quod eftsterna. Adfecundam sldfecun
cuando dicitur vtrura íic aüqua bonitas in tanturama- dam quét
gnaquod fie diíterens? Solacio. Dico quod lie: & hoc fitontm.
quidem eftmanifeftum per diíHnitiones corum. Si enim
bonitas eftens ratione cuius bonusagitbonum : & m a -
gnitudo eft ens ratione cuius bonitas & diifcrcncia funt
magnoe, neceflarium quidem eft quod in bonitatefinc
res diftcrentesfibicodfcntialesjvideiicct bonificans,bo-
nificatum & bonificare. Namhoc eft de ratione bonita-
tÍ3,magni:udinis Sídiftcrcntia". quod in ellencia bonita-
tis fint res diftinílx rcalitec & funpliciter. Etquod ipfa
bonitas indiuiía fit eíTentialicer & magna &incunFufa.
Ítem quoeftio eft tenenda aiurmatiua per regulam B, vt
per fe patee & etiam per regulam C. Perpnraam enim
fpeciem ipfabonitas cura fuis concretis difiinitur Srcon-
ucrtitur eflentialiter &: concrctiue. Er per fecundara
fpeciem differentia ponit cum msgnieudine: quod bo-
nitas habeat in fe bonificans, bonificare &boniñcatum,
quas quidem non iiabereuuturam abfque ciftinttione:
C 5
5« QJVINT A P ARS
ñeque bonitas poíTetcíTc ratio bonojquod de feipfa pro-
ducerer bonum. Et fie ipi'a bonitas clíec vacua natura 1
magnitudinis: difíerentia tamea deficiente. A m p l i a s
ad idemagnicudo & differencia funtin bonitate natura-
liter:vt patct per t c r t i á f p c c i e m regulas C. E t eti'á benitas
eftin ipfis naturalitcr.Et perquarcamfpeeiemagnitudo i
&differentia h a b e n r a d u s fuos i n bonitate & l i m i l i t e r J
bonicas i n ipíiS,ratione quaitac fpeciei regula C. A d ter-
¿ í d t e r - tiam qua'ftionem quando q u a r i t u r , verum i n t a n t u m t
itamquA bonitas fie m a g n a , q u o d coiuineat i n fe res c o n c o r d a u -
fttoKem. tes & f i b i cocffentialesrAd quodrefpondendum cft quod
fie: vt patet perdifírnitioneseoru/Tiiquoniam íibonitas
non continct res concordantes & fibicoeíicntialesíiue
naturales:iambonitas nriagna non diüaretacontiarie-
tate,nequeeílet magna fine tali concoidantia, qued eft
impollibilc: quam i m p o í f i b i l i t a t e r a n e c e í l i t a n t d i f n n i -
tioncsbonitatiSjmagnitudinisj^ternitatisque. V k e n u s
adboc idem confentitafFirmando prima fpeciesregulae
C. qux ponit conueríioncm diffiniendo bonitatern &
fuas res concordantes; videlicet bonificans^bonifieatum
& bonificare: &concordant, concordatum & concorda- \
i:e:cum quibusconuertitur fupreraa bonitas & concor-
dantiacumfuprema magnitudine, Amplius per fecun- I
dam fpeciem oftenditar; quod bonitas habet i n fe res ,
bonas, concordantes, fine quibus bonitas magna non
pofleteíTcEtetiam tertiafpeciesregulaeC. ponit,quod
magnitudo & concordantia func i n bonitate cum a£ti-
busfuis,videlicet cum magnificare concordare. Et bo- I
nitascum ipfis cumbonoagere. Et quarta fpecies dicit,
quod quxhbet ratio habet in alia achim fiium & eflen-
tiam fuam. Et inifto paila apparet altitudo intcllcclus
qui veré & realiter hoc attingit:ad qaam altitudinem no
poíTct afcendere nifi Deo adiuuante, Ad qaartam quae-
Iboncm quando quxritur,vtrum bonitas continens res
in fe cotrarias&(¡bi coeflentiales fit m a g n a í R e f p o n d e n -
dum eft quod nomquia caret concordantia q u ^ quidera
eft plus abfoluté quam contrarietas. R a t i o huras eft,
quod concordantia cum bonitate ponit eífe generan-
.áo. Et contrarietas cum malicia ponit priuationcm bo-
nitatis
DE T A B V L A. 3,
aitatis corrnmpcndo: &hocvoIu¡it diíEnttionesboni-
tatis, raagnitudinis & contrarietatis: quod fit verum
quoddiximus,regulaequidemB.hocrequirit: &etiam
prima ípecies regula: C. Quoniam ü bonitas magna
contineret in fe res contrarias, magnum maium q u i -
dem ellet fibi; & conuerterentur in'ipfam bonitatem
magnicudo &paruitas; quod rft impoilibile. Et etiam
períecundamípeciem regula C. qux ponit inbonitatc
bonificans, bonificatum & bonificare cum magnirudi-
nc: erôdchac quxítionc negatiua eft tcnenda. Item
tertia ípecies dicit, quod eont¡ranetas non poffet efíe in.
fnbicéto bono cuín magnitudine. Er ídem eft iudicium
de quarta fpecie, quae dicit quod contrarietas non pof-
fet haberc aíbum mura i n magna bonitatc. Ad quar- ^ f ' 1uar
tam q u c E f t i o n e m cum diciuir ,vtrum bonitas seterna fit ^ f
diíícrens? Refpondcndum eft quod fíe : quoniam nifi Píi>riem'
bonitas aeterna eífet diíFcrens, n o n poffet ab arterno a-
gere bonura seternum : ex eo quod differentia non gu-
bernaret a g e n t e m in fuo numero acliuo: ñeque agibilc
i n numero paílmo. Et iilud idem dico de agere,& dif-
ferentia deficiente cauíarctur confuíio corum: & ceter-
nitas non haberet naturara ecternandi, ñeque bonitas
bonificandi: &fieomnes ift.e difíinitiones eífent deftru-
sftae, quod eft impoilibile. Amplius ad idem regula B.
confcntitafiirmatiuejadiuuando fe cum difimitionibus
prxfatis. Item per primara fpeciem regulxD, affirma-
biie quidem eft. Nam ipfa regula dicit, quod bonitas
xterna tantum eft primitiua peragere; ficutperexiftc-
re: priuata cnim differentia inter agentem & agibi-
le priuatur quidem agere & per confequens agentia, Et
generatur ociofuas, &priuatio naturx bonuatis acter-
n x quod eft impoilibile. Adhuc fecunda ípecies regulx
D . videtur hoc idem aífirmare: nam abfque differen-
tia bonificantis, boniñeabilis & bonificare non habe-
ret ex quoeffet: ñeque xternitas poffet ipfam guberna-
rc.quod fibi eílet malura cotr^ bonum xternaliter quod
eft impoflibile. Adhuc per tertiam fpeciem reguix D .
manifeftum eft, quod fi de quxftionc negantiuaeftte-
aenda , fcquerctur quod aliquod ens cffet xternum,
C 4
4o d V l N T A PARS
habens aeternam rnaliciamiquae irapeairet qnod ¡rterna
ratio bonitatis noneffetratiobonoaeterno,qupd pro-
duccreibouum aternumcarens d ilícrcn tia: c¡ uo d eft fal-
fum,&ctiam impoílibile, & contra regulara B.ergo&c.
fexta Ad feseam vcriím bonitas «terna lit concordans \ Re-
e¡u<tjtto. fpQndendum eftaffinnatiue pcreoriun diffinitiones : eo
que \ ícrcrnu^sdicit, quod bonitas & concordanciadu-
rnnt. Et concotdanua ciickj quod bonitas & «cemitas
jn vno & in plunbiis concordanc: & bonicas a;ternaeft
ratio ab aeterno concordanter; quod bonus producitbo-
nura, Hoc autem nonpoireteííenifibonicas3E.ternaeC-
let concordans per bonifican te in , arternantem &con-
couiantcm:& bünificatum,a'tcinatum &concordatum:
& peí bonificaie, aeternare & concordare, A^pbus
quod dixjmtis íatis probalnle eft; & etiam per regulara C.
«ifirn acio eft tenenda: nam bonitas eft illa forma, quae
propriecontjnet m fe difterentiamJ& concoidantian)j&;
bonificancera, Scbonificatum , & bonificare bene habi-
tuatos de difFeremiajConcordantiaûm quo habitudif-
, ferens & cócordans íuntagentes ; dilFerentiabile & con-
. cordabilefuntpatiences:&perquartamfpeciem babent
J ( ? *' clifferentiare & concordare : & bonitas bonificare, Ad
a J leptimara quando qujenmr, vtrum bonitas « t e r n a h a -
* ' beatinfe comratictatcm ? Refpondendum eft quod fie,
pofitoquodmundus ílt aerernus; quod patee perdiffinU
lionera contrarietatis: quoniara ab « t e m o & in « t e r n o
jnundus eft bonus & raalus : per «temara bcnicatem&
«temara m3liciara,generationem,corrupcionem &pri-,
uationern, Et bonitas «terna non poílet eilebona ratio,
quod pioducat bonurn «ternura fine, conciariecace &
jnalicia. Ec «cemitas eñeaufa; quarebonus&raalüsdu-
í a n t ab « t e m o : & hoc regula B, non poteüconfentirc,
ñeque primaípecies rcgul« D . N a m ab «cerno eflent
priuatiua bonum & malura concordando. Et per fecun-
dam fpeciem totum vniuerfum eflet compofitum ex bo-
no &• malo : & prima csufa ícilicetDeus, eflet neceflita-
tusadea ufan dura mundum ab «terno tancum cum ma-
licia , quantum curo bonitate: quod eft impoñibilera-
íionc huius impoífibilitatis.de hacquaeftione negatiüa
eft
DE TABVLA. 4t
eft tcnenda; & i n ifto padu apparet quod impoílibile eftj
quod numcius íicabatcvnu. A d oc'hmam caraquacru y l d o ñ * , ,
tur, vtrurn booitas concineat in fe ditrerentiara & can- qx*
cotdantiam? Rcfpondcndum eftquod ísc. Q u o d pacet fiienem,
per eorura difEnitioncs. St eísini bonitas non haberet res
differenccs & concordantes j non poffet eíie tatio bono,
quod producei-etborsum,&;concordanrÍ3 non poflet cC
fe ablquediírerentia rctum. Et priuatadiferencia eííet
coníuiio &occuUauo inter bomficancem,bonificarum,
& ínter concoidantcm & c ó c o r. i a 11.11 n. 1 m m o di c o q i o d
cííetimpUc'tacoutradiiiio, quaeeftimpcffibilis. ítem
prima fpecies regulaC. dicit, quodaternitas cft enscui
proprie competit alternare. H x c autem proprietas efic
non poteft fine concordanuaa'ternantis, ffternati & al-
ternare: qua' concordancia eft naturalis neceifariajVt per
feeundam fpeciem eiufdem regulxfignificatum eft. Et
per tertiam fpeciem videndum eft, quod setcmans in x -
ternabili eft agens : & £ C t e r n a t u m ílue xternabile pati-
cns,&: £Eceinaus habet adum feilicet a-temare; vt per
quartam fpeciem regula: C. íignificatum eft. Ad n o - <dd nona
namquacftionem quandoqua^ritur, vttnm bonitas con. qu.tjiio~
tineatinfe difFercntiam&contrarietatem? Reípondén- nem.
dum eftquod íicin aliquibus fubieftis; licut in elemén-
tate >in quo elementa diíternnt & contrariantur: iScuc
ignis &aquapercalidum &nigiduin,&íicutaer& térra
per humidum Scíiccum. Ethocbonum eft, quiaabfque
tali contrarietateelementatum eíie non poífer, Vite-
rius regula B.adhoc quod diximusconfentit. Item pee
primara fpeciem regulas D. negatiuadequaeftioneeft tc-
nenda:hoc eft quod in eftentia bonitatvs funt bomfiea.ns,
boniíicatum &bonificarenon ooflunt contrariare: quia
Tifie ,pcr fecundara fpeciem eiufdem reguiae bonitas qui-
dem non haberet ex quo eííet, Et per tertiam fpeciem
íubdita eiufdem etlct maliciar:nequeetiam haberet na-
turamquod eft impoílibile. Addecimamquando qua:- - I d dea*
rirur, vtrum bonitas contineatin fe concordanriam & m a qux-
contrarietatem ? Rcfpondcndum eft quod fic,in aliquo fiionem,
fubie¿lo,quod eft habituatumbonitate :f!cutclementa-
« u m quod eft bonura per bonitatem , in quo elementato
C 5
4t Q^VINTA PARS
aer & i g n i s concordant per caliditatem , & a e r & a q u a
p e í h u m i d i t a t c m , & a q u a & cerra per f r i g i d i c a r c m , & t e r -
' ra & i g n i s per ficciratein. E t ignis & aer per í i c c u m S c
h u m i d u m l u n t c o n t r a d i : acr & a q u a p e r f i i g i d i t a t e m &
c a l í d i c a r e m funt c o n t r a r i i , & aqua & t é r r a per h u m i d i -
t a t e m & í i c c i t a t e m funt c o n t r a r i i , & t é r r a & ignis i n
x n o t u per í e a i t a t e m & p o n d c r o í i c a t c m . E t q u o d d i x i -
tnus manifeftum cft per d i í í i n i t i o n e s concordantiae &
b o n i t a t i s acquc contrariecatis. Q u p n i a m clcmcntans
n o n poíTet cÁe r a t i o i n í u b i e d o q u o d produceiet b o -
n u m e i e m c n t a t u m : & e t i a m d i i l i n i t i o n e s concordantiae *
& contrariecatis éU'enc diftiíiftae. A m p i i u s regula B . a d
j d e m ccntcntic affirmando : & etiam p r i m a ipeciesre-
g u l x C . E i e m c n t a t u m namque cft f u b i e d u m b o n u m i n
q u o concordancia & c o r ¡ í r a n e t a s a l i q u a m conuenien-
t i a m & contra rietatens h a b e n t , ficut ignis & a ' e r q u i i a
elemento concordanepercaliditatem & í i c c i t a t e m , f e d
x perhumiciitatem contrariantur; Scíiecirculamer vt fu-
p t a d i é t u m eft. Vlterius per ice un da m fpeciem r e g u h í
C a f f i t m a r i u a e f t t c n c n d a i í i c u t elemeatatura q u o d c o n -
t i n e t i n f e i u n a t a m concordantiarn & contrarietatem,vc
fupia d i £ t u m eft. E t per t e r t i a m c i u í d e m r e g u l a í p e c i e m
e f t i n aere concordans: & a c r i n i g n e c o n c o r d a b i l i s , q u o
adgenuscaliditatis: fedquo ad genushumidicatis & f i c -
citatis c o n t r a r i a n t u r : eo q u o d ignis r a t i o n c i i e c i t a t i s cft
c o n t r a n a n s a e r i , & aer i g n i per h u m i d i t a t e m . A d l i u c
per q u a r t a m fpeciem patee, q u o d q u o d l i b e t e l e m e n t u m
habet a & i o n e m & p a í l í o n e m i n alio circulariter; racio-
ne cuius elementa funt r e m i d a , & c o n f r í í l a , v t a d m i -
x t i o n e m & c o m p o í i t i o n e m venire p o f l i n t , exiftente cle-
m e n t a t o b o n i c a c c habituaco: & etiam de concordancia
A d o n d e & c o n t r a r i c t a t c . A d vndecimam quando quasritur,
ctmttm q u i d eft magna difFerencia x t e r n i t a t i s ? Refpondendura
(¡HAjlto- eft, q u o d eft f o r m a n e c e í i i t a n s í r t e r n a n t e m , 3 e t c r n a t u m
nem. & acternarcin sternicace; ve m a g n i t u d o íit e n s , r a t i o n c
cuius difterentia & Kternitas í i n t magnec. E t acternitas
í í t e n s m t i o n e cuius m a g n i t u d o & difFerentiadurent.Ec
difFerentia eft en?, racione cuius v n u s í i t c r t c r n a n s , & a -
l i u s sternataSj & a l i u d aceinare, Vlterius q u o d fu ve-
rana
DE T A B V L A. 4|
r u m q u o d d i r i m a s r e g u l a quiclem B. h o c t e í l a t u r . Ec
e t i a m p r i m a & fecunda fpecies regula C. E t firaiiiter
tertiafpecies regula:C. vt sternans íst i n s t e r n i t a t e . m a »
gnitudine&di.fferenda:agens & . p r o d u c e u s p r o d u í t u t u
ipfo habente i n « t e r n i t a t e , m a g n i t u d i n e & d i f e r e n c i a
naturam; &K©crationequart£eípeciei. í t e m prima(pc-
cics regula: C. h o c i d e m concedic, v e m a g n i t u d o p r i r a i -
tiuíE & a'ternx habeataetemantcm, aeternatum Scarter-
nare. Ec fecunda fpecies regülae D . hoc í d e m p o n i t , vt
a:cemitas habeat ex quo f u . Ec ad hoc tercia fpecies e-
iufdem regulae concordar. A d clao k c i m a m q u a n d o - ¿ d dus-
quxritiu'jquideftmagnaScscernaconcordancia? E t c f t d c a m a m
d i c e n d u m q u o d cft f o r m a n e c e í f u a n s i n rttcnucarc & q^áfito-
magnicudine concordantiam Ínter arcernantem, x t e r -
n a t u m & aetemare. E t h o c per priraam fpeciem regulae
C. & D . latís cft v i d e n d u m . E t etiara perfecundam fpe-
ciem C & D . E t íic de terna fpecis r e g u l a C, ve arcer-
rians íic i n m a g n i c u d i n c , & aeternicate Se concordancia,
m a g n i f í c a o s & xcernans. Per quartatn ípeciem fegulae
C. vt habeat n a t u r a m aetccnandt aeternatum, mapar-i-
candi m a g n i f i c a c u m , concordandi c o n c o r d a r í a n . Ec
a d h o c tercia fpecies regalas D . concordar. Ampliáis eo-
r u m d i f f i n i r i o n e s h o c i d e m approbant &ceftantur>quo-
n i a m raagnitudo a b í q u e concordantia aeternantis &
aeternati & xternare n o n p o i l e t e l í e cns, racione cuius
scccrnicas & m a g n i t u d o effene magna;. Ñ e q u e e t i a m
aternitas haberet n a t u r a m c u m quadurare poífet 3 at-
' que fine ipíis c o n c o r d a n t i a m haberc. Ñ e q u e fine c o n -
c o r d a n t i a diftare á contrarictate. A d d e c i m a m r e r t b m -^d dees-
quando quaeritur, q u i d eft magna & ¿eterna c o n t r a r i é - rnamter-
tas ? Rcfpondcnduin eft^quodeft x t c r n i t a í m u n d i : po- tta qu&~
í i t o tamen q u o d mundus fit arternus, E t h o c p a t e t p e r H'oncm*
e o r u m difiinitiones & per regulas eorundera. Q u o -
n i a m d i f l i n i t i o connarietatis p o n i t , q u o d x t e r n i t a s
Dei & aeternitas m u n d i magnam habent c o t u r o u e r -
fíam ipíis exiftentibus p r i r a i t i u i s per primara fpeciem
legulse C. & D . Q u o n i a m a:ternicas D e i n o n eft fin-
g u l a r i s : & priuata fuá fmgularirate m a g n i t u d o q u i -
d e m non eft e n s , racione cuius atemitas íit magna.
44 QVI N T A P AR S
E t e f t e n s , ratione cuius contrarictas magna c{\ magna
jnccr seternitatem D e i & xternicatem m o n d i , eo quia
aeternitas m u n d i p o n i t « t e r n u r a m a l u m n o n cpicta-
t u m : &a;t.ernitas ü e i x í e n m m b o n u m q u i e t a t u m : &aE~
termtas D e i p o n i t a'terniim m a l u m effe ducabile : &
« t e r n i c a s m u n d i ponit b o n u m eílcclurabile, q u o a d d i f -
finitionem z t e r n i t a t i s : & fecunda fpecics regula D . p o -
n i t , q u o d a'tcrmim b o n u m & aecernum m a l u m funt c o n -
j u n í t a i n c o m p o f i t o . E t di d i ni t í o q u i d e m m a g n i t u d i n i s
p o n i t maguani c o n i u n c t i o n e m ; & t e t t i a fpccies regula:
D . p o m t ( a b i c c l i o n c m abvcraque parte. E t fecunda í p e -
cies regula E. c o n t r a r i a n t e m & c o n t r a r i a t u m & contra-
riare.Et ¡cternicas q u i d c e í t d e u i a n s i n aetcmicate D e i &
i n aetcmitatc m u n d i , i p í a h a b e n t c i n vtraq; d o m i n i u m ,
producen Jo x r e r n u m c o n t r a r i a t u m i u q u ) c t a t u m , q u o d
eft i m p o í f i b i l e : ratione cuius i r a p o í í i b i U t a t i s mundus
• A i d e a . n o n p o t e f t cífe actcrnus. A d d e c i r o a m q u a r r a m cum d i -
mae¡uar. c i t u r , q u i d eft magnadiffcrentia & coucordantia ? dicen-
tam e¡uA. d u m e l ^ q u o d i u elfentia m a g n i t u d i n i s eft magnificans,
fttonem. diftinguens & concordans vnam perfonam eandem n u -
mero; & q u o d m a g n i f i c a t u s 3 & d i f f s r e n t i a í u s , & c o n c o r -
datus fíe alia perfona: & magnificare, diíFercntiare &
concordare alia perfona: & q u o d o m n e s i f t x tres p e d o -
nae fint i d e m per eflentiam , naturam , m n g n i v u d i n e m ,
differentiam & concordantiam; & h o c videndum eft per
c o r u m difiinitiones.Et per p r i m a m & fecundara fpeciera.
regula: C . & D . & per t e i t i a m C.vt m a g n i t u d o 3 d i í F c i e n t i a
& c o n c o r d a n t i a f í n t i n aclu i-gcntes & c o n c o r d a n t e s ^
a vaeuitate & o c i o í i t a t e difpavatx: & per quartam fpeci-
e m C.vna haber actura i n alia, fine quibus actibusdiffi-
n i t i o n i s eorundem n o n eífent vera;, q u o d eft i m p o f l i b i -
A d deci- le,vtregula B.teftatur. A d d e c i m a m q u i n t a m quauiuu-,
mam- q u i d eft magna diffcrentia & contraricras: Refponden-
qutntam d u m eft, q u o d eft illa caula caufans v n u m c o u r r a t i u m i n
ífu/tfiio- a l i o : fícutin elemento i n quo ignis & aqua funt m i x t a :
xem. í í m i l i t e r acc & t é r r a : & i n t e r b o n u m naturale innatum.
& m a l u m m o rale; videlicct peccatum & h o m i n e m . Ec
patee per d i ñ i n i t i o n e s m a g n i t u d i n i s , d i í i e r e n t i s e , c o n -
t m i e t a t i s . E t differcntia q u o d dedarct & d i l u n g u i t i p f a
con-
D E T A B V L A . 45
|
contraria.Et conuarictasin fubicdo p r i u a t c o n c o r d a n -
t i a m , & generar contrarios a p p e t i t u s & í i n e s . Br per r e -
g u l a m B ( i g n i í i c a t u m eft : p e r priraam ¿ c í e e n n d a m í p e -
c i e m regala: C , & D . & p e r t e r t i a m í p e c i e m r e g u l x C. Si-
m i l i t e r eft fans p l a n u m , q u o d v t m m c o n t r a n u m eft z-
g e n s & p a t i e n s i n a l i o . E t p e r quarcam fpecienu-eguix
G haber v n u m i n alio a £ t i o n e t n : p e r t e r t i a m vero í p e c i -
e m regulaeD. í u b i e ¿ H o n e m . E t i n h o c p a í T u f i g u r a n r a r
m a g u e pcenae infernales. Per quarram í p e c i e m C. vna
haber a ¿ t u m i n a l i a , { i n e quibus a d i b u s d i í f i n i t i o n e s eo-
r u m n o n e í l e n t v e r a e r q u o d eftirapoffibilejVt regala B.te- ' a a£ll'm
fiatur. A d d e c i m a m l c x r a r n qa3:ftionem c u m q u í e r i r u r , ^ ^ J 2 -
q u i d eft magna c o n c o r d a n t ! a & c o n t r a n e r a s ? D i c e n d u m x t ' n n
eft q u o d eft l i l u d ens, q u o d p o n i t i n e o d e m 1 ubi col o res
c o n c o í ü . i n t e s & c o n t r a n a n t e s , generando & c o n u m -
pendo i n e l e m e n t o : íleut ignis & t é r r a q u i babene c o n -
cordanfiam per generationem e n m a e r e , i p í o e x i f t e n t e
calido & í i c c o , & recipiente í í c c u a t c m a t é r r a , & dance
caliditatem acri: per t e r t i a m fpeciem rcgulseD. i p f c q u i -
dem.eft e x i ñ e n s dominans íiccirati & h u m i d i t a t i , i n q u i -
bns p o n i t m a g n a m c o n r r a r i c t a t e m cor rum pernio. E t
ficutdiximus d e s g n e n t a p o r e f t d i c i de aliisciernentis í e -
c u n d u m qnalicates c o r u m : & fie videndura eft p e r p r i -
m a m Scfeciiclam fpeciesregula: C. D . & p e r diffinitiones
magnicudinis & concordantia: & c o n t r a r i e t a t i s : & p e í
q u e m m o d a m elementa i n t r a n t m i x r u m j & c o m p o n u n c
ciernen tacum. E t p e r t e r t i a m fpeciem regulaeC. & D . v -
numeleraentumeftinalioagcns&patiens. Etperquar-
t a m fpeciem r e g u l x C . v n u m e l e m e n t u m haber a d i o -
n c m & p a í f i o n e m i n a l i o : & c t i a m m o t u m generando
&corrumpencio. A d d c c i m a m f e p t i m a m q u a f t i o n e m -^d deeu
q u a h d o q u x T i t u r , difterentia concordantiae aeternitatis marr;fe-
d e q u o c f t ? Rcfpondendum e f t , q u o d eft de natura & re- pt'™*»*
l a t i o n e . D i f t e r c n t i a cnira p o n i t res d i f t i n d a s & relatas í p ^ ' t f -
natnraliter p e r d i í i i n g u e n t e m . d i f t i n d u m & d i f t i n g ü e r s nem'
i n arcerna c o n c o r d a n t i a , quee q i n d e m fecundara í u a m
d i f f i n i t i o n e m p o n i t concordanrem , c o n c o r d a t u m &
concordare; &:vnameffentiam & n a t u r a m : i n qua a'tcr-
n i t a s p o n i t aetsrnantcm,aeternatum & K i c r n a r C j r a t i o n e
4«r QJ/INTA PARS
í u s d i í í i a i t i o n i s ; & h o c eftraanifeftum per regulara
&per p r i m a m & fecundara fpeciem regulas C . & D . Et
tex-tiaípccies regulaeC. p o n i c a ó t i o n e m & p a í f i o n c r a íi-
, \ neroaicna. Et-quarta ípecies eiufdem regul?; a£tus£e-
ternosnaturales. E c a d h o c t e r d a f p e c i e s r e g u l x D . nen
p o t e í t c o n t r a d í c e t e : eo quiaeft difpar-ataaprimitims a -
d i b u s difterentibus & concotdantibus. A d decimara-
o í l a u a m q u x f t i o n c r a cjuando q u a r u u r , d i í í e r c n c i a s -
ternitatis & contrarietatis de q u o c í l í Dicendura cír,
ciuod eft de D e o & m u n d o , p o í u o q u o d mundus íit ae-
ternusiEthocpatet percorum diífinidones. Acemitas
c n i m ponir i n n a r u m b o n u m , cecetnum bonurn, & m a -
l u m raorale: &difFerentia diftinguit ipía. E t c o n t r a r í e -
l a s p o n i t x t e m o s fines & c o n c r a i i o s a h í que quiete. Ec
hoe per regulara B. clarumeft. E t per p r i m a m ípeciem,
regula C . & D . dicendum eft efle dsíFerentias c o n t r a r í a s :
& i c e u n d a í p e c i e s e a r u n d e m regularum: ipfatamíin talis
c o r a p o í i i i o i m p o í f i b i i i s e i t . E t tertiafpecies regulas C ,
dicit q u o d inundas eft infinitus per infinitara b o m i a t e m
i n n a i a m ; fea fuá moralis bonitas, malicia,funt fra;ui da-
r a t i o s t e t n a . Ec m a n d a s h a b e t i n f i u i t a t e m p c r a u v i n i -
l a t e m i a n a t a m , & oranes alias fuaspartes i n n a t x , funt fi-
nitas: eo q u o d ccslum eft c o r p a s f i n i t a m p e r q u a n t i t a -
t e m , h a b i t u a l & íicura. E t tertia fpecies regulce D . d i c i t
p r i m i t i u a s dorainationes & fubiecliones c o n t r a r í a s ,
^éd deci' q u o d eft i r a p a ñ i b i l i í í i r n u r a . A d declinaranouam quas-
mamrto- ftioncra q u a n d o quasritür: concordantia contrarietatis
n a m cjus. & steraitatis de quocft? R c í p o n d e n d ü eií, q u o d eft ds
ñtonem, duabusasterauatibus, ícilicet deacternitateDei&aster-
m t a t e raundi,poUto q u o d inundas íit a'ternus: que q u i -
d e m concordant & difeordant i n d u r a r í o n e i n f i n i t a .
Deus namque haber fubftantiam i n f i n i t a m , & mundus
finitam: & asternitas D e i firnpüciter eftboaa: & reterni-
t a s m u n d i bona & mala m o r a l i t e r . E t díffinitio concor-
d a t i t i x d e í t r u i t u r . E t d i í i i n i t i o contrarietatis eft « t e r n a
& u e c e í í i t a t a . Ec d i í n n i t i o ascernitatis e f t d e í t r u d a . e o
q u o d non p r a s c e d i t d u r a r í o n e r a r n a g n i t u d ! n i s , b o n i t a -
t i á , v i r t u t i s , ad d u r a t i o n e m m a g n i tüdinis,malicias & v i -
tioruiu. Et hoeper p i u n a m r e g u l a r a videndura eft. Er
íic
DE T A B V L A. 47
Se patet q u o d concordancia eft primitiua bonitate &
m a l i c i a : vt patee per primara fpeciemregulaeC.&D.&
per fecundara fpeciem C & D . E t e f t c o m p o f í t a e x c o n - /
t r a r i i s p r i m i t i u i s x t e r n a l i r e r e x t r a í u u m genus. E t ficeft
in fuis contrariis coucordantia habens noraenper con-
t r a d i d i o n e m i m p l i c a t a r a , vnde eft «eterna c o n c o r d a n -
t i a y & seternaconcrarietasper terciara ípeciem r e g u l a D .
& í ü b d i c a , & n o n fubditajquodeftimpoffibile. Advige- ^d^sge»
í l m a m q i u i ' ñ i o n c m quando q u x r i c u r : difFcrenciajCon- fimam
cordaatia &coiicrarietas de q u o í u n t ? Refpondendum qU&jii9„
c f t , q u o d íime de feipfis, eo quia funt genera g e n e i a l i l u - nerii.
majVt pacer per difiinitiones eorum. E t hoc regula B.te-
ítacur: & prima &:fecunda fpecics r e g á i s C. & ü . ramea
n o n dico q u o d c o n t r a r i e r a s c a d a t . í i u e í l c i n f p e c i e fecun-
da regulseC.velD.eo q u o d eftaccidens: Scaccideusnon
ü á b c t r a a t e r í a r n ex quaficfirapUcuer. N a m fi haberet,
i a m eflec fubftantia c o r a p o í i t a e x forma & m a c e r i a , q u o d
cft i m p o l l i b i l e . E t b o c pacer per ccrtiáfpeciem reguke D.
D i x i m u s d e p r i m a c o l u m n a , & d e d i m u s d o ó l r m a i n de Eplogm*
ípfa, per quem r n o d u m qiurfucnes excrahuntur ab ipfa:
& folucicnes earum per diffiniciones & r e g u í a s . Ec íicuc
fecimus de ipfa, ira poteft fieri de aliis c c i u m n i s fuo m o -
do. Ec q u a e í l i o n e s q u a s feciraus de ipfa,lime generales:&
p o í i a n c applicari ad qusfrionesparcicularesjdefcenden-
d o per fcalas t r i a n g u l i v i r i d i s : per quas incelledus eft
difcarnuus5facicHdo feientias differenecs. Ec de hoc da-
mus exemplum i n e.adem c o l u m n a ad foluendum quae-
ftiones p e r v i g i n t i raciones diiferentes racione didtarura
camerarum, á quibus exetahuntut.
V T Pv V M MVNDVS SIT
aternüs.
S O l u t i o buius quaeftjonis patebit per p r i m a c o l u m n a

tabulic: & potefi fieri per alias colaranas,eo q u o d c o -
lumnae í o n t c ó l l i g a c s . Ec p r i m o per pr i m a m carne rain
columna;: & d e i n d e per fecundara j & lie per o r d i n é v í q ;
ad cameram v h i m a m , m u l t i p l i c a d o v i g i i u i racionesad
candem q u s í t i o n c m , tenendode qua'ftioncnegaciuam
per diffiniciones & regulas i n ipía c o l u m n a i m p i i e a t a s .
4% QV I N T A P ARS
D e de&ri Dodrina liuius artis eft, quodacci|)ianiurtcrminíex^
na. hutfít plicati,quiíuutin quceftione: ficut quando dicitur, verá
anit. mundui.íitíeternus. IniftaquaeftionéeftíEternitaSjquaá
eft terrainus explicatus^cam fu in prima figura.Ec per x -
ternitarem requiritur D. & per Dâcquiruncur termini
per ipfum D . figniticati. Ec fcala qiuc e'Hn ángulo D.vi-
delicet contrarietas, qua: eftiacei u-níuale&lenruale,S£
ínter fenruale&intelle¿lua!e3& incer inielleduale & i n -
tclleftuale. Item per vtrumacquiriturB. ácperB.acquU
íunturcaqU3Eíub eoexiftuDt: vtpatetinalphabeto.' Ec
quoniam volumusapplicareinquacftioncC.iplo impli-
cacoin qu^ftione, acquiriiurquicqu'd G- coiuinct. Ec
lie datur doctiina ad applicandum ptimam columnam:
ad foluendura qu^ftionemantedi¿l;am:adinueniendurn
términos explicaros & impiieatos,appiicando ipfosad
piopofitum: videüccrad folationem qu£eftioniscum ta>
iimodo ,quod diíFinitiorses principiotum & rcgulx rc-
maneantiilclx;adiuuando fe cura ípeciebusaliarum re-
gularum: ad dandam doctrinara quoraodo homo poteft
íe iuuare cum ahis. Er primo per primara cameram íic.
DE PRIMA CAMERA B. C. D .
Shf.tftta
j . de ca-
mera B.
Q Vando qua'ritur,vrruraraundu$fit íCternus?&:dici-
raus perB.C.D. quod n o n . Quoniam fiellet aeter-
nusjlua ratio elfer ab íecerno prod uceas xternum b o n ú :
C.D. & magnicudo maguiíicaret iilam rarionem bonam ab
a:rerno)& inxrerno, ve pater per fuam d;ffuiitionem; S£
eremitas ab aecerno & itiícterno, ipfam produ¿lionem
durare facerct: &íic nullum raalum eífecin mundo, eo
quod bonura &malum funtcontraria; fed malura eftin
mundo: ve patct per experientiattt. Concluditur crgo
quodmundus n o n c f t í E r e r n u s . ViteriusregulaB.ponir,
quod de qusftione negatiua eft c e n e n d a fec un dura diffi»
nicionesíi.ipradió'ta.s, ¿ f e c u n d u m q u o d proponiffiusdi-
cerepenegulamC D.dicendoíic:íimunduseftaeternus,
fuá anémicas eft caufans tancum durationem maliciae,
quantum durationem boni. quod patct per primara fpe-
ciem regulx C. &pcrprimamfpeciem regula:D.malum
tancum
DE TABVLÁ. 49
tmtnm primitiuum, quantum bonum. Nullus enini
dieseftpnmiúuusñeque vlcimus. Ec per fecundamfpe-
ciem regulce G.& D.mtuidus quidé eftcompofuus de bo-
no & malo ab sterro k in átttüo, £ t péc tertiá fpecieríi
regulas C.iuundus eft in ^ternirate infinitUS,& in bünitá-
te SÍ malitia finitus. Ét per quarta fpeciem regula G, ha*-
betquiétéingenerabUibus&corruptibilibüs;iagénéra-
b i i i b ü s r á u o u c b o a i & i n corruptibilibus racione itiali.
Etpei fecundam fpeciem regulae D. diuiná ££ternitas5¿
ííiábonitas neceíTuárit malura, & quietecaüfando aetcf
iiitatem mundi, Sicum omnia iftaíint impoífibiliá, p i -
tee quod de c ua:ftione negatiua tcnenda eft.
DÉ CAMERA B. C. T. B.
S lmiinduseftíecernuSjfunt dux xternitatcs differetcs; Qütflta

fciiicctarternitasDei & aeteruicas mundi.Etíic difFe t-deca-
rentiaque eftincei-Tenfuale ¿cíeiifuale,ínter fenfüaleSc meraB-
intclleclualc, ínter iritellcátuale & huelleftualc pohit C T . B .
qmdcm tresácemitateS generales difFeiétes; Ec bonitas
ponitipfasbónas; Scmagaitudómagnasifedhoccfi: fal-
íum &impoííibilc5 c:oquia diffsrennapoiiit ipfás malas
íecunduíti qríid;& fie déficit magnitudo boñiratis;& per
confequens bonicas magnitudinis pbnitconfüíioncm:
íjuodeft impoílibde Concluditurcrgoquóddequxñid-
óc negatiua eñceuenda.
DE C A M É Í U B. C. T. t i
S ImunduseftvXtcrnus, concordantiainüacáqüaceftdé 0**$**

eflentia mundi Ínter fcnfuale & fenfuakj&c. eft a ter- 3- deca-
na: & fie llínc eres concordantis; & tres seternicates fub- ^ner*t B¿
altcrnata generales cum magnicudine bonitatis & ÍS- C . T . d
íernitatis: 6¿cura duratione a'terna raagnitudinis & bo-
iiit3tis:quodfaifumeft &impoffibile,co quodfunttres
tomrariecates iubaltcrnats, h eis oppoficae cum magni-
radine malicia & aetermeacis. Vlcecius per íegulamB^
Scpcrhoc quod de difEniciouibusdiximus, negaíioeft
tcnenda: &hocidem patee per piiraararpeciém regulse
C.& D. quoniam concordancia generalüíiina per íuaiii
;* Q_y I N T A P ARS
i c a l a m p o n í t , q u o d í E t e r n i t a s D e i & eremitas m i m d i \ h
v n o Bono cum magnitudine concordarle, q u o d fsifum
ett : q u o d contrarictas magna & « t e r n a hoc impedir.
I t e m ad idem fe cunda fpecies re guia: C & D. ponit,cjucd
fs m u h d ü s eft^ternus, quodcbncordantiahonajniagna
Stsettina ambic t b t a m eíTcntiaiti m u n d i d i f p a i a i a m á b
c m n i contrarictate, q u o d falfumcft. Vlterius per ter-
í i a m f p e c i e m regula: C . p o í i t ó q ü o d mundus fu a í t e r n u s ,
eft tíTentiá m u n d i a s í e r n a c u m magnuudinea'ternitaus,
q u o d falfum eft: c ü m i n m u n d o fu c o r v u p i i o & c i ! l p a j
q u x funt effe¿1as r n a g n u u d i m s & c o m r a t i e i a c i s & r i i a -
Iicise. Ad idem peí: q u a r r a m í p e c i e i i i r e g u l s e C . concor-
dancia liabct magnam b o n i t a t e m & aecérrlitatera i h
fubiecto in qnoeftj q u o d falfum eft : cum í u h i c c h i r a fie
h a b i t u a t u m de magna malicia & á : £ e í ' h i c a t e p e r c o n r r a -
rietatetn. Ad idem per tertiam fpeciemreguise D . figni-
ficarum efi}quodmandus fit seternus, & eft t a n t u m í u b -
dirus malicia:. q u a n t u m b o n i t a t i j q u o d n o n eft dicen-
-dura , v t m a n ; f ¿ f t u m eft per d i u i n a m aetcrnuatenl, c | U ^
p r i m a caufa eft cum magna c o n c o i d a m i a b o n i t a t i s i da-
tatiünis,&c.
D E C A M E P v A B. C. t . D .
jguiftié mundus eftserernüs , f e q u i t u r q u o d e f t b o ñ a & m a i
4 de ra w g n a c o o t r a n e £ a s £ e r e n i a i u c e r r e n í ü a l e & féníuale3&c.
meráS. q « o - i c f t i m p o í f i b i í e . Q u o D Í a r t í c o n i r a n i fines n o n pof-
C.T.D. funcefteboni cum m a g n i t u d i n e aeterna q u o d íi íit b o -
nicas,eft & r a t i o q n o d p r o d 11 c e r c t b o n u m & j n a l u m . Ec
m a g n i t u d o magnifica ver b o n u m & m a l u m infinite cura
arerna contrarictate, & x t c i n i t a s facerer durare i l l a r u
concratieraccm m a g n a m , bonarn & m a i a m , q u o d eft
impoffibile. Regula B dicit, q u o d mundus n o n eft ae-
ternus per hoc q u o d d i d u m eft de diffinitionibus. Ec
primafpecies regula1 C D . p o n i t pnmiciuascontrarieta-
tesbonas,magnas &xternas5&.fecundx f p c c i c s C . & D .
p o n n n t c o m p o í i t i u n c m b o n i t a t i s & mabeiac, m a g n i t u -
dinis &paruirati<:) x t e r n i t a t i s , & r e m p o n s & c o n t r a r i c -
t a t i s , atque concordantia?, q u o d eft impoffibile. A d
i d e m cenia ípecies i c g u l x C. p o n i t , q u o d conuarictas
DE T A B V L A; p
eñ bona & magna inaetcrnitare , & p c t confequem bo-
nitas Sí malicia tune bona» & m a g o s in a:ternitate,{juod
cft impoíTibilé, A d idem per tjuartam fpeciem regulx
C.etiara tema fpecies r e g á i s D, habenc domihmitt m x -
te nuare: & bonitas & m a g n i t u d o habeiupuffeíliones
«•íernas fupec sterna c o n t i a n e t a t e , q u o d eft impofli-
bUc.Concladiturergopcrpretdi¿la,cpa4 muudus non
eft arteruus
DE CAMERA B. D. T- B.
I ^ O Í í t o q u o d mundos íu seffei-nus, differentia quidem Q**fl**

. quae eft itítct feufuale ^ T e p í i i a l e , & c . p o n i t quod S deca-
(am ties ^ternitates bonae &£e!;ernx,in q u í b u s b o n i t a s w e r a B ,
eft ratio producens b o u u m i n c o n f a í u m & x t e v n u m , D ^ . B *
q u o d f.dfum & inopinab; 1c cft. D i i í c r e n t i a quidem e x i -
ftens ínter íenfuale & i n r e l l e é h i a l c , feilicet ia forte &
p l a T o n e , n o n f ü í t p r o d u £ t a ab aEcerno & inaeterno.eo
q u o d n o n eft. E t fimüi m o d o poteft dici debrutis cor-
ruptiSjelementatis & vegetatis. Sed p o í i t o q u o d mun-
d u s n o n í i t a:cernus. D i f e r e n c i a oíifefuit: i n c e r í c n í u a l c
& intc'.lcduale, & fie de aliis h o m i n i b u s d e f u n é l i s j po-
teft q u i d e m reduci i n spternitacem per r e f u r r e ó l i o n e n í
c u m h a b u u bono & x u i t e m o a p e o per mericum d a t o .
I t e m r e g u l a B . h ó c idem affirmat, & p r i m a fpeciasrega-
ta: C. nam Deus eftens reraunerans i h ^ t c r n u m l Á d n u c
p r i m a fpeeies regulae D . d i c i t , q u o d ^ r e m i t a s D e i f i r r i -
pliciter eft p r i m i c i u a p e r s e t e r n i c a t e m d i í F e r e n t e r a a b o -
h r n i t e m p o r c . E t bonitas quidem p o n i t talem.difFerea-
tiarn bonatíi. Secunda fpecies vero reguiac G. . p o n i t /
q u o d ih arernicate m u n d i n o n eft innarum aecernárét
quia fi eílet ,multiplicaretextsnfiue i n f í n i t ü m aeterüa^
t u m , q u o d eft impoíTibilé. A d idem fecunda fpeciesD,
p o n i t , q u o d íi mundus eft íEternus,quodefteum difte-
renria^pfa rannen jerernitatecontinente in íe afteiuan-
tem,ícrernarum &a,ternare:exquibus aeternitasmundi
cft,Quodeftirr,poílibiie. A d idem poteft dici p e r í e c u n -
dam Ipcciem rt g u l s C . & t e r t i a m D . q u o d dilFercntia i a
¿ t e r n i t a t e Dei & n u n d i eft b o n a : q u o d falfurn eft.eo
c^ma fubnuutit acernicatera D e i i n q u a n t u m aufcti
D %
u Q V I N T A P AR S
ab ipfa í í n g u l a n t a t e .Ttcrnam. Vltcrius quarta ípecieS
r e g u i x C. p o n i t j q u o d í i m u n d ü s e f t a e c e r n u s , q u o d ha»
bec n i mis de fimiUtudinc c u m D c o p e r i n f i n i t a m dura-
u o n e n i j q u o d c f t m a l u m a c c n i u m & c ó f u f u m : crgo,&c.
DE CAMERA B. D . T , C.
^decl T ) ^ ^ t o q u o d mundusfitarrcrnus, aetcrnicas D c i &

de
JL tcrnitas n n m d i bene q u i d e m c o n c o r d a n t , q u o d cft
meraS.
i m p o í í í b i l e : cura asternitas m u n d i i n fe contineat aner-
O.T.C.
uammaliciam percorruptionem & p e c c a t u m : & h o c a p -
paret íatis per regulara B. cura d i í f i n i t i o n e b o n i t a t i s , ac-
tcrnitatis & c o n c o r t l . i u t i x . V k e r i u s p r i m a fpecies r e g ü -
I x C. ponic, q u o d íi mundus eft ¡ t t e n n i s , fequitur q u o d
fuá aeternitas eft ens, viera q u o d n o n e ñ a l i u d pr.xiaccns
per durauoncmsquod eft contra a:ternitatcm D e i : vr pa-
tee per t s r d a m fpeciem regulas D.que q u i d e m ponic fub-
i e í t i o n e m , q u s n o n poteft pioduccre i n n o n elle h o í !
q u o d eft íibi í i m i i e i n d u r a t i o n e . E r h o c c n a m a f l i r m a t u r
p e r p r i m a m fpeciem regular ü . qurc quidem d i c i t q u o d
mundus femper fuic,eft & ene- í t e m í c e u n d x f p e c i c s re-
gula: C & D . hoc p o n a n t . n a m íiibftamia m u n d i eft de
aeternuatCjíKrernabiii & anernare; E t í l c impolTibilecíl
í p í u m redneere i n n o n efle. A d í d e m tenia í p e d e s tegu-
1« C.ponic,quod bonitas & a - t c i n i t a s funr f u b d i t x inae-
terna contrarictare. E t quarca ípecics eiuíílem r e g u l x d i -
cic,qiiocl habet p a í f i o n c m cura malicia. ergo,&c.
DE CAMERA B. D . T . D .
QUA/IÍIS mundus crtastcrniis,fuacontratietas innata eft bonft

j.dec/t- O& a p t e r n a i q u o d f a l í i i m eft.Contrarictas c n i m e t e r n a
meraB. eft contra b o n i t a t e m í e t e r n a m eum m a l i c i a & e c o n u e r -
D.T.D. f 0 . V n d c ftc]uitur,quodaeternicas m u n d i eft l l i b i c ¿ l u m
exconrrariis innatis c o r a p o f i t u m . Echoc patct p e r p r i -
m a m & í c e u n d a m fpeciem r e g u l a D . & per primara fpe-
ciem regulse C . q u o d fnbftantiaeftcompofitaex p r i m i t i -
utscontcariis &ascerms. E t p e r f c c u n d a m fpeciem regu-
la' C.nnm d us habet íeternalirer i nii aros,conrrariantem,
c a n í r a i i a c u m & contrariare E t per quaitara fpeciem re-
gurlíe
DE TABVLA. JJ
guise C. bonitas eterna haber adionem inarternamali
cia & econuerfo, quod eft valdc im poíílbile, cum regula
B. minirae ad hoc confentire poffit. Concludicur ergo
fjuodimpoíTibile cft cûod raundus /ir ab ceterno.
D E C A M E R A B. T . B. C.
S I mundus noneftxternus 3boniras & diffVrcntia cxl Quétjíie

Üentes ínter rcnfuale&jnrelle¿liiale, &c,p,offunt ha- g deca-
bercconcordantiam in seuo sterno. Sed íi eftab«ternp, mer* B.
nequáquam: cum nunqaam íuerit pámus homo ñeque j \ B x C.
vltimuserk. Et íic mundus eftfubietlum confuíum, i n
quo bonitas moralis non haberet concordantiam ab íe-
terno, ñeque concordamia inipfohabcrct concordan-
tiam ab aeternojneqi concordantia in ipfo haberet fuam
diffinitionenr.quod patet per aeniternam coiruprionem,
priuationem i & c u l p a m , quodeft contraprimamregu-
lam. EtperpriraamfpeciemreûlíeC. munduscftlub-
icftum in quo bonitas n o n habec concordantiam ñeque
quietem. Et perpriraam fpeciem reguííeD.bonitas ,dif-
ferentia , concordantia funtprimiuux formee & innatas
a perfeftiorie feparatít: & r a u n d u s cft confufus perfe-
cundam fpeciem regula D. Et per fecundam fpeciem re-
gulas C habet innatos, confuliuum.confufibile & con-
fundere. Per icrtiam vero fpeciem regula: D.eft aliquod
cns dominan; q u o d ponit mundum confufum. Adhuc
per tertiam fpeciem regula C. prima caula mundi eft
mala,ipfa quidem habentc in mundo dominium. Et
hoc rationc quartxfpeciei regula C.quod eft impoffibi-
le: ergo concluditurquod mundus non eft aternus.
D E C A M E R A B. T . B. D .
S I mundus eftatcrnus,contrarictas fuaeftinnata&a- Quétfl'

terna&fuftentatainbonitate:8¿:malicia)contraclara ^ ¿ J c a
diífcrentiam: SÍ hoc per aternam & vniucrfalem fcalam ' era $
cxiñcntem inter fenfuale &fenfualc;&c.Taletn quidem T ^ D '
fcalam contrarietas nequáquam fuftinerepoílet. \;lte-
riusprimaregulaconfcntitoranimode,&aíFirmat quod
A< ^visíüonc negatiua cft tcnenda. Ad idem prima fpc-
D 3
54 O J H N T A P AR S
cies regulxC. ponit quod ív mundas cílaeternus: quod
contratietas eft impedicns omnc bonum diuifuin per
fenfuale&fenfuaiej&c.Et bonitas quidemKreinaclttns
petficiés fcalam exifteütem interfenfuale&: feniuale,&c.-
Et difFerentia exiñens Ínter l'c n fu ale Sifenluale, t i t e a s
diftitiguensinter benutn ^cmalum.Etitevum per í c c ü n - -
dam ípeciem regalxD. mundus eftcompoíuus expri-
mitiuis concracietatibus bonis & difteíentibus. Qaod
quidem eft falíüm & manifeílum per priman^ ípccitm
icgulae D. Per fecundam vero fpeciera regulasC. &ter-
tiamípeciem eiufdem reguiae: & tertiam ipeciera regu-
I x D. patet,quod nnmdus eftíubduusfuis pairnbusmna-
íis. Adhucperteiciam ipeciera legulíe C.tltin luis parti-
businnatiscorruptibi!ibus,ipro habente raticnéquarrx
fpeciei habitumaetemura. Et cum omnia ííntiinpoííi-
biha: ergo, &c.
D E C A M E R A B. T . C. D,
flff&fim Q i mundus eft aeternus, fuá bonitas quidem alterna &
lo.de ca- Oinnata eft ptr fcalam de fenfuali & lenfuali, &c. ipfá
meraS. fcalacxiítente habituara de aeterna concoidantia atque
'lt.C.D:, contrarietate, quod eft impo'íribile,exeo quod eft con-
tra diffinitiones prsdidarum rationum. Vlteríus re-
gula B. ídem teftaturnegatme. Adhuc prima fpeciesre-
gülx1 C. dicit.quod mundus eft (ubftantiacompofita ex
contrariis ecternis ipfo txiftenrecoiruptibili jCum fuae-
ternus: quod eft valde impoílibilc& dillonum rationi.
Item prima fpecies regular D. ponit quidem primitiuam.
corruptÍDnem,ratic ucpriraitiuaecontratictatis exiften-
tis inter bonitatem & maliciam. Concoidantia autem
primiriuse ponit oppoíuum , & fecundas fpecíesregulse
C.& D. ponunt, quod mundus eft commixtus ex contra-
liis/vnopoíitoinalio. Ampliustenia fpecies regulxC.
dicitquod mundus eft corruptibilisin fuá contrarietate,
& incorruptibilis ín fuá concoidantia , &bonus ín íliq.
b o n í t a t c , & malus in fuá maljcia. Vkerius regula D.
ponit, qUod mundus eft íubditusfuse imperftdioni pee
aliquod ens exiftens extra lliam eíTemiam. Et etiarn eft
a Dco in tantum íeparatus, quod Dcusbonusnon eft,
1 • : : - - fed
DE T A B V L A," n
ftí! eft Dcus m a l u s , q u o d eft i m p o f f i b i l i f l í m u m : qua-
te^&c. .
DE CABERA C D . T . B.
P O f i t o q u o á mandas fu seternus, qaacritur q u i d t f t Quaft'tQ

d i f í e r e n t i a magna fuae xtermcatis per fcalam de fíii U- de c a .
fuali & fenfuali, &c, Et relpondendum eft, q u o d eft ifta mera C*
effentia q u ^ ponitaeternitatem d i f t i n c l a m í n t e r f c n f u a l e D . T . S
& renfaalepcrsternantem.sternacum & a £ c e r n a r e ; q u o d
eft i r a p o í í i b i l e : q a i a illa generabilia funt i n c o r r u p c i b i l i a ,
q u o d eft contra eorum üiffinitiones. Regula e u a m B.dc
prafdidViSteftatur negatiue. Adhuc prima fpecies regulas
C.ponic & confentic,quod diffiuitio a n t e d i d a e ñ falía 5£
irnpoífibilis. A m p l m s prrnia ípecies regular D . affirmac
p n m i t i u a s eíFe corruptiones &ineorrupcioncs p e r m a -
gnitudinemjmagnas^&persternitatcm^ternas, &per
diíFerentiara, differentes fine ciaras. I t e m fecundaefpe-
cies C . & D p o n u n t m u n d u m efle c o m p o f i t u m e x i p í i ? .
Adhuc tertiaIpecies regislr C. dicit q u o d munduseft m
cosió i n c o r r u p t i b i l i s , m u n d o habence naturam i n c o r r u -
p t i b i l e m racionequaiêfpeciei r e g u l e C. 8¿ e f t i n c o r r u -
p d b i l i s aeternalicer ciím magna d ffl-rentia , q u o d eft
c o n t r a d i d i o , & etiam c o n t r a t e r t i a m fpecicm regulae U-
crgo.&c,
DE CAMERA C. D . T . C.
S I mundus eft aeternus: quseritur q u i d eft magna c o n -

cordantia arternitatis CUÍE ? E t r e í p o n d e n d u m eft per Ka*'f9
diffiniriones m3gnitudinis3concordantiaE & actetnitatis. 13
perfecundam fpeciera regula C. q u o d eft tns hsbens i n m mera
i C«
fe innatos afternantem, xternatura & aerernare. A d h u c D T . C
pee fecundara fpeciem regulae C. & per priraam & í e c u n -
darafpecierareguiáeD. quod íitdeipfisab o m n i c o n t r a -
lietatc r e m o t a , & q u o d habeat p e r m a g n i t u d i n e m í i c
txtcníitatemjficut habetperstctnitatcm infiniram du-
r a t i o n c m fecundum quartam fpeciem reaula: C. & p e r
tertiam quod í u m magnirudme i n n n i t a , í i c u t i n a t c c -
nitare a tertia fpecie rcoulx' D . feparata, q u o d i f t f a l f u r a ;
f t patst per fcalam d e í e u f u a h & fenfuali, & c .
5« Q V I N T A P A R S
DE CAMERA C D. T . D .
53. de c4t_ C OnceíTo quod mundus fit aeternus: quacritur qm4

eft roagnacontiarietasmagnitudinis &stcinitaiÍ4?
mera C, Etrefpódeiidum eft perprimaru ípeîem reguIseC.qnp^
pftinfiriita reíífteniia inter diuinam niagnitudineni
ternitatem. Etadhoc tcftatur pfipíiaípeciesregulaD.
t i a r a diuinaíEternitas caufat infinitaim durationem fibi
limilem: & rn3^nitudocaufatínagnifijdinern ccdi fini-
t a r a fibi difl]mileniJ& per tertiam ípeciem reûlae D.ma-
gnimdoDei eftip^pcdita in fuoeffcétviagendQ^'terni-
tas vero nequáquam. vnde íequitur per accidens magna
&£eterna contranetasinterdiuinamaEteinuateju 6cma-
gnitudinexn pcrfecundam fpcciem regula C, & D . v n d e
íequitur quod niagriifudo Deiell in tuaaeteínitate con-
nanans, ¿{ cconuerfo. Et etiam videtur, quod diuina x -
ternitashabeat alriuspo0e&vigorem,quamniagninj-
dofuarquodeñ falfurn & impoílibile, & koc probatur
per regulara B.& difHnuioncsinagnitudim$,bonuatis&
SEternitatis:ergo,&c.
DE C A M E R A C. T- B. C.
54. de ca
ptera C D Ato quod mundus fit aeternus: quamtur quid fit
magnitudo fuae difFerentiaE &concordantia; ?Etre-
fpondendum eftper primara ípeciem regulae C. D . quod
T.B.C,
funtprirairiux eflentise & ceternae ab oroni contrarieta-
te repai'ataE'j&per fecundara fpecié regula C.p, efteom-
pofitus cxipfisabfque contrarietate:quod eftimpoffibi-
lejVtapparetperfealam defeníüali $£fenfuali,&c. Quac
quidé fcalaeft propria paífio mundi cura tenia fpecic r e -
gula D.qua ponit,quod múdus fit fubditus cpriuptloni
ratione conrrarietatis habentis in mundo magnam &
arternam adionem. Hac autem regula B, & difíinitio-
nes pradidoium principiorum fuftinerc non poflent»
etgo, &c.
P E C A M E R A C. T . B. D .
CImundus eftaternus:quafriturquid eft magnscon^
15. de c a .
Otrarietas fuá diíFerentia | Et eftrefpondendum per
mera C,
primara Ipeciem regala C.D. quod chilla fcala exiílens
T,B. D.
cft
D E T A B V L A . 37
sftintciTenfuale & fcnfuak, &c. habituaraíímplicíterd»
¡eoncrarietaic compoíira per fefundani ípccicm rcgulae
C.D. SoluíioquadjÍTat-ntiacoeííentialisuiundi eílíub-
dita. & per teniara l'peciem regula: C. D. contrarietas eft
adiua in differentia. Et per quartam fpeciem,contrarie-
tas Kabet aftas eternos íimpliciter:quod eft jrnpoílibile,
vt eft nianifcftum per fcalam feníualis&renrualis>&c.&
etiam per regulara B. & diífinitipnes diíloruip principio-
xum. ergo, &c.
D E CAMEPvA C T- C. D .
P Ofito quod rnundus fit xtcrnus: quarritur quid eft Qutftie

magna diftantia exiftens inter fuam magnam con- 16. dec*.
icordautism &contraneta£em?Etrefpondendumcftper mera C*
primam ípeciem regulae C D. quod eft illa forma qux T . C D ,
caufatconcradidioncm: quodappatet perfcalamseter.
Iiam exiftenté inter lenfuale&fenfualc&c.co quodcon-
iungit fe in a?tcrnii2te qu^cft íimplex principiura,in quo
funt cpmpofit^ per fecundarafpeciem regulae C. D. E l
vnum quidem principium eft íubdirum altcri, perter-
tiam fpeciem regula: D. & fecunda & tertia fpeeics regvi-.
laeCponunt magnam diftantiam&aeternam:cum con-
cordantia & contrarietas fint oppofitaeinfubie¿lo,vn*
babente in alia contrariara naturam per quartam fpeci-
em regulns C.&qciod SPtemitas mundi ponit fibi coeífen-
tialem contradi£lionem, qux quidemcontradidiomi-
îmepotefteffe. Concluditur ergo, q u o d m u n d u s u o »
cftarternus,
D E C A M E R A D . T . B. C
D Ato quod mundus íít sternus : quseritur de quo eft ta

fuá aeternitas? Refpondendum eft pee primam fpc- 17- ê c't-
ciem C.p. qupdeftdeprimitiuisinfinitisScfinitisdiífie- m e r a D ,
rentiis, concordaptiis in fcala fenfualis & fenfualis,&c, T. JS. d
fubfteptatis; iEternitas quidem quo adfuumgenus, eft
infinita duratio differentia atq; concordantiac, qux funt
in (calaquo ad genus carura: & funt íinitacin cxtenfitatc,
quantitate atqjhabitu &fitu: & in actemitate funt aeter-
SJ^. vade fequitur per fecundara fpeciem regula G. D .
D |
quod tpvindn'; «: ft compofitus exparcibus infinitis & f i -
nicis ,£eíernn<itc habence dominationtm per quaitatt^
fpeciem regul e C.pet omnesalias partes innatas, quaefi-
nuxfunt. Adbuchabet fabiiigaconem per rertiam ípe-
ciem regaiae D. quod eíl fairam Síimpolllbile, Sceiiam
compiobuiuper regulamB. Scperdiifiaidones aaced^-
¿lorumprincipionun. ergo,&c.
D E C A M E R A D . T . B. D .
l i de ca- S I mundus eft<£'ernus:qiiaeEÍfar de quofantraaj con-

irarietares & d¡ít itncsa ionata' & í:bi coeíTentiales,
mera O. quaefunt propria; paíTi-mes eius in ícala feufualis Scíen-
r. B o íualis, Scc. íiibir Kaca'? Et refpoadendurn eft per pri-
fljám fpecicni reguhr C. D. quod lant de primiiiqis & ae-
ternisdiíícrenriis, &cootiaiietatibiis, quaf componun-
tur per fecunda IB ípecieauegal* C D . ípíis habtntibus
dominationsia&ÍÜ' iug-itipnem pet quartatn fpeciem
G. & per teríiamfp'ecsem Ü . vna ratione liue principio
exiftente in abo fubicilo aeteino , ílcat vnus punftus na-
turalis in alio p u n í l o j c% qmbus linca eft continua Se
compníita: quod eft faKum & impoflilnle, &etiam eft
manifeñam per regulam &. per diínnicipnespnnci-
piorum; ergo &c.
D E C A M E R A D. T . C D.
iOtito q ¡od m u n l u s íit serernus : quaer'rur de qub
de ca loht áat^rales & fibi coeífcntiilTS concardantise
mera D . & c o n t r a r i e t a r e s per (calam defeníu üt &fenfuati &c.de-
r . C.D. í i g n a t r : & í i m i l i t e r q u ; T r i t u r , de qiiQ íbnt lúa: rao ales
cpncordantiae & contrarietates ? Et rcfpondendym tñ.
per p r i m a m fpeciem regula: ü . quod fum de feipíis>:&
per primana fpeciem regulaeCiEíernuaí-eft ens excoii-
tranis compofitum: quod paret per fecundara ípeckm
regulaeC D.ipfa habente in feipfa concórdame con ra-
r i a u t e m & a s t c r n s n t e m : 8c c o n c o r d a t m n . c o m r a n a t ú Se
aeternatum: concórdale,&contraciate & irernareiqnod
q u i d e eft poneré oppodtum in obieû. hr nn'imdüs; ft in
p a r t i b u s f u i s c o r r u p t i b i l i b n s & incomipt'bd'bns',, vi eft
mamfijftum per tercia ípec.cm icgul^ C.iplahabeme pee
DE T A B V L A." ^
jaaaíjtatn fp'edcm eiufdcm regula; infinitas in numero
reuolaciones, muiúplicando infinitara numerum Scae-^
tetnum t'mud í ó exiftente in infinite^, quiete & bbote,
<juod efl fallara & irapoffi'cnle: & hoc ptóbatur per regu-
l a r a ^ & difílnmonem «temitátis & concordancia^
contrarietatis. Concladitur ergo fatís manifefte, (¡uod
raundusnon cftajiermís.
DE C A M E P v A T . B. C. D .
S lmunduseftírternm: qna:IÍtur vctura íiia diíFercnti^, Qu&flh

concordanci-jr pccócranct.nts fuu aeteinsíEcrerpon- to.de cá*
dendura eft quod lie, vt patee in fecunda figura per trian- ¡ntra T ,
guium viridem. Nam priuara vniuedaü ditr.'ientia, B . C D ,
concordancia arque contranccatejinundus quidem non
haberet exquo cllcc. Ec fie patee per fecundara ípeciem
regul* D.&C.qaod mundus eft ex partibusprimiciuisad
ahquem finera a;ternum ordinatis per diiíerentiam &
concordantiam , &nonexparcibu; piimitiuis ordinatis
adaliquerafinera a:cernum per diflFe-renciam &concran-
ccatcm. Ec íic diurna eremitas eftcaufaraundi & non
caufa. Erper fecundara fp«ci:m regulac C.D.munduseíl
compeficus & no compohrus.ipfo habente per quartam
fpeciem pactes innatas & n i n innatas. Et per terciam
ípeciem regula C.eftin i ne & n o n ia fine. Et per cettiatn
fpeciem rcgulae D. muv dus eft labditu'» ü e o & nonfub-
ditus.neccílitacus & non necelíuams,& a contingencia
reraocus, & cura coutingenúa coniuudas: &fieeft &
non eft. Et cura omniu ifta fine contradidoria, faifa &
impoñibiiia:quod patee per regulara &difliniciones an-
tedíclurura principiorum. Dcmonftracum eft ergo facis
cuidcricer,c|uod mundus non eftauernus. Probauiraus
inundum eíTe nouumjper quam probacionem eft neceC
farium Dcum eííe;cura mundus non poflic feipfum cau-
farearque dedúcete de non eíTe ineffe: quiaficjiam efíet
ancequaraeíict,quodeftcotitradidio. Inucnimus er- Corre"*'
go Deura eíTe cura fuá gracia & benedidione, es qua in- tiuam*
uentione gaudearaus valde, exeoquod habebimus eíTe
poft morcem ratione fux magnse bonitatis &iuftitia: &
chaticaiis.
0o SEXTA P A R S
foclufe. Data eft crgo docliina pradtcae iftius artis,vulelicct
per quem m o d u m intelieftusdcfcenditadpatticularia,
Kjukipilcando viginti rationcs ad vnam & eandem con-
clufionem , mifcédo principia & fpecies rfgularum,ciim
cpiibus mixtionibus & inuennonibus fiunt íbluciones
quaiinonam. Ei hocexemplificatum eftper pnmamco-
lumnara :&fimiliter exeniplificari poteft per fecundara
Genérale & tertiamjSic.per ordinem. Et in ifto paila apparetjpcr
Cubteilti cluem modum i n t d k d u s haber genérale ílibieclum/ci-
limatar- Ijcectabuiaíiihuiusartisadinueniendum media de q u a -
^ Cür q; materia íint,pofjtoqiJod teiatur, quod dicitut per
nomen, de quibus & cum quibus fcilicet mediisfiecon-
cluiio, qua: quidem media funt fubieclura huius artis.
Finii quincx parcis principalis huius operis.
SEXTA PARS P R I N C I P A -
LIS DE EVA C V A T I O N E T E R-
F J G V R AB.
T I AI
WiCet T Ertia figura eft diuifa in 36. cameras vt in ipfapatct:

& i n qualibet camera funt implicatau. propoíítio-
fexti f*f nes & z 4 . q u a ; ilíones & íblutiones earú. Et v oca mus eua-
ti*. cuarc, quando txtrahunuspropofuiones^quxftiones,
& íblutiones carum: &deimphcanone ad cxplicationc
ipfam deducimus dotlrinam, dando artiíicialiter & pra-
JEuacua-
Óicam huiusartis. Sicutenim hasfolucmusquaiibones
re quid
c u m principiorura diftinicionibus & fpeciebus rcgula-
r u m , fie poteft artilla h u i u s artis c u m ipíis quxftioncs
foluere peregrinas, fuppofito taracú quod artilla íciat,
quid dicitur per nomen?
D E C A M E R A B. C.
Pttma
iamera I N camcraífta primo faciemus propofitiones rautan-
do íubieílum i n pixdicarum: deinde faciemus qux-
í l i o n e s & ficut exemplificabimus de duodecim p r o -
pofitionibus camerasB. C i t a poteft exemplincari de
a í i i s cameris contentis iniílatertia figura. Et poftmo-
d u m íblutiones faciemus probando per tres propofitio-
nes 111 qualibet camera. Et ficut de illis excmplum dabi-
rauSjita poteftdari de aíiis propofuionibuscontentis i n
cifdem
DE EVACVAT.. T E R T I i E F G. «
dfáem cameris. Deprimoigitur dicendum s-ftfic. Vn~
de fciendum eft quod ia tercia figura intellcdus cuacuat
cameías,eo quia abftrahit ab ipíis tantum quantum po-
teft, recipiendo a qualibet cameraea quailitersfignifi-
cant,&applicetillaíignificata ad propofitum.Et íicipíé
intelkdus facit fe applicatiumn, inueltigatiuum & m -
ucntiuum. Et dehoc dabimus excmplum de vnacame-
ra contineate duodecim ptopoíitiones íupradiftas. HE
íicutíequiturdeUla.itaícqucturdealiis. Et hoc lie. De
camera B.C. inteíledus hauritdüodecim propofuiones
dicendo ílc. Bonitas eft ra a g n a, b o n i c a s eftd iffcr c n s, b o-
nitas eft coucordans. Magnitudo eft bona,magnitudo
eft difFerensâgnitudoeft concovdans. Differentiaeft
bonajdiíFerentia eft magna, diíFercntia eft coucordans.
Concordantia eft bona,concordantia eftraagnaôn-
cordantiaeft differens. Fadtis iftis duodecim propoG-
tionibas minando fubiedam in prsdicatum & ccon-
uerfo,haec camera eft cuácuata ipfis propoíidonibus.De-
inde euacuet eam duodecim mcdiis, eo quod coníiftic
Ínter íubicdum &pr£edicatum, cum quibuscóueniunE
genere aut ípecie. Et cum illis mediis intclledlus faciet (c
«iifputatiuum &decerminatiuü. Et illa media íupradi¿l¡»
extrahuntur a duodí-f im propoíitionibus fupradidis:vt
¿um dicitür omne id quod magnificatur á magnitudin*,
eftmagnumjfcdboiiirab eft id quod magniíjcatur á ma-
gnitudinc: crgo bonicas eft cíTc magnum, & íic de ahis.
Faóta ifta cuacuarione,inu;lleiftus euacuetipfam came-
ra m viginti quataorqusftionibus: eo quia in qualibet
propofitioneíUntdua: qu^nionesimplicatae. Et hoc íic.
Bonitas eft magna. Vtium bonitas fit magna? Quid eft
bonitas magna? Bonitas eft differens. Vtrura bonicas íst
difFcrens? Quid eft bonitas difFcrens? Bonica1? eft cou-
cordans. Vtrum bonitas fie concordans? Quid eft boni-
tas concordans? Magnitudo eft bona. Vttum magnitu-
do fit bona ? Quid eft msgnitudo bona ? Magnitudo eft
difFcrens. Vtrura magnitudo fít differens? Quid eft ma-
gnitudo differens? Magnitudo eft concordans. Vtrnm.
magnitudo llt concordans? Quid eft mngnitudo COK-
cordam? DiiTercntia eftboaa. Vtrura díffaentiaíitbo.
6% SEXTA PARS
na? Quid cftdiftcrcnria bona ? QifFtrentiaeft magtta^
Vtrutn difrcrentiaíit magna?Quid elid-íFerétia magna?
bifFcrentia eftconcor.dans.. Vtrum. differeniia íit con-
cordans ? Quid efe dífFcrentia concordias ? Contcordan-
íia eftbóna, Vtrum concordatuiafit bonaJQgid eft coo-
edrdandaboaa? Concordaniiaeft magna. Vtrum con-
cordanaafumagna? Q^deftcócordautiamiagnaJCon-
cordan cía eft diffcrcns.V tram concordantia íít diíferens?
QuidefíconcordanciadífFsrens? Fa&aiftaeüaCuati.pne
tjua'ftionnm j demde inreliedus euacuet esmerara cura
diffitutionibus bomtatis& magríitudinisj&cora %úhné
í¿ eckbtts,djffv-tcntiíc & coricordantiae, ve patet m fecun-
da figura, Deinceps euacuet ¿améram cum tribus fpecie»
bus reguls B. & cum quatuor fpccieb'us reguiae C. & ex-
pedita uta euacuátione inieiledus poñraodum foluac
quaftionef-prxdidasin illa euacuac.iüne,Í£'quendo con-
duionescamcra;,afirmando aut negando- Etíic intellc-
¿las expellic a camera dubirationes, & cofiftit in illa qui-
etá£us,& etiam ccgnofcicfe valde generalera Se aruficia-
tunij&de magna icientia habitaaium. Modo antera fq-
luciones facierau"; probado per tres própoütioses, vt fe-
quaraur ordincm príebbacum : EJE hoc íic. benitas eft
magna. Vcrum bonitas fit mngna?Et refpondendum eft,
, quod fíe. Qupd patet per diffinidonem rijaguiíudínis,^
per primara fpeciem regula: C. q ú x didt quod raagnita-
do eft ens ratione cuius bonitas eft magna. Eí per íecim-
dam fpeciem reguiae C vifum eft,quodbonitasraagná
eft5eo quod habet coeírcntiaiesbonificaduum ,bonjfica-
bile & bonificare, cum quibas habet magnam naturam
& qaietcm:vt patet per quartam fpeciem regulx C.& per
terciám fpeciem eiufdcm regula: eft in difícrentia & con-
cordantia cum diffinidonibus camró, diftinguendo &
concordando: &hocintra(uum genus & fuam eflentü,
ex quibys oritur moraiiter bonitas magna. Probátum eft
ergo quod bonitas eft magna. Eiad hocquidem teftatuc
regula B. Quxriturquid eft bonitas magna: Et refpon.
dendum eft per primara fpeciem regula C. quod bonitas
magna, eft illaeffentia.qus per fecundara fpeciem regu-
la: C, coruinet in feipfa diñindtos & concordantes, boni-
ficantera4
DE E V A C V A T . T E R T I J E FIG. ^
ficantcm.bofiticatun. & bonificare : qniquidcm funt de
fuá eíFenua & natura, cuín quibus babee per quartam
fpseiem piopriasacliones j palliones &adas jcinncjui-
bus per rertiam ípeciem íic mota moraliter: luucquo-
modo eft magna xatiobeno, quod ptoducat de feipfa
magnum bonum. Abfque oran.bus iftis, bonicas non
poteft cite intenie & naturaliter magna, neq;eriam tlíc
de genere fubftantise. Quieritur vtrum bonitas fie dif-
ferens ? Et refponden Jum eñ quod fie: vt patee in ángu-
lo íecundas figarec: &ctiam per difFereniiambonitatiSo
Bonitas cniin non effecratiobonOjquodproduceret bo-
num: nili t'íVet dífFeremia,íiue nifi haberet naturam dif-
ferentia?: ñeque ctiam diñcrcncia poílct catiíareomncs
naturales cum psopnis & natural.bus paffionibus. Et
hoc probat regida B. &etiam C. Er hoeper p ti mam fpe-
c e:ii,quonianj nifi bonicas eílet difiéreos,iara non poC-
lee fieri de ipfa i fia diffinicio, bonitas eíl ens cui pro-
piie competir bonificare. Et per íecundam fpecicrnj
bonitas eft reíatiua naturaliter. Et per tertiam, bom=i k
tas eft habitus: vnus inter iftud fenfuale & iHudícnfua»
le : & alius habiÉus inter iftud fenfuale & ilkid inteile-
¿íaalej&c. Vltcriusper quartom ípeciemeiufdércgulae,
bonicas habet vnarn naturam in iftolapide:&aíiam in
illa planta, &c. (^g'aerkur quid eft bonitas diííerens ?
& reípovulendam eít per primam fpeciem, quod boni-
tas eft illa ratiocum qua bonificans diftinguit a feipf®
bonificaram & bonificare. Ádhuc per fecuAdam, bo-
nicas djfFetens eft iiludens, quod haber ín íe coeflen-
tiales & naturales relariones, tota eítentia bonitatis
exiftentc in quolibec relato cum fimplicitatc. VIta-
ri us per tert am fpeciem , bonitas diiferens ift in plu-
ribus habitibus fpecie diítercntibus diírufiua. Vna
námque eft in amo : alia vero i ti rubiíTb,&c. Adidem
per quarram rpeciem,bonitasdífFcrens haber vmim ha-
bitum in vno fubiedto: alium in alio, vt per regulam B0
C^robatumeft. Bonitas efteoncordans. Vtrum boni-
tas fu concordan? ? Et rcfpondc-ndam eft quod fic.pet
primim fpeciem. Nifienim cftetconcordan-;,iam noa
dTet racio bono, quodptoduccret bouuramlúafpea&
€4 SEXTA PARS
Et per fccundam fpeciem,niíí bonitas cfl*etconcordanss;
fui quidem relatiui carerent cocordandarquod cíTet fibi
malum: & effent contra (üam nacuram&íuum genus. *•
Ad ídem per ternam fpeciera ratione concordantiae bo-
nitaiis,eft bonitasinter fenfuale &rerifaalc,habicus bo-
nuscoocordatiuus,diffufiuus.Ad ídem per cjuartam ípc-
ciem,bonitas cumfuaconcordantia hr.bet naturam dif-
fufiuáiritcrfeníuale&íénrualcj&c. Ethocpcrdiftuiitio-
nem bonitatis & c6cord5ntÍ3?,&peí rcgularti B.deinon-
ftratum cft. Quaeritur quid eft bonitas concordans? Et
leípondendum eft per primara ípeciemiegul^C.quod
bonitasconcordans cftiila eflentiajin quaedneordane
proprie boriifícaas jbonificatam & bonificare: Ethoc
probabilceftperfécundam fpeciera. Ad idern per ter-
riara, bonitas concordans eft illa forma,qua vnus homo
& alius homo íunt idem fpecie. Ad idení per quaríara
fpeciera bonitas concordans eft illa natura, cura qua v-
aashomo bocas babee concordantiam bonara cura alia
aacuralucr ílue raoraliter.
D E C A M E R A B. 0 .
Secundd "OOcitas cftduracs. Vtrnm bonitas íitdurans?Etre#
c*mer* i j f p o o d c n d u r o eft quod fie, per diffiuitionem duratio-
de B. D , n i$: & hoc idera per fuara dii&nitionera, & per ángulos B.
C.dcfignatos infecunda figura. Et hoc probac regula B.&
fimiliterreguia D.pcromncs faas diffinitiones: íicutpct'
ptiraara,per quam eft primiciuaj vt cura dicitar: bonitas!
haber res relatas &fibi cosffcntialeSjCum quibusin fuá
natura dürat, 6c hoc probar fecúda fpeciesD. Si enim bo-
nitas effet de bonificatiuOjboiiificabili& bonificare: i m -
poífibile quidem e{I"et,quod habirct naturamdurandi
per fe. Et per tsrtiam fpeciera regula: D. bonitas quidem
cft durabilis quo ad fe (l>bftantialiter)&etiam durant ac-
cidenda bona inñuxa abipfa:&hoc nacuraliter & rao-
raliter. Qj.i-ciitar bonitas durans de quo eft? Et refpon-
dendum eft per primara fpeciera qüod éft de feipfa,e(i'
(Ruodhabetpnmiriuos relatjuos,cx qu¡bus eft: quod pa-
tee peí íccandamípeciemD. Adidcm: bonitas eft lubdi-
safuototiia quo cft. Ecbocprobaturaeftper íeguláB.-
boni*
DÉ ÉVACVAT, T É R T I ^ FIG. 4$
ionitaseftdifFerens. De iíía autem cameraiamfuperius
didum eftiticamera B.C. Bonitas diirans á t q u o eft?Ef
fefpondenddm eftperfpeeies r c g u k D - v t fupra fignifi-
éatumeft. Bonitas eft contrarians. V t n i m bonitas fie
contrariafís? Et rerpondendum efí^qdód fíe: vt patet per
ícalam derenfuali&fenruali^c. Etadhocteftanturdif-
finitioncsboriuacis, difterentiae &contrane£atiS, Scpec
regulam B. Ad idem bonicas contrarians de quo eft ? £c
reíponderidum eft quodeftde pluribushabitibusbdnis:
ílcut de caliditare, frigiditate, humiditatc 8¿ ficcitatc,
ponderoíitate & leuit2te,genératione & corruptiorie, &
hmufmodi. Et hoc per primara fpecienívertím eft. Pee
fecundara vero ípeciem regulx D. bonitas contraricta-
üs eft per accidens, ficut inelemerito iriquo elémentá
¿ontrariaticur per contrarias qualitaces. Per terciara ve-
to fpeciem vifum eÜ,quod contrarieras qnae eft accidens,-
eft fubdita bonitatí rabftantiaíijfícuc inftrumencum ca
físe eíficiemL
0 E C Á M E R Á B. É.
Ónitas'eftpotcns. Vtrum bonicas fu potchs? ÉC í e - f é r t i Á
ípondenduní eft per diífiniciones bonitatis atq; por c¿mgr¿
ícftatis quOd fie, eo qai'á poteftas eft ens racioné caías de B É -
bonitas poteft exiftere & agere\ Ec n'iíi bonicas eíTet
jbotens, i a m non poííeteíreratio, qüodbonusprodued-
fet boríum. Éc ctiaríí regnliB.aifirraat^quodbonicas
potens eft. Bonicas quare eft potens? Et refpondendumi
eft per primató ípeciem reguío: E. eo quia eft de coeflen-
íialibus bonincatiuo , boniíicabili & bonificare. Et fie
bonitas vtagens & potens bonificar bonificabiliapere-
grina i n fao boniíicabili intririíeco: qux quidem bonifi-
íabiiia peregrina ñon íunt de genere,neque natura bo-
nificabüis intriníeciipfius bonitatis. Per fecundara vero'
ípeciem , bonitas eft potens vt abx eflentiae exipfa fínt
habituatíe: & hoc per regalara B-fifum eft. B o n i t á s e í í
áifFerens: ad hoc iam refponfum eft in camefaB. G. Bo-
niras cftprincipians: vtrura bonitas fit principiánsiRe-
ípoñdendum eft quod fie , per ruara diííinitionemrtfcí
ratirO bonoy quod producat bonüm- & bóc
Er
M S É X t A P A R S
batdiíFmitíoprlncipii ScdlíFcrentiíe per fcal.im áe ftíi'*
fuali & fenfualij&c. in quibus bonitas eñ principium ge*
nciale^ quibus deícendic bona difFerentia exiücns ínter
iftam plantam & illam. Et fie de bono principio caufali
&acciikntaU. & hoc aiHrmat regulaB. &piirna fpecics
regula E. ex eo quod bonitas eft per füum bomficatura,
bomíicabile & bonificare. &:per iecundam fpeciem bo-
nitas cft: vt alia principia fint fub ipíabona habemia bo»
nos habitusper ipfambonitatem.
DE CAMERA B. F.
Onitaseftfcibilis. Vtmm bonitas fit fcibilis? Etre-

eamera
fpondendum eft ciuod fie: quod parct per rsgulam B»
deS F &Pgr ícalam diírcrenciíe exiftentis inter feníliale Sifen-
fuale, &c & etiam per tres fpecics medii deduélas in ef-
fentiam bonifaiis,Gurn quibus intclleclus cognofeit dif-
cretasrelationes narurale;;,exqüibasbonitas nabet con»
tinuam quantuatera.'&diíHnitiornedii hoeprobat. V-
trum bonicasfitdifFciensíEt refpondendüm cft quod fiel
vt probatura eft in camera B.G. Bonitas eílmediabilis^.
Vtrum bonitas fit mediabilis ? Ét rcípódcadum eft quod
íic: quoniam differétia declarar, quod inbonitate cftbo-
nificare médium exiftens inter bonificantcm & boaifi-
cabile. Alitcrenim bonitas non poíTct eíTe ratio bono,
quod produceretbonum, ñeque haberet motumnatu-
ralem^ncquc etiam relationes reales. Et hoc eft faiis pro*
babilepcrrcgulam B. Bonitas quantum eft fcibllis? Et
refpondendüm eft, quod tanrum quantum médium na-
turale fiue morale mtrarc poteft ipfam bonitacem per
fcalam exiuentem inter íenfuale &fenfuale cum diffini-
tionebonitatis^diíFcrentiSjfapientiEe&medii: & l i o c t c -
ftatur regula B. Bonitas quantum eftdiffcrentiabilis?
Et refpondendüm cft,quod cantum quantum jpfa eft dif-
fufa per cameras tertiasfigurx racione mixtionis princi-
piorum habicuatonl debonitate. Bonitas quantum eft
mediabilis? Et refpondendüm eft,quod tanrum qu.nuu
médium ipfam i n era re poteft quo ad difFinitioné medii,
bonicatis, íapicntia" & difFereiuias, vt probutur eft per
M ÉVACVAt. T E K T I M flQí g7
técmlam B. Etpcr primam &fecundamfpeciem regulas
V. eo quia bonicas quo ad fuamcírenriamjhabetconti-
huam quandcatém : Be quo ad filás relaciones habet
quantitaces diferecas a diferencia caufacas.
D E C A M E R A B. G.
Oriicaseft amabilis. Vtrüm bonicas fie ámpbiíis?Et Q u i n t é
refpondendum eft quod lie: ve patee per diffinitio- camera
ucm bonicatis &finis, &vegulamB. &ícalam fcnfualiS deB. G*
&feníualis,&c. Vcrum bonitas fie differenciábiiis? Et
lerpoiidetidum eftvcfüpradiftura eft. Bonitas eft fini-
bilis. Vtrum bonitas iít íinibilis ? Refpondendum eft
quod fie. Na ni fi non eflet finibilis, iam non eíTetratio
bono,quod prodiiceret bonum,ñeque per differentiam
eflet ratio clara liabens iationcs naturales &inevinlceas,
& morales cxcrinfecas:&fili térraihi eflene malicia & p r i -
uitio,quocl eft falfüm & impoííibilc. & hoc affirmac re-
gula B. cum diíiinitionebonitatis, difterentix atque fi-
nís : & íumliter fcakde fenfuali &fenrualiJ&c. Qu?-
lisbomtaS eft amabilis & d i fFe r e tu i a b 11 i s & íi n i o i 1 i s ? Et
refpdadenduni eft, quod bonitas íabftantialis eft ama-
bilisper faasproprias pañiones innatas ficrelatas, &per
difí-ereatiam decláralas , &per fincm quietátas. Ec éíí
aliabdnitas moralis fíüe accidér!talii,íicut bonitasvo-
íutttatis, rfiagnitüdiniSj é¿c: £e ílmiliter bonitas iufti-
d:E, fapiehci^&c. QrUHs diíFereritia bonitatis éft a-
mabilis ? Et refpohdendura eft,quod eft illa qusepo-
iiit in bonuate intrinfecás relatiónes & paftiones. Ec
extra ponit reládoíles morales, & hoc per feakm fen-
fü; lis & Pctjfaalis probacum eft. Qualis finís eftama-
bilis ? Etrefpohdcnduíti eft5 quod eftíammus íinis quf
eft prima Caafa & próprius ñnis bonicatis naturalis &
fetiam morahs. Et fie de fíh« differentis, finéqda (ca-
la ícnfaahs Scfenílialis^c. vhmcrfum quidcmcíTenorB
p'oteft: & eflet pri uatio, dirparátid, rárione cuiüs priua-
tionis inundas quidem non haberet effe. Ñ a m a d d s i
ttrudionem patriotb feqüitur deftruórid torius. Et
hoc per regulara B. íigniíicatura e ñ , & etiampci rcgu .
Iam G.
• ^ *
6Í SEXTA PARS
DE CAMERA B. H .
Sexta ca
merA de B Onitas
Oi eft vinuofa. Vtrum bonitas fie virtuofa ' ' E t
eípondendum eft quod íic:quod patet pee diffinitio-
reí
nem bonitatis, virtuns & m'aibritatis, & per fcalam dif-
S.H.
ferencix exiílsntis inter feníaa!e&renfuale,&c. Ecíírai-
literpcr fcalam maioritatis exiftentis ínter Uibftantiam
&fubfta!uíam,&c. &hocper fecundara regulamB.af-
firmabílc eft. Vtrum bonitas íít differens? Et rcíponden-
dum eft ííGutprius. Bonitas eft maior. Vtrum bonitas
íitmaior? Et refpondendum eftquod fíe: nara bonitas
magís bona eft per fubftantiam quam peraccidens,&pet
rclationes fubftantiales minores quam accidentales; Se
bonitas maior eft in vno fiibicíbo quam in alío,íicutm
fcalaíenfualis & fénfuahs; & in fcalamaioritatis exiften-
tis ínter fubftantiam & fubftantiam, &c. Bonitas quo-
modo eft virtuofa ?Et refpondendum eft, quod eft virtu-
ofa tune qnandofuum eiíceft, fed moraliter eft virtuofa
íuncquandoeft habituarahabituiriftítia-& prudentiae,
&c.&hoc per diífinitiones bonit;uis,virtutis, maiorita-
tis,díírcrentÍ3e;&perregulam B.dcmonfírarum eft. Bo-
nitas quando eft diíícientiabilis ? Refpondendum eft
tunc,quando eftfunm elle; & hoc perdifferentiam quse
ponit reales relaciones, fine quibus nonpotefthabcre
naturam. & ctiam tune eft diíforenciabilis, quando eft
moralis.Vnus namque hábitos eft per iufticíam: ahus ve-
ro per prudencíain.&c. &perdiffinitiones antediílorum
principiorum probatum eft. Bonicas quando eft maior?
Et refpondendum eft, quod tune quando fabftantíaluct
& non moraliter. Adhuc eft maior tune quando eft ha-
bituara de virtute morali exilíente in pradica, quam
quando non eft in pradica. Vlterius eftmaior,quando
agir cum chántate quam quando cum iuftitia. Et fie i l -
lud ídem iadicium eft de agerc fubftantiali &de agerc
accidencaii. Et hoc per regulara 8. probabilc quidem
eft.
DE CAMERA B. I .
Septim* T ) Onitas eft vera. Vtrum bonitas fit vera ? Etrcípon-
camera XJdcndum eft per regulara B. quod fie. & fimiliter per
dcB.L dilfi-
DE EVACVAT. TERTIiE FIG. Í9
áiífinitionem bonitatiSjVirtutis, difFcrentiae & s e q u a l i t a -
tis. Si enim bonicas non eííet vera, iam bonitas non eííct
racio bono quod produceret bonura: ñeque ventas pof-
fcc poneré Kocin vero: ñeque enim ciiíFerentia poflctin-
trarc intcr bonifícantenijbonificabile & bonificare vc-
racitcr: ñeque aequalitas haberet fubieíSuni in quo quie-
fceret, ipfa exiftente inter concreta boniratis: & fie eífet
deftruiíta fcala defenfuali&renfualij&c.&íímiliterfcala
de íubñantia & íubftantia,&c.6£ mundusabfqjipris fcahs
minime poteftefl'e,quod eftimpoínbile.ergo bonitas cft
veraeíTeiuiaScperfeexiftens. Bonitas eft difíerens. V-
trum bonitas Cn differens ? Et eft refpondendiim íícut
prius dictutn cft. Bonitas eft íequalis. Vtrum bonitasíit
aqualis: Reípondendum eft quod ílc. quod paKt perre-
gulam B . & per difiiaiciones antediélorum piincipio-
rum. Nam bonitas eft ratio bono,quodproducatbo-
num: veri tas ponit hoc inverocum cíifFcrentia & az*
qualjtatc, ad hoc ve bonitas exiftat xqualiter difFufa Ín-
ter yeros bomficantcm , bonificatum , boniíicare:&per
ícalas de fenfiiaü & fenfuali, &c. & de fubftantia & fub-
flantia, &c. infecunda figura dcíígnatas. Bonitas vera
vbieft?Etrefpondenduni eftper pnrnara ípeciem regulac
C, ü . quod ipfa cft in feipfa, cum ipfa fu primitiua cílen-
tia quo adfuumgenus. & etiam per fecundara fpeciem
regula? C. D. eft in filis bonis & veris concretis. Eteftin
vcritatCjdifferentia&aequalitate: ficuthabitus in habi-
tuaco. Et criara in fcala de fenfuali & fenfuali, &c. Et i n
fcala de fubfhmtiali & lubftantiaH,&c. Et hoc affirmant
regula: B. i. K.
D E C A M E R A B. K,
B Onitas eft gloriofa. Vtrum bonitas fie gloriofa? Et O f l a u *

reípondendum eft quod fie, Et hoc probant regulse camera.
K.&diffinitionesboíiitatiságiona:5diíFerenriíE & m i n o - d e B . l i .
ritatis; vt patetin fcala de fenfuali & f&nfuali,&c. & i n
fea!a de fubftanti2li & fubñau tiali &c. Gloria quidem eft
ipfi bonitaci)quodhabcattíiftinftacocrcra,boiiia& glo-
riofa.qua; fint defuo genere & natura, cum quibus quie-
fcat, & fit difparata confofione & minoritatc. Vtrum
voluacas fit diífcrcns? Etrcfpódcnduro eft quod fie :ficut
7© SEXTA PARS
fuperíuseftprobatum. Bonitas eft rainor, Vtrum bosL'
t a s í k m i n o r ? Et rclpondendum eft, quod íícuc pacctia
fcala fenfuali & fenfualij&c. & in fcala íübftantiali & íub^
Hantialij&c. Bonitasquidem eft minor ia lapidequam ,
i n planta, & i n planta efíniinor qnam inbruto,& m co-
lore minor quam in vidcic, & i n vidcre minor quam in
inteihgetej&íicdcaliis: Et hocper regulamB. K. afíir-
mabile eft. Bonitas gloiiofa q u o m o d o eft? Et icrpon-
dendum eft, q u o d bonitas gloiiofa habet m o d u m per
differentiam quaz ponit,quod ipfa íit vna ellentia íub-
ftantialis a b ómnibus a ü i s diftinéta: &quodbabeatres
diíFercntes íubftantialcs quae fint de fuo genere & natu-
ra, cum q u i b u s babear naturamintiinfecam & i n quiete
poíítara. Et hoc quidcm gloriofum eftei,ipfa exilíente in
glona,& gloria in ipfa bonitatc, & habet modum mora-
iem in caufando habitus morales diñinélos, b o n o s &
gloriofos. Et ad hoc teftanrur regula: B.K. Bonitas cum
quo diíferens eft ? Refpondcndura eft, quod difterens eft
per feipfam, & cum diftetentia quae ponit quod ipfa c f '
íentia 111 diftinda a b ómnibus aliis eflentiis, quae nó funt
<Je fuá fpecieác natura. Et eft alius modus cura quo b o n i - 1
tas cftdifferens: videliceceum fuisrclatiuis fibi cocllen-
tialibus Si f u b f t a n t i a l i b u S j C u m quibus caulat bonitates
accidentales. Et hoc fignificatum eft in fcala fenfuali Se
f e n f u a l i , &c. & i n í c a l a f u b f t a n t i a l i &fubftantÍ3li,&c.
DE C A M E R A C. D .
Konaea- \ yf Agnitudo eftacterna. Magnitudo aeterna quid eft?
mera, i V l R e f p o n d e n d u m eft per diíHnitionem magnitud^
Í]U& efí nis, aeternitatis, concordantias&eontrarietatis: dicen-
CfD. do fie. Magnificatio astenia eft ens habens in fe per pri-
mam & fecundara fpeciem regulas C. D . concreta ma-
gna,infinita&aeterna,atque primitiua. E t per tertiam
fpeciem regulx C. D. didaconcreta funt exiftentia cum
infinita magnitudine concordantice & etiam eontrarie-
tate,atq; ab orani fubiedione feparata, & quolibct con-
creto exiftente in alio concreto. Totaquidera eflentia
a»ternitatis exiftit in quolibet prasdidorura concreto-
ram^&íimüjtcrtptumeflfe coacordantise, & quodlibet
i»
I
DE EVACVAT. T E R T I ^ FIG. 7I
inalioftium numerura diftindum habctab alio, tribus
concreris cxiftentibus pro vna eflentia, & non pro pluri-
bus. Magna concotdantia <|uid cft: magna concordan-.
tiae(hUaeirentia,qucE ftatpcrfecundam ípecieraregalas
C. D . & per tertiam fpeciem regula: C cft in alio tota cí-
fentia concordantix, &quodíibet concretum concor-
dancia: eft toca eíTentia concordantias. Üt ctiam eftdo-
minaomuium aliaram cúcordannarum aecidentalium
fmepersgrinarum. Magna contrarietas quid eft? Re-
fpondendum eft, quod cft illa forma, quar caufat corru-
pciones in eleuatisj&caufac habuus priuacionis,videli-
ect inium,kixunanv,&c. Quintar,magnitudo a:ccrna,
magnitudo concordans & magnicudo contrarians de
quo i'unt 2 Et r e f p o n d e n d u m eft per hoc quod diclum eft
fuperius:vt pacer benc intuenti. Et hocfacirausifto mo-
do caufa alleuiationis; Se vt tsdium non genefetur in int-
telledu addifecncis, piopter rcplicacioncm.
D E C A M E R A C. E.
M Agna poceftas quid eft? Refpondendum cft, quod D é c i m a

cllcns, in quo magnicudo & poceftas conuectun- camera
tur. Ec hoc per p v i m a m fpeciem reguliE C. figmíicacum quA ert
eft. Et per fecundara f p e c i e m rcgukc C. E. magna poce- c , E ,
Has eft, eo quiahabec concreca formaba &íibicoeílen.
tialia-, fciiicet magnificantem , poíílíicanccm, magni-
ficatum , poflificacura , & magnificare & poffificare. Et
hoc per fecundara fpeciem regulas C. íigmficatum eft: &
ctiam per primara E. Per tertiam v e r o fpeciem regula:
C.eft in a l i i s e í f e n t i i s a d h o C j V t peripfam poflintexiñe-
re & agerc. Per quarcam antera habet aéliones & paííio-
n e s a g e n d i & p a t i e n d i m fubieíioappi-opiiato. Adhuc
per fecundara f p e c i e m regulas E. magna poceftas cft,vt o-
rnnia alia a fe fine poffibilia magniáce: & hoc proba-
tur per d i f i i n i t i o n e m magnitudinis & poteftatis Ma-
gnicudo eft concordans, quid eft magna concordancia ?
Retpondendum eft per hoc quod d i d u m eft in camera
C. D. Magnitudo eft magnum p r i n c i p i u m . Q u i d eft
¡magnum p r i n c i p i u r a ? A d q u o d d i c e n d u m eft, quod cft
íusîn quo magnitudo & principium couertunturabÍQ}
1
7* SPXTA P A ^ |
pmni materia & accidcBtC)& hoc per fecunáatn fpcdffm
regulx C. & per primara E. fígivificacura eft. Scdmagoi-
ficam principiattseft, vtlitmagnincatum principiatum:
~§c quod ab y troque procedat njagnificare, principiare
cum diffinitione raagniruînis , poicñatis, spncordan-
tiaí & principii. Magna poteftas, magna concordauti^
&magnum principium quare fuot? Et rerppndendum
eft, quod funt per hoc quod íigniticaram eft per ípeci-pi
rcgulae G. E. & per diífinitipiies aiuedidorum prinî-
piorum.
D E C A M E R A C. F.
fndeci- "jk ^ j Agnus intellcclus eft. Q u i d eft magnusintcllcéJus?
f»á carne lylKefpondendumeft,qupd eft ens in qup magnitudp
ra^qug. &intelle¿tuscpnueitufltur. Ethpe per primara fpecietn
esi de C. reguls fígnificatum eft. Adhuc raagnicudo inteliedus
¥> eft, qupdhabeat concreta fibi coeflentialia &relatiua,
feilicet intelhgcntera, inrelligibilc & intelligere, cual
quibus habet naturam difereciuam: & qupd íua eílcnti^
ftt continua & indiuifibilis. Et hoc per fecundara fpccU
cm regulas C. fignificatum eft. ylterius magnitudo i n -
tellcdus eft; vt in fuá cíícmia fint pmnia intelligibilia, &
hoc per tertiam fpeciera rcgulq C.figniticatum eft,yc ipfc
intelleftus magmfice fu prafticus,. Adhuc per quartaiii
fpeciem intelleduseft, vt habeat reía tionem generalera
ad omnia jíicutintellcdus quiintclligithoc & i l l u d : &
quod habeatintelligibile,inquointclligat hoc & illud,:
& c u m ipfis íit prafticus &particuíans& íuccefliuus, &
perícalam de lenfuali & íenfuali.&c. &per ícalam medii
coniiindipnis, &c. Magnitudo concordans quid eft J
Refpondendum eft per hoc quod diéhimeftincamera
C. D. Magnitudo eft medians. Quideftmagnum mé-
dium ? Ad quod refpondendum eft per fcafam medii 5?
par fcalam concordantiae: & per primara & fecundara
ípeciem reguhe C. F. Sine iftis u a m q u e , m é d i u m m a -
gnum minime poíTet eíTe: & etiam abfq; tali medio, ma-
gnitudo eífet vacua & ociofa: & fimiliter fine tali ma-
gnitudine, médium nonpoffeteíTe magnum. Et quod
yerum fu quod antedictura eft.probatum quidern eft per
(Ijífinitionesprincipiorum &fpccics regularumj&ctiam
pee
P E ^ V A C V \ T . T E R T I ^ E FIG, n
per fcalasííipradidas, in quibus intelleduseft fucccífi,
Mgsafcenclcndo &4eícendendo,fcientias acquirendoSf
habituando. Qu^ritur. MagDUudo intelledus quanta
,eft? & quanca eft lüa concordancia & fie de fao medio? Et
cft dicendum quod tantus eft, quantus fignificatuseíh
Per hoc autem qaod di&ura cft de fiia magnitudine &
eoncordantia3& medio in paragraphis pofilis in camera
C. F. dimunmus homini bene fpeculanti antedicta, &
feienti artem iftam. £ t hoc facimus caufa breuiloquii.
D E C A M E R A C G.
M Agna voluntas quid cft ? & per primara fpecicra re- Duodeti-
gulíeC.refpondendum eft; quodefteus, inquoo- m a c a -
mnia magna funt amabilia: & per fecundara fpeciem re- mera q u é
gulaeC.& per primara G. habet magnúamantem, ama- efrd«Q*
tura ¿¿amare fotmalicei:in quoamato, eftaóltiuus for- í7-
njaliter cum amare.^per quartamfpeciem habet omuia
amabdia in fe.& per fecundara fpeciem G.caufat habitus
amabiles appropriatos de genere qualitatis, Et probabile
fatis eft per diffmuionera magnitudiuis,voluntatis,cofj-
cordantiae atque finis: 8s pet ícalas C- G. in fecunda figu-
ra pofitas, Magnaconcordautiaquideft?Etrefponden-
dum eft per hop quod füpcrius d i ^ u m eft de ipfa. Ma-
gnus finis quid eft? & rcfpondendum eft per primara fpe-
ciem regula C. quod m a gnus finis eftillud cns quoditi
eflentia magnitudmis habet fuas proprias relationes,vi-
delicet quietantcmjqnietatum & quietare: in quo quic-
yato proprio & intrinfeco, omnia quidem quiefeibilia
peregrinafiueappropriatafunt quietara: &hocper pri-
mam & fecundara fpeciem regulas C. figuificatura eft: &
ptiam per diffinitiones principiorum caraerae C. Q.
Qualis voluntas eft magna, & qualis concordancia 8?
qualis finis ? Ad iftam quaeftioncm refpondendum eftpe?
íioe quodfupradiftum eft. Soluciones enim in hoe quod
diftura cft fupra, fant iraplicatx,&artificialiterpoflun^
«plicari ad propofuum,
DE C A M E R A C
M Agnitudoeftvirtuofa. Quaeritur. Q u i d cft magna Decim*.

virtus?& rcfpondendum eft quod eft ens diftindum terti* t *
E I
fá SEXTA PAR S
mera,
maguifice a corrupdone& peccato : & hoc per primara
ípecicmregulsC.íignificatümeft. Adhuc per fecundara
fpeciera. Magnavirtus cñ illaûae habet m íe vircuofos,
de C . H .
maâificantem, magnificatuai & magnificare nacurali-
u-r'& lubftantialiter relatos extra ipíüm & in ipfo exi-
ftnites. Per tertiam aurcm fpeciem, virtus magna cftil-
la, qiueeftcauía. magnarum virtuturn in temporepoíi-
farum. Amplias per quartam fpeciem, virtus magna
cft illa, qase habet abrainium íupra alias virtutes ,qux
son fanv. de fao genere & natura. Magna concor-
daatia quid cft ? Rcfpondenduro eft ficut fupecius d i -
¿lum.eft Magnitud.-) eft maior magnirudo : maioc
qvú'J eftr lUTpotKM ndum eft,quod eft illa fubftantia quaé
diftar magi- apatuirate & rainoritarc & accidente. Ad-
huc per lecundam fpeciem regula' C. eft ens habcus in
fe maiores, roagnificantcm, magniticauim & magnifi-
care. Amplias per tertiam fpeciem cft in alas cifen-
tiis maior dominus, in quibus per quarram fpeciem ha-
ber, quicquid vult. Ethocquod didlum eft per came-
ra m C. H . probabile quidem eft fatis. Magnitudo vir-
tuofa quando eft? Etfiede magnitudine concordaa-
tia & maioritatis? Refpondcudum eft quod eft antc-
qüani tempus & motas fint: & hoeperomaes fpecics re-
guise C.H, probabile eft.
DE CAMERA C. I .
Dectma - \ yf Agüitado eft v e r a . Magnitudo v e r a quid eft? Re-

guaría I V i-ípondendum cftjquod eft illa f u b f t a n t i a quae m a g i $
camera díftat a fallítate & ab accidente ipfahabente per fecun-
de C . I . dara f p e c i e m regula; C. vcros.magnificatunumagnifica-
bile, magnificare, e x t r a l o c u r a & i n loco exjftenres i n f t -
m t S j f i n e contradidione. Adhac per t e r t i a m Ipedctn
eft cauía caufans magnitudines veras in loco exiftetues
& non f i d f a S j t a m fubftantiales quam accidentales, ñ m -
pliusper q u a r t a m f p e c i e m haber m o m n i fubiedo n o n o
m a g n a s Severas afilones. Ethocper diffinitiones p r i n -
cipiorum c a m e t x C.l.vt per r e g a l a s probatura eft. Ma-
gna concordantia quid cft? Refpondendum e f t f - c á t
prias?
D E E V A CVA.T. T E R T I ^ E F I G . 75
prius '.fed íi quseratur q u i d í u concordantia maior? Rc-
í p o n d e n d u m e f t j q u o d cft f u b í l a n t i a maiorhabens i n í c
fabftantiales &n)aiores relaciones ab ó m n i b u s a c c i d e n -
tibus remotas. M a g u a asqualitascft. Q u i d eft magna
aequaliias ? Pvefpondendum cft, q u o d eft í u b f t a n n a ha-
beos i n fe f u a r e i a t i u a a b o m n i aiaioricatc, & n n n o r i t a -
te fegrtgata. Adhuc per fecundara fpeaem eft caufa o -
m n i u m ' m a i o r i t a t a m & m m o r i t a t u t n r e l a t a r u m , ipfa
exiftente i n loco , non eolio cata & extra locura i n f i n k a .
Adhuc per qaarcara fpeciem kabet i n loco q u i c q u i d
v u l t . E t hoc probabile eft per regulara & per d i f S u i ú o -
nes p r i n c i p i o r u m cameras C. I . Magna v i r t u s , m a g n a
c o n c o r d a n t i a , rangua aequalitas v b i í u n t i R e f p o n d t n -
d u m eft q u o d f u n t m feipíisper fecundara fpeciem regu-
lae C. Ec per t e r r i a m funt i n alus fubieéHs caufatisab
ipíis. E t íic d e p r i m a & quarra fpecie faoraodo. E t h o c
i d c r a i n t e l l i g e n d u m cft per f p e a e s r c g u l x I . íiio modo,
DE C A M E R A C. K .
M Agna g l o r i a , q u í c r i t u r q u i d cft P R e í p o n d e n d u r a eft Dec¿m4v

quodeft i l l a f u b f t a m i a q u í j magis diftat a prauitate a u i m a
Si poena: & eft ens habens i n fe per fecundara fpeciem re- camerct
gulaeC. gloriofoSjmagnificancemjmaguificarum & m a - ^ C 1 C
gnificarc. Per t e r t i a m fpeciem eft caufa in ó m n i b u s fub-
ñ a n t i i s &accidetibus psregrinis. E t per quarta fpecictn
haber magna gloriara i n m a g n o g l o r i a t o : & eco m i e d o .
Et fie de magnificare & g l o d a r i . E t hoc per regulas C . K .
& difiiniciones p r i n c i p i o : ú camera! C. K . afiirraabileeft.
Magnaconcordantiaquideft? R c f p o n d c n d u m eftficut
prius. Sed fi q u x r a t u r : magna concordantia glorias
q u i d cft 5 Refpondendum eft per omnes quatuor ípecics
regulíE C q u o d ipfa eft hoc q u o d per ipfas í i g n i h c a t m n
eft. Et ad hoc t cibui tur diffinitiones m a g n i c u d i n i s ,
concordantia; atq; gloricr. M a g n a m i n o r i t a s q u i d eft?
Et refpondendum eft.quod eft accidens magis circa non
eas q u a m í u b f t a n t i a . í t e m eft ens non habens rclatiua ( i .
bi coeflentialia per fecundara fpeciem regula C. Sed per
« c c i d e n s umeu funt aljqua: magnítudines iubftátiaksj
71? SEXTA PARS
vt patct in fcala fenluali & fenfuali, &c. fibi coniunéVa
fcala de fubftantia 8cfubftantia,&c. Et hoc probatum eft
per reculas C.K. & pcrdiífinitionem ininoritatis. M a -
gna gloria quoir ocio eft? Et fie de magna concordantia ?
Refpondcndum eft per tertiam fpecicm regulas C. ipíis
relationibus exiftentibus vnain aliamagnihcando.glo-
rificando & concordandoab o.-nnin.inoriratc fegrega-
tis. Magna gloria cura quo eft. Etfiede magna concor-
dantia ? Reípondendum eftquodefteura magnificante,
glorifícantej & concordante, magnificato, glorifícalo &
concordato,magnificare, glorifican & concordare : &
ctiam cam conueríione idcntitatiseíientiac3 fubñantix
& naturas, ipfís tribus relatiuis per fecundara fpeciem re-
gula: C.& quolibetper fediftindo ab alio per laura nu-
merum. Adhuc eft magna gloria, &íic de magna con-
cordantia cum fcala fenfuali & fenfuali, &c. & íimiliter
cura fcala fubftantiali & fubítantialij&c. Sedifta non eft
in tanto magna ficut prima: eo quia prima caula eft, alia
yero fecunda,
DE CAMERA D, E,
TOecima.-
• %Vratio potens pee primara fpeciera regulas D. de
jex a ca- X ^ / q u Q eft? Refpondcndum eft,quod eft delcipfa, cuín
'efíDÊ* ^ltPr^m^t'na I110 a^íâm elTentiam &poteftatera, quae
* datei poífe vt poífit exiftere&agere, Et per fecundara
fpeciera regulas D. quarritur, duratio potens dequibus
eft? Refpondendum eft: quod eft de fuis relatiuis & de re-
latiuis poteftads. Et per tertiam fpeciem eiufdem regula;
quxritur: duratio potens cuius eft? Dicendum eft quod
eft fubftantialiSjdurationis SÍ poteftatis cura fit habitus,
cum quo duratio & poteftas fubftantiales poflunt dura-
re. Duratio contrarietatis de quo cft,quod eft de prirai-
tiuis qualiratibus & veritatibus & vitiis quKdurant.eo
quiapofluat durare. Duratio principiomm de quo eft í
dicendum, quod eft de primitiuis durationibus, & pri-
mftiuis ptincipiis duratione commünicancefuara eííen-
tiam principio, & principio coramunicantc fuara eflen-
tiam durationi. Poteftas quare durat ?refpondendum
cftjquod durat ex eo quod eft de potente, durante,& du-
rabili
D E E V A C V A T . T L K T I J E FIG. 77
fabili Scpoffibili durare, Scpoílein fubicdo corapofuo,
in quo funt. Contrnrietas p o t e ñ a t i s quare durat?diccn-
dum eftcxeo quod eft de contrariis leiatiuis habituara,
& de duratioue & poteftatc in fubiedo c o m p o í u o , m
quofunt. Principiapotcftatisquarc durant?Dicendum
cft , quod dutant ratione relatiuorum fubñantialiuiti
iabicuatorurn de genere dutationis &poteftatis.
DE C A M E R A D . F.
1 Vratio fcibilis de quo cft ? Et rcfpondenduni cft, D e d m d -
quodeft deduratiuointcllcdiuo, durabili&intel- f e p t t m A
ligibili, durare & intelligerc. Durado contrarietatis de camer^
quoefl?&dicendum eft,quodeftde durare,coniungcte efí
& menfurare, ratione continua durationis. Duratio D . F .
quanta eft?lefpondendumeft, quod cfttanta, qucntacft
fuá effentia,& íiint fuá concreta. Du, atio contrarietatis
quanta eft? Refpondendura eft, q u o d eft canta, quantae
funt eontrárietaies ííue moralitar.es m fubiefto in quo
funt. Duratio medü quanta eft? dicendum eft, q u o d cft
tanta quantafunt durare & mediare exiftentia Ínter du-
raiionemmediantem durabile & mcdiabile.
DE CAMERA D. G.
L Vratio amabilis de quo cft ? Refpodéndum eft.quod' DÍ ' / W .

cft de rpeciebusperegrinisin durabili &amabili de- eflaua.
ductis &iplis. D u r a t i o concrarictaris de quo eft?Et cft re- camer*,
fpondendum ncut prius. D u r a t i o finis de q u o cft? & re- qu*. eft
fpondendum eft, q u o d eft de quietante í m e quietare, & D . G .
durare vltraquar n o n excenditur appetitus. D u r a t i o vo-
iuntatis qualis eft? & refpondcndam cft, quodeft ralis
qualis eft per correlatiua fubftantialia: q u x quidera funt
de genere d u r a t i o n i s v o l t u u a t i s , exquibus o r i i m t u r p r o -
prispa ilíones: approptiatas vero pa ilíones funt illa:, de
quibus f ü b i e í l a m eft h a b i t u a t u m & ñ l f i t u a t a r a . C o n -
traria: durationes qualcs funt? & eft dicendum q u o d fune-
rales q u a l e s d u r a n t m f u b i e d o contrariando. Dui«bi!ef
fmss q u a í e s funt V & eft r e r p o n d e n d o m » q u o d funt rafes
qualis appetitusperipfis efthabituatus.in t a n t u m q u o á
«ztraipfas non a p p c m habere quiercm.
7« SEXTA P ARS
D E C A M E R A D. H .
Decima- T ^ \ V r a t i o virtucfa de quo eíl ? Etreípondcndum eílj

mna ca J L y cjuod cft de ícipfa & d e viuute fubfíantialiter aui
mera, ácciderítaliter. Duratio coritrarieratis d e q ü o eft ? Ec efi:
c¡u& efí dicendum íicut prius; Duratiomaioriíatisdequoeíí?
Et refpondendam eft, quod eft de maidri durante, dura-i
D. H.
bili&düíare: &maioLÍflcaltite/rñaÍoiificabili &maiorí-
f i c a i e . Duiatio virtuoía quando eft : & dicendum eft^
quod eft mne quando eftmfpeciebus D. & H , rcaliter.
ÜuratioconrranecansqüandoeftíEc eñreípóiidehduttí^
quod eft tune quando íuut generatio & c o r r u p t i o iiuC
e o n t r a r i a E q u a í i t a t e s , íiuecontrarii inores infubieélo i t l
quofunt. Duratioinaioricatis quando eft? Refponden-
d u m e f t , quod eft tune q u a n d o p o t e a t i í S íiue íubftantiaí
habenta¿\us
t)É CAMERA D. L
t'igeftmÁ Vratio eft vera. Qua'titur, duratio verade qüoeftJ
gamera, Et cft íeípondendum per primara fpeciem D.quoá
yudt efí eftdeícipra3eo quod duratio eftprincipium pnmiiiuum,
DJ. & ventas íim'ilitct quo ad fuutíi genüs per fécüñdam fpe-
ciem D. eít de íuis correlatiuis. Duratiocontrarietatis
de quo eft? & eft dicendum, quod eft licut prius. Dura-
tio acqÜaliÉatis de quo eft? & cft dicendum, quod eft de
durante coxquantej&durabili coscquabiiijéc durare co-
ssqaare. Duratio veritatisvbi efí? Et eftrerpondendum,1
quod eft in ómnibus fpecicbusl. Duratiocontratietatij
vbieñ? Et cft dicendum quod eftin ílibiedo in quo funt
contraria;qualitateshabentcscontrariosadus. Et eftin
difputationc in qua funt dirputantes. Duratio lEquaíi-
tatis vbieñ? Et refpondendum eft, quod eftin correlati-
uis per fscundamfpeciem C . & D . íignificatis. Et eílití
ífiodaiitate Scinítrumcntalitate.
D E C A M E R A 0 . K.
íeejtmd T ^ V r a t i o eftgtotiabilis. Durado gloria: de quo eftíEe
Vieej
f r ttma
m a ca Ji-^rcfpódendum eft;quod eft de dórate, durabiii & du-
'tfteréds rare,&gloriante,gloi:iabili &gloriari. Duiatio contra-
DE EVACVAT. T E K T I J E FIG. .79
iictatisde quoeft?Dicendum ficut priusdidumcft. D u -
mioiTiinoncatisclec]uoeft? Ei eftrefpondeüduro.quod
de duráte^minonticante, durabili, muioníicabfli, & dn-
raic & minorificare. Duratio gloria; quomodo eft? Ec
dicendüm eft quodeftpcr moduro peiqucm duracio&;
gloriaagunt in durabili Scglóníicabíli &ipfaintiantea~
¿tiuis. &durabiíe & gloriabilehabctumodum paífiimna
fub duratione & gloria. &duraie&glorian habent mo~
dumncutralem próceflum ab a¿liuis& paífiui?, Dura-
do contrariecatis quornodo eft? Ec reipondendum eft^
q u o d eíl per modum quetn habentqunlitaccs, vnacxi-
ftentein alia. Durado minoruatis quornodo eft ? Ec rc-
fpondendutti eft,Quod eft permodurto dui"aS:ionis,diui-
lionis & corrupnonis. Duratio gloria; cum quo cft? D i -
cendüm eft, quod cft curtí relauuis duratioms &c giorisei
Duracio eocrariécacis cum quo efl? & dicendum eft,quod
eft cum partibus contrariaiuibus lúas íimilicudines n-
fluencibus. Duracio minoricatis cum quo eft :&eft di-
cendam,quod cum relatiuis diuiíiué in íübiedo de cor-
tupcicne liabicuaco.
DE C A M E R A E. F.
P Oteftas eft feibiiis. Quare poreftas eft fcibilis? Ké* Vtcefim*

fpondendumeftexeo qnia incclieftus h a b e e fuá cor- fecurida
relaciuaj&poceftas íimiüter: & ira vno principio com c i n t é t *
municance aheri fuam efíentiam & naturam, incíe fe- ¿ej£ p
quitur quod poceñas eft fcibilis. Qiixrirur, quare pote-
ftas eft principium ? &dicendum eftadhoe, vtaliaprin-
cipia poílínc exiftere & agere. Quarrinm quare eft m § -
diabilis? & reipondendum eft, vt íuum potTe fie i ñ f n é -
diopocentis&pófiti, cura quo poííeíittr conmníii. Sa-
piencia eft pocen;;: quantum eft potens? Ad quod dicen-
dum eft, quod eft tanrum pocens quantum poteftas fe
communicat & fe diMlndic in ipfa. Principium q u a n -
tum cft? & rcipondcnduin eft, quod eft tanEü:r;,quaa-
tura médium i*urat. Quaencur: médium q ü a n t u n i e á !
Dicendumeft , quod eft taiuum, quantac í u n t ílix iec-
cíesinfubiedloin quofunt. ^
8o SÉXTAPÁSLS
DE C A M E R A E. G.
Viceftmít T)Otcftascft amabilis.Quare cftamabilis ? Dicenduití
terttac** X cftexeoquodcaufatjquod voluiítasíicpotens inexi-
msrade ftcndo & agendo". Poteftas quare eft principiurtí? & re-
E.G, ípondendumeftíicutprius. poteftas quare quiefeit ? &
rcfpondendum eftexeo, quiaquoad fuumgenüspoteft
exilíele & a ge re. Poteftas qualiseft? Dicendum eftquod-
vnacftpropiia,ficutfua poífibditás, alia eft appropriata^
í c u t fuá amabilicas. Principiura c|uale eft ? Refporidcn-
dura cftquod eftvnum principium qualc,fubftantiali-
ter,aliud vero accídenralitcr; & fubftantiale habituituraí
cft de accidencali. í inis qualis eft ? Rcfpondendum eft,-
quod vaus finis eft perfcdiuus, alias terniinatiuas, & a*
liuspriuatiuuSj vtpatet in l'cala lieuada: ñ g u r s .
DE C A M E R A É. H .
ficefim* T)Otsftas eft virtuofa. Quare eft virruofa? Diccndün?
¿¡uarta X eftexeo quodinvircute cft allkuata&ex vircute ha*
camera bituata. Poteftas eft maior« Q u a r e eft maior ? Diecn-
de E . H . dum eft es eo quia habet ra ai o ra relata & in maiori ñ d ¿
quiefeic. Poteftas quare eft in temporc í Dicendum eft,-
quia in tempere & cum temporc f'uit creara & in terapo-
re eft fuus a ¿tus. Poteftas quando eft? Dicendum eft,
quod eft tune, quando efteauía vt aliaprincipiapoííinc
exiftere & agerc. Principium quando eft?Dicendum cft,
quod eft tunc,& quando fuá primitiuitas eft, & quando1
habet fuá correlatiua, & c . Maioritás quando eft ? D i -
cendum cftquod cft tune quando potcntix há-bent-má-
ioresadus fiuc cffedus.
DE C A M E R A E. í.
Vtgefimá T)Otcftaseft vcra.Qu^reeftvera? dicendum cftquiád*"
quinta X veritate & fuis fpeciebus eft habituata. Poteftas quá-
tamera, do & quare eft priñ'eipiura ? dicfbndum eft ficut prius.
qu* eft Poteftasquaie h¿bc: ífcjualitaterü ? Biefpondendum eft,
E,L quod habet araualuatem^cum infuiscorreiatitiis ££ fi-
tuata. Poteftas vbi eft ? dicendum eft, quod eft in fuis
üstósclaúuis & ití veritate ex qua eft habitual». Princi-
D E EVÁCVAT. T E R T L E n < l tt
fiara vbicft? refpondendum eft, quod eft in fuis córrela-
tmis: & eftin poceftate,cum peripíam poílu exiftere&a-
gere. Et eftin venutc,eo quia in ventare efthabituataí
k,i cft in íEqualicatc, cum íiia correlatiua íínt squalia.
i£qualitasvbieft/'dicendumeft,quodeftin luis correla-
lims intrinfecis poccftacis,piincipu & veritatis*
DE C A M E R A E. K.
P Otcftas eft glodofa¡ Quaeriturj quare eft gloríc/a? rige/tma

Refpondendum eft, ex eo quia haber fuá Correlatiua p x t a Cam
fubftantialia, inquibus gloria eftimprefta & habituara. mefat
Potcftas quare eft principium • Refpondendum eft fiCut e0
prius. Poceftas quare eft minor? &dicen4um eft ex eo £4¿Q
quia in minontatefunc fuá correlatiua afluuata, & ex
ipfa habituara rationecuius caufat diuifiones, & mmus
quod eft de genere minoriratisîcutmaiusqaodefl dé
genere maioiitatis^ Poteftas quomodo eíUrefponden-
dum eft, quod eft per modurnmodalitatis,quando de
modalitatc eft habituara. Principium quomodo eft?
Reípondendura eft, quod eft per modum quem haber itt
fuis correlatiuiscxquibuscftjipfo habente modum cuni
llt habituarura depoteftatc cum qua poteft principiare.
Et íiede gloria cum quahabet modum glonandi,quan-
do in fuointrinfecoprincipiabili,principiar entia pere-
grina , quse non funr de fao genere. Minoritas quomo-
do eft? Refpondendum eft,quodfuusmodus cftparricl-
pare cum diuiÍJone,inanitionc, corruptione & annulla-
tione. Poreftas cum quo eft glorióla ? Dicendum eft,
quod eft gloriofa cum gloria,fícut gloria eft porens cum
poteftatc. Principium cum quo eft? Dicendum eft,quod
eft cum fuis corrclatiuis & cum poteftate fine qua eíhs
aon poteft. Minoriras cum quo eft? dicendum eft,quod
eft cum diuiíione & corruptione & i nanuione.
DE C A M E R A í . G,
S Apicntiaeñamabilis. Qu.aerirur quantum eft amabi- f i f t / t m é

lis? Refpondendum eft,quod tantum cftamabilis, feptmeé
quantum voluntas eft feibilis, co quod xqualia córrela- cameru,
tmahabent. Médium eft amabilc quaenturj quantum qu* e f í
ét SEXTA PAR S
eftamabilcrDicendü cft.quod tatum cft amabiícqüaatS
involúntate c f t a m a r e p t r c ó i u n g G r e & m c n í u r a r e . Fio s
quátura cftflibiiis? Reípondeudum eft ,q!:od tantumeft
fcib)lis,quaiuúfciencia:n fineeftquiefcibilis. Quaruur,
qualis fcibslicas eñ propria paílio nuelledus ? Dicendun*
€ft,quod i'lap' rquam inteil.ctush iba intriníecam pat
í i o n e m , i n quaíunt gcnita; intetligibilitates íiuc fpccies
pcrcgriint, ipfis poíícis in genere i m c l i i g i l i i u a c i s per fe- 1
cundam fpccicm G. Quaieeft médium ptoprium ? Re- í
fpondendura eíl,quod eft medi ibile in quo íimt media-
bilitares peregrina: íiue appropriatJe. Quentur qualis
cftproprms finisintelledíus ? üiecndum cit,quodcfticí
intclled'a in propria inccllig bilitatc qui tata.
D E C A M E R A F. H .
Vigtflmtt TNtelledluseflvinüoíus.Qu^riturqaantúcñvirtuoni»
oílaud * Dicendum eft, quod eft tantum quantum cft de vireute
CAmera, habituatus. Médium inrelledus quá¡um eft vinuofuro}
f eft dicendum eft,quod cü tantú quantum í'ua fcala medii cil
£.H. habituara. Maiomas inteliedus quantacft? &rcípon*
dendum cft, quod eft tanta quatum iiml'cdus traníitin
attingcndoobieda cum maiori intclligere. Intcllecíui
quado efí vjrtuoruí.?Refpondendü eft,quod cft túcquád J
de virtute narurali Smorali cñ liabicuatus. Virtus quádo
cñ mediata? Reíbondcndú cft,quod tune cft,quandovif»
tus incrat m-diú ratione cuiusintroitus virtus cóíiftit ta
Jncdio Maioritasquádoeftinteiltdaídicendúcft^ji'od
cfttücquádointcllcdu attingit tlTentiá & aduvir utls.
D E C A M E R A F. I .
Vlgeftm* TNtcHedíuseft verus.Quxritur,quantüeftvcms?diccn«
nena, ea i d u m eft,quod qüátumcxifticinter incellccliuum & i n -
mera, tclügere. -.€qual:tas inrelledusquantaclÊtcftrefpon.
4jt4<t, eft dendum,quod eft ran ta quan ta fuá correlatiuaexquibus
J.I. eft. Veriras inteileítus vbieft?dicendú cñ,quod eft in fuií
cnrrelatiuis.co quod de veritatehabiruata&íituatafunt.
>Eqüalitas intellcdus vbiefiídiccndu eft, quod eft in (uis
corrclatiuis, extra quae squalitas fuá cíTc non poteft.
D E C A M E R A F. K.
Tr'tge/t- TNtcllc¿luscftgloriorus.Qu.xric.irquantum eftglorío-
m * carne ifus? Dicendum cñ, quod cft t a m á m quantum fuá cor-
xelaüul
t3É E V A C V A T . T E R T I Í E ílQ. tj
tclatiua de gloria (une habituara & in gloria quietara. r*> f « *
Medn ra intelledlus quantum eftgloriolurn? Dicendum *•
tíl.quodtancura-quantú metifurat gloria mintelligen-
do. Minoritasintellédusquáraeíl? Üicendumeí^quod
cit tanta quantum intcilectus de ipfa habituatUs eft. I n -
telled:us quomodo incelligitíDicendum cftjquód eft pee
modura lenluiue & imaginaciue, cum quibus eft con-
iun«aus: qucmraodum habet imponendo fpecies pere-
grinas in loo propriointclHgibili. Intclledtus quomodo
xneníurat faum intelligcrc? &rcrpondendum cftûod
meníurat i pía ni habendo modum a gen di & patiendi
in attingendoobie¿ía. íntelledusquomodo habetmi-
íius intcUigere? & refpdndendum ert, qliod eft per ffiodú
credendi,eo quoderedere no cñ de filo genere. Item ha-
ber minus intelligere quandodc minocunodalitatecft
habuuatus. Inrcilcduscum quoinrelÜgic? dicendueftj \
quod cum inteiligere & cum fpeciebus fenfuiue & imagi-
naciue, iplis fpecicbus impreífis in íuo proprio intelligi-
bili. Inceileéhis cumquo coniungic fpecies fenficiue St
imaginaciue? Dicédum eft,quod eft cum íuo inteiligere.
Inteüeélus cura quohabet minus ince 11 igere?Dicendura,
eft,quod eft cum propinquicate & vicimcacc ignorantix,
&cum ocioítcatcintelle¿tus,volunÉaus & memoriae.
D E C A M E R A G. H .
V Okmtas eft virtuora.Qu^riturqualis volutas eft vir- frfíéfi*

tuofa? üicendum eft, quod eft illaquaea peecatis eft maprt-
feparata&?x virtutibuseft habituata.- Voluntas inquali t n a c a m i
finequiercit-üicédum eft3quod infummo fineperfeeun- r i i ,
damipeciem G.Etin fao proprio fine per primara fpecie, efl Q ¡if
tamen cum appropriatofine qni eftfibi inftrumcnram.
Qaalis voluntas eft maior?Rtípondendüm eft. quod eft
illa qu*habet raaius amare, &maioré amanté, & ráaius
araabüe, & etiara quse habéc maiorem habiuim vircutis^
bomtatisj&c. Voluntas quando habet maiorem virttíté?'
dicendiim eft,quodeft tune quando diíigitmaioréviitu-
tcm. Voluntan quadohabet maiorém quietero? dicendil
tft,cJiiod eíf tune quandodilitnt maiorem amatum cu reí
inaioii amare. Voluntas quando eft raaiorhlicendáeftj,.
ûod eft, quando habet maius amare in fine &ÍQ VÍISÍÍÍ^
84 SEXTA P ARS
DE CAMERA G. I
Trife/i- /~\Vxrituiqualisvoluntas eft vera. Etrt'fponclendum
mafteun. V ^ e f t , quod eft ilía quaí habec fuá correlacma vera &
da carne- veram bonitatem , magnicudmem,&c. Voluntas ia
rtt, ¡¡¡us. quali fine quiefcit?iiccndum eft, quod in fine ptrfedo &
efiC.I. veto. Êqualitas voluntaiis qualiseft: dicendum eft,
quod eft talis qualiaíun t fuá corrclatiua aííi cuata& habu
tuata. Ventas vbi eft amabilisídicendum eft,quod eft in
aniabili:ate,qua' eftpropriapaflio volunratis. Voluntas
vbi eft íequalis?dicenüum eft,quod eft iu íuiscorrelatiuii
& in corrclatiuis arqualitatis. Voluntas vbi quiefcu2 di-
cendum eft,quodeft in fuo fiue>& infinc voluntatis.
D E C A M E R A G. K.
Trtgeft. "t TOluntas eft glorióla. Qmcntur qualis voluntas eft
nmíertia V gloriora?dicciuiü cftjquod eft illa qux habct corre-
"tamem, latina ex gloria habituata. Finis voluntatis qualis eftídi-
€¡H& efi cendu eft,quod fuus finis eft bonus. Minoritas voluntatis
G> K : qualis cft?Dicendú cft,quod eft talis qualeeft minus vellc
habituatú deminori vevitate & gloria. Volütasquomo-
d o e f t vera?& r e r p ó d e n d u r n e f t j C j U o d e f t p e r m o d ú qucm
habetin d i l i g c n d o vcriratem. Volunta.s quomodoqui-
cícitiníinc?dicendun.icft,quodcftpcrmodum quem ba-
bee in d i l i g e n d o verum &. gloriofum finem. Volunta»
q u o m o d o fe prolongar á minoritate? dicendum eft,
quod per moduna obiectandi amatuin, maiotem verum
& gloriofum. Voluntascum quo eft gloriofa? &rerpon-
d e n d u r n e f t , quod eft c u m f u i s c o n e l a t i u i s ex gloria ha-
bituatis. Voluntas cum quo quiefcit ? Eteft refponden-
dum q u o d cum volenre & volibiii i n n i n f e c o : & cum vel-
le ponit vohbilitates peregrinas in fuo proprio volibiii.
Voluntas cum quo eft in minoritate?dicendum eft,qua(i
cum minori vellc & cum minori bonitate,Scc.
DE CAMERA H . I .
T r 'tgeít "\ 7'Irtnseftvera- Qu<eritur, quando eft vera?&diccQ-
macfUítr. V dum eft,quod eft tune quandocaufat veras virtutes.
tu carne Virtus quando cftmaioir&cft diccndum.quod tune eft,
raêjus, quandocaufatmaioresviitutes. Virtus quando eft *-
efi H I . qnalis ? dicendum eft, quod tune eft, quando caufat vir-
x tuofuíB
D E E V A C V A T . T E R T I ^ , FIG. 85
taofura incelügerc, rccolere & amare. Virtusvbieft ve-
ra? Refponckndum eftûod invéntate extra quam non
potcfteíTevera. Virtusvbi eftmaior> dicédumeñ, quod
cñ tara in fubftantia quam in accidente. Virtus vbi eft
squalis? dicendum eft,quod cft iníinscórrelatiiiiiíub-
ftantialibusjquae de ccquaiitatc funt habituata.
D E C A M E R A H . K.
V írtus efl gloriofa. Quxritur quandoeft glorioía'dt- Tngtfi-

cendum cft,quod efttunc,quaiido infuisconelati- m a e ¡ u m .
uis gloria eft imprclVa. Gloria quando eft maior ? dicen- t á c a m e -
dum eft, quod eft tune,quando babetmaiusglorian. rílû¿l
Virtus quando eft squalis ? dicenduraeft}quod eft tune, ej¡ / / , / ( .
quando caufat aequaliter intelligere,recolóle & amate.
Gloriaquornodoeft virtuofa?llcfpondeníium eft, quod
cftpermodum quem habetinduendo fuá corre]anua de
virtute. Gloria quornodo eft maior? dicendum cñ,quod
cftpermodum quem habetin caniando maioremadú.
Gloria quornodo eft minor? dicendum eft, quod e(l per
niodum quem habet in caufando minorevn aárú. Virtus
cum quo eft gloriofa? & eft refpondenduni,quod eft cutn
gloria ex qna eft habituata. Maioritas cum quo eft glo-
riofa? Refpondendum eft,quod cum maioriaftu gloriar.
Minoritas cum quo eft gloriofa? dicendum eft, quod eft
cumminoriadu íibi appropriato,ex gloria habitúate.
D E C A M E R A I . K.
V Eritas eft gloriofa. Quaeritur vbi eft gloriofa ? Et eft Yr/^Jí-

refpondendum,quod cftin fuis conelatiussinglo- m ¡ t f l x t 4
riacollocatisíiue aífituatis. Vcritas vbi eftarqualis? Re- camera
fpondendum eft, quod in fuis corrclatiuis íubftantiali- qUéíe$
bus extra quaeminimepotefthabere ^qualitatcm. Ve- l
ritas vbi eft minor?Refpondcudum eft,quod eft inmino-
rihabitu&a¿lu. Veritas quornodo eft gloriofa? &eft re-
rpondendum,quodper modum qüem habet in caufan-
do verum & gloriofum aftum. Ventas qaomodo eft
squalis? Refpondendum eft,quod eft per modum quem
habetiníuiscorrclatiuisfubftantialiteraequalibus, Vo-
luntas quomodo eft minor? Refpondendum cft,quod eft
per modum quem habet i n caufando minorcm adum.
té SEPTIMA PARS
Veritas cum quo eít; gloviolardiccndum eft.quod eftcum
cjuicte quamliabeun gloria & in luis corrclauuis. Ve-
ntas cum quo eft x'qualis ? & eft refpondendum quod
cum aequalicate fuorurn conelatiiiomm & íuorum ha
bituum. Veritas ci m quocüminor?dicendiim cl^quod
eft cum accidente, íicur. cftmaiorcam íubílantia,
Gtnclu» Diximus de euacuacione tertia figura:, & íicut cua-
Jltei cuauimus ipfam cum propofuionibus & quceí'tiombus
in ipfanominatis: íícpoteft artilla huiusains euacuare
cameras per omnes propoíiciones &: autílionesuvipiica-
tasín caraeriSjdequibus nonfuni IDCIUUS racione proii-
xitatis, quam cuitare volunms. Nam qualibet camera
h a b c n i . propoíitioncs&i4. qusftiones. Vkeriusdixi-
inus,quod qualiber camera eft gencralis ad quaftiones
particulares: videliect ad quaftionern fadiam de Deo, de
angelo, &c. Vlceriusdicimus, quod qui bene feiret do-
«ftnnam quarn dediraus inifta tercia figura, per toiam
«juidem artem generalitsr feiret praüicare.
Finís íextsepartís principalis huíus opciis.
SEPTIMA P A R S PR1NCL
PALiS DE MVLTIPLICATIONE
Q^VARTAE FlGVHAE,
Sfpttm* "TPIguram quidem iftam quinqué modis traftabimui
parttí Primo multiplicando plures rationes ad caudem có-
frtnctf*. clufionem. Secundo adiuneniendum pluramediajCum
i * Ru- quibusfiuntconclufiones íyllogizando. Tertio modo
bvtea. traílabimus de propofuionibus maioribus & mir.orí-
bus. Quartus modus eft de cognitione faílaciarum.
Quintus modus eft, quomodo per iftam feientiam faci-
liter addifcuntur alia' fcicntix,&verionmodo. Etprius
deprimo mododicendum eft.
DE M V L T I P L I C A T I O N E P L V-
R1V M R A T I O N VM.
D t w u l ü T N tabula daturexemplnm de columna B. C.D. perqué
fltcatio- I m o d u m danrur 20. radonesadeanderaconclufionem:
meplurm quando quseritur^vtrum mundus fu xtetaus ? Similitcc
f4$tt§um, ' ift
DE M V L T I P L I C A T . Q V A R T ^ FIG. 87
iníftaquartafigura incamerafadadeB.C.D.&incame-
ra B. C. E. vfq; ad camcram B. C. K. Vkcrius cametis fa-
¿lisfcilicetB.C.E.&B.C.F.vrq;adcamei:amB.i.K. Pof-
funt igiturfieri vigiflti rationes in quahbet camera.Er fie
toe YÍcibus voluendocircuios vfq-, quo fuuoduag nta-
quatuor columnas in cabub. Sed de vfta materia in ta-
bula quart?figurasdi&umeft. Vlterius fit raulripiicatio
¿e camera in camcram,íicut de camera C.D.E. & camera
C. D.F.&cameraD E.F.&cametaD.E.G.Íicfchabent
fcutcamcraC.D.E Scíicdcaliisfiio modo vfq; ad camc-
tam H.í.K. Eclicde muldplicatiombusperreuolutiones
circulorum.Etiftamukiplicatiocfijquiavnum principia
eft habuuatum & multiplicatura cum alio principio &
cum propriis paííionibus & approptiatis. Vlterius eft
quartamultíplicatio. Quartaenim figuracontinctinfe
tcriiamfigurara,íicutcamcraB.C.D.cótinet in tertiafi-
gura camcram B.C.&cameramCD.fimiliter camera C.
D . E continet intertiafiguracaroeram C. D. &cameram
D.E.&¡í¡cde aliis fue mudoñn iftis quatuormodis coníi-
flit multíplicatio.
DE IN VENTIONE MEDIO RVM.
I N camera B. C.D.Et fie de aliis fuo modo cófiftitin cir- £)e ¡nue-
culomediocriieoquodexiflitínterB ScD. EtquodC. tisneme~
coniungitureum B &cum D. peraliquas pofitiones: fei- diorum.
licet habituationes &fituationes exifttntesínter fubie-
d u m & prqdicaium.Etcum aniña vult médium,femper
inueftigetin mediocirculi. Nam ficutanimali competit
ftarcmenfuratiue& cóumdiue inter fubftantiam & ho-
minem.quando concluditur quod homo eft fubfbntia:
íic litera qu? eft in medio circüli,dcbet fiare inter literam
exificntéin iuperiori circulo & litera quac eftin infeiiori
ci:c rlojfi.utquádoargu tur íic : Omnc C.eft B.&omnc
D.eflC ergoomncD.cftB. Etficut neceflariú eftperaii-
quas cóieciuras & pafliones, quod animal fit fubñána &
homo fit animal: ficartifta huius artis deber cóiefturarc
perca uacB.&C.íignificant,videl.fuaprincipiafubaltcr-
nata íicut B quxfonatfiuefignificat Bonitaié,DiíFei-en-
liam & v.jam. E.C.fignificat MagnitudinéjConcoidaa»
t 4
S8 SEPTIMA PARS
tiatn&quid EtD-figniíicat Durstionern,Ccmtrarietat:é
& de quo.Et in ifto íonart liue íignificaicconfiñunt H i ^ -
mtiones principiorum 8c fpecies iegularum,cum quibas
artifta dcbcc comeéturare roediú cum literafupeiioii &
curn litera infenori íuo modo.Et in iño paííu intelledus
facicrcientúde vniuerfali affirmatiua, & vniuerfali nc-
gatiuaj&particulari affirmatiua,& particulari negatiua:
& de inftantíis & demonftratione & rnanuduftione: &
ctiamdepoífibili&irnpoflíbili. De iñis quincjuc modis
habituar fe intelledus; ¿ ¿ h o c i ñ o m o d o : quandodici-
tur:onineC. eft D. &omneB. eíl C. concédame diftin-
guendo. Sicutmagnicudo qujE eftbona perbonitatem,
& bonitas magna per magnitud inemj&bonitas qua? ha-
ber magna correlatiua per fecundam fpeciera C. fjgnifi-
cata,&m3griirudo quaehabetbonacoa:«Satiua perbo-
nitatem per fecundam fpeciera C. íígmficata: & fie de
magnitudine Sfduratione íuo modo, Vltcriusquando
dicitur:omneC. tft EL &omne D. eft C.oriunturvniuer-
íalis aflirmatiua &vniueifaiis negatiua; &hoG rationc
difFercntiíe i n B- fubahernata, & in D, contrarietas eft
íubalterna: & íicutquandodicituj:: nulluslapiscftani-
jnaI,omnis homo eft animal, ergo nullus homo eft la-
pis. Ratiocnjm huiuseft, lapisenim non haber fcnllim,
§cc. Omncanimaleftfubftanria,quídamhomoeftani-
jnalj ergo quídam homo eft fubftsntia. Etfic: omneC.
cftB.quoddamD. eftC. ergo quoddam D.eftB. Ratio
¡huius eft,quia contrarietas quae eft fubalternain D non
potefteíTe concordancia quae eft fubalternata in C. neq;
magna maliciapoíTetefle magna bonitas: quia fi fie, eí-
fet quidem poneré oppofuum in obiedo: quodeft i m -
poflibile & contra correlatiua fecundas fpeciei regular C.
Et cum dicitur.nulluni animal eft l?pis,quidamhomo
eft aniraal,ergo quidam homo non eft lapis. Sicut quan-
do dicitunnullum Ceft B. quoddam D.eft C.crgo quod-
dam D. non eft B. & ratio huius eft Tuo modo, fecundum
hoc quod didum eft in tertio fyllogifmo, in quo conclu-
ditur particularis affirmatiua. Per hoc quod didum eft
in quatuor modis fyllogizaudi cognofeit intclledusin-
famias neceflarias, negando quod ómne C. non eft D.
nec
D E M V L T I P L I C A T . Q V A R T i E F Í G . 89
ÍÍCC omneD.eft C. Ec etiam cogaofcit poflibilitates 8c
impolíibiluaics. Sicutbonitas creata5qiiaE noapotcft ef
fe magnicudo creata rationc diíFerenci^qas ponit quod
quodlibet princpium iit per fe: íed ponit poliibile quod
bonitas de magnuudinc l i : habituara. Vlterius cogao-
fcit demonftraciones per p ti mam fpeciera regulae G. Se
manuduclionem per íecundam ípeciem regala; G.&hoc
figuratum cñ in ómnibus c a r n e a s tertixtiguravn qiu-
bus eftG. Vlteriusinuenitur médium coiurahendo, vi-
delicet quando principium quod eft omnino genérale,
contrahitur ad principium, quod non eft omnuio gene-
r a l e j U c q ; omnino fpcciakjficut difieren tia qunc eft prin-
cipium generaliftiroum jfme omnino genérale,contra-
hitur ad differentias quae eft inter fcníuale & (cníualc,
quae non funt gcneraliUlmae n cq; fpeciali ifirax. Et quan-
do contrahuiuur ad fpeciaüffimas íiue omnino fpecia-
lcs,íícul ad iftud animal, vcl ad iftamplantara,autad
j f t u m lapidem indiuiduoex ipíisdiíFercntiisconftuuto,
fubüantialiter & etiam accidentalitcrpcrpropnam quá-
titatcm,qualitateroj&c, etiam ipfo indiuiduo in própria
fpecie poíito: tune ipfae dificrentiat funt mcdiuminter
principium generalifllmum & fpecialiffimura. Et ílcut
didumeft de difFerentia: jta potcftdici de bonitate,&c.
Bonitas enim eft principium omnino genérale fiuege-
ncraliífimum, & qnando contrahitur ad magnitudi-
n e m , & c . tune non eft principium generaliíTimum, neqj
fpecialiílimum. Sed quando contrahitur bonitas magna
ad iftud concretara de ipíabonitatc magna conftitutum
quo ad fuara formara & íliara roateriamj&eriam quoad
fuá ra quantitatem &qualitatera3&c, quod fui n propria
fpecie pofuum,vtfubipfa fu indiuiduatum: tune bonitas
magna quae non eft genei aliirimanequefpccialifiima,eíV
médium exiftens inter abftra<ftiim & concretara fapiens
naturam e x t r e m o r n r a . Per quara naturam poteftartift*
inuenirc médium , exiftensnaturaiiter ínter propofuio-
n e m maiorem & minorem: & per tale médium fiunt dc-
monftrationcs ex primis & veris neceífarüs principiís,
cura quibus nulla inftantia inuenitur. Vlterius inueni-
tur médium per propriam literam & perproprium cir-
F S
f© SEPTIMA PARS
' culum,vi(íel'cct per F. quae fignificat médium & percir-
culum mediocrem fieutponeréF. fub B. & fuper C.quae
eft infcrius, coníiderando quod per B. haber bonitatcm
&d¡fFcrentbm, & pcrC.niagnitudincra & concordan-
tiam. Et íic cóíiftunninerB.&C. raiione cuivr. C. nanfit
ad B.per médium,ticutquandüdicuur: omncF. eft B.&
otnne C. t ñ F. eigo omne C. eft B. fed hoc quo ad genus
medii tancú. Etíiciu dixirausin camera B.F. Cica poteft
diciia cnmeraC F. D. & i ti camera D.F. E. &c. Per hoc
quodditHur» cft de medio, poteft artiftahabere materia
valde grneralem nd inueniendum plura media. Ethoc
clarum cñ cam diffiaitioaibus principiorum , & cura
fpeciebus regularum.
E E M O D O PRO B A N D I.
MidM Robafio eft genus: & fase fpecies funt per demonftra-
frobadt. JL tionem propcer quidj&per demonftrationem ;rqut-
parancia:: & perquod dmifse: &pet iftum íyllogifmum
ptopommus daré exemplum. OmBe animal cft fub-
ftanria: omnis homo eft animal: crgo omnis homo cft
íubftantia- Ec primoprobabimus inaiorem : deinde m i -
norem. Et primo per demonítranonem propter quid
animaí eftcotiftitucum exTeninah Scfeiifualijco quod cft
clemematura, veget .tum & íeníatum & imaguiatum.
Erfic fequiturquod íit fubftantia, eoquod de partibus
fubftantialibus eft compoíteum. Ec quod fubftantia cft
íiiprrius, & animal inferius: animal quidem habet cau-
fas fuperiores: videlicec formam & matetiam , exquibus
cft confticutum ; & fus partes funt inferiores,eoquod
funt cau(aia£afbrma&ámateria quíEÍunr principia ge-
neraba. Et íic veré concluditurproprer quid.quod ani-
mal tft fubftan'ia. Perdemonftrationema'quiparantiae
prob3tur(ic:Generalis forma & geneialis marciiaasqua-
Iiter ruincaufvPpnmitíux. Et hoc patetper primafpecic
regulaeD. & quod animal eft caufatum ex fija propria
forma & m iteria diíeurfis per ciernencatiuam,vegetati-
aam^&c funt aeqnalia principia ipdus animalis rationc
cuius íequitur quod animal üc fubftaiuia conñiiuta ex
fuá
DE M V L T I P L I C A T . Q V A K T M F I G . 91
fuá ¡Jíopriafc íma &materia,quaE£qual¡terdefeendunt
ab cequaiibus pi-mcipiisgeneraliírimis^cilicec á prima
forma & a puma materia; & hoc parct per fecundara fpc-
ciera re u U 0. & per primara £. & per regulara B. Per
dcraonrtra¡:toiiem,quod probaruríic. animal cñ: & quia
eft, tu A- quidera cmi'x (unt,videiicct forma & materia ex
q illnis cÜ,Sii)c ^juibuscífe nonpoccit. Etquod forma &
rnateria conftu uuti c í'ub ñan t u r a , ve 1 e fequi111 r qqod a-
nimalcftfabltantia. Modoin>.tndimusprobare miño-
rem per eafdem tres fpecic?. Ec primo proprcr quid,
quan íoembrioeft coníntutusin matricc, ex elementa-
tmajvegetatinaj&c.&m ¡pfo linea co.&mébrisham anís
formato: & quado anima raúonalisqus eftíabíbuuia ia
ipfum embrionemertintroduda; tune defeipía&pard-
busfuis inferioribus conftitnic hominem: 5c íicanimal
quod eftembriojtíanfmuratur in hominem pcrfpeciera
humanam,inqua cft poficus cuín ómnibus fuispumbus
coeífentialibus. Et fie íequitur, quod anima eft caufa,
quarc homo eft fubftantia: &hoc per primara fpeciem
regulae C. clarum eft. Per aquiparamiam probo íici
Anima ranonalis haber partes coeífenciales sequales, vi-
delicet intelledum , voluntatem & memoriara: &per
confequsns embrioqui aequaliter eft conftitutuscxele-
mentatiua.vegetatiua^c. & quia fuá principia funt fub»
íl:antialia,aEqualitcreft rotus hora o per fuá principia fub-
fíantialia contunda anirnae rationali cura cornove no-
minis. Et hoc per regulas B. C. D. E. clarurn eft quod ho-
mo cft animal. Per demonftrationem, quodprobarus
fie: fortes cft, quod animal eft, fine quo fortes eíte non
poteñ. Piobata eftminor per aesfpecies fupradidasêt
quarum duas fpcciesjvidelicet piopter quid: & per e q u i -
paran tiara fiunt conclufiones potillima;; non antera per
quia: cura in plus fe habeat caufa quara cffcéhii. Vité-
rius íicut dedimus exempium de homine , quod íit fub-
ftantia par anima!, fie poteftdici de b r u t o , de planta &
delapidc Et ficintelledus facit feientiam probandoma-
i o r e m & m i n ü r e m per artera iftam.curaqua intelle&us
eft difpofitus ad oranes couclufioncs, ve patet per has
quod didumeft.
n SEPTIMA PARS
DE C O G N I T I O N E FALLACIARVM.
Fallactá,
D lveifuasmedii eft genusfaUaciarum: &quodF, i i -
gt>ificat médium F. q u s i n medio circulo eft inftru-
tognofcü- menturn ad ¡nueniendum & ad cognoic.cndum falla-
tur' cias,poucndo &volucndofüblitcrib, quaefunr iníupe-
rioricuxij!ovponendoíuper literas qu^í'uncin infcriori,
componendo cameras: íicut poneré F. fab B.lüperC.rc-
fpiciendoquomodo fehabent B C.in faüaciiscum F. &
econuerfo. Poftmodum B.fubF.&c.multiplicando reuo-
lutiones^nncapparebit variaiio mediiin quopeccac.JEt
de hoc dabimus exemplum in fallaciis.
DE FALLACIA ^QVIVOCATIONIS.
F a l l a d a 7%^ Qujuocatio,eft vnius &eiurdcm nominis diuerfa (i-
¿.qnitéo- gnificatio, quas proucmt ex eo quod vnura nomcn
cationtí pluradiuerfa íignificac. Et fit vuus paralogií'musfic : O -
«¡utdejl? mnis canis eft latrabilis: codeftc fyduseft canis :ergoccc-
leñe íyduseftlairabilc. Ecaííignamusiftam cameram B.
F.C. PerB.intelligimus differenu.im inter corpusani-
matum &corpusinanimatum. PerF.uneiligimus,qiiQd
corpas aniraatum &inanimatumnou conuingunturra-
tioneeiufdera fpeciei. PcrCincelligimu^jquodcorpus
animatum habct correlatiua fenfibüia ,*& inanimanun
non haber fcníibilia correlatiua. Scíicamítacognofcic
per quem modumpcccat reducendo adimpoílrbilezra-
tions cuius cognitioniscognofcicintellcduSjquGd l o -
gicus corara naturali ftare non poteft,& máxime per ar-
tem iftam reducendo adinipoílibile,íicutfydus,quod eft
ens,in quo eft impoífibilequodíit degenere & natura
íatrabilitatis. Vlterius per cameram D.F.E.&ficdealiis,
cognofcitur in quopeccat paralogifraus. Quoniaraifte
cánis quicftdc elcmentatiua.vegetatiua &rcnlitiua, per
fecundara fpecicm regulx D. poceftlatrarc : fedfydusíi
non habet talia principia correlatiuajiion potcft latrarc:
quta non eft conftitutura de ipfis principiis.Et hoc patct
per fecundara fpcciera regula D. & p c r primara C. &
c tiara per fe alara medii.
DE
DE MVLTIPLICAT. QYAKTM F I G . 9f
DE A M P H I B O L O G 1 A .
A Mphibologia, cft dcceptio proueniens ex eo quod ytnphl.

vnaorauopenituseadem pluralígmíicat; & forma- bologi*
tusíkparalogifmiis: Quicquideft Ariitotelis,poffidetur qmdejh
ab Anftoccle: fedifte líber eft Anílotelis: e r g o p o f f i d e t u r
ab Ariüotele. Ad iftam f a l l a c i a m a í l i g n a m u s iftam ca-
m e r a m D.F.H. Pt-r ü . c o g n o f e i m u s cjuod fuá terciafpe-
cics íigniíicat, q u o d ifte iiber non eft pófleflus ab Ariito-
t e l e j C u m non fu poíícUlis mfi pei l i o r n i n e i r i c o u i u n í t u m
CumeiementatiuajVegetaiiuajfeníiciuajimaginatiua, &
t a t i o c i n a t i u a : vr p a i e t per í c c i u i d a m { p c c i e i n i c g u í á i D.
SedF. í i g n i í i c a t m é d i u m m e n í u r i n o m S j C o n i u u C t i o n i s ,
& c o n t i n u a t i o n i v in f u b i e d o i n quoeft. H . vero í í g t n f i -
c a t . q u o d l í b e r q u i ih ifto n u n c e í t , n o n eft p o í l e f l u s a b
Ariftotelcjco quod m o r t u o s e f t . Ec hoc i d e m potefteo-
gnofei percamernmB.F. G &c. QuoniamB ponitdif-
i e r e n ciam i n i e r hominem m o r t u u m & v i u u r a . Et F. po-
nit c o n i n u n d i o n c m ínter lenfuá 1c & i n c e i l e é l u a l e in
m o r r u o h o m i n e ; n o n G. q u o d p o n i t a p p r o p r i a c i ü n c m ,
vidcliceiquod Ariftott lesfecic r a l e m libnim í í c u t iftum,
f e d p r o p r i e non p o f l í d c t u r a b Ariítotele> eo quodmor-
tuus eft.
DE F ALL ACIA CO MP O S I T I O N I S .
F Allaciacompoíuionis,eftdeccpcioproueniens expo- T a l l a d *
tentiali multiplintace a l i c u i u s o t a t i o n i s ^ u i u s d i é l i - compsfí.
onesdiuerfimodc pofluntcomponiadinuicem. Et for- ttonu
matur líe p a r a l o g i f m u s : Quodcunque eftpoffibiiceílc qutdeft.
á l b u m , poflibile cft q u o d i p l u m íit á l b u m : led n i g r u m
poílibile eft e í í e a l b u m : e r g o p o f f i b ü e eft q u o d nigrum
íit albura. Et aílignamus iftam c a m e r a r a D F.E. Per D.
intelligimuscontrarietarcm. PerF. i n t e l l i g i r a u s , q u o d
álbum & nigrum n o n c o n í l f t u n r c o n i u n g e n d o m c d u i m
e x t r e m i t a t u r a i n c o l o r e . PerE. intelligiraus quod pof-
í l b i l e cft hoc q u o d eft f e c u n d u m lúa principia, ex cjuibus
eft: vtpatetper fpeciem primamregula:E. Cot-.cludnur
c r g o q u o d i m p o f f i b i l e eft quod albura íit n i g r u r n . Per
c a m c r a m G F.H.&c. c o g n o í c i t u r d e c e p t i o . Per G í i g n i -
ficatum eft q u o d habkuacus de a i b e d i n e proprié.habi-
H SEPTIMA PARS
taatusnon potcft eíTe de nigredinc. Per F. cogaof Jrur,-
qaodalbcclo & nigredoaoaíe coniungauc, acc le mea-
íu r a H c, n e q u e e t i a ni c o n ti 11 LI u n c médium excremicafura
contmuum: quia íi íie, dice daré obiedam m oppofun*
PerH. cognolcimus,(]uod habituatusde albcdiueiuifli»
nunctíicuciftcpannusaibus, poíííbíie eftquod íitiiabt-
tuatusin aiionunc futuro de nigteduic.
DE FALLACIA DIViSIONIS.
falluciA TÂllacia diuifionis,eíl:deccptio próueniens expoten*
dtuifio. X tialimuiciplicitatealicmas (jracionis.ctúusorationes
tué(juid ad inuicem poíruntdiuidi.htformaiüríiicpáralogírmus:
*fi* Ornne animal eftrationale aut irranonaie: ícd non o-
mne animal eftrationalerergoOaíineanimaíeft urutio-
nale. Adiftamdeceptionemiitamcameram'appbcamus
C F.G. Per C cognofcimaSiquodquando vna dxíkiotíl
i n v a o f á b i e t í o c u m concordancia correlatiaoruiQfub-
icdt.pcr íceundam & teitiam fpeciem regula; C. ícquicus
vnum fignificatum. Sedquando ponifurin coarrano íi-
ne relacmis (ubiedi, vaiiatur diaidendo íígaificacum;
vtpatet per fcalam B.C in fecunda figura. Peí F c'cgno-
feimus quodentiarationalefeii. & irrationale, non íuivs
coníanéta:ñeque menfurant íein eadem ípecic per mé-
dium continuum. Per G.cognofeimusquodeuciratio-
ftati propriumeñriíibilitas, nonautem iirationali. Pet
caraeramE F.i.&c. cognofeicur deceptio. Per C. F.vt fü-
pradidbam eft. Perl.cognofcÍ!nus,quod veritasnon po-
nit in yero, quod diueríáfint ideminequexqualitas po-
íi!t,quod ílotxqualesinfpecie j nequcincodcmíocoad
inuicem.
DE FALLACIA ACCÍENTVS.
f/tÜatid "TJ Allicia acceníus,eft deceptio proueniens ex co, quod
étccevtttx X aiiquadidtiodiueríímodé pronunciara diuerfafigni-
tûidejl. ficat. Et formaturfie paralogifmus: Oranis populuseíí
arbor :ícd aiiqua gens eflpopülus: ergo aíiqua gens eft
arbor. Adiftam deceptionem appliearaus cameram B,i
F . C Per B.intclliginms diiFercntiammter vnum acecn-
t ) E M V L T I P L I C A T . Q V A R T ^ F I G . 99
tum & aliara acccnuimJ&pcrF.coniunftione* & m e n .
fuiationem,&pcr C.concordant ad vnum íign.íicatuin
fecundum vocera. Populus cura prima fylbba longaíi-
giáncat arborcm; & cum bicui gencem, Percarncram
B. f .K. &c cognoícuurdcceptio. Nam conrrarictas cft
intci íylUbam logara & brcucm Peí F.intelligiiur quod
ronconiunguntur necmeníursnturîcin vocc quando
intclligitisrdearborcjficutde gente. Per K.intclliguntuE
modiaccentuandi, qnod non produeic litmlc figaifica-
tum cum mixiionc fyllabarura.
DE FALLA CIA FIGVRJE

D l CT 1O N I s.
Allacia {ig'.irafdidionisjcñdeccptioproucnienscxco FdfíacM

quodalic]aadid!ofiiT)iliseftakeridi¿l oni.Ecforma-7%^r's^'a
tur íic para'ogif ñus: Qivicquid herí vidifti,iiodie vides: ¿t'9»**
fed heri vidiíH aibum: ct go hodic vides albura. Adiftura «[Htdej},
paralogifmum applicamus camcram P» F G PcrB intel-
ligimus differenuam inter quod & quaie. PcrF. qúod
fton fe coniungunc.neq, fe mcnfuiantad idem obiedutn
jn vno,poftquam diuerfafnne. Per G intclligimusquod
proprie quidrequiric fuum figniíicacum, &qu3lc íirnilu
ter: fed in appropriationc in qna piincipium non quie-
fcir,coníifticdccepcio. Per cara era m D F H cognofeitut
deceptio PerD cognofeunrur contrariifines, eo qnia
quicqoid mutacur in qualc. Er pcrF.cognofcirur pr'ua.
tio córinuitatisinter nuneprarteritura, SnuncpTisfeos,,
PerH. cognorcitur(& per quartam fpeciem regula C. &
pe? primara D. vnam fignificarionem babee per quid, 5c
«liara per qualc:eo quia quid, dicic fubñanciam: qualc
Tero accidens.
DE FALLACIA EXTRA
D 1CT ¡O N £ M.
F AÍlaciae extra ditíionem in hoc diffcrunr a failaciís i ti De f u l U .

didione, primnm motiuum cftfinc caufa apparentc cia extr*
ex parte yocis. In faibehs autem « i r a didionem « p a r - dulmne,
u tes.
fé SEPTIMA PARS
DE F A L L A C I A A C C I D E N T I S .
De falla- TP Allacia accidencis eft deccpno proueniens exeo,quo<í
a a ¿tea- X a l u p i d íunphciter ineft vtricji eorura , quae aliquali-
dtíasu. terperaccidésvnumfunc. Eíformaturfic paralogífraus:
Coguofco corircuín:fcd corifcus eft Ycnicnsrergo cogno-
k o ycnientem. Ad iftam decepuonem camerara B. F. C,
afílgnaroas.PerB. intcUigimus diíFcrennam ínter feníi-
biU ocfcnííbile.nam yrius eftconícus.&aUuscftvenicns.
Pee F cogaofcitut quodveniens & corifcus non furnia
medio cóiinuoextremicacum. Per G intelligimusquod
cociícus porcfteirein viafedens, &aliushomo ílcveniés.
Araplius percameram G F H . cognoíciturdeceptio. Pet
G.intclligirnus quod conlcushabetfuum proprium na-
merum &alms homo veniens: íimiliterquod nomen eft
eiappropriaium cum deceptione. Per F. cognoícitur,
quod corifcus non eft coniunítus cum aliquo horaine
veniente in vna & eadem menfura. Per H . cognofeitur,
quod corifcus fedens non eft inillo tempere quandoeft
temens. \
DE FALL ACIA S E G V N D V M QVID
tT SIMPLICITER.
T)e falla- Allacia fecundum quid & íí m plicuer cñ deíeptio pro-

tta faeun Í T u e n i e n s e x c o q u o d d i d u m f e c u n d u m quidíumimus
dtt quid acíiclíec didum (impliciter. Etformatur fíe paralogi-
& fim- fmus: Omnishomo cui incftalbedo,eftalbus:fortes eft
pltctter. albusquo addentes:eigo fortes eft albus. Ad iftam dc-
ceptioacm applicamus cameram C.F.I. Per quartanj
fpeciem regulx G. intelligitríus quodaeihyops habet al-
bedmera in dentibus & i n oculis & i n vnguibus:& in cor-
pore nigredinem. Pet F.intelligimus quod illa albedo
1 non eft continuara per totum corpas. Per I. intelligimns
quodeftalbasin vnoloco, &niger in alio. Amphusper
cameram G F.K.PerG. intdligimus quod propric eftal-
bus in denribus: & appropriatx quando concluditur fat-
ú, quod eft albus. PerF-Cognofcitur quod íEthyops eft
fubie£l;um,in quofunt pluresquantitates diícretae. Sicuí
quantitas dentis: quantitaspedis,dente exiftentehabi-
tuato de albsdine ¿; pede de nigredine. Pee K. inccltigt-
mus,.,
DE MVLTIPLICAT. QVAKTM F I G . 97
inus, qaod xthyops eft coloratus tantum albedine i «
dente, & nigredme in corpoic.
DE FALLACÍA S E C V N D V M IGNO-
rantiam elenchi.
F Allaciafecundum ignoramiam elenchi, cft deceptio Defaüam

proueaicns ex eo quod non obferaancur ea quae í'ant CfajiCHrt
tieceíTariaaddifíinitionem elenchi,&pracipue ex pane ^«w/>«0
concradiftionis. Eft aruem elenchus lyllogiímus con- ranttam
tradidionis qui quandoque cft vnus lyllogilmus: quan- ¿fcjftfá
deque dúo. Vnus quidem eft ,quando fyllogifmus con- £ i e n c h m
cludit concradidioncra alicuius propoliúonis priusda- qutdjit.
t x : íicat íidetur aliquod animal quod eft incorrupribi-
ie & procedatur í l c : Onine compoílcum ex contrariis,
eft corruptibile: omne animal eft hums: ergo animal
eft corrupdbile. Hseceft concradiítonaconcluño prio-
ris p r o p o í i t i o n i s d a t í E . duoenim fyllogiíaiiconftituunc
clenchum.Qupniam exduobusfyllogilmiscontradiclo-
rié conclúditur: íicut in praedidofyliogiímo contrapo-
natur aíius taiis fyilogifmus: Nulium beatum eft corru-
ptibile: aliquod animal eft beatum: ergo aliquod animal
noneft corruptibilc. De rationeigicurelenchi eftfyllo-
gifmus & contradidio. Quicqaid ergo cft contra diffini-
tionera fyllogiími & contradidionis, etiam eft contra e-
lenchi diñinuionnm. Et formatur fie paralogifraus: dúo
funt duplumad vnum:duo nonfuntduplum ad tria:ergo
dúo funt duplum & non duplum.Non valct^quoniam o-
miíTiohuius quedeft eíle idem, n o n eft contradidlio, &
hoc per fecundara fpeciem regula C. deaunciatum cü.
Adiftam deceptionem applicaraus B.F.C. PerB.inrclli-
giraus quod dúo diíFerunt ab vno éceconuerfo. PerF. i n -
teiiigimus quod plus funt dúo quam vnum inquantita-
te ditcreta. Per C . i n c e l l i g i m u s , q u o d d ú o c o n c o r d a n t i n
pari numero, 5c tres in irapari numero cocordant. Ara»
plius per camcram D.F.E. PerD. inteiligimus quodnu-
merus par, v i d e i i c e t dúo eftconftitutus exduabus vnita-
tibus fecundum fecundara fpedera regula: D. Vnum eft
pnneipium rtumeri fecundum primara fpeciem regulas
t).PerF,cognofcímus,quoddao & vnum n o n funt mea-
G .
9S SEPTIMA PARS
furati aequalitcr in numero per primam fpcciem r c g u í i
E.c[uia duoíunt duplum,&vnusnon cftduplum.
DE FALLACIA PETITIONIS
principii.
D e falla- TI] Allacia principii, eftdeceptio proueniens ex coquoá

eta pett- -Tidem fumitur ad probationem fuiipfuis fub aliquo
ttonU vocabalo. Ec formatur fie para!ogifmus : Aaimai ra-
frm'cf. tionale currir: ergo homo curric. Ad iftam deceptio-
ftt. nem applicamus cameramE. F. H . PerE. intelligimus,
quod principium non probatur in maioíi propofitio-
ne, fed fupponictantum. PerF.intelügimusjqaodma-
ior propoíi-io & rauior non funt coniunftx, eo quod
maior propoíicio eft pofitiua. Et minor quidemindi-
getprobationc maioris. PerH. intclligimus, quod ani-
mal raciónale non omni temporecurrit. Item perca,
meram G F. í. cognofeitur deceptio. Nam perG. co-
gnoícimus quod vero fyllogiüno competit, quod pro-
pofitio maior fie probata. Per F. inteiligimus, quod
maior propofitio &: minor cum probationefinc coniun-
€tx&. menfu atae. Per 1. cognoícunus, quod non func
sequaiitcr in conclufionc.
DE FALLACIA C O N S E Q V E N T I S .
T>efalla- TÂllacia confrquentis, eft deceptio proueniens ex e®

cta con- JL quod confequens exiftimatur oranino idemantecc-
Jeejuen- denticíTe. Etformatarficparalogifmus: Siafinuser a-
tit. nimal eft: fedtu es animal: crgo tuesafinus. non valet.
N o n enira confequentia primo pofitaconnenitur. Ad
iftam deceprionem applicamuscameram B. F. D. PerB.
intclligimusafinura 6canimalrationale d^ffeientes fpc-
cie ,co quod difFerencia qua: eftinter fcnfiiale & fenfua-
le, non eftillaquaêftinterftnfualc&incelle£tuale. Per
F,intclligimus, quod feníuale & intclleduale coniun-
guntur in homine & non in afino. PerD. inrelhgimus,
quod i n homine coniunguntur fenfuale&intelle<ftua-
l e , in confticuendo ipfum hominem: i n afino yero no».
Pee
D E M V L T I P L I C A T . Q V A R T ^ F I G . 99
PcrcamcramD.F. E. PciD inreiligimus, cjuod fuppo-
fnum qaod eft de íenfaali & feníuali, noriconuertitac
cum lappofuo de fenfuali & intcllcdiiali. PerF.inteU
ligimus,quod homo&afums non intcantlub vuo me-
dio continuo excremuatum. Per E. xnccUigstnuSjCjuoíl
homo cftvtincelligiC i&atinus vero non.
DE FALLACIA SECVNDVM NON

caufam vt eaufam.
F Allacia fecundum non caufam vt caufajeftquando D e f a í l d *

intcr prsemiíTasinquibus fequitnrconclafiojponitur cia ficu*
aliqua piopofitio quíenihilad conclufionem operatur, n01*
& íic non eft caufa. Caufa autem hiedicitur, quod cft caufam
caura.inferendo fecundum quodpuítnifl'jedicuntureírc %t<-*uf**
caufas concluíionis. Et formatur fie paraiogifinus:Vt ani-
ma & vitafunt idem: &mors&vita func contraria: Gc-
ncratio & corrupüo func contraria :íedmois eft ( orru-
pcio: ergo vita eft generatio: & viuere eft generari, quod
eft irapotribile. Ad iftam deceptionem applicamusB.F.
C. Per B.intelligimusdiííerendamínter animam & v i -
tam, quae vita eft fuperius, vt patet in brucis per animara
vegetaciuam & feníitiuarn continúalas: & per animanu
ranocinanuam continuatam de fenfuali & intelleduali
inreiligimus difFirendam. Per F. intelligimus vitara a-
nimas rationalis non conrinuatam viia?biud. PerC.ín*.
telligirnus, quod in anima rationali vita cft magni rudo
con tmuata de incclíesítu,volúntate & memotia; í n b r u -
tís vero & in plafltís nequáquam. Amplias coguofei-
TOUÍ;deceptionem per caraeram D.F E. Per D.cogno-
íqrnus,quod vi:a ni plancis fme inbrutiseft de corre»
laüuis corruptibili bu in anima vero rationilirriinimcí
cum non íu ex cantraciisi Per F. cognofeimus, quod
caufa & non caufa nonconianguutnnn fupponto. Pct
E. cegnofeicur, quod anima vi me qiiiefceado m
fine, íciíicei in Oeo : raors
autem non.
G z
loo SEPTIMA PARS
DE FALLACIA SECVNDVM PLVRES
I N T E R R O G A X I O N ES.
Defalla' IpAliadafecundum pluresinterrogacioneseftdeceptio

d a fecun X proueniens ex eo cjuod adintenogationem qux eft
dumpla- plures, dacur viiareíponfío ,exeoquocj devnomodo in-
res ínter- terrogandi propoñitur; & formacur fíe paralogifrnus:
rogatto- Putas ne vt h o m o & a f i n u s lint animal r a t i o n a l e . E t f i di-
*«« catur fie: procedatur fíe. Homo & a funis non funt ani-
mal r a t i o n a l e : ergo homo non eft animal rationale,
Ad iftara d e c e p t i o n e m applicabimus iftam cameram B.
F.C. PerB.intelligimusquod diítereniia exiñens intet
fenfuale &feníuale,)difFeruní ádiíFercntiaexiftcn te inter
fenfualc & intelleíluale: racione cuius homo & afinas
non poíTunt cíle idem. Per F.mtelligimus q u o d h o m o &
afinus non funtfub vno medio continuo extremitarum.
Per C.intelligimus cjuod h o m o &afmus non concordát
ineadem fpecieneqjin codera numero. Item percame-
í a m D . F . G . c o g n o f e i t u r deceptio. PcrD. intclligimus,
quod homo e f t c o n ñ i t u t u s de tribus animabas, ícilicet
de anima vegeranuajíenfí tina & ratiocinatiua.afinus ve-
ro non; fed de vegetatiua & fi-níitiua tantum. PerF. in-
t e l l i g i m u S j q u o d h o m o potefthaberefeien tiara in habi-
tu: afinus vero non. Per G. uKelligimuSjCjuod rifibilitas
eft propria paíiio hominis, & etiam incelligibilitas eft ci
fubftantialis: afino a u t e m illa non competunt.
DE FALLACIA CONTRADICTiONIS.
Defalla- TÂlIacia contradiclionis eft deceptio: & eft dependens
¿tacón- ab odio propofitionibusfíipradiítis,quseuidenter
iradtél't- concluduntcontradicBonem quam compoí'uimusinlo-
mis. gicanouapermodum artisgcneralisinuenta, Etforma-
tur fíe paralogifmus:Nullus lapis eft vifibilis:quidam la-
pis eft vifíbilis:erg© quídam lapiseft vifibilis ¿cnonvifi-
' bilis. Adiftum paralogifmum applicamus iftam came-
ram B.F.C. PerB.inteiligsmusquodeftdifferentiainter
lapidem vifibilem &inuiíibilem, exeoquia lapisinuifi-
bilisnon eft vifibilis per íe,¥tnon fít habicuatus dchabi-
tufenfítiuo.. Lapis autem vifibilis fit per accidcns,exeo
quo¿
D E M V L T I P L I C A T . Q V A K T J E F I G . iei
<juod vifus fe habituar de colore i p í i u s &íitu. PerF.intel.
ligimiiSjquod quandolapis e ñ i n u i f i b i l i S s n o e f t coniun-
ékas cura fpecie vifibilitacis: fed quaiidoeft vifíbilisívc.
Per G.intelligimusquod vifus non eftagens in lapide in-
uifibiliperquarcamípcciemeiufdem regula; nechabet
paílioncm íub potencia v i í i u a . Sed de lapide v i í i b s l i t o c ú
contrariü poteft dici. Arapiiusper cara era G.F.H.cogno-
ícitur deccpno.Per Cxognoícimus, cp vifibilitas n o n e í l
propria p á f l i o hcminisiíed per accidens vifus appropriat
ci viíibihtacem: eo <jjcoloi-,hgura,litas,funr fuá obiecla.
PerF.inre}ligimus,quodlapis non eft cú fenUciua.Pcr H .
intcl!igimus,quodlapis aUquadoeftvilibilis>& aliquan-
do no eftviíibilis. Diximus de fallaciis applicati1; tcgulis
vt cognofeantur decepriones fallaciarú.Et perhocquod
diximus,cognofcitintelleftus,quod lógicascum falla*.
ciis non eftaufusftarecorara naruraIi,poíito quod ílt ira
íicuttulogicus dicishocquidéimpoflibile&Ulud&ecc-
tera fequerentur in natura rerum: vt patet in natura dif-
finitionumprincipiorum & rcgularum. Et in iftopaíTu.
cognofeit intelle¿lus, quodin difputatione aliquis lógi-
cas cum alio lógico n o n quiefeit in fine, eo quia n o n de-
fcendunt ad vericarcm rei: íed rantum ñant ad nomen Se
ad íimilitudines rerum perdiihnuioncm contrariératis.
Sed fi logicus difputac cura naturali, cito inquintur veri-
tas rei & m fine cito quiefeunt. Quia logi cus experien tías
minirae negare poteft, quas attingunt cum fenlítiua,
imaginatiua & ratiocinatiua: vt fnpra didum eft.
DE M O D O DOCENDI.
P Er quartam figuram verius quam per alias datur rao- De modo

dus quxalix fcienti:r poflhnt faciíiter & breuiterac- doce»di.
qmri:íicutTheologia,Ph!lofophia, &c. Et hoc inueni-
endo médium n o n exiftens generaliííimam,ñequefpe-
cialiííimum. Ratio huius eft: q u o d ifta feientia habet
principia gcncraliffima; & etiam regulas gencraliflimas.
Alix vero feientiae habent íubalrcruata principia: & íic
médium carura eft iraperfedum fine ifta feientia. Et fie
cum dificúltate hominesaddifeunt longo tempore. Et
cpiando dubitant, nos habent principiageucialiííiroa,
Q i
t • - '- 'r : '
leí SEPTIMA PARS
adquacrccurrantartificialiter: ficut facicartiftahuiusas-
tis. Vlterius doccbuncuralisfciencia:per arcemiílam,
ponendo cameram in quafu F.pio medio in audoricaci-
bus aliarura í'cientiarum expotiendo aüdoiitaics inca-
merajíecundum iliurn modtim pcrcmemf .poírctuitiare
ipfas audotitatcs, cxponendo 6c rcducendo ipíasadlyl-
logifinura íecnndiun iliam doóírinam qua* i a r i ; íupenus
t h d a eft. Ec de hoc d a b i m u s cxemplum. Sicleguut m
Thcologiajquod Deus cft purusadus. illaaudontas cft
p r o b a b i l i s pcnft'ísduascatireras, videhcctB.F. C. & pee
cameram D. F.E. Et hoc ilto modo per B.habebimus b o -
jiitatem &differentiam. Per C.quod bonitas eftmagna
laciohabens míe coiselatiuamagna &bona & d i ñ u i d a .
Per D. aeterna & pi imuiua. Per h. íunt quictaiatatiene
finis:& per fecundarn ípeciem reguiq D.& per primam E.
liint neceílaiia,&perF func cornada Scmenfuratabene,
i n f i n i t e &a:cernc abomniaccidétcíeparata. Etíicfada
ifta expoiuione vifiim & clacu eft, quod Dcus putus adus
cft i n exiftendo & agendo. Vlterius IcgitunnPhilofo-
phia.quod denihilo nihiiíit. Adcxpcnendiur &expla-
* nandum iftam audoritatemaflignamuscamera D.F. E.
Per ü.exponimus quodmhiinon eftprincipium : quiaíi
íic,nihil ¡ a m aliquid tflet.ltem per D.quod n hil non eft
materia a d aliquid.Nam fide ipio poflet fierialiquidjiam
clíet aliquid hoc. Idem inteliigitut de tenia fpecie D. Si
enimelietnihilfubditum alicui,aliquidquidcm eílet. F.
etiálbnat íiue íigniiicar,quod d e nihilo non fíat aliquid.
Ñ e q u e nihil médium habere p o t e í l : quodli haberet mé-
d i u m , i a m eííec aliquid. PerE intelUgitur.quod nihil no
poteft elle caufa materialisj formahs, efliciens & finalis:
atq; de nullapoccftate poteft e l l e habicuacú,quia fieffec
in o p p o f i t O j i a m requeretur,quod eílet aliquid. Ec ficex-
planaca eft &expofitapra:didaau¿loricas per ancedidá
cameram. Nontamendico, quodmundusfieaEternus,
i m o e f t n o u u s & i n c e p t u S j V t p r o b a t ü cñfuperius: fed illa
audoriias quaedicit,quod mundus creatus cft ex nihilo,
exponi poteft pet didam camera. D.quidem ponit,quod
Deuseftprimitiuusper 3etcrnitatem,poteftatem & incel-
kdiuitatc'm.Et per tertiam ípeciem D.nou eft íubditum
fuum
D E M V L T I P L I C A T . Q V A R T & F I G . xaj
fuum poíTe; & fie poteft intclligere & prodúcete quod
mundus qui no eratadujneq; puíeniia in nihilo. Sequi-
turcrgo quidem mundusaduper crcationcm Deo men-
furatuefuam infinitam poccíbcem,intellcdiuuaté,pri-
muiuitatem,&c. Vltenuslegitur, quod ens & vnú con-
ucrtuntur: & ventas &: vnum: &bonú & verum : &huius
audorirates ifiae poíTunt exponi per camera B. F. C. & íic
de aliis carnr.iis,(icut de camera B F G.Qupniá peí B ha-
bemus difFei:enrias,ficut inter fenfuale & fenfuale. Q u p -
niam in lapide vnum eft ens:& in plata aliud eft ens, & ii»
fenfato áUud,&c.&fiede vno Severo,& bono & vero, Iftas
bonitates,vnitates & veritates non couertuntur: quod íi
íiCjdeftruólaeíTec differentiaj&per confequensmediumv
Et íícdeconcordantia,quodeftimpoíribile. Namvna
menfuratio eftinTapidG: &vnum médium cótinuum: &
vna'quácitas in rapide,alia in plátaj&c. Et fie quo ad litc-
ram,au¿loritates ftare non poííunt:co quod camera non
poteft intrate audloritatesfecundum expofitionem lite-
j:arum3fed intrat cum fenfu allegonco,&hoc cum regula
G- Quoniam correlatiuaquoadvnitatern,n5 funtpro-
priae quo ad entitatem atq; ad bonitatcm &veritaté: íed
appropriatae fic,eo quia quodlibet principíumfecom-
munieat alteri. Etfieremanent principia differentiabi-
lia^concordabilia^mediabilia, &rationesquales: &
quodlibet principium habet füam quietem propriam
per fuam propriam eíTentiam & a£lum,&: nullum incon-
ucniens fcquitur. Et ad hoc regulaB. confemiteum o-
mnibus aliisregulis. Secundum qnod de TheologiaSc
Philofophia dedimus exemplum, exponendo & decla-
rando cum camens: itapoteft fieri de aliisfcientiis,vide-
licet de medicina, iure & morahbtis, &c. Quoniam íi
audoritas continet in (c veiitatem camera'quartaf figu-
raCjpoíTunt ipfam intrate auftoritatcm cum tuis d'ftini-
tionibus & fpeciebus afirmando vel negando. Er fie non
impoíTibiic cft,quod audoritas fit veía. Nulla emm au- R e g p U
£loritas conftituta ex primis veris & neceflariisprinci- genera,-
piis contradicit rationi. Et ifta regula eft infallibilis &
aeceflana.
Finís fepíimae partís principalis.
G 4
104. OCTAVA PARS
O C T A V A PAPvS P R Í N C I P A -
LIS DE M i X T l O N E PRIN CIPlO-
RVM ET R E G V L A R V M .
OBAUA T ) A r s ifla induaspartesdiuiáitur;videlicet inmsxtio-
f a r t i s r u - X nem pnncipiorum dediiétorum vno deduéto cum a-
bma, lio. Secunda pars eft de principiis dedudis per regulas,
In parteifta darurdoftnna,quomodo vnuraprincipium
cognofcatur per alia principia deducendo ipfum per ipfa
principia & peí omnesfpeciesregularum. Ideo quando
eft dubium fuper aliquo principio ,recurratur ad iftam
parcentijibi quidem poteric inuenire vericatem de ipfo
cum prasdiéris principiis^ de fpeciebus regularum: i i cut
l i quaerátur vtrum aliqua bonitas íit 'ens fubflantialc.
Iterumvtrum aliqua bonitas moralis, ívt habitus &ens
realc.Et tunctemporis recurratur adcapitulum bonita-
tis dedudaz per alia principia &perregulas:&teneatid
quodmagis videbit rationale per regulara B. mixtis aliis
Centrum regulis ei &diífinitionibus principioium. Et ifia mixtio
& f u b i e - eft centrum & fubieftum huius artis. Veruntamen in
¿ium hu- tertia figura faéta eft mixtio regularum & ptincipiorum.
«t*s artis. Sed in partciftadeclarabimus per ordinera,vno princi-
pio dedudo per omnia principia &per omnes regulas
per deduftionem ccncinuam: vt intelledusfirdifcuríí-
uusfingulariterperquodlibetprincipium. Et primo de
prima parte dicemus.
DE feONITATE PER P R 1 N C I -
pia dsduda.
Z)Í honi. T j O n i t a s per fe eft ratio bono quod agatbonum ííuc

tatefer J3producat: & quod eft magna per magnitudinem , eft
fnnctft* ratio duplicara bono quodproducatmagnumbonum.
dedufla. Bonitas per durationem eftdurabilis:8¿ficeftratiobono
quod producatbonum durabile. Et quod eft magna per
magnitudinem; vt didura eft: eft ratio triplicara , vt bo-
num agatbonum magnum& durabile. Bonitas per po-
reñaiem poteft cxifterc &agere: &fiebonitas per hoc
quod per fehabet, & per hoc quod habét a poteftate &
p e r h o c q u o d h a b e t a m a g n i m d i n e í & p e E hocquod ha-
bet
D E M Í X T Í O N E P R I N C I P . E T REG. toj
bet adurationCjCft ratio qeadruplicata bono quod pro-
ducán & agat b o n u m, ra a g n u m, d u i a b i 1 c & potens: & íic
dealiis principiiscum quibus poiruncmultipiicirercom-
imícen tenendo modum quem dedimus. Tamen exclu-
dimusccntianetatem o¿rninoiicatein,cum quibasnoa
poteft habercmukitudinem. Et quodeaitamus prolixi-
tatem, voiumas exemplificare quod íu quintuplicara &
fextuplicata, &rc. Sed exempliíkabimus &oílendemus,
quomodo eít per omnia principia combinata. Bonicas
per fapientiatn cft fcibilis. Et ficeftratio bono íctentifice
quod agat bonum feitum auc feientificum. Bonitas per
voluntatem eft amabilis, ergo cft ratio bono per amo-
rem quod agat bonum amabilc íiueamatum. Per vir-
tutem bonitas cft virtuofa: Et íic eft ratio bono virtuoíb
quod agat bonum virtuofum. Bonitasper veritatem eft
vera, & íic bene & veré eft ratio bono quod agat bonum
verum. Bonitas per gloriam eft gloriofa: & íic eft ratio
bono quod agat bonum gloriofum. Bonitas per diffe-
tentiam cftclara & non confuía: Et íic bené diftincléSC
clare eft ratio bono quod agat bonum claré aíeipfodi-
ftindum. Bonitas per concordantiam efteoncordabi-
lis, & íic bené & concorditer eft ratio bon© quod agat
concorditer bonum concordatum. Bonitas eft contra
maliciara quaeeft fuum contrarium. Etíic concordancia
eft contra contratietatenijco quodíunt contraria; & íic
bonitas bené & concorditer eft contra maliciam & c o n -
trarietatem. Bonitas per principium habetrationem
principii,&fie cft ratio bono bené,& principiantur quod
producat bonum principiatum. Bonitas habetratio-
nem raedii per médium: & íic bené & medianter eft ra-
tio bono quodeum medio agat bonum. Bonitas perfi-
nem habet rationem finis: &fiebené & finalker íiue per-
fe d é cft ratio bono,quod agat bonumpcrfedlum & qui-
ctatum. Bonitas per maioritatem habetrationem ma-
ioritatis}&íic bené maiorificé eft ratio bono quod agat
bonum maiorificatum. Bonitas pcrxqualitatemcft de
rationc aequalitatis: & ideo bené &xqualiter eft ratio
bono quod producat bonum ex pluribus rebus arqualifi-
catum. Bonitas qux miaor cft habet rationem minori-
G j
íoí OCTAVA PÁR-S
tatisper minoritatc: &ideo e ñ r a t i o b e n e &minorifice
bono m i n o ñ quod agat bonura ininonficatum, & hoc
áicitur rcrpediue íme comparaciuc. Diítum eft debo-
mtatededadalineaUterperomniapnncipia.Etquiage-
neraiiter de i pía locuti fumas, poceft artiftain linea bo-
nitacis multa adplacuum iuuenire.
Deduflio
DE MAGN I TV D I NE DEDVCTA
petpnncipia.
"\ /f A^nitudo eft bona per bonitatera , & bonitas eft

I
magmtu i V l n i r i g o a per magniatdinem. Et fie ex iftis fequitur
d m u per concietum.quod eft magnum bonum. Magnitudo eft
frtnct- durans per duiaiiom-m,& dmatio eft magna per magni-
p*. tiidineni: & c-x iftis fequitur concretum magnura & du-
rans. Magnitudo per pott ftatcm p'oteft exiftere &agc-
rc, & poteltas per raagnitudinéeft magna: & íicmagni-
tudo cura potdtace eft ratío, quare eft raagnum concre-
tum habens tnagnam poteftatem exiftendi & agendi.
Magnitudo eft ícibilis per faptentiam, &fapientiapcr
magiiitudinemeftmagna:& i fta dúo caufant concretum
magaum & feientificum habens raagnum fcire. Ma-
gnitudo eft arnabilis per voluntatem, ¿c voluntas eft ma-
gna per magmtu-'Hnera: & fi caufant magnum concre-
tum amatum,inquofnbftentationera habent. Magni-
tudo pee virtutem eft virtuofa, & virtus per magnitudi-
nemeftmagna: & ex iftis caufatur magnum concretum
& vmuofum, inquo habent fubftentatioHem: & ipfum
concretum efteííej&ipfaefunteffentiae. EtiniftopaíTu
apparet,quomodo piareseflentixcoraponuntvnum ef-
fe cura fcipfis. Magnitudo'perveritatem eft vera, & r e r i -
tasper magnitudinemeft magna: & ex iplis fequitur ma-
f num concretum verum, in qu,) fubítentationemha-

ent. Magnitudo per gloriarn eftgionofa,&perm3gni-
tudincm gloria t il magna.Etexipus fequitur fubiedum,
in quo magn'ficentiam & deleétauonem habent. Ma-
gnitudo perdifFtrfntiarti t fhhftmfb, ratione cutas di-
ñintlionisin eflentia rnagnirudinis diftinguuntur,ma-
gaificaas, magnificabile &magaiác,aíe : &differentia
• eft
D E M I X T I O N E P R I N C 1 P . E T R E G . 107
d i per magauiuincra magna, & ideo in codem fabie-
Cío participanc per magnineare& diñinguere. Magni-
t i j d o peECoac.Qrdahtiaiu eft concordata, Scconcordan-
tia per raagaiiudinem magnificata: & ideo in eodem
L ü i c d o participant per magnificare & concordare.
Maguuudo eft contrariabihs per comrarietatem , m
quancmii eft per uanfraucatiouem; fednaíuraliternon
t i l contra fe, Ec contraiietas per magnitudinem ma-
gna eft: íicut ignis & a q n a qux pcrnaagmtudincm ba*
bent centraliceatem magaaui ,calefaciendo &frigefa~
ciendo. Magnitüdo pernacuram Píintipii h a b e t ia fe
principia íibi coeírcntialia,fcilicctíaagniticattuum»mar
gnificabile&magndicare: &principsam ptr magnicu-
dinem e ñ magniricatum , habens i n fe nauualuerma-
gnumpríncipiatiuum,principiabile& principiare. Ma-
gnitüdo per médium habet ranoncmmediandi: & mé-
dium per magnitudmem habet racionem magniíicaa-
d i , fuppoíico camen quod i i n t in eodem fubietlo. Ma-
gnitüdo eft caula, quare fiáis eft magaus , & finis eft
caufa, quare magnitüdo eft in quiete, & hoc in eo-
dem fubiedto. Magnitüdo per maioritatem eft ma-
ior : & maioritas eft magna per magnitudinem: &hoc
eftneceffe vtinfubieílo quodlibet habeat a«£lum fuum;
fei icet magnitüdo , magnificare , & maioritas , ma-
iotificate. Magnitüdo per rationem ncquaiitatis ha-
bet in fe res coa-qu^liier, videlicet magnificaciuum,
magnificabile & magnificare, quae asqaaliter funt de
magnitudine : & aequaiitas ratione magnitudinis i n
fe habet res magnas fibi coeíTemiales , Icilicet ma-
gnum , atqualificatiuum , aequalificabile & aequalifica-
re. Magnitüdo quo ad mams, eft difp irata a míno-
ritate: quoniam cumipfanonpoíTeteíic hoc quod eft:
ratio hums eft,quod paruitas & minoritasconuertun-
t u r , feilicet q u o ad fubieílura i n quo funt : íicut pec-
catum quod n o n cftaliquidj & fie de acci-
dente quod non poteft pee fe
exrñere.
IOS O C T A V A PARS
DE DVRATIONE DEDVCtA
per principia.
Dedura- T^NVratio e í l b o n a p e r b o n i í 2 c e m , & b o n i t a s d u r a t p e r
ttone de- i f a ™ ' E t ideo durado i e ¿ l c c a u í a t d u r a c i o n e m : b o .
d u c U per n*I:as v e r o i n d i r e é t e , hoc cft, peraccidens-, & c f l : r a n o bo-
prmcL n o q u o d agat b o n u m durans, D u r a t i o e f t caufaquarc
m a g n i t u d o d u r a t , & eft magna per raagnitadinera: &
fia.
ideo i a f a b i e d o i n quo riint,pariicipat perdurare & ma-
gnificare; f u p p o í i t o tamen q u o d n o n i i t a í i q u o d prtsia-
cens , q u o d impediat a ¿ t u s c o r u m . D u r a t i o efteaufa
quare poteftas d u r a t : Scpoccftaseftcaufa quaredaracio
poteft exiftere & agere; & fie i n l u b i c f t o i n q u o í a n r , p a r -
t i c i p a n t per durare & poífe. Sapiencia durat per dura-
t i o n i s r a t i o n e m : & d u r a n b e ñ feibilisper fapientiam; &
íic i n (iibi cb ) i n quo funt,participaiic per durare & feire.
D u r a t i o e f t amabiiis per voluntatem : & voluntas eftdu-
rabilis p e r d u r a t i o n e m : & ideo i n f u b i e c t o i n q u o funt,
c o n u e n i u n t per durare & amare. D u r a t i o cft virtuofa
per virtutera : & virtus eft durabilisper durationera: & '
i d e o i n fubiedlo i n q u o fun t, d u r a ti o d i fta t a v i ti o per v i r-
t u t e m : & v i r t u s a priuatione per d u r a t i o n e i n . D e r a t i o -
n e d u r a t i o n i s cft durare. D e r a t i o n e veritatis cft v c n í í c a -
re:&veri£as durat p e r d u r a t i o n e m : & duratio per verita-
t e m eft vera. G l o r i a durat per r a t i o n e m d u r a t i o n i s : &
duratioeft gioriofa per r a t i o n e m g l o r i x ; & i d e o d u r a t i o
áiftat a poena per g l o r i a m : & g l o r i a diftat a priuatione
per d u r a t i o n e m . D u r a r i o eft clara & inconfufa per dif-
jferenuam:& d i f í e r e n t i a durat per d u r a t i o n e m : & íic du-
r a t i o per d i í f e r e n t i a r n h a b e r d u r a t i u u m , d u r a b i l e & du-
rare differenter & diftin¿lé;& difterentia habetpcr dura-
t i o n e m d u r a t i u u m , d u r a b r í c & durare permanenter &
duranter. Per r a t i o n e m c o n c o r d a n t i í c duratio haber i n
,íc res concordantes: & per r a t i o n e m duratioms concor-
d a n t i a h a b e t i n fe res durantes & p e r r a a n é t e s . D u r a t i o
c o n t r a d i c i t f u o c o n t r a r i o & deftruit q u a n t u m poteft: &
contrarietas deftruit q u a n t u m poteft d u r a t i o n e m : & r a -
t i o huius cft,quod contrarietas concordar cum n o n cííe;
& d u r a t i o d i c i t e ñ e . D u r a t i o per p r i n c i p i n m haber ra-
t i o n e m p r i n c i p i i j v t o r a n i a q u x d u r a n t , f u b r a t i o n c du-
r a t i o nis
D E M I X T I O N E . P R I N C I P . E T R E G . 109
rationis duvant: E t ideo p r i n c i p i u m per r a t i o n c m dura-
tionis durar. D u r a t i o rationc m e d ü haber médium i c i -
licet durare exiftens in medio durantis ¡k durabilis. Ec
médium ratione duracionis durar in fubieólo i n quo t ñ .
D u r a t i o ratione finis eftperfeda & quieta: & finis d u i a t
per r a t i o n e m d u r a t i o n i s i n f u b i e í t c in quo eft. D u r a t i o
ratione niaioiicatis eft maioiificarain aliquo lubieclo: &
maioruasper r a t i o n c m durationis eft fubftetata duran-
t e r i n f u b i e t t o . D u r a t i o rationc aqualuatis habet ratio-
ncm coaequandi: nam habet inter d u r a t i u u m , durabile
& durare libicoíiTcr.tialia-.EtcEqualitas ratione duratio-
nis durar in fubiedo in q u o eft. D u r a t i o in f u b i e d o m
q u o eft ratione rainoritatis e f t e i r c a n i h i l : & m m o r i c a s
ratione durationis durar & valet circa elle.
D E P O T E S T A T E D E D V C T A
per principia.
P Oteftascft bona per b o n i t a t e m : Et bonitas per pote- Depúte.

ftatcm poteftexiftere &agere; &ideo i n u i c c i n í u b i e - p^te de.
d o i n q u o í u n t f e c o n d u m n a t u r a m q u a m habent:mouet d u é í a p er
¿
fe í u b i e d u m a d agendum & exiftcndum c u m iplisbcnc prtnct-

& potenter. Potcftas eft magna per m a g n i t u d i n c m : Sí
m a g n i t u d o poteft exiftere & agere fecundum poreftacc.
Et ideo i n í u b i e d o i n q u o f u n t , q u o d d e f i d t v n i j f u p p i e t
alteri fecundum rationem fuam. Sedquandoque eit a l i -
q u i d pradacenSj q u o d impedir hoc q u o d eft p r i n c i p i u m
de alia ratione. Poteftas eft durabilis pctdurationem.Ec
d u r a t i o p o t e f t e x i f í c r e &agereperpoceftatem: & í¡dura-
d o eft 3Eceraitas5exiftere & agere funt neceflariajeo q m a
inaeternitate aulla eftnouitas. Potcftas per lapientiam
eftfcibilis. E t l a p i c i n i a p e r p o t e í l a t e m poteft exiftcreSc
agere: & f i conuertuncur,exiftere & i n t e U i g e r c , & agere
í u n t d e n e c e l í i t a t e , q u o n i a m n o n p o í f u n t aliter íc habe-
re.-fedhoc de D c o i n • c l l i g i t u r t a n t u m m o d o . Poteftas
p c r v o i u i u a t e m eftamabdis} ¿ c v o l u n t a s perporeftatem
poteft exiftere & agere: & í i c o n u e r t u n t u r , f u b i e d u m i n
quo fun^poteft de neceñ'un te exiftere & agere & amare.
Poteftas per v i r t u t e m eft v i r t u o f a : -Scvirtus perpotefta.
« m poteftexiftere & agere: & fie l u b i c c l u r a inquo funt.
lió OCTAVA PARS
poteft de ncccíTltatc cxiftere & agere & amare. Poteftai
per virtutcm cíl virtuoía: Scvircus per poceítatem poceft
exiftere & agere: & fie fubiedum iü quo íuntjpotencer &
virtuosc pntcft eífeexiftendo & age o do. Poteftas pee
Yenwtcm cft vcra:& ventas perptutlhtem potcílcxifte-
re & agere. E t f i i n l"u b i c ¿lo in t] a o í u 11 r, a o n c o n uc r c u n-
tar: pnuatiocoaucrííoais ponicquod íubicchrn in quo
í'unt.poteftellc ratndax &ociüíum, Poteftas per glo-
rianicítd.lcdtabilis : & funilker gloria per pocefbeera
poteft exiftere & agere. Et íi i a ítibieclo m quo íun t, con*
ucrtuntii! : neccílaifo poteftas diftac a pceua; & gloria ab
impotencia. Poteftas per difirerendara eft rano iacon-
fufa&c!ara: & d i í F c r c n . i a p c r poceftatera poceft exiftere
& agere. E t l i in (libieclo in quoíuhcônuercuntm : fe-
quítur de neceífuace, quod í a b i e d a m íít a d a m pofie &
in diftinguere bené ab ipfo. Poteftas per coacordan-
tiam eft concordabdis: & concordancia per poteftatcni
poteft exiftere & agere. Et íi non cotuu ruuuvu', priuacio
conucríionis pona impoífibíle cíTc ni tubietío polle&
concordare. Poteftas per concnirictatcm non poceftef-
ía contra íe: nec contrarietas per poteftatem poteft efle
impocens. Et quod non conuei tunrur.priuatioconuer-
fionisponicûod poteftas aliquaefta contrarietaiedif.
parata. Poteftas per piincipiumhabet aaturam princi-
piandi'&principium per poteftacetr? habetnaturam pof-
íiíicandi; & íi conuemintur,poííe & principiare íunt dif«
parata a cótingentia & noauace. Poteftas per médium
habet naturam mediandi:& periftam naturam.poffe ex-
i u i t i n medio potentis & poílui. Ec médium per posefta-
tcm poteftcxiftere&ag:re:& ideomediú ponit influen-
cias a fine, & refluemiasá principio, & naturam eorurn
f- oere. Poteftas per finem eft quieicibilis: &íims per po-
teftatem poteft exiftere & agere. Et íiconuertuntutjim-
poHibilc eft quietcm non elle infubietlo, in quo funt,
Poteftas per maioritatem habetnaturam maiorandi: &
matovitas per poteftatem habet natura poílincandi. Et
quod non conuettuntur, priuatio cónerhoois facuipías
efle limitaras in fubiedo in quo funt. Etin iftopalíuap-
parec,qaomodo eutia ercfcibiliacrefcunt vfque ad ter-
minum
DE M I X T I O N E PRINCIP. E T REG. n |
minum determinatum á natura: Scinfeaeduteadcor-
r u p r í o n e m i n c ü n a t i o n e m habent. Poteftas per ¿ c q u a l i -
tatem habet naturamcoaequandiinter p o t e n t e m , p o í í l -
tum & p o í l e . E t aequaluas per poteftaten» habet n a t u r a m
poíTificandi: & fi c o n u e n u n t u r , impoífibileeft p o i í c , &
coaequare aliterfe poííe habere. Poteftas per m i n o r i t a -
tem cft circa n o n c l í e : & m i n o r i t a s per poteftatemeft
circa clTe; & ideo poteftas & minoritas n o n c o n u e r t u n -
tur. Et (i conuerterentur, eUe & n o n eíVe elFcnt conuec-
t i b i i i a : q u o d eft i m p o f í i b i l e .
DE SAPIENTIA DEDVCTA
per principia.
S Apientia eftbona per b o n i t a t c m , & bonitas per fapi- Dtftpie*

e n t i a m cft Icibilis. E t íí c o n u e r t u n t u r i n f u b i e d o u i tiadedm-
q u o f u n t j f u n t c i rationes bene agendi & b c n c i n t e l l i g c n - ft*fe'
d i , & a l i t e r n o n poffunt fe habere. S a p i é t i a p e r m a g n i t u - pmet"'
dinera eft magna: & m a g n i t u d o per lapientiam e í t t c i b i - f ^ 1 -
lis. Ec íi c o n u e r t u n t u r , í'ubiedium i n quo í i i n t , confiftic
p e n n u e n i r e & ituclligere, &alitern6 poíTunt fe habere.
Sapiencia per d u r a t i o n e m eft H u i a b i l i i ; & duratio per í a -
p i e n t i a m eft feibilis: & íi illa d u r a t i o eft .-eremitas, fcirc
& ceternare i n í l i b i e t l o in q u o funrjílint de necciruatc;&
©ppofitum cocum eft i m p o l ü b i l e . Sapicntia eft potcns
per poreftatem , & poteftas feibilis per fapientiam : & íi
c o n u e i t i i n c u r , t a n t u m eft de pe Üe q u a n t u m cft de i n t e l -
ligere & i n ipfis magis & minuseft i m p o í l i b i l e . Sapicn-
t i a cft amabilis per voluncatem , & voluntas cft fapiens
per fapientiam: & í i conuertuntur, t a n t u m c f t i n fubie-.
¿ t o d e amare,quantum deintelligerc. Sapientia eft v i r -
l u o f a p e r v i r t u t e m ; & v i r r u s fcibüis per fapientiam. E t f i
n o n conuertuntur i n l l i b ' c d o i n q u o f u n t , eft ignorancia
poífibiiis & eciam v i t i u m . Sapiencia per v e m a t e m eft
vera; & y e n t a s per fapientiam eftfcibibs. Et íí n o n c o n »
u e r t u n t u r ,veritas eft c r e d i b i l i s ; & i n t c l l i g e r c poreft efle
m e n d a c i u m . Sapientia per g l o r i a m cftdeledabilissfic
gloria per fapientiam eft feibilis: & quando n o n conuer-
t u n t u r , feire poteft eífe cuín p a í l i o n e , & d e l e f t a t i o c u m
i g n o r a n t i a . Sapientia per d i í F e r e n d a r a eft claraíratioQ&
ÍU O C T A V A PARS
cuius haber in:ellc¿tura,intclligibilc&intcll)gercintcr
fe diftinda: íinc autem diftinóhone eííec confuía. Et dif.
ferentia pcríapicnuam eftintelligibilis: quae tamen fine
dirtcceniiatiucv, ditíercntiabili & diíFcicnciare,non elícc
intelligibilis. ó'apitntia per coucoidantiam habet infe
res concordantes, fcüicet intelieótiuum, incelligibile &
intelligere: qua:concordan: in vna eflentia quse eft ex
ipíís, be concordanc inexiftendoplura, eojquod vnura,
non eft ahud. Et i pía feilicee concordancia per íapien-
nameft inttllicñbilis. Per contrariecarem ignorantia
cltjininucalap;entix,eo quodirapediteiintelligerc: íed
Tipientiaquaecum concordintia conuercicur}non cimet
cuncranecatcnijco quod ei non poteít intelligere impe-
diré. Sapiencia per principium eft principiuxnincelli-
gcndi.Etprincipiumperfapientiam eftintclligibiie. Et
l i c o n u e r c u n t u r i n í n b i e d o in quorunc,í"uncde neceíü-
tate: ¿se non poífunt alicer íehabere, inceiligereper na-
tura m medii coníiftit in medio incelligencis & intelle¿ti.
Et raediurncft incelligibile per íapicnnam : Tapien tia per
finem eft quieícibilis : &: íinis per íapientiam eft ícibi lis.
Et in íubiedo in quo íunc,íi non coniiercumui",poceft cf-
feincclligere fine quiete & quies íine intelligere. Sapi-
encia racione maioritatis poteít in íc recipercraaiusin-
telligere.íed quod cum niaioritatenon conuemcur.non
poceft infinité malorare: fed finicé, viera quod tinitum
nonpoteft fe extendere. Sapientia racione ¿equalitaiis
habet in fs raciones eflentiales xqualcs: viclciicet inna-
tum, intelíeétiuumjintelligibile ¿intelligere: &£equa-
litas per fapientiam eft intelligibilis, quas incelligibilitas
eft deducía per aequatiuum, sequabile Se xquare obiedi-
ue. Sapienciafiueincelledusciun rninomatc non con-
uertitur: quoniam íi conuerterecui-,íemper haberetmi-
nus intelligere, & magiscompeteret ei ignorarequam
intelligere, quod eftimpoflibile.
DE V O L V N T A T E D E D V C T A
per principia.
D e S-olu- X T Oluntasper bonitateraeftbona,&bonitas pervo-
títtsde. V luncatera eft araabilis: & íi conucrtcrcntur, íubie-
éturo
D E M I X T I O N E P R I N C I P . E T REG. nj
¿luminquoelícntfempcr ellíc bonum agens &amans, du&aper
& inconcrarmm nonpoirecfe habere. W)iuntaspcrma- pnnct.
gnitudinera ctt inagna:& magnuudo per voluntatem «íl pta*
amabilis; &idco ainabilitas volunutis cll magna: & a»
niabiluasetiam magnicudiniseñmagna. Ec íiconuerte-
rcntur,e(l"cnc amatiuitas & amabüicas in i n ñ n . t o d e ma-
gnificabÍli>magnificatiuo& magnificare & amate. V o -
laucas per durationcm eft durabihs. Et duiariopervo-
luncacé eft ámabilis ; & f i durado qux eií anémicas & vo-
luntas conuerterentur, de neceffuate aecernart & amare
eflcncab aeterno & in sternuin. Voluntas per poceftateoi
poceftexiftere &agí/re. Er poceftas per voluntatem eft a-
mabilis :Ec in fubiedo in qno non conuercuiuur, volun-
tas púícñcíl"wimpotcns& poteftas non dileéla. Volun-
tas perfapientiam eft ícibilisc&fapientia per voluntatera,
eftamabilií.Ecíi hocefteum magnitudine &i«ccriiiratc,
fequitur quod incclíigere & amareíunc denecefíicatc.
Voluntas per virtutem eft vucuoía,&virtus per volunta-
tem eftamabilis, fed íi non conuer-untur, yirtus poteft
efle odibilis & voluntas vuiofa. Voluntas per veritatem.
eft vera. Sed vbi voluntas & veritas non conuertuntur,
veritas poteft elle odibilis & voluntas faifa. Voluntas
per gloriam eft deledlabiíis; & fie gloria per voluntatem
eft ámabilis; &lic voluntas per gloriara diftat á poenaj &
gloria per voliwuatera diftat ab odio. Voluntas per dif-
ferentiam cominee in fe diftindionem inceramantem,
amabile&amare:&funtinipfa ciare & non confufe, Et
d.iiFcrentiapervo!untacem eft amabilis. Voluntas per
concordanciam haber in fe res concordantes, videlicct
araan:em,amabile & amare:¿¿concordancia per volun-
tatem eft amabilis. Etquod eftamabilis cum bonitate,
magnirudine, duratione, poteftate^c. funnn ipfa araa-
bilia,concordans, concordabile & concordare. Volun-
tas cum conrranetatc odit vuium & peccatum: & íl vo-
luntas Sccontrariecas conuerterentur, nunquam volun-
tascum concordancia poflet diligerevirtutes. Voluntas
perpnneipiumeftprincipium diligendi. Ratiohuius eft:
quia o m n la a m » b 111 a fun c amabilia perrationcm volun-
taús. Vade fequitur, quod principium quoad rationcra
H
«4. OCTAVA PARS
Toluntatírcñ amabile, & i n ifto paííu apparct q u o m é á é
•vnum ens caufltaliquidex fe, vt ab ipfo aliquam vtilita-
tem acciperc podit. Voluntas ratione medii haber in fe
IIHCibiim,vidclicct amare : & médiumranonevoluntatis
eft amabile. V6lmnas rationefínis eftperfeda quieté,
cum vidtnTehabercin ipfa quictem bonam, magnam &
durantem, &potentem amare, fine quo finis non poteft
fibi fufficere. Voluntas cum maioritatc eft in maiori
adu amandi: & vt inaiorem adum h abe re poñit, mato,
ritas eftamabilis. Voluntas quo ad fationem arqualita-
tis habet natnram coxquandi peramantem, amabilem
& amare. Et arquuliras per voluntatera eftamabilis. Vo-
luntas cum minoritate eft circa nilu! & cum nihiló eft
extra vacuitatc^, ociofitatcm, & (i voluntas & minoritaj
¡conucrtcrcntur,non efle effet magis dcíiderabilc quan
eíle, quod eft impolllbilc.
DE VIRTVTfc DEDVCtA
per principia.
te dedu.
¿laper
V lrtus eftbona per bonitatem: Scbonitas eft virtuofá
pervirtutem, &fievirtus mediante bonitatc*ftia*
tio bono quod agit bonum, & per fe qnod agere l u viu
frinci- tuofum. Virtus per magnitudineraeftm.igna:5¿magni*
tudo eft /irtuofa per yinutem,quod non eiiet íi non ha*
bcret virtuificantem, vittuificabile & virtuificare, qua
cíTentde fuacílentia &idem cum ipfa. Virtus durat peí
durationem, & fi eft idera numero cum d u r a t i o n e , í m *
per durant in fuá cífentia virtuifícans, virtuificabile &
virtuiíicare. Virtus cftpotens pcrpotcftatemj&ucpottft
contra vitium &peccatum3 fed non poteft quando ho-
mo non vult agere de poteftate : & ratio huius eft, quia
vitiofus & ocioíiis eft. Virtus eft fcibilis per fapiermam*
&rapienttahabetfcircvirtuofum pervirtutem, íuppofi-
t o tamen quod tranfeat adus voluntatis, qui caufata-
mantem. Et inifto paílu apparct quomodo vna virtus
eftcoadiuuatiua altcrius. Virtus eftamabilis pervolun-
tatcm;&voluntas eft virtuofá per virtutem, & íic conuc-
»iunt peramare & virtuificarc. Virtus eft vera per veri-
sa£cín,& veritas virtuofá per virtutem, & fi in fubiedo in
$ t M I X T I O N E P R Í Ñ , C Í P . ÉlT R f i é . | f |
qUO futir j eíTcnt idemjnunquam eílet in illo falfificar*
aut peccare; Viuus eft deledabilis per gloriara, & iUa
deleAatio cft per vircutcm virtuofa. Ec in ifto pailaap-
parctjquomodo virtuormin delegando appecic g r í l ^
Virtus per dlíFercndará t í \ clara non confuía,eo quia
difFereníiaponiidittsndionem inccryircmfican£en),vir-
tuiñeabik & vktüificare, ^fanc idem per cíícntiam: St
vittus ponit quod difterenua habeac virtuccm ad boc fa-
ciendum. Vatus per concordantiam babet in fe resef-
fentialcs concordantes!,ex qaibus eft vBa t f l l n ü a , & vir-
tus ponit quod concordancia íuvutuofaadhoctacien-
dum. Viuus cílcomralaum coutvaiiuni,rc¡licetvitiiiin.
Sípeccatum: & eft contra ipfum cilm bonitatc, magni-
tud!nc,&c. Conrrarict;.s eft contra virtuccm cura p r i -
üatione fui habitas &cum pnuatione habitas volunta-
tis,magnitud'nis,&e. Virtus peí; pnontatem eftprimi-
tiua,co quiaquicquideft primitiuum,eft perpnorita- '•
tcm primitiuum: & quicquideft yirtuofum,per virtutent
cft virruofurrii&idcopnneipium eft virttíofuíri per virtu-
tem. Virtus per incdium eft raedtabilis: & médium pee
vir'utcm eft virtuofum. Virtus per finern cft perfecta &
i n quiete: & íic iufti cum virtute tsndunt ad quietem¿
Vittus per coaioritatera habet naturarn maiorem: & ma-
ioritas per virtaremhabeteffcutiam virtuofam. Virtu»
per sfqaalitatem habet-naturam coaequandi iufticiam
cura prouidentiaj&c; Ecíicdeinteiligere&amare, quas
quasadoque^qualkcrfuat virtuoíai Virtus rationemi-
nori'acis'quundoti'iecftminor, íicutquandcquc eftma*
ior Etíicquando eft m!nor,conucn;ccum non efle/teut
qaandocilmaior,conuenit cumefle.
DE V E R I T A t E D E D V C T A
, pet principia»
7 Entas per bonitatc eft bona: Et bonitas peí teritá- Biîf/k
' icm cftvet3y¿c íi conueftumur, funt idemferaper tutede.
bonus & veras.- Sedquandoin áüquo fubicdtonon con- duft*ps§
teauntur ,atiquÍ5 opcat habere. bonu ra fallo modo, & frmci-
non veré ñeque virtuolc: & mifto paífu apparcrj quod in ¡m*
«otniae boaitas &, veüías noa coBucrtuatur. Vcritaá
Ü á
nú O C T A V A PARS
eft magna permagnituáinem : &magna non effét niff
haberct veriíicantem,vcrificabilem,vcriíicarceírent'ali-
ter infe. Veritas per duracioneni durat,eo quiadurant
in ipfa verifieans, vcriíicabile & verificare. Smnlitc: &
quandoque nioralitcr agendo j n u a , cum hoc quod eft
extra,llcucin i'eníatohunudum radicalecum nutrimcn.'
tali, veritas per poieftatcm cftpotens: Scíi eft idem cura
poteftatc, nullafalíuas contra ipfam poteft. Veritas eft
Icibilis per (áp:entiam : Et fapientia optat veritatem ve
veré le haberc polTlr :id feirum. Veritas eft amabiiis per
voluncaiem, vt voluntas veré pofíit haberc fuamama-
lum. Veritas pervirtutem eft virtuola;&virtus per veri-,
tatem eft vera: &ideo participant per verificare contra
falfificare.&peccave. Veritas per gloriara cftdeledlabi-
lis:&gloria per veritatera eft vera. Etíiciufti vere&glo-
riofe tendune ad gloriara fempiternaro. Veritas per dif-
feren tiara eft clara & á confuíione difparata. Et diíFeren-
t i a p o n i t ^ u o d i n veritate vnusíit verifieans, alius verifi-
catus,&alius verificare,&veritas ponit hocin vero. Ve-,
íitas per concordantiam haber in fe res coeflentiales
concordantesícilicetveriíicatuiu, verificabilctn & veri-
ficare, quse concordanc ineífentia: &concordant quod
íínt pinta: & vcrira<; ponir, quod concordantia habeac
veré quod haber. Vendas eft contra Llíltatcra: & eft co-
tral piam cura fao verificanuo,yerificabili & verificareiflc
ideo eft ab ipfa limpliciter difparata. Veritas per pnnei-
piura habet natuiara principiandi,íicut principium pee
naturara veritanshabct naturam veriíicandi : & ideo ve-
litas eft principiunijquiaquicquid eft veíum fub rationc
veritatiseft verura. Veritas per raedtura habet verificare
in medio verificantis & verificabilisj 8c veritas ponit hoc
invero. Vetitasperfinem eftinquiete: & finis per veri-
tatem tftverus, &!n fubiedlo inquo fumidem,veriras
uunquaeftcum labore\neq;finisin errore. Vna veritas
eft maior altera:& vna maiorirasverioteft alia:&hoceft,
quia noconuertuntur. Vtriras rationeasqualitatis,ha-
bet in fe a-qualiter per veritatem verificantem,vcnficabi-
lem &verificare:&ae'qualitas habet veré hoc quod habet.
Vna veiitai eftminor alia:& illa qu^ miuor eft^participat
cual
D E M I X T I O N E P R I N C I P . E T R E G . 117
cum non efle; eo quia minus habet de elle, & veriras
ponit hoc in vero; Scminoritas enarri hoc ponicih fuo
genere.
t>E G L O R I A D E D V C T A
per principia.
G Loria per bonitatem eft bona. Ec fie ratione bonita- De gloria

tisquamhabet,eftbon6racio,quodagatbonum & deduSa
per fe : acquodillad agerefit glorioíum. Gloria per ma ¡>er p n * *
gnituiinem eft m a g n a : & magna non cft íinepioprio ept*'
gloriante, gloriabik & gloriare: 8c fi fuaniagnitudoeft
infitma in íuo gloriari, eft infinire. Gloria per durado-
nemdurat: &íieft aíternitasduum durare efl per alterna-
re in quo non potell efitnnnouaiio. Gloria per potefta-
tera eft potensagendo &exiftendo: & íieftidem cumpo-
teftaie,impoíIibiieeft ipfameíTein defedu & ocioíiraiev |
Gloria per fapientiameft fcibiliSj&fapieniia per gloriara
eft deleftabüiSj &¡:lic conueniunt per deleélare & feire.
Gloria per voiuntatem eftamabdis & voluntas perglo-
riam deiedabilis, & fie voluntasdcledando appent a-
liiatum : & fi in Tubiedo in quo funt voluntas & gloria
non funt ideen: voluntas quandoque habet tnftuiam,co
quod non habet amitü.Gloria peí viuutem cft vinuofa,
&virtusperglonáeft gloriofa: & fie homo virtuofus de-
legando acquirit virtutes. Gloria per veri tarem eft vera;
i &veritas per gloriam eft gloriofa; & fie hemoverusin
fuá veritate & gloria eft in dcledatione & quictr. Gloria
cura diíFerenua eft clara acónfufionedifparata. Quo-
niam difFcrcntia ponit,quod «ñus fit gloiiofus,áliusglp-
. iiatus,&:fic de gloriari:&gloria in hoc p o n i t per delcda-
tionera. Gloria per concordantiam habet res concor-
dantes in vno & i n p l u i ibus (alicer ploriatuiuro, oloria-
bilc & glonari. Gloria.cum gloriare diOatapo^na fui
contradi, fine quo nonpoííct perfede diñare. Gloria
perprincipium habet rationcra principii, & i n fubiedo
in quo funt idem glorians &principians,de feipfo pnnei-
piant glodatum & vnitum : & fimiliter glorificant & '
principiant glotiati & principiare, fpirando & amando;
vt apparet i n diuinis. Gloria per médium eft inflaxiua
H j
p8 OCTAVA PAR. S
Scrcfluxiuat&mcdium per gloriara eft vn dctrdatio«c 3?
glorifícatione. Gloria per tincm eftm quiecc:&ñnisper
gioriam in glodficatione. Er ideo glorians fine gloriaro
<&gloriannqn potefteffeinquiete, Gipiia quainomar
ior cft, tanto magis in deleftarione eü : & snaioritas
quanto maior eft, tanto magis imago dsleóladoniseft,
Gloriaíinearquilitate libi efléniiali non poteftcíTc per fe
i n q u i e t e , eo quia déficit inhabendo aqualiter gloiisn^
tcm.gloriabilc & gloriari. Gloria cuna minoiitateeft
circapoenam & nonefle: ergo cum maioritatc diftat a
pana & non cilc.
DE D I F F E R E N T I A D . E D V C T A
per principia. ,
p e dijfe- TÎfFerentia eftbona perbonitatern: & bonitas eft di-
rentiade JL^ftindaper diíFcrendam. Et ideo diíferentia&bo-
duélttper nicas func rariones fubiedo in quo liinr, vt benc & d u
fnneu ftinítcagatíiucprodücatbonumdiftindum. Diffeten-
tia eft magna per magnitudinem, eoquod caufat diíliiv
ílioncm inter genus:&genusintergenus: & f p e c i e s i n t e E
fpeciem:Scindiuidunm ínter indiuiduum:&ind¡uiduum
Ínterindiuiduum &{uum aftum. Et íicdifferentiacftita
magna quod infe continet omnia: magnuudo vero per
differentiam c ñ d i f u n d a , eo quia ponit eam in fuo pro-
prio numero íiuc g e n e r e : & inipfa ponit diftindionem
Ínter ra agnificatiuú,magniíicabi!e& magnificare, qus
deeflentia funt&naturaroagnitudinis. DifFcrentiaper
durationcm durat, & duratio per d i f f e r e n t i a m habetin
fe res diñind3S,qua:funtde íua clTentia, feilicet durans»
durabile & durare. Et differentia per durationem durat;
diftinelioquaecum acternitate conuettitur ab aeternoin
aetcrnum durat diftinguendo inter «ternantem, seicrna-
b i l e m & seternarc: & hoc fignificatum eft per beariffinii
trinitatem. DiíFcrentia eftpotentia innata abfolute; SC
eft porensper ôteftarem; eo quia caufat in poteftate di-
¡ftindiouem inter potentciTi,poíi tura &poíí'e.Etpotcñas
poteft hoc cum difE-rentia. DiíFerentia ell feibilis &per
fapieniiam,& fapicntia per naturam differentia: potert
itttclligere difti»dions4n inter intelieéüuumjintelügi-
f)E M I X T I O N E P R I N C I P . E T REG. nf
bile&iatcüigere.vcíínt inteiligibiüa: quoniam fine dif-
fecenda non poflenteíTe obietíabtlia fiueiuceliigibilia,
DifTercatia pcrvoluntatcm cft dcfiderabilts, re voluntas
poílicin íehaberenacutam amadii &exiftcre clara ratio
snt;r amantem,amabilcm Se amare,íínc cjua diftindtions
elíce ratio confuía &impocensad amádum. üitFercntia
per veruatcm eft yirtuoía:& virtus per diííercnmm habeí
ju feresdiftinclas, in quibus haber agentiam & cxiíkn-
• tiam:& virtus per difFcrentiam cft diiparataa vitioj imo
fine ipfaomnia^ílcnt idemnumero, Differentiapervc-
ricatcm eü vera, & mitas per difieren tiam res veras po-
nit,ficut verum eft diftindlionem efle ínterverificautem,
verificabiiem & verificare: Inter ihcelligentcra,intelligi-
bilem & intelligere. DifFerentia per gloria cft deledabi-
lis: & glotia per difterétiampoteft habere deledationctn
per glotiantem^loriabilé& gloriarijque finediftinftio-
nc ¡n gloria non poflem efle. DifFerentia per concordan*
tiamnabetin fe rescócordantes, quas in fe recipit dittin-
guendü inter concordantcm, concordabilcm & concor-
dacc.Ethoc facit diíFerentia cumíuodiíFerentiatiuo,dif»
ferentiabili & differentiare: & infimul difterentia & con-
cotdantia in fubiedo in quo funt.ponunc ipíum fubic-
¿lum vnum in communi , quodhabct in fe plucs res
concordantes & difFcrcntcs,ex qmbus cft conftitutura,
íicutvna fubftantÍ3,vnus homo,¿ce. DiíFerentia&coa-
trarictas innatadiíF&runt. Et hoc quod quandoque dif-
ferentia concordar cum concotdantia innata diñin-
guendo,concordando & generando. Etquandoque dif-
ferentia cum contrarietare agir contra concordantiara
diftinguendo,contrariando & concordando, & hoc vt
cotruptio rnius fie generatio alterius,&econucrfo. Et
hoc fimili modo fie in morahbus , vt fignificabimus.
DifFerentia per principium haber rationem prioritatis,
Tt fit ptincipium gíneraleadomncs difFcrentias: & hoc
cum iuo propriodifFerentiatiuo,diíFercntiabili & diffe-
icntiare: fine quibus non poílet efle in ifta altitudinc,
neq-, rationem principiihabere. DifFerentia permediutn
habet naturam medii, & in fe habet médium fcilicetdif-
ü i i t i cum ûo diftinguit vnum ab alio, feilicet ipfuí»
H 4
no OCTAVA PARS'
diffme, & ipfum exsftit inter difFercmiatuuim &difFc-
renciabiíe. DiíFetentia per tiiicm cft i a quiete: & íua
quics cft diftingueve ínter v n u m &aluid, vt habeatfab-
ietla,in qmbus lirj& agentiam habete poíTu. üifFercntia
ratione inaiontatis cft maior in vno lubicdo quam m
alto. QuoniaineíTentiis fubftantialibus maior cft qukm
i n accidentalibus. Vncíediifei<;ncia maiorem athonera
habct diftinguendo bonitatem fubftantsalem a magm-
tudine accidentali,&maiorem aítionem habetio diiun-
gaendo iu eadem cílcncia plures resconftituenccs ipíam
e l i c n t i a n i j C j u a m in diftinguendo eíientiara ab cílentia:
ve figuiíicatum cft in intciledtu, in quo diftenuu pecdif-
ferentiam^ncelleftiuumjintclligdnlc & intelligcre: quae
innatJE&aequaliterfunt partes intclledus. Veruntamcn
ínter eíientiara & eflentiam magis ponit fe extenfme.
DiíFerenciaper ^quaütatem babee in fe res ítquales:ficut
arqualiias per diíferemiam habct in fe res diftindas. Et
ideoin fubiedoin quoíunt.recommunicamper difFerrc
& coxquue. Diíícrentia peeminoritatem eftmmor, fi.
jper maioritatem cft maior: & quia minoritas cft paruura
í u b i e d u m fiue paruum quid, difFerentianonpotcftin-
trate ipfam cum fuá rnagnitudine, nce potcü mukum
difFerre per ipfam; & fecundum quod paruum intrat,
paruum diftinguit.
DE CONCORDANTÍA DEDVCTA
per principia.
Deduñíó /""Ôncordantia cft bona perbonitarem,&bonitas cft
concorda concordata per concordantiam: &íicin fubieótoio
Ú A per q u o f u n t ^ a r n c i p a n t b o n i f i c a n d o & c ó c o r d a n d o . Con-
prmci- cordantia per magnitudinem eftmagna; 5:magna non
fía. clfct fi careret c6cürdatiuo,concordabili & concordare,
quae funt dé fuá cifetuia: imo contrarietas eflet magis
inagna,qu3E bocimpcdirct)imo concordantia eft magis
m a g n a q u á m contrarietaSjCo qiíüdimpeditei quod non
íitprincipium fubftantiale, vtinartc maiori probatura
eft. Concordantia eft durabilis per durationcm,dinan-
tibus in ipfaconcordatiuojconcordabili&concoidare;
exquibuseft. Concordantiaper poteftatépoteft exiftere
Scagere,
DE M I X T I O N E P R I N C I P . E T REG. u i
&agere,& poteftasper concordantiarn habct res con-*
cordances: ¿ i d e o in quanco concoidancia & poteftasm
fubieáto mquo íunt, kconiungunt,in tanto a concrari-
etate fe prolongant. Concordantia eft fcibilis perfapi-
entiara iuieioteileétum^quandoiuieUeílus ipfam ob-
iedac intelligendo fuam eílentiam , & fuum eflentialc
concordadaum,cocordabüc & concordare,raaîs ipfam
obieátat & attingit quam obiecliando ipíám pereíTen-
tiamíantummodü,&concordantiamagis intelledui fe
communicat concordando. Concordantia pervolim-
tatem eft amabilisjeo quod concordantia ponitin vo-
lúntate aílarn faum: vtamans, amabile & amate , con-
ueniantin identicate eflentiae. Concordantia cocordac
virtutem cura, virtute infubieéloinquorant: Schocfacic
infua eflenria, &ine(lenüa virtutis,quoniam extra non
poffet hocfacete ,eo quiafuus aftas nonhabcrecfubie-
düm.in quoeflet fubitentatus. Concordantia per veri-
tatem eft vera; & veritas per concordantiam eft concor-
data: & ideo in fubiedoin quo funt per concordare &
verifícate, diftant a contrarietate & filfitate. Concor-
dantia per gloriara eft deledabilis, & gloria per concor-
da miara concordabilis: & ideo vnaratioappetitaliara.
Concordantia non poteftefie fine difieren tía ¡difieren tia
Vero poteft eíle fine ipfa, fecundara quodconuenit cum
contrarietate,& in ifto paífu apparet,quod diífcrentia eft
principiara raagis genérale quam concordantia. C o n -
cordantia & cóttai ictas funt oppofita, eo quia hoc quod
concordantia conftruit, contrarietas deftruit, & econ-
ucrfo: fed concordantia eft altius principium quam con-
trarictas,eo quia conueniteum eíTe concordando: con-
ttarietas vero cum nonefle in contrariando. Concor-
•dantia per rationcm principii eft generalis ad orania
concordabilia; eo quia principium ponit, quod concor-
dantia habeatvnum principium adiuum, &aliud paíli-
uum)& aliud neutrale; cum quibuscontinct infeomnes
concotdantias inferiores contentas fub ipfa. Concor-
dan tia per médium eft influxiua & refluxiua,pcr concor-
datiuum , concordabile, & econuerfo: & concordare eft
toedium ínter ifta. Concordantia quiefeit per concor-
H 5
m O C T A V A PARS
Harcôncordatiuutr &concordabi!e:exrraqu^nonpofl
fet quieícere,ñeque finís fine concordantia poílcteíle
«uies. Concordantiaquandoque eft niaioijqaaadoquc
m i n o r . Raiio h u i u s eft: quod in aiiquo (libicdo m a i o res
res cocordant quam i n aiiOjílcut in homine magis quaia
inrofa.&in roía quam in lapide. Concordantia c u m x-
qnalitatcconucnu,vtii.ibcatin fc-^qualitcrconcordati-
uum,concord.;bilc & concordare,libi cocíTíntialia; fine
quibas aequ;! 11 ras non poflst cííe fubicclumj inquo finis
concordantiarqiiuTc-repoflcr. Aliquaconcordamineft
m i n o r aiia: & eft minor,eo quiacum magnitudinc 8c
roaioritatc ir nofitatem iatrarenon pntcTt Et ideo con-
cordantia cum minotieeíe eftcirca nibil ,hoc e f t j C i i c a
eontrariccatem qua'faaeftoppofita.
DE C O N T R A R i E T A T E D E D V C T A
perprincipia.
Dedufiio / ^ O n t r ^ r i e t a s quandoque eft bona per bonicncm ,
contrart
V-^quandoque mala per raaliciam, Perbonitatem : li-
cut homoqui cum virtucecontradicit v i t i o : & í k u t con-
-ttatf per
trariecas eíementorura, fine qua n o n cífet generatio.
prfftct-
Mala ,pcr maliciam:íicuthomo iuiuftus,qui. cutn v i r i o
coníradicit virtuti: ÍSkficutínfirmitas quae d i contra fa-
nitateni,&raors contra vi tam. Con'raticraseft magna
p e r magnitudinem , quoniam magna contrarictas eft
i n r e r Deum & peccatorem , & Inter aquam & ignítra^
&interbonum & mulum,& inrer venun & taUumi&liu-
iufmodi. Contrarietas durat pe r dmationem, non an-
tera pcrfeipfarnjeo quod eftaccideas quod per fe non eft
exiftens: feddurar per accidens cum fie habituspriuati*
uus inclinans cíTc ad non cííc&durat rquodentiafant
contraria, fiedt iuftus & iñiuftns,vifiis & escitas iiutllH»
ge re & ignorare, calcfacerc & fiigsfacerc, 1 r t i i i a & tri-
fiitiaj&fiedealiis. Contraríelas per poteftatem poteft
e x i f t e r e & ageie , qnoaiam vna contrarietas eft i n n a t a ,
& alia raoralis i n n i t a . f i c u per calidiratem &ftigidita-
tem. Moralis: ficut paífibUeeftpeccai"e,Eamen contra-
rietas i n peccando per fe nonhabetfontrariand) p o t f f
Éaí€m;fi.¿eílh.4'piius acquifituspei ho«iiaem,cum qup
hooi»
DE M Í X T Í O N E P R I N C I P . E T REQ. n )
homo peccat. Concrarictas cñ fcibilis ratione fapicn-
tisobie¿liuíB: non quod contraiietas cauíétícirc, imo
eitcontra fcireper ignorantiam. Contraiietas vnomo-
do cft defiderabilis jaiio modo non dcfidcrabilis: ílcuc
conrrarictas cleraentorum, & comrarietas per quam
vircus .'lt contra vitiuni j contrarietas non defidcrübiliií
íicut contranctaí per quam mors*ett contra vitara, & v i -
tiam contra virmtem. Contrarietas inter VÍÚUÍJ SCV'V:-
tatem fe ponk &comínunicat, vt homo per ipíara'fi?
coiuta vitiunijaut homo íi vulcper vitium i n contra vir-
tfftem : non quod ipíacogat hominem ad agendum de
jpfa: co quod habet liberiun arburium ad ageudum cum
ipl'a, benc aut.male. Aliqua contrarietas eft vera, alia
felfa, Vera, íicUnuíUna contrainiuñitiam. Faifa, íicut
iniuriaquae veré cft habitus c5tra habítum iy ftitiíE, A l i -
qua contrarietas cft. per dele¿tationera, alia per tiifti-
tiam. Per deleclacionem : íicut homo qui in commic-
tendo vitium, per virtutem gaudet. Per rriftitiam: ficuf
qui habet dolorem de commifiis. Contrarietas habet
tres modos difieren tes, vt in capitulo fuo dióiumeftin
prima Parte prima; difttnctionis. Contrarietas cum fias
modis cft contra concordantiam, & econuerfo: vt in ca-
pitulo concordan ti a', Se in capitulo contrarietatis ap-
paretin prima parte prima diítindionis. Contrarie-
tas ranone principii naturaliter eft innata,vt omnes con*
trarietates naturales con tinca t in fe: tamen conrraric-
tas moralis eft habitus aequifitus per h omine ra, vt fu-
pradiftum eft. Contrarietas eft incdiabilis,5c hoc duo-
bus modis, feilicet naturaliter & moraliter. Natura-
liter, íleut cale lacere, quod contradicit frigefacere,&
econueifo, Moraliter, licut benc agere, hoc eft, quod
mus homo qui benc agit, & ahus qui male agit, per
contrarietatcm quodammodo contrariantur. Con-
trarietas nunquam per fe eft in quiete : quod íi effet, J
fuá qui es cííct perfeda, & fie contrarietas cum per-
fedione , conueniret cum non e ñ e : & eíTc cum non
eífe , quod eft impolTibile. Contrarictatura vna cft
m a i o r , alia minor. Maior íicut vitium contra vir-
tutem, Minor , ficut calcfacccc contra frigeíacerc^
im O C T A VA PAR S
Contrarietas vno raodoconuenit cum aequalitate,alio
modo non : ficucpatecin quaiuorelemcnus. Abíolucc
nonconuenit cum aEqualitate:ficutin virture 8c peccato,
quí€nuiiamconuenientiá habeiu. Contrarietas lemper
coouenit cumminoricaie ratibne fui geueris Ratiohu-
ías eir q lod mclinat efle ad non cíTc. fctideoqui raagis
pungu: pungir pcripfam,eft magis pundius, Scin perica,
lo & tnbulacioae poficus^ a paticntia prolongacus. Et
a cali concran erare, velic nos om ñipo censüeus liberare.
DE P P U N C I P I O PER P R I N C 1 - %
pia dedaífco.
Deduéíio T)Rincipium eftbonum per boniratcnij & bonitas per
frtnctoit ^- rationem principii acquiric nomé pnneipii. Quonsá
fer ¡>un- q'îcq^d eft bonincabiie vel bomíicacmum, cft per raii-
etpta. onem bonitaus. Et ideo principiare bonum, eftbonum.
Et bonicas eftratio, &; pnneipium bono quod agarbo-
nurn. Et íi bosus non bonum agit:agu malum,co quod
eftcontra fuam rationem,&contra rationem boni prin-
cipii. Pnneipium eft magnú permagnitud'.nem. Q u ó -
niam quicquid eft principiabile liue piii)cipiatum,eft íub
ratione principii. Et quod toe & tanta funt magna ptin-
cipiabilia & principiaia: cigo pnneipium eft magnurn,
tamen non eft magauro,íinó principiarraa gnu m, poñ-
quara principiare poteft magnum., Etfi magnitudo &
principium conuevtunrur in fubie¿to,in quofuntme-
cefle eft quod in ipfo fdbie£t:o(int,innnire& principiare.
Et iuifto palTuaípatet, quod de neceíruate ineííe Dei
cft, ptoducerc per iníinire & principiare. Principium eft
durabile per d u r a ü o n e m : &fidür3tio eft eremitas, &
principium eft idera cum aerernitare, neceíTarinm cft,
quod flnt principiare & ^terna^ in fubicflo, in quo
principium & serernitas funt idem. Principium tftpo-
tens perporeftatem: & íi poceftas & principium fin: idé,
fequitur quod abfohire & fine aliquo impediniento
principium poteftíañtum principiare, quantacf! fuá ef-
fentia, &quanra t ñ eíTentia poíeftatis. Principium cft
fcibilcper fapientiá; & fifapientia eft infinita & síerna,
leeft ídem cumpxmcipio,cüm ipíoprincipio eft feibile
infinirc/
DE M I X T I O N E P R I N C 1 P . E T R E G . uy
infinire,& alternare & f e i r e ; & hocde neceílitate. Piinci-
piuio per vo 1 u n ta tem e ñ a m ab i 1 c: & íi c efti de m cumma-
onicudine & SE ternicate,&cium volúntate in ipfo princi-
-pjo eft amabile, principiare, magnifícare>aettrnarc l á -
male,&alit<sr n o n poteft fe habere. Principium per/vir-
turem t f t virtuoíum, & p e r p i incipium virtus eftpr.nci-
pialis: & fl infubic¿lo in quo funt principiare & virtmfi-
care funt impedua, priocipium & virtus n e n (unt idem.
Piincipiura per vericatem eft v c r u m i & íi t i l ídem cuín vc-
ritate,&¿eremitas cum veritatc, neceííariurn eft cjuod i n
ipfo principio íuntprincipiarejVarificarc&íEtcrnate. Per
gloriam piincipium eft gloriabile. & d e l e d a b d e : & íi
conuertercturcuní gloria, g l o r i a n & principiare deue-
ceífitate conuertumur. P i i n c i p i u m per differenciam eft
clarura &inconfuíiitn,Sc(í p r i n c i p i ú eft intelleótiis prin-
cipiare ¿ c i n c c l l i g e r e c o n u e r t u n t u r ; & difFcrentia ponit,
quod v n u s ficintelisgens/alius incelligibilfs: vnus princi-
pians,alius priucipialis. Alioquin principium &mtelle-
dus non poflent diftare ^ eonfaíione. Piincipium pee
cócordantiam habetnaturam concordandi, quam non
poflec habcreíine, concordantia: & pnncipiatiuú, pria-
cipiabilc & principiare, qua: cllent de eflentia principi'i.
Contrarietas eft contra piincipium, quando impedir ei
aftumícilicetprioíipiare: fedin lubiedo in quo piinci-
p i u m eft idem cum poteftate : contrarietas non potril
impediré principio principiare. Quo ni a m n o n habet
cum quo habeat poíTe,qüod eft de genere poteftatis.
Principium per médium vadic ad finer» , line quo medio
adfinemhonpoílet ire:&quando médium impedicur,
déficit poreftas principii &finis; & doler appetitus, & fe-
quitur trifticia & labor: íed quandalupeiuenir bonitas,
niagnitudo,duratio,multiplicaturpoteftas,& d t f t i u i t u t
impcdimentum. Principium quiefeit perfinem, & non
quieícere poflet p e r finem line principiare: ísd quando
principiaos i n pnneipiato quod eft de fuá eilenna pee
principiare, quod eft accidens, credit quietem muenirc
non poteft; & i n iftopafluapparet quod l'olus D us eft
principium &quics: Principiú vnum eft raaius, & aliud
«unus. Maius quando c f t i n a ¿tu de potentianon dedu-
nf OCTAVA PARS
d o , iü qua nullum princigium poteft eífe maías quaft!
principiara i a a f í u exiíteas. Quoniam principmm cjuod
cft in pocemia> cftcircandul, rclpcduliuiasc]uod cftsn
attn. Et ia iftopaii iapparcc,c¡aod Ücusqui eftjuaius
prineipiam íjuarn eíle poteftjhabcc adum i n feipfo, v i -
deliecr principiantem, principiatum & pcincipiate, yt
apparet in diaíms. Nullum principiam íine natura s,
qualitacis in fe quiefeerc p o i e f t . Hario huius cft: quia pe-
^ nt m (z ísquaÜcalera habere per principiantem.pvinci-
piabilcra & puncipiare: fed Deus quiefeit in fe: e r g O j &;c.
Dtus cft pnneipium , & eftprincipium íummum SÍprr-
fedura. V n é c fcquitur, quodhoeper quod Deusmagij
diftat áminoúcateprincipíijíitinipfo : de neceffitateer. .
goiaDeo cft principiai:e,principians & principiabiiisjíi-
Bcpnas!piatu.s:ergo,&c.
DE ME'DIO D E Ü V C T d
per principia.
tíeduSh \ /fÉáium cft boriunl per bomtátera:quodprineipiurft
inédtibér i V i n o n poiTeívcnire ad fin era fine mcdto, ñeque íiius
ftmet. poíTet effe quies: ergo bonicas per bonificare quod cíí
fta* fnediuin,cftraiio bono quod agatbonum. Médium pet
m E g n i t u d i n e m cft raagrium,&quod eft magna diftanríá
' interprincipium Sdinem, oporcet médium eíTemagnóí
lamen muí cura magnum n o n eft,n3Íí fi t de eíFetífia prin-
cipiiSc fims. Médium duratpcr durationem&influen-
tiam fiáis ex refluentiaprincipii: & (í médium & duiatio
conuertuntar &funt,xtcrmtas ab acterno durar i n f l u e n -
na & refluentia,mediare feacternare. Médium p e r po*
teftatem poteft e x i f t e r c & agere: & porcítas rationc mé-
d i i haberpoíTc. Médium citfcibile per íapientiara^&né
cft feibile í i n e principio i n fine. Médium e ñ amabik peí
t o l u n t a t e m / m e q u o n o n poffetliabefe amare,ñeque a-
mans,amaturft, n : q u e ptincipium in fine quicíceret. Et
fii médium Se f o i u o tas c o n u e E t u f t t u r , mediare&amaré
c o n u e r t a n t u r * Médium p e r virtutem eft virruofum, &
tirtus per médium trantit de p r i n c i p i o adfincm: & v i r t a s
eoníiftit i n m e d i o f u i i p f i u s . Médium per veritatem éü
fesñ: & reritas ra««ne medii habet i n fe verificare, q u o á
1
D f i M I X t í O N E P R Í N C I ^ . E T H E G . ítf
rñmédium fuum. Médium fincglorianon poííethabe-
xegíonam, ncq; gloiiansin gloria deleélarioncm habe»
te. Médium per difterentiamcrtclaium & incoafufum:
íteut in eííentia imclledusintcliigcrcjco quod vnusclt
jnteltigens & aiius intelligibilis j &incc¡ligerc adua
coruni: led (i non eífet differemia ínterimelligcntem &
inrcUigibilcmjmediúcíTet c c n f u f u m & n o n c!arum:ííns
concordia intcHigemis & mteiligibiiis itudligcrc nom
polll-t cííi médium, quia non habcreicum quo. Mcdiá
cjuandoq? cftimpeditura per cÓtrariccatcm:raúo huius
efti quod déficit influentia finís &refluemia ptincipii ia
fubiedóin q u o í u n t : eo quia fubieftum cft impctfedúí
fed quando psrficitur, conttarietas cft alubicdo rcma-
ta,&médium períicitur. Médium cftdcrationc princi-
pa fine quo non potTcteíre:& quando n o n cft pcrfcdutrij
non cft de racione fiuis; & quando petficitur, cft de ratio-
nc finís. Médium in fine quiefcic, quod per i p f u m prin-
cipium traníítad finem, & in tranfituprincipii ad finctn
m n f u m é d i u m , eo quod fine medio tranfirenon p o t e í i
Ecin ifto pafíu apparetper quem modu elementa & alia
mifcibilia innant mixtum. Médium vnum c f t m a i u S j a -
liudminus. Maias, íicut médium fabftantiale, quod c f t
de fubftantiali principio & fine, cum quibus cft v n a fub*
ftantiajvnaeílentia.vna natura. Minus quidem cft me*
dium accidéntale: ficut currerejComcderc, &c. quíc non
fuüt de eíTcmia currentis ^ curribilís, comedentis &
coínefubilis. Médium per xqualitatem asqualiter con-
fifticituetprincipiam &: íinem: &hoc pcrfc¿tc, quando
eñ de eííentia comm & formalster ab omni materia diC-
paratum. Quo niara cum materia non poffet efl'em me*
dio ,eo quod forma pltss dicit quám materia: taracú fi?»
cundatt^mbdam loqnendi &pi'opoíitíonc dicitar q u o á
sélus arquaHccr ab ipíís cftcarifatus, Nulium mediura
eliftetis ínter matettatn &; formamdiftat amiaocitate.
Rano huius cft: quod materia dicit minas, & forma roa*
ios-&ideo fcquicur quod médium exiftens ínter formáis--
tem &formaiumdiípararosîftacomnimodc&íim|>%
eiccránainoriucc.
u8 OCTAVA PARS
DE FINE PER PRINCIPIA
icáudo.
Pe fine "CINisertbonus p c r b ' o i m a t e m j V t q u i c s f u b o n a ^ b o .
fer f r m I g n i t a s quieícac: & fíe bonitas quielcendo cftratiobo-
ctptA ¿ e , no c|uod agat bonum: fcdqaando bonus non agit bo-
ducio narn, bonitas atque bonus non quiefcunr, co quod bo»
ñus contra íineai bonuatis exiíbcociolus. Finís perma-
gnituduicm eft tnagnus, vt cíletuia m ipío fine cuín ma-
gmtaduie quicílant. Finís vero non eíi m u k ú raagnus,
l i quíeicenij quefcibilis &quiefcere non (mu de íuaef-
fentia. Finís per durationein düiat;& íi cóucrtitur cum
•ífuratione^per lequicícit. Et fi appctulinera peregnnutn
cum quo quicfcaiîoh clt lunumus íiuis. Finís per poce-
fíatem poteil: e£iil;ere& agere j&poceftasperfiaem qui-
elccrc: &üconuertuntur,tantum poceft quieícere pera-
gere; íicuc perexiftcre. Sicutin Deitarejin qua cantara
qaiefcir.inagendoíicut uiexiftando, &íic,dealiis. Finis
pcríapienciam cftincclligibilis,& eft in tanto intelligi-
bilis quantum per quiefcere,ücut perexiftere : & linón:
non eft íummus finís, fed inferior habens appetkum ad
fuperiorem. Et in ifto paílu apparet, quod omnia encia
creata appetnnt íunamarn fiaera aut debent appeterc.
Finis eft amabilis per voluntatem 5 & quod eft magnus,
magne eft appeíibsíis: Et quod eft bonus, beneeft appe-
tibilis : & quod voluntas eft magna, inagnaliter debel
ipfum amare &deiidcraie: & f i non facit hocde fuá ma-
gnitud'.nc,efí ociofaj&iniuriam facitfini;raiions cuius
eftin labore fine quiete. Finis eft vinuofus per vinatera;
& fie cum vircure eft quies- Finis cum veritate eft verus;
& fie vereaequiritur quies, & non veré labor Sítriftici'a.
Finis vitra gloriara non potefteíFe quies ñeque gloria ex-
tra fiaem eft in deledlatione. Finís cum diíFerentia eft
ensinconfufum. Et hoc cft, quod habec naturam petfi-
cicntis,perfedibilis & perficerc, quae fintdcfuá cífentia,
íinequibuseíiet con fu fus: &etiam eífet finis altcrius,&
non l'uiip(ius,quod eftimpoílibile. Finís perconcordan-
tiam habec res concordantes: &concordanria per fineta
resquiefecntes. Finis cum contrarietatcnon poteft elle
quies. Ratio hums eft>quia finis & concordantia lunt
araics?.
r D É M I X T Í O N É P R Í N C I P . É T REQ. ti?
irnicx:8c contrarietas &cortcordanciainimics.Finisefí:
illudinquo pnncipium quiefcit: Scquaiído cotiuerticarf
finís cum pritlcipioeftpdñcipians: &quando nóricoxí-
uertunturjpollib'ileefíquocí priricipium iniiprórionc[ui-
cfcat. Finis fine medio non poteft effe íubieáturri prih*
cipii > vtinipfoquiefeat: qudniam finís &pnncípiuixí fi-
ne raedio funt difparátá. In fine rtíaiori eft ixíaior quies:
fie maior quies éft,quando quíefcensjqüicfcibilis ¡k qüie-
feere funt ideni per eíTentiám. Finis fine aequalitatc qui-
efeenets, quicícibihs & quiefeere notípotéft eítefiibie»
fbm iri quesconcordantia quiefcatfquoniárti dfifidenté
¿cjüalitatc;, déficit quies.' Nullus finis cum mindritate
eft quies, qUiaminoritaseft eiicanihil, &nihilprocurac
lábotem &tañitiatmin: quantum eft habituspciuatiuus
perfeftionis.
ÜE M A I d R Í T Á t É D É O V C T á
per principia.
M Aio'ritas bona efí fafid bono» tjuocí ágat maius hó¿ Deináiós
aum: & ralis bonitas eft fubítantialis, eo quod fub- rítatecLé~
ftántia maior efíaccidente. Et ideo ociando magis Bonús duBdpéf
prodüeir quoadrationembonitatis&maiotitatts, fab- pincU
líanciavel maius bonúfubftantiaíiter producir & ipfani p a ,
proda¿hxm ponit in fpecie fubftantialiboriitátis & m á -
ioritatis. Maioritas eft magna, &aliqua magnitudo eft
tíiaiot:vnderequitur, quod ipfa eft fubftantiaj quod fi
lion effet maiór, ñequefubftantia poffet eíferriagis m á -
gna quám accidens. Maioritas durat per diírátiónem¿
&duratio maior eft perfubftantiam: quod fi nonacci-
átns duraret per fe & ncm per fubftantiam; & magis pee
Uliaoritátempoflet efle maior quam per maiorítateíflí,'
quod eft impoflíbile. Maioritas per póteñatem poteft"
exiftere S¿ ágete, &poteftas per máioritátem poteft eíTé
ínaitír: vnde fequitur quod maiofitas & potefías poíTiirtÉ
effe partes fubñantiales i n fuppofito inquo funt. JVÍaio-
íitas eft fcibüis per Tapientiam y &fic eft obiedu'm fub-
ftantiale. Et fi noñmaioritasnóríeftfcibilisperfé, feá
|>eraccidens,quod éft impoífibile: maiorit as eft a m a b í -
w | t # fdiuntaEeíHjYt Yolutítaspermaiocitatem p;oteÉ
©CTAVA P ARS *
haberc maiir obiedurn. Maioritas eftimago immeB.
fitatis virtutis, vnde fequitur, cjuod aliqua maioritas fit
íubieda: qucdfin o n , R p n poflet eíTe imago intunc.nfua^
tis virtutis, eo quia accidens non pollet ad hoc fufficere,
cum dicatminoiiratem,&rübñanciamaiontatem. Ma.
ioricas eft vera peí veritacem, & ventas tnaior perverita-
tem,vndefequitur quod aliqua venias eft fubñahtialis,
quia fi non, lam nonpolíetcfle imior quara accidens:
neq; maioritas poffet elle vera per vCihatem fubftantia-
lera. Maioritas efl deledabilis per glonam,& gloria per
jnaioritatem habet maiorera deleótationero: crgo opor-
tet daredeneceííitate aiiquam maioritatemfubflantía-
lem, vt íit maior gloria per fubftantiam quam per acci-
dens. Maioritas eft i n con fufa per diíFerentiamqusedu
ftinguit inter roasoruatem íubftantialem & accidénta-
le m , linequadiñin.dioncmaioritasefletcontufa. Ma-
ioritas fine concordan tia non poflet cffe iraagoimmen-
íitatisjvirtutis, magnirudinis, Sccqu^concordantiapo-
nit, quod aliqua maioritas Cn fubicdum exiftendo &a-
gendo. Maioritasvincitminotem contrarictarem cum
inaionconcordantia:maiomas vero cum maioricontra-
íietare non poíTetvinceremaiorem concordan tiara.Ra-
tio huiuseft,quia maioritas eft de íuo genere. Et ift»
paflu apparct, perquem modum peccant peccatoics&
habentculpamjeoquodvirtutesfunr maiores poíitiuae,
&vitia minora priuatiu^ Maioritas per rattonemprin-
cipii tft principium, & priucipium perrâiotitatero ha-
bet rationem fubfhmioc: quod (i non jnon poflet eífa
maius ad hoc quod principium fit tantum maius, quod
non poteft pius, oportet quod habeat in fe partes coef-
íentiales ex qoibus fit: quiafi non poflet effemaiuspo-
tentialiter&nó aá:ualitcr)&maior maioritasporfeteíTa
in potentiaquam inadu,quodeft impoííibi 1 e. Maiori-
tas fine medio fibi coeíTentisUfcdicet maiorifícare, no*
poflet eífeinfuo genere: ñeque médium fine maioritate
poflet efle ens fubñantialc. Maioritas caufat maiorera
quietera, vnde fequitur, quod aüquis finis fit fubftantia-
lisratione maioritatis fnnpliciicrrquodquies non fit re-
í f e d u minoiitaüSjícdreípedu elle maioritatis. Ratio
isuiüs
D E M I X T I O N E P R I N C I P . E T R É G . IJS
huius eftjVt quies íic feparáta a fuperbia & inuidia>&ha«
iufaoodi. Máioritas (ine aequaluatenon poííet efleima-
PQ immeníitads, boniracis, magnitudinis, & cartera,ees
quia BOU haberát cum quo habec: crgo res ssquáles fibi
cocilentialcs folicctmaioaticans, maiorificabde&ma-
iorificareí Maiotitas Se muioiicasoppünunturinrubk-
¿io in qvio funtrcrpeóHu^jíiciufubftantia &accidens:
tamen non naturaliter, eo qúia íiibftanna & accidens
coaueaiant in confticuendo vnum terminum íleut cor-
pas: &i'jeoma¡otitas per feconaeniccumeflé: Scmino-
ritas cum non efle. Tamcn aiiqua maiorirasconuenit
cum non eiíe: eo quia chufar peccatura fme corruptio-
m-iTS. a
DE ^ Q V A L I T A T E PER PRIN-
cipia dedutla.
2p Qi-talitasbona eft ratiobono quoclapqualiter agat D e i q U é *
^-^bonum.EcifíadiffimnoefttoaSjá qaooritur iuíti- btatepeif'
tía naturalis & moralis. yEquaiitas eíl magna per ma- principid
gnitudinem; & raagnicudo racione sequalicacishabetres dednciát,
seqUales íibi coeíTíiiciales iníe-: áqualitas vero non pof-
íet eíle magna per magnitudinem iine natura cocequa-
tiua percoa:quancem,eosequab¡ism &coarquareííbi cü-
cfféntiales & naturales.- JJqualicas durac per duratio-
ncra, eo quiaduratiuum de durabili fuíHcit cosrquati-
tío, co quia facic durare coaequabiie &coafquare. Ec fi
«cjiíalicas & aecernitas cffint Idem in inferioribtlsinae-
terno: Si-ab srerno, durarent in ipíis cosequare,astee-
íiare iine corrupcione vnius & gcneiatione alterius,
quodeítimpofíibile. £ t íicpatetjquod mundus fie nof-
üus i eo r asa in ipfo cequalitas & sternitas non cort-
uertuutur. yEqua, eft potens per poteftatcm , pote-
fías per aíqúalitatem babet in fe res coaequales Ubi &
coeflencbiti. £ t fie in fubiedo in quofunt caufantco-
«quare & poffe. Et ü elTcnt idem in inferioribus, ef-
ícüt co^quare & poíle de ncceílitate iü tanto, quoá
cuacuarenc omnes ina-quaíitares de mundo : & o-
mnia cíTcnt. aequalia, & xqusí:potentis, quod eft i m -
poííibile : Et ia iñ© p^ílu apparet, quomodo vná
. I * \
ijz OCTAVA PARS
impoíTibiluasadducit aüam. Êqua, eñ fcibilis per f j .
pknciam , & quia fapi'entia eftmagna per magnicudv
iieinjáí fimiliter sequalitas: íecpuur ergo de necellicate,
quodsqualiíasíiEadu percodkntiaies,<foxquantc,co-.
aquabilcm & cosequarc. Et fi íEqualiiaseft ídem quod
inteikdtasjfequiturquodiaipfo íuut femper coaequare
&intclligere. /Equa,cft aiiiabil'spcr vciuntatem :ratio
huías eft vt voluntas poffec eam ha be re per amanten), a-
mabilem & amare. Et quia voluncas &arqualitas funi
inagníe per magnicudinem, potentes per poteftatem,
quiefeentes perfinem , ( u n t a d u de neceíiitace. J£t\uz}
cftvirtuoraperviríuteni:&vinusper sequalitatern habet
in íe res arqualcs. Et iclecin ifto palla apparct, quodvir-
tutes funt coaequabiks: & quod illa coxquatio eílvir-
tuoía. i £ q a a , per veritatcm tfl: vera ; qaia non políet
reciperehabitum veritatis fine fuá natura; oportet quod
imprimar in veritate faum habitum & fuam naturaitlsvt
veritas per rationem aequalitatis habeat in fe res cox-
quaks&cocílenciaks. ^£qua,per gloriameftdekdabi-
lis,&gloria per aequalitatem coaíquabilis; &ideo in glo-
ria gloriaos dclcdlatunn coa-qaando íibi gloriarum &
gíodabiie. vEqua, pcrdiitcrciuiam efl ratioinconfufa,
oftenfiua Se clara. Racio hums dt: quiadifFercntsa ponit,
quod vnus íit coaequ£ns3aliascoícquabilis)aliiis co^qna-
re; fed remota differemiaabaequalitate cllet arqualitas
euacuata a claritate,& efíet tenebns obmnbrata & reple-
ta. 7Í,qua,pcr concordantiam habet res concordaures;
Scconcordantia per a'qualitarem rescoa'quantes. Etíl
conuertuntut, femper funt permanentes per coaequa-
re & concordare. Et contrarietas & aqualuasnon poC
funt cum ipfis principiare. M q n z l k í s & contrark-
tas r o n funt amicx , eo quia xqualiras & concor-
dantia funt amlcx : & in ifto paíTu apparct, quod iu-
ftieia oritur de aequalitate & concordantia, & iniu-
r.'a de conrraiierate & ina'qualitate. /Equa , efí pt'¿i-
cipiam per rationem principii: & p n n d p i u r H ratio-
neíequahtatis habet in fe re* « q a a k s íibi cocflenrialcs.
Eríí conuertnn tur, femper iinu pci manent«s per princi-
piare & coícquare. iíLqualitas per médium habet ínct
diati-
áiatiuam naturam &racdium pcraequalitatemcoíequa-
tiuam: & íicconueniunt intei tí: peí eosequaie & media-
re. ^qua,eft íabiedum in quo finís concordantiít qui-
efcit: & in ipía ejuiete efl maiontas, vt quies non fie fine
jnaiotitacé a'quaÜtatisdifparaiafimplicitcr á minorita-
tc.quaenon c f t d c genere quierís. /Equ3j)ermaiorica-
tem eft maior & a\]ualitas quo adfuara eílentiam & na-
turam requidt resaequales íibicoetientiales,vtcommo-
defit difparataaminoritate fuainimica. Ec iniflopaffa
»ppatct, quomodo maiontas ejetra animam ens rea-
Ic&natutalc. ./Eqiia,& rainoricaslunt inimiese. Ratio
huius eft: quia v.bi eft ícqualitas, non poteft effe mi neri-
tas: co quiafi cilet,dcftruerer a:qualitatera:vetuntamen
in quantum aliqua aequalitas eft minoxaliacummino-
ritaic, haber aliquamconucnkntiam per quam conuc-
nit cum non eíTe.
D E M I N O R I T A T E PER PRIN-
cipia deduda.
M Inoritasperbonitatem non eft circa nihil^co quod D'>ntHe-

bonitas íemper eft circa aliquid: fed bonitas per W t t e p t r
minoritatera eft circa nihil, & ideo quando bonus non prt"ctí"a
ateingit bonum,eftociofus:debonitatebonitaseftmi-
ñor & circa nihiljfcd hoc eft per accidens, Minoritas no
cftderationemagnitudinis refpe£lumaiontatis3quae eft
fuumcontrarinro: ramen eft magna.in quantum eft fub-
ftantia, &cftfubftantiavt entia fubftantialiafpecialiter
difFerant per maióritatem & minoritatem. Minoritas
durat perdurationctn infuogcnercquodeíTetimpoílíi-
bile,fieflet de aeternitate quse non eft de genere minori-
tatis. Et in ifto paflu apparct,quod mundus non eft aeter-
nus: quiafi íiCjeíTet de genere aeternitatis, quae aeternitas
cffet minor q u a m aeternitas D e i : íícut bonitas mundi
quae eft minor q u a m bonitas Dei. Minoritas per potc-
ftatcm poteft e í í e hoc quod eft : fed non vltra hoc quod
eft; & fie de fuá agentia. Minoritas ratione fapientiaí eft:
feibilis; &fap!eníiarationeminoritatiseftminor;minor
dico, quando eft in potentia aut ociofa, eo quiacífein
I 5
134 OCTAVA P ARS
potentia&oc'.ofuaSjCum minoricaccconucniunt:Añas
vero ¿5c agencia cum naaioncate. M : non tas pervolun-
tatem cft amabiUs,uün ve voluntas dirigat unucriia-
tem in ferfcávcdiligatinaliquoobieítominoritatcra,
Vtpoffit diligeie maioritatem , íicut in aqua inquadiii
f it calidkatcm > quae cauí'at niinoticatem m aejua : ve

orno per aquam íit calefadus & baineatus. Muioiitas
pervircutem eftvirtuofa: quoniam vircus icftaurat hec
quod fubiedam minoritaus haber per paruam quand-
tatenijíicutgranum íínapis habcmiagnam viriutei/i peí
guftam & acutam,& multiplicar multa giaoa. Minori-
tas per veritatcm cít vera: rario hums eftjquod veritas ve-
icponit quod ipfa íit cuca non elle; & minoritas mino-
rando pouit quod vnavericas íit mmor alia. Gloria pee
minoruatem eftininor; & íic gloria per minoricatero
non eftquies, fed gloria rationefux'abundantix multi-
plicaret íliam dcledacionem in iubiecto in quo cft mi.
3iontas,niíi minoritas hocímpcdiret&impedit; quia in
•fe magnam delcftaiioncm habgc non poceft. Minori-
tas per differqndam eftracio inconfuía:fcd fecundum gs-
sius,fuá chantas parua eft. Minontas'participat cura
concordancia, vt ex pluribus concordannbus íit confti-
tuta. Sed illa concordancia paruaeft , eoquianiinorita»
tena non potcñ intrate cum magnitudinc. Minoritas
cum contrariecate cft contra maioritatem : & minoritas
cum contrarietatc contra minoritacem. Ec in hoc paflü
apparct,quomodü minoritas de facili poteíl vinci. M i -
noritas perprincipium eft de racione principii: &íiceñ
principium í u b q u o funcomnia agencia minora &parui
valoris. Minoritas per médium cft mediabilis, videíicet
cft médium a-qualicacis &maioritacis,per quod cendunt
ad non eííe in quo non func, quouíquc tranícant per
ipfam minoritatem & fu ara naturam recipiant, & ad
nihil eueniant. Minoritas quo ad fe, nunqaam cft in
quiete. Rano huius cft, quia cftcircapon elle:fedma-
iaricas quicfcic, quiaipfa cft circa efíe^&demaioritare
ipíam ancillam facit. Minoritas Scmaioricasno poílunt
efle idc,eo quoámaiotitas dicic efle, minoritas non ctTc:
DE M I X T I O N E P R I N C I P . E T R E G . 131
fecí beneconueniunt quo ad vnum finem , íicut domina
Cancilla. Muioritas&sequalitas n o p o l u i n t e l í c i d e m
fpccie. Ratio huiuscft.quiaminoritasconíiftitínterae-
quahtatcm & non eífeí iScxquaikas intcriuaioritacem
¿minoritatem.
SECVNDA PARS OCTAVEE

P A R T I S PR1NC1PALIS I N Q V A
principia dedada funt per regulas.
L Icet principia difcurfa flnt in tertia f g u r * p e r carne- Secunda

ras: lote 'vero di feurfas ent continuas per regulas •, %t p*rs «él*
intelleftm per reciam Imeam dt qmbbetper regulas nott. **&partís,
cum haheat. Vítertus in parte tfta tntendtmus probare Contra
qmdlibetprtnapium ejfegenéralefhtcognofeatur quodare &mulato*
tfta generulu per pr Adíela principia probata effe genera- ves huitu
lia,&fímíliterpr0pter hoc&t Potentes morderé at iem tjia artu.
son püjjtnt prAdiélfsprincipiü refifiere,
D E B O N I T A T E PER R E G V -
las deduda.
V Trum bonitasíu piincipiurn genérale ? Etreípon- De honi-

dendum eft, quodüc, vtpatet per regulam B. & per tateper
ícalas íecundae figurae , inqua omniabonacomprehen- regulas
duntur, Quajquidem fc^lae funt generales &bonseper deduíl*.
bonitatem.quam bonitacem nonpoíTent haberc defici-
ente bonitatc generali. P.er primam fpeciem reguls C.
quaeritur,quid eñ bonitas generalis? Et refpondendü eft,
quodeft ens continens in íe omnes bonitates fpiritua-
les in fubiedis fpiiitualibus fubftentátas. Per fecundam
fpeciem regulce C. quacritur, quid habet bonicas in fe íibi
coeíTenrials? Et refpondendum eft,q'!od babet concreta
relaca & fibi coelícntialia es quibus eft,& fine quibus efle
«on poíTet.pt incipicur. genérale; & hoc probabile eft per
primam fpeciem regula' C & perfecundam D. Perter-
tiam fpeciem C. quaeritur, quid eft bonicas in alio ? Ad
quod refpondendum eft ,quodeft habitus in fubieéto,-
quo eft tubituatum de bonitate adiua íiue paíEua qui
. i 4
P C I AYA. ? ARS
per aftiuamcflbeneagens : per pañiuaift eftbcncpatiés.
Perquartam ípecicm quxtiturjquidhabet in alioJEtre,.
fppndenduroeft,qupdhabetexiücntiam i n í a b i e d o / i n ^
qua non pofl'et ene: &habeti|:iipro aîonem & paíTio,.
jiem ratione fu» natutíe in fecunda ípgfic figuiíicats,
Ogíeriturpeiprimam fpeciemregijilae IJ. bonitgs dequp
elV?Rerpondendúeft,quodeftde Icipra,vtfit generalis ^
jabear per íe naruram fuá d.eíígnatani in fecunda fpecji;
re g y l ^ C . & i n prima&fec;undaD.&per fecundamíjxcie,
b o m r a i c ó t r a ñ a d e quo eft?Et refpondendú eft, quod ?{|
êfcipfajin quantum eftfubftantiainnata;vtpprí?candá
ípeciem regalas C.& perpnmam regulain E.íignifiírarum
f ft, alitt r enim per fe non habercr exiftentiam namra-
lem;quod eftimpoílibile. • Ampliusbonitasexiftens h i -
bitus naturalis ñue moralis eft íignificatiua debonitate
fubftantial^ dedu£ta & diffuía: ficut fimiiitudo de fimu-
lato. Adhucper tertiam fpeciem D. bonitas cuiuseft?&
íefpondendum eft, quod efe fpbiedi in quo eft: ftcut h**
bitus habituad, & quanticas quanti, & huiufmodi. Pef
primam fpeciem regulasE. quaírijur; bonitas quare eñ ?
& refpondendumeft,quodeñper feipfam ,vtper fecun-
dara fpeciem C.&per primam vifum eft. Vlterius perfe-
cundam fpeciem reûlaeE. qusritur, bonitas quare eft?
Refpondendum eft, quod bonitas eft vt principia alia
í i n t b o n a peripfam: priuata cnim bonitatc nullum qui-
«dcm principium eflet bonum, ficut piiuata caliditau?
nullum cns eflet cakfadhim. Ppr p r i m a m fpeciem regur
laeF.cjUíeritur: bonicas q u a n t a ? Et refpond?ndum eftj
quod eñ tfinta quantus eft habitus eiv^s: in fubic&o au-
tcmeftparscius. Per feeundam fpeciem qusriturjboni-
tas quantaeft? Et refpondendum cftjquod eft tanta,qua-
ta funt fuá concreta correlatiua Se íibicoeíTentialiajVt
iam probatum eft in fecunda fpecie reguiseíD. Per p r i -
mam fpeciem regulas G.quartitufjbpiutas quabs eft.? Et
refpondendum eft,quod eft propriapaffio fubieílifub-
ftantialisfme accidentalis in quo eft, «Sccum propria paf-
fione prardicatum éft deduítum; fine quo fubieftumeíTc
non poteft, ficut animal de homine. Adhuc per fecun-
dara ípeciem quaritur; bonitas quaüseft! Etdicendum
eft.
P E M I X T I O N E P R I N C i P f E T R E G . 117
ffft?c|UO(i efttalis c|uali.sefthabitusbonusinrübicftodc
jpíb habituacp: íicuc dulcedp mellis qua: bona eft,§c IJJ.
ílif 1a iufti. Per omnes ípecics regulx H . quamtun boni-
tas quandoeíl? &rcrpopdendum eftjquodeft ciinctcm-
poris, quando ipíum bonuin eft , tempere e x i f t e n t e i n
motu bono & continuo fucceíliue, per ícahun fccupdac
íigucae,in bac quidem rcCponíionc funtimplicatae ómnes
rtgulae H-in fcmporc habituatae. Sed applicanopcs d i -
routimus homini bene iatuenti habituato de ifta artc.S:
bdpfacimuscaufabrcuiloquu.Et i n ifto pafluiníelledtis
eftvalde oneratus. Veruntamen quanto magis cft onc-
ratijs,tarito m^gis altus &generatis eft. Quaeriturpcc
pmnes fpecics regula? I bonitas vbicñ? Screípondendíí
cAjíjcut prius de tftmpore diólú cft, yidelicet cft in feipfa:
yt per fecundam fpeciem C.manifeftum cft, & per p n r a i
& iecundam regulam D.E.&pcr principiaprimgefigurjE
qux 4e bonitate habituata Si. íituata fuiit. Per primatn
regularaK.quîitur; bonitasquomodocft? & refpoa-
dendum cft,quod bonitas eft pars fubiedi in quo eft, ve
patet per fcalam difFeientia;,^ per fecundam fpeciem rc-
gulae C &perprimam G. Vltcrius per fecundara fpeciem
legulaeK.quaeritur: quomodo eft bonitas i n alio princi-
pio ? & reíppndcnduraeft per fecundara fpeciem rcgulac
C. Et hocpatet in prima parje mixtionis principiorura,
Et inpjrimafcalatertiaefiguia? p?r camcram B. C. &per
camgrarn B.íí. Araplius quaeptur per tgt.tiara fpeciem
K. quompdpbonitas eftjn toto,&totum cft in ipía? Ec
?ft dicendum3quod eft in toto, íicut habitus i n habitua-
to; vt per fcalam fupradidara fignificatum eft. Per quar-
tam fpeciem K. qu;Eritur,quomodo bonitastranfmittic
fuam íirailitudinem extra? &refpondcndum eft per rao-
dura quera babet in fecundam fpeciem í e g u l a c C, in qua
bonificansinfup bonificabili generar bonuaces peregri-
nas fms accidentales de ipfa babituatas: ficut dulcedo eft
in melle qu$ bona^ft; &iufti(;iaeftiniufto. Qua:mm:
per omnes fpecies regula K. bonitas eü q u o e ñ ? a d q u o d
íefpondendumeft,quodefteumfeipfa &cum aliisprin-
?ipiis,ac etiam cura fuis corrclatiuis,fine quibus eíTe non
foíTet, vtpatct i n fecundafpecie regulas C. cura quibus
|}I OCTAVA P AR S
generar & imprimir bonitatcs peregi inas, & c ñ c u m prU
tná&fecunda fpecie regula; Ü.Et fimíliter cum fcala ter-
tiae figura; determinara per B C. &perB. K.in qua fcaU
diíruudii ftjdando eis íuasíímiíitudmes.
DE MAGNITVD1NE PER RE-

gulas deduíta.
Deduélio w ^••prum magnirudo ílr principium genérale ? & re-
inaJ,'r Y fpondendumeft quod lie, vrparstin fcala rertioefi»
U n gurae recramaca percametam B C. & C D. vfqjadcamc-
t * r reMli- RAÍN Q, j ^ . Qjtoniam niíi magnirudo effer principiara ge-
» e r a l e : & b o n i t a s , ditfcretuiaôncordanua.&c.non ha-
^ btrene de que effmrmagnae, vt per r e g u b m fe proba-
tum cft. Per pnmam ipeaeimcgulse C. quaeritur; quid
eü giagnitado? Ecreípondendumcftquodeft i l l u d pr'in-
c i p i u m j C ü i r . opriecoir.peritmagnificare,fme cum quo
mignam caüfit magnificare: Et h o c per regulan) B. vin
íum eft. Per (¿cundam ípeciera quaeritur, magnirudo
quid haber iu ferScreíporidendumcl^quod in rebuscor-
poralibus haber m a g a ficantcm , maguificacura & ma-
gnificare eicoeíTentiales.cum quibuscaufat exccníitates
fubftantiales in fuisicftojexqáibuíscaufantuiquantita-
tes,cumquibus mefaratleipíátn '&aHa principia in fub-
iedocorporahin quocñ.In fpintuali vero m a g n o caufaí
a€lusmapnos}vide!icei raagnum inreUigere,recolere
amare ex m a g n i t a d i r e í p i r u u a l i h a b i t u a c o S j i p f a magni-
tudincexiftcntc i n f p i r i t u a l i p r i n c i p i o . Ei hoc ídem eüde
magno fpiiituali bonificare, durare, i n d i c a r e , &c. vrptc
reguiam B.probatur. Adhuc per tertiara fpeciem ma-
gnirudo quid eft inalio? Ec cft dicendum >quod cftfos*
nía formans magnum forma tum & raagaum materia* •
tum, ve perptimam fpeciem D. fíguificarum eft. k m -
plius per quartam fpeciem qu«ri.iur, magnirudo quid
haber in alio? Refpondendum eft, quod babee m a g n a r a .
a d i o n é & paífionem in fubiedomagno in q u o e f t j C U r t »
Quibus eft naturalis: El hoeperprimam r e g u l a m D. íi-
gnificatum eit. Perprntiamfpeciem reguiseD.quafritur,.
" isaagnitudo de quoefU Refoordendum c f t , q u o d c í l d c
feipfa,vtíírprimiuua iaadamagnificandi;quod íi nca
D E M I X T I O N E P R I N C I P . E T R E G . 15,
maîiificarerjnonhaberec de quoeflet; ñeque per confe-
qaeíis ¡nagnificacum quod eilec, quod eÜ impoffibiic:
hocaatem patct per rcguiam B. Per fecundam fpeciem
qintritur,rnagnicudü de quo eft? Ec reípondendum eft,
quod eft de luis corrciatiuisna:uralibas in fecunda fpe-
pe C. íigniñeatis. Vkeriusper lertiam Ipeciem quacti-
tur, cuius eft ? Ecrcrpondendum eftjquodeftfubiefti ia
quo eft: quialubietUun cum ipíb agic in feipíb nacurali-
teríiuemüraliter.Echocper reguiain B.íigniíicatum eft.
Per primara Ipecie reguliE E. quaritur, magnirudoqua-
re Ift ? £t rcípondendum eft pee fecundam ípiciem regu-
la: C. co quod eft de magnificante, magaificabili & má-
gniíicarejracioae cuius magnitudo habee natufam exi-
ftendi hoc quod eft. Per kcandatíi ipeciem quasritur,
magnitudo quarc eft? Et refpondendum eft,ad hoc vt a'ia
principia per ipfam üntmagna.Et hocílgnificatum eitin
figura per omnes alias cameras mquibusC. eft. Per pri-
mam fpeciem regulx F. qua;iitur,'m3gnitudo qnáca eft?
Errefpondenduiu eft, c.uod ranta cft,quanta íuu elientia
in /ubicólo continua eft per ícalam tertie figuruc defigna^-
ta per B. C & C.D. vfqi ad cameram C.K. Per fecundam
fpeciem qusericur5raaguiiudo quanta eft? Et refponden-
dum eft, quod eft tama, quantum cápete poreft defuis
correlatiuisper fecundam fpeciem C figtiificatis. Et fie
de habuibus magaitudinisab ipfainfiuxis in prima &fe-
cundatigutaf.iblk-ntatis&alHtuatis &numeratis. Per
primara Ipeciem regulas G. quxritur, magnitudo quaüi
eft?Et refpondendum eft3quod ralis eft.quahs cftperpti-
mam fpeciem regiil.cC.& perprimam & fecundam D E.
F-Etad hoc teftaûr regula B. Adhuc per fecundam fpe-
ciem quxntur, magnitudo qualis eft? Et refpondendum
efljquodcfttalis.qualesíuntfui habitus diíFiifi& difeutíi
in tcrtiafigurapetfcalam.B.C.&C.D.vfquead C.K. Per
pnraam fpeciem H . quxritur.magnitudo quando eft? Et
refpondendum eftûodeft tune quando fuum íubiedlú
eñ,in quo eftfubftentataSi coniunda. Et probabilecft
per fcalam tertias figura: per B . C , & C . D . vfquead C.K,
conftitutaan qua fcala funt implicat^ omnes quindecim
fpecies reguls H . cum magnitudo mota confiftuin tem-
34© O C T A V A P ARS
forej&ttrapusinipfa : fed hoc explicarecíTetvaldcpro-
lixum; fedfpedat ad artiftam fcientem artera iftam. Per
oranes rpcciesregulael. quasriturjmagnitudovbicft? Et
refpondendum eft,c]Uod ipfaeftcum ómnibus fpeciebus
l.in cameris tertiíe figura: defignatis: Et per artem appli.
cabileeftadpropofuumhommi inmécijfcienuq; artetn
iñam. Qua^riturper fpecies pnmaeregulse K.inagnitu-
do quomodo eft? Et refpódendam efl:,quod eft per illum
modura quera habetin regulaC.& D . & E . & F . G.H. & I .
vt in fcala tertiae figura ígnificaturaeft. Per íecundam
regulara K. quaeritur, per oranes fpecies cura quo eft? Et
refpondendum eft,quod ipfaeftcumfuis corrclatiuisin
fecunda fpecic C- fignificatis. Et eft cum prima & fecun-
daîecieregulaeD.E.F G H . I . &cutn primamodali,íinc
quibus ipía non poteft efte hoc quod eft. Vlterius eft cum
aliis principiis, íipe quibus non poííét eííe hoc quod eft,
nec habetet naturam quam habet in fcipfa & in aliis. Et
hoc quod d i d u m e ñ p e r fcipfum cñ notum &etiampcr
B.comprobatum eft. ©iétumeftde magaicudinc per re-
gulas difcurfa}ratione cums oftenfum eft per quem mo-
dumintelleCtus humanus habet fubiedura valde gene-
rale adattingendura multas & maguas operationes per
magnitudinem caufatas & dedudas i n fubie¿tum in quo
funt. í k ideo cura i u fít, quidrairum (1 per iftam artem
generalera intclledlus humanus eft valoc gencralis ad
caufandum feientias magnas & multas & facilitct ia-
uentas ?
P E Í £ T E R N I T A T E PER RE-
gulas deducía.
D e Ater- / ~ \ Vaeritur^trum fit aeternitas ? Et refpondeturquod
nitate V ^ / f i c : quod fi non mundus feipfura principiaflet,&
f e r regu- nouum fe feciflet, 3í eíTct antequam eífet: &fic fequere-
I M dedu- tur contradidio qujt eft impoílibilis, & hoc per regulara
B.probatura eft. Per primara fpeciem regulaeC. quaeri-
tur,quid eft xternitas ? Reípondendum eft, quod eft ens
quod cura fuá infinitabonitate, magnitudine, poteftate
& virtute conuercitur. Et hoc per primara fpeciera Scfc-
cundam D.E.F. ptobabile eft. Per fecundara fpeciera
quaeritur»
DE M I X T I O N E P R I N C I R E T REG. H i
qu^riíur âéternitas quid haber in fe ?Et rcfpondcndaat
eftûod habetfüacorreladuarubftantiaiiaficprimitiua,-
vt per primam fpeciera & fecuíidam regulae D. E. proba-*
tum cft. Per terciam fpeciem quíeruur, quid asternuas
cft inalio ? Refpondendumeftjquod eftens ante tempus
exiftens} & boe per fuam diffininonem fupradiáam, &
perprimaairpeciem regul^D probabileeft. Etpcrquar-
taffl Ipeciem quxi itar,xrcrniias quid liabet in alio ? £ t
rcípondendum eft, quod haber poteñatem annihilandi
qaicquid eft,eo quia fuá poteftas infiniraeft. Per p r i r a á t
fpeciem regula^ ü.c)uaEnrur,aeternitas dequo eft? Et re*
ípondendum el^quodeft defcipfi,eo quod primiriuaSc
linûlaris elij&hoc paret perregulamB. Étpcrfccun*
dam fpeciem qua;nrurjíetcrniras dequo eft ? Er rcfpon-
dendum eft.quod eftdeaEternante,aítern3bili &aererna-
re)íine quibus non poífet eífehoc quodeftj & line ipíis
vacua quidem ik oaofa eífer, & etiam fauna efle in non
eífepoífcrcontingere, &hoc per fecuudam fpeciem re-
gulae C, & per pnraam D . & E. rnanifeftum eft. Adhuc
pcrtertiam fpeciem quaeriturjaerernitascuius eft? Et re-
fpondendum c ñ , quod eft nullius: quia eus infinitum
íub aliquo alio exifterc minime poteft. Per primara fpat»
ciem regulas E.quaemurjaEternitasquarecífc&refpon-
dendum ^ f t , q u o d eft de infiniiis ptimitiuis & fubftantia-
libus, & ( i b i coeífentialibus feil. de aeternante, sterna-
bili &a'tcrnare,(ine quibusnon poíTer eífehoc q u o d eft^.
neq; per fe exifterc polfet: &hocpcromnes fpecies regu-
\x C. & B. fatis euidenter probabile eft. Per fecundam1
fpeciem qu;rrirur>a'tcrniras quare eft ? Refpondenduns
cft, vt fuá bonitas, magnitudo, poteftas íintprimuiua &
ante o m n i a inchoatiua. Et hoc per regulam B.manife-
ftam eft,& per primam fpeciem D. firnilitet. Per prlmá
fpeciem regulae F. quaeritur , í E t e r n u a s quanraeft? Sceft
rcfpondendum,quod cft rauta quanta e x r r a tempusexi-
fterc p o t e f t , alioquin non eífetinfinite pnmiuuaatque
continua Scfingularis fine t e m p p t e , & hocpetregulam
B.&per pnmam fpeciem C probabile cft. Per fecundam
quaericur, sternitas quanta eft difereté? &reft)onden-
dura eft, quod cft tanta quanuoftenfa eñpsr fecundam
S4£ OCTAVA PARS
fpccicm regales C D. E. Per primam fpeciem regula; G.
qu.-eñtur;ae!,einicasqualis eft? Adquoddicendúeítjquod
cft fális qualcsfantrua diffinitio & fignificaciodedudts
ps-r-íceundam rpeciem regula C. & per omnes fpseLes ü.
E.F. Pcrtecundam fpccicrn qusritur, artemitasqualis
eíl? Ereftrerpoudendum, quod cftcauíanoui rcroporis,
íleexcratempus&motum exiftens Scpr^cedcns/icuteñ
fuá fubftanrj-acxtraquátitatcm mundi inrenfa & aten-
ía : Et hoeper ororics ípecies regular C.D.E.F. & ctiam
pérregularti B affirmabilc cft. Per omnes fpecies regulas
írl.qu.sncur, íEcernitasquandoeft, ííue quando ftuc, &
quandó erit? Adquad dicendum eftperípeciem regula:
C. O.K. videlicetquod fuirantequatn ceippus fuiííccjvi
pra'ccderec ad tempus qiío ad fuam durationem aterná;
íicut fuá magnicudoiníinicapraeccdit-quanticaíé mundi
finitá. Vkeriussetcrnitaseftnuncin quo fuitabarternoj
& in quo nunc erir in ícterno, Schoc fine motu & fuecef-
íione;&in rali nunc tempus exiftere rainirae poteft-nun-
quarn etiam poteft eíle de genere arternicatis. Vkerius
arcetnitas erit tune, quando tempus non critin fubiecb
aterno. Ratio hniua cft, vt immobiütasxternitaris fie
meiifaret & comprehjndatmobilitatem mundi: ficutin
fubftantia Dei immenfa & infinita quantiratcm rnundi
finicara.&r ad hoc teftjntur omnes regulas cumfpeciebüs
carum. Per regulam í. qu£Eritur,vbicft£Eternicas?Et re-
fpóndsndum clíper regalas G.Ü.K. &pcr 51 i ¡as reguías, •
videliccr quod ipfaeftitaextra coslum cum fu.iimmtnfá
infinítate: (iciu cum fija infinitare &immobilit3tc extra
tempus &' motum, Scficut eñ cura fuá bonitaté infinita
extrabomtatera finitam. Veruntamcn diuin.aíeccrnitas
cft in mundo &inomnibnspartibuseius,nonquoüíit
col!oc3ta,eo quiainfinita&indiuifibilis ell,vc paterper
fecundam fpeciem regulaeC D. & etiam per regalarnB'.
probatum cft. Perrcgulam de modalkate quaiitur,*-
ternitas quomodoefi ? Etrefpondendum e{t,quodmo'-
dus defignatuscftinf cunda fpecie fegulaeG.D.B, fine
quibus acemitas non habctcí modumexiftcndiatqnea-
gendi in fuá natura, & hoc qmdem omnes regula: aííe-
t ü ü i . Per regulam deinfícamcntaiitate <juíeritur,actcr-
nicás
t)E M I X T I O N E P R I N C I P . E t REG. s
jjitas cura q u o e f t í E t r e f p o n d e n d u m e f t j q u o d cftcasa
fuis coeflentialibus rclacmis in regula C.D.E.deíigiutis.
Eciiccum f i u i n f i u i t a ü n g u i a n bonitate, magnuudiue,
poteftate, &c. ficut cura lúa (Inguian duratioae. Katio
huíus c ñ , c u m q u i c q u i d l u . í i t compreheníüm per lioe
íjuod ipíacft. Namens infiniíum íimplicitcrcompte-
henditíinicum. Et ad hoc omnes icgulae teftantür & con-
feonunt. D i d u m d \ de í e t e r n u a c e difcurfa per regulas,
ratione caius ipfam artificialiter inucuimus ¿ccoguoíci-
mus adiuuante faagracia: ipfam cpjidtm ceternuatcm
Deum vocamus, cui i u laus & honor in aeternam.
DE P O T E S T A T E PER R E GV-
ias deduda.
Q Va^ritur, v t r u m íic aliqua poteñas infinita ? Et re- D e pott-

í p o n d e n d u r a e f t q u o d í i c j & h o c p r o t e ü a t u m c f t p c r (i*ite p t r
capuulum de aecemuate. N a m í i n o n e í í e c a l i q u a poce- repulas
ftas infinita, iam .ttemitasquxeft luiinua non haberet, d e d u í i * ,
cum quo p o l l a cííe infinita: & hoc per regulara B. proba-
tum eft. itera per tertiam Ipecicraregula: D. m í i e n i m e d
fet p o t e ñ a s infinita jfequerecur q u o d poceftas finitiun-
peduet ipfam elle, vnde fcqueretur, q u o d potcitas eltec
h a b i t u s p r i u a t i u u s f u b d u u s h a b i u ü infinito & poíitiuo,
quoáeftirnpoílibile. Quxtiturperprimarafpeciemre-
gida C. infiuua p o t e ñ a s q u i d eft r E t refpondcndum eft,
quod eft cns,cui proprie c ó p e t i t infinitara pofle, & iftad
per primara fpeciem r e g u l x D. viíam eft, & c ti ara regula
B.ad hoc íeftatuí. P e i l c c u n d a m fpeciem qua'mur, p o -
teñas infinica quid babet in le: E: dicenduni eft,qiiod ha-
bet naturales ¿ c í T c n c i a l e s relanones,cum q u i b u s p o c c í t
tile hoc q u o d cñ: Kc hoc per regulara Ü.& per fecundara
&tc»cianaregulara Ü.E. demonftrabileeft. Peí t e r t i a n í
fpeciem quaentur.Quid eft poceftas i n alio? E t d i e e n d u m
eñ.quodeftenscauíaasadiones & paíIíonesin fubieílo,
ratiooecuras fubiciílura poteft habcrcadiones & p a í h o -
nes: gehoe per regulara B . a í S r m a b i l e eft. Perquactam
fpeciem q a s i i c u r , q u i d haber poteftas i n alio? Ec dicen-
dum c í ^ q u o d haber atliones.hcutcaufa i n e l f e d a habet
paíiiones i u í u b i c d o l u q u o eft, ipfa poteftate cxiítcutc
i44 ÚCtAVÁ PÁRS
}âbitBatad^bonltacc&magnitudine,&c.Ethocpcrrc,.
gulam B . v i í u m e f t . Per primara ípeciern rcgulae D. qus.
rmu,pcncüas de quo cluDiccndum eñ.quodeftdefcipfa,.
eoquodpnncipmrageneraíccíl. Ethoc pee regulam B¿
probable eft. Per íceundam fpeciem quaíritur, poteftas
de quo eft? Diccndumeft.quodeftdc polfificance,poflÍ.
ficabili & ppífiíicarc. Ex hoc per fecundara fpeciem G. E.
probabtlceft. Adhac per rentara fpeciem qüaericur, po-
teftas euiaseftíAdûod E e f p o n d G n d u m e ñ , q u o d eftfub-
iccii in quo eft: quod qiudeincurafaap'oteftatcagirÍQ
pariente, & hoc per fe parer. Per primara fpeciem rc-
gul^ E. quíemur,-poceftas quare eft? Dicendum eft,quod
eft ex eo quod eft de pofli íicante,poíMcabili & poftiíica-
rc jfed aceidentaliter eft habitas m fubieíio in quo eft:
ficucalbcdoqttaí eftcoqüodfuurn fubicdum álbumcñ.-
Amplius per fecundara fpccieítt qusCiítár, poteftas quarc
€ñ?Dicendumeft,vt alia principia per ipfampoífintha!.
bere exiftentiara & ag,«nnam. Per primara fpeciemrc"-
gul.s F.quqntur,poteftas quanta eíi:5Dicendum cft.quod
eft tanta quantum intrare poteft fuara naturam, & hoc
per fecundara fpeciem C.manifeftum eft, vt esipíis íit V-
nacontinuaexifteutiá.&adhoc regulaB. &pri£íía &fe'-
Cunda fpecies reguIaeD.teftantur. Adhuc per fecundatn
fpecié quaeritur,poteftas quanta eftrDicendüm eft, quod
eft tanta quanta funt fuá concreta relata per íceundaní
Ipcciera regula C.&per primara G.&pec regulara B\vi-
fum eft. Peí piimam fpeciem regula' G- quícri tur, pote-
ftas qualiseftíDicenduixi cfíjquod eft talisqualis eftpro-
p r t a p a í f i o í a b i e d i : íicut infinitas & arternitasDei, fine'
qnibus Deus non pofTet cííc hoc quod eft. Itera per íe-
cundam fpeeierrí quxritur.potcftas qualis cftíDicendural
eft, q u o d eft talisqualis eftfmbitus in fubieélo, íicSt bó-
nuas,magnitudoyqu(£ poíTunt efl'e hocquod fúnc per po-
teftatem, & iudex poteft cíTe per poteftaterri, & hoc pee
icgulam B' manifeftuiweít. Qiíaeritiirper orftues fpecicí
íegulae H . poteftas quando eft? Et dicendnm' eft per pri-
íííamfpecicráregulaequodi eft tune quando fuá d¡ffinicib!
er!:,& per fecundara eiufdera eft, tune quan'do haber cor*
tdatittft fibi cccíleniialiav Adbue per tcrtiaití efttuní
DE M I X T I O N E P R I N C I P . E T R E G . H$
ândo in fubietlo habitas e í i Amplios per cuartana
ciuíciem eft t u n e oaando habee a¿liones& p a f l i o n e s i a
fubiedo. Ec per pdmam ípeciem regulx Ü. cft, tunC
quádotempus pocefteíTe perpoteftatem & pef m o t u r a ,
gemocusin tempore. Adhuc per Iccundam D. efttund
quancio eft deíuis correlatiuis. Arnplius per c e r t i a m
cfttuncquandoeft inftrumencum í a b i e í t ü n q u o c f t , E t
per prunam ípeciem regula; modalis eft etme q u a n d o p e í
(eij? lara haber modum3& per fecundam ípeciem eft r u n c
quando eft habitas i n fabicfto. Et pet terciam fpeciem.
eft tune quando vnum correlatiuú cft i n alio5 & o m n e S
fant in vna effentia&eíTentia i n iplis. Et perqüártánt
fpeciem eft tune quando alia principia d e i p í a f u n t habi-
tuata, & de hmiluudinibus ipfias poteftatis. Per regula
jnftr'ufnemalitacis adhuc poceftas cft t u n e quado eft e u m
íuis correlatiuis, Et per iccundam f p e c i e m eft t u n e qua-
do vaina principia cura alio eft. Etpet tertiara eft c u n t í
quandoplures eíTcnci.t:pollunt eflein v n o c o m t u u n i , 86
vaainah3,&commune in iplis. Adhuc; p e r q u a t t a m cft
cune quando cauíat fuas f u n i l i t u d i a e s in fabicélo t r a n f -
euute cara fuis coeíTentialibus r e l a t i u i s i n t í i n f e c i s . Et líe
oftíiífam eft, q ü o m o d o poteftas e x i f t i t i n t e f f l p o r e , &
tem pus & motas inipfa: Sedinifto difcutfu intelle£íus
eft valdeaggrauatasjtamen exalíatüs eft. Ethoc' o m n e s
regalxprobant, fine q u i b u s intellcílas n o n poíIeteíTe
ira al cus. Peromncs fpeciesregalxL q u a e t i c u r í p O t e f t a S
vbi eft ? Dicendam eft, q a o d eft í n v b i p e í i l l u m m o d u n t
per quem fupra de tempore d i d u m eft. Nam cft i n f u *
ii!ffinirione , & e f t i n fuis c o r r e l a t i u i s , í n q u i b u s o m n e
poífibile eft polhbile, & e x t r a i p f o s n u l l u m e n s e f t p o í f i -
bile in ipíis,quod nullum impoífibile exiftere poceñ. I t c -
tum eft in fubie£loin q u o eft habitas : & i n í u b i e d a i n
quo habet a c i o n e s & p a í f i o n c s ; E t e f t i n I o c o p r i m i c i a l ,
& cft io ciSjde q u i b u s cft^fe eft i n f u b i e £ b caías cft; Eteft
i n m o d a l i t a t e i n q u a h a b e e m o d u m e x i f t e n d i Bcsgendu
& fuas í í m í l i t u d i n e s g e n e r a n d i :Eceftin fubie<ô,<|aoá
quidemcum ípfapoteftatc a g i r & p á t i r a t : Ec h o e p e r a -
»n nes fpedes praedidas d e m o n ñ r a t ü n s eft,& p c f r e g u í a í t t
B.^robabilceft, Pe¡rregak« l ü o á a t k a t f s qüsBtttttStf«M
I4tf OCTAVA PARS
teftasquomodocft?Etrefponílcndum c ü , quod modas
poteftatiscftfecundara quod habct raodum eHendi &a.
f
endiin fubieclo in uuocft.&íubicclumin ipfa, habea-
o perpoteftatem attiones & paíboncs.Et hoc perlintá
contihuaminípeciebiisregularura eftfubílientaturn.Sed i
hoc declarare eflet prolixuro :tamen ipfa deelaratio pof,
fibiiis &facilis eftj tcncndo modum huius artis. Qux. |
• níur,poteftas cura quo eftper regulara infliumentalita- i
tisrEt dicendum eft,quod eft cum luis coeílentialibus re- '
latiuis,&cftcura ómnibus fpeciebus rcgulatúj fine qui.
busipfaelTe non poteíl,neq; ipíe fine poteftate. 'Et hoc
fatis eft dcclarabile habicuatis de ifta arte. Ethqc de po- 1
teftate fuificiant.
D E S A P I E N T I A PER R E G V -
las deduda.
DeduSfQ C ^ \ ^ X t ' l ^ m vtram 'diqua fapientia fit habitus ? Etdi.
s- ^ V ^ c c n d u r a eft quod íic, Nam íi non eílet aliquafa-
J ' ' pientia habitus, lam mteikctus non haberet cum quo
l l $ reÛ' obiedarctventares reales Scneceílaiias: & íiceííetnudus
&impotcns, quod elHrapollibile,& hoc per regulamB.
probabileeft. Per piimara fpeciem rcgul.t C. quectitut:
. fapientia exiftens habitus quid eft ? & eft rcfpondeudum,
quod eft inftrumentum cum quo propi ic & bene intcilc-
¿lus agit,ex quo ira bene eft habituatus: ficut ignis de ca-
liditatCj& cappatus de cappa,&iuftns deiufticia. Per fe
cundara fpeciem qusrkur: quidhabet in fe fapientiaco-
cíTemialiter? &reípondcndumeft,quod ipfa habct fuá
correlatiua,íine quibus elíc non poteft. Per tertiam fpe-
ciem quaeritur: quid eftmaiio ? & eft dicendumjquod eft
habitus exiftens i n alio. Perquartam fpeciem quactitur:
fapiemia quid habct in alio? & eft dicendum, quod fapi-
entia exiftens fubftantia habet habitum in fubieélo,eum
quo fubiedo bene intelligit. Per primara fpeciem rega-
la: D . quasritur: fapientia de quo eftíDicendum cft,quoá
eftdcfeipfa.vt principium primitiuum & genérale fuad
omnia feibitia. Per fecundara quaeritur: de quibus eft? &
dicendum eft}quodeft de fuis relatiuis efíentialibus ¡illa
«JUÍC cftliMaatiaj&quaE eftaccidens ñuc habitas, noa
hab«
Kabet ile quibus fu: cumfieforma fimplex Ec hec per rc-
gulam B. ^pcrlccundam fpeciem C. & per quarcam K.
manifeñam eft. Adhuc per terciara fpeciem q u x r i t u r :
cuius clífapienm? aciquoddicendum clt, quod eftfub-
jecli in quo ert: íicut cappa cappati, &huiuímodi. Pee
primara fpeciem regulse E.qusrituníapientia quareeft?
&eft diccndain,quod íapicnciaexiftcus in fubietlo.cftex
eoûod eft de inceliediao )inteUigibili&: inteliigere, &
fieñaccidens , eftexeo, quiainteíledus efldeipíahabi-
tuatus: íicut lógicas de lógica, &huiufmodi. Amplias
per fecundara qiuzritur: quare fapicntia eft ? & reípon-
d en dura eft,quodvt fapiens bene & prudetitcr habeat fei-
entiam , &hoc per regulara B. probatura eft. Per prima
fpeciem regulas F. quseritur; fapientiaquantaeft? &eft
rerpondendum, quod eft tanta quantus eft habí tus exi-
ftens in fubiedo in quo eft. Adhuc per fecundara fpecie
quseritur: fapientiaquantaeft ? Et cftrefpondendum,
quod tanta quanta fuá concreta funt ex i pía fapicntia
habiuiata, flcut funt calcfaíiiuum, calefaílibile & cale»
facete; qiuc quidero cxlftunt habituara de caliditate. Pee
piiraam fpeciéregula: G.quxritur: fapicntia qualiscft?&
dicctulum cft/jUücl eft talis q nal i a funt fuá concretarela-
tiua i n nata per ipfura habituara, & per fecundara fpeciem.
C. fignata; Ampiius per fecundara fpeciem qusritur:
cpialiseft lapicntia? dieendumeft, quod efttahs qualis
poteñ habituare fuá concreta relatiua, fcilicetbene,ma-
gmficc,&c.Yt per regulara B.raanifcftum eft,& etiam pee
tertiara fpeciem reguls C.& per quartam fpeciem rcgU-
ls K. Per oran es ipecies regulse H , qusritur : fapien-
tia quandocf ? & dieendum eft. quod eft in ilion uncitt
quo eft, veruntamen in vno cftinpoténtia & in alioin,
a¿tu:aut in vno nuncintheoricaj&inalioinprafticaj
fecundara quod fubiéclam i n teropore & in mota cftha-
bituatum: & per regulara C. D . K. probabile eft. Per o-
mnes fpecies reguis I quaemor, fapicntiavbi eft?Et re-
fpondendum c í t p e r oronesfuasípeci-". quod eftinfub-
icelo: ficutbonitas mbono: & calidhasm igrie: 8£iuftu
cia in iuftojSchaiufíiiodi,&aá hoc teftaterregula 3. Pe£
regularamodaiiutis quxiitur, fapicntia quomodoeft?
K 4
148 OCTAVA PARS
Eceftiliccmlum.quocl eftpermodum íliftcrcntix&pro^
prietatis. DiíFcrerítiaenim abftrahit habitum ab oranii
bus aliis habitibüSjfi: ponit proprietas quod íu plüshabi.
tusiuteUe£tus,vc pei íccunclara fpeciem regula: C. quod-
libetrélatiuumííchabiti-iatuininalioj&omnia fuarcla-
tiuaad muicemíint habituara in vno habitu,&: hocpet
regulam B.patct, &peiomncs ípectes regula;K. Per o-
- , mnesípeciesregulse K.quaedcur.fapientia cura quocfl;
Dicendum eíl quod elt cuínfuis fuudamentis correlati-
uis,vt ex ipfa lint habituara: Et efleum r & Ü bonitatis, co
<juodbeneeft:EtGftcmuad;uventatis, quia veraeft,8c
eft cum a¿lupoteftatis; poílibilis enim eft: Et eft cum a-
¿lu voluntatiSjCum íi t deíidcrabilis: Et eft cum adu vir-
tutis.nam virtuofa eft: Mt eft cum adu gloriae, deleílabi-
lis quidem eft.
D E V O L V N T A T E PER RE-
gulas deduda.
De $0- / ^ " v V x r i t u ^ v t r u m voluntas íitimmortalis? Etreípon.
¡úntate v ^ j d e n d u m eft quodíic: quo adfuam cílentiam: quia
fer rtgn- non eft conftituta de relatiuis contrariis compoí¡tis,vt
lasdedu- patee per fecundam fpeciera regula: C. D. E. Verunta-
menmortalis eft, quando eft habituara depcccato:e9
quia de fecunda ípecie E. deuiatacft,^ ad hocteftatur
regula B. Per primara ípeciem regtdae C. quatritur, vo-
luntas quid eft? Eccftreípondendum, quodeftc«scui
competitvelle &nolle, vtperfecundaínfpeciemrcgul»
E . polTer efle in quiete. Per fecundara ípeciem qu«nturf
Toluntasquid habet in fe naturaie ? Et refpondenduni
«ft.quod habet amantem, araatum & amare conftitutos
cxfuarelatione:&hoc fubflantiaiitcr,cum quibusfeha-
bituatdebonohabitu.aut demalo:& demagno,autdc
paruo:&hocmoraIiter,&pcrregu!am B.probatura eft.
Per teniam fpeciem queentur, voluntas quid eft in alio!
Etrefpondendum eft, quod eftin fubiedoin quo eft po-
tentia habituata de virtutibus,aut de vitiis per íuum vel-
lc,autnolle. Perquaitam fpeciem quc2ritur,quid habet
in alio ? Ad quod refpondendum eft, quod habet adio-
aes & paífiones obiedando. Per primara ípeciem reg i -
jjeD.quacritur, voluntas de quoeft? Ec refpondendum
eft, quodcft defeipfa: alioquin fi cílet de aiiquo piinci-
pio íibi prîaccnteâm non elícc primitiua ad volendum
& nokndum, & etiam eífec nuda de fecunda fpccic'C.
quod cftimpoíllbile. Pcrfecundam fpcciem quaeritur,
voluntas de quoeft? Ecrcfpondcndumeft,quodeftde
fuis confubftantialibus rclariuis per fecundara fpecicm
C.dcíignatis: alioquin non haberet per fe exiftennanijeo
quodeííec accldens. Perteniam fpeciem quacritur, vo»
luntas cuius eft? Et rcfpondendum cft,quod eftbominis:
cumipfcmoueatipfamlibere adactura fuum, fcilicec ad
vcüe aut nolle. Per primam fpeciem regulas E.quacritur,
roluntas quare eft ? ¿ t reípondendum eft eo quod de fuis
corrclatims naturalibus conftiruta eft. Moralicer autem
eftjquodinfubicíti in quo eft,defuo habitu habituata
eft: ficut cappatus de fuá cappa habituatus eft. Per fe-
cundam fpeciem quaeritar, voluntas quare eft ? Refpon-
dendumeftjVtentia fintamabilia íiue amata: abfqicnim
ipfa nonpoíTcctcfleobledata quo adgenusvoluntacis.
Etíicquicscílec vacuatade bonitatejmagnitudine)quod
eftimpoffibile: &hoc per regulara B.patet. Perpnmam
fpeciem rcgalaeF. quaerituc, voluntasquantaeft? Et re-
fpondendumeft,qnod eft tanta quanta eft fuá efíentia
ab ómnibus aliis diífercns. Per fecundara fpeciem qux-
ritur,qiiantaeft? Ecrefpondendum eft, quod eft tanta
quantaeftexfuiseífcntialibusrelatiuiSjex quibus eft per
fecundara fpeciem regulajC.D.E. deí)gnatss,& hoeper
regulara B.probatura eft Per primara ípeciem regular G.
quxntur, voluntas qualiseíl propric?Et reípondendum
cftjquod eft ptopriapaífio fubftáiialis ra fabiedo in quo
eft: íicut homo quiñón poteftefte abfque volúntate íua.
Per lecundara fpeciem quséritar, voluntas qualis eft ap-
propriate ? Ec reípondenduroeft, quod eft bona per habi-
tumbonura: aut raalá per habitara malum,cura quo vo-
luntas fe indultad vellebene aut raale.Ethoc per regula
B patet. Per omnes fpecies regube H.quoericur, volun-
tas quandoeft? Et rcfpondendnm eft, quod eft tune fub-
icdiue & obic£liue, quando ipfa deduda eft per omnes
fpeciesC.D.K. iftadautcm non oportet declaran: nam
\
35® O C T A V A PARS
fatis eft manifeftum intelledui bene fpcculanti Schabi-
tCiato dearteifta. Ethocper regalam B. E.F. G.proba-
tum eft. Per omnes fpecics reguíse 1. qua-ritur, voluntas
vbicñrEtrefponáendum eft per omnes ipíius regulas fpe-
cieSjO.uod eftin fubiedó in quo eft í u b i e d i ü c &obiedi-
uc. Et lioc fatis clare patet bene intuenti regulas E.F.G.
H . Per omnes fpeciesrcgulx niodalitatis quanitur,quo.
modo voluntas eft fubiediul & obiedme ? Et reípon-
dendum eft,quodeft per illum raodura per quem diieur-
fa eft per omnes alias regulas & fpecics earum clare vifnru
eft: noc autem n a r r a r e valde p r o l i x u m eíl'ct;ideirco di-
mittimus artifuc huius artis. Per omnes ípecies inftru-
mentalitatis qu3entur,vokuitas cum quo eft? Et hanc re-
fponfionem dirnittimus ledori huius artis: quam refpo-
íionem potcfthabcrcpercapitulura fapicntixin vkimo
paragrapho. Sed hic quecritue,voluntas cumquoobic-
d a t obiedum ? Et reípoiidcndum eft, quod cura fuá i i -
bcrtatc.qua' quidem eft íibi habicusinnatus. Adhucob-
i e d a t cum f u i s r e l a t i t i i s : eo q u o d volens coniunduscum
fenfitiuo & imaginatiuo e x t r a h i t &deducit fpecics pere-
grinas de fenfibiiibus & i m a g i n a b i l i b u S j & i n fuo proprio
volibüi ipfasimprimitj&iplisimpreíTiS generantut&o-
liuntur volibiles per concupifeentiam, & odibilcs per
i r a m ; &hoceft in intrinfeco veilc á quo oritur vellcaut
iiollc peregrinum per accidens. Et i n ifto paílliapparct,
quod nolienon eftdeeílcntia voluntatis,ex coquiacum
irafeibilirate c a u f a t u m eft. Quae quidem irafdbilitas eft
oppofitum volibilitati: Et in lito paiTu intclledus eft val.
dealtus.
DE V I R T V T E PER R E G V -
las deduda.
De&riu- í ~ \ Vacritnr}vtrumvirtus íithabiruscommunis princi-
teperre- V ^ p i o r u m ,vtipfaprincipia habeant adus virtuofos?
gulas de- Et refpondcndam eft quod fie: vt patet per fecundara
dutfa. fpeciem regula E.qua quidem non poflet eíTcfubiedum
quietisprincipio 3 nifi virtus ellet habitus principiorum
communis. Et hoc per regulara B. probabile eft. Vtt.
primara ípeciem regula: C. qusritu^virtus quid eft ? Et
refpoa-
j-efponácndum cfr, quod cíl habitas cum quo principia
habent h a b i t a s virtuofos: & hoc per regalam B. íigniti-
catum eít. Per fccundam fpcciem quaeritur, voluntas
quid habet in fccocflcntialitcr? Etrcfpondendum eft,
quodhabet fuá correlatiua exquibus eft & cumquibus
eftfonsadcaufandum atlusvirtuoros. Per terciara fpc-
ciem qusecitur, virtus quid eft in alio? Etreípondendura,
eft ,quod eft habitas in fubiedo, vt fubiedum habeata-
áutn virtuofamjfieut ignis qui eft in calidicate,vc habeat
aétum calefaciendi. Per quarta fpeciem qu£eritur,virtus
quid habet in alio? Et refpodenduiTi eft, quod haber aftíí
in fubiedo de virtute accidentali habitúate. Per prima
fpeciera rcgulsD quxritur,virtus de quo eft? Dicendum
eft, quod eft de feipfa, alioquin n o n efíet principium ge-
nerale,quod eftimpoffibilc. Per fccundam fpeciem q u q -
ritur, virtus de quo e ñ ? Reípondendum eft, quod virtus
fubñantialis eft ex fuis correlatiuis fubftantialibus per
fccundam fpeciem C.fignificatis: aliterenim nonpoífet
habere fundamentum per fe exiftcndi,neque e t i a m natu-
ram, quod e ñ impoílibile. Per tertiam fpeciem quxri-
tur, virtus cuius eft?Et refpondendum eft,qaod virtus exi-
ftenshabitus,eftvirtutisíabftantialis,qua£eftfübftautia:
Et hoc per regulara B. probatura eft. Per primara fpe-
ciem regulas E,quajntur,vu"tus quare eft ? Et eft reípon-'
dendum,quod eft ex eo quia ex fuis relatiuis fubftantia-
libus eft conftituta. Virtus autern accidentalis eft ens
accidéntale, quia peevirtutem fubftantialem caufatum
eft. Adhuc per fecundara fpeciem qua£ntur,virtus quarc
eft? Refpondendum eft, vt alia principia cum ipfofine
quiefecre políint virtuofe: Et hoc per regalam B.manife-
ftumeft. Per primara fpeciem regulas F. q u £ E r i t u r , q u a n -
ta eft virtus ? Etrcfpondendum eft, quod virtus natmalis
cñ tanta quantaeft fuá extenfuas per tocum vniuerfum.
Adhuc per fecundara fpeciem quqritur>virtus quanta eft?
Et refpondendum cft,qüod eft tanta quantafunt fuá cor-
relatiua diueríímode exifteutiain fubiedis difterentibus
fpecic. Et iftud per regulara B.íigniíicatum eft, &etianj
per primara fpeciem regula D. & per fecundara f p e c i e m
C- Perprimam fpeciemrcgulat: G. quseritur,viitusqua-
K 4
15* OCTAVA PARS
lis eíl? Et refponciendum eft, quod virtus cñ propria paC
fioin fabicdo. Perfecundatn fpeciem quxricur,virtus
qualiseftí Et refpondendum eft, quod virtus accidenta-
lis eftens apptopriatum cum quo íubieífturn efthabuu.
atum. Sic iailus de iufticia, & virtus vifma de abftradio-
ijefpecierurn coloris,S: taítusde fpeciebus caioris ftigi.
ditatis &huiafmodi: &íiedepotentiisíuperioribusluo
modoj&hoc per legulamB.fignificatum eft, &pcrp^-
InamfpeciemD.& perfecundara. Peromnesfpecicsre-
gulas H.quaerkunvirtus quando eñ? Et lefpondcndum
cft,quod eft tune quando in íuis fpeciebus fubftentata &
diícurfa eft- Et hoedirnirtitur generali artiftae huius artis
Pér omnes ípucies regulae I . quaemm^virtus vbi eft? Et cñ
dicen£lum5quodeftin ómnibus fuis fpeciebus, & eft per
totum vniueríuraj&inverbis, & inherbis, & in iapidi-
busaíc ómnibusfubiedis de i pfa habituétis, & i n omni-
bus adibus per virtntcs caufatis. Sed virtus máxime con-
fiftit in caufa prima, quae cum ipfa conuertitur. Per re-
gulam tnodalem per K. deíignata quaemuc.virtusquo-
modo eft? Et eftdiccndum,quodeftpetmodumquem
habet virtus íubftantialis habituando íedevirtuteacci-
dentali,cum qua tranfit ad habendum adus peregrino»
influendo fuas íimiütudines fubieftiue, c b i e á i u e , refiu-
endo fimilitudines obiedorum, & fuam propriam paf-
íionem in qua ipfas finnlLudmes imprimir & cathetizat,
vt íint vinuofx.Et in ifto paffu intcíledus eft valdc altus,
oneratus &etiamfatigatusjvtpccregulam B. manifeñú
eft. Per regulara inftiumentalitatis qu^riturjvirtuscura
quoeftíEreftrefpondendurajquodcftcum fuis córrela-
tiuis,& vna virtus eft cum alia: íicut patedn linca reña
conftitatadevirtute elemencatiuajvcgctatiua, fenfuiua,
imaginatiua & intellediua: in qua linea vna virtus attra-
hit fpecies cum alia,vt íit participiatiua cum alia. Et hoc
per regulara I . & per fecundam fpeciem regulas E. &pct
yegulam B.probatum eft,
D E V E R I T A T E PER REGV-
las deduda.
Qtmjtnr
p E M I X T I O N E P R I N C I P E T REG. ^
Q Va:rinir:vtrum veriras creara conuerraturcum fna D e f e r í -

veatace? Refjpoiidendura eít, quod non: quod íi tateper
íic,nimis eííecíimilisveritaciDe^cjua; quidem cum fuá regüías
vnirateconuercitur.EtvlceriuscomicncrecuJcumboní- dedukf.
tate.magnirudinejduracionej&c.rationecuius excende-
retíc extra cempus & locum3quod eft irapoíTibile, & hoc
pei regulara B.patet Per primara ípeciem regulaeC-ciu^-
ritur, quid eft veri tas? E l rcfpondcndUiTi eft, cjuod eít cns
incorruptibile. Nam íi eííetcorruptibilejimpUcarccui:
contradi¿lio,videlicct quodeílet & non eflet, qus con-
tradidioeftimpoffibilis. Períécundam ípeciem quícri-
tur,veruas quid habec in fe eíTcntialiter & naturaluet?
Et rcfpondendum eft, quod haber fuá corrcladua^mc
uibus elle non poteft,inquibus & cum qmbus pmnia
unr verificabilia, & extra luá eílentiam nullum ens po-
teftcírevcium,yr per primara fpeciemD.vifum cíl. Arn-
pliusper tertiam Ipeciem quacritur, ventas quid habec
in alio ?Etrerpondendum eft, quod haber habitum cura
quo verificat eft fubieíium in quo eft. Per primara ípe-
ciem regulas D.qu^ntur,vcntas de quo eftrEt rcfponden-
dumeft, quodeft dcfeipfa, vtfalíitas qusecftfuum con-
ttarium, noíit eipraiacens,&vt in fuá cílentia quicícerc
pofleti&hoc per fecundara rpecieinregulx C. vifum eft.
Per fecundara fpecicmqua?ritur,dequibuseft J Et eftdi-
cendum,quodcft defuis correlatiuis: slioquin non cílec
fundamentum íuihabitus, cvim quo cranfuad verifican-
dura alia principia. Per tertiam fpecicra quaecitur, ven-
tas exiftens habitus cuius eft? Et rsfpondendum eft,qnod
eft íui fundamenti fubftantialis,in quo fubftcntara cftj&
hoeperregulara B.patet. Per primara Ipeciem regula-E.
quaeritui^vemasquareeñ ? <\dquodrefpondcndujn eft,
ex coquod eft ex fuis correlatiuis íubftantialibus. Per
fecundara fpecicra quasritur.veritas quare eft? Et refpon.
dendum eft,vt alia principiaperipíam veritatem fine ve-
lificabilia. Per primara fptcietn regulas F.qua:ritur,veri-
tasquantaeftíEtrcfpondendumeftjquodefttantajquá-
ta alia principia peripíam ventatemfunc verificara. Per
feeundam ípeciem quarriturêritas quantaeft? A d q u o i
rcfpondendum eft, quod eft tanta quantum de íuo pro-
K 5
554 O C T A V A PARS
pnohabitucfthabituata,cum quocaufat aftas percgti- •
nos.Ethocperregulamli.patefaclum ell. Per primara
ípecicm i-cgul.xG quacriuu-jVeritas quahs eft :Et rcípon.
dendum elt, quod veri cas ptopria cft proprius habitas
fubiediin q u o e f t curtí quo verificacalta principia. Ara-
pliuspei-rccundam f p e c i e m Q U x r u u r , vcritasqualis eftí
E t reípondendum eft, quod cft habitas appropriatus,
cam q a o intelledus vcreinreiligit 5ca,ttingit ipfa princi^.
pia realia, quas quidem í u n c veré i i u d i i g i b i i u , iccoiibi-
lia & amabüia,& veré funts&ííc dcfeníibilibus Scimágu
nabilibus,&fic de raoralibus: & sd hoc regula B.teftacur.
Per omnes í'pecies reguhe H quarriciu-, vetitas quando
eftíEt r e f p o n d e n d u n ! cft, quod cft tune quandotenipus
.cftin ipfis fpcciebusfubíienratum Scdifcurfura: cuiusra-
tio eft. Nam fine ipía veníate tempus quidenl & fpecies
cius veré nequáquam eíl'e poíícnt. Per omnes ípecies
regulael. quasritur, veritas vbi cft ? Ec refpondendum eft,
q u o d eft extra falfitatern, &eft per orones ípecies ipíius I .
«qu^ quidem fpecies abfque vericate minime eíie poilent.
Vltetius eftin ómnibus elcmcntatis,vcgccatis,lenratis &
imaginatis: Ec in ómnibus quxpcr animam fu tu obic-
¿ l a t a j & í i c de angelo. In Deo quidem eft infinita & xcer-
r a veritas per exiftere &agere: &hoc per regulara B.ma-
nifeftum eft. Per omnes ípecies modericatis qusritur:
recitasquomodoeft? &refpondendum eft, quodeftper
illummodum quem habetdifFerenna, concordanEía &
alia principia.quoniam difrerentia ponitin creatis,quod
veritas íücvnum principium, bonitas aliud, magnuudo
aliud, &fied e c a E t c r i s , & quod in e í f e n t i a veritas vnus fu
v e r i f i c a n S j a l i u s v e r i f i c a c u S j & a l i u s verificare.Ecquodvna
fit veritas fubftantialis & alia habitualis : propriecasau-
tcm ponic quod veritas fubftantialis habeat proprium
¡ h a b i t u m , v i d e l i c c t v c r i t a t e m accidcnta!em,cura qua po-
nit aliaeíTentiain vero, Etad hoc eft coadiuuatiua con-
cordancia, vt veritas multipliccc fuas fimilitudines: &
hoc per regulara B.vifum eft. Per omnes fpecies infttu-
inemaiitatisquíeritur: veritas cura quo eft? Et refpon-
dendum eft,quod eft cura fuis correiatiuis. Ec veritas
qux cft habitas, cft cum fuá fundamenco quod eft veri-
tas
D M I X T I O N E PRINCIP. ET REG. ijj
tas fubftaniirili?. E t veriras quse eft m ó r a l i s . e f t c u m b o n i -
tate & v i m u e . N a r a cura malicia Scvitiis elle n o n p o i c l l ,
cum lint habitas priuatiai^cum quibus faliitas eftjin qua
íVifiiaíenullarunilitudovcritatisexiftetepoteft:cjuod í i
jic : iameflec c o m p o l i ta ex c o i u r ¿ n i s ) & i n i p l i c a i ; c t c o a -
tradiftionem q u o d eft i m p o f f i b i l e .
DE GLORIA PER REGV-

las d e d u d a .
P Et regulam B . q u x d t u r : vtrura g l o r i a fit p r i n c i p i u r a Dedncih

genérale & reale? Et refpondendum e f t q u o d í i c t q u i a glorié per
li non, vniucrfum e í l e t e u a c u a t m n i n fecunda fpecie re- rtgtiiM,
gula: E. & orania principia c í í e n t í i n c d e l e d a t i o n c &
quiete; quoci eft i m p o í l l b i l e . P e r p r i m a m íueciem regu-
I x C q u a e r i c u r j g l o n a q u i d e ñ ? E t r e í p ó d e a d u m eft.quod.
eft eflentia v l t r a q u a m n u l i a deieclatio eíie poteft. Per
í e c u n d a m fpeciem quaeritur: g l o r i a q u i d h a b e t i n fe c o -
eííentialicer & n a t u i a l i t e r J E t refpondendum eft, epaod
habet íua eorrelatiuafcilicet g l o r i a n t e m 5 g l o n a b i l e n i 5c
glorian: cum quibus & m q u i b u s o m n i a í u n r g i o n a b i h a .
atque d e l c d a b i l i a j & h o e per p r i m a m fpeciem D.íigo i f i -
catum eft. Per t e r t i a m fpeciem quecritur: g l o r i a q u i d eft
in alio ? A d q u o d refpondendum c f t , q u o d gioria exiftens
habitus,eft m f t r u m c n t a l i t c r i n g l o r i a f u b f t a n t i a l i : c u m
qua gloria í u b f t a n d a l i s p o n i t alia principia i n a p p e d t u
dcledationis & quietis. Per q u a r t a m fpeciem quaeri-
tur:gloria q u i d h a b e t i n a l i o í E t r c f p o n d e n d u r o eft^quod
habet i n f u b i e í l o i n q u o eft, a d i o n e s & p a í f i o n e s , & d e -
ledando & q u i e t a n d o . E t i n ifto p a í í ' u a o p a r e t j p e r q u e m
m o d u m fedclectat iti agendo f o r m a , & i n pariendo m a -
teria. E t h o c p a t e t p e r mafeulum & f a ' m e l l a m , &• per fe-
cundan! f p e c i e m regula* C. Per p r i m a m fpeciem r e g u -
la: D . q u í m t u r : gloria d e q u o c ñ ? & refpondendum e f t ,
quod eft de f e i p l a j V c í í r p r i n c i p i u r a p r i r a i t i u n n i j i n q u o
fint d e l c d a b i l i a , a l i o q u i n appetitus & d e l e £ l a t i o e f t e n t
extra eftentiam gloria; 5 q u o d eft i m p o í l l b i l e . Et h o c
per regulam B.raanifeftum eft. A d h u c p e r fecundam
fpeciem q u s r i t u r : gloria de q u e eft? Et eft refponden-
d u m , q u o d eft de fuis c o r r e l a t i u i s , a l i o q m n g l o r i a exiftés
15<Í OCTAVA PARS
habitus non haberctin quo eíTet fubftentata. Adhucper
terdam ípeciem quarmur? gloria cuius crtíreíponclenclú
cft, q u o d gloria e x i f t e n s , habitus efl gloiiae exiñentii
fubílanriahtcr.Perpnmam fpecienlregula E. quarritur:
gloria quare eft? Refpondcndum efl, quod gloria de
íuis coneiaciuis coníluuta. Adhuc per íecundam fpc-
ciera quíeritunglcria quare eíl?Re(pondendum eft,quod
gloria exiftens habitus cum gloria fubftantiali ponit alia
princifiaindeleftauone & quiere. Perprimara fpeciem
regala; F. qoaeritur: gloria q u a n c a eft ? Er refpondendun^
e i \ q ü o d cantaefí, q u a n t a e f l i n f u o e í T e , l i c u t a b ñ r a & u m x
in fuo concreto. Amplius per fecundara fpeciem quseri-
tur, gloria quanta eít? Ec refpondetur, quod eft tanta
quáta funt fuá correlatiua&fuushabitus cum quo mul-
tiplicar ípecies q u i c t a t a S j f i c u t intelledus c u m IUO habi-
tu ponit fpecies intelle¿l:as. Et in ifto paílu 2pparet, quo-
modo vnumptincipmmfc adiuuatcum alioad mulripli-
candumfpecies. Per pnmam fpeciem regulae G. quxri-
tur: gloria qualiseft proprierEcrefpondcndum eft,qucxl
propric gloriaeftpropria padio fubiedi in quo cft. Et
adhuc per fecundara fpeciem quaeruur: gloria qualis eft?
Ad quod dicendum eft^quod gloria appropriatacft talis,
qualis de ipfa principia funt habituara & quietata Per
omnes ípecies H . quaeritur: gloria quando eft? Et re-
fpondendumeft,quod eft tune q u á d o teropus cft difeur-
fum peroranes fpecies H . de vnonunc in aliud fucceííi-
ue : ficutglorians qui in vno nunefe deledat in vna fpc-
cie,&in alio nancin alia: &hocin fuo intrinfeco gloria-
bilijin multiplicando glorian peregrinum,cum quo po-
nit fuum gloriariinnatumin pradica: & hoc per omnes
fpecies H . piobabile cft. Per omnes fpecies rcgulx I .
qurcritui-j gloria vbi eft? Ad quod refpondendum eft,
quod cftin fuiscorrclatiuis & in feipfa, primiriuacnim
cft: & eft in fuo habitu ex quo habituara cft: & i n modo,
quodmodaliseft: &eftin inftiumentalitate, cum fit in-
ft:ruincntum:& eftin bonitate, quod bonaeft: & i n ma-
gnitudine, nam magna eft: Sceft in ómnibus fubieílis
curnquibusappetitu^&quicseft. Et hoc per regulara B.
probatura eft. Per regulara modalicatisquaeritur.gloria
quomo-
quomodoeft? Etrefpondendunicft, quod eltper illum
modura per qucm fuá corrclatiua funt, vno exiftentein
alio: & per quem glorians in fuo glonabili intnnfeco be-
ne&magne^c.ponic alia principia in quiete delegan-
do & dando cis fuasíimiiimdincs. Et hoc per fecuhdam
fpeciem regula: C. íignificatum cit. Per regulara infteu-
mentalitansquíEricur, gloria cura que cft? Errerpon-
dendameft. quod eft cum correiacims & gloria quseft
fubftantialis, cft cura fuo habitu cum quo habituar alia
principia: eft cum bonitateinnata,eo quod «aturalitoc
bonaeft: £:in bonitatemorali, q u o m o d o b o n u i í e d e l e -
datinagendobonura cum iuñicia &prudcntia,&c.
DE D I F F E R E N T Í A PER R E G V -
las dedaíta.
V Trúra difFerentia fu principium genérale & reale? ^ djffe-

Et dicimusquod fie: vt perlegulam B.pacer: quod r e n * Per
£ non,mundus non eflet de luis partibus Hatóraiiter qu^ regulas
íunt primitiue naturaliccr per diíFerentiarn >& concor- deduíl*.
dantesper concordantiam : Sccontrarianrcs per prirai-
tiuam contrarictatem : qux non poírenteífe íine prirni-
tiua difFerentia,finequainunduseííet cuacuatus primi-
tiuis concordantiis & contrarietatibus: & etiam in íe-
cundaípecie rcgulaj E.& appecicu natural! & quiete; &
omniaquidcmvelleQteífe idem numcrOjSí fiemundus
non efl'et hoc quod cft. Concludicur ergojdc quaftíone
affirmatiuaefttcnenda. Per primam fpeciem regula C.
quxritur: difFerentia quid eftíRefpondendum cft, quod
tftcaufapluriumentium peradum fuum fcilicetdifter-
rs. Et hoc per regulara B.probatura eft, & per fcaíam dif-
ieren tispofuam in fecunda figura fiue in tercia de came-
ra B. C. vlqucad camerara B. K. inquibus difFerentia eft
difeurfa & diíFufa caufando plura. Per fecundara fpc-
cié quaritur, quid haber in fe naruralitcr Sccfíentialiccrí
Et reípondendumeft, quod haber íüa correlaciua feil.
differentem,difFcrcntiacutn &diírerenciare^nc quibus
non poceft eíTcjCUtB quibus continct in fe omnes fuas
fpecies differeiues inter fe, Adhuc per terciara fpeciern
<i«.a:iitut,quid hahet diftcrentia in alio?Et dicendura cft.
Ij8 O C T AVA PARS
quodeftens habensin fuo effeiniaiidifferentiabili di fíe,
reacias pcrcgvinas, cuín quibus caufacpluralitacemde
"ipía difierentia habituatam. A d h u c p e r q u a r t a m í p e c i c
q u x r i i u r , d ! í T c r c n i i a q u i d l ) a b c r i n a!io?Et dicendum eft,
q c o d haber p l u r a l i t a t e m j ííc de ipía habituatam, íicut
carbones de c a l i d i t a t e í u t u h a b i c u a t i , «Schocperregulam
E.monftratumeft. Per primara fpeciem D . q u x r i t u ^ d e
q u o eft diíFerentiaprimitiuae? Ec eft refpodendum, cjuod
eft de íéipfar q u o d í i n o n omniaappeterent efleynura &
i d e m numero; q u o d eft iropoííibile. N a m ego n o n appe»
t o teellejneqilapidem.&cneqjcconuerfo. A m p i á i s per
fecunda ra fpeciem q u s r i t u r , d i f f s r e n t i a de quibus eft? Ec
eft r e í p o n d e n d u m j q u o d eft de diíterente,difFerentiabiii,
& differenriare: q m quidem funt eius coní'ubftantialcs,
c u m quibas facit differre o m u i a cum fuo proprio habitu,
quae fine ipía n o n ellcnr pcrfcexiftentia,neque habetent
fundamemumyneque p o í í e n t diiferre fubftantia & acci-
dens. Per teriiara' fpeciem q u x r i t u r , difteretuia cuiiís
eft r Ec d i r i m a s , q u o d diíFerentia exiftens habitas eft dtf-
f e r e n t i » í u b í t a n t i a l i s ; & o m n i a per regulara B / u n t pro-
babilia. Per primamfpeciem regular £ . q u a e r i t u r , diffe-
r e n d a quare efl forraalirer ? E t r e í p o n d e n d u m , quod ex
co quiaeftdefuis c o e í f e n t i a l i b u s rclaiiuis. Adhacper
fecundaai fpeciem quseritur, difierentia quare eftíinait-
í e i : Et eft icfpondeadum,vt fine plura quee íinc ipfa eiTe
non poíílmt.Etpriuatomundodiftercntiaprxdicla,ipíc
q u i d e m efiet euacuacus Scannullarus, eo quia n o n elíct
nequefinera haberet. Per p r i m a m fpeciemF. q u x r i t u r ,
difierentia quanta eft? Ec eft d i c e n d u m , q u o d funt d u £
difierencix g e u e r a l i l l í m x : q u a i u m vaafabftaatialis eft
caufans diferencias fubftantiales differentes í l i b í b t u i a -
licer, co q u o d difierentia í e d i f i u n d i t i a i p í í s racionemi-
x t i o a i s . Eft & alia difierentia habitualis,.cum qua difre^
rentia fubftantialis facit differre principia adinuicem.
A d h u c per fecundara fpeciem quanta eft difierentia ? Ad
q u o d eft dicendum , q u o d eft tanta q u a n t u m quantitas
íeextendit i n f u i s c o r r e l a t i u i s : í i c u t eaim difierentia ha-
b i t u a r q u a n t i t a t c m continendo i n ílio genere,íic quan-
titas menfurac d i f í e r e n t i a m , c o n t i n e n d o ipfam i n íh0,
eencte*
DE M I X T I O N E P R I N C I P . E T REG.
genere.Ethocperregulam B. videripoteft. Perprimam
fpeciemiegulíe G. quanitur: d i Í T c r e n t i a qualis cñ? & r e -
(pondcndum eft, quod d i f i e r e n cía prbpna eftpars mun»
di íine qua efle non poteft. Á m p l i u s per fecandam fpe-.
ciem q u a c r i c u r r d i f f e r e n t i a quaÜs cft appropnatcf Et dici-
mus, quod eftpaíTiomundiappropriaíacum quadsffe-
reutia fubftantialis habitúa:alia p r i n c i p i a , q u f e n o n íünr
dsíuo gencre,&per regulara B m a n i f e f t ú eít. Peroinnes
fpeciesreguls;H. quacritur: ditícrentia quandoefi? & eíl
diccndum,quod differentiafuit tune, quando mundus
faiccreatus ScinceptuSjCO quod p i i i n i t i i n eít. Na ra íicut
mundus fuit creatus cum partibus fuis, f c i l i c c c teropors
¿clocó&motu,&c. Sicfuitcumfaa dilFtrcntiacreatus,
vtiamdiclum eft. V11 triu s d i fferen t ia n u n c eít & c i i t i ¡i
alio,nuncin seterno/ine quibus ipfa eílenonpoteft. Ec
haec fufliciant de difFerentia quantum ad tempus; quod
per regulara B.patet,& per oranes fpecies regulas H . Per
orones í p e c i c s regulxl. quxritur: difFerentia vbicft?&
eft dicenduna,quodin ómnibus iftisfpeciebus,&hüc cla-
rara eft pe ríe. Vheiius difFerentia eft i n loco: eo quod
locus diíFert a q r . a n t i t a t C j t e m p o r c & c . Ec difFerentia eft
ia loco: eo quod difFerentia íine ipfo non poííet eiTe pro-
pria p aillo ra un di. Per regulam modalitatisquíeritur:
difterentia qaomodo eft ? & refpondendum eft, quodeft
perillum modum,quera habet in Tais correlaciuis, & etiá
per illum modum quera habet in habituando deíeipfa
alia principia. Nam í i c u t homo habet raedura feribendi
moaendo raanura, &cura manu moueudo pennam, &
cum penna mouendo incauítura, & cum rnotuincaufti
moaendo & figurando literas.Sic difterétia habet modíí
perrnodum,diíFerennando vnumab aliofubftantialitcr.
Et hoc per oranes fpecies regularum deraonñrabilc eft.
Per regulam inftrumentalitatis quacritur: difterentiacíí
quo eft? & eft refpondendum, quod eft cum fuis relatiuss
cum fao habitu.cum quo habituar alia principia diuerfi-
ncando,Sccriara cum bonitate^-nagnitudine^c.Sc cum
motu^quantiiatc &qualitate,&c. & fine iftis principüs
difFerentia efle non poteft,&cura ipfa difFerentia princi-
pia funt hoc quod f u n t : quonia priuata difFccencia prin-
cipia quidem non eíTeat hoc quod funt.
%6o OCTAVA PAR S
DE C O N C O R D A N T I A PER RE-
guias deduóta.
Deduéiio T ) E r regubm B.quaErirur; vcrurnconcordantia firfub-
toncor- ^ ftaiuialis?Etrerpondendumeft quod ÍÍc:vtfübftan.
dantt* ex parcibus íms fubftancialibus eíle poííu tota com-
fer regu- poíua^pfacxiftente vnafub ratione vnitaiis,& exiftcnte
IM. multiplici f u b racione pluralitatis, &hoc rationccon-
cordanciísíubñantiaiis. N á m íi concoidamia noncirec
íubftantiaiisíiuelubftatia, tota quidem eflentia formar,
& tota etTcntia materia: non eíícnt concordantes ad con-
Üituendiim tcrtiu ílibftantiale,&í¡cipíum tertiumfub-
ftantiaiceOet euacuatiototiusmixtionis &cori!poíi!:io-
n i s , quodeft irapoíObile. Condudicurcigo quod con-
cordantiacftparsrubftantialisin fubiedo in cjuo e f t ; &
hoc per regulara B patet. Per primara fpeciemreguisC.
tjua:ritur:concordanciaquideft? Et reípondendum cftf
quodeftillaeilmtiacuipropric competir concoj:dar(f}&
extra quam eílentiam n u l l u m ens eft concordatura fi-
ne concordabile. Adhucper íecundam rpeciem quaen-
tur:quidhabct eílentialiterScnaturaliteiinfe? Eteftdi-
ceudum,quodhabet fuá correlatiua, ícilicet concordan-,
tcm,concordatum & concordare. Adhucperteniatn
fpeciem quaeritur: quid eft in alio ? Et rcTpondendum
efi, quod eft in concrarietate concordans : ficut ignis
in aqua calefacienSjCum íit fuum contrarium; &eftirt
difterentiadiftiníla: & cftin fuis correlatiuis íirophciccc
fuftentata:& etiam in contratietate: & in regula D, ma-
terialiter,& in regula E.formalitet; Et in reguía F, quan-
licatiue:& iu regula G.qualitatiuc:&in regula H.tcmpo-
ralitcr:£:inregulaI.localitcr: & i n regula K.modaliter&
inftruraentaliter. Et per quarcam ípeciem quaetitur:
qaidhabst in alio? Et reípondendum eft, quod habet in
fuiscortelatiuiscxiftentiá,&agentiam Scnaturam,&in
regula D.materialuer, &íicdealüs Tuomodo, vt fapra
d i d u m eftin tertia rpecie,&hoc per regulara B.demon-
ftrabile eft. Per primara rpeciem regula D.quxritur:
concordantia de quo eft ? Et eft rcfpondendum, quod eft
defeipraô quodprimitiua cft,alioquineírctdeal!quo'
cnccfibi pndacente, quod noneííctde fuo genere & «a-
tuca*
DE M I X T I O N É PRIÑCIP. ÉT Ui
¡türa, quod cft impoflibile. Amplias per fecundara fpe-
cism quecntur: concordancia dequibusefl:? & eftdicen-
dum, quod eft de íiiis corrclatiuis, vt exipfisfubftantialú
ter exiftere poffic Et per terciara ípeciem quaeritur: con-
cordancia cuiuseft? & cfticíipondendura,qviod concor-
dancia exiftens habitas eft c o n c o r d a n t i í E fubftantiaUs,ÍÍ-
cuc cappa cappati & harafraodj j &hoc per regulara B.
d c m o n í t r a b i l c eft. Per primara ípeciem regula Ei qux-
ncur: concordancia quai c eftformalicer ? & eft dicendá,
qiiod cft per fuá correlaciua: & in ifto paííu énueieátürj
qüodfubftánná eft propcer quid fubftancialicer. ítem
quxncur: quarecft concordanua? & dicendum eftjqaod
coilcordantia qux eft habicus, eft eo quod coücordaa-
tia íübftantialis habicüát fe dehabicu ipfojíícuc cappatus
de cappa: & in ifto paífu cOgnofcit incclledus propcer
quid, quid eft, & quod qüid cft; & de hoefeienciam fácit.
Amplias per feeündam fpeciem quaeritur: concordancia
quace eft jÉnalicer? & refpondeñdura eft, ve alia principia
in ipficoncordancia quiefeere poírent, &hocper regu-
la m B oftenfum eft. Perpriraaffi ípeciemregulxF.qux-
ritur: concordancia q a a n t a e f í ? & eft diccndum3quod cft
quatica duobus mo dis.Prirno m o d o eft canra quinta eft
luaftibftantia. Secundo autem m o d o eft canea quantus
cñfuus habitas: íicuccappacus,quicft tántüs quantafua
fubftancia cft. I t e r u m eft cantas quantus cappatus cfL
Vltcrius per fecundara fpeciem qüsricur , quanca cft
difcrei;e?&refpondendum cft,quod cft canea quancafunt
füa correlaciua,& hoc per regula B. manifeftútñ eft. Pee
p r i m a m fpecicniregüláí G q u x r i t a r : concordancia q ü á -
lis e f t ' & d i c c o d u m e f t , quodeft calisqualis cft propriá
paítio f ü b i e d i in quo eft. Ec i n ifto paífu cognofeit incél-
ledus m a g n u m & neceíTárium ligamen exiftens intcf
fubiedum & prafdicatum. Amplias per fecundara fpe-
ciem quaeritur, qUaliscft appropriate ? Eceft dicendum i
quod eft calis qualis eft per fuam bonitarera, magnicudi-
n e m ^ c . EthocperfeciarumSe manifeftumeft. Per o-
ttiacs fpecies,reguiaíH.qusritur: concordancia qUandd
eft •p&eftrefpOndsndum}qüad eft cune, quandodifeuría
eftoer omnes fpecics rcgulae H.&ficconcdrdantiáeftiffi
L
OCTAVA P ARS
ipfo tempere: íkuc tempus cft in ipfaconeordantiafuV.
ftcncatum & d i l a u í u t n concordando. Echoc per fepatct
artiftíc huius artis b e n c i n t u e n t i . Pcromnesfpecies re-
gulssí. q u s r i t u r : concoidanria vbi cft? E t rdponden.
dnoi sft,quod cft in ómnibus fpeciebus 1, &cft ibi vbi dif.
finibiliseft, & cft in fuis correlaciuis : &eft ibi vbi contra,
dicit conrrarietati, & cft ibi vbi íuum aduna habet. Ad-
iiuc cft i b i , vbi primitiua cft, & cft ibi vbi confticuta cft,
Ampliuseftibi, vbi cft fubicéliua modalis & inftiumen-
talis. Per regulara modalitatis quarrirur, concordantia
per quera modum cft ? & cft diccndum,quod cft pcrillú
jnodum per quera diícurfa eft in (ubicítis, in quibuseft,
videlicec i n ómnibus ípcciebusiíicur criftallus poíuus fu-
prafubiediiviiidc, recipit inde colorévuidem: &fupra
rubcum,colorem rubcum:íic concordantia poíitain bo.
nitate recipit vnum m o d u m , & inmagnitudinc alium
madüj&c. Et íimiliter dici poieft de fpeciebus rcgularúj
& hoc perfeplanura eft. Per regulara inftrumentalitatis
quxritur: concordanciacum quo cft? E t rcfpondcíiduni
cft,quodett cumfuis correlatiuis exquibuseft,&cftcú
ómnibus fpeciebus regulamm :& cft cura bonitatc bona,
Secura magnitudine magnaj &c. Ethoc oftcnfibileeft.
D i f t u m eft de concordantia, & í e c u n d u m hoc quod de
ipfadidum e f t , h o m o cura concordantia contradiccrc
poteft concrarietati,qux vitium cft:ác ha:c regula cft val-
dcgcneralis & moralis contra peccata.
' DEC O N T R A R Í E T A T E P E R RE-
gulas deduda.
DeduSio
tontrn-
fietatis
Q Vaeritur per regula B . V t r m n contrarietss íit princi-
p i u m fubílantiale?Ec r e í p o n d e n d u m eftquod non:
ledpocius a c c i d é n t a l e ; vr i n p r i n c i p i o espituli concor-
f e r regu- dantiae d i d u m cft: n a m f i cllet fubftantialc,impediríí
las. concordantiam, q u o d n o n cífet p r i m a i n coniundione
f o r r a x & matericeipfius fubftancia; & infecunda fpeeic
E . n u l l u m p r i n c i p i u m qutefeere poftetjquodeft impoíh-
bile, v t p e r fecundara fpecrern regula B. patet. Per pá-
mam f p e c i c m i e g u l x C . c j u x r i t u r í c o n t r s r i e t a s q ü i d cñ?
Ad quod r e í p o n d e n d u m eft, q u o d cft ülacíTcncia, extra
quam nuliuai ens contrariare poteft. Per fecundara
ípeciem
DE M I X T I O N E P R I N C I P . E T R E G . téj
fpcciem quíentur:contrarictas quidhabctin fccflentia*
]e?&i'eípondeiidumcft,quodhabct fuá Correlatiuaac-
cidentalia, fcüicec contranantem, contrariare & con-
rráiabiic, fine quibus eíTenon poceft:íicuthabitus,qui
diueríimode CGiififcic in fuis fiibieókis. Per tertiamfpe-
ciero quíericut .-conaarictas quid cftinalio? &eftdicen-
dum, quod eft in concordancia contrarians, impedicn-
do ci concordare eum contrariare: licut concordantia
in contraricrate efteoncordans impediendo contraric-
tati fuum contrariare, Perquarram fpcciem quxritur:
quid babee in alio? & cft reípondendam, quod haber
tíaiuram corruptionis, ficut concordantia habet natu-
ramgencrationis. Et bocperregulamB. patet. Perpri-
mam fpcciem regulseD.quaenmr: contrarieras de quo
tñ?& eft d¡ccndum,quod eñ deícipfa:co quod primitiua
eñ, nifi enim primitiua cilet, effee quidem dcriuatiua de
concordantia fibipiacentc, quod eft impoíTibile. Per fe-
cundara fpecié quxritur: cocrarietas de quibus eft ? &eft
refpondendújquodeft de obie£lionc & obuiatione qua-
licatum:ficut funccaliditaSjfrigiditaSjíiccitas ^chumidi-
taf;, leuitas & ponderofuas, Incidirás & tcncbroíitas,fa-
nitas & infirmitas, mors&vita, iafticia&iniuna,affir-
matio Sí negatio, generado & corruptio, &huiufmod!!.
Per tertiam fpeciem quacritur, cuius eft contrarietas ? &
cft rcfpondendum, quod eft fubiefti in quo cft: Et hoc
per regulara B manifcftum cft. Per primara fpeciem re-
gulx E. quaeritur: contrarietas quarc cft? & dicendum
eft, quodeftexeo^quodfubieétumde ipfahabituatum
eft, ficnt caliditas cft, quod fiibiedlum calidum eft, & fie
de ipfa habitustum eft,&furditas eft,quod homo aliquis
furdus e f t ^ iniuria eft>quodiniurioíus aliquis eft, &hu»
iufmodi. Per piimafpeciem regulae F.quxritur:contra-
rietas quata eft? & dicimus.quod eft tanca,quantú fubic-
¿lum dcipfahabituatü eft. Ampliusper fecundara fpecie
qusritur3c6£rarietas cuanta eft? & eftdicendú, quod cft
tanta,quátafubie¿>a ex ipfahabituatafunt difcrctiuc:íi-
cucignicns.ignuú &ignirefunt de iplahabituata;&hoc
per regulara B.vidédum eft. Per prima fpeciem regulx G.
queiitur: cotrarietas qualis eft? Et refpondcndú cft,Cf» eft
iPpria paífiofubie¿ti:iicut cotrarietasmúdiqintutaeft.
L a.
i¿4 OCTAVA PARS
Per fecundam fpeciem quxritur: contrarictas quaiiseft
appropriate ? Dicendum eft, quod cft appropriatapaífio
i n fubicfto i n quo eft: (icut peccator qui de pcccatofc
habituar contravirtutera: &fic í u r d i t a s ^ milicia & hu.
iufmodi: &hoc per regulara B.manifcftam eft. Per o-
mnes fpccicsregulEeH. quarritar : conirarietas quando
eft? & eft dicendum, quod eft tunequando íubiedum de
ípfa habituatum eft: Amplius eft tunequando eius fub-
iedumcft pradicum modaliter & inftrumentaliter, &
hocperfevifum eft. Per omnes fpecies regulas I . quse-
ritur,contrarictas vbi eft? &eftdicendum, quod eftin
fpeciebus vbi habet aftum fuura, íicut in clementatoia
ênerationc&corruptionej&eft intervelle&nollej&eft
ínter bonum & malú, & cft in ómnibus habitibus priua-
IÍUÍS5& hoc per fe patet. Per regulara m o dale quacritur:
contrarictasquomodocft? Et eftrefpondendum,quod
cotrarietas habetmodumimponendo vnum cotrariura
i n aliojVt de íubiedo in quo eft,expcllat concordantiam,
& habeat modum priuatiuum priuando cocordare cura
contrariare, & habet modum impediendiin fine , & ha-
bet modum mulciplicandi perfeuerando, & huiufraodi,
& hoc per fe eft probabiie. Per regulara inftrutnentalita-
tis quaíricur: contrarictas cura quo eft ? Et eft dicendum
quod eft cura contrarietatibus mixtis in fubiedo in quo
f u n t ^ cft cu habitibus priuatiuis.Nam íicut concordan-
tia efteaufaeíTeadi cura fuis correiatiuis fubftantialibus,
fie contrarictas eft eauCi non eflondi cura fuis correlati-
uisaceidentalibus: & íicut concoidantia cumgeneratio-
nc producir efle; lie & contrarictas cura deuiationefini»
caufat non eíle &huiu!modi.
D E P R I N C I P I O PER R E G V -
ias dedudo.
DeduSto j ^ p r regula B. quacritur; vtrum íit principale fubftan-
funapy tiale?&refpondendúeftJquodfic ;quod íí n6,fubftan-
f e t reg». t-a non efiet degenere principiirfedeiíet accidens pii-
mitiuum; & fie íubftancia non eíTet per fe exiftens: fed pet
accidens, quod eft contra fpecies reguiae D . & E . & regu-
lamB. ergo,&c. Per primara ípeciem regula C. qusri-
tur:
DE M I X T I O N E P R I N C I P . E T R E G . í¿j
tur,quid efi principium? & eñ diccndum quod eftenstx-
traquodnullum ens poteft principiare. Pcrfccundam
fpeciem quxruur: quid habcteíTentialiter infe? Ec eft
reípondendum, quod habct fuá correlatiua íubftantia-
Jia,inquibusomniaprincipia peregrinafunt principia-
lia. Adhucpertertiamfpecicm qu^ricur: quid eftina-
lio? Et refpondendumeft, quod principium quod eft
agens eft in principiabiliagens, & principiabilc eft i n
principiante patiens, &ambofuntconiun£|a i n princi-
piare. E: principium quod cfthabitus,eft in principio
íubftantialihabituato deipfo, &inprincipiabilicftmo-
tus. Item per quartam fpeciem quserituc: quid haber i n
alio?Et reípondendum eft,quod principium exiftensfor-
maliter habct aftionem in materia, & materia abipfo
paífionem,& ab agente mobilitatem, & in fine quictem,
&hocperregulamB.manifeftum eft. Per primamfpe-
ciem regulas D.quaerítur: principium d e q u o c f t í E t e f t
dicendum, quodeftdefeipfo, vt poflit eíTeprimitiuura,,
alias ipfum non eflet genérale principium. Per fecun-
dara fpeciem quaeritur, dequibuseft? &cit dicendum,
quod eft de eíficientc forma,materia & fine. Principium
vero aQcidcntalejeftdeíimilitudinefubftantialiteij&in-
uicemeomponunt principium corporale per quantita-
tcm, quantum; & per qualitarem, quale, &huiufraodi.
Amplius per tertiam fpeciem quasntur: cuiuseft? Re-
ípondendum eft, quod principium exiftens habitus eft
principü exiften tis fubftantialiter; ficut cappa cappati.Et
omniaifta funtneceflaria,vt per rcgulam B. videndum
eft. Per primam fpeciem regulas E. quajritur: princi-
pium quare eft? & eft dicendum quod duplicúcr. Primo
modo.'cxcoeftquoddcprincipiátej principiabiliSc prin-
cipiare conftitutum eft. Secundo modo: eft principium
accidéntale,quod deipfo principium fubftantialchabi-
tuatum eft. Et in iflo paflu facitintellcdus feientiam, &
ctiam cognofeit dcmonftrationes propter quidjSi quod:
aquooriuntur. Adhuc per fecundam fpeciem quaeritur:
quare eftfinaliter? Et dicendum eft,vt alia principia fint
fubaltcrnatafub ipfoquodcft gencialiffimum,&hocde
fcplanum eft. Per primam fpeciem regula: F. quaeriiuií
L }
m OCTAVA PARS
ptincipium q u a n t u m cfi? Et eft reípondendíj, quodcft
tantum, quauta eft fuá clícntia, vt per médium cxtrcmi-
tatum manifeftum eft. Adhuc per fecundara fpeciem
quaeritur: quantum eft? &refpondendum eft,c|uodeft
tantum quata fun: fuá correlatma, per diffcremiamdit-
fercntiaj&perconcordantiam concordantia;,&fumide
per effentiam,&hoc per regulara B. probatura eft: &de
hoc cxpericntiahabemus de homme, in quocleraenta-
tiuactt vnum principiü,vegetatiua aitudjlenfuiuaaliud,
imaginatiua aliud,& ratiocinadua almd. & omnes qum-
que lub quinario numero funt vnus homo. Per primam
fpeciem regulce G. quaeritur: principium quale eft ?&eft
dicédum, quod principium proprium eft gcncraliífimú,
quodinueftigamusrappropriatura autem eft principium
peregrinum acquifitum &lubalrernatum, vt per fecun-
dara ípeciem regulx G.fignificatum eft. Per omnes fpe-
cics regulas H . quacriturrprincipiura quado eft? & rcfpon-
dendumeft,quod eft tunciquado fuerunt fuá correlatiua,
cura quibus gencraliflimum eft; & f u i t t u n e quádoprin-
cipia íubalternata f u e r u n t : í i c u t q u a n t i t a s , q u a l i t a S j & c .
pracdicamcnta:&etia eft tunequando curfus eft fub quo
funt raouens,mobile & mouerehabituata: & funt t r a n f -
cuntesdevnonuncinaliudfucceíllue per vnumlocü: Sí
de vno nunc inaliud, nunc per aliumlocum generando
m o t ü cura curfu cóueríum : & hoc planum eft per omnes
ípeciesregulaeH. Per omnesfpecies regulas I . queeritur,
vbi eft principium ? Et refponuendum cít,quod eftin fuis
correlatiuis ex eo quia in ipfis eft; & eft in ómnibus
principiis fubalternatis: íicut caufa eft in cííedu fuo:
& eft in m o t U j e o quod de ipfo habituatura eft,& eftin
fituquod in ipfoaflltuatü eft: & hoc modaiiter& inftru-
mentalitcn&hoc per regulara B.probabile eft. Per regu-
lara modalitatis quseritur,principium q u o m o d o e ü ? &
reípódeudum eft, quod eft principiú caufaleper modum
correlatiuorum, ex quibus eft: & principiú habitúale eft
per modum qué habet principium caufale, in habituado
a l i a principia peregrina cum quohabicuproprio, vríint
principia.tnultiplicandoin ipfis fuas íimilitudinesj&hoc
per fe v i f u m eft. Per omnes fpecies regulas: inftrumeiuali-
tatis
DE M I X T I O N E P R I N C I P . E T R E G . tyS
tatisqu£Eritur,pnncipiumcum quocíte&rcfpondendum
^ q u o d eftcum fuis correlatiubjex quibuscftr&eftcum
fuá natura, fine qua elTenonpoteftz&principiaqusfunc
generalia.íunt cum principio generaliflirao fübftantia-
fi,in quo funt afluuaca: & perlecundam fpeciem regulae
G.manifcftumeft.
DE M E D I O PER R E G V L A S D E D V C T O .
V Trum in fubftantia raundi íit d a r é vnummcdium ¡yemedie

generaliflimum? Et r e f p o n d e u d u m cñ quod fie: a- per regu-
üoquin noeíícntmediafubalcernata:&fie mundus eflec ¿asdedm-
euacuatusdemedio continuatiuo,menfuratiuo,&con- ¿ ¡ ^
jun¿liuo: nec concordantia h a b e r e c efíe: ñeque princi-
pium haberec fubiedum per quod tranfiret ad fincm
inquo quiefeeret: & fie n o n eífet motus:&multa aliaiu-
conuenientia f e q u e r c n t u r ^ u o d e ñ impoífibile,vt per rc-
gulam B.patet. Perprimamípeciem regula: C.quseritur,
quidcftmédium? Et cft dicendum,quod eñfubieftúin
quoprineipium &finisadinuictmfibiobuiant,&fe i n -
uicem c ó i u n g L m t j V t p r i n c i p i u m in fine quiefeere poflít:
& médium generaliflimum efteaufa omnium raediorú
corporalium. Per íecundam rpeciem quxmurjmedium.
quid habet in fe eííentialitcr? Et eft dicendum, quod ha-
ber (ua eorrelatiua fcil.coniungerej&estremitatem cum
extremitate applicare & eontinuarc,vt in ángulo F. in fe-
cunda figura fignificatum eft. Per tertiam fpeciem quai-
ritur, médium quid eft in alio? Et refpódendum cft,quocl
«ftconiun^tio in forma &matcnaJvtinigueignirej&eft
in calore calefasere, & i n p l a n t a vegetare, & i n fenfufen-
tirc, &inimaginatiua imaginan,&ratiocmatiua ratio-
cinari>& i n motu mouere, & in gencrationc generare, &
humfmodi. Per quartam ípecié quaeritur, quid habet i n
alio ?Et refpondendú cft,quodhabet habitum exquo eft
habituatú: & cum quo aftus fceundarios eaufat,qui non
funt de fuo genere, & haee omnia per regula C. manifefta
funt.Per prima fpeciem regulxD.qu(jritur,mcdiúdc quo
eft priraitiue? & refpódendum eft,quod de feipfo eft,vt íit
principiu genérale per fe. Per fecundam fpecié qusritur,
dequibus eft? Et refpondcndum eft, quod cft de eíTentia
íormae&materijcin qaacft: &eft demotu&huiufmodi.
L 4
tfá O C T A V A P ARS
Ampliuspcríertiam fpcciemquaentu^mediü cuiuscfli
£ t refpQndendumeftjquodeíl totiasfubieóüinquoc-ft:
Sí hoc per fe patet & per rcgulam B. piobatum eft. Pej;
primam fpeciemregulae E.quaeritur,médium quaie cft
lormaliter? Ad quod dicimas,quod de fuis correiatiuis
ConftiturumjVtpcrfecundam fpeciem regulxC.manife-
ftum eft. Adhucper fecundam fpeciem quseritar ^
diumquarc eftfinalitcríEr dicimus vt fubie&a plena &
continua íínt, &vt praedicamenta poífinc habere aclus
fecundados, ficut fubftantiafubftcntare, Se quanticas
quantificarc:5cfieagens agere: & mouens mouere j & fie
êcasierisfuomodo^cutUncans lineare, 3cc.fine quibus
^ftibus pptcntiae non poíTcnt eíTc in quiete, & hoc per fe
6? per rcgulamB.clarum eft. Per primamfpeciem regu-
lae F. quacritur, quanturo cft imedium ? Et eft dicendum,
quod cft tanturn quantum cotinuatiuum eft infubieíto
in quo eft: ficut coniungere in coniun&ionc: & generare
in gcncrationcr&cutrcrc in curfu:&coraponere in com-
pofitionc: in tertio modoficuthomo qui eft tertium rae.
i dium conftitutum ex anima & corpore, & huiufmodi.
per fecundam vero fpeciem quaeritur,mediumquantum
fft ? E t rgfpondendum eft, qupd eft tantum quanta eft
pars totius medii:ficutin clcmcntato,ignire,a'érificarc,
aquxiñcare Sí terríeificarc: e^ quibus eft vnum cómune
elementare; &ficdealiis fuo modo, & hoc clarum eft,
Per primam fpeciem regulas G- quaeritur, médium quale
?ft? Refpondendum cñ,quod eft tale qualis eft propria
paflio fubieeli in quo eft: íicut in igne, ignirc: &in curfu
currere, & huiufmodi. Amplius per fecundam fpeciem
quaeritur, médium quale cft ? Et reípondendumeft, quod
eft clauus coniungens dúos poftes in médium appropria-
tum; Scfimiluer calefacercinaqua calida, &huiufinodi:
& hoc per fe patet. Per omnes fpecies regulas H . quaeri-
tur , médium quando cft ? Et refpondendum eft, quod
tunccft,quandofuafubie£kafunt,ficutconiungere,men-
furare, con tinuare & moderare & artificiare: & hoc per
rcgulam B.viíum cft. Per omnes fpecies regula I. quam-
tur,mediumvbieñ? Et refpondendum eft,quod eft in o-
sanibus fubic¿lis,in quibus cft: ficut homo qui eft in ani-
ma
p E M I X T I O N E PPvINCIP. E T REG,
pía &cotpore: vt ignire in igne : & raouereinmocu; ^
inodare in modo: & inñrumeatare in iuftmmcto^Si ha-
iufiTiocli; hoc quidcm manifeftura eft bene intuerui iOá
jirtcnci. Per regulam modalicaris qusritur, tpediü cjuo^
podo eft? Ec reípondcndum eft, quod eft pcrniodiun
quem forma haber in agen do: &marenain pariendo: &
ignisincalefaciendo;5c planrain vegetando:¿cfcnfiisin
íentiendo: & imagina rio in imaginando: &ratiocinad-
uain raciocinando. Ec ifta media modalialunt partes,
cumquibus agenshaber modum modaliicr &mediali-
ter, fiue moraiuer: Et hoc per fevifumeft- Per omnes
fpecies inftiumentalicatis quaericur, médium cumquo
cft;Etrerpondendumeft,quodeftcum íuis correlatiuis:
&cftcumcxtremiratibus,in quarum medio exiftu;&ge-
nerare cum generante & generabili: Ec bonifícale cum
bonificante & bonificabili,& hmufraodi: Et currere cum
curíente &c»rribili. Et hoc per fe & pcrrcgulam B. cU-
rum eft.
DE FINE PER REGV-

las dedutlo,
Q Vaeriturper regulam B.vrrumfit finísvltimusl Et Define

refpondendum eftq. od fie; glioquin médium e(Tet f t r regtt.
determinarum a parre principü,& non a parte finis.Et fie las dedft-
eíTet motus & proceíTus a parte poft infinirum & n u n - Ha,
quam principium attingeret finem atque quietem:quod
eft impoffibile, & contra primara fpeciem rcguU' D. &
fecundara E. Per primara fpeciem regulae C. qusiitur,
finís quid eft ?Et reípondcndum eft,quodeftpnncipium
extra quod nulla quies eft. Adliuc per fecundara ípe-
eiem quaeriturj quid haber eífeuiahter in fe ? Et re-
fpondendumcft}quod haber fuá correlatiua,fcilice:qui-
crantem , quietatum &qmetare, in qüibus omniaalia
principiaquieftunt. Pcrtertiam fpeciem quaEruur.quid
eft inahoíEtrefpondendura eft, quod eftin bonitatebo-
nus,in raagnitudine roa2;nus,in diíFeientia diíFeiens ab
ómnibus aliisprincipüs: & in concordancia concordans
cum ómnibus aliisprincipiis,excepta contraiietaíe. Per
quartam fpeciem quqntur,quid haber in alio?Et refpon-
L 5
17© O C T A V A PARS
dendum cft, quod ha'oet in bonitatc habitum b o i t u t n ^
ctiam aíTituationcm aliorum principiorum, & i n difte-
rentiahabetadumdiftcreruem ab ómnibus adibus a.
liorum principiorum;&hoc perfepatet perregulamB.
Perprirnam fpeciemregulaeD quaeritur,finis dequo eft?
Et refpondendum cft, qaod eft de íeipfb: quodfinon,
piincipiú non haberet tn quo quiefecrepofla: & natura
lúa e í l e t e u a c u a u a m o t u & a p p e t i t u , quod eftimpoífi-
biie. Adhuc per fecunda fpeciem quxritur, finis de quo
cft; Et dicendum cft, quod eft de fuis eorreladuis, vt in
fecunda fpecie regula?C.didum eft. Amplias per tertií
fpeciem quaeritur, finis caius eft: Et refpondendum eft,
quod fiois creatus eft finis incrcati,& etiam eft fubiedi ia
quo eftivt ex ipfo fu habituatusjvt cappacus qui habitúa-
tus cftdecappa: &hocregulaB.mamíeftat & dcclarat.
Per primam fpeciem regula: E. quaeritur, finis quare eftí
Et refpondendum eft,quod eft ex eo quod ex fuis corre-
latiuisconftitutuseft. Et ifia rcfponfio eft propter quid.
Sed fecundara quod, eft dicendum quod eftexeo; qúod
fuum fubiedum habituatum eft de ipfa , ficutcftcappa-
tus qui de cappa habituatus cft.Etin ifto paíTu cognofeit
intcUe¿ius quod dcmonftratio propterquid, eftpotior
demonftratione quod. Per fecundara fpeciem qusritur,
finis quareefl r Et refpondendum eft, vtomnia alia prin-
cipia in ¡pío fine quiefecre poííint. Per primam fpeciem
regulas F. qusritui', finis quantuseft í Et refpondendum
eft, quod eft tan tus quatum fuum fubiedum de ipfo ha-
bituatum eft. Ampliuspcr fecundara fpeciem quanitur,
finis quantuseft? Et refpondendum eft,qaod eft tantus
quanta funt fuá correlatiua de quantitate habuuata:hoc
taroen de fine crcato dicim us; non autem de increato,
cura fit infinitas, rarione cuius fuá correlatiua quantita-
te m habetc non poíTunt. Adhuc cft finis priuationis,a
tjuooriunturomncs habitaspriuatiui: Sicut funtfiudi-
t a s ^ a l i c i a & i n i u r i a ^ h u i u f m o d i . Itera eft alius finis
terminationis, cura quo finis vltiraus eft differens abo-
jnnibus aliis principiis :ficat a bonitatc, magnitudine
crcatis,&ííc dcaliispnncipiisfuomodoralioquin omnia
principia eíTentidcmnumeroj&mundusefíetcuacuatus
de
DEMDtTIONE PRINGIP. ET REG. m
¿e fineterminationis}&per cofequcns de natura monis
g¿appetitus,ciuo(i efl impoíiibile. Perpiimain Ipcciem
regulsG. quacritur finis cjualis eft?Et reípoudendum cft,
quodeltcalis qualis per propriam paffionem fubiedipo-
teftefle-Sicut voluntas quxeft taii^quajisperamabilica-
tempóteft efle; quae eft propriapallioipíius voluacatis&
püdibiütatisjpotertatis &huiíraodi. Per íccuudarn fpc-
ciemquaeritar, finis qualis eft appropiiaie ? Ec reípon-
denduraeft, quod eft tahs qualispotetteíle pciappco-
priatam paffionem/ieut voluntas eft qualis approptutae
per odibiiitatemJ& incelleftus per ignof an tiara, & íirai-
literpoteftas eft qualis per impoíTibilitacem: cura itnpol-
fibílltas non exeac a natura ipílus poteftatis; & Tic de aliis
fuoraodú. Et licut furditas hommi, &iniufticia>& iniu-
riaj&huiufmüdi.Et hoeper regula B.mamfeftum eft. Per
emúes fpecies regula: H . quacntur, finis quando eft ? Ec
rerpondendum eitjquodtft tune quando eft in ómnibus
fpeciebus fuarum regularura, in q ai bus abfque cempore
nequáquam eífe poteft: íicvu ipíum cempus nonpoteft
cíTe fme ipfp fine. Et hoc regula B.fignificat intelle£tui
bcneinteíligcnti. Per omnes ípccicsregukrl. quxritur,
íir.is vbi eft ? Et reípoudendum eft, quod eft in ómnibus
fpeciebus: íicut ia fuá primumitate & fuis corrclatiuis:&
efthabituspueifusin priuatiouc & in iniui'ia:&eft habi-
tus rc¿lus in termino & iufticia: & hoc patetfubtiliier in -
ueftiganti. Per omnes ípecics modalitatis quarritui jíinií
quomodo eft:Et reípoudendum cft,quodcftpet rr.odum
differenne quspomtjquod fuacorrelaciua fintdiíFetétia
ab ómnibus aliisprincipiis&relatiuisillorum. Et eftpet
raodúconcordautiícquae cocordat finem cumorauibus
aliis principiisjcxcepta tamen contra! ietatc. Iteru eft per
modú medii, eoquiamediat ipfura finemper omniaalia
pnnc!pia:& eft per modum a p p c t i t u s, q u i', a p p e i i t in ¡pío
fine quiefcere,&fie de exteris fuo modo. Per orones fpe-
cies inftrumentalitatisquxritur: finis cum quoeftrEt re-
fpondendum cñ,quod cfteum luiscorrelatiuis, & c u m o -
mnibus fpeciebus fuarú regularú, fme quibus eífe no po-
teftj&eftcñbonitatebonus: fícuteappatus eft bonus cú
booacappa.Et cú appetitu eft appetibüis &humfmodl
tyt OCTAVA PARS
D E M A I O R I T A T E PER R E -
gulas deduda.
Demuio- Vaeritur: vtrum maioritas lie principium primiti.
ritateper V ^ u u m epoad fuum genus? Et refpondcndum eft,
regulas quodficjperprimamiegolam B.quodíinonjCÍTet perac.
d duci«. cidens&;nonpcríe:&íicfLibftantiacxiñcnspnmitma&
maior accidente, non eífetperfc exiftens,fedperaecu
d e n S j quod eft impoílíbile. Per primara fpeciem regulx
C quíeritur, maioritas quid eft ? Et refpondenduracft,
quod eft ens per íe exiftens extra quod impoífibile eft
maiorificare. Per fecundara fpeciem qu3eritur,maioritas
quid habet infeeíTentialiter & naturalueríEt rcfpon-
dendum eft, quod habet fuá correlatiua, exquibuseft.
Per temara ípeciem quxritur, quid eft in alio ? Et rc-
fpondendurn eft, quod eft habitus fub-quomaioritatM
fubalternatae funt aíTuuarse: Sicut maioritas bonitatis
fubftantialis Scaccidentalis. Iterum eft ens diftindum ab
ómnibus aliis principiis in fubiedo in quo eft, finequa
diílindioncoraniaprincipia eftent idem numero 3cex-
tra acqualitatem & minoritatem & relationem, quodeft
impoíribila: cura mundus nonpollitefle euacuatus fu-
pradidss. Per quartam fpeciem qusntur,raaioritas quid
habet in alio 3 Er reípondendum eft, quod habet fuum
a¿him, feil.maiorificare cura quo oriturgenerare, crc-
fGcre,mouere&huiufmodi. Per primara fpeciem regu-
lae D. qviaíritur, maioritas de quo eft ? Et refpondcndum
eft, quod eft de feipfa, quia (i non,aut eífet de aequalitatc
autminoritate;quod degenere relationis eft. Per fecun-
dara fpeciem quaeritur, de quibuseft? Refpondcndum
eft,quod eft de fuis correlatiuis, feil. de maiorificáte,iiia-
iorificabili & maiorificare; in quibus fuá eífentia eft fub-
ftentata & fundata. Per tertiam vero fpeciem quaetitur,
cuius eft ? Rsfpondendum eft, quod eft fubie&i in quo
eft, co quod ex ipfa habituatum eft. Et omnia ifta funt
clara & raanifefta. Per primara fpeciem reguljEE.qusn-
tur,raaioritasquareeft>Et dicen dura eft, quod eft ex co
quiain eafunt fuá cocreta relata naturaliterScefíentia-
litcr. Ampiius per fecundara fpeciem quaeritur, maiori-
tas quate eft? Et refpondcndum eft, vt alia principia f"11
fnb-
DE M I X T I O N E P R I N C I P . E T R E G .
fübaltcrnatade fuo genere &cum ipfo finequietata. Per
priraam fpeciem regulsF.quxricur, maioritas quanta]
eft? Et dicenduracft, quod cft tanta, quantaeft con-
tinentia in fubiedo in quo eft. Adhuc per feeundam
fpeciem quacritur, quanta eft? Et dicendum cft, quod
eñ tanta quantíe funt raaioritates fubalternatá fub-
fiftentesei; &hocper rcgulam B. íignificabilc eft. Per
ptimam fpeciem regula; G.qu^ritur,maioritas qualiseft?
Refpondendumcft, quod efttaiis qualispotefteíl'eper
propriam paílíoncm ciiftentcm in fubie£i:o in quo eft.
Ucrum per feeundam fpeciem eiufdera regulae quxritur,
qualiseft? & eft diccndum,quod eft talis qualis poteft cf-
fc per appropriatam exiftentiam in fubiedo i n q u o e í b
íkut ahquis homo eft maior in quantitate, & albior i n -
tenfeperalbedincm,&magisiuftusper iufticiam quaxn.
alteihomo. Per omnes fpecics regulasH.qua:ritur, ma-
ioritas quando eft? Etrefpondcndum eft, quod eft tune
quando eft: & realiter in ómnibus fuis fpeciebus fuarum
regularum,inquibus eftaííuuata,&hoc bene intuenti
vifum eft. Per omnes fpeeies regulae I.quaeritur, maiori-
tas vbi cft? Et eft dicendum,quod eft inmaiotifubieáto,
habitu,loco & huiufmodi,&hoc per omnes fpecics regu-
lae I . clarum cft. Per regulam modalitatis quaeritur,ma-
ioritas quomodo eft ? Etrefpondcndum eft, quod eft per
modum difFerentis quaecaufatfua correlatiua quod ílnc
maiora difFerendo. ítem cft per modum concordantiae,
quac caufac quod lint maiora concordando. Et cft per
modum regulae G. ratione ffiaiorum approprianonum
& huiufmodiñftis tamen maioritacibus exiftenribus fub
maiontate,qu£e cft genus ad iftas maioriratcsfupradi-
¿tas: ficut particulares albedines funt fub vniuerfali aibe-
dine,&hoc per fe patct.Per omnes fpeeies inñrumcntali-
tatis quacritur, maioritas cum quo eft? Et dicendum eft,
quod eft cum fuis correlatiuis & cum fuo maiorihabitu,
cum quo funt habitúate maioritates fnbalternatae,fiuc
xnaiores a¿ius i n quibus relucent fuae fimílitudincs.
DE ÍEQVALITATE PER R E -
gulas deduála.
i74 OCTAVA PAR S
I>e*<jun- / ^ V a ' r i t u r j V t r u m íitdare aliquam axjualitatem qua
lítate per ^^cS'il pnncipium gencrauflimum ? Et rcfpondendum
regulas eft) qüodíic: vt patee per acqualitates íubalceaiacas &in,
deducía, áiüiduatás plaataram,quaEidem funt fpecie: & (imiliter
eftmanifeftum in fmdibusquifuntarqualiterindiuidu.
atij&hocpacregulara B . v i f u m eft. Per primara rpeciem
regulíe C qusritur: aequalitas quid eft? Ec dicendum eft,
quod eft cas cui propnc compede cosquarc. Amplius
p e r fecundara fpecie qusriturj quid haber in fe eílaitia-
liter ? Etrefpoadcndumcft, q u o d f u á correlatiuaiana.
ta ex quibus eft conftiruta, videlicéc ex coxquantc ,co.
aequabili & coaequarc. Adhuc per terciara qusritur,
quid eft in alio? Ec eft dicendum» q u o d eft acliua&palft-
uarquod squalker cftconfiuuta ex forma & materia. Ité
p e r quartam fpeciem q u a ; r i t ü r , q u i d habet in alio ? Ec eft
dicendum,quodhabetfuosbabitus, cura quibus i n d i u i -
daa func sequaliter habimata: licut m pomario poma
funt asqualicer eiufdem f p e c i e i : & { i c d e elementalíbus,
ícníibilibus, & imaginalibus, & rationalibus, & mecha-
nicis ,&arribas liberalibus, & e d a m d e m o r a h b a s . Per
primara fpeciem regula: D . q u s r i t u r , s e q u a l i t a s dequo
eft? Ec refpoadendum eft,quod e f t d é f e i p f a t a l i o q u u ] a:-
qualicates fubakematae non h a b e r e n t genus, fine q u o
cftenoapoflant. Amplius per fecandam f p e c i e m quse-
rkur,£cquaiitas de quibus eft ? Et eft diesndura , quod eft
defuis cürrelaciuis e l f c n t i a l i b a S j f i n c quibus rainime po-
teftefíchoequod eft:&ipíis dcíicicndbus deficerent se-
qualuates peregrinas. Adhuc p e r tertiam fpeciem quae-
mur>aequalitas cuius eft ? & dicendum eft, quod aequali-
tas achium,eft ajqualitatum potentiarum : ficutaequáíi»
tasintelligeiidi,recolendi, volehdieñ'asqualiraciSjintet-
ledus, memoria: & volütatis:& fie de fénfibilibus,& hoc
p e r fe patee. Per primara fpeciem regula: E.quDeri tur: x-
qualitas quare eft? Ec rcfpondendum eft, quodeftexeo
quod eft ex fuis squalibus relatiuis fabftantialibus & ve-
ris & nccefíariisjcum quibus demonftratio propter quid
eft:& etiáderaonft atioperaequipareiniara. Iterara per
fecundara fpeciem quaeritur:aequalitas quareeft:Eteft
rpfpondeadú,qiiod eft in anima, vtDeus abipfa aequali-
tet
DE M I X T I O N E P R I N C 1 P . E T R E G . i 7 ¡
tcr fu intelledus,rccoIitus &amacus: & i n fcnfibilibus
eñ,vt a:qualiterobie¿lafintreníibilia &huiufmodi. Pc£
piimarn fpcciem reguíosF.quxricurj sequalitas quanta
cflíEtdicenduineft, quodaequaiicas continua cft tanta,
guantaeftfubftcntatainfutsí'ubiedis. Adhucperfecun-
dam fpeciem quaeritor, quanta eflí Et icfpondendum
cñ,quodeíl canta quanta cft ¡n ruiscorrelatmis&inipa-
ri numero peregrino: & hocper í"c clarum e í i Per pri-
mara fpseiem regulse G. quserituc: tequalitas quaiiseft
propnc? Et dicendum cft,quodcft talisquaiis poteft tííc
perpropriam paílionem íubiedi in quo cñ. Sicut íequa-
li t as Tu b ñ a t i a?, fo rm ac & materia*. Et iicut funt «qualita-
tesinnatxcmium íeníaalium. Itera per íccundsm fpc-
ciem quxntur: quaiis eft appropriaté ? & eft djeendum,
quod cñ taiis, qualis poteftcíFe per appropriatas paffio-
nes íubiedorum peregvinorum iu quibuseft; íicut d ú o
logici in iogica, & dúo mdices in iuíticia, Si dúo cappati
in cappis, & huiufmodi. Per omnes ípecies regui* H .
queeritur:xqualitasquando eft? Et rcfpondendumeft„
quod eft tune quando vere eft in fpecíebus H.íicut in fuis
c6crcris,&c.&íicut incutfu quiaequaliter confifticintcr
currentem íkcurribile: & tempus praefens inter prartert-
mm&faturum, & (icdealiis fuo modo. Per omncsfpc-
cies regulxl.quaericur,£cqualitasvbicft? Et rcfponden-
dum eft, quod eft in femetipfa: eo quo d in fuis correlati-
uiseft: &infubie¿to inquoeftíequaliterdedufta per a-
dicnrm&paílionc: &eftin bonitatejmagnitudtne,&c.
in quibus ícqualiter efi,vt principia fmt a:qualia. Et eft i»
rentia>vt fuacorreiatiua fint ícqualitcr differcntiaí
&eft in concordantia,vt fuácorrelatiuafjmilitcrfinr ac-
qualitCiconcordantia:&eftinmodalitare,vt modaliter
íit:&eñin inftrumentalitate vt inftrumcntalitcr fit; 8c
totum hoc per B. manifeítum eft. Per regulara moda-
litatisqusntur, squaüfas quomodo eft? Et dicimas,
quod eft per raedura quem habctinfuiscorrelatiurs: &
eft per modum iufticis poderis & meníura: & ptoportio-
nis in fubiedo in quo eft; & hoc naturaliter & anificiaH-
tcr. Et hoc per fe fatis clarum eft. Per omnes fpecies i » -
ftrumcmaUtatis quxritur, acqualiras cara quo cft i E l
i7¿ - OCTAVA P AR S
lefpondendum eft, quod cft c u m fuis correlatiuis: & eft
cum dirFerentia c u m quaagens diftinguití&eft cutn con.
cordancia cuna quaagens ^qualiter concordar:6c eft cura
píopdetate propria cum qua cauíat habitas proprios &
huiufmodi, vt patet in clementatis, Vegetatims^ Sic. &
per rcgulam B. íigaificabiic ¿ft.
D E M I N G R I T A T E PER RE-
gulas dedudiai
De mino- / ^ V VaümürjVti'üm fflinoritas alitcí fu fubftanriaj&ali.
rítate per v ^ / ter fu accidcs? Et reípondendüm eft, quod íic:quod
regulas íinorijdeftrucrcturi'elaciofubftantiaiisexiftensintcirma.
deduíla. iontatem & m i n o r i í a t e m j & e t i a m o m n i a principia ef-
fént sequalia: Sceciararelatio feaiis maioritacis & miuo-
títatisnoneíTentinteirfubftantiara & accidens, quod eft
impoíTibile. Ec hoc regula B probar. Perprimam ípc-
cieiti regulseC. quícritur,minoruas quid eft? Ecdicimus,
quod eft ens cui proprie compecit mmoriñdare, & a ma
ioritate fe prolongare. Etperfecundam fpeciem qusri-
tur, quid haber in fe? & dicendum cft, quod habccliia
correlatiua innata, in quibus & eúm quibus omnia alia
principia func minoriíicabilia, diuidcndo& annihilan-
do fubieclum in quoeft. Per tertiam fpeciem quxricur,
quid eft i n alio ? Etdicendum eft, quodefteils confam-
matiuum,vtcirca nihileflepoílít. Per quattam fpeciem
qu2erÍEUr,qüid haber in alio? Etrefpondendum eÓ,qaod
habct minofem eírentiamjminuseííe)&minoren) nace»
r a m , q u 3 n t i t a r e m , q u a l i t a t e m , &e. & hoc per fe clarum
cft. Perprimam fpeciem regula D.qu.rritar,minoritas
dé quoeftí Ec refpondendumeft, quodeftde feipra:vt
fu principiura genérale, fine quo minoritates fiibalier-
natseede non poflent de genere muiorit.uis. Perfecuh-
dam fpeciem quseritüf , rninoritas fubftantialis de quo
cft: Etdicendum eft, quod eft de fuis correlatiuis, fine
quibus naturam arque exíftentiam habere non poíTet.
Minoritssveroaccidentaliseftde feipfa,in quantum ha-
buus cftjcum quo minoritates fubftan ríales funt h abiru-
aca',& minoritatesporentiarum funt de fuo genere. Peí
terciara ípeciem q u s m u r ^ m i u o ú t a s Cuiuseft ? Et dicen>
duia
¿mueftjquod cft agentis inquantum de ipfa &cum ipík
cjulatniiaoritatcs. Etommaper íe pateiu & ctiam pee
reaulamB. Per priraam ípeciem rcgulx E. quaeruur,
nunoritas quarecftí&eftdicendunii.i.lüocleílex co quia
¿c co.rrelanuis ratione quorum etí ptincipiura quantum
ídíüiun í^cnus. Adbuc per fccumjdm fpeciem quaentur,
quare eft? Ecdicendum cft,vt íint entu minora de fuo
írenere, linc quibus non polla elle motus, diuiíio.gcne-
ratio,corruptio &priuano. Eíhocper fe íatis apprehen-
fibilecft. Per primara fpeciem regulx F. quaeritur, m i -
noritasquantaeft ? Etrefpondendumcft, quodeft can-
ta, quanta eft extra genus raaioritatis & aequalitatis.
Arapiius per fecundara fpeciem quíeritur, minoritas
quanta eft ? Et dicendum e í ^ q u o d eft tanta quanta
íuntfuacorrelatiua, &fuaE minoricatesfubalternata", &
fuaindiuiduaquaefunt de fuo genere. Per priraam fpe-
ciem regulas G.quaeritur,minoritas qualiseflí Etrefpon-
dendum eftûod eft talis qualis poteft cífc per propriam
pafüoncm fubieíli in quo eft; ílcut vna fubítantia eft m i -
ñor alia per fuam propna paílionem finequa non poíeft
efle. Item per fecunda fpeciem qua:ritur,qualis cft?& eft
dicendú, quod efttalisqualeeft niinus pdicamétum Ubi
appropriatum,ficut minor quantitas, qualitas, &c. Pee
omnesfpecics regula? HquaEritu^rainoritasquandocftí
Etrefpondendum eft,quod eft tune quando realiter eft
fubftentata per omnes fpecies regulse H.quae funt de fuo
gencre,& etiam eft tune quando eft in pradica per roii o-
nficare,, & totum boc patet beneintuenti. Per omnes
fpeeies regula I,qusntur,minomasybieft;Et dicendum
eñ, quod eft in feipfa cura fitin fuis con elatiuis cum qui-
bus eft,&cftin fubiedo compoíito minorisfubftantiae
Scaccidentis: ficut aliquis cappatusquieftinminoricap-
pa,&aquainminori caliditate,&equus!nminoricuifu,
& huiufmodi,& homo in minori modo, & arnfex in m i -
nori artificio. Per regulara modalitaris qüarii tur,roÍno-
ricas quomodo eft ? Ec eft dicendum, quod eft pet
modumquem habet infuis corrclatiuis, vt fit m i n a r i a
eííendo &agendo quam aliquid aliud ptincipiura, ücn%
aliquis homo in moraUbus qui habet m o d u m cxiftcndl
ij% O C T A V A fARS
in minorivirtute', faciendo paruumbonum: &cquusb
cutiendohabet ai.qnotiesrsparuum cmrcrc. Ethocper
fe clarum eft. Perrcgnlr.m infliumentalitatisquseritur:
toinóritas cum quoeft? Et cftrefpor.dcndum.quodcft
, _ cum ómnibus alus qux funt de fno genere ad inuteem in
fubiedo in qno eft cum minonbus eflentiis, & eum
minoribus adtibas potentiarum , yidelicex cum nú,
nocecarrerc.rakf.HC.crc &hmuímodi. Dixiraus de prin.
cipiis per regolas dcdudis: & per ivoc quod deipíkdiótü
eft, datur dotlrinacum qua poteft homo alia principia
implícita & peregrina deducere, &pertalcm modumSc
dodriuameftintclledusvaldegcncraiis ad inueniendú
plura mediajad inueñigandum veras concluíiones.
N O N A PARS PRINCIPA-
L I S ; D E N O V E M S V B I E C T 1 S SVPE-
rius in alpbabeto nominatis.
Non* { ~ ^ \ y ® NXAM irtnettemfubteftif omne ¿¡uod efíjrfíflkx-
farsprin ^ extra ca nthilcfí. Idcirco "volumuíponerefff*
eipalts de âc a r t ^ cum *¡>(*s ars fit gensraltf: eo ífuodfunt ge*
nouem turalta a d omma\ & ideo difearrendo pr&dséia fubtecin
pihieílis Perprtncipia htttm a r t ü regulas, de ipfü quidem fubteÜi»
fuperius notictam haberepoterimm:&fialtqutd dubtumaltcuim
in alpha- fabieíli ort(ttur,applicetur adfuumfubteélumfvtinftrim
teto no- exempl}jicabtmtií,fécundum cjuod tn t r a í i a t u applieatto-
mintttü. "itfignifeatur. E t de frtmojubteílo, ûod eFi de Deo di'
cemus per B.Jigntficat».
DE PRIMO SVBIECTO Q V O D
eftDcus.
D e prior/ T S x v U fubieûm diuiditurinduas partes principales.
JubietSo, i-Prima pars eft de difeurfu Dei per principia. Secunda
fuodetf pars eft de difeurfu Dei per regulas. Prima autem iftarú
Deuf. partium in quinq; partes diuiditur. Prima pars eft de in-
ueftigatione diuinarum diguitaium fiucrationum. Se-
cunda pars eft de catum aátibus intrinfecis & confub-
ftantialibus. Tertia eft de infinitare dignitatum. Qoar-
taeft de infinitare aítuum carum. Quinta eft de difeur-
fu Dci per principia. Adhuc fecunda pars diuiditur in
dcccffl
DE M I X T I O N E P P a ^ P . E T R E G . 171»
décém ccguíaSjVt appatecin ¡píis: & primo de pihua par-
te vidsüdum eft.
DE I N VESTIGATIONf
naruni d i g n i i a t u m .
T ^ R i t n c fuppono; D c u m l í f s , q u o d p r o b a b i m u s i n fe- DE'MÍIS
1 cunda partepnncipahpraediíi^diuifionis-. Deus c ñ :
gífuum cíís cft ' b o u u m ; í l t a m vero elle non p o í l c t c í l c ng¿tu
bonumabfquc bonitace, íicut coioracuin q a o d n o n po-
u ñ eus c o l o r á t u m a b í q u c c o i o r c : elt crgo lúa bonitas, ^
poíu-juamilium efic efl b o m ' r n j & h o c n e c e l í a r i e . Dcus
eft: & fuuni eiTe efl m a g n u m . N a m fi n o n eiTec ma-
gnara:iam n o n eííet dignus q u o d tiTet D e u s , v n d e f e -
quitur quod roagmiudo diuioa eft cus reaie. Deus e ñ ;
¿ lliuin cííe eft a'tcrnalitcr. n a m a l i o q u m íi cíiet i n -
cepeum , iam n o n eííet dignus emod cilet Deus : eft »
cigo aecernitas fine qua ens s t e r n u m eííe n o n p o t e í t
Deus eft: & p o ñ q u a m eft,elTe poteft; creo poteftas eft, fi-
ne qua Deus eíi"e n o n poteft. Dcus eft: & ipícmcc feit í e -
ipfuin; Auter ei í u u r a elFe u o n e l i c r d i g n u m q u o d e f í e t
Deus: Eftcrgo diuina íapicntia,finc qua Deus n o n p o í f e t
feire feipfum. Deuseft: & ipfe amat feipíum; alias e n i m
nó cllcc dignus q u o d eiVcc Deus. tfcevgo duiinusamoc
fine quo Deus n o n pe (ice amare feipíum. Deus eft; Sá
f a u m e l í e v i r t u o í u m eft; a l i o q u i n eíTet vitiofus Dcus : S£
fie n o u e í T e t d ' g n u s c í T e Deus. Eftergodiuinavirtus,fi-
ne quaDeus non poteft elíe virtuoGis. Deuseft; & í u u r a .
clFecrt vernra: q u o d non,falGim eíTet, & p e r c o n í c q u e n s
noneíTet dignusvtciretDeus. Eft ergo dinina vcricas,fi-
ne qua Deus n o n poiíec eííe veras. Dcus eft; Se í u u r a eft
gloriofumjquod fi aonârn n o n eíTet d i g n u m q u o d eíTec
Deus: Eft ergo diuina g l o r i a , fine qua Deus n o n poteft
cíFegloriofui. Prbbaoimus diuirtasdignitaics cíTe r c a l i -
ter, uoc- quibusDeus efie n o n p o i l e t i i d e i r c o n u m e r a b l -
es -quatibetexiftenreinfuo p r o p r i o n u m e r o . R a t i o
huius eft • nam nifi q u í e h b e t e x i í t e r e t i n f u o proprio n u -
mero ,1?,.- Oca ^ o n eflet. E t i d e o v t D c u s f i t , oportec
eflein eo placesratsones fin^d.gnitates reales. V e r u n t á -
m c a quamvun c l í c n ü a í u u ü ' ñ diíFerunt. N a m orones
M *
1 _
18® ÜBPW A P AR S
funi vna &ea(kra efieniiadiaina: vel vnaeftaliaeíícu.
tialicer: v d finim bonicas ellcc magnapct accidens, & e.
conuccfo. ftr fie dealiis poteítdici. Et in iño palíu co-
gnofeit fSi'felléílus humanus, quod Dcus in quantum
confideratvnitatemíux efíentiaf, nonconíiderar plures
rasiones: fed in quantum c o n í u k v a t q u o d non poteftef.
fe fine pluribus r a t i o n i b u s numerat ipfas reahter; íicut
homo qui in quantum » m . confiderat elle vnum, non
coníiderat plura. Sed in quantum coníidcrat, quod non
potefteíTefíne pluribus,intclligit Sccognofcit in fcelTc
plura. Inquiíiuimus diuinas d i g n i t a t e s , «Scinuenimus
ipfas Deo coelTentiales ScTubflamiales ab aeterno & in as-
terno. FinisYeroquareipraefuntjConíil\itinfcipfis;non
autem extracas. Nam alicer eííem per accidensj&íimili-
terDcus, quod eft itnpoííibile. Ec hoceftconcraquof-
dam Sarracenos credenteshaberealtara & íubtilem no-
íiciamdeDco,quidicun: quod Deus eft vnus, & non ha-
ber dignitaces qaoadfe: í'cd habcceas,vtcum ipfisagat
in creaturis: videlicet eft bonus ve agac bonam crcatu-
ram: & e f t m a g i u i s vecreec magnara.creaturam: &eña:.
sernus vtcieaturaííc d u r a b ü i s ^ c . Vade patee manife-
fté, quod in verbis í í u e d i d i s í'uis implicant contradi-
t t i o r f e m , q u o n i a m fi íiceflct ílcutiphdicunt,iam ficut
Deus eft inüaitusquoad í u a s r a ú o n c S j C r e a r e t q u i d é c r e -
atm as i n f i n i t a s &3Eternas quod n o n facir, ñeque vt ipíi-
metdicúc. Muadííenimdicunc eíTenouum & quantum
• íiuelinaicatum. Arap!iiisimplicantcontradiótioncm,di-
ccndoDcum eíTecaufamprimara :quodnon efleccaufa
prima íi fuá: raciones cfteut propcer mundum:& iic Deus
c.íTet cum fuis dignitatibus y t mundus eflet: quod eft val'
de abfurdum dicere.
DE ACTIBVS INTRINSECIS DI-

uinarum ratíonumi
Deaéli
í u * in- D lcitür, quod fruftra eft potencia quae nonrcducicuc
ad aclum. Adhuc dicitur,quod potencia cognofei-
mtêcii turga¿tus,&a¿luscognofcuncurpcrobicda,&fic íigni-
diumaru ficatum eft quod diumae dignitaces habent aélus, fine
rattonn. quibus dignitaces Dei«ílentfruftra minfínitatc&a:ter-
«icatc:
D E IsTOVEM S V B I E C T I S . nr
Hítate: & Deus non cognofceret fuas dignitatcSjiieqj ob-
ieétatec fcipfum. Vnde fequerctur qubdDeus noncfl'et
Deus per fuas dignicaies,quodfairam eíl;vtíupra proba-
tum cft. Vltcrius, íi diuina bonitas non haberecadum,
¿¿ficdcaUisâm nonhaberetnacurain,Sccfler ociofa&
vacua^nonfehaberctadaliquera fincm ,quod eftim-
poíribile& contra regulara E.&etiam contra íecundam
fpeciem rcgulseC. crgo.&c. Habent ergo amina:digni-
tatesaftasmtrinfecos &coeí]cntiales&naturales. V l -
teriusfidignitatcs non haberent cocíTcntialcs, quíelibet
quidemeíicchabicuspiiaatiuus. Nam íicuc csciras eñ
habituspriuatiuus: eo quod non habet aftum fcil. vidc-
ie: fiediuina bonitas cíTct habitus p r i u a ü u u s / i n o n h a -
beretaftum intrinfecum íibi coeírentiaiem,íal.bonifí-
cate,&íimiliter magnitudo fine magnificare, & acterni-
tasfme alternare, &potefl:as fine poíle, fapientiaíinefci-
reôluntas fine velle, & virtus fine virtuificarc, & veri tas
fine verificare,& gloria fine gloriari, & Deüs non eífet di-
gnas vteífet Deus cura habitibuspriuatiuis & fibicoef-,
lentialibuSjquodeftimpoffibile. Habencergo diuiníe
dignitates aftiís intrinfecos & fibi coeíTennalcs & reales.
Ampliascognofeit. Omnis bonitasperfefta haber aftú:
& íic de diuina magnitudinc & aetcrnitate,&c. poteft di-
cirergo.&c. Vltcrius nulla bonitas cftperfcfta abrque
afta: 5cfie de diuina magnitudine & aetemitaíe poteft
' dicicergo, &c. Concluditur crgo afficmandí> &negan-
do, quod diuinae dignitates habent aftas intrinfecos 6¿
coeflentiales.
DE I N F I N I T A T E D I V I N A -
rum rat|onum.
TrNIuina bonitas cft r r. t i o b o n o.. q u o d p r o d u c a í b o n ú: Detnfíni-
-»->'&iaraprobaturaeftjquodipfahabetaftum videli- tatediui-
ectbonificare.Etideofi magnitudo eftens,rationecuius narum
bonitas eft magna, eft quidem bonitas ratio bono quod rationu.
producatmagnurabonura. Etquod a-ternitas eft ratio
per quambonitas &magnitudodvrrant; eft ergo bonitas
ratio quodpEoducatmagnumbonum & sternum. Sed
aoniias non poffet effe salís ratio, nili ipfa ellet infinita
M ?
xít NONA P AR S
&imtr.cnfa:crgo cílbonitas iníinira neceífario. Diui-
namagnitudo crt,vt probitum eit:&habetactum fimiii-
ter,fcil.rnagniíicare:&qaocí íeiernitaseftens ranone cu-
iusmagn'uudodurat: & poccltascll id tationc cmusma-
gnitucio poccftexiítere&agcre. fiftergo ílibiedtum in-
íinitum & immcnfura , perquod magnificare poflct íe
diíFundeie ab íEterno & i n aterno: & cale fubiedum vo.
catnus magnitudmem infinicam. yttcniitas eftmenfu-
raíímul &íemelcxíftcnsnon habens ahquid aparcean-
t e ^ e q u e á parte poft: Síínum obietíum eitcEtcinum ab
asterno: & fíe xternitas cftinfinita ratio: & hoc quukm
bonum & magnum cñ;& per poteftatera potell elle. ñL.
tcrnitaseíl vt probatum eü:& habetaótunijfciiicetseter-
narci& quiaaeteruicas poteft exilíete & agere infinucet-
go fequitur de neí edítate quod poteftas infinita eft, íine
qua poteftate aeternuas non poflet habeí.ea¿lum> ñeque
eíTcntiam infinitam. S>apicntiaDei íiue intellcchi. eft,
vt iam probatum eft fuperius: & aecernitaseft racione cu-
ius durat:& per poteftatem poteft cxiftcrc & agcre:& raa-
gnitudo eít.pcrquam fe poteft diftundere ni.mcnse: &
per bonitatcm infinitas intellcdus bona eft : & pervo-
luntatem eft amabilispiopcer quod infinitas inteiledus
necelíitata eft,quod alucr non poteft fe haberc. Diurna
voluntas eft, Sclimiluct fuus a&us.vt iam lliperiuspro-
batum eft} & íi ipfa eft infinita in seterno, & ab ancrr.o,
jntclligibiiis quidem eft infinite: fed fi eft finita,eft imeí-
l e d a : & n o n eft intclligibilis infinite,ñeque per conlc-
quens diuinus inteiledus eft amabilis & am atus ab aner-
« o & inaternum: &íicdiítinitionesbonitatis,magnitu>
dinis^c.deficiuntjquoAcftimpoftibilc. Eftergoproba-
tum.quod diuioa voluntas eft infinita. Diuinavutuseft:
& r u i a d u s í u n t , vtfl'pra probatura eft, & ideo íi ipfa eft
infinita, bene quidem : fi autem non,vitiefa quidem eft
per aliquod vitium impediens ipfam, quod non fit infi-
nita. Et percófequensomnesahae rationesquspermit-
tunt eá finitaii.ipfis tamen exiftentibus infioitis; & quacl
finitum non poteft tantum fe extendere fiue diffundere,
epiam infinitum: manifefte igitur apparct, quod alixdi-
"gnitates partimfunt vitiof^íc partirá noo i que d eft val.
deim-
DE N O V E M S V B I E C T I S . i$y
áe iwpoffibile. Eft ergo diuinavirtusinfiaita. Díuina
pericas eft: & íuus adus funt, vt íupra probatum eft: & cá
Tcrurafiequod bonitas.magnicudo.&c.funt raciones i n -
finitse realuer: neceflarium eft ergo quod ventas íit infi-
nita: alioquin infinitas praididarum racionum n o n effet
vera, quod non haberet cum quo. Dmina gloria eft: &
fuusaftus funt,vt fupra probatum eft: fed cíTenria ipfius
gloriije aut eft infinita,aut finita,autpartim finita & pac-
tira infinita: fed fi abíblute eft infinita: bene quidem, co
quodronfeqmturaliquod inconuenicnsquo ad íc,nec
quo ad alias dignitates:fi autem eft partim finita &par-
tim infinita, máximum quidem inconueniens fcquitur.
Nam omnes alise dignitates non haberent fubieftum
gloriae &quietis infinuum: &fic finitas gloríxeíTet habi-
tas priuatiuus, per qaem alise dignitates haberent pos-
nam: quod cftvalde impoftibile. Scquitur ergo ncccP
íaiio.quod diuina gloria eft infinita.
PE I N F I N I T A T E A C T V V M
diuinarura rationum.
D luinabonitas eftratiobono vtproducatbonum.Et D e i n f n L

quod magnitud© eft ratio quarc bonitas eft magna: tateaftu*
adhuc per aternitatem eft aetetna: per poteftatem poteft um dwt-
exiñere & agerc:pcr intclleítum eftintellccta:ver volun- narum
tatera amata: per virtutem virtuofa: per veritatem vera: r a t i o n í .
&pergloriameftgloriofa. Sequiturergo de ncceíTuate,
quod aítus bonitatis, fcil.bonificarCjfu infinims quo ad
infinitatcm bonitatis: & etiam quo ad infiniratcm o-
mniura aliarum dignitatum fiue rationnm. Magnitudo
Dei eftinfinita,& habet a¿lum,vtfiipra probatura eft. Ec
ideo fuus adtus, feilicet magnificare, aut eft infinims, aut
eft finitus. Si infinitus.bcne quidem; fed fi non, fimilis eft
atbori, in qua clementatiua magis eftextenfa quam vc-
getatiua, co quod in extremitatibus arboris aliquotiens
lun trami ficción quibus vcgetatiuanoncft, fed clemen-
tatiua t á t u m : &fiecompetir magnitudini infinitsadas
finitusj non autem i n f i n i i u s , q u o d eftmalum contra bo-
B u r a : & paruum contra magnura; & per confequens ma-
gnificare & aeternarc non poflent fe couertere: 6f o i i ^ c i
M 4
1S4 N O N A PARÍ
alii aftus diuinarum rationum deficerent adui magni-,
tudinis; & funiliter a¿lus magnitudinis eis,racione cuius
cflent parui. Vnde fequerctur quod infinitas dVcntis
quiefceret in finirateruiaduSjprológaudoíeabaduin.
finito, quod eftcontra fuamnaturam : &magisquiefce-
ret in paruo adu quarn in magno, quod cftdilTonumra-
tioni: & contra inlinitare,boniíicare, quod fuperius pío-
bauimus. Conclucütur crgo quod magnificare dininus
cftinfinitus. iEtemare eft, vrlupra nrobatum e ñ : & íi-
militcrinfinitas 8c arternitas. A¿tus autem aetemitatis,
fcil.actcrnareût cftinfinitus,auttftlinitus. Si eftinfiui-
tuSjbcncquidera rnullumcnim inconueniens fequuur:
fedfi cftfinitas,magnum fequitur inconueniens: quod
«remare eflec tcrminatus per tempus, & per confequens
stternicas eíTet fubiedum temporis ab aeterno & in acter-
n o , quod eft valde impoffibilc, & contra iníinitatcm di-
uinarum dignitaturn lam fuperius probatara. Condu-
ditur crgo quod aEternare cft infinitus adus. Poflificatc
eft adus poteftatis, vt fuperius probatura eft: fed poífifi-
care,aut cft adus infinitus,aut finitus. Si cft infinituSjbe-
ucquidem-.quod íicut poflificarcfinitusfeconucnit cum
poteftate finita: íic&multo melins poflificareinfinitus
fe conueniteum poteftate infinita fupra probata, & pof-
lificare crcatus competir infinitaepoteftatñ&ííc poteftas
quo ad Deum, &etiam quo ad etcaturam dcgenerat,&:
exitafua natura. Adhuc bonificare,magnificare& ster-
nare non poífent eíTe adus infiniti, eo quia nemo dat
quod non habet: propter quod fequitur contradidio,eo
quod bonificare, magnificare &aEtcrnare,quifiint adus
infinicijVt probatura cft: non poífent efle infiniti: Sequía
contradidio fiare non poteft. Concluditurcrgo quod
poflificare diuinuscft infinitus. Intelligerc diuinunj,aut
eft finirum aut infinitum: fi infinitara, benequidem: íi
vero eñfinitú,fequitur magnum inconucniensrvidelicec
eífentia intelledus quar infinita eft, non cft intelleda; &
fie in parte cftfubicdum ignoranti«,quas cfthabitus pri-
liatiuus.per quera infinitas pr^didarura rationum igno-
ratur, quod cft malura contra bonuiBjparuum contra
magnum. Concluditur ergo quod intcUigcic diuinura»
cft
DE NOVEM SVBIECTIS. igj
cfífinitusadus. Amare tiuevellediutnum3aut eftinfini-
tUin,autíinitum:fiinfinituajjbenequickm. Sed íieft fí-
nitum,iara infinitas d m i s a r ú r a t i o n u m & a d u u m e a r ú
n o n eííec infinitaama'oilis3neque amata. Et nc infinitas
inteIie£tus,&fuia¿í:usnoneírenr infinitas amabiles. Et
licdciníinitatebonitatis,&c.potefidici,quodeftimpor-
íbilc. Concludituretgo q u o d diuinurn amare eftiníi-
nitum. A¿lusdiuins£V¡rcucisauteftinfinitus,autfinitus
inellentia & numero virtutis. S i i n f i n i t u S j b t n e q u i d c i n :
íi autcm eft finitus/equitur quod eft infinitus in eflentia
& numero aliatum dignitatum: eo quod virtuofae funt
infinitaSj & non in fuo proprio numero} q u o d eft valde
impoífibile. Adusdiuinae vetitatisaut eft infinitus, aut
finitus. fi infinitus, bene quidem : íi autcm eft finitus, fe-
quitur qaod eft infinitas in eflentia & numero a l i a m m
dignitatum,eo quod verificaefunt infinitas, & non infuo
proprio numero,quod eft impoílibile. A í l u s d i u i n x
glorise aut eft finitus,aut infinitus i n eflentia & numero.
í i c f t i n f i n i t u S j b e n e quidem. fi eft finitus, fequitur^qued
eft infinitas in eflentia aliarura dignitatum; eo quod ve-
rifice funt infinita,& nonin fuo proprio numero, quod
cftvaldeabíurdum&impoflibile. Nullusenimaduseft
maiorinalioquámin feipfo.
DE DEO PER PRIN-
cipiadedudo,
I NiftocapitulodifcurrerausDcum per principia , dúo- De Deo '

busmodis. Primuseritintrinfecus^&quoadfuamna- p p j
t u r a r a . Secundas vero crit extrinfecus & voluptuofus C l : ¡ i
q u o a d feipfumergacreaturas. E t in quolibet capiculo ^ ¿ l o
p e r i f t o s dúos modos difeurremm: & ideo per illum m o-
da (Deo t a m é adiuuantc) intelleélus humanus de eflen-
tia Dei, &fuamtnnrecaoperatione ,&etiam de m o d o
q u e m h a b e t erga crcaturas, noticiam habere p o t e r i t : &
hoclic.
DE D E O PER B O N I T A -
temdcdudo.
TTVius eftbonusr&ipfecft fuamet bonitas:vnde fcqui- D e Dea
tur quod fuá bonitas eft ei ratio quod producatbo per bont~
M 5
i*¿ N O N A PAR S
tttemde- numnfccíTarium. Ratio huius cft: quia bonicas & Deus
dftéio. conuertuntium vnitatc natura: & hocpare: perdiffini-
ttoncmbonttatisjficutin plantaiu qua vcgeiat.ua eftei
tatio quod producat vcgctauuum nece'ííanum: planta
tainai habenteCuasconduionesad vegerandum. Sicut
Dcus habet fuas ad producendum benifieatum intrin-
fecum : crgo producu Deus bomficatum mtiinfecuni,&
Koccum íuo bonificare infinito per tot m fuam bonita,
tcm infinitam. Dura Deuscngnofcit fe bonum iri pro.
ducendo bonificatum,coníidcrat quod bonuniqüuiem
eft producerebonumcreatum,vt intéliigatur, arnctur &
rccolatutj&laudetuL- penplumfua bomfleatio intrinfc-
ca:&vt Dcus bonificct illas potcutias, quádoab ipíisbc-
Í K obkdatur.Ec propter hoc creauu potenciam intellc-
éHuam,volicuiaai & tccoiitiuá,in angelo & in anima ra-
tionaii. Etpet coníéquens omnes k u . conduiones per-
tinentes cis)vt perfede Dco poffint fruí, & bonum racri-
tura acquirere. Et in ifto paiTu cognofcic mtellcdus hu-
manus primara intentionem luam quara Deus habuit
ad crcandum bonas creaturas.
DE D E O PER M A G N I T V D I -
nem dilcurlo.
De Dea T A E u s eft tnagnus: &ipfe eft fuá roagnitudo infinita
fer mx X ~ J m m quahabet magnificare infinitum/mequo non
mitudt- poíi'ct habere magnitudinem infinitam. Neq; etiam ciu$
memdíf aduminfinitum. Et quod magnitudo cftid rationecu-
ettr/o. ius bonitas & acemitas íunt magnandeo iftx digaicaecs
cumiáis adibusconcurruncad producendum magnifi-
catuminfioitum, &ric bonificatus, aeternatus,&c.&ad-
huc vt quslibec dignitashabeat fuum aduminfinitum
i n magniíicato infinito. Dum Deus fecognofeit fie ma-
^ n u m & etiam infinitura,cxiftendo&agédo; &per con-
íéquens fe cognofeit benc conditionarum &dilpoíitum
ad producendum crsatum magnum; & hoe intantum
quod producerst creatum infinuum fi creatum effet ca-
pax adrecipiendum magnitudincm infinitam:ficutignis
qui fihaberet copiara lignorum, roagnificaret&muiti-
pücaret fuam flaramam vfque ad fphaiam iuní?; & fie
Deus
DE N O V E M SVBIECTIS. ii7
P^jiscreamtrnagnü creatum: l i c u t c c E ' u m , angelara, a-
njmam xationalemj &íimtliter alias creaturas t p s ds
magmtuduie f u n t h a b i m a t á Et in ifto pailacógnofcit
jníeiledus huroánus vnum magnum ens cieatum, qnod
eft mr.ius quam omnescreauui, q u o d nó audco denuii-
ciave íiue d.monft¡are. Nam h x c ais geoeraiis eft, YE
iam fuperius alibi didum cft. *
DE DE O D 1 S C V R S O PER
íetcrnuaccm.
D kEus eft «tcrmis; & ipfc eft fuá aeternitas. Et ííc Dcus De*
' n c c c i l i c a t itad p i o d u c c n d u m a ' t c r n a t u m , íine quo ¿ifcurfo
secernicasnon ellccinfinita ñ e q u e baberecaótam inhui- ftr*ter~
turo. Etad hoc cpncurmm o m n e s d í g n u a t c - . cutí) aéH nií'iíem,
b u s f u i S j V t a i c r n í U U S í i t infinité boniíicatus.&magiuh-
catus,&c. Etvtipfie dignuaíes cüíuis adibnsin apierno
i n f i n i t o l i n t a£tu. Ec de iftafubHmi prodoctionc valdc
miratut i n t e l l c f t u s Kutnanus. Et dum fie Dcus coniide-
rat a?cernando & intciligendb lediípoíkum &oidiuatií
ad prodacendum mundum ab acterno & ¡n a e t e i n o , re-
fpeftu fuiiplius: led non potefi ipium creare abíeccrBo,
r a t i o n c d e f e f t u s m u n d i aparte ame. Nam finicuseft,!!-
cut coelum q n o d non e f t a b í e t e t n o : íicutnoneftinfini-
turo immeaíiue. Nam corpus fuumhabutíatum eft de
quantitate,fupe:íicie& figura & rnotu: v e r u n t a m e n po-
tefteíTe in asuo a c t e r n o , vt ángelus & h o m o c o g n o í c a n t ,
dihgant & iccolant &laudciit diuinam produclionem
íiimmam.
DE D E O PER P O T E S T A -
tcm dedudo.
D Euseft potcns:&ipfe eft fuamet potcftas.Et í í c D c u s . ^ * ; ^

cftneceíTuatus ad prodacendum infinitum pofliti- p^f9*6-
catumjvtfua poteftas poífitclTeiníiniia.&habereadum Jl**emde
infinitum. Et quod per poteftaterainfinitam diulna bo-
nicas, magnuudo, &c.poííantcxiftere & agere infinité:
ideo omnes aliae dignitates cum fuis adibus concurrunt
iníiniié ad ptoducendum polEñcatum.vcpoífíficatusfit
188 NONA PARS
bonifícatuSjmagnificatuSj&c. Ec Deusdum fíe cogno-
feitfepotentem exiftendo& agendo, cognoícit fe dit'po.
fuum & ordinatura adproducendum poteftatcm crea-
tam non infinitara ñeque arcerriam. Deus emm cogno-
feitfeintrinfece cum poteftace abfoluta, & ordinata: fed
extrinfececum poteftateordinata tantumjeo qiuaDeus
non producir de fuá natura creatiiras, fed eiFedíue pro-
ducir eas. Sieut homo verus qui depingit horainein in
pariste, quiñón eft de fuá natura, Etficintcl!e£lus hu.
manuscognofcitjqua intentioneDeüscrcauitpotentias
cteatas: videlicet vt creatutaecum ipíisDeura policntin-
telligere, amare, & rccolere, & laudare: & íic cognofeit
intelleílus humanus, quod poííificatus infinitus- & i n -
tnníecus,cílca.ura otnnium poífiíicabilium,finicorum&
extrinfecorum.
D E D E O PER S A P I E N T I A M
dedu¿lo.
D e Deo
ftrftpl D Eus cft fapiens íiue intellsdus: & ipfe cft ipfamct fa-
pientia:&ipíafapientiaeftid ratione cuiusfapiens
tt*m de- intclligit fe neceífuatum ad prodaccndumintelleilum
dufto, i n infinitareipfmsfapieiuix cum infinito intelligcrc per
totam cíTentiam infinitara ipfmsinielie£tus,ficut ignis
quicumfuoappetitunaturalineceílitat fe adproducen-
dum ignitum íiueignire per fuam eílentiara. Etideoo-
tnnesaliae rationes concurrunt adproduccndumiiitel-
ledtum mfínltura,vt in ipfa puodudtione quqlibet digni-
tas habeat adtum infiniturn , & hoc naturalitcr. Dum
Deusficfc cognofeit, quod dignum &iuftura eft,quod
íitinteiieduscieatus, qui cognofcat honorificeíummü
intelledum infiniturn, & fie creauit intelleftum angeio-
rum & hominum. Sed rairaturhumanus intclledus,
. poftquam crcarus eft adinrclligcndutn fummuraintel-
Icdum, quas eft caufa quarc ignoratur ab ipfo inteüeftu
crcato: fed poftmodura cognofeit, quod peccaturn eft
«aufa,qu? quidem deuiat angeles malos & homines pec-
catores á fínequacefunt.
DE D E O PER VOLVNTA*
tcmdeduílo.
Deits
DE N O V E M SVBIECTIS. ^9
D Eus eft volens: & ipfc eft fuaraec voluntas; i d e o i a- De Den

telligit fe ncceílítacum ad producendum volicum per W » «
{iuearaamm infinitum cum fuo vellc infinitopercotam tutern de
cíTentiaminíiniram ipíius voluntatis. Etíicproducitfe> dKÍto,
eundumquodrcinteliigit&vult, Et c j u o d orones cum
alis di2111 cates cum íois adibas íünt p e r voluntatem d i -
liffibiies: ideirco ipfx dignitatcs cum fuis adibus concur-
runt ad producendum volicum ia{initum,vt quslibec di-
gnicaspoííit habetcaduminfinicum in volito infinido,
bonificatOj magnificato,&c. Sic Dcus íc cognofeens 8c
amansaraníit ad creandcim voluntatem, vt cum ipfa be-
nc&magnifice&dutabiliterj&c. íuus voütusfumtelie-
d u S j a m a c u s & recolitus & laudatus f u p e r omnia. Et
quodpropterhoc, volitusiníinitus diligat voluntatem :
creatainterno remunerandoeam.dando ei gloriam. E t
in iño paflu cognofeit intelledus i u f t i c i a Dei vndeori-
tur. Quonia, ficut Deus cognofeit fedirpofítumj&oidi-
natura ad etcandum : íic cognoícit fe ad iuftificandura &
remunerandumj &hoc idem cognofeit d e diuina mife-
ricordiajcum quacognofeit fedirpoíitura adparcendú,
fecundumquodpeccacor confeientiá habet de peccato
fuo,promittendo fatisfadionem fecundumfuum poffe.
DE D E O PER V I R T V T E M
dedudo.
D Eus eft vittuofus: & ipfc eft fuá virtus, & eius adus De De»
q u i func ei coeífentiales & naturales,& ideo ficut a- j>er ^trtu
matfenscciíitatumadproducendum amatum infinitú: tem de*
ficdiligit& cognofeit íeneceflltatumadcognofcendum dudo,
& producendum virtuofum it)finitum,& adhocconcur-
runtoranes dignitatcs cum fuis adibu», vt pervirtutem
inüaitam fíat vinuofe & infinita: & aliter n o n poífunt
febabere.Dcusfieamans & cognofeens fe intrinfece in-
clinac (t,Bc cranfit ad amandum & cognofeendum fe eííc
ordinatum &diípofirum ad creandura viitutes natura-
les; vt funr íigurae & figna virtutis iníinitaí & s t e r n x , &ce
cura quibus virtutibuscreatiscogaoícaturjametur & r e -
colaturJ&Iaudeturvirtusinfínita&aeterna, &c. Adhuc
tranfitad creandura virtutes morales, de quibus loque-.
s¿o NONA PARI
m u r i n í r a i n n o n o r u b i e d a , e o q u o d funt via p a r á d a i , &
vt Deuscuro ipfis remilneraret h o m m e s d e í a a gloriavir.
t u o f a : & d u m íic m i c i i c d u s c o u í i d e r a r , m i r a t u r quase
h o m m e s i n hac vua n o n i u n t rnagis v i r c u o í u n o í a u c e t
q u a m VUÍOÍÍ, poftquam v i u u t c s e o c u m h a b é t oaguiein
k v u t u t e í u p r e m a : vicia antera n o n . Sed deinde c ó g h o -
í c i i : q u o d hoc e f t , q u o d horaines habent liberum arbi.
t r i u i n ad a g c n d u n á b o n u m aut m a l u r a : Sed p l u s k n i c l i .
n a n e a d p o t e u n a r n í e n í í c m a i n J & plusair>ác spísm,quara
r a t i o c i n a t i u a m . A m p l i a s q u s r i c i r u e l i c i l u s diamus,
quare hoc p e r m u t i t fierijCum ipfe ííc virtuofus Simm
vicíofus.&íitíjíiritualis & » o n íi-níualis. Deinde cogno-
f c i t i n t e l l e t V u s q u o d r a t i o nuiuscftjVtiuftiaa Deihabeat
f u b i e é t u m , i n quo agere poiTií:. Veruntamen í c i e u d u m
c f t , q u o d liberara a r b i t d u m fe habec ad d u a v partes di-
iicrfas:videiicet ad p a r t e í n bonamcreatara r u m quaagit
b o n u m : & ad partem malara increatara cura qua agit
malura & p c c c a c u m quse eft parsincreata, ¿ c e x p a i t c n i .
h i l i increati per accidens. H o m o enim i n q u á i u m eftde-
d u í t u s de n i h i l o s h a b e c i n c l i n a t i o n e m ad n i h ü u m quód
cft contra elle: vndcmaoifc-ftatur q u o d liberara a t b u r i á
p a r t a n conuenit cura eífe, & p a r t i m cura n o n elt;, fiuc
cura n i h i l o , q u o d i d e m eft; & h o c ^ q u a l u e r . Ssdadhuc
q u x r i t u r j i n t c l i e d u s p o i i C j U á ü c u s f c i c q u o d h o m o pec-
cabit,quare ipfam c r e a u i t . É t h o G c o g n o í c i t p r o p t e r h o e ,
q u o d b o n u m liberara a t b u r i a m ei c r c a u i t , c u m quo po-
teft fe remonere á p e c c a t o ^ ipfain o d i r e í i volaera.-íi au*
tem non creadet h o m i n c , i n i u n a r c t u r Deas fus lufticijf,
q u i a n o n a g e r e t f a b i c í b u r a i n quo agcie poíTet.
DE DpO PER V E R I T A T E M
deducto.
D ( Deo T N E u s cft vcrus:& ipfe cft íua veritas} & fie vete dil igi t &
fer^ctri- A - ^ c o g n o f c i t fe n e c e í f i c a t u m ad ptoduceudum verifi-
tatem catum i n í i n i t u m p e r t o t a m e í f e n u a m m í i n k a ; & e x i p f a
dedaeio. i p ^ i m p r o d u d t vt fuura verificatum infinitarafufficien-
t i a m poffic haberc ab aetérno & m ^ t e r n o , v t a ü 3 ; digni-
taces a é t u s veros infinitos habere poífint pcripfum v e r i -
ficaium: íic Dcus araanü & c o g n o ü c a s fe neccllitatunt
ad
DE N O V E M SYBIECTIS. t9i
%¿ producendam vcrum iníinitum:mde diligit & cogno-
feitouod verum quuicm cít creare vcricatem creatam
Daiiúalein,&ctiara nu)ralem,vt ptcr ipfas vcnficatuinfi-
citum inteliigatur, amerar gcrecolatur, &euamlaude-
tur. Sed hic miratur intclledus quaereado, vnde o r i c u r
tnendacium. Et poftmodum c o g a o f c Í E j q u o d a nihiloo-
riiur,de quohomo crearur:íicut iapiscadensqui fuá gm-
uitaic tenduad centtum quod appecit.
DE DEO PER GLORIAM
dedudo.
D E as cft glorio fus: & ipíc eft fuá gloriaj&ísc diligit & p g fret
cognofeic fe adproduccndum mfinitum glorifica- ygrglo-
tum de infinita gloria produdum. Nam de alia cífentia rtum
producinonpoteft. OmnesenimaliíeelTGntisefuntñíii- tiH¿i9%
ta:&aoux:ñequeetiamdenihiloproducipoteft. Naín
aliter eílet fimtum & nouüm; quod tftimpoífibils. Et ad
hoc glonficatum infinitum concurrunt omnes alix d i -
gnitaccí cum fuis adibus, vun ipfo glorificare infinito
poffit habere adi:s gloriofos. Dum Deus fie diligit &
cogaoícit fe ueceíutatum ad producedumglorificatum
infinitum inrrinfccum:deindecognoícit & diligi t quod
glonofura cft c r e a r e glorifícacura extra fe inaeuoaetcino
poiitum, a q u o í a m m u s glorifica t u s & i n f i n i t u s intelli-
gatur, ametur, rccolatur laudetur glorificato infinito,
dandoci gioriara. Sed i a ifto paííu intclledus coafiderat
&i"nira:ur:quare Deus n o n difpoíuitíic o m n e s homines,
vtipfum i n t c l l i i g e r e n t & r e c o l e r e n t , gloriam ab ipfoie-
cipiendo. Sed recordaturcapitulumiuftici», in quo tra-
daterdehbero aibirrio. Nam íi homines non polfent
pcccatCjiara non pollentmuhum a m a r e , mukum cnim
Deü ille diligit, qui ab amarefoo íe retiñere póteft. Ei fi
nor.cliet poenadam glodanon e í í e t ocre cognita. Nam
vnurnquoaq; cótranum magíscognofeitur per reliquú»
DE D E O PER DIFFEREN-
tiara dedudo.,
| J Ecordatuscñinccliedushumanusfcalam differen^ t)e D e »
•*-Xtiae in fecunda figura pofira: &ncgat quod diífcten- per diffe~
na q a « cft m Dco, non eltiater ícnluak & fenfuale, ueq; renuam
iî N O N A PAR S
inier fenfualc & incclledualc: fedeft intcc intcllcñualc
&imei!e¿\ualceireesiftentiaJidcmeírent¡aliter. Ethoc
rnanifcüat quod de piincipiis prima:figarsedicitur. Abf.
c¡ue enim diíFerentia í i u e diftinilionc dminx dignicatej
íms radones non poflenthabetcadus infinitos. Echoc
manifefti apparec in bonicatc. Nam bonificare ipíius
bonuatis abfque diíFeretuia bomíicaiuis 8c boniticati
nequáquam eiíepoíTet. Agsre qmdem íincdiftindiovic
agenns agibiiiseiTenonpoiefí: íicquidera nec boniHca-
rc abfque pradidtis. Hic autem quseric itncllcdus, vtrú
pesedida difFcrentia ponat in Deo multas cíTcntias? Se
coníiderat «Sccognofcic quodnon : ficut nonfunt ia ipfo
m u k p e bonitates.K.ano huius cñ: quod bonificans qui eft
roca ipil; bonicas,producit de feipíococum boniíicatum,
i n f i n u u n i & premura; & bonificare & «temare a tocis
ipíis ambobus eft produólura. Etinifto paíTucognoicit
intclic£his quod diíFcrcntia cftclara &inconfuía in ipíii
bonitatcinfinita; eoquodponit quodboniíicaciims,lie
vnus di (lindas a bomticato &bonificatcj&boniücatus
íjtaltei'diftindusabonificante & bonificare; &iunilitct
quod boniíicareíitaltcrdiftindus ab ipfisduobus fupra-
diciis,quolibct iftorum exiftentcinfuonumero.Ipfista-
m e n cxiftentibusidcm percíienciarn,alioc¡uin diíícrcn-
tia efletconfufa in ipfis; & perconfequens deficcrct aeter-
niras, &fienon conferuaret nuraerum fuutn vnicuique
trium praedidorum,quod eft impoíllbile. Et adhuedefi-
ceret intellcdus diuinus: ignoraretquidetn qualiseíTct
bonificans, & qualis eíTet bonificatus, & qualis eí?:tbo-
niílcare. Et íiciitae duae dignicates deficerent, & per con-
fequensomnesaliae cum ibis adibusi&fic eíTent aítus
primiciui, quod eft impoffibile. Vcruncaraen deprsedi-
dadifTetentiaícicndum eftfane quod ipfa n o n cft fupta
p r 3 E d i d a s d i g n i t a t e s , n e q u c e E Í a m fupra praedida c o r t c -
latiua, feilicee bonificantcmônificatum&bonificare:
fed eadem ratioeíTentialitcr&squalitetcft c u m eisdi-
ftinguendo, ficuc bonitas in bonificando, magnitudo in
magnihcandoj&c. Dum Dcus cognofcit in fe cííc prsdi-
dam diíFerentiam, cumqua í a x raciones funt ciane,*
adus infinicos habere poírant,cognoícicquodbonum
quidcia
DE N O V E M SVBIECTIS. iH
cuiáemeft creare difFercnciaSjCum quibus mult^creatu-
¿poíTcntefle^quibuspoffit ioteUigi,amari&recoiiSc
etiam coniaudan. Et in iftopaílücognoícitinteiledus
onseft caula mahicudinis rerum dittcrentiumgenere,
ípjcic acquenumero. Adhuccyax-iitmrellcdus: vtrum
¡¡uerDeura &crcaruram fudiíFercntiarcalis autinten-
tioiulis fada ab anima ? & cognofeit quodper diíFeren*
tiam quam Deus haber in fe naturalem & coeílentialcm.
Deas, & per iilam quara creatina: habent naturalem Se
coeíTentialcmjDeus & creatur* realiter difFerunt. Abíq;
cnim talibus diíFerencüs realiter non diifetcnt: fed pee
JifTcrentiara intentionalcm tantum fadam ab anima,
quod eft valde impolTibile. Vnde crgo patet, quod per
reales diiterentias differunt, uonautem per intemiona-
les.
DE D E O PER C O N C O R D A N -
tiam dedudo, \
D Eus efteoncordans, ScipCc eft fuá concordantiadn P e ®eo

qua fax dignhates in vno & pluríbus concordantdi- perto»-
eiit fuá bonitas bonificandoj& fuá magniiudo raagnifi- cord<*n~
cant{o3&fuaa:ternitasscernando,&c. Concordantqui- tíam
dem in identicarecícntiar.quií eit vna natura&vna Dci- ¿HÜO'
taSj&concordantinplutibus,quodfuntplurcs rationes»
b o n i f i c a t i u u S j m a g n i ñ c a t i u u s & ^ternifícatiuus,&c Sunt
altet nuractus, bomficare, magnificare, aetetnare, &c.
Suntakermuncrusônificatusjmagniíicatus^c. E t o -
n^nesifturcs funtrclaciui referentes vnum ens abfolutu,
fcil.D cus. Duni Deus íic fe confideratratione diffinitio-
nis concoidantÍ3e,creat vnum mundum ratione fuKvnL
tatis,& creat p l u r a diuerfa ratione iluc pluralitatis, vide-
licet multa íignificata; vt patet in fcala concordantÍ£e,cs
qujbus «ñvnasmundusconftitutus: & creat vnara fub-
ftantiamconftitutam ex materia &formaj&creat vnuia
liominera conftitutum ex anima & corpore, & eorum
conmndicnem; & creat vnum intelledum ex fuis corre-
latiuis: íicut vnus fyllogifmus fit ex duabus propofitioni»
bus & vnaconcluíione^ fie de confimilibusaliis. Et hoc
facitvt reluceat & appareatfuá concordantia: Ec adbue
ttipíc laudetur & <a feruiacur.
N
JH l4 O N A PKKt
D E DE O PER CONTRARIÉ.
tatein d e d u d o .
De Deo T ^ E u s c f í cont:rarians:ícd noncftcontrarietasôntta.
fercotra- l _ y rians quidem eft Narn peccatoridat ptenitentiant
netatem efFediiíe: tamen caufat contrariecates,vt rtianifírftatür
deducía, in (calacontrarietatis. Deas quidem n o cft contrauctas:
ipfa namqueconcordantiainíinitacft.habcnsaétumin.
fínirnm & aeternum. Sed in i ñ o paíTu dubitat intcllcdus,
cura Deus fie infinitaconcordantia:quarcergo peimit-
tic contrarietatém cfle?Ethuicrefpondctur,quodcoh.
trariecas exiftit inteiDcum Schominem peccatorcm.vt
iafticia Del poffir éxtrahere fuum aílum in peccatorc:
nam ficut fpeculum eft difpofitum a d recipiendú omnes
figuras eiimprefTassficDeuseñ difpofitus ademeiandú
peccatores. Amplius nifi Deus in mundo ercaretcoü-
trarictatcs naturales, iam mundus n o n cílet talis qualis
eft. Adhuc dubitat hicintclleítus cura in diuina volún-
tate fit veíle iafinitum: quare igitur Deus habet nollel E:
vt hoc intclligatur,adiuuat fe cura cxcroplo fuperiasda-
to. Nam ficut fpeculum recipit íimilimdinem albedinis
&nigiídinis:lic Deus diligit hominem virtuofum volé-
do: odie autem peccatores nolendo.
DE DEO PER PRINCÍPIVM
dsduélo.
¿5Í De» T^NEuseílprincipiásj&ctiam cftfuü principiúríícml»

per /ir/»- JL/fuabomtatein quaDcus cft principias principiatú
eipium fcil.bonificatú.Et eft principians n ó habens aliquid píac-
dedtiZe, iacens fibi: ficut fuus coefiTentialis b o n i f i c a r C j qui noiicft
i n natura fuá: bouitatis principians; fed tanturo princi-
piatus eft a principiante & prineipiato: ficut amare prin-
cipiatuseftabamante &amato. DümDeusconfiderat,
quod cft tale principium pcrfcdum.tranfit ad crcandum
m u n d ú de nihilo tali modo, vtvnú indiuiduum gencret
aliud indiuiduum,íícut vnushomo alium hominéj&vna
planta aliara plantara fibi fimilé:Et hoc cum principiare
fubftátiali&naturali. Adhuccfcat aliud principiúíficut
intelligens qui caufatintelleítum obiediucEtintclH-
gens & intclledus caufanc intclliecrc accidcntalitcr, vt
iateí-
DE N O VE M SVBIECTIS. 1,5
itítelieâs fcientinm poflít acquiicre: & lie de volúntate
jjoieít dit^vt dt habuu amonsinduatur.
D E D E O PER M E D I V M
difcuiTo.
I N Dcoeftmédium,ficatiu (liaboniurc bonifícate,& D e D e e

in ílnraagnitudine magaificacc, &c. Ec ipíc eft fuum f e r m t d u
médium,epquodiníiauunieftcum quo Deusmenfurat w n t y -
fe in tanto q u o d fie infinitus per fuum intriníecum age- curfo.
rejíícut per fuum exifterc, in quo mediare fe coniungunt
tnedians &mcdiatuS5Vtíi,nCYnum médium continuum
& a b í b i u c i n n . Dum DeusfiG fecognofciteíTemédium,
deinde tranfu ad caufas ab ipío c r e a r a s ; vt patet in diíti-
ttiiipncmedii, & etiam inícalamedü in fecunda figura
pofuatficutagere quod eft médium exiftens interagen-
tcm & a g i b i l e ; &ficüt amare incer amautera &amabile
fiucamatum,
DE DEO PER F I N E M
difeurfo. •
kEuseftfuusfinist&n5eft finís príuatmuS,fed inipíb ê t)e®
íiacfunt multi termini,ficut in tua bonitate,in qua f e r j í n e m
bonificatiu^cftvnustcrmírxusônifieatusaiterterraiu5; dtfcttrfi*
& bonificare alter terminu.s:& orones ifti tres quiefcút i n
vna bonitate.Dú Deus fie fecognofcit,rationefinís trSfit
adereandu inultos fines inmundo,ficuthabitúbonitatis
' quieft vims finís moralicer,de quo bonificans íc habícuat
ptoducendobonificatum, quicfí ,1 leerfinís-:Et fie de bo-
nificare fuo modo. Ec omnes ifti ires termini quiefeunt
«niptabonitate quaeefteorum finís: fed quando priuatuc
li 0 ) rranfit ad peccatum quidera habitus bonitatis &
ei; am fui termini. Et per confe-qums hompjdcuiat áíuo
fiüerationé eülus tendir ad laborera áüiterhum.
DE DEO PSR M A l ü R I T A .
tem efifeurfo. ,
T ^ E u s c f t m a i o r m u n d o j & e t í a m Omnibus contentis De Des
f f * aco: oatn ivL-x rationes funt infíaitx&habéc a¿lus "pir'niáic-
infinuos. Er oh hoeficue eftmaíorquammmadus cum r t t a t t m
íua boniute & magnitudiae: fie eft antequam mundtis M c m ñ
N % -
196 N O N A PARS
cumfaamaioritatc. AtíhucíícucDeuscum fuafubftan.
tiaeftraaior muudocum lliainaioriratc: ííc cjuidéDcaj
cum fuá ffiternitate eftmaipr mundo, ipfocxiñcntccum
fuá nouicate, iterara íicuc fubñantia diuina t ú maiot
(]uam accidens :lieíubftantia diuina eftansequamacci.
dens mundi. Et in ifíopaílu co gn o; ci c i n te 1 i c dus, q uod
impoflibiie d i cjuod mundusíit ab a'terno. Dura i ) m
cognofeit fie fusíti maioiitatcm, traníitad creádum nu.
iontares ,cmTi qnibus cognofeatur & diligaiuríuama.
iotitasîua' íignifícatur in ícala íecundíe ligurar.
D E D E O P E R JS. Q V A L i T A-
. tem difeurío.
&e ¿>*# T N D c o e ñ a ' q u a l i r a s i V t i n iva cociTentiaü bonitatcap-
furAquA- Iparct, &c. Naírscum boniíicans babee duas aftiones
litKttm fubñanrJaliter: co q u o d bonificar, bonifícatuffl & boni-
dffcurfi, íicare.Bonificatusquidemhabetvnampafiionemá bo-
njficante3& habet vnaniañiónernjquodboniíicaiboni.
, ficarejquiquidem bonificare habec duas paífioncsprs.
libaras. Etcumdiuuiabonitas ííc infinita &habeatadá
infinitumj vt fuperius iam probatura d i . Ideoipfa diuina
«pqvialitascftinfinita.ab omni accidenteíeparata. Nam
in lubiedo infinito nuiiustiaccidens exiñerepoteft.Dcus
fie confiderans fu ara írepalitatem infinitara, traníitad
creandum arqualiratera íinitan.íubüantialem,&ctiam
acquaIitatcra accidcn ta!era. Crcat quidem aEijualitatera
rubftantialcm, vtper Umilitudinem infinitara ¡squalitas
cognofeatur. Item creara-qualiiatcm accidentalcm; vt
per diílimiluudinem infinita a-qualitascognolcaturrr-
Qnm namque oppofitura cognoícitur per rcliquum.
D E D E O PER M I N G R I T A -
tcm dedu ító.
D e Des T N D e o n o n eft minomas; quod ipfc cftmaiorirasinfi-
ftrmme- I n i t a & xterna. Nara alias vnum oppofitura elíetaliuá
nJ*tem oppofitura, quod eft impoflibilc. Et ob hoc Deocom-
tjcujjo. petit maiorifícarernon autera minorificare. Sed quod
xnundus abfqucminoritatibusrainime cilepoteíbidcir-
eo Deus diípofuir fe ad creandum minomatcm in mun-
do, vt
DE N O V E M SVBIECTIS. i97
Jo,vtpcr rainoritates finitaSjfuámaioritasinfinitaco- ^

gnofcacur. v n u m e n i m o p p o f i t u m ni a gis cognofcitur
p e r r e l i q u u m i v n d e i n t e i l e d u s c o g n o f c u q u o d Dcuscft
maior abfolucc, r a t i o n e a e í e r n i c a t i s : m u n d u s a u t e m n ú -
nor, rationc minoricatis ítuc nouiratis. D e u s í i c í e c o -
gnofcens diíjôíiturn ad cieandum i n a i o r i t a t c m magis
quamminoritatem.ideocreatminoritatesproptei" m a -
ioritates,íicuc corpashominis p r o p r e r a n i a i a m rationa-
l«n. E t o m n i a corporali.i ad corpas h o m i n i s , & folia &
flores ad ftu¿í:uñv,&íicde aliis fecundariisintenuonibus
adptimasintendones.inueftigauimusDcum p e r p r i n c i .
pia explicara a n t e d i g a , vt de ipfo noticiara habere pof-
fitnus: & í i c i u dedimus excmplura per principia explica-
taprqdifta,fícpoteft dari per principia i m p l i c a i a , t c n e n -
d o m o d u m q u e m tcnuimus,
DE DEO PER REGVLAM
B.deduao.
Q V z r u u r , v t t u m Deus fit? A d p r o b a d u t n D c u m eíí"c, ® e Det

volumus tenerc raedura artis : videlicet mifeetc Per
principiacum rcgulis.ad iiuieftigandum & p r o b a n d u m l a m B -
Deum cfl'ü,faciendo dexcernitats í ' u b i c d u m : applican- dedufit,
doipfum aliis principiis; & p , r i m b p e r b o n i r a r e m . J B t t t -
nitascft.Nam íí n o n c í r e r , m u n d u s quidem feipfum p t i n -
cipiaflet. Ecfic cíTet antequarn eífet, q u o d e f t i m p o í í i b i -
le: nullura e n i m ens í'cipfura principiare p o t e f t : c l l ergo
a;ternitas & p e r c o n í e q u e n s fmim concretara videlicet
e n s í E t e r n u m , n a l I a quidemeirentiaabfque fuo concre-
to eíTc p o t e ñ ; & econuerfo. Ipfa i n f i n i t a duratio cft; &
fuá infinitas bona cft. vndcfequitnr q u o d bonitaseftra-
t i o í c t e r n o q u o d a g a t b o n a m ab aEternOj& i n aeterno per
infinitara & b o n a r n durationera. U l u d qaideraens i n f i -
nite bonum,cui bonitas eft ratiojVt agat b o n u m i n f i n i t é
&cBterne5 & tale ens vocamusDeum:ergopatct p e r p r í e -
diftaquod Deus eft: & h o c i n t e l l e d u s n u m a n u s t e n e n -
d o m o d u m artisgeneralisnegare non poteft. iEternitas
cft, v t f u p r a i a m probatura eft: & cft magna per m a g n i t u -
dinem i n t a n t o irnmenfiuc & infinite: ficut fuá m a g n i t u -
do eft i n f i n i t a duratiuc íiuc aeternatiué. E t tale ens seter-
198 N O N A PAR S
num,exiftens f u b i e d u m pr.xdiílce x t e r n i t a t i Scmagni.
t u d i n i vocamus D e u i n exiftentem n e c e l í a r i u m racione
p r a e d i é \ : o r u m , n a m ensinfinicum Scxternum e ñ necefl'a-
r i u m , q u o d a l i t : e r n o n poteftfehaberc. Êccrnitas eft(vt
fapcrius probatura eft)& poftqua e ü j p o t c ñ a s infinita eft,
í i n e qua i n f i n i t a eíTe n o n poccfr.ipfa q u i d e m poteftas eft
r a t i o s t c r n i t a t i 3 q u o d p o í í i t exiftere & agere infinite; &
t a l e f u b i e d ú p r a e d i d i t a t c r n i c a t i v o c a m u s D e u m JEu-t.
n i t a s e f t , & t ' u u m e l l e i n f i n i t u m & i n t e J Í i g i b i l e eft: vnde
f e q u i t u r q u o d a l i q u o d e n s acternumeft viuum fmehabet
• i t a r n , í i n e qua n o n pofíet efle i n t c l l i g i b i l e s t e r n u m , &
t a l c c n s i n f i n i t u m & a e t e r n ú vocamus D c u m . .¿Eterimas
e f t , & c f t i n f i n i t a d u r a t i o ; i p f a q u i d e m araabiliseft: vnde
fequitur q u o d ens asieinutn habet vica,{ine qua n ó poteft
efle a m a t u m ab aeterno & i n aeterno, & cale ens araaiú &
seternum vocamus D e u m . A c e m i t a s eft i n f i n k a , & f i c c f t
virtuofa: n a m a b f q u e v i r t u t e i n f i n i t a m i n i m e poteft efle
virtuofa.vnde f e q u i t u r , ^ fuavutus eftinfinitajVt vitiura
n o n fiteipraeiacens: vndefequitnc,q5 fuá acemitas habet
a f t ü / c i l . s t c r n a r e j i n q u o a d t u o m m a principia primíefi-
gurae habetaftus jetemos: ficut bonitas bonificate; ster-
nitas qternarej& poteftas poffificarej&c.altoquln ipfa vir-
tusvitiofaeflet Sîniuriofa: q? e f t i r o p o í í l b ü c , &ta!e ens
s e t e n i ú & v i r t u o f u m vocamus D e u m . A t e i n i tas eft, &
eft infinita,ideo eft ens i n f i n i t ú & g l o r i o f u m : eft ergo in-
finita gloria, finequacnsaeternum infinicú & g l o u o r u m
m i n i m e efle p o t e f t j i n q u o ente g l o r i a r i & sternarefunt
infinitacjfine quibus ens arternú haberet s t e r n a m pana,
^ eft f a l f u m & i m p o í í i b i l e . E t tale ens i n quo funtaeter-
narc S í g i o r i a r i vocamus D e u m . .¿Eternitas eft, & in ¡pía
fuae coclientiales rationes funt clarq & n o n coñifsejvidel.
fuü c ó c r e t u m q u o d e f t a s t e r n ú , & eft per b o n i t a t é b o n ú ,
&magnumpermagnitudinéJ&potensperpoteftaté)&:c,
n o n q u o d fint diflerétes rationes e x i f t é d o / e d 3gcdo:vi<i.
i n ipfo aeteino en te fuá bonitas & m a g n i t u d o íun c ide per
eflentiájVt seternitas n o n fu b o n a & magna per accidens:
fed per fc,iatione q u i d e m a d i o n i s funt daraeô quod x -
ternitas eft r a t i o seterno q u o d a g a t b o n ú , & magnitudo
q u o d agat m a g n ú , & c & rationcaeternitaus eft quod fu
seterna»
DE NOVEM'SV-BIECTIS.
jecernatus produdus: vnde fequuur n c c c í í a r i o q u o d i u
cil'entiasreniitatisfuqtei'nan'y bonus:&magnus p r o d u -
céis, diftinétus ab aeternato bono & m a g n o , & q u o d i p f i
(¡ntdiftincli abascemare, bonificare & magnificare pct
eflentiakm r e i a t i o u é c x i ñ c n t c v n a m cHcmú: ahoqum
racionescíTenc cófuía*. & tale ens actcrnum & a b í o l u t u m
vocaraus D c u m . i t t c r n i c a s cft,& g cofequcns ens anerny.
eft,&i" iprocntearcerno fua-coelíencialcs r a t i ó e s i n v n o
& m p l u n b . c ó c o r d a n t j V i d c l . q u o d ficuisecemitas e ñ i n -
jiaita duratio,quod fuá bonitas lie infiuitabonificacio,& .
iba magnicudo infinita magnificatioi& fuá poceftas i n f i -
nita poílifica ti o; & fuus i n t c l i e d u s infinita i n r e l l e d i o j &
fuá voluntas infinita v o l i t i o , & c . & q? oranes fmt v n u ens
b o n u m , m a g n ú , & c . q u o d q u i d é c n s habeat pee b o a i t a t c
bonificare iníini t ú , per m a g n i c u d i n é m a g n i í i c a r e i n f i n i -
tum,&c.tale ens appellamus D e u m , yEternicas eft,& pee
cófequens ens setetnú eft5 & q u o d ipía ceternitas eftinfi-
n i t a r e , í e q u i t u r q u o d ens x t c r n ú eft infinicúiquod ipsu
cas eft b o n ü . N u l l u m q u i d é e n s finita poteft c ó t r a d i c c r c
en ti aterno & i n f i n i t o , q u i n agat b o n ú arternü Se m a g n ú
&c.neqjenim ipfumens a : c e r n ú n ó p o l l e t c ó t r a fe alicer
habere, pofttjTux coeflenciales virtutes radones funt i n -
finitas, Schabent a ¿tus i n f i n i t o s : S í t a l e ens appellamus
Dcú.iEternitas eft,& tempus eftifed arternitascil infinita
duratio:tcmpus vero no poteft eíTe infinita durado: r a t i o
huiuseft,quod t é p u s f i n e m o t i o n e elle n o poteft: arterni- ,
tas autcabfq; raoiionc eft:vnde f e q u i t u r q u o d sternitas
c f t p d r a ú & v l t i m ú p r i n c i p m piacens t e p o n a b f o l u t é : &
tale ens aeternura exiftcns p r i m u m & v l t i m ú p d n e i p i u m
dicimus clTe D e ú . Êternitas eft: & q> eft infinita cficncia
abfolutc idefequitur q u o d i n i p f a e í t a e t e r n a r e q> c f t m e -
áiüinter a r t e r n a n t e & a : t c r n a t ú , finequo aíternitas efíec
iafinka,qu© ad exiftere,& finita q u o adagere ratione c u -
ius fuá infinita abfolute dcfirudaelfctiq? e f t i m p o í í i b i l e ,
& talis qternitas i n qua eft coeíTcntiale £ t e r n a r e , d i c i m u s
quod eft Devis. i E t c r a i t a g c ñ , & q u o d eft infinita exiften-
do fimiliter & agendojV c fuus finislit aequalis fuq exiften-
tiae ,videlicetquod ficut eft infinita q u o ad exiftentiam,
quod fie fe habeat a d i n f i n i t a m agentiam , per aeternan-
E e ^ x t c r o a t u m & 3 e t e m a r e ; & u k m ^terniratera quasfe
U 4
aoo N O N A PARS
h a b c t ad v k i m u m finem3dicirr»us eíTe D e u m . jEtcrnita»
eft, & ipíaeft m a i o t d u r a d o quae cfle poteft, cum maiori
b o n i t g t e quae eiTc p o t e f t , & c u m m a i o r i magnitudu c
<juaeeffe poteft: quibus m i n o r i t a s con tradiccre n o n f o .
t e f t q u i n fint i n f i n i t s rationes exiftendo & agendo, &ca-
l i s r a a i o r duratio eft Deus. A t e r n i t a s c f t , &percor.fc-
q u é s ens aeternü eft.ln quo enteazteino Í Ü X coefíl-nciales
bonitas, m a g n i t u d o , &c. aeternitati funtaequales; vt íua
b o n i t a s , m a g n i i u d o , & c . f i e fit i n f i n i t a quo adbonifica-
t i o n e m , í i c u t aeternitas q u o ad d u r a t i o n £ m : & tale ensae-
t e r n u m dicimuscíí'e D e u m . iEternitas eft; & quodinfi.
n i t a d u r a t i o d i f t a t q u i d e m i n f i n i t é a m i n o r i t a t e q u i cñ
finita: & per confequens a finito q u o d eft minus setetni-
tate.Et fie de m i n o t i agentia & exiftentia poteft dici qu^-
cunque fint. P r o b a u i m u s D e u r a eflefecundumpro&m
per o m n i a principia: vetuntamen p r o b a r i poteft per p-
m n i a p r i n c i p i a f y l Í o g i z a n d o , n u l l u m ens i n f i n i t u m eft
abfquc infinita poteftate: aeternitas eft i n f i n i t a : ergOj&c.
& tale ens n o n eft c c e l u m , ñ e q u e a l i q u i d contentura íub
eo: ideirco tale ens dicimus efle D e u m . E t foluta eft quar-
ftio, qua quaeritur, v t r u m Deus fit: quia i p í u m probaui-
m u s efle c u m p r i n c i p i i s & regula B. de f u a q u i d e m ^ x i -
ftentia^deíuaintrinfecaagentia.noticiahaberi poteft,
fuá gratia m e d i a n t e : hocautera dico c u m a p p r e h e n í i o -
ne; n o n t a m e n c u m c o m p r e h e n f i o n e : D c u s n a m q u e i n .
finitus eft,fed nofter i n t e l l c d u s f i n i t u s .
DE DEO PER R E G V L A M
C.dedudo.
&eDes T ) E r p r i m a m f p c c i c m regulaeCquqritur.quideftDcus?
per rf£u~ X. V t de D e o elariorem noticiara habeamas, per eius
lam C . diffinitiones i p í u m diffinirc volumus. I n quibus conuer-
deiuño. tunturíubic¿him&pra:dicatura:eoquoQ vnumnonpo-
teft efle fine r e l i q u o , racione naturalis coniunéfcionis
q u a m h a b e n t í u b i e d u m & p r a r d i c a t u m : ficut quaercre,
q u i d eft fubftantiaíEt refpondendum eft,quod eft ens per
íc fubfiftensz&quafrcrejquideftcns per fefubíiftens ? Eft
dicendum q u o d eft í u b f t a m i a . Deus eft ens i n quo fuat
rationes c ó n u e r t u n t u r . Ensquidera i n q u o í u « rationes
coa-
DE N O V E M SVBIECTIS. tot
conuertuntur,eftDcu$. Denseftcns i n q u o d l u i n í e r a -
ti0nes h a b é t actus infiftitos: ficuc boairas infinita habec
bonificare i n f i u i t u m , & m a g n i t u d o magnificare i n f i n i
tu n,&Ci E n s a u t e m i n q u o cftbonitas h a b e n s a d u m i n -
íiniuiíUj &:c. cftDcus. Deus cftens cui fuá eoeíTentialis
bonitas cft i a t i o , q u o d agat b o n u m i n f i n i t u m & s e í e r n ü ;
ensquidem cui í u a c o c í í e n t w l i s bonitas d h a t i o q u o d
agat bonum i n f i n i t u m & x t c r n u m , cft Deus, D e u s e í l
ens quod íuic infinuis rationibus e ñ e n o n p o t e f t : í e d e n s
quodfiúé ínfinitis rationibus eíl'e n o n poteft, eft Deus.
Deuseftensbonifkansqui l i n c i n f i n i t i s b o n i t i c a t b ^ b o -
nificare n o n poteft: efte infiniti autem bonificati c l í c , &
bonificare q u i a b í q ; b o n i f i c a n t e e í l e n o n poteft,eft Deus.
Deus eft í u b f t a n t i a ab o m n i accidente de nuda t s : f i i b -
It.mtia quidem ab o m n i accidente denudata eft Deus.
Deus eft ens a b f o l u t u m n o n ab aliquo dcpendens:ens ab-
foiutum n o n á b a l i q u o dependens, eft Deus. Deus eft
ens quod e x t r a í e n o n i n d i g s t a l i q u o : e n s q u o d extra íc
non indiget a l i q u o , eft Deus. Deus cft ens q u o d a l i -
terfe non poteft habcre:ens autem q u o d alircr fe n o n p o -
teft habere,cftDcus. Deus eft ens, q u o d t a n t u m fe h a -
bet ad fuum finem q u a n t u m ipfe e f t : ens autem q u o d
tantum fe habet ad fuú finem q u a n t u m i pie eft, cft Deus.
Deus cftens q u o d t a n t u m poteft exfeipfo,quantum ipfc
cft: Ens autem q u o d t a n t u m poteft de feipfo & i n fe i p í o
quantum ipíeeftjeft Deus. Deus eft ens fupra q u o d m i l -
la maioritas eft: ens fupra q u o d nulla:maioritas eft, cft
Deus. Deus eft ens q u a n t u m fe cognofeit agente q u a n -
t u m i píe cft. Ens q u a n t u m fe cognofeit ageutem quan-
tum ipfe eftjeft Deus. Deus cft ens cui i m p o í í i b i l c eft n o
elle:Ens cui i m p o í í i b i l c eft non clll-jeft Deus. D i f f i n i u i -
rnusDeum p c r v i g i n t i r a t i o n c S j i n q u i b u s n e c e f l a i i o f u b -
l e d u m & p r a e d i c a t a m c o n u e r t u n t u r j v t patet per tegu-
lam B . E t per talas diffinitiones neceftarias i u t c l l c ó t u s
quidem humanuseftmultumclarificatus ad cognofeen-
d u m d i u i n a m e f f e n t i a r n , & fuos aclus i n t n n f c c o s , & n a -
turales. D e D e o autem p o f l u n t ficri d e í c r i p t i o n e s per
accidens fie. Deus cft creator, & g u b c r n a t o r , & p r i m a
c a u i a , & p r i m u s m o t o r , Se f a l u a t o r , & h u m f m o d i . Per
- N j
tot. N O N A PARS
tales autem d c f c r i p t i o n c s , i i u e l l c ¿ l u s n o n eíl m u l t u t n

cUrificatus, ficut per d i f ñ n i t i o n e s fubftanciales í'upradi.
¿las. Per {'ecundam fpeciem regula; C.c]ua'ricur,quid ha-
ber DGUS infcipíbcocMÍcntialiccr & nacaraliterrHuic rc-
fpondendum cft, quodhabec coeflentialia & naturalia
& fubftanualiareiaciua. Sicuc per fuam bonstatcm habet
b o n i f i c a n t c m , bonificacum & bonificare : Et per fuam
í B a g n i i u d i n e m , magnificancem, s m a g m í k a t u m & m a .
gnihcare:Et per fuam a'ccrnitatcm;iccetnantení%y.cuia-
t u r a & í E £ e r a a r e , & c . Sinciftis epiidem c o r r e l a u ^ p r a e -
¿ \ d i x l a t i o n c s í i c n nonpoHenr de D s o ; ñ e q u e c i i a m de
effenna eius n o í i c r i i u c l l e f t u s poflet haberenociciam.
I S Í a í i n e i p í i s r a í i o n c s liucdignitates D e i effent vacua; &
ociofaj &c imperfeclae: & quseliber eflec habitus priuati-
u u s , E t petconfeqaensDeus indigeret eíVc digno,poft-
q u a m ipfe indigeret rationibus p e r f e í l i s : quiafmc cali
habere intrinfeco,natura reiationiseíí'ec deftlu£l;.i,& ec-
iara n a t u r a p r ^ d i d a t u m r a t i o n u m . q u o d e f t i m p o f f i b i l c .
Per t e r t i a m Ipeciemregula; C. q u x r i t u r , q u i d e í t Deusin
alio?Ad q u o d d i c e n d u m c f t , q u o d e f t i n e n c t l u f u o caula
p r i m a , p n m u s m o t o r , d o m i n a t o r & g u b e r n a t o r , agens
i ti tSzGta. fuo ad p l a c i t u r a , & abfoiucus fine aliqua refi-
ftentiafuieffeftus. Extrinfccc q u i d e m Deus habet do-
m i n i a m & poceftatera ad p l a c i t u i U j í i c u t c a u f a abfolutc
i a e í F e d u l l i o : habet criara i n creatutis ius v l t i m u r a ,eo
q u o d c r e a t o i & gubernator cft. R a t i o n e cuius Deus eíl
d i í p o f i t u s ad md'.candum peccatores fecundum opera
eorura. N a m c r e a u i t c r c a t u r a s a d í a u m f e r u i t i u m , q u ü ¿
eft vi ti mus fínis creaturx.
D.dedudo.
B e Des
j E r p r i r a a m fpeciem regulaeD. quseritur.Deusdequo
regu- ^ eft? E t rcfpondendum cftjquod eft de feipfo. Sic cnim
iamD
habens rationes infinitas habentes actus infinitos, non
poteft eíTe de a l i q u o prxiacente alio. Sed ipfe quidem eft
praeiacens ó m n i b u s aliis entibus ab eo per ellcntiam di-
ftinctis; vt d i u i n a bonitas quje eft p r i r n i t m a o m n i aiii bo-
a i t a t i . Sicut eus i n f i u i t u m quo el eft p r i m i t i u u m en ti fi»
nito.
DE N O V E M SVBIECTIS. toj
nico.Bt fie poteft dici de diuina m a g o i t u d i n c & s t e r n i -
tace, &c. Ec i n i i i o p a í r u c o g a o f c ¡ t i n t e i i e . d u s h . t i , m a n u s
quod Deus eftaftus purus. Fer fecundara fpeciem r e g u -
]xü.uuxritur,Dcusdequoeft ? Etlmicrefpondendum
cft, quod' e f t d e í ü i s correlatiuis a n t e d i d i s : í i c u t d i U i n a ,
bonitas q u s c ñ D e u s , quaS e ñ d t f u i s bonificante, b o n i f i -
cato & b o n i í i c a r e , & o n i a c s ifti tres fanc de i pía bonica te:
íicut coucreturn q u o d eft de íua c i í a i t i u , ¿ c í i c a c h o r n o
defuahumarutateJ& leo deí'uakonkatCj&c. E t i n ifto
paíTu cognofeit inceliedus nofter, q u o d i n Deo n u i l a
iiialicia,paruicas & nouitas elle poteft. Per tei tiara regu-
lamD.qusenrur,Dcus cuiuscft: E t huic rerpondendurn
eft,qaodnon eft aiicui í l i b d i t u s ; o ara infinitus Scs r ernus
eft: veruntamen i n p a r a d i í b eft í u b i e d u m ó m n i b u s faa-
disab co xccipientibus gloriara o b i e d a m .
DE DEO PER REGVLAM

E. d e d a d o .
P Ec prima fpecié rcgulxE.qu£Entur,Deus quare eft?Et De Des

cft icfpondendüjqj cft tormaliccr perfua c o n e l a t i u a , pertegm-
exquibuseft. E t peí c ó í e q u c n s peí lúas coeflenriaksra- lam E .
tienes: & q m a i n i p f o f u b i e d u m & p r a : á í c a t ü m conuer- deduéio.
tuntur,Yt íliperius probatura eft i n íua difHnitionc. Sicuc
fubftan cia q cft per hoc, quia eft de fuá materia, & f o r m a ,
& c ü i u n d i o n e . E t h o m o de fuo corpore & anima & c o n -
iundione. Et lie de fy l i o g i f m o poteft dici q u o d fuura ra c-
dium c o n i u n d i u u m cft cura fuperiori í u o & i n f e r i o r i .
Vitcrius Deus eft per hoc,quia fuae rationes infinita; c o n -
uercuntur fecundara i d e n t i t a t e m eflentia. Orones e m m
func vna dVentia diulna íinguiaris, & adhuc quia oinn.cs
(xxx dignitates habent a d a s m f i n i t o s , & i n fuá d i f f i n i t i o -
ne í a b i e d u m & p r e d i c a t u m conuertuntuv e f í e n n a l u e r ,
vt fuperius diduin eft. E t i n ifto paiíu c o g n o l c i : r n t c l -
leduSjquod Deus i m m u t a b i ü s d t : 5 c q u o d l u u m efleali-
ter fe non poteft habere. Per fecundara fpeciem regulse
E q u x r i t u r , D c u s quare eft? Et refpondcndura cft, q u o d
cft propectfuura finem a b f o l u t u m F i n i s c n i m intinitus
& aecernus n o n potefteííe propterfinem finitum A d í i u c
ínaaifeftatur videlicet, q u o d D e u s f i t p r o p t e i f i n c m ab-
»04 N O N A P AR S
í o l a t u m , & n o n p r o p t c r a I m m . Q u i . l i b c t e n t m corrclati-
u u s í i i a n m i d i g m c a t u m eít p r o p t e r a l m m c o r r e l a c i u u m ;
q ü o d q u i í i b e t eftvtaltee Í U ; a l i o q u í n n u l ! a s peflechabe-
re inliiucam b o n u a c e m , magnitudinexn, & c . Viterius
Deus eft.vt í u a a g e t u i a e f l e p o l í u > & e c o n u c r í o . Amplms
i n D c o iuae c o e í l e n t i a i e s tationes f i u u , vcipfaeqaidcm
c u m ipfis pofllt habcic aclius m t r i n í t e o s & infinitos, vt
í i i a a g c n t i a i n t a t n u i n i n f i n i t a fu íiciufua exiftentia. Et
i n i t t o palíu coenofeic intelledtas errorem i l l o r u n i in
q u o f u n t dicentes q u o d Deus habeat raciones,vt sgat fi.
n i t e cum i p í í s i n t r i n f c c e j í i c u t c í ' i c i e n s i n fubieálo alieno
& peí acciciens: T a l i s quide errorefteuidens. Deus cnim
a b f q u e c o e í í e n t i a l i b u s n a i u i a l i b u s rationibus habenti-
bus a d u s intiinlecos & infinitos n o n e í í e t í u m a i u m cn$
& i n f i i i i t u m : quia n o n eííet fummus b b n u s , m a gnus, s-
ternus per fejfcd per alead: UXÍO h o m o ^ u c rola, aut leo fe
haberct i n plus refpedu finís q u á r n Deus,co quiahabent
proprios fines naturaleSjadquos fe babent vt cile poílmt
h o c q u o d f u n t . E t fie patet q u o d p r x d i d u s e r r o r maui-
feftatur.
DE D E O P E R RE.G V L A M
. • F. ü c d u c t o .
D e Dea / ^ " X Va:ritur,Dcusqviantus eílíAd quodrefpondcndum
per rtgu eft.quod quantitas dicicut duebus modis,yidelicet
Um F. r e a l u e r & n u m e r a l i t c r . R e a í i s quantitas cftjíicuíquan-
deduíia titas corporisniunicralis auccra, ficutquando coinputa-
t u r v n u m , d u o , & c . Rcalis q u i d e m quantitas íiguitlcat
quantitatera c o n t i n u a r a : numeralis autem diícretam.
Deus q u i d e m n o n haber q u a u t i t a t c m realera : quod no
haber corpus, ens q u i d e m corporeura quantitatera ha-
ber; f e d i p í e Deus haber continuara e í f e n t i a m & bonita-
t c m 3 & c . l n f u b i e d o e n i m i n f i n i t o quantitas n e q u á q u a m
e x i í l e r c p o t e f t , ficut i n seternitate tempus & m o t u s non
p o f l h n t habere elFe. Q u a n t i t a s numeralis i n D e o e f í s
poteft ratione f u o r u m c o i r e l a t i u o r u m : í i c u t i n diuins
b o n i t a t c , i n qua b o n i í k a n s cognofek fe efle v n u m d i -
S i n d u m , Sccognofcit b o n i f i c a t u m alterara d i f t i n d u m
a b e o . E t i n u i c c m b o n i f i c a n s & bonificatus cognoi'cunt
bonifi-
DE N O V E M SVBIECTIS. 1Q$
bonificare cíTe a h c r u m d i f t i n é l u m ab i p í l s : & fie fequi-
. tur ¡n ipfis Cjuátitas numeralis3vicielice: v n u m , d u o , i £ e s ,
& m ilto paliaincelledus d u b i t a t j V t r u m t r i a cotrclatiua
aurpiura fufficuint i n d i u i n a bonitate. Sed recordatus
eílde diuina vnitatc & f m g u l a i i c a t e , per quas Deus eft:
vnus & í í n s i i l a r i s : ficut per f u a m b o n i c a t « m b o n u s ;5£
fuam raagnuudinem magimSj&c. Q u a p r o p t c r fuíBcit
vnus fínguiaris b o n i í i c a n s , & n o n b o n i ñ e a c u s : & vnus
íinfulans b o n i í i c a r u s & b o n i f i c a n s & altcr vnus fingula»
lis bonificare & n o n bonificans. S i a u t e m c í í e t i b i q u a r -
tas numciuSj & c . iara e f í e t i b i d e f t r u d i o vnitacis & l m ~
gularicatis. Q u a r t u s q u i d e m numerus autclTetbonifi*
cans non b o n i í i c a t u s , aut bonmeatus & bonificans, aut
bonificare & n o n bonificans: & fie eflet fnpeifluitas i b i
tjUíE efiet mala contra naturara b o n i t a t i s i n f i n i t x : & v i -
tiofa contra m a g n a m & scernam v i r t u t e m diuinae b o -
nitatis, & etiarn agerer c o n t r a g l o i i a m d i u m x b o n i -
tatis & eflet habitus m a l u s & p r i u a t n m s : íicutfurditas»
ignorantia3aut ptiuatio,cjuodcftimpo(Tibilc. Vlterius
confiderat i n t c l l c d u s q u a n t i t a t c m n u m e r a l c m q u x eft
pnneipium m i m e r i : S c í c c u n d a v n i t a s o r i t u r a b ¡ p í a , &
tertia vnitas o r i t u r ab ipíis:ficut c o n c l u í i o a duabas p r o -
poruionibus,& íic f c q u i m r numerus perfedus; eo t j r o d
omnis numerus i n i p í i s concluditui ,videlicet par & i m -
par; d ú o q u i d e m funt numerus par: tres aurem impar,
Vndepatet manifefte q u o d quai ta vnitas eü {lipctfiua,.5c
eüamquintaj&c. N a m tarafuoíhahinpar&imparjSc
etiam quod q u a r t a y n i t f á s d í í i u n ¿ l a c f l : a í e c u n c f a v n i t a t e
q u « eft ira m é d i u m inter p r i m a m v n i t a r c m & t e r r i a t n :
ficutinmodoprimae figura", i n quo m é d i u m efl f u b i e d i i
in q u o c o i u n g u n t u r p r s d i c a t u m maioris p t o p o i u i ó n i s ,
¿ í f i i b i c d a m m i n o r i s propoíitioniSjVt fiibiectum &pr£E.
dicatum i n conclnfione conueniant i n n a í u r a j v c p a t e t
per iftum fylíogifmumí Ómneanimaleftíubftarjtíaror
n i n i s h o m o c í l a n i m a b c r g o o m n i s h o m o eft fubftantia.
i n d e i g i t u r c o g n o f e i t i n t e l l e d u s q u o d i n diuina b o n i t a -
te íufficit numerus ternus: & n u o d m a i o r ñ e q u e m i u o r
n u m é r ü s n o n eft neceíTarius. V e r u n t u m e n i n í p e c i e b u s
fiint plura i n d i u i d u a q u á m tres. Sicutynus, d u c t r e s &
f.o6 N O N A P ARS
quatuor'nomines i n ípecie h u m a n a : & illa oportct na.

merari per pluces vnitatcs í m e n ú m e r o s , vt per fe pato.
DE DE O PER R E G V L A M
G. d e d u j o .
De Dea E r p r i m a m rpeciem regula; G. quarrirur, Deus qualis

per regit- elí? & í m i c deber r e í p o n d e n q u o d Deuseft taiis qua.
L t m G. les íknt luxpropriecatcs í r a c t a c i o n e s , S ¿ e a i u m aéíustó-
deducio. fubítí.ntiales: ficut'pctfaara b ó n i t a t c t n , q u o d pgnpfam
c í l b o n u S i & per m a g n i t u d tncm m a g n u s e i t ; & p c r a'cer.
iiuaicrníctcrnus,&:lie de aliis. A d h u c q u o n i a m bonicas
cít r a n o b o n o q u o d producac b o n u m ; & eft per magni-
tudiuern magua: & p e r a : t e r n i t a t e m aeternai&ipfaboni-
tas: ergo bonicas eft r a t i o D e o q u o d íie qualis propriéin
producendo b o n u m i n f i n i t u m & a e t e m u m j íicuc calidi-
tas & m u i c o melius cftracio i g n i q u o d peripfam fu qua-
lis i n calefaciendo calefadrura b o n u m , m a g n u m &dura-
bile. Ec hoc íigmíícacur i n c o í r e l a t i u i s q u i í u n t peí íecü-
dam fpeciem r e g u l a G . A b í q ; enimcalibusquaiiracibus
p r o p n i s & c o n í u b f t a n ú a l i b u s Deus n o n poíícc hJáere
ci|e p r o p r i u r a , ñ e q u e per fe e f l ^ n c q ; per coniequsns ha-
bert;t a d u s i n t r i n í e c o s & infinitos 6c aecernos.. Aáhue
n e q ; a p p r o p r i a t e p o í í e t a l i q u i d estrafein a l i o f u b i e d o :
narn elle quale a p p r o p r i a u u n oportec, q u o d caufenturá
augjj p r o p r i o d i c u t a e r & a q u a q u i c a l c f a í t i í'unc per pio-
priain caliditatem igms. Per fecundara fpeGÍem regui.e
G.qaa:ruur,ücu5 qualis eíc;Ec sftdicendum,quod Deus
cíl qualis per d e f e r í p t i o n e m ; q u o d e f t c r e a t o r & guber-
nacot & í a i u a t o r & h u i u f m o d i : íicat Deus q u i f e d i í p o n i t
ad eiíc i u f t u m & mifericordern, p i u m & b e n i g n u r a tan-
quara cfficicns caufa i n e í F e á l u f u o difundoab toperef-
í e n c i a m Scnaturam.
H . dedudo.
D e Des
•per regu •
Ltm H .
Q
V í c n t u r , v t r u m D c u $ f i t i n temporerAd hoc refpon.
d e t u r , q u o d n o n p r o p n e d e d per accidcns.Namens
acternum habens a ¿ t u m qternum3uon poteft eííe i n tem-
deducio. pere. Sicuc i n f i n i t u m cns q u o d i n q u a n t i t a t e n o n poteft
cííe
DÉ NOVEM SVBÍECTIS. 107
eífe: t¿ ficatnarocrus fenarius i n n u m e r o q u i n a r i o ; neqi
elejatia inala i n e í í e n t i a b o n a , n e q u e v i d e r c i n accidentei
nequeaüclirein viderejncque inte!ligereinignO!:arc,S¿c..
t i omniu iftafunt mañifcfta per regulara C Ü . K . h o m i n i
lubiilitcr i n t u e n t i , c u i d i m i t á m u s declaranpropter ñ -
tandara prolixitatcra.
DE DEO PER REGVLAM

I . diícurfo.
. V a : r i t u r , v t r u m Deus fie i n loco?Et r e f p o n d c n d ú cft D e De$

J quod Deus. proprie no cñ i n l o c o : ícd per accidens. per tegu~
RamficuexternirasnopotcftelTcintéporcjneq;bonitas laml.it*
inmalitia,neq; intelleflus imelligens veré i n i g n o r a r í a : feurfé*
fie quide Deus racione fuae infinitacis & i t n m c n l u a t i s n o
pbteñcoiiocari m aliquo loco.Iufinitas.n.&immcnfitas
íuntid psr q u o d Dcuscoraprehendit & pertranfit o m n e
locum.Vndc patee m a n i f e ñ e , q u o d ipfe eft i n o m n i loco,
& «xtra o m n e m l o c u m i m m e n í í u c , & i n f i n i t e a b o m n i
quantitatc & { n p e r í i c i s d c n u d a t u s e x i f t i t . E c h o e p r o b á t
icgulxB.C.D.K.
DE DEO PER R E G V L A M MO-

daiiratisdifcuríb.
P Erregulara K . qua'ritur, q n o m o d o Deus cft, & quo- De Dee

modoagit? Ad p r i r a u m fierefpódendumjquod
haber m o d u m cllendi hoc q u o d eft per i l l u n i m o d u m U m ms-
Deus per regu~
quera habent l u x eoeífsntiáles & naturales r a t i o n e s : & d a l í t a t k

hoc figura tur i n capitulo l o c i , i n quo quatritur, v b i Deus dtfcurfo.
• l i t . & q u o m o d o D e a s p r o d u c i t i n f u i s c o r r e l a t m i s ; vt fu-
p r a d i d ú eít. A d h u c m a n i f c í l c apparet feicati hanc a n c ,
quod Deus habee m o d u m i n agendo i n fuis r e i a t i a i s : ir-
cutfua bonitas q u s i n q u á t ú m eftratio b o n o q u o d agat
b o n u m , & m a g n i t u d o q u o d agat m a g n ú , & a:ícrnitas,oC
ratio ei q u o d íit aeternatergo bonitas cft ratio b o n o q u o á
producat b o n ú , m a g n u m & s t e r n ü , & c . Et hoc i n trinfe-
ce,videlicet i n fuamet cíTentia & natura fine a l i q u o acci-
dente. A m p l i u s D e u s h a b e t r n o d ú extrinfecerationeco-
üerfionisfuarum d i g n i t a r u m . N a m q u a n d o D c u s c r c a u i c
í n u n d ú , i n t e ü e í t u s ipfms intellcxit e u m , & fuá voluntas
ao8 N O N A PARS
voIoU.Si fvia potcftas p o í r i í i c a u i t , & fuá bonitas i l l u m bo.
n i í i c a u i t . N a m b o n u m f u i : creare m u n d u r a , & hoc
faicininftanci/incíucccílioaeíaarumiatiQnuni. Ethüc
eundera m o d u r a habee D e u s i n faciendo miracula, &ia
i u d i c a n d o , & parcendo, & geatias dando, & huiufuiodi:
<|aia vult obiediueagere.&lcitiprum agarej&fua pote-
ítas p o í ü í l c a t ü i u m j & í a a veticas fácil i l i u m vcrum.Ecad
tale agere í u b i e d u m caufatuin eftobediens. Enseuunfi.
a i í u m enti i n f i n i t o refiftete n o n poteft.
DE D E O PER REGVLAM IN-

firusn en t a l i t a tis d i í c u r í b .
D e De» s~\ Vaeriturjcum quo Deus eft e x i ñ e n s & agens ? Et rc-

f t r rtgi*- í p o n d e n d u m eft, q u o d eft exiftens c u m luis corre-
¿nm m - latuus c o e í í e n t i a l i b u s r a t i o n i b u S j f m e q u i b u s nonpotaft
firumen- e(rc |ÍOC Q^XQ¿eft? n e q u e e ñ l u r n m u m cus, ficut homo ti-
ttiUttttts v i c a n i m a , ¿ v , c o i p ü r e , & espite. N a t n l i Deus elíctfam-
difcur/o. inxxsabfqjfuá bonitate, i a m n o n haberet n a t u r a m , cutn
qua-cílec difparams a m a l i c i a , & fie iam n o n eflec fiim-
m u s j í c d p o c i u s e í r e t i n í i m u s , q u o d e f t i m p o í I i b i ! e . Et fi
e í T e t f u m m u s a b f q u e i m m e n í i c a t e j i a m n o n habccctcum
q u o d í í l a r e c á q u a n t i t a t e . E t í i n o n e í T e t s t e r n u S j n o pof-
íet fegregari a t c m p o r c . E t íi n o n eílet per fe p o t e n » , iam
n o n e i í e t p c r f e : & f i c d e a l i i s . E t q u o d eft per fcvtfupra
p r o b a t u r : ergo patet q u o d eft exiftens cum fuis coeífen-
t i a U b u s r a t i o n i b u s , fine quibus n o n c í r e t f u m m u s . Ad-
h u c D c u s a g i t mtrinfecc c u m fuis rationibus;vtappaict
i n fuis correlatiuis per fecundara fpeciem reguiae C. deú-
gnatis. I t e r u m a g i t c u m p r a E d i f t i s r a t i o n i b u s & t e l a t i u i s
cxtrinlecc c f f c í t i u e , n o n autem naturaliter. N a m i p f e
i n c l i n a t fe m o r a u t e r a d f u u m e í { c d u m : í l c u t iuftus adiu-
d i c a n d u m c u m iufticia; & logicus ad fyllogifmura cum
r a t i o n c , & h u i u r r a o d i . D i x i m u s d e D e o per regularnK.
t k d u t b o ; & per ea q u s diximus de ipfo explicitc, poceft
artifta dicere de Deo perprincipia iraplicataredufita ad
p r i n c i p i a c x p l i c a t a : í i c u t nosfecimus. D e p r i m o f u b i c -
€to largo m o d o t r a d a u i m u s , q u i a iba materia eftvalde
difFafa. De aliis autem íubiectis n o n i t a l o q u c m u r , qma
c o r u m materia n o n eft t a n t u m d i í t u í a . E t q u o n i a m no-
ticia
DE N O V E M SVBÍECTIS. ic9
ticia potcft haberi de ipíis fiibiedis per hoc q u o d de p t t

ixjofubiedo d i x i t n u s i & h o c q m d e m fignificatum eft i n
patria. N a m í a n d i i u o b i e d a n d o D c u m o m n i a c o g n o -
ícuñt.
Defecundo [ubidlo^fcilicet de angelo: & pri-

mo per principia dednEto.
B O N I T A S a n g e l í eft c i r a t i o q u o d agat b o n u m , i n Dedufli»

quantumtalisratioeftmagna,efteiratiovcagatroa angelí
g n u m b o n u m : & i n q u a n t u m e f t d u r a b i i i s . c f t c i t a t i o , v e per prin*
agat b o n u m d u r a b i l c j & c . V e r u n t a m c n n o n dice»jquod cfp$4t.
ángelus producat íiue generct a l i u m a n g e l u m : q u o d f i
fic.iam euacuaret Te r a ú o n e fuae infinitatisjnouitatis, i n -
diuifibüítatisjquas haber a l o n g i t u d i n e & l a t i t u d i n e re-
motas, i l l u d quidera q u o d á n g e l u s habet i n fe,cft b o n ú
iiitclligerc,amatc,&recolere principia naturalia, A d h u c
ángelus cum alio habet b o n a verba. Sed m i r a t u r i n t e l l c -
¿ t u s , c u r n o n h a b e a n t linguas angelijSí: o r g a n a j & h u i u f -
m o c i i i q u o m o d o h a r c l o c u t i o poteft círe. Q u o u f q ; recor-
daturquod locucio e o r u m n i h i l a l i a d eft q u á r a b o n u m
jntelligerc,amare5crecolereadinuicem: nam p e r e o r u
bonitatcm cotum hoc eft b o n u m . M a g n i t u d o a n g e l í eft
ratio quod bonitas & d u r a t i o illius fint magnae. vnde fe-
quir.ur3qaod bonitas í k m a g n a per fuos correlatiuos, í i -
nequibus n o n eífet magna. Scdhic m i r a t u r i n t e l l e d u s ,
quid b o n i ñ c a t á n g e l u s , p o f t q u a m ípíc n o n producir í i u e
non generat a l i u m angelum, d o ñ e e r c c o r d a r u r a í l u m a -
liorura p r i n c i p i o r u m b o n i f i c a t o r a m i n fuo p r o p r i o b o -
nificabili:ívcut i n t c l l e d u s q u í p r o p r i o í n fuo i n t c l l i g i b i l i
alia principia íntelligibilia f i u c i n t c l l e d a f a c i t . Duratio
angelí eft r a t i o , q u a i p f e d u r a t r & e t i a m durant fuá p r i n -
cipia & a d u s i n i n f t a n t i finefucceflionceorum. Sed m i -
ratur intcUedus,qua: eft caufafute f u f t c n t a t í o n í s , c u m n 6
recipíat n u t r í m e n t u m ab c x t r a , a t q u c a u g m c n t u m q u o -
« í q u e recordatus c f t a n g c l í c a m n a t u r a m : quae quidera
n o n eft c o m p o í í t a ex c o n t r a r i í s . E t íi f o l q u i eftens cor-
pe rcum d a r é t fine n u t r i m e n t o , & m u l t o m í g i ; á n g e l u s ,
<iui eft fpiríius a fuperficie denudaras. Poicitas a n g e l í
O
i!e N O N A P ARS
c f t e i r a t i o q u o d p o í T i t e x i f t c - r c & a g e t r c . Srrtí miraturia^
"tclkdiuSjCum ipíe n ó habeat organa^qua! fint fuáiívftru,
m e n t a sgendi; & tune teraporis recordaturcorrelatmos
fca potettaciscutn q u i b u s a g u , quafi per raodunn inftíu.
m e n t o n i t n pofiific i u d o . u a m íicut calmitas q u a r t í b c í i ,
d e í i s , e f t i « f t r u m e n t u n i cura quo i g n i s p o t e l t a g m c a l e
f a c t n d o / i c & m a l c o p o t i u s ángelus pcrcorrdanuoslu;
poteftdtis po.efí exiftere & agere: i p i l e n i m cotreiatiui
fabftantiales fuat ei, Et i n ifto p a í í u c o g n o f c i t i n t d i e .
^lu>,qBodpti".C'pia c o n f e b f i a í i t i a l i a a n g c l o r u m funteis
«¿¡uaíl per m o d u r n i n í U u m c n . o r u m . E i i n i f t o p a f l u c o .
g n o f c i t i n t d l c ¿ l ü s , q u x s f t r a r i o . q u a r e á n g e l u s eft itj
a l t i o n g r a d u q u a m en cia inferiora, i n t e l l e d a s angelí eft
c i r a t i o , q u a i p f c i n t e l l ' g i t c u r a fuiscórrelariuis: nacum
ÍUG intclleiíliuo e f i i n t e i l i g e n s , v i d c l i c e t e f t a d i u u m i n -
t e l i i g c n d o i n fuointeílíig!bili,in quo a l i a c n t i a i n t e l ligit.
Q u i d m i r u r n ü hoc facit?ignis namque q u i non habet
t a r a aliam v i r t u r e r á í i c u t a n g e i u ' . , i n i u o i g n i b i l i aliaeíc-
m e n t a cáíefacit. A d h u c q u i d e m m i r a t u r intcllcdus>pci
q a c m m o d u m i n t c ü e d u s a n g e l í , c u m n o n faciarfpccies
p e t f c n f u m , ñ e q u e per i r a a g i n a t i o n e m , q u o m o d o i n t e l .
Jigic ipfas? Sed recoidatus e f t i n t e l i e d u m angeiieum,
<ûi eft q u a í i per m o d u r n i n ñ r u r o e n t i ad intelhgenáumi
licec fit angelo coftfubftantialis, íicuc & alia principia
f u n t ei c o n í u b í l a n t i a t i a , í i c u t voluntas h o m i n i s advo-
l e n d u m : & m u l c o m a g i s , e G q u o d n ó n p o t c f t vellcíine
ó r g a n o c o r p o r a l i : á n g e l u s a u t e m q u i a l n o r creaturaeft
« j u a m h o m o , poteftinteliigeie fine ó r g a n o ei coniim-
Úo. Angelus v t i t u r fuá v o l ú n t a t e t a n q u a m inftrumcn-
t o , quamuis veré n o n fu i n ñ r u m c n t u m , voluntas qui-
d e m n a t u r a ü s eft angelo ad v o l e n d u m , n c u m i p f a v o .
l u n t a t c agat diligtbiluatern ei fignatam per ordtncm fu-
p r e m u m . Sed m i r a t u r i n t c l l e d u s quae eft caufa,quars
v o l u n t a s angeli poteft d i ü g e r e i l l a , quae n o n funtínfen.
f u , ñ e q u e i n i r a a g i n a t i o n e rfedrccordamrfuam rudita-
t c m & grofficiem quam habet, eo q u o d c u m fenfu ¡t
i m n g i n a t i o n e eft c o n i u n d u s : voluntas autem angeli fie,
& m u l t o rnagisfe p o t e f t b a b e r e a d o b i e á r ú abfq;íenfu&
í m a g i n a t i o n e / i c u í p l a n t a a d a p p e t i m f i n c fenfu &tina^
ginatioafc
DE N O V E M SVBIECTI1 Ui
gitiationc Angelus habet vircuteiu,cuin qua n a t u r a l i t e r
¿¿a infdis^áacypns^n q u a n t u m per i p í a m virtucefunc
vîuóía>&babeacaá:usvirtuofos}&per bonitacé bonos,
gcperruagnuuchnem raagnoSj&c. S c d m i r a t u r i n t c l i e -
¿liuSjpírquem m u d ú angelas acqahit vircates acciden-»
tales,vfquequo r e c o í d a í u r a n g c l ú habere viicaofos ha-
feUuSjobieótando o b i c í t a p e r v i r t u o f u m intciiigere & a=
jnare,&etiam p e r i a f t a m ' & p c u d c n c c m & c h a t i t a t i u u m
a g e r e i p í i s a d m u a n t i b u s noscontrapeccata,&malos an-
gelos,nobis denunciationes faciendo á fupremo p r i n c i -
pio;& n o ñ r a s o r a c i o n e s «d ipfum r e p o r t a n d o , & p r o n o -
bis rogando. Angelus p e í T u a m virrurem eft verus incel-
llgens, amans & r e c o i e n s : íicut h o m o , & i n u l t o melsus
qui p e r l u a m a n i m a m vercinrelligir, d i l i g i t Scrccolit, &
perluam imaginauoncra v e r e i m a g i n a t u r , ¡k per f a u m
íepfum veré í c n t i t . I n ifto parta m i r a t u r i n t e l l e d u s ,
cuare á n g e l u s vereintelligic h o m i n e m coloraturn , i a -
ítum & i n m f t u m , c a m n o n habeatoculos, qaoufquc re-
cordacurquendam ruí'ticum , q u i r n i r a b a í u r } q v i a r e rcX
h a b c a t d u ú c i a s & h o n o t e s , poftquam ipfe r u ñ i c u s p a u -
pereratic í i n e h o n o r e . I n angelo fuá gloria c í t c i qua (i
inftrumcntam cura quo eft g l o r i o f u j : íed fuá voluntascft
ei quafi i n ü r u m c n c a m cum quo d i i i g i t í e : & fuá bonicas
cum quaeftbonus. Sed h i c m i r a t u r i n t c l l e d u s q a p r e n -
do qua cft caula, quare á n g e l u s eft g l o r i o í u s j poftquatn
non habet d e l e í l a c i o n e r a per ícnfum & i m a g i n a t i o -
nem, d o ñ e e recordatut h o m i n e m habentem raaiorem
deleftationem, & g l o r i a r a , o b i é d l a n d o f u u m o h i t A ú m ^
inieiligendo, amando Si recolendo , q u á m o b i e d a u d o ;
etiam inferiora fentiendo Se ima-ginando, I n angelo fuá
differeutia cocflentialis cftei racio, q u o d firexpluribas
principiis difterentibus numero. Sed m i r a t u r h u e l l e -
¿ t u s , quae caula eft illius differencias, cum i n angelo fuá
principia n o n diíferan t per colores, fapores & figuras. Si
huiiiímod'j d o ñ e e recoedatus eft q u o d fonus n o n eftob.
iedumvifas,nec c o l o r a u d i i u s . I n angelo fuá cocordan-
tia eft caufa quare fuá principia (quas funt multa) conuc-
« i u n t i n v n a m b í t á t i a bonaper b o n i t a t c m & magna pc£
au N O N A P A R S
m a g n i m d i n e m j & c . Sed miratux dehoc i c t e l l c í l u s quo-
ufquc recordatur e l e m c n t a t u m j i n q a o inulta elementa
c o n u e n i u n c i n v n o c o m p o í i c O j p G r i g n e m i g n i t u m & ca-
k f a ó t u m j p e r aetem aerificaturn & humci:'adura5pet a-
q u a m a q u e i í i c a t u m S c f r i g e í a d u m , S í p e n e i r a r n tcirtS.
c a t u m & d e í i c c a t u m . Angelus n o n cft ex contrariis co-
p o í i t u s : nani fie d t extra e i e n r i e i u a p e r n a t u r a m j í i c u t cñ
extra p u n c l o s , n u m e r o s , f i g u r a s , & h u i u r r a o d i . Sed mi-
l a t u r i n t e i l c d u s c u m angelí b o n i & m a l i n o n fint ex con-
trariis c o m p o í u i : q u i d ergo eft caufa quarc ipil funt ad
i n u i c e m c o n t r a i i i i d o ñ e e recordatur cjuodbonusangc.
lus ert habituatus de fme primo: á n g e l u s vero malas eua-
ûatus c f t i l l o . E t i n i ñ o p a f l u e o g n o f c i t i n t e l l e d u s q u o d
i l l a cotiarietaseftvalde admirabilis i n aeao fempiterno.
Angelus per fuum p r i n c i p i u m cft efíiciens cfFe£liue:&
fuá forma cft de í u i s t i u i s c o B f t i t u t a , vidtlicet defuDef-
í c n t i a l i bonificatiuOjmagniílcauuOj & c . E t fuamateria
c f t c o n f t i t u t a d e r a o b o n i K c a b i l i j m a g n i í i c a b i l i , &c. fine
«jua n o n eflet receptibilis fuus finis naturalis, v t í i t h o c
q u o d cft fine alia circntia íübi c o n i u n d a . Sed cft vnu$ a-
lius finis fupremus,vidclicct Dcus benedidus i n quo qui-
« f c i t i n t e l l i g e n d c a m a n d o , recolendofuum intclligerc,
amare & recolcrejbonificando, magnificando, &c. Sed
m i r a t u r i n t c l l e d u s p e r q u e m modum á n g e l u s habetna-
t u r a m j C u m f u a e í l e n t i a n o n íit d i u i í i b i l i s , ñ e q u e altera-
bilis: fed recordatur í o l e m eííc i n d i u i í i b i l e m &inaltera-
b i l c m , c o q u i a á m o t u & á fucceííionc eft remotus. An-
gelus cft m é d i u m fiuefubiedum,ín quo fuus fínisinfluit
luis p r i n c i p i i s , & principia refluunt fini q u o l i b e t princi-
p i o menfurantc feipfum cum alio t a n t u m q u a n t ú ipfum
c f t j v t e x c i s í i t v n a Í H b f t a n t i a completa. Sed m i r a t u r ia-
t c l l c d u s j c u m á n g e l u s n o n babea t q u a n r i t a t e m c u m l i -
n c a , p c r q u c m m o d u m haberepoteft mefurationes, ac fi
poffet eíTe copoficus ex pluribus principiis,donce recor-
datur q u a n t i t a t c m l p i r i t u a l c m extra lincam & pundos
fubftcntatarain fubied:o:fíne quavnus á n g e l u s non pof-
fet haberemaiorcm eflentiam & a d u m quamaliuSjUeqi
c t i a m v n u s á n g e l u s poílec recipe rea D e o m a i o r s m glo-
riaraquara altus. Finis angelis c o n í i f t u duobus modis,
viddicct
DE N O V E M SVBÍECTIS. xi$
videlicet n a t u v a ü t e r & í u p c r n a t a r a l i t c r . N a t u r a l i s cft
ficut bonus magnus finís, & c . ve naturaliter h a b e á t
bonos & magnos a ¿ t u s , & c . Supernaturalis finís cft i l -
le, qui cft ex p a r t í fui o'oiedi í u p r e m i , q u o d (iumne cft
intel!isíibile,amabile & h o n o i a b i l e . E t quiaDeus per a n -
gelara incclligicur,amatut & t e c o l i t u r : n o n a u i e m p c r
aneciara bonus & m a g n u s f u j & c . i u u t i n e í l e n t i a a n g e l í
inteileítus & voluntas, & memoria i n alcioi i i i n e , q ü a m
fuaahaprincipia. Sed m i r a t u n n t e l l e & u s c l e i f t a m a i o r i -
t a t c & m i n o r i t a t e exiftentibusin eo, cura i n f u a e í f e n t i a
omnia fuá principia fintaquaba. d o ñ e e recordatur i l l u d
quod didlum eft defuo obiedofuperius. M a i o r i r a s q u á
habetángelus quoad fuamfpcciemiftmaior quam ma-
ioricas h o m i m s q u o ad í u a r a fpeciem. E t i d e o ficutada-
m a s a t t r a h í t f e r r u m per fpeciem: fie á n g e l u s per m a i o r i -
tatetníua: fpeciei habet feientiam de i n f e t i o r i b u s abícji
ó r g a n o , & e t i a m p o r e f t a t e m i n ipfisfinc ó r g a n o . Sed m i -
ratur intelledus, per quera modum hoc eííc p o t c ñ , d o -
ñee recotdatuc q u o d i l l e modus e f t e i d i í í i c i l i s a d c o g n o -
fccndurn:non autem angelo ad agendum: á n g e l u s n s m -
q u e m a i o r e m m a i o r i u t c m habet q u o ad faani fpeciem,
quam homo q u o a d íuatn. I n angelo eft x q u a l i t a s i n -
telleduSjraemoria; & v o l u n t s i i s , vtipfe aequaliter poífit
obiedare DeunijintcUigcndoâmando & r e c o l c n d ü . R a -
t í o h m u s eft: q u o d D e u s asqualiter eft ini'elligibiliSjama-
bilis 6c recolibihsiSc hoc quidera bonum eft & niagnura,
&c. alias fuum oppoíicurn eííct magnum m a l u m p o t c -
ftatis.aeiernitati.^&c.quodeftimpombile. Sedmiratut
inteUe£ius,qaa; cft caula quarc t ationes angelorum n o n
funt Kquales in agendo intclle¿\ui v o l u n t a t i & m e m o -
riae: fed recordatus eft folutioncm huius q u s f t i o n i s fupe-
tiusfadx. Inangcloeft rninodtasinnaia,coquoderca-
tus,finitus & n o u u s c f t . N a m Deus c r c a u i t i p l u m e x n i h i -
lo;quod'non eft aiiud. E t de illa rainoritate á n g e l u s m a -
luscfthabitkiatusad agendum peccatum, i n c l i n a n d o fe
Übcre ad agendum peccata. Sed miratut i n t c l l c c l u s . q u x
eft caufa, quare i n c l i n a t fe ad peccandum, q u o u í q u c rc-
cordatur q u o d á n g e l u s malus fie v o l e n d o i n c l i n a t fe a á
p eccatum:ficut á n g e l u s bonus ad yirrutc,diUgendo illas*
O 5
«4 N O N A P ARS
De angelo per regulara B. dedufto.

D e *»ge~ T ) E r regula B . q u s r i c u r 3 vctum á n g e l u s fu ííue angelí
la f e r r é - -*- fint? É t v i d c t u r per i p í a m regulara B . q i i o d fie: vtpa»
guUmB. t e t i n m i x t i o n e p r i n c i p i o r u m . Scdni hae parteintendi-
deducís, rnushoc explicare & probare p e r m i x t i o u c m principio.
r u m u f t o m o d o refumendo aliqua qux d i d a í u n t i n capi-
t u l o b o n i t a t i s . i n p i i n c i p i o c a p i c u l i debonitacedicitut
i n p r i m a paite fecundas partís principalis d i ñ m é t i o n i s ,
q u o d bonitas per fe c i r r a t i o b o n o q u o d agat bonum u-
u e p i o d u c a r , & quia eft magna per magnitudincrnteft
r a n o duplicara bono q u o d p r o d u c a t ni;ignura bonum;
5c hoc feit d m m a í a p i e n t i a q u a e b o n a & magna cfl. Et
q u o d diuiua voluntas aequiparatur diuinaí b o n i t a t i ; &
í a p i e n r i a i n m n g n i t u d m c vult q u o d fine a n g e l í , & í i vulc,
e r g o f u n t a n g e l í . D i c i t u r i n capitulofapienri^capitulo
p r ^ a l l e g a t O j q u o d bonitas p e r í ' a p i e n t i a r a cftfcibilis,&c.
E t i d e o diuina bonitas c f t l c i b i l i s : & ficuteft fcibilis,&
eft a m a b ! l ú , e f t ícibilis,& a m a b i i i s c u m magnicudinefu^
fcibiittatis, & a m a b i i u a t i s ; ergo eft feibihs & amabilis
f u u s a ¿ l u s , & per confequens fuus ciFcdlus, quia araabile
eft. Ergo á n g e l u s , q u i e f t m a g n u s c i í e d u s , m a gis bonus,
magnuSjquieííe poífir i n c r e a t u r a : & f i non eft cffcchis
d i u i n s bonitatis,eftfcibilis & r a a i o r i magnitudinepof-
f i b i l i t a t i s í c i l i c e t i n potentia. Ec d m i n a voluntas non
vulr,quodvcniatin a d u m ; quod cftimpoílibileJ&con-
t r a amabilitatera eftedlus diuina:bonitatis. Dicitur ia
c a p i t u l o v o l u n t a u s x a p i t u l o d i £ l o , q u o d bonitas per vo-
l u n t a t c m eft a m a b i l i s , & c . Si á n g e l u s e f t , t o r u m vniucr-
f u m e f t p c r f e d u m : & quia i n vniuerfo nos habernos cor-
pus i n a n i m a t u m non c o n i u n c l u m , ficur iapis; & habe-
m u s corpus a m m a t u m c o n i u n d u m , íicut planta,leo,
h o m o , & c . E t ideo debemus haberc f p i r i t u m noncoa-
i u n ( f t u m , q u i e f t í u p e r i o r , & m a g i s f i m i l i s D t o ^ hocfcic
dminafapientia. E t f i í p i r i t u m non c o n t u n d u m nonha-
bemusjfeilicetangelum, diuina voluntas i m p e d i t ipíuin
eife: eo quia n o n v u l t i p f u m c l f e & contradicic magneea-
fiioni dminje bonitatis i n hoc q u o d eft fuperius: Scnoft
i n h o c q u o d eftitiferius, q u o d cíl impoftibilc} &contr»
DE NOVEM SVBIECTIS. uf
á i ü ' n * fapientiac f c i b i l i t a i e m : ergo p r o b a i u m eft pee
eaUfasfaperioresquod a n g e l í funt. Probauiraus ange-
Jos cífe per tres rationes í i i p r a d i f t a s : & quia cuitamos
prolixitatcm, lafficiat q u o d d i ó l u m cft. E t i n iílo p a i l a
oftenfum eft, q u o d raixtio principiorura eft materia, &
fubieítam i n q u o a r t i f t a p o t c f t m u l t a a d p l a c i t u m m u c -
cire. Sí ad p r o p o í i t u m applicarc.
De angelo per regulam Cdednílo.
P Er pricnam (peciem regula? C. quacritur, q u i d eft an- De angt*

gelus? Ecrefpondendum eft p e r i f t a m p n m a m fpe- lo f e r r é -
m v a , quod á n g e l u s eft i l l a ereatuta, quáe m a g i s í i m i - g u U m C
lis eft Ocoj eo quia eft fpiricus n o n c o n i u n d u s ; & agit de dfiáuü**
itiferioribus í i n c ó r g a n o corporah & h u i u f m o d i . Pee
fecundara fpeciemqusricur, q u i d habet á n g e l u s i n l e í l -
bicoeflentiale& naturale? E t rcfpondendumcft,quod.
haber fuas partes innata«,cx quibus eft c o n f t i t o t u s : íicuc
lunt fuá innata bonitas & m a g n i t u d o , & c . exceptacon-
trarictatc, q u x n o n cft fibi qualitas innata ; & quia ha-
ber íuara b o n i t a t e m i n n a t a m c u m hatura bonifican-
tis.bonificabilis & bonificare, & fie de m a g n i t u d i n e & ;
aliis, haber fuas innatas a d i o n e s & p a í f i o n e s ; & c a m
fuis accidenttbas agit intus & e x t r a , & i n fuis p a í f i o -
nibus innatis recipu i n t r a q u o d venit ab extra : ficut
cum fuá i n t c l l i g i b i l i t a t c recipit i n t e l l i g i b i l i t a t e s p e r c -
gnnas. Per t c i t i a m fpeciem q u x r i t u r , q u i d cft á n -
gelus i n alio ? E t ' r c f p o n d e n d u m cft , q u o d eft agens
¿epatie ns: agens ficut i n i n f e r i o r i b u s , i n quibus agit i n -
tclliecado & d i l i g e n d o , & c . Etfuapoteftas perficithoc
quod fuá voluntas v u k ; & h o c q u o d fuus i n t e l l e d u s i n -
tcil.gi t, & de fuá m e m o r i a recolit. E t hoc íinc fucceífio-
ftc & phantafmatc: adiuuantc tamen d i u i n a b o n i t a »
t e , m a g n i t u d i n c , & c . E t per p r s f c n t i a m D c i reci-
piendo ab ipfo influentias caufarura pariendo , & ifta'
paífio cftíibi falus& p e r f t £ l i o : á n g e l u s vero malignas
tecipit ab extra p a í f i o n e s , quando n o n poteft peccata
iiapctrarc. E l habet p a í f i o n e s , q u o d Dcus abeft ei p «
O 4
tU N O N A PARS
g r a t i a m ; & euacuatus cft á fu o fine. Per q u a r t a m fpccicm

qua?nmr,quidhabet á n g e l u s i n a l i o ? E t refpondcndum
cft, quod habet i n inferioribus potcftatcm,eoc]uod agit
l i n e t a ¿ t u , í i n c vifu.auditu & ú n a g i n a t i o n c 5 & iftatn po-
teftatem habet perprsefentiam D c i fie i n qua eft: ficut a.
n i m a c o n i u n d a quae habet poteftatem i n potcntiis infe
r i o r i b u s , eo quia cum ipfís c o n i u n í l a eft. H a b e t adhuc
angelos bonos gloriara i n D c o ; & m a l u s á n g e l u s pcená;
fed hoc cíTct l o n g u m enumerare.
De angelo per D . deducía.

S e ¿nge- T ) E r p r i m a m í p e c i e m regulas D . q u r m t u r j d c que ange-
loperD. X lus eft? E t r e í p o n d e n d u m eft,quod cft de íeipfojquod
deducía, n o n eft deriuatus de a l i q u o alio. R a t i o h u i u s e f t , vtfua
i n n a t a b o n i t a s , m a g n i t u d o , & c . fintei principia innata
p r i m i t i u a j & d i í r i m i l i a , & i n c o r r u p t i b i l i a , vt íliacírcatia
p o í f i t cíTc permanens i n c o r r u p t i b i l i s : t a m e n dicinnis,
q u o d a Deo eft crcatus. Per fecundara í p e c i e m quxri-
tur,de quo eft ángelus? E t r c f p o n d e n d u m eft,quod cft de
fuis principiis innatis: ficut de fuá verabonitate, magni-
t u d i n e , & c . & q u i a q u o d i i b e t ineftei t r i p l i c i t e r : ficut bo-
nitas per bonificatum,bonificabile & bonificare; &raa.
g n i t u d o per magnificatumjHiagnificabilc & magnifica-
re, & c . E t quia ifta p r i n c i p i a difterunt eífentialitcrrange-
lus eftcompofitus d e f u a b o n i t a t C j í n a g n i t u d i n c , &c. Et
de ó m n i b u s fuis tiuis cft i n i p f o conftituta vna forma in
c o m m u n i cura qua eft a$:iuus,& de ó m n i b u s fuis bilibus
videlicet b o n i f i c a b i l i & magnificabili, & c . cft conftituta
vna materia cum qua paífmus eft, & de ó m n i b u s fuis fcii.
b o n i f i c a r e j m a g n i f i c a r e ^ c . e f t c o n f t i t u t u s v n u s a é l u s in
corara u n i , c u m quo caufat a ¿tus extrinfecos,vt d c o m n i -
bus f u p r a d i d i s tribus fit fuá f u b ñ a n t i a compofita,&vni-
ta, & fubftantialiter ab o m u i materia corporali difpara-
ta. Per tertiara fpeciera qusericur, á n g e l u s cuiuseft: Et
cft refp5dcndum,quod eft Dei cum benedi¿T:ioue,&glo-
ria & glorificatione: fed á n g e l u s malus eft D e i cum con-
tradi¿tione,pa2na & d o l o r c
DE N O V EM S V B I E C T I S . ri7
De angelo per reguitm E .áeduíio.
P
Er primam fpeciem regulirE cjustitm, quarecftan- Deange-
aalus;Et refpondenduni e í ^ q u o d e f t e x í u i s p r i n a p i i s lo per re-
naturalibus conílitutus,vc fupra duimus in fccuadalpe ^ U m E .
c i c r c g ü l í e D . q u o n i a m f u u m p r i n c i p i u f n cum aliocom- dedutto,
ponitur, oportst dad ens in córauni de ncceílirate cora-
pofuam. Sicucdicitut q u o d i u n S a a n i m a c u m corpocc,
fcquitur homo de nccelluace. Etpofita ckracntaciua cu
vegtcauua, fcquitur clementumvcgetatiuijm d e n e c e í i i -
tacc. Per fecundara fpeciemqu3encur,qiiarecftangrtus?
Etrcfpondcndumeft refpeftu finis quod ángelus eit, vt
DeummteUigat,diligat,& recolatjSc ei honorcmfadat,
&impleatvniucrfum,quiafi non eíl'sc ángelus in parce,
eiretvacuum vniucrfum;vtfuperius probatura eft.
De angelo per regulam F.dedufto.
P ErrcgulamF,qusriturjangcIusquantuscft?Refpon- D c é t i g e -
dendumcft,quod eft tantusquantum eííe eft fuas c f
fentis: quod eííc habet quantitatcm continuara in q u á ^ « / ^ F ,
per re,
tura eft vna fubftantia. E t habet quantitates difere tas: eo dedufti

quia ex plunbus principiis eft c o r a p o í l t u s : & quod hoc
fit vcrura,fignificatura eftin fecunda fpecie regulae D . v b i
qu^ritur,dequo ángelus eft. Per regulara G.quaeritur,
qualis eft ángelus ? Rcfpondendum eft,quod ángelus eít
duobusmodis,qualisvidelicctper qualitates innatas &
proprias:Etpcrqualitates appropriacas non fibs âtura-
Ies. Vocamus autera propriam fuam naturalero & í ú b -
ftantialembonitatcm,magnitudinem,&c.ex quibus eft
conñitutus. E t vocamus appropnatas fuam bonita tem
acquiíitara,raagnitudinem,iufticiam,&c. E t in angelo
malo vocamus appropriatas qualitates maliciam fuaní>
inuidiani,&c. Per regulara H . quaeritur de tcmpore an-
gelí. E t dicimus quod ángelus eft in terapoic.eo quod eft
mccptusmtemporefinequoinceptusnon fviiííet- Ratio
huiuseft: quod hoc quod eft & non crat finctcrnpore no
potefteífe. E f t a d h u c á n g e l u s in tempore quantumad
fuam coiítrarlctatem,hoc eft f i n e í u c c e í í i o n c & íinc mo
tu; fcdquandoagitextra, agit de vnonunc i n a l i o : í i c u t
O i
it« N O N A P A R S
quando agit in dicdominico hoc quod agebat in áic fat»^

batí. E t cítui vno tempore quanclo ellKomae dedic
« ñ m aho i c m p o i e q u a n d o é f t d e n o é l e Patifiis. Verun»
tamtn quando reccdita Roiiia, & eftPanfiis jluus recef.
fus non eft cum motu, neccum fuccetllone. Qupniatn
íicuc non itídigec ocuüs ad videndara colorera; lie non
indi ge t rnotu.ocqaeíiicceffiáne i n r e c e í í a , fedvult &eíí
vbi vnlc. Per rega}am l . cjii£eritur de loco angeli ? Kc-
fpondendum eít, quod ángelus eft in l o c ó l o qiuainlo-
co creatus e í b í é d non e ñ i n locooceupani locura ,quia
locus ñ o n poccil cílu oceupatus fine linea, á n g u l o i¿íi-
gurajaqnibus cftomuis ángelus feparams. E t eft in lo.
co,eo quiain vno loco efts3£. non in alioui quo non eft:8c
eft in iiio in quo agít, in quo loco a g e r e n ó n potéft linc
prafentiafua. Ratio hums e f t , e o q a i a c ü í u a c í l e m i a a g u
& non cum ó r g a n o . Per prima ipeciem legula K qua'i...
tur, q a o m o d o á n g e l u s eil:& quomodo agir ? Etielpou-
¿t:ndumcft,qj ángelus h a b e e m ó d u r a efiendi per compo
í i t i o n e m í a o m m prircipiórújvtfiguraiumefl: iníecunda
fpecieregule Ü.íuprad.cH E i h á b c t m o d u m a g e h d í c u i n
íins principas , cum quibus cauíat adus cxtei 10 csrficut
cum fuá bonitare bonificacunVjSc cum fuá po .cftjt pof.
í í í i c a t u m , & i i c de aliis. Per fecundara fpccicm régu!*
K.qiisrÍEur,aogelus cum quo e f t ^ cura quo aguí > hr ic-
fpondeodumeft, quod efl cura fuís principiis uin uisSí
naturaiibus aggregatis, vein fecunda fpecie regaiae D.fi*
gnificaturo eft. E t a g i t cum iptis.vi.ielicer.cum iiucilcdil
i m e l l i g u , cum voluntare diiig'lr, cura memoria recolit:
& íi bou us eft. c u m í u a b o n i t a r e b o n i f i c a i . , & cum fuapo*
teftare potcft.&c.Et li malaseft, maliHcacfiuun imelli-
gere.recolere &amarCjéc ficde alus: & h o c intrinfeceSí
extrinfece agir cura luisptincipiis in caufandoextracum
• d u qai eft intra. Sicuchorao quicaufatmente verba,
quaeprüfett ore.
Decáelo per principia deduño,

Betvlo .
f t r p ñ n - T M c a p í t u l o ifto tradabimus de crelo cum principiisto»
ñ p i * de- i.&atis ex quibus eft, cum quibus fe habet ad principi»
dtíSe. infcúeí*
DE NOVEM SVBIECTIS. ij,
infeiiora efFediue , íícut eíHciens a d f u u m e í c f i u r n .
C a l u m e f t b u n u m per luam b o m t a t e m i a n a t a n ) , & c f i :
m a g n ü m per faam m a g n i t u d m e m n a t u r a l e m , & ideo
fuá bonicas & í u a m a g ñ i t ü d o f u n t e i rationeSjVC bene a-.
ga: magne & naciuahtcr i n iftisinfcrioribus m o n e a d o
le & alia. E t íi dicatur c p o d quandoque agit ra ale, vt
Saturnusquieftmalus? Refpondeoquod h o c e í l p e r ac-
cideus: q u o d inferiora n o n recipiunrbene propcer c o n -
tcarietates elemencorum r a t i o n e q i u r u m Saturnuscau-
fac quandoque raonñruoficates i n inferioribus per n i -
miam f r i g i d i t a t c m & ficcitatera. C o d u m eft m a g i u u n
& d u r a b ü e . M a g m i m quo ad GÍÍentiam & a g c n t i a i i i ; &
eft durabile, co quia eft i n c o r r u p t i b i l e & i r n m a t e n a b u
le: & n o n eft a l i q u o d ens excepto D e o q u o d pofiit i U
lud cogeré , ñ e q u e fuum m o t u m i m p e d i r é . Codura
eft durabile per fe, eo quia durado eft ei quabtas i n -
nata. Ccelum eft per íe p o t e n s , eo quia fuá poceftas
eft cjualicas íibi i n n a t a , & íicuc fuá durario eft m a g n a
&bona : íic fuá poteftas eft bona & magna. E t i m f t o
palla apparet, q u o d ccelum poteft feipfum mouere,
Tt fuá bonitas, m a g u i t u d o & d u r a t i o n o n d e f i c i a n t p o -
t e ñ a t i , ñ e q u e poceftas eis. Ccelum íicut h a b e t vo»
lantatcm naturalem fibi coeflencialem, fie habet i n -
ftinclum naturalem fibi coeflentiaiem cura q u o g u -
bernat fuum o r d i n e r a , & í u u m rcodura, & a d í a s i u o -
rum p r i n c i p i o r u m , fine q u o i n ñ i n f t u hoc n o n p o í l e t
faceré. Sicuc leo q u i cura Saturno habet vnura i n f t i n -
¿Uim per calidum & í i c c u m & f r i g i d u m : Scpernodur-.
nicacem , & m a f e u l i n i t a t e m , & d i u t u r n i t a t e m , m a l í -
ciam, p l u m b i t a t e m , & dyafobriitatem, A l i u m vero
cuna loue per b o m t a t e m , & ftagneitatem , & dyaio-
ueitatem , & fie de aliis. Ccelum habet m f t m c l u r n ^ t
fuprac'uébun eft: & haber a p p e t i t u m q u o d cum appe-
ticu fuo mouet fe & inferiora, vt habeant appetitum ad
ipfuín. E t habet v n u m appetitum c u m vno planeta, 8£
almm cum a l i o , ficut fupra per i n f t i n d u m cxeínpliíi-
catum eft. Ccelum habet appetitum , Schabcc v i r i u -
tem, Et ficut fuusappeticuseft fibi naturalis & c o e l í e n -
úalis i fie fuá v i r t u s : & ficut eft bonus fuus appcdui*
N O N A P A R S
per fuam bonitatem,magnuspcrfuammagnituclinern;

lie fuá virtus. Ec fícut habet vnum appetitura cura Iconc,
aiium cum virgtnc,aliiim cum Saturno,alium cum louc;
licdevirtutc. Coelum eft viríílofîm, vcdidlumertj&eft
verura per fe: quoniam ficiu eft virtuoíum per virtutem
innatam/iccft verum pcrveritateminnataro,per quam
veritatem ponitin vcroappetibiIia,&adhocconcmrunt
infiindus.poteftaSj&c C a l u m eft vcrum,v!: didum cft,
& haber d e l c í l a r i o n c m innatamjiion dico vegecatiuara,
fcnGciuarn.imaginatiuam, Scctiam ratiocinatiuarn, fed
motiuara: quoniam llcut planea in vegetando habet áli-
quam dclcdationcm naturalem; fie ca-lum inouendo
feiprum & inferiora. E t íicut deleóiatio vegetatiue non
attingitiu pcrfcnfuin,nüc perimaginationcm; fie dede-
Icctarioneciusifcdfolum iarellcclus hoc attinmt. Cce-
lum haber dcle(3:ationem,vc didtum eft,& fuá deledatio
eft inconfufa per diíFercndam qaae eft fibi principium
innatum in quoagit ,&cauâtmu¡tasd^fFerentiasdek•
élanclo. ípía vero differentia eft inreníibilis,co quiueft
principium genérale. Coslura eft ex pluribusdiffércntiis,
licat totum ex pluribus partibus íliis. E t concordantia
eft vnam principium fibi coeíícntialc cum quocaufit
multas concordias: & fie eft vna fubftantia habensinfe
plura per difterenciam & concordiam. Ccclum habee
concordantiam, vt di£lum efi, & habet contrarietatem
peregrinam non íibi coeílentialem , vt non fit corrupti-
bils.Scd eftinftrumcntum quo contradicitinfenotibus:
íicuc per calidum & f n g i d u m , liccum&bumidurn ,pet
diututnitatem & n o í l : u r n i t a t e m ) & h u i u f m o d i : c u m qui-
bus caufatmenftcuofitates, fulgura, tonitrua, infirnnita-
íesjinfortunia & huiufmodi. Contrarietas non eft prin-
cipium caAi fibi coeíTentiale;fed concordantiaeftfuum
principiumjVt d i d u m eft. E t fie crelura magis agir in in-
terioribus concordando quam contrariando , rationc
cuiusfuntplurcsfanitates quaminfirmitates: plura for-
tuniaquaminfortunia: &frcquentiusoritur homo cum
duobusoculis quam cum vno;& fie de aliis. Coelum ha-
bet fuá principia innata , vt d i í W m eft,cum quibusprin-
• cipiac inferiora eíFcdiuc, mediantibus entibus naturali-
DE N O V E M SVBIECTIS. iti
bus iaferioribus rficutfuntccsliqualitatcs & p r o p n c t a -
tescorum. E c í l c a t d e e l c m e m i s : í í c a t d e m c í a l U s , & v e -
gstscis, &íénraatis. Etadhocconcurricraagnitudoca:-
li qux magníficat poteftarem cccli & fuum inftindum,
appctítum,virtutem,&huiu(modi: vndcfequiiurinflu-
encia a fuperioribus adinfenora;& refluentia de inferió-
ubus víque ad lunam^S: hace c o n t i n u é : & ratio huius eft,
cjuia ccclum femper eft iri continuo mocu. I n coelo eft*
médium fibi coeíTentiaíe cuna quo caufat mediainferio-
ra:íicut bonificare coelefte caufat bonificare aEtcrnum,&
mouerc coslcñe cauíat mouerc terrenum, & fie de aliis.
Ccelum haber media,vt fupra didlura eft, per quod & c ü
cjuo fuaprincipiatranfeuntadfinemjvtin ipío quicfcát:
ûarquicscft mouerefeipfum & inferiora. R a n o huius
eft;quiaadhoccreatumeit. Fmis coeli efteum maiori-
t3te,vt feruiat hominiJ& h o m o D c o , quoniam fuus finis
non poteft eífe in altiori gradu, feiliect fub ifto maiori fi-
ne eft fuus finis maior,fciiicct mouerc, &c. Sicut maior
finis vegetatiuc, vegetare: & maior finis fcníitiue c ñ f e n -
tirc. D í d u m eft de raaioritate coeli ;& fuá maior s q u a -
litaseftxqualitas fuorum principiorum fibi coeífentia-
lium. j £ q u a l i t a t e s ceeli participanreum minoritatere-
fpcduanimse: quia non habet i n t e l l e é l u m , m é m o r i a r a ,
& voluntatcm.neque meritum aecipere poteft.
De cce¿oper regulas deduíio,
Q Vaeritur.ytrum ccelum fit ab ceternorEt rcfpondcn- De cttU

dum eft,quodnon: vt fignatum eft per regulara B. per re¿u~
Sed ad maiorem cuidentiam huius feientia^íiueartis & I M dedu-
do£lrinaf,in ifto capitulo intendimus explicare illud ¿i0,
quod eft quantum adeodum: & per hoc quoddicemus
d e c o e l o , d a b i m u s d o ¿ k i n a n i amftaepci' q u á feietagere.
Et quia prolixitatem volumus cuitarc,applicabimus tan-
tummodoB.ad alias literas pofuas in alphabeto huius
artisvfqueadK. & ficut applicabimus B. ad alias literas,
ua poílunt aliae literae aliis ad inuice appiicari. Si ccclum
eft ab xterno, non eft crcatum de nihilo, eo quia femper
fuit,nequc eft fadum de aliquo, co quia viera coslum no
«ftdarcmatcnam de q u a p o í f i t ficri,ncquciofra;coquia
tíí N O N A P AR S
fus raagnítudoomnia continct. E t fie diuina bonitas n3

eft ratio Dco quod ag^t bonum ccelum, ñeque bonita,
tcm cosu ; co quia eftêtcina. E t f i c d e rnagnicudins Dei
q n x non cauíar. magniiudinem coeli. Vndc lequitur,
«[txod mundus non o.A cftsftus quo adfuamboaicatem
¿ m a g n i t u d i n e r a . E t i d e o eít difFerentia ínter bomcaté
D e í , 5 í bonicatemccElijíiueconcordantiara: & í i c d e m a -
' gnmidincqaaeconcotdantiam requirit iceundum ¡uíU,
c i a m í n t e r caufam & e í r e d u m . E c ideo priuaca concot.
dantia,orituE cótranetas & iniuria, 5c caufatur auaricia:
& bonicas D e i non cft magis ratio ei quod agatbonutn
magimm effcd n m. p o It.] a a m Deusnon confentit ratio-
míuffibpnitaciSj &qaodoínniaiftafuntimpoflibiliajfe*
quicur quod ccelum creatú eft & nouum. B.D, Si cahnn
eftíeternum: piures sternitatesfunt, videheet íecernitas
Dci&aeternicasca;!!,&ciiraacterni:atccceiiiinplicaruut
iníinit£a'cerí!ítatcs:íicut innata bonitasjduratio. &c.5¡
íic de lilis ñelits &reuolationibus. E t i t a citofuit iniuna
&gula: ílcut iufticia Se maliciaj& contrarietas, firut bo-
nitas Se concordantiainbominibus: quia nunquam fuit
primas h o m o , ñ e q u e fecundusêceritvkimus. Etíic
déficit diuina bonitas: & n o n eft ratio Deo quod diuina
bonitas ptaeccdat maheiam & irrcinitas Dei aetermta-
tem cccli. EcTequitur etiatn quod non fu alia vita, quo*
niara tota materia contenta per ccelum, non (ulijceret
ad rsfurredioncm hominum raortuorura.quodinten-
dimusprobare: & f i c i u ñ i c i a D e i eflctdefedma&impe-
dita adremuncrandum iuftos, & puniendum iniuftosia
jeternum; & iniuria &malicia eífene caufae huiufmodi,
E t fortitudo Deieflet d e b i l i t a r a ^ luxuria eiFet íeterna:
&:qt!Íaomniairtaefl'entimpoffibilia,íequitur quod cce-
lum íit nouum &inceptum. B E . Sicoelum eft aetf.r.
num per fe, poteft efle acternum: quoniara ens aetsrnum
n u n q u a m í a u in potentia adeftendum, ñ e q u e eft inpo-
tentia ad non efíendum:& fie poteftas D e i non eíTer cau-
fa potefíatis ccs'i, bonitas Dei boniratis coeli. Etiatn po-
teftas Dei non poílet priuare poteftatem ceeli, coquia
ccelum per fe gubernat fe: & fie fupetbia eft aeterna;&peí
eonfequens peccatura. Vnde fequiiur quod c a b r a ba-
^ het
DE N O V E M SVBIECTIS. -%n
'pet i» fe fuum fincra; & Deus non eft íuus finís. Q u » *
niani priuata caufa prmanmrelílóhxs. E t quod oa.nia
í¿nt mala,iniurioíaj& plena fuperbia,&contra r e g ü i a m
B.ofteníumett,quodíuntin.-3poffib!lia:crgo dequaftio-
ne negatiua cít tenencia. B . F . S i c c e í u m cft aetcrnum :
tempuscftxternum. E t fie artanitas Dei non pr.ícedit
tempus, quod e ñ contra iufticiara,fidtm; &accidia eft
stema; & lequitur iniuria «eterna; & hoc eftfcibiie á d i -
uinaiapicntia; & diuina bonitas eft racio Deo quod agat
bonum, m a l a p i í c d i d a deftruendo; ScDcusad hoc non
confentitj&fíc fuá fapicntia feit ipfum i n i u n o í u m & p i -
gtum & malam;&quoniam omnia i m p o í l i b i h a j ideo,
&c. B. G . Si ccrlutn cft xtcrnum : aut eft v n a v o l u a .
tas xtevna geueralis ó m n i b u s voluntatibaihominum,
ex qua omnes aliae particulares materialiter generan-
tur: aut Deus creat volúntales particulares h o m i n u m .
le licúe cft v n a g e n e r a l i s j i p í a voluntas geneiaiis eft di-
uifibilis ; & voluntares particulares funt corruptibilcs
funerales a ternaliter. E t fie iniuria eft fada lilis vo-

untatibus particuianbus quae diligunt Deum. E t i u -
fticia Dei nonhabetiudicium aeícrnum in ipfis, ñ e q u e
in voluntatibus qua? odiunt Deum & fpem , & dili-
gunt inuidiam. E t ifta funt impoflibiha, ¿¿contra i u -
fticiara Dei, & bonitacern , fuppoíito quod vohmtatcs
particulares non corrumpentur; quoniam generalis vo-
luntas ad hoc non pofíct iufficcre tanquam materia: er»
go cft impollibiie eíTc generalera voluntatem aeter-
nam.Et íi volun tares a D c o funt creat£e3&foelú cfta:ter-
num , creatio non haber finem in quo qnicfcar: quo-
niara nunquam fait prima voluntas, ñ e q u e fecunda,
reque vltima crit: & tale inconuenicns &qualepofui-
musinparagraphoB.D.ergo^&c. B H . Si ccelumeft
Ktcrn ura,a b s teru o fu e rü t v i 11U tes & vitia- & i n quanti-
tatevitiafunt m a i o r a q u á m virtutes: &diuin2bomtas &
eharitas funt ratioDco quod virtutesfint maiores quam
vitia; & Deus ad hoc non confentit, & fíe cñiniutio(us,ac
contra fuam charitatem &iufticiam,quodeft impoffik-
lí^&íuura o p p o í u u r a c f t n e c e f í a á u m . B . L S i c a l m ®
tl4 . N O N A P A R S
cftxtcrnunijraaaeccmuas eft aequalis in durationc'setcr.
nicaci Dei, & ventas e ñ mcndacmm,& paciencia in patu
entia fontscqualitet s c e r n s : &quia omnia funeconcra
b o n i i a t e m d m i n a r a . i u f t i c i á &veiitatein,feqmcurquocl
caJrain eftnouuaii&quodiuftiim eftquod diainaboni-
tas&vericas üc prajcedancduracionemcoj-li per xcerui-
tatcm earurn: licúe praecedunt bonitatem &vencaietn
c a : l i , q u x ceninnatsfunc &fmitx,camimmenfitate &
infinicate canina. B.K. Siccslum eftEetcrnumjab aiterno
fuerunt arces liberales & mcchanic£e:& lie non fuit quies
inhacvica:&pietas & i n c o n í l a n t i a n o n í u i > c xteriise: &
pefeonfequens marcellus & forpices,&ifta noncft,Yc!it
aliajeo quia vna xternicas non creac aliara,nequein alia
quieícit: & e í h n i n u r i t a s circanihil; & n u n q u a m tranfu
adnihilara. Ec quod omniaiftamala &iniuriolafant, &
contradiuiaarn bonicaccm & iafticiam: fequitur de ne-
ceííi cace quod ccelum eft nouum & creatum.
De cixloper regulam C. deduño.

D e cteh 13 P"marn ípeciem regula: C.quaeritur, quid eft ecc-
^ i . lum ? E c eft rerpondendum, quod eft primura niobi-
lam C ^ e^ corPtls âbens maiorcm magnitudinem, raaio-
dedftélt l<¿m snol:um : & viera ipfum non eft mobile: &eftcoipus
perfemouens, eo quodnullamobilicas eftmaioríiia:&
ideo motus abipfoincipitjnaturaliter l o q u é d o & a b i p f o
remance: &iprecftfons a quo mocusaliquandoderiua-
ív?r,ficutriuuU á fonec. Per fecundara ipeciem quacncur,
quid haber c a l a r a i n í c i p f o f i b i c o e í l e n c i a l c & nacurale?
Ec rerpondcnduracft, quod habet fuam raotiuitacetn,
roobilicacem & m o u e r c : per quara motiuicatem habet
formara: per xnobilitatemhabeL matcnanK&perraoue
re s d u r a cura quo crear a ¿ h i s e u n n f e c o s , & habet fuam
inn.'uamboniratcm,magnicudincm,&c.&eciara ftellas,
p l a n t í a s & í i g n a , & lie de aliis parcibu? fuis coeífentiali-
bas. PcrccrtinmípecicmqusEricurjquideftccElurain a-
jio i E t r e í p o n d c n d u r a eft, quod toeluracft ineícmentií
s g c n s ^ o a c n s ^ i n f l u e n s j n u l l a m paífionem in Ulisha-
bcn,s: & hoc eft racione fuá: magnaí actiuitatis & m otiui-
sasis; ce.ara in feipfo non recipit augmencum, ñeque di-
minutio-
DE N O V E M SVBIECTIS. %n
mÍDationem. E t ds hoc mirai:urÍB£elledus,cumccEluitt
{n jn ica magna rnocuiitace,íinc aliqua alceratione Se
inutationcfubiedi. Sed foruficat íe c o n í i d c r a n d o p o t c -
ftacctn diuinam & iníinicarnjqux poceft creare calera ef-
fcdaui adplacitum. Perquactafpeciem qaaerituc, quid
Juba ccelom m alio? E t rerpcmdendumeft,quod cceíura
habec naturalitcr dormnium inelcmenris ¿ c c l e m e n t a -
tis,cumqiio caufai mobiiuaces naturales ininferiores
tegioaes^quatuor teraporaîieSjhorasônicrum/ulgurci
vencam, pluuiam,niuem,menftmofitaceSjiníirmitatcs,
gchaiahíiodi. E t hoc facit, quiainferiora recipiuntfuas
mobditatcs &: influentias; curtí quibus eft cfficiens. Per
priínam ípccieia rcgüht D . qajcricur, de qaoecelura cft?
Relpomicndum cfl,quod eft de íeipfo, eo quia » o n cft de
aliquamateria íibi praEiaccnteá quaíltderiuatíi. E t q u i a
ti\ pciraitiue ¿ a leipíb propterfuamprimiciuitatem cft
incortuptibile; Sí pcrícipfum ín fuá motiuitate eft pee-
mancos. Per fecuadam fpeciam qaxtitur,coelum de quo
cft? Etrcrpondeiidumcft ,quodeftde partibusfuis libi
coaffcociaiibus: tícuc de faainnata bonitatc^nagnitudi-
nej&c. E t hocílgniHcaturn eftpcr fecundara fpeciem r e -
gula D. Per tercuim fpeciem quaíriíur)ccslum cuius eftí
Rcfpoadendum eftûod eft Dei: íicut cffeduseft caufaej
&qaódcftpoíreíram a D e o ^ a u f a t i n infcrionbus cffc*
îi'i ficat Deu->vult. Per primam fpeciem regulíe E.quae-
ritur.quatc c ñ c c e l u m ? Etrefpondendum eft,quodcc3B*
k m c í b q n i a eft conftitutú eftexpartibusfuis coefferuia«
libus,ficutluut fuainnatabonitaSjraagnitudo,&c. exce-
pta contrarietate.quse non eft fibi coefl'entialis, quiafi
eflct,corruptibilecíIet. Eft etiamquiain ipfo fuá mate*
rlaícrm formaccEleftesinipfofunt c 5 i u n d í e , c u m q u i -
bus eftneceífuatura: ficuthomo, quando a n i m a & c o t -
pusin ipfo coniunguntur. Per fecundamfpeciemqux-
ricur.quaie eftccelum? E t rcfpoadendamcfttationefi*
nis, quod ccelum cft vt íit caufato caufansmotiuitates
inferiores, cumquibus homo fitdifpofitusad eíTendura
&feruiendum Dees Perpnraam ípeciero regülaeF.qaae-
ritur,dequantita:<:cqEli;£t remonden dameft^quodex-
*um aabetquanataceracoutinuam, Scdifcíetaoi COUÍU
i
ixS K O N A P A R S
nuam c i r c a l a n t s í ; vt i n i p í b figuratum eft.dircretaificiK

j>cr o f t a a a r a í p h s r a r a q u ^ c o n c a u a c ñ ; & íicdcíphsva
S a t u r m , & c . Pcrrega'tam G. q u s r u u r , q ü a i e c f t c c e l u m í
E t refpondendum c í t , q u o d c í t q a a l c per qualitaccspri.
mas & a p p r o p n a i a s propric íunc,ficurfua innataboni.
t a S j m a g n i t u d o ^ c . íuus m o t u s & fu« íígurarj & fícdefua
quantitate appropriatoe tune: ficut caliditas & ííceitas,
fngiditas & h u m i d i t a s ^ a í c u l i c a s & í"a:mininitas,& bu.
i u f m o d i . Ec d i c u u r q u o d fase appropriatac qualitatcs
í u n t \ti co q u o d c u m ip6s agit i n i n í c r i o r i b u s i f i c i u f o l
qui dicirur calidas , & íiecus , eo quia calcíacii & de-
uccat. Per rcgulam H . quscricar, de tsmporc coeli}
E t lerpondcndura eft, q u o d e í í e t u s a o d a u s e f p h a r * cft
i n i ü o , nunc i n q u o cauíFata f u i t , circulas q u i faicfiic.
c e t í i o n e cxiftir q u o ad í h a m eíleatiatr». Sed ratione
fui motuscaufac cempus i n i n f e r i ó i t b u s : íicuc in Satur-
no q u i m o u c t u r í u c c c f f i a e de v n o n a n c , i n aliudnunc.Et
cftvnus dies de oGtauarphsra v í q u e ad íphseiaraignis:
rcdfphaera ignis v í q u e a d t c r r a i n , f o n t p l u v e s d i t s , & pin-
tes noches, ratione p i x í i n t i a ' & a b í c n c i x ' f o i i s : ita quod
f o l c f t c a u f a q u a r c f u n t piaresdics,&piares noAes,&ko-
tae,&caetera. Per regula I . q u s r u u r de loco coeli ? Etre-
í p o n d e n d u m eft, q u o d o d a u a fphscra c f t i n i l l o l o c o i a
quo creara f u i t q a o a d f u a m e d e n t i a o i : & lie de Satur-
no, & c . Sed ratione motus !k p l u r i u m circulationum
de odtaua fpha'ra vfqucad fpbíeram ignis j i c f p c á u r e -
¿ l i t u d i n i s , cft i n piuribus l o c i s ; licúe Saturnus qui ia
r n o tempore cft iuncius c u m a r i e t « : & i n alio tempe-
re cum tauro. E t f i c d c f o l e j q u i v n o t c r a p o r c c f t i H v n o
l o c o coeli; & i n a l i o c c i r . p o r c i n a l i o ; & in v n o loco cau-
fat dies arrificialijer; & i n alio caufat nodlcs. Pcrpri-
m a m rpeciemregulaK.quaeritur,quomodocftcorlum?
E t rcfpondendnm eft, q u o d ccelura eft modalc per par-
ticulares raodalitaceSjqusfunt de r u a e ñ ' c n r i a , q u í e r u n t
Cux parres i n n a t í e : ficut bonicas, m a g n i t u d o , & c . Etfic
de fuo h a b i r u j í i t u & h u i u ( m o d i . Per fecundara regu-
i a m K . q u i n t a r , cum q u o eft cadura ? Rcfpondcndum
e f t , q u o d cft c u m fuis parcibusnaturalibuscum quibus
e f t c o m p o í u u m : ficut f u ñ í fuá bonitas, m a g n i t u d o i S í ^
€VU%
DE N O V E M SVBIECTIS; xtf
«um quibus caufat circularitates, & mobilcsbonitaiesf
Inagnjcüdines,& execra.
Dequarto ftibiefto, q m d e ñ de homine per

principia difcurfo,
1 N Komine fuá bonitas eft ei ratio.quodagat bonum

fpccificatn: homo quidemidquodagic pci fuamfpe^
ciem agit naturalitsr, íiac moraliter. I n h o m i n c b o ü U
^
'J**r*
tasfpiruualis & corporalis coniunpuntur ratione íuae a- * ' f *e

m n í x & c o t p o n s . Jb.tiaeo utadupucitatc rationumba-
bttnaíucamfiuerationera agendi bonum, o b i c í i a n d o , ^ ' ' ^
intelhgendo, amando, aeque recolendo: corporaliicr Pr,*c'fs'*
aucein, (icut generando hominem, & Icntiendo, & i m a - v ^ v 6 *
gtnado;& abambobus exeunt bonae operationes, vt ap-
patít in artibus iiberalibas Sí mechanicis. l a homine
í'uamagtütudo.cftdupkxjficut fuá bonitas. E t i d c o q u á -
dohotnoagit bonum,cum raagnitudincagitiprura m a -
gnum. Sicut cum bonitate agic ipfum bonum. I n h o -
mine eftduratio: & ipíaeft racio fuaebonicacis & m a g a i -
tudinis; & fie de aliis quod duren t: & hoc dupiieiter, í i -
gutfuperias d i d u m eft; moraliter vero ¿cad placitura.
In homine fuá poteftas eft dúplex, íicut de bonitate d i -
¿tum eft. E t eft id cuius ratione poteft exiftere & age-
ic. Indc igitur patcíit quod poteft exiftere &agerc per
fuam rpeciem. E t in ifto paífu cognofeit intellcdus
per quem modum habet fpecificam libertatcm ad a -
g«ndum. I n homine fuus intelleétus eft fpecificatus,
cutn quo fpecialiter intclligit: non quod fuus tateUc-
ftusdefcendic ab alio intellediu,generando ipfum;nc-
cjuecít idera cum aliointelleducflentialitcr: alioquiti
eífet geniius, & etiam poft mortcm hominis eíTct annU
hilatus fmc corruptus: & in tempore, loco , quantita-
tCj fuperficie& d i u i f i o n e , f u c c e í I í o n e , m o t u aflicuatus,
figutatus, pundluatus & lincatus, quodeft i m p o í í i b i l c .
Nam hsec o m n u funt de natura eorporcitatis íiue cor^
poris, E t in iftopaíTa cognofeit intelledus, quodmale
Scfalfc dixeruntilli qui cogitauecunt & affirmaueruat,
P *
ti* N O N A P AR $
q u o i in ó m n i b u s h o m i n i b u s n o n e r a t n i f i v n o s m t c l l c .
á n s . A d h u c cognofcit intellcdus ñofter per hoc qucxl
didtuni eft, q u o d i n f t i a í l u s naturalis corporis humani
c o a i u D g i t u r c u m i n t c l l e d l u hominis: íicut debonitatc
d i d a m eíl. I n t e l l e d u s habet m o d u m perquem facial
f p e c i e m i n t e l ü g i b i k m per fenfuiunm & imaginatiuuin
i n ruoproprio!nce!ligibiIi:dequibusrpecieba$intelligi.
bdibus facit feientiara. I n horoine fuá voluntas eñpo-
tentia fpecifica ei c u m q u a a g i t (pecialcsamabilitatesj
n o n q u i d e m ifta voluntas defeendet ab alia volúntate ge.
nsraU. n a m a l i t é t cilct gcnerabilis &corl•up.tibilisfuaef•
fentâvíicuc d i í h n n cft de i n t e l l c í t u : & cffet deftrucla
fuá liberta1;, ex eo quia eflet necefluata ad volendum pet
fuum g e n é r a l e p r i n c i p i u m : íicut Corpus quod habetap-
p c t u u i n n e c e í í i t a t u m per hoc quod eft fuperius, fteut
quando appetit c5hum,potum aut c o i t u m , aut calidumi
q u a n d o fendt magnani f r i g i d i t a t e r a ; Seíledcaliis. Ad-
huc (i oranes habsrent vnam voluntatem : iatn omnet
h o m i n e s fehaberene ad inuiccra ad idera obiedum, &
etiam m o r t u o h e n i n c , mortua tírec a n i m a rationalis.
E t íic i a m n o n eííec alia v i t a : neque i n d i c i a & mifericor.
dia D e i h a b e r e n t f a b i t t l u m i n quoagerent.quodeftim-
poífibiie Sí v a l d e a b í u r d u m di rentiaz. Amplius appc
titus corporis & v o l u n t a t i s coniunguntunficutdebonU
t i t e d i d u m e f t , r 4 t i o n c cuius voluntas facitfpecics pee
f e n í i t i u u m & i m a g i n a t i u u r n volendo, ficuc mtclledui
intclligendo ; & í i c d c m c m o i i a q u s e f t p a r s a n i m « p o .
tcftdsci fuo m o d o , I n h o m i n e virtus corporalis &fpui-
tualis coniunguntur: & q u i a virtus fpiritualis cftfupc-
liu$5ideoformat & perficit v i r t u t e m inferióte. E t i n ifto
paíTu cognofcit i n t e l l e & u s per quem modum morales
virtutes oriuntut a virtute fpiritual¡ & corporal!, íicut a
forma & materia: dequibusvirtutibuscrimus locutiia
nonofubiedo. í n h o m i n e eftvetitas fpiritualis & cor-
poralis;& quod vcritas fpiritualis cft rupetiorjideo perfi-
cit infenorem. Vndc cognofcit intelledus,quod ficut
fenfus natune fentitpcrvifum &audituni,&ficdcaliis:
fie anima veré rcrum eífentias attingitjintelligcndoja-
mando & recoiendo. N a m alitcriufcriusagcretpluscu
m
DE NOVEM SVB1ECTIS. %%f
fuarittute, q u a m fupcrius curó f u á : q u o d c f t a b f u r d u m
tauotti incclle¿lus. E t i u ifto paflugaudet m u l t u m i n t e l -
ledtus. I n h o m i n c c p n i u n g u n t u r naturalis g l p r i a j f p i i i -
t u a U s & c o r p o r a l i s j i d e í l , c o n u i n g u n t u r naturales dele-
Cationes fpiricualuer & c o r p o r a l u c t . Vade í e q u i t u r ,
ûod anima babee deleftationem i n a g e n d o i n cotporcj
j j corpus fub ipfa i n paciendo; & h o m o c u m iftis p r a d i -
¿iis. Et corput fub ipfa i n pariendo: & b o m o c u m i f t i s
praedidis. Et hic c o g n o l q t i n t d l e á t u s per quera m o d u m
homo haber d c l e d a t i o n c r a i n m o r i b u s . I n homme,
oiffetentiq fpirituales & corporales c o n i u n g u m u r , r a t i o -
necuiusinccilecVus per v n u m m o d u m i n t e l i i g i t c u m v i -
fu,& per a l i u m c u m a u d i t u ; & fie de a l i i s : í i m i l u e r & cor-
pus per v n u m m o d u m p a t i t u r fub i n t e U e f t u : & per a l i u m
l'ub voluntatcjSc per a l i u m fub m e m o r i a ; & fie per praedi-
&.i cognofeit incelleátus per quera modum facit i p í e m e e
f;icnnam d i f e u n e n d o , & voluntas amacionem , & m e -
moria raemorationé. I n h o m i n c , a n i m a & corpus c o n .
Uíniunc Ínter fe.componcndo i p f u m , a n i m a remanente
in fuá cíTcntiajíc corpore i n fuá fimilitcr : & i n ifto paíTa
cognoícit intclleclus per quera m o d ú a n i m a & corpus
conucniunt, o b i c c l a n d o i d e m o b i e d u m corpus i n v i -
ten {exaudiendo,& h u i u f m o d i ; a n i m a i n t e l l i g e n d o , a-
niaudo& rccolendo. Corpus h o m i n i s cft c o m p o f u u m
« x q u a t u o r clementis. A n i r a a a u t e n o n e f t e x c o n t r a r i i s ,
<]uu i n c o r r u p t i b i l i s e f t ; & q u Í 3 Í n h o m i n c c o n i u n g u n -
tur anima & corpus : ideirco paricut h o m o c o n t r a r i c t a -
tes redas & naturales ex pai te c o r p o r i s ; ex parte vero a-
n i m a r o b l i q u a s í c a c c i d e n t a l e s : &mifto paifucognofeit
i n t e l k d u s , q u o d o r a n c pcccaiumeft peraccidens Q u o -
Kiarain h o m i n e anima & c o r p u s c o n i u n g u n t u r : i d c i r c o
t o m o cft cfficicns, m o u e n d e f o r m á i n materia propter
fincm.videlicct m o u c r animara i n c o r p o r e : & i n ifto paf-
f a c o g n o í c í t i n r e l l e d u S j p e r q u c m m o d ú homo e f t p r i n -
c'piumcfRcicns.matcnaleôimalcj&finale.Etin h o m i -
nc coniunguntur anima & corpus, i n q u o a d u f g n i l i c a -
,ur c o n i u n d i o , q u n e cft m é d i u m i n í l a x u m obanima &
corpore. E t iftud m é d i u m eft connaturaie, & fuhftantia-
IsjinicUigcrcjVcUcjrccoletejelcmentrüCjVtgciarcjfttn»-
P 1
t e i í m á g i n a r í : fine quibus h o m o n o n cíTct c o m u h ^ u j
fubftantialiter. E t t a m d i u v i u i t h o m o j q u a m á i u i ü a n u -
t c n a l i s comunftio d u r a r i n c o í q u a n d o a u t c m d i l i o l u i .
turjilicoraoriturhomo. Etiniftopaífiicogaofatintd-
IcdusperCjUem m o d u r o anima & corpas coniunguntUE
¿ í m e n l u r a i u f u c s a é t u s fccundura modumdifpenfando
¿ c p r o p o t r i o n a n d o a n i m a influente íuam virtutein : ^
c o r p o i e rcfluente í u a m , h o m i n e exiftenic mediointer-
t i u m n u m e t u m d e d u d o . Er. i n i ñ o paíTu cognofcitin.
t e H c é l u s p e r qucm m o d u m i n h o m i n e ellhumidutnra.
dicale & n u t n m c n t a l c . R a d i c a l e c f t e x p i i n c i p i i s p r i r a i t i .
uis Si p u n ¿ t i s &hneis,cura quibus a n i m a eftconiunfta.
E t h u m i d u m n u t t i m e n t a l e e f t f u u m inftrumentumtficuc
nauicula t e x t o r i s i n textura i n qua i n d u c u n t u r p u n d i i i .
n e x per m o t u r n elementatiuc. vegetatiuej fenfuiue &
j m a g i n a t i u e j i n f l u e n d o j & r e f l u e n d o : & humiduraradi-
dicale v i u e t , & feipfum augmentct de hoc q u o d venit
« x t r a , fie i n í b a m fpeciem conufcnendo per vegetatiuam.
Sicnt vegetatiua tranflubftantiat c i b u m i n carnem, ner-
nos, & o l í a , & p o t u m i n f a n g u i n e m , Sccibum & potum
t r a n í r u b f t á t i a t i n m c d u U a m , & c t i a m i n cholcram,phle*
g m a ^ m e l á c h o l i a m , & c e r e b r u m , & aquam oculorcm,
&infputumJ&etiaminfudorcmtranfinutát. Inkotni-
ne c o n i u n g u n t u r íinis fpiritualis & finis corporalisna-
turalirer: ratione quorum h o m o fe haber ad fines íupra-
d i d o s ad fpiritualem finem c u m a n i m a , & ad corpora-
k m c u m coi pore.Et ab anima q u i d e m & c o r p o r c otiua-
t u r í i u c e g r e d i u n t u r f i n e s m o r é l e S j C U m quibus anima&
Corpus i n u e n i u n t deledationes, eum quibus quiefeunt.
I n h o m i n e a n i m a eft m a i c r iraago fubftantialis.Sed cor-
pus e f t m i n o n m a g o quaimagoanimae. kerúincorpore
i m a g i n a t i o eftmaior i m a g o qua ra fenfitiua,eo quia ob-
i e d a t , S í e t i a m magis m o u e t ipfam r c n í i d u a m lecunda-
rie; & fenfitiuaeftmaior i m a g o q u a m v e g e t a t i u a : nara
fupcrGainferra5¿fundata eft.Et deincepi vegetatiua eft
m a i o r q u a m e l e m e n t a t i u a ; v e g e t a t i u a namque fuper e»
leraentatiua fundatur. E t ideo i n ifto paiTucognofcit
sntelledus q u o d í i r u t p o r e n t ú x fubftantiales í u n t maio-
res & minores & fimiliter accidenraks i n horaine:anitna
Sccor-
É>E N Ó V E M SVBIECTIS. n i
^ ¿ o r p u s n o n f a n t aecjuaks, anima cnim habetprincipia
fuperiorajfccí corpus inferiora: veruntamen coniungun-
rjr; anima quidem cft tota in corpore, 6c econuerlo, VE
homo squalicer ín coniundus & compoiuus: Q u o -
diahomo zñzx nihilo dedadas reíps¿l:ucteationis;ideo
eft ia rainoritate indutûs, cum qaa fe habet ad res m i -
nores. E t quod ira ipfo hernineanima &corpus coniun-
guntur: idcirco liorao raouet fe cum anima a d m i n o -
rc$mores)&cum corpore ad minora naturalia,cutn q u i -
buscomponit moralicatcs. E t in ifto paflu cognofeit
iwcclífcdus p«r quem modum anima habetinclinatio-
nera ad fceenam,quod in tátum cft prauum,quodnul- ^4
kra cCcntiam kabee: fed efthabituspriuaduus , deuians
fuum fiibieduni a fincad qaem debet cffe. E t in ifto paf-
fucognoícitintc'.Icftus,quid cft peccatumi & per quena
modam augetur j & qnx ílmt fuá principia,
Dehomineper regulas dedtiüo,
P Er regulara B. quarriiur: vtrum homo íic magisco- Dedufí'te

gnofcibiiis per a í n r m a t i o n e m q n a m p e r n e g a t i o n é ? hommté
Et rcfpondendum eft, quodfic; nam praedieari prsedica- per regtt-
tura de fabiefto aíFumádo eft di-fFmire l a b i e d ú de quo lat*
pfáBdicatum praedicatur, esiftente. natura incec fubicctü
lípcaídtcatú:vt c u m á i c i t u r , homoeftanimahationale,
Quado aatc ptaedicatu prxdicatur de horainenegattuc,
nuiia quidé-certicudo fiue noticia de homine babetur: vt
cum (iic4tur,homo no eft lapis: homo no cft planta. Af-
firmatio enim vera ponit ea qu^ funt in fubic¿to:ncgatio
autetn v^ra femperremouet a fubiedo F a i f a q u i d é f i m i -
•Hterhabet m o d ú r e m o u e d i a f a b i e c t o . Adhuc qaooiam
afirmatio p e x c e á k ad negationem, ficut atuccedeus
praecedit ad fuuií) confequens: q u a r e p a í c t quedmagis
cft homo cogBefcibilis per affirmationctn quara per u c -
gstionem. Houvincm eíTc & ignorare quid efthomo^ft
•ncgltgerc hominis eñe. E t ideo «t iciamiUSquid eft ho-
pOj&dcipfomagaam notreiam habea-mus, difiniemus
ipfum per jo. diffijiiti&nes largo modo furo ptasrquáui£
per vnam difíinitionem ftiido modo fumptam poílit
^ i ñ a i á . S c á - k o m i n e m i í l o modo diihmmuSjVtipiüim
P 4
sit NONA PARS
clarius cognofcamusin n o í U o intcllcdu. Etiftxdiffinu
« o n c s erunt abftiadaf a 18. principiis huius artis, & a ¡o.
pratdicamcntis, praedicando dcfubftantia ralepraedica.
tum quod conueniat cuín lubiefto in natura. Et pumo
per primam fpccicm regulx C . q u s i i i u r ; «ûid cft homo!
& r c í p o n d e n d u m eftjquod e ñ animal dequo pradican-
tur plures bonicates differentes ípecic quarn dt ahcjuoa-
lioanimali. H o m o eftanimal, in quovnaeius paistft
áncorruptibilis. H o m o eft a n i m a l , i n q u o í u i u p i u i c $
porcftatcsquaminaliquoalioanixnali. Homotftani.
m a l , quod cum fuo ó r g a n o fpecies intelligibiles facit,
HomoeftaBimal,quodvtuurviii:utibusaucviiiis. H o .
2no cft a n i m a l , quod veré vtitur artibus libciahbus3c
mcchanicis. H o m o eft ariimal3inquorunt plures dele-
¿Cationes quam in a l i q u o a l i o a m m a l í . Homocftani-
inal,in quo funt plures difFerenciaE' quam in alio. Homo
eft animal,m quo funt plures eficordantiae quam in alio.
H o m o eft animal^ in quo funt plures contrarietatesquá
in alio. H o m o eft animaljin quo natura plus vtitur prin-
cipio quam in alio. H o m o eft a n i m a l , c u m quoomnia
corporaliaferuinniDeo. H o m o e f t a n i m a l , q u o d í c h a .
bet admaiorem finem quamaliquodaliudanimal. Ho.
sno eft animal habensmaiorem ípeciem quain aliud ani-
mal, H o m o eft animal, habens plures aequalitatcsquá
aliud anim a. H o m o eft animalquod magis po teft te mi-
« o r i f i c a r e q u a m aliud animal. H o m o cft fübflaiÍ3,qi:x
cft cx pluribus rebus c o m p o í t t a q n a m alia. Homoeft
fubftantia,in quafunt plures quantitátes diíFcrentes fpe-
ciequam in alia. H o m o c f t f u b f t a n t i a f u b í i í k m quali-
tatibus corporalibus&ípiritualibus. H o m o eftfbbñsn-
tia fúbíiftcns pluribus rcíationibus quam alia. Homo
eftfubftañtiaíubfiftens sdionibuscorporalibus & fpiti-
tualibus. H o m o e f t f u b f t á t i a f ü b f i f t t n s p a f í i o n i b u s c o r -
poralibus&fpiritualibus. H o m o eft'fubftariua virtuti-
bus aut vitiis habituara. H o m o eft fubftantia exiftensin
í i t u r c d o jdumvaditautfedet. H o m o eft fubftantia ha-
fecns aliquem partera i n fe íincfucceffionc & temporf.
H o m o eft fubftantia in qua anima & eó'rpus collocamur
inuiccra. H o m o cft ens muitiplicans humanara fpe-
DE N O V E M SVBIECTIS.
citto. Per fecundam fpeciem regalo: C.c]UDcruur:qui<i
habti h o m o m fe c o c í l c n u a i c í Et r e í p o m k a d ü ert,cjuo<l
homo h a b e c í u b ñ á t i a m &accidens, íinecjusbus eíTe n o u
poceft. Adhuc habet i n le c o í r e í a t i n o s f u c r u r a p r i n c i p i o -
rura & babee ra fe habicus quos a c q u i í i u u accidentali-
ter Per t e r d a m ípeciem q u s r u u r : q u i d e f t l u n n o in alio?
Ec dicendum e f t ^ q ü o d i i o n i o eftin í c e m i n a homiaificas,
feeinina aucem eíx i n f e m i n e n u t r i c n s jpfum m o u c n s , &
mukiplicans de hoc q u u d cuenit ei abextra p e r n u t n -
nienuim. V i d i quoddarn o u u m p o f u u m fab gallina, &
tefta ipfius o u i deficiebat i n vna parce i p í m s . a d q u a n t i t a -
t é v n i u s d c n a n i : & i n medio pcllicBlx i n t r a n e x , crac vna.
g i m a f a n g u i o í s ad q u a n t i t a t e m v n i a s g r a n i m i l i i , a qua
gucta p r o c c d c b a n t í i n e a e r u b c q & gráciles ad m o d i u n es-
pillorum; & c r a n t a í í i t u a t x a d m o d u m i c i x a r a n e a u i m ,
& i l l a g u u a m o u e b a t r c i p r a m ) & e t Í 3 m i l l a m t c l a m ; íicvit
f i a c i c a r a n e a e x i f t e n s i n m e d i o í ; í a e t c l x . Adhuchoi-Bo eflt
in habicuhabituatus, & i n {itu a í l i i u a t u s . P c r q u a r t a m
Ipeciem q u x n r u r : q u i d haber h o m o i n a l i o ? E a e f p o n -
dendum cft,quod haber i n h a b u u fcieiuiairi, Sdn í u u í i -
guram, & i n t c i n p o r e m o t u m , & i n l o c o Collocacionem.
Per primam Ipeciem r e g u l x D . qua'titur: h o m o de q n o
cft? Ét rcfpondendum e f í . q u o d efí de í i m p n m i s p a r e i i t i -
bus quo adcorpus;fed q u o ad animara n e q u á q u a m : íi-
cut fuus intelleftus qui n o n d e í c e i i d i t a b a h o u u e l k d u ;
YC fuperius i a m p i o b . m u n cft. Per fecundam í p e u c m
qux-riiur: h o m o de quo c f t : E t refpondcndum cft,quod
efl de fu a a n i m a & d e í u o co r p or e; & í u a a n i m a eft d e fuis
prihcipiisfpirituaUbus,&fuum Corpus defuis principiis
corporalibus. Per tertiam fpeciem q u a s r i t u r : h o m o eu-
ius cft? Et rcfpondendum cft.quodeft Dei,&: v n u s b o m o
eñ alteriusjficut feruus fui á o m i n i : & h o m o peccator cft
mutidijCarhis & d i a b o l i . Per p r i m a m fpeciem rtgulae E.
quaeritur: h o m o quare cft ? E t r e f p o n d e n d u m e í t , q u o d
«ft e o q u o d d c fuá anima & corpore c o n i u n ¿ h i s «11, eo
q u i a i p í a c o n i u n d i o n e c e f t i t a t i p í u m efle. Per fecunda
fpeciem q u x r i t u r , q u a r c e f t h o m o í E t rcfpondendum cft,
quod cft v t i n t e l l i g a t , recolar &;diligat D e ü : & q u o d ab
« o b e a t i t u d i n e m fempiternam recipiat. A d h u c v t f u m » .
• p y
1H N O N A P A R S
d i a m Cüirt c | u o , & per q u o d o m n i a creara corporália fet.
ü i e n t i a h o m i t i i j f e r u i a i J t D s o s a d l i U C ve horno m u i d .
^licct í u a m fpeciera. Per p r i m a m fpecieai reguLxF,
q u x n t ü r í h o m o quantuseft? liuic d i c e n d a r a e í l , quod
h o m o tantas eft,quatua eft í u a f u b f t a n t i a c o n t i a u a , per
q u a n t i t a t c m continuara q u a n t a m . Per í e c u n d a m l p e -
c i e m q u s i i t u r : h o m o quancus cñ?Et huic refpódcndunt
eft, q u o d tancus eft, quantus eft per fuas partes diícretas.
A d h u c q u s r i t u r , quantus eft bonus aut malus,&c?Ec re-
fpondendum eftjquod cantuseft, q u á t u s eftfuushabitus
fax b o n i t a t i s aut m a l i c i x . Per p r i m a m fpeciem regulas
G q u s r i r u n h o m o qualiseft? Ecrefpondcndum eft.quod
eft ralis q u a l e s í u n t f u a e p r o p r i s e q u a l i t a t e s , fi ne quibus
efle n o n poteft: ficut eft fus rifibilitas.figura & huiulmo.
d i . Per fecundara fpeciem q u s r i t u r : qualiscfthomo?Et
hule refpondendura eft, q u o d e í t bonus, aut magnani-
muSj&c. Per regulara H q u x r i t u r : h o m o quando eft!
E t eft r e f p o n d e n d u m , q u o d eft tune quando Dcuscreat
i n corpore animara rarionalem,qaa2deducct corpasin
í p e c i e m humanara. Ac'huc eft tune quando eft i n prsefeu-
t i n u n c , n o n auiem praeterito & f u t u r o , Sccuraralinunc
p r x f e n t i d e d u d o per regulara C . D . K . h o m o efteoguo-
feibilis fiuecognofeendus. E t i f t u m d i f c u r f u m d i m i t t i -
m u s k o m i n i f u b t i i i t e r i n t u c n t i c a u f a brcuitatis. Pct re-
gulara I . q u x r i t u t : h o m o v b i eft ? E t eft rerpoadendura,
q u o d eft i n fuá h u m a n i t a t e . N á m extra ipfam n e q u a q u á
cíTcpoteít. A d h u c h o m o e f t i n l o c o , v b i e f t c o n t c n t u s &
coUocatns, & h o c p e í regulara C. D . K . fignificatmn eft.
Per regulara K . q u x n t a r d e h o r a i n E , q u o r a o d o í p f c e f t : &
q u o r a o d o t r a n f m i t t i t fuara f i m i l i t u d i n c m extra fe? A i
p r i m u m refpondendum eft, q u o d ipfe cftper i ü u m m o -
d u r a , per quera fuae partes h a b e n t r a o d u r a coniungen-
di,&poneudiipfum. Adfecunáumeftdiccndum.vide-
licet q u o d h a b e t m o d u r a r r a n f m i t t e n d i fuamfimilitu-
d i n c m , e x t r a generando & literas figurasa mente ab-
ftrahendo, c u m m o t u manus & p e n n s & huiufmodi.
Per fecundam fpeciem K. quseritnr: horao cum que eft?
E t e f t d i c e n d u m , q u o d efteum p r i m i s p a t c n t i b u s & c u m
f u i * c o e f l e n t u l i b u s f r i a c i p i i s , & e d a m accidentibus,
fin»
DE NOVEM SVBIECmS. t3S
Ijê qaibus eflc non poteft: & eft cum fuá iufticia iuftus t
•$c cum faa m a n u clí fcribens, & huiulmodi. Vitcdus
qu^ritur > vtrum intellctíhis humanus fu de tnemoria 8c
volúntate cum quo eft vniacrfalis & particulans ? E t cft
dicent!i}ni,qnodeft vniutrlalis cum ptincipüs vniuería»
libasanimae: í i c u t c u m fpiricualibonuate,magauadi-
ne, fice. Adhac eft vniaerfahs per fuos correl^tuiosaa-
tutales per íVcundam ípeeiem K . defignactvs. Partícula-
risautemefteum parciculaiuaccobie¿toi um, & tune eft
pra¿licus,faciendo í n a m í p e c i e m i n t c U i g i b i l e m , Sede-
iadcaliam fucccfliuc»
Deqteintofíihiefto, quodesí de
¿maginatione*
I Maginatio eft potencia, cum qua animalimagtnatuf De*l***~

in fuoimaginabiliintnnfecoimagiuabUc peregrinum tofobit*'
fiue fimüitudinemjautfimilitndincs eorumqusefucrunt »f
praefentataíenfui aut fimüiaiUis. Imaginaciorft bona:
bonum enim efi-e^lum deducir,«qaia li non eílet imagi f n a g m ^
Batio,iam non eiletrcientia derebus prxteritis. Ñ e q u e ê»*-
animal feiret reucrtiad fontem, & í í c dealiis. Imagina-
do habet magnitudincm, cura quamagnificac í u a a l i a
principia. E t iflud apparec i n h o e q u i a i m a g i n a n u a d
piacitum. Imaginario eft dutabilis : nam fuá obiedta
durant) dum ab iraaginationc o b i c í b i u u r . N a m íicut
duranc in animali racionali o b i e d a , í|>irituaua per me-
ínoriam extra imagiuationcm: íicut duranc o b i e é i a íén»
ílbilia per imaginationem extra ícnfum in btutis. E t
in iño paííli e o g n o í c i t i n c e l l e d u s , cûod ficur anima ra-
tionalis perficit potencias inferiores , fie imaginaciua
ín brucis perfick potentias inferiores. Imaginatio h a -
bet poílc in fenficiua: potencia quidem iinaginatio-
nisdefeendit ad poíle inferius , vt cum ipfo poífit a -
gercin feipfa; ficut humidum radicale deíccncHt ad hu-
midum nutrimentalc, vt cum iilo viuerc poílit. I m a -
ginatio habet inftindum naturalem vt patee in b r u -
tis, qux quidem per imaginationem habene inauftnam
ad viuendum , & ad malum euadendum : ficut capra
%)g N O N A P AR $
ad lupum. Imaginado habet appcritnm.cum quo ap,
petitimagmatura. E t i ñ i f t o p a í i u c o g n o f c i c i n t c l l e ñ m
quod imaginario haber i n f t r u m e n r u m , v t f u u m a ¿ t u n i
cxcrccie poífit, & o b i e ¿ t a m attingerc. imaginario ha,
bcr viirarcm.cumqiiaattrúhirfpecics afeníin libusô-
n e n d o m fuo imagmabili , i n quo illascharaéterizat &
iraaginarurillas. V e n u s eftinftromcntum imaginario,
nis^vccum ip(a v e r c a r r i n g e r c p o í l u o b i e d a m , vciunra.
mea quandoquedeficu: licut agensqui deficirinagibili,
deficiente infttumentotaurquod n e í c u o p e r a t i c u m i l l o .
Imagmatio caufac d c k á t a t i o n e m aur rriíhciam , i n fub.
ieclo in quo eft Imaginario haber diíFeienriam,cutn
qua t-: pet quam d u m í i m o d c agir in obiedoríicurfpc-
culumquod pei'íuain difFereneiamdiueiTas imaginario-
«esceespit. I m a g i n ü t i p c o n c o r d a r o b i c é h i m c u m f u b i c -
d:oin c ac s i l : íicur marerquíc imaginarurfilium fuum,
gandendo cum lilii imagine íiue funilirudine ipííusac-
quifiracumfaaimaginatione. Imaginatio cum conrra-
netate conrradicir Ime refiftit fubieólo in quo eft, obic-
ú a ü d o o b i c í i u m odibiie fiu2Ínappcribilc:licut eft marer
imaginans tiiium fuum mortuumcnmtrifticia. Imagi-
natio eft principiú efliciem, nihil cxrra fe rranfmirtcns &
de fenfiruns materiam facieos,abftrahédo ab ipíis fpecieí
fenfíbilescü fuá forma, videl.cam fuo iraaginariuoquitft
forma illius, vt racione illiüsin obiccla quiefeerepaflir.
Imaginatio eft m e d i ú in homme,exifteníi ínter porentii
f e n f i d ' ü a m & i n r e l l c í t i u á , vtinrelleótusin imsginarionc
p o í í u a c q . i e n : fpecies í c n h b i i c s & i m a g i n a b i l e s . £ t inifto
p a f l a c o g n o f e i t i n r e l l c í l u s quod fpeciesquas acquirirde
fcnííduisj quod deinde abimaginationeillas hauriríiuc
abftrabit e x t r a f e n í u m . a u r a b f q ; fenfu. Iroaginar'o veto
n o n eft m é d i u m in bruto; fed eft fuá fuprema extremiias
fiue forma,cum qua fuá vita eft habitúa ta arque comple-
ta: íítut cftanimararionalis in corpor humano. Ima-
ginado habet narurara.cum qua quiefcit in fuo fine, qui
eftobieftum imaginatum.ahoquiu fuum imaginari n ó
eíTetciaftusproprius. Imaginatio habet maiodtatem:
n a raaioreftfua bonitas fubftantialis quam accidentalis
«femaior eílfuus a d u s m c n n í i c u s quarn extrinfecus. Ad-
hu«
D E N O V E M SVBIECTIS» 417
Jac Habet maioritatcminobiedando leonera refpeütt
caprajíi habet maioritatem i n obiettando raagnum ho».
niincm,auc maioré ü l o a u t m á x i m u m i l l o r ü . i m a g i n a »
tío habec acqualitaiem in fuis correlatiuis.per fteundam
fpeciem regulaeC.dcfignatismiíi cnimcGcnca:qualcspct
flfentiam ,iara aqualiternon fe polTem habercadobic-
¿lum,qiiod cft i m p o ñ i b i l e . Imaginario tationeminoriU
tatiscftjad quam minoiitacem teudie, quandoobie&ac
mínimum obiedum.
De imaginationeper regulas deduBa.
Q Vxr¡tur,vtrum imaginatio fu de natura corporisl Dedmfíi»

Et rcfpondendum cit quod íic. N a m imaginario $m*gin*.
nonpotcft obiedarc o b i e d u m denudatum aconditio- t$»nt«per
nibus fcníitiuis, videlicet a linca, figura, pundis & huiuf regulas,
modi. Per primam rpcckm reguls C quaeritu^quid e í l
imaginatio? E t rerpondendú eli^quod (ua difHnicio i ara
dataeftinprincipioiftiusfubieóli: fedquod imaginatio
eftdifficileobicdura intelledui; ideirco volamus diífi-
nire eam per decem difEnitioncs, largo modo fumptas,
vt a n o í l i o intelledu clarius cognofeatur, & erunt ab-
ftradsá decem prsedicaracntis. E t primo fie eft dicen-
áam» imaginatio cílparsfubñantia.,animaiat',cum qua
ipía íubftácia imaginaciir. I m a g i n a t i o e í l p o t e n t i a c u r a
qua animal imagiuatur qualc,cum qualitate: & q u á c u m
cum quanutate: & quomodo qualitas & quantitas con-
iungitur, animal tune temporis imaginatur quantum
quaiead inuicem, ficut lignum longum &viiide. I m a -
ginario eü potencia, cum qua animal imaginatur quan-
tum cura quantitate. Imaginatio cftpotcntia cura qua
animal per eorrelationes imaginationis,attingit obie-
duminiaginatum}inimaginabili intrinfeco. Imagina»
tío eftadma perimaginariuam exiftentem fubrarione
formas motae ab animali.vt obiedum fie motum in i m a -
g'nabiliintrinfecoipfmsimaginarionis. Imaginariocft
paflibilis in fu o imaginabili tanquam in materia, v t i n
ipfo imagi nabili íic o b i e d u m charaderizatum & imagi-
« i t u m . imaginario cfthabitus animaliscumquofaciE
ipecies imagmabiles. Imaginado eft p o u n t i a a í f i t u a i A
ijfi N O N A PARS
jn medio cuiufdam pellicuUx: tefte capitis animaÜSjiu

«]iia appatent i i n a g i n a ú o n c s obiedotum fuoii-nagina-
tiuo, ficuc apparenc imaginaciones oculis in fpccalo.
Imaginado eftpotétia in temporeper í u b i e d u n a i n quo
c í i ü n e quo non poceft clic ñ e q u e obiedo vti. Imagina-
tio eft p o í c n t i a éxiftensin loco ad imaginandumobie-
d u m in illoloco. Diífiniuimus imaginacionsm per de-
cemprrcsiicamemac&licucdiffinmimuseam per illa, ira
poíTunt diífiniri aliat poceatiae corporeaeper cadcmíuo
modo. Per fecundara fpeciem regula: C.quxriturîma.
ginatio quid haber in fe? E t cerpondendura eft,quod ipfa
babee íuos correli'aioSjfinequibusnonpotcfteire.vidc-
licct imaginatjuum,imaginabile&imaginan. Per tei-
tiara{pcc¡cmquaentU)L,iraaginatio quideftinalio? Ad
quod eft dicendum, quod in liominc eft d i l p o í k i o , cum
qua inteíleftus fe difponit ad o b i e í l a n d u m inferiora: fie
feiifus fe difponit ad fentiendum cum ipfa imaginationc,
& in bruto ipfa imaginatio eft forma Sccomplememura
illius. Per quartara fpeciem quacn£ur3quid habetin alio?
E t i c í p o n d c n d u m eft, quod h a b e t o b i c í t u r a infabicfto
in quo eft: & haber inuennonem in fcnfatis,vt de eisab.
ftrabat ípecies cum fuo lumine,vidcl!cet cum fuo imagU
« a t i u o : i r a a g i n a t i u u s veroeft inucftigatiuus fpecierum,
& ctiam p o í u i n u s , & c k r i f í c a t i u u s m fuo proprioimagi-
nabili fibi cocífentiali: fian criftallus qui cum día diaía-
ncitatccolorar fe decolore fupraqucm poniíu£:&etiani
f k u t í p e c u l u m quod fehabituat dcfpcculatis prafenta-
tisei. Per primam (peciem D.qusrritur,imaginatio de
quo eft?E!;refpondcndumeft,quodeftde feipíacoquia
fpccies fpecificataeft. P e r í e c u n d a m fpeciem quacritur,
imaginatio de quo eft? E t refpondendum eft,quod eft de
íua materia & forma ,vt cum ipiis lit adiua & p a í l m a i a
fubiedo in quo eft. Per ternam fpeciem quseritur, ima-
ginario cui eft fubdira? E : eft dicendum quodhomini, Se
etiam animar ipíius horainis. In bruto autem eft fubdita
e i . í i c u t p a r s f u o t o t i . Per prima fpeciem rcgulaeE. quae-
ritur,im3gin;itioquarecft? Etcft rcfpondendumjquod
eft defuis partibuscóftituta.videlicct imaginatiuo,ima-
ginabUi&iraaginari. Perfecundam í p e c i e m quseritur,
DE N O V E M SVBIECTIS. ti9
^nareellPEceft diccndum,vt animal p o í r i c o b i c d a r e f u ú
obietlum i m a g i n a n d o i n abfentia ícnfus : & i p r e fenfus
cú ipfa i m j g i n a t i o n c c U f p o n u & p r o p o r c i o n a t f c a d r e n -
tiendam í c u í i b ü i a , exjft!:ntepríeicntiaíi"flrus: ficutcar-
pentariusqui imaginacur fíguram archse^tipram d c d a -
cat ¿ £ p o t e n c i a m á d u m . E t íicuc a u i i difponcns fe ad va-
haduai cjuaudo es ncccííe eít. P e r p r i m a m r p e c i c m xc~
gula;F.OjUieritur^m.'ginatio guantaeft ? E t e f i r e í p o n -
dcndiuir!,quod cíl t a m a quanta efí fuá c í l c n t i a c x t e n f a in
faiscorrclatiuis: velquantus cftfuus habicusfubicCii i n
quoeft: iicut cappa quae eft t a n c a , q u á c u s cft habitus cap-
p^ti. P e í fecundara fpeciem quac;tiiur,im^ginatio cjuan-
laeñ? Et eft diccndura,quod cft tanta quoc func fuá cor-
relatiua d i f c r c L a . S e d h i c m i r a t u r i n t e l l e d u S j q u i r c f t caa-
fa,quarcimaginatiocrcfcitaut decrefeit fuum a d a r n r h -
cutquandohomo imaginatutvnum paiuum lapidcm;&
iraagmatur eundem i:a m a g n u m ficut r n o i u e m : deinde
leScdii fe fupra f e ^ o u í i d e r a d o q u o d i u b m t i s i r r u í g i n a -
t i o i r o a g i n a t u r o b i e d l u m j i l i o m o d o q u o íeiiíus ícncitfi>
usapptthendu ipfum o b i e d u r a , S í n o n a l i t c r , í i c u t c a -
pta q u s imaginatur l u p u r a : íicuc fenfus f u u s í e n t i t í í u c
apprehsndit i l i u n i j n o n autem q u o d poíHt i m a g i n a r i
ipíusti ua m a g n u m í i c u t m o n t e m , q u i a í I í i c p o í I c t c r c -
ícete fuum i m a g i n a r i , i a m faceret í c i c n t i a m , q u o d eft
hmpolubik. Sedquod i m a g i n a t i o e f t f u b d i t a i n t e Ü c d u i ,
& i n t t l k d u s c f t a k i o r p o t c n t i a quara i l l a ; i d e o i i u e l l e -
¿tus vtitur ea fuper fenfu,in t á t u m q u o d facit i l i a m i m a -
ginarivnum l u p u m i t a m a g n u m , f i c u t v n u m m o r u e m .
Et ifto paflu c o g n o í c i t inccliedus per q u e m m o d u m Gc-
omctriamcnfuratccElum & altitudines illius. E t e c i a m
Arithmccica per quem m o d u m numerar vnitates i n f i n i -
tas cum G e o m e t r í a , d i u i d e n d o vnam partem in duas, &
deinceps i n infinitas partes. E t etiacognofeit per q u e m
Hiodúiogicusvtiruriecundariis intcntionibus admndis
ptimis. Adhuc c o g n o f c i t , q u o d a l i q u i d eft in i n t e l l e d u
quod n u n q u a m fuit i n fenfu: lupus c n i m magnur, ficut
^ o n s , n u n q u a m fuit infenfu. E t c u m i n t e Ü e d u s h s c c o-
ínnia c o g n o u e a c , d e i n d c i n t e l l i g i t , q u o d coraliccrpro-
culdubio ipfc cft alia eflentia r e m o t a ab alus c ü e n t u s c o c
14© N O N A PARS
poreis & ab i p f a r u m conditionibas. Ec de hoc quamplu,

rimum gaudct,quia ipféitttélligit fe immortalcm&in.
corrupubilem. f e r p i i m a m fpeticm regala G.c}UíenCurj
imagmatio cui cft proprietas ? E t quid d \ proprmm ipli
imaginationiíAdpninumeftrefpüudeiuiuiiijquodinia-
ginatio eftproprietas animali c u i u s e í i Adíecundum cft
dicendam,quod proprium ipfms imaginatioais eft ob.
iedtarc í i m i l i t u d i n e m renrasinabfenciaipfiasfenrusifed
dehocmiraturintelledtuSjCum imaginado non habeat
fcilicctaudiami, oculos^ &c. quomodo poceftattingetc
íímiUcudinss feníus q ioafquerecordatur attradioncm
a d a m a í i s attrakends Fcrcam p.rr fuara (peder»} & rebat-
barura atrrahf ntcm cóíeíára íiniduer per fuáîcanimal
a t c r a h i t í p e c i e s l s u í u n i l i c i i d i n e s p e r fuá ípecié mediante
imagiaatioae in abfentia fenfus Per fecundá fpecieqaa:.
ritur,qa£eeftappropriata qualitas ipííus imaginatioais
E £ e f t d i c c n d u m , q i íimilicado feníatiabftradaab ipfo Se
dedada i n i m a g i n a t i o n c : í i c u t e í l color coloratij&quan-
titas qnantificacij & fonas cápanse, & frigiditas aquaf,-Scc*
cum ciuibus ¡ma£Ínatioobie£la!;ob:.e£cum imaginando.
Peroaiaes fpcciesregalx H.qa:entur,imagiaatio qiúdo
eftíEt eft dicendam.quod eftin i ü o tcmpore,inquoani-
rnaleftjquod animal í i c a b f q i i m a g i n a c i o a e elTe non po-
tcftjficutabrq-, fenfixiua cíTenó poreO-.modumaucem per.
quéimagiaatioeñdifcur.ibilis pciTpeciéH. dimitámuj
benc intuentiillascaufabieüicatis. Per regulam l. qua-
ritur^maginatio vbiimagiaacur ílium o b i e d ú ? A d q u o d
refpondeadura eft, qaodin fuá eííencia,videlicetinfuo
iraaginabili i n t r i a í c e o & f i i b ñ a n t i á l i , extra quod &fiue
quo nullumimaginabile iaiaginari potefhnam íicutea-
hdus non poteft elíe ca 1 idus niíi i n c iliditate: íic obie(ftií
imaginanim non p o t e f t c í í e i m a í r i n a t u a i , n i í i i n praedi-
é l o i m a g i n a b i l i i n r r i n f e c o & conlubftantiali ipfius ima-
ginationis, quod eft vniuerfslc fabiedam ad omniaima-
ginabilia. De difcu: fu autem imaginationis dedudae pee
omnes fpecies I. hic no tradamus: fed dimimmus ipíum
(áifcuríum bene intuenci} íicut fupra diftum cftinregula
H . Per primara regulara K . quasritur, iraaginatio quo-
m o d o obiedat luura obiedum. Sed intelicdas prim»-
Irotttc
DE N O V E M SVBIECTIS. 44!
frontcifflpedicusefta,dreiponcíendum}eo q u i a i l l e m o -
jusnÓcftfenfibilisvfquequo rccordatus c f t q u a t u o r f p e -
cies regulae K . cura cjuibus intendic í o l i u i o n e m d i ñ x
q u s & o n i s . M - i m i a a n i i T i a l i , f c n f u i u a & i m a g i n a d o func
parcescornpoíuas aciinuicem,habentes v n u r a o r g a n u i u
compoluaro,vnaexiílcnte ia alia: ratione cuiusimagi-
natio abftrahit a (enlatís í i m i l i t u d i n c s mediante fenfui-
uajcumquibus obicdat o b i e ó h i m f u u m : í i c u t i g n i s m i -
xtos cum aqua a n r a h i t í i m i l i t u d i n e s ab i l l a , c u m q u i b u s
calcfacit carnes: vt apparet per c o i t u m q u a n d o i m a g i -
natio imaginatur m o d u m per q u e m fie coitus. P e r í c -
cundam regulara K . q u s r i i u r , i r a a g i n a t i o c u m q u o i r a a -
ginacurfuam o b i e d u m l Ec r c f p ó d c n d u m e f t , q u o d c u m
órgano i n quo eft,videlicet c u m illa pcllicula i n t r á n e a
exilíente i n capite,dc qua fiiperius i o c u t i fumus, Sí a t t i a -
girobicdura c u m complexione prcedidxpelliculae, v i -
delicet cuín mclancholia. N a m pars v l t i m a ipíius p e l l i -
cula: eft coagulara ratione f r i g i d i t a t i s , qua: caufat r e f t r i -
ftioncm íicut p l u m b u m quodclaudic parres exiftentes
retro i n fpcculo, vt dyaphancitas n o n fit tranfparcns i n
illam partera. Prsedida autem pcllicula a parce ante, v i -
delicet vcrfusfrotcmjeftporofa ratione ficcitatisquae eft
ptoprietas térras: q u x q u i d e m eft abftrada & e u a c u a t i -
ua,in qua fronte h o m o c u m i n t c l l e é l u inuenitipecies.
Animaíia autem bruta cuminftindufpeciebuspraefcn-
tatis cum i n t e l l e f t u aut i n f t i n d u ipfi faciei prxlibatae
peiliculae. Q n i videlicet intellectus & inftindli^s fun t p r q -
fetuationes l'pecierum p r ^ d i d s faciei per fuarn fpeciem:
ficut adamas eft a t t r a h c n s f e n u r a per fuam f p e c i e m ; &
tune antedida pellicula colorst & p i n g i t & induic fe de
imaginibus per fuam fpeciem; ficut facit fpeculum per
íuam. Adhuc i m a g i n a c i o a t t i n g i t o b i e í l u m c u m d i f p o -
fitione fcnfítiuCj&etiam cum fuá; & c u m p r o p o r t i o n e v -
Kiufquei& c u m appetitu & o b i e ¿ l i o n e ; & c u m i n u e n t i o -
ne fpecicrum, & cara defeenfa ipfiufmet i m a g i n a t i o n i s
adfcnfatummediantefcnfitiua. E t p o f t m o d u m c u m a c -
ceífu recedence á Icnfato ad ipíam i m a g i n a t i o n e m m e -
diante fenfitiua; & etiam c u m n u t r i m e n t o fpecierum; &
*c de aliis q u x poflent d i c i , c u m quibus i m a g i n a r i o at-
442. N O N A P.ARS
tingle fuum obiedcum. E t i n ifto p a í í u cognofeit Intel»
l e é í ü s , q u o á heur ipfe cft valde oceupatus & onetaiusper
f u u m o b i e á i u m ; í i c & i m a g i n a t i o per fuum fuo modo.
DefextofiibieElo, ¿¡¡nod eíi defenjitma^
per principia, dedutlo.
t t e j e x t o Q E n f í t i u a e f t p o c e n t i a e u m qua a n i m a l r e n t i t j & ctiam
(uhiecio, feniatam i n quo asimaU ícufitiua cft fenfuscom-
ûodeJt m u m s ^ & h a b e t feníus parncuiatc-s. Senfuiua eftpoten,
defenfl- t i a b o n á j co quiacaufat cum fuá bonicatebonumfenti-
ttua.per r e ; Scquando additur m a g n i t u d o , b o n a m & magno 115
f r m c m o t í e n t u e . S e n í í n u a eff m a g n a poceatia, co quia cauíaí
deduélut raagnam f e í i t i r e i v t patee i n c o i t n & t a é t u ferri calidi,
aut 111, r a d a a q u ^ b a í l i e t í t i s . Scnfitina durat per dura-
í i o n e m í ü b i e f t i m q ü o e í í , c u r ó i n n a t a b o n i t a t e , magni-
t u d i n e j & c . S e n í i t i u a per fuain poteftatem poteft exifte-
i c & a g e c e . E t i n i í l o paffii cognofeit i n t e l í e c t u s , quod
a n i m a l fencit per íliam l'peciem: íicut adamas atuahit
í p e c i e m perfuarn. S e n í i t i u a h a b c t i n ñ i n í t u m i n n a r u m v
v t p a t e t i n h o m i n c habente t i m o r e m defeipente«.juem
videt; & f i m i ¡ i t e i cap-a de lapo: ¿ v í i a u c a m í u s n o videns *
q u i b a b e e i n í l i n d u m & á p p e t i t u r o &C3áiuraj Scinuenic
iBamiliam; & i m a g i n a t u r i i l a m . Ec ifto paffu cognofeit
i n t e l l e í l u s , q u x í u n t principia difponentia imaginatio»
n e r ó a d i m a g i n a n d u m . Seníltina caufat i n a n i m a l i á p -
p e t i r u m adfentiendurajVt mediante a n i m a l i i n quoelt,
p o í u c fuum a f t u m exercere. S e n í i t i u a habet virtuteni
fentiemii patet i n fuis p a r r i c u í a n b u s . n a r á íícut vifus
n o n poteft v i d e r e í i n e a e r e i í l u m i n a t o ; ñ e q u e ctiam po- .
íeft videre, niíi fitde v i i t u t e i n n a t a h a b i t n a t u s , & i n i p f a
a í l i t a a t u s . Seníitiua vete fentit per v e r i t a t e í n ; íicut ma-
nus tangens í e r r u m caliduirjjVere í e n t i t calidum. E t i n
ifto paííu cognofeit i n t c l l e d u s , q u o d ipfe vereinrclligit
o b i c í l u m f a u m . N a m a l i t e r p o t e n r i a feníítiuaqusexft
i n f e i i o r q u a m intclle£lus p e r í u u m aclurajcfíetfuperius;
& u u e l l e d u s q u i cft p o t e n t i a fuperíor q u a m fcnfuuia,
e í r e i i n f c r i u s , q u o d e f t i m p o í r i b i l e : de quo sropoílibili
'valdeeftgauifusintcllcdus. A n i m a l p e r f e n f u i u a m h a -
bet d e l c d a d o n s m f s n t i e n d i i VE pacct quando videt pul-
chram
DÉ N O V E M SVBIECTIS.
cli'raro í i g u r a m : & quando audic p u l c l u a m c a n t i l c n a m i
& huiufniodi. S e n ü t i u a p e í d i f f e r e í u i a m habet fenfus
particulares mediancibus o r g a n i s , c u m quibus o b i e f t a
(jitfcrunt: ficut color q i n e f t o b i e d a m vifus,& í o n u s , a u -
ditus, S í b u i u C m o d i : íed miracur i n c e l i e ¿ l u s , v t i u m i u d i -
ciura o b i e d i fíat per fenfum c o m n i u n e m aut p a r t í c u l a -
rem, d o ñ e e recordaturaquafontis haberuein m u i r o s r i -
UuIo$, quaeeft i n i"e v i i a c í l , c n i i a l u c r , & i n l i l i s r i u u l i s j fed
vnum íiiuin & vnam figuram habet i n vno r i u u l o , & a l i a
&;aliam i n a l i o r i u u l o : í i m i l i t e r fenfuscommunis v n u m
fitum & vnam í i g u r a m habet in vno ó r g a n o , & aliurn &
flliamin altero ó r g a n o . I n fcníiciua c ó l i í h t c o n c o r d a n -
tiainnataicum qua potencia,obieclum Sí a ¿ l u s v t p l u r e s
concordant i n vuo,videlicet i n fcnliciua,qu3e eft e l l c u t i a
ebrum : q u o d patct per fuos rciatiuqs per fecundam fpe-
ciem G. fignlfiéatos. E z i n i ñ o paffu cognofeit incelle-
tftus per quem modum íenfus fentit f e n í a t u m cura h a b i -
ta peregrino.ex quo fenfatus c f t h a b i t u a t u s : licut per v i -
' d e c c c o l o r a t i u n ^ per odorare odoratum. I n { e n í i t i u a c f t
contrariecas per accidens: íícüt-in guftu amaricudo; & i n
tactii afpetuas, ¡k h u í u f m o d i . Sed miratur intelleítuSj
(juid caufat contrarictatem i n fenfuj vfquequo recorda-
tur feüfitiaam elle c o m p o í i t a m es q u a t á d r ciernentis,
qu« quidem caufant in elementato contrarias q u a l i t a -
tes habituSjíituSjadioncs^pairioncs: íicut queelibet p l a n -
ta eft agens per iiiam fpeciem,íicut p o m u m per d u l c e d i -
nem, Scabíyochium p e r a m a r i t u d i n e m . I t e m confiderac
iti'ellecbj';,quod ii.firmiras fenfus c a u t i t a í o ñ t u Q Í i c a t e s s
: ficut h o m o i n f i r m a s , q u i i n cibo d u l c í i n u e n í t a r a a r í t a -
dinem per accidens. Senfitma in principio a í l i t u a t a eft
eíficiens, eo q u o d p u í a t c í b u m per laporem & per c o i t ú ,
deledationem &dulGedinem: ipfa q u i d e m :feníitiuaeft
forma ín a n í m a l í q u i d e m , q u * m o a e t cam i n m a t e r i a ,
ve materia fu difpofita ad r e c i p í e n d u m paífioneSjVt fe-
quatur fiáis,vídelicetfenfamm; ficut c o l o r a t u m , o d o r a -
t u m 5 & h u í u f m o d i . A n i m a l per I c n í i t í u a r a eftfenfatum:
ficut colovatus eft'per colorem.odoratus per o d o r e m *
Senfus c o m m u n i s eft m é d i u m 5 fenfus autera p a r t í c u l a -
íes l u n t e x t í c r o i t a t e s : ficut circumferentia c e n t r i eft
i44 N O N A P A R S
excrctnitavS ipíius c e n t c i ^ ficus a f f i t u a t i , & habitas habi.
t u a t i . E t i n i Ü G p a f f u c o g n o f c i t i n t c H e ¿ t i i s , q u o d fcníus
c o m m u n i s e f t c a u f a f e n r a i o r u m i n q u á m m icnfitafunt,
jpfo f c n f u c o m m u n i v t c n t e l u i s particulaiibus fenfibns,
t a n q u a m inftrumentis: ficut poraum q u o d eftfcBÍaíutn
per fenfum c o m t n u n e m vtesuern g u f t u , o c i o i a t o , & v i f ^
& t a ¿ ] : u , & a i f a r u : p e r q u e m n o m u i a t u m cftpomum:&
a u d i t u p e t c i u c n i e f t a u d i t u m . I t e m reníitiua eftexífiens
í n t e r vegetatiuam Scimaginaciuam: ficut lincainterduo
punda. Imaginatiuaqukleminfeníiuuafr.ndata tft,&
í e n í l d u a i n vegecaíiua,vc i m a g i n a t i u a p o í i u imaginari
c o n d i t i o n e s v c g e t a t i u e ^ e d i a n t c f c n í i t i u a , & hoc patct
per d i í í i n i t i o n c m m e d i i , & per eius fcalam d c í i g n a i a m in
fecunda figura. I n fcníitiua coníiftit íinis innatusj ad
q u e m f í n c m f c m o u c ^ v i d c l i c e t a d r e n f a m m cum fuoin-
l í i n í t u & a p p e t k u , & fie de aliis principiis innaris. Sicnt
h o m o q u i cura pedibus fais & vifu m o u e t f e a d l o c u m i n
quoquiefceve defiderat: & i n ifto paiki cognofeit intelle-
¿l:us,quod lenfitiuacum fuisprincipiis i n n a t i s a g i i . Vna
fenfuiua cft m a i o r a l t c r a f e n í i t i u a : fedhoceftper acci-
dens. N a m í ü c u t a l i q u a a q u a a l i c u i u s f o n c i s c f t raaiorin
f r i g i d i t a t e 5 Í a p o r e & fanitate, racione maioris difpofuio-
nis qualitacis í a i ÍJEUS : fie vna fcníitiua t ñ maioi'altera
r a n o n e maioris difpoluionis qualitatisfui fitiís quoad
í p e c i e m f u b i e í l i i n quo cib í i c u t a q u ü a ques haber maio-
rera fenfuiuam per yifam,qu:am aliad a n i m a l ; Si vulíut
per o d o r a t u m q u a m a i i u d ; Sccanis p e r a u d i i u r a q ü a m
a l i u d : h o m o autem per guftum & t a d ü q u a m aliúd. In
feníitiuaconfifticqualitasinrerpotentiaraj obie¿\um &
a ¿ l u m : & hoc intrinfece q u o ad í u o s corrclatiuos, vidcli-
cet ad f e n í i t i u u m , f e n í i b i l c , r e n t i r c , Veruntamen non
dico q u o ad o b i e d u m p e r e g r i n u m i f i e u t f a p o r f e n í a t u s
p o m i j & fapor e a u í a t u s a fentire. V n a fcníitiua minor eft
q u a m altera feníitiua fecundum f u b i e d u m i n quo eft.
N a m auis n o n viuens de r a p i ñ a , n o n fentit t a n t u m per
g u f t u m . q u a n t u m auis viuens de r a p i ñ a ; & í í c de ahis fuo
m o d o p o t e ñ d i c i , vt i n capitulo m a i o r i t a t i s í i g n i f i a -
£ u m efe.
De
DE NOVEM SVBIECTIS. 145
De fcnjitma per regulas dedufía,
Q V x n t u r , v t r u m f c n í u i u a f i t a generante vcl a ctcan- D e fen{L

te?Ec refpondcndum cft q u o d a generante: vtpa- tina, fey
tecin hoc q u o d animalabfqucienfuiua n o n poteft fen- regulas
tire conditiones corruptas, quasclebctleutirc & i n i m a - ~ d e d t t ü * .
ginatione & n o n i n Te; eo q u o d n o n e f t inferta5c fundara
invegecatiua naturaliier. Adhuc M a r t i n u s noneffet fi-
lms loamiis fecundum fpeciem j q u o d eft i m p o f l i b i l c .
SedmiraturiutelicctüSjhoraoquandoinoritur,íéní¡£Íua Qu&ftio
<|uo vaáit & vbi cft: Ec eftdicendumjquodipfa vadicad notuhslü.
fuá principia vnii-iíriaiia 5 in quibus r c m a n e t & f t a t i n f u o
numero m i r a c u l o í c : fuppofuo t a r a é q u o d fu r e f u r r e í l i o
hominum, vtiufticia & m i f e r i c o r d i a D e i habeanrfubie-
¿tum in q u o d a ge re poflir.t. Quaeritur per p r i m a m fpe-
ciem regular C q u i d eft fenfuiua; £ t h u i c r e f p o n d e n d u m
cft,quodfaa difnnitioiaradataeftfupcrius. Perfeeun-
dam fpeciem quazritur, q u i d haber i n fe fenfitiua ? R e -
fpondendum eft, q u o d haber iba c o u c l a t i u a , ex quibus
feníus c-ommunis confticutuseft. Per t e r t i a m fpeciem
quaeritur, q u i d cft i n alio? Et dicendum cft, q u o d cft cns
caufans cntia í e n f a t a , cura quibus í e n t u : í i c u c vifus q u i
íctiíatcoloratuin.in q u a n t u m ab co vifum cftr&íicuitol-
hdbis qui c a u í a t e d o r a t u m , in q u a n t u m ab eo cft. Pct
quartáfpeciem quaeritur, fenfitiuaquio haber in alio? E t
eft dicendum, q u o d b abet o b i e £ t u m : licut vifus c o l o r a -
tum & figuramm •-, & o i f a A u s o d o r a t u m , & haber n o r i -
ciamdeipfo o b i e é t o ; e o q u i a d e i l l o f a c i c i u d i c i u c n . Per
primam fpeciem regula" D,quxri111 r,fen(itiua de q u o eft?
Et relpcndcndum e í i q u o d cft de fuis principiisividelicct
primis parentibus, á q u i b u s d e r i u a r a S c g e n i t a e f t r n a m
vnum a n i m a l alicer non e f í e t ñ l i u s a k e r i u s , q u o d e f t i r n -
pollibilc. Per fccuudam f p e á s t n q u x r i c u r , de q u o eft
fenfuiua ? E t refpondcn d u m eft , quodipfaeftde fuá m a -
teria deforma; eo quiaper fuam m a t e r i a m e f t p a í l i u a , &
perfuam formara c f t a d i u a . Per t e r t i a m fpeciem quaeri-
tur, fenlitiua cuius eft? E t refpondcndum eft, q u o d ipfa
c f t a n i m a ü s i n q u o cft: ficucinftrumctum cft fui agen ti$
« c n i i s i l l o . Nara a n i m a l cura t U a f e n t i t , v i u i t & genera*-
Ms N O N A P A R S
a l i u d a n i m a l . P e r p r i m a m fpeciem regula» E. q i m i t u r '

fenfuiua quare cft? E t r e í p o n d e n d u m cft,quodexfua
m a t e r i a & f o r m a c c m i u n é t a & conftitaca eft. Per fecun-
¿ a m f p e c i e m q u x ' r i t u r , í c n l i t i u a quare eft? Etrcfpon-
d e r n í u m eft, q u o d eft vt fuus mftiadhis & appeticus pof-
f u n habere a á u s naturales, vt a n i m a l poí'íit habere i n -
d u f t r i a m ad viuenclum. Vlterius cft,vtimaginaduapof.
í i t h a u r i r c í p c c i e s a b i l i a j & i m a g i n a n o b i e d a t u m & (en.
í a t u m , & h a b e r e a d u m fuura. Per p r i m a m fpeciem re-
g u l a F.quacriturjfenfuiua q u a n t a e f t í Etrefpondendum
c f t , q u o d eft tanta, q u a n t u m l'uarn f u b i e d u m exipfa eít
í e n f a t u m . S e d m i r a t u r i n t e l l e d u s p e r q u e m m o d u m po-
teftellc c o n t i n u a i n f u b i e d o i n q u o eft: & i n quo funt piii
& vngues & offa3quae n o n fentiuntj vfqucquo recordatur
í u a m q u a n t i t a t e m diferetam per fecundara fpeciem íi-
-gnificacam. A d h u c m i r a t u r i n t e l l e d u s . c u m f c n f t i u a n ó
l i t p u n d u a l i S j n e q u e l i n e a l i S j n e q u e í i g u í a m habeat,per
q u e m m o d u m habeat q u a n t u a t e m ; vfquequo recorda-
t u r criftallum p o í i t u m l ü p r a c o l o r a t u m , & d c i l l o fe co-
l o r a r : lie feníi tina a. q u á i í t a t c f u b i e d i i n q u o eft, eft q u i -
t a & habituara. N a m quantitas p u n d u a l i s & iinealis
m u l t i p l i c a t f n a m fpeciem i n í m í i t i u a : íicut c o l o r a m m i n
criftalio m u l t i p l i c a r l u u m colorem prcedido criftalio. Et
i n ifto paífu cognofeit i n t e i l e d u s , per q u e m m o d u vnus
h á b i t o s eft p o í i t u s fupra a l t u m . Per p r i m a m fpeciem re-
g u l x G q u a r r i t u r . q u x f u n c a p p r o p n a t x quaiitates fenfi-
tiuc? E t r e f p o n d e n d u m eft, q u o d eft fenfatum i n quan-
t u m cft a c q u i í i t n m ex a l i o , Se eft p o í i t u m i n ipfa fenfui-
ua , íicut lapis coloratus, q u i per v t í u m e f t í e n í a t u s : í i c u t
p o m u m o d o r a t u m , q u o d per o l f a d u m eft fenfatum, &
fie dealiis. E t i n ifto paífu cognofeit i n t e i l e d u s , q u o d
I i c u t i m a g i n a t i u a m u l t i p l i c a t fuam: fie & fenfuiua fuam.
Per regulara H . quaeritur, per q u e m m o d u m ícníitiua
confiftit i n r e m p n r e & m o i u : cura ipfa n o n íit pundualis
ñ e q u e iinealis? E t refpondendum eft,quod confiftitper
f u b i e d u m i n q u o eft. E t h o c approbat rcgulasB.C.D.K»
v t apparet bene i n t u e n t i ; & ha*c decla ratio fnfficiat cau-
fabrcuitatis. Per r e g u l a r a I . quseritur, fenfuiua vbi fen-
t i t ? E t r e í p o n d e n d u m e f t , q u o d i n feníibili incrinfccc,
quod
•DE N O V E M S V B I E C T I S . n7
CÜO& e ñ de e í í e n t l a Í'CÚ ííciue. N a r a extra tale fcnfibilc
jjuÜura o b i e d a m eft fenfátuiíi: ícd i n ifto paila m i r a t u r
m d k & ü s ) q u o n i c í l o iapis eftfenfarus, & fie de ahis,
cura n o n íit coilocacas n i effentia f c n í u i u e ímt; I c n -
fas, noque etiatn cum o c u i i s p a r t i c i p c t p c i c o n t a d l u m ,
cjuia ü lie , viíus attmgeret fubftantiam j & audittis
can) p m a m , &: adhuc b n u u m atcuigeret f u b f t a n t i a m ,
& fie Kabcret'fcientiam $ q u o d eft u i i p o f l í b i l e . Sedrc-
cordatur rofam m u l t i p h c a n t c m fuum odorera i n acre,
qui cum i pía r o í a participar per c o n t a d u m . S i m i h t e r
viíus muiciplicat í u a m fpeciem i u aere, q u i participat
cum viíu & o b i e d o c o l ó r a t e & f e n í a t o ; & hoc íufii-
ciac quo ad ípecies regulas I , caufa brcuitatis. Per p r i -
matn ípeciem r e g u l a K . q u a c n t u r , l e n í u i u a q u o m o -
do fenüí:? fed i o í d l e d u s i n p r i m a fronte eft i m p e d i -
tus ad r e í p o a d e f i d a m príedidae q u s e f t i o ü i , eo quia i l -
le modus n o n eft feníi b i l i s : & q u o d v o l t u t declarare fe-
cundara í c n f a m , fuit iinpedirus, fed defeender ad i m a -
ginaticnem i n qua modus ille eft i m a g i n a b i l i s , & ad
memoham i n qua regula K . eft m e m o r a b i l i s , & t u n e
intelle-dus r e í p o n d e r prxlibacas quaeftio&i, yideliece
fenfuiua fius fenfus haber m o d u m í c n t i e n d i per m i -
xcionein fui m f t i n d u s & appedtus & v i r t u t i s , & fie de
aliis piincipiis , cum quibus h a u r i t & c o l l i g i t l i m i l i t u -
dinem e'.cmentorarn, quibus fenfat ipfa o b i e d a , í i c u t
coloratum a quo hauric & c o l l i g i t í i m i l i t u d i n e m cius,
in qua í i m i l i t u d i u e fciu'lis, Yidelicet viíus p o n i t fuam fi-
m i h m d i n e m . Ec ,cum iftis í i m ü i t u d i n i b u s fubftantiat
coloratum. Per fteundam regulam K . q u s n t u r , fen-
íi ciua fiue fenfus cum qua f e n t i t I E t r e í p o n d e n d u m
eft, quod eft cum fuá fpecic.licut adamas q u i cvun í u a
ípecie attrahir ferrum, E t etiam ícntir. cura fuis i n -
ftrumentis n a t u r a l i b u s , videliect a u d i t u , vi fu, & c . A d -
huc featit c u m fpeciebus a c q u i í i t i s , cum quibus fentic
cbiccta peregrina; & e t i a m c u m f u o m f t i n d u , & a p p e -
titüj virtute, p o í f e , & c . c u m quibus m o u e t orgaua f u *
.sd leutictiduaie
O- 4
Ut NONA PARS
DeJepttmofabieÜo, videlicet de vegetatíu/t)
perprtncfpút deduño,
iDe feptt. ^ T E g e t a t i u a efl b o n a , v t p a t e t i n p l a n t i s q u a e p e r b o .

mo¡tibie- V n i t a t c m f ü n t b o n s e a d í c i p l a s , & quoadaliaquaevi.
<3», W t f - u u n t e x i l l i s , q u a e q u i d e m abfque illis v i u e r c n o poflent,
Itcet de nequetaleeffequalchabentjhabere poflent. Vegerati-
Segetati- uaeft m a g n a : n a m a m b i t & c o m p r e h e n d i c o m n e v e g e .
*aj>er tatiuum&pIantatuininjpravegeEatiua:&hicqu3cniiQ.
prtncifia t e l l e ¿ l u s , v t r u n \ v B a & e a d e m í i E vegetatiuaquaf eftina-
deduílo, n i m a l i b u s , & i l l a quseinplantis - C u i refpondendum cft,
q u o d vnaeadem eftvegetatiua i n g e n e i c : fed cftpluies
difFerentes fpecic i n diucrfisfubicdtis rationc ipíorura,
n o n aucern r a t i o n e f u i m e t . N a m q u i diceretj quod ra-
t i o n c f u i m e t v e g c t a t i u a cíTct plmeSjdiceret q u i d é quod
v n u m c f í c r p l u i a , & p l u r a e í r e t v n u m , q u o d eft impoffi-
b i l e ; quare patet q u o d vna & cadeni eft i n genere: plurcs
a u t e m differentes fpecic i n diueifis f u b i c í t i s , Vegetati-
v a durat per fuamfpecificam d a t a t i o n e r a : fed q u í c n t i n -
t e i i e é l u s d e q u o d u r a t i p f a , c ü r a í u u m f u b i e d u m i n quo
cft.fitcorruptibile; fed recordatur cictncntatiua dequa
durat: l í c u t f l a m m a i g n i s i n lampadeexoleo. VegetatU
ua cftpotens perruam f p c c i f i c a t n p o t e ñ a t e n i j i n q u a o-
mnes poteftates vegetabiles p l a n t a r u m & a n i m a l i ú funt
plantatae & radicara;. Vegetatiua haber i n ñ i n d u i n , c u m
q u o q u o d i i b e t vegetatiuurn fehabctadfuamoperatio-
x i e m j f p e c i í í c á d o , h a b i t u a n d o fe defuo f p e c i í i c o h a b i t a ,
fitu,quantitate,quaiitate&huiufmodi. Vegctatiuaha-
ber a p p e t i t u r a , videlicet v t h o c q u o d eft elementatum,
fit v e g e t a t u m : í i c u t vifus q u i habet appetitumadhoc
q u o d eft c o l o r a t u m & p e r ipíuin fit f e n f a r u m : ipfc quide
appetitus cft generalis ad omnes appet itus q u i funt in ge-
nere vegetarme. Vegetatiua eft de v i r t u t e habituara,
quantificarajqualificara>aílicuata!&c. vt patet i n planta.
N a m i l l u d q u o d e u e n i t eiper pcricrram,aquam,acreni,
i g n c m , i n q u o eft plantarajtranfraurat per fuamfpecicmi
& h o c i d 2 m f a c i t p e r c i b u m & p o r u r a . Adbucvegetariua
h a b e r v i r r u t e m i n plantis,de q u a m e d i c i habent experi-
e n t i a m . V e g c t a t i u a r a d o n e v e i i t a t i s Y e r c v e g e t a t & ve-
ras coa-
DE NOVEM SVBIECTIS. n9
ras conáitiones habct, fcil.ve.ramfubftantiam,qualita-
tc[a)SíC. íine qmbus i n vcricacc fuá n o n eíTct plantara.
Vcgctatiua habcc d e l e £ t a t i o n c m in c o n f e r u a n d o f u u m
e l f c i n u l t i p ü c a n d o f u a m fpcciemjVt a p p a i e t i n p l a n t i s ,
qUXgcncranc q u a n t u m poíTuntcuitando n o n cilc. V e -
g e t a t i u a c f t r a d i c a t a & p l a n t a t a i n differentia, v t p l u r e s
Ipecies fintdefuo genere: fed q u s e r i c i i u c l i c d u s , quaeeft
ciufaquod viridis coloreft gencralior i n p l á c i s q u a m a -
lius color; vfquequo recotdatur terram & aquamquae
cotnponunt viridem c o l o r e m , i n quibus m á x i m e planta
eft tadicataj&numcata.Adhuc m i r a t u r i n t e l l e ¿ l u s : q u a -
re ficulnea n o n generar fuperficiem durara f r u d u s fui,íi-
cutfacitnuxs&quarcrofa haber e o l o t e m r u b e u m , & l i -
lium albumj fedrecordatui inagnitudinera racione c u -
ius differentia eft itfagna. Vegecatiua haber c o n c o r d a n -
tiam ad hoc, vt fuae fpccies conacniant Í n t e r íc i n a l i q u i -
bus rebus; í k u t concordanr p i p e r , & a l l i u m i n caliditatc,
laduca quidem & c u c ú r b i t a i n f r i g i d i t a t e , S í multx res i n
eodem c o l o r e , f u u & h u i u f m o d i ; S c h o c i d e m devegeta-
tiua,qua cftin animalibuSjpoteft áici fuo m o d o : vegeta-
tma quidem femper fcquicur vegetando m a i o r e m c o m »
plexionem f u b i e i t i i n q u o c f t . C o n t r a r i t a s eft f u b i e f t u m
in quovegetaciua eft p l a n t a t a , v t c o n t r a r i c t a s f i c csufa
torruptionis: f i c u t c o n c o r d a n t i a e f t caufa g e n e r a t i o n i s í
fed quaerit i n t e l l c ¿ l u s , q u x eft caufa quare realgal intcrfU
cit animaljtricicutn a u t c m i p f u m v i u i f i c a t j & q u a r c a l l i ú
Sccucurbitaecontratiantut: fed recordatur m a g n i t u d i -
netninquacontrarietas vegetationis eftplantata. V e -
getatuiaeftprincipium,inipfaquidévegetansiiuc com-
pofuum t r a n í m i u i t vnam fpeciem i n a l i a r a , & f o r m a i n
ipía vcgctatiua eftahud p n n c i p i u m , i n q u o c o r a p o í i t u m
tranfmutat f o r r a a m n o u a m i n fuam a m i q u a m , S í m a t e -
nam n o u a m i n materiam a n t i q u a m : & h o c p i o p t e r f i -
n e n i j v i d c l i c c t v e g e t a t ú , i n qnoIpecies í i t g e n i t a & m u l -
"plicata. Vcgctatiua eft m é d i u m g e n é r a l e exiftens intez
e l e m c n t a t i u a m & f e n í í r i u a m : ficuc linca i n t e r d u o p u n -
â; vcgctatiua quidem in ipfa elementariua eft inferta &
plantata; í c n f u i u a autem in ipfavegetatiua; & q u o d fen-
fitiua cftfinisjideo eft fupravegetatiuam,&influuei,&
M0 N O N A P ARS
r.cgetatiua refluir feníitiaefeipfam cü Can principiis fpc.
Cíhcis: & i d c u c o q u o d i p í a vcgítcatuxacft,ilip.aelcaien-
t a t i u a m i n f l u u , & d c m a u a u u a r c f l u u vegccatiue. Et
i n ifto paflu cognofcit mcclledus, per cjuem modum
plant;s & animalia vmunc & nutriunturj&crefcuscpet
vcgetatiuam , & de vt-getatiua & per clememanuam &
á e c i e r a e n t a t i u a ; &iftcc]u,idcm palTus eft vtilis medico.
A d h u c cognofcit í n ; e l i c d u £ , q u o d a i b o i eft m é d i u m Se
f u b i c f t a m íiue i n í t e u m e a t u m i n que & c u m quo ve ge-
taciua haber fuum a é t u m ; & l i m i l u e t í'ua p n ü c i p u ha-
bent a d í a s fuos: íicac aqua intrans a h q u o d vas per ali.
q u o d fbtamen i l l i u s , & exiens i l i u d idem vas per ali ud
f o r a m e n ciuCdcm ¥ a f i s , & h o c p e r m o d u m generationis,
& e o r r u p t i o n t s i & p n u a t i o n i s . I n vcgeraiiua finishabet
, fuas fpecies i n fecunda figura, i n á n g u l o de fine deíigna-
eas. Finis priuacsouis eftín vegetanua caufacorruptio-
ms: & t r n í i r i u a & eleraenratiuafunt r e r m i n i vegeratiue,
i n quibus ipfa vegetatiua icrroinatur. Fmis perfedio-
m s eft o b i e í t i i m & fubieclum ipíius vegeratiue. i n ve-
getatiua p l a n t a r m n vna planta eft m a i o r altera:fimili-
t e r i n v e g e t a t i u a a n i m a l i u m , v n u m a n i m a l eftmaiusal-
t e r o : n a m vnu- leo eft maiOr altero leonc vel alioamma-
l i ; ficor capra l e p ó t e , & h u u i f m o d i . R a t i o huius eft,vt
vegetatiua i n m a i o r i t a t e p o í E t eífs plantata.Ethoc quo
ad m a i o r u a t e m decem praedicamcntoium & pnneipio-
t u m huius artis. Sed m i r a t u r i n t e l l e d u s , q u * e ñ caula,
quarc vna magna a t b o t e f t i n porentia in vno paruo gra-
n o : fed recordatur f c i m i l i a m ignis exeuntem a lapide,
h o m i n e percutiente ipfum lapidem cum chalibe; qux
quidemfcimiUa magnaflamma cftin potentiarefpeáu
materia: euanieatis. Adhuc m i r a t u r intelledus,quarc
maiores f t u é t a s i n eadem arboreinueniuntur,cura idem
funt fpecie;& í i m i l i t c r p o t e f t q a a e r i d e f o l i i s : fed recorda-
t u r quaeftioncm praelibatam f c i n t i l l s , & i n continenti a-
p u d c u m foluta eft ralis q u x f t i o . I n vegetatiua eft cequa-
i i t a s , n raultae plantas p o í í i n t efle aequales perfpeciem ,&
í i m i l i t e r m u l t a ali a:{icutiftc Ico Salle l e o , q u i funt aequa-
- l e s p c r f p e c i e m . & f i n n i i t e r pipet&-¿llium funtsequalitec
i n g r a d u c a i i d i u t i s j & m u l t a p o m a i n epdem pomano,
DE N O V E M SVBIECTIS. 2,51 '
ygfunt squalia i n odorcâporc, colore, Schuluíimodi.
¿ ü c a u t c m e í i s n o n p o i í e E r n i í í vegetariuaina:quaiitate
cíTet plantara & radicata. D e miuoricate cjuidcm vcgc-
tatiaefic p o t e í t d i c i , f i c u t d e eius m a i o t i t a t e d i d u m c f t :
nam relaciuc fe habcmr. Vegetatiua vero reducibiliseft
per minoritatcm ad n o n etícjeo quia ele: & n o n crac a n -
lequain crsata fui líe t.
De vegetatmaper regulas d e d u ü a .
P Er regulara B . q u a ' ñ t u r , v t r u m vegecatiua fie p o t e n - De êge-

t i a f e u f a t a t E t r t f p o n d t n d u m eft^quodficjaüqualite!: taima.
ndeheeriecundum c o n i u n d i o n e m í i u e d o m p o í i t i o n e r a fer regtt-
t¡uam habet vegecatiua c u m íenfidtía i n í u b i e c t o i n opio I M C L S Á H - '
eft. Et alio m o d o per vocera í i c u t a f f a t u s q u i n o m i n a t <?•«.
eam; &,peraudicü q u i a u d i t n o m e n í u u m . A l i i vero fen-
íusipfam f e n í a r e n o n p o í F u n t . E t i n ifto p a í f u c o g n o f e i t
intcllcdus, q u o d a í f a t u s eít fenfas, poftquam fenfat luu.
obiectum & d a t a u d l i u i audibilc. Per p r i m a m fpeciati
regula: C. qureritur, q u i d eft vegecatiua \ E t refpoudcndu
eñ,quod eft p o t e n t i á t r a n í i n u t a n s v n a m fpeciem i n alia:
íicutiu aniraalibus i n quibus t r a n í m u t a t c i b u m i n carne:
& in p b m i s elementatiuam i n femet ipfam. Per fecun-
dam fpeciem quarritur, vegecatiua q u i d habet i n fe ? E t
refpondendum eft, q u o d habet íiios correlaciuos,ex q u i -
bus eft. E t cura quibus habet fuasoperaciones,videli-
cec cum vegetatma, vegetabiii & vegetare. N a ra in fuo
vegetabili vegctatomniavegetabiliaperegtina;ficut fen-
fitiuusin fuo íeníibili fenciat ornnia í c n í i b í l i a p e r e g r i n a
adhuc, & ficut c a k f a d i u u s i n f u o c a l e t a ¿ l i b ü i calefacit
omnia c a k í a d l i b i l i a . Per terciara fpeciem quaetitur,ve-
gerariua q u i d eft i n alio ? E t refpondendum e f t , q ü o d eft
in fenfuma fundamencum : inelemenrat'ma autem eft
í u n d a t a , & i n prardicamentis eftidem q u o d eft, videlicet
cftpats fubftancialis ipfms f u b ñ a n t i s e i n qua e f t j q u a n -
tuate q u i d e m vegetatiue exiftente fu p í a q u a n t i t a t e m
elemematiue : & fie poteft d i c i de fuá quantitate. &
r e l a ü o n e , & c . E t i n ifto paífu cognofeit i n t e l l c ¿ t u s ,
q u o d vegecatiua eft a k i o r poecncia q u á m e l c m c n -
tatiua : í'ed d u b i t a t i n t e l l e d u s , v t r u m r c l a ú o fuá
t5i N O N A P A R S
fit acciáens vfquequo recordatur luam rclationemfulj.
Itaucialemhabentem relationem accidctualcm exiften.
tem ei inñrumenturn)& habitum cum quo agit in fubic-
¿ t o i n q u o c f t : íicut iubftancia qua; cuín íuo accidente a-
git. Pcrquavtamfpccicm quarritur, vegetatiua quid ha-
bet in alio? Etiefpondendumeftjquodinfubftantia ele-
mentatiuaehabetfuamfubftantiamt&inquantitateelc-
mentatiuaehabet fuam quandtatem,&fie de aliis pisedi-
camentis: & i n ifto paífu cognofeit íntellcá:us perquem
m o d a m vegetaciua i n clemenraciua eft affituata & col-
iocata. Per priraamfpecicin regulasD.qiiasntur,vcgcta-
tiua de quo eft ? E t reípondenduiti eft, quod cft de fu»
ptincipiis fpecificis cum quibus agit. Pev fecundara fpe>
ciem quíeritur,dc quo vegetatiua cft ? E t cft dicendum,
quod eft de fuis cotrclatiuis. Per terciara fpeciem quse-
ricut, vegetatiua cuius cft?Et refpondeadum eft,quod eft
fubicdli in quo cft: íicut pars quse eft fui totius, & inftru-
mentumagentis. Vegetatiuaenim eft paí animahscum
quaipfum agit& viuit.Et fimiliter planta. Per primara
fpeeiem rcgulx E . quacritur,vegetatiua quare cft ? Et rc-
fpondendum eft, quod cft; quia cft ex fuis partibus con-
fubftantialibus conftituta, videlicct dc íiiiscorrelatiuis.
Perfecundam fpeciem quasdtur, vegetatiua quare eñí
Etrefpondgndum eft.vt fuvegetatum&vtviuanutna-
tur Sccrefcat-, & in gencratione vnam fpecic in alia tranf-
mutet. Per primara ípeciem regula: F . quacntur, vtrura
vegetatiua habeat quantitatem conrinuara in fubiedo
í n q u o e ñ í E t r e f p o n d e n d u m eft , quod íic: vtpoífueíTc
in continuo motu. Perfecundam fpeciem quaeritur, v-
trum vegetatiuahabeat q u a n t i t a t e m d i f e r e t á m ? E t rc-
fpondendum eft, quod fie: vt poífic c ü e in motu fucceífi-
uo. Sed miraturintelledus perquemraodumpotcftha-
berc in fubiedo qirantitatem continua & diferetá; quo-
ufque recordatur quod perrefpcftumadfiam cífcnciam
eft in continuaquantitate, & per refpedum ad correlati-
u o § , habet quantitatem diferetam. Per primam fpecié
tegulae G . quaeritur, vegetatiua qua propriecatem habet
proprie? E t eft dicendum, quod lUamqualitatem gene-
ralera, á qua defeendunt qualitates particulares: ficut
caliditaí
DE NOVEM SVBIECTIS. ín
calibitas piperis, & alit)&c. qua; dcfcendunt a caliditatc
generali: & íícuc frigidicas laducae Sccucurbicae, quse de-
Icétiuntágenerali f l i g i d i t a t c & c . de cjua g e n c r a l i o u n l i -
tate e k m c n t a ! i , j f prietas propria ipfius vrgctatiue eft ds-
r i u a t a : í i c u t a gcnerali q u a n t u a c e e k m e n c o r ü deriuatur
quantitas vegetaciue j g c n c r a k m q a a m i t a t e m fiücpro-
prietatem vegecatiac dicimus eíTe cranlmutaciouem v-
niuiíubftantisem aliam. Per fccun.iarn i p e c i t m quacri. ^
tur, quid c f t q u a l u a s a p p r o p r i a u vegetaciue í E t c f t rc^
fpondendum, q u o d vegetatio f a d a eft i n vegecatis pee
mocum coeli effectiue: licúe viíio lapidis q u x cíl per a c c i -
dens. Per regulam H.quarrirm^pcr quem moduro vege-
tatiuaconíiíiu i n temporc ? S e d h i c í r a p e d i t u s eft i n t e i -
k d u s a d rerpondendum q u o u í q u e recordatur elcir.cn-
tatiuaác]ua vegetaciuainfluxa eft, cum q u a r i c c ó í i f t i t i n
tcmpoic & i n m o t u : ficuí per i p í a m conhftit i n q u a n t i -
tatc.qualitatc&c. R a t i o h u u i s e f t . q u a i e c f i e n t i a c k m é .
t a t i u a e f t p u n ñ a a l i s & ! i n e a l i s : eflentia autem vegícaci-
u c n e q u á q u a m , & h o c per regulara C. D . K . fígnificatum
cftbeneimuenti. Per regulara í. q u í E i i t u r : vegetatiua
vbi vegetat v e g e r a t ú ?Ad q u o d rerpondendum eft,quod
in fuo vegetabili i n t r i n f e c o & ei c o n f u b f t a n t i a l i , e x t r a
quod & fine quo vegsrare n o n poteft: íicuc c a k f a f t i u u m
extr, fuum c a l c f a d i b Ü C j C a k b c e r e n o n poteft Locus
quideravegecatiuc c í t c o g n o f c i b i í i s per regulam C . D K .
Ipfa vcrovcgstatiuaattingit fubftantiara ,eo q u i a p a r t i -
cipat cum eaper concadura. Per primara fpeciera regu-
la K q i m i t u r , vegetatiua q u o m o d o vegetar v e g e t a t ú í
Ercftdicendum , q u o d vegetat per i l l u m m o d u m quera
habet quo ad fuos correlatiuos: vegctatiuus naraque p o -
nit in íuo vegetabili i n t r i n f e c o f o r m a & m a t e r i a m , q u x
cueniunt ci de cleracntatiua. E t i n ipfo vegetabili m u t a t
fuam í u b f t a m i a m i n a l i a r a , vegetatiuo expoliante f o r -
raam & maieriara ab clementaciua, veniente ab ea. E t
« i l l i s i n d u i t vegetatiua ipfa vegeratura n o u u m . Sedad
iftum m o d u m c o n c u r r u n t m u l t i m o d i , videliect m o d u s
proportionis,modus generationis,corruptionis,priuati-
o m s ) & a u g m c n t a i i o n i s , & h u i u f m o d i , iraponendo par-
»cm i n parte; & partes i n t o t o , & e c o a u c r í b J & c o t o tranC
i44 N O N A PARS
m i t t c i i t c faam í i m i l i t u d i n c m fu o a í i i m u l a t o . pet fe<
candara fpeciem K . quoetiEur, eum quo v-egetatiaa ve.
getat ? Et refponderidum c í l , q u o d VÉ Pluff> ctinj
ibis propriis corrdaciais, ítíiücet vegetad
& vegetare, q u i f u n t e i c o e í l e n t i a l c s . N
i n ÍÜO vesetabili i n t f i n í e c o , vegetat orn regetabi]ia
peregrina mediante vegetare. Adhueve! cumprin*
cipiis b ü k )onu guitadine.
E t harc q i íant.
ipfarnultí ;ípi.adi.
ci ooteít.i
Deoi íeínentatma
D e úil-a- | J i-ementa- n qua e i e r a e a í a uitraní

íéo Jttbic- fflir..v corn po ¿it :onem)&-exiltuni iibelementiSi Elemen-
¿io^faL tatiuaeft poti nda b o n a : n a m ieipfu corporal:a eflent
¿eeleme- o c i o Í 3 , & den a t a a f a o í f i n e a d < léfiintí & mundiis nul-
lam haberet 6eife£líGnero. 1 ideo q u a n t u m tftbona
ferpitu- t a n t u m eftra inurfi. Elementaauacft
a f t . t de* magna poten: n magnitudinemambit
m u k a , & fu; va ma gnificat fuam bo-
nitatern & d cinen tatiua durar tanto
q u o a c o t r u } 5 t o vno e í e m e n -n e d i a t e & p r o t i n ge-
ncrataliod, llis cius fpeciebus d í í t e i e n d b u s , n e q t i e e o -
l u m condit iibus,co quia nuilurn e l e m e a t u m cft cor-
ruptibile/p ad .Hjarn cíTehtiam. Elena etica tiua efe po-
tensperrfua ' ü! ;tem, fecundum id q u o d e ñ ,
& agendo fecundum i d q d a g i t , quas q u i d e m poteñas
el i n a l i q u o n o n tkfigitt .lementariua ckíim ficpoteft
c l e r a e n t a r e c l e n T r í n u t a : i í t v e g e r a t i u á vegetare vege-
tata,&-íeüntma^ícaiir- ca , SC UTU inatiua imagt-
n a r i imaginara: E l c n i « G t a d u a abec i n i ü n i t u m gene*
r a l e m . a q u o defeen-dit i n í l i n f t u i p e c i c r u m j & a b iiiisin-
ñ i n í r u s Scindiuiduati & c l e m c ! i defeendunt.- E t d e
ÍÍOC c x p e r i r a c n í u n i habemus i n uatuor temporibusan-
ni,videlicet m v e r e ^ f t a t e ^ u t u m n o & b y e m e : i n q u i b u í
elementatioa habet diuerfas operationes. E t e d á i n qua-
t u o r regionibus, videl, i n o d c í i C e , & o c c i d e n t e , mcriáic
&íep ten-
DE N O V E M SVBÍECTíS. a?5
^ fsptentrione. E t hoc í d e m dici p o t c ñ de vita p l a n -
rarljlin & a n i m a i i u m . A d h u c h a b c d n i t i n c l u r n repericri*
¿ j v i t t a t e j n p l a a e t a r u m áioóbuaefphaeíae, £ t i n i ñ o p a f -
fucogoofcit i n t e l l e d u s e a u l a m , cjuare c ] u o d í i b c c c l c a i c .
tuinagu perfuam fpecicm. Elemencatiua babee appcti*
tum adelemcrnanclum elemen tata,racione cuius appeii^
luscicinentaintrancmixcioiiciri; ( k c o m p o í m o n c m vno
elemento h aben te appesitiim fuifuin, alio autem deor-
fumiVtipíafubelementaosexiñerepoffit.Et t n i ñ o paila
coffaoícu'.HtclictStus, q u i d d t cauía m o t u s e l e m é t o r u n s
generando,corrurapeado Se priuando. Eleracntatiua
habet gerieraíem v i r t u t e m , á q u a d e í c e n d a n t fpeciaíes
vinutes c k m c n t o t u m j q u s q ni d c rn v i r t u t e s í LI nc fa rul a-
¡íienta virru.ibus vegetatis & í c n l a r i s . . V c r u n t a m e n fuá
vinasquandoque e ñ defediua per ir¡or¡ííii'uoíitatf.s cau-
facas ab eleinentorum contrarictatibas. E l c r a c u i a d u a
habet veras c o n i l u i o n e s , v í vnafpeeiesnon fe t r a n f r n u í e t
jnaliam fpeciem E t i n ifto paíTu A k h i m i f í s e dolet & h á -
bentoccafionera flendi. Eieiner.ratiua h a b e t i i a t u r a l c m
delcdatiobcffi fie e l e m e n t a n d o , ficut haber vegetatiua
in vegetando, & f e n í i t i u a i n f e n t i e n d o j r a t i o n c cuius ele-
ineritatina magnificar & m u l t i p Ü c a t adtus fuos q u á t u m
potc'l.vt fuá elementara i n magna d e l e á a t i o n c e í T e p o C
fint. Et m i ñ o paila c o g n c í c i t i n t e ü e c t a s , q u i d cft c a u í a
inceníi caloris1faporis,&colorís & h u m f m o d i . E l e m e n -
tatiua per íuatn differentiam habet d i u e r í á CabicSta., t a
cjuibus eftdifFufa: íicut i n quatuor m a í l i s quae fu t u obie-
¿h lenfuum: í i c a t i i t a flamma,iíte a e r ^ Ü u a q u a j i i b terra
cjuibusvaraur. I t e r u m c l e m e n t a t i u a e f t i n n i e i a l l i s , p ! á -
tis&aaimaUbus,non q u o d i n ilMs ipfa fie o b i e f t a m fctt-
fibus:Scd t a n t o m i m a g i t í a t i o n i & i n t c l i e d u i . E t ifto p a í í
fucognoícit i n t d l e f t u s j q u x fuit caufa i l l o r u r a P h i l o f o -
phurutn d i c e n t t ú e l e m é t a noneiTe a £ l u i n elementisded
tancú ipfa i n illis cííc i n p o t e n t i a & v i t t u t e . E í e m e n t a t i u a
tationefuce cocordantiSjfinis, raagnitudinis, b o n i t a t i s ,
poteftatis,in{Hndus)appetitus,&viriuris,in e o r ú d é m e -
tatís eftremiíía & c o n i r a é l a , n fíat temperaraentum i n -
tcrquaíicates contvarias,aquamordeme i g n e m cura fuá
íiigiditat£i& igue a q u a m cum iba caliditate j & aere fies-
i5« N O N A PARS
r a m c n m fuahutniditare; & térra aerem cumfuaííccita,
te,vteleiT>cníañv!apoiTitgenerarc(jkmétacum,eIemea,
lando: íicut digcftiua digercrc d i g c í l u m j & faber mollifi.
care feirum c u m c a l i d i u t e , ve fiatcíauus: & i n ií\0 paifu
cognoíaiintellc<tl;us,quodconcordantiaf.ftcaufagenc.
rationis in clemcnratis. Elcnscfttatiuaeft excoutratiis
quaiieatibas habituara iSiallituaca, videliece ex calidU
tate.frigidiiatc, h u n u d i t a t c ¡k íicciratc,leuitate,ponde.
roíuatCjiancacc&dsnfuatCjVccontrarieras íit caula cor.
ruptiomsinclemcntaiis. I n elernenraciuafuncquacuoc
principia; elementans cnia) eftvnum principiara effick
fnsjfnictendo formam in m a r c r i a a v e icuaacurfinis.vi.
deliccrclcincntatum. Adhuc concurranr inhoc princi-
pia haius a r t i s J f c i l b o n i t a s . m a g a i t u d o ! & c . & e á a m mo-
tas coeli,qui caufar in i nferionbus m o t u m elementatiuc.
Amplms in ipfa eleraentatiua iuiudcccra prxdicamen-
t a , i n quibusipraeftdiíFura,& funiliter regulshuius ar-
tis. Principia verofantinte]Íediua,raasim6.obieíiiuc,
regala: autern fubicdiuc loquendo coraparatiua: & ia
ifto p a ñ a cognofeit inrelleftas^jiiod principia obieótanc
o b k í t u m elementatum, ¿¿regalas fuftinendllud. Ele-»
mentatiua cft m é d i u m e x i f t e n s inter clcmcnraíimplicia
& elemcnrata,íicut fenías particulares exiftanttnter fen-
fumeommuncra Scfenfata. E t i n ifto paíTacognofciria-
t e l k í t u s m o t ú e l e m c n t a t i u c , a cjuo cfiinfluxusj& á quo
eftrefluxus; & in quo fubieda c ñ diícutfas. finis cle-
mentaciue efthabere &gcncrarc elementatum , in quo
qmefcatvltra quodelcmcnratiua nulium appetitura ha-
ber. Si cnim appctcretaliquid aliad vltrafaum ciernen,
tatum; iam fuum clcmei!tatam non eirctfaus propias fi-
nis: & fie plus quicfccrct in hoc q u o d non egreditur a fuá
n a t u r a , q u a m i n h o e q u o d egreditur,&fabcrplus quic-
fceret in clauo fabricaco, quam in fuo filio generare ab
eü; & leo plus quicfceiet venando, quam fuum firailem
gencrando,quod eftimpoíTibiíe quarepatct, quod finis
elementaciuc eft habsre & generare eíemétum,Yt in ipfo
quiefecre polTir. E t in ifto paila cogriofcit intelladus,
quod fie quiefeit clcnientatiaa in elcmentato,ficut vege-
tatiua i a v c g c t a t O i & f c n ü t i u a i n f e n f a t o , &iraaginatiua
iftima-
DÉ N O V E M SVBÍECTIS. ijy
iü jfflíginato}&ii.£el!e¿tusminccne<ao. E l e m e n t á t i ü á
e^jfl lubicdo raaior qao ad vnam qualicatcm, & n o n
quoad aliara :íicut in pipcie eft maiorquoad calidita-
temûaitlqao ad licciutcm. Adhucquoad liccitatenl
magisquamquo a d h ü r a i d i t a t e m . Item rriagis quo ad
hamiduatcni,quara quo ad fngidicacera. E c in ilto paf-
fucognoícit)nfeilectusspcrqucra m o i u m m a i o n t a s í *
lerticntátiue eft fubalternata ÜI í u b i e é i o in q u o e í l ; v e -
nmtamcn íicundumi«uencute£ti & í c n e d u t e m ñ o n c í í
^ciuam elementatiua maior cft iu medio quamin excre-
niitatibilsjvicicjicet in medio secatis quarrtiniuuentuttí
&tcnectatc:ficutfolqu¡ maior Sccalidioreftincaliditate
in mcridie quam in mane & íero c í F e d i u e . E l e m e n t a t i ü á
in sqtíaütaté cít aíiuuata. Elementa naraq; squalcs eC-
fentiashabcntper qisátitatem, v i p i o p o r t i o p o í I i r c í T e i i i
demécatis; vtifla rola & illa tofaílnticqualcs ittfpccic, &
íiódsaliis luomodo. N a ra alias vnum ciernen tum cor*
tumpcCaliudclcmeiicum perellentiam & naturam. A ü t
vnumelemcnmm tranírnucaretaliud infuáraéíTentiamí
ficutfi roíártanílnucaret liliú aut violam infuá effenti^.
ülementatiua in rainoiitatefft aífifuata, eo fuaprin-
cipiaprimitiua fuetantde inhilo deduda S e c i e a i á : iteni
clententatma feemuiumquod cftin minoriciementato,
efíquüddeminoít q u a n t i c a t c . & c . h a b k u á t a &áflítüat2í
De elementatiuaper regulam dedu£ta<
Q |Ví5ritur,vtrum elementstiua difícrat ab elementis &É eêm,

pereíTentiamíEc rerpOndeñdueftquodnontqi-iod "tétitatt*
íliffmtenÉ pee e í í e n t i a m , iam elementanon haberent uttferteie
í u b i í d u m i n quo cffent corapofíta; n e q u é e l c m é n t a t i ü á gu^*m
ctTeíá gcncrante,fed ácfcaíice, & q u a l i c a t e s e l e m e n t o i ü Aeduíidi
ntutarentur in nouum fubiedum, fiem calidítás i g n i í
« u « cftin lapide, non eíTct cadera pecfpeciera cura cali-
«itateignis quaeft in fpbxra ! g n i s 3 q a d d c ñ impoíribilc,<
ficut humanitas quae non dinert ab a n i m a ^ c o r p o i c , .
píóut c o n i ü n g u n t u r ; h u m a n i t a s enirtr ex iftis éft,non a u -
icmcxTnotantürtt. Per primara rpeciem reguíaeC qaa:-
íitur, quid eft cléffientatiüa? E t r e f p o n d e n d u t ó eft,quod
Tua diífiniño ianí fupenus cft data. Per fecundara fp¿-
í U m íjuaeúcur , ckmcntatiua quid habet in fe cífentiató*
N O NA P AR $
tcr &rabftátialiccc; E t d i c e n l ú cfc,ipfahabct fuoscorrci
í a t i u o s . c u m quibuseft, & e x q u i b u s agit i n clcmcutatu
videl. i n lapide, ñ a r n r a a j p i a n t a & animalibus. Per teitií
fpeciem qaxruur,quideíl:in alio? E t eft d i c t n d ú j q u o d
«cft i a clemcntis i u í u - u m c n c u m cura quo i p í a e l e m e n u
agunr inclcmentatis. A d h u c c f t i n d e c e m prsedicamcn.
•tis i d q u o d eftj& eft i n vegccatiua f u n d á m e n t ü m . Adhuc
c ñ c k m c u t a t i u a in potentiaignis iraaga infinitacis Se
ternitatis D e i i n q u a n t u m ignis, íi haberet lignainfinita
ôraburerct i n ñ n i c c & a é r e m e ; íed quianonhabec, ilU
potencia r e m a n e t i u d i f p o í i t i o n e t a n t u i T ^ & e í t finita dif.
fecen te infinita materia. Per quarcam fpeciem quaritur,
q u i d babee i n alio ? E t eft d i c e n d u m , q u o d habet in fub-
i e ¿ t ü i n q a o c f t / u a r a r n a r e r i a m , & í u a m formá,&quatt-
u c a t c m ) & q u a l i t ; u c m 1 & fuam m o t u m , & h u i u í m o d i : 11.
c u c i n p l a n t a & i n a a i m a l i . Per primara fpeciem regula:
D. c ¡ u s r i t u r , elemenratiuade quo cft? E t cft diccndvrn,
q u o d eft de íius principiis p r i m i t i u i s i n ciernen tatiuis po-
fuis&ccxillisprincipiiSjVtcxvniuctfali materia &vniuer-
f a l i f o r m a f i c u t c l e m e n t a . Per fecundara ípecism q u « -
r i t u r , elemenratiuade q u o eft? Et eft dicen dum , q u ü i
e ñ de fuá fpeciaca forma & m a t e i i , aut c ñ ipfis agat per
fuam fpeciem e i e m e n c á d o elernencata. Pertertiamfpe*
ciem q u s r i t u r j é l e t t i e n t a t i u a c u i u s e f t P E c eftdicenduia,
q u o d (ubiecli in q u o eft: ficut pars qua: cft fui torius; vt
p a t e t i n planta q u ^ generando e k m e n t a t a l i a m piácam.
Per p r i m a í p e c i e m r e g u l í e E q r i t u r , elementaciuaquate
eft r A d q u o d dicendurn eft¡q» eft eo quia ex clementis eft
compofita. Per fecunda fpeciem rcgulsE.qoaericui.eis-
mentaciua quarc c ñ ? A d q u o d dicendurn eftjVt per ipfam
elementata íinr. Adhuc v t vegetaciaa,fenfitiua ácimagi-
natiua ab ca íiue fundats, n u t i i t x & genitar. Per pri-
mara fpeciem r e g u l x F . q u a e r i t u r , v t r u m elementatiua
Babear q u a n t i t a t c m continuara ? Etrcfpondendum eft,
q u o d fie: vt lúa c o n t i n u a quantitas fit genus ad quanti-
t a t c m indmiduorum,quae i n i l l i s f a n t lineatcc & fubften-
tatae. Per fecundara fpeciem qüaeritur, v t r u m babear di-
feretas quan citates? E t rcfpondendum eft, quod fie: vt in
indiuiduis elementaús habentibus diíFercntcs quantita-
tesin
DE NOVEM SVBIECTIS.
ftíjníiiamero:&quanti:asfuáeftpun¿lualis,ct)quiacft
tx quatuor ckmencis c o n i u n í t a & conftituta. Per p t i -
mam fpeciem G.quseritur, qualiseft Can. propria quali-
t a s í E t r c r p o n d c n d u m e f t , q u o d illa q u a m habecper fuá
propria elementa, íicuc cholera qu2eettelementata,cui
calibitas eliluapropuaquahcas. Per í c e a n i a m ( p e c i e m
teguíoe G. cju t r i t u r , quaiis cíl appropiiata qualitas? E c
cü diccndum, q u o d í í c c k a s e f t e i appropriataqualitas»
Nam a térra iccipic íiccicatcm; & fie de alüs complexio-
tiibusprocer caliHicatera/ccundum q n o d a diueríís reci»
piteas. Per r e g u l a m H . q u s r i r u r . e l e m é t a t i u a per quem
rnoolum c o i l f t u i n !ctT)pore?Ecrefpondendum eft, q u o d
coiiftic m tempere r e f p c í t u n u n c i n quoeft. Adhuc c o a »
fiihc m tcrnpore mediante m o t u i n quo tft,augraentaa".
do,a 1 cernando í'ubieéhim i n quo eft, a b v n o loco inalce-
íum matando; & per regulara C. D . IC. Per regulam I , :
quxritur, eiementaciaa v h i eft? Éc r e í p o n d e n d u m cftj
quoJ ia elcmrncatis: & h o c l a b i e d i u c ; n o n a u t e m íicuc
virus i n colorare o b i e ó l i u e : q u o n i a r a n i í i e l c m e n t a t m c
effitih e l e m é t a t O j í a m qualitates n o n e í f e n t i n ciernen-
tato,aut cSent finc'fubictílo, q u o d c f t i m p o í í i b i l c ;vcpa-
tét in flararaa i n qua eft caiidicas: & i n glaeie i n quaeft
f n g : d a a s , & l m i u í m o d i . T a m e n hiedubicat i n t e l l e í l u s ,
vtrum i n í'phxra ignis íit íiccicas terrae & f r i g i d i t a s aquac,
cum fint de elementaris i n f e r i o r i b u s , h u m i d i t a t e rcíl-
ftetue&conrrariante íiccitati terrq,&caliditare ignis fri-
giditaci a q u X j V Í q u e q u o ipfe recordatur, quod u omnia
elementa n o n cfTcnt in fph era i g n i s , ñ e q u e in qualibet
fphseracuiuilibet c lera en ti a l c e r i u s e í T e t d e f t r u ó t a g e n c -
íalis m i x r i o e o r u n i ; & per conlequens mixtiones coruai
particulares i n elementatis. N a m a d d e f t c u d i o n c m v n U
uerfalis.fequitur d e f t r u d i o p a r t i c u l a r i s . I t e m f w g n i s qul
eft infphaerafua calidas peí fe ; & íiecus per terram eflec
fiecus per fe: adhuc acr q u i efthumidus per fe, Sccalidus
per i g n e r a ^ f f e t calidas per fe: amplius aqua qua? eft i a
fphiira fuá frígida per fe & h ú m i d a pera'érem,cfl'et h ú -
mida per fe: & í í m i l i t e r térraquaeeftinfphaera fuaficca
per fe & f n g i d a p e r a q u a m , e í r e t í r i g i d a p c r f e , & f í c c í r e n £
d u » qualitates euiusUbetelemcnti i n genere. Sic duse
%t& NONA. PARS
c a i i á i t a t e s i n i g u e , & duae huraiditates, & dugc f á g i d i t a .
tes,& duae ficcitates,du£e igneitaies, d u x a e t e k a t c » , du«
a q u e i c a t c s ^ d a x ieireicatcs,& per c o n f í a u e n s o d o ele,
m e n t a , í l c u t o í t o quaiieaecs q u j e f u p r a d i ü a e rotu,qiaoc{
cft a b í t i r d u m dieere; fícuc eft sbfui'dum dicerc duas aibe.
d i ñ e s i n genere}& duas vcgecat)oncs,&duas fenfaciones.
A m p l i a s dice deftrutlusappeut;us naiuralis.eo quod no
haberet o b i e d í u m : nam ignts¡ vnus n o n apperctet ahum
Í2nem,nequeignisappct,ei:ct t s r r a m j p o í t q a a m perfecf.
(tz fíccus,&fic dealiiselemcntis p o t c f t d i c i í u o m o d o i S c
ed'et dcftrufta appropriaca qualuab j & c ñ a m fecunda
ípecies regufae G. figniíicansillam qualitatem. itemin
cllcc d c f t m d u s motas habens appcacum furfnm: & file
habens deorfura ; & per confequens natura eflet deftrii-
¿ l a . c o q u o d n o n haberet fubieiibam i n quuciTetíubftea-
t a t a : & c t i a m deftrudaclemcntatiuajSc per confeoueui
elementata, vegetara & fenfata. Adhuc o m n e corpvís
exiftensfab luna efl^c c o m p o í í t u r a i n vacuitatefiiusyin
t a n t o q u o d finis naturac cílet ííc habitas prioatiausna
tura;: ftcut ccjscitas v i f u s ^ furditasauditas. E t q u o d h a ; «
o m n i a funt v a l d e i m p o í l i b i l i a : patet crgo per regulara
H . & p c i d i í í i n i t i o n c i n veritatis,qnod o m n i a elemema-
ta funt m i x t a i n ípíiairis luis & i n maífis í u n i l i t e r , & i n ele»
mecatis i a m magis funt m i x t a & copofua: íicut i n plátis,
in q u i b u s f u n t c o m p o í i t a cum vegetatiua, & i n a n i m a ü -
bus c u m f e n í l t i u a & i m a g i n a t i u a j & h o c mediante clc-
jmcntatiua c o m p o í i t a cum ipíis. Scdhic m i r a t u r intcüc-
¿lus, t é r r a q u x elHnferius,per q u é m o d u t n potefi afceu-
dere fuperiuSjvidclicet i n f p h a E r a m i g n i s ^ o q u i a a e r e f t
inmediocontrariansterríe. Etfímiliterignisdcfccndcrc
ad nos i n f e r i u s , e o q a o d aquacft contraria ilU.vfqucqu»
recordatur fcalam c o n c o r d a n t i x i n fecunda figura defu
g n a t a m . N a m ignis defeendit fie dando de fuá calidita-
t c aerij&conuenic c u m co defcendendo:&aer d a n d o á c
fuahumiditatcaquae, & c o n u c n i t c u m cadcfccndcndoi,
& ííc tranfit ignis i n a q u á p e r humiditatera calefaélara;
&3qua d e í c e n d i t a d t e t r a m , dando ei de í u a f r i g i d i t a t c
c a í e f a í t a & h u m c f a ( í l a ; & terraafcenditad ignem d a n á o
ei de fuá ü c c i c a t e calcfa¿ta, h a m e í a c t a ¿ c f n g c f a d a Ec
qua»
DE N O V E M SVBIECTIS. ^
-ooníam qualuares non t l i m i t t u n t f u u r a p r o p r i u m fub-
je¿itl!-n, qualiraubus afccndentibus & defcendcntibus:
j<[:o ifccndant &:dcíccndunt. E t ííc f?quitur circularis
p i o t i o & n i i x t i o . P e r p n m a m r e g u l a m K quaetiturjclc-
nicncatiua q u o m o d o e f t m i x t a & c o m p o í i t a ex q u a t u o r
elementis ? Icd recordatur intcllcclus paragraphum l o c i
fitpra-Jiiíiiítn j i n q u o l o l u t i o qu-Tltioms eft i m p l i c a t a
{¡gjvh'cara; & h o c fuíficit ad dcclajandum quaeftioncm
pri'libacam caufa bieuuatis. Per fecundam regularjiíC.
qiKxritur,elcmcn carina cum q u o elementar elementata!
Et r e í p o c d e n d ü m eft, quod c u m i n f t i n í l u & a p p c t i £ ^ *
principiorura ex quibus cft,("f.quendo m o r u m q u e m h a -
be t fecundam natnram d i t f i n u i o n i i r a p r i n c i p i o r u m : &
fie de regulis i n quibus confiftit fuus tranfuus. E t hoc ide
¿ici poreft prr i m p r t f f i o n e s ^ u a s h a b e t i n decern p r x d i -
camcntis>(uo t a m e n m o t u m o t o per g c n c r a l c m r a o t u m
cceli. Sed declarare hoc,círec l o n g u m : fed ipía declara-
tiofacis feibiliseft feienti hancartera.
De nono fabieílo, quod eíí deinfrru.

menta lítate.
N Onura f u b i c f t n m eft de artificio : & b a b c t t r c s f p c - P ' * * * ®

cics. P r i m a eft de m o r a l i b u s . Secunda de artibus frbteél»»
liberalibus. T e n i a de mechanicis. D c p i i m a dcilicetdc ^ o d e f f
i n o f a l i b u s h i c t r a d a b i m u s . De fecunda & tercia t r a d a - ê tnftr*
bimus i n vndecima paite h u i u s b b i i , y i d e l i c e t i n apph- fêntalt-
catiene. Sciendura e f t ^ u o d d s m o r a l i t a t e p o í T u n t t r a -
Qíxii duobus modiSjfcü. lecundum virtutes & fecundum
*icia. Et p r i m o de iufticia quae eft i n gencr? v i r t u t i s , t r a -
¿hbimus.
De mfiiciitper•principiadeduBa,
Q V o n i a m iuflicia eft apphcabilis ad fuum gepus, vi-

delicetad v i r t u t e m q u a : e f t p r i n c i p i u m v j i u m h u i u s
a"is: & í i r a i l u e r deaequalitacepoteft d i c i , & ideo ficut
P e iufti.
cia fe*
frinctpi*
ifta d ú o principia funt d e d u d a per p r i n c i p i a &(rcgulas, deduá*,
vt pacet i n o d a u a parte huius libri,quar c f t d c m i x t i o n c
p r i n c i p i o r u m : ideirco iufticia applicabili? eft a d r i r t u -
tcm & x q u a l i t a t c n a , fecundum quod ipíjefunt dcdudte
R 5
%Sí N O N A P kjk S
per principia & regulas. N a m partieulare applicabíle cit-
ad fuam vniuerfale fecundura c b n d i t i s n e s i p í i u s v m u e r .
í a l i s r f e d a d m a i o r e m e u i d e n t i á iuíticiaevolumusdifeur-
l e r e e a m por principia & regulas huius artis. lufticiaeft
íiabicus,cura q u o inflas iufte a g i t : q u o n i a m bonitaseft
zatio b o n o q u o d agat b o n u m ; ideo luflura eftquod bo-
n u s a g a t b o n u m . Quapropter quandoagicbonum.iu,
fíeagttrvnde patet q u o d iufticiaoritur derationeboni-
tatis. E í i n ifto paíTu c o g n o í c i c s n t e U e é i u s , quod iufticia
o r i t u r o r i é t e f u o adu.Sc q u o d bonitas eft difponés ipfam
iufticiain,in q u a n t u m eft r a t i o b o n o , q u o d ipfe agat bo-
nuro; quoniarn m a g n i t u d o eft i d ratione euiusduratio,
& c . fuñeraagnae: ideo m a g n i t u d o eft diípofitio magnx
iufticiíE, bonitatis & duranonis; vt (i bonus o g u bonum
m a g n ü & durabile,&c. tune t é p o r i s iufticia cric magnas
habicus c o U e d u s d e b o m t a t e , magnitudine3diarauone,
&c. E t i n ifto paífu cognofeit i n t c l l « f t a s , q u o d quemad-
m o d u m magna iufticia efteonnexacum principiis, &ab
•is dcriaacarficutbonitaSjroagnttudoj&c.durant perda-
l a n o B e m , fie iufticia durat per i l i a m , fuppoíiro tamen,
q u o d nonfuperueniat iniuria. E t i n ifto palla cogno-
f a t incelle<ftus,pcr quera modura durar habitus iuínciaí,
d a t o q u o d homo vtatur altera v i r t u t e , aut i píe dormiat.
E t i n ifto paíTu eft inteUctlus m o i a l i s & pradicus. Poft-
quara bonitas cftratio b o n o , q u o d agat b o n u m , & ma-
g n i t u d o difponit q u o d i l h i d bou ara íit magnuro, & du-
r a d o difponit q u o d íit duvabile: & poteftas vero eft ratio
«quod bonus poífit exiftere& a g e r e b o n u m , iufticia dif-
p o n i t vt fudedufta per i l l u d agere(&quando bonus agit
b o n u m , tune iufticia eft orta, & eft de potcntia i n a d m u
d e d u ñ a . Iufticia p e r i n t e l l e á u m eft i n t e l l i g i b i l i s , & per
v o l u n t a t c m amabilis. E t ideo intellcótus & voluntas ipfa
o b i e d a n t , p o f t q u a m iufticiaeft nata,adus iufticia: rema-
n e n t i n p o t e n t i a n p f a n a m q u c iufticia i n d u r a t i o n c & p o -
teflatCj&c.eftgubernata. Iufticia per b o n i t a t c m , ma-
g n i t u d i n e m , & c . eft difpoíita; & ideo per voluntatcm eft
amabilis. n a m o m n e b o n u m eftamabile;& ideo quando
d i l i g i t u r cura d i f p o f i t i o n c b o n i t a t i s , magnitudinis,&c.
tune iufticia de potencia in adum deducitur. Iufticia eft
virtuSj
DE N O V E M SVBIECTIS. Igf
^¡rtUs,quac quidem virtuscftCiium genus, eo q u o d í i i b
Arrute coníiftunt mukae vircutcs : & ideo ficut virtus i n
£0ffiiDUui o r i t u r e x b o n i t a t e , m a g n i c u d i n e , & c ficiufti-
cia Ofitur per cundcm m o d u m per epem virtus m o r a l i s
pricur. E t i n i f t o p a í r u c o g n o f c i t i m c l l c í h i s , per quetn
Bodumpardculare c u m í l i o vniucrfali r e g i t u i & d i r i g i -
tur. Etifto paffa iuriíl.x deben t valdcc6gaudere,eo q u o d
jfte paflus cft regulagencralis infallibilts a d o m n i a mra.
luOiciafinev.ericareeííenon poicft: & i d c o q u a n d o e f t c ú .
jila, fequitur q u o d j i l a fie ficcognorcibiiisperülumíno-
áum,per quero ventas eftcognofcibilis i n d i í c u r í u p r m -
eipiorumferegularum. E c m i f l o p a í í u c o g n o f c i t i n t c l -
Ie¿lus,quod iufticia eft facilis ad cognofeendura cura d i -
fcurfuveritatisporuom ¡¡nixtione p r i n c i p j o r u m regula-
rum l n gloria b o n i t a s , m a g n i t u d o , & c . habent d c l e d a -
tionem & quiecem: i p f a m a u c é b a b c r e n o n p o f l c n t a b f q ;
iufticia. Et ideo quando funt i n d e l e ¿ l a c i o n e , c ó r u m c n -
tianon m o r d e n c o q u o d iufticia eft i n d e i e é l a t i o n e . vnde
fequitur quod quies confeientia: fignificat&deciaratiu-
fiieiamin illa d e l c é l a t i o n c . Iufticia rationedifFerentiae
babeeduaspartes,vi'jelicet podus & p r o p o r t i o n e m r q u o
sé podus eft i n re nía, fed quo ad p r o p o r t i o n c m eft exten-
l a : & i ( l e o i » c a a ( i s quandoq-, i c q u i r i t u r i u d t c i u m i n t e n -
fiue,&quandoque c x t e n í l u e / e c u n d u m q u o d f u b i e ^ l u t n
iudicium eft d i f p o í í t u m Scordinatum ad recipiendum
iudicium. iufticia per c o n c o r d a n d a m principioruro o-
r i t u r & v i u i t : & i d e o i n cognofeendo c o n c o r d a n t i á p r i n -
d p i o i u m a d v n u m i u d i c i ú c o g ' i o f c i t u r iufticia cumfuis
conditionibusrpam cognita caufa c o g n o í c i t u r f fFedlus.
Iniuria eft i n i m i c a iufticiar, c o q u o d iniuria cfthabitus
priuatiuuSj&quodconcordantia eft amica p r i n c i p i o r ú :
ideo iufticia eft habitus pofuiuus. N a m v n u m c o n t r a -
ñ u m c o g n o í c i t u r per r e l i q u u m . Iufticia dicit fiuc figni-
ficat c í l e n t i a m : fed ius fignificat efle uifticix-, ScquiacC-
íentia i n í u o cffe eft fubftentata, ergoiufticia in iurccft
fubftenrata. vnde pater ex p r 3 e d i d í S , q u o d iudex i n p r i n -
cipio ab foludo eft cauGi cfficicns,qua: q u i d e m iufticia eft
p t i n c i p u i t n f o r m a l e & i u s m a t e r i a l e : e o q u i a per iufticia
f o r m a í u m c f t . I u d i c i u m vero eft p r i n c i p i u m fiíjale:eo
i | a o d i n ipfo eft quies. Iufticia eft m é d i u m inter a d o r e ^
Vi 4
4Í4 NONA PARS
& rettm>cum q u o i u d e x dat vnicuiqueiu«faam. Nan\
í i c u t i u f t k i a n o n poíeftcfle m é d i u m abfque iudicarejnc-
que e ü a m abfque bonificare,magnificare, &c,vt fuutn
ludicare ü c f u m i x t u r o cum bonitace,niagincudine,&c.
í i n i s milicia? eft q u i e s p r i n c i p i o r u m : eo quiafine iufticia
qmefcerc n o n potUint. Vndc fecûitur, q u o d milicia cft
fubicdlum fjoale,in q u o p n n c i p i a h r . b e n t p a c c m i n t e r a .
rcutTijreddendo vnicuiquc q u o d fuum cft. lu»
í l i c i a e f t m a i o r per fubftanciara q u a m peraccidens.vndc
fequitur q u o d fuá m a i o r raaioricas cft liibftamialis, &fua
roaiorminoritascftaccidenralis.lpfaqmdem maiorma.
Í o n t a s e f t c u m m a i o r i b o n i t a t e , m a g n i c u d i n e , & c . &raa,
í o r m i n o r i t a s c f t c u m m i n o r i bonuace Scmagmtudvnc,
& c . E u d e o i n caufisiudex deber cognofccrc qu$ eft iu-
ílicia m a i o r aut m i n o r , i n c o g n o í c e n d o iufticiam fiibfti-
tialem & accidcntalem; & i í t a n o t i c i a eft in caufisvaldc
neceíTaria: nam iufticia quandoquc ftat pro a d o r e íub-
íl;antialiter}& pro reo accidcntalitcr, & econuerfojyt pa-
tet per efíe & bencefle: efle cnira in caufis dicit nectfíita-
t e m i fed beoe efíe c o n t i n g e n t i a m , & in i ñ o pafl'ucogno-
í c i t i n r e U e d u s , q u o d n c c c í r i t a s n ó h a b e t legem. ^ q u a -
litasefthabitusiufticiae:afqualitasquidcm generaliot cft
ipfa iufticia. Ecideo fecundum q u o d aequaluas eft difcur-
fa in t r a d a t u p r i n c i p i o r u m i fie debet iufticia difeurnia
e o d e m ^ t i a m f u p r a d i d u m eft:&; i n i f t o p a f l u cognpfcit
í n t e l l e d u s . q u o d bonuro & a q u u m eftrtdderc vnicuiq*,
q u o d fuum eft, curo bonitatc, magnitudinCj&c, In cau-
fis v n a i u f t i c i a e f t m a i o r a l t c t a i u f t i c i a :¿killaquaeeft mi-
n o r , diftat ra a gis a m a g n i r u d i n e b o n Í £ a t i s , d u r a t i o n i s ,
¿ ¿ c q u a m i l l a q u x t a n t u m non diftatab eodeai, &iniñQ
p a í i u c o g n o f c i t m t e l l c d u s , q u o d mdex poftct cognofcc-
rc i n caufis m i n o r e m iufticiam c u í n m i n o r i m a g n i t u d i -
n e b o n i t a t i s , d u r a t i o n i s , § ¿ c . quae c u m maioritateiufti-
fia? concordar,
De ínfima-perregulas deducíat
Pe ittfl't-.
d a per PEr regula B.quarrirur, iufticia corrupta i n homine,an
ipfa rcuertatur i n e u n d c m n u m c r u m , q u a n d o i n i u r i a
regulas c o r r u m p i t u r ? Etrefpondcndum e f t , q u o d n 6 . Namficut
iedu84. aatu«
DE N O V E M SVBÍECTIS. **;
jjjturalitermateria dirponuin-&:J|)porrionatur fucceíU-

of)fdrmain i n í l á t i i n e a i n t r o d u c i c u n í i c h a b i t a s morahs
iucceíTuic difponuur & proporcionatur, & in inftáti pcrr
ficicurr&ideoquando habitus c o r r u m p i t u r j i p í e in i n -
ftanticorruinpitnr. Pcrprinoam fpccicrnrrgulneC.quac-
ritur, iufticia quid cft? E t refpondendumjeftjquod e ñ illa
formaûipropric competit indicare Pcrrecundamfpc-
cicm C.quxrituü-jiuflicia qiiid habetinree(rentialiter&
fubftátialitcr?Etrcrpo«dendum cftjquodhabctfuoscor-
relatiuo.smorales,vidclÍGctiuftificatiuum,iuñificabile&
iuftificarCjCumqu'bus c ñ h a b i t u s : f e d h i c d u b i t a t i n t e l -
ledus, vtrum i u f t i c i a r e m a t í e a t h a b i t u s , quandohomo
non vticur illa,3Ut dormit,aut vtituralia virtutc ? E t re-
fpoudcndum cft, quodcft fie: iufticia cnim non corrum»
picut;niíí quando iniuria introducitur. Per tertiam fpe-
ciemquaeritur.quideftiufticiain alioJEtrefpondendum.
cft,quod eft in caufis caufa, & i n aliis virtutibus eft con-
ncxioearum: ficut humilitas & paticntia.qu^ iuftc fe c 5 -
ueniunt. Per quartam fpeciem quaeritur,iufticia quid
habet in alio? E t r e í p o n d e n d u m eft, q u o d h a b e t o b i c ^ a
in caufis, quaeiufte f u ñ t o b i e f t a t a . e t i a m habent impref-
fiones prineipiorú & regularum, &deccm praedicaracn-
torum. Perprimam fpeciem regulaeD.quaeritur, iufti-
cia de quoeft?Et eft dicendum,quod ipfa eft de difponen-
tiaprincipiorum &rcgalarum,&deccra prardicamento-
rum, eo quod fub ipfis cft. Per fecundam fpeciem qua:-
titur,iufticia de quocft?Et dicendum e f t , q u o d i p í a c f t d c
fuá fpecifica materia S í forma.quse defeendunt per diffe-
rentiam & proprictatem a gencrali virtute, vtiuftus pee
iufticiam in iudicio.poflir agerc. Per tertiam fpeciem
qusiitur,iufticiacuiuscft? E t rcfpondcndumeft,quod
«ftiufti: ficutcappacappati. Perprimam fpeciem regu-
laeE.quariturjiufticiaquarceft? E t rcfpondendum eft,
quod cft ex tiuis &bilibus & a r c principiorumcolleda
cftjvidelicet exiuftificatiuo}bonificatiuo,&c. &iuftifica-
bili &bonificab)li,& iuftiíicarcbonificarc Scmagnifíca-
t c , & c . E t i n rcgulisaífituataeft per propricratcm & i m -
propria & fpecifica materia Se forma i n d u d a eft: nam fi-
c u i cadem qualitas, videliecteadem íignificatas eftpcf
R 5
i*¿ N O N A P A R S
v n a m f o r m a m fpecificam i n rofa , & p c r a ' . i a m i n v i o l a :

ílc eaaerh virtus eft per f o r m a m & materiamfpecificas
i n u i ñ i c i a ) & p e r alias i n p r u d e n t i n . Per fecunda fpeciem
q u x r i r u r . i n f t i c i a quaseeftÊtrefpondenclnmeft.vt prin-
cipia a quibus defeendit habeancadas r e d o s incauíis.
A d h u c eft,vtciuitas habeat pacem & b o n u m publicum.
P e r p r i m a m fpeciem r e g u l x F . q u x r i t u r , iufttcia quama
e f t ? E t r e f p o o d e n d u m e . ( í , q u o d e f t quanta c o n t i n ú e , fiuc
habeat quanciratem c o t i n u a r a , e o q n i a e f i habitasCOB-
tinuns- n o n autetn q u i a p u n d a a í i s j n e q u e l i n e a l i s , quod
j i o n c f t de CvindiTionecorpovis, ñ e q u e crefeitj ñeque de-
crefeitj licet f a u s a ( S u s q u a n d o q u e í u m a g n u s , q u a n d o -
queparuus: íícut idera maaellus, q u i q u á d o q u e d a t m a -
g n u m i £ l u m , q u a n d o q i i e paruum,ff c u n d u m agentis vo-
l u n t a t e t n vtentis illo ad placitum fuum. Perfecundam
fpeciem regalieF quícricur,qu3s funt fus quantitatcsdi-
feretasr Et c e f p o n d e n d u í n eft, q u o d funt illíe quas habet
pérdiíFerentiam.iuft'ciaentra v n a r a q u a n t i t a t e m habet
in iudice; aliara I n a£lorc;aUam vero i o reo: ficat cadera
sqn'a v n a m fitura habet i n vafe circuiari & aliara invafe
tiriangulari, P e r p r i r n a í p e c i e m r e g á i s G.qasntur,iufti-
cia q u a l i s e ñ ? Ec eft dicend'ji"n , q u o d eft ralis qualis eft per
fconitatem, m a g m t u d i n é ^ & c , í i n e q m b a s e f f e no poteft.
Per fecunda í p e d e m G.qasEtitur,iufticia qtíalis eft > Et eft
d i c e n d o m ¡ q u o d e f t talis qnalispocefteífe per connexio-
r.cm a l i a r ú v i r t u t u m , q u s h a b é t per i u f t i c i á a í l u s r e d o s .
Per regulara H . quaeritur, per q u é m o d ú coníiftit iufticia
in t e m p o r e f u c c e í l í u e d e v n o o b i c f t o i n a l i u d : f i c u t n a u i s
i n m o n i c o n t i n u o localiter: fed iufticia confiftitíic abfq;
fnccefhone i n tcmporejin f u b i c i í l o i n q u o eft,ficut homo
fedens i n n a u e m o u c n r c & i n raorucontinuo.Et qnoad
í p e c i e s t é p o r i s i l l a fufticiá caufabrcuitatis. Per regulaI.
quaritur,iufticiaquomodoc6fiftitin loco cúipfanonfit
j u m d u a l i s , neq; linealis? A d q u o d ; efpondendum eSx,<%
cóííftit i n loco per illñ tftbdum q u i d i d u s e f t i n regula H-
Bam mediante fubiefto i n qno eft iufticia, ipfacófiftititi
í o c o per accidens. E t h o c fufficiat defpecicbus locicaufa
brcuitatis. Per prima fpeciem regulaeK.qnscruuniufticia
« j u o m o d o e ñ ? & r e f p o n d e n d u m e f t , ^ > e f t per i l t u m m o t ó
peí
DE N O V E M SVBIECnS. ^7
- e r q a é a f a i s principtís c o l l e j a eft:&«f» rcgulis poficaeft

cuiiidiifinitionibospnncipiorúj&cu aíTuuationibuírer
gularani & fpecierú. E t h o c f í g n i f i c a t ú eftg hoc q u o d de
caTupradidlá eft. Per fecunda regala K.qua^rituiûfticia.
cúquoeftP&refpondendüeftÔpcft cü raateda & f o r m a
fpecifieis e x q u i b u s e f t : & c í í ü i f F c r e n t i s q u ^ d i u ' . d i t g e n e -
xaiem v i n u t é i n mulcos habituSjái eft curo propt iecareq
fpecificatei calera n)3rc:riá & n o n alia, Si ralera forma 6c
jion aliara,vt í u o m n i n o v i r t u s í p e c i a U s . A d h u c e f l c u m
agente q u i a c q u i r k ipfam, & eft cura b o n i t a t c . q u o d b o -
n a e f t . E í f i c d e a ü i s í i n c quibus e í í e n o n poteft.
Depradentiii perprincipta deduÜa.

T | Orno fabfiftés r a t i o n c b o n i t a t i s . q u á d o i p f i e í l ra t i o D t d u í l h ,
i i b o n o c j b o n a s ; i g i t b o n u m > r ú c ctiDpods bonus eft p r u d e t i *
de prudencia h a b i t u a t u s i q u á d o a u t é nofu&íiftit ratione per prítfc,
bonitatis.tunc cemporis cft i m p r u d é ; . H o m o difponcns c t p í ^
fuabonitatcmcum m a g n i t u d i n e , vt i pía f u magna r a t i o
bonoq? agat m a g n ü b o i u i m , p r u d é s e í i . H o m o a n t i q u u s
f u á p r u d e m i a p e r f e u e r a n d p c u m eain cauíiSjCÜ ilia quide
p r u d é i f u b m i t í i t p r u d e n t i a s nouas. P r n d c t i a c n m p o t e -
ftacepoteft, &potcfc3S c ú p m d e m i a c f t g u b e r n a r a & a c -
quifua. Prudentijiefthabitusfcicntia.' per nicelligev?J&
fideiper cvedere. Prudentia p r i m o Sí principaliter eft ha-
bitus per a m o i é ; fecundaric a u t é per c i m o r c m : na t i m o r
c o í c q u i t u r a m o r e m P r u d e n t i a q u á d o c ft b o n a, r ú c t e i n -
poris eft v i r t u o í a : q u á a o autem eft mala, tune eft viriofa.
Prudentia c ü veritate eft vera : f e d c u m f a l u t a t e eftfaiía«
Prudentia cumparuaposna difponit m a g n a m g l o t i a m .
Prndcntiadifponit difFerentias t f e d i m p r u d é t i a c o f u í i o -
nes, Prudentia c o n n e d i t v i r t u t é cura v i r t u t c i f e d i m p r u -
d e n t i a . v i t i u c u m v i t i o . Prudentia c ó t r a d i c i t ignorantiaf
quas eft f u a i n i r a i c a : S ¿ i r a p r u d e n t i a c o c r a d i c i t m t e l ' e £ l u i
q u i e f t f ü u s i n i m i c u s . P r u d e n t i a c ó f e r u a t caufas f e c u n d ú
,q,dp!«j funt a ílltua ta: in principio. I m p r u d e n t i a aurem illa
a í r u u a t i o n e m c p r r u m p i t & deftmit. Prudentia difponit
m é d i u m e x i f t e n s p r o p o r t i o n a l i t c t i n t e r p r i n c i p i u m S: íi-
nem. I m p r u d e n t i a autem agit per o p p o í i t u m . H o m o ,
piudenscum fincpcrfeciionisquiefcit:fcd homoimpru-
Sicns c^fiac i r a p e r f e £ l i q n i s , i a b a r a t . Prudentia cum ma=
2¿g " N O N A PARS
i o r i t a r c b o n i t a t i s í t i n g u i r u d i n i s , eft m a i o r . I m p r u d c n t i »
cura maioritace malicia: e l l maior. P r u d e n t í a cumie,
qualibus caufis a'quabticat í a o s a ¿ l u s : íed imprudentii
c u m injcquahbus v u k illos c o í e q u a r e . Prudcntia cutn
maioritace fugat i m p r u d e n t i a m : i m p r u d e n c i a a u t e t »
c u m r a i n o r i t a t c f u g a c prudenciara.
De pmdentia per regula* deduffia,
Deduclí» f~\ Vaericunvtrü prudencia fmiphciter fit degenere fci.
fruAtn- v ^ _ e n n a e ? E t r e f p o n d c n d u m c f t . q u o d n o n . N a m ho-
tfAperre- m o ciedensveriscaufis piudcseft. Per p r i m a m fpeciem
¿uLu. regulas C q u a f r i t u r : prudencia q u i d eft ? Etcft dicendum,
q u o d ipfa eft habicus c u m q u o prudens ante eligitma-
gnumbonum quamparuum.&ad bonascontingentiaí
íe d i í p o ñ i t , & a malis fe deuiac & fegregat. Per fecun-
d a m Ipeciem q u x r i t u c : prudencia q u i d habec i n fe coef-
fencialc? c u i rcfpondendum eftjquod h a b e t í l i o s correla-
t i u o s ^ n e quibus prudens agerc n o n poteft. Per terctam
fpeciem quaericur: q u i d eft prudencia i n alio ? E t rcfpon.
dendumeft, q u o d eft i n bonitacc b o a a : fedcfttnalam
j n a l i s . & e f t i n v i r t u c i b u s f o r t i S j & í n p e c c a t i s debilis. Per
q u a r t a m fpeciem quaeritur:prudenciaquid h a b e t i n alio!
d i c e n d u m eft)quod i n viteuce habec m e r i t u m : fed i n pec-
cato culpam. Per p r i m a m fpeciem regube D - prudencia
d e q u o e f t ? Ecrcfpondendum, q u o d ipfacft de phanca-
fmatibu^quas incelledus acquiric per diligenciam iSíex-
p e n c n t i a m , v c f u g i a c l a b o r e m , & i n fine quiefcat. Perfe-
cundamfpecicm quaericurtprudcnciadequibus cftíEtcft
d i c e n d u m , q u o d eft de fuis tiuis & b i l i b u s , q u i folumei
compccunc. Per terciara fpeciem quasritur: prudencia
cuius eft} E t d i c e n d u m eft, q u o d ipfa eft f u b i e d i i n quo
e f t / i c u t cappa cappaci. Per p r i m a m fpeciem r c g u W E .
quaentur: prudenciaquareeftl E t r e f p o d e n d u m eft, q? eft
eo q u o d ex fuis ciuis & bilibus ípecificis coftuuca eft. Per
d a m fpeciem qua:ricnr,prudencia quare eft? Etrefpoa-
d e n d u m eft, q u o d ipfa eft propter vtilicacem prudencis,
v t cura ipfa acquiratquiecem. Per p r i m a m fpeciem re-
g u l a F.quaeritur,dccontinuaquanticaceprudencias? A d
q u o d r e f p o n d c n d u m eft, q u o d p r u d e n c i a i n q u a n t u m eft
k c b i r u s , h a b e c fie c o n t i n u a r a quantitatera:ficutcappa
cappa^
DE N O V E M SVBIECTIS. ¿gp
cappati- Per fecunda fpeciem q u x r i c u r ciedifcretaûan-
tl[atepcudencj£eí E t r e í p o n d e n d u m c ñ , c j u o d í p f a h a b e t
d i í a e t a r a q u a n c i u t c í n ratione difFcremiíe í u o r u m co»:-
rcLiciuotum. Per p r i m á f p c c i c m regulíe G q i í a e r u a r . d c
prudencia, quae eft I b a p r o p i i a paílio ¿ c i j u a l u a s J C u t re-
ipondendum c í t , cjuod cft prouideucia. Per í e c u i t d a a i
fpccic cjuajmurjtjuiaeeftappFopriata quaiieas p r u d t í i t i a ' í
fctrcrpoadendum c f t , c j u o d e ü b a n i t a s i n b o m s , Semah-
ciainmalis. Per regulam H quaericur de temporc p r u -
dentiie? £c rerpondendum c l í p e r regulas C . D Naos
illie lignificanc m o d ú q u o p r u d e n t i a c o n í í f t i t in ictripo-
te per h o c q u o d c ñ ; & per ea de quibas eíV; 5c per m o d u t a
quera babee i n c e m p o r e , q u a n d » prudens veicur p u u l e a -
tiaintempere. Q Ú ^ e r i ^ r per regulam I . p r u d e n t t a v b i
e í l ' E t i c r p o n d e n d ü m eft , q u o d i n tcgulis C D . K . extra
qnas in í u b i e d o efle n e q u á q u a m p o t t í í . Adbuc cft i n
facéis prudeiitiscum q u i b u s i p f e p r u d e i u e r a g i r . P e r p r i -
tnam regulara K . quarritur, prudetuia q u o m o d o cft f E t
refpondendum cftjquod ipfa eft per i l l u m m o d u i n q u e m
prudens haber , caufando ea, & coUigcndo í i r o ü i t u d i -
n e s p n n c i p i o r u m & r e g u l a r u m exquibuseft. PejTccua-
dam reguiam K . q u a ' n t u r , p r u d g n t i i j curo q u o cft? A d
quod rcipondendum eft, q u o d ipfa eft cura p r o u i d e n u a ,
d i l i g e n t ! a , f c i c n t i a a u r c r e d u Í i c a r e ) d i f p o í i c i o n c 5í p r o -
pornonejíine quibus e ñ e n o n poteft.
Deforütudineper principia deduffia.
F O f t i t u d o í u b r a c i o n é boniracis n u t r i t o r , c o l o r a c u r &
d i f p o n i t u r . & p r o p o r t i o n a t u r & c o n d i t i o n a t u r . For-
tuudocummagnitudineboniíatiSjmagnicudiniSjdura
fortín
t**df»e
f^^m,
tionisj&c.cxeeptis conrrarietare & m i n o t i c a t c , cft i m - c*f>i*d6~
pugnabilisácdcfenfibiiis. F o r t i c u d o a n t i q u a t a c u m á u - ^*<f^-
íacione b o n i t a t i s , m a g n i t u d i n i s h b i f u b m i u i t f o r t i c u d i -
nesnouas. Forticudo c u m p o t e f t a r e b o n u a n s , r o a g n ¡ t u -
m s ^ c . o m n i a p o t e f t . F o r t i t u d o forcioreft cura i n t e l l í -
gerequamcurn crederc. F o r t i t u d o fortiorefteuro aroow
íe quam c u m tiraorc:fine Fortitadine n u l l a v i r r u í eft f o r -
tis. Forticudo c u m Tcritatccaufacaudaciam & v i s o r i a ,
í o t t i t u d o cum áclcátatioac f»cu b o m i u e m m a g u a n i -
ijo K O N Á PARS
m u m . F o r t i t u d o c u í n aliis v i r t u t i b u s diuei-fiEcáraûs
fu os. F o i t i t u d o cum m s i o r e v i r t u t c maiotcmconcor.
dantiam habet. Forcitudo i n peccacis efthabicuspriua,
tiuus. F o r c i c ü d o haber principia fpecifica^tadusfpeci-
fieos h a b e r c p o í ü c . Forcitudo eft m í d i u r a cxiítcnsiater
t i r t u t e m & v i r t u c e m . F o r t i t u d o c u m íiuevkimocaufat
audaciara & viótoriam. F o n i c u d o m a i o r eft per eaqua:
funt r u b f í á n t i a l i a , q u á m per eaquae func accidentalia.
Forcicudo eft í b r e i o r cum caufss x q u a l i b u s , q u á r a cum
i n x q u a l i b u s . Forcicudo m i n o r eft cuín n u i i o r i vicio» &
cciam eft p u g n a b i l i i , & d e u i n c i b i l i s cum i i i o .
De foriitucltrieper regulas deducía.
i u d m e * XT"^"1-11111 forcicudo f u fortiorperprofferitatesquatn
per H per aducríícaccs ? Ec refpondendum eft, quodíic»
y , / C u m ptofpericate c n i m p u o u a t c u m acricace Se amore*
^ Curn aduerluate aurem pugnac cum pauenna& timo-
re. Q u ^ ' i ^ í per p r i m a m ípeciem regula: C. forcicudo
q u i d eft? Ec rcfpondendum e f t , q u o d e í t iiabicus ponens
f o r t i í i c a b i h a concra vicia. Per fe cu n da m fpeciem qux-
r i c u r j í o r c i t u d o ^ q u i d habec i n fe ílbi coeífentiale ? Ec rc-
fpondendum e f t i q u o d i p í a habet fuos correlatmoSjCum
quibusefthabicus. Perterciarafpeciem q u a r i t u r , q u i d
eft f o n i c u d o i n alio? ad q u o d dicendum elt.quod ipfa eft
i n b o n i t a t e bona & m a g n a i n m a g n i t u d i n e : namvna
vircus peraccideas eft h a b í cus alecnus vircutis. Perquar-
tana fpeciem qaaEritut,qoidhabet i n alio?Ec refponden-
dum eft,quodhabccin b o n i t a c e b o n u m a c i a m : & i n tna-
g n i t u d ! n e m a g t m m , & c . Se i n iufticia i u f t a m : ficut boni-
tas qu;Kcftfoitis inforcicudinc. P e r p r i m a m fpeciemrí-
guiar D.quiseritur,fortitudo de q u e eft ? A d q u o d tcípoa-
d t n d u m cft.quod i p í a c f t d e a d l b u s í l i p c r i o r u m poten*
i í a r u m , v i d e h c c t deiiite!ligere,diligere & r e c o l c í c . Pee
f e c u n d a m í p e c i e m q u a m t u r , f o r c i t u d o d e q u o e f t ? Ad
q u o d rcfpondendum cft,quod ipfa c ñ defuis t i u i s & b i ü *
bus,vt ipfa poflichabere a d u r n fpceificum. Percerciatn
fpeciem quaefitur,fortitudo Cuius eft? C u i dicendum eft,
q u o d ipfa cftfubieéti i n quo e f t , e o q u o d fuum inftru-
m e n c u m eft. P e r p r i m a m fpeciem r e g u l a : E . q u x r i t u r »
fortitudfl
fortitudó quare eñ? Et cft refpondendum, q u o d ipfa cft^
(juod habitus acquificus eft. Per íec,undarfi fpecic quae-
ucur, í o r t i t a d o q u a r e e í t ? Ecrefpondendum eft, q a o á
ipfaefí.vr a l i ^ v i r t u t e s c o r i t i a v i d a v i d o r i a m habcrc po&
fiac. Per p r i m a m ípeciem reguls F. q u s r i t u t , f o r d t u d o
tjúantaeít? A d q u o d dicendum c t ^ q u o d i p r a e ñ tanta
quaníaipíacfthabicusaequifuus. Períecüdamfptcieni
q u í c r i t u r / o r t i t a d o q u i t a eft diíciifcitieFCtii r e í p o n d e n -
dura eft,quodipfahabcL q u a n t u a i e m difcÉetarh per quS
lüum a d u m crcícic autdecrsfcic. Per primara í p e c i e m
icgula-'G qü^ricur^quae e f t p r o p r i a q u a l ú a s f o r t i r u d i n i s ?
Ad quod dicendum c f t , q u o d v i r i l i c a s , a n i m o í u a s c u r a
q a a e l t i n í u a c o n t i n u a q u a l i t a t c p t n - n a n e c s r ü c u r homo
infüa níibiiitate. E t inifto paííu cognofcic intel!tdusa
quod eíTentis fuá n o n c r c l c i t , ñ e q u e díxrefcit. Per fccun-
dam fpecicm qureritur, qusecftappropriataqualitas f o r -
titudinis? A d q u o d r c í p o n d e n d ú c í t , q u o d cftiuft'.ciaj&c.
Mam íicutiufticia per f o r t i t u d i n c i n e f t í o r t i s r í i c f o r c i c a -
d o p e r i u ñ i í i a m e ñ i u f t a : & i n iftopalllicognofcicincclic-
ftus, quod vircus per appropriata q u a l i t a t c m ci'cfcit,au£
dccrclcit a d u t n fuum fecundum q u o d uia qualitas cft ei
iñ'ftusa. Per regulara H . q u a ? r i t u r , f o r t i t u d o q u a n d o c o -
fiftitintempore? A d q u o d refponckndura eft, q u o d p e í
¡Hura modurn q u i ílgnüicatur per regulara C-D.K. N a m
per t c n i a m fpeciem C e f t i n f u b i e d o m o b i l i s Scfucccíli-
uafecundum m o tu ra & fucceífioncm f u b i c í l i i u quo eft»
Pee quartam autetn fpeciem habet n o u u a t e m i S i fie de a-
llis regulis fuo m o d o . Per regulara I . quaeritur, f o r t i t u d o
vbiclí?Et r e f p o n d e n d ú eft)quod ipfa eft i n victoria5íicuc
agens i n eíFedu fuo: ficut patee per terciam fpegiem re-.
gulsC. Ec fie d e D K . d i c i poteftfuoraodo. Per para a i u
regulara K . q u a r i t u r , fortitudo q u o r o o d o eft ? £r. eft d i -
cendum , quodipfa eft per i l l u m m o d u m quera haber i a
diffiniendo fe per ali as viríutes3caufando f u a s í i m i l i t u d u
«c^. Per fecundara regulara K. q u x r i t u r , f o r r Í £ u d o cum
quo ulT:?Adquod dicendum cft,quodipfa eft c u m p r i n c i -
pies & d i í S n i t i o n i b u s aliarum v i n u t u r n Secura a i i i s v i r -
t u t i b ü s , & m á x i m e cum poicftatc,Yoluutatc/pe & ehaxi.
t a t c ^ u c quibus efle a c á poteft.
47» N O N A P A R S
l)e tem-perantiaper principia dedufla.
De tem
T Ernperancia fubfiftens r a ü o n i bonicatis habet bonu
a ¿ t u m . Temperantiacummagnuudineeftmagna,
&; habcc m a g m i m a d u m . Temperancia quaato magij
ferprin~
durac.tantoiiiinus de labore habet. T e r n p e r a n t i a a b l q í
ctfta de- poteftate aliarum virtucum potefiatern habetenonpo.
icft. T c m p e r a n t i a p e r í u u m a d u r n c í i r c i b i h s . Tempe-
l a m i a cft aaiabilis invecbis, & i n e x p e n í i s & inmeufa,
1 cmperautia efi illa virtus quse fLequentius eftríccefla-
tia. T c m p e r a m i a cumvcricate caufat a d u m fuú, Tem.
p c r a n t i a cauíac cjuiecem, í a u i t a c e m & (icle¿l:ationera<
T e m p c r a n t i a fcrripeccliftiiigait Í n t e r m a i u s & minas cli.
geadoasqualicatem. Temperancia concordat acquales
res z ¿ v n u m fincm. T e m perancia m á x i m e contradicis
gulas. T c m p e t a p u i a i n principio o p o i c c t q u o d í í c í o r t i s ,
YC feqaatiK m e d i a t a , & per rnediü fcquatur finís. Tem.
perantia c ñ mediocris menfara d i m i n u e n d o magis,itt
a u g m e n t a n d o minus. T e m p c r a n r i a cum fine quiefeit
ín labore. T c m p e r a n t i a c u r n maiore virtute eftmaiot.
Temperancia c u m rebus scqualibuts creícit fuum a d u m .
Temperanua c u m m i n o r u a i e laborar, & cum ea cftia*
firma.
De temperantta per regulas deduEia.
V
Dftem~
Tru temperantia fie neccífaria ó m n i b u s vircuribusí
feranti*
E t r c í p o n d e n e í ú eft.qjííc: vt v i r t u t e s b a b e a n t a f t u t
fer regu~
t é p e r a t o s . Per p r i m a í p e c i e regulae C , q u s n t u r qotácft
Ludedu-
tCperanria?Refpondcndum eÜ, q? eft illa virtus, cum qua
él** h o m o habet a d u s t é p e r a t o s . Per fecunda r p e c i é r e g u l *
C . q u . - e n t u r , t c n i p c r á t i a quid h a b e t i n fe coeíTentialicer?
A d q u o d r e í p o n d e n d u m efi:, q u o d ipfa habet í u o s c o t r e -
latiuos, finequibuseffc n o n potsft,cum quibus e ñ habi-
tus í u b i e d i i n q u o eft. Per t e r t i a m fpecié quaeritur, tem-
perancia q u i d efi i n ahorEt refpondendum cft,quod!pfa
c ñ i n agente raenfura , q u i c u m ea m en fu rae a d u s f u o l
tempeiatos. Per quarcam fpeciem qu£rritut,tcmpcfan-
t í a q u i d cft i n alioj C u i refpondendum eft, quod ipfaha-
bet i n p r i n c i p i i s a d n m r H u r a , & í n i u f t i c i a i a í l u m , & p f U -
d c i u i a p i o d e n t e m i & m f o r t i t a d i n e f o r t c m . Per primara
fpecica»
DE N O V E M SVBIECTIS. 17,
fpcciem regulx D . qusericur.temperantiade quocft? A d
q u o d r e í p o a d e n d u m eft, q u o d ipfa cft de l í m i l i t u d i n i *
bus a d u u m animae, videlicet de l í m i l i t u d i n i b u s i n t e l l i -
ariidi,diligcndi Sirecolendi. P e í fecundafpeciem q u x -
iitur, tempciaaua de c|UO eít? A d cjiiod r c f p o n d e n d u m
«ft/uiod ipfa eíí de a£Hbus temperatis iraaginatiue, fca-
ficiüe,in í ü b i e d o i n q u o cft. Per t e m a r a fpeciem q u x n -
tur,tcmpcrantiacuius cft? A d q u o d dieendum cft, q u o d
ipi'aciU'ubic¿li cumseft habitas. Per p r i m a m fpeciem
tr'iulx E. q i u c n t u r , temperantia quare cft? C u i dieen-
dum cft, q u o d ipfa cft. N a m caufata cft per t e m p e r a t u m
ratiocinan,imaginan,fentire. Per fecundam fpeciem
qii.rncur,tempcrantiaquare cft? E t rcfpondendum cft,
quod ipfa cft, ve l u b i e d u m i n q u o cft, habeac per c a m a -
¿tiu cempci atos. Per p r i m a m fpeciem regulas F. q u a r U
tur, temperantia quanta cltdilcretc? A d q u o d refpon-
dcndiun cft, q u o d ipfahabec q u a n t i t a t c m diferetaro , cií
qua crefeit & decrcícit fuos a ¿ í u s . Per p r i m a m fpeciem
regula; G. quaericur, quae eft p r o p i i a q u a l i t a s r e m p e t a n -
tis? A d q a o d rcfpondendum eft, q u o d eftabftinemia.
Per fecundam fpeciem q u x r i t u r , q u x e f t q u a ü t a s appro-
priata tciflpcrancis ? Ec r e í p o n d e n d u m cft,quod eft b o -
nitasátnagnicudo.,a:qualitas & i u f t i c i a . Per rcgulam H *
qua:ritur,quando t e m p e r a n t i a c o n í i f t i t i n t e m p o i c ? A d
quod dieendum eft, q u o d ipfa c o n f f t i t p e r i l l u m m o d a
per quem f u b i e d u r a m q u o eft confiftit i n i l l o , tempe-
rancia exiftence h a b i t u h a b c t f u b i ^ d u m f u o s a d u s c u m
illa. Peí rcgulam l.quaeritur, t- . erantia vbi cft ? Et re-
fpondendurn cft, q^ cft i n v í a n - d o i n q u o eft: íicut cappa
in cappato,yel efficiens i n c f f e d u . Per p r i m a r a regulara
K. CjUxricur, temperantia q u o r n o d o e f t ? A d q u o d re-
í p o n d e n d u m eft, q u o d ipfa cft per i l l u m i n o d ü per q u e m
Homo cum a d i b u s ftiperiorum p o t c n t i a r u m fecundum
intelligercdiligere & r e c o I c r e , t e m p e t a t a d u s i n f e r i o r ú
pocentiarum, videlicct i m a g i n a r i , aftari, comedere, & c .
Et hoc flgnar.ur per r c g u l a m C. D . K . Per fecundam rc-
gulam K. quxn i r u r , temperantia c u m q u o cft ? Ad q u o d
t c í p o u d e n d u m cft, q u o d ipfa cft c u m iufticia, prudav-
tÍ3,&C.
S
it4 N O N A PA&S
Defide per principia deducid,

Defide T ) ^ r áftalogiá o p o r t e t nos d i í c u r r c r e i f t u d c a p i t u l ó , ^
ferfrin- vidcamusper quera m o o ú fieles e f t í u p e n u s , & i m e l l t .
eíbta. de- ¿ ^ s inferius;& p r i m o peí b o n k a t e m : q u o n i á inccllectaj
áucim n o n poteft t a n c u m o b i e ó l a r e D e u m q u a n t u m ipfeobie.
é l a b i l i s cfl;ideo d m i n a bonitas eft r a t i o D e o quodpríe.
p o n a t fe i n t e l l e é t u i h u m a n O j O b i c d á d o & credendo;hoc
«juidt xn i n t c l l i g s n s b o n ú e f t , & t ú c temporis inteíie¿|us
o b i e c l a t D c u m credendo i p í u m efle v e u m infinitura&
aeternú c r e a t o f e m . í a l a a t o r e m , S c h u i a í m o í l i . E t hocin-
teUcólus facu fupta faam n a t u r a m , & talero obieítioné |
dicimus e f T c f a n á a m fidem adroifabiiem & b o n á üeus
c í t n i a g n u n i o b i e d u m , & i l c a n d u m ftiam magaitudiné ¡
i n t e i k d t u s n o n poteft ipfum n a t u r a l u e r o b i e ó l a r e : ¡á-
t u c o Deusmagnííicacincelieclura,vt maguificeagatíu-
p r a f u a m n a t u r a m íimplieitercredendoj&íie-fides aícea-
d i t fu per i n t e ü c d l u r o : í i c u t o l e u r n a í c e n d u fupcraquaiB,
K a m q u a n d o i n t e l l c d u s a t t i n g i t D c u m e f f c v n u m cum
fide, creditmagis effevnum q u a m cusn rtuclligetc ititei- i
| i g a t i p f i j m cífe v n e m : m t c i i c d u s e e i m a i t i o r e f t p c r r o á -
g n i t u d i n e m cum credere a b í q ; labore, quam cú intclli-
g t r e c u m labore.. Fidcs durar p e ^ d u r a t i o n e m á Deo da-
t a m j i n t f l l i g e . r e a u t e i n durar per f a c n t i a m acquífitata:
vndepateequodfidcs e f t f u p e r r a s , f c d i n t e l k é l u s c f t i n f e - '
BUS: & q u a n d o h o m o fide habiruatuSjpcccat per auari-
c i a m , aat l i m n i a m , & c Fidcs durat i n fisbicátofub pot-
|jone3&cuavdifR:>rroitatc. N a m fiibicdum non eft di- *
fpofuum curo raftlcia?prudencia3&c; Sicut afinas quina |
cft dirpofiruSyVt ferico íit indatus. P r i m a caufa plus po-
teft quan? recundaea,& quando fccünda poteft cum pri-
m a , tune poteft fupra feipfam. Quaproptcrintcllectas
poteft per p r i m a m caufam credere i n cami fed quod po-
t c f t p c r f e , e f t i n t e l l i g e r e D e u m & adiuuante tamen cre-
dere ad fuum intelligere: íicut d i x i t Efaias: N i í i c r c d i d c -
r i t i s , n o n i n t e l l i g e t i s . Sicut aliquis h o m o quinoncrat
P h i i o f o p h u s . & i n pofterum f u i t Philofophus, & dum n5
erar 11 h!! oIbp tuis,crcdcbat D c u m c fie; fed cura fuit Pki-
lofophusjinccllexit D e u m eiic.Ec m a c i n t c l l e d u s aícen-
¿it
ÍDÉ N O V E M S V É Í E C T l i 271
Ü t i i illura g r a d u m m t c ! . l i g c n d o , h i quo erat creden-
¿0¡ V c r u n u m e n n o n dictí q u d d p r o p i c r hoc fi.des dc-
fmiaiur: fed cjuod ipfaafc^ndK n i a l t i o r e m g r a d u m ob~
ie¿taiiclo, plus c c t d e n d ü D e u m cílc, q u á m i i u e l i i g e n d o
ipíum c í í e : íicúc o l e ü m in vafe m quo d t í u p r a a q u a m :
j-tOjiii addcrcc plus de aqua praedicto vah, aqua q u j d e m
afeenderet ad i i l u m locura i n q i í o e t a t o k u m i Jbc d e l u -
de olcum aicendetetin a k i o r e m l o c u m i n quo non erat.
Deuseít i n t e l l i g i b i l i s per í u a m n a t u r a m . Etipfe caufat
qaod intelieiStus humanus i n t e í l i g a t m u l t u r n per n a t u -
ram,Deo habituante i l l u m de fide,vt ipfe cum íide a d i u -
ueceuin a d i n t c l l i g e n d u m . I n t e l l e í l u s e t i i m p l u s peteft
afcendere a d p t i m u m i n c e l l i g i b i l e , videl. a d D e u m cu su
dudbushabinbus,quaui cum vno t a n t u m : í i c u t ipfe plus
poteñ cumpxudenr.a & f o r t i t ü d i n e , q u a m cü prudencia
taotúrquádo i a t c l l e d u s i n t e i i i g i t o b i e í l u m p r i m ú j í i d e s
difpoau i p í u m i i u e U á ¿ t ü a d i m c 11 i g e n d Í!. Sicüt charitaS
diípdnic voluntacem ad a m a n d u m o b i e c l u m p r i m ú n i .
Ec íicat voluntas non pofíet amare ú b i e t l u m p r i m ü r r i
fine charitate : fie intcdle<5i:us n o ñ poreft i n t d l i g e r c o b -
icdtura p r i m u m fiae ñ d e . Vnde p a t c t , q u o d í i c u t cha-
ntas non c o r r u m p i t u r , quando voluntas avnatprimurri.
b b i e í t a m : lie íides non d e f t m i t u r , q u a n d o i n t e l l e d u i
ínteltigit p r i m u m o b i e t t u m . N a m poten tía i i o a c o a -
tradicit fuíE d i f p ó í i t i o n i corarauni : Per iliarn caira a-
fcendit & fortifícamr. FideS efe virtas ctiftens h a b i t u í
i n i n t e l l c t t a : a l i o q u i n lides n o n pofict cife VÍI:ÍUS; ñe-
que h a b i t a s : íicut chamas quae n o n p o í l e t elle h a b i -
tus, tíiíi voluntas rííete? í u b i c t l u m . E t i d e o { i c u t c h a -
ntas h e j í a í c e n d e r é voluntantrn ad a m a n d u m o b i e -
ftum vjhwofe: fie lides facit afeendere i n t c l l e ¿ l u m ad
intelligendum o b i c ¿ \ ü r a virtuofe. Fides c u m veri-
tace eft habitus i n t e i l e é l u s : & ideo q u a n d o intelli»
p t o b i c f t u m p r i m u m cura veritate ipiarn m t e l l i g i f .
Nans abfquc veritate cum i ñ t e l h g e i e non jpoteft
Et ulsb ventas eft prlncipiuftl íidei k. i n t c l l e f t u i
cora ta une : Vetufttaraefa fides i t í ventare eft fu pe-
tras i n ctedendo , i n t e l l e d u s a u r c m inferios' i n i n *
t í i l i g e í i d o j & ideo q u a n d o i m e l í e c t u s afeeadis
i7< NONA PARIS
i n a l t i o r c m gradum m v e r i í a t e : Scíimilitcrfidesafccníh
i a a l t i o r c m gradum i n ipfa vericacc. M a m habitas eft fu.
pcrius , (ed h a b i t u a t u s c f t i n f e r i u s : í i c m homocapDatus
afcendens i n m o n t e r a , cuius corpus eft i n f c r i u s ^ f u i
cappa i n i p f o fuperius. l n t e l ! e ¿ l u s n o n p o r e f t i n t e l l i g c r «
D e u m , n i í i e u m labore: íicut h o m o afceudcns i n m ó t e m ,
q u i i n i l l u m a í c e n d e r c n o n p o t e ñ . , n i í i c u r a labore,(cdcfi
i n t c l l e d u s afeendu ad D e u m cara fidenon laborar,fed
p o t m s i n i l l o fe d e í c t f t a t c r e d e n d o , & q u o d porentiaal.
ñ o r eft í i n c l a b o r e q u á m c u m labore: ideirco imelleéhij
e ñ a k i o r eredendo d i u i n a m g i o r i a n i , c]uarn intelligeft.
d o . l n t e l l e ¿ l u s n o n diftinguic eredendo itiodaliter Se nc-
ceíFane, fed large Scconfufe.fed i n t e l i c d u s cumintelli-
g i t veré n , e c e í í a d c q u i d e m Ssincoafufe i n r e l l i g i t j & ideo
incelle¿biS incredcndoeftinftantaneu!:;intelligcndoau-
t c m fucceíTiuus: quarc p a t e t q u o d i n t e l l e c l u s a í t i o r eítin
eredendo, q u á m i n t c l l i g e n d o , c u i u s r a t i o n e fuusailus
cftfuper fuá natura eredendo: ficuc aqda eft fuper fuana- i
turacalefaciendo. F i d e s e f t h a b i i u s a Dco datus,&fica
D c o g u b c r n a i u r : l i c u t á Deo creatur: vnde p a t e t q a o i
i n t c l l c í l u s n o n poteft talera h a b i r u m fnibcrnare ,nam
fuper fuá n 3 t H r a e ñ : v e r u n t a ! T i e n difponit íevtfuccura-
bat e i , t i m e n d o D e u m offauicre, non eredendo in eum.
E t f i e o r i t u r c ó c o r d a n r i a i n t e r intclligere credere. It!a
lex ejuaecunque íit per fídem. o p o r t e t q u o d íit vera. Sicut
per b o n i t a t e m o p o r t e t cífe b o n a m : & per magnitud^
n c m m a g n a m , & c ¿ E t i d c o l e x i l l a o p o r t e t q u o d íit vera,
i n q u a í i d c s eft a k i o r i n veritate. & m 3 g i s contra pecea-
ta: & i n i f t o p a í F u c o g n o l c i r i n t e l í e f i ; u s , quae lex oportet
q u o d íit vera; aut i e x C h r i f t i a n o r u m ; aucSarracenorumi
a u t i u d í e o r u m . Fides i n p r i n c i p i o difponic i n t e l k ^ u m
ad i n t e l l i g c n d u i n : v t perregulam B patet. E t q u a n d o i n -
t c l l e d u s eftin a l i q u o gradu i n i n t e l l i g e n d o : íides difpo-
n i t i l l u m i n il!o gradu e r e d e n d o , vt afccndatinaliutn
g r a d u m inte) I i g c n d o ; & fie de gradu i n g r a d u m , quouf-
que i n t e l l c ¿ l u s a f c e n d i t a d p r i r a u r a o b i c £ h i r n , & i n i p r o
q u i e í c i t i n t c l l i g e n d o : ícd m á x i m e i n vía eredendo. Fidel
e f t m c d i u m cum q u o i h t e l l e í t u s a c q u i r i t m c r i t u r a , & a -
fcsndit ad p i i m u m o b i e d u m ; q u o d q u i d e m influir ia-
tellcaui,
DE N O V E M SVBÍECTIS. t77
leüfAui fívkm , vt ipfa fu i n t e l l e f t u i vnus pcs ad a í c e n -
¿cnáam. E c i n c c i l e í t u s habec a l i u m pedem de fuanata-
ia vuklicet intellsgcre: íicut h o m o afcendens fcalam c ú
¿uobuspcdibus. E c i n p r i m o fcalonej p r i m o p o n i t u r p e s
fidcu Et i n iUomct pcs i n r e l l e d u s ^ í ' c e i í d e n d o gradatira.
^cin fecundo fcalons,primo p o n i t u r pes fidei : & d c i n d c
pesintcllc¿ias, afcendendo g r a d a t i m cum p n o r i t a t c fi-
4ei,&cumpofl:erioriiatc i n t e l l e d u s : S c í i m i l i c c r í i c u t i n
áifparatioiíe p r i m o p o n i t u r dubicatiojdeinceps affirnia-
tiovcl negatio. C r c d e r c n o n c ü f i á i s i u t e l k f t u s , fed i n -
teiligere: vecuntamen íides eftfuura i n í í r u m e n t u m ad
,c!euaiidura í u u m inreiligere cum credere; & ideo íícuc
inftrumentum coníiftit inter caufam & e f F e £ t u m : íic íi-
dcscóliftit i n t e r i n t e l í e í t u m & D e u m , i n f l u x a f i d e á D e o
>nfubicdum,vt peripfum q u i e í c a t i n obieclo p r i m o . I l -
la fides quae cft maior i n b o n i t a t e , m a g n i t u d i n e , & c . Se
etiam in fpe,charitate,&c. o p o r t e t q u o d fitvcra:fcdfides
f i conrraria q u o d fie m i n o r & fdfa. A l i o q u i n p r i n c i p i a
pofinua fuccuraberentprincipiispnuatiuts,quodeft i r a -
poíTibilc. E r i n i f t o paíTu cognofeit intelledtuSjqusfidcs
sftmaior &vc£Íor illa h a b e n t c m a i o r e m v i r t u t e m & m a -
iusobieíSbam. i l l a fides q u x p l u s c r e d i t e f f e arqualitatcia
in t a n o m b a s D e i o p o r t c t q u o d íit vera. Sed i l l a q u s e p o -
n i c i n i l l i s inaequalitatem o p o r t e t q u o d (it faifa. I n D c o
naroque n o n eft p r i u s ñ e q u e p o f t e r i u s : quia d i u i n a b o -
nitas,magnitudo,&c.{icoporter q u o d h a b e a n t f u o s e o t -
relatiuos a-quales Micut inteilcecui & voluntas habeane
potenii.isa?qualcs. E c i n i ñ o palTn c o g n o f e i t i n t e l l e d u s ,
qua: hdes eft vera. C u m m i n o r e fideiinelledasnonpo-
tefteleuarefaum intci!igere,fedcum m a i o i e . E t i n i f t o
pallucognofeitintelk-ti:us,quodfmim m a n í s i n t e l l i g e r c
non tñ. contra fuü maius credere: ficut i n afcenfu ícalae
ynus pes n o n cft contra a l t e r u m ; e t i a m i n c ú r r e t e , vnus
fes non eft contra a l t e r u m .
Defideper regulas deduBa.

C v p p o f u o q u o d i n t e l l e a u s p o í í i t i n t c l l i g e r c d e D e o e a De f i e
• ^ q u a : p e r f í d e m poceftcrcdcrc5fidesquidera deftrucre fev regu-
tur, & per confequens m e r i c u m : ficut d i c i t u c } fides n o n l a t d e i i á -
% J ñ**
^ N O N A PARS
habct m c r i t u m , cui h u m a n a r a t i o prar.bet cxperimcn-

tara ? A d q u o d r e í p o i u l e n t l u m cft, q u o d n o n . Ratio hu-
iaseft, q u o d lides q u i d c m afcendit fupraintelleftum, ve
i ara oftsnfum eft: nam m c r i t u m ñ d e i con fiftit priusiMe.
r i t u m autem i n t e l k d u s pofterius, fedfi c l í ; n : i n eodeiQ
gradujbcnefcquerctnr q u o d dicis. Per p r i m a m fpeciem
r e g u I x C . quaeritur, q u i d eft lides? A d quod refpondtn-
d u m e f t j q u o d ipía cft v i r t u s a P e o datajVtperipfamcre-
d a m u s i d q u o d per eam i n t e Ü i g e r e n o n poíTumus. Pej
fecundara í'pecicm q u x r i t u r , q u i d liabet íides in feco-
c l l e n t i a l i t c t í E t rerpondendam eft,quod habeduos cor-
relatiuos c u m quibus eft habitus. Per tertiam fpecieiT\
q u a n i c u r , q u i d eft íides i n alio ? A d q u o d diceadumeft,
q u o d ipía eft habitus i n i n t e l i e d l u , exiftens fupra habí-
t u m quera ipfc habct per feientiam , vt apparctpergu-
fturoguftanrem v i n u m d o l ü q u o i u d i c a t quale tftipíum
v i n u m guftatum. Sed q u o d p o í í i b i l c cft v i n u m ahetari
i n alio t e m p o r e : ideo i ñ t e l l e í t u s n o n habet feientiam
certam p c r i n t c ü i g e r e j f e d per iidem credit q u o d talefit.
Adhucfides c f t i n b o n i t a t t bona, & i n magnitudine ma-
gna, & c . Per q u a r t a m fpeciem quaeritur, q u i d habet S-
des i n alio ? E t r e í p o n d e n d u r a cft, ipía habet intelligi-
b ü i t a t e m i n i n t e i l c d l u , & habet i n v o l ú n t a t e amabilua-
t c m : ab ípfa enim a r a a t a e í ^ & i n m e m o r i a r e c o ü b i l n a -
t e m j q u o d ab ipfa recolita eft. Per p r i m a fpeciem regula?
D . q u a j n t u r , f i d e s d e q u o eft? E t e ft r e fp o n d e n d u ra, q u o d
ipfa cft de feipíajeo q u o d creatura eft. Per fecundara fpe-
ciem q u x n t u r , f i d c s d e q u o eft? Et eft r t f p o n d e n d ú , q u o d
ipfa cft dcíijis tiuis & l n i i b u s , curo quibus ipfa eft virtus
ípceialis. Per tertiam fpeciem qusriturjfidescuiuseft? Et
eft clicendum3quod ipfa eft f u b i c d n n q u o e f t / i c u i cappa
cappati. Per p r i m a m fpeciem r c g u l x E . q u o c r i t u r , qua-
íreefifides? Et eft r c f p o n d e n d u m , q u o d eft co quod fuá
caufa eft. Per fecundara fpeciem quaeritur, quarc eft íi-
des ? E t eft r c f p o n d e n d u m , q u o d i p f a e f t j V t i n t e l k d u s
per cara p o í l i t credere i d , q u o d perfcipfnm non pottít
i n t c l l i g e r e . Sicut i m a g i n a r i o eft, v t h o m o i m a g m e t u r
i d q u o d per fenfum n o n poteft fentire. Per p r i m a m ipe-
?:iera regula; F, quKticur, q u a n í a cft fides c o n t i n u é ? Et
ixfpüa-
DE K O V E M SVBIECTIS. i79
feôn!lcndara e f t , q u o d jpfaeft t a m a q u a n t u m h o m o
p0teftcum ipfa obiedtare o b i e d a . A dhuceftcontinua,,
t 0 q ^ o d e f t h a b i t u s m d i u i ( i b i l i s . Perfecundam í p e c i e m
quii-nrur,qu:uua elt íides difcrcte? A d q u o d r e f p o n d c n -
¿litceí^quod ipfa eft tanta q u o t func fui c o r r e l a t i u i , qui-»
b ü s c r e í c i t a a c d c c r e í c i c í u u m a t t u m . Per priroam fpecil
jiegula" G. qua'ritur, quae eftpropria quaiitas fidei ? E t r c -
{pódendura / ; i % q u o d c r e d i d i c a s : N a l l i e n i m a l r e r i v i r t u t i
cópctit. Per fecunda fpecié q u x l i t u r , q u c e c f t a p p r o p r i a -
ta quaiitas íidei? Et reipondendum eft,quod fuá b o n i t a s ,
magiutudo: i ñ x e n m i rationes alüs v i r t m i b u s c ó p e t u n t ;
íleut & ifti. Perregulam H . q u í e r i t u r de t e m p c i e fidei ?
A d q u o d r e í p e n d e i i d u r a eft per t e r t i a m í p e c i e m rcgulae
C.qupd ipfaeft i n tempore, eo q u o d i n i p l a e f t nona. E t
perquartam í p e c i e m C.ipla h a b e t c o n u p t i o n e m i n t t m -
pore,qaando h o m o n o n credit de D c o ea q u s de i l l o
credere folebat, & e f t refufeitando i n t e m p o r e : q u a n d o
homoiefurgit credendode D c o ea q u a ' c r e d e r e í o i e b a n t
de illo, Adhuc eft i n t e m p o r e : n a m quandoque habet
magnum a d a r a , quandoque p a r u u m . I t e m eft i n t c m -
pore,quandoque enira obicctat v n u m o b i e í l u m , q u a n -
doq; uliud.Et lie de regula D . K . d i c i potcftfuo m o d o . Per
regulam L q i m - i u i r , í i d e s vbi eft? A d q u o d refpondcndu
eft per fecunda fpeciem r c g n l x C . q u o d i p í a e í t i n fuiscor-
idatiuis: & per t e r t i a m í p e c i e m C. reipondendum eft,
quod i p í a e f t i n i n t e i l e ¿ l u , í i c i u h á b i t o s m i d o fubicéí;o:&
fie de regula D . K . disi potcftfuo m o d o . Per p r i m a m í p e -
ciem regula:K- q a « r i t u r 5 f i d c s q u o m o d o eft? A d q u o d re-
fpódeudum eft, q» ipfa eft p e r i i i o m m o d u m quem habet
ptirnum o b i e c l a m i n p o n é d o íé o b i e á i a m i n t e l l e é t a i : &
credendoipfeintcllecius o b i e d a r i p f u m ( i i p r a f u ú i n t e l -
ligére. Per fecundam regula K. qiueritur/ddcs c u m q u o
eft? E t eftr e fp o n d c n d a m , q> i p í a c ft c ú p o t c t i a o b i e ó l o &
s d u . P e r i n t e l l e í l ú q u i d é cftcú potentia q u i e f f e c t i u e &
moraiitcí v t i c u r f i d e ; & e f t c ü o b i e d o , v i d e l c ü DcOjfmc
quu elle n o n poteft,& c ú a c l u . v i d e l c u m credere:fed hie
dubitat i n t e l i e d u s ipic q u a ' i e n d o , q u a n d o n o n credtt,
iiuelhgic vhieft íides? A d q u o d refpondeadum eft, q u o d
fides c i l i n i p f o u v c t u u t l l c d J , e o quodfuus habkuscfc
S 4'
xto NONAPARS
E t tupe temporis crederc eft i n i l l o i n p o t e t u i a , fed redu.
c i t u r ad a d u m , q u a n d o i n u i l e í t u s c i e d u .
Dejpeperprincipia dednEla.
F>eí¡>e Q P e s eft habitus memorise, vt per ipfam memoria fpe-
perpñn- O r a n d o p o f l i t afcendercad p r i m u m o b i e £ l u m , i i c u t i a .
r p í * de- t e l l e d u s c r e d é d o . E t p r i m o de bonitatedicemus. bo-
dttéia. n u m eft memoriaEqupd recolar naturaliter D e u m quan.
t u m p o c e f t : & q u a n d o m a g i s n o n poreftnaturaliterad-
iuuac í p e s m o r a l u e r , D e o o b i e t i a i u e f e m e m o r i a ratip-
neíuae b o n i t a t i s : & m e m o r i a fie obieftac D e u m fupta lú-
as vires rperando,ficuc v o l u n t a s c u m cjiaritatc aícendit
a d D e u m amando. E t hoc meraorise valdeeftbonum.
M e m o r i a m 3 gis eft magna per d ú o s a d u s quara per vnú
t a n t u m . v i d e l i c e r p e r í p c r a r c & r e c o l e r e , q u á m perrecq-
Jere t a n t u m . I d c i r c o m a g n i t u d o D e i m a g n i f i c a r raemo-
l i a m h o m i n i s , q u a n d o homoraagnifice fe difponit ad
r e c o l c n d u m D e u m cum h a b i t u f p e i : v t m e m o r i a quan-
d o n o n poteft eum r c c o l e r c q u o d p o í f i t e u m fperare. Et
h o c memoriae m a g n u m eft. Spes c u m f a b i e d i difpofi-
t i o n e durat i n íubi6^íq,YÍdelicet c u m recpleic Deum ra-
t i o n c í u a E b p n i t a n s , m a g n i t u d i n i s > a e t e r n i t a t i s , &c. Sed
q u a n d o m e m o r i a n o n fe difponit a d r c c o k n d u m j & p e c -
c a t u m eft fuus h a b i t u s : tune ípes n o n habet fubiedurpj
i n q u o durare p o f l e t , & íic déficit. M e m o r i a cura fuo
p o í f e poreft recolcrej& fimiliter c u m pofle D e i median-
te fpe poteft fperare i n p e O j & f i c a n a l o g i c p l o q u e n d o ,
p o í f e fpei eftfuperius: poífe autem raempriaecftinferius,
ra t i o n e cuiusppfte exiften? inferius a f e e n d i t a d o b i e d u
c u m p o í f e e x i f t e n t e f u p e i i u s : f i c u t p o í í e inte)ligendicum
p o í f e ci edendi. H o m o peccatorintclligcns i n hora fus
m o r r i s fuá magna peccata, & m a g n a m iufticiam Deijcft
cireadcfpetatipncm c u m intelligere & rccolere. Sed fpes
quae eft habitus memoriae.afccnditad d i u i n a m miferi-
c o t d i a m , D e o p b i e d a n t e fepeccatori habenti fpem. Et
t u n c p c c c a r o r p r o l o n g a t f e a d d e f p c r a t i o n e m : hoc auté
f a c e r é n o n p o f f e t ^ i f i Ipes eífet habitus memoriac. Q u a -
d o h o m o eft ixy b e l l o , aut i n m a r i c u m magna fortuna,
« u t habet m a g n a m i n d i g e n t i a m a l i c u i u s t e i j tune tem-
poril
DE N O V E M SVBÍECTIS. tu
«or!1' foa voluntas eft i n t a p t u m reraiíTa Si con fraft-j pi o-
pcer Dtaaiura c i m o i c i i ) , q u o d ipia n o n p o t d t eltuare
fuum amare ad D e u m : í c d m e m o r i a o b i c d a n s D e u m cu
Jpe cxcicat volancaiem ad a m a n d a n » i l l n m c u m chati-
tate. Et tune voluntas c o n f ó r t a l a & c p n f o l a t á eft pet
aiemoriam. E t fie de intellecSa poceft dic¡ q u i n o n uv
uenic aliud r e m e d m m , nifí fperarc i n D c o . M e m o r i a
cum fpevirtuofa eft.ficut volutas curo c h á n t a t e . Et í i c u t
voluntas e ñ vulofa abfcjue c h a r i t a t e : í í e m e m o n a íinc
fpe. Q u p n i a m m e m o r i a £¿ voluntas f u n t í n t e r í c a d m -
uicemcoadiuuaiues: ideíO m e m o r i a cum fpc adiuuar vo
jantatera , Scvoluntas m e m p r i a m cum chancatejVtipfx
lint virtuofa?. Spes cumverirateeft veiajSccum faUítatc,
falfa.Etin ifto p a í T u c o g n o r c i t i n t e l l e á r u s o j u o d pec,catpt
ouaudo poteftfugere a p c c c a t o & n o n vult,ícd p r o p o n i c
« i r é : tune ipíe credit haberefpem & i p í a m n o n habet.
Spes enim c u m peccatp n o n poteft participarein fub'.e-
do. Pcccatorcum rpehabetdele.dationc: fed abfqjfpc
¡tiiüiciam & d o l o t e m . N a m cum fpe habet amare : Cinc
fpe autem habet odire. E t i n ifto p a f l u c o g n o f c i t i n t c l -
k £ ) : u s , q u o d p e c c a t o r cum f p e a f c e n d i t a d a m a n d u n r . í i n e
fpedefeenditad o d i e n d u m & d c f p e r a n d u m , peruenen-
do amare &fperare i n odire & defperarerttifticiam & d o -
lorem q u i funt i n t a l i peccatorc quis poflet oeftiraare. i n -
terrecolere & fperare eft d i í f e r c n t i a : íicut i n t c r i n t e i l i -
gere &credsre: racio huius eft; q u o d f p e r a r e e ñ í ü p e r i u s :
íed recojere e ñ inferius. recolereeftadusnaturalis: led
fperareeftadus fupernaturalis. Sperare & r c c o l c r e c o n -
ueniunt inter fe. N á r e c o l e r e difponit fperare : f u p p o í i t o
tamen q u o d fperare fit c u m b o n i t a t e , m a g n i t u d i n c , & c .
Et fperare facit a í c e n d e r e , r c c o l e i e g r a d a t i r a , vt fperare
perafcenfum r c c o l e n d i p p í l i t afcendere.Sicutoppa quae
a f e e n d i t i n m o p t e m per afcenfum eappati. Spes k ^ ú -
ma & f p e s f p u n a o p p p n u n c u r ) i n cantum q u o d i n « o d e r a
fubiedoftare n o n p o í f u n t . N a m alias daretur o p p o f i r ú
inobicdlo. Spes l e g i t i m a eft illa q u s e ñ e u m b o n i t a t c
& veritate & í i u i u f m p d i : & eft c o n t r a i-naliciam Si f;díi-
latem. Spes autem fpnria eft i l l a , q u ^ c u m malicia & fal-
l í a t e eft contra b o n i t a t e n ^ v e r i t a tem. & c . E t i n ifto p a t í u
§ 5
fte N O N A P AR S
d o l e t meraoria qms toe peccatores recolit habirnatoj
fpc rpuria & difformata. i n p*:incipio,homo fperansia
Peoeftefficiens:&fpeseft forma Ecilla ¡qux h o m o reco-
íic, fuat materia Scfuroinunj cbie£l:ain eft finis.rceoleie
4'ubfiftctuc ad í p e r a r e . Spes «ft rnedmna exiftens ínter
pcccatoiem & D c \ u r . ) c o q u o d i p f a eftnunnus a m b o i ú ,
D c o influente fpcm peccatori: & pcccatofc rcil acnte fuá
b o n u i n & raagnüni rccolerc D c o . Q u a n d o peccacor fií
nc h o m o t n d i g e n s recolensDeum fioe fpeinuenit requie
i n fuo rccolerc. Ra ti o huius eft.quod faaro recolere non
e f t i u i l l o g i a d u i n q u o i n u e n i t u r requies, Q u ndnau-
t e m fpes i u o g i t u r : tune afeendu recolere cum fpeadillü
g r a d u m i n q u o inueniturrequies. lila fpes qu:r eftroa-
i o r r a c i o n e b o n i t a i i s magnicudinis, e f t í i g n u m & l u m e a
vera? fidei í i a e l e g í s . N a m m i n o r fidesimc l e x n o n p o -
t í í t ftareisi m a i o t i fpe. Sed m a i o r f p e s f t a t i n m a i ó r i fide
íluelege: aiioquineífctdareoppofiium i n obitfto, Ei m
ifto palla rogoofetc i n t c l l e ¿ l a s , q u i s populas confiftit i n
lege vera. Sperare & recolere poHunc cíi'c inuicem ia
f u m m o o b i e ¿ l o & i n e o d e i n tempore : fed n o n a'quali-
t e r , e o quodfperare eftprius: recolereamempofterius,
Sicut velle & amare i n eodcir», tempere poíTunt elle in
• n o & codera fubieélo. Amare tamen pcrprins.quod eft
h a b i t a s ; velle autem per pofterius, q u o d eft habituutus
de charirate: íicut i n a l t i r a d u i e m o n t i s , i n qua cappa eft
fupracappatum. M e m o r i a c u m m i n o t i r a t e habetreco-
lere: c u m m a i o r i t a t e autem fperaie. E t ideo quando ap-
p e t i t eleuare fu a ra recolere í i a e f p e r a r c : fuus quidem ap-
i petitus eftdifFormacus. Accenfas enira eft de genere ma-
i o r i t a t i s . E t ideo m e m o r i a quando credit afccndere,ipfa
defeendit. E t i n ifto paíTu coguefeit i n t e l l e d ü s . p e r qué
' n i o d u m peccatorescaduut i n defperationem. Potcntia
e n i m c u m m i n o r i h a b i c u a í c e n d e r e n o n poteft; fed cum
maiori.
DeJpe per ren-nlas dedutta.

De j f e
perregu- S ~ \ Vreritur, v t r u m fpes fithabitus memoria'? E t r c -
létfdid}* V ^ J p o n d e n d u m cft,quod fie: eo q u o d i n t c m p o i e ne-
&*. ecliita-
^.fStatis m e m o r i a fperando confortar S t c o n f o í a t u r i n -
relleitim & volantarem. Et recoiere íicafccndic ad f u m -
jpurri obiedlum per fperate: Gcat intelligcre percrederc:
&veiie perainate.itera fperare n o n e f t d e g e n e r e c c r t i t u -
dinis^qua; quidem eft de genere f e i e n r i a s : ñ e q u e eniin cft
¿t genere í o l u i a t i s . V o l u n t a s e n i m i n u l t a v u l c i n quibus
non fperat: vnde í ' e q u i t u r q u o d p o ñ q u a m f p c s n o n eft da
genereinteik¿tus5aeque de genere v o l u n u t i s : < j u o d w í á
Ij-de genere memoriae. E t c o m i n a n i r a a n ó í i r t n i f i ift»
res potencia* í u p r a d i d a ; : amplias fpcs noneft de genere,
i m a g i n a t i a c n c q j í e n í ñ m e . Per prinesam fpeciemjregaKe
C . q u s c i t u r j q u i d e f t í p e s ? Ec r e í ' p o n d e n d u m e f t . q u o d e f t
vittus cui propriecopeiicrperaie. Per fecundara fpeciem
qua'iicutjípes q u i d haber i n fe coeffentialiter ? A d q u o d
dicédam eft.quodipla habet fuos correlatiuos fpecialeSj
cura quibas agic per fpeciem fuam. Per t e r t i a m fpeciem
quiEritur,quid eiUpcsin aIio?Etrcfpondendutn e ñ , q u o d
ipfaeftvircus ípecialis i n aliis vututibuSi& etia nuncius
eonfolans & c o n f o r t a u S j 8 f c o n f u l e n s , & h u r a f m o d i , A d -
huc eft i n b o n i t a t e b o n a & i n magnicudinc magna,&G.
¿ c e ñ i n i r a a g i n a t i u a j i m a g i n a b s i i s : & i n feníitiua infeníi-
bilis:S£ i n fubieclo i n d i u i ' i b i i i s , P e r q u a n a r a fpceiéquse-
litur, quid habet fpes i n a l i o í E t d i c e n d u m cfl . q u o d i p f a
habet íperare i n r e c o l e r e : ficuc charitas habet amare i n
velle:6clides crederein imelligcrc. A d h u c h a b e t b o n u m
adum i n b o n i t a t e : & m a g n u m i n m a g n i t u d i n e , & c . &
iuftum i n i u f t i c i a , & c . Per primara fpeciem r e g u l a D .
qusricur, fpes de quo eft? E t refpondendum eft, q u o d
cft defeiprajeoquodhabitus cieatuseft. Per í e c u n d a m
fpecism quaeritur, fpes de q u o eft? A d quod d i c e n d u m
cftj quod ipía eft de fuis fpecificis í i m i i i t u d i n i b u s d e r i -
uatis a relaciuis m e m o r i í e , q u a r u m eft habitus. Per ter-
tiam fpeciem quaeritur, cuius eft fpes? E t cft r e í p o n -
dendum, quod ipfa eft memorias, ficutiníhumenrura
eft agentis. Per p r i m a m ipeciem r e g d í e E . quarritur,
fpes quare eft ?Ad quod refpondenduni eft,quod ipfa eft
exeo q u o d fuá caufa eft : ficut dies artificialiseft, q u o d
fol fupet terram cft. Per fecundara fpeciem quaeritur,
fpes epiare eft ? E t refpondendum cft^quod ipfa eft, n
t84 K ON A PAR$
í r i c m o r i a p o f f i c Icuarc fuum rccolere i n tcraporc neccf-
íitacis,coiiíu!Gndo,a(iiuuando,confortando. Confulen-
d o incellectui fuurn intelHgcre, & v o l n n t a t i t u u m vcilc,
ve afeendefe p o f i i n t ad fummum o b i c í t u m . Perpnmam
fpeciem r e g u l x F.quaentar, fpesejuanta e f t c o n t i n u é ? Et
eft r e f p o n d c n d u m . q u o d ipfa habec q u a n t i t a t e m magna
& c o n t i n u a r a . O f f i c i u m enii-n magnum habee confolan-
d o , c o n f o r t a n d o & eleuando altas potentiasad fummum
o b i e t l u m : fuá quidera quantitas indiuifibilis ¡eft, cuín
n o n í u p u n d u a l i s , neqjlmealis. Per fecundara fpeciem
F . q u x r i t u i ; d e q u a n t i t a t e dtfcreta fpei ? A d q u o d rcfpon-
d e n d u m eft^ûodiplahabet q u a n t i t a t e m d i í c r c t a m rc-
f p c t l u f u o r u m c o r r c l a t i u o t u m . c u m quibus habet difte-
renriaSjCurn quibuscrefeu aut d e c r c í c i t ad placituma-
& . Ú S (uos. Per p r i m a m fpeciem r c g u l x G . q u x ñ t u r , q u i
e í l propria q u a í u a s fpei ? Et refpondcndum eft, quod eft
fperare. N a m fperarenon c o m p e t i t nifi fpei tantura. Pct
fecundara fpeciem qua:ruur,quajeftappropriata qualu
tas fpei ? A d q u o d d i c e n d u m eft, q u o d bonitas, magn'u
t u d o & h u i u f m o d i . Per regulara H qwaeriturdetempo-
Kfpei? Eteftrefpondendumjquodcftintempote:habi-
tus e n i m n o u u s e f t , & dependet a practeritis.Eteftin tem-
porc p r a e í e n t i , co quia ipíaeft; adhuc quia habet fuum a-
¿ l u r a & a m b i t t e m p u s f u t u r u m : n a m i l i u d í p e r a t . E t boc
perreguiara C . D . K . fígnatum e f t . E t i n i f t o p a í I u c o g n o -
f c i t i n t c i l e £ l u s , q u o d fpes i n terapore valde r n a g n u s b ^
buuscft. Per regulara I . quarritur, v b i habetfpes a d u m
fuum? E c r c f p o n d c n d ü eft, q u o d ipfa h a b s t i l l u m i n me-
m o r i a recolibilicatem, extra q u a m n o n poteft baberc i l -
l u m N a m extra r e c o l i b i l i t a t e m raemoriseobliuioeftlu-
b i r u s p r i u a t i u u s . E t h o c per regulamjC. D . K . í i g n a t u n i
eft. Per primara regulam K q u £ i e r i t u r , f p e s q u o m o d o e f t ,
S c q u o m o d o corrurapitur? A d q u o d d i c e n d u m eft,qaocl
ipfa eft permodum quem babetmemoria,difponcndo
a d u m fuum cura principiis & cura aÜis v i r t u t i b u s : íícut
Jiomo i n tempore n e c c { í u a t i s , q u á d o fe non poreftadiu-
uare curn fuis v i r t u t i b u s , a d i u u a t í f : cú b o n i t a t e D c i , &C.
E t f i m i l i t e r c u i r i mifericordia&cum c h a m a t c D e i j & b u -
j u f m o d i . S u a yeto d e f t r u d i o e f t , q u á d o i n fubicctoin quo
«ñ#
DE N O V E M SVBIECTIS. ilf
j ^ e i i c n i t pcccatu q u o d m a l u m eft, & c o n t r a m i f e i i c o r -
¿iam & f h a n t a t é D e i J r a t i o n e c u i u s p c c c a c o r p r i u á t a í p e
catJum íicfperationé. Per í k ü n d á i e g u l a m K . q u ¿ i i t u r ,
fpes cum quo eft? A d q a o d r e f p o n d e u d í n í ) eft, q? ipta cft
cum d i f p o í i t i o n e f u b i e d i i n quo cft;& cú h a b k ¡ b u s f ú n -
cipitíram & v u t i u u r o ; & m á x i m e cura f u m m o a g c í i t e q u i
ipíám ípéciera c a u r a t , & f u b i e d ú excahabicuat S í i n d u i t .
De chántate per principia deduíla,
C H A r i t a s eft habicus voluntatis ; & charitas racione c h u r i t m

fuse bouitatis e l e u a t v o l u n t a t e m ad a m a n d u m d m i - peí j » t n -
nam bonrcatem p l u s q u á m lemetipfam. C h a r i t a s r a t i o - cipinde-
n c í u s m a g n i c u d i n i s o m n i a b o n a f a c i c c ó m u n i a . Cha- d»cla.
liras cum lúa duracionc facit durare, amate cum b o n i t a .
tCjmagnitudinej&c. V o l i i n t a s c u m poífe cbaricatis v i n -
cit omnia. Charitas cum m a g n a d u r a t i o n c d i í p o u i t i n -
tellettamadintelligendúfuramumintcliigibilc, Qnp'
DiamDeuseftfummearnabilis: ideo voluntas curo c h á -
mate eleuat fuam amate a d d i h g e n d u m plus D c u m q u i
femetipfam. Q u p n i a m Deus eft per fe amabilis & n o n
per fe crcdibilis, ñ e q u e fperabilis, i n q u a n t u m eft de fe:
jdcocharitas c f t a í t i o r virtusquamaliae virtutes. C h a t i -
ras cum veritatc v i u i t , & etiam v i n c i t i m a g i n a b i l i a fcn-
fibilia. Charitas i n ó m n i b u s i n u e n i t d e l e é t a t i a n e m .
Charitas n o n diftinguic i a t c r propriura & c o m m u n c .
Charitas ad v e r u m b o n u m & c o n c o r d a n t c m linero rc-
ducit o o l n i a . Charitas n o n i n u e n i t concrariara. V o -
luntas p e t c h a r i t a t c m cft p r i u s i n a m ó t e ; & per v e ü e e f t
pofterius i n i l l o . Charitas e f t m e d i u e x i f t e m i n r c r a m i -
cura Scfuiim a m a t u m . Charitas i n ó m n i b u s q u i e í d c . I l -
la lex cum qua charitas cft m a i o r , eít & v e r i o r q u a m a l i -
gxa alia lex. Charitas omniabanacoarquac. C l u r u a i
cumîinoricate eft i n f i r m a .
De charitateper regulas deduüa*
O V a m t u t j V t r u m charitas í k h a b i t u s v o l u n t a t i s ? E t C h j r i t a t
- - J e ^ P ü a d t n d u m e f t , q u o d í i c : r c v o l u n t a s cum cha- per repu-
n t a t c p o í h t plus D e u m diligcre q u á m feipfam. Ec U Í ¿ t d » ^
p r o x i m u m t a n t u m q u a n t u m feipíám. Per p t i m a t u ¿l*.
m N O N A P A R S
Ipcciem rcgulsc C.ijuxritur.quid cítchamas?Etrcfnon.
dcndum eñ, chantas eft ilia virtus, cum quá volum^s
aícendu ad diligéduni Deam & proximum luü fkfta. íni
poíie aatlicaic. íJer íecundam ípecieincjusnim^charu
tas'quid habetin i'c libicociicuculcr Et íeípondenduní
t ñ , \]iiodlúas fpeciíicas rciauonescuín qu;bus eftfpecí.
ficátavirtus; Per tenia ípeciem quxeitac, epaideft charu
tas in alio ? Ad cjuod dicendum eit,quod ipía cft ui boni.
tatcbona3íaraagnitudinernagna3& in ómnibus vircuti-
bus imperanix & gubernathx. Per quarcam fpecieía
t]ua:iuur,quuihabct chantas in alio ? Ec rerpondeudunt
tft, quodipíkhabet in ómnibus quicquid vuiti Per pa-
mam ipcciem regulaD. quíeritur, chantas de qüo eü>
Dicsndmn eft, quod ipfa eñ de íeipí'a, eo quod creata
cft. Per fecundara ípecietn qusnuu,charuaí. dequoefc
Cui dicendü-.n eft, quod ipía eft de ümiiitudinibuscoi-
rcianuorúvoiuncacis, de quibusin ido capitulo lócuú
ílimuS. Per ternam fpeciem qi!seruui',charuascuiüSeít?
Ad quod ceípondendüra eft , quod eit voluruaus: nam
Saos habicus eft. Per pruñara ípeciera regula; E quxri-
tur, chancasquare eft.3 Et eft reípond-ndutn, quod ipfá
cft, quod eírcdlus Dei eft. Per lecuudam Ípeciera qaaerí-
tur, charleas quare eft? Etrcfpondsndumeft,quodipfa
cft, vt voluntas poííit amare Deam fupec íuis vinbiis;6fi
triara fuumamicum Se hium inimicum. Etiniftopaííu
éoghofcií íntelle£tus,quare charkas tñ ahior vinus. Per
primara fpecem reguías F. quantur, de quantuatecon-
tinua charitaris? Adquódrcípondcndum cft,-quodipfá
habet admirabilcm quantitatem,co quod voluntas cuna
ipfa diligicDeura, &íuura amicum &fuaiñ inimicum.
Períecundara fpecie quqritur dequanticatc diícretacha-
litatis? Etrefpondcndum eft,quodip{ahabét quaudtate
diícretam ratione difFerentise faorura correlacmorum,
tumquibuserefeitaut decrticitadplacitum fuumadú,
fuá quantitatc continua exiftente fine diuifione, & au-
gmeacatione, & dim'iaunone. Charitas cnim non eft
habitas punítuaiis, neq; lincalis. Per primam ípeciem
regáis G.quaritur, qua: cft propria qualitas chantatis?
SU icí¡'ondcnduiu cft, quod eft Kium ípeciñema amare-
per
DE N O V E M S V B I E C T I l tt?
per fecundam fpeciem quxutur, quae eft appropriatá
ûalicas charitans ? h á quodreípoíidendum eft, quoJ
bonkas5&c, N a i n bona eft.&c.Nam iufta cft,&c, Per re-
tí H.qusricur de tempere charuatis? Gui leípoaidea-
um eít peí tetúara ípeeiem regáis C. cjnod ipfa eft m i i -
Jo fine-íueccífionc, eo ¿jaod habitasípimualiseft,ícd eÉ
iiiiucccííionc inedia» te fubieüo ín quo cfí>& m <juo iai-
fluít&rcfluu adusfaos,motándo obieCta; &koc per te-
gulam C. D. K. fignatum eft. Per regulaoi i. quariifüfj,
chantas vbieft ? fitrefpondcHdum eft ,qaod i pía eft ia
jubiedo hab!tuatiue,6íin o b i c o obietiiue. Ethocpcr
reguiamC. D.íL iignatum eft. PerprímatnrcguiamK.
qáarikur, chancas quorao do eft ? Et refp ondea dura •eftj
qaodefí per illum raoduaí3pcr quein eftfimili rudo col-
ieíta avoioncacededuíta per principia, exceptts concra-
tictacc & rainoritatc: & etiam eft i n tpeciebas regula*
mm ídbftentata, D;eo exiftente fuá caula & volunta ce
cxifteiue fuo obicólo cuín diípoíitione fine peccato. Peí
fteundara icgulam K. quseiitur, chamas ciim quo eft?
Ad quod refpondéudam eft, quod eft cum agente . vf-
áélieet cum Deo qui eft fuá caufa j&com fuá volúntate
t^nx cit íiium fubiedum ; &eft cum principiis & regu-
éis ftio modo, & cum- aliis virtutibas, fme quibas efe
lion poieft.
De patientia per principia deduña^

/ A V o n i a m patientia eftha.bitusvolunt?t!s: idedvo-
V^/lantascam bonicatefua* paticntise vincit íuaro. ai a- tiaftr
íiciam. Voluntas cum magmtudme patieátiaé vincit prmctfüt
iraní. Patientia cum duvationc durar contra impaticu- deduS-A
íiam. Patientia cura poceírate chatitatis & humilitatis
omnia vincit. Patiemiacá dclibcrationcintelledusori-
tur,viuit & nutritur. Patieatiacúcharitate eft de genere
hamilitatis. Patientiafub charitatecftraaioí vircusquá
fub aiiqua ahavirtute. Contra veram paticntiam nulia
iraftarepoteft. Patientia cum paffioac acquirit laetíci»
&dele¿lationem. Patientia n o n diftinguit ínter vttupc-
lantem & vicuperatuin. Patientia cum charitatcpiccat*
!
X88 NONA PARS
& h u m i U t a t e e f t c ó n e x a . Patientia n o c u r a t d e v l n d i f l j .
l'atiencia i n p r i n c i p i o habec p a í f i o u e , i n fine aftionetB
& vi£toriam. Paciencia cft n í e d m m exiílens ínter labo.
rein & q u i c c e m . H o m o de paciencia Habuuacusi'etnpcr
cft i n cjuiece. Pacienciencia c u m m a i o n labore efl niaiot
vircus. P a c i e n c i a c o j t q u a t p r u f p e r i t a t e s & c a d u c r í i r a t e s .
Homo curnTá-inoritate patientiti e ñ m per ¿culo.
Homo cu ^ 7 " T r i u n p a d e c í a fie í b r c i o r v i r c u s abfoluce, o.uamitn-
wtnort V pacienciavitium? b c i e í p o n d e n d u m eft^qaod íic,eo
t . u t puti- cjaod paciencia elthabicus p o í i t i a u s : i m p a c i e n c i a aucem
enttét ( f t pnuaciuus. E c m iflo p a l l a c o g n o í c u incellettusper cjué
t n pert m o d u m h o m o peccat; Per p n m a m ípeeierti regulicC.
i(*io. cjiucrituí, cjuid eft patientia ? A d e p o d dicendum cft,
c]uod cftvircus , cpix mouec volunracem ad eiigendüm
p a í i i a n e s fuper viribus íuis. Per fecundam ípeciem
^ u a ' i i c u r , quid babee i n 1c paciencia coeílentialicer? Ad
quod diceiuimn eft, quod lubec í í r a i l i t u d i n e s padiuas
p r i n c t p i o r u d i cum quibus pacicar. Per t e r t i a m ípeciem
q u x m u r , paciencia q u i d e í l i n a h o ? E t relpoíider.dum
c i t j q u o d ipía cft habicusvincens 6c pacificas dues hoitii.
nes incer fe hcigantcs. E c c f t i n prouidenciaconfolata,
q u a n d o alicer í a i t u m fe n o n p G c e í i h a b v r e . Per quarcá
í p e c i e m q u ^ r i c u c , q u í d habec paciencia inalio?£c rcípon-
d e n d u m eft, q u o d i p í a habec m voluntare a ó i i o n e o i per
p r i u s : & v o l u n t a s i n íeipía perpofteiius. Per p r i m a m Ipe-
ciem regulse D . q u a e r u u r j p a c i e n n a d t í q u o e í i ? Ec rcfpoii'
d e n d u m eft, q u o d ipfa ei't de fuis bilibus fpcciSciicam
qaibus eilfpecifíca vircus. Percerciam fpeciem quanitur,
paciencia cuioseli? C u i t e í p o n d c n d u m e f t ^ u o d ipfacft
voluucatis q u s c u m ea fummiccic fe ad paíiiones. Per
p r i m a m ípeciem regulas E qusrlcurjpacientia quarceft?
E t refpondcndom eft, quod ipfacft: nam c h a r i i a s , pru-
dencia, iufticia, forcicudo & h u m i l i t a s esufanc illam in
d i l p o f i t a & p r o p o r c i o n a c a v o l u n r a t e , f u b m i t t e n d o eam
ídceri v o l u n t á t i . Per fecundam ípeciem quaeritur, paci-
encia quare eft? A d q u o d e f t d . c e n d u i r . j q ' t o d v c i n t e ü e -
ctus & voluntas habeanc d e i i b e r a t i o n c m concinuam,
c i i g c n d o vidia. Per p d m a m í p e c i e m regulae F . q u x r i t u r ,
de
DE N O V E M SVBIECTIS. ^
^jquantitatc continua p a t i e m i a í í E t r e r p o i i d e n d u m eft,
quodipia habet c o n d n u a m c|uanticacem, eo i j u o d n o n
eflhabitas p a n ó t u a l i s , ñ e q u e linealis, ñ e q u e dimfibihs.
pcr fecundam Ipeciem q ü x r i t u r , de q u a m i t a r e d í l c r e t a
patienti*? A d q u o J Lcfpondeiuium e í t j q u o d i p í a h a b c a t :
ejuantitatem d i l c r e t a m . N a m ex plunbus p a l í i o n i b u s e l l .
Perprimam ípeciem regula? G qua:ritar,qiuE c ü proptia
qualkaspatientiaeí E t r e l p o n d e n d u m eít, q u o d p a l i i b i -
litas. N a m i p r a í b l i p a t i c n t í í e c o a i p e t i t p r o p n e i p e i - v ' í r -
t u t c m e n i n i p a í i e n c i ^ p a c i e n s patitur. Per fecundafpe-
ciem q u x r i t u r , q u x eft appropriata qualicas patientiae?
Et r e í p o n d e n d u t n cft, q u o d bonitas , m a g n i c u d o , & c
victoria, iuít!cia,&c. Per regnlam H.qaa'iitar.de t e m -
porepanentix ? A d q u o d r c l p o n d c n d u m cft per terciara
ípeciem rcgulfe C. q u o d ipfa eftin temporenoua. ü i per
quartam í p e c i e m eiufdemeft i n i i l o í u c c e l l i u e , ipía exi-
ílcntein vno temporc fub vna p a l í i o n e , & in aho tenspo-
re fub alia: & fie de a l i i s í e c u n d u í i i q u o d pcrregulam C . .
D K. fignamm eft. Per regulara I. q u x r i t u r , de ioco pa-
l i e n t i X í E t r e r p o n d e n d u m c f t , q u o d fuá jocafunt b ü i t a -
tes principiorura , vt cura ipíis & inipfis í u fpecifica v i r -
tosliuehabitas; & h o c p c r r e g u l a m C . p . f v fignaturn eft,
Perprimam regulara K . q u x r i t u r , pacientia quosnodo
eíl; Et r c í p o n d e n d u m eÜ,quod ipfa e i l per illum m u dura
perquem c o l l e í l a e f t e x b i í i b u s p n n e i p i p r u m i n t e m p o -
re lu-ccíiicatis cum deliberatione, ve ira & impacicntia
non oriatur. E t h o c per regulara C. P . K . íignaturo eft.
Per fecundara regalam K.quxntar, p a t i e i u i a c u m q u o
eft? Et r c í p o n d e n d u m eft, q u o d ipíacft cum delibera-
tione intelledlus & v o l u n t a t i s : Sceftcum vi ¿ l o r i a l-oni-
tatis & magnitudinis, &c. excepta contrarietate. Ec eft
cam aliis virtutibuSj cura quibus eft conexa, í m c quibus
eífenonpgteft.
De pietate per principia deduffia,

ATOluntas c u m bonicate piccatis fe difponit ad ha- £)e fie-
V bendum dolorem de languore pros.;mi fui. M a g n i - tateper
tudopictaiis mouctvolunratcm adhabendum d o l o r e m trinapia
m a g n u m de aduerfitatibus fui amici & etiam inimici. dedttti*.
ÍJKS N O N A P AR S
Pictas darat cum charitatCjhumilitatCjpaticntia & m a n .
fuetudine. V o l u n t a s c ú p o t e f t a t e pictatis potcft caufare
i n c o r d e f u f p m a i & i n oculislachrymas &fisras.;&in ani-
m a tritticiam. i n t e l l e d u s inrelltgit quod íigna pietatis
funr charitas, humilicas, patieníiajmanfuctudojfufpiria
& fletas. Fictas cft amabüis, eo quod cura i pía voluntas
dcñruitíuam crudclitatcm. Pictas c u m c h a n t a t c h u m i .
lí tate, &s. oftendit fe cífe yirtutem. Vera pictas cft vera
medicina voluntatis. Voluntas cura piccatc pucat quod
fuus languor & fuá milicia íínt fuá gloria & í u a deleña-
tio. Fierasraediantehabitucharitatisnondiftinguitin.
terpropiium &cómune. Hornopiuscura pietatccon.
cordat & paciiicat inimicos. Fictas cum c h á n t a t e &hu.
militate,& patientia &manfueíudine,c6tradicit impie.
tati,qu£E eft fuá inimica. Fictas eftprincipium fórmale &
humilerfufpiria & 6etusfuntfuamar.enai& aftus cft fuus
finis. Fictas in medio charitatis cóíiftit. Fictas fincada
n o n quiefeit. Etin ifto paílucognoícic intclIe£lus,c]Uod
voluntas cú pietate fe dele£lat:quando pius dolet,&flet,
& fufpirat. illa les cura c]uaniaior pictas p o t c ñ h a b e r i ,
o p o r t e t quod fit verá. Homo pius languores fuos coa-
q u a t e u m languori'ous proximi fui. Fictas c u m minori-
b u s í l g n i s oftendit ícelíf mino re ra.
De pietateper regulas deifáBa^
l í 7"Trum charitas fu habitas pictatis l Ec refpondcn-
De p i é - y dum eft, quod fie Ratiohuiuseft,quod chantas ra-
tateper tjone fmnmiobiecíicft prius:pietasautcm rationeobie-
fegulín Q¿K infetioris efí pofíerius., Per p r i m a r a fpeciem reguke
(ttduiltt. c quacritur, quid cft pie tas? A d quod dicendum eft,quod
ipfaeft virtus, cum qua voluntas moüct fe ad habenduiíx
d o i o r s m de langaoribus p r o x i m i fui. Per fecundara fpe-
cié C.o, ua:ritur,quidhabct pictas in fecoeíTentialitet? Et
eft dicendú, quod i pía habetfuos correlatiuos, cum quí-
bus eftípecialis virtos. Per tertiafpeciem quasritur,quid
eft pictas in alio ; E t r e f p o n d e n d u m c f t 5 q u o d i p f a eft vir-
tus fignificata i n fuis fignificatiuis,videlicet in c h á n t a t e ,
humilu3te)paticntia,maníuetudinc,fuípiriis,flctibus,&
huiuftnodi: ficut v i n u m í i g n a t u r v e n d i r a t i o n e rami exi-
ftcntís corara taberna. Per quarcam fpeciem quxri-
DE N O V É M SVBIECTIS. i§t
tur, quid habet piceas in alio ! E t refpondendum eft,
nuoilhabec fuá íigna i n h o m i n e p i ó jficut impietasha-
bet fuá figna iu homiae impío. Per primara fpeciem
regal.v D . qaáriturjde quoeftpietas ? Ecrefpondendum
eftûodipia eftdefcipíajCoquodefthabicusacquifuuSo
per feciindam fpeciem quaritur, de qüo eft pistas? Ec re-.
Ipondcndiun cft, q u o d i pía eft ex illa materia i í g n a t a per
(ua figna. Ptt tertiam fpeciem quamtur,pietas cuius eft?
Etreípódenclumsft.quodipfaeftfubicóliin quoeft:íicuc
inftrumcnium ágentis. Per primam fpeciem regúloe
qusnuir, plecas quantacft continas? Et relpondcndura
fcft,qüodipfa eft tanta quanta per íiia ligua elt íigniticats.
Per íecundá fpeciem quxricur'.qua: eft quantitas clifcrcta
pietaúsf Et refpondendum eft} quodififa babee quanti-
tacem difetetarájeum qüa auget & dcciefcit íkum aálum
íincaugrnent3áone& dimmutionequantitatiscócinu»
fui£ efleruia?. Per primam ípeciem regulxG, quaerkur,
quaeeüpropria qualiraspietatis? Et id'pondcndum eftj
quod copa)lio q u a m habet de languoreproximi fui. Per
lecundáípeciéqdmi'jquaeeftappropmtaqualitas picra-
tis ? Et dicen d u m eft3 q? triñicia. Nam trifticia eft forma
tÓmiinss:S-í f cdechanrate,humilitate, &fiede aliisfhis
figniji Per regulara H.qa¡crittír,dc tempere pictatis ? Ec
refpondendum eft per tértiam regula C.quodipfa eftin
tempdre^quando per fuá íigna eft íignificataj&fícdealiis
C.D.K. íignatis. Per regula I.q'jseritur 3 de loco pietatis l
Ec cíhefpondcndam.qjpictas eft in homine pío; & cft in.
btnnibusillis íigniscam quibas eftfígnata. Per prima re-
guláK.qiKCntur,pieras quomodo eít?Ad quod eft dicen-
dum.q, .ipfa cftpcr iilum modum quem habet homo pius
ad acquirédum illam cum charitate, humilitatc, pacien-
ta. & maniuetudinc, &c. Per fecunda regulara K. piceas
cura quo eft? Coi refpondendum cft,quodipíacftcü fuis
figüis:ficüt feber curo fuis inftrumctis, videl.cum forna-
ce,mcude,martel!o,foccipibus,&c.- Diximus de aoucm
vututibus: áeficue dixiraus.cleipfis per principia & rt-gu-
!ÁS : hcpoteftdici de vieiiscont' airiiseis,videl. d e i n i u r i á ,
'Pprtfdentia, 'iebilicate cordis, eempsiátia, iníidclitaeCí
ocfpcration?,crudcluaec,inipaticnria,impiecaec.
N O N A P A R S
De auaricia pcrprinapia dcduEia.

m
A
• r i M
De aua Varicia c u m f u a n i a i i c i a i m p e d i t b o u i t a t e m , rnod

nciaper n o n íit r a n o b o n o q u o d a g a c h o n ú d c b o n i s . Aua.
prmap/a " c i a c u m fuá m a g n i t u d i n e m a g n í f i c a t maliciam, dura-
dednéla tionem>P0í<íftatem cum tu o adía. Q u a n t o durat auati-
c i a / L Í u o d u r a t í u u s a d u s i n í a t i a b i i i s : ¡k propter hoc aua-
las a u g m e n t a n d o diuitias, c r e d i t q u i e í c e r e , í a i a t o n po.
téft. P o t e ü a s auaricioe e f t h a b i t u s p r i u a c i u u s p o c e ñ a t i s ,
iargkatis: í í c u t f u r d i t a s p o t d b t i s a u d i t u s . Quapropcer
auarus n o n habet p o t c l i a t e m quiefcenrem. Sicutfides
c l e u a t i n t e U c f t u m adcredendumveritates fuper fuisvi-
r i b u s ; & í i c a u a r i c i a eleuat i n t c i l e d u t u ad credendum
f a l i i t a t e m í ' u p c t v i a b u s í u i s i & í i c i u auarus crediteildar-
gus: fie chancas exaltar v o l u n t a t e m ad diligendum fupei
íuis vinbus: íic auaricia eleuat i l l a m ad diligendum futu-
r a , & n o n quiefeit i n bis qua: habet. H o m o auarus
< j u á t o m 3 g i s h a b e t , t s n t o m a g i s f e c r c d i t effe virtuofum,
H o m o auarus credit hoc q u o d eft verum , q u o d falfura
í i t j & c c o n u e r f o . - í i c u t i n f i d e l i s . N a m auaricia&falíicas
c o n u e n i u n t : íicut Lirgitas & vetitas fuo m o d o . Auarus
n o f e d e l e d a c i n h i s q u a : habet: a d h u c c n i m indigentera
fe c r e d i t , ñ e q u e i n his q u s f p e r a t ; n o n e n i m habet illa.
H o m o auarus n o n diftinguic í n t e r l a r g i t a t e m &auad-
ciamjco q u o d c r e d i t , q j h o c q u o d e ñ a u a r i c i a , f i t l a r g i t a s .
Auarus ratione auaricia; cura a l i q u o h o m i n e viituofo
concordantiara habere n o n poteft: n a m illa ómnibus
v i r t u t i b u s c o i n r a d i c i t . H o m o a u a t u s q u a n t o magis eft
chues,tanto magis c o n t r a d i c i t p r ó x i m o f u o : q u o d f i n í
b o n o r u m e ñ contrarius. H o m o auarusperuevtitprin-
cipia p o ü t i u a i n p r i u a t i u a ; &'fic q u a n t o magis credit
quiefecre, t a n t o magis l a b o r a r : í i c u t aliquis homocre-
dens melius viderc cum oculis obececatis, q u a m curo vi-
dentibus. H o m o auarus cum fuá auaiicia omniacon-
i u n g i c & m e n f u r a t . H o m o auarus curó finepriuacionis
quiefeit ficut h o m o patiens famem, & i U i placetpati illá»
H o m o auarus cum m a i o r i b u s d i u i t í i s eft magis auarus:
vndepacct, q. q u a n t o magis haber, tanto magis appctit
h a b e r c H o m o auarus n o n c o £ e q u a : : n a m auaricia confi-
DE N O V E M SVBIECTIS. 19j
^ t ¡ncxtremis. M i n o r a u a i i c i a m i n o r a fígnahabef.fi-
De acaricia per regidas dedutía.
V T r u m auaricia fu gencralius peccatum obiediuc? De a a a -

E t r e í p o n d e n d u m e l t . q u o d fie; cjuod p l u r a & d m e r - rtciapev
fa obietia: & appecit. Per p r i n i a m í p e c i e m regula: C . regula*
quícricur, q u i d cíe auaricia? E t r e í p o n d e n d u m e l ^ q u o d d e d u c á .
auaticiaeít peccatum , q u o d dcuiatbona a í i n e a d q u e m
ipfa íunc. Per icciuidam ípeciem q i m i t u r , q u i d a u a r i c i a
habetiníecoeíTentialicer ? Et r e í p o n d e n d u m e f t , q u o d
habet correiatiuos pnuanuos : íicuc largitas h a b e t í u o s
pofúiuos. Per t e r d a m fpeciem quacritur, q u i d eft a u a r i -
ci.un alio?Et r e í p o n d e n d u m eft,quodipfa cft i n h o m i n e
aaard habitas priuatiuus, cum q u o f i b i m e t c a u í a t pau-
pertatern,& t r i ! h c i a m , & l a b o r e r a : { i c i u h o m o c a p p a t u s
nimia & magna cappa c a u í a t í i b i m e t tediara & laborera.
Homo auarus h a b i t a p r i n a t o h a b i t u a t u s 3 i n í u i s d i u i t i i s ,
ñeque i n a l ü s h a b e t r e q u i e r a , t í e d potius laborera & a n -
guftiam. Per p i i m a r o í p e c i e m reguítr D . quaEritur,avta- p
nca dequoeit? Et r e í p o n d e n d u m eft, q u o d ipía eft de
feipía : n o n e n i m habet n a t u r a m , ñ e q u e eft creatura,
co quod eft peccatum, ñ e q u e eft virtus. Per í c e u n d a m
ípeciem quseotur, auaiicia de q u o cft? E t r e í p o n d e n -
dum eft, quod ipía eft esdefe(¿tu m o r a í i h o m i n i s : íí-
cut íurditas ex defeótu n a t u r a : nam ficut í u r d i t a s eft
habitus priuatiuus c o n t r a habitura p o í u i u u m auditus:
lie auarus eft contra h a b u u m p o í u i u u m laigitatis ; &
iniftopaflu c o g n o í c i t i n t c l l e í l u s , de q u o cft peccatum.
Pcrtertiam fpeciem quacritur ,cuius eft auaricia5 E t re-
í p o n d e n d u m sftjquod cft h o m i n i s a u a r ü f i c a t cappa cap-
fáti. Per prirnam ípeciem regula' E. qua r i t u r , q u a r e e ñ
auariciar E t r e í p o n d e n d u m eft , q u o d i l i a c f t ; q u o d h o -
mo non v u l t habere l a r g i t a t e m : ficut naditas h o m i n i s
efi,quodhomo indutus n o n eft. Per fecundara í p e c i e m
qaxsitur, auaricia quats cft ? E t r e í p o n d e n d u m eft, v t
homo n o n babear l a r g i r a t e r P j n e q u e r é q u i e m i n íuis b o -
ms. Per primara ípeciem regula' F. q u a ; r i í u r , de quan-
tírate continua auaricia-fEt cft r c í p o n d c n d u n i , q u o d ipía
T 3
l94 NONA PARS
habet q u a n t i t a t c m c o n t i n u a m : nam habitus continuus
cftificut cappa cappati. Pet; fccun dam fpeciem quxritur,
de quantitatc d i í c r e t a auaricis ? C u i dicendum eft, quod
ipfahabet «ûantitatem d i f c r e t a m , v t i p r a p o í f i t a u g e r e &
d i m i n u c r c a d u s f ü o s a d p l a c i t u m . Per p i i m a m ípecicm
regulas G. qua:ntur,qaae eft propria qualitas auariciae>Ad
q u o d eft d i c c n d ú , q u o d eftinfaturabilitas: & i n i ñ o pafla
cognofeit i n r e l l c d u s , q u o d auarus quanto magis habet,
t a t o magis appetit b abe re. Per í e c u n d a r a fpeciem Cjiix.
yitur, quae eft appropiiata qualitas auadeis? Et refpoa-
d é d u m eft, q? eft p a u p é t t a s , l a b o r , t n í l i c i a , & huiufmodi.
Per r e g u l a H . quaerirur, de tempere a u a i i c i x ? Et refpcn-
d e n d u m eft, q u o d h o m o auarus eft i n tempere dcauari-
ciahabituamSjhabens d o l o r e m de pr£etemis,cogitandQ
q u o d plura potuiíTet acquircre & l a b o r a l i n t é p o r s prac-
f e n t i c u m b o n i s , & h a b e t d o l e r é , q u i a n o n vtuurfimiris.
E t hoc per regulara C . D . K . Í í g n a t u m eft. Per regulara !,
quaeritur, a u a r i c i a v b i eft? Et eft rcfpondcndum, quod
i pía eft i n habitibus p r i u a t i u i s , c u m quibus eft íignata
Se figurara, videlicet i n m a l i c i a , i n i u r i a , mendacio, in-
c o n f t a n t i a , & h u i u f m o d i . E t hoc per regulara C. D. K.
í i g n a t u m eft. Per primara regulara K . q u a m t u r , aua-
ricia q u o r a o d o eft ? Eteft dicen d u r a , q u o d ipfa eft pee
m o d u r a nolendi,videlicet quia voluntas n o n vult habe-
r c l a r g i t a t c m . Per fecundara regulara K.quxntur,aua-
r i c i a c u m q u e eft? E t eftrefpodendum, q u o d ipfa eftcutn
p o t e n t i i s inferioribus contra fupetiores, videlicet cum
i m a g i n a t i u a , íenfitiua, contra i n t e l l c d u m amatiuam &
r e c o l i t i u a m ; qu£B q u i d era íeipfas d i í F o r m a n t cura auari-
cia b o n e r u r a f e n f i b i l i u m & i r a a g i n a b i l i u r a .
DeguUper principia deduBa.
Degula T T O r a e gulofus c u m n i m i a comeftione & potationc

ferprtn- i l facit fibi malura: & tamen credit bene faceré, Hcv
ctptít derao gulofus cum m a g n i t u d i n e m a g n í f i c a t íuiira malum.
dufia. Labores h o m i n i s g u l o f i p l u s d u r a n t q u a m fus dclcíta-
tiones. Gulofus c u m poteftatc gula: n o n p o t e ñ contra
guiara. Gula eft peccatura, q u o d difponitintc.Uectum
DE N O V E M SVBIECTiS. i$j
aá credefidum q u o d ipfa n o n fit peccacuxn. " Gulaeft
pecatum q u o d d i í p o n i t v o l u n t a t c m ad appecendunii
niraiam comeftioncm & p o t a d o n e m : (icut lides d i í p o -
nit iiuelle¿lum ad crcdeudum. Gula eft pcccatum,
quod firoplicitcr c ñ c o m r a o m n c s v i r t u t e s . Gula eft ha-
bitas mendax. N a m cum ipfa h o m o decipit femeci-
píiim; & peí" ipfam ad i n f i r m i t a t c m & t n o r t c m d i f p o -
nitlc. Gulacaufat d e l e £ l a d o n e m i n g u f t u : labores au-
ttm & dolores i n tactu. Gulofas confundir & i n t e n e -
brac omncs potencias fuperiores & inferiores. Guio-
fus concordat n i m i a m comcftionem c u m n i m i a pota-
tionc Gula c o n t r a d i c i t c u r i a l i t a t i & f a n i r a t i & d i u i -
tiis. Gula i n p r i n c i p i o daclísticiara : fcd i n fine dat t r i -
fticiam. Gula n o n mciifuratcibum>ncoiuepotum. Gir-
lo fus caufa gulae n o n i n u e n i t requiera. Maiores p r o -
ptictates&: dclcdationcs gulofi funt n i m i a coraeftio &
pocatio. Gulofus n o n m e n f u r a t e u m aequali m e n f i u a :
non enim coaequat fuam digeftionem & r c t e n t i u a m
cum fuá appeticma : & h o m o minus gulofus eft circa
fanitatem; q u i autem n i a gis gulofus eft circa i n f i r r a i -
tatenu
DeguUper regulas deduEia,
V
Desruis
T r u m g u l a í i t m a i o r habitus volantaris q u a m i n -
t e l l c d u s í Ecrcfpondendum eft, q u o d fie. G u i o - fer *e£u'
fus namque cura v o l ú n t a t e appctit c i b u m & p o t u r o . 1m"1'(Í'*'
Cum intellecSu autem difeernit inter maius & m i n u s .
Vade fequitur , q u o d intclletSlus d i f p o n i t guiara per
í g a o r a n t i a m , & voluntas per a p p e t i t u m . Perpriraam
Ipcciem regulae Cquaeritur^quid eft gula? Et relponden-
oum eft, q u o d eft pcccatum, c u m q u o gulofus n i m i u m
comedit Sc b i b i t . Per f^cundam fpeciem quseritur, g u -
ia quid habet i n fe coeíTentiaie ? E t refpondendum
eft, quod habet correlatiuos priuatos contra relatiuos
fofitiuostemperantia': ficut h o m o monftruofus habet
fuos correlatiuos contra naturales correlationes. Per tet-
íiam fpeciem quseritur, q u i d eft gula i n alio ? Et refpon-
dendum eft, q u o d ipfa eft i a m e n í a incurabilis, & i n h o -
m u j e d c n f i b i U s j & i n focictate mendax, & i n horainc eft
T 4
I5>é N O N A PARS
îgritia^nSrmitas^dolo^&inmarfupioprocligalitas,
& i n anima p e c c a t ü & culpa. P e í quartam fpeciern cfiz.
r i t u r , q u i d habctgula i n alioí Adqucddicendumeft,
q u o d h a b e t i h f u b i e d o i n q u ó e f t d o m i n i u m : nam ficut
h o m o cum obediencia d i f p o n u fe ad p a í l i o n e m , fie cuta
gula ad í u b i u g á t i o n e m . Per p r i m a m fpeciem regulas
q u a í r k u r , gula d e q u o e ñ ? E t refpondenduto eft.quod
i p í a n o n eft de a l i q u o p r i m i t i u e . N a m pecCatüm eft; &;
quia peccacuni n i h i l e f t j 6 ¿ ndiil n o n c l t e x a l i q u o : ideo
patee q u o d gula n o eft ex a l i q u o . Per fecundam fpeciem
q u s r i t u r , g u l a d c q u ó e f t ? Ecdicendura cftjquodipfaeft
exdefediua m o r a l i t a t e h o m i n i s : íicuifurditaseft ex de-
fecliuo m o t u n a t u r x . Per c e r t i á m (peciem quaeritur,gu-
la cuiíxs eft? A d quoddÍGenflüm eft, q u o d i p l a eft fubiefli
cuius eft: ficut cappa cappati. Per p r i m a m fpedem re-
gulas E. qua'ritur, gula quarceft? Etrcfpondendumeft,
quia h a b i t u s a c q ü i í u u s eft pergulofum : fieuteappapec
eappatura. Perfccuftdam fpeciem quaeiitur, gula quare
eft?Et rcfpondendum eft,vt h o m o per illara fitdetifuSj
piger,pauper,infirmus,& quandoque m o r t u ü s , & in ge*
hennapofitus. Per primara fpeciem regukeF. quxritur»
gula quanta eft?Et rcfpondendum eftjquod ipfa habet ift
t a n t u m m a g n a m quancitatem continuara , q u o d ipfa
eft i n d i u i í i b i l i s , 5c gulofus c u m ipfa fatutari n o n po-
teft. Per fecundara fpeciem quaeritur, q ú a n t a eft gu-
la diferetiue r A d q u o d tefpondendura eft, q u o d ipfa eft
tanta q u o t viribus g u l o f u s v t i t u r , i l l a r a augmentando,
aut d i m i n u e n d o a ñ u s fuos ad p l a c i t u m fuum* Per pri-
rnam fpeciem r e g u l s G . quaeritur, q ü x e f t p r o p r i a quali-
tas gulae ? E t refpondcndum eft,quod i n í a t u r a b i l i t a s ani-
mae per guftum v l t r a fuas vires. E t i n i ñ o paífu cognofeit
i n t e l l e d u s , per q u e m raodum gula fubleuat appetitum
í n t e l l e f t u s fuper viribus i l l i u s : ficut ignis fubleuat aqua,
calefaciendo illara fuper viribus fuis. Per fecundam ípe-
cieinC.quxritur, quseeftappropriataqualitas g u l x ? Et
buic refpondcndum e f t , q u o d i n c u r i a l i t a s , d e n f i o , pau-
pcrtas,ebriet:.s&huiufraodi. E t i n i f t o pafíu cognofeit
i n t e l l e d i s s , q u o d primafpecies c o m p e t i r animae. Sed fe-
cunda corporiji'atione cuius gula plus efficitur i n anima,
&de¡tt°
DE N O V E M SVBIECTIS. ^ r
gjjgindeincorpore. P e r r e g u I a m H . quseritur,detem-
roreûls? E t rcíponclcndum cñ, quodipfaeftin i l l o h á -
bitusnouus. Adhuc eft i n tcrnpore;quod¡pfa tempere
príEtentovtitur. N a m g u l o í u s condoler; quod plus n o n
poráusntS¿:comedeiic.£cíimiliterpia:rentivr.icur,quod
mediante iilo haber piadicam.Etfittiiliterfuturo Ytiturí
quando defiderát comedere 8<. bibere. I t e m in inferno
vtiiur illo inqaoipíc patiemr famem & íltim ina;ftiitia-
biles Sífempiternas. Per regula i . quoeritur, gula vbiefÜ
Et íerpondendura e ñ , q u o d ipfa eft i n fuis correlatiuis
habitus priuatiuaS', &in lilis i n quibas eft. Et hoc per re-
gulam C . D . K . Í i g a a t u m eft. Per p r i m a m rcgulam K . q u x -
ritur,gulaquomodo e f t í E t e l U x l p o n d e n d u m ^ q u o d licut
temperantia eft per m o d u t n p o Í J t i u u m , fie gula eft per
modum p r i ü a t i u u m . Gulofus e n i m non haber niodum,
ñeque menfuram i n comedendo,ñeque i n bibendo. Per
fecundam regaiam K . q u a m t u i : , g u l a c u m quoeft? A d
quoddicendun eft, q u o d eft cum fuá caufa, ficut cappa
curafuo cappato,qux per i l l u m eft facía fiue artificiara.
De luxuriaperprincipia dedutta.
L V x u r i a r a t i o n e b o n i t a t i s t a d i ü e maleficat & i n c u l . D e l u x u -
pat b o n i t a t e m caftitatis. L u x u r i a t a t i o n e magna; r i a per
dukedinis taftiue m a g n í f i c a t m a g n i t u d i n e m &posnam p r i n c i p i a
ratiocinantem. E t iniftopaffucognofcitintelleduSjper dedada.
quem n i o d u m o r i r u r confeientia. L u x u r i a rarionedu-
rationis dele&abilium c o r p o r a l i u m cauGtt durabiles pee,
nasininferno. Luxuria f u b m i t t i r poteftatemfpirituaic
poteñati corporali.Etin ifto p a í T u C o g n o f c i t i n t e l l c d u s ,
perciuem m o d ú luxurioíus eft ligatus. L u x u r i a peruerrit
intelledumadcredendura, q u o d ipfanon í i t p e c c a t u r a :
ficutauariciaperuerrit i l l u m a d e r e d e n d ú , q j i p f a n o n f i t
peccatum. E t i n ifto paífu c o g n o f c i n n t e l l e d u s , q u o d eft
obftinatio peccatoris. Luxuria ratione p u l c h r i t u d i n i s
faciei inulierisfilocap» t luxuriofum ad a m a n d u m t u r p i . ,
tudines&foetores inferiores quosraulier haber i n fe. E t
homo m u l t u m filo captus per i u x u r i a m credit fe eífe
n i u l t u m virtuofum. Etde tali credulitate m u l t u m m i r a -
tur intelleáiuS. L u x u r i a eft habitus m e n d a x , e o q u o d m .
T $
^8 N O N A PAR S
c-ipircura p u k h r i u i d i n e & quiefcicin curpiiudinc. Ethoe
q u t o d e ñ r n a k u i i j h a b e t i p f u i n p i o b o a o . Luxariofus per
¿ e l c d a r . i o u e m q u á h a b e c m videudo,auJicndo, iniagi.
n a n d o & cogitandoj&caugeado, i n vía a m i t t i t gloriarai
p a r a d i f i . & a c q u i m pcrnas (empiternas ó m n i b u s íuis po.
tentiis i n iofetno. L u x u r i o í u s non diftinguic ínter cutpi.
mdines&pulchntudinesmuliensiNamexiftisfacicvnú
í i n e m , v n u m q u i c t e m . Luxuriofuseoncoidatpuichntu.
d i ñ e s & turpitudines ad vnurn finem. Luxurioíus con-
tradiciccaftitati per l u x u r i a m , vtpercafticatemipfenoa
habeat fciieitatcm. V e r u n t a m e n hoc n o n credit faceré.
L u x u r i a i n c i p i t cum fenritma,& m u k i p h c a : cauíatum cu
ímaginanua,víl|UL-c|uo in r a c i o c i n a t i u a f u p c c c a t ú . t ' i n i s
l u x u r i ^ influir feníi t i ue;&fenfitiua refluir fini.Echoc me-
diante i m a g i n a t i u a , vfquequo i n peruerla ratiocinatiua
peccatum cft. Luxuriofus p r i m o quieícit i n pulchritudU
nibus:deindein t u r p i t u d i n i b u s & f c e t o n b u s . M a i o r l u -
xuria cú maioribus fígnisfeoftendit&demonftrat. Vir
& mulieraequaiirer peecant p e r l u x u r i a m ; & n o n sequalU
ter fediligunt. Luxuria m i n o r cft per corpus: maior au-
eem per animara. N a m per corpus e f t i n f í e n : per animá
autem cft i n f a d o e ñ e .
De luxuria per regulas dcduBa.

Deluscu- ' X T ' T r u m luxuria anteincipiat per i m a g i n a t i o n c m ,
r í a fer q u a m per fenfum ? E t r c í p o n d e n d u m eft,quod fie,
vegulat Imaginat:iua e n i m p r o p i n q u i o r eft ratiocinatiuaequam
deduíí*. ^"fi"113- Per p d m a m fpeciem regula: C.quaeritur, quid
eftluxutia ? E t r c í p o n d e n d u m eft, quodipl'a eftpeccatú,
c u i p r o p r i e c o m p e t i r l u x u r i a r i . Per fecundara fpeciem
quaeri tur, q u i d habet luxuria i n rccoeíTentialiter? E t r e -
í p o n d e n d u r a eft, q u o d i pía habet fuos corrclatiuos cuín
quibus eft peccatum fpecialc. Per terriam fpeciem qux-
t i t u r , q u i d eft luxuria i n a l i o í E t refpondendum cft,q) i pía
• cft i n anima p e c c a t ü intenfum: fed ra corporc extenfum.
E t i n ifto paflucognofeit intclle¿l;us,per quera m o d ú l u -
xuria eft i n anima fine fuccelíione:& i n c o i p o r e c u m fuc-
ceflíonc. Per quartam fpeciem quaeritu^quid haber l u -
xuciáin'alk) ? E u e í p o n d e n d u e f t ^ q u o d h a b e t inhomin?
i n quo
DE NOVEM SVBIECTIS.
ja quo cft, altitudiné per dommanonem : íícut cappa itj

gappato per orq.aracntum. Per primara íjieciem regui^
p,qusntur,luxuna de quo eñ? Ec refpondendú cft,quo4
jalaíiidefeipía,coquod eftpeccarúquod non efe deali-
aUP.pcccaEusii enini nihileft. Per fecunda fpeciem quse-
jitut,laxuria de quo eft ? Et rcfpondcndiun cíi.quod ipfa
cft d e rn o ra li m o n ií r u ofira t e, Í; o qa o d habiruspriuatuius
eñin moralibustíicut furditas in naturaiibus. Per tertiam
fpeciem qua'iuurjlaxuriacuiuseftrEtrcfpondcndum eft,
quodipía eftfubiedi in quo eft: íicutcappa cappati. Per
primatn fpeciem rcguláeE.quaencurjluxuri^ quare eft? Et
lefpondendumeft,^ ipfa eft quodhabicusacquifuus eft.
Peí íecundam fpeciem quccriturjiixuria quarc eft ? Er re-
fpondendum eft/iuodipfaeftjVtnoa íitcaftitasîcuífar-
ditas eftjVtnó íit auditus;& íicut aquacalida cft.vt no fíe
frígida. Per prima fpeciem reguiíeF.qua;ritur,quanracn:
laxuria continua? Ec refpondendura clt, quod ipfa habec
quantitatem contimiáô qj habiius indiuiíibiiis eft. Pee
lecundá fpecicqiiqritur,liixuiiaquanta eftdifcrctiuc? A d
quod eft dicendum.-q? eftrantaquantü iaxuria poteft au-
gereautdiminuercaélusfuosi&in ifto paífu cognofeit
ínteUeclaSjqj in eadéeíícntia&etiáhabitucoliftit quan-
ticas difereta p pluresadus diíFercnccs numero.Per prima
fpeciéregulée G.quaititur, qux eft propiia quaiitas luxu-
j:Í2?Eteftdicendum,g; eft illa per quá eft fpeciale vitiuni,
Sicutcaliditaseñpropria quaiitas ignis. Per fecunda fpc-
ciéqusntur,qux eft appropnara quaiitas luxuriae? Et eft
refpondendum,quod eftcaIefa£lio,cü quacarolusuiioíl
crefesí. Per regula H . quserirur,de tcmporeluxiuiae? Ec
relpoudenaujri cft.q? íuxuria eft in vno tempore per apti-
tudincm ratione fcniuiuc &im3ginatiuc: & in alio tem-
pere per fadum cffsratione coceptusaninicE. Et hoc per
regulaiti C. D. K. fígnatum eft. Per regulam I.quseritur,
Iuxuria vbi eft? Ec eft refpondendum,quod ipfa eftinfen-
fiuuaimagjnatiua per inftrnmcntalem: in anima antena
pereffentiam &habicum. Et hoc per regulara p . D . K . f i -
gniíicatum eñ. Per primam regulara K . qaaeritur,Iuxu-
ria quomodo eft ? Adquodeft dicendum, quod ipfa eft
per raodam videndi, audiendi, tangendi, imaginaa-
di. E t per modura anima concipienris & imperantis.
$oo N O N A PARS
Per í e c u a d a r a regulam K . q u a r i t u r j l u x u r i a cam qub eft j

E t r e f p o H d e n d u m e.ft,quoci ipfa eftcura peruerfis m o t i .
bus:ficut aqua calida quae etl c u m iba pcruerfa & contra-
r í a n a t u r a , videiieet cum caliditate. Et ficut intclledlus
c u m i g n o r a n t i a , & a u d i t u s cum furditate.
i De fupcrbiñ per principia deduBa.

De f u - Q V p e i b i a ratione íuse maliciae facic deícenderefubic-
fahiet O ¿ t u r n i a quo eft: í i c u c h u r o i ü t a s facit afcendere fubie-
ferprtM- ¿ í u m i n q u o eft. M a g n i t u d o fuperbix paruificatfubie.
ttpade- d u r a f u u m : l l c u t h u r a i l i t a s m a g n í f i c a t : í u u m . Duratio
duíia. fuperbiae difponit fubiedlum, y t i p í u m habet i n gchenna
pcenas fempiternas. Poteftas í u p e i b i s c o n t r a p o t c ñ a -
t c m h u m i l i t a t i s ftare n o « poteft. l i l e eft í u p e r b u s qui
credithaberefua bonanaturalia & fuasdiuirias a femet-
ipfo. H o m o diligens plus f e i p f a m q u a m D e u m , eft íu-
perbus. Supcrbus quando c o r r í g i t u r , credit fe e í k vir-
tuofum : & corrígeos quodíitvicioíus. Superbiaeñha-
bitas mendax: n a m credit afcendere & defeendit. Et etíá
quando credit verum dicere,dicitfalfum. Homofuper-
bus n o n quiefcít c u m aliquojneque a l í q u i s cum eo. Su-
pcrbus n o n d i f t i n g u i t Ínter fui f u p e r b i a m & a l teriushu-
m ü i t a t e m . Superbia c u m ó m n i b u s vitiis concordan-
l i a m habet. Superbia ó m n i b u s v i r t u t i b ü s contradicit.
S u p c i b i a e f t p r i n c i p i u m , q u o d i d quodeft fuperius, facic
defcendere:quod autem inferiuseft,facit afcendere. Su-
perbia i m p e d i r m e d i ü e x i f t e n s i n t e r p n n c i p i ú & finem.
Q u a p r o p t e r ipfa defeendit & n o n afcendit. Superbus
n u n q u a m i n u e n i t quietem. M a i o r f u p c r b k maiora íi-
gna haber. Superbus n o n inuenit fibiaequalem, ñeque
v u l t f o c i u m , M i n o r fuperbia eft per corpus: maior au-
tem per animara.
Dejkperbia per regulm dedu&a.

De f u - "T T T r u m fuperbia íit m á x i m e per i n t c l l c d u m quam
yerbtít V p c r v o l u n t a t e m ? E t e f t r e f p o n d e n d u r a ) q a o d perin-
f e r regu- t c l l e d u m . n a m intelledtus eft p r i m u s i n o b i e d a n d o : Sed
lasdedu- v o l u n t a s c o l e q u e n t i a i n eligendo. Per primara fpeciein
3*' regulas C. q u í c r i t u r , q u i d eft fupetbia ? A d q u o d dicen-
diuu
DE N O V E M SVB1ECTIS. JOI
áutn cftj q u o d ipfa eft peccatum , q u o d q u a n t o credit
aícendere,canco dcfcendit. Perfecundam ípéciem quae-
¿[ijr/uperbia q u i d haber i n fe coeflcntialiter? E c r e l p o n -
deiniara d \ , q a o d ipía habec fuos correlaciuos p r u i á t i -
uos& oppoluos relariujs pofitiuis h u m i l i t a r i s . Perter-
tiamípeciem qua£ritur,quid cftfupetbiain a l i o ? A d q u o d
dicendura eftjqiiod ipfa e f t i n i n t e i i e d u iadicatiuajin vo-
lüntaceele¿liuav3c i n m c r a o r i a c o n í e i u a c i u a i & i n ó m n i -
bus peccatis iiiipcrattix. Quêtirur per quartam fpecié,
quiÉiiabcr fuperbiain alio ? Ec reljiondcndum c i t ; r u o d
ipfa Saber n\ l l i b i e d o i n q u o eft defeenfum, íicuc a n i m a
in corpore c ú r r e n t e raotum. Per p r i m a r a fpeciera regu-
l i D . quseritur, fuperbia de quo eft? Ec eft r e f p o n d t a -
durrijîpfa eft de fuis correlatiuis esiftencibus priuatiuis
adrelatiuospofiriuoshumiliraris. S i c u t n o x q u s e f t a b -
fenria d i e i : & (Inditas eft abfenria auditus. Per fecunda
fpeciem q u x r i t u r , fuperbia de quo eft ? E t refpondcn-
dumeft, q u o d ipfa eft de fuis coccclatiuis fpeciíicis, ex
quibuseft peccatum ípecificum. E t i n i f t o p a í l u c o g n o -
fcuintclledus , q u o d p r i m a fpecies habet refpedlurn ad
defeílam f u i c o n t r a t i i : fecunda autem ad fe cantum. Per
tercia ni fpeciem quseritur, fuperbia cums eft? A d q u o d
dicendum eftq) ipfa eft fui fubieeli: nam í u u s h a b i t u s eft.
Per primara fpeciem regulas E. q a x r i c u r , í u p e r b i a quare
eft? Et eft refpondendum , q u i a de f u b i e ¿ t o i n quo eft
h u m i l ¡ c a s , e f t a b f c n t a t a : í i c u í C 0 3 c i t a s eft in. e o , q u i a d c
fubiedo i n quo eft viíibilitas, eft abfentata. Per fecuu-
dam fpeciera quasmur,fuperbia quarc c ñ ? E t r e í p o n -
dendum eft, q u o d ipfa eft, vr h u m i l i t a s n o n poífit eífc:
íicut finisigniseftin cholerico,vt finis aqu;E n o n fie i n i l -
lo. Per p r i m a fpeciem r e g u l x F . q u . r r i r u r , de c o n t i n u a
quancicatefupcrbix? E t refpondendum eft, q u o d fuper-
bia h a b c t ü l a m : n a m h a b i t u s indiuiííbilis eft; ¡ p í a e n i r a
quando gencratur i n inftanti,geneiatur. Ec qviandocor-
rumpitur ininftancijCorrumpitur. Per fecundara fpecie
qusritur de quantitate difereta fuperbiac ? Ec refponden-
dum c f t , q u o 4 i p í á h a b e t i l l a r a . N a m e x p l u r i b u s p r i n c i -
p ü s p n u a uuis eft, videlicec ex priaaca bonica r c , t m m i l i t a -
t«,&c. Per p r i m a r a fpeciera r e g u l a G.quacricur, c u « eft
N O N A PARS
p r i m a fpccies f u p c i b i x ? Et refpondendum eft, quod eft
síícenfus indebuus. Per fecundam fpeciem qu£erituf¿
^ÜÍC eftqualitas appropriata í u p e r b i x ? Et r e í p o n d e a .
d u m eft, q u o d eft dcG:enfiis debitas violentuá: coiurado
autem m o d o poteft d i c i d c i u i r a i l i t a r c . Per regulatnH.
q u í e r i r u r de tcmpore fupgrbia'? E t r e í p o n d e n d u m eítpee
pciraara fpeciem r e g u i x D . cjuod i pía eft tune, quando
i ü e i p i e elle, vuiclicet quando h u r n i l i t a s c o r r u n i p i t u n a
í u b i e d O j & í u p e i b i a i n t r o d u c i t ü r m i l l o , vtputaquandd
dicitur; Generatiovnius eft ¿ o r r u p t i o altcrias. Et.lJpidS
iag. l i g n a t u m eft per r é g u l a m K . Per regulam 1. qiisricur,
fupeibia v b i eft ? E t e f t r e í p o n d e H d u m } q u o d ipfe. eft iti
f a b i e d o i n q u o e r á t h u m i i u a s , a i i t e í T e d e b e b a r . Et hoc
per regulam C. D . K . í i g n a m m eft. Per prirtiam regüiani
K quajritur, í u p e r b i a qubmOdo eft? E t sft refpotjden-
d a m , q a o d ipfaeftper m o d u r a c ó t r a r i u r a i t l o d b h u t n i l i -
tatis: íieut amare, q u o d c f t p e r m o d u m deledaiionisro-
dire autem per m o d u m p a í í i o n i s . Per fecundam regula
K . q u i r r i t u r , í u p e r b i a cum quo eft J E t refpondendum
eft, q u o d ipía c u m p r i u a t i o n e h u m i l i t a t i s , o b e d i e n t i x ,
iufticia>,& h u i u f m o d i ; & etiam c u m ó m n i b u s aliis qux
dcipfa p r í e d i c a n t u r .
De acedía per principia deduBa.

t)e des-
dut per H O m o acediofus ad agen dura malura , eft vclox &
l o l h c i t u s : fed ad agendum b o n u m eft piger. Ace-
fnnapia, diofus a d e u i t a n d u m vtiie communeeftfollicicus. Acc-
d i a d u r a t e u m faperbia, pigriria,ira, & h u i u f m o d i . Ace-
día i r a p e d i t h o m i n e s q u i p r o p o n u n t a g e r e b o n u m & e -
u i t a r e m a l u r a , & n o n poirunc. N a m e o r u m poteftas ab
acedia eft carcerara. Aeedia atterat & inficic i m c l k c t ú , &
ipfaab i i l o i g n o r a t u r . Acediafscit v o l u n t a t e m p i g r á a d
d i l i g e n d u m b o n u : í o l l i c i t a m a ü t e m ad ara and um raalú.
Acedia iudicat p i g r i t i a m pro v i r t u t e : fed d i l i g e n t i á boni
p r o v i n o . AceJ;a i n veris eft p i g r a : fed infalíis foliieita.
Acediofus n o n fe deleclat c u r a K a b i t i b u s p o f i t i u i s , f t d
c u m priuatiius. Acediofus racione acedia Scpigriciae fui
inteliectasno d i f t i n g u i t j m faciendo feientiam, fed con-
fundís i l l a m . Acediofus concordat fuas potennas fupe-
íioics
DE NOVEM SVBIECTIS. JQ|
fíorcs& inferiores i n ó m n i b u s potentiis. N a r a c u m i p í i s
¿flpiger in acqdiiendo virfutes. Accdiofus conciadicrc
diligcntia: v i r í u t u m cum í o i l i c i t u d m e v i t i o r u m . Ace-
día peruertit principia pofinua i n priuatiua. Q u a p r o -
jjteracediofusmurtBuratScfingit le v a t i c i n a t o r c m , &
4ac coníllium cjliando n o n cft ncceíH-j & reprehendie de
bonis, & cli inimicus íiuis. Adhuc f o i m a r n l i g a t , ma-
tcnará c o r r u m p i t , vt ipfeagens de pigricia í i i h a b u u a -
tus. Accdia impedir m é d i u m j V t p i i n c í p i u n i d e b i t ú n o n
íímeiíiatfinemin(]uoqmefcat. Acediofuscontranncin
tjuicicic: f é d l n f í n e laborar. N a m acedía eft i n i m i c a finís
perfedioñis. M a i o r acedia eft f o n s o m n i u m v i t i o r u m .
Acediofus cura fuá acedia eftfons o m n i u m v i t i o r u m . A -
cediofuscum fuá acedia coa'quat a¿lus v i t i o r u m , vr ace-
dia fu fortis contra d i l i g c n t i a m v i r t u t u m . M i n o r acc-
diaeñcircaminorcmdiligentiamjcircamaiorcraautem
nequáquam.
De acedia per regidas dedtiUa.
Q Vserimr, v t r u m acedia fu peccatum mortale? Et re- D e act~

f p o n d e n d u r a e ñ , q u o d f i c : i p f a c n i m impedir cmnes d/4 per
actus virtutum. Sed h i c m i r a t u r intciledlus: cum acedia regulas
fu peccatum m o r t a l c j & p c r m u l t a í i g n a íit fignata & £ - d e d u c i í *
garata, quareeft i t a p a t u m n o t a ab h o m i n i b u s , vfquc-
quo recordaturraaicrem p a r t c m h o m i n u m efle h a b i t ü -
atam de acedia. Per p r i m a m fpeciem regular C q u x r i -
tur, quid cft acedia? Ec refpondendum eit, q u o d acedia
eft peccatum,cura quo acedioíiis d o l é tac bonis p r o x i m i
fui: fedgaudet de rnalisillius. Per í í c u n d a m fpeciem
quaeritur, quid habet acedia i n fe c o e f í e n t i a h r e r ? Et re-
fpondendum eft,q? ipfa habet fuos correlatmos q u i func
decorrelatiuis priuatiuis charitatis. N a r a h o m o c h a t i -
tatiuus gaudet de bonis p r o x i m i f u i , & d o l c t d e m j l i s i l -
hus. Per terdam fpeciem quaeritur, q u i d cft acedia i n a -
l i o ?Ec refpondendum eft,quod ipfa eft i n bonis pigra &
niakiiola : i n malis autem v e l o x & i o l l i c i t a & elediua.
Per quartam fpeciem qu^ritur,acedia q u i d babee i n alio?
Ad q u o d d i c c n d u m eft, q u o d ipfa habet i n ó m n i b u s p e e
catis luos aélus. Per primaraijpccicm r e g u l x D . q a s ú .
|o4 N O N A PARS
t u r , de q u o eft acedía? A d q u o d dicendum eft, quod ipfj
cít de abfentia charitatis i n í u b i e d l o i n q u o charitas etaf
ficut cootequens q u o d n o n eft, quodliiamanteGedens
n o n eft. Per í e c u n d a m rpeciera q u x r i i i u . a c c d i a de t|uo
eft?Ad q u o d dicendum cftjquodipfa eft de fuispnuatiuis
corrclatmis fpeeitioSjCura qmbus eíl peccamra fpcciíicú.
Per terriam fpeciere quíJeritar.acediacumseft? Ec rcfpon-
dendum eftjquodiplaeftfubiectiin quo eí^íicuiíluditas
fordi. Per p r i m a m fpecíem regula-E. qaasriiur, acedi^
quare c f t í E t r e r p o n d e n d u m eft, q u o d i p í a eftexeo quod
habicus a c q u i í í t u s eft: ílcut diei eft, q u o d fol lúcens íupec
terraraeft. Per í e c u n d a m ípecictn quaEiuur,accdia qua-
re eft? E t refpondendum eft, ve charitas n o n habea:
f u b i e í t u m in q u o exiftere poflic; i pía n a m q ; habitus pti-
uatiuus eft c o n t r a h a b i i u m p o f u i u u m charitatis,impe-
diendo ci finem. Per p r i m a m ípeciem regula: F. q a i r i -
t u r d e c o n t i n u a quantitate acediíc? E t reípondendutn
eft, q u o d ipfahabet i l l a m i n ó m n i b u s vítiis caufatis ab
ea. P'erfecundam í p e c i e m qusEritur,de continua quan-
titatcacedi*; E t r e í p o n d e n d u m eft, q u o d ipfa habet il-
l a m i n ó m n i b u s vitiis c a u í a t i s ab ea. Per fecundara fpe-
c í e m quaerituijde quantitate diferetaacedia?? Et refpon-
d e n d u m eft,quodipfa habet q u a n t í t a r e s d i í c r e t a s ratio-
ne difFerentÍ£eyitiorú,in quibushabet difFerentes adus.
Per p r i m a m fpeciera regulae G, quacritur, q u s eft propiia
qualirasacedix ? A d quod dicendum eft, q u o d eft pigri-
cia: n a m abfque ea agerenon poteft. Per fecundara ípe-
ciem q u í e r i t u r , q u s e f t appropriataqualitasacediae? Et
eft refpondendum, q u o d m a l e u o l e n t i a , i n i q u i t a s : ace-
diofus e n i m per eam gaudet de raalis,&doletdebonis.
PcrregulamH.quaeriturde teraporeacedia:?Etrefpon-
dendurn eft per regulara C. q u o d ipfa eft i n i l l o pigra, vt
fubiefbum i n quo eft n o n agat a l i q u i d v t i k , dura terapus
habet. Per regulara I.quaentur,acedia v b i eft ? A d quod
dicendum eft, q u o d ipfa cít i n pigricia anima: imagina-
t i o n i s & fenfuiue: q u a q u i d e m n e g l i g u n t agere bonumi
fed diliguntagere malura. P c r p r i r a a m regulara K . quae-
r i t u r, aced i a q u o m o d o eft?E t re fp ó de n d u m eft,quo d i pfa
eft per m o d u m c x i í l e n t e r a c o n r r a r i u m m o d o charitatis.
Mam
DÉ N O V E M SVBIECTIS. ¿a|
^íaiíl ficuc charitas haber raedura e f l ' c n c Ü i n d ü i g e n d o
jjonum p r o x i m i í a i , & i n odiendo m a l u m demalisúlmm
{icaccdjacÜ per c o i í t i a r i u m moclum. Per fecundararc-
guIamK.quseriruc,acedía cú quoclt?/^dqiu>d dicendura
tft.quod i pía cft cura habinbus pnuariuis v i r t i u ú , v i d c l i -
ecteum iniuna>inipruüeuria,&:c. A d h u c eft c u m p i g d -
ciajira & h u i u { n i G d i .
De inHidiá per priheipiá deduíla.
I Nuidus appecir habere b o n a aliena contra rat'ioncm, £)e |»#Í»

quapropter m a i a m í c q ü u u r i i i u i t i i n rebus fp¡rituaii- ¿ ¡ ^
bus. E t í i h o c veré muidas í k p e c ü g n o f c e i e r j i a m i l i u i d i á prmcipt*
nonluberet. M a g n i t u d o m uid i x cu ra ra a g u u udi u i b u s deduéia.
aliorum v l t i o r u e í t : & i d c u cura vnica m a g a i t u d i n c v i r -
tuus deuiuci n o n poteft. I n u i d i a durar cura d i u a t i o n e
aliorum vitiorura: q u a p r o p t e í í i n e d u r a t i o n e a l i a r ú vir-
tutum deuincí n o n poteft. Porefias ínuidiá: eft radicara
inporeftanbusaliomra v i t i o r u m . E t ideo dcuinci n o n
pocert íine charitacis poteftate i n poreftatibus a l i a r u m
virrurum. i u t e l l e d u s t n ü i d i o f u s eft peruerfus & a l c c r a -
tusperuuudiam. N o n euiin c o g n o í c i t cara, caias c u r á
conliftitinhoCjvidclicetquodipíeintelligateam. ínuU
dia deuiat volunratcui a l u r a m o b o n o : veiuntamen cu-
ran poteftreducendo volunrarem í s p e a d í u r a m u m o b ^
i e d u n i j o b i c d a n d ü i l l u d . í n u i d u s n o n babee virrutesfed
vitiaúdeirco fi voluerit habere virtures,mutct ea quas ha-
bet in ca quae n o n haber, i ñ u i d u s n e n liabct vetua&
t c m , fcdfaliitatcm :idcirco fciprum decipit. Cuius c u r á
poteftadhiberi, vidclicet vtlei[>fum n o n decipiar. Í n u i -
dus quando habet ea quae i n u i d e b a t , adhuc i n ipíis n o t l
quieícit. N a r a ipfura c o n í c i e n t i a morder. Inuidus t o t
adushaberdiüerfosperinuidiam, quotíunrahoaim vi-
tiorum: veruntamencurari poteft fxpe n u m e r a n d o illoS,
Inuidia cum aliqua virtute c o n c o r d a n t i a m n o n Iiabetj
c u i c u r a e f t i n c o g n o í c c n d o h o c . Inuidia contradicitvir-
tutibus cum h a h i t i b u s p r i u a t i u i s í c u i ü s c u r a fit cum cott-
tranetare h a b i r u u m p o í u i u o i u m . I n u i d i a i n c i p i t c u m
fenfibihbus>&difpoauur cusunaginabilibus, & p e r f i c u
tur curafpirituahbus, deftrueridoimagmabilia Sí íecfi-
V
305 N O N A P A R S
b i l i s . I n t ñ t i i a e f t m c n f u r a x ú qua inuidusmenfuratiniiii
r j a m , i m p r u d e . : t i a m , & h i i i u r m o d i . Sedeara connííitpcr
n i enfaram i uítuia?, p m d e n d x , & l i u i u í m o d i . Inuidus no
quiercit in his o p x o b i e í t a t . N a m ca cú labore deíiderat:
cura tamen daturTcum ille labor c u i t a u i r , vfquequo ad
q u i c t e m perueniant. Inuidus cura m a i o r i inuidiama-
i o r é s l a b o r e s haber: veruntamen c u m m a i o r i c h á n t a t e
poteft c u r a n , v t maiores aftiones habere poffic. Inui-
dia cum fuo a d u ornnr.s a f t u s a l i o r u m cosquat. Er hu-
ius c a r ; . c o n í i ñ i t c u m c h a r i t a t i s a d u . c u m quo coaequsn.
t u r omnes alij a é l u s virr,utum. Inuidus ca q u x pofhdct,
crediteíTe m i n o r a ; & q u o a illa qua: inuider.fuu m a i era:
f e d c u r a c o n í i f t i r q u a r e n d o q u x c f t v t i l i r a s & íiaisillius.
Deinmdia per regulas dedatía.

D e tnut-
X T T m v a i n u i d i a fie generalius peccatum o b i e ñ i u c
reguiai qaamauaricia?Etrerpodendumeft,quodíic.N:.m
deducltt aU2rils n o a o b i e d a t t a n t u m q u a n t u m inuidus. Auarus
narnq-, h o c q u o d o b i e ¿ l : a t , c r e d i t h a b c r c : inuidus autem
m u l t a obiediat qua: f u n t i m p o í i i b i l i a a d habendum illa,"
Per p n m a m fpeciem r c g u l * C . q u x r i t u r j q u i d eft inuidia?
A d q u o d eft d i c c : n d u m , q u o d i p í a eft peccatum cum qao
inuidus appctit habere aliena abfq; ratione. Peifecun-
dam fpeciem q u í E i i t u r , q u i d habet i n u i d i a i n fe coefícn-
tialitcr? E t r e f p o n d e n d ú e f t , q u o d ipía habet fiios corre-
latiuospnuactucs, c u m quibus e f t i d q u o d eft. Per tenia
í p e c i é quasritur, q u i d eft inuidia i n alio? E t r c í p o n d e n d a
eft, q u o d ipía eft i n i n u i d o habitus, cum quoinuidiofus
í e m p e r laborar e u m t r i f t i c i a & d o l o r e Per quartam fpe-
ciem q u a n i t u r , q u i d habet i n alio ? A d q u o d dicendum
eft, q u o d ipía habet i n i n u i d i o f o a l t i t u d i n c m Scpraeia-
c e n t i a m : lieut cappa i n cappato. P c r p t i m a m fpeciern
r e g a i í e D . q u s r i t u r , i n u i d i a d e q u o eft ? A d q u o d rcfpoti-
d e n d u m eft, q u o d ipfaeft de fuis correlatiuispriuatiuij
& fpecificis, c u m quibus eft peccatum fpecificum : ficut
furditas de fuis, & audire de fuis. Per fecundara fpeciem
q u s r i t u r , i n u i d i a d e q u o c f t ? A d quodrefpondendum eft,
q u o d ipfa eft de fuis ípeciíícis relatiuis: ficut ccccitas de
fuis. Per t e r d a m fpeciem quaeritur,inuidia cuius eft ? Ad
quod
DE N O V E M SVRIECTIS. 307
tíuoArerpondencium cí^quodipía cü fubicdi i n quo cíl
babilQ8:íicutmaleuolcntia eft voluntan5.,5c obliuiome-
niotix,&ignoratuia incelleélus. Per p n a i a m ipecium
regula- E. quaeritur, iauidia quare eft?Et reípondendum
c!t,quaddvex cd,qaod ipía eñ effcólusabinuidiofo cau-
fatusiíicucfurdiías efteftedascauGitusádefcduauditus.
Perfecundam ípeciern q u x r u u r , imitdia quare eft? EÉ
tefpondenduirieft;quodipfaeft ?t fubieûm in quo eft
inuuliajpatiatur laborem : &in inferno perpes num do-
lorcm & trifticiam.Per primam ípecieni régulÉ F.qusEri-
tur, de continua quantitateiauidis ?Et reípondendunl
eft,quod ipí'a habet éam canram quancam cura eainui-
diofus poceft ráenfuraré auanciariT,iuxunam,gulám &
huiufmddi. Per fecundaffi ípeciern qu-jenuu:,dcquanci-
tace diícreta inuidiEe? ^refpondendum eft, quodipfa
habecillara. N a m muiros aftas difFeren tes numero h a -
bere poceft. Per primáfpeciem regula G qüsehtur, quae
eftpropria qüalitasinuidis ? Adquoddicédum eft, quod
eft qusedam paftio quam inuidus habet in appetendo a-
íiená. Per fecundara fpeciem quaeritur, quxeftappro-
f daca qualira? inuidiae? Adquoddicenduin eft,quodeft
iniutia. N a m ipfa contra iufiicjam eft, & iiTiprudentia
éorura imprudentiam eft,&íicde aliis. Pcrregulam H i
qusiittu- de terapore inüidiae? Ad quod dicendum eft,
quod ipfa eftin eo, íicuí habitas nouus in fubiedo: quia
iu vno tempere habet vnum aclum ;&in altero aliutn.
Adliuc quia faum fubieftiun eft aliquo temporcíín vno-
loco & alio terapore ia alio loco,&huiufriiodi. Per rc-
gularaI.qaxntur,inuidiavbieft?EE refpondendum eft^
quod ipfa eft in anima, á qua fabiicataeft; Scetiamm
imaginatione:n-am mediante ipfa f i d a eft. Etetiamm
nníibihbus, juibusíignata &figurataeft.- Per primara
regalara K. qa3entur,inuidia quomodo eft? Ad quod eft
dicendum eft, quod ipfa eft permodu obieftandialiena
contra tationera cura aílibus inféílis íubietli, inquo
ipía eft. Per fecunda regulara K. q u n e r i t u í , ínuidia cum
quo eft? Et refpondendum eft, quod ¡pía eft cum habU
tibuspr'uatims ex quibuseft^yidilicec cum malicia^ ia-
iwia&huiuíraodi,
V a
3o8 N O N A P AR S '
De ira per principia deducía,
P e ira " \ / " O l u n t a s m o u e t í c c u m i r a a d o d i e n d u m b o n ú abfq,

ferprt». * dcliberaiionc. E t ideo reraediam coníiflit cunuie-.
etpta de* liberaciouc. Ira c u m m a g n o f ü r o r c vincit omnia:fed ic-
dn¿ia, m é d i u m datar c u í n magua a b ñ i n c n t i a & deliberations.
Ira q n a m d i u durac,tauuiiu durar futísadus. Remcdium
c o n í i ñ i t i n o b i e d a n d o o b i c t t u m peicgnnuro, & in illo
pcrí'cucrarc. Potcftas ÍXÍE c u m potcftaic patierma; & ab-
ftinentiíe & criara deliberationis dcuincuur. Ira con-
fundir i n t e l ! c ¿ t n m , c o q u o d a u f e r t a b i l l o i n t c l Ü g e r c : re-
m c d i u m autem eftreddcre fuuminccliigerc i m e l l e d u i .
I r a p c i u c r t i t v o l u n t a t e r a m odic.ndo,quod debee dihgc-
r e : iiiura v e t o r c m e d m m c f t abftincntiavfqusquo reíur-
gatper diligerc. Voluntas c u m ira eft i n vitio:rcmedium
vci"oeiuselt,vt cum a b í b n e n n a íir i n v i m i r c . Intellcdus
curn ira n o n i n t c l l i g i t v i r t u c c r a : í t d i n h o c i , o n f i í b r reme-
d i u m , v i d e l i c e t c | u o d p e r p a t i c n t i a m cognofcat eá. H o -
m o iratus cum odire paritur cara v i r a j ^ u i e í c i t autem per
a m a r e & c u r a t u r . H o m o iratus n o n diftinguir interfui
malura & s l t e m i s r o a l u m : r e m e d i u m vero confiftit in cii-
í i i n g u e n d o . H o m o itatus concordar vitiura cum vitio:
fed poteíi dari r e m e d i u m i n concordando virtutem cum
virtute. H o m o iratus cotradicit patientise, cuius in m é -
d i u m c o n í i í H t vt r e í í f t a t u r c i c u r a paticntia- Iraincipic
c u m | p d i r c : r e d e o r r u m p i t u t e u m amare. Ira mcníurat
í i n e fnenfura: feraedium confiftit i n menfarando cum
menUn a. N u l l u s h o m o q u i e í c k cum i r a : omnls homo
cum patientiaquiefeit. M a i o r ira abfque maioiipatien-
tiaeft i m p ü g n a b ) l i s ; n 6 a u t e m e c o n u e r í b : & i n ifto paífil
cognorcitUjr.elle¿tus,quod v i r t u s a b í o l u t e f o r r i o r eft vi-
r i o , i r a coxcniat a ¿ i a s i n t e l l c d u s & voluntatis i n f u r o -
rc,quorum r e m e d i u m p o t c ñ d a r i i n cosequádo ilíoscum
a b r t i n c n t i a , p a t i e n t i a & charitate. M i n o r i r a c u m m a -
i o r i paticntia deuincitur.
De tra De ira per regulas dedutta.

fer tegu- " \ r T r n m ira íit gcncralius peccatum q u a m aliquod a-
dedu- V I m d peccatum ? ü t r e í p o n d e n d u m eft, q u o d íic: i»
ita* furore
DE N O V E M SVBIECTIS. 309
furorcnamq; i n t e l l c f l u s n u l l a d e l i b e t a t i o n c h a b c t . PÍE
primáfpeciereguIaeC, quseritur, q u i d eft ira? A d quodeft
üiccnciü.q? i p í a d i pcccatum c u m q u o voluntas finedeli-
berauoneodic b o a ü & diligic m a l u r a . Pee fecundafpc-
ciem qu2l'itur,quidi)abet u b i cocíTentiale? C u i rcfpon-
dendum cft, q u o d i p í a b a b e e í l i o s c o n e l a t i o o s c o n f u í o s
ratione furods. Per terciam fpccicni q u x r i t u r , qmclctt
irainalio ? C u i d i c e n d u m cft, q u o d ipía eft i n v o l ú n t a t e
ligameiijCum quo voluntas fe i i g a t a d o d i e n d u r a a b í q u c
rauone; & intcÜcftus ad i g n o r a n d u m ; & m e m o r i a ad
o b l m i í c e n d u m . P e r q u a r t a m fpecic q u c r i t u ^ q u i d h a b c t
in alio? A d q u o d r c f p o n d c n d i u n cft, q u o d i p f a h a b e t i n
v o U ¡ f i t a t e i m p c r i u m , e o q i i o d iraperat e i o d u e b o m i r a &
di! i ge re malura. Adhuc habet d p m i n i u m i n i n t e l l c i l u Se
in memoria. N a m i n t c l l e c í u i imperar i g a o r a r c : m e m o -
ivx auccm obliuifci. Per p r i m a (peciem regula: D . q u a í -
rici í , ira de q u o eft ? Ec r c í p o n d e n d u m e ñ ^ u o d ipía n o
e ñ d e aliquo. N a m peccatum cft: pcccatum n a m q ; n o n
e ñ d e a ü q u o materialiter l o q u e n d o . Perlccundam í p e -
ciern q u « n t u r , i r a d e quo eft ? A d q u o d r e í p o n d e n d u m
eft, quod ipfa eft defuis fpecificis correlatiuis, c u m q u i -
bus cft i n fuá ípecie. Per t e r t i a m í p e c i e m quaeritur,ira
cuias eft? A d q u o d eft d i e e n d u m , q u o d ipfa eft fubiedr in,
quoeft. P e r p n m á fpeciem r e g u l x E . q u s e r i t u r d r a quare
cft? Et r c í p o n d e n d u m e f t , q u o d i p í a e f t r q u i a i p í a e f t i n
fubiedo i n q u o n o n f u n t chantas, p a t i e n ñ a & a b ñ i n e n -
tia. Per fecunda í p e c i e m quaeticurjira quare e f t ? E t h u i c
í e f p o a d e n d u m eft, q u o d eft yt vinutes n ó habeant aftus
luos. Per p r i m a m fpeciem regulaeF. quaeritur, ira q u a n -
ta eft conunue? E t r e í p o n d e n d u m cft,quod ipfa eft tanta
quantumpnuat adus á c h á n t a t e , p.uienna,abftincn-
í i a ^ e t i a m a uifticia & p r u d e n t i a , & h u i u í n i o d i . Per í e -
cundam fpeciem q u x r i t u r , d c q u a n u t a t e difereta irse ? E t
huic dicendum eft,quod ipfa habet eam q u a n t u m crcfcic
aut decrefeit acturafuum. Per primara fpeciem regulac
G.qaa:ruur,quae eftpropria qualiras ira:? E t d i c e n d u m
cft,quo(l eft f u r o r . N a m f o l i e i c o m p e t i t . Per fecundara
fpeciem quaeritur, quaecft appropriata qualitas iras ? A d
^ u o d dicendum eft,quod e f t i m p a t i t r t i a . i n a b f t i n c u t i j i ,
V 5
5io N O N A PARS
& huiufmocli. Per regularrs H q u x r i t u t de tempore ira»
Ec dicendura eft, q u o d i r a e í l i a silo. N a m habitas no-
uus eft: & i n i l l o nuiltiphcac íiium actum. Per regulan
l . q u x n : u ; .ira v b i eft ? Ecrefpondefidam eft,quod citin
v o l ú n t a t e o d i é h d o , & i n i u n a i n i u r i a n d o, & h Ü i u í m o ci i.
E t e t i a m eft i n r n o i u : nam cûantomagis motaeftjtan-
t o ra;>gis m u l t i p l i c a r fiiumadum. Per priraamregulara
K . c]ua.'iuur,ira quort,odo tft? A d q u o d dicendum eñ,
qiaod ipfa eft m o d o peruerí'o intelledius voluntatis &
m c r o o r i í e , & i m a g i n a i i o n i s irse, p e r u e r í i o n e exiftente
fub racione cauiae í u r o r i s & í i i i e deliberationc. Per fe-
c u n d a m reguiam K. quceruur, ira c u m c¡uo eft ? Et re-
fpondendu eft,quod spfa eft c u í n f e n f i l i b ü s , i m a g i n a b i h .
bus, & etiam cum peuierfa a n i m a , & cum habinbuspri-
uatiuis p i i n c i p i o i u m , vidclicet c u m m a l i c i a , &humf-
tnodi.
De f á l t a t e per principia deduBa.
T j O r a o faifas decipiensalium d c c i p i t f c i p f u m : cuius
tatefer X j c o g m t i o eft per d i i í i n i t i o n c m bonicatis. Falfuas
fUYiapíet c u j u ^ a m a g n i t u d i n e n o n cognofeitur: fedeognofeitur
deduéia. m a g n i t u d i n e l e g a ü t a t i s . F a i í u a s dutat dum non
c o g n o f e n u r : n a m g u a n d o c o g n o f e i t u r , conumpicur.
Pailitas n o n haber poíTe contra i u t e l Ü g c i c : fed contra
credere p r u d e n t i a i j u i d e m c f t fuá m í m i c a . Falfuas cum
crederc ticcipit inteiligcrc. Falíitas fub v m b r a iegalita-
t i s f a c i t fe d i í i g e r e : fed fínis legalitatis ipfam oilcncic &
p r o b a r . Falíitas cum h y p o c n l i a fingir fe efle virtutem:
prudenria antera d e f t a i i t & manifeftat i i l a m qualis eft.
Falíitas cum a ¿ t a veritatis n o n a g i t : v n d e f c q u i t u r q u o d
jpfa c u m a d u veritatis cognofeitur. Falfuas p t o m i t t i t
d e l e f l a t i o n e s , fed dar pcenas, & per hocipfa cognofei-
t u r . Falfuas n o n d i f t l n g u i t j f e d c o n f u n d i r . I d c i i c o a d i -
ñ i n í l i o n e cognofeitur. H o m o falfus concordar fenfi-
b i l i a & e o r a m íigna,vc d e c i p i a r i m a g i n a t i o n e m & intel-
ledbum , q u i cuín fuá concordantia tínucleat praedictam
falfuatcm. Falfuas contradicit fini, c u m q u o c o n r r a d i -
c i t u r f a l í u a t i . Falíitas i n p r i n c i p i o fe d e l e d a t : in fine
a u t e m t r i f t a t ü r , cuius ratione agnofeitur. Falfuas ab-
foahit
DE N O V E M SVBIECTIS: ?H
fírahit m é d i u m cxifteas difpoíicum í n t e r p r i n c i p i u m &
gnem. Ec ideo per hoc c o g n o í c i í u r . H o m o Falfusin
principio q u i c í c i t : in fine autem laborar, rationecuius
jpíáfaiírcascftcognira. M a i o r falfuas cum m a i o r i lega-
litate agnolcitur. H o m o falíus cosequat fimile cum íi-
iniiijCuiusratione falficaseñ cognita. Faííitas c u m m i -
Boti virtute c o g n o í c i t a r .
Defalfa ate per regulas deduíía.
V T r i n n falíitas íit i t a fortis ficut legalitas? E t re- D e fítlfí-

fpondcndum eíi:3{modnotijCOquodlegalicaseftha- tateper
bitus pofitiuüs: fed faiíitas priuatiuus:• Per p r i m a m íjpe- regulas
-ciem regulas C c u ^ r i t a r , falíitas q u i d eft? E t r c í p o i t - deduéla*
-dendum eftj q u o d ipía cft pectatura cum q u o horno de-
cipit&decipitur. Per fcciuulamfpeciem o . u x n t u r , q n i d
habetfalíicas i n fe u b i c o e í k n t i a l e ? E t r e f p ó d e n d u m eít,
<j> ipía haber í u o s c o r r c l a t i u o s e x cuibus fuá cOentia c o i l -
ftití Per tertiam tpcciem quaftitur, q u i d eít falíitas i n a-
lio? E t r e f p o n d e n d a m c f t , q u o d i p í a eft i n í e n f i b i l i b u s
deceptiua per contraria í i g n a : & iu iina gi natione eft de»
ceptiuaper i g n o r a n t i a m i n t e l l e c l u s : & i n fine e ñ i n i r c i -
ca. Per quartamfpeciem quseritur, q u i d habet falíitas
inalio ? A d q u o d e f t d i c e n d u m , q u o d j p i a habet i n p n n -
cipiis priuatiuis a ¿ l u s íiios contra principia pofitiua. Per
prunam fpeciem regula: D . qua'rirur, falíitas d c q u o eílJ
Et refpondendum eft, q u o d ipfacft de feipfa, N a m pcc-
cacum eft. Per fecundam fpeciem q u s r i t u r / a l í i t a s de
quo cft? A d q u o d refpondendum cft,quod ipla cft defuis
pimcipiis fpecificis priuatiuis, cu quibus ipía eíí fpecialq
pcecatura, ficut furditas de fuis c u m quibus eft m o n -
itv ioíitas fpecialis. Per t e r t i a m í p e c i e m q u í c i i t u r , f a l -
.fitascuius eft? Et rcfpondeiidumeft, q u o d ipfa eftfub-
l e d i in q u o eft: íicut habitus. Per p r i m a m fpeciem re-
g n l x E . q u s r i r u r , falíiras quare cfts E t r d p o n d c n d u m
efl, q u o d i p í a eft: q u o d i n fuo fub-ecto n o n «ft Icga-
iitas. Per fecundam fpeciem q n x r i t u r , quare eft fal-
fuas ? E t eft refpondendum , q u o d ipfa eft , vt h o -
fflo decipiatur : ficut ,inftmmeDtum eft , v,c,.rae4¿a|ite
1^ N O N A PARS
i l l o í í t c f f e é l u s a b a l i q u o . P c r p r i m a m fpccicm regula: í ,
q a í e r i t j i r , quanta elt falfitas c o n t i n u é ? Ec refponden.
d u m elt, q u u d ipfacft tanta q u a n t u m f u b i c d u m de ipf^
a ge re poteft. Perfecundam fpeciem F.qusetitut, quanta
cftfaiíuasdifcretiu?? A d q u o d d i c e n d u m e ñ } quod i p u
babet q u a n t u a t e m d i í c r e t a m caufaiama principiispii-
y a t í u i s . P e í p t i m a m fpeciem regula- G. q u í e ñ t u r ^ q u s
«ft p t o p r i a qualitas falfitaus? A d q t i o d cft d i e e n d ü , quod
c f t d e c e p t i o : n a m tlliusadusfpecialis eft. P e r f : c ü n d a i n
fpeciem quacritur,quaE eft qualitas appropriata falfuaús»
A d q u o d e f t d i c e n o u m , q u o d c ñ m c n d a c m m , hypoctifis
h u u i f m o d i . Per regulara H , qua"! j t u r de tempote fal-
jicatis ? Et refpondendum eft, q u o d ipfa eft i n ternpore,
co q u o d habitus nouus e f t , & i n i l l o habet a&usfuos.
Per regula l.quaentur,falfitas vbi eftl Et lerpomicndunv
eft, q u o d ipfa eft i n h o m i n i b u s nicndacibu^ & l i y p o c i u
tis Se deceptoribus Per p t i mam regulara K- q u s t i t u r ,
falfitas q u o m o d o eft ?Etrelp5deruiun\ eft, q u o d i p l a c ñ
per m o d u m figmenti d e c i p i e n d i & ; m e i u i e n d i & h u m í -
i n o d i . Per fecundan» regulara K . qusetitur, falfitascum
q u o eft?Et rclpondendum eft,quod ipfa eft cura diífimui
l ^ í i o n e a teme dcccptionc & h u i u í i n o d i : vt per hoc quod
d i í t u m cftjfignatum eft.
De tnconfiantiaper principa dcduEia.
P0 i»con / ^ O n f t a n t i a eft habitas, i n q u o bonitas cft ratio bono
jittntta. V - > q u o d agat b o n u r a : & q u o d inconftantia hoc irape-
perprin. ^ft>ideo ipla eft peccatura. Inconftantia cura magnitu-
Ktpiade- ^•neiinconftantiae deuincitur. I n c ó l l a n t i a q u a m d i u du-
4f4¿la. f a t . t a m d i u conftantia cft i n priuatione. Poteftas incon»
ftamiie contra poteftatem conftantise c o n habet poile.
I n t e l l e ñ u s cura inconftantia n o n habet forte intelligc-
l e . Conftantia cura i n c ó f t a n t i a n o n eft araabilis. Con»
ftantia c u í n inconftantia n o n eft viitus. Conftantia &
i n c o n f t a n t i a n o n p o í f u n t e í f e f i m u l i n v é n t a t e . Incon»
ftantia n o n eft de genere d e l e d a t i o n i s , fed de geneic la»
boris. Conftantia aperit 8^ diftinguit differentias: i n -
conftantia autem elaudie & o b f e u r í u cas. Conftantia &
i n c o n f t a n i i a n o n concordant i n genere ñ e q u e i n fpecie.
P e í ^ t i o n e i n c o o f t a n t i ^ eft, q u o d i n p r i n c i p i o debetei
lefifti*
DE N O VE M SVBIECTIS. JIJ
íefjfti,Nam p o f t m o d u m grauecfteircliftere: Q u p n i a t n
fonftannce cíe & p e r p n u s : ideo onpnis i n c o a i t a u t i a cft •
per pofterius. Conftantia c o m u n g i c : ícd i n c o n f t a u t i i
difiungit, H o m o coniiansquiefcu cura conftancia:
conftans antera cura i n c o n i t a n t i a laborat. M a i o c ia»
conítatitia Tupia maiovem conftantiara effe n o n p o t e í l ,
ñeque habere gradum. Confbmtia & inconftancia ra-
tiona ü b e c i a i b u n i x q a a l i t e i funtcligibilesifednonfuEit
aequahíccmenfurabües. M i n o r i n c o n f t a n u a c u m m a -
joiiconftantia de facili viucicur.
Deinconjtmtia-perregulas deducía.
V T r u m i u c ó f t a n t i a í i c m a g i s habitus voluntatis q u á De m e o »
intelleítus? Ec refpondcndum eft}quod í k . V o i u n ^4»t'ut
tasc|aidera magisellalterabilis q u a m i n t e l l e d u s , R a a o per re¿íf-
h u i u s c f t , q u i a i n r e l l c ¿ l : u s e f t d i f c u r í i u u s : v o l u n t a s autem lasdediá-
fubitocftalterabilis. Q u a p t o p t e r i n t e l l e é l u s c o g n o f c i t , <^'*«
quod rcmediura c o n t r a incGuftani.iameft auferec í u b i -
tationem v o l u n t a t i s , ponendo eam i n diícurfu cura i n -
tcllcólu. Per primara fpeciera regulas C, quajritur , q u i d
cft inconftantia ? E t refpondcndum eft, q u o d ipfa eft t i -
uulus deuiatus á finecóftantise. Per fecundara í p e c i e m
q u x t i t u r , i n e o n f t a n t i a q u i d habet i n fe coeíTentialc ? A d
quod refpondendum e ñ , q u o d ipla habet fuos c o r r e l a t i -
uos cum quibus eft i d q u o d eft. Per tertia fpeciera quae-
xitur,quid eft ineonftantia i n alio ? E t r e í p o n d e n d u m eft,
quod ipfa eft i n v o l ú n t a t e iroperatrix, & i n i n t e l l e í l u i n -
obediens, & i n i m a g i n a t i o n e vcrccundiofa, & i n fenfibi-
libuslabilis. Per q u a r t á í p e c i e m quaeritur,quid haber i n
alio? E t r c í p o d e n d u m eft,quod ipfa l i a b e t d e f e f t u m f o r -
titudinis i n v o l ú n t a t e , & i n p r o m i í l i q n e deceptionem.
Per primara fpeciera regula? D.quoEritutînconftantia de
quo eft? A d quod d i c e n d ú eft, q u o d ipfa eft de femetipfa,
eo quod eft p e c c a t ú . Per fecundara fpeciem q u x r i t u r , i n -
c o n ñ a n t i a de quo eft ? E t c f t dicendum , q u o d ipfa eft ex
fuisprincipiis piiuatiuis & fpeciíicisjcum quibus eft hoc
quod hoc. Per t e m a r a fpeciera quaentur, ineonftantia
cuius eft? C u i refpondendura eft, q u o d ipfa eft fubiefti a i
<|UO eft fuus habitus. Per prima fpeciera rcgulaeE, q a « -
V 5
jU N O N A P A R S D E N O V E M SVBIECT.
n t u r j i n c o n í b n t i a «quare eftí E t r e í p o n d e n d u m e ñ , quod
ipíaeft q u o d i n fubicclo i n quo c f t , c o n í i a i u i a noneft:
íicuc cahditas q u x eít i n aquacalida,nam in ea no eft f u .
gtditas. V n d e c o g n o f c i t i n t e l l e f t a s , per qncm modutn
l u u tíi railes habitas naturales habicibus moraiibus. Per
fecundara fpeciem r e g u l a E. qu x i >. ar,i n c 5 ílan t ia quarc
eñ? A d o ' i q d d i c c n d u m e f t , q u o d i p ( a e ñ , v t confian tía nó
babear eííe. E t m i f t o p a f l u cognofcitintelledus,qviod
p e c c a t u m n i h i l c f t , e o q u o d eftcontraefTe. Per primam
í p e c i e m regula:F.qua;rirur,inconfi:antia quanta e ñ ; E t
lefpondencium cñ., q u o d ipfa e ñ tan ta quantum cóílan-
t i a m i m p e d i r . Per fecunda ípecié qu£erituT,dcquantita.
te d i í c r e c a j n c o n f t a n t i í e ? Ad quod diccndúcft,quodipfa
liabet i l l a : quodvoluBcaseft fscpcalterabilisin ptadica.
J'er prínaam í p e c i e m teguláe G. qua:ritur;qn,Teíl propna
qualitaiincoqftaritia'? Ec refiiondendum efc-quodeftal-
t e r a t i o v o l u n c á t i s . Per fecundara ípeciem r e g u l s G . q u q -
*ritur,quseftapprop,nataqualitasinconftantia:; E t h u i c
refpon dendum eft,quod eft debilitas f o i t i t u d i n i s cotdis.
Per regulam H . q u £ e r i t u r , d e tempere i n c ó ñ a n t i s ? Et re-
f p o n d e n d u m eft,q? ipfa e f t i n í l l o t e m p o r e i n q u o volutas
cftalterabiiis & h a b i t u a t a e x i l i a . A d h u c c f t i n t é p o i c , i n
q u o volutas c u m i n c ó f t a n t i a a g i t c o n t r a conftantiá. Per
regulara I.q\ia;ritur,inc6rtantiavbi eft • E t i c f p o n d e n d ú
eft, q u o d ipfa eft indebilicate voluncatis & etiam i n p r i -
tiatione v>cx f e u r r a n t i x & in luis locis fapradidis. Per pri-
mara r e g u l a K . q u x n t u r , i n c o n f t a n t i a q u o m o d o eñ?Cui
rcfpondendurn eft,quod ipfa efe per con t r a r i u m modura
per quera eftconftanda: q u x q u i d e m per m o d ú difcuríl-
u u m , d c l i b c r a t i u u m &:eie¿liuum cura prudencia & má-
x i m e cura forcitudinc. Per fecunda regulara K . q u x r i t u r ,
inconftancia cura q u o eft? E t huic r e í p o n d e n d u m cft,
q u o d ipfa eft cura í u b i t a n e a alteratione, & cft cum fuá
caufa cuius cft c l í s e l a s , & cura priuations conftantiae,íii-
c u t v m b r a qua: eft cura priuatione lucís. D i x i m u s de
n o u e m fubiedis difcuríis íiue deduAis per principia &
regulas huius artis; & per ea qua: de ipfis disimus: de alus
q u i d e m peregtiniscis a t u i b u t i s poteric aniftadiccrcar-
ti£ciaUter ílrailiniodo.
DE A P P L I C A T I O N E. 3!J
p E C I M A PARS PPVINCI-
PAL i s H V i VS L I B I I I , QV/E £ S T
DE APPLI CÁTIONE.
PPLICATIO díuiditur in 15. partes. P r i m a pars £>ectm<t
êíi fer tmpUcitum <& expltcttam. Secunda per al>~ p^rtu
ftraítíitn & concretum. Tertiaperfumamjigura. íJuar- prtxctpít*
ta per ftcundarp j i g m a m r - Q m n t a p e r terttaJnjigurayn. wRJtori*
Sexta per quartam jtguram. Séptima per d/fpmttanes, c**
Oftauap^r regaias. Nanaper tabaiam. Decima per euA~
tutitnnem tertitiípgurjt,, Fndectm.t per multiphcationem
quart/t.Jigurd, D u o d é c i m a per mtxítonem pnnctptorum..
ferttadectma êr nouem fUbtecia. Quartaetecíma per
tentumformas. Qtítntadectma per quAjimnes: & prtma
de f rima paite itcendum eít.
Deapplicaíioncper implicitum & explkitum.

Pplicatio q u s fie per i m p l i c l L u m & e x o l i c i t u m íiat P r i m a
ficrvidelicec q u o d i c c i p i a n i u r t e i m i n i q u i funt i n parsdecu
quaeftione; veíi q a a r a t ü r , v t r u m fu Deus. lnqua:(Uone m £ p a r t a
iltapcrvaura , ertappiicaca B. & i n B. e ñ a p p l i c a t a b o n i - prinetpa-
ta> & diíFeientia; & íic avrifta debet fe adiauare c u m ütis l u de ap~
lerminis qui í u n t í u b B . & í i v u l t f e i u u a r e j appiicetiiios phcattu.
t é r m i n o s impiicatos i n ipfaqusftioiie q u i r u r u e x p l i c a t i neper im-
iu arte: ficut í u i n magnitudOjaetcrnitaSj & c . q u o m a m íi p l i c i t u &
Deuseft, e í l p e r i n í i n ü a m r a a g a i t u d i n e m j xccrnitacem: explteituk
& ü noa fant infinita raagmtudo & s t c r n i t a S j í e q u i t a r
q u o - i ü e a s n u n í i t , & íic habebit cameram B, C. D . D c -
inceps difcuirát per Utos t é r m i n o s ad probandtun Deurn
c f l e v c l a d i m p r o b ^ l d u n i , íicut tres t e r m i n i ÍIMX diícutíi
per princi pia £c regulas: íi vero i n q u s ñ i o n e l u n t d ú o ret-
roím cxplicati; vt íi q u a ' r a t , v t r u m ü e u s l i t neietnu-s? re-
curra: vid abura t e i n i i n u m explicatum i n ipfaquxftione,
videiictt a d p o t e i i a t é , &c. n a m íieftaEternu';>potcftefl'e
« t e r n u i . & i i n o n c i i . n o n p o t e f t cííc aeternus. V l t e r i u s í t
tres bíiit cermini i n q u x í b o a e e x p b c a ' t i : í i c u t q u a e r e r e ,
vtruín i u b o i í u m j q u o d Deus íit i n tancum infinituspet
íuatn m a g n i t u d i n e r a : íicut per fuam aeternicatem, & i i c
l u b e t u r camera B . C . Ü . & i n B.cftimplicata bonitas,dif-
$15 D E C I M A 1?ARS
ferentia 5 & v t m m : $cm C. magnituclo, c o n c o t d a n t í a &

cjuideft: & i n D . d u r a t i o , conrrariecaSj&decjuo. iniftis
í j u i d e m t e r m i n i s f u n t i m p l i c a r » diffiniciones SÍ fpecies
r e g u l a r u m . E t f i c tota camera a p p l i c c c a r a d p r o p o í u u t i j ,
fcil.aa c o n c l u í í o n e m : & ficutexeriiplificauiraus i n p r a ,
d i d i s : i t a p o t e f t exemplificari m aliis. Vkerius fi q u ^
j a r u r , v t r u m Deus íit magis a í t u per fuum in teliigere quá
pccuiam xternitatcm,applicetur m ai usad maioritaccm;
& m i n u s a d m i n o r i t a t e m . M i n u s e n i m eftde genere m i .
noricatis. Maius autem de genere maiontatis; & fiqux-
ratui'jvcrum fie itapocens per í u a m poceftarem: ficueper
fuam v o l u n t a t e m j i e c u r r a t u r a d a í q u a U c a t e m j i n quaco-
paratioeftimplicaca: ficut maius i n m a i o m a t e , & minus
inminoritate,&,fi qusi'atur,vtmmDcus;íiciüftus,iccuc-
ratur ad virciucm: iuílus c n i m eft de genere virtntiss&re-
curratur ad b o n i r a t e m , c u m fie b o u u m q u o d Deus íit
juftusj&fic dealiis fuo m o d o .
De applicdtioneper abftraÜHm & concretum.

Secunda TStaapplicatio qaatuormodiseftdicenda, Primusmo-
f a t s decti ¿ u s eft,quandotermini p o f i t i i n q u í E Í t i o n e habentab-
rnbpítitu ftM£tioncm íubftácialcrn: ficut funt terminas a b ñ r a i t u s
frmcipa.- & concreniSjfcil igneitas & ignis. I g n c i t a s q u i d e m f ñ eí-
lif quA eflfentia fubftantialis: ignis autem eft terminas concretas
deapplt. & (abftantialis. Secundus eft,quando a b f t r a d u m cít ac-
catione cidentale ííae accidens, & fuam concretum íimilitenfi-
ferab- cut. qaajjtitas & qaanturajquantura dico i n q u a n t u m eft
Jiradum h a b i t a s ^ fie eft a c c i d é n t a l e íiuc accidens, T e r t i u s eft,
c u a n d o abfti'a£tam eft fubftantia, & concretara eftacci-
cretftm. : f ^ ; ; igneitas & caiidum. C a l i d a t n dico i n quan-
t u m eft Kkbuus; q u o d fie eft accidens. Q u a r t u s eft,qu3-
d o a b f t r a d u m eft accidens, & f u u m concretum eft fub-
ftantia; ficut albedo & á l b u m : & dico á l b u m fub ratione
corporis de albedinc h a b i t u a t í ; & fie eft fabftantia & non
accidens. O m n e s i f t i q u a t u o r modi fun t i m p h e a t i i n ter-
m i n i s qu£eftionis& econuetfo: & fie debent explican in
conclufionc adiftos quatuor modos j vt i n t e l l e í t u s n o »
, decipiatur per v a r i a t i o n e m m e d i L
DE APPLICATIONS, JI7
De appliditicne per pnmam figaram.
s Ecundum q u o d d i d u r n e í l f i a t a i E r m a r K i o v e l n e g a n
Ho,VÍdehcei circularicer per conuerfionem í u b i e t t i &
prxciicati : l i a n bonitas m a g n a ; m a g n i t u d o bona j & l i
FerttA
rsê£,~
conconueitamur íicot x t e i n i : a s , n u i g n i t u d o : nam ali pn>*ap*-

qua magnitudo n o n eftaetetnicas &econaerro; ñ e q u e a- ^ 'jv*ejí
liqua bonitas eft tnagna:<juia aliqua bonitas t f t p a r a a , & dt ^ p l t - %
ficdealiis fue m o d o . CMtone _
DeappUcatíoneperJecHndampguram. jigurim.
A P^licatioper ipfam fecandam figurara fie per ipfos Q u a r t a
/ k c t i a n g u l o s , &pei" ícalas pofuas l ú p e r á n g u l o s : i n f a r s d e c L
quibus fcalss eft i r a p l i c a t u m p i i n c i p i u m generaliffimu, m*.par-
& p r i n c i p i u m f p e c i a l i l l l m u m , & p r i n c i p i u m f u b a l r x r n ú . tuprma-.
Piincipium g c n c r . í l i d i m u m , íicut ditrcrencia n o n h a b é s f a í i t qu*
a l i q u i d í u p r a f c . P r i n c i p i u m fpccialiílimü,íicutdiiieren- cftdenp-
tiaexiftensinter i f t u m lapidem & i f t a r a plantara. Subal- fltcatto-
ternura vero,()Cur differéria exiftens inter fenfibüe & fen- ncper fe-
fibikj&c. E t e t i a m i n ifla fcala eft iraplicatus a fe en fus & cuud.tm
deícenfus i n t e l l e f t u s : & extra iftas ícalas afcenfus & de- jlgurnm,
f c e n l i i s i n t e l l e d u ü n e q u a q u á c l í e poteftiraplicatus. D i -
cimus taracn,quod t e r m i n i íceunda- figura" funt cxplica-
biles fecundum q u o d i n ipfa figuraiacentfecundú quod
de ipfa dicimus. V k e r i u s dicimus q u o d fecunda figura eft
applicabilis ad prima,ficut p o n e r é diíFerentiam i n r e r b o -
hitacem & b o n i t a t e m } & c . 6 í p o n e r e c é c o r d a n c i a m i n t e r
bonitatem & b o n i t a t e m ; vt fignatum eft i n terna figura.
Z V applicañone adtertiam fiiinrara. ^ .
A Pplicatio q u a f t i o n i s a d t e n i a m figuvam fiat fíe: v i

d e l i c e t í í m a t e r i a q u a f t i o n i s e f t d e B. applicet C. ad
B Sdi n o n fulíicit C a d B.apphcet D . a d R.Etfíc deinceps "'*?'*'*
¿ecí
Cf/*
,r i T> T - r • -r principa-
vicjueadcameramB. K . E t reípsciat íip-nshsata camera-% r
• cr i , 1 ,. '? ... It* ciux elt
i U m , a m r m a n a o a u t negando: tah m o d o q u o d litera re- ^ ^ i
niancat cum í u i s c ó d i t i o n i b u s &fui$ íiírnificatis. V e m n e 't
i , „. • -"^ i- cu t tone
tanien h materia quaenionís c o m p e t u C . a p p h c e n t u r a- ai¿ ( -»
liÛtersead C . í i c u t d i x i r a u s de B . Et hoc i d e m poteft di- *
ci d c D . E. & c . & talis applicatio e f t i n f a l i i b i ü s . & valde''^**
gencralis.
|il D E C I M A PARS
p^sJc-i ®e aFpiicationea^quartamfigHratH,.
m&fartk \ P p ü c a t i o q u a r t ^ figurae fii fie: videlicet íí materiá
principa- J^l^qusellHTniscompctitcanieraeB.C.D, appÜGen turad
Ikqti&efl i p í a m c a m e r a m : & í i materiacoiTipecicB.C.& cam E. &
dtappU- n o n cum ü . v o l u a t u r c i r c u l u s m i n o t & p o r t a [ u t E . f u b C i
tattone & f i a t camera B-JC.E. E t recipiatuefcgmhcata lirerarutn
adûar- m m q ú i b u s ' i b i a a t a t « j u a f t i o : & í l c u t díxirnusdeiftisJ&
tajigma. i t a p p t e f t d i c i dcaliis. i f t a a p p l i c a d o eft m agí-; gene ralis
Nota ap- quam i l k d c t c r t i a figura,e0quod cameraeftde tribus 1¡.
fltccttto- t c r i s : & i n t a n t o e í t g s u e r a í i s cjao i omues cameras taba»
necaíerU \ x c o n c i n c t i n ie.
^Ltorlm ® e aPp^catônePer d i f f i n t t i o ñ e L
Septtma C E c u n d u m m o d u m huius artis, artifla deberdifEnire
pats deet O t é r m i n o s q u i fun t in quieftione, fiue finí explicatl xi%
mapartx i m p i i e a t i : ficut hqaa;ratur,vtrum Deus fit mfinicus? EE
pnnctpa- tune r e í p o n d e n s deber diffiniie D e u r a & h n i r a t e i r ! , d i -
inquAefi c e n d o f i c : Deus eft ens fie p e r f e d u m q u o d e x t r a r e n o n
d&appi$~i i n d i g e t aliquo alio: & infinitas eft ens c a í compecant i n *
cattone finita cortGiaíiua, fine qaibus e í í e m u i i r a c p o t e f t . Vite*
per dtffi- xiuSjficut dicitiu":bonitas eft ens raí i o n e cnins bonusagit
müsms. bonuin : fif poceftdici, q u o i ¡ n a g n i t u d o eft idratione
culasmagnasag.it raagnnn^&fic deaiiisfuo m o d o . V l -
t e r i u s q u i d e m terminaspofitus in q u a e f t i o n e p o t e f t q u í -
d e m m u l t i p l i c i t e r d i f f i n i n j d i f c u r r e n d o per rpeciesregu*
larura. E t p r i m o per fpecies regula: C . ÍIG.HO no eftani-
m a l r a t i o n a l e : & hoeper primara rpeeiem : per fecundara
vero í p e c i e m , h o m o eft animal babens fuá corc :Luiua
|>ropria, videlicet h o t n i n i f i c á t e m , honoinificabile & h o -
minificare. E t per t e r t i a m fpeciem h o m o eft animal i n
meehanicis agens, ficut i n f e r i p r u r a feribens: & i n equo
e q u i t á s , & h u i u r m o d i . Etperquarcarafpeeiem eiufdem
íegulae h o m o eft enshabsns m a i o r e m poíTeflionemin
b r a t i s & p l a n t i s . Per p r i m a fpeciem r e g u l a D.homo eft
ens p r i m i t i u u m i n nobilitace fenfitiaitáíis. Per ícenn-
damfpeciem h o m o e f t e n s c o n f t i t a t u m c x a a i m a & c o E -
pore. Per tertiam fpeciem h o m o eft ens cui funt íubdi-
tabruca & p l a n c í e , ¿ c h u i u i a i o d i . P e í p d r a a m fpeeiera
DE A P P L I C A T I O N E. jif
regula E. h o m o cñ. fubftantia per fuam h u r a a n i t a t e m ,
períecanclam fpecicm h o m o c f t ens creatumadfcruien-,
Juffi D c o c u m vegetatiais&fenfuiais. Per regulan1. F*
homo eft ensquanrum & c o n c i n u u m per fuara e k a i e n -
catiaam, vegecatiuaroj í e n r u i u a m j i m a g i n a t i u a m 6c ra-,
óocinaúuaj-n, exquibus eft. E t i ñ x q u i n q u é poteiuise
füiuei partes diferetse, e o q u i a funt clifíerentes. Perre-
gulamG h o m o c f t ens cui propiiecompecit hosninifica-
ie, & c n s n í i b i i c : & eft ens levibens & e q u i t á s , & huiaí^.
modi. Per r e g u l a m H . h o m o eft ens i n i c r a p o i e i n t c l l i -
gens,lsgens,&c. Per regulara 1.homo eft ens i n vinca
fodiens: & i n ccclcíia eft Deura rogans. Per regulara
reodalitaris h o m o eft ens habeos m o d u m mecha ¡ n z a n -
d i & g e n e i a d i a l i u m h o m i n e m . Perregulam i n f t r u i n c n -
talitacis h o m o eft fubftantia generans alium h o m i n e m
cura m u l i e r e ; & c u r a m a r t e l l o ens eft agens clauum &
huiufmodi. E t í i c u t d c d i m u s c x c m p l u m de h o m i n e ; i t a
poteft dari de aliis fu o m o d o . E t i n ifto paífu datacQ do»
ftrinapet quam h o m o f e i a t f a c e r é d i f t l m t i o n e s d i u e r i l -
mode de vna & e a d e m re, ipfacognitaper vniueii'asco-
gitationes feu d i i h n i t i o n c S j c\ux p r i u s i g n o t a e r a t . E t
ideo artifta debet difíiaire t a l k e r , q u o d d i í H n i í i o a e »
xemaneantill^íie.
De applícauone ad regulas.
r \ Van do q u í c r i t u r de a l i q u o d u b i o , debet artifta ap- O&amá

p l i c a r e i l l u d d u b i u m ad regulas fucceftiue. N a r a parsdect*
ficut criftallus p o í u u s i n colore r ú b e o , íé habituar i n m&partk
i p f o ^ etiam f i p o n a t u r i n viridi;fe habituat de ipfo, & íic f r m e i f a -
de aliis: fíe quando difeurritur i g n o t n m per regulas & li« qux ejí
fpecicsregularum.tuncignotum eft coloraturn fiuc dede appü'-
claratmn per fpecies r e g a l a r u m , i n quibuseft p o í i t u m catione
íubie£tiuc & obieftiue : & tune i n t e i i e é í u s cognofei^.*?^
per fpecies regularum i i l u d q u o d erat prins i g n o r u m . las,
Et ficut dedimus exemplum de h ó m i á c d i f f i a i t o per
regulas,fed ratione m a i o r i s declarationssvolumuscx-
ernphíicare de natura d e d u d a per regulas. Per p n -
mam fpeciem regulas € . dicimus , q u o d n a t u i a eft
^10 DECIMA PARS
e f l e n t í a i n f u o n a t u r a l i concreto fubftentata & m o t a pét
a d u m n a t u r a i e m , i u q u o a d u c f t i n q u i e t e . Pcrlecun-
d a m fpeciem e f t c í í c n t i a h a b c n s c o n n a t u r a l i a corrclati*
u a : videliect n a t u r a t u i a i n , n a t u r a b i l e Se naturarc, fine
tjuibus efle n o n poceft. Per terciam fpccicnn natura cft
i n l u b i c d o j i n quoeft aáíiua &paíribihs connaturare.Pcr
q u a r t á Ipecié natura habet i n l u b i e d o i n quo cft, a d í o -
n e m & p a í i i o n e m & a d ñ ; & hoc per a g é t e m n a t u r a i é 8í
n a í ü r a l e m f o r a i á , m a t e r i a m & f i n e m , & c u m naturaiibus
inftrumentis. Per primara í p e c i e m regula D.natura cft
c t l e r t i a p r i m i t i u a . Per fecundam Ipecicm eír defuis cor.
xelauuis afcendendo ad e í l e n c i a m : & í u i i m concrciura
cftdcipfts d e í c e n d e n d o & c ó t r a h e n d o . P e c t e r t i á fpecié
natura cft f u b i e d i i n quo c f t ^ o q u o d de ipfa naturalitet ,
a g i u Per primara fpeciem r e g u l x E . n a turaeft:quodeft
ens continens i n le í k a c o t r e i a t i u a c x q u i b u s eft. Per fe-
c u n d a m fpeciem natura eft,vt alia enua habeantexifteti-
tiara & a g e n t i a m naturaliter. Per regulara F. natura cft
elTcntia h a b é s continuara q u a n t i t a t é & i n á i u i í í b U e m : 8 í
fuá concreta f u n t e i quantitatesdiieretce. Per regulara G.
natura habet propnas a í i i o n e s & p a í l i o n e s : ficut natura
ignis per calefadionem;approriata.s vero habet,fidutha-
bet aqua c a í e f a d a qnx habet calefadiuum.calcfadibile
& calefacere. E t i n i f t o pallu c o g n o ( c i t i n t e l l e ¿ t u s , quod
natura eft i n teroporc c o n t i n u é & fucceífine: c o n t i n ú e
q u i d e m p e r q u a n t u a t e m c o n t i n u a r a ; fucceflme autetn
per diferetas q u a n t i r a t c s i n quibus cft natura i n rempo-
re. Per regulara 1.natura cft m loco: lícut c o t u e n t m n in
c o n t i n e n t e , & a g e n s i n a g i b i l i . E t c f t i n fubiecto i n quo
eft fubftentata & m o t a . Per regulara modalitatis natu-
ra habet m o d u m raifcendi,gencrancli & carruinpendi,&
h u i u f m o d i . Per regulas i n l t r u m e n t a l u a t i s natura cft cu
fuis inftrumentis: í i c u t f u b í t a n t i a c u m fuis accidentibusj
& inechanicus cura fuis inftrumentis; & fie de atiis. Sic
q u i d e m natura difeurfa per fpccicsrcgularura eftquidé
c o g n i t 3 p e r i n t e l i e d u n i , e o q u o d fpeciesíignificant ci id
q u o d n a t u r a e f t p e r e x i f t e n t i a r a & a g c n t i a m . Et ficutdi-
l i r a u s denarura: i t a poteft d i c i de aliis; & e t i a m de con-
crctis fecundara i d q u o d funt. D e rakacuio yero n o n íií
poteft
DE A P P L I C A T I O N E. 311
poteft dicijcura lie fupranaturam. E t fie difeurrendo m i -

faculum per regulas, c o g n o í c i t i n t e l k d a s rairaculuiH
perfuum c o n t r a r i u m : e o q u o d m i r a c u l u m i n t r a t f p e c i é
regalarum p e r c o n c r a r i u m r n o d u m , p c r q u c m i n c r a t n a -
tura. Et i n i f t o paíTu c o g n o f e i c i n t e l i e f t u s , q u o m o d o v -
num c o n t r a r i u m cognofeitur per r c l i q u u m camregulis.
Deappliutioíie per tabular».
A Pplicatio tabulse eft q u o d t e r m i n i q u a E Í l i o n u r a a p -

plicentur ad ipfam t a b u l a . N á íi t e r m i n i quasftionis pandee/*
conueniunt p d t i i í s c o l u m n x , v i d e l i c e t B . C. D . quíE cft m&fart*
prima c o l u m n a : íicut íi q u x r u t u r , verum e l í e t m a g n u m f r m c i f a -
booum q u o d munduseflec ab s t e r n o . A u d i quarracur, ^ ap-
. vEiura fu a d u s i n ñ n i t u s : pofito q u o d bonitas íit t a t i o plaattom
quod agat b o n u t n : & q u o d m a g n i t u d o í i t i a t i o ilíius a- ]>er**bfi-
á u s quod íit magnas: & q u o d acemitas faciat durare i l - âm'
lum adhim, ab aeterno & i n £ e t e r n u r a , o p o r t e t i d e m d u -
rare actum i n í i n i t u m . Vlterius íi t e r m i n i quaeftionis
competandecundaf c o l u m n a : : íicut íi q u í c r a t u r , m a g n i -
tudo b o n u a t i s , poteftacis quare eft? E t r e í p o n d e n d u r a
eft,qaod eft q? per correlatiua b o n u a t i s , m a g n i t u d i n i s &
poteftatisj & lie dealiis fuo m o d o , A m p h u s q u i c l i b c t
columna eft applicabilis ad a l i a m ; íicut c o l u m n a fecun-
da qux eft applicabilis c u m p r i m a & c u m tercia,co q u o d
continet de p r i m a B . C . & de tertia í i m i l i t e r ; & fie de aliis,
cum f m t c o n c a t e n a t f e a d i n u i c c m . E t í n i f t o p a í V u c o g n o -
feit intelleclus q u o d omnes columnas p o í í a n t a p p l i c a r i
ad eandem c o n c l u í i o n e m . E t íic c o g n o í c i t fe valde gene-
raleto per ipfam a p p l i c a t i o n e m , quse eft valde generaiis.
Item: qaando q u a : r i t u r , v t r u m m undus íit «.'ternas? tune
fecunda camera quae eft B. C. T.B.applicatur ad camera
fuperiorem. E t fie decamera q u a e e f t B . C . T . C. & fie de
a l i i s v f q u c a d T . B . C . D . R a t i o huius eft, q u o d aeternicas
eft terminas i n q u x f t i o n e explicatus. Adhuc íi q u x r a c u r ,
vtrumporeftasmundifitinfinica? A p p l i c e t u r r e f p o n í i o
adeolumnara B.C. D . íicut eftapplieataqusftio f a d a de
« t e r n i i a c e m u n d i ; & tcneanu acgatiua. N a m ficuc fe-
quereturmsgnura inconuemens, q u o d mundus cllct ab
« t e r n o : fie fequeretur raagnum i n c o n u c n i e m , q u o d
ÍDECIM A PARI J
munáus li atseret poteftaiemfinltam.Et íicut dicimus le
mundo : fie de bis q u x in fe continet} dici poteft. Am-
plias fí quíctacur,vtrumvnus ángelus producataliüan-
gelamíApplicerurrerponfioad B.C.D.quoniam inter e&
fentiam angelí &homínís (uierofxjcft magna dífteiétia»
"Nácorpús borninis exíftít fub gcfactaliitt atería clemen-
toram , ratione caíus vnus homo poteft prodúceteíiua
generare alium hominem;& vna rofa aiiatft. De angelo
autem noncftíic. Vnus ením ángelus non haber de quo
producar alíum angelum;cum nonfitderiuatus ab vna &
cadsm materia gencraíí angélica, cum íitfinltusin fuá
príamíuiratc. Sicatdedimus exemplura per ea quaedi-
ximus de tabula: ficpo ceft dici de pluribus aliis íuo mo-
do. Applícatio vero qux fit per tabulam, requirit quod
^ conferuenturlpecícs Se rcgulx cameraiü,& appliccntut
ea qux fignificant ad propofuú, videl. ad concluííoncra,
affirmando vel negando conuenícnter auc inconuenien-
ter: íicut patct percxemplumfuptadidum.
D e a p p l m t k m per e u a c m m n m tertm figura.

Vectntit
farsde- A ^pbeatío quxfitper tertiam figuram/u íño modo:
cima par *-vidclicet quod terrniní quí func in quxftione exph-
ttsprtnci- eatijáppliccntur ad euacuationem tcnix figurx, &illi
f a l i s de camerx cui magis termini conueniunt't ficat íiquxra-
apflkft- tur,vtrumfitmagnum bonum,quod bonitas & magni-
ttone per tudohabsantcorrelatiuafubftancíaliat&vtrum illa cor-
euacua- relatíua (imia boaa & magnacoucordantia. Et tuncta-
tionem ^ quxftioapplicctuv ad cameram B. C . Et per ea qux
tertufi- inipía camera diximus in capitulo eüacuatíónis,quxñio
gura. quidem erir foluta; & fie de alíis quxílionibus, íecun-
dum quod termini ipíarum poteruntintrate camerara>
affirmando vel negando, & conueníenter aut incouuc-
nienecr. Vitcnus íi fíat quxftio, vtrum in xternitate
conrrarietasbonitatisab xrerno poíTitefie. Ecapp'-ice-
tur iila quxftio ad carncram B. C. & ad cameram C D.
& a l carncram D . E . Et fecundara quod in ipfis carne-
ris didumeft, quxftio quidem erit foluta: &fiede alus
quxftionibus, fecuadum quod termini ipfarum pote-
,íuntintrarecamcras,aíHrmando vel negando cóuenien*
DÉ APPtlC AT IOÑE. 3t$
terautinconucuientcr. Ampliusquaeftiofubaksrnaap-
plicetar ad quáeftionem p a i : t i c u l a i c r a 3 & e c o n u e r í b : í i c u t
iiquaeratur^cruni i n b o n i t a t e í i n t m a g n a c o r r e l a t i u a í
Et l ü a q u í e ñ i o applicemr ad i f t a m , v t r ü m b o n i t a t e Sor-
tis.vcliitiusioíx í u i t m a g n a c o r r e l a c i u a . E t t u c í ñ a r q u a r -
ftioncs applicentur ad cameram B. C. E t tune i n u e n i e -
turrefponíio i a m foluta^pcrca quje d i í l a f u n r . A m p l i u s f i
quxtatur,correlaciita m a g n i r u d i n i s d e q u o f u n t : & cor-
í e l a t i u a í b r e i s d e q u o í u n t ? Applicentur iílse quafftiones
ad cameram C . D . & q u s f t i o l i i b a k e r n a appiiceturjad
quaeftionem p a m c u l a r e m : & tune temporis i n u e n i c t u r
concia fio d e c l á r a l a & í i g n a t a per ea qua; i a m dixiinus i ti
ipfa camera» & fie de alus camcris Ecdc hoc dabimus ex-
cmplura i n t r a d a t u q u a r f t i o n u x n .
De appücat'wne per multiplicationem

qüar ta figura*
D I x i r á u s . q u o d m u l t i p l i c a t i o q u á r t e figuré cónfíílit Vndeci-

i n q u i n q u é ra o d i s : v i d e l i e c t i n I t i u l t i p l i c a t i o n e j i n m * patt
inuentione m e d i i j i n p r o b a i i o n e maioris propofuionis décima
& m i n o r i s , i n f o l u c n d o f a l l a c i a S j & i n d o c t r i n a per q ü a m partts
alisartes f a c i l i t a r p o f l u n t a d d i í e i . E c i d e o l í a r t i f t a v u l t principa-
multiplicare plurcs rationes aa e a n d e m c o n c l u í i o n e m , & lk,de ap~
inuenuc m u l t a media, & p r o b a r e m a i c r c m & m i n o r c m pUcatto.
p r o p o í i t i o n c m j & f o l u e r e f a l l a c i a S j & f a c i l i t c r & b r e u i t e r ne per
docere alias feientias c u m ifta arte g e n e r a l i : applicct muitiplu
modum quem t c n u i m u s i n m u l t i p i i c a t i o n c q u a r t s f i - cntione
gurae. N am ille modus cft v n i u e r í a l i s , & per i l l u m mo- qudrt*
dura, modus quiderc particularis e i i t r e g u l a t u s &luce- f g u r x ,
fadus. N a m i n vniuerfali relucet particulare & ecoft-
ucrfoj& h x c í u f f i c i a n t , n a m fatis e í l d e c l a r a t u r a .
De appltcatme m i x m m p m á p w m m &
remlarum, £ , .
, , tiutidecú
Ars lila i n d u á s parces d u u d i t u r . I n p r i m a dice- tnapars
m u s d e p í i n c i p ü s exphcatis. i n f e c u n d a de i m p l i c a décima,
t i s , qu.x applicabimus principas explicatis iocis regu- parta
ferum huius a i t i í . Ipfa YCÍO p r i n c i p i a vocata eruat prmapa-
314 D E C 1 M A P AR S
c e n t u m formae: hoc q u i d e m faciraus, vtars fitmagit

tétttone marcrialis i n t e i l e d u i ad i n u e n i e n d u m multas c ó d u f i o -
vttxtio- nes.De ipíis autcm p a m m i n t e n d i m u s diccre,ex eo quod
n n pnn- p r o l i x i t a t e m euitamus. Sed per ca c\ux de ipfis dicemus,
cipiorum potcftartifta cegnofcere p r o c c í í a m cuiuslibetfoimsper
&reguLt omnes regulas: íicut fecimusin deduclionc p n n c i p i o r ú
rum m c x p l i c a t o r a m , & e t i a m per regulas: & p r i m o deprima
duasfeca paite fie dicemus.
tur par-
Prima pars.
ttUculas.
I quaeftio c o n t i n e t i n fe t é r m i n o s e x p l i c a r o s , í i c u t íl
Jub pri- q u a r a t u r , v t r u m fitensbonum j m a g n n m &£ecernú?
m a parte r e c u r r a t u r a d e a p i t u l ú b o n i t a t i s , magniendinis &aetcr-
hut$ió du n i t a t i s : & etiam videatur, p e r q u e m m o d u m bonitas cft
«decir» A difeurfa per principia & regulas, & fie de aiiis principiis:
fartií. & t u n e c o n d u d a t u r a f l a m a n d o vel negando íecundura
q u o d principia funt tali m o d o , quod principia &regulae
r e m a n e a n t i l l a e í k : & tune i a t e l l e ¿ l u s inuerietvericatem
de hocjde quo quacritur. Quae veritas erit lucefada per
i l i u m d i l c i i i í u m : & f í c u t d e d i m u s csemplum de bonita-
t e , m a g n i t u d i n e & acternitatejita poteft d a i i de aliisprin-
cipiis. t t h x c l u ñ i c i a i u q u a n t u m a d p r i m a m partera.
De afflic atiene neuemfulkcloruw.

Tredeci- T ~ \ í d u m eft de n o u c m fubiedis: ideirco fi quseftio erit
mapars - i — ' d e ü c o , sp'plicecur a d p r i r a u m f u b i c d ú : Sidifcurra-
dectmA t u r per ipfum ficutDeus cft difcurílis t a l i m o d o , q u o d a í -
parta firiratiua vel negatiua c o n u e n i a n t c ú textu. Siquseílio
p r t n d f a - eft de angelo,applicetur ad fecundum fiibic¿l:um,iu quo
lisdeap á n g e l u s eft d i f c u r í u s : & tcneamrdcquaeftionehoc quod
plicatione con u c n i t c u m textu. E t fie de aliis fubiedis fuo m o d o .
nouefub-
teíiorum. Be applicatwnead centum formas.
Decima- ' \ 7 Ocamus q u i d e m c e n t u m formas. N a m i n abftrado
quarta V ipfas q u i d e m confideramus.aliquae erunrgeneralif-
parsdeci mae: aliquai eruntfubalternse, & c u i l i b e t formae aííigna-
má, partís rniis fuuni c o n c r c t u m , v t q u x l i b e t f o r m a i n t e i l e d u i ma-
prinsiptt- g i s c l u c e í c a t , & . m á x i m e c u m q u i d fie, fie q u i d e m abfli a-
dum
ûmaut conccctum, N a m extra ipfa n u l l u m e n s c í l e j ^ " * ^

poceñ: & p r i m o de parre pruna eft dicendum. c*ulné
Ve entitate. i d cetum
E N t i t a s i n arte ifta eft terminas implicatus: & f u a dif- ( o t n u u -

,finido ficri p o t e f t , íicut fiunt diffinitiones a l i o r n m r ' r t m a
principiomm explicatorum huius a n i S j i d e o a m f í a a p - forma de
plicecaddiffininonem bonitatis.magnicudinis, & c . Si- €ntttctte'
cut enim bonitas c ñ c a u í a . q u a r c aliquisbonus a g i t b o
num: í i c e m i t a s eft cau{a,cjuarc aliquis b o n u s a g i t b o n ú :
ficencitaseñcaufa quarea}iv]uid enscaufat aliad cns. E c
íicuc m a g n i t u d o efí caafa quarc bonitas eft m a g n a : fie
enntas elt caufa quate bonitas eft cns; & fie de alus. S u ú
concrctum vero eft,&ens i t n p l i c a t u m i n fecunda fpecie
D . & i n prima E . & caex q u i b u s e f t i m p l i c a t a , q u o d eft i n
fecunda fpecie C . f u n t : & i d e o q u i c q u i d q u e m a r de en-
tirare & ente , applicetur ad p r i n c i p i a explicara, & a d
regalas fiat tale i u d i c i u m de i pfa,ficut eft f a d u r a de ipfa
bomtate,magmtudinc,&c.
D i ejfentia.
Q V o n i a m entitas & cífentia c o n u e r t u n t u r : fcqui- ^ e c t ¿ n ¿ ^

tur q u o d clic & ens c o n u e r t a n t u r ; & ideo ficutdi- ferma ¿ e
xiraus de c n t i : a t e & ente:fie poflumus diccrc de eífen- ' / r : ^ , ; ^
t u & eílc. Si q u £ e n t u r , v t t u m í n t e r e í k n t í a m & elle
fe diíferentia. T u n e temporis recurratur ad differen-
liamûae eft terminus cxplicatus,& fiat i u d i c i u m fecun-
dum quod difFcrentia cftdifcurfa per o m n i a principia &
peromnes r c g u l a s , & t u n e a b f q u e d u b i o a p p a r e b i t q u o d
afRrmatiuain quseftioneefttenenda. DifFcrentia e n i m
eft eilentia & fuá correlatiuafunt i n ratione a l t i t u d i n i s
a b í t r a h e n d o j & f u a concreta funt m ratione infinitatis
c o n t i n e n d o : & f i c p a t e t q u o d differenriaconfiftit i n t e r
cífeatiam &cíTe.Ec ad h o c r e g u l a B . c o n f e n t u .
pevnitate,
A T N i t a s c f t f o r m a , c u i p r o p t i e competir Tnirc. E t i p f a T e r n a
' quidem eft applicabilis b o n i t a t i , m a g n i t u d i n i 3 & c . firma de
c u m f i c b o n a j r a a g n a & c x t e r a . Sicut vnitaseftbonaper ^nttate.
X j
ixíí D E C I M A P AR S
b o n i t a t e m 5 & m a g n a per m a g n i t u d i n e t o . Sic bonitas eñ-

?napcrvnitatera3& n í a g n i t u c i o cft alia,vnacrcatuia per
ipfam v u i c a t c m . S c í i c d e aliis. E t i n i f í o paíTucognoíci^
i n t e l l c í t u s , ^ u o d difFsrentia c M i n g u i c incerbonuatem
& m a g n i t u d i n e m : v t íicur principia d i r f e í c n t i a , v t cûod-
l i b e t p r i n c i p i u m habeat fuam p i o p n a m ventatcm. E t
ideirco fi i n c p x f t i o n e e f t termmus cxpUcauiSj i eeurra-
t a r ad hoc q u o d d i í l u m e f t i n d i í c u r í u b o n i t a t t ^ & m a ^
g n i t u d i n i s & difFercntiíe , & fíat refponfio iceundum
q u o d de ipíís d i d u m cft, C o n c r e t u m quidera vnitatis cft
i m p l i c a t u m i n concreto bomtads5magnjtudims,&c.Na
bonus eft vnus, & m a g n u s eft alius vnus, ípfe verovnus
Kabct í u a c o r r e l a t i u a e x quibus eft. H o c applicabde eft-
ad fecundara fpeciem D . & ad primara E. E t ipía correla-
t i u a í u n t spplicabiiia ad í e c u n d a m í p e e i e r a regulíe C . &
iidprimam D ,
Depluratitate.
guarf* T \ L u r a l i t a s cft f o r m a agevecata de'pluribus difFcrcn-
lurali tibus n u m e r o , v t p s t e t p e r í c e u n e a m I p e c i e n u e g u l a í
* ^ ' C. quseftfuus fons. I p í a vero applicabilis cft adpnnci-
pia explicara;co q u r a b o n a , magna & ü c t c r n a cft. E t fi-
cat eft boisa per b o n i t a t e m , & magna per magnitudi-
i i c m , ^ c c . Sic bonitas S^magnicudo furil piares per fe-
ipfam p l u r a l i t a t c m . E t t t i a r a l u n t p l u r c s bonitates dif-
fetentes íbecic. Rt fie de m a g n i t u d m e v t p a t c t p t r fe-
cundara Ipcciem r e g u í x C. q u s eft faus fons. Prim^
vero caufx p l u r a l i t a t i s c o n f i í l u n t per difterentiam &
concordantiara & p c r £ e q a a U t a t c m , & fie de aliis corre-
l a t i a i s ; & p l u r a i i c a s cft applicabilis ad ipfa p r i n c i p i a , ^
econuerfo. Suum vero c o n c r e t u m eft applicabde con-
c r e t o b o n i t a t i s , m a g n i t a d i n i s , & c . Sicut patet i n ele-
raentato q u o d eft b o n u m m a g n u m , & cft v n u m ex plu-
l i b u s c o n f t i t u t u m , vt p l u r a l i t á s i n ipfo f u fabftentata.
Demtura.
Q u i n t a " V T A t u r a cft f o r m a , c u i p r o p n c c o m p e i i t natutare. E t
forma de q u o d p r i n c i p i a f u n t n a t u r a l i a per n a t u r a m : ideo
nítfmst. natura eft applicabilis ad b o n i t a t e m naturalera & m a -
gnitudi-
. DE APPLICATIONE. i%7
^ n i t u á i n e m n a t u r a l c m ; & í í c n a t u r a poteft cognofci p e í
tlifcurfum p r i n c i p i o r u m & r c g \ i l a r u m j & d s i p í o fupenus
largo m o d o diximus. Vltcrius natura eft a p p l i c a b ü i s ad
correlatiua naturalia b o n i t a t i s , magaitudinis, & c . eo
q u o d í i n e concretis i p & correlatiua naturalia elFcnoa
poíTunt. C o n c r c c u m vero namrale applicabile eft a d
concreta naturalia; vt p a u t per í e c u n d a m fpccicm D . &
per primam E. Vlterius q u o d bonitas vnam n a t u r a m
fiabet cum m a g n i t u d i n e , a l i a m c u m duratioRC, & c . & e-
conucrfo: applicabiliseftad m i x t i o n e m , v b i diximus de
¡boaitatededudaj&magnitudinc&duratiaue.
G Enus efiens c o n ü d c r a t u m &va!dc c o n f u í l i r a , q u o d sexta.

de pluribus diffcrcntibus fpecic p r x d i c a t u r . D e ge- j 6 r m a
nere autem fatis diximus i n l ó g i c a BOU a q u a m í e c i m u s . ê¡gert,
ipfam q u i d e m applicabile eftad p r i n c i p i a explicara, co
quiaper ipíura funtgeneraba: í i c u t g e n u s q u o d p e r b o -
tutatem c f t b o n u m , & p e r m a g n i t u d m e m m a g n u r r i j & c .
Ipfum quoque applicabile eft correlatiuis expiieatisêo
quia ipfa correlatiua funt generaba per ipfum , Scetiam
í u a c o r r e l a t i u a c o g n o í c u i u u r p e r fecundam fpeciem rc-
gulx C. V l t c r i u s íiiurn c o n c r e t u m applicabile eft ad fe-
cundara fpecietn r e g u l a e D . & a d p r i m a r a E . c u m q u i b u s
cognofeimus, q u o d genus eftens r c a k , & perfeexiflens:
quodC n o n , c o t i c l a i m a p r i n c i p i o r u m explicatorum g?-
ncralia elle n o n p o í T e n r . n e q u e per confequens p r i n c i p i a
explicara genexaliaeíie poíTent.
De Jpeck.
S Pedes i n bac arte eft principiura e x p l i c a t u m , Scfua Séptima

diffinitio eft ifta. Spccies eft ens q u o d p r s d i c a t u r firma d i
d« pluribus diffcientibas n u m e r o . Specics q u i d e m Jpeúe.
appucabilis eft ad loca i n m i x t i o n c , v b i dicimus b o -
nitas m a g n a , & c . N a m bonitas quas e í a t g e n c r a l i í í i -
ma,non o m n i n o eft generalis: quando d i c i t u r bonitas/
m a g n a , e o q u o d c o n t r a d a eft ad fpecialcm raagmtu-
d i n e m , & fie de alus. Vlterius appbcabilis eft ad cor-
telatiua, eo quia quodlibet p r i n c i p i o r u m explicatorum.
3i« D E CIMA PARS
Kabet correlatiua fpecialia & p r o p n a dií¥ercnt¡anume-
ro per difFerentiam: & fie fpecies applicabilis eftad diíFe-
r e n t i a m quae eftprincipium explicatum i n arte ifta; qua
<]uidem diíFerentia diftinguit genusin pluresfpeciesdif.
ferentes n u m e r o : íicut h o m o q u i el't vna rpecies,& Ico a-
l i a . I t e m fpceies applicabilis eft a d m e d m m : n a m í i c u t
m é d i u m conllftit í n t e r principiara & í i n e m : lie Ipccics
c o n l i ñ i t ituer genus & i n d i u i d i i á : & in i ñ o paííu cogno-
feir intelled1us,quod fpceies neceílaria e ñ ens reale:quo-
n i a m íicut p r i n c i p i u m & finis n o n e í k n t inextremuate
m e d i i , nifi m é d i u m eíícc ensreale; fie ñ e q u e per confe-
quens genus & i n d i u i d u u m ellent entiarealia. Concte-
t u m autemfpecieieft fpeeiale, q u o d q u i d e m eftapplica-
b i l e a d f e c u n d a m ipeeiemregula D . & a d p r i r o a r a E.cum
quibuseft c o g n o f c i b ü e ; infcnfibile autem & imaginabi-
le eft. V l i e r i u s finir alise ípecies qua' fiint naturales:íicut
vifibilitas per p o t e n t i a m vifiuam & h u i ü l h , i o d i > q u x c o n -
í i f t u n t p e r v i f u m & p o t e n t i á : íicut colores & figura qux
per vifura i n l u b i c d o funtfenfati. V l c e r i u s í h n t aliar tpc-
cies,qux per v i t t u t c s morales c ó í i f t u n t i n p o t e n t i a : ficut
iuftificabilitates per i u f t i c i a m , & prudétificabilitates per
prudcntiamcredibilitatesperfidcmi&fperaficabilitates
per f p c m : & i l l a : fpecies tales funtphantafraatajfieutima-
g i n a b i l i a imaginationiS; & ) n t e l l i g i b i l i a i n t c l l e ¿ í : u s ; &
amabiliavolunt3ris;& memorabib.amemoria:. Verun-
tamen ípecies virtutum funt í e c u n d a r i x .
Deindmduttate.
Oflaua T N d i u i d u i t a s e f t difíinibilis per primara fpeciera regulae
f e r m a d e 1 G . N a m ficut bonitas eft r a t i o b o n o q u o d agat b o n ú í
indiut- fie indiuiduicas eft r a t i o i n d i u i d u o q u o d p r o d u c á t i n d i -
duttate. u i d u u m ; & ficut iudiuiduitas eft b o n a per bonitatenij&c.
fie bonitas eftj&c.indiuiduata p e r i n d i u i d u i t a t e m : Scfic
defuis concictis & relatiuiSjCum quibus e í l e n t i a eftindi-
uifibilis:quaí correlatiua bonitatis,corrclatiua indiuidu-
xtatisfunt applicabiliajVt i n t c l l e d u s habeat n o t i c i a : ipfa
vero correlatiua f e n t i t i ñ e q u e i m a g i n a n p o f l u a t , cum
í í n t extra fígurám i n eflentia pofita & c o n t e n t a . Con-
cretum indiuíduitatis eft indiuiduum. E t h o c perfecun-
' '' ' ' dam
D E A P P L I C A T I O N E. 319
¿am fpcciem D . & per p r i m a m E. cft oftcnfibilc. I n e l c -
jnencatisveio e f t í e n f i b i l e & i m a g i n a b i l e ; Y t p a t c t perifta
lofam&iftura leonera.
Deproprietatc.
P R o p n c t a s e f t p n n c i p i u m explicatum, v t patee per re- Nonttfor

guiara G.Sed i n a l ü s principas & rcgulis c l l p n n c i p i ü m*de
ímpiieatum. E t fuá diffinitio eft applicabilis ad p n r n a m propne-
fpeciemregula: C. N a m l i c u t bonitaseft r a i i o , q u a t e b o - tate*
ñus agir b o n u m ; fie propnetas eft r a t i o q u o d proprius a-
gatproprium. E t licut bonitas babee fuá propria corre-
latiua per proprietatera: fie proprietas habet fuá correla-
tiua bona per bonitatera. Pioprietas autem applicabilis
tftaddiffcrentiam. N a m f i c u t d i f f e r c n t i a c f t c a u f a d i t f c -
rtndi: fie proprietasappropriandi)& í i c d c a l i i s . V l t c r i u s }
cócrctum proprietatis eft p r o p r i u m ex correlatiuis c o n -
cretis c ó f t K u t u m , & h o e p e r f e c u n d a m fpeciem D . & per
primara E . f i g n i f i c a t u m eft: ficut ifte h o m o q u i e f t p r o -
prium a n i m a l , &ifte leo q u i eft aliud p r o p r i u m a n i m a l ,
&ifteequuSj & i f t a r o f a q u x cft a l i u d corpus p r o p r i u m ;
& ficin moralibus:ficut Sortes q u i habet fuum p r o p r i u m
cquura; & Plato fimilicer, v t p a t e t per t e r t i a m fpeciem
D. Et m i í l o p a í í u cognofeit i n t e i l e d u s , a quibus p r i n c i -
piis (cientía mris o r i t u r , & i n quibus pnneipiis confiftitaSt
quibus principiis iurifta v t i debet; & etsa cognofeit quod
iuraluntapphcabilia a d m i x t i o n e m p r i n c i p i o r u m & r c -
gularum. 14
Vefimpltcitate,
S Implícitas cft applicabilis ad principia huins artls, eo Decimu

quod per f i m p l i c i t a t e m funt principia fimplicia, ficut forma de
fimplicitas eft bona per bonitatera,magna per raagnitu- Jtmpltct-
dincm: & ficut p r i n c i p i a explicara funt difeurfa i n raixti- tate.
onc p r i n c i p i o r u m & r e g u l a r u m ; fie fimplicitas p o t e f t d i -
f e u n i p e r o r a n i a p r i n c i p i a d , regulas. Sua q u i d e m diffi-
nitio eft per p r i m a m fpeciem tegulae C . n a m ipfa c í l f o r -
nía quare principia funt fim p ü e i a . Simplicitasper fecun-
dam fpeciem regula: C. habet fuá correlatrua fimplicia:
ficut bonitas qnsc habccfimp!icesbonificatiuura,bomfi-
X j
^8 DECIMA PARI
cabile & bonificare, & c u í n fimplicitate, & fuis corteiatí¿
uisconfiftit vua fimplex c l í e n t i a , h a b c n s per p r i m a m fpe«
c i e m regula: D . í i t n p l i c i a & p r l m i t i u a principia. Gon-
c r e t u m vero fmc fuum efle cftlimplex. E t hoc figaatúcft
per í c e u n d a m í p e c i e m reguiae D . & per p r i m a m E.
De cotnpoftt'me.
fndeci- ^ ~ > O m p o f i t i o eft f o r m a aggregata de pluribu&eíTcii.

víkfür-^ V _ > t i i s . ipfaquidera applicabilis eft a d e o r í t r a f t i o n e o i
mAdeco- s j o b u í a t i o n e m p r i n c i p i o r u m e x p i i e a t o r u m > vt patet i a
fojídone, capituIo b o i u t a t i s dcdu¿l¿« i u p r i n c i p i a : v b i diciuu
q u o d bonitas magna eíi duplicara, & bonitas magna &,
durabilis eft triplicataj&c. conftituendo c o m p o f i t u m ex
plucibus priacipiis cx-plicatis. E t i n i f t o paíTu cognofcic
sntelledus,vnde o r i t u r c o m p o í i t i o , & ad hoc confentic
regula K . Vlterius c o m p o í i t i o habet fuá correlatiua.
c o m p o f i t a , vt per fecundam fpeciem G. patet, & fie i a
cteatis b o n i t a t i u i s q u i d e m & i n a g n i t i c a t i u i s , & c . com-
p o n u n t u r m a g n i f i c a b i l c & b o n i f i c a b i l e : & c t i a m bonifi-
care & magnificare í i m p l i c i t e r c o m p o n u n t u r , & c , & i n -
viiccm v n a m eíTentiam c o n f t i t u u n t : cjuam effentiácom-
p o f u i o n e m vocamus. Suum efle fiuc fuum concretmu
eft c o m p o f i t u m i n t e l l c d u i l u c c f a d o p c r f e c u a d a i u í p a -
ciena regulae D . S¿ per p r i m a r a i L
Defornidc
r>uodec$- T P O r m a eft applicabilis ad principia; ideo ficut princi.
tna fir- X p i u m d i f c u r r i t u t p c r pvincipiaexplicata & regulas
de m i l i t e r f o t m i p o t c i l d i f c u r t i fuo m o d o ; h o c tamendici-
forms, mus de f o r m a compofita i n cteatis, eo q a o d bonifica-
b i l e eft de genere materiae; ícd i n Deo n o n . F o r m a e ñ
i l l a eíTenua c u m quaagens agir i n materianaturaliter.-
Ipfa q u i d e m f o r m a compofita haber fuá correlatiua
c o m p o f i t a ; v t fupra d i d u m eft. Sed f o r m a fiinpíixin
caufatis n o n haber correlat iua, eo q u o d eít vna parsíim-
plex fubftantiae, videlicet formificans liueagcus quo ad
p r i m a m fpeciem E . confiderata: & hoc i d e m de forma
« c c i d c n c a l i 4ici p o t e ñ , T a i i s q u i d e m f o r m a infcnlibi-
D E A P P I L C A T I O N E. 3^
ji5S£ i n i m a g i n a b i l seft, i n q u a n t u m extra í i g u r a m eft,
Concrerum vero fuum íiuc elle, eft f o r m a t u m : eo q u o d
jforma denominacum eft. F o r m a t u m q u o d eft de ge-
nere corpods p e t c o i o r e m & í i g u r a m , eft viíibile : & pes
¿uriciem t a p g i b i l e : & i n lapide de e i e m e n t a t i u a f o r m a -
tum: & i n planta de vegetatiua; & fie de aliis. E t h o c
per fecundara fpeciem regula: D . & per p r i m a m E . í í g n a -
tutn eft.
De materia,
| Atería eft eflentia í i m p l e x p a í í i u a : & eft applica- ^ ^ a m ' ^
tbilisad p a i í i o n e m p r i n c i p i o r u m e x p l i c a t o r u m , fi tertta
cut ad b o m f i c a b i l e , roagnificabile, & c . Qtue quidera formít 4
funt de genere m a t e r i a rarione paiTioais. M a t c n a y e r o witen*
nonhabet concreta: & hoc per fecundara fpeciem regu-
la: C. eoquia fimpiieitas p o n i t q u o d í i t v n a f i r o p i c x p a r s
fubftantiae fuá pallio. E t fuum p r i n c i p i u r a p r i m i t i u u n j
per primara fpeciem regulse D . í i g n a t u m eft. Concre-
tum vero fiue m a t e r i a t u m eft c o m p o í i t u m ex piuribus
paífionibus: ficut eft b o n i f i c a b i l e , m a g n i f í c a b i i c , &G,
Ipfum vero m a t e r i a t u m per fecundara í p e c i e m regula?
D. & per p r i m a m E. eft declaratum.Ipfum q u i d e m mate-
riatum eft fons, á q u o deriuantur omnes m a t e r i a p a r t i -
culares:ficiu f o r m a t u m aquodefeendunt omnes formas?
particulares rcduQtse de potentia i n a í l u m ,
Defuhjians'ta.
S V b ñ a n t i a eft applicabilisad t r i a n g u l u m c c n t r a f b u m , jêcm<t

in q u a n t u m d i c i t , q u o d maioritas eft inrcrfdbftan
t i a m & r u b f t a n t i a m . & ideo difeurfus fubftautííí; eft ira- \
• y • % r r . . . . . . . forman*
impiicatus m d u c u r l u m a i o n t a t i s per o m m a principia ruyaart.
& regulas: d i ñ i n i t i o autem eft applicabilis ad diffinitío-
n é b o n i t a t i S j & c . N a m íicut b o n i t a s eftratio b o n o q u o d
producatbonum : fie fubftautia q u o ad fuum genus,eft
ratio q u o d producat fubftantiatum. S u b ñ a n t i a q u i d e m
habetfua correlatiua fabftantialia, per fecundara fpe-
ciem regulas C v i d e l i c e t fubftantiatum , fubftantiabile
& fubftantiare. Subftantiatiuus eft applicabilis ad b o -
ü i í i c a t i u u m : & m a g m f k a t i u u m : & fubftantiabile eft
D E C I M A P ARS
applicabile ad bonificabile & m a g n i f í c a b i l e : SíTubflan-

tiare ad bonificare & magnificare.Ec i u ifto p a í T u c o g n o -
fcit inrellcdlus p e r q u e m m o d u m f u b f í a n t i a e f t c o m p o -
íira ex f o r m a & materia; &: ex ipds c o n i u n t l a ; & ín tertio
n u m e i o p o f i t a . C o n c r c t u m v e r o f i u e e í í e eft tlibfhmtia-
ie,vtperfecunc!am fpeciern reguíae D . & per p n m a m E .
í i g n a t u m e f t i n t e l l e d u i , & e t i a m fenfitiuc & i r a a g i n a t i -
ueinelementatis.
De accidente,
Ccidens eft i m p l i c a r u m i n t r i a n g u l o crocco; vbi di-
tjumta
c i r u r m a i o m a s e f t inter ateidens &accidens.Etidco
forma de
fuus diícurfus.eft applicabilis per omnia principia & re-
acciden-
gulas i n t r i a n g u l o i l i p r a d i t t o : difeurfus í u p r a d i d u s i m -
te.
piieatuseft. Accidens q u i d e m eft f o r m a per fe non exi-
ftens,ni{i ad fuum finem p r i n c i p a l i t e r í e haber: l i d ad fi-
n e m fubftantiae. Accidens taracn non babeeconelatiua
p r o p r i e , fed per accidens: c o q u p d f u b f t a n t i a e x i p f o e f t
h a b u u a t a j quanta & í i t u a t a , & c . I n capitulo bonitacis
v b i d i c i t u r , bonitas eft magna, & c . Accidens oritureo,
q u o d m u l t i p l i c a t i o corapolitieft. Q u a n t a p e r q u a n t i r a -
t e m o r t a m p e r a e c i d c n s . E t q u o d e ñ a l I i t u a t a i n fubiedo,
íitus q u i d e m eft ortus per a c c i d e n s ^ fie de relarione qu^
eft accidens,& fie de aliis praedicamentis5&e£Íam derao-
t i i j & h u i u f m o d i . C o n c r c t u m vero accidens eft acciden-
tale.quod applicabile eft ad fecundam fpeciem reguls D,
& ad primara E.íicut archa quxeft f u b i e d u m accidema-
Icefteo quod habst accidentalcm figurara per artificiú.
E t íicut de l ó g i c o q u i accidentaliter eft magifter. Et fie
de aliis fuo m o d o .
B e qumtttate.
Décima-
Jextafor-
m a de
Q Vantitas c ñ terminus explica tus i n hac arte,fcil. in
regula F. fed fuá d i í f m i d o eft applicabilis ad diflini-
t i o n c m bonitatiSj&c. N a m ficut bonitas eft ens ratione
tjuants-
tate. cuiusbonus agit b o n ú : f i c quantitas eft ens ratione cuias
quantus a g i t , q u a n r u m fuá p r i m i t i u i t a s & o r t u s funt ap-
plicabiles ad capitulara b o a i t a t i s dedadas per principia:
quod
DE A P P L I C A T I O N E. 5;;
[eft v n a e f l e n t i a & r n a g n i t u d o a l i á . ScquanJo c o n -
trahuncur.requiturmukiplicatio^perconíequsnsquá-
titas fine q u a n u i l t i p l i c a n o i n c i c a t u i i s f i c v i n o n p o c e f t .
Ethoc per p r i m a i n fpeciemrcgukcD viíamcft. Ecui i í t o
paííucogHOÍcic intclleduSjvndc o r i t u r quaiuJUas. icem
quantitas eft appiicabilis ad cotreladua ('ubiiantiaUa per
fecundarn fpeciem regulat C. Qjiuc coirelacma ex quan-
tírate i n mcníurataiunc per cliftcichtiam quíc faciat ipía
diíFerentia,in tantoquodmagisneq; muiusfunc Qiuui-
tus autem eft í u u m concretum per i p í a m q u a n t u a i e m
m e n í u r a t u m : íicuc albus q u i p c i albedmem eft colora-
tas. ,, ' '. /
De qualitate.
Q V a l ú a s eft terminus explicatus, vr patet per regula D e d m a -

G.&í'aa q u i d e m d i í í i n u i o cftad d i f f i n i t i o n e m bo f e p i m a
nuacisappiieabiliSj&c.Najn ficut bonitas eft cnsraiione forma de
cuius bou us agit b o n u m : í i c qualuas eft f o r m a qua' p o n u ejualita-
quod bonifican^ ílc qualiSjageudo:&bonifica tus fu qua- ^ . ,
lis,patiendo. Ipfa q u i d e m qualitas applicabilis eft ad cor-
re latina fubftantialia p e r f e c u n d a m í p e c i e m C . q u x c o r -
relatiuaex qualitate í l m t habituata. Et ipfa qualuas ex
ipíiscorrclatiuisaífuuata. Per tertiam vero fpeciem re-
gula: C.ponit f u b i e d u m q u a l c i n q u o e f t : q u o d q u i d e m
íubieftum qualeeft faum concretum. Amplius qualitas
efl appíicabilis ad í e c u n d a m fpeciem regulx D . í n capi-
tulo bonitatis difeurfe per principia & regulas: & fie de
magnitudine,&:c. N a m b o n i t a s q u x e í l p r i n c i p i u m g e -
n c r a l i l í i m u m , n o n eftqualis, v fq u e q 110 cftco n t raíta: íí-
cue quando d i c i t u r , qualis eft bonitas ? S c r c í p o n d e t u r ,
quod illa eft magna &diirabilis>&c.& tune qualitas o r -
ta efl per accidens per c o n t r a d i o n e m p n n c i p i o r u m .
De refatme.
R Elatio eft terminus implicatus r&fuadiffinitio ap.

plicúbiliseftaddiftinitionera bonirattSj&c Namíf-
cutbonus crcac b o n u m perbonicatera: fíerelatiuusere
Dectm*.
oéiaua
'firma de
acrclatum pcnelationcm. Si eniroeft rela«üus,fequi,tur reUtionc
íclatus.Eicconucríb. Sicftantcccdens,fcqmiui quodfu
jH D E C I M A PARS
confequcns feeconucrfo.Etíieft concordantia/equitat

q u o d í u plaralicasj&íic de aiiis. Relatas e ñ q u i d e m fuus
conctetus deipfarelacione, & i u i p í a h a b u u a t u s , & h u .
i u f m o d i . Adhuc relario exiftens & accidcns eft quidem
applicabile a d c o n t r a d i o n é & m i x c i o ü e m principiorum
c u m prima fpecieregula D . & cumJfccundaregulsC.Si
e n i m bpnitas eft m a g n a , í e q u i t u r q u o d habeat correla-
tiaabona&magna jííncquibus b o n i t a s n e q u a q u á p o f -
fct cíTe magna. ÉÍ fie de alus fuo m o d o .
Oectmd- A ¿î0 eft terminus implicatus i n c o r r e í a t i u i s ; & ad

w n a f o r . j f \ i p f a q u i d e m corrclatma eft applicabilis,fcilicetad
" * d e a - b o n i f i c a t i u u m , m a g n i f i c a t i u u m j & c . Scfuadifíinitioap..
íttme. plicabilis e ñ ad diffj.nitionem b o n i t a t i s , &c. Sicut enim
bonitas eft ens ratione cnius bonus agit bonum;fic a d i ó
eft r a t i o i a agente q u o d agat i n paffum í u o concrete:
t a m e n n o n eft n o m e n i i n p o í i t u m pet redara linean?.
Ipfura veroconcretum p e r í e c u n d a m fpeciem regulaD.
eft ( i g n a t u m . Vlcerius a d i ó per p r i m a m fpeciem D.eft
declarara i n c o r r e í a t i u i s per fecundara fpeciem C . & hoc
per d i f f i n i t i o n e m m e d i i i & lie de aliisfuo m o d o .
Ve ¡tapone.
tSiot/c.
-' relatiua paffiua funt p e í m i x r i o n e m p r i n c i p i o r u m : fie
paflio quae eft g e n é r a l e p r i n c i p m m , poteft deduci per
m i x t i o n e m p r i n c i p i o r u m & regularum. Araplius paf-
fus eft fuus concretus,qui i n p a í l i o n e eft alllcuarus, & de
jpfa habituatus. Ipfa vero paluo ortaeft i n c o n t r a d i o n e
& m i x t i o n e p r i n c i p i o r u m :hcut bonitas quae eft paílio,
j n q u a n t u m eft de m a g n i t u d i n e habituata&econuerfo-
E t hoc per p r i m a m fpeciem regula; D . c l a r u m eft; & ad
hoc-regula B.confentit.
De habitu,
H Abitas cit p r i n c i p i u m , & cft i m p l i c a t u r a : fcd ap-

plicabilceftadprincipiaexplicau.Sicutenimbonus
igit boHum,habituando í e d e v u t u t c m o r a l i b o n a í f i c h a -
frê/?ñ
^nm^f0f.
nM
l i t ú a Q s h a b i t a a t f e de h a b i t u m o r a l i ratione habit;us,& ¿y^ \
fie de bonitace habituara de m a g n i t u d i n e . H a b i t u a t u m
vero éfr í u u m concretum. N a t n íicut á l b u m cft de albedi-
nehabituatum j & c a p p a t u s d e cappa, & igms d e c a h d i -
tate; &iuftus de iufticia: (ic habituatus de h a b i t u . Adhuc
perprimam fpeciem tegulae D . & i n m i x t i o n e p r i n c i p i o -
rum & regulaiura, cognofeu i n t c l l c d u s vnde habitus o-
r u u ^ & i n q u i b ü s f u b i c í l i s cft difFufu?. Sicut m t e l l é é l u s
q u i f u u m i u t e l l i g i b i l e i n t r i n í e c u r a habituar de phantaf-
m atibas peregnnis, vt ^hantafraatibusfeitis, i n t c l l c d u s
4.t feieritiáíit n á b i t a a t u s . E t h o e p e r regulam B. mafiife-
ftum e í i
D i [xtü,
S I tus cft terminus implicatusifed cíl applicabilis ad cof- Vigeñmk

telatiua per fecunda í'peciem regulq C . & D . & p r i m a m fecunda
t & c t i a m ad difítnitionerabonitatiSj&c. Sua q u i d e m forma dt
diffinitio applicabilis cft. N a m poftquam bonitas cft ra- f t u ,
tio,bono ejuare bonus agit b o n u m i n e í í e n t i a b o n i t a t i s :
fequituriguur,vtcorrelatiuabonitatisíint affuuata,&
econuerfo. E t fie í i m s eft-ácciSeos caufansafficuationem
-in princifiis. Vltcrias p e r p r i m a m f p e c i e m r e g u l a : D . &
per contraftionem & m i x t i o n e m p r i n c i p i o m m & regu-
larura c o g n o í c i t quidem intcllcdlus, v b i íltuscft ortus, &
vbi ducicur de p o t e n t i a i n a é t u m r ficut bonitas m a g n a
ûaj eft afTuuata, & econuerfo. E t correlatiua b o n i t a t i s
luntaffituatain correlariuis m a g n i t u d i n ! S , & ad h e c r e »
gulaB.conCcntit.
Be tempou.
jPEmpvis cft p r i n c i p i u m explicatura i n a r t c : fcd g t á t i a Vtgefim*
explanarionis voluraus oftendereperquem raodum teríiafor
«ft appiicabilc ad o m n i a principia & regulas; fieut fuá taadttei
diffinitio q u » applicabilis eft ad é S a m m ^ priacipí», pore*
|jí D E C I M A P ARS
T c m p u s c n i m e f t i l l u d p r i n c i p i u m , c u m quo omnia crc-

. ata fuerunt noua. E t e t i á fuá d i í E n i d o applicabilis eft ad
d e c i m a m regulara, co quod tempus eft i n f t r u m c n t u t n
c u m q u o f u n c d i e s & n o d e S j &horae, & m o t u s , &huiuf,
modi. Adhuc tempuseftapplicabile ad corrclatiuaper
fecundara fpeciern regula? C c u m quibus eft dedudum
de potencia i n a d u m : q u a n d o agens agit i n agibile cura
tempore,muIciplicando dies>hqras,noóteSj& lie de aliis.
Suum veroconcrecum eft t e m p o r i f i c a t u m .
De loco. \
Vigedma T Ocus eft p r i n c i p i u m explicatum dedudlum per prin-
quarta 1—íCÍpia&regulas,&fuadiffinitio eftapplicabilisaddif,
forma de finitionem p u n c i p i i . N a m l o c u s eft p r i n c i p i u m c ú q u o
ioc9. o r a n i a e n t i a f u n t c o n t i n e n t i a & c o n t e n t a . Ipfe quidera
eft appltcabilis ad decimam regulara ,eoquodlocuseft
i n f t r u m e n t u n ^ c u m q u o o r a n i a m o b i l i a f u n t raobilia de
n o n o l o c o a d n o u u m locura. Ipíc etiara locus applicabi-
lis eftad correlatiua a quibus exitrquando ipfa correlati-
Ua fubftantialia collocant infeipfís coirclatiuaperegri.
na. Sicut ignis i n i g n i b i l i etiam calore colorar aquam ca-
lcfa¿lam. E t generans i n fuo intrinfeco generabili gene-
t a t g e n e r a t u m & h u i u f m o d i . C o l l o c a t u r a a u r c m cftfuú
concretum.
D ¿ mQtut
V'tgefima y f O t u s eft p r i n c i p i u m iroplicatura & fuá diffinitio eft
htttnta. IVJlapplicubilis addiiíinitionemprmcipii,&etiamad
forma de 10 regulara, & íic de aliis. N a ra motus eft i l l u d p r i n c i -
motu. p i u m , cum quo omnia raobiliafuntmobilia; & fuá cor-
rclatiua e x c u n t á c o r r e l a t i u i s f u b f t a n t i a l i b u s , licut acci-
dcnsafubftsntia. M o t u s eft quidem i n f t r ü m e n c u r a c u r a
q u o f u b f t a n t i a m o u e t f e i p f a m localitcrjaugmeiuahtcr &
alteraliter. L o c a l i t e r , í i c u t coelum q u o d m o u e t fe circu-
l a r i t e r c ú fuo appetitu q u i eft de genere mocus. A u g m é -
t a l i t e r , í i c u t p l a n t a c r e f c e n d o S c generando. Alterabili-
t c r , l i c u t v i n u m q u o d rautatur inaceturn: & a q u a defri-
g i d i t a t c i n c a l i d i t a t é : & h o m o defanitate i n i n í i r r a i t a t é ;
& i u f t i c i a i n i n i u r i a , & h u i u f r a o d i . Suumauteraconcre-
tum
DE A P P L I G A T I O N E. jj?
tumcftrcs m o t i u a ; e í í e n t l a vero motus eft iofenfibilis &
inimaginabUis : f c i l i c e t i n fubie£í:o i n quo eft, cft fenfibi-
l i s & i m a g i n a b i l i s r f i c ü t v i ü i s q u i a t i i n g i c mouentemSc
mocum, quando martellus m o u e t ciauura. E t t a d u R ^ u i
atdngic m o t u m i r a p u l í u m . N o n autera dico q u o d a t t i n -
gat mocum q u o a d c í í e t u i a m ipfius m o t u s : f c i l i c e t f i g u -
i a m t a n t u m , & í i c d e a l i i s í u o m o d o : f i c u t vifusqui ac-
tingit lapidem cadencem/ed n o n a t t i n g i c e í T e n t i a m m o -
tiis,Dcque lapidis: fedcolorem & f i g u r a m t a n r u m .
Beimmohilitate.
T M m o b i l i t a s e f t p r i n c i p i u m i m p l i c a t u m : f e d a d p r i n c i - v'tgefm*
i p i i diftlnicioncm f u a d i í f i n i t i o applicabilis eft. N a m fie jlxt*far-
p r i n c i p i u m e f t c a u f a ^ u a r e e n t i a r u n t p v i n c i p i a b i l i a . Sic ma,dei7»
i m m o b i l i t a s e f t p r i n c i p i ü , c u m q u o i m m o b i l i a funt i m - m M t t a '
mcbilia3riucpei-manentia:ipfaqu5dem|immobilitascft tet
applicabilis ad fuá coitelaciua i n u i n f e c a , a q u i b . n e q u á -
quam feparari poceft. Sicut f o r m a ab a d i i o n e , & materia
a paífionc, & calidus a caiiditate, & bonus a b o n i t a t e , &
h o m o a í a a f p e c i c & c . Concretumautera imraobilitatis
cñ i m m o b i l e : correlatiua autera i m m o b i l i t a t i s funt i m -
motiuum,immobilc&immouere:ficutinefíentiaintel-
lcftus,& ignis & h u i u f m o d i : i n q u o funt i n t c l l e f t i u u S j i n -
telligibile & i n t c ! l i g c i e , & f u n t i m m o b ü i a ; & hoc quia
funtperraanentiaperdifFcrcntiam & proprictates & d i f -
fetentiam n u m e r o r u m . n a m 11 effent m o b i ü a , e l í e n t i a
quidem i n t e l l e d u s corruptibilis Scalterabilis ellec>& h u -
iufmodi: & fie de e í f e n t i a i g n i s f u o m o d o . I m m o b i l e ve-
ro eft fuum concretum per primara fpeciem r e g u l x C. &
per regula D . h o e f i g n a t u m eft. I m m o b i l e antera fecun-
dum fecunda fpeciem regulac E.extra fe n o n appetic quic-
I tcra,&fiedealiis.
I De'wftifícta,
T N ñ i n a u s e f t p r i n c i p i u m i m p l i c a t u m , & cft applicabilis V'igeftmm
i-ad fapientiam quae eft p r i n c i p i u m explicatum ; & per fpttma
conlequens eft applicabilis ad diffinicionem fapienuce firma ds
cura decima regula. N a m ficut fapiesntia eft ens, ratione éajhncl».
cuius fapicns m t t l l i g i t : lie m f t i n d a s n a t u r a l i s cft ens ra-
y
K% Ü E C I M A PARS.
d o n e cuius f u b i e d u m i n quo naturaeft, naturalitcr awii
fccundum t o t a m í u a m í p e c i e m : íicut i n planta. N a m
f u u s i o f t i n í t u s fehabecadgenerareflores,folia,fiua-as
& í f p o r e i n , & h n i u r i n o d i . i i t Í ! C dcbrutis quxhabentin-
í l i n á u r a & indufttiam ad v i u c n d u m per í e c u n d a m ípe-
ciem r e g u l a C. Correlatiua i n í t i n c t i i s funt applicabilia
á á c o r r é i a t m a p r i n c i p i o r u m explicatorum j & f i c dealiis
fpeciebus í u o m o d o . Suutn vero concietlim eft íes infün-
Cla, ve per fecúdara fpeciem regulae C & per primara E. íi.
f n a t u m : & fuus finis coníiftit i n fecunda fpecicregulsE;
Deappentunatur¿g.t
Xxviii A P p e " m s n a t u r ^ e í l p r i n c i p i u m i m p l i c a t u m : & fuá
FormJde - ^ - ' b f f i n i t i o applicabiiiter e ñ a d voluntares difnnitio-
nis. N a m íicut voluntas appetit o b i e e l u m , 8¿ ponit i -
pí'uni d c í i d c r a t u m & d e ipfoconcupifcentiam habet :fie
natma.
appecitusfe haber ad o b i e d ú , v t i n i p l b quiefcat.-ílciu ele-
menea qu.x habent a p p e t i t ú adclemcntr.ndum ; & p l a n .
ta a d .vegetandum: & ad genérate flores, folia & frufltis i
Scadmultiplicarcfuarafpeciem i n i n d m i d u a . Et adhoc
c o n c u r i i i n t principia e x p l í c a l a : íicut bonitas animaÜSj
q u j e e l l i n l u b i e é l o , habet a p p c t i t u m , v t babear acluni
fuitm,fcil. bonificare: & hoe per fecundara fpecié regulaé
C. ¡ i g n a t u m eft. Appctitus h a b c t í ' n a correlatiua applica-
b i l i a ad correlatiua volunratis. Ipfc e t i á appetitus liabct
Fuum c ó c r a f t u r a ; vt per í e c u n d a m fpeciem D . & primam
E . í i g n a t m n eft ) c u m quo m o u e t fs ad í e c u n d a m fpeciem
r e g u i c C . v t q n i e f c a r . f i c u t h o m o qui mouet fe cura fu a vo-
l ú n t a t e ad amores fiuc ad a m a t u m & h u i u f m o d i .
Deattraciione.
Xxlt. Ptr A T t r a á i o eftprincipiura i m p b c a t u m , & eft applica-
tnadeat- x * . bilis ad d i i f i n u i o n e r a f i n i s & b o n i t a t i s . N a m fiiHsa.fr»
trétfitone. t r a b i ' ad fe q u i e t s t u r a , í k u c b o n i í i c a n s b o n i f i c a t i i , & vo»
í u n t a s á n i i t i i m j & anheiitus fpirafú, & vifiiscoloratuíiij
&gal>us f a . p . i í Í u m , & h u i u í i n o d i . C o n e l a t i u a a t t t a d i o -
nis applicabuia funt ad covrciaciua p r i n c i p i o r u m explica-
t o r u m per fecundam í p e c i e m regnlie C v N a m attrahens
« t t r a h i t a t n a é l u r o i n pafllonefuaEcíTentiaeificutignissc-
r c m i n f u á c a k f a d i o n e , v t i p í e a e r íit c a k f a d u s : & a n h e -
b E 4 P P L I C A T I 0 N E . 3^
ÍitU5acreiTí,v!:ipreaer rurv»rpiratns E c p o t é t i a o b i e d u m ,
vcfit obi(?¿l:atiim)& íic de aliis fuo m o d o Suiirti vero c o n -
cretum eítres'attrafitaráEtráhit enira f p e c i ^ ^ b p c c a t h ) -
hcs n á n í r a l c s a d fe, vt íit a g c n s , . & v t per ipftira f cia.cípia
explieata poílinc h a b e r e a £ h i s , & i n fecundaIpeCieregui^
E q o i e t e m , & HuiuCrnodi: íícut magues q u i a tota fp<;c;e
faaattrahit ferruiti,vtficcitás &frigi-ditasexiílétésin t é r -
foartificialiier quicfcáti.n ficcitatc & frigiditate magnev
tis, q u i eft f u b i e d o m naturale: & i n hoc paffu c o g n o f c i t
irireUcclus per qtiem m o d u m e a q ü q fuat árcrficialiier,dc-
tiahunturperea quaEnaturabtet fuüt.
T ) Eceptio eft principiuir, i m p l i c a t ü m ; & fuá q u i d e m Axx. tor-

i \ d i ñ i n i t i o applicabUis eftad diffinitió'ném p r i n c i p i i w.adeir'e-
toatcrialis,(icataitra¿tio ad p n n c i p i u m f ó r m a l e , & í i c u t cepnsfit.
in cocrclatiais t i u u s q u i d e m eft de genere a t t r a d i o n i s j í i -
put bilis cftdegeiiero i e c e p i i i ' ü i i : t á m e á o ó n d i c o q u o d
jteceptio habeat corrílaxiija , quia fi habetet; i a m lequc-
retur q u o d tiuus & b i l i s eileot í d e m n u m e r e ; & fimiHtet
foima & m a t e r i a , q u o d eft impoíTibile. Sed d k o ' q u o d re-
ceptsns rccipitreccptibilc p e r e g r i n u m i n paflloiíeíuse eC
feiváa, íicat vifus colore ni i n í u o v i G b i l i , Scinteíleátus i ni
f u o i f i i e l i i g i b i l i fpecicsperegrinas recipie, & h u i i i f i n o d i : *
É t i n i ñ o p a í T u c o g n o í c u i m e i l e C t u s q u o d o b i c d i t t n nort
rrouet p o t e n t i a m , fed poteatia raouet íc c u m o b i e é x o .
N a m aliter o b i e d u m efiet agcns & patiens. & per c o n í e -
quenspotentia & a £ t a s e . f l c r u c o n f u f i . E t a g e n s & p a t i e n s
cffent idem n u m e r o i n natura: & l í l a d ' . d e m p o i r c t d i c i d c
attradione ScpaflionCjquodeft i m p 6 í í i b i l e . C o n c r e t u m
vero recepciónts eft receprtíra, q u o n a p p l i e á b i l c - c f t ad fe -
Cundam Ipecicm reguiae D . & a d p r i m á E . v i d e l i c e t q n o á
e f t c o n f t u u t u m de p i u r í b u s b i l i b u s i n í u b i e d o i n quoeft.
De phantafmait.
H a n r a f m a fine fpecíes appliéabiUs eft ad'diffintt'.o- Xxxi.-Feif
ncm I p e c i c & v o l n n i a t J S c u í n quarca fpecic'niftrumcn- •'e-^
talis; eo q u o d n o n a g ü e fíUi c u m p h a n i a í m a n b u s . Phan- pfa'ftf&p
tafma q m d e m eft apphcabde ad p r i m a r a Ipecié regula: D . tnmM
14® DECIMA PARS
& ad d i f f i n i t i o n e m p r i u c i p i i & h o c í i c . H o m o vidcns c-
q ü u m n o n imaginacur i p í u r o , & q u a n d o claudit oculos
a u t e q u u s e f t i n abfentiaitunc i m a g i n a t u r i p l u m , & pha,
tafma cft d e d u f í u m de potencia í u b i e c t i i n a é l u m , & re-
c e p t ú i n i m a g i n a c i o n e i n qaa i n t c l i c c l a s c o i l i g i t ipfum,
& p o n i t ipfum i n fuo i n t e l l i g i b i l i , vt í c i c n t i a m habeac,
& € t i a m p o n i t i p f a m i n m e m o r i a i n qua conferuatur, &
d e i n d e a l i u d piiancafaiaacquiric: & fie de v o l ú n t a t e per
c o n c u p i f c i b i l c & irafcibile. E t i n ifto palíii cognofeit i n .
t e l k d a s per quera m o d u m gencratur í c i e n t i a fiuemo-
d u s , & a d k o c c o n c u r r u n t o m nia principia explicara & te.
giilae. N a r a valdediflicilc e f i g e n é r a l e phantafmarationc
paruitatisentis i n quoeft. C o n c r c t u m autem phantáf-
m a t i s e f t r c s p i i a n t a í i a t a d e pluribus fimilitudinibus co-
ñ i t u t a , l n brucis autem n o n tranfit viera imagmationcm.
N a m fi t r a n f i r e t t i a m b r u t a h a b e r e n t feientiam. Sed cft
permanens i n i m a g i n a t i o n c , vt i n d u f t r i a m habeanr ad
v i u e n d u m : & h o e p e r regularaB.manueftum cft.
De plenkudine.
*£r'tgefí- T ) l . e n i t u d o c f t p r i n c i p i u m irnplicarurn: & {uadifilmtio
mafscun applicabilis cftad d i f f i n i t i o n c m b o n i t a t i s , m a g n i t u -
daforma d i n i S j & c . N a r a p l c n i t u d o bonitatis cft ratio q u o d p r o d u -
de plenu cat b o n u m . E í p l e n i t u d o magnicudinis eftratio quod bo-
tttdtne-j. n i t a s í i t plena de ipfa, d: ecomierlo. E t í i c d e a l i i s i n m i -
x t i o n e p r i n c i p i o r u m & r e g u l a r u m fignarum eft. Amplius
corrclatiua plenicudinis liinr npplicabilia ad corrclatiua
b o n i t a t i s , quae f u n t plena de correlatiuis plenicudinis.
Suum vero concrecum efi p l c n u r n , & hoc eftmanifeftura
per fecundam Ipeciem D . ¿ p e r p i i r a a m , &c. Et m á x i m e
q u a n d o p e r í c e u n d a m fpeciem regula:E. quietatur. Va-
cuitas autem eft í u u m o p p o f i t u r a . E t fuá diHinicio cft ap-
p l i c a b i l i s a d contrarios t é r m i n o s e i u s . Echaecperprx'dt-
dadccuacuationefufficiant.
Tmgep- De áifuftom.
m a t e r t i * T ^ í l f u f i o eft p r i n c i p i u m i m p l k a t u m : & f n a diffinitio
f o r m a de 1 - ^ e f t a p p l i c a b i l i s a d d i í E n i t i o n e m b o n i t a t i s , difteren-
d'jf**fu>- íia?, & c . N a m bonitas eft r a t i o producens b o n u m & eft
diftufiuaj&dilatatfeia f u b k d o inquosftôntrabendo
ícad
DE A P P L I C A T I O N E, m
f c a c i m a g n i t u d i n é & d u r a r i o n e m , & c . difFerentiadiftin-

gaente d i f f u l i o n e m c u m filis cortclaciuis per fccundam
jpeciem fignatis. C o n c r c r u m a u t e m difFuíionis e f t d i f f i i .
fum, & citde d i f f a í i o n c h a b i t u a t ü , & i n ipfo a f l i t u a t u m ,
&c. vt per fecundam fpeciem D & p e r p r i m a m E . m a n i f e -
fíum eft: O p p o í i t u m autem diftufionis eft r c f t c i d i o , quas
applicabilis eft ad d i f f i n i t i o n e m concordantiae: c u m ipfa
quidem auarus caufatauaritiam.
De digeftiom*
D Ig.-ftio eft p r i n c i p i u m i m p h e a t u m . E t f u a d i í E n i t i o f r l f e f í -
eft applicabilis ad diffiniiionem. v i r t u t i s & m a i o r i . m J í u a r .
tatis.Nam innata virrus d i g e r i t v i r t u t e s peregrinas i n fuá ta lormK
fpecie cura fuá m a i o r i t a t e : íicut planta i n qua digerun- ¿e¿-tgt_
tur elementa i n fuá í p c c j c j f i c i n a n i m a l i p e r p o t u m & c i - ^ ( Q „ t
bum. Correlatiua vero digeftionisapplicalnlia í u n t ad
coirelatiua virtutis & raaioritatis. Suum q u i d e m concre-
tara eft digeftum de d i g e ñ i o n e h a b i r u a t u m . .
Di? expuljtone.
"P Xpulfio sft p r i n c i p i u m i m p l i c a t u m : ipfa vero eft ap- y, • , *
i_/plicabilis ad d i f f i n i t i o n e m c ó t i a r i c t a t i s . N a r a vnura * *•
conrrariumexpcllit a l i a d c o n t r a r i u m i n f u b i e d o i n q u o ^ * / ¿ * ^
eft. Et h o e p a t e t i n a n i m a l i b u s perfecem , v r i n a m & í c a - ¿ J e x Hi
biem. Et i n planta patet fimiliter per flores, folia & fru
clusjquae i n ipfa n o n habeht p e r m a n e n t i a m : & fie mora- ^
liter de rege ex pullo de fuo regno , & peccatore de gratia
D e i , & de nne quare eft. Adhuc c o i r e l a t i u a cxpullionis ap-
plicabilia f u n t a d correlatiua contrarietatis. Suum vero
concretum eft cxpulfum deexpulfione h a b i t u a t u m .
Jigmficamne.
S lgnificatio eft p r i n c i p i u m i m p l i c a t u m : fuá q u i d e m T ñ p e f t -

diffinitioeft applicabilis a d o m n i a p r i n c i p i a explícita m a f e x í a
& r e g u l a s . N a m p o f t q u a m b o n i t a s c f t r a t i o j q u o d produ- j o r m a , 4e
cacbonum:bonitas concreta ad m a g n i r u d i n e m fignifi ílgn,fica*
cat, q u o d b o n u s roagnus p r o d u c a t b o n u m m a g n u r a ; E t U o n t j ^
fie de alus. C o r r e l a t i u a vero fignificationis applicabilia
funtad correlatiua b o n i t a t i s , m a g a i t u d i n i s . & c . c u m q u i -
b u s c o r r c l a t i u i s f í g n i f i c a t i o n i s b o n i t a s q u i d e m íignificat
hoc quodeft, & ea qua: continet i n fe: f u u m a u t e m c o a -
y $
j4> D E C I M A PÁRS
c i c i u m t ñ í i g o a t ü m S ¿ d e i p i a habituacum. Occultaiiq
vero tft o p p o í u u m í i g n i f i c a c i o n i s j & f u a c l i f f i r t i t i o j i k c ap-
plicabiiis cft ad t é r m i n o s o p p o í k o s i p í i u s íignificatioms.
De puhhritudim*
Sixxvij. y ^ V l c l i r i t u d o ' c f t p r i n a p i u m i r n p l i c a t u m : ícTua diffini.
forma(U A t i o applicabiliseftad diffinipones p r i n c i p i o r ú expli-
f ulchnt» c a t o r u u i . N a m b o n i t a s & m a g n i i u d o , &c. íunc palchri-
tuclines .cxccptis contrarictate & a ñ u o r i t a t c : tamen n ü -
noritas p t o p o r t i o n a t a i n Cubicólo i n quo cft, pulehra cftv
v t p a t e t ui paero paruo. Cocrelaciua veropulchritudinis
eón-fiftaftt-jpelfccundarn ípeeiem teguls; C. hcuc p u k h r a
e a u í a quaenaturaUtei c a u í a t pulchriun e i í c d u m . E t ficut
i n t e ü c d u s i n i r n a g i n a t i o n e c a u í a c p u l c h í a r o í i g u r á cura
arnore,Taticncfi¡iis p e r í c c u n d a m fpeciern regulíe C.pe-
í i g a a t i : & c t i a r o per regala G per q u a m cófiftic p u k l n a ^
m á x i m e p c r p r o p r i á q u a h t a t é q u a r a perappropriatam.Et
íitriilitet per tnaioricacé raagii c ó f i f t i E p u k h t i t u d o q u a r a
pee m i n o r i t a t e m ; vt patee i n rbetoticajin quarheioricus
magis c o l o r a : íua verba cu ai m a i o n fine qua c u í n minoi'it
T}z nouitate.
X x x v i i j . ' ^ T O u i t a í cft forma piimascuius f u b i t f t u m habitiiatut
JFormade h de nouis h a b i c i b u i ; íicut coelum'quod iiabituatura
nomíate. .cft de loco,tempore & r n o t u : & fie de o n u u k i n d i u i d u i s c-
l e m é c a t i s poceftdici. E t b o c per g r i m a fpeciein regula: ü .
fignacum eft Prima quidem nouitasfit.o p o n n u ede'.hcut
fueran t primas m o t us, & t era pus f l a c a s , Et i n i ñ o paiTa
cognofeit i n t e l ' e d u s q u o d extra t e m p u s , l o c u m & mo-
turn nulla nouuas efle-poíllt, eo q u o d í i m u l & ferncl o- .
portee q u o d fine, E t ad lioc confennun t regula: B . H . l .
De Idea.
Xxxix "f D e a i n s t e r n i t a t e e f t D e u s : í c d i n n o u i i a t e t ñ c r e a t a r a , -
Forma de ^cv't ^2;ura arC3e n11^ m m e d u a i i o n e carpentarii fuit
¿dea nonr. i p í a a u t d e d a d a d e p o t e n t i a i n a d u m fuitanti(:]aa<.,
E t f a t i s p l a ñ e manifettarut i n corrclatiuis diuinis p.erfe-
cundaiii fpecié r e g u l a C. ñ g n a t i s . D i u i n u s . n . intelligens
infuoproprioincelligibili infinito &£eterno,atrrahíeom-
nes nouicates ab o m n i f u b i e d o creato denudatas: quae
, q u i d e m n o u i t a t e s f a n t l d e q diuinaEifed per t e n i a fpecieni
îufdcm r e g u l a í u n t acaiurae noua£,fiaic«J& tcrmiaat?.
I
D E A P P I L C A T I O N E . 343
Ve mammattca.
V / í A í h c i b a d c a e f t f o r m a c ú q u a iatelledus humanas ..
nadat í u b f t a n t i a m ab accidentibus quae fubfifttc *
c;v.rt gsnus & ípecics faceré poíTitjCum quib.acquirat &
iaciacíciétiam. Ipfa quide f o r m a m a t h e m a t i c a eftexcm- 's*:"
plata & d e n u d ó l a , mediante ^dea denudara ab ó m n i b u s mi*
creaturis.vc Idea cu f o r m a m a t h e m a t i c a cognofcatur.Et
hoc patee per p r i m a r a f p e d e r a r c g u k e D . & p e r í e c ú d a t n
fpeckm r e g u l é E . & per q u a r t a m fpeciem regulae K . T a l i s
quidem forma e í t g c n u s i n ó m n i b u s í o t m i s , qua» dedu-
cuntur de p o t e n t i a i n a í l u m , vtpatec i n n o n o f u b i e t t o .
De ente m potentia exifiente.
E Ns in p o t e n t i a esiftenseft f o r m a exiftens i n f u b i e d o ,
in quo ef!:abtq;motu, fapcríicie, q u á t i t a t e , qualitate
fidnnuíinodi, vt patee i n grano u i q u o a r b o r c f t i n poten^
X ' j . Fcr~
madeen^
tetnfott-
tia. Ecquando d e d u c i t u n l l a f o r m a de p o t é c i a i n a f t u m , 11a
comitantur quidemin t a l i d e d u d i o n e íiue generacionc tftsni^.
fuá accidentia. E t q u a u d o praedida f i r m a orta eftcú an-
tedidis accidcubus,iam cum ipíis habituara eft;qua2 q u i ^
dem accidencia oriuntur íiuc o r t a l u n t es a c c i d e n t i b . i n
a d u c x ü l e n t i b u s i n f u b i e d o j i n q u o praelibaraformaerac -
in potecia. Ec in ifto p a í T u c o g n o f c i t intelU'£tus q u o m o ^
dovivafubñautia o r i t u r a b altera fubftancia: Scaccidetia
ex alcens accidentibus n a t u r a l i t e r . E t a d hoc confentic re-
gula D. cum diííiairione b o n i t a t i s & p o t e ñ a c i s , viitutis?
prinopii&tneciii. S i m i l i t e r a d hoc confentit fecunda ípc-
ciesregiüíe E & regules G & q u a r t a f p e c i e s r e g u l í e K .
De pindíútaXe*
V n d e i t a s e ñ e í í e n t i a p u n c l i naturalis quas eft m i n o r X l i j . Fov*
parscorporis i p u n c t u s q u i d e m t a n t ú eft prope m i n o - m a d e j t ,
litacemjquod indiuifibihs e f t i n t a n t u m , q u o d ñ e q u e per funBck-
fenfurnaeq; p e r i m a g i n a t i o u e m a t t i n g i poteft. E t i n ifto tais.
p a í f u i r u r a t u r incelleftus q n o m o d o de p u n d o n a t u r a l i
noticiara hsberepoteft,poftquam infenfibilis & i n i m a g i -
nabilis: íed adiuaat fe cum p u n ó t o m o r a l i o b i e d a t o pee
vifum & i m a g i n a t i o n e m . E t p e r ipfum quidemafcendic
ad Gognitiohem pun¿l-i naturalis, de q u o facit feientiam,
P t a d h a c c o n f e m i t regula B. Scprima fpecies regulae \ X
fie de regula F «5; í. d i c i poteft.
344 D E C I M A PARS
De lima.
x l ü j . f l r - T Jnca naturalis e ñ l o n g i u i c l o c o n ñ i t u t a ex pluribus
jmt de lí- ' p u n d i s c o n t i n u i s : cuiusextremitatesfunt d ú o pun-
»«». ¿ t a ; & e ñ fecunda pars corpons. E t dicitur fecunda: eo
quoel ex pluribus p u n í l i s conftitiuaefl:,vt í i g n a t u m eftin
regula K . & i n regula F. p u n d i q u i d e m quantitatem dif.
cretam í i g n a n t : l o n g i t u d o a u t e m c o n t i n u a m . E t i n h o c
p a t e t , q u o d p u n d i lignificant q u a n t i t a t e m diferetam.
N a m p c r pundoslinea diuiilbiliscft,laiitudo oritut &
caufatur e x p l u r i b . lineis c o n t i n u i s ; & per cofequens o t i -
t u r f u p e r f í c i e s c x l o n g i t u d i n e & I a t i t u d i n e fimulcxiftcn-
t i b u s i n f u b i e d o j i n q u o f u n t : profanditas autem oritur
ex r o t u n d i t a t c p u n d o r u m . N a m p u u d u s autem magis
eftrotundus i n natura q u a m l o n g u s & latusj vt patetin
ramis f t o n d é t i b u s i n a r b o r e . A d h u c r a t i o huius eft^quod
circulus rationecceli,cuius í i m i l i t u d o f o r t i o r figura c ñ i a
m o t u naturas c¡uam aliquaalia figura, E t i n i ñ o paífu co-
g n o f c i t i n t s l l c d u s q u ^ funt principia p r i m i t i u a corpons,
Tidelicet p u n d u s , l i n e a , l o n g : a u d o , l a t i t u d o J f u p c r f i c i e í & :
profanditas.
De triangulo.
xlinj./ír- R í a n g u l u s eft f o r m a h a b é s tres á n g u l o s tribus lincis
m a d e t r i JL c o i u c n t a ; f i c u t p a t e t i n e l c r a e a t a t i s ) i n q u i b u s q u o d -
étngulo. l i b e t d e m e n t a t u m habet f u u m t r i a n g u l u m : ficut ignis
q u i h a b e t v u u m a n g u l u m acucum p e r c a l i d ú & ficcumj
& a l i u m per c a i i d u m & h u m i d u m , & a l i u m per (íceum &
, f r i g i d u m . T a l i s q u i d e m t r i a n g u l u s a t t r i b u i t u r i g n i : ipfe
c n i m per caiidum & f i c c u m regnat fuper alios t r i á n g u l o s .
S i m i l i t e r a e r habet a i i u m t r i a n g u l ú per h u m i d u m & ca-
i i d u m . A r o p l i u s a q n a p e r f i i g i d u m h u r a i d u r a : iterura &
t é r r a a l i u m p e r f ecum & f r i g i d u m . E t i n i ñ o pafl'uccgno-
feit i n t e l l e d u s efllmtias, ex quibus corpus elementatum
cft p l e n u m , ratione cuius elementa fe h a b e n t adinuiccm
a d c o m p o ñ t u m per difFerentianijConcordantiam&con-
trarietatem.Sed m i r a t u r i n t e l l e d u s q u o m o d o detalibus
t r i a n gulis poteft habere f c i é t i a m , c u m n u n q u a fuerint in
fenfu.Sed recordatur t r i a n g u l a fígurae plan q q u i fcnfibilis
cftjCixm q u o i m a g i n a t u r & c o g n o f c i t t r i a n g u l ú n a t u r a l é ,
m e d i a n t e tamen regula K . & f e c ü d a f p e c i e r e g u l a D . &c.
DE A P P L I C A T I O N E. 34J
De qmnárangulo.
iVadranguIus naturalis eft figura habens q u a t u o r xh.ftrms

á n g u l o s i e c i o s : & i n q u o l i b e t á n g u l o t r i a n g u l i funt de qu*-
implicati d ú o a n g u l i r e d i , eo q u o d funt de genere t r i a n - dragftl»,
culi, quodlibec enira e i e m e n t u m habctduas qualitatcs
vulclicec vnan) p r o p r i a m , & aliam a p p r o p r i a t a m ; vt pa-
tetin regula G . i n q u a d i a n g u l o quidc ignis habct v n u m
angulura t a n q u a m rex, aer l i m i l i t e r a l i u m , &c. E t patct
quod quadrangulus diuiíibilis e ñ i n q u a t u o r t r i á n g u l o s
jequales c ü lineis diametralibus. E t i n ifto paflu c o g n o -
fcit intelledus per quem m o d u m quadrangulus m u i t i -
plicatur per q u a t u o r t r i á n g u l o s : & triangulas per tres
lineas: & linea per p u n í l o s continuos.
De circulo.
C Irculus eft figura v l t i m a & d i c i t u r v k i r a a : quodper- . . .

f e d i o r eft q u a m a í i q u a alia figura. Ipfa e n i m c o n t i -
net i n fe omnes alias figuras: ab ipíís q u i d e m defccndit '"** .
&conftituta eft;vtpatet per fecundara í p c c i e m regula: c$rCM
D . & p e r q u a r t a m f p e e i e m K . C i r c u l u s e n i m caufatur ex
triangulo, q u a d r a n g u l o , &c. I n t a n t u m v f q u e q u o f u n t
coniundi anguli&linea circulan punálaliter a d í i m i l i -
tudincm cosli, quíeeft m a i o r figura: & a d h x c r e g u l a B .
confentit.
Becorpore.
C OrpuseftfubftantiaexpunftiSjlineis&angulisple- xJVJ-
na ex l o n g i t u d i n c , l a t i t u d i n c & p r o í u n d u a c c aífi- m a ^
tuata: & e x fuperficie habituara. I p l ü m q u i d e m corpus (grpgr^
^
h a b e t p a r t e s c o e f l ' e n t i a l e s , í c i l i c e t p ü d o s & lineas & á n -

g u l o ^ ex quibus e f t c o m p o í i t u m & p l e n u m , & per ter-
l i a m quidem fpeciem v n u m corpus t e r m i n a t u r i n alte-
ro . Adhuc per fecundara fpeciem D . e ñ ex fuis partibus ei
coeífentialibus per regulara F . h a b e t q u a n t i t a t e m c o n t i -
nuara Sc'difcretá & per regulara G . e f t a g g r e g a t i o c o m -
munis ex fubftantia & accidentibus c o m p o f i t a : & p e r re-
gulara H . eft i n teraporejper regulara I.eft i n loco.per re-
gulara K.eft i n m o t u . S e d m i r a t u r i n t e l l e d u s de o £ l a u a
Y 5
I^fi- D E C I M A PARS
fpheta,quare ipfa n o n cíl i n alieno loco contenta. Et du-
b i t a t vfquequo coníideratquorl corpas e f t í i n i t u m ^ de
figura habituatum.aUoquineñecei daré infinitumjquod
ell i m p o í l i b i l c .
De figura.
X l v i i j . I C ígura eft accidcns coníhcucum ex í í m & h a b i t a : qux
forma, de ^ per fccúdamfpeciem rcgulx C f u n t fuá: partes: & per
íema. terciam fpeciem ciurdem eft habitas i n corporc: & per
quartam liabet lincas rectas &caruas. Ipfaquidem figu,
ra cum colore eft obiedum viius, cum lineis a u t é &an-
galis abfque colore eft obiedum tadus:Sc cura ó m n i b u s
prxdidis eftobieclura imaginationis,& i n i f t o p a í r u c o -
gnofeit intelicftas quod imaginatio eft generaliorpo.
tentia quam vifus,figuraautem n o n eft o b i e d u m iu-
ífelleítus fine iraaginaaone.Et in ifto paíTu cognofeit in-
telledus, quod niortuo homine anima retinet fpecies^
quas acquiíiuir cum imaginauoiie, vt de hac vita & cor^.
pore i n qUo fuitjmemonam habeat.
Begeneralihus mt'nudmhm*
.. " O Editudines generales fuíuíexjquib. corpus efleen-.
lAy r' i - V t r u r a per laicas diametrales,ve per eascorpus poflít.
ma ege- ¿íîn mota : vid^licet ad fuperius & inferius , ante & re-
ne*f t r o , dextre 8?fiQÍftre: iftarquidé fcxreditudincs íunt co-
r / ^ - ¿ ^ j j ^ j ^ s mocá.Sed|íiitaÍ!ur intsllcólas'i qiiarc'fatt,í'íc35,
^ ^ & uonplures.neq; pauciores.fedrecordaturmotumjqui
non potefteííü perfedus abíq; ipíia;fi autem eftent plures
autpaucios:es,5mperfí:¿lus quidé cfíct,Yt patet pertertiá
5í quarca fpeciem regula: C & per fecunda fpeciem eiuf-
dem íignatñ eft quod fexreditudines praedidxfuntco-
cííennaiiter partes motusjin quo corpas eft aflituatú S?
habiLuatum.Sed miraturintelledus, quarecorpusfphe-
ricum non haber rales teditudinespr^didasííicuttapiU
bomiuis, oculus, & pomum}huiufmodi. Sedreeordatur
rnund.amqui eft corpas fphericura : qui quid'em mundus
n o n fubiiftit iilis reditudinibus, eo quod v l t i m a m cor-
pus eft, quod caufat faas funilitudincs i n prxdidis cor-
poribus 'fpliericis ,vc de eo inrellcdus noiitiam habere
Koffia&ad liocconícuá: regula B . & K .
DE A P T L I C A T I O N E , §47
Díf monpultate.
% /COnftLuinas feft d e u í a t s o motus natura: a termina L - ^ » » ^
j X ' l a c i u o a d tf-fininura i n quern,in Tubiedo in cjuo eft denso»-
peíniiriiáin i a í i u e n t i a m a u t i n d i g e n c i a m yircutis corpo- ftrmtdf^,
iura foperiorum & i n f e r i ó r u i n , d e x c r o r ü Scfuuftrprum,
êtiarn e x i í l e n t i u m ante Scretro. Tales quidetn motus
caubut i i a b i t u s p n u a t i u ó S j v i d e l i c e t ca'citatem , f u i d i i a -
tein,& huiafinpdi. R a t i o huius eftiquod extra fecundatu
fpeeietn regula' C eft.Ec i n t e n i a fpecie ipfe motus eft i m -
peifeftus , Se i n quarta fpecie haber illas un|)Cifedlio-
nes deheienre fecunda fpecie regulas C.
De deniiatione.
D Eriuatio £ f t ( ü b i e á ; u m g e n é r a l e , per q u o d particu- L j ^ ^ « a , ^

lare defeendit ab viUueiTali, íicut riuulus a fonte: & ¿g j e r f .
linea a p u n á i s : SÍ t i i a n g u l u s a liñéis: & filias % parentib. Ma(i0ê<,
per g e n e r a b a i n í l r a m e u t a : & conclufio afais p r s m i í í i s ,
$L per confequens ab an tecedente & f c i e u tía a rebus,me-
diante t a m e n i n t e l i e t l u . E r u K e i l c ó l u s fie c c í i d e r a n s ds~
riuationera, c o g n o í c i t p e r í e c a n d a m í p e c i e m regula: C.
quod deriuatio c ó c i n e t i n fe correlatma ellentialia, q u i -
bus multa p a r t i c u l a r i a d e n u a n t a r : íicut m u í ti filii abéis,
parentibus, & m u l t a elementa á quaruor elementis, ge-
neralibus, ^ m a k a e f c i c n t i ^ p c r y n u m i n c e U e é t u m i n u e -
niuntur:ipfequidera i n t c l k d u s i n fe contince eflentia-
Üa & generaba r e l a t i u a c u m q u i b . i n q u i r i r & facit m u l -
tas feientias i n t c l l e d u s ab cadem forma fiuc fpeciederi-
uatas.Et i n ifto paílli cognofeit i n t e l k c H i S j q u o d velatina
i'jfms i n t e l l e í t u s f i i n t fuperiorá, ocfcientiae i n f e r i o r e s ^
fpecies in medio í u n t : í i c u t inter caufam & efFed:uin:& in
lílo paiTa cognofeica q u o , & qubraodo deriuatur feiétia?.
Devmka.
\ 7 ' M b r a e f t l i a b i t u s p r t u a t i u a s ! l u c i s , q u i n o poteftha- LV] form^
* berefuasreditadines, d e q u i b . iamfupenus l o c u r i y í ^ -
íuraus:eoqaíacorpus exiftensinmedio,eüirapedit:&de ha.
hocmanifefteexperimentum haberaus per v m b r a m ar-
b o n s í i u e t u r r i s . Sedhic q i u r r i t i n t c l l e d u s , v m b r a c u i u s
eft c o l o r : & í i g n i í i c a t i o vmbrae q u i d eñ? E t confiderac
qupd acc eftdwfaaus:quod estra v m b r a m recipit c o l p -
t4S D E C I M A PARS
rera folis & i g m s videlicet l u c i d i t a t c m : & i n l o c o i n qUo
c f t v m b r a r e c i p i t e o l o r c m tcnae: ficut cryftallusin fubic-
•fto croceo h a b i t u a t fe de croccirate:&quado ponitur iti
- fubicclo nigrOjhabicuat fe de nig;:edine. E t i n i f t o palla
c o g n o f c i t i r u e l l e í l u s , q u o d lux eft color folis & ignis:S£
n i g r e d o e ñ color tcrroe&diaphanitas aerisi&albedoa.
quxc[i\x caufat a l b c d i n c m . Q u i q u i d e m cryftallusnihil
a l i u d eft m f i aqua congelara. Figura autem vmbise eñ
t e r m i n u s , i n q u o lux & Ymbra t e r r a i n a t u r r & a d h o c con-
f e n t i t d i f f i n i t i o m e d i i : & fecunda ^quartafpecies regu.
] x C . S^dquceritinccílvéluSjquxeftcaufavmbrxlunx.
E t d u b i t a t vfquequo c o n í í d c r a t q u o d l u n a eft corpas
d i a p h a n u m , i n q u e apparet vmbra terrae. Scdmiiatur
quare n o n apparet i a íolc q u i eft corpus diaphanum. Es
d u b i t a t vfquc q u o r e c o r d a t u r , q u o d f o l eft coloratus a
l u a l u c e p r o p r i a . E t lux luna: eft fie k f o l e : ficut caliditas
aeris eftá caliditate ignisj & hoc p r o b a n t regulae G & B .
De Reculo.
1 i i i for C P e c u l u m eft corpus diaph.inurn>difpofitum ad reci-
ma de v 3 p i c n d u i n omnes figuras ei prafentatas. Sed m í r a t u t
n. . i i n t c ü c & u s c u m v i c r u m f i t corpus diaphanum,quare non
* recipit figuras j í í c u t fpeculum q u o d eft v i t r u m ? Sed re-
cordatur cnpirulum vmbra;, c u m q u o declarar dubiura.
N a m v i r r u m fiue plumbuai,eft corpas ,diaphanum i n v-
traque parterecipiens diaphaniratem tranfeuntem per
fex r e í l i t u d i n s s , de quibus iam l o c u t i fu mus. Sed i n fpe-
c u l o n o n cftííc : p l u m b u r a e n i m refiftitaliquibus r e d i -
t u d i n i b u s rationc fuae groflicici materia: & fux magnas
c o m p a f b l o n i s : partes q u i d e m p i u m b i fimul adinuiccm
•aldc c o m p a ñ a : f u n t . E t i d c o ficut arbor caufat vmbram,
co q u i a e x i f t i t i n m e d i o l u c i s : íic v i t r u m exiftens imet
p l u m b u m & nciem & figura ra fiue colorera q u i ei prse-
í c n t a t u r , g e n c r a t i n fe v m b r a m fimilem figura: ei praefeti-
tata: per í i r n i l c s h a b i t u s & colores. E t i n iftopaffu co-
gnofcit i n t c l l e d u s quae funt p r i n c i p i a vmbra: í p e c u l i ; vt
p a t c t per regulas B . & G .
DE APPLICATIONE. w
De colore&eükrato.
C O l o r cft qualitas exiftens o b i e d u m vifus. E t i n co- Liijj./Sr-

l o r a í o h a b i t u s : & f i g u r a coloracieft habitas colorís, mudeco-
Coioiatus autcm cft f u b ü a n cia, i n q u a c o l o r fubftétatür. l<)re}
•Color qaidem haber c o r r e l a t i u a f u b ñ a n t i a l i a : fcdcolor colcrato*
eñ habicus c o r r e l a d u o r u m fubflantialium. E t per p r i -
ma m ípeciem regala D.eft de feipfo :¿k p e r t e r t i a m í p e -
ciern ciulUem cftcolorati. C o l o r perprirnamfpeciem rc-
gulx G.eít propria q u a l i t a s r i n h o m i n c vero í i u e i n plan-
ta vera, f c i a p p r o p r i a t e cft in hoininc piíto íuic planta
pi¿b,&c. qaancitas antera colorís non cft t i propria; fed
pocius eftei a p p r o p r i a t a : v e a m t a m c n c o l o r a t i quidera
eft. E t i n i f t o p a í í u c o g n o f G i t i a t e l l e d u s p e r q a e m m o -
dum v n u m a c c i d e n s e ñ i n a l i o a í í i t u a r u m r a t i o n s regu-
k G.ficut d i c l u m cft de colore & c o l o r a t o :fied i c i poteft
de caliditate & calido.
Deproport'me & proportknato.

R o p o r t i o f u b ñ a n t i a l i s c o n f i ñ i t per rclatiua confub- L v fbrms
í t a n t i a l i a : v t patet per infinicatem c u i funt propor- depepor-
tionatafuá correlatiua confubftantialia, fine quibus i n - t/one &•
finitas nonpoíTer eíTe inexiftcntia &agentia Fínitus q u i - proportio-
dem n o n eft p r o p o r t i o n a t u s infinienti mediare infinite nata.
q u i e i p r o p o i t i o i ) a t u r : & hoc idem dici poteft de alter-
nante, acternato Scsternare; & fícdsaliis rationibus d i -
uinis: & í i m i l i t e r poteft dici de corrclatiuis fabftantiali-
bus in fu'bftantiis crcatis:ficucin uuclleda in quo i n -
telligens , i n t c l l i g i b i i e , & intelligere funt c o r r e l a t i -
ua ci p r o p o r t i o n a t a naturaliter. Scíentia aurem n o n
poteft effe ei p r o p o r t i o n a t a :'non cuim poteft ei íiifii-
ccre, l í c u t l i g a a i g n i . N a m plus poteft igsis ligua com-
burerejquam i p f a i g n i abundare': veruntamen proportio
accidentalisin correlatiuisbenepoteftexiftere, ficutIn-
ter ealefadlum& calefacerc. E t i n ifto paila co^nofeit
J n t c l l c í t u s , quodnullum accidenspoteft proportionari
íubftantia? q u o ad pondas.Nam fubftantia in plus fe ha-
bet: accidens autcm in i n i n u s ; & h o c q u í d a m clraum cft
per d i f t i n i t i o n c m m a i c r i t a t i s & m i n o i i u t i s : l e c u a d u m
ísó £ ) E C Í M A PARS
aucero i a ñ i t i a m p r o p o r t i o p o t e í h i a v i i n t e r f u b ñ a n m &
a:ccidens:& í n t e r accidens & accidensEt i n ifto paíTu co-
g n o f c i t i n t e l l e d l u s p e r quem m o d u m raembra á r i t m á y
í u n r proporcionata i n e o , & inores i n h o m i n e cura mu.
bus f u b i e d u m eft p r c p o r t i o n a t u m .
De dífpofitwm é'dtjpofitOi
%y).foV' T ^ v l f p o í i t i o fübftantialis c f t f o r m a , i n q u a c o r r e l a t l ú a
ma de A - ^ f u b f í a n t i a l i a í u n t s q u a l i t e r difpoíua per obieélum,'
dtípejt- p o r c n t i a m & a £ l i i m : ficut i n diuina bonitatc infinita &
ttene& aere! n a , q u x eft d i f p o í u a r a t i o b o n o i n f i n i t o & artemo,
Étjôfto. q u o d p r o d u c a t b o n u r t i i n f í i ñ t u m & s e t e i r í u m , q u i eftdif-
pofuus b o n i f i c a n t i : & í i c d e bonificarepoteftdiciquieft"
ei difpoíítus per b o n i c a i é i n í i n i t a m & cetevnam :veiun-
t a m e n eft alia difpoíl rio petaccidens,qiiod pater. per tcr-
t i a m ípeciern regulaeC íicut DGUS q m difpottit fe adiu-
d i c a n d u m & p c o c e d é d u m fecundum q u o d h o m o fe dif-
ponic ad recipiendam i u d i c i u m aut á d veniam. N o n ta-
nsc dico quoad ponduSjfedquoadiuftitiarn. DeuseninV
inagis fe difponir ad h o m i n e m ratione tnx b'anítátis
q u a m h o m o a d i p f ü r n : í i c u t i g n i s q u i e f t m a g i s diffoh-
tus a d c o m b u r e n d u m l i g n a . q u a m lip-naad fuííiciendam1
éius c o m b u f t i o n i : & f í c d e ¡ n t e l l e £ i : u h u m a n o poteftaici.
I n t e l l e f t a s q u i d e m magis eft difpoíítus ad intelligeri-
d n m o b i e f t u m a c c i d é n t a l e , q u a m ipfum o b i e f t u r n , vt
a b e o i n t e l i i g a t u r i f i c u t i n t e l l i g i b i l i c a s l a p i d i s q u x non
cft i n t c l k d l u i p r o p o r t i o n a t a , a l t i o r e m quidem póttft
intelligere, ficnt f e n í í b i l i t a t é f e n t i e n t é aut ccsliaut an-
geU,Scc.qu3Ealtioresinrelligibilitates funt quam lapidis
i n t e l í i g i b i l i t á t e s , & f i c de h o i t ñ n e p o r e f t d ! c i : h o m o e -
ñ i m plus potefteurrere q u a m c ú r r a t . Ñ a m n o n vuit cur-
í e l e q u a n t u m p o t e f t , & fie de a l i i s í u o m o d o p o t c ü dici.
De creat'wne & creato.

ivij.jft»'- / " " ^ R e a t i o eft i n s t e » ni tate idea per fecundara fpeciém
ma de V - > r e g n l í E C quareab a'terno & i n s t e r n o c f t p e r d i i ' t -
creat/oné n a m fapieV r i a m f c i t a , & , p e r d m i n a m v ó l ü u r a t e m atna-
£j¡ creata :fed i n e ñ e e creato eft habitus & a d i ó tefpcftu tcíti«
U, fpecici regulas C, & per q u a r t a m fpeciem e i u í d c m regu-
i r / r r i r e / - 1 Í.C K i . w
lá. Creatioquoe eft i d e a h a b e t c r c a t i o n e m qn;« crea tura
t f t ^ u t n q u a habec creatum n c . u u m , p a í l í o n a t u m fub
ípraaólioneâbicnacutn íubnoüacreacione. Etinifto
paffu cognofeir i n t e l l e d u s per quem m o d u m i d e a t r á f i t
ad ideaiuitijmulciplicando Cuam ñ m i l i t u d m c m r e r p e é l u
quaitafpecieiregukK
DÍ f m d f j l m a í m e & pM-
ásjlimto.
P Ríedeftinatio eft i n f j p k n t i a D e i j i n í E C c r n i t a t e i d c a , L v i i j . j ^ f e
fiecíial?actetdpficutmseteriDio:&hóctátionecbité-
latiuorum fecundae fpeciei r e g u l x C . I n t d l i g e n s e n i m 'fr*¿fft*$
ma Íe .
« t e r n u m i n fuo p r o p t i o i h t e i l i e i b i h a e t e r n o . i n t e l l i g i t níttt0K'e
oinma p r e t e r i r á e£ n o u a : batura & i i o u a lunr a parce an- 0 r '
te, feil. a b e t e r n o :fed p r x r e r i t a & a n t i q u a f u n t áyzncft'"**0*
poftfcilicet i n .xrerno. Idcirco prazdeftinatusexiftensin
medio d u o r u m ps a d i d o r u r n t e r m i n o r u m peraccidens,
t i l d e n o ü a praEdtftinatione habituatus :ficut cappatus
de nona cappa ideo prardeftinatio vna cíl per ícc'un-
dam fpeciem regulas C, Aiia vero per tertiam ípeciem e-
iufdem. N a m r c r p e d - a e i u í d e m f p e c i e s í e c u n d a e f t i d e a :
fcdrcípcélu ccrci¿ecft habitas crearas a d q u e m h a b i r u m
fedifponitlibere p r a r d e f í i n a t u s a d a g e n d u m b o h a m , f i c -
ut cappatus quieft induras cappa n o a a : & a c a t i u d e x q i u
!c dirponk ad i u d i c a n d u m per h a b i t u m iaftidae. A l i o -
quin p r a r d c ñ i n a n o q u x cíl idea , n o n haberet m o d u i A
crean di p r s d e í l i n a t i o n e m nouam ab arrerno & i n x t e r - ,
no o b i c ¿ l ¿ t a m , q u o d cft faifam,vr pater p e r q u a r t a m re-
gulara K. É t i n ! f i o p a i T u g a u d c t i n t c l i e ¿ T ; u s , e o q u i a d é
priedeftinatidne habec m a g n a m declaranoneifcd dolee
quod talis declaratio parum e í l f e i r a i n m u n d o . N a m nt-
Fufcatio prardeftinationis p o n i t m u k o s homines i n e r -
rore & i n d u b i t a t i o n e .
De miferuofdk & fniferkmdkúo, mJd*

X / Í ^ i c o rndia eft i n ¡Kternicarc idea fecuBdrrü rffpe- miferk
¡¿âra r e g a l í e C . & r e f p c - í l u t ' e r t i í c f p e c i e i e f t b a b i t v i s t**dtá&
t x i ñ e n s i n p r x d c f t i n a t o r t c u o , q u i fcdifpQnit ad ceíncri- pztfett-
t i o n c i n , Scconfeflionem, Scratisfatlioncm de e o i r f f i i f (s'riaí-h
35* DE C I M A PARS.
íis.vt de m i r e n c o r d i a h a b u u e t u r : í i c u t prsedeftinatusdc
prsedeftinatione p e r b o n a s operaciones cum fuá libe-
r a v o l ú n t a t e amatas. A l i o q u i n niíí peccator difponeret
f e a d r e c i p i e n d t i m v c n i a m j i a n i n o n p o í T e t cífehabitua-
tus d e m i f e n c o r d i a - j í i c u t l j o m o m a I u s a g e n s m á l u m , n o t x
potcft h a b e r e h a b i t u m b o n i t a t i s . E t i n ifto paflu gau.
deantpeccatores agentes poenitcntiara. N a m Deuspo.
tcft plus parcere q u a m h o m o peccare. Sicut ignis qui
plus p o t e ñ de l i g n i s c o m b u r e r « , q u a m l i g n a n o n poffent
eiíüfficete.
De necefitate & neccfitato.

\jx-forma "iw T £ c e í f l t a s cft form3,qux aliter fe n o n potcft habere,
deneceflt- & hoc paret per fecunda í p e c i e m regula: C . & quod
tate o abfque neceffitate elle n o n p o t c f t ; fequitur q u o d necef-
necejjtta- £ t a s eflantecedens Scneceflltatus c o n f e q u e n s c f t : í i c u t
u' d i u i n a bonitas i n f i n i t a & £ S t e r n a , quaeeft r a t i o infinita
b o n o & arterno q u o d p r o d u c a t b o n u m aeternum & iníi-
n i t u m ; & ideo produces e f t n e c e í í i t a t u s rationebonita-
tis , Se per confequens produftus & p r o d ú c e t e func ne-
c e f f i t a t i . E t i n fecunda fpecieregulse C.pátec.Vltcrius fe-
q u i t u r alia neceflitas & nccellltatus: videlicet l i homo
b o n u s e f t , a d b o n u m neceflitatus eft. S e d í i c f t m a l u s , a d
n i a l u m . N a m i u ñ i t i a D e i í í c n e c e í í i t a t i u d i c i u m iudi-
c a n d o : í í c u t mifericordia D e i ad veniara parcendo; & in
ifto paflu cognofeit i n t e l l e d u s q u o d peccator"quando fe
d i f p o n i t adrecipiendum i u d i c i u m , f e m e t i p í u m iudican-
do:ad pecnitentiam fe difponit ad recipiendum veniam.
V l t e r i u s cognofeit i n t e l l e d u s per q u e m m o d u m mife-
ricordia D e i & i u f t i t i a n e c e í í í t a n t a í l u s fuos i n fubiedo
nouo:dc cuius n o t i t i a intelleftus cft valde gauifus.
De fortuna& fortmato.
hiforma T ^ O r t u n a e f t aftusextra fecundara fpccicC.tantum Et
de forttt- J ^ c f t h a b i t u s c u m q u o fortunatus fe d i f p o n i t ad illam
na & b o n a m fortunara p e r a c c i d c n s : í i c ü í v i a t o r i e n s i n pete-
fortuna- g1'ina£'onem clu'zcaû n u i c m t abrura:ipfa quidemfor-
t9t t u n a eft per fecundara fpeciera reguhe D . & habet ellein
f u b i e d o i n q u o cft per quartara í p e c i e m regula: C ^
eft
t)E A P P L I C Á T I Ó Ñ E . 55J
ífthoc quoci cft per terciara fpeciera D . E t eíl extra p r m _
í i p i a m , t n e d i u m , & fitía», c o d c o t d a n t i a m & cotitrarie-
taieni:excraautem m a i o n t a t e m ¿ í i n i n o r i c a t e r a noncft.
E t i n i ñ o paffu eognofcit iurelíeólus q u o d f o r t u n a ha-
bet parum de eíle q u o ad feipíamd'cd quo ad í b i t u n a t u m
m .ignara eífe habet.
t)e ordinañone & ordinatú.
O Rdinatioeft aggregatio m u l t o r u m p r i n c i p i o r u m , L x i j . / c ^
v t v n u i n p r i n c i p i u m cura alioqaicfcsrepollic i n v-
no fine. O r d i n a t u r n quiclem cft fuuni c o n c r e t u m , & eft ¿t***10-
d e f u a o r d i n a t i o n e í í a b i t u a t u m . O r d i t i a t i o p r i m o i n c i p i - ne & o r '
turperfecundam fpeciera reguIaeC. vt í i t h a b i t u s i n í u b - dwdtoi
jedo in quo eft,& haber fuam q u i c t c m per qnartani Ipe-
ciem C. Ipfa q u i d e m o r d i n a t i o haber fuá principia p r i -
hiitiua; vcpatet per priraam fpeciera regulaeD.&per de-
finiuonera p r i n c i p a : & eft confequenua per d i i f i n i t i o -
nem concordantÍ3e,cusus c5 trarietas eft f u a i n i m i e a , de-
ficiente m o d o per reguiara K defignato'.
t>e corjfilio & confulío.
C O n í i l i u m e f t d ü b i t a b i i i s p t o p o f u i o : & c o n r u I t u s eft L x n j .
fuusfinis & q u i e s . C o n í i l i a t i u s v e r o deberrcfpiccre m u ( i t t a -
i l l a m d u b i t a b d c i n p r o p o l i c i o a e r a per fecunda fpeciera./ ^
Cdifcurrendo regulara B . tentando per quera raodum conft*'-t0i
confultus eft fíguratus cura p r i n c i p i o t ü d i í f i n i i i o n i b u s ,
& per n o u u m l u b i e é t u m i n t e n i a fpecic C. q u o d f u ha- ,r
bituatus de v i r t u t i b u s i n fpecic q u a r t a C . cuius habitus
fit remotus a vuiis n o n i f u b i c ¿ H , m e d i a n t i b u s regulis D .
E.í.G.Hl.K.
Úegfdm&gratmté.
G Ratia cft p r i m i t i u a f o r m a i n gratiato pofita fine gra- Lx\ii].f¡Hí

t i m e r i t o , v t pacer per primara f p e c i c m ü . á c per m a -
ioritatcm dantis g r a t i a m , & p e r r a i n o n t a t e m recipicn- g r H t i a &
de
lis i p l a m , & criara p e r h a b i t u m c h a r i t a t í s . A d h u c gracia grattato;

eft in gratiato per d ' í í i m t i o n e m b o m t a t i s , & per m a g n i - ,
ficcntiam voluncatis deiiberahtatehabituatae:piopter
^«©d i a ifto paifu cognofeu m t c l i c t t a s per q u « m m©1-
T!4 D E C I M A P AUS
dura gratia eft difFufa i n f u b i e d o i n q u o eft: & quaná©
p r o d a c i n i r , n o n i m p e d i t n r a p r i n c i p i i s fuperioribus fed
ab inferioribus : vidclicec quando c o n í i d e r a t fe eflc di-
g n u m recipiendi g r a t i a m racione fui m c r i t i : n o n a u t c i í i
ratione largiiatis & benignicatis d antis gratiam.
Be perfeftione ¿ r p e r f d l o .
Lxvfor- T ^ E r f e í t i o e ñ f o r m a i n f a b i c d o perfcdo q u i e t a , cuín

ma de X qua f u b i e d u m p c r f c A u m quiccat íc , habituando
ferfé&'ío. deea qusein f u b i e d o perfedoeft habituata, vt patetpet
ne & p t r ~ terciara fpeciem C. E t ifta calis perfectio deriuacur a le-
ftéto* c u n d a per fpeciem C. per i n u l t o s r i u u l o s : videlicet per
m u l t a principia & regulas huius artis. E t talis p e r f e á i o
m á x i m e eft m o r a l i s , v t apparec i n n o n o fubiecto. Vc-
n m t a m c n eft p c i f e d i o naturahs p e r f e d i í í i r n a eflentia-
licer & n a c u r a l i t e r , infinite & ceternc. I p l a quidem per-
f c d i í i i m a eft per fuá propria & confubftaniialia relati-
uajperfccundam fpeciem C. dcfignata. Perficiens enim
de fuá p e r f e d i o n e confubftanciah & n a t u r a l i producit
p e r f e d u m , & n o n de aliquo ente , q u i quidem pérfi-
d a s eft e i c o e í l e n r i a l i s j & a m b o i n u i c c m , feilicet pctfi-
•ciens & perfedus, p e r f i c i u n t a d u m feilicet perficertqui
•eft e i r c n t i a l i s & fubftantialis.
Dedeclaratiene & deckrato.
Lxvj. /or- l ^ E c í a r a t i o eft f o r m a , i n qua i t n e l l e d u s diftinguen-

de J L J ¿ o quielcit mediante d i f i i n i t i o n c c o n c o r d a n c i a ; »
dt U t a - d i f f i n u i o n e c o n t r a r i e t a t i s o m n i m o d e fegregara. Dc-cla-
ttone& racum eft f u u m , i n q u o declarado eft h a b i t u s , vt patct
decUr*. per terciam fpeciem C. Sua vero e í í e n r i a confiftit i n fe-
to. cunda fpecie C. i n qua intelligens declarar áfeintcile-
d u m c f i e p a í r n i u r a , & hoeper intelligere. Ec i n illopaíln
c o g n o f e i t i n t e l l c d u s per quera m o d u m habitas orirut
a fubftsntia per accidens : vt declaratio a feientia fie-
r i poffic, m e d i a m i b u s tamen principiis & regulis huius
anis.
bE APPLICATIOKÉ. jjf
t)e tranfuhflmtát'wm &trmfuhjlentató,

R a n í i b f t e n t a t i o eftaftus n a t u r s i n t r a n f u b í i e n t a - Lxvij.
to d e n u d a t o a b v n a f o r m a antiqna. Et i n d u i r u r í b f - forma dé
Jtianona vt í u u s a í l i i s poffit effein m o t u fucceíluie i n ge- /y •. ,
neralib.&cotruptibüibus.Namabíquetali tíáníublten- fiiñrttfa
tarione,natvira q u i d c m eíTecligata quo ad fauffi a ¿ l u m »e. &
fubftantíalem j & e t i a m q u o a d a d u m í u o r u r a accidcn- t r á n j u ^
t i u m : & i m m ü t a b i l i s e i r e t í u u s h a b i t y s p r i i i a t i u ü s , & per 0eñt#i<k
eonfequens difíinitiones l a o r u m p t i n c i p i o r u m efíenc
t l e i t n i d x , q u o d eft i m p o í l i b i l e . D e e a q u i d e m poteft ha-
tere n o r i t i a m artilla largo m o d o i n i e p t i m o f u b i e é l o ,
jn qao vegetatiua d e d a c u u r p e i principia & regulas h a .
JÜS atiis.
í)g a í t m t i o n e & alterató.
A L t e m i o eft f o r m a n a t a i n a l t é r a t e : vtpat€t per ter-

tiam fpeciem G.Et ifta ralis alteratio o f i tur ab alce forana dé
tationeexíftenteinfecundafpecieC.íxcütliuulusafon
Lsvnl,
altera-
te. Et i n ifto paflucognofeic intclleftus vias rntícíis na- t i o v e é *
turalis&moralis; I n generatione q m d e r n c o g n o í c i t v i - aiterato,
am naturalcsn ipfius motus: i n generatione autem alts-
tantur forma & m a c e f i a , N a m aiterahsiti fíío p r o p r i o
í l t e r a b i l i a l i e r a c r e s venienreSj vt mocas f u i n f i t i i , & m
f a f t o c í í c . m e d i á » e d i í H n i t i o n e medh.Alteratio vero m o -
- talis e ^ q u a n d o h o r a o rnutat fe de n o n h a b i t a in a l m m ,
fjcut deiufticiain iniuriaraJ&-deiraadpacieritiam>&de
lógica ad m e d i c i n a m , & de m i l i c i a i a g a u d i u m , & h u -
lulhiodi.
De infinítate & infinitato*
I Nfinitaseft f o r m a habens a í t a m i n f i n i t ü m ab o r í m i
finito r e m o t a j q u x a b i q ; m l i n i t a t o n e q u a q u á e í í ' e po- *-x™-Pr'
.
teft. R a t i o h u i u s e i t j q u o d i n i u b i c d o f i n i c o í u a q a i e s e í r e m't ae
-
non p o t e f t . l p í a q u i d e m infinitas haber í u o s c o r r e l a c m o s

per t e c ü d a m fpeciem G. Iplos q u i d e m haberenon pureft ^ mJl^'s
abtqucinnnua b ü n i t a c e j r a a g n i t u í l i n e &£t:cermtarej&c. ta't0'
Namalicenmplicartturcoiitradidio.videlicet quodef-
^ Í U i n í i a i t a & n o u infinita, & q u o d e í i e t i m p e d i t a & n o n
I ^ *
a5« D É C I M A PARS
imperitaquoJcftímpoffibile. Ipfainfinitaseílcaufafi,
nicatis íiu.^ t i n i t i , v t patee per ter ciam fpeciem C. infiníta-
te habente a ¿ l i o n e r a i n i n f i n i t o & i n ente finito. Pct
«juartam fpeciera C finitusfíe eft habituams depaffione,
í i c u t cfth ibituatus de nouitare. N a alias haberet vnum
h a b i t a r a i n f i n i t u m & aliara finitum.quod cftimpoíTibi-
I c . E t i n ifto paflîcognordc i n t e l k í t a s , c j u o d í i c u i f i n i .
tas babee coeffennales ccrrclat)Uos,finicntern , iínitutn
& finiré: fie & muiros radias infinitas habet fcilicet infi.
n i e n r e m , i n f i n i t u m & i n f i n i r c : a l i o q a i n naturafinitads
fe haberei i n p l u s , natura autem i n f i n i t a t i s i n tiiinus,
^ u o d eft i m p o í í i b i l c .
De dscept'me& decepto.
Heptua- T ^ E c c p t i o eft habitas pofitiuus d e c i p i e n t i s , & p r ¡ u i -
jefítn* J L y u u u s a c c c p t i . E t ideo per í t e u n d a r a l'peciem icgulx
f a r m a de C . i n t d l i g c n s caufa i n (üo i m e l l i g i b i b per receptiontra,
éln-ej/ti: ex qua habituar i n t e l l i g i b i l e r a , & per t e r t i a m fpeciem ic-
*e ( $ df- g u l í c C . Ec dccipiens'.ftin decepro,in quocaufatdecc-
ctpte. ptioncm:deccpfus autem n o n decipitur per fuam fecun-
dara fpedera rcguljf G. f c i l i c e t , i n t e r t i a decipkur & i n
quatta h í b e t h a b i t u m •decepiionis,cum q u o d e u i a t í c k
fine ad quera eft.Ecin jfto paffu cognofeit i n t e i l e d u s vn-
deoricurpeecarum & v b i p e r m a n c t i
De homre & honorafo.

k T j fir- T T O n o r e f t h a b i t u s a d i a u ' . i n h o n o r a n t c r p a í n u u s á«-
v*a de 1 1 tera i n h o n o r a t o J & ideo honorans eft i n plus quam
bmare & h o n o r a t u s , eo q u o d m lecunda ípecie regulas C. caufac
hmorato. habitara h o n o r i s : & i n t e n i a eft honorans , & i n quarta
habet h i h i t u m h o n o r i s : & h o n o r a t u s r e c i p i t : & i n tenia
i c c i p i t : & i n q u a r r a ciufdem h a b e t h a b i t u m honoris. Ec
i n ífto paíTu cognofeit inteUedus, per quera m o d ú idem
k a b i t u s t f t m m u l t i s t i u i s a f l í t u a t u s . Vlrcduscognofeit
perquem modum vituperanseftmagishabkuatusdevi-
ruperatiooc q u á vituperatus E t d e tali n o t i i i a per artcm
í i « i n u c n t a , c f t v a l d c gauifusintclledtus.
D E A P P L I C A T I O N E. 357
De capacítate &me4pmtate.
C A p . i c i t o s e f t f o r m a ^ ü q u a c a p a x t a n t ñ p o t c f t c o c i n e - fs™'}'¿§
re&refpiccie, q u a n t ú p'otcftcieviemte. incapacitas capmatitm
jutécftincótrario.Capacitascjuidéconíiftitpccrecünáá t * & . m ,
Ipeciem regala C p ir q u a m e f t ü a b i i u s p o í i t i u u s evifcés eapa(tt/¿,
in tercia & quarca fpccie ciufdem reguiai Er hoc c u m dif- ^
finicionibus p r i n c i p i o r u m &fpeciebus r e g u l a r u m . I n -
capacitas 3ucera i n fecunda ipecic u o n c í t caufata: h a b i -
tusnamque priuatiuus eft & reraotus ab o m n i beneficio
principiorum & regularum. V e r u n t a m e n incapacitas v i -
cina eft difíí n i t i o n i c ó t r a r i e t a t i s & m i n o r u a t i s . E t i n i ñ o
paíTu cogaoicicincclieftuSjquid eft caufa r u d i t a t i s i n t e l -
k í l u s & crudelitatis &impietatis voluniaiis.
Ve exifimtia & agentia.
E Xiftentiaeftforma,cum qua exiftens exiftit hoc q u o d i x x h y

eft: Sfagetia eft f o r m a m o u e n s e x i f t e n t c i T i a d t e m i i - f ¿ r m a ¿ e
« a m a d q u e m ; & l i o c patetpcr fecundam fpeciemregu extjletitc
laeC Scper regulara E & per d i f f i n i t i o n c m b o n i t a t i s & ^1 agen*
poceftatis& m e d i i . Ec fiaddantur diffinitiones magisfe- t í a
quicur d e n e c e í T u a r c q u o d c x i f t e n t i a ü t tanca quantaeft
agencia. E t i n i ñ o p a í T u c o g n o f c i t i n t e l l e d u s q u o d D e u s
tantum eftagens per fecundam fpeciem regnlae C.quan-
tum p e r p r i m a m fpecicra regula: E . & e f t e x i f i c n s d e q u i -
btis feilicet exiftenria & agentia n o t i t i a haberi poteft i a
primo fubiedo i n c a p i t u l o , i n quo Dcus diffinitur.
Be comprehenfime & apprehtnfme,
C Omprehenfio eft í i m i l i t u d o i n f i n i t a t i s , & ideo a i x x i j í j .

gen? c o m p r t l v e n í i o n e c o m p r e h e n d i t , eciaui cú ap forma ¿ e
p r e l i e n f i o n e a p p r e h é d i i j c d c o i n p i e h f n d i c racionegra compre-
t i s infinitatis: íed h i e m i r a t u r i n t e l l e ¿ l u s , q u 2 eft caufa ¿f^//^
rí-á ' I r 1 • n 1 r 1
tone
quare agenscum c ó p r e h e n f i o n e o b i e d a t a p p t c h e n f u m ,
íed recordatur h o m i n e m guftantern g u t t a m v i i i i , c o m - ¡ ¡ ^ ( ¡ Q ^
prcli-rndendo fuam q u a l i t a t é i n gutturc.cura quaappre-
hendicqu ilitatc vini dohi:ficut i n t e U e < á u s q u i c u m fen-
fu a p p reh e n á i t c ífen t i a m fe nfat i : fe d n o n c o m p c eh en d i t
eflcuuá feafatidenudata afenfu. Ec i n ifto p a f l u c o g o o -
t i
D E C I M A V ARS
•.ntelkdus per quem ftiodú cíl: conipichcdcns

prdiendens & pccdvícuiíum f p c d e m rcgulíe E.pcr prim»
fpeciem regulse C . c o m p r e l i c f t i ü i diffiniendo, & p e r í e .
cundam a p p r e h e n d i t ; q u o d f e i p í ü m n o n potcftcomprc-
h e n d e r e , eo q u o d appiehcndcns eft, & per primam fpc-
ciem C . c o m p r c h é d e n s . A d h u c i n teniafpccieC.eftcora-
prehendeos: k á i n quar raí pede ciufdetn s e g u í s eft ha-
l?ituatusdecomprebenüpnc&apprebcnfipac.Etiî,ft^
pafiueftuuellcdtus vaidc alcus & fubtilis.
De mmntkm & vinumto.

Lixv.fer- T n u e n t i o eft f o r m a , c a m q u a i n t e l l e d u s inuenit inuen-
r/ia dem- I t u m ^ v í p e r f e c u n d a m fpeciem rcgulíe C . í i g n a r u r , q u o ( l
tíenttone i n u c n í c n s i n f u o i n u c n t o p r o p r i o , i n u e n i t inucnta pere-
0 tnUe- g í i n a : f i c u t i n t e l l e d m s i n f u o p i o p i i o m t e ü i g i b i h í p e c i e s
euenieiues f a c i t i n t e l l i g i b i l c s : & i n tertiafpecieeft caufa
i n i i e n t i in inueuiendo : i n quarra autcm rpecieinuentus
cftíuüs babicus Ec inifto paflucognofcirintelleduspeE
q u e m m o d u m facit fcientiara, & q u o d eft íiium fubie-
d ú . v i d e l i c c t ars iftaô quia c u m principirs ^c rcgutis i^-
ucnic i n u c m a a i .
Dt' fimiUtud'me & afítmlato.

Exxv}. ^ J m i l i t u d p eftforma}cú q u a a í f i m i l a a s a f f i r n i l a t ííium
forma, de O a ñ i m i l a t u m : i p í a q u i d e m í i m i i i t u d o o r n u r perpvind-
Jivttlitu- p i a ^ c u r p e r bonicatera,eo q u o d qutjubcc rano eft bona:
diñe & &'alia í i r m l i t u d o p e r í e c u n d a r n í p e d e m regula-C.ficut
ajjttr.iU- affimilans q u i aíTimilat fibiaílimilatuni videlicet k o m a
W- pare; a í l i r a i l a t í i b i f i l i u m i n rpeciehumana,&ponir,ruam
í l m i h í u d i n c m in filiqper figuram a u t c o l o r e m , s u t h u -
iufmodi. Ainpliiis b o n i t a s , m a g n i t u d o ^ c r u n t r s m i l e i
per corrclatruos: nana ficur bonitas, haber fiaos correlati-
uos proprios: fie Semagnitrido haber. I r e m bonitas, &c.
haber fijos c o r r e í a t i i i o s íimiles eíTentialiterinErn adinui-
cem í u n t vna bonitas, & f i c de ahis fimilitudinibusfupe-
l i o r i b u s p r i m i t i u i s S i c a u í a t i m s , a quibusdefcenduntfi-
i n i l i t u d i n e s inferiores,fcnfibiles & i m a g i n a b i l e s : ficut
p l u r e s h í T m i n e s q u i f u n r fimilcs i n fpecic, Scin moribus^
^ p h i r a l u m i a a n a i n luce & h u i u f m o d i .
DE A P P L I C A T I O N E. m
De antecedente & conjequente,
A . r•
Nteccdens eft forma caufans confequentem. C o a - _
f e q u e n s a u t e m e f t f u b i e d u m . c u m q u o anteccdens „
i •i- r A-
euiefeu:antecedcns quide conliítit per principia & r c g u - '
• • • o
'',
forma as
lashiuusaxás:&conrequensqujdéonturcxipíís. Nam ,
r \ • o • y r • J dente 63
£ aêsaû c u m b o n i c a t e & n i a g n u u d i n e . l e q u u u r q u o d . _ >í.
luus accus a i bonus & m a g n a s , & per conlequens q u o a *A
fit políificatufs. E t íi bonitas cft magna per m a g n i t u d i n é , t e '
inde í c q u i t u r q u o d m a g n i t u d o íit bou a per b o n i t a t e m .
Adhuc íi m a g n i t u d o ett i n f i n i t a d u r a t i o per seternita-
reiUj fequitur q u o d ^ t e r n i t a s u t i n f i n i t a iinmenfitas per
m a g n i m d i n é : & fi poieftas eft i n f i n i t a d u r a t i o p e r x t e r -
nuarem, í c q u i t u r q u o d aeternitas íit i n i i n i t a poílifica-
no per poreftatem,& fie de aliis. Vltetius-per í e c u n d a n v
fpeciem regulse C. eftantecedens a d t e r r i a m fpeciem re-
gulas C. & eft antecedens ad quartara fpeciem regu-
í o C íicut bonitas c u m í u o b o n i f i c a t i u o , b o n i f i c a b i l i
& bonificare eft habitas confecutus i n horniuc. E t íi h o -
mo habituacur d e b o n i r a t e , í c q u i t u r q u o d h a b e a t m e r i -
tum per fuam b o m t a t e m . E t fie de ahisantecedentibus
& confequentibus: ficut fi h o m o eft > í c q u i t u r q u o d a n i -
nialeft:&fiduae praemilla; funt, fequitur q u o d concluíio,,
fie i n natura.
N Depotenttd obieño & afta.
P
i n
O t e n t i a e f t i r - r m a c u m qua intelleclus a t t i n g i t o b - T
i e i l u m . O b i e c l u m autem e f t f u b i e d u m i n q u o i n t c l - /
. i . . formu de
^
iectus q u i e i c u : ied a Chis efteonnexio p o t e n t i í e & obic- b o t t n t í a

¿li.Et orones tres confiftunt per fecundara fpeciem C.fic- \ . L : „ . H ~ J l
, . . , . . r. .. , r. _ . A o a tea o &
ut i n c o r r e l a t í u i s b o m t a n s , m quibus b o m n e a n a u s e í t
potentia fiue f o r m a . N a m a f t i u a s eft b o n i f i c a t i u u s , &
obiectum paífiuus quidera eft: bonificare a u t e m eft a-
¿ l u s e g r e d i c n s a b a m b o b u s . E t i n ifto paílu c o g n o f e i t i n -
t e l l e í t u s quodfalfiuri aíTerut dicctcs,quod o b i e f t ú m o -
u e t p o t c n t i á : & veruin alierunt diecntes q u o d p o t e n t i *
mouet fead o b i e d ü c u m ipfo o b i c d o , i n t c r t i a f p e c i e C .
Potentia eft a d i u a & o b i e c l n m eft i n eodem paffu: i n
quartaaurcm f p e c i c p o t e n t i a h a b e t a d i o n e m : i n eadem
iêciejcbieclura habet p a í f i o n e m . E t i n ifto paflu cogno.»
2 '4
i fio D E C I M A P A R I
i c r i n t e l l e d u s , q u o d i n o t i u u s n a t u r a l i t c t n o n aprjcnt
c¡Te i m m o b i l i s , n c q u e econuerro.Ec i n ifto paffu cogno-
k i t i n t e l i e é í u s quis t f t capax a d i c c i p i e n d ú magnamde^.
claratipnein p h ü o f o p h i í e .
De generatione & corruptione,

L'ráxfor- / ^ Eneratio i n c r e a t i s e í l f o r m a , c u m quaagenscaufat
de ge- V T n o u a s í b r m a s . S e d c o r r u p t i o eft forraajCum quapri-
neratto- formas antiquas. Et pi iuatio e ñ forma exiftens in me-
ne&cor. d i o e a t ü . E t i n ifto paffd c o g n o í c i t i n t c l l e d u s p e r qncra
rtipnone. m o d u m iñse tres f o r m a cóíiítúc i n f u b i c A p i n quo funt:
& êneratiuus & priuatiuus funt vna f o r m a : & e a d é p o -
t e í i t i a q u a e generar formas nonas pofuiue: & corrunipit
formas antiquas p r i u a t i n e c u m v n o & codem a t t u c o n -
í b n u o j d c generare & c o r r u m p e r e , generabile & cotru-
pcibile n o n funt i p f e : n a m d i u c r í b s fines h a b e m a d i n u i -
ccin. Nano gencrabile cfl circa efle; c o r r u p n b i l e a m é a r -
c a n o cíTe: q u a m a i s í i u t a b v n o & c o d c m agente & i n eo-
d e m f u b i e d o r í i c u t i g n i s q u i e f t agens^ & a b v n a q u i d e m
cslidir.ue & cadem h a b e t ' d i u e i f o s a í l u S j V t apparec in de-
í i c c a n d o t c g u l a m , & i n diflolncndo, & i n moiiiendocc-
. l á . GeneratiO i n tertiafpecicC. eft a<5liua. C o r r u p t i o au-
t e m in cadem eft pallsuacumeodcm m e t u naturali. fta-
t i o CLIÍUS eft: q u o d p c r q u a t t a m fpeciem í u b i c f t u m ha-
bet a d i o n e r a pergenerationem, & p a í r i o n e m , per cor-
n i p t i o n é j i p í b f u b i e í t o h a b i t u a t o d e h a b i t u priuatiuo &
p o f i t i u o E t i n i f t o pafl'u cognofeit i n t e l i e é í u s g q u é m o -
d u m g e n e r a t i o , c o r r u p t i o & p r i u a t i o funt principia na-
turalia i n elementatis, D i x i m u s d e I x x x . f o r m i s q u x funt
principia expheatr. huius artis.quibus p o í í u n t applicaii
p r i n c i p i a i m p l i c i t a : f i c u t q u i c q u i d dicatur degeneratio-
n e . c o r r u p t i o n e & p r i u a t i o n e , applicetur capitulo gene-
l a t i o r m , c o r r u p t i o n i s & priuationis,tali m o d o quod ea
q u x d i é t a f u n t i n ipfo capitulo n o n fintlaefa : n a m per fe
funt n o t a 5 m o d o autem i n t e n d i m u s applicare hanc ar-
te g e n é r a l e ad artes particulares, vt dcclarctur perquem
m o d u m h x c a r s cftgcneralis adomnes alias a r t e s - & v t
fci?nteshancartem alias artes facihuspoíTint'addifcere
fe habere: & p r i m o de T h e o l o g t a dicemus.
DE A P P L I C A T I O N K. J«I
De theologu,
T HeologiaeftfcienciaincjualoquiturdeDco.Etid- .
circo p n m u m f u b i e d u m per B. defignatura e f t l o - t,aL' 0**
ÍUS in q u o locjuicur de D c o a r u í i c i a l i c e r : eo q u i a ipfc m * . ^
difeuaicur per p r i n c i p i a & regalas j & ideo v o l e n t c s l o - 0 0^''*h
quide Deo n a u i r a l i t c r líue artificialicer, recurrane a d
pracdidlum í u b i e ó t u m : & d i c a n t d e D e o caquae i n u e n i -
unturinipfo. Siautcm volueiihtmultiplicareverbaqiue
funt i n i p f o , applicem ea ad verba e x p l i c a u quae íiint i í |
prarlibaio í u h i e d o , tali m o d o q u o d verba explicara rc-
mancanciihrfa: dicendofic. V r r u m Deus poífit n o n cíTe.
Errecunarur ad illa q u x de ipfo d i c u n t u r p e í B . C . & c . EE
íiquarratur, quare Deus n o n pofíec n o n efle, recurracur
ad regulara i n qua quaeritur, quare Deus eft: & fi quaera-
tur, verum Deu? poíTu eíTe raalus: aut v t r u m fmr piares
á i i : recurrstur ad locura i n q u o d i c i t u r , q u o d bonitas eft
r a t i o q u o d p r o d u c a t b o n u i n i n f i n i t u m & aecenuira & et-
iam ad i l l u m locura i n q u o Deus di ffinitur. I t e m fi quae -
ratur, quae lex eft vera, aut lex c h r i ü i a n o r u r n , autiudaeo-
rum,aut f a r r a c e n o t u m : recurratur ad í u b i c c h i m , i n q u o
de Deo l o q u i t u r , 5 i refpiciatur i n eo quo lex implicara e ñ j
& íi prqdicator de D e o v u l t prxdicarCjCxcrahat m a t é r i a m
ícrrnonis de i l l o fubiedio q u o d eft via perdicioni m a g n a
& valdc diftafa m a t e r i a ; & fie de aliis. E t i n ifto paffu co-
gnofeit i n t e l l c í l u s per quera m o d u r a p r i m u m f u b i e d u m
e í t e i v a l d e m a g n u m o b i e d u m , de q u o m u l t ü g a u i f u s e f t .
De philofophia.
P H i l o f o p b i a e f t í u b i e d u m , i n q u o i n t e l l e d u s fe con- Ixxxj. For

trahit ad omnesartes & rcientias:&ideo philofophus madephi
pet artera iftam magnura f u b i e d u r a i i j t e l l i g e n d i habetc lofophta.
poteft. N a m i p í e p o c e f t p h i l n í b p h a r i p c r f u b i e d a d e f u b -
ftantia d e í i g n a r a per C . Ü : E . I ; . G H . I & e t i a m p e r c e n t u m
fbrmasjnam philofophus traótat n a t u r a l i t e r de angelis,
de coelo,de h o m i n e j d e imaginatmajfenfitma.vegetatiua
& elcmentatiua.í De m i r a c u l i s a u t e m n e q u á q u a m : n a m
l u p r a n a t u r a m funt j q u a p r o p t e r f i aliquis quaerat p h i l o -
í o p h i c c , recurratur ad p r x d i d a f u b i e d a j a p p l i c a n d o d c
quo quaeritur cis. T a l i a u t c m m o d o r e f p o n d c a t u r q u o d
i 5
3 ¿a. DE C I M A P ARS
i ¿ de q u o quaeritur, r e m a n e á t illaefamj tencndo de qvt®.

ftionc affixmatiuam aut n e g a i i u a m : u a m i l l a quae tra-
¿ l a n t u r i n a n t e d i d i s í u b i c d i s , clara & manifefl'a í u a t ia-
t e l l e d u i í u b t i l i i c r i n t e l l i g c n t i . Si autem i d de quo qus:-
íituííitimpUcataraÍmeperegrinumsapplicetuipraedi£lis
expiicatis: & c u m eis reipondcatur praelibaíq quaeftioni.
T a l i vero m o d o q u o d verba explicara & implicara con.
ueniant r a r i o n a b i l i r e r i n couclufione propofira: & inifta
paíFu cognofcit i n t e l í e d u s q u o d hsec ars eft mirabilcSt
vaide gciicralefubiedtara inrellediara p h i l o í o p h i .
De geewetm.
Lxxxi). E o r a c t r i a eft ars inuenta ad menfurandum lincas^
forma de V - J á n g u l o s & figuras: & q u i a rnbac arre t r a í t a t u r de
q u a n t i r a r e í i g n a t a per F. & per m é d i u m menfurationis,
q u o d d c f i g n a i u m eft p c i ipíiim F.difcurfum pcrB.C.D.E.
F . G . I . & K . ideo ipfa quantuas eft f i i b i e d u m gcoraetrise:
í i c u t m e n í u r s fupenores q u x c a u í a n r i n f e r i o r e s : naav
b o n i t a s cít vna menfura í'ecundum í ü a m r a n o n c m S í ma-
g m t u d o a í i a , & c . E t hoc fignatur per fcalas fecursdís figu-
xx & per fpecies r e g u l a r u m : & ideirco bonitas i a canco
q u a n t o e f t , m e n í u r a t bonara & m a g n a m : vt bonus & ma-
gnas producat b o n u m & magnuro. Er hoc fignincatur
i n l o c o i n q u o l o c u c i fumus d c p u n f t o , linea triangulo &
q u a d r a n g u l o , circulo & figura. A m p l i a s m e n f u r s i n c i -
piunc percorrelaciuos l e c u n d x fpccici regulae C. & deri-
u a u t u r i n t e r t i a i m i n quafunr babituatimenfuranSjmen-
l u r a t u m & menfurarc. I n quarta autem fptscie menfura-
t u s h a b e t h a b i t u m i n t j u a n t u m figuratum : íicut colóra-
las haber c o l o t e m : & hoc í i g m í i c a b i m u s per iftas duas
figuras í u b f e q u e n t e s .
Sequitur prima figura.

DE A P P L I C A T I O N E. |#|
Sappanoquodiñequadrangulus valeat 4. p a l m o s , &
¿iiüd-uar iaduas partes aquaies per lincam diainetta-
|em,Sesma pírsdtaidatur in duas, &maior país t o c e -
turA.íeeuüdaB. & terciaC. Modo quaritur, quomod©
jnteüedus i n n p i t iuueniregeomecnam? Cui reípenden-
duffl eft per dsfSuiüonein pnncipii & per regulam F, H . L
& K.&criara perfubieéla per E.F, G. fignata. nam intelle-
¿tus pervifuin attingit i a ipfa figura ncucm ángulos. A.
fioimhaheret tres:H. tres: & C . tres. Sed inteliedriis at-
tingit cura iinaginationeduodecimángulos. MamíiA,
vale:tantum quantum B. & C. tot ángulos habet perin-
t e ü e d u m cuín imaginationc quot babétB.Sf Cperíen-
fum.fed B.&C.habent f-x: crgo A.babet fex:quorum tres
lünt adu fecundum vilum: altcri vero tres funt in ooten-
tia,quos íiuellqótus cum imaginationc attingit extraíen-
funi; quia nunquam fucrunt ia fenfu, cum quibusgeo-
niectia de quantitatc exiftentiia potentiafacitfcictiam,
ipfaquantitate deduíla in fenfum per lindlitudinem 5í
per expetientiaro, talis (cien:ia rcmanet in intclleduSg
iniraaginatione extra ííínfom : coi feiencia: fecunda fpc-
cies regulaeC.eftfuum fubieftuiBj & t e í t i a ¿¿quartafunt
experientiae dids-feieatiae. Etinifto paííucognofcit in-
tellcílus per quem niodum georaerria facit ícienttara,
rideUcet cum quanticare qux eft ei in potentiajmenfutac
quantitatem quse eft ia fcnlu.Et in ifto paíía cognoícitin-
tclkftus quod faifa eft ifta propoíicio: nihil eft m intellc-
¿tu quia priusfueritiafcníu. Nam linea quee eft ia intel-
ledlu, n u n q u a m fuit infeáfd: Sjficut tres aaguü ia po-
ten na qui íunt ia A nunquam faeiunt ia fenfu. Vlteriu^
cum intelledus cum cireino n o n poííir meafurare li-
neam circularem, quomodo ipil- poteft feire quot pal-
mos babere poteft linea circularis fi exteaderetur. EE
tune intelledus afeen dit adraen fu ras fuperiores, quae
fúnt extra fenfum , de quibusiam locuti fumus. Et poft
quem modum defecadie ad menfuras quae funt in ícn-
fti, & per diffinitionem medü, & per regulam F. vide-
licet per fluxura & r e i l u x u n i , & per quaatitarem dif-
cretam & coatinuam n i en fura t circularem extra fc%
ftm, coaíideraudo quot palmos habere poteft.
Ké D E C I M A P A R I
E t p r i m o facit iftam figucam,in «jua fant tres quadrang*.
| i & v»U8 circulas, v t patet.
Seejuimrfecunda Figurá*
Suppono cjuod quadrangulus m i n o r arquipollcrct;

^ u a t u o r paimis aequalibus, & quadrangulus maior va-
l e a t í e x p a l m o s , & l i e d i c o q u o d q u i c q u u i confiftitmter
q u a t u o t & (ex, atquipollec q u i n q u é p a i m i s : Sed circulas
confiftit í n t e r quadrangulum m a i o t c m & m i n ü r c m , vt
patetad íenfumjeo q u i s c o n t e n t u s e í l p e r m a i o r e m , & U
pfe circulus concinet m i n o r e m c o n t c n t u m linearura: er-
g o patet neceífarie, q u o d c i r c u l u s í i e x t e n d e r e t u r , arqui-
p o l l c i e t q u i n q ; paimis exiftentibus inter fex & quatuov:
í i c u t i n n ú m e r o i n q u o fecunda vniras cxiftit aequaliter
inrer p r i m a v n i t a t c m & r e r t i a m . E t l i o c i d e m d i c i poieft
d e t t i b u s vnicatibus aequaliter e x i í l é t i b u s i n numero no-
nOj q u x a r q u a ü t c r c o n í i f t u n t inter tres vnitates antepo-
íitas t í poftpofitas. A m p l i u s inteUeftus facit aliam de-
i c m , videlicst p o n i t vnum quadrangulum
ni ' ••'ter -Rtcrquadrangulumraaiotera& i n i -
r •'• . •ic quadrat circulum íccúdum mcníuram
coiui cîK'-íni, N a m d circuluscontinetqua-
dran bvj. CCJU .iL. lo/.'c pateíltin emeroita-
tibas
DE A P P L I C A T I O N"!. ^
tibus c n r u m ; t a n t u m valct linca c i r c u l i , q u a n t u m linea
quadrangnli :Sed quadragulus rubeus x q u i p o l l e t q u i n -
qué pal mis, eo q u o d c o n ü f t i t i n t c r quadrangulura m i -
n o r e m & m a i o r e m sequaliter. E t hoc per e x p i r i c n c i a m
habcripotcft: íi quadiangalus rubeus c x t t n d e r c t u r cura
circinOjCrgo linca circularisarquipollciet q u i n t | u e , f i e x -
tendcreiur. I t c r u m per hanc d e r n o n ñ r a t i o n e m v i d e t u í
c u a d r á n g u l a s rubcus & circulus a s q u i p o l I e r c , í i q u a t e i
quatuor valen t i6.domos.Et í i m i l i t e r íex quater valen t í i -
uc sequipollent 14. d o r a i b u s : ergo inde feqnitur q u o 4
quinqué quater aequipollent 20. d o m i b u s . E t fie patct
quod quadrangulus rubeus &circulusexiftentes s q u a l i -
ter,intcr quadrangulum maiorem & minorera adinui-
cem aequipollét. E t i n ifto p a í T u c o g n o í c i t i n t e l l c f t u s per
q u e m m o d u m de g e o m e t r í a f a c i t k i c n t i a m , m c n ( u r a n -
do cura hoc quod eft extra fenfura, i n q u o fenfudatut ex-
p c n c n t i a : í i c u t c a r p e n r a t o r , q u i m e n l u r a t i ta m a g n a n »
arcammente f u á , quanta ipfa i n l i g n o , i n p o t c n t i a de
quo l i g a o i píe carpen t a t o r a d u , i t a m a g n a m arcam d e '
¿ucit, quatam m c n í u r a u i t i n p o t e n t i a i n p r a r d i d o l i g n ó .
De Afirommiá.
A S t r o n o m i a eftpars, c u m qua aftrologi cognofeunt t r j a ü f ,

v i r t u t e s & m o t u s quosccclum h a b e t i n i n f c r i o r i b . e f . formxM
fediue: i n arte i ñ a l o q u u u r de ccslo peí D . d e í i g n a t o . E t aflrom-
ideo íi q u x r a t u r a l i q u o d d u b i u m de CGKIO, r e c u n a t u r tftiái-
ad tertium f u b i e c t u m , & r e í p o n d e a t u r d u b i o fecundum
quodexplicaturinfubicftocoeli: taliaurem m o d o q u o d "
iioc,quod dicitur de ccslo, r e m a u t a t illajfum,¥t íi quiera -
t u r , n r u m í i t a ü u d c c e l u m nifi ccelum huius raundi?'Et
r e í p o n d e a t u r negatiue per d i í f i n i t i o n c m concordantiae.
N a m fi aliud cll'ct coclutn, i a m a m b o c ó u e n i r e n t i n c o r -
poícitatc&figuraabfqjfubieílocommuni ambobus,&
implicarent c o n t r a d i d i o n e m ; q u o d eft i m p o í T i b i l c S p e -
ciesenim n o n p o í í u n t elle abfque g e n e r e , ñ e q u e d i í i a n -
« a & propinquitas e o r u m efle p o í l u n t , v i apparec.
ÍDECIMA P ARS
Sequitur tertiafigura.
Per iftas ditas figuras,quarum vna vocatur A.ah'avocai*

turB.quae q u i d e m diftant per partes f u p e n ü í e s & inferio-
res, & n o n perpartes mediocres; ve parce per tres litícasf
N a m á n x Tune long3e,& vna breuis cft. Et efíet daré quod
Vacuitas effet fubiedhun l i n c a r u m l o n g a r a a i &, liae^ brei
u i s : & fiedarentur diftanria & p r o p i n q n i t a s i n fubiedtí
• a c u o , q u o d eft i r o p o í í i b i l e . E t i n i f t o p a i l a cognofeitin-
• t e l l c é l u s , q u o d a l i a d c o e l u m ñ e i l a t u m n o n eit c a p e a d
cflcndurn,vc n o n í e q u a t u r p r a e d i £ l u m i n c o n u e n i e n s , n e -
qnc d i í H n i t i o concordantiae deftruatur : tamen dico
q u o d poffibüe e f t í é c u n d u m c o e i u m elle, eo q u o d potc-
ftasDei eft i n f i n i t a , 8ífi e í í e t , diftannae quidem S í p r o -
•pinquitates eíTent i n potentia & i n d i f p o í i t i o n e : ícd ex-
tra ccelos n o n eflsnt a d u , deficiente l u b i e c t o , ícil.loco
exiftence Í n t e r CCEIOS vncuuate. S e d h i c t n i r a t a r iotelie-
¿kas, quaeeft cauía cum í b l n o n fit calidas, q u x eft ratio,
q u a r e c a k f a c i t aerem. S e d c o n f í d e r a t q u o d fol íiccauíat
calorem per fuam p r x l c n n a m : ficut tenebras per í'uam
abfenuara, vt diss & noeles cíi'epolTint.
'f) E A'PPLIC A T I O N E . tf?
De arithmeticá»
Rithmeticaeft ars inuenta ad n u m c r a n d u m multas LxxxHiJ,

vnicates.Principiaarithmeticaefuntprincipiahuius Form^dé
artis.Nara principia p r i t n i u u a m q u a n t ü í u n t p r i m i t i u a , *r*thmt*
funtnumeralia. Sicut bonitas quae eft v n u m p r i n c i p i u i n t:c*'
ingenere,&raagnitudd aliud, & c . E t q u i a principiafuns
mixta ad i n u i c c m : i d e o c o m p o n u n t n u m e r u m nuraera-
tumhabentcm duas l'pecics, videlicet n u m e r u m parera,
ficut d ú o p r i n c i p i a : & iraparem íicut t r i a , aut q u i n q u é
principia, &c. E t i n iítis q u i d e m duabus í p e c i e b u s o m -
nis numerus numeratur. Sunt alia principia n u m e r i
per corrdatiuos fccundueípecici regula: C . c o n í i d c r a t o s :
íicut i n c t í c n t i a b o n i t a t i s , i n qua vnus conelatiuus cft b o -
-nificans, altcr bonifica t u s , & aiter bonificare. E t i n iílis
tribus,numerus períicitur quo ad eíTentiam b o n i t a t i s .
Bonitas i n namCÍO iignificat primara vniratera , & b o n i -
í c a t u s f e c u n d a m o n a m a pxunavnitare: Bonificare au-
tcm terciam ortam-a prsediebs. E t quia ifia; tres vnitates
funt per n u m e r u m parem & i m p a r e m : ideo m u l t i p l i c a -
tur numerus per patcm & iropatera. Sicut ter t r i a í u n t
vnitates;&per c o m p o f u i o n e m n u m e r i p a r i s & i r o p í u
ris inuenitur q u i n t a vnitas. N a m d ú o & tres funt q u i n -
qué vnitates: E t lie de aiiis. E t i n i i t o p a í m c o g n o í c i t in-,
telletlus per quera m o d u m aritbmcticus c o m p o u i t &
ttmltipiicattiumerum. A m p l i u s vt aritbrocTicus m u l t i -
plicare poíTic n u m e r u m per tertiam í p e c i e m C i n figuris-:
Ticut X . r n i t a t e s i n i f t a l i t e r a X . qua: litera fignificatX. v
nitates, & f i c vfque C . & v l q i a d M . & fiode alus. E t i n i í l o ,
f a f l u c o g n o f c i t i n t e l l e d u S j q u o d a r i t h m e t i c á eft deriuaca
a g e o m e t r í a . Sicut e n i m p e r f i g u r a m , qua? eft i n capitulo
g c o m c t r i ^ l m e a eircularis menfuratur á gcometra cura
tribus quadi angulis : fie a r i t h m e t i c u s c u m iftis literis vi»
áelicst X . C . D , & M.menfurat mille.Ec o m n i a illa fignr-n-
tur i n regula m o d a l i t a t i s , &c. I n fecunda fpecie regula: G ,
•íiumetus habet figurara. ] n quatta fpecie regulas C i n
ûibus iiguris i n t c l l e f t u s cura feafu & i m a g i n a t i o n s
^8 D E C I M A P A R S
attingit multas v n i t a t c s : ficiu i n t c l l c d u s g e o m e t r i s j O ü i
attingit cum feafuhoc quod eft extra f c n í u m , ve in figujjj
A.&B.dicituc.
t)emuJíC4.
txxxv. "V /ÍVfica eft ars inuenta ad o r d i n a n d u m multas voces
f o r m a d t I V j L c o n c o r d a n t e s i n v u o c a n t u ; licúe m u l t a principia
mujica. ad vnum finem: & ifta d i í l i n i t i o í i g n a t u r per d i ñ i n m o -
liem concordan t i a e j & p r i n c i p ü d i i S n j t i o n e m . I t c r u m re-
cepta e f t p e r r c l a t i o n e m ad correiatiuos muíicsc : ficutc-
u i m carpentator concepit l i g u r a m arcaein íua mente,
& i p f e cara deducir de p o c é t i a m aftura. Sicquidem mu-
ficus concipit voccm o r d i n a r a m i n m e n t e : ¿ i p f a m dc-
d u c i t i n t e n i a m f p e c i e m r e g u l í e C. in q u a m u ü c a e ñ h a -
bituscumquomuficus eftprafticus. Muficus e f t p r a d i .
cus per í c x g r a d u s afcendendo&defccndcn !o, lie dicen,
d o : vt, re, m i , f a > í b l , la. Sed h i c m i r a t a r i n t e U e d u s 3 c ¡ u a .
re funt f?x gradus, & n o n plurcs ñ e q u e pauciores. Sed rc-
cordatur c a p i t u l u m r e d i t u d i n u m fupra t r a t b t u r n . Ec in
ifto paffii cognofeit intelledus, per quem raedura debet
fe iuuare cura cen t u m f o r m i s í u p e r i u s tradla tis applican-
doillis dubia quaefita. S e d a d h u c m i r a t u r inrcilcdos dé
q u i n q u é vocibus quare í u n t q u i n q u é ., & n o n piares, nec
pauciores. Sedrecordatur 4. í p h e r a s eleraentoram, &
quintara e í l e n t i a m quae í u n t per t e r t i u m & í e p t i m u m
í u b i c f k u m fignatae. E t q u o d ipíasconfiftunt i n raotu,&
quod motus generar f o n u m , & m u í i c u s a fono extrahit
vocera.Inde cognofeit incelleólus q u o d orduiata vox pti-
mitiua eft per q u i n q u é voces í i m p l j c e s , ex quibus deri-
u a n t u r l i t e r a e c o n f o n a n t e s f i u e c o m p o í i t a e . E t í i c cogno-
ícir, quare funt q u i n q u é vocales, & n o n plurcs neq; pau-
ciores. Iterura m i r a t u r i n t e l l e ¿ t u s , quare litera £ , eftroa-
gis c o r n p o n i b i l i s j c u m a l i i s licerismaiphabeto quam A.
& A . q u a i - n V . & quare 1. & O - n o n c a u í a n t c o n f o n a n t e s , '
ficutfaciunt A . & V. Sed recordatur t n a n g u l u m c o m p o -
í t u m ex m a i o n t a t e , & m i n o r i t a t e , quera intranc literse
Vocales. N a m E . h a b e t p l u s d e raatenaquamA. E.qui-
d e m c a u f a t B . C D . F . G L M . N . P . & . S . T . & X . inalphabe-
t© aBtcm A. caufat H . K, A quidem maior eft quam V. co
DE A P P L I C A T I O N E. tff
qtiodcaufat duas literas confonances fupradi&as: fedV.
caufat Q j i a i u u m . Ec lícut maioricas & minoritas func
in vocalibus, & per confcejuens áquaittas efl in O . & L
nullam enira coníbuantem caufant. iiuclkctus iic coníi-
derans E- raaiorein quam A. racione materia;, cogno-
ícic quod E . conuenit cum mora terrae: A. autem cum
moiaaquae. Raxio huius c ñ , quod térra habec plus d é
materia quam aqua. Sed V. conuenit cum motu asris,
quod liabctminus de materia quam aqua: O.autcm con-
üeuit cum motucceli, quod liguraturin orepervocé ad
fimilitadincm figuran circuiaris. Sed í.conuenic cum igne
ratioae gtaciiitacis & acuitatis, ex eo quod haber muius
de materia.
Derhitorkd.
R H e t o r í c a eftarsinuenta}cum quarhetoricuscolorat Exxxvf.

&ornac fuá verba. E t quod arsiftacft generaiist i d - F o r m a d é
circo rhetorico eft genérale fubiedum ad ordinandum rheíort~
fuá verba, videlicet vt cuta dicitür: Bonitas eft magna: e^
& bonitas eft aererna» & iam ornaturplus quando c o n -
iungaiuur, dieendo fie; Bonitas eftrnagna ¿c xterna. E t
ideo rhetoricus ornat fuá verba quádo colorar pulchrum
fubiedum cum pulchro prxdicato. Sieut predican in fi-
gura A. omniaprincipia de vno & codem íübicdo. Eft a-
Ims modus ornan di íiue coiorandí,videÍicct ornare prin-
cipium cum fuis corrclatiuis. Sicat ornare bonitatent
cum bonificante, bonificato & bonificare. Adhuc orna-
re queralibet relatiuum cum al lis relatiuis dieendo fíe:
bouus,magnus & arternus producic boniíícatum , m a -
gnificatum & aeternatum. Amplias eft alius modus or-
nandi, videlicet ornare principium cum fuá dilHnidone,
& cura diHimtionibus aiiorum principiorum, vt cum d i -
citur:bonitas bona,magna & aeternaeft,tatio bono quod
producat b o n u m , magnum&xtcrnum. Sicut logicus
ínuenitnaturales coniundiones inter fubictícm &prae-
dicatum, vt vera Conclufio íit i n íyUogiímo. S i c r h e t d d -
<us inquirit naturales coniundiones intcifabicdum &
prsdicatum, ve pukhram íabiedum poílit ocnari a í a o
^ffcnciali praedicaco, dieendo fie: Domiiia regina babee
Aa
J7P D E C I M A P ARS
p u l c h r a m f a c i c m , pulchtos capillos, pulchras manus, je
h u i u f m o d i . E t t a d h u c a l i u s modos ornandi fabieftú per
accidcnSjVt cura d i c i t u r i D o m i u a r e g i n a h a b c t p u l e b u m
c o r o n a r a , & loquitur pulchra v e r b a l domina regina cft
b o n a , 8¿ hoc pacer per reginam G. I t c r u m rbcroncus or-
nar cura voce íignificariua,vccura dicirunaprilis &maius
q u i f u n r pulchriora vocabiila,quani q u á d o diciruijofto-
ber &aoucrabcr,co quiafignant floi es,^ i:'olia,& auiura
c a n t u m , & rcnouarionem rempoiis, & rerum generabi-
l i u m : O d o b e r autem & nouember n e q u á q u a m . H o c i -
dcmporeftdici dcfontibuSjfluminibuSjriuuliSjprariSjar-
boribus,vmbns & h a i u í m o d u q u a s f a n r pulchra vocabula
fecundum fenfun-. & imaginationem, ¿hoeparerperre-
g n l a m E.Rheroricus íicut laudar amicum fuum cum pul-
chris verbis applicarisad fine ra bonum; fie viruperar &
fpernit i n i m i c u m cura pulchris verbis & remotis & de-
u i a r i s á fuofinCjVceum dicituncl ignoto i n h o n e ñ o . S i e g o
füiflcm religíofus jhabuiíTern pulchra honefta verba ,&
hoc pater per diflinirioncra finis concoidanriq & conrra-
rieraris. Adhuc rhetoricus ornar fuá verba fecundum of-
ficiura gcnciumjvrquando homo loquirurde fciemia/lc ;
largitarc)&caftirate,&huiufmodi. Eciimilucrinmilicia ,
cft i h c r o r i c a ; quando d i c i r u r : h o m o loquicur de auda* j
cia^de probirate & nobiliratc, de equo, de cníe,&c. Er de
arte mercarurx loqui de argenro, de auro , de mercibus
preciofis, & huiufmodi. E t i n agricultura loqui de cara-
pojfetro,hoitOj& plantis&animalibus. Nam ficutmcr-
catori eft pulchrum vccabulura loqui de auro,&c. fie cft
pulchmm vocabulum ruüico l o q u i de campo aut ferro,
&huiulmodi. Adhuc rhetoricus ornar cum tribus gra-
dibus, videlicet pofitiuo, comparariuo & fuperlatiuo.
Sed ornar plus cum comparatiuo, quamcura pofitiuo;
& plus cum fuperlatiuo,quara cum comparariuo, vteum
dicirur: rofa cft pulchra, fed plus ornar cum dicit: roía cft
pulchrior flos quara viola. E t i a m plus quando dicirur:
rofa eft pulcherrima omniura florura. E t hoc patet pet
diffiuitioncm maioritat¡s& minoritatis. I t e m ihctori-
cus o r n a t , quádo colorar pulchrum fubiedum cum pul-
ehto a d i t d i u o , aug dcotnat p u l c h r u m fubiciftum cum
pulebe»
DÉ A P P L I C A T I O N S . m
i r o a d i e d i u o j v t c u m dieiturrreginaeft b o n a r r c g i -
a a c ñ i n h o n e f t a . N a m inlioncfta pulchiius v o c a b u l u m
cft a uam malicia. Rhctoricus c u m pulchra f o r m a c o l o -
rar m a t c r i a m , & cura pulchra materia colorar f o r m a r a ,
yt cum d i c i r u r : Corpus humanura haber animara ra r i o -
nalera, & anima rarionaiis haber corpas benc difpoíí-*
turnad agendura bonura cum vigore, & h u i u f m o d i . Ec
hoc eft manifcftura per í c a l a m p r m c i p ü & f u * d i f f i n i -
tionis. Amplias rhetoricus ornar m é d i u m cum p u k h r o
principio, & ornar í i n e m cum pulchro m e d i o : í i c u t m á -
inote in q u o amans bonus amar de fuá b o n u a t e b o n u a i
amare, & amatas cft ornaras & colorarías de fuo amare?
ficut bonus q u i eft habituarus de b o n o habitu.Ec hoc pa-
ter per d i f l i u i t i o n e m p r i n c i p i i , m e d i i & finis. Vicerius
thetoricus plus p o t c í l ornare fuá verba cura principiis
fubñaatialibus & n e c e í f a r i i s , q u a m cum accidemalibus
í u c conringenribus,fic i n f a d i s : q u o d plus eft exiften-
tiaquam apparentia. Ra tío huius cft; quia p t i n c i p i u t n
neceífarium plus quiefeit i n fine,quam a c c i d é n t a l e íiue
contingens. E t h o c pater per t n a n g u l u m maioricaris fié
minoritatis j & per d i í í i n i r i o n c m p r i n c i p i i & finis; A m -
plias rhetoricus ornar fuá verba declarando per p o í l i b i -
lc Scimpofiibile: & per facile & difficile: & per vnlc & i i i -
utile: ¿ipec frequentius & rarius , & h u i u f m o d i : & h o ( i
parcr per regulara B. C. D . & c . Adhue i heroncus ornac
fuayerba c u m prouerbiis pulchris applicarisad p r o p o í l -
tum j vr patct i n rherorica noua q u a m fecimus.
t>s lógica,
L Ogica eft ars, c u m qua logicus i n u e n i t n a t u r a l e m t x i i i i j .

c o n i u n f t i o n e m i n t e r f u b i e c t u m & praedicatum, quse F o r m a d é
eftmedium c u m q u o ncccíTarias c o n c i u í i o n e s feir face- ¿ogica,
íe. L ó g i c a s per d i í í m u i o n e m m e d i i i n u e n i t m é d i u m
í o n t i g u u m , & per conuenienrias exiftentes i n r e r l u b i c -
t t u m & pradicacum: & de hoc datur exemplum i n m u l -
tiplicationc quacca figura'. Adhuc logicus r r a d a r de
q u i n q u é pracdicabiiibus, Se de X . pra-dicamenris : te
¡ji D E C I M A P A R I
d e h o c c x c m p l u m i n t r a d a m c e n t u m formarum. Itcia
l ó g i c a s t r a í l a t de f y l l o g i f m o ; & de figurisJ& de fallaciis
Si de ó m n i b u s iftis i a m llipcnus excmpliticatum cft in
i m i l t i p l i c a t i o n e q u a r r x figura:. Ecideo fi delogica aíi-
cjuod d u b i u m o r i t u r íiue quaeftio peregrina,reducatur
adcaquas dicuntur de l ó g i c a , tenendo de qiKcñione af-
f i n n a c i o n e m v c l n c g a t i o n e m rali modo,quodcaqua-ili-
c u n t u r de l ó g i c a i n h a c arte,remancant iü^la.Adhuclo"
gicus facit p r x d i c a t u m fuperiorisde inferior!; (icur ani-
m a l de h o m i n e p r a : d i c a t u r , S ¿ c o r p u s d e a n i m a l i , & f u b -
í l a n n a d e c o r p o r e , I t e m p o n i c m u l t i p l i c i t a r c m generis,
p o n i t genusgeneralifllmum , vt fubflantia & genusfub-
a ! c e i n u m , v t c o r p u s a n i m a l . E t f i m i l i t e r fpeciei muld-
p l i c i t a t c m ponir. N a m p o n i t fpecies í u b a h e r n s s d i c u t
funt o m n i a i l l a q u x kinc í n t e r fubftantiam &Jbommera
i n re£l:a linea. H o m o autem eft fpecies Ipecialiílinia:
f a b i p f a c n i m n i h i l e f t j & o m n i a í u n t p e r triangulum rna-
í o j i t a t i s , m i n o r i t a t i s , Scaequalitatis, & per triangulum
p r i n c i p i i m e d i i & f i n i s : íicut bonitas qiureftprincipiuru
g e n e r a l i í l i m u m , quanclo n o n c o n t r a h i t u t i quando au-
t e a i c o n t r a h i t u r i n m e d i o , eft genus íiue principium íub-
s l t c r n u m , fie dicendo : bonitas eft magna. Nara intet
g e n e r a l i í l i m u m & fpccialiffimum c o n f i f t i t : fedquando
c o n t r a h i t u r ad fpeciem í p e c i a h í í i m a m íiue ad indiui-
d u u m r e f p e d u í i a i s j tunc remporis eft p r i n c i p i u m ícecia-
l i f t i m u m , v t e u m d i c i t u r , b o n i t : t s h o m i n i s íiue Petrieft
magna, logicus t r a d a t de diíFciencia d i l í c r c t u i a n d o , &
d e c o n c o r d a n t i a c o n c o r d a n d o , & de contrarictatecon-
t r a r i a n d o : viulc intelieAu'» cognofeitper q u e m m o d u m
l ó g i c a eft applicabilis íiue applicanda ad figaram A. &; T .
, & etiara cognofeit per q u e m m o d u m l ó g i c a s non po-
teft ftare coram attifta huius artis: nam logicus volcns
definiere principia huius artis quae funt ftabil-a & i m -
j o u t a b n i a , confunditur petendo ab eo q u o d incédi t con-
cluderc : & i n t e l l e d a c o n c l u í i o n e concludirrit ei cura
ftabilitá te & i m m u t a b i l i t a t e p r i n c i p i o ! u m .& fpecierum,
r é g u l a r u r n , Scftatim nefeietquoroodo euadet. Item l o -
g'cus t r a d a t de d i í F m k i o n e confiderata per primani fpe-
fiieio rcgulae C . t a n t u m : generalis autem artifta buius
arcis
m D E C I M A PARS ?
ártis per omnes fpecies r e g u l x C. t r a í b t . Logicus trá»
âtde fecundariis i n c c n ñ o n i b u s a d i u n í t i s p r i m i s : fed
gciieralis artifta t r a í l a t de primis per fecundam fpeciem
regalas C . & p c r p r i m á m & q ú a r t a r a dc fecundariis íicuc
logicus. Et i n ifto paíTa c o g n o f c i t i n c e l l e f t a s , q u o d l ó g i -
ca eílfcientia inftabilis fme l a b i l i s : h x c autem ars genc-
ralispermanens cft&ftabilis. I t e m l o g i c u s f a c i t concia-
fioncm cum duabus príBmiífis, generalis autem artifta
huius artis c u m m i x t i o n e p r i n c i p i o r u m & r e g u l a r u m .
Adhuc logicus n o n poteft iauenire veram legera c u m lo •
îca : generalis autem artifta c u m iftaarte inuenit. N a m
illa lex eft vera q u a m p r i n c i p i a & r e g u l x huius artis
intrare p o í t u n t . A m p l i u s l ó g i c a eftars difHcilisadaddi-
fcendum: haec autem ars cft raultum facilis ratione m i -
xcionis & concatenationis p r i n c i p i o r u m & r e g u l a r u m .
Et ideó plus p o t e f í addifeeré artifta de hac arte vno m e n -
fc,quam logicus de l ó g i c a vno a n n o .
he grmmatUá.
G Ramraatica eft ars ad i n u e n i e n d u m m o d u m r e d e Lxxxvuj.

loquendi ^ e í l e q u e f c r i b e n d i per d i f í i n i t i o n e m dif- Formade
fcrcntiíE. G r a m m a r i c a d i u i d i t ü r i n n o u é m o d o s . P r i r a u s ^ z » » » * »
modus e ñ d e g i a m m a t i c a , ¿ ¿ d e n u m e r o o d o p a r t i u m ttc*.
órationis. Sccurtdus d e c a f ü . T e r t i u s de c o n i u g a t i o n e .
Q i y r t u s de deelinatione. Q ú / n t u s de genere. Sextus
de regimine. Septinius de confteudione. Oclauus de
otthographia. N o h u s de figura. G r a m m a t i c a eft ap-
plicabdisfuic applicanda h u i c a r t i . N a m íicut g r a m m a -
ticadocet m o d u m r e d e l o q u e n d i j t e d e q u e í c r i b e n d i :
lie ars iftadocecinuenire alias artes. I d c i r c o g r a m m a t i -
cara ad hanc artcm Spplicamus, vt in noftro i n t e l l e d a
mngis certa fie & clarificatá. O d o funt partes ó r a t i o -
nis , videlicct, N o r a e n , P r o n o m e n , P a r t i c i p i u m , Ver •
^"''nijConiundio^rEepoíítio^dúeibium Sclniciiedio.
.Nornen a p p l i c a b i l c e f t p n n c i p ü s huius artis, íicut b o n i -
t a t i , magnitudini, &c. N ó m i n á . c n i m funt P r o n o m e n ,
^ i i o d eitdem eft applicabilc fme a p p l i c a n d u m : nam P t o •
fcomen pîo p r o p n o d o m i n e penitur ; principia e n i n l
! Aa J
j74 D E C I M A PAR.S
huius artis n o m i n a f u n t , v t i a m d i d u m eft fuperius, %
p r o p r i e t a t e m h a b c n t , quia propria n o m i n a funtrationc
generalicatis quam habent. N a m applicaripoflantvnu
cuique facultad. Principia autcm alterius facultatis, íiuc
fcientiae n o n poíTunt applicari aliis f c i e n t i i s : n o n enim
habent proprietatem i t a generalem, quemadmodum
P r i n c i p i a huins artis habent. V e i b u m e f t applicandum
fecunda: (pecici regulas C. videlicet bonificare, magmfi.
care, & c . S i g n i f i c a n t e n i m a d u m q u e m a d m o d u m & v e r -
b u m - P a r n c i p i u m applicabile eftineadem fpecie C. vt
patet per í i g n i f i c a t i u a b o n i f i c a n t i s & bonificad ,magni-
ficantis & magnificati, & eaetera. C o n i u n d i o implicata
cft i n eadem Ipecic C. fcilicet,in bonificare. N a m bonifi.
care c o n i u n g i t bonificantem & bonificatum ad eííen-
d u m v n u m concrctum perfedum tficut c o n i u n £ l i o con.
i u n g i t diuerfas diídonfes ad eflendum vnam p c r f e é h m
o r a t i o n c m . A d h u c a d u e r b i u m i n cadem fpecieimplica-
t u r , vt c u m d i c i t u r ,bonificansbene b o n i f i c a : fuum bo-
n i f i c a t u m . N a m vnuraquodqucagens beneintenditc-
ducere de fe fuum eftedum :ergo ipfi i m p l i c a t u r aduer-
b i u m . p-aepofitio cft applicabilis ad quartam fpeciem
regula' C. vel ad regulara inftrumentalitads. N a m gram-
inaucus d c i p f a g r a m m a t i c a f a c i t inftrun-crum curnquo
r c d u c i c c a f u m a d a d u m . I n t c r i c d i o d i f f i n i t i o n i volunta-
t i s c f t a p p l i c a n d a : pervoluntatcra e n i m trifticia aut iac
ticia m á x i m e indicatur.
De cafii eft dicendum.
N o m i n a t i u u s cafus implicatur i n fecunda fpecie regu-

las C.fcilicet i n bonificante. N a m bonificans per fe cñ,
íaon defeendens ab a l i q u o alio i n q u a n t u m eft nominati-
uus; & e f t p r i n c i p i u m a l i o r u m cafuum ab eo defeenden*
t i u m . Similiter genitiaus i m p l i c a t u r i n fecunda fpecie
xegulae C. videlicet i n b o n i f í c a l o & bonificare. Bonifica-
tus e n i m & bonificare á bonificante funt defeendeutes :
ficut genitiuus á fuo n o m i n a t i u o . E t etiam ad tertiam
fpeciem regulae D . poteft applicari. N a m illa doíleífio-
M t t i í i g n a s ; ficut genitiuus. A d W datiuus insplicatat
infccvift'
DE A P P I L C A T I O N E. M
íflíecandafpecicrcgulíeC.fcilicctiQ bonificato & b o m .
ficare. N a m b o m f i c a n s d a t e i e í T c r & a m b o , f c i l i c e t b o '
niíicans & bonificatus, dant clTe ad bonificare. Adhuc
accufatiuus implicatur in eadctn regula, fcilicctin tertia
fpecie. In ipfa enira terminatur adus agentis, tanquam
in paticntc. Accufatiuus cnim cft illc cafas, in quo ter-
minatur actusagencis, tanquam in fuoagibili fmepati'
ente. Ampüus vocatiuus implicatur in quarta fpecie c -
iufdcm regula : In ipfa namque vocatiuus haber fuum
vocatura obiediuc. E t etiam i n regula B.potcft appli-
cari, vt patetbene incuenti naturam piaedidae regular.
Ablatiuus implicatur in fecunda fpecie C . fcilicct m ef-
fentia bonificantis, bonificati & bonificare. N a r a ipfa
cftprincipium & caufa iftorum ttium corrclatiuorumcf-
fentialiter & naturaliter. Coniugatio eft implicara i a
fecunda fpecie regalas C . fcilicct in eflencia & fuis corre-
latiuis; vt in bomtate & fuis corrclatiuis. Bonitas cnim.
eíi principiam Se caufa fuorum correlatiuorum abea dc-
feendentium, & fe ad inuicem difFerentíum fecundum
fuasdiuerfas pioprictates: ficut inconiugationeeft d a -
ré aliquod principium, a quo deriuentur voces multae-
diffeten tes fe ad inuicem per perfonas& t é m p o r a , & m o -
tus, &ííc dealiis. Declinatioimplicatur iniecunda fpe-
cie regulae C . nam bonificare & bonificatus defeendunt
a bonificante generando: ficut vnus cafus ab alio decli-
nando. Genus implicatur in correlatiuis fecundac fpe-
ciciregulas C . N a m i n i p í i s o m n e g e n u s i m p l i c a t u r . B o -
nificansenim fignat mafeulum genus rationc actionis:
bonificatus vero feemininum rationc p a í l i o n i s : boni-
ficare autem rationc neutralitatis in ncutrum. R é g i -
men implicatur in maiori poteftate & virtute refpedu
regentis: & etiam in minori poteftate & virtute refpc-
¿lu redi fiue regibihs. Habcnti enim maiorcm pote*
ftatem &virtutem competir regere&nonrcgi. Sed h a -
benti minorem poreftatem & virtutem competit regí
& non regere. C o m i t i quidem competit regere fuum
í m p l i c c m militem, í c n o n e c o n u e r f o . C o n f t i u d i o i m -
plicatur in triangulo principii, medii & finis rationc ór?
d ais debui. Principium enim prius cft medio &finc fc-
Aa 4
J7« D E C I M A PARS
c u n d u m v í a m naturre, & hocpatet per eius diffinitionc*

E c e t i a m m é d i u m priuseft ipío fine, v t t t i a m patet per
c i u s d i f S m t i o n e m . E t íinisclt v l t i m u s , v t p a t e t per ean-
dem r a t i o n e m . I n fineenimprincipiumcpiif.fcir :5c hoc
fie per r e d u m & d c b i t a m o i d m ' c t ü . Sic quidem ctiamia
c o n f t n i í t i o n c fuppofitum praeponitur, & a p p o l u ü poft-
ponicur,vt c u m d i c i t u r , P e t r u s c u r r i r . N o n e i i . ! n ! beheor-
dinat,qui vnltte¿lúpr^ponere3ediíicauomclomiií;Fun-
d a i n c n t u m aurem & panes poR adificarc: nam impolTi.
bilceft. O r t h o g r a p h i a i n r e g u l a m o d a l i t a c i s i m p h e a t u r .
Ipfa e n i m regula docet, q u o m o d o pars eft pars: & quo-
m o d o yna pars eft i u alia parte, ííue c o n i u n g i t u r cura alia
parte. Adhuc q u o m o d o partes funt i n t o t o , Se totum in
í u i s p a r t i b u s , & p o f t m c d u m q u o m o d o t o t u m tranfinit-
t i t extra í'e fuam í í m i l i t u d i n e m : í i c & i n orthographia
í n q u a docetur, quomodo litera e f t h o c q u o d e f t , & q u o -
modo vna l i t e r a e o n i u n g i t u r cum alia l i t e r a , & vna ora-
tio c u m alia o r a t i o n e , & v n u s accentus cum alio accentu,
8cc. Figura i m p l i c a t u r i n diffinitionc conrrarictatis, 6c
c o n c o r d a n t i x d i f f i n i t i o n i q u i d e m contrarietatis appli-
catur. Nana i n q u a n t u m f i g u r a eft v i t i u m f a f h i m contra
r c é l a m g r a m m a t i c a m , contrariatur graramatiex. Sed
q u o d ipfa figura poteft efte i n grammarica per. ahquaiu
í a t i o n c m q u a m c o n t i n e t i n fe: ideo d i f f i n i t i o n i concor-
dantiaeapplicatur. N a m illa r a t i o n e q u a m habet figura,
concordar c u m g r a m r n a t i c 3 } & e f t p o í u a i n grammatica:
tUtercnim non p o n e r e t u i i n ea.
Demoralitate.
txxKÍx, \ y f O r a l i t a ^ e f t h a b i t u s a d agendum b o n ú aut malura.

f o r m a de i D e m o n b u s t r a í t a u i r o u s i n n o n o f u b i e d o , Scideo
m o r a l i - fi quarraturdealiqua m o r a l i t a t e quac íít i n ipío fubiedo
tmte~>, explicara,recurratur a d i p í u m f u b i e d ú . fi vero fuerit ira-
plicata.recutraturad e a q u x f u n t e x p l i c a t a & i n i p í o fub-
i e d o ; lícut íi quacratur de iniuna,recurratur a d iufticiam.
E t íi q u x r a t u r de l a r g i t a t e , recurratur ad auaritiam. V -
u u m e n i m c o n r r a r i u m cognofeitur per r e l i q u u m . Q u i
4 f vna vir tute facit f u b i e d u m , & de illa praedicatur prin-
cipia
cipiahuius artis:ipfa q u i d e m virrus m u l t i p l i c a t u r & f o r -
tificatur, no quo ad e í r e n t i a m , f e d q u o a d a d u m , vecum
(iicicur:CEaritaseftbona:charicaseft t n a g n a : c i i a r i t a s e í l
durabiiiSj&c.Et íic difponit charitatetnjquod ipía fu h a -
bitusûm q u o h o m o a g a t chatitatem benCj&magiftra-
litei-5&: durabilker,&:c. Q u i auccm vult d e f i n i e r e v u i u r a , Docume-
facuu deeo fubiedum, & de i p í b p r x d i c e n t u r principia ad-
huius arcis s dicendo fie: Crudelicas eft mala: crudelitas ^ t t i a 9/-
quantum eft m a g n a , t a n t u m eft mala: quantum eft d u - t a n d a . t
iabilis,tantum eft mala &penculoGs, & c . Qui benema-
giftralicervult v t i y i r t u t e j d i f c u r r a t eam per euacuatio-
nem tertise tigurae, vt c u m dicitur: Charuás eft bona Se. r
magna. Deindcquaeratiir,quid eft chariras bona & m a -
gna, & fie de aliis quae c o n t i n e n t u r i n camera B.C. E t
p o ñ r a o d u m defeendatadeameram B . D . Ecfic de aliis:
&dicamr,bonitas charitatis de q u o duratjEt t u n c r c f p o -
deaturperiilum m o d u m per quera r e í p o n d e t u r in j i l a
camera de quaeftionibus,qu^ i n illa funtjtaii modo q u o d
non fequatur contratretas inter boc q u o d d i c i t u r in ipfa
camera, & h o c q u o d dicecur decharitatc. E t h o c idera
fuomodo poteft fieri de crudelitate. E t ideo per t a l e n i
modum chantas habebit n u t r i m e n t u m : fed crudelitas
non. B o n u m e n i m perfeeftamabile, quandocognofei-
tur cum m a g n i t u d i n e & d u r a t i o n e , p e r h o c quod fupc-
rius d i d u m eft. I n m u l t i p l i c a t i o n e quartae figurxpotcfl
moialis v t i v i r t u t i b u s contra v i t i a , d i í c u r r e n d o v i r t u t e m
fme v i t i u m p e r t a b u l a m , i n q u i r c n d o médium artifioiali-
lenficut facitlogicus feciidum fuam artem.Ec per talem
modum moralis poteft fe habituare dcvirtute:dcnudarc
fe de v i t i o : ficut de charitate & bonitate,quas funt i n c 6 -
uenicntianaturaemoraíis,eoqaodcharitasabfq'aeboni-
tatGeíTc n o n poteft. Sicut h o m o q u i fine animalitate ef-
íe non poteft.Et de tnliartificio & d o d r i n a valde gaudet
intelledlus. O m n e v i c i u m & o m n i s v i r t u s p o í í u n t i n u c -
niri perfpeciesregularura, V i t i u m fiuc virtus eftinueni-
bihsper v n u m m o d u m , q u o ad vnara í p e c i e m , & per a-
lium quo ad alterara. Sicut fenfus q u i per v n u m m o d u m
•nuemt i n p o m o c o l o r e m , & p e r a l i u m r a o d ü f a p o r e m ,
& per a l i u m grauitatem. A fimili chantas difeurfa p «
Aa s
57S D E C I M A PARS
q u a t u o r fpccicsC. i u u c n i t u r d i u c r f i m o d e . E t f i c á c c i ' u -
¿ e l i t a t e poteft dici & i n u c n i r i . Q u i vulr habere virtu-
tcSySi cuitare vitia, aut q u i vult multiplicare virtutem &
d i m i n u e r e v i t i u m , r e c u i r a t a d q u a n u t n fubieftum quud
eft de h o m i n e . E t fecundura q u o d i n u e n i t hominem,
difeurfum per principia & regulas, adiuuct fe adaequi.
r e n d u m virtutes, & ad c u i t a n d u m v i t i a i & f i adhoc i m -
p e d í tur , recurrat ad fubiefhum i m a g i n a t i o n i s , & ad fub-
ieCtam fenfus: & tune e r i t m a g i s difpofitus adaequi.
r e n d u m v i r t u t e s , & ad c u i t a n d u m vitia. Si autem o .
n i n i a i í b , , n o n fufficiantjtecurratad p r i r a u m fubiedum,
o r a n d o : & tune videat per quem m o d u m Deus eft dif.
curfus per principia & regulas, habituando fedefpe. Et
iftudeftvltiraum remedium. Etfiattingitfinéjbcnequu
dem. E t í i n o n a t t i n g i t ipfum,déficit: quianefeit ágete
a c t i ñ e i a l i t e r de ifta arte.
Be política.
HCcform* T ^ O l i t i c a eft ars c u m qua burgenfes procurant publi-
de polit i - X eam v t i l i t a t e m ciuiratis. Ipfa q u i d e m deriuarura
moralitate*. & ideo p o l í t i c a tra¿l:abilis eft per n o n ú f u b -
i c f t u m , acquirendo virtutes contra vitia,cum quib.vit-
t u t i b u s publica vtilirasconftttuatur, difcurrcndopoliti-
cam per principiase regalas huiusartis fao raodo:ficut
d i í c u r r u n t u r virtutes & v i t i a i n n o n o fubie&o L . & ipfa
e f t c o g n i t a per fuam d i f f i n i t i o n c m , & p c r fuos correlatl-
uos per fecundam fpeciem regulas C . í i g n a t o s , perter-
t i a m fpeciem cfthabitus g e n t i u m . E t p e r q u a r t a m fpe-
ciem gentes habent h a b i t u m p o l i t i c u m . E t fie poteft
difeurri poltica per alias fpecies regularum fuo modo.
P o l í t i c a eft ordo pofitus i n fenfu cum v i r t u t i b u s : ficut i n
c i u i t a t e , i n q u a p o f i t u m eft forutn r e r u m . q u i b u s h o m o
v t i t u r caufa neccífitatis, ficut v i d u a l i b u s & aíiis rebus fi-
j n i l i b u s i f t i s . V l t c t i u s p o l í t i c a eft ordo quo ab bene efle:
í i c u t pulchra a í í í t u a t i o v i c o r u m , platcarum & alíorura
locorum,&ornatus indumentorum,&huiurraodi. Am-
plius p o l í t i c a r e q u i r i t i n ciuitate muros, valla & a r m a t u -
ras,&c.cum quibus i ñ i s ó m n i b u s ciuitas poíTu fe defen-
d e r é a fuis inimicis. I n t e r c i u i t a t c m & fuum d o m i n i u m
debent
DE A P P L I C A T I O N E . m
ácbent cíTc priuilcgia cxiftentia (lib ratiohemcdii: ficut
logicus facit inter í u b i e d u m & pracdicat um cum di ffini-
tioneconcordantias&finis. E t illaprimlegiadebentcu-
flodire confulcs.burgenlcs, vtintcr dominium &ciuita-
tcmlit tempcramentum&iusdcterminatum. Política
in ciuitatc e ñ formagencralis refpeduciuitatis.Incjua-
libct autem domo ciuitatis e ñ forma fpccialis: & hoc
cum medio,in quoconiungunturforma gencralis &fpc«
cialis. E t hoc per diffinitionem concordantiae, & per
núxtionera principiorum : ipfo tara en medio ab omni
contrarietateremoto. Políticamctaphyíice fauaeftper
mentem fanam confulumvirtutibushabir,uatorum:in-
firmatur autem & diíFormatur per conílilcs habituaros
yitiis. Política viuit cum princípiis f u b í b a n a l i b u s & n c -
celfariis: fed cft in periculo mortiscum princípiis acci-
dentalibus &c5tÍBgentibus. E t c u m política non fitfub-
iedura difficile: ideo haec quac dixímus de ea fuíSciant,
De ture.
I Vscft a d u s rcgulatusinhomiuc de iufti tía h a b i t ú a t e Xcj.ySf-

per primam fpeciem regulas C . Qoatuorûnt ptiuci- w<# de
piaprimiiiuaiurisjrcilicet ius diuínumjius gentiunojius
naturaleîus poíitiuum. Ius diuinum coníiftit per dif-
finitionem maioritatiSjminoritatis& concordantiaeex-
iñentium interDeum & h o m í n e m Ius gen ciura coníiftit
perdiffinitionéconcordantíae &aEqualitatis exiftentium
ínter h o m í n e m Schominem. Ius autemnaturale cofiftit
ncccíHiría diffinítionc r a t í o n i s , b o n i t a t i s , m 3 g n i i u d i m s ,
&c.Sedius p o í i t i u u m confiftit voluntariarationc h o m i -
nis,inueníendo ipfum,ponédo diíFinitionembonitatis,
m a g n i t u d í n i s , & c . E t in iüis t e t m i n í s f i u e princípiis o-
mne genus iuris continetur per fecunda fpccicrcgulac C *
Per tertiam fpeciem C.ius eft in alio.Et per quartam fpe-
ciem eiufdcm,aéV¡oncm habet in iudicato.Iterum ius ha-
ber formam & mareriam in fecunda fpecie D.& p r i m a E .
cxquibuseft.Infecundaauté ípecieE.iuftitiaeftfubieiílú
iuris in mdi c i ó : fequitur quod iuñitía fit f u b i c d ú , d e quo
praedicetur principia huius artís c ú diJfíinitionib.eorums
n c u m dicitur-.Iuftitiacft bona: iuftitia eft magna, StCa
|S« D E C I M A PARS
V n d e fequitur, q u o d i u f t i t i a c f t r a t i o bona & magna i u -
d i c i ^ t ipfcfaciat b o n u m & m a g n ü iudiciunij &c. Ec per
h o c p a t c t , q u o d principia huius artis í u n t formae ipíius
iuftitiaíjíine quibus i u ñ i t i a pcrfecla e ñ e n o n poteft. ipfa
quiderniufticiaeft í u b i c ¿ l u m earum quae fubftentantui
i n eo. V e r u n t a m e n ipfa iufticia eíi f o r m a rcfpedu iudicis
h a b i t u a d de ipfa. I t e r u t n eft f o r m a fationc aftionis
• quarn h a b c c i u d e x c u m e a i n i u d i c a t O j & p e r confequens
patct q u o d iadicatus cft fuá m a t e r i a , confidcrando ifto
m o d o í N a m fnpra ipfum i u d i c i u m íit á iudicantc: ficut
a d u s Ht iri a g i b i l i ab agente. E t hoc clare patet per ter«
tiamfpeciem rcgulse C . I n i n d i c i o r e d o & perfecto fe-
q u i t u r , q u o d iudcx difcurrat i u f t i t i a m per principia & r e -
f
ulas huius artis, í i c u t d i f c u r f a eft i n n o n o f u b i e é l o . E t í í
oc f a c i t , iuftida cú indicio i n iudicato eft formagfeda
& n e c e í T a r i a : & í i n e a l i q u a confcientia dubitatiua iudex
v t i poteft eainfuo iudicato.Si a u t é m i u d e x e a m n o n dif-
currat per a n t e d i g a , vt fupra d i d u m eft,malcquidera
contingenter j & etiam cura confcientia v t i t u r dub¡tati-
ü a praedidiáiuftitia, q u o d eft a n i m a fuá: m a g n u m &ter-
x i b i l e p e n c i ü u m . Q u i e n i m m a g n ú m d a m n u m dat abf-
que prudenna & d i í c r e t i o n c , dignus eft i n d i c i o pxhofd.
lus fcripcum vcrum c f t , fi principia & regulas huius arcis
i n e ó clfe polTinr. Siautem i n eo eifc n o n polTunr,talc
q u i d e m ius phantafticum, & íi£luiTi,& d i f t o r m a t u m eft.
Principia namque huius a r t i s , & r c g u l ¿ , v 6 r a e ScneceíTa-
riaefuntfinealiquo defedu. N a m vnuraquodquc verum
& r i e c e í r a r u i m eft, q n o d i d q u o d eft n o n portift aliterfe
habece. Sicut cryftailus pontus fupra diucrfos colores
c o l o r a t ü r : íic iegss aut c a ñ o n e s qitando p o n u n t u r f u e
a p p i i c a n t ü r i f t i s principiis & r é g u l i s huius artis coloran-
t u r : hoc eft f o r n í i c a n t u r d i n e r i i s rationibus neceífariis.
E t c i t o iudex per iftum m o d u m videt vetitatem vtriuf-
quepartisjquod n o n facic abfq; p r a e d i ü i s í i m o cum ma-
gna d i u t u r n i t a t e temporis & laboriofo ftudio haber vi*
Conclufta d e r e v e r i t a t e m , & a d h u c e f t d u b i t a n o . E r i n i f t o p a í l n c ó -
t¡uare tu* g n o f c i t i n c c l l e d a s q u o d ius n o n e f t a r s : & q u o d n c n p o -
nf>n tft icftreduciadartem,reducendo ipfum pcrpracliciaprin-
¿irt. cipia & regulas, cara ius n o n f u a r s ú d e o n o n eft mirura
íieft
P E APPLIC A T I O N E . |Si
/{eft confufua) & p r o l i x u m , Scintelledus i n eo impedid
t u r . S u b i e d u m i u n s i n anima r n a x i m e c o n í i f t i t > t a m p e r
niemoriam quam p c r i n t e l l e d u m , q u o d c ñ c o n t r a de- *
bitum o r o i p e m p o r e n t i a r u m ipíius anima*. N a m i n t e l -
ledus c ñ p r i m u i u u s ad i n u c í h g a n d u m & i n u e n i c n d u m
iura: S¿. volunras cft c b n í e c u t i u a ad i p í u m i n d i d e n d o ,
deinceps m e m o r i a rpeciescotiferuando. Ec ^ v n i u c t í a l c
cftplus c | u á p a r t i c u l a i c , & % m e m o r i a c í t l u b i e c t ú p a r t i -
cularepa»:ncuiaiiú)exquibas n o e f r f d c n t i a ñ d c i r c o q u o
ad plurcs i u s n o u cft bene dil'poíicum, ñ e q u e bene o r d i -
natumin anima. E í inde patee q u o d deficicntibus p r i n -
cipiisjdcfícit ars. f o r m a iuris extra fuam p r o p r i a m matc-
riara per regulam G . d e í i g n a t a m , a g e r e n o n potcft.nequc
econuerfo. £ t ideo neceflarium clliurift¿e, v t í ' c i a t q u a c
lunt materia & f o r m a inris. F o r m a r e í p e d u p r i n c i p i o -
rum h u í u s artis cft aggrcgatio t i u o u i m p r x d i d o r u m
principiorii v i d e i i c c í j i u f t i h c a t i u u n i , b o n i f a d i u u m j i n a -
g n i í i c a t i u u m , &c.qua ratione c o n c o r d a n t i x i n vna for-
ráa conueniunt. i u ñ i f i c a b i l e autem & bonificabiie &
jnagnificabüe.j &c. ílint materia i u r i s d o r m a tamen &
m a t e r i a d i f c u r í i s p e r r e d a m l i u c a m r c g u l a r u m cum d i t -
finitionibus p r i n c i p i o r u r a . E t i n i f t o p á r a g r a p h o a p p l i -
catum cft, q u i c q u i d de iure d i c i poteft. I n iurc i n t c i l c -
dus eft f o r n o r c u m i m a g i n a t i o n e q u a m c u m feníu ,
co quod altior p o t e n t i a cft i m a g i n a t i u a q u a m fenfus:
&cutn intelledus f i t a l t i o r p o t e n r i a q u a m i m a g i n a r i o :
ideo f o r t i o r eft i n fe i p í o q u a m i n i m a g i n a t i o n e . £ t vt i a - Docume-
rifta i d a t agere de quahbet potentia fecundum q u o d t u m p r 9
eftmagis a l t a & minusalca: c o n f u l o i u r i f t ^ q u o d defub- iurtftü*
iedis d e í i g n a t i s per E . F. G. babear n o c i t i a m . C e ñ -
íalo quod iurifta difeurrat per fpecies regularura aa-
tequam det i u d i c i u m . A l i q u o d e n i m i u d i c i u m eft c o m
petens cum vna Ipecie , q u o d n o n cft cornpetcns c m n
a'iarficutin fecunda ípecie regulasC.apparet. N s m i n
'pfa fecunda fpecie , iura o r i u n t u r a ncceíl5cate,fed j n
tertia ípecie e'ufdcm r e g u l £ e , c o n c u r r u n t a concingentia,
& hoc m a n i f e f t u m c f t per d i f f i n i t i o n e m m a i o r i t a t i s &
âinoritatis. '
J|i DE CIMA P A R I
De medicina.
X c i \ . f o r ' "\ / Í E d i c i n a cft h a b i t a s , c u m q « o medicus procurat
made I V l f a n i c a t e m pacientis. Medicas deber lecurreread
medtci- m i x t i o n e m p r i n c i p i o m m & rcgularum huius artis.Nam
per i l l u m m o d u m per q u e m m i f c c n t u r , habimabit fe
medicus ad habendum h a b i t u m , cum q u o fciat facete
m i x t i o n e m m e d i c i n a t u r a , i n faciendo decodiones, va-
g u e n r a , eraplaftra, fuupos,graduando Jhetbascontta
T r i m u m mo^x!iVa- i n í u b i e d o per D . defignato coelum difeurti*
docume t u r Per p ^ c i p i a & iegulas,& q u i a p r i n c i p i a fuptriora Sí
regulsc aguut i n i n f e n o r i b m a d e o medicus recurrere de-
medteis beca<iante<^âûb'Cl^:a> vt^Pêvêat í u b qua coftella.
tione infirmus patiatar,cum qua & í c e u n d u m q u á debet
Secund» a8ere > ûe Pi:a(^:icarein pariente. I t e r u m medicus le de-
docume ^ c t ^ a ^ c u a r c ^ í u b i e ¿ i o per F. d c í i g n a t o , vt ipfe fciat
$um " v t i imag'natione>vrinceêâs dcêi'ûa^¿usfactt
feientiam i n p r a d i d a imaginaiionc,rciat ipfe ea vti extra
f c n ( u m , & c u m ca defccdeic ad f e n í a m o b i t d i u e , Sccuin
fenfu afcendere ad i m a g i n a t i o n e m , t a i i m o d o quodinia-
g i n a t i o íit m e d i ú e x i í l e n s r e d e & o r d i n a t e inter fcnlum
Tertium & i t u e l l e d : u m , & h o c c u m d i f f i n i t i o n e m e d i i Adhueme-
doenme dicus recurratad f u b i c f l u m p e r D . l!gnatum,vt íeiatvti
tum. f e n f u , vider.docolorem i n f i r m i & v r i n x ciufdem, & ic-
fpiciendo feces ipíius, odorando anbciitura,&audiendo
p l a n d u s , clamores i p l u i s , & fuum a p p c t i t u m , & tanêii-
Netm* d o p u l f u m ^ & b u i u f m o d i , Medicus e a i m q u i f e n r u vtine-
f c i t , n o n cft bonus medicus.Ampiius recurrat medicusaá
í u b i e d u m per H . d c í i g n a t u m , v t de m o d o i l l i u s ^ per
quera vegetatiua eft dtfcurfa, fít habituatus. Per lalera
q u i d e m m o d u m medicusfciat cognofccrc gradumher-
b a r u m , & virtutes carundem quas habent i n patienteí
q u o n i á ñ íiet d e c o á r i o de vna her ba calida i n quarto gra-
d u é ficcain t e r t i o , h ú m i d a i n fecundo,&frigida i n pri-
m o , & d c alia herba frigida i n quarto, & h ú m i d a i n ter-
t i o , & í i c c a i n f e c u n d o j & c a l i d a i n p n m O j & de alia herba
h ú m i d a i n q u a r t o g r a d a , f r i g i d a m t e t t i o , calidam íe-
c u n d o , & f i c e a i n p r i m o , tune temporis medicus poteiit
í o g n d í c c r c p e r r e g u l a m G quíe herba i n decodione eft
D E A P P L I C A T I O N E.
p m i a l c n S j í í u e h a b e a t maiorera v i r t u t e m . E t a d h o c c f i
dicendum,(]Uod herba calida i n q u a r t o g r a d u e ñ pracua*
lens Igms enim d o m i n a t u i f u p r a aerem,dando íiiam ca-
iiditatem. E c a e r i n a q u a , d a n d o ei de fuá humidicatc,
vndepatet q u o d ignis íit d o m i n a s a q u í e . A m p l i a s recur-
rat medicas a d í u b i e d a m p e r l . defignatum, ve de m o d o
illiusper quem e l c m é t a c i u a c f t d i r c u r f a ^ p r c h í i b i t a e t u r
c u m q u o medicas pradiece i n paciente:medico t a m e n
cognofeemenaturam c k " m é t o i u r a , & c o m p o f u i o n é e o -
r u m i n pariente, & hoc m á x i m e m e d i a n t i b u s regulisF.
G.H.t.K.Adhuceaquasfcnpurmeinuentafuntper H i p -
pocratem, Gaienam3& Auicenuam, & íic de aiiis,3ppU-
cec medicas principiis & rcgulis haias arns)& í e c a n d u m
quod appiicare ea p o t c i i t i n i p f i s , fiat i u d i c i ú , e s p o n e n -
do & declamado a u d o r i t a t e s e o t u m . N a m ficutcampfor
habet veram n o t i t i a m & expericntiam d e b o n o aut íalfo
auto,fricando i piara fuper q u e n d á l a p i d e m n i g r u m : íic
medicas habet veram noticiara experientiarura & feri-
pcuiarum medicinae,applicando cas principiis Scregulis
huius arcis, lefpiciendo q u e m c o l o r e m ( m e t a p b o r i c e l o -
quendo) abipfispraídiiftaE'icnpcurxrecipiünt. E t i n ifto
paflli valdc g a u d c i i i u e l i c d u s , r a t i o n c c o g n i t i o n i s m o d i
p o í i t u i i , q u i a ipfa poteft reduci ad artera per litara artera
. neceíTaoisconcluíionibus.
De regimím pr'mdpis.
E g t m c n eft forma cura qua p r i n c e p s i n f o r m a í & re Xciij./^r-.
g u fuura populara ad b o n a raoralia: & i d e o p r i n - maeie '
ceps h a b i c u e t i n t c l l e d u m fuura de n o n o f u b i e c l o , cura r e g i m i » »
q u o feiet regere & g a b e r n a r e ipfura. í t e m recurratsd a- p r t m t ^
lia f u b i e d a : licut ad í u b i e d u m B. cognofeendo & d i l i - /f>.
gendo i p í u m m a r a per c i u s c o g n i t i c n c m d i r i g i r fe a d r e -
gnandum & gubernandum. Adhuc recurrat ad í u b i e -
' f t u m E . N a m principe c o g n o f e c n t e m o d u m per quera
Homo eft afiituatus i n principiis & regulis: ipfe quidera
fcictvtihomine,iudicandoip(um,autciparcendo. Ara- -
|>liushabeat noticiara f u b i e d i per F.dchgnatijVt ipfe f u i
ímaginatíone fciatvti i n c i u i t a t e , & i n bello, &iniuc!i-
< i o , & i n c o n í i l i o , & huiufraodi.Sicut e n i m r u ü i c u s nefeic
?«4 D E C I M A PARS
agere cquum,curreie.Sic piinceps a b í q u c i m a g i n a t i o n e

o r d i n a t a ncfcu rcgnare.luteiledus cjuidem netcit vti re-
bus ícníibilib. fineordínacaimaginatione.Adhucprin.
ceps dcbet habere n o n ü a m f u b i e d i per G. dcfígaati,
v i liio fehfu fíiat v t i quo ad fdpfura, & q u o a d faosoifi-
ciales, & q u o d i i I a q u x fuutfenfibilia deducardeiraagu
nationeadintci!cdum,&deintclic¿luadnomim!ubie.
¿ t u m . S i a u t c m princeps d i x e r i r , q u o d e i h « c íuntdiffici-
lia? R e r p o n d e a t u r i i i i . q u o d i p f e a d h ü c f a c i a t f e c u n d u r a
p o l l e Í i u i m , & v l t i 3 p o í l e f u u m hubcat íuos íapicntcsqiü
í c i a n r facete, & e i c o n í i l i u m d a r é . T a l i autem modo
q u o d p n n c i p i a & regula: remaneanc abfque l£EÍione,&
princeps cura fumino í u b i c c t o fit i n concordantia, &
ab o m n i contrarietateremotus. E t i n ifto paflu cogno-
í c i t i n t e l l e d t u s per quera m o d u m r é g i m e n principis re-
d u c i poteft ad a r t e m , & d e co fcientiam agere.Et vtinam
princeps i n u e n i a t u r , q u i r é g i m e n fuum ad artera redu-
catjad quara difponat t i ü u m í a u m , & i p f u m earo doceat,
fiuedoceri faciat. Etper confcquens ó m n i b u s principU
busdoproconíilio quodeamaddiícant.
De m ü t t k .
X c ü i j . X y f l l i t i a e f t liabitus, c u m quo miles iuuatprincipem,
f o r m a de I V l - v t poílit tenere i u ñ i t i a m . M i l e s e n i m iuucntuseft,
m 'tltíia, v t per ipfum p o í l i t inftiíiaíuftentaii. E t ideo miles fe,de-
b e t h a b i t u a r e d e i u ñ i t i a per i l l u m m o d u m , p e r q u e m i u -
ftitia eft difeurfaper principia & regulas huius artis in
n o n o fubieiflo,vt de i pía miles p e r f e í l a m noticiara ha-
bere poílit. Q u p n i a m railesind;getpiudentia in bello:
ideo debet habere eam i n h a b i t u , vt cum illa fortior fit
c 5 t r a í u u m i n i r a i c u r a : í c i r e e r g o dcbet eam miles fecun-
duin q u o d c f t d i f c u r f a i n n o K o l u b i e ü o , v t c u m eaarnfi-
cialiterfc defendat á fuisinimicis. Naraars cfthabitus
i m p u g n a b a i s . Miles quidem habens illum,haber vido--
F o r t i t tu- riarn c o n t r a i l l u m qui arte nefeit v t i . F o r t i t u d o eft virtus
da q u t d f a r t i í i c a n s cor h o m i n i s , & máxime quando de ipfafcit
habere n o t u i a m , ¿ i d e o quatuo ra a gis i p í a m fciuent,
t a n t o magis c a u f a t a u d a c i a m . V n d c f e q u i t u r q a o d íimi-
les vult feuc perfeck f o r c i t u d i n e m , recurra; a d n o i u m i
fub-
D E A P P L I C A T I O N E. 3%
fribieftüiTVn qao pei:fe¿le ipfa traélatui:. Miles fine ficle,
fpc & chanta ce, in bello non eít munuus: & ideo railes
fen'd'uar piii díftis v!ctutibas,Dco tamenadiuiumcc pee
jllutn U i o d u i i i : per quem ditcarnuiiUE ui n o n o íubie-
¿to. Miles per b o n i t a t e m vult efle bonus, & peí rasgni-
taJincm vulchabere tnagaam v i í t o r i a r a » S e honoiem,
&huiaíniocii £ c in ifto paflucogôfek u u c l k í l u s ^ p e c '
aü^ni m o d a m mili da adarcem rtcloci poteft. E t e n a a l
«ognoícit, uuod v i n u t e s matores avmatnraefttoc in a n i -
ma •. quam anuatarx corpons,cum t j u i b n s c í t m u m t u s . -
Mam ars oon c o a l i ñ i t i 11 corpoi c; (ed 111 anima rancura.
'Miíiti c o m p e t i r , q u o d i u nobiiis ticncre; n o b i l i c a s q u i -
demcfr mamaus habitus in c o t d e , a qua o t i t u r magna
audacia t a c t e i & d é x t r a e m a n i i s : quiscaufant vidicnuan,-
audjci,i cordis exifteate cum illis. 1 w belloeft aecefiaria
jnagaa imaginado & mr.gnus íenfus. Msgnitudo pr«-
r d i d o t u m confiftitperdiicuifumvivtuiüíaanooi íobtedí. ,
Nam ficut vnus cafiscum forvjori brae'aiojdeuiacu a-
lium enfem exidentem indebitioribraciuo:íicvnus m i -
les cu maiori iéníu & imaginatione. deumeic aliutn m i -
litera in bello'.Et i n i f t o paila c o g n o f c i t i n t e l J e d a S j q ü o c É
quandoque pauci m i l i ees c k u i f t c ü n t m u k o s .
D Í mercantídi
'Ercantiaeft habitus i n o e n m s , c u m q u e m c r e a t o r X c v f a . ^
'^.feitcmere & v é d e r e , v E ipfcíuara pecuniam m u l t i - ma ¿ e
pilcare poííit:ficut in t r a ó i a t u p r i n c i p i o m Scrcgularuin m e r í a t ^
c o g u o í c i t u r , videlicet per quem m o d u m v n u m princt- UA>
piam haber fe cum alio: bcut i a m e t c a t u r a eraens fe ba-
bee advendencem cum luis principas & r e g u l i s >& ven-
d í a s íimilitcr ad ementem fehabec cumfuiSjVt quilibee
poílu habere hoc q u o d eftmaius per hoc q u o d eít ma-
las. V n d e í e q u i c a c q u o d i l i e meceator q u t í c i r d i i e a r r e -
refuum incelledunijimaginacionem ¿¿(cniura per prii -
cipia & regulas haius a r n s , haber maiontacem ícic.aeÍ£e
in emendo Scyendciádo, q u a m alias roercaeor nefeieas
hancdiícaríum p r x d j d a m . Mcrcacorquicqaid a g i t m
emendoauc tendeado, facit i l l u d c u m í u o m t c i i c c t u &
v o l ú n t a t e & ^ i e r a o r i a : & ideo deber v t i ipfis pocemns»
Bb
3^ D É C I M A PARS
fccundum o r d i n a t i o n c m naturalem ipfms a n i m z v í d d -

iicec c j ü o d i n t e l l e f t a s í i c piimicimis mcdiigendo , & vo-
luntas confequentia éligeftdo , & per confequens rae.
m o r i a fpecies conferuando; cü o1Lubüs íic emptio &ven-
d i t i o i n f o r o , & ideo mercaros: ve aiuficialucr t'ciat face-
r e , ponar faarn i m a g i n a r i o n e m & m u m fenfura i n mer-
c a t u r a . í m e q u i b ü s n o n fiuntcinptio& venditio. Ethoe
íciet f a c e r é , fi feiat fe habituare d e í u b k d i s p e r C t G.
defigaatis. E t i n iftó paíTu cognofeit i n t c l l c d u s , peí
¡queth m o d u m vuus mei cator m u h i p l i c a t rnagis peca-
n i a m quam a k c r . l n fubicclo deE. tradacutdehotninc,
& per confequens de corporc eius. N a m p a r s i í h u s c f t »
E t qula e m p t i o Se vendicio fíunt n e c e l í u a t e corporisi
ideo bonus mercator difcurvat fuum i n t e l l e d u r a per
fubiectum E. vt de rebus neccííariis corpons k'áberéno-
t i t i a m p o f f i í . T e r t i a fpecies & quarta regulas C.funt ma-
gna fubieóla m e r c a t o i i mediante regula H . & 1. Nant
cadera mercatuia íiue res cft parui p r e d i & magni fecü-
d u m l o c o r u m & ceraporis diuerfuatem. N a m res íiue
mercarurae habent plus de valore in vno cera pene quatu
i n a l i o : & plus i n vno loco quam in altero. Etetiamplus
i n v n o h o m i n e caula n e e e í l i t a t i s & vtilitatis. I n altero
autem h o m i n e caufa b o n i eft & h o n o r i s . Amplius fe-
cunda fpecies regulas C . mediante regula G. caufat l u -
t r u m in e m p r i o n e & v c n d i r i o n e . Propriura eniríi ad aU
t i o r e m fínem fe haber quam s p p r o p r i a t u m . Et idciico
í e s qu.T pioprie eft neceííaria h o m i n i ,magis prolonga-
t u r a c o i u i n g e n t i a , quamresquae cft neceííaria peracci-
dens. Mercatura i n h o m i n e fideli & virtuofo eft habitas
perfeftasrin h o m i n e autem deceptore & peccatorc eft
habitas imperfedius, & ideo q u i v u l t eífc bonus merca-
t o r j u b i t u e t fe de virtutibus per i l l u m m o d u m per quera
t r a d a t u r de ipfis i n n o n o f u b i e d o . N a m i n m e r c a t u u
habitus f o r m a t u s p o n i t c o m m u n i t a t c r a & f o c i c t a t e m i a
b o n i s : d i í F o r m a n i s autem p r i u a t i o n e m commuuiratis
& focietatis. M u l t a alia de mercatura poffeat dici:C:<Í
fufficiant ea quee di£ta fuat caufa brsuitatis»
tíE A P P L I G A T I O N É . J87
De n m t g a ú m e .
N ^ A u i g a t i o c f t a r s c u m q u a n a u t í e fciunt iré p e r m á - i t c v j . ñ f -
rc:lS!au!gatio q u i d é deícedit & o r i t u r a g e o m c t i i a , r/]a #
gcinotu, ccmporeSs' loco mediantibus q u o a d fuos cor- n a u ^ a .
telatiuos per fecundara fpeciem regülse C. fignaros, q u i tione.-"
íam mociaus, m o b i ü s , Scraouere, tempore & l o c o me-
diáribas, Ñ a t t m n vno t e m p e r e e f t i n v r i o l o c o : & i n alio
tempore i n altero ioco. Q a o n i a m g e o m c t i i a & arith-
r n e t i c a d e f c e n d a n t a b a r t e i ü a , vtCuperius p r o b i r n m eft
in fuislocis: ergo pacer pee confequensquod arsnaniga-
iioriisprúuitiucabáctciíladefcénditríécundarjc ageo-
rnetrii & aricliractica ¡ v t p a t e i perproedifta. E t a d hoc
declarandum, feci hic i ñ a m figurara diuifam i n q u a t u o r
t r i á n g u l o s , v t i n ea p a t e t , & e ñ c o n ñ i t u t a t x anguiis re-
étísâcutis & o b t u í i s ,
Sequitm figura fíamgaí'wnis.
É t fuppono q u o d m ilío l o c o i n q u o fuíit q ü a t u o r a'ói

guh acmijfu t r a n í m o n t a n a & portas nauis, & q u o d i b i
í i t n a u i s v o l c n s iré per o r i e n t e m : fed vadit per exalochy
Scquando m e r i t per q u a t u o r m i l i a r i a , ipfa quatuor m i -
liaria penes exaloch non valeut n i i i t r i a veifus oricis'.-
J8S D E C I M A P ARS
t e m . R a t i o huios eft, cjuiain d u r a r i o n e m o t u s primo oe-
n c t í curvaicasfiue p a n d a s , Si cjuandonauis iuucnitpcr
o ¿ \ o miliaria a p u d e x a l o c h 3 i p Í 3 quuiem n o n valcnt ver-
íus o r i e n t c m m í í (ex. k a t i o h u i u s eft, quia caufatur fe-
cunda V'OÍ'fas,quk c u m p r i m a c a n í a t vnam Unéara com.
pofirarn ex duabusvnicaiibus fice p u n ó l i s . E t q u a n d »
i n u e n i t n a u i s plus per quacuor m i l i a n a j caufatur cenia
•v,nuaSj& fíe caulanu t r i a n g u i us per ú u o d c c i m miliaria,
ter quater c a u f a t u r q u á d i á i í g u i u S j q u a r e t : tria. Ec fie o-
ftenditurpcr quem m o d u r a i n m o t u n a u i s componitut
trianguius & quadrangulus. P c r m o d u m quem dedinms
d e m o m n a u i s per ú u o d c c i m m i l i a r i a , p o t e í l u a u t a co-
gaofeere q u o d eundo per exaloch, percenvum miliaria
a c i i i a t u t nauis ab oriente per 15. m i l i a r i a , ñ a u e admit-
i e n t e i n quacuor m i l i a r i i s penes e x a l o c h , v n u m mrfia-
r i u m apud o i i e n t e m ^ n o t u i i a u i s p r i i i s í x i f t s n t e p e t pua-
¿ l u m , deindeper l i n c a m , & p o f t m o d u m per ttíaîgu-
Jutn, & poít p e r q u a d r a n g u l u m . Sinauisreccdit aporta»
& vuit iré verfus o r i e n t c m , fedcumvadir per mcndieffl^
jpfa q u i d e m deuiacurin duplo aborienfx K f p c d u dcuia-
tiouis quara facir,quando vadít apud exaloch.Ratio ha-
ius eft, quia exaloch c o n f i f t i t i n m e d i o ctieacis & m e r i -
diei. E t íi oauis vadic p e r í e b e i c h : fed tamen v u k irepe-
nesorientera,caufatur deuiatio in t r i p l o . E c í i vadieper
o c c i d e n t e m , c a u í á t u r i n quadruplo. Oftendimus mo-
duiTijpcr quem naütae p o f l u n t a r b i t r a n dcuiationem l o -
c i , a d q u e m intenduncire: & mocas que uidedimus ei ar-
risad cognofeendum dcuiationem ,often den do princi-
pia g e n e r a b a , í i n - e quibusnauis n o n poceft eflein mota.
QUÍC principia í'unt hcec, videlicct p u n d u s , linea, rrian-
gtdirs & quadrangulus. E t di m i n u t i o v n i u s m i l i a r i i q u á -
t u o r m i l i a r i o r u m penes exaloch & d u o r u m o f í o m i l i a -
r i o r u m penes m c r i d i c m , & í i c d e a l i i s . M o d o i n t G n d i i T u i s
d a r s d o c t r i n a m & a r t e m , per quas nautiEfcianc cogno-
í c e r e j n q u o ! o c o m a r i s e f t n a u i s , & b o c iniendimusex-
emplificare, oftendendo q u a n t u m d í f b c v n u s mons ab
ñ t t e r o . Suppono q u o d íit vnus m o n s penes orientcm
l o n g e a p o r t u , i n q u e aífiftk nauis per 4. miliaria qui
v o c e t u t L . i a i i s m o n s : & q u c d f i altcr m ó i apud exaloch,
diftani
DE A P P L I C A T I O N E. }S9
áiftans a p o r t u p e í : 4 . m i l i a r i a : & q u o d iile nions vocetuc
jVl. É t qaod i'ic aker mons vcrlus m e r i a i e m diftans a
portu per 4. m i l i a r i a , & q u o d vocetur N . V k e r i u s fup-
pono q u o d íitalius mons penes meiidicni,diftans á por-
ta per 8. m i l i a r i a , &: q u o d vocetur O . m o d o q u x n t u t
qancumdifbcL.ab M & a b N . E t q u a n t u m d i i t a t O . a b
L.&ab M . A d p t i m a m qua:ftioaem & fecundamrefpon-
demus fie. Figura haber quatuor triangalos,vt per fe pa-
tet, & 4 & 3. c o m p o n u n t feptem : ve triangulus & q u a -
drangulus habeant c o m p o l i t i o n e m : Si 7. d m i d u n t u r i a
duas partes xquaies, qualtbethabentc 3. m i l i a r i a c u m
oimuiio. V n d e f e q u i t u r q u o d a b L.vfqaead N . f n n t m i -
li a r i a 5. &. i ! 1 ir. i d i u n 1, M . c x i ñ c n r e i n medio L . & N . Ra-
tionecuius diítac L.ab M per mediccacern ¡ n i l i a ü u m 3.
&(limidiura. A d rertiam q u x f t i o n e m r e f p o u d e m u s í í c :
deportu vfquc ad O . í u n t 8.miliaria, &ab L.víqae ad N .
}.& dimidium,vtfupra probacum eft:& fie mfelciplkánt
it.&.diraidiura. Qu-ípropterappacec, qundL.dtílat ab
O per 6. miliaria miaus q u a r t a , & íic iqluia eft terna
qua'ftio. Ad quartaitl q u a d l i o n c m fefpondemus fíe: de
pouu v f q u e a d O furit o t l o m i i i a i i a : & de N. v í q u e f u n c
dúo raiüária minas quarta: & fie feqaimr quod M . diftat
abO» permedietatcm decem m i l i a r i o r u m minus quar-
ta, vius-fiior 5. miliaria minus oclaua, & íic íoluta eft
(¡aarraquisílu). Secuudura q u o d data eftars a d e o g n o -
fcendara diítimtias exiftentes i n t e r L , M . N. & O . m o a -
nutn per miliaria fupradida : íic potes cognofeere d i -
ftanriasaiiorum monriam per m i l i a r i a íapradióta, m u l -
tiplicando miliaria per t r i á n g u l o s & quandrangulos.
QUíiaiam ficut anrhmeticus m u l á p l i c a c n u m e r u m , n u -
nteundo tertiia, Scquaterquatuor: fieñauta p o t e f t í a -
cciefímiUmodo.Dcclaratum eft ergo per quem modum
pomttít cognofeste n a u r x in q u o loco maris eft nauis,
arbitrando diftantias penes t r a n f m o n t a n a m ad o r i e n -
tertijineridiem arque occidesuein exaloch, lebeich,mai-
ftre&grecb, refpeflu l o c i maris in quo confiftit nauis.
E t i f t a d o d r i n a eft facilis, breáis, & v a l d e v t i l i s , & g e n c -
í^íis.&pacriculaábus applicabilis. Perreg'jhm G . & per
íubieétam ciemeñtatiuc c o g a o f c i t a r , q u o d f i m o t u s o r i -
Bb |
55J0 D ECIMA P ARS
tur ab oriente jipfehabet maiorcm inclmationesr, pcnct
cxálochquam penes griecuni. Exaloch enimtfthumidus
&calidus. G
í a t u r a ttanitiioiuana. ítem íi vcncus depender ab exa-
loch , i píe habet maiorem deciurauoncm penes onen-
tem quam ad mciidiem ; e.o qaia meridics cft calidas &
liccusi Scíic de alus fuo modo poceft dici. Adhuc nauta
debec confuierare qualitates aecis. Nam íi aer cft gcaflus
& frígidas,uun fignificatum eü?qupd ventos o4.itiir \
tranünontana. Si autem aer faerit tennis & humidus,
íígnatü eft q? veíuus egteditur ab orientetfed Caer cft ha-
inidus & íubtilis > (iguatum ellquod ventas ezit a mcri-
die. Si yero aer eft íiccus&ftigidus, iara fignaturquod
ven cus proceditab occidente. Nubes fecondiun colores
quos habent lignant ventos: íteut nubes rúbea fignato-
neutaiem veutuin,&íi habuerit colorem aureum,l'ignat
vencmn mendianum , & G babuedt colorem álbum, fi-
g i u i i ventura íipienriionalem3&íi habuerit colorem ni-
grum.fígnat venruínoccidentalem.Nubes vero quando-
que eft compofíta ex piuribus coioribus: & tuncíignat
nvixtionens vencorum, & íecundum quodeft magis de v-
sio coloie quam de ahoîgnat magis vnum ventüquatn
alium.Piuiíiaquidem íecundum illam partera cgreduur,
a qaa ventura illius íigaat. Etfiede comfeationibus Sf
tonuruo fuo modo poteft dici.Fauonius aq'.ic maris mo-
tnm ventouim circuí are m íignat, vento habente talcm
aíTuaationem: íicur limax fme teftudo habet. Q u j qui-
dem vétuseftaffituatus ciixulariter,vt aqua maris afcen-
datdicut facit puluis fübtilis ib per terram. Adhuc fibulo-
nus ficut eft colorara'?, propriam ventura fignat'.ficut in
nubibus didura cft De trantmontana & ferro non opor-
tetloqui; nam de lilis expetientiam habemus: ñ e q u e hic
pft caufa quaerendaqnare actrahit ferrum. N o n e n i m hic
eft fuus locas: fed potius i n uacuralibus habet locum; na-
tura!! quidem competir iftapetere & m q u i r e r c . D u m i n -
telledus conííderat quod fapra d i é t u m cft de nauigatio-
ne.gaudct: quiavalde d e t m i g a t i o n i s d o d r i n a h a b i t u a -
DE A P P L I C A T I O N E. ,n
De confaentia.
C Onfcientiaeftforma,cumquaÍHtcl!eñusafíligita-
n i m a m de c o r a m i t l l s , fecundum q u o d i n í u b i e c l o forma
quarto fígnatam e ñ : quod fcientia eft f o r m a actiua per conrcitn,
Xcvij
i n t e l k í t u m , quo ad voluntatcraefteledliuajquo a d m e -
moriam e ñ conferuatiua: ideo q u i coafcientia bcne v u l t
vcijdeducat ipfam per n o n u m í u b i e í t ú . C ó f c i e t i a m a g n a
caufacur a diffinicione m a i o i i t a t i s : parua a m é á d i f l i n i r i -
o n e m i n o r i t a £ i s : t é p e r a t a a u t e m & virtuofa adiflinitiotic
jequaliratis & virttuis. C ó f c i e n t i a oricur a poíllbili & i n -
t e l l i g e r e s r i 6 a ú t a b i m p o í l i b i l i &ignorare.EtideotraGta«
biliseftcü diiíinit o n e p o t e ñ a t i s & i n c e l l c d u s . C ó í c i e n t i a
deduda per principia & regulas eft c o g t m a : & m á x i m e íi
eft d e d u í t a p e r c o m i x t i o t i e m p r i q c i p ; o r ü . N a m q u o d l i -
bet principiura declarar cam quo a d f e i p f u n i : & q n o a d
a l i a p ú u c i p i a j r a r i o n e cuius confetentiaclare c a u í a t E?
dat pro c o í i i i o . v t f i a t c o n c r i t i o . & c o n f c . f f i o , ¿kTansfa^tia
de c o m m i í h s . G o f c i e n t i a o r i t u r á correlariuis p r i n c i p i o -
rum cum atnore : & eftin tertiafpecie cum tirnove & c r i -
ftitia . l n q a a r t a a u t e m f p e c i a í u b i e d u m i n quo eft,habct
cum ipfa p a í í i o n e n j mediante fecunda fpecie r e g u l x E ,
Confciencia atuequamfiacpccc3tum,diíponic iult-itiara,
p r u d c n t i a m & í o r c i t u d i n e m : p o f t a i u e i T i peccatura,íiifti-
liam 8{ languores.Endeo r e d u c é d a eft ad d i f H n i t i o n c i n
ptiucipil & r e g u l a m H . C o n f c i e n t i a cum b o n i t a t e & ma-
g m t u d i n c a t q u e p e r í e u e r a n t i a viuic. Sed eum m a l i t i a &;
paruicate & i n c o n f t a n c i a m o r i t u r . Q u a p r o p t e r r e d ü c e n -
daeft a d d s í ü n i c i o u e m b o n i t a t i s , m a g n i t u d i n i s & dura-
lionis Confcicnria f o r n í i c a t u r cum p r i m o f u b i e é t o , o b -
iedando ¡pfum fecundum q u o d eft difeurfum per p r i n -
cipia & regulas. Ec fie auger a ¿ l u m fuum a qua o r i u a -
tur c o n t r i n o , & c o / f e í l i o , & fatisfaélio. Adhuc pet
ipram Gonfcientiara a corde fufpiria o r i u n t u r , & ab o-
culis íachrimae, 6c ab ore oraciones multae: & hoc pet
regulam í, fignatum eftf Confcientia c u m iuftitia d i -
uina facit miicricordias , & cum m a g n i u i d i n e & g;t?r*
nuate mulciplicac illas:cum bonicate a u t c m , m a g n i t u *
diflCj fe m i í e n c o r d i a diuina median t e , c u m fpe Si pcRni^
Bb 4
pi D E C I M A PARS
tentia á a t c o n f o l a t i o n c m h o m i n i b u s . Confcienrianoa
d o r m i r , nececiam h o m i n e m d o i m i r e permittit,tac!o4,ie
s m i f l i o n i s t e m p o n s & p c e n u c n t i a : E t i d c i r c o vigüatio,
o r a d o & d i l i g c n t i a curo t i m o í t l u n t f u a c c o n f a n g u i n e »
í i u e ci vicinae. I n t c l l c d u s ficconfidícrans, c o g a o k a con-
íciendaffi ÍJC ciiícBiíam:c¡iioft c o n í c i e n t i a fu djícnría per
principia & regulas , e f t i r n p ó g n a b i l i s & i i v f J h É í l i s , de
cuius cognuiouc cft vakie gauilus.
De pradicatione.
K&tage- T ^ R j c ^ i c a t i o cft f o r m a cum q u a p r a e á i c a r o r í n f o r m a t
jim*oñ4~ JL p o p u l u m , ad bonos mores ícejuendos & vitados rna-
ua f o r m a ios:& m á x i m e fi lile modus diícurfusfuerit per principia
fíe f r x d í - & regalas huius artis, & etiam per nouem í u b i e ¿ t a , v t i n .
taítms. telitctus pra-dicantii & a u d i e n n u m abur.dct i n magna
n i á t e n a , . ^ calis p r s d i c a t i o v a l d e vtilís&valdefaciiiseft:
íicuEf ft vaide aícificiata & i n m a g n o í u b i e í l o edificara
& collocara. P r s d i c a t o r í i c u t aicihciat í u a n í intclligere
ad deducendum : fie deber artificiare íuara volunratcra
ad d i l i p c n d u m v o l ü n t a f . m a u d i é t i u m , vt í c r m o tanrum
vaic-at per csinentiara, q u a n t u m valer per apparenmm,
E t h o c per d i f f i n i t i o n e m sequaliratis i n r c l l s d u s & vo
lancaris, vt i n férnVoneiivtélleiTtaS & voluntas ?e(]ualircr
fluiefeaut : a h o q u i n fenuocinator i n fermone fu o t i l
Jiabituatus de vana gloria. Praedicatcr deber artificia-
fe m e m o r t a m a u d i e n n u m cum artificio m i fi rmonts ar-
tifiev^ti: fídefubiedspiMedicatorprítdicatconmndain
11.1 c u i a p c r fu b i c u m , i i c u t iuftitia D e i cft magna. Mife-
ficordia D e i t f t m a g o a , & vna iftamra cft i ta magna ficut
altcrajracione cuiuj pra:dicatór debctexiftcrcin gaudio
& t i m ó t e , m e d i a n t e i u f t i t i á . p r u d e n t i á &• fpe. Ertalisha-
hitustimoris &amonsaudientium,cftvalderationabi-
IÍS& arnabilis: ficut eft valde i n t c j l i g i b i l i s . Pra^dicaror
Í\z debe: agere i n prardicando, ficut facir i n t e l l e d u s in
inueniendo ea de quibus feientia eft: i n r e l l e í l u s enira
facir feiéciam de feníiriuisin i m a g i n a t i o n e e x r r a f e n í u m .
A d h u c facit feientiam de i n r e l l i g i b i i i b u s i n femeripfo
KXtrairaaginationem. Sicpraedicatcr debet defccndeic
gd fcnfumjdando efcxpcricncias f c n f i b ü e s , & p o í t m o d ú
debef
¿ehet afcenderc s.A i m a g i n a t i o n . - m , dando ei experien-
¿fasirtíaginabilés. A d h ü c t l e i n c e p s a d l a t e l k c t u r t i afeen •
deredebe^dandoei experiencias de i n t c i l i g i b i j i b u s . E t
(\c cié v o l ú n t a t e & m e m o r i a p o t e ñ dici ílio m o d o . Si au-
t e m H o c n o n f a a t , f u u m q u i d e m í e r m o n e m o b í c u r a t 8c
coiifundit; c e q u i a i n m e m o r i a audiencium l a b ü i s e f t ,
in unelleclu ianotus eft, & i n voluntare n e g l e é l u s talis
predicacorfiác fetro o . l n cuacuatiouc t e r t i * íiguríe da ex-
empUim euacuandi cameras, & i d c o fermoematordebet
euacuare, fimsii m o d o dicliones fiue propoíiiiones i n
themate podtas.Et eriam debet quserere m e d i u m taaen-
di c^nclüfioncSjperillum m o d u m qui da tus c f t i n raulcu
plicati o ne qu a 11 x figu rse m a m per talia inttiícdus a u d i -
eniiura firmior c ñ per i n t c l l i g c r e , quam percredere au-
¿toricates í a n d o r u m reoquiacredendo ¡ n t c U e í t u s a g i t
extra fiuim a d u m naairaiem, q u i ellintelligere. Nam v.
numquodquemagis gaudens & c o n t e n t u r a c f t , quando
fuoproprio a d u v t i p o t e f t ; & íicut de i n t e l l c d u d i d u m
«ft: ita de v o l ú n t a t e & m e m o r i a dici p o r e í t ílxo m o d o .
Ingeomctriadicitucperquero m o d u m f á c i c d é m o n f t r a -
tiones. S i m i l i t e n n a i u h m e t i c a d a c u r e x e n s p l ú pei q u c m
mocíum arithmeticus numera t v ni cates. A d h u c m i h e t o -
lica d i d u m cft per quera m o d u m rhetoricos ornar fuá
verba: & i d e o fermocinator i n fermone íuo debe-: habe-
rehabitum g e o m e t r i x , a r i t h m e t i c í E & rhtcorieae, ve ex
ilüs íit babituarus & il'uminacus, cum qui bus babituet
& iHuminet intellc£tura a u d i e n r i u m . Piasdicatordebcc
effe t h e o l o ^ u s , vt feiat l o q u i de Deo , & ctiam p i u l o f o •
phus, vt feiat efFcdum appiicare a d p r i t ó a m caufam dif-
currendam per l u b i e d a C . D . E . F . G i . K . í i g n a t a . Ec íi prar-
dicator hoc fciuerir, f a c e r é , roagnam arque latam mate-
riáiTi praídicahdi babebit. Piaedicator i n fermone deber
diftinire membra fuur partes fui thematiS j f u i fermonis.
N a m per diffinuionem populas cognofeic diffinituro.
Adhuc debee confiderare per ciuem m o d u m eftdifcutfa
per principia & regulas, íicut d a t u m eft cxeroplú i n cen-
tum formis. E t p e r c a l e m m o d u m i n t e l l e d u s p t x d i c a i o -
ris & a u d i e n t i u m habebit m a g n a m r é q u i e m . Q u o n i a r a
P e u s e í t cum m a g n i t u d i n e i n t e i l i g i b i l i s , a m a b i l i í , Scre-
Bb 3
194 D E C I M A P ARS
colibilis: idcirco praedicacor dsbet daré magna noticiam
d c D c O j V t multuminrclligatur,ametur& recolatur,^
hoc poteft faceré cum mixtióne principiorum & reguia;-
rum,&etiamcura primo lubieclo. Si aucemhoenon fa-
cit,fuus quidem Termo im peí ícelas & labiliseric.Tiialo,
ca funt, quorum vnm cft omnimode perfectas abfquea-
hqua impcrfcdione: &í ilk efta'terna & infinita gloria.
Á h u s eft totalicer imperfedus: & ifte eft infeinus, m quo
eftpoeaaíeinpiterna, Tertius autem eft partim períedus,
Se partim imperfectas, & ifte ralis, eft ifte mundus: §dd.
co piardicator debec iftos tres locos recitare,&declamare,
&diccrecjuid funt,quid habétin fe, &propter quid funt,.
&quam vtiiitatem habent in fe. Locus eniro omnimode
perfeílus totaliter eft smabüis, imperfeelus pemtus cft
odibilis. Qui autem partim perfedus, & partim imper-
f e d u s , in parte quidem amabilis eft ratione fuse pctfc-
¿tionis, & in paite odibilis ratione l\\x imperfeílionis.
D u r a ilcintclledus conuderat, cognofeit per quera, UIQ-.
dura fermocinator poteft fiunn ferroonem reduciré ad
actem praedicandijVt artificialiter & faciiiusfciat faceré
fermones; ficut nos feciraus viiam partera fermoeinandi,
inquafuntccntümSC'CSdo fermones tonftiíatifmf-faCii
artificialiter.
De oratione.
Xeij For- /^XRatio eft forma cum qua orans loquitur de Deo fan-
de o. V^/difice. Quibene vult otare, difponatíc in bono f e
rattonc. cundum nonum íubiedum, Nam Deusdignuseft,vtho-
uoretur cum virrutibus: non autem vitiis. Orar or fiuc
contcmplator orat fmc contemplatur Dcum adíimiliiu-
dmcm euacuationis tertiaríigius: fie vt ipfa oratio eft/fi-
gnata in ipfafiguraper cuaciumonem dicendo íic. O do
mine Deus bóne & magnificej poftquáin te tua altiífima
bonitas & magnitudo habent altifliroam concoidáriam,
diftinguendo & concordando naturalit er, & tua bonitas
& magnitudo funt in te rationes,vt producás bonum ma-
gnum natutaiiter:fiede tua altiffima bonitate & magni-
tudine.quod producás i n mundo moraliterfinecffcctiuc
iBuUa b q n í i m a g n a , cum quibus mus populasíubo-
pus &
^jus&roagnuSjte bencdicendo & m a g n i f i c a n d o j & t e c u m
concordan ciamhabendo. Q u o n i a m ta d o m i n e es eflen-
t ; i a & í u b f t a n u a ; m qua tua bonitas & m a g n u u d o habent
correlatiuos bonos & infinitos admuiccin d i f t i n c t o s , v t
apparetin te. Q u o n i a m t u d o m i n e es b o n u s , & magnus
cicar.or:idcirco p l a c e a t t i b i , q u o d t u u s p o p u l a s í ¡ t i n t e
bonos & ningnus laudator & i c r m t o r , vt t u babeas p o p u -
l u m t u u b o a u i n & m a g a u m i n m o r i b u s diíFetentibus £c
concordantibus. O r a t o t í i u e conternplator p o f t q u á e u a -
cuaueritcameiam B.C euacuetcameram B . ü . & c O d u l -
cíífimabonitas, i n í u b i e d o alterno e x i í l e o s d i í i i n d a d i t
íuíione,atQ; ab o m n i contrarietate remocajfic es de t e i p í ^
piimitiua & ¿cierna fine a l i q u a í l i b i c d i o n e : lie de tua be-
nignitate &ivtcrnitate qj defendas p o p u l a m t q u m apoi-
n i s í e m p i t e r n i s . C o n t e n í plato r ílue o r a t o r poftqu'á eua-
euauerit t o t a m t e c t i a m f i g u r a m a b v n o d i e i n a h u m f u c -
ceífiue: desude tranleat ad t n u l t i p l i c a t i o n e m quartas fi-
guiae,con templando ¡k orando per m o d u m ipíuis í i g u r q ,
vuleÜcct per c o l u m n a B . C . Ü . & lie dcaliis, coniiJerando
m é d i u m naturalcexiftens inter ( u b i s d ü & pradicaturaj
& d i c a t í i c : O rcuerenda bonitas p o ñ q u a naturaiiter es,'
bonabono magno & alterno i n t c , & de te line a l i q u o a l i o
tibi praeiacente: i g u u r habes ne t u u m populara i n o b l i -
uionc? v i d e t u r q u o d fie. N a m i n m u n d o plus e ñ de m a l o
qaaru d c b o n o . M a g n i t u d o q u i d c m m a U c i k m a g i s durat,
«juam m a g n i t u d o b o n i t a t i s . a b f i c d o m i n e : c o q u i a d e tua
beiiignilíima b o a u a t e & m a g n i t u d i n e fuic d e d ú c e t e t u u
popalum i n temporc , quia n o n erat, v t ipfe i n x t e r n u i u
tccollaudaret, b e n c d i c e r e t & m a g n i f i c a r c t . O r a t o r cua-
cuet fie cameram B. C. T . B. d i c e n d o : D o m i n e Deus a l -
tiffime,tua bonitas magna eft t i b i ratiOj& bona & m a g n a
I r a t i o , d i ñ i n g u e n d o vt p r o d u c á s bonura & m a g n u m a
te d i ñ i n d u m ccrvelatiue: n o n autem q u e ad citen t i a m
bonitatis & m a g n i t u d i n i s , eo q u o d eflentia tua vna eft,
Et quia boc itaeft: ergo t u a a l t i í l i m a p r o d u d i o defeedat
ad nos benigniterScmagnificenobis declarando & m o n -
urado b o n ü S¿ m a l u r a , & i n r a a g n ú b o n u r a nos indacat,
& a magno m a l o nos defendat. O r a t o r í i c o r a n s , i a m v -
}ium o b i e d u m o b i e d á d o p o í í c t f i c u t i n t e l l e d ü s q u i n o s
$96 > D E C I M A PARS
potcftintelligcre alias fpecies, dum incclligit illas quas
inuenir. Etin hoc paílucognoícitintellectas per quera
modam orator poteíl cogeré fuam animara , & ligare i l ,
lara cum íulnino obiedlo artifícialitcir& continué dum
otac. Ét inieiiectas recordatus éftartem philofophiaía.
morís quam fectmus, qus eiict bonum haílbciaret pra».
ditlam orationcm,íiuc coníungeret cum ea. Amplius o-
racoritnploret & bencdkat Dcüra,periIiummodum per
quera Dcusefldifcurfusin primo fubieclo. Deas emni
non exauditpeccatores connafuas raíion3S,neqii.e eciam
contraearum reiacioncs, quiainiuviaret íibiipfijcjuodeft
impoÜilnle. E t i u i ño paffii cognofcit intclledus quod
cum peccaíor oran; fine conícicntia & contritione nii
boni iaipettac oracione fuá, animo euinderidet & blaf-
phemat. íterum cootcmpiacor íiue orator rogar Deura
fecundum quod ipfceft puma caula, fubicttis dcíignans
per C.D.E.F.Gi.H.&etiam pcrK. quoadvirtutcs. N a m
percoguitionem cauík cognolcicur círeclus, &econuer-
1b. Et m ifto paffu cognofcit iriteiieftus quod íubieclum
ocationis cltvaidemagnum & ditrufum. O oraiov,in tua
orationeddigeplusDeum quam temetipíóm ,&¿ etiam
quam alia: &fihoc facis, iuftuses&pi'udens, & cicchán-
tate & í an ¿lúa ce Ivabit u atus *Q_ui b ab i i us eft a nucos ums
i n oratioae, incantumquod media rite i pío tua oraciovc-
nitadperfcclionera. Siautem hoc nou tacis}nuUum qm-
¿em ámicum habessirnoDcus cfttuusinimicus, eo quia
eis iniuriam facis. O orator,qbandoorabis pro commif-
íiSj iufticiam Dei tecurfi tencas diligendo: non autem o-
diendo; quiafi íic } mifericordia Dei non poífet eñe tua
árnica, eo quia miudus cíies , & cuus habitas eilet crude*
lis, & a fpc.&chariratc prolorígatusJ& etiam tiunn ama-
se in o lúe effet penicrlum , de quo odive eífes in aner-
pum habituacus. O cometnplator íiuc orator, fi non po-
tes inteUigere&att!ñgereahitudinem djuinarum raco
num & (uprum actuum : ora creciendo. Nam vina poíie,
nuilum rcprchcnfibilceft. Verumtamen tale intélligetc
eftpoffibuG. Tale autern creciere in tua oracione erit tuus
árnicas, & máxime tuura intelligere, (iipiu m habere po-
tes. O orator, m tua oratioae excita tuain coaíciennara,
& diícur-
gcdifcurre ipfam per principia & regulas j &íi hocfacis,
cum eaimpecrabiscontmionem. t i íi diícunascontn-
tionem per prmcipia&rcgulas,i,nipctrabis moiumacor-
dcáquo fegredientur gemitus &íuíp¡íia: a cordeadocu»
losaquaaíccndet, madefaciédo tuam faciera & tuás ma-
nas &vefles, & ¡Uam aquam fencies caiiuain jCjuia ácali-
do &íerucn ce foiueotitur, & illa aqna (audla procurabic
tibiconfeífionem. Es ficonfeílionem diícurns per prin-
cipia & regulas, ip(a ducectead íatitfa¿\ionem Sipceni-
teniianijqua: ûidem coniúget te cum Dcoin gloria ícm-
piterua. Ó oraior, in tuaoranonc cpníidcra aduetfitatcs
&; p r o í p e r i t a tes, q na* dedit tibi per fiumi amorem;aduer-
ficateSjVr babeas patícntiam rubfua iuflicia; proíperita-
tes,vt bobeas charitatem íüb fuá grada. £r pofíquam per
vnum & e u n d e m a m o i e m í l u u nbidats piofpcricatGS &
aducríuarcs, bentdic, lauda & dilige diuiuum amorem,
& ci gracias quampiuritnas redde. Nam cum realiamore
Dius'ipfasin reamar, & (i rueas inDeo amas,cuus amor
procurabit quidcni in gloriaxicrnafcmpuernum amaie.
Oprator, íicuus iiuelieduscft iropedituspcr cuum ícn-
fom & unaginariotiem,afeende ad primum íubieélam ,
orando, & diicuire reipíum extra íenfurn & irnagmacio-
nem. Auc fi vis defeendere, ora mediante íeníli& imagi-
Hationej diícurrendooracionem per íubieéta dcíignata
pérG. Kt tunctemporisvidebis,qued íormse inferiores
nihdpoíluut contra fuperioresin oratione, & d e i ñ a d o •
ítrina toultum gaudet intelíedus. O oracor, diícuue
.pernonum fubjettum cuam orationem,incelligcndo, a-
cnaodo, & recolcndo,& cimendOjípcrádo, & gracias red-
dendoj & non quiefeas doñee á corde cao fufpuia egredi-
antur, & lacbriroaremanenc: fi auccra abíque prasdidis
quiefeas, iam bonus & raagnusoratores, Ooratoradiu-
ua te cum hocquod diélutn cftin centum fotmis, difeur-
cendo viiam formam, & pofemodum aliam , & difeurre
«lualibec formam per principia & tegúlas, & fie habebis
raagnum fubied-um ad inuemendum raulras'nouasora-
tiones. O oratorora pro populo. Nam vniueifalis oratio
roulcum placee Deo : deindeorapro te, & pro amicó cuo,
&promorcms.Etliocarcificialiterivtfupradiciuia cft, ve
tt* DECIMA PARá
tua anima de bona & magna oratíone íichabituata)&c3
tali habita íir cum Deo penitus ligara &concatenata.
De memoria per principia deduftd.
ttteprñít Voniara memoria eñiraperfedtapotécia:ficuí;intcl
forma de v ^ lcdhis Voluntas,de quib. perfede pertraftauimus
memoria in mixiioncprincipiorú: ideodeipíahic volunms cratts-
per pttn- te pcrfsde, difeuríendo ipfam per principia & regulas,
cfpta. de- vtillam pcrt'cfte cognofeamus, &cciamvt demns doctru
duela. nanhvidcliccc quod íicüt eam difeurremusper principia
& regulas: íicquaelibec formacentum formarum poteft
difeurri per píincipia&regulas. Memoriaficuc eft bona
tiaturaliter per boni tatem: íic moralker fuá bonitas eft ei
ratio,quod recolar bonum recolibile obiediuc. Memo-
ria per magniftidinécftmagnajtationecoiusfaa magni-
tudo eft ei rario, quod agat magnum rscolere, cum quo
recolar magnum recolibile íí uc obiectum quod idera ú\\
íicut cappatushabet vnura habitum per cappam,&per
tunicam aliara cum quaeft tunicatus : íic memoria per
durationcmhaber vnam cond!tioncm¡& per poteñatem
aliara. Narn per duradoné facir durare íuum recolere,¿Z
tradat de ptíeteritis,& per poreftaré haber aliam coditió-
nemj&rra£lat depoíTibili. Memoria vnam conditicncm
haber cum intelleftu ,&aliam cura volanratc. Nara per
intelleótum recipit fpecies defideraras aur oditas : & per
illura modum per quem recipit fpecies á volun tarejper e-
undem modum eireddir. Memoria efthabitus vircuofus
naturaliter,eo quia naturalircr rccolit obiedura virtuo-
fe,moraliterhabet habitum virtuofum. Qaandoaurens
recolit habitum vitiofum .habet habirú vuiofum perac-
cidcns.Mem oria per veri tatem eft vera,&per eam veré at-
tingit obiedum rccolendorquando attingitipfum rcípe-
d a finis, eft habitas iuftus & vetus, quando auté attingit
obiedum contra fincm vltimü,cü habirus iniuftus
fus. Et in ifto paiTu cognofei t intelledus per qué modum
caufantur virtutes & vitia. Memoria cum gloria h aber de'
ledationem, recolendo, & cum poena habet triñiciart-
Item quando appttit recolerc&non poteft rccoleie, há-
%zt pcenam cum qaa eft habitas paáluas & priuatiuus.
Memo"
t) E A l5 P L I G A 1 1 0 N É.
Memoria cura diffemuia recolit diucríimode obseda i
nam íicucinteíkdtuscognolcic diííerentiasobiedommi
ficmemoriarccolitilias. Kanohüiuseft;quiadiffereu-
tiaeftita genérale piincipiarafiueinfírumentummerco-
riae ficut intelleótui. Memoria racione concordantix
concordar m ohiedo eum incelleclu & volúntate, reco-
1 endo obie¿hun, inie 11 e11uin, & amarunijaucoditura^'t
obiedurn panaturperiftas potenn'asineodem tempore.
Memoria cum concrarietate eoncradicicquandocjue i n -
tclledui &voluncatÍ3nDnieddertdoeis ípecicsquas ap-
petuntrecuperare,quianoneíldifpoíitaad reddcndum
fpecies: aut intelleftus & voiuntasnon appctunt recupe-
rare, quia memoria non reddic eis per illum modum, per
quem intelledus & voluntas n adiderunt ei:auciniei!e-
¿tus eft lentos, & voluntas nimisprompta, & econuerfo i
autintcllcduí appetit vnarafpeciem, & voluntas aliam^
Horno in principio agir recolendo, & memoria cft fuá
forma íiue inftrumcncum cumquo recolit obiedunijSé
ipfuui obie£tum eft fubiefhiro íiue matesia, recolens au-
tem eftfüusíinis,& quañdo ipfurh recolere impcduur,
memoria quidem patuur, & per conícquens agens. I t i
memoria mera orar i efí médium ínter meraorantem Se
memoralem,eum quo memorans, memorabileque cou-
iunguncur : fuppoíito quod menfuratio ílt per redam
lineara xqualicer terminatam inter memorantcm & m s -
moralem. Termini memoria:llint tres,videlicetpotcn-
tia, obiedurn & adus; extra iftos, memoria non habet
foffe. Ecperiinera priuationismemoria cfthabitus pri-
uatus, ñeque deficientibus adu & obiedo ad cara: íicuc
deficientibus luce & colore ad oculos: finís autem v i d -
mus memoris cft recolere recolibile. Memoria ratione
maioritatisvna eft maior alia per eílentiam íiue per quan-
titatemivnaenim memoria haber maiorcm adum quara
al«a. Viterius quandomemoria habet maiorem adunij
ipfa quidem eft maior habitus, non dico, quod fuá eíTen-
tia crcfcac aut decrcfcat,co quia non eft diuiíibilis ñ e -
que conuptibilis, cum fit potentia fpirituaiis, íed cumt
Komo agat cum memoria ad placitum. Et fie tamca'eá
ûandoque recolit «uÎcum: quandoque patuuiR,
40» D E Ci MA PARI
Memorianaturalitcr&íetjuaUter exiftit intcr intelleétg
& volantacem, ve £et|ualircr recipiat & reddat ípecics m,
teiledas Sedileétas ves umtaraen quaudoque recipit fpc,
cíes dilectas non iníclleéias. Et hoc eftqnando credit, &:
noninteUtginauoac piaciciagentisûutiagisdetiderat
credere quam inteUigeie. Memoria cum nunoricaieelt
"circa riihü: vnde fcquuur quod quandoipía obhuiícuury
eft habicus pnuadaus racione minoritacis.
De memeria per regidas deducía,
Dectm*- / ^ X Vaeritiir jVírum noemona citius recipiat ípecics ab
qumta. ^ mcelleóta quam a volantace ? Et refpondendura eft"
farsdea- ¡âoá fie : ratio huios eft, eo quia inteiieótus tacic ícien-
m&partií 11 a m, & Y o 1 u n ra s h a b e c delibtrationem racione íuee líber.
frmttpa- tacis. Per primafpeciení regula: C. quaeritur, quid eft rae-
¿ísde memoria ? fitdicendum eft, quod eli pocenna eui piopne
mona per competit recolerc. Per íécundamfpecicm quxnrurjquid
regulas "ftabetmemoria, in fe coeífémialiter l Ad quod dicendmu
dtduüa. qUOti ip (á ha be c í u os cor reía tiuos> videlicct memora-
tiuum, meraorabiie & memorare. Per terciamfpeciem
qua;ncur;memo!Ía qijideftiuaho ? Et eft dicendü, quod
ipfaeftin bonirate bouaobie£tiue,ruppofíto quod mtel-
ledliis & voluntas quicícanciniiioobieéto.Etcítin mali-
cia mala, poíiro quodvolunrasdiligat iliudmalum. Aci»
huc memoriacftmlubiedto habitasjCum quo cuftodit
ícieriam. Per quattam ipeciem quaeritur, quid habec me-
moria in alio \ Cui refpondendú eft, quod babee in bono
obieékobonitatcm,&m magno magnitudinemj&c.cum
haber aftumin lubte¿lo Sciu obiecto. Per prima ipeciem
' tcgulx D.qu^riturjraemoria de quo eft? Et eft reiponden-
dum quod eftdeíeipfa; nam creetaeftj&ipiaquiciéiKJn
eft genua, nec tacta cxahquoei praeiacente. Per íecua-
dam fpeciem quaetiturjmpmona de quo eft ? Ad quod di-
cendum eft, quodeft de fuis ípeciíicis materia & touiia,
cura quibusagitper fuám ipeciem. Per tertiamfpeciem
ciuí'iem reguIaequ3eritur,mtraoriacuius eft ? Ecreipon-
dendum eft quod ipfa eftfubicífei, in quocít ;ficat patseft
fui torras naturahter aucrntxaliter, íicut cappa cappar;.
Per primam ipeciem regula; E. quíericur, mcmori¿qaf*rc
DS A V P t l C A T i O n t . 4^
ifilAá quod rdpomkndum eft, quod ipíaeftconftitutá
exilia forma & materia. Per fecundara ípeeiem ciufderti
regula quKnrur,rnemoriatparc eft ? Ad quod diccndimí
eft/juad illaelljVC cnciafinc recolita.Adhuc cft,vr de pr^-
tardi homo polfuhabírc feisadam. Per puma ípecieni
Iraula; F.qua'ritur, vtrum aiemoria hab'eac quancitatem
coiui auamxum ipía non íit hncahs ? Cui reípendendum
til quod lie Na m potentia lpirituaiis,& fiívita eft, & máU
uiíibiUs.Otnneqiudemens íímtum eft quantum. Et íiá-
¡iquid ens fpiriuudc cíi ¿«itofla, ipfutn qíiídtm t i l q u a n -
jí0ni;quarc patee quod memoria haber q u a n t k a t é coíiti-
Ruaiti- Per feciuvdamTpecicm quaeriturj verum memotiá
ItóbsatquaatitatciivdderetamíEcreípondeiuia eft quod
ficivtpcrdifíeremiam faos correlatiuos fupradidos ha-
berepoílít:per memoraciuüenim ísabefvtmm eortebti-
BÚj & per memoítale haber aherüj & per memorare ha-
ber akerum. Q a i autera dick mcraoriam n6 habereiflo*
eorrckciuos'jdícitquidem eam eííe vacüatani & iudÍcen-
te ai natura fuá, quod eft irapoflibdc: quare pacct q u a á
memoria haber qaantime diferetam rauenc correiasí-
Boram. Perpnmam fpeciem régulae G. qim-uvir,quaee£fc:
Bropriaquainasmemoriae ? Errcfpondendo eft, quod eft
fia recohbiiitasjfieut in hominenfibilicas.Per fecundara
fpeciem qimiturjqua?eft appropiiacaqúahtasmernori^?
Ad quod réfpondendú eft,quod eft habitUs móxalis>YÍde-
{icetíuftkiadpes.&caac sníuria,&c.aur grammar.ic3,&e¿
sut inüiria,&c. auc agricultura,&c. Per regubm H . q u ^ -
riiur, verum memoria fu m tempore ?Eti(. ípondendó eft
quod fic:eoqmanoui¿eft mediante raotu fubitclim qu®
fiftííícut anima mora in corpore mobdi.Ei íiede aliis ípc-
ciebus regulas H.potcft aici fuo modo,qoas haber per G.
D.K.deíignatas: quarura decUrationé dtroitri mus art ift^
henc intuemi cauía breuitatis- Curo memoria no habeac
feperficiem, quaeritut, vtrum ipfafit in loco l Et refport-
flendum eft quod íic: ficut pars in íuo roto fine contaítur
Écut in eprporcclemcntato in que funt elementa com-
pofica abiq; contafl», eonta<£lus qnidé impedir coropo-
Stioaem, vtpatetm monn. denanormn felapíduin ,qa#
^ í d e í n non efi cgm|ofitus?=fed aggreja.tus. Qêj£it-«f
401 V N D E C 1M A P Á R.S
perprimamfpecienircgulíeK.quon-sodopoírethomodti
Tponere mcmoi iam ad recolendum , quod ipfe optat rc-
colerc: &non poteíl:il!udrecolere?Errerpondendiam eft
qaod modus cóíiftit ni hoCjvidclicet quod homo applicet
düiinuunies pnnc?pioium & fpecies rcgulaium ad íirni-
litudines,quasoprat recolere. Nara íicutintel!e£tuspct
íímilitudinern auingitfimilatum: íic memoria per fioii,
litudinemrecplitobiedum deíidcratura. Nam íi quis vU
det aliquem hominem íimilem filio fuOjipíe ram cito re-
coist íiliumfauni pei íimiiitudinemillius. Per íecundam
fpeciem K.quaericur, memoria cura quo obiiuiícnur? Ad
quod refpondendum eft, quod cum minoritate difeurfa
per omnia principia & fpecies rcgulaium.Nam ücut nu-
ioritas caufat habkura poííriuum : fie minoritas priuati-
uum fue modo. Diélura eñ decentum fürmis,&data eft
dodrina per quarn artifíafeiat diícnrrerequamlibct for-
mam per principia & regulas buiusariis.Enn nneforma-
rum oñcníura eft, per quero mocium artes liberales peí
hanc arcem faciliter addifci poíTunt.
V N D E C I M A P ARS
P R I N C I P A L ! S.
D e vndecima parte principal? q u x eft de

qurc ftionibus.
Rubrica Hsc pars in fexpartesJtuelocadiuidtíur. Primaputy
vndeci- €ftê iwftiowbtt* > «¡uaífactemu* pertabuUm. Secunda
mxp?r- pars eft tila, quam faciemíM de qnAflt 'omb^ per enacua-
tis Drin- tiQnem terttA jígt4r&. Tertia pars eft, eûam fkaemiéi
cipalis - <¡lu'!llfi,onth!*fper multiplicationem-ejuartajftgufA. Quart*
ejt de qu^fiionibuí, o¡um facicmiM per niixttonem prtnft*
ptorum. Quinta eflde quAjliontbm cjuasfactem^perm-
uem fuhieéla. Sexta eff de qti&Biontbtn centum firma*,
rum Verumtamen de ftt&fi tomhttí alie¡ua¿ foluensm & *•
lícjuai ttítnfmít¡emut adloca kuitfi lihrf.tn tfuihw fifó-
títmes edrumfunt impltcatét &jtgnatA\ &intlluquaifoU
uemu^y dorehsmm pracitcarf/ huits* a r t u , & dabtmíM Ao-
¿Irinarn adjdlxendum aitaf quAjitonesperegrinas quapof
D E Q^V S T I O N I B V S. 405
fuñífolut fccurídum modum,fer qxern(olnemm aliai qus,-
á'unes R.titi'j,c¡i¿Hre iranfmtlttmMMiquas qtt&jltones ad
lualoca, e¡i qvia eutiát/m fYoltxttatem, & qma, tUi ¡¡¡ui
jcmn: tfl.tm arte>n,foter»»t tilasfolmere per earujm ¿oca, m
quiim faíUííonei eárumJunt tmf ttcatk.ítem dtcimúsqmd
per ¿¡uxflfskes ^HOS factemm, dab'émmdochfttamadfkvi-
tndiit qtéAjitones ^hfiraheado tila* ajtgrtijicatú regttlarmmi
In tahuiíí funt 84. col»mn&, (jui* eutíUmies proitxi-
'fateza: tded m l m u m f>t-ceie(¡¡uxftionts de cmnihús colu--
fnftiiifiátantummcdodefeptem columna Per qunts dabt-
mUsdiílrtnám ádfadeadttm Ó* foluvadwm qu'<x.j}ionespef
tmnes columna* t<tbul&:
De qu£¡limibm$rm& colümná B. C. i ) , f»
iftaitt colamnam iarnfccimusquxftiones, vt pá- pr¿ma
'«tabula iuejua probatnuüjquoílmuudasnoaeft
tec IB 9^,
s. Sed vt v? dcacur,'..!uud col ati; na eft genera lis, vo- ¿e(:ímifi
kntus iterare eain ,aDíVrab¿nd<> ab ca aliquasquáftio- *Hrtit
nés. Et ílcut ipfaeft generaíis;fie *liíB CQltitttnse funt ge- , .
aérales.. PercamcramB C.D.qíKeruur,vtruraucaiiqua ¡
, • r • r 1 ^ • ^ m iie f//<í
bonicasiahnua&unmeruapei DonUicatíouem, íícuraé- /; .
1 ¡ t i 0 7 ¡ $0 HS
iernkas per dúrationetn ? Et rcípondendum .eft, quod ^
fic:alioquia a'teruicas aon eífettota b o n a , ñ e q u e tota ¿¡¿m-tt. B
magua} quod eft impoiFibilc, Q a x r i t ú o q u i d eftiníioi.. c D T
ta & un m filfa bonicas? Et refpundendum eft, quod eft
eüenriahabeos in fe muiros, infinitos & inameníos cor-
rclatiaos per fecundam fpccietn C. íignatos. Qnaeríturj
infinita & imnaenfa duratio de quo eft ? Et rclponden-
dum eft per ptimam & iecundam ípeciem regulas D. &
per fecundara regula? C E t adhoc ceüatur regulaB.quod
ipfacftde concladuis aeterriis bonitatis & magnicudsnisj
une quibus atternitai non poteft eíTe infinita Se ienmeník
B.C.T. B. Vtrum bonitas poílic cffc magna fine diftin-
ÉHorie ? Et tefpondendum eft quod non, eo quia non
efíce naturaliccr ratio bono quod ageret bonum , cum
ih omni agere oporteac eífe diíbnguerc. Quaeritur,-
quid eft magna diftindio bonitatis? Et refpondendura
eft, quod illa eft de fuis correlatiuis, in quibus eft fub-
ftenuta, & cum quibus habet naturam , & eft eflentig
Ce %
4»4 V N D E C I M A P AR $
pctftAa B. C. T . C. Vtrnm bonitas poffi t clTe magna fine
concordantia ? Ec rcfponaédum eü qtuod non.Nam ficuc
«oatrarictasfchabct ad ÍSÓ ellt: íic Concordantia ad elle.
Qttíeniur,qaidcft magna magnitudo bonitatisí Etre.
fpondendam cíl:, quod cftj vt i pía liábea t coi rcb tiuos ti
naturales B. C.T. O. Qaafritur.vtruni ángelus íitmaioie
coelo? Et refpódcndam tft,quod íic Ratiohuiuseftjquu
Stígelus habec correlatiuos, cum quibus obiedat Dcum:
caium vero nofl-Qu^ritur, quid ofí magna contrarietas
cceli?Etrefpondcodum cft.quod t i l imiriobilitas quatn
babee ,po(icoquodipíumnon moueatfc. Sicutignís ha-
berec rnagnam c6crai'ietateni,fípérí"aam íeuitatcm noa
poíletpeí rcmetipíara fe mouere. Q j i x n i u r , de quocft
magnas motas cadl ? Et refpondendu eft quod ell de luis
corrclatiuispcrfccüdam fpeciem regalas C deíigaatislí.
D.T.B.Vtrum inxtcinitatc ludifferenda?Etrcfpóíidcn-
dura cft.quodíic: vt ipíapoíSthabere faos coírelatiuos,
fine quibus non habstet naturam,iieq;bonitatcra iníini-
tam. Qu^ritutjbonirasmotas cceli de quo eft ? Etieípó-
dendú cíl, quod ipía cfl de (eipíá, ve per faos correlanuos
Égnatum eft B. D T . C. Vcrum diuina bonicas & áiuína
magnitudo concordenc ? Et retpondeadura eft(qaod íic:
nam íincconcocdantia dminabonitas nonhaberct inrl-
oicam rnagmíicattoníin, neq; diuina magaitudó infini-
tam bonincationem. Qu.:rtirar5qu!ti ell magna conepr-
¿antíadiuina;írteruitaris &diainx*bonicatis? Echuicdi-
cendum síl,quod efteífentia íuorurn coirelatiuorüjvide-
Ücetboaiflcatiui, aeternificatiui qa^conueniunt in vno
au;nerOj& bonilicabile &£Ect-.rnabile in altero; & boniía •
ccrc&xternare in altero. &¡fti tres conaeniuntin vna cl-
ícntiabonitatis &£Eternitatis eíTentialiterB. D. T. D. V-
trú inter diuinarn bonitatem Sc^ternitatcmlit cotrarie-
tas i Et refpondendu eíl.ouod fic,fuppofito qood aeternt-
ta s i m n e d i a t b o n i t a t i aftu m fu u m & c c o n u e t fo, q u o d e ft
impoíTibile. Suopoílto quod intcrdiiiinábonitatem & SÍ-
ternitatcm eíletcontrarietas: quaentur, illa contrarietas
«tequceíTet? Etrefpondé'dum eft,quod ipfaeíiltdepiin-
«ipin priiutiuiscxiftentibus corra coírelatiuos pofuiuos
lús&Ktcrmutisjquod eft irapoílibik:&; contradi-
¿lio ma"
DE Q V ¿E S T I O N I B V S. 4^
fíiomanifcftaB.T.S.G. V t r u m i n íítnplic»efTentiabont».
tafis p JiUt exiíktcdiffcreda ác concordan na ? Etrefpon-
dendam cll^quod íic,poíno ipfa bonicas babear fuoscor-
rclátmos per íeenndá fpeciem dignaros,epi quidem pet
d.iF.rcnciam fuatplurd,& per concordancíam íunc iüera
pereflícntiam. Quaermu', quid (une d'íi-cientia & concor-
dancia in clienna boniracis? Erreí'podendum eft perter-
tiam fpeciem regulasC. qaod ip("t¿ laut iibquodipíqíuiu:
adbucíiint ipfainec bonicas B T B. D. Suppoíito quod
muadusfieíeternus:vtrum infuabonitate poíTenreíTein*
uicem diífcrencia & conrrarietas 1 Errcfpondendum eft
quod non : naila.n bonadiffeientia coram convrarietace
«terna fiarepoíTec. qasritur,bona diírcrenciadc quoeftí
k reí pon den dú cft.quod ipfa elide correiatiuis per fecun
dam fpeciéü.defignacis B.T.C D. Suppoíito quod mun-
dusfu íYtcrnus: vtram in fuábonitatealterna pofiinteiTe
inuicem concordancia & conrrariccas ? Eírclpondédum
tñ quod non: alicer efiim concordancia haberetbonum
atlam concorclandi & concrariandiab «cerno Sí in acef-
no,§¡:ctJam contraiiecas,quod eftirnpoffibilc Q«arricm's
quid eftmagna concrarietas bonicatisí&refpotuiédura
eftjquod eftvideliccc quod bonicas ficin fubiedonacura*
lt,qüod fie h:>bica3tii demorali malicia:ficuc in homine
peccacoreC D.T B.Quxricur.quideñmagnadiíFsrencia,
cternitatis? &refpondendú eñ,quod eftiüa quam habet
aecernicas per fu os corrclaciuos. quxritur,magna d i tFc re-
cia sternitaiis, de qno cft? & reípondendum eft per p r i -
snam fpecié regulx D quod ipfa eft de íeipía. Nam aerer»
nicati nulla caufa poteft eiíe praiacens C.D.T.C. Q u r r i -
tur,quid cft magna concordancia coüli: &refpondendum
t^.quod fui corrí latiuicum quibus eft hoc, qaod cft, &
niouecfeipfiuTi. Quacricur, magna concordancia c a l i de
quOeftS&rcfpondcndum cft,quod ipfa eft de íuis correla-
tiuiscura quibus h.-bec mocum, & nscutarn: &mouec Se
«aturar Omnia corpovainferiora C . D . T . D . Qu^ricur,
quid eft magna concrarietas prudencia? & luxur.a ? & rc-
'PPndendum eñ,qiiod eft m o ralis concrarietas. Qpacri-
íarydeqaoduratmpraliscontrarierasi & rcfpondédum
«ftj quod ipfa darat de habiubus poficiuis & priuaímis aá
Gs 3
405 VN D E Ci M A PARS
inuicem refiftemibusin ftibiedo in quo firaulnopQflunt
fiare C.T. B.C. Vtrum iuftkia & ptudentia habeant ma-
gnam diflFcceiuwtn &concpídanuani? & refpQudeoáuai
eft,quod íicrto quia caufant magnos aéhis pee tnagu^
mcrita. Qürentur, quid cft magna diffeiemia &concor-
dantia iufticicE& prudentiít i & rcfpondcndum cft, quod
raagnirelááuicu;a qaibes diíieruat &concorúam C.T.
B.D. VtraiTi \n e ñ e n ú i magna poííit efle diffetentia &
€o.ntrarietas| Etrcfpoadt ndam eftjquod fitrpofitp quod
eflentia fie compoíua: ficut eflentia hpminis &clemsn-
p r u m . Sed in eíTentia íimpiicí nequáquam C.T.C. D,
Poíico qupdin magnitudiiie íiroplici eftene concorda tilia
&coiurarieras: quseriíur, quid effet iliamagnitud©\£.t
refpondendum eft,q»od eliet eflentia i m p c i h bilis. Qu x-
riruí magna concordantia & contraríelas de qno íantl
Ei huic dscendum per primara ípeciéregula; D. quod
cft de feipíls... Nam fupra magoitudinem nuíium ens prac-
iacct D.T.B.G. Vtrum in apternitatefint diííerentiacon-
cordantia ? & tcfpondendimi t i l , quodíic: nam alias in
s t e t n k á t e bonitas non efiet ranpjquod ipiaageret bo-
pura. Narr-quearterniras lineconcordantiahaberetaii-
quid enm qup diftarct a cpntrarietatc &ocioütate;quod
einrnpuilíbíle. Quatriair, diíícrentiaeconcordantia exi-
gentes m ecternitate de qup, funt ? & reípondendum eÍTs
quodipí^ funt deíuis cpirelatiuis perprimam ípeciem 6c
(ecundam regula- D. QuTiicur,quidíuntinaeternitatc
difFercntia & concotdantia: Et refpondedum cft^quodir
pfe funt ipfamct aéternitas D. T.B-P- Vtrum in aeternb
tare poífu eífe inuicem differcutia & contrarieras? Et rc-
fpondendum eít3 quod .non: quia fi fie, setetnitas eflet
CGmporuaexplutibuseííendiscontranis Sicorrup^lbili-
bus; vt patet in elementatis. Pofito, quod coslum eííet ex,
pluribus eflentiis; contrariist qusritur.dequo cfíétfo^
durado >Ad quoddivendum eft,quodipf& cíletex habi-
tibus pofiduis & pnuauuis quod eft imppífibile D.T. C
D . Pofito quod in eflentia angelí eflet concordantia &
foatrarietastqnaítitar, durado angélica de quo eííet? Et
refpondendum eftjquodipfaeflet defuiscGntrariis;quod
|ft impolTibiic. qu^rkur, quid eft dsiratip angetiíEcrc-
ípondcfc
DE Q^V / E S T I O N I B V S . 497
fpondendum eft,quo(l eft concordancia ab omnt contra-
netatsremoca T . B.C. D. Qaaeritiír,vtruai diftcremia
polfic cffe íubieétum concordautice & contrarietatis ? &
refpoadendumeft, quod non jco quia concordandafe
habet adelle: conrranetas autem ad non eííe in í'ubicdo
inquo funt. qu3entur,quid eft differentia in cócoidantia,
&contrariecatc? Ecreípondcndum eft, quoddiíFca-ntia
inconcordantia eft pnneipium poíitiuum:&inconrxa-
rictatc pnuariuum. Qu,truur, de quo durar differentia ?
Scteípondendumcft, quod ipfa durar de íuis correlatmis
concordantibus pereficnciam ab ómnibus contrarieta-
libus remotam.
Dsqusfltomhm faunddi. colurmm C.D. E. T.
Q V«ritur,quseeft magna poteftas serernitatis & re- Ût¡t^

fpondendum eft, quod eft poceftas infinita & seter- i}f6mym
na,vt per fuoscorrelatiüosfignatum eft. qua:ntur,de quo j}cuníi$
eft magna poteftas íetemuatis? Ec refpondendum eft, columna
quodeftdeseterniscorrelaciuis. Magna poteftas aterni- c D.E,
taris quarc eft ? & refpondendum eft, quod eft es eo, quia
scernicas poteft haberc infinitos & iErernos correlad-
uosC.D. T . C. QiyEiitur, quid eft infinita concordantia
aiternicatis? Screípoiidcndum eft.qaod ipfacñ infinita ci-
f^ntia & ícterna. qusricur,infinita & aeterna eííentia de
quo eft ? Et refpondendura eft^quod ipfa eft de infinitis &
«ternis correlatmis, fine quibns non poflVc eíTc infinita
IcjetcrnaCD. T . D. Suppofito quod in se te. •T.uatc tiles
contrarieras: quaericur, quid effet illacontrarietas ?&re-
fpondédumeft,qüod ¡pía effet infinita & immenfaeíTen
tia,cxconnanisiBfiniris & scetnis conftituta. quseritiii
níagnitudo «ternitatis de quo eft ? Et refpondendum cil,
quod eft de luis correlatmis, fine quibus fuá magna ms
gnicudo eflet finita & ociofa C.D.T.E. quaericur, quid eft
magnum principió xternitatis ? & refpondeadüeft,quod
eftcírentia,qterna&infinica.qua'ntur,magsvamprincipiu
?cernitatis de quo eft?& reípondendú eft.quod eft de fai^
correlatmis infinitis & a:iernis.qua;ritur pemeiniuminfi-
Bicum fiÉgterouip quare eñ?Etrcípondendúeft,quQdeft
Ce 4
VMDECIMA P AR S
ex eo quia stcrnitas habet infinitos corrclatiuosab omnt
pcioÍJtatcíegrcgatosC-E.T.C. Quxritji^quideftinfirti.
|a poteftas? & í erpondendúeft quod ipíaeft infinita con*
coróaotia. Qiivcntur, quare cft infinita poteOas 't Etrc-
ípondcndam eit quodcft, quia habet infinitos catrclati-
nosC.E.T.D.quírntLH-, infinitapotejftas de qooeft?Et
rerpondendum eíl, quod ipfa eft de litis coiTclatmis ¿h o-
m n i contra nótate reuiotis,qua:ri.tar,qii$te cft poteftas fu
no contrafietatc ? El reTpondendum eft, quod i pía eftcf-
fentia¡níinita ab o i m i contrariefatefeparsta C, E.T.E.
Qnêritar quare cft infimtú principium ? & refpondeiui'á
eít quod eft: nam in íemeripío habet Tuos infinitos eorre-
íatiúoSjin quibus quieícit. quaerirar,quare eft poteftas in-
fitíiiar&liuicdicendúeftquodeftex eoquiaiplanó potcíi
fkietubíeftoinfinito C.T.iQ D. qusiuur, quid eftmagn'a
foucordatuia? £c reipondcndum eft}quod ipfa eft magna
pilcntia ab ommcoutrarietare remota quaeritur, magna
co n c o r d a n t i a d c q u o r ft: & rcípopdedum cft,quodeñex
fuismagnis correlatiuis, pnmitiuis, &c quariitur, quid
cl\ magnatn pnncipium ? Et refpondendum eft,quodeft
magna concordanda abomni cótrarietateremota, quae-
ritnr^quareeftmagnum pnncipium ? &ie(pondendGeft,
quod eft ex ea,quia haber magnos correlatiuosC.D T E.
fiUsrituCjquid eft uiagna cótrarietas principii?Et refpon-
fíen.him eft, quod eft clíentia euacuans principium a fui?
córrelatiuis. qusemiu, dcquo eft cnagoü principium :Et
refpondendumeft, quod eft de íuis correlatiuis a contra-
rietarr remoiis. Vel eft de fuiscorrelatiuis quibuscotra-
rictas mini-me poteft contradícete fine xeíiftereD.E.T3»
^tetnitas & poteftas quarecoocordant? Etrcfpondcndú
eft,quod ;p% coneordantjVtpoíTint exiftereSíagereab se-
tenio & i n eterno. Concordmtia ^ternitatis&poteftaüs
qu.eritur.quideft ? &refpondcndam eft,quodefteíícntia
íTterne poten':. Qu;2ritur,c5cordantia^terniratis&po-
teftausde qaoeft?-^! quoddicendum eft.quod ipfa eft de
5Etcrnatiuo &r noíhficatiuo, ^ternabili&poffificabilijSí
ipternarc & poíilficare D . E. T . D. Quaentut,quare con-
frarii fines no polfunt eíFe ab aeterno? Et reípondendú eft,
^ u p d e x e o q u i a i í i ^tcrnicatccft quics. Q u ^ n t u t jquies
aEtemi-
B E QJV7 JE S T I O N I B V $. 40^
g m m t s ú s de quo eít? Et rcrponHendum cíí,quod cftde
fuis córrela ti uis ab ómnibus contraiiis rcraorís D.E.T.E,'
poteftas a-ccrna quarepoceñabaetenio&in xterüo J Et
{•fifpondendiirn eft.quiaipCicíiprimitiuitasaterna. Po-.
jeftasseternaqaare-eft principium seternum ? Et reípon-'
deBduni cfr}eoquia poceft ab xtcrna & i n eterno D.T.
C. ü . Poüco quod caslum íit sccaium,qu«ritur,qviÍCcíl
fea «terna concordancia & con traiietas? Et rcfpondcn-
dura cft quodfua corjcordanria eft vna aetemitas aéliua
&pafliua: & fuáconttarictas eftaliaíccernitas quxcfta-
ftiua & paíriu3,qiiüd eft impoíiibile.Nam scprnuasuon
potefteile ex contrariis.¿cumfit infiuita. Contrarietas
eterna de quo di? Et rcfpondendum eft quod ipfacft de
fubieclo na? uiaU,& habita inorali:íiciu íi cappatus cífet
jndutus cappaignuma D . T . C E . Q u x r i t u r , quid eft
principium íptemitatis ? ad quod refpóndendum efi, vi-
dclieet quod eftconcordantia fuorum cortclatiuorum,
Qusiitar,c5cordanriareternitatis deqaoeñ? & refpon -
dendú eft quod eft.ex corrclatiuis neterniratis E.T.C.D.
Qu/xritur, quare conccrdantia & contratistas non poí-
fuiucffc vna poteftas ? Echuicdicendum eft/ix coquia
concordantiatcnditadclIc:concrarietas amem ad non
effe contrarié cas. Qu.2ricur.quid eft concrarictas corpo-
ris ge anima; inhomindEt refpóndendum eftJquod eft ex
contrariis finibusfiue contrariis correlatiuis E. T . C. E,
Quêritur, quseft poreftasprudentiae & porcftasfupet-.
oía;; &refpondciidíim eft,quod poteftas fuperbic cftha-
bituspriuattuus: prudentiaeautetu poíúious. Qtwerimr,
qliare poteftas íuperbis & poteftas prutlentia' non fun|
vna poteftas? Cui dicendurti eft,quod propcerhoequia
diffinitioconcordantiíKnon poteftconcordareillas in
íioíine?cum íínr contraria principia E. T . D . E. Qúaerfc
tur, quarepoteftas non potefteflecx contrariis princi-
Fns''& huic dicendum eft. Nam poteftashabet principia
1 felatiua & fegregaía a co»trarietatc per concordan-
tlam. Quacritur .contraria principia de quo (untrEtre-
ípondendam eft,quodipía (unt ex contrariis finibusT.
j C. p . E . Ojiarrirur, quare concordantia eft principium
primitiuum: fed contractas eft confecutinnq)/ Et re»
Ce <
4io VNDECÍMA P A R S.
'•} ~ .
fpondenáú eft,^» cócordantia eft pnncipiura poíitiuura?

cotrarietas autepriuauuü, Qu«£Ícur,quid eft primitiui-
tasconcoi-danti¿e3&porcftenoiitas CüntíarietaíuJSc re-
fpondedum eft,quodprimiíiiias concordancia; eft quan.
doplures res fe habent ad vnum.Poteftcriontas contra-
riecatiseftj videlicet quando multa non fe habent adv-
uum.Quaericur^trum concordantia^ coiurarietasfint
ex vno &eodemprincipio ?& refpondendum cft,quod
iion:quia non fe habent ad vninn íinem.
Di' qu^jiiombuf tert'u columna D. E. F. T.
jTtom&Hs
Q Vxntur,quareDeus eft ira potes psríuamaternita-
tem'.Gcuí per luuin inteiledum? Screrpondenoura
qUia fuaaeietnitas & íaus inrelie¿lusíunt vna & cade
íerttA potcftas."Quí«ricur,porcftasa;tcrnitatis dcquoeft; &re,
columna. Ipodendum cft.quod eft ex íais correlatiuis vt poffieper
p , £ . F . T . j p f o s ^ xtttxxQ) &.ineterno exiftere Se agere. Qiisritur,
poceftas acternitatis quanta eft? &reípondendúeft)quod
ipfa eft tanta per poffificationea^qaantaeft perduratio-
nemD-E.T.D. Qua:ritur,qaare contrarietas non poteft
eíTein poteftate<jterna?&diccndum eftjquodpoteftasae-
terna itacft infinita per poílificanonéj (ícut per duracio-
nem.Qua'rituVjpoteftassterna de quo cft:& refponden-
dum eít, quod eft de feipía^vt pater per primara & fecun-
dara fpeciem rtguise Ü . & E . D. E.T.E. Quaritur, quarc
Peus non habet principium?ivcrpondédum eft,quiaipfe
habet poteftatem g;ternam,cui nuüa alia poteftas prxia •
cet.CûxnturjpoteftasceElide quocftíCui dicenduineftj
quod eft de fcipfa, quia non eft ex aüquo principio íibi
prceiaecute deriuata ü . E. T . F. Q««titur,poteftas cgeU
quanta eft r & refpondendum eft, quod eft tanta quanta
funt fuá coneiacma. Qâ;titurquareccelura eftmobile?
rcfpondciuluin eftjquod eft niobUc peí liia cürj elatiua:vc
patee per prima fpeciem regulas E.& per fecunda eiuidem
eftmobik.vt eíTentininferiorib. roobilicaies. Quaeríturj
motus cccli de quo eft; &reípondendum tfí, g¡) eft defui?
corcclatiuis,íuiS quibus non haberet motum naturalitst
jn fe,nec extra íe D.f.T.D.QiirEritur, córrela tiua seterni-
t»tis quqt l:Í4iu-:3v relpondcudum eí^quodfaut tot corre-
DE Q^VM S T I O N I B V S . 411
jgtiua diuini intcllc¿tiis:alioquin diuina íctcrnitas irnpc-
dicetur peraetemaai concranetatem, quodcft iir.polH-
\)ilc. Quíricur)correianuaa:ternitaris exquo funcíác re-
ípondeadum eftjquod í'unt ex fe¡pfxs,&hoc.concratktas.
a t í r n a n o n poteíUmpjediiXiquia non eft D.F.T.E.Quac-
ntui'jquacc atenútas non habet quantiíaceoir&reipon-
dédiim cftjeo quia eñ ex correlatiuis iníinitis. Quaeritur,
«ternare «eterpicatis quantus cft? &rcípondeadum cft,
quodeft tancus quácus cft inteliigere diuinus.Qmmturj,
«temare exquo eft?& rcfpondendü ett, quodcitcxxter-
nare & a:teinato:íicuc in celligere diuinus eft ex in teiligé-
te&intclkfto D.T.D.E. Qüsentur,quarein3eteinitatc
coatrarietasnoneftpnncipium?& reipoadcnduni eñ,q?
cft exeo,quia seternitas no eft coirupubilis, neq; pecca-
tíix.Suppofuo qjin cetemitatecílct cótrarictas:qu;siituí
illa de que efíet? & reípondendíí eft, quod eft de contra-
riatiuo & aetemaciuo, contrariabili &aercrnabili,&con-
trariare & a:temare,quod eñ impoflibile D.T.D.F.Quas-
titur, medid exíftés ínter íbrtitudinc & fidé exquo eftí &
refpondc«dü eft,q? cft c x virt utib. íicut gemís ex luis ípe-
cieb. Quscritur, quanta eft contianetasínter fidé Scinfi-
delitatér&refpondenciumeftjq) tanta eft quantum inter
fe differunt.&ipíaautécontrarietas extra anima non eft,
in fubiedo, in quo inuicé infidelitas ScfiJclitas ftare non
poíluncD.T.E F. Qusritur, quaresternitaseft primum
pnncipiü? & refpondendum eft, quod aT-crnare cft in ipfa
primara médium.Quaeritur in principio Eterno , m é -
dium quantum eft? & refpondendum eft, quod eft tan-
tum quantñ eft menfuratúper xrernitaté & aetematunu
Quxriturjprincipiare aerernum de quo eft?& rcíponden-.
dum eft, quod eft de apernante principiante, & seterna-
to principiatoE.F.T.D. Pofito quod intelledus non fie
coniunttus cum corpore hominis. Quaeritur, quare eft
homo?& refpondendum eft, quod homo cft non defi-
dénteeifecunda fpecieD. & E . Qu^ritur,homo de quo
eft?&refpondendum eft per fecundara fpeciera reguiae D%
, îpfseft de corpore & anima rationali. Qupcritur, con-
trarictas hominis quáta eñ? & refpondendú cft q» ipfa cft
Üiita,quát3e funtfuae parces cotrari» ad inuicé E . f . T J ^
4i* V N DE C I M A PÁRS
Q o x r i t u r , fí poteftas Dei cft cantum prius, ficutfuns5%
tclleítusr Er rcípondendum cft qucd(le, eo quia taut i .
dera principiura. Quxricuisquare in poceftace diuin»
no.aeftmáteriaí'Ec reípondendurn cft eo«quiaeft infini-
tas inqaa materia cíTe non poceftE. F. T . F. Qu:,¥ritur,
quace indmina poceftaceoporcec eñe médium? Erre-
fpondenium cftsquo<l m inctlügercdiuino .iiucliigeic
cft médium, & hoc probat regula E. Q^xritur, poffe di-
tlinxpotcft.ui ; quantum eft/tc refpondendum cft,quoá
cft cantumquantum eñ íuiis poíliíicatiuus & íuu.'i pcfli-
ficabilis infinicus E.T.D.E. Qtyeritur,principiahomi-
¡lis de qoo func /"Vade ad fea Kan anguh D. fecunda* figu-
t x : & vade ad fecundan.! fpeciem regula D. Q u i r i i u r ,
quarehomo habetiibcrumarbitrium / Er refpoiuiédum
tftperpdmam fpeciem regula: E. eo.quia eft de princi-
piis cootrariis: per fecuadam autem fpeciem fignatum
eft.quod habetiiberum arbinium, vt acquirac meritum
E.T.D.F. Qttscritar, quatc poteftas imaginatiuc non eft
tx contratas? Ec refpondendum cft,ex eo quia fuum me-
áium cftíímplex Qu;cricur,mcdium imaginatiuc dcqiío
cft: & vade ad fecundara fpeciem regulx D Qivsriiur,
médium imaginatiuc quantum cll ? Et refpondendum
eft.quod eft tantum, quantum eft mcofutatum per iroa-
ginatinum $Íimaginabile E.T.£.F.Qojentur,qu3reho-
mo hábet poccftaietnexiftendi & agendi/Et rcfpondcn-
¿um cft,quia íua principia futir ad hoc naturaiicer diípo-
fjta.QtrEfituf quantum horno poteftexiftere & agete?Et
reípondendum eft, quod tantum quantum fias principia
fumad hoc difpoíka F.T.D.E. Quxritur, principia in-
tellectus de quo funt ? Vade ad primara & fecundara íps-
ciem D Q i i r r i t u r principia intcüedus quare funt?Vade
ad reg dam iÍ.Qu.xritur)principiainteíle£bus quot funci*
VadeadcorrelatmosintelledusF.T. D E. Q n s i i t u r i n -
ftmftus coeli de quo eft? Vade ad primara & fecundara
fpeciem regulx D. Q u x r i t u r , inftmchis imnginatiuse
quancus cñr Vade ad capituium imag natiux per intel-
¿Uim & per médium í i g n a t u m F. T. E. V. Q u a r i: u r, quare
medmm inteüedus cft ?Et refpondendum <ft,excoquia
abfque medio mtelledus non eííct piincipium intclli-
geadi.
DE Q J ^ S T I O N I B V S . 411$
|mdj.Quxritur, intelligere quancusexiftit ínterintcHi-
gétera &uucll5gibilem? Vadead capuulum iuieUfdiist
te ad paragraphos per principium & medium íignatoSi
&x. 5c ad paragraphum vidíiicet quamuatis T . L>. E. F.
Qaaeriiur, influenciainflucnsinhomiíie de quocft/Va-
¿c ad paragraphos conaariecatis principii &raedii,qui
íun: de fubicdto hominis in lubicdo cali. Quxiirur,
quarercrlumagic in homins ? Vade ad regalara E exi-
(icnccni in fubiedo ca;!i, & i u fubiedo hominis, Q u s i i -
tur.quaiv um ccr'um efe imaginabiic? Vade adquannea-
tcm exiftentem in fubiedo cceli, ácin fubiedo hominis,
líiu fubiedo imagiaationis peí fuam poteftaccm.
D i qmfilomhis qmrt& columna

E.F.G.T.
iVa:ricur quaire Deus poteft tantum quantum pe? Dt<j»**
fuam fap'.enriam & volaiuattm?Ec reípodendum j i w n b t a
eft pír regulara E.& per primara fpeciem regula: G.Nam quarts
D cu si ta cftinfinitus períuató ínfinicam potcftaiemîc- celumne.
at per fuam infiaitum intcllcdum & voluntatcm.Quae- E.í\G.%
titur.diumapotcft.is qusnra eít.'' Ec lefpondendum cft
quod ipfacft tanta quanta cftfcibdis per infiaitum intel-
lettum & voluntatcrn iafiakam. Q¿3rritur,diuioa po-
teítasqualiscítrEcreípondsnflum eft, quodeft ralis qua-
íisipía voluntaseftE.F.T.É. Q_uaeritur,quaredÍQÍaa po-
ttílascft principium infiaitum."5 Ec reípondendumcft,
quia periu um iatellcdum cftfdra iufinirc. Q u x r i i u r ,
diurna poceftasquaorum cft fcrbilis i Et rdpondenduiu
cft^qüodcft tantum quantum fuus intellcdus eft iafiái-
tusE.F.T.F.Quaerituc^quare poíTs eftin diuina potefta-
tcmedium?Et 1 cípondendam eft,qaiaindiaiuo inceUe-
a eft intelligere media m. Qn se r 1. u r, pofl"; di ¡y nap pa-
ívítitts quantumeftfEtrtipoíidend'mieft.qood eft an«
turaquantum eftincilligeredminum ¿ F.T.G Qu^-ti-
tut,quare Snis coníiüit u m u m per diuinam poteft atem,
quais tu m peí diuinam intclied 4 m .;& • cíp o n d en d u m c ít
peeh.iv,quu Deus cft infiaicus canrum per fuum pi-if;,
ina«j per faumintelligere, Qîafrtiur, finis diuipat...
¡JBi
4U VNDECIMA PARS
tus quantus tñfinis intcllcftus. Quaeritur,finís dmins
poteftatisqualiseft: & reípoadendum eft, quodefttalis
qualiicompecit infinitopoíufiearc E.G T.E.Quisntur,
quare diuinapoteftaseftprinciplutn inliauu ? Scccípon-
dcndum eft, quod iuum poílc amatar per dmunun yo-
luntatem. Quaeruur, qualis poteftas eft arriata infinite?
(Síreípondendum eft, quod eft ilis^qns haber correlacu
uosincnicos E.G.T.F.Qn«ritur> quarc diuina voianus
poteñ pías amare vnüm homiae qaam omnes? Yadc ad
diffinitionem voluntatis,&poteftatis,&rncdii, & etiatn
ad ícalam raedii fecun da: ligara;. Qu x n ru^quaiis homo.
eftmagiSatilabilis á dmina volúntate? ¿c reípondendura
eft/.juod e ñ i l k q u e m dmina voluntas porcftpiusdiii!^;-
re.Q«xíitur,quare aliquishomo eft tnagis amabais qua
Dmnés?& reípodendum eft, quia diaina voluntas eft ab-
íbluca in amando. Qimtirur,quo medio poicft Dtna ni ai.
gis amare horainem? Vade ad diffinitionem volumatisí
poteftatis, & medii, & eriam ad ícalam medii E. 6.T G,
Quaeritur,quáré finís diainaepoteftatis eft tantum ama-
bdis , quantum finis dm.nar voluntaíis ? & dicendam efli
que d d iuina p o teftas eft t f n ( lum poíéns, quantum Uiui"
tía volatas eft voleus. Quaeritur, qualcm finera potéft dt-
uina voluntas magis amare ? & reípondendam eft, quod
éftiilaquara diainasintelleduspoteñmagismtclhgeic.-
EtiniftopaíTacognofcit imelledlus qaalis i:x d i roagis
áraabilisE.T.E.F. Quaeritur, quarcDeaspoíuitprinci-
piare-mundumnouumíVade adregulam E.&ad oiífini*
tionem medii. Quaeritur, nouitas man di quanc'a eft? &
íefpondcndum eft,quod eft canta quanta diuiaa poteitas
ipfam menfurare poteft. Et iá ifto paíui coguokr: intel-
leclus, quod impoííibile eft mundura eñe ab ate: a o E.
T.E.G. Quaeritur, quare Dcus poteftpiinsipiare rnams
principia-:PScreípondendum sil,quia poíeft píincipia-
lemaioiéfinem.Qji^riturjia qaali principio haber Deu$
maiuspoíTe? Vade ad regula G. &ad difFmitionem pote-
ftatis &finis'EiT.F.G. Quxritur, quare Deus poteft cau-
fare roams médium & maiorem finetn?& rcfpondcc-
dum eft, quia haber poteftatem infinitan!. Quaruuiv
maias médium creatum qaalé eft? & iclpondcadum eit,
qaoá
DE Q^VASTIONIBVS. 415
quodeftilludinquo diuinapotefíashabet Hiaiuspofícj
& in quo pofle ipfum médium poteft msgis qnieíberei
Qaarmur, maius médium cicamro quantum efí?& rc-
ípondcndum eft, quod vantum quantum Dtus poteft
ipfum caufare F. G. T . E . Q u a i i t u r , quare Deus tan-
tum diligit aliquod principiuni, quantum diuina íapien-
tia ipfu'm poteft iatclligcye? & rcípondendum eft, quta
diuina voluntas tanturií potrftper amare, quantum d i -
uinu?. intelícdus perinteUjgercPnncipium maiusquan-
UUTÍeft amabiie?& teípontíendumeft,quod eft taruuni
amabile quantum cftict«lli'gibile,qaalcprincipium ctt
magis amabile ? & rerpondédum eft,quod eft i|lud,qüod
cílmagis intclligibile F. G . T . F . Quaritur,qua]e m é -
dium cít imelligibile & amabile?Ad qiicddicendum eft,
quod eft iliud quod Dcus magis poteft intelligcre & a-
mate. Maius medmm quantum eftintc]l!gibile &amaT
bile ?& rcípondendum eft , quod eft tantum quantum
Deus pott ft intclligere & amare F, G. T . G. Qua iuur,
cualis finiseftmagjsi'meüigibilis & amabilisí &nTpon-
dendiun eft, quod eft i ü t q u e m Dcus poteft magis intcl-
ligere & amare. Qusritm-,ma!or íinis quantus eft?
& refpondendum eft, quod efí tan tus quantum Deus
poteft intelligcre Se amare. Er ni ifto pafl'u cognoícit
intelkdlus qualis icx eft vera per fcalam difFcreatiac.fiC
concordaníia?. F. T.E.F. Quaritur, quare diuinus i n -
ttllcdus intellig't maius pnncipium crcaturn , quam
intclligere poteft l Vade ad diffinitionem intelledlus Se
principii & maioricatis , & ad regulara E. Quaeritur,
quantum eft maius meduun quod efle poteft? &huic eft
addcndum, quod tantum quantum per diuinum intel-
íedum eft magis intclligibile F.T.E.G. Qiiírritur,qua-
te diuinus intelledus intelligit maius principium? &
refpondendum eft , qma intelligit maiorcm finem.
Quaciitur quale tft illudprincipiutn quod Deus ma-
gis intelligcre po!eft?&refpondendum eft,quod eft illud
quod in n-.aiori fine quiefeere poteft. Principium quod
in maionfinequieícere poteft, quantum eft? & refpon-
dendum eft, quod eft tantum quantum per diuinum
úuelle&um eft úuelligibile in maiori fine F. T . F, G*
4i¿ VNOECIMA PARS
Qureiitiu4,qiulc mcciium cft magls inreliigibile í&i^.
Ipondenílura eft, quod eit tllud, (|uod Deuspoceftmagig
Intelligere. illad mcdiam c]uod ü tus poteft raagisiincl-
I
ligerc quaotum eft diccadum, quod eñ taniuta
quantum duúmisimeiléftusipfum ihtelligcrcpoccft G.
T.E.FQuíeriturqualepnneipuímefíniagis amabilcfSi
jefpondendüin eft»quodeft dlud qaoddmina volumas
poceft roa gis amare. QuareaUquod pnncipium eftnia-
gLS amab.ie ? & refponderidum c(i, quia diurna voluntas
poteii ipíura magis amare. Mediú magis amabile quan-
lum eft / Cui rcípondendum eíi,qiiod eft rantum quan-
tum diaina voluntas poteii: ipíum magis amare G. T.
G.qu3eritur,quale médium diurna voluntas poteft magis
amare;'& reípoudendura eft jquod eft illud quod in ma-
iorifinequieiccre poreft.''QuiEiUüVjquaiediuina volun-
tas debeat amare maiuspnncipium/Ec refponílenclum
eft, quia manís pnncipium ell: roagis amabile E.F.T.G.
Quaeritur, quale médium eft magis amabile / & huicdi-
cendum ell,quod tft id in quo roaior finís pote ft quiefee-
í-e. Maius médium quod mroaiori finequiefeere poteftj
quantum tñf&c tefpondendum eít,quod eñ tatúm quan-
tum diuina voluntas id amare poteft T.fc.F G Qiuíri-
lur,quareinp!Íncipiooportet daremcdium.' Cui diceft'-
á u m eft, vtpnndpuim peripfummédium polar traníhe
adíítiem í. i>: m i pío quieíccre.Medium per quod princt-
pium tranficadfínem quantum eft.;& íefpondendurri tft*
epodeft taiiíum quantum menlaratum eft ínter luanj
pítncipium Si. finem.Quíprttur,quale médium eñ mag»
xiíenlurabsicJ&refpGndendun» eft^quod eft id quodma-
gisexiíticInterptincipium S¿ fuUmnntiii.
De qtujlionihits quinta columna

E. G. fí. T.
/ ^ \ V.Tsittií, quaíis virtus eft ma gis intelligibilis;' &íis-
JttiMibHe V^lpond-eadum eft^quodett illa, qua diumus intelít-
^mntA ¿|U¡J niaioremnou poteft imetiigerc- Quaeritur, virtus
•téktmrtá. qUadminusincefteaus maiorem míe lligeic non potel!,
quanra t%.? Acf <r|uod dicendam eftsqaodifta eft tanta
«[uod diuifta Y^kfltas cara, magis amare Jvon possft-
Qussíi-
fcj É t^V ^ S T í D M i B V 1 41/
|ttíEntur,viftus qüatn Dcus ntífa poteft magis intcllige-
tc & amare, q liando fuitr & rcípondendum eft,quod iuié
siucquam virtus quce non cftinagis inteiiigibilis &ama-
bihs F.G.T.F. Quale toedium cft magisintelligibile? &
tefpoiidendüm eii,quodcft iliud^quod cft magis amahi-
le. Qux-ritur, inedmmquodeft magis amabdequancmlí
feii!& refpondendüm cft, quod eft taritüm: quanífi diüi-
íms intelkctus poteft ipíum intelligcrc F G.T.G Quas-
títur, qualis finís mundi eft magis attíabilis.?&icfpóderf-
Hum eftjqüodcftilie, qao diuinus inreiledusnon porcft
magis inteliigere. Qrxs-ntur.maibr linismuhdiquantuS
tñiéc rcfpondeháutn eft}qu5d eft tantus, quantum diui-
íiusinteiiedius magis inteliigere pbtcft F G.T.H. Qué--
íkur,qíí3Hi fubftaníia eft magis amabilis&intclligibüis?
Srreípondcndiun eft, quod eft iiia, qua; eft remota ab o-
ínniacciden te, Subítátia remota abomuiaccidéte quan¿
dofuití Síxeíporídcndüm éft,quodfüitantequáillaquíe
abfq; accidente effc non poffdnc. Maior íubftanria crca¿
ta quanta eft? & refpondendüm eft, quod eft tanta quod
fiiaior á diuino intelleílu & diuina volütate iñtelíigi not¿
poíeft,nec atfianF H.T.F. Médium quod maius aduii-
nointelie£tunon poteft intcIiig.ijquandofuiiJ&rcfpori-
dendum eít, quod fuit antequa iiiud medium^quod non
tfttanmm vírtuorura. Maior vircus creata quantum cft
inteiligibilis:&refpondendüm cft.quod eft tátum quan-
íüdiuinus iíiteliedus ipfam iátelligetc poteft F.H.T.G.
Maior finis virtutis quádofuit?&rcipondendúeft, quod
fuit antequam virtus íinis quse non cft tantum iateiligi-
bilis.Maior finis virtutis créate quantus eñ?& dicéndura
éft, quodeft taiitus quatum diuinus inteliedus illum íñ-
teliigerepoteftl'.G.T.H. Maior virtusintelledusqaSdo
fuit? & refpondendüm eft, quod ahtéquam minó'r virtus
íntelleítus Mai'or virtus intelledus quanta eft?&refpoix-
fiendum eñ,qu6d eft tanta quanta diuinus intélteéluáií-
lam inteliigere póteft F.T.F.G. Qualis finis medsi póreíf
a Dco meluisintclligi: & re{pondendum efl,qüód eftfi-
! nis qui cft fui inteili gere.Finis fpaiorisih'telligerc quan-
tus eft? Cui dicen dum eft, quod efttantus quantus diuiV
awíiátdieá:aí E.T.F.H. Qwsatur, maius taedifi íiitéit
*\i VN DECIMA PARS
lettus quanao fuit. Adquod dicendúeft,quodfuit tuhc
cjuando maiorincc'kdusfuit. Maius mediü intclleduí
quancum efí? & reípondeadá eft, quod eft tantum quan-
t ú mtell;-.¿las maioreftF.T.6 H . Maior tinis intelledtus
qualis eft?& dicédum eft quod eft talis quod maiorem di-
uinus inteileftus inteliigere no poteft. Maior finis inteU
iectus quantus eft:& rcfpon ¡iendum eft3 quod eft tantus
cuanta iubftantia abíqj accidente cffepoteft. Subftanda
cmare íineaccidente elle poteft quandoFuitrSí dicctidara
eft,quod fuit antequana íiibftantia qu± une accidete elle
nú poteft G.H.T.RQuícritur, quaiemédium virtutis eft
rnagis diiigibile? & rcípondédum cñ, quod eft illud q? eft
i n v u t u í e magisamabile.Quaeriturjmcdiü quodeft rna-
gis amabile quádo fuit? & dicédum eft^qj fuit antcquara
médium quod non eft tantum amabile. Médium volun-
tatis quantú cft?& refpondcmlñ eftjqaod eft tatítü quan¿
tuvii tuoíum effeporeft G.H.T.G. Qusritur, qualis vir-
tus eft magis amabÜis. Ad quod dicendum cftquodeñiU
la quxeauíat maioré fincm. Finis maioris virtutis quádo
fuit? & refpondendum eft,quodfuit tunequando magis
amata fuit G.H.T.H. QmEritur, qualis virtus poteft elle
maior cieatura?&dicendum eftjquodcftiilaqus poteft
magis aman. Virtusquae poteft magis amad quádo fuit?
&reipódendum cft,qüod fuit antequam virtus qüae nori
efttantum amabilis G.T.F.G. Quxriturj per quaie mc-
dimn acquititur maior finisr&reípódcndum eft perillud
quonullum aliud poteft amad. Finis q u i ñ ó n poteft ma-
gis amaiij quantus eft ? Ad quod dieendum eft quod ipfs
eft tantus quantus linis voluntr.cis cíle poteft G.T.F.H.
Quarritur.quale mediü eft maius quod eííe poteft? Sire-
lpondendumeft,quod eft illud quüd magis diligi nópd-
teft.Mediam quod magis diligi no poteft quando fuit?5c
xefpódcnc.um eft, quod eft tune quando maior voluntas
eft. Maior voluntas quanta eft? & reipódendum eñ^quod
eft tanta quaKtum maius amare eft G.T. G H.Qua£rituf^
maior finis voluncatis qualis eft? & refpondendum eft, q/
eft taíis qualis eft per maius amare. Finis quicftp maius
amare quando fui£?& dicendum eft.quodfuit antequam
finis qsamon eft per maius amare H.T.F.G. Quasritu^
qualis
DE Q_V S T I O N I B V S. 41*
qualis viims felvabetadmaiórcm finem? Scrcíponden-
dum eñ , quod eft illa qu* habet maius médium. Virtuté
iiabensmaiusmedió quancacft ? Adqudd dicertdum eft¡,
quodeft tanta q-jácum eft faura raedram. Vircushabens
feadiñaióreítifinem q uando fúit ? & rcfpóridendum efti
iquodipiafait antequam virtus habens fead minorem fi-
¿em.H. T . G . H Quíentur, qualis fitiiseftinaidr?&re- ...
fpondcnd am . ft, quod eft Ule irt quo raaior virtus quie-
fcic.Vircús quiefceiisin tnaióci fihc qaandofuit? Cüire-
feondenfluro tit?quód fuitantequá íabftantia quas abí-
iqüc accidente'efle h ó h póteftT.F.G.H, iQttaUsfinísflt
inmaion priuatióhe?Adquod dicendum eft,quod cftillc
¡qui t i l contra maiórera perfeftioné. Jf inis qui eft in mar
íori pcrfeciiciile quando faic?&rcfpóridendum eft, quod
fuic an cequi finís qui eft in maion priuátione.Finis exí-
ftés in maiori priuatione quantus eft ? & rcfpohdendani
cftjqaod eft tant as á quántó maiori fine perFe'dióriiá de-
¡Duatus eft.
De quétjiiomhmfektx columna G. H. 1. T»
Q V^ritur,qualisIcxeftmagis vcta5&refpondehdueft^
quod eft illa quar caufac maiores virtutes.Qixîitur,y^9^/¿^
vbicftmaíorlcx,& rcfpoudcndum eftj quod eft in maió s ¿ x t ¿
nbus virtutibús. Quxricur, voluntas quando eft vittuo- c¿iumn¿,
ía & vcrar& refporidcridum eft,qüod eft tune quando eft Q H.I.T.
habituata de fpejpietateSc chántateG H T.G Queritut
qualis lexfchabet ad magis vircuoíum finem? & icípoii-
dendum cftjquod eft illa quáecaufat altiorem íperii,cha-
rítatem & vii tutera. Quíeritur, voluntas quando eft vit^-
íuofa?& dicciidum eft. quod eft tune quando fe habet ad
virtuoliílimum finem G.H.T.H.Qu^ritür,qualis lexeft
hiaíor? & refpódendum eft, quod eft illa ín qua funt ma-
iores ípes & chaútas Quíenturjvoluntas quando eft má-
lor? & refpondendum eft, quod eft tune, quando de m á -
ioricharítáte & fpc habituata eft G. t i . T . I . Qúáfrftarí
qualis qualitás cftvirtuofa? Screípodendum eft, quod eft
illa qus conííftii: per ^quaíem amorem, amatü & ama-
rc.Qu^ritur.vbicftaequahtasvircuofaamantis&amati?
&rcípoadcadum eft, quod illa eft in volúntate, in qu«
4ié V N D E t l M A PARÉ
chai-iras e ñ a k i o r vinas. Quxdturûando involuntatt
eft aitíor virtud & reípondendú eft,quod efttunc, quadd
«jquales haber. fuo$ corrclatiuosG.l.T.G.'QuaeritaSrûa-.
lis voiuutásfeftvcra;&reíbondendú eftûod eft illa quae
le habctadvcruin finem. Qusemui-jvbi eft finís verus? &
rcfpondcndüeft.q? e ñ i n volúntate de Ipe &patiétiaha-
bituata G.l.T.H.Qu3E:ritor,ûaU.sfátichtia eft maiot^S
refpondendum eft , ^ eft illa, qua" eft in volnmatccx ma-
i o n fpe habitúala. Quaeritut,vbi eft maior verítas ? & rc-
fpondendú eft, quodett in voluntare e* maiori fpe & pa-
tíentiahabiruÁta.Qii?cnturjquando ertraaior vctitas?&
dicendúm eft, qüodeft tuncqüando a maiori voluntare
cftamataG.I.T.l. Qu.X'nuir,vbilunta:qijalcsveritas &
volanras?& dicendum eft,q'uod in Deo,Qji3:ricur,qualiS
Tdluntas eft Vera' H refpondendum eft, quodcftiilaqus
tftex veris correlaciáis G.T.G H . Qjuxnrur qualis fiáis
eft maioi;í& dicédum eft,qucd eft itle cui competir a ma-
fótí voluntare aman. Qucerirur, q t ó d o eft maior vokm-
tasÊtceíf btjdendilraeft,quod efttunc quandoobiedát
matorcmfinem fpératido G.T.G í. QuaeritütjVbi volun-
tas & finis funr sequales ? Adqvied dicendum eft, quod m
í u b i e d o i n q ü o ípes & patiéria fuíit a'quales. Qu^rirUri
qualis xqualitas i-ft m agís amabilis? &re(p6dendum•efti•
quodeftíi¡a quae eftex correlatiuis volunratisG.T.H.í.
Q uíErmir3qUalis voluntas eft ñiaior?& reípondendú eft,
quod eft illa in qua eft maior chamas •'Quarimr,quandá
eft maior chamas ?& dicendum eft. quod eft tune quádó
in voliuuarecft malo r xqualitas;Qrueritur,vbi eft maiot
¿baritas ?&refpondendum eft, quod eft in volúntatela
quaeft maior x q u a ! u á s H . I . T . é . Quseiitar,virtus quse
éftcharirasiiiquo fine quiefcií?*& dicendum eft,quod eft
in fine vero.Quxtitur,qualis finis eft verusí&refpondens
dum eñ,quod eft i lie in q tiotft charitss. (ûaecitu^quan-
é ú eftcharicas?& dicendum eft,cuod efttunc quando eft
patientiaH.l.T.H; Q¿m-irur,vbi eft maior chantas? &
refpondendum cft>quod cft,vbi eft maior teritas. Qa?"
tírur. quando eft maior charitas ?& rcipondendum cíh
«5aodeft tnnc,qiiandoeftmaiorveritas H . I . T . I . Quarri-
<u£ivolutísas-& vaitas vbi fum ssquaks; & reípodendum
eft/
P E q j iE Si T I O N í B V S. 4ví
eftjûod in fubiefio in ciuo conucrtunturjQuacriturjpa-
Úencia & charleas quádb funt aequales?& reípondeuduin
cft, quod eft tune, quando viutus &veritas funt sequalcs
H- G. T . H . Quajriturjquandp volurxtaseü tnaior? & r e -
fpondendú eft,quod maior quando íe babee ad raaiorcm
finena extra fuas vires per charitatem, Qnaeritur, qualis
chamas cft maioiiS: dicendum eft.quod cftillá quis ciuu
maiori fpe babee conueniauia H G.T.l.Quíeritur,quü-
doin fine eftaequalitas? Cuidiccnuum cít,qaod cft tune,
quando. in i pío fine funt proportionarx ípes, chantas §
jatictia. Qus;ritur3qualisaquaUtas eft yirtuofaí&refpo-
tlijndum eft, quodcftiila, qusconfiftitper^q-aalesíines
virtuofos. Qiiíritur.vbi íinc aeqvxalesfinesvutuofi? & di-
eendum eft.qaod eftin prapaííioos ípxijpatiétiae & c h ^
ritatiü H . T . H 1. MaJorxquaHtas vbicítrGui dicendü eft,
quod eft in illalegejin qua vktutcsmagis poOant cffc ¡s~
quaies. Q u r r u u r , quando eft malor aequaiitas? Ad quod
dicendum eft quod cft tune quando eft maior ípes &: pa-
tientia l.T.GlH-Qníeritttr,qualisveritascftraaiorí& di-
cendum eft, quod eft illa quse íe habetad raaioré fin era.
Qaícruur, vbl ípes eftmaior? & dicédum eft, qrieftin üla
lege, per quam homo íperat malorem fioem. Maior les
quandofuitinceptaiCui dicendum eftjquod tune quan-
do maior veritás fuit Incepta G. T , G 1. Quaeritur, vbi
fpes Sí patieutia (unt a'quales ? Ad cp dicendum cft, quo4
eft infineearum. Qnafritur, quaiis cequalitas eft magis,
vera ? & rerpondendum eft, quod eft ilia qox fe habet aá
Teriorem fioem G. T . H . I . Qt^tritut,in quaveritatceft
rnaior squalitasí&rerpQndendúeftjqnod eftin iUa,qu»
babetveriorc.i correiatiuos.QvKeritur,quando eftmaioE
squalitas?.Ad quod dicendurn eft,quod tune quando ha-
ber maiorescortclaiiuos T . G . H I . Q u s r k u r , in qnoflne
YJríutcs eflepoiíant magis acqaales?& refpoudédum eft,
quod eftin i l l o , in quó fpes, pacientia &charitas habent
maiores aptirudines. Quaritur, qualis homo eft maiorJ
^ refpondenduíruquod eft lile, la quo virtutes funt ro%-
gis ^qualesâut fueruht. Quaeritar, quando fuit mai^.?
homo i & r e í p a n d e n d w ^ f t » qaod tune quari.df, IQÎÎ
t&is fuitiu(epxt\s,
0 4 s
4H ¥ N D E CIM A PAR S
Bequétflionibm feptmd columna
H.i.K.r.
í>eqm- /~\Vxdi:ur,qa3r.dahabet cbarita^patieíitia ^pietas.
Jitombm S«f ruos?& refpondend.um€ft,qaod eft tune quá-
feftims. do hai¡no vtitar ipfis.Qju«riíur, vbi eft vía gloria: ?&rc-
coLumns. ípondendúeft, íjuod eítvbi chaiitascft ,paüeutia & pie-
JÍIJ^T. tas.Qu^tiíurjviaglqriaEguando cft:£creípódendura cft^
(|p i pía eft per modam quecnbabent inuice charitas, pati-
entia & pietas. QU£Eiicur,cum quo eft vía gloriae ? & re-,
fpondendum eft,quQd eft cum charitate pacicntia & pic-
íateH.i.T.H.Quasntur^quádo charitas &patientiaíunc
maioresJSírefpondendúeftiquod eft cune, quando funt
contra nâiorem iram &falíuarem. Qoasrkutîn quo,
íunc iâiores homine charitas &patientia;&;refpondc-
dmri eft, qupd eft in i l i c q u i acdificauitraaiorciTalegem,
Be raagisvirtuofamH.I. T . I . .Qrweritur, ybi ignis vegeta-
i i u : & rcfpondendum eft, q> eft m vegetatiua: íicut vege-
ta c i u;i vegetar in ícnGaua. Qaaeritur,quarc virtus 5c vé-
licas íiintíEquales5 & refpondendumeft,quod eftin fuis,
ôrrclatiuisH.I.T K Qnauitur, vbi virtus eftin minori-
tateíAdqnod diceadü eft, ^ eftin minori vericate. Qua?-
ruur,quando charitas 5c patienriaSf piecas funt in mino:-
litate i C u i dicendurn eft,quodeft tune quando ira.falíí-
ías & incunftantia pagnant foniter contra illas. Qviíeri-
tur, quando ira , falíicas & inconíhntiapugnant contra
charitate, paticntiam & pietátem? & refpondendum eft,
quod eft cum minoruate charitaíiSspatientiaeScpiecati^
H.K T.K-Qv!3eritur, quado charitas & piceas funt maio-
res?& refpondendum tftîuod eft tunc3quando charitas
& piecas pugnaneviriliter contrairara &inconñantiarn.
QusEritur, quando chantas Se plecas vincunt iram Siin-
conñancian)? &: refpondendum eft, quod vincunceas per
rnodum maiorem quem habent concra minotera mo-
dum irs &iaconftantÍ3E. Qjjaritur,cnm quo charitas 5c
pieras yincuiit irá &inc6ñantiarn :Ád quod dicedum eft,
q? cum maioiibus sdibus quoshabentH. K . T . I , Quae-
litur, vbi chancas habet maiore dele£btionc:5c dicendu
cft.quodin maiotiícquulitacc fuorara correlaciuorum.
03*-
D E ^ S T I O N I B V S. 4x5
Qn3critqr,quádo chantas habet matoré dclc¿\aLÍoncm?
Jcdicendii eftûod cuuc quando eft eoaiunáta cum pie-
tate & paciencia. Quxncur , quando charleas e ñ e o n -
iuníta cum patientia & pie tace 5 Ad qüod dicenüum eft,
oipcrmodam íuíí¿pararafimiiitudinuiíi.Quqiitui-jCuin
quo charitas eft coniuada cum pictate & patientia?& rc-
fpondendum eft,quod cum correbtiuis fuarum virtututn
H K.T.K.QUfC''it:uv,quádo chacinas & piecas diñara m i -
noátacc ? & refpondendura eft, quod tune quando lunt
maiores contra iram & inconftanciam. Q u x i i c u r , que-
modQ charitas & piecas diftatuáminoritace? Screípon-
dendum eft, quod tune quado fun t maiores contra irarr^
&inconftaciara. Quseritur, quomodo charitas & pie tas
difta-aminpritace? &ccfpondentlüeft) cpeftpermodum
qué habentioexiftedo a maioritate, Qjjxtitiir, cum quq
charitas & pietas diftant aminoritate? & reípondendum
eñ,^» cum maioritate quahabentadinuicem H . T . H . í .
Quasritutjvbi charitas eft maio£?&r?ípot\dcndiim eft, cp
in raaiori fab'tantia ab omni accidente denudara, Q n ^ -
ritur,quádo aequalitaseftiamaioriacqualitatc?Ad quod
dicédam eft, quod tune haber maiorem a£cam 111 n¿tura,
íum a£lu patientia: H.T.H-K. QusEntur,quando chaci-
nas & pietas funt maioies?& refpondendu eílaj quando.
funt in practica contra mmorem iram & inconíLnúam.
Quxritur, quando charitas & pietas diftaîa mmorica-
te?& refpondcadum cft^quod per modum quem h:ibenc
per maioritatem.Quxíicur, cum quo Ira & inconftantia
deuincuntcharicatem &pietatein?&rerpcndendum eft,
quod cum miuoritate charitatis & pietatis H . T . I . K .
Qaxruiir/piando charitas patientia & pietas funt mino.
resP&refpondédurn eft, quod tune quando ira,falístas&
ipconftátiafunt maiores. Quaeritui^vbi chatitaSjpatien-
tia & pietas funt minpresJck rcípondendü eft;quod in i l -
lo fubicftp inquoira,fal{itasînconftantia expellune
ipfas.Qua'.ritur, quomodo ira,falíicas &inc6ftantiacoc-
rumpunt charitatem, pietaiem & paiienr.iam.)& icfpon-
dendumeft, quod per modum quernhabent, co^quan-
4o fe ad inmeera contra charitatem , patienuam & pic-
í?t?ra. QtKciiiui,ciun quo ira falfitas & incpnftaííUi
• " ' ' Dd 4
¥NDE|SIMA P ARS
forpurapiintchariutem ,patienriani &pietatem 1 &
fpondendü cft qupd curo rninoritate ouam habent cha-
mas, paticntia&pietas I . K . T . H . Qu«ritur,ybiglph^
acquifita eft maior ? & rerpqndenduui cft, a no A in maip.
yitatelecris. Qaa'ricur,quomodo ixiaior gloriafuit ac-
guifica? Sireípondendum cftjquod quando veriorhomo
s^dificauic vciiprem Icgcm. Qua'rii:ur,quoiriodp verip;
gloria fuit acquiíua ?& rcfppdendum cft, quod pcrma-
iorem mqdumquera habebantcharitas,patientia Scpie-
tas. Qiia^ntur, cura que maior gioria fuicacquiíita
ycfpondendum eft, qqod euro hotnine de raaiori chari-
|at?, paticntia & pietate habitaatp í. K. T. I . Quaeritür,
y b i ventas & gloria ílmt ísquales ? & refpopdeñdum eft,
quod in (ubftanria ab omniaccidcntc feparata. Qiixri-
tur, quomodo veritas & gloria fuñí a'qualcs ? & rcipon-
dendum cft, qupd per modum quera Habent adinuicem
perarqualescorrclatiuos. Qusritur,cura quoyeritas&
gloria íunt aequalesf&refpondendura eft,quod cura fuis
fcprrclatiuis ítqualibus l.K.T.K.Quarritvir, minpr gloria
> b i eft?& refppndcndum eft, quod cft in minore vefirate,
f baritateâtieptia &pictats. Qupei jturjquando rninpE
g'oria cft in veritate? & rcrpondencltim eft, quod ruac
quando cliaritas,paticntia & pietas habent lentosaétus?
Quiícrirur,quandominor gloria eft in veritate/Ad quo4
dicédumeft, q^permpdum qué habent chariras,patiea-
tia&pictas. Qilícritur,cum quo minpr gloriaeñin mi-
notiveritate? Ad qpoddiccndum eft,qUod cum|Tiinori-
tsos adibus charita£Ís,patiétix & pietatis 1.T..K 1. Q u « -
l i t u r , v b i eñ m-ior yeritas ? Si reípondendum eft, quod
eftvbi eft fuá maior sequaiitas.Quarritur^quando e(t ma-
ior vcritas5& dierndum cft,quod tune qnandq eft fuá roa-
jorxqualitasI.T.H.K. Qua;ritur,vbieft minor chariras^
Ad qúod dicendum eft^îod eft in minqri charitats,pa-
ticntia & pietate.Quapritur, qpado eft minor charitas? &
ycfpondendum eft,quod cune quando pati?ntia&pietas
fünt minores.Qi^íUur.quoraodocharitas eft m i n o r é
icfppndendum eft, quod per mpdum quera habent pa-
ticntia & p i e í a s . ( l t m i t u r , c n m quo chantas eft minoré
*d qupddiccpdufii eft, quod cum rninoritate,paticntia
&pic-
DE Q^V O S T I O N I B V S , 4i|
pjet4te I . T . I,K- Quaemur? vhi varitas eft minar? 9$
tt'ípondcPjdum eft, quodeft minor in lúaminon «quali-
íace. quseiitur, quando vcritas eft minor? & vcípondcn-
duip eftjiguod permpdam mindremqugm habctinfua | "
gaalicate. quanEui',cum quo ventas eft miaoj?& rcipoti-
jiendum eft, quodeum nunorilcge K . T . H - I . Qxiasritur^
ybieft maior gloria l & fcípondédum eft, quod eft,vbi cf|
jba maioc aequalitas. qua-ritur, quando eft maior gloria l
& refpondendum eft,q«o,d eft ruac quando eft fuá maior
squalitas. qaa;ritur,qupn3Qdo eft maior gloria Si ..ípó •
dendum eftjquodeft permpdumqpem habeutíaacpírc-
lanuaconlubftantialiacxiflcntiaiqualianb ómnibus ac-
ciilcntibus ieparata. Quxritur.cuin quo eft maior gloria?
^reípondendum eft/quod eft ciun roaioiitatc íuoram
córrelatiuorum.quaEi icur..qu4ndo maiorgiona ¿fcriunoc-
glonaiuntinuicem ? ^: reí "pon dendum eft, quod eft runc
quando anima coimiéla eft cum corpiore.qu<i;iicur,quaa-
domaior gloriafi£minor gloria coníiftuncin minon fub-
icifto? & tcípondendum ct^quodeft permpdom que ha-
bentfenÍ!£Íu^& imagina tiua cum min,oritafea & ratiod-
patiua cuna maipntate. Qujeriiur, qupmodominor glo-
lia & maior gloria coafiftnnt in íubieílo adinuicem?S§
icfpóndendum eft, qupd eft peradas fubftantialcs & ac-
cidentales. QuaeriturjCuna quo maior gloria & minee
gloria cpníiñuntin fubietio ? &refpondendam eft, quoel
eñeutn fcníiriuis, imaginatiuis &ratiocinatiuis K. T. H .
%. Qua:riruc,quando eft maior gloria ?& rerpondendurq,
eft^quod eft per modum fubieeli ab orani minonracere-
ruotum- quseriturjcum quo eft minor gloria ? ad quod di-
fendum eft,quod eft curo roinori adu ipíius gloriac T . H .
IjK. Quaeritur,vbi eft maior minoritasí&rcfpoñdcndum
pft, quodcftin peccato fiue ip minori aequalitate. qnaeri-
tur, quando eft minor squalitas?á£ refpondcndum eft,
quod eft tune quando eft maior íEqualuas in priuationc,
qu$ntur,cum quo eft minus peccatum ? & refppnden-
dum eft, quod eft cum feníitiua fine cledione anima,
qusritur,quando eft minus peccatum ?ad quod dicen-
dum eft^quod eft cum leníitina tautum; & tune eft pecegf,
tum veníale.
Dd 5
iií VN D E CI M A PAR S
Deqiiáftmibm macmt'mü t m u figuré.
Secunda cuacuationctcrtiae figurafunt iam faftqmultq qua-
^w-
Ifl'ones generales & íblutiones eaium:& fie poíTunt fie.
(írcima íj ûaftiones & folutipnes particulares, tenendo eun-
p^rtis dsm moduMquem tenuimus m vniuerfálibus. Modus
pt n ha- eniqjpaííicuUrisoriturSfdcnâturabvniueifalimodo;
'tfíéyOlUií,>ei Q
ficut eftcdus a íuacaufa. Dicitur in camera B. C. quoti
'jónicas cfl magna: poílmodum vcrura bonitas fit ma-
ít mihm ?na • ^ 4lua 3 figaincat peam,bonitatero,diffetcatiam,
"taacua- ^fíiciam & aaanciam. C. antem figni^cat aogelum, ma-
fhnpstet- gn'íaînîn» con?ord^ntiam, prudentiam, guiara ;
oi^tum eftigm iü alphabetp. IdeopoíTuntabftcahtdeca-
1^ mera B. G. muirse cpxfiipnes particulares ; vt quando
qiiseritür, vtrumdiuina bonitas íitmagna? Vtíumiodi-
urna bpnitatefint correlatiua difbníla ? Vtrum indiuina
bonitate íir coucordantia ? Poílmodum poteft qua'ii.
Qu.id eíi; jn Deo bonitas magna ? Quid funt ia diumabo-
xiiratc corrclaciua?Ét quid eíi in diurna bonitate fuá cou-
cordantia PEcdeinde poteftqua^riper fecundamípeciem
regulasC. diuiaa bonitas magna quid habet in íeíibico-
eííentiaie? Et de diffeicntia & concoedantia poteft dici.
&poftmodum poteít quaeri per terriam fpecitm rcgul*
C. fie qu^rere: diuina bonitas magna quid citin alio?&
diuinadifFcrentiaquideft in alio? &diuina concordan-
tta quid eft in alio ? Deinde qualiter diuina bonitas ma-
gna quid habet i n alio ? Diuina diffcrpntia quid habet m
alio ? & diuina coucordantia quid habet in alio ? & om-
íiibus iAisfacíis, qua:libet quaiftio poteft folui: tcnendq
cundem modum quem teauimusin foluendo quaeftio-
mes gcacraleSjdefccndedo a folutione vtiiuerfali ad patti-
cularem,concordando &inconaeaieas cuitando. N u l -
ium eaim vaiuerfaie eft contra fuura pariiculare>& e-
conueiTo. Scdexeinplificarehoc,eiíecuimis prolixum.
Quapropter diniittimus íolutiones artiftae huius arti?
cauía breuiiatis. Mam íi quocunque modo fíat quadtio
de diuina bonitate & magaitudine: extrahatur íblutio
IdiífinitioíieDeii&adifíinuionebonitatis, &magnicu-
¿iais^ concordando diffinitipacs §c fuciles regubrum,
tenendfi
DE Q J S T I O N I B Y S. ^
jcticndo afHrraaciuam aut ncgatiuam. Et illa regula cft
jnfallibilis: ficut exernpliScaumius de diuina boaitate
jnagnitudineúcap.oteftdiciruoniodo de boniia!ce& ma-.
gnuudinc apgclica; Sede bonicate&magnitudinc iufti-
¿ÍÍE; & de boniíate &magnitudine prudentiae j Sede ma.
licia;¿í magnitudine auaricixjEt demabeia ¿cmagni»
tu diñe gula;. Ec ficut diximus de camera B. C. fíe poteft
dicidequaeftionibus, nuíe fuat itr-pHcsixin carutra B.D,
& incamera B.E Et fie de aliis cameris quae ílint in ter-
tiafigura.Et haec fufficiant cauiabrcuitaiisde quaeftioni"*
bus qux poííiint fieri per tertiam figuram. Et in ifeopaila
cognoícit intcllcciii^.quod tertia figura cft vaide gencra-
lea quo poflunt abftrahi quaíiinnuraerabiiesqu^ñiones
particulares &folutioncs carura.
Dequáftmlbm multiplicationii quarufigura.
M Vkiplicatioquartaefiguraeeft quinqué modis, vt di- Tertia,

¿lumeft. Etíicut fit raultiplicano quinqué modis: ârSíiec¡,
fie poííuntfietiquaíftiones quinqué modis. Etfiede pri- mAparth
ino modo & aliis aiiquidcUcemus. Primas modus fubdi pt„cifa-
uiditurin quatuor partes. Prima cft: quadoprobatjquod / ¿ ¿e
tnundus eftnouus per viginti rationes. Et hoc per cola- gjppfoy^
mnam B. C.D. Et ticut dicitur de mundo : íic poteíldiei
de his quae fignantuc per B. C. E. in alphabeto, faciendo
íolutiones cuiailibet íignati fu o modo, ficut B. quod fi-
gnificat Dcum, bonitatcm, diftcrcntiam, iüfticiam,aua-
tíciam.Etfiede C. quod figaüicat angclum, magtiitudi-
Bem, &c. Et D . quodfignificat ccelum, aeternitarem, &c.
Eífie quxlibet quxftioparticularis fuara folutionem i m -
plicatam habct.Qu^ qaidem folutio pptcft reduci aá ar-
tem tenendo modutn iftius artis. Et ficut diximus de pri-
«lomodo ritapoteftdici de aliis fuo modo. Eihaecfuffi-
Ciant dcmukiplicaüone quanaefigura: cania breuitatis. QuatM
De qutfiwmbm mixíionis pmdpiorum é r furs
remkmm.
«o - frmcípa-
ÍN mixtione principiorum & regularum oftenditur l ü d e ^ u ^
quaado quodlibee principium difeurrctur per alia fltorii\í^
4*8 V N DE C I M A PARS
principia & regulas, faciendo de fu Hiedo prs dicatam, ^
cconueiío: íicat bonicas magna, bonitas anerna,bonuaj
pQtenSj&c.Magnitudo bona,magnitudosternajST!agnu
tudo pocens,Scc.Idcircoüfia? quxftiodebonitate.&;msu
gnitudine ? & de bpnitate & ££tcrnitate,&c.r?curraturad
¿apiculum boniíatis&paragraphum bonitaiis & m a ^ i ,
tudinis. & fi qusftio eft de bonitate & sccernicare, recur-
íatur ad paragrapliura boaitatis & srsrniratis,& íic de a.
Iiis,&excrahantur íblutioncs ab illis locis in gmbns íolu.
ti o oes fuatíígnatae; & HQC TIC. Dicitur in primo paragra.
Jtho m capitulo bomtatis}quod bonitas eftpcrí?ratiobo,.
r?o,quodagat b o n u m í i u e produeat. Sed qimcít magna
ratio duplicatabono per magnitudinetn quod produeat
ínagnum b a ñ a r a : idcirco h quarratur, Ytmm bonitas fu
ra tío Dea,quod produeat tnagnutn bonum :concedatut
yer ea3quíe Tupenus dida fun t. Vkerius dicitur paragta-
phoin capitulo bonitatis, quod bonitas per duradonem'
c^darabilis,&ficperduiacioneraeft ratio írip!icata,Yt
isonus agar. bonum,magnara &dürabilem,vtpatet,quoá
íi íiat quaiitio, Ytrum diurna bonicas íit ratio peo, quodi-
pfe produeat bonum éeternom íiue durabile , resujiratut
f d ^ p i t u i u m bonitatis in tertio paragrapho>& abllraha-
t u r á tescufolutip., eaufamixtionis, diffinitioîs,bonita-
tis & duratipnis, & íic de aliis. Vkerius: quid cft iflud bp,-
?ium magaum,quod Deas producir? íiecurraturaqcapi-
Sulum bonitatis & rc^ülarurn,per quas bonitas cft deda-
da: íicut quado dicitur,quid eft bonitas ? Et tupe refpon-
dcatur per iUura textura adquarfiionem fecundum dufi-
Siitionembonitatis. Sjqua'rac'ar,p.cus de quo producit
boua TI ?Isecunatur ad cípitulam bonitatis, Si ad para-
graphura regáis D. in quo quarritur bonitas de quo cñl
&ab üio textuextra!)arar {alutio, &fic de aliis. Sicut de-
îmus cxcmplum de bonitate Debitapoteftdici debonb
|atc angeli fuo modo; & de boniratc iufticia, & de boni-
l^te prudcmiae;& de malicia auarici* & mi\se;Mfiedea-
|usfaaraodorpecifico.Éc b;rcde quseftiouibus mano"'5
fu^ciant cauía breuitatij.Ec hoc quia ars eft íuíficiens ad
l^ciendum &ípluendum aliasquaftiones.Et in iftopaUtt
f^gaofeit intÎ|?tûSj quod j.nixúo prmcipiorurn eft íub-
; kaum
DE QJV^ S f-lÓ Ñ I B V I . itf
fedam valde genérale ad faciendum multas quceílioncs.
gt qaod in texcu folunones fuat ina plicaite §c í l g m t x .
¿ c h x c de quarca patee deeims parcis principalis.
Ve quafiimihus líoúem fuhkctofum: é1 primo &

primo[ubiecUquoütit D m . Etie prmoper
principia.
A D euitandum prol!xiiacem,aliquasqu2fcíoÉespro- Ó¡Minta

pónimus faceré de Deo.& a, textuabílraheres & per p*i r v»-
texcum foiaere, addandum do¿hinam,quomodoarciíia decimét
fciatabftrálieie quxftioncs á texcu j & foluerceas per ü- f a f t i i
lutn textum, á quo abürahufituc. Alias quaeftiottesínten- frtnápet-
ditnus faceré, óc a cestu abítraherc; íed non fdluere caufa te > y»*
breuicacis: fed ad textum dcbuum eas reducere, ad dan- efideaua
dara dodcinara, per quem rnodum aniña feiat foluere fitombu*
quaiftionesper textum debitum. Q u i quidem rextus eft nouejñb-
generalisad multas quseítiones: Et iftum modum & o r - tefiorumt
dincmproponimustetítrein aiiisfübieótis. Vtrumpera- & primó
liquem modumíit ncccííanütn,quodDeasproducatbo- de f ú m o
iium? Solutio : vade ad (ubiecturn Dei in paragrapho fubteélo,
bonitatis. QtyeritürjqoareDeüs-crcauitrtiundumr Solu- «¡ttód eff
lio: vadeadfecundum paragraphum. Vcrum Dcuspro- Deus: Et
ducac bonum infinitum? Solutio in tertití paragrapho. prtmoper
Vtruifl Dcus poíllt creare ens infinitum ? Solutio in quac- prmapta*
to paragrapho eft íignata.Vtrum sternitas habeat a ¿lutn
infinitum & connatutalé? Solutio in quinto paragrapho.
Vctura Deus potuiíretcrcaífe co:lum infinitum & ater-
iiumíSoiatio in fexto paragrapho. Vtrum Deus íit ne-
ceíTuatusad prodneendum inilnitum ? Solutio in fepti-
mo paragrapho. Vtrum poifeprimüíit caufa omnispoíTc
crcatií Soliitioih odiaatí paragrapho. Vtrum Dcus curtí
fuo incelkdu neceílket íe ad producendum infinitum-
intclligibiié? Solutio in nono paragrapho. Quaeritur^
OjUarem via ignoratur ab aliqaibus lummus p r o d ü d u s í
Solutio iH decimo paragrapho- Vtrum íit daré volitum
^todufttim infinitara ? Solutio in vndecimo paragrapho»»-
Quscitür,quqeft caula charitatiscreatKJSclucioin da©*
tecinas paragrapho. Vksnus íeípoadendutíí eft, t t Y'6*
43 o VNDECIMA Í A k l
iuutascreataobiedlaret fumrauraamatum íuperfuisti.
libus. adliuuante charitate. VErum Deus mediante fuá
yirtute infinita producat virtuofam ihfinitum ? Solutió
i n deciniotertio paragrapho. Quattitur, quac cft prima
caula vmaiuraraoraliunv? Sokiuoin decimocuarto. V-
t m m diuina veritas poílit eíle ociofa, quo ad fuam ratio-
nsrn ? Solacio in 15. Quíeritur, quarefuntvirtutcscreati!
Solutio in 16. Vnum Deus poíllc cancura de iua gloria
quantumipfe cft?Sokuio in 17. Qtiasritur, quareeftaiia
•vira ? Solucioin 18. Vtrura diuinxradones fmeahquadi-
ít.uclionc pollint habere aftus infinitos ?Solutio in i j ;
Qvincritur, quid cñ prima cauía multitudinis entium dif-
ferentium genere, (pecie, & numero? Solutio in zo, V-
trura iuDeo íircoeílentiaiis concordantia ? Solutio in n .
Q u i t r i t u r , quarc Deus creauit vnum mundum & nott
multos ? Solutio in t i . Q u s r i t u r , quare in Dconon clt
contrarictas? Solutio in 15. Quíeritur, quateDeus babee
nolle,cura íuum velie íitinfinuumíSolutio in i^Vtcuiti
Deus íit principium in fe perfcélum ? Solutio in 15. Qux-
xitur, quarc Deus creauit principiare ? Solutio in 16. Vl-
terius vt cognofecretur creare infinitum; Ytrum Deus
tantuna fitinfinitusper fuum intriníceum agetéjficutper
fuum intriníecumexlftereí Solutio in 17.Qu^sericur,qua-
re Deus creauit media naturalia ? íoiutio in 18. Vtrum di-
nina- radones quiefeent iníeipíis? Solutio in 19. Qusri-
tur, quarc Deus creauit fines perfedos ? Solutio in 50. V-
tmra Deus efl .c roaior firr.pliciter: poíito quod fuo: di-
gnitatesnon haberent adus infinitos?Solüdo i n j i . Q u i -
lituc,quare Deus creauitmaioritatss, & c u m quociea-
imillas ? Solado in j i , Vtrum in Deo íit acqualitas ? Sd'
d o i n j j . QiT^ritur, quaic Deus creauit sequalitates ? So-
ludo in Vlterius creauit Deus aequalitatcs fie cutti fuá
acqualitatc, ficüt creauit bonitatcs cum fuá bonitatc.
QU;Xriturjquarc in Deo non eft minoricas ? Solutio in jj*',
Cum in Dco non íit minoricas, quarc creauit mino-
dtates ? Solutio in jó. Vlterius :quia vnum
contradum magis cognoícitur
perrcliquum.
DÉ Q V Á S T 1 O Ñ I B. V S. 431
qmft'mibtis D é per regulasfáHis.

^ \ Vaeritur, vtrum Dcus fit ens neceíTarium :,vade ad ¿jg
V ^ p r i m u m paragraphum rcgüiáram primi iubicóti.y^.,'
VJceriusquseritur, quámodo probaraí Deum eíie^Soiu- ¿ j ^ ^
tioincoftcra paragrapho,&-inalus. Qmsntut3 quideñ regnlm
cnsuecelíanum? SOÍUEÍÓ in fecundo pacagraplio, & in fuciisí-
faisconfcquencibus. Quacritur, qaomodoDeas diíüni-
tur: Solucio: vade ad capitulura diínuirioms Dei primi
fubiedi. Vtrum Deus de le íit a¿tas purus ? Solutio ia
terna regula primi fubiedi. Qiiíciicur, vrrnm iu Dco a-
liquidfu dealiquo ? Soiutioincadem regula in fecunda
fpecie. Qua'iiturjquareDeuseftneeeflariamens?Sola-
cio in quarta regula in prima fpecie. Vtrum Dcus fu Deus
deDeo ? Solutio in eadem regula in fecunda fpecie. V-
tram in Deo íit quantitas ?Solacio inrcgulaF Q u a n t u t
de Dco per aqualstatem ? & icípondendum cítper regu-
lara G, Vtrum a ¿tus aternus íit in temporc ? Solutio iii
regula H . Vtrum Deus fit collocatus fine conrentus ? So-
lutio in regula i . Quarritur, per quera modum Deus exi-
ítii?Solucioin prima regula K.Qusriturjquombdo Deus
agit? Solutio in eadem regula. Qusemur, Deus cuni
«¡uo eft hoc quod eft ? Solutio in fecunda regula K.
Quairitur,- Deas cum quo agit hoc quod agit ? Solutio i á
cadera regula. F coi mus qusftiones de Deo per princi-
pia & regulas: quapropter íi íiat qu;í-ít;o peregrina á ¿
Dco/appliceturad textum íiuc locum ei compecemem,
&loluacurperipíimi, tcnendoaflirmaticncm sur nega-
tionem, rali modo quod textus non deflruatur. Vlteriut
fideDeo multar fiunr qua: Ilion es, tcncatur modus ter-
tixfigura;& feprem columnarum prxdictarum , in qui-
pus fecimus qiuvftioncs: & dentureis folutiones per fei-
pfas íi guatas. Et hoc docet capitulum applicationis.
Adhuc íi artifta vuk haberc multa media ad proban-
«límaliquidde Deo, recurratur ad capitulum raultipli'
cationis quarta: figurae , quod docet inuenire multa
media, & docet probare per prins & pofterius. Q u o -
niam de Deo non poteft probare aliquid per prius, M
?aco fiquañio indiget probatione per jequiparanúami
43i V N D E C i M A P A P. S
íicut íi aliquis vellet probare, vunmfít aliqua& infínitá
pdteftas, probecur per infinitám áternitacem. Vltetitíl
qui vult probaré per acquípátántiam: ficut quatído quae-
ruur, qaarein anima i m é i l e d u s , íhcmoria & víjlüntaá
funt a-quaícs? Ad quod rclpondeaturjqüia Deus eft aeqiia-
liter intelligibilis, & aníaliilis, & rccolibilis. Vlterius íí'
quáracur, qoárc fufficiunc ití qualibéc ptíttiítía áriimae
tria correlaciua per fccundam ípecieífi C dcíignata?Et
rerpondcüdumeftquodin qualibct tationediüina fuffi-
tiant triacorrelátma. Si qaxratür, quareUeus crcauitv-
hura niundfij&non muiros ? SicprobeturjVidelicciquóá
ÍDéus eft vñurn : idc'ircó crcauit vnutft raundum. Si qóá-
ratur, quate Deus diligtc viiafn cicaturarn plusquaml-
liam ? RcfpóndenduTO eftjduiaqnandocieátiitraníjdemi
incelligit maiorem finem crcatiüijis quarii potüit irítel-
ligere. Adhuc fí qusratur,vuum Deo compctat nsagis
trearé maiora qnam minora? Refpondeñdura eí^quod
ííc.Nam maiora magis conuenmnícünifuisdigmtaiibuS
tjuain mitiora j & fie de alüs.
be (jmftionihm (ecundí fub 'iítt'i, quodeñ de ange-

lo : & primo petprincipia.
DeB¡ux- / ^ X Vare ángelus peccauir, pófíquáDeus creaórt ipfuéS
jphmhtii v ^ t o t u m bomim ? Et rcfporidcndum eft per difSmtid-
Jccundt j j e ^ maibritatis & minoritatis. Adhüc, vtrum angelí ití
¡ubtcci't, fuatlocutió'ncbabeantinílruméntura?Etrefpoadendura
'¿¡aod eft eíljûodíic: videÍicttbo'nÍ!:aténi & alia principia eis co-
angé~ naturalia, quodlibet habenrefaa corrclatiua,á: hoc íi-
io.&frt- gojitum efí pCE primum âragrapbuiñ capitüli angelo-
. Per. rum. Qjjjeruür, vtrum vnasángelusproducat alium atr-
fHncipta. gelum ?Solutioinprimo patagrapbó. Qua'ritur,quíe eft
Caufa magis angcliíSolutio in íecando paragrapho. quar-
ricur, vtrum ángelus fit corruptibiiis ? Solutio in tertid
paragrapho.Qu^ritur,qú3; lint inñrumentaangélorurin?
Solutio in quarto paragrapho" Curo, ángelus non babear
óeuloSjquomodo intclligit colores?Solutio in quinto.
• íjuasmu^quomodo ángelus pbteft diíig'cre ícníibilia? So-
mioinfexto. Qaa:ri:ur,a:ngéiásqu©modo acqiiiritmc-
bu Q ^ y ^ s t i Ó N i B v s . ^¡
Httttn ? íblucio iii fcptírho. quxritur,cura quo ángelusfa-
tic ícíenciam ? folütioin odauo. Qiiaentür, quae fint de-
íeíbtiones ángelótum? íolutio iñ nono. qudíritüt,vtrüni
incOentia angelí liát multíC res differemes humero río-
lucio in deciratí. Qttxíicur,angeiiciim quo comieiiiuht?
foiiitio in vádccitno quxmur}angdusbohQS & ángelus
malas per quem niodudi faiu contrani. Adliucquxtitur,
qux ell pcea x mah angelí ? fdlucid iti duodecitno. Vuam
angela1;íir coinpoutus ífolucid indecimotcuio. Vcrurri.
angqkis habeác quancitatem ? folutibin decimoquartd.
Vtruoi angelas licita peHedas per fdnm vbluntatemjííc-
utjpccfaam bodicaté 5: ídittniñídleátum, íícueper (viára
bonicatcra& flium iatelleftura, íícut per fuam volúnta-
tela ífolatid-io 15. qaárntür, quare ángelus habe: pdee-
ftatetii in int/r.onbas? folucio in Í6. Vtrura fie booüm
quod in angelo íuü¡< ifattlíedus,voluntas & memoria fine
^qi)áies báiuralupi ? íbíütid in 17. Cum ángelusíitbonas
naturalitef, ]áácitcáuía, quarecftmalusnibialuer ifd-
lütio in décimo odauo,
b ¿ qmfiwmbtis angd¡per regulas.
Q Vshitut, per qocm modum protíatur, quod angdi p ¿ Û/tm

fint? íolutio in prima regula, Quarituf, ángelus fttohti>i*t
^üórñddddiffiriitur\folutidiniecaada. Qdxticur ,quid -Angelífer
feft natura angelí, quxriturjde atíionibus &paííioni!suS reculas,
angcldrura. Cum ángelus non habeat iihagírtationemi
cum quo intclligit imaginabilia ? Omnss iftae quxftioacs
folduritürper íecudamregulaffl lupradiüam. Quxncür,
qua? funt principia innata ang£li:quíentur,qua£ eft forma
augelij&quísefteiusmatííria? quasritur, arigeluá malus
cuiuscít í íolutio irt tercia regula. Quaeritur, ángelus per
qusm modum Habet caufas ? q u x d t ü r , vtrum ángelus
quieícat cum vno fine, aut tum planbus? folutibnes iíi
quarcaíegala. Q ü x r u u r , de qdsuticaíe continua Scdif-
crcra angelorüm: pbfito quod ángelus non haberc m á -
teriam: vtrum poífit recipcre paífiones? folutibnes itt
quinta regala, quatruur de qualuatibusfpccifícisangelí:
tura qmbus agittpccifice: &fimiliterde qualitatibus ap-
propnatisjcum quibus agít moraliter?folütiones iafcxta
Ec
454 V N DE C I M A PARS.
kegula. Qu^riturde fucceflionc &continuatione angc
ios:am>cum ángelus non íic corpóreas: vtrum habeat
mcnfurastemporis ? íblutiones ia feotima regula. Vtrum
angelas íit collocarus ? Vcrum ángelus tranlear per mé-
dium ? íblutiones iüoclauaregula, qujeritur, per quem
m o á u m ángelus exiftit infcipfo, & agir extra fcipfum ?
Quxritur, per quem modum ángeluspaticur?íblutiones
i n nona regula, quarrirur, vnus ángelus cura quo intelli.
£li alium < Quafntur, ángelus cura quo t entat homines}
quarritur,angeUi • cum quo mouet lapides ? íblutiones in
décima regula pc:K figaata. Vtíum ángelus patiaturper
ignem? dicimus quodficivtpatst perprius & p : r primara
Ipecicm E.&pcr fecundam G,&; per diffinitionem diuina
poteftaris. Nam íi Dcus vulr, quod ángelus poííit moue-
re lapides fine corporc: umiliter per diuinam poteftatem
poteftpati per ignem. quaeritur, vtrum angelí fintnoftti
nuncii&adiutorci ? & refpondendutu eft,qu©d íic. Quo-
uiam íicut cceíum cum filis principiis innatis eft coadiu-
uatiuum principi'S elementatis eíFediue &naturaliter,
vt habeant adus fuos: íic angelí adiuuant,non vt habea-
mus virtutes morales, & hoc per regulara B. & C.probari
poteft.
Dequdfíwnihus tertnfuhleüi, quod t i l de calo

perprimipia.
De qu¿- " X T T r u m bonitas c a l i caufetbonitates inferiores.qua--
jltomhm y ritur, quare fiunt monüruoíitacesQu2riti]r,quod
tertiifub-,faturnus dicitur malas.- cum non íic ex contrariis ?Solu-
ieéihquod tj0 |n primo paragrapho bonitacis tcrrüfubiedi. Poíito
efi de cay qUO(j c o s l ^ non eííetperfemobile. qu£ritur,vtrum per
loperfrm.fCj effetmagnum & durabile ? Solutio infecundo.Vtrum
t'f'J- eoelum moueatfcipfnm • Solutio in tertio. Vtrum codum
cum poteftatc fuá poílu moucre inferiora? Solutio in
quarto. Cum eoelum non habeat intelleáhim: quomodo
fe ord-inat ad mouenclurn inferiora ? Solutio iri quinto.
Cum ccelum non habeat volúta^cm; quid efeaufa quod
moueat inferiora ad habendum appecitum ? Solutio in
fexto. Vtrum ccelum cum lúa viitutc moueat virtutes in-
feriores fupra polTe elementad, vcgctaii &lenfati ¡íic^
charitai
DE QV ^s T r0 ^ *8 v 1 4$
tharitasitic-aet volunta cera faprafuas vires ad araandara
fummura «bicííuro ¿k íaum inimieuraí & ttípocdéduat
tft quod ívc: CDíUim taracn natucahteí, chantas auteta
jnoraliter: vadea:- 7. Q vueri i a t, vera m CCBUIFTI habetve-
íitateminnatarnx'jru ijua cauíet vetitates•lüfctiotesíSo'-
lutioin oCíauo, Cum ccelum-non habeat volúntateme
•qaxviim, vi cura ipúnm habeat delectadoncm pfolurio i a
nono.' 'tru ac&h m bcatdiffcrentias inaaras ad áiC
jpoóenáum diífsreanas infetiorum elcmcncatoruml fo»
íiuioimo Vtramcoacotdaatiaccélifitci principiura i n -
tiaturn 3¿:uiti oaa diíponat concordannas 8c aptitudme*
iníenor«s ?íovacioiu H. Vtrunicoelum Kabeat contrarié*,
t-! aínna ara?folutioinii.Vtmmcoslurahabearpírin*
civ' • , 1 a m . c u m quoprincipiat aptitudinesinícdo*
re > poade luiB€ft,quod fie. N ara ficut artifcxcuni
anima dr.du át íiguram archí?, de potencia 113 aétum: fie
torra as ienübiles Se vegerabiles j vade ad I.J. Vcrura. cts»
Ion; habeat médium ion atura, cüm quo moueat & di»
ípoaaí media inferiora:? folutio in 14. Quíeritur, quis eft
raaloranis ccsU naturaUccr, fine qao qmcíccrc non po-
ieíV?íoluíioin 15. Vtrum ccelú habeat ra aio rítate ra cuía
•quadiíponac & hshituet aptiiudines inferioresí foluci®
iuJó. Vttura ctKiuni habeat aequaliiatcm iwnatara cum
qua coaequet & proporcione: asqualitatts inferiores ?'fo-
huioin décimo feptimo. Q u x t k u r , quid eft minontas
tcclií Solutio in iB.
De qvAf.hnibiu ccéh per fegtíá¿fa£ik*
, VstituívquarccGelum neneftab ^ternOjCUífiíplum D i
^nonlitcorruptibüc-Vade ad regulara B.tsttü fiib fítombm
lefti. Poílco quod ccelum non moucat fcipfum: qusrí- cceti .fef
tur, vcium eíiet primum mobile nacuraiitcr ? Solutio in regulas
Seguía C. (Qusricur, vtrum coelum habeat córrelatiuoji fkcikh
innatos formaliter; & nacuralirer fine quibus non poffet
caufarecorrclatmos inferiores ? folútio i n fecundaípecie
C. Quaeritur, vtrum coelum recipiat matas & mipas ? íb-
lutio in tercia ípecie C. Qqaentur, quid haber ccñluni
in inferioribus ? folutio in quarta Ipecie C. Qu^ritui:,
quare ccelura eft incorruptibilc. Solutio in prima ípe-
cie D. Vtrum coelum habeat principia ípecificata^ cató
4)« VNDÉCIMA 1* A R S.
c[uibusag-it fpccificc? i o k i t i o i n fecundafpccicD. Qvyt,
iitur, vtiuin rnotus CCKÜ poífit r dille re muaculis? Solu-
tio iii teitiálpccic Ü. Qiusritur.vti ura coslum fu necefla-
rium íSolurioin prima ípseic E. Vtrum linemotucosli
poílinteílcmobiliratcsinfeiiorcs rtaturalicér? Etíefpón-
dcodi'.m tft quod non. Nam ficuc voluntas fine chántate
non poíTet habere ad amandura Deüm fupra feipfaii)3ne-
que ad amandü íiium immictiai: fie igniSjScc. non íc pof-
fet habere ad mouendum aquam naiuraliter fine mota
eoeli. Coclum en un eft prius i ignis autem poñerius. Et va-
dead feeündarh fpeciemE Q u x i i t n r , quarecalum agu
cum quaotitatcobiiquáin íe.• cumtedia autem extraie?
QujeritürjVtruJt) ccelú habeac quantitate? diferecas: cam
ipíum íitin continuo motuíSolutioncsin regula F. Qu^-
litur, quare cceluro agir per fpeciení fpeeilkam i Quxri-
tur,vaum caliditas&íiccitasíint qualitátes áppropriataí
fóiis 5 Sulutioncs in regula G. Q u x r i t u t , peí queramo-
dum terapuscoclihabct rationem csuíáe &caufáti.ctElo'
exiftente siftíbiedo ? Solutioin regulaH. Vtrum ccelura
i • • •
íicin loco? Solutioin regula i . Quritiitur j perquemmo-
dum coclum agir, in inferioribus? Et rcfpondendumcñ,
quod agkperfilurn mcdi:m in modoinferioirficutpiius
ínpcftciloritateperfuuramodüm. Q u s r i t u r , coelú cuín
quo agitin infericriblis ?&refpondcnuüm cft^quodcum
fuis ptinGípiis innatk: íicut caufa j qtue cum íuis caüfi»
caufas caufat.
Pe qmfiiomhm 4.fHhkfti)quodeJi de hniitte i &
primo per pr'mapiá.
De qust- | ^ ~ \ V;Eritur,vrrüm homo agatbohú per fuam fpccicm?,
fiionibus ^-<_So!ut¡o in principio in quarto fubiedocapituliho-
¿f. fubte- minis. Vítitmin hornine miiltxtnagnitudincsfinteira-
¿Itûod tiones quod agat raagnumíSolüdd infecundo paragrá-
eft de ha- p'1^- Vrrü homo durar dupheiter ? Solutioin tertio. Vtru
mtne :£§ homo habeat fpecificam poteñatem adagcñdum? Solu-
frimo per í'ó in quarto. Vtrum in fpecie humana fit vnicus intelía:'
f rincifia. ^•lls ad piares íSoíutio in quinto'.Vífüm in fpecie huma-
naíit vna voluntas aut plures ?Solutio in 6. Quaeritur,
TÍrtutcs morales á quo caufantur ? Sohuioiu 7. Vtrutn
intellc-
DE QJiES T IONIBVS. AVf
jjitcllcclus humanus atiingac eíTcntias rcrum ? foiutio ia
g. Cura anima non íit de namra corporis: qu2dcür,tjua-
rctriftauirdc labore corporis ? foiutio m <?. Qua:ritur,per
qucm modum honjofacufdeaciam, ainc.uoncm&ii¡e-
xnoradcncm?foiutioin 10. Poíito quod homo nonelíec
coniunílus; vctutn anima feníuiua, iinaginatiua & ra-
tiocinadua poît obicctarcidcm obie£lum?folucio in n .
Vtrum peccatum fu naturale ? foiutio in 11. Vtrum pri-
mitiua caufalia includantur in homine ? foiutio in í j .
Quxiitur, per quem modum anima & corpas coniun-
guntur ? Qu3eritur,vtiuín bumidummdicale vniaturnu-
trimentali ? \;ltcriusquneriiur, per quem modum homo
vinit & moritur ? Adhuc quaetitur, per quem modum ho-
mo tranfu intertium numerara. Iftx quacfiiones fant íi-
gnatae&foiutîn ¡4. medii.4.{übiedi. Vtrum i n homine
coniungantur multi fines difFcrentcs ípecieScnumero?
folutioin 15. Qivrritur, quare funt maiores poicncix &
minores in homine ? foiutio in 16. Vtrum homo fitsqua-
Jiter coniunftus & copo (i tus ? íolutio in t7.Qu.ziitar,pcr
quem modum homo habet inclinanon^m ad peccan-
dum ? foiutio in }8, parageapho.
De ijUitpomhm íigm'misper regula
/^"V Vare homo cognofeitur magis per afíirmationem

V^/jquam per nejationera ? íblacio in regulaB. quarti ftiomíu*
fabicî, Qu$ritur?perqacm modum de homine poífant hominif
ficri piares diffiBÍtiones, quam de aliquo alio ente crea- fer ngtt*
to. Vtrum hora o íit magis cogtiofcíbiiisquam ángelus,
autccsUira,aut bratumsau!.plaqra,autlapis,aut ciernen-
tum ? t í * quíeíliones foluuntur in paragiapho regalas C.
in prima (pecic. Qnxtitur, ex quibus homo eftcompoíi-
tus? folutioin fecunda fpecieC- Vtrumembrio in roatri-
cenutriat fe,aut nutriatur: moueatfe,aut moucatur ?fo-
iutio in j . fpecigC, Qusritur,quid habet homo in feipfo?
íolatioin4.fpccie. Quaetitur, quxíimtprincipiaprimi-
imahominis ? folutioin prima fpecicD. Pofito quod ho-
mo noncííct compofitus ex anima & corporc. Quacritur,
i^fc da quo effetl íolutio. i n fecunda fpecic D . V k c d m
Ee j
45* V N DE C I M A PAR S
q.ussritui, vtnun homo monatur, vel pars eius ? fotutio
ineadem fpecic. Pofito quod anima moremur: vtrura
Deus cflst fibimet iuftus ? folutio ia 3. fpecie D. Qiia:ri-
íurjquarebotnoperfuani animam eñenstieceflicacum»
íbíucio ia prima fpecie E. Vtrum anima hominis fu im-
moiralis Jíohuio m fecunda fpeeis E. Poíito cuodbomo
iion. eflTet coniunCtus 5 vcrum haberet quautiuicm con-
tinuam ?folutioinprima fpecie F. Gumaaimaaenfit ia
corpore per contraclum i quaerituc, per qriem madura
horno eftquantusífclutio in fecundaípecieF.Vtruniho-
miwíficatio fit magis propriaqualitasin homine quana ri-
fibiütasí folutio iuregulaG. Quaritar, Yruuv. homo fu
magis. qualisper viitutcm quam per vitiun-\ ? & refpon-
dendnra cíl,qaod íic: habitas enim pofitiuus plus portar
«jttamhabitas priaatiuus: &vade ad fecundara fpeciem
G. VtrumhcmDÍit iaficri,autin fado efle ? folutio in re-
gula H . Vtrura homo íu in feipíb ?folutio in reguIaB. V-
tram homo fit feníibilis ? & reípondendumeñquod non.
Ksra accidentia íimc fenfibilia: fubilantiaautera non»
fedimeüigibilis. Cnm bo n o « o n íit fenfibilis: quaeritur»
quomodo ipfe iurelligitur refpondendum eft, quoá
iutclkétus plus pottft pee fe, & peí ímagínanonem, &
perícofuraquans perfenfum taatura.Et vade ad regulara
K. Quaerit u r,coro quo hora o eft v a i uerfalis ? íolutio i n fc-
• " -' cunda regula K. Cara eíTeatíabomiEis non íit feáfibilis,
cara quoeftintelligibilisí & refpoadendum eft quod fic-
ut Deus e& amatas íuper vires voluntatis per chatitatera t
íic hamanitaseñintelíigibiHs pcriateíleétüm fuper vires
fenfus, Qtiíerituí, cum quo homo rcíbícitabicar: & rc-
IpondenduiB eft^qeoácum iuftkiíDci & íuis meiiris.
fiiomhm- De quáftiomlm qmnú fuhteflt, quod eft imaginé*

f»*nt¿ ttua per principia dtjcurfa.
Juhieélf,
qmdeM " 1 7 Trum effentia itr. agía atioais fu ra axime per obte-
imagina- » ¿ l a n o n e m , vt abuadantia bonitatis coníiftat inter
ttua per potcatiam iatellediaam & fenfitiaam? Vadead primara
frtnctp* paragíapburo benitatis quinti fabiedi. Vtrum magni-
iifimfa*. tado imag.iuationis íit iaitrumeaturn obiediuae poten-
D E £ S T I O N I B V S.
ti*ratiocinaúuí?? Solutio infecundo paragrapho. V *
trum in brutis imaginatio íit potcatis. altioi ? folutio itv
tertio. Vtrum imaginatiua habeat poteftatcm in fcnfiti-
ua, &noneconuerio ?folutio in quarto. Vtruí» iinagina-
tluahabeatiiiftinóâm fpecificum ,vt agac peí- fuam fpe-
ciem ? folutio in quinto. Vtrum imaginatiua habeat ap^
pecitum fpecificum, vt agat pee fuam fpeciem ? folutio
in fexto.Vtrum imaginanua habeat fpecifieam vututem?
folutio in feptimo. Vtrum brutum per imaginationera
attingacfuameííditiara Scaliorum efíentias ? Screípon-
denduraeft quod non: quia aliter ipfmti faceret ícien-
tiam, quod eft impoífibile: & vade ad oftauum paragia-
phum. Vírum imaginado in brutis moueat fe cum obie-
ñ o , autobiefbum moueat eam ? folutio in nono. Vtrum
imaginatiua íine fuadifferenda fpeciíica cííec fufficiens
potentia? folutio i n décimo, Et vtrnra fpeculum fit m á -
xime imago & íignum imaginationis} íblutio in codem.
Vtrum imaginatio fit potentia obicíliua per concordan-
tiam poteiuiz Scobicdi ? íolutio ia vndeeimo. Vtrum
imaginatio ñz potentia commuais laeticiac & triñiciae!
folutio in duodécimo. Vtrum imaginario fine fuá fpeci-
íica materia poflet reciperefpeciesperegrinas ? íblutio ia
decimoterrio. Vtrum imaginationc deficiente fine ipfa
non exiftente Inter intelíeftum & fcnfum,ipfe intelleítus
poffetfaceréfeientiam ?folutio ini4. Vtrum imaginatio.
habeat quietcm fpecifieam & perfeébml folutio i n 15.
Vtrum imaginatio habeat fpecifieam maioritatcm ? fo-
lutio in 17. Vtrum potentia imaginationis confiftat a* -
qualitcrinter potentiam ratiocinatiuam & íenfitiuam ?
& rcfpondetur, quod fie proportionaliter : fed quo ad
pondus non- Etvadcadiy. paragraphum. Vrrum iraa'
ginatio fit minor in bruto quam in homine ? & rcfpon-
dendum eft,quod íic:Brutum enim non poteft imagtnari
montera aureum. EtvadeadiS.paraeraphum.
11 13 1 . De 'yus*
De qmfi'mlbm imagmatim per regulss. Jliomba*
< imagin**
V Trum imaginatio fit de cffentia coiporis ? folutio ia tm& fer

regula B. Quaeritur, per quem modum de imagi- regulás*
Ec 4
44 o V N D E C I M A P ARS
natipneinator noticia habetipoteft ? folutiom regula $
iíi prima fpecie. y traen im.aginatip báheat imagmaEílc
corarnuneeiípecificum ? íoiuiio infecunda fpecicrcgu"-
I x C Quxritur,quid eitimaginarioin homine &inbru.
to? fpiutip in 3. fpecie C Vtrum imsginatio babea: a-
ptitudines&Kceptionesinfenfatis? fosutip in 4. fpecie
C. Vcíuni imaginario íit rpecies ? folutb in prima ípecic
D . Vtrum imaginario íine la a fpecinca materia poflit ef-
iemateria paíIíua?Splutip in fecunda fpecie D, Vtrum
imaginario íit inftrumentum ? folutio ib tercia fpecie D¡.
Vtrum imaginatio babear caufas ípcciHcasí loiucio in
prima fpecie E. Vtrum mundus efíet perfedus abfque
imaginatione ? folqtio in fecunda fpecie £. Q u x m ú r ,
^ | j í n a g i u a t i o q a a n t a e f t ? folutiom pnmafpecieF, Qoacri-
t a r , qua? cft caufa quare imaginatio crefeit aut decrefeit
fuamaduraíineaugracntacione & dimuuuione (use cf.
ff-nf.a'? folucio infecunda fpecie F. Quígritur, quid eft
propria propríetas imaginarionis ? foiuuo, in prima fpe-
cie. G. Vtrum imagmariohabeat íiabirum , cum ipía íit
babitus inteüedus? folutio m fecunda fpecie G. Quarri-
tur,per que ra modum imaginario fit in temppre,cum
per i'e fu immobilis ? folutio in regalaH. Q_iiaEritur,imaT
ginatio ybi habet fuum adum ? íóiutio in regula I . Quae-
îrur, imaginatioquomodo obietlat pbieítum ? folurip
in prima regula K. QajSrímr, imaginario cum quacom-
piexione eftaftiua fiue rccep.tiua?. folutio in fecunda re-
gula K. Qttj£rirur}cum quo iraaginatiua decipirur ? & r e
ípondimdum eft, ouod cum nimio i n ñ i n d u &appedtu.
Quaerirur, quare imaginaiiua eft infenfibilis ? & rcfppa-
dendum eft : potentiat namque inferiores non afeendunt
adariingendum fuperiores potentias.
De ¿fua-
fttúmhm Ve qtitflmifm 6 fuhkpliûoiefídefmfmuapQf
éfuhteai pmcipmdedufta,
ejHod eft.
defenfiti; % TTrumfenfus poííet fentirc fcníátum fine bonitate ?
ita per V Solutio in primo paragrapho fextifubieíli. Qttxri-
pyinciprn tur,in que fenfu partiCulari fenficiua eft magis magna ?
¿tduÜM. Soiutio in fecundo, quxritur, fcnütiua cum quo durar ?
folutio
DE QV^STIONIBVS. m
Iplutlp in i i j . Ytrum fenfus fenfct per fuá m ípeciem ? So-
¡utioin iiij. Vtrum fenfus habeatmftinélum? Solucioin
y.Vtrum fenfus habeacappeticutnj &quare vifusfcdele-
0at in videndo ? Solutio iii íexto. Vtíum faníhi hab?at
virtuces fpeciíicas ? Soluoo in vij. Et vtrum fenfus verc
fenfatfenfatum?Splu«o in yiij. Qia«ri?ur,quare pulchri-
tudo eftdifpoíitip fenfui?Soluuoiaix. Vtiumiudjcium
fenfus confiftat per communem fcnfum aut particula-
rem?Solutio iqx. Qu-îitur^üaeeftcaufajquarefenfus
fenfatfenfaium ? Solucioin xi- Quarritur, quiddccipit
fenfum? Solutio in xij Quaentur,per quem modum íen-
íus efí aílicuatus in fuis cauíis? Solutio in xiij. Vtrum fen-
fus parcicularis lie médium intcrfeníum communem &
fenfibilem ? Solutio in xiiij. Vtrum fenfare peregrinum
defeendat a fenfa?e intrinfeco?Soiutio ineodem. Vtrum
olfadusfítfcofus ? Solutio in eodé V t r u m fenfus habeat
finem innatum? Solutio in\v. Vtrum aliqua maioritas
fu principium ianatum fenfui?Solutioinxvi. Q u x r i r u r ,
vtrum aliqua aequaluas ílt principium innatum fenfui?
Solutio inxvij. Vtvum aliqua minoritas fu de efícntia
íeníus?Solutio in xviij.
pe qudjfm 'éus fenfttsper regulas di/curji.
O Vserirur, vtrum fenfus fit de fenfu ? Et vtrum fenfus De (jus.

4 jGtinfertus in vegetato?Ecquando homomoritur, flionihut
fenfus quo vadant;?Soiuti®nes in regula B.fextiíubiccli fenjtífper
Qu3ericur,qui.d eft fenfitiua \Solutio in fecundo capitu reguíat
lo:& in primafpecic regula? C. Nam ibi eft fuá diffinitio difcurfL
implicata Qua'ritiir, vtrum fenfus poílit íenfare abfque
correlatiuisinnatis?Solutio in fecunda fpecic C. Q u s r i -
tur,quid eft fenfus infenfatssopie(9:iue?Solutioin iij.fpc- '
cieC.Vtmm aliquodobiedum fit decflentiafenfus?So-
lutio in eadem. Vtrum fenfus poííit habere obiedum cx-
tnufecum íínc cbic¿lQ intrinfeco? Solutio in iiij.ípecic
C.Vtrum feníuiuahominis fit intantum naturalis ficut
in bruto? Solutio inpnma fpecie D.Vtrum fenfus fine fuá
fpecifica materia poffit efíe sdiuus atq; reccptiuus ? So-
lutio in fecunda íperie D. Vtrum fenfus communis poífi-
dcat fenfus particulares: Solutio in fpecie D.Vttum fcn>
Ec j
44¿ VNDECIMA PARS
;.: -iquc fpecifica forma & materia poffit cfle?folutío
: - j-nmaípccieE.Quaeritur,vtrum íénfuscommunisíit,
'..cus fine fcaíüs particulares í&vtrúfenías particulares
. m : vt íint obieéta íenfata ; folutioacs in fecunda ípccie
£. Quaeritui,quantitasíen íi ti ase ex quo eft? folutio in rc-
guiaF. Vtrum fme quautkaícldiícreca fenfus particula-
res polfim elle l & refpondendiun eft quod non: eo quia
qiiüibee fenfus eft quaistus. Vtrum ptopria qaaliras lea-
fus caufet apprcpriatam qualitatc íenfati? folutio in pri-
ma fpecicG.Qv •dtur/euíibilitas lapidis a qupeftí&.rc-
ípondendum eft, quod ipfa eft, ab habita fenfus. Et vade
ad fecundam fpeciem (3. Vtrum fenfibilitas lapidis rema-
neat in tempere daufis ocuiis ? & refpockndum eft quod
non: íicut fecunda viíio oculoium non remanet in oca-.
lis claufii. Et vade ad regulam 11. Qwzútm^h'í fenfus
fenfat fenfaturarfelujio in regulae I . Vtrum fenfus attin-
,gat fubftantiam? & dicendura eft quod fie: inquátum eft
cum ea coniundbus s.non autem ir.quantameft ab ca fe-
paiatus. Sicut viíus qui non attingitfabftamiam lapi-
dis? co quia cum ipfa non efteoniundus. Qu3critur,pet
quem modum fenfitina fenfat íenfatum ? folutio in fpe-
cicregube /(. Qua£ricur,vtrum feníitiua fenfat fenfatum
cum firailitudme quamlcnfit, qux íimilitudo eft habi-
tus fenfaeuficut cappa cappati?& vade ad fecundam rtgu-
iara /(.. Vtrum fenfiriua fíat coniundacum fuoproprio
fubiedo ? Adquoddiccadum eft quod fie: vtpatet per
primam diffinitionem coneord.mtise & medii,&vtpnn-
cipium babear médium , per quod traníuc poffit ad
fuum fincm. Vtrum fcafas fit coniuadus cum fcafa-
to: puta cum lapide 3UtaudibiIi,&e. Etrefpoadcndura
eft quod aoa: co quia habi tus appropriatus &nouus eft;
ficut cappa in cappatojeappa cftenirn non cóiuaftacuia
cappato,fed eft ei applicata percontadum.
De quáñ'mlhm veoetatiu* per

Jttombus 1 *
Vegetáis- \ T T r u m vegetatiua fit bona abfque adu boaitatbí
na per V Et vtrum litboaa perfuam bonitatcm fpecifieam?
frmctpm, folutio in primoparagraeho feptuni fubie¿ti. Vtrum ve*
f retan-
DE Cty^STlONlBVS. 44í
getatiua quíE eftin brutis: & illa qus eft piands'fint vna
¿ceacicnirloludoin fecundo.Poíico quod vegetatmanoa
efucconiunda cnm vegetato: virurn vcgerarum habc-
rcctiéquodurarepoirctrlolutio interno. Vtrumvcgc-
tatiua fu potens per íuam poteftatem ípecificainJÍoludo
iaquarto. Vtrura vegetatiua habeacuiítmchun autve-
pccaturarRcípondcnáiirn efíjCiuodêgetatum habet i n -
it!t;¿lain per vegctatiuwn:íicut igrus per calidttatcni,6c
ardfexperartem.Ec vadeadquiiuum. Q u ^ r i r u r , q u i á
cftappetitasvcgetaduaj.&a quo oiicurííoiurio in fexco.
Vtrum vw 'ccatiua fu in vedtatefua aííuuata:& econucr-
fo. Ec vtrum vegetaram fit veré vegetatum ííoludo i u
octauo.Qaacritur, quae eftcauía,quarc vegetatiuahabee
dclediationem;'; & rcfpondcndum eft ex eo quod ha-
ber appcdrum : & vade ad nonum. Vtrum vegecati-
uahabcatdilierennam innatamUblutio in décimo, E t
quare viridis color generalior eft inplands quam alius?
folutio in-codem. Vtrum inter vegetaduam & vege-
tatum fit concordantia perfecta:íicut ipia eft inter ratio-
cmatiuu& rationabile, & inter imaginatiuum & ima-
ginabile, & inter fenfumum & fcníibüc; folutio in vn-
decimo. Qusritur, quê eft caufa coiruptionis vegetatt-
ux? folutio in duodécimo. Quaeritur, vegetatiua pee
qaemmodum eft principium ? folutio i u décimo tertio,
Qusr: Í.ur » per quera modum vegetatiua fiar íub ratio-
nemedii, &per qurm modum animalia viuunt de caí
folutio in dccinioquarto.QuasrituEjper quera modum
vegetatiuaftat íub rationc finís? folutio in decimoquin-
to. Quaeritur, vtrum vegetatiua habeat maioiitatcm gs-
neralem innatam , aqua defeendant maioritates par-
ticulares. Adhuc qu;ciiturjan in fpecic humana vnua
homo eft maior altero? Et an incadem arborc vnus í m -
¿tus eft maior alio ? Vade ad decimum fextum. Vtrum
vegetatiua fine qualitatc poiTct coxquare multas plan-
íasin eadem fpecie/.ficut multas roías? Vade ad decimum
íeptimum.Vtrum vegetatiua fine minoritart poftec
haberc oíHcium maioriíicandiííblan® ia
dccimooátauo.
444 V N DE CIMA PARS
Deqftáftíombut yegetaúmper regulas,

Pett't- ^ \ Va'iirurjVttum in anitpali vegecatiua íít fenfata?E|
m ^ ^ ^ n m (énfatum fitvegecatumjfolucioin ipfaregu-
ía vu-.ii isertrerpondcadaín quodfic: ve animalpoííit
> '-"f»«~ t r a n í i r c i n t c r t i u m p u m e i u m . Quaeiicur, qoid eft vege-
?atiua?rolutipinpiirnafpecicE.Vcrum vegetatiuapoliet
habereaduraíinecorircíauuisíibi innatisi? folucioinfe-
cunda fpecie C.Qu2£ruar,pcr cjuem modum vegecatiua
cftallicaacain eleaieiuatiua,& in x praedicameatij-fo-
Imioin iij.fpecieC.Vrtum vegecatiuaíie m elementaciua
plaatataírolutioiniiij. fpecie C.Vtrum vegctaciuafupo-
tentia p¡imitiuaadvegeiandum? folutiQin primafpecie
D.Vcrum ' e g í t a t i u i pollic eíTe fine fuis corceUriuis in-
natis?folutioin fecunda fpecie D Vciuro vegecatiuaÍIE
fabditaaninKÍ :n quo efí? folacioin tercia ípecieD. V-
i m m vegecatiua ílrliabitus neceílitaius in lubiefto in
quoeíl.5fui'4cioin pringa fpecie E.Q a i\;iicur,vtrum vege-
tatpni fie in vegecatiua, aut in feipío per Ülam. Virum
vegetatiua poíficefle Cue quantitate continua cuna con-.
tinuomptu?fplutioinpninaípecieF. Pofiioquodvege-
tatiua nonhaberet quamitarem diícrctam : vtium ipfa
vegecatiua poíTet efle de fuá eíTentia, fine qua ipfa non
poíTeccíle in motu fucceffiuo ? folutio in fecunda fpecie
F.Vcnim vegetatiua poffic agrie (me propriecai.e fpecifi-
ca Adhuc quxricuu, quod eíl no mea jllius prppriecacis?
folucio inptiraa ípecie G. Q u s r i t u r , quas eft quaiita?
appropnatavrgctaduitífolutio infecunda fpecie G. V-
trum vegetatiua confiftatin motu continuo perfuam
quantitatem continuam,&in motu fucctífiuoperfuam
qiiantitatem difcretam;folutio in regula H . Quxritur,
Ttrum vegetatiua habeatlocumíibi connaturalcm ? fo-
lutio in regula 1 Cum potentia viíiua vegetatiu3,quac eft
aítior potencia quam vegetatiuatquare nonattingitfub'
ftantiam planc^ficutvegetatiuaattingit eain:ex eoquia
vegetatiua participar cum eaper contsdum : viíiua aut?
Ii6. Qu^riturjper qué modum vegetatiua vegetecí folu-
tio in prima regula K Quacrituncum quo aliquod vege-
Eatu vegetataliud vegetatumrfolutio in regula K. Q u ^ -
D É Q V JE S T I O N I B V Í . 445
rítur, vtrutn vegeratiuafit fenííbiiis? Ad quoddiccndum
eft,quod non: ctí qmaeft inferior pocentia qaam feaím-
ua.Vcrum vegctatiua íiidaeat féipíam?&refpondendum
tñ, quodfic:vtpater per diffinitionem fuan , &petluof
coirelaiiuos,& per luum inílindum & appc atum.
De qmflmúbiis elementatim pírprinci*

pia dtfiuYfdi
Q V£eritnr,vtrüm fit bonuniquod elementa exiftant Deûij

fobclerncatatts?folati« in primo paragrapho. Po- fimvihm
lito quod ciernen can on exifterent ineiementanistyíruin elsmtn-
elcmetíta tilia exifterct perfeík magna^foltiúd iii íecon • t^titu pet
do. Vuum corrunapatur clementunij autelfráchtatüínt reguÍM*
folutioin tercio. Vtrum elerncmátiüa cleniencet de cíé-
ínentis elemetítata ?íolucioin quarco. Vtrum quodiibee
eiementum agac per íbam fpeciem ? íblutio in quinto,
Quxiicur.qua' efteaufa motiuaclemencaiorumífoíilcio
infexco. Vuurn vimiteselcraentatotura dcfccndáíitab
Vna yirtütel'íbi'utíoiií ícpiimo. Vtrum alchiraiaíjtpoífi-
bilisífoiucio in oftauo. Qtt,«ncur,quaccft tatífainteníí-
lacisScsXíenficatis in clcmcntatis ? íblutio in nono. V»
írum c l s m e n r a í u n t a d u i n eíementaíis?foIutioindcci-
ino.Qu¿eritur,qua* efi caufa temperantiae elementoruml
íblutio in víidecirtio Qxvs.útút, q o á cft caufa corcoptio-
nis in eleffleinatisríblutto in duodécimo. Vtrum aíiqua
tíbiedatió íit de eílehtia dementomm: & vtrum vnum
ciernencum íit rubiedutn aitcriusrfolutionesih IJ £ t r-
trum in elementis raixtio fie antecedens, S¿ compoíuio
c o n fe q u e n s ? lo latió in eodem. Vttum inter dementa &
dementara fie daré mediumJÍblucioin décimoquarto,
Qiirricur jquideii quics eleraetuatiuae íiuc elcmeino-
rumifo'latio indecimoquinto.Quiritürjper qüeni mo-
dúm maioritas elementatiux eñ: aiiituata iri cíemératis?
folutioin dedmoíexto. Vtrum dementa aliquo modo
fint aequalia? folutio in decimófeptimo. QtUriturpec
quera modum minorkas eft i n aíllcuaca in dementa*
tis 3 folutio in decimoodauo.
44€ V N DE CIMA P A R S.
De qtujíwmhm elcmentatiu&per
regula*.
De «¡u*- / " X Vxritur,vtium elementafintcompofua,&íi fant
ptontbus v^j;ompoíita,qu^ricur5vbifunteompoÍ5Ca?íbIucio in
elemeta- regula B.quxHtuc^md eft elemcntatiüapromtío in ocu»
tiutfer ao fubiedo. Verían coirelatiua eiemétatluae íincíabftá>
re¿»¿af. tialia? lolutio in fecunda regula C Vtium elementatina
vel elementa poílint ágete de íeipíls íiuc elementatio!
íclutio mtenia (pede C. Item quaeritur ^ t r u m i n ele-
mentatiua íit iniagoinfinitatisljci. Virara elementa ti.
uahabeatinciernentis &elcraentatis fuum eñe?íbiutio
in ^fpecie C. Qua:ritur,vtrum eiernenEatiuaíit princi.
piurn pritnitiuura ad clementandum ? iolutio in prima
ípecie D.Qu_aei-itm,vtr« elementatiua elemétet ciernen»
tatacxelementis: íicut veêratiua ex ekmentis vegetat
ipraífo).ario in fecunda ípecie D. Vtturo elementatiua fit
poiiellaab ekmentis aut ab elcraentatis.iolutio in terna
ípecie D.Qusentuivquse funt caufae clcractatarú ? folutio
i n prima ípecie E. Qtusritur,vtrú abfentatis elcractis ab
elemétatiua, ipiaeíTe poflecin quiete.iolutio io i , ípecie
E-Vrrú elementatiua habeat continua quaaritaté peto-
sunia elementa? íbiutio in prima fpcîcF.Qi: a-ntu^qua*
re elementatiua habet diferetas quantitates ? & tcípon-
deñdum eftquod íicrexeo quia ipfacft ex elemétls,& va-
de a d fecunda fpeciero F. Qüarritur, quaseít pro p.' *& q c ¿ -
litas elemétatiua:; & vrruro íint duae cali di tases diíFeren-
tesgcnerc,&ficdeduabus ficcitatibus ,íblutioinprima
fpecie G.Vtrura elementatiua habeat qualirat.es r.ppto-
priatasífolucioin fecunda fpecie G.Vtrura elementatiua
íit mouens & motaífolutio in regula H . ¥ trum eletn
tatiuafit in deracntaiis eírentialiter; & vtrura tranfit
fpharram ignis? folutiones in regula I . Quaeritur,elemé-
taper quem modum intrant ccmpofiiionciTirfolucio sti
prima regula K. Qu3critur,clcmcntatiua curo quocon-
ííftit inmota.generationis & corrupüonis?folutioin (e-
cuada regula K. Qu^ritur, elementatiuaquomodoeft
aífituata m elemenratis ? Vade ad regula m modaluatis.
Viruta elsmcatatiua fit habitas clcmeatatoroai ? Vade
a«
DE (VVJESTIONIBVS. 447
adcapitulum habitas in. centü fsjrmis.Qa¿Erinir, vtmm
cierncntaciuat'lcmencet elementara in tnatena elemcn-
tatoram? vade ad íiios conx.'atiuos per fecunda fytócm
regulae C.íignificaros. Vtrumíítvnusignisautplurcs:Sc
vtrumílc quintara t lomen tu m J Vade ad difünitiurxra
finis & concordantiae.
De qmfi'mihus noni fuhieft'hquodeíláe
virtutíbus & vittis,
S l c v t fenfas communis cum fuis fenfibus : parti-

cularibas Tenfat feníibilia , fie anima cum luis pr- Deyujg.
tcntiis virtuificat virtuificabilia , & vitiac vuiabiiis,/^w|í?jr.
Et quia hoc facit mediantibus principiis huius ards, nom ,
vtitur virtutibus & vitiis3rtificialitcr,ficut logicus câi ¿¿df,aU0¡£
curapiincipiis logicae vtitur íyllogifmis; quapropter fe- effde<¿,r„
cundummodumpraidiûmintendimusfacerequaftio- tuttL: ^
nes,& per jpíum modum fígniíicaniur folutiones)& pti- (¿ttítí.
mo deiuftitia diceraus.
DÍ quajlionibus iufiiíUfcr principia*
O Yarritur vtrum iitftitia cum Giubonitatc caufetbo- Deyug*

^ na uilbi3ib;utio:jvadc sd piiraum paragrapbum iu- jíiaHíáté*
ftidseianono fubiedo.Vcrumiuftitiacumíuamagnitu- ivfíttj*
diñe magniíicct magnaiuftificabilia? íolutio in i . para- per prm„
grapho,QuafrÍ£ur,per que modum daranuftitiaífoluuo c/juu.
m iij.Quxtitur, vtrura anima habicuec fe de poífe iufti-
tia::quomodo caufcntiufta.5 folutio in üij. Quaeritur, per
queramodúiuftitiaesíiiiit in pocetia?foiucio in v.Quae-
riturperquetn modum iuñitiaeftamabilis?foludo in vi.
Q>ua£:dcur)quomodoiuüitiaoriíur,&ad jura applicatutí
foiutio in vjj.Vrrum anima fine virtute poíiic caufarc iu-
ftitiam, &iuítitia iuftifícabiiia; folutio in viij. Adhuc
quíeritur, per quem modum iudfía facilicerpoíBt addi-
fcereiura naturalia? foiutioincodem.Vtrüiuftitiacau-
fetquictem cum iuftificabilibus? folutio in ix.Qua-ritur,
cum quo principio iurifta poteftcognoferciuftitiam in-
teníam& extenfam ? folutio in x. Quaeritur, per qiíem
modum cognoicituriuflitiarfolutio in vndecimo.Qux-
mar,camqao cognoícituriniudaífolutioinxij.Quscii-
iur,pcr qué modum iufdtia & ius difraút? folutio inxuj.
4+* V N D E C I M A PARI
Item quafñtut, perquem modú luftitia fe ha'bct adprid-
¿ipia nacutalia ? tblucio m eodem. V m u n iufticia habeat
itiediürtí fpecificum ?ftííücid irixüij. Q d x t i t ü r , q u í j cñ
finís iutticiaEjfolatioinxv. QtiÉrituiûacfiritcaufxma^
ioricacis iüftitiseí.íblutio in xvi.QuaeriturjCum quo prin-
cipio hatus útm iufticia habet raaioirem cÓucnichtiam?
íolucio in xvij Q w x ú i n t , cum quo miüor iufticia cd.
gnofciiüt; iblutio u» xviij.
De qm¡Imniku tufiitUper regulas*
DequA- / ^ V a E t i t u t vtrura iüíticiaconupta in homÍQeip{áfe«
Jitombus ^ ¿ üeitatüriri euiidero ndmerum,quatífioiniuria cor-
tufiittA rdmpitür?íolutidin pririia regula videíicct B-mcápitalp
ferregtt* iuftittó id nono ílxbseíta. Quaéritar.quid ctt lultidajfó.
lucio in prirnáfpscie C. Qîaentur, iaftiEiacuai duibos
cft habitus fpecifleus ? fólucio iri fecunda fpsrcie G. Quaei
ritur,quideft iufticia ia ijdííifiíiaBilibüsJ&icfpondcndad
cñ , quod eftiic in iuftificabilibds caula moraiicei -.ficuc
fenfitiua in fcufibilibus naturaliter, Sé v'áde ad remaní
fpcciciü C. Quaerirur,vtrura iuftitiahabeat difpdíitid-
uem obieéiitlam? folucio in quatcá ípecic G. Ojuaeritur,'
qux funt principia primitiua iuftitiae? fdlutió' ai plimá
ípecieD. Qnaeritürjquae funt principia fpecíflea íulticiie,'
cura quibus cft forma fpecifica? folucio in fecundafpecié
D . Qu»rirur,quidéft pofleíforiufticiseífülurio in icrtia
ípecieD. Quxricur, quaréiuñiria eft neccílitata?folucio
id prima ípecieE. Quaericurjqüáre iufticia eñ?folucio in
fecüddaípecie E. Qassticur-vtrümiuftitiababeatqua»-
ticateracontinuam? iblutio in pfinlafpecieF. Vcium iu-
fticia i n fubiedo in que cft fit iri fier^ádt i n fado cflc?fo-
lucio iri fecurida Ipecie F.Qusñcurjqudl eft quaiitas pto-
pria iuftici£e?foiütio in prima ípecie G. Qu«íitur,(|uaí
qualicaces íunc apprdpriacse iuftitiae ?Tolüti<5 in fecunda
fpecie G. Qu;x:ritur, per quera modum iuftitiacxdiuio-
caliterfucceífius?folucio' in regula H . Cum tuftitia tíori
fit punñalis neq; lifícalis, pecqucm modum confíñic id
loco,&vÍDcaciuftificabilia?foíuúoin regula IQuísritur^
per quera modum confiftit iufticia iri theorica &• ptacli-
ca? folucio in prima regulaK. Quaeritur iufticia cum qui-
fau»
D É M STIONIBVS. 44^
bus eíl hoc qüod eft ? íblutio in fecunda regula ¡K;
Qjii^ritur3iüfiitiá cmrí quo geaeratui & cünumpimr^
¿c rcípondcndum eft ¿ qüod gcneracur cum fuis priii-
dpiispofítiuis? &coi'rumpitui cuiti priuationc fuoiúac-
cidéúum.Qaaeníur, ius ndnualc quomodo cñ 5 Vade ad
paragraphummodalitatis fuprádidura. QuaEiitür,ius
poíitmum cum quo eft, & reíp6d®adum eftjquod ipfura
eft cum creckne ¿ fuppoiiére,& cura contiugciuibus oh-
kdausa volúntate&a memoria extra iu telligeie.
DequtfliúmLiis prudentU per principia,
V Trurn anima íic caüfec prudentiíicabilia cum pru- Beyüi^

dcutia.íicut fea fus communis ícnfai cura fuis par- fitombUé
¿iciil3nbusfenlibilibusíenfibilia?S¿ reípondcndum cft,q> prudéttá
íic:alioqüin píudéda non eífecípecifica virtusaieqjam- perprm-
ma habcret iliud c ü q u o pofiaprauiderc. & cíigeve bo- eipid,
num,&cuitaremalum.Quqvicut^pcrquem modum ha-
mo fehabituct de prudenaííolutio in primopaiagraphd
prudentiaj in nono fubiefto. Quaetitur j vcrum raagniíi.
carebonitatemfitderationsprudentia^füiucioiníccun-.
do.Qvixritur,perquem modum vnapiudenriaprxualec
alcenUolutio in tenia.Vuum prudentia fine prouidentia
íit itapotensííblütioin iiij. Quxritu£,prudétiacuiu<;cft
Kabiíus;folutioinv. QuxdiiUj qualis prudentiaeft pri¿
mitiua & qualis confecutiuaífoiutio in vi.Quxritür,pru-
dentia per quem modum eft per icílam lincamaiit pee
obliquam ííolutioití vij.Vcrnm omniaprxutdibiliaf nt
vtilia?folutio in viij. Qua:ritur,quarc prudentia eligir la-
boremííofutio in ix.Quseruur, per quera modü ptuden-
tia&imprudentiadifFerunt?folurio inx.Vtrum pruden-
tia abfqjaliavirtütepoíIithabereex'ftentiamífolutioiHÍ
xi.Qüaritür, prudentia &impiudenda per q u á mediít
funtcótrarictas ad inuicem?íblutio inxij. Quaeritur, per
quera modum piudenria& imprudentiabellant infub-
iciílorfoíutitíin xiij.Qu3£:iitür,per qué modum pruden-
tia & imprudencia opponuntut per médium ífoluiio ini
iiüj. Qu:eriiur,pcrquera modum prüdtm &iroptudcns
fehabent ad fincra ?folutio in xv. Quatritur, per quen*
^fodurapmdctida &impiudeaitaopponuntui in mai©-:
í '45© VN DECIMA P kt.%
i rítate?foliuio-inxvi. Quxritu^vtmmprudentiaáf 1^4
pnidentia feimpugnant in aequalitarc? íblutio iü xvijj
Vrrum prudentiacumminoritatepoílueílein fubiedlo?
&rcípondendiim eñ?quod non. Nam derationepriu
dencix eft cligerc maipiitacem, & vade ad xviij.
Di? quaft'íonlhm pmdmtk per

regulas.
S e e¡H*~
jitontbftí Vaeriíur,quaréprudeñdafupponit cófingentiamf
frudetU V ^ f o i u t i o i h r e g u l a 5 . Q u s r i m r , quid cñpradcntia?
fer re- íblutio in prima ípecie regula: C. Vtrum correlaciui itt-
guiaí. tellediásíint habituati ex cotrclatisis prudenti» ? Ette-
fpondündum eft quod íicivade ad fectmdam ípecictn C.
Quxritur,prudensquidhabet perp'rüdcntiarn?folutia
in quarta fpecic C. Qaxríturjquse lunt principia pri-
íniüua prud€Dtiae?roliuioin prima fpccieD. Q\\*J\:ur,
per quem modúprudétiaeftvirtuífpeeiíicaííoluiioinfe-
cunda fpecie D. Quíeritut, vuiim prudentia aliquo Eno-
dopoíIiceíTepeccatum ?& refpondendüm eft quodísc:
racione fubiedi quodipíaroale vtitur:íic amare quod eft
peceatun?, c]uo 111 odo per ipfum diligitur, & vade adter-
tiam ípedenaD. Q u x t i i u r , de prudencia qnareipra eft
rormaiiteriíbíuíio in prima ípecie E Vtrum diícrctio&
difpofitio íint de genere prudentiar? &rerpondcnduíTi cñ
quod fie: & vadead fecunda fpecicmE.Vtnim prudemia
íít me tí fura prudencia'? & refpondcndum eft quodüc:&
vade ad priaiam ípeciem F. Qu^riturjqus eft caufa qua-
rc prudentia haber quancitatss difereta: ? foiutio in fe-
cunda ípecie F. Vtrum prudentia íít propria quantitaí
prudcntiíEífolutio in fecunda .(pecie G.Qii«ritar, vtrum
malitia aiiquc m.odo poífit cffc quálitas prudencia: :S¿
& refpondcndam eft quod fie: licüt inftfumcatura quod
poiefteíle malura, quando malas agtm cam i pío maie
agit ;&vadead fecundarafpeciem G. Qua-ritur, vtrum
predentia ft?t magis per praruidsre fututaj qusrn percli-
gers pnefentia? Ad quod dicendum eft quod í¡C:rati»
huius eft.qüia futura funt plura per contingeníia,qusrs
gana przíciuia per expeiicntiam, &Yade ad regulam H
D E Q ^ V ^ S t 1 O N I B VS, -451
'Quneriiur, prudentia in quibus principiis magis confi-
fiftiv? & rclpondendara eft, quod ia bonitatCjincellccluj
viitutejdifferenuia fine& maioritatetéc vade ad regulam
1 Quxricur, petqáert"» modam homo vdiar pradeociaí
íolücióin piima regula K.Qjiiarcicut, ptudeatja curh qui-
bv.s principiis eft fór'tis ? íbluxio in íecunda regula K;
E».quseriiur, vttum eíTeutiapmdeotiiqakfcat,creícat
aut d^ctc'ícat infobieô m quo cft ?"&rcípo'hdetídam eS
quododn:eo quia habitas iñdiuifibiliscft/quia ipíáuoá
t i l púndaiis, ñeque lincalis. Sed dehoc mixawr inteile-
i¿tas:quarc adus prmk'ntise crcfcici doñee coníidcxacdit
'cretas quantitarei,quas habet.
De qUx(iímbm forvtutimis: & ptní»

<per$rinápm
O ,Vamtur, vtrum pofira fortifudine, ponaatür Fot- fimnbus

tificaMliatfitut pofita poecnaa vifma ponuatur vi- fortttiídk
fibiUa?& rcfpondendura ellquod íicvquia íí non, iaiti K Ü , ^
forciruio non poílec habere pbantafmata: ficutpoten frimv
tiaviíiua non poflét habere viíibilía.QiÊutut,fortitu- per-prim*
do cura quibusnutritur Scgubcinatur ••íblutioin primo ápsa*.
paragraphofortuudinisnonifubieüi. Qaaericurjforti-
tudo cura quibus cft impugnabiiis? íblutroin fecundo.
Quemar,,per quera ni o dura foititudo cft vincens &
dominans r íbfutio i ti tercio. Qu^srirar, qux eft caufa
quarefortitudoeftfortis?íblucioinquaxto. Qaaeritur,
fortkado c a m q ú o eft magis ibrtis ?íbiutio in quinto.
Vtrum fortitudo fit fortior cum timóte quam cum a-
xnorcrAd quod dicendum eft, euod cura amore. Amor
eaim cft cauía rimoris.Hc vade ad i'exturn paragraphum,
Quacritaci vtrun\ abfqae fottitutline aliqua vinuspof-
litcftcfortis? & tcípondendum cft quod non. Namali-
tereflent dux fbuitudines dittetcntes fpecie. Ec vade ad
feptimum. Quaeritur, per quera modum homo eft au-
dasUblutio in ociauO. Quxritur,quare homo eft ma-
gnanimus ííblutio in nono. Qucexitur, perquem rao-
dura fortitudo & prudemiaconueniuttt adinuiceiti ? fo*
iuüo ia x. Qiuentur, fortitudo cum quo cft maiar? foliü
mx V N D E Cí M A P ARS
« o i n x l Q u s n í u r , fortitado quomodo corrumpitürt
fokido in xij. Vtrum foi'titudo fine piiantafroaubus po.
tcfteflc fpccifica virtus? íblutiomxiij. V m i m fortitudo
esiftat médium intenuftuiam & pradentiam3& interiu.
ílitiam & temperanEÍam j&niterprúdentiarrt & tempe
raatiarii?& reíponclendura cft quod íic:vt virtutes ünt
maiores in medio qua in extrcnuuuiba.s:&vade ad^üij.
Fortitudocum quo caufac vicloriam ? íbiutio in xv.For-
tundo quomodo vinar accidencia: íbiutioinxvi. Qu.^»
ritunquare fortitudofortior eft cum arqualuate quam
cum insequalitute? & refpondciulum cft ex eo quod fuá
cotíelatiua í'um xqualia:& vadead regulam B.&inxvij.
Q u x r i t u t , fortitudocum quo dcuincitur? folutioin de-
cimoodauo.
De qtu(¡ionthtts fortaudinü per regulas.
DEEJU*. Vritecharitas cft fortior cum profpctiratibus quara
Jítomhm cum adueríitatibusPfolutioin regula B noni íubie-
FARTITUDK íli. Qu^ritur,quid eft fortitudoífoiudo in prima fpecic
SIÍÍ PER RE reguis C Quceri t u r, fo r c i t udo vtrura habeat fortificaba
GULA*. liainpotenuaperfortificabdeinnatú ? folutio inij.fpe-
cie C.Vrrú forcitudo fichabims aliaiú vil tutu. Scrcipon-
dendü cft quod fie. Na fine ipíanon dTenc fortes, folutio
in iij.Vtrum fortitudohabcat in pi incipiis filis fuá phan-
tafmatüííbiutio iniitj.lpccie C.Qu;;'ericur,qua:funt prin-
cipia primitiua fortitudinis ? folutio in pnmafpccíe D.
Q u r r u u r , per quánatutam fortitudo babear fuápban-
taímarar folutioin fccundafpecieD.Vtrum fortitudoíit
fubicdi in quo eft fine diípoluione ? folutio in tenia fpe-
cic D. Qu^ricur quarc fortitudo babet in potentia for-
tificabil'a fpcciíicabiliai Etin adu quomodo eftinpra-
¿Hcariolunoin prima fpecic. Quaeritur, qoare alia? vir-
tutes in bello habent victoriam contra vicia ?folutioin
fecunda ípecie E. Quairicur, fortitudo quantaeftin aliis
virtutibas, &refpódendum eft,quod ipfa cft taora quan-
ta cft vicioiia carum : & vade atl primam fpccicniF. V-
t t u m fortitudo habeat adus menfuratos Lfolutio in fe-
cunda fpecic F.VirumcíFentia.prudentiacrcfcataut de-
etefeat? folutio iu prima cae G. Quxíitur,quaie a ¿luí
'diaria
D E QJV i E S T I O N I B V S. 455
charitatis cvcfcit aut decrefcic ad píacitum ? folutio in fe-
cunda fpseia G. QuaErÍLur,vrruin toiutudo fu in teaipo-
rexum per fe íit incontinuo inftanri?folütio in regula H .
Qua:ncur,vtrufnforiicudofitin vidlonavirtutum? folu-
tioinregulaI. Qnsritur, foctitudo quoinodo cauíatui?
folutiomprima regula ÍCQu-^riturôrtitudocum qui-
bushabitibus eft magis habituara? íolutio in uegulaK.
Qu.ieritur, fortitudo vtrura fortior íit cura imaginatiua,
quara cumfeaíiciua ? & refpondemium cft, nuod íic, eo
quod cura iraaginatiua eft deliberatiua, cura íen£tiua
nequac|uam.
De qtMponihm temperante: & primo

per principia.
"\ 7" Trum poíitatcmperantia, ponantur tempcrabilia: ^
V ficuc poíira poteatia audinua , ponuncur audibi- „ J , ~
iia?& refpoodendum cft quod sic? nam ficut auditus eflet ^ '
fruftrafineauáibilibus :fic temperáciafine cemperabdi temf!era
bas.Etmiftopaílucognofcitintelledus, Giiod qusUbec ' '
virtus ípcciticacaulat lúas Ipccincas vututes: íicut ante- .' • •
ccdcnsíuum confequens. Et ideo ínreíledus psrcaqux írinctPa'
cognofeic eft valdemoralis. Qxixncur, quare tcir.peran-
tia eftamabiiií,? folinio in primo paragrapho tem peran-
tiae. Quarrirur, vtrum temperantia íit magna, q u o m o i o
eftdiffieilisífoiutioin fecundo.Vtíum temperaniia nona'
ficfacilisíf-.luíio in tercio. Vtrum temperantia p o i í u t x -
iíkre per feífolutio in quarto. Qu32mur,vtrum tempe-
rancia extra fcibiücatem íic á contingencia ? folutio
in quinto. Vtrum temperancia íinc amabi 1 irat? penc 1 i-•
tetui: íolatioin ícxro. Qn^ricur^quare temperantia fre-
quenrius eft neceífaria quamalia virtusí & refponden-
dum eft, quia gula quotidic pugnar contra illám l folu-
lioin ísptimo. Q n x n t u r , quarc temperantia conuenit
cum viituteí&relpondeiulum eft per hocûia fine virtu-
ÍG non polTet vincerc gulam ? & íblutio in 8. Q u s t i i u r ,
quare temperatiacft vtsUs. foiucio innono. Quarritur,
temperancia cum quo principio haber maioiem vigo-
rem?íblutio in decinio.Qiia:iitur,tempcraniÍ3 cum ouo
re 5
4í4 VNDECIMA PÁRS
tenatí ad quieteaiJÍbltuio in vodecinio, Quaeritüíjqus J
cft aiagisinimica tempsiantiaesaur gulajüut auatitia>
foiariomduodécimo. Qu£murstepcrannain quotera-
poreui3.gi&Í!idigetfortitudine?folutiomij. QVaritur,
tcmpcrátiavbiipenfaratííblüiio in 14, Quaetiiu^quawi
labor cft,quies.terapcrantia:? &¡rerpondencium eft,vtac-
quirat nicmum cuni labore: &; vadeadiy. Qu^ritur,
teEqpera'D.,tia curtí quo elt roaiorPiolütioin.ió. Qiutri-
tar,adlus tcn)peraritiscum quo eft? íblutio in 17. Tera-,
peramiacum quocftinQírnaUoiutioiB 1$.
De quajiiombm temperan!¡4per regulas.
Be / ^ ~ \ Vxritur,iempcrainiaper quem inodum participas
fiiombtv V ^ f cum aliis vircuiibusííolutioiaregula B- QuacrituE,,
tempera- tcmpetasitia quidcüHolütio inprimaípecieC. Qyjgri-
P&: per tuctemperantia cum quibus, & vbi cauíat (Ua tcmpera-
tegul-Ui büia jvideltcetiuas fpecies? folatio in fecunda ípscie
CHíantî:>,>:en:i?craDt:iacluiêft «»íubiedo in quoeíl5fo«
lucio in tertia ípecie C-Quacritur, tempeiantia quid ha-
bet in a|iis vntutibus? loluuo 111 quartafpecie C Quaíri-
tur, qiur {untpcincipia pnmuma temperannse ?fohitio
in prima IpccieD.Vnunp temperanua abfqueiíaaîna-
tione poíTit habaea'fhmi fuuin?íbluíioin íecüda ípecie
D . Qnatruur,^ttum temperátia fu b o m i n i s aut aaioiae?;
ccicipondendumcítjquod vtriufquesíed máxime homt-
iiis,eo quia homo cum animacaufatipfam , & i n tertia
fpecie D. Qu-sentur, temperancia qnare efl forraaiiter?
íolutio in prima fpecie E. Qiixrií:ur,temperantia, quare
eftí & i-efpondcndumeO:, vt(inttcmperabiiia,&vadead
Ixcuudamí'pccicm E-Quaeriturjicmpcrantía quantaeíl?
íolutioin prima fpecie F. Qnasiitur tempersntiaquót
quantitates difcictas hab^t? &iefpon£Íendameft, quodi
totquocfuntfua£cmperabiíia.,&in 2.. ípecieF. Q u ^ n ^
tp.r,qQ3s eft propria qualitas icmpcrsntixí folutio in prU
ma fpecie G. Qnaeritur, vtrura tera perabi li ta tes princU
piorum fmtf^cundariícqualitates temperantia: ? folutio
in fecunda ípecie G. Qujeritur, quomodo temperantia
caufat fuas fpecies .in temporc:folurio in regula H.QS6-
ritur.teropcrautia vbi caufat íuas fpecieiífolutio integu^
DE Q^V & S T I O N I B V S, 4^
Jaí. Qu..Tr¡tnr,tempcranjtia quomodo temperaí ternpc-
rabiiía.'&rerpoñdendiira cftper íimilitüdinemîdelicei
perilíam modum peí qucm Tenías Icnfat (cníibilia , &
vacie adptiíri3m regubraiv.Qiiaencar,temperantia cun\
quoeft?& refpondaidumcft,quod ipfaeft cumiuñitia,
prudentia, &c. Qu^ritur, vtrum temperancia fu altior
virtu? quam cañitas? & rcfpondcndura eft quod fie, cx-
tcnfc:inicnfc vero non. ^
De quáfámbmfidá per principia.
V Trum pofua fide, ponantur fie credulilates : f 'Ut Dequa-

poíito olfa¿lu, ponancur odorabilitatcs? & rcfpon- Jltsnthm
êdum cíl quod lie: nam ficuc olfaítus elíct vacuus finefídeiper
odorabilitanbus, íicfidesíinccredulicatibus. QiisEritur, principia
quaícñ caufaquare intelk¿i:us agitfuper fuá natura ? fo-
lucio in primo paragrapho fidei in nono íubiedo, Quaj-1
litu^quseft caufaquare credereafcendufupcriutcliige-
re t folutio in fecundo. Qusritur, quid cítíidcs in homi-
pe peccatorc? íblütioin tértió. Vtrum fiaos & intciieftus
fe poílinthabere circa eundem iateücálurn ? foiario i n
quarto. QuTtitur,per qaem raodum iucclledüs afecn-
qiteum fide ad fammum obieítum ? folutio in quinto.
Virum intclledum poilit intelligerc ibmrnum obie-
%un fine fide? folutio infexto. Vtrurn íides uc habitas
jncelleíius? fo.íucio infeptime. Qjrarritur, quis efí ptius
invcritaKjautíldssVat intellsítus? íolutio in odauo.
Qua-ntur,quaic !ntelle¿lusafcendit cym laboreintelli-
gsndo:fedcum delcftationecredcndot folutio innoxio.
Qn^ritur , per quem modum intcllcdus ¡eft inftan-
tancus & íaccelíiuus ob i erando ? folutio in décimo.
Quxiitur , p^r qucm modum intelligere credere
concordan? in eodem obic&o ? folutio in yndecimo.
Quaentur, per quod fignü cognofcittsr, quíslex eftvera,
aut kx Chriftianorum, aut ludaeorum, aut Sarraceno-
tumjulutio i n u . Qvusntur,pei qué modum íides cftdil-
poíitio intdlcclusííolutio ihi5.Quxtitur,per quem mo-
dum íides &intellcdus afeendunt ad obieftum ? folutiq
in M -Quarritu^pcr quem modum in viatfidcs exiftit inter
l?.:eiie¿lum & DcumHelutioin 15 ÍQua-i itur^trum du?8
tí *
40 YNDECIMA PARS
Jeges oppofitar polUnt eíTe veríe & bonx ?fo!utio in \ ^
Qju.íEritur}quaífmjtíigna,curo quibuscognofcit veiaíi-
de & faifafides?folutiu in i / . V t m m snaius intelligsrc {{%
centraraaiuscre4ere?ío}utio ifi 18.
pe (jímjlwnibmfideiper regulas,
pe au*- V3rritur,quo(Ímeritum fitpriusût fidei.autintel-

fim.ibtet ^ ^ . I c ^ u s ^ í b l u t i o in regulaEt- QuaeriíOF quid cftSdcsj
fdetfer ^}iílom i-ípcae C Quaeritur, perquem modúíidcscft
1f£HltHr habitus?íolutÍQÍn i.ff cundafpecie C-Quaeiituí peí qu§
' • ' •' ínodumvnushabitasconfiiHtriiperaliunijfolucioi'nter^
tía ípecie C. Qmsritur, quid habet lides in porenúa ani-
m # , & econuerío?folutio jn quauafpecieQ.Vtruro íidc$
íit agcner.tntcam acreantc^folutio im.í'pecieD.Vtrú li-
des agat per forma rpccificamífolurio in íecúda fpecic D.
Vírun? lides fu pofíeíTaab !nte!lcílu?& rcfpondéndum
fEÍl quod íic:narib ipfa efl hábitos ipfiusintelledus, & ya-
cks ad tertiam fpeciem D. Qjastitnr, fidef a qua depen-s
der? folutio in prima fpccif.E. Vtrum fides fitjVt intelle-
íia"» habeac abura intelliigerc ítue credere ? íolutio in ft-
fuada fpecie E Quíritu.,lides quaiuae{l?íolucio :yadq
adpriqiám fpeciem F. Qusritur,quae funt quantitat?|
diícrcta: íidsi? & refpondendum cft.quod lúas crudclita-
fes: & vade ad fecuodatn fpeciem rcgalacF. Q j ^ r i t u r , l i -
des cum qüb agit? folutio in prima Ipecie G- Qisaeritur^
ûid cft ddpofuio fidei^folutio in fecunda Ipecie G. Quse-
tuuc ,per quero modumfidesconfiftitintempore,cum
(itimraobilss, &quandoipfacorrumpitur,vtrum eadem
íldcs refurgat: fulucio in regula H . Vtrum lides fit in rel-
i c t a s ? folutio in regula l Qu.sntur,pcr quem modum
Peuscaufatfidem^ folutio in prima regula /(. Q u x r i -
turíides cumquo eft?íb!utioin fecunda regula •Cv^rui:n
fides fitin primar&icfpódendum cftquod non:eoquod
intellctus ác ipfa non polfunt eífe in eodem grada. V-
ttuminíidelishabeat fidem ?,& refpondendum eft quod
non: eo quod Qonj fidescnimabfque eius ventóte elft
lionppteá.
3e
PE Q V # S T I O N ! B V S. 457
Pe qiuflmúbm jpei m nonofubieÜQ -* Etprimo per
pincipid.
V T n u n fpes íit caufa fperabiliura , ficutg^ftus gufta- Pe «¡un-

bilium ? Ec i-erpondendum eíl quod tic; alioquin fthnthw
jionCÍTCÍvitáis, yemmtaracn fpcs caufat ípeiabüiamo- ffet 'mns'
raiitcr: guftas autcm guftabiha natiíraliter. Vtrura fpes «<? fubte-
fuhabicus memoriaCjíicutcharitas volunram&fidesjft- &a: L t
telkílas ? (olutio in pnmo pdragrapho capituii fpei m frimo.pr
nono (ubicdo. qaaetitur, nicmoriicuín quoafcenditad fnncffiiúu
fummuíiiobietlumHblatio jn fecundo. Qua;ntur,fpes
pum quo duiat 1 íoUuu) in tcnió, qu^rituc, quid eft in
inenioria poteftas fupeiioi &porclias inferior? folurioin
quatto. quawitur, quid eft magnus ai» i cus hoirdpis in
hoiafuccmortisífolucioin 5. Qusmtur, quid eft rnagna
smicahorainis in íuis aduc(íicacíbus?Iulucioin 6. Quae-
íitur, memoda cuni quo eftvirtuofa? folurio in 7, quae-
rituijqux eftfpesformata& fpes difforni ata í folutioin 8,
Qixaericurjquarefpescaufat laeticiamduum autem oppo-
fuum trifticiam ?(olutioin 9. Q i m i r u t , qux diíFctcntia
incctfperarc & rccoleie ?fclutio m IO Quacritur, perqué
rnodum rccolere Sífpetare fedifponunc adinmeem? fo-
lutioin n. Qusmtur, vmim fpes leguirna & fpes fpuria.
poíiinccíTc ia eodem fabie¿l:o?foludo in 11. Qi_i£Síitur,
quartftinfirniiras memoria:; folutioin 15 Q u í ntur,fpes
per quem moduraeft médium inter Dcum &; hominea? í
folucio i» 14. Q u i t r i u j r , per quem modum ípes caufat
quigícm ?folutio in if • Quaerituíjper quem modum fpes
eft (ignura verseiegis? folutioin ¡6. Vcrum fperare & re-
doleré fe poíUnt coaequare in aíTumendo íummum obie-
¿tum ? folutio in 17. q u s n t u r , per quem modum peeca-
íores eadunc in defperaúonem ? folutio in\%.
Ve qu&flmihm Jpei fer ugultis*

\ TTrumfpesftt habitus memoriae ? folutioin 9 fubic- De y u i -
V do in capitulo fpci in regula B. Q u í e n t u r , quid eft fttombm
fpes? folutioin prima fpccieC.quaer¡tur,fpescum quibus Jpei fer
agit per fuam fpeciem ? folutio in 2. fpecie C. quseritur, gulat*
ûid eíl fpes in alio ? folutioin j . ípecicC. Q u x n t u r , í p e s
Ff j ^
458 V NT D E C I M A PARS
cuinscft aptitudo ? folutio in 4. fpecicC. Virara fpcsfít*
generante aut aereante ? &refpondendumeftJquodipr^
cft creante, eo cjuia íupra fubicclum cft adificata: ficut
cappajfupra cappatum; & vide in prima fpecie D. Qusri-
' tur,corrclatiuirpciá quibusderiuantur^íbiutio im.fpe-
cie D Quxriturj fpescuiuseft inftrumcntum < folutio in
tenia fpecie D, quneritur, fpescjuareeftfpcs? folutio in 1,
fpecie E. Qirericur, fpes quare cft? folutio in fecunda
fpecieE.Vttara fpes fíe indiuifibilis?folutioin prima fpe-
cie F. Qnffritur, fpes in quocrefeit &í decrefeit ? folutio in
fecunda fpecieF.Quasritur,quid eft propriusaítus fpei?
folutio in prima fpecie G-Qu«ritur,quae fint fecundariai
pioprietates fpei: folutio infecunda fpecie G. Quíerirur,,
per quem modum omnia témpora in fpe'compraehcn-
«¡untur? folutio in regula H . Q u x r i t u r , fpes vbi caufat
fuas fpecies? folutio in regula f. quauitur, fpes cum quo,
generatur auteorrurapitur? folutio in prima regula K.
Vtrura fpes fu cum difpofitionefubiecliiaquo cftlblutio
i n 1.regulaK. Vtrura ípes fitahior virtusqtjam iufticia?&
dietndú eftquod fie: eo quia iufticia menfurat cum men-
Íura;Spcs autcmfupra menfurara. Vtrura fpes fu amica
ipiíciicordis ? rerpondendum cft .. quodfic: eo qaia fuá
ancilla cft Vtrum fpes íit thefauius pauperum ? & dicen-'
dum eft quod íic: eo quia caufat Lrciciam & fugat trifti-
ciam. Qñutritur,quid cftinimicafpei? Et dicímus quod
obliuio. Vtrum fpes caufat iufticiam ? & refpondendum
«ft quod íic: homo enitn íperans in Dco iuftum fe reddu.
De qudponibas charitrtis, & primo per

principa.
Ve qu*- "t rTrumcharitas fit caufa charitabilium : ficut t a ñ as
Jiionthut V eft caula tadibilium ? & dicimus íic: fi enim chatitas
iharttit non eíTet caufa charitabilium, non poíleteífehabitus vo-
tk &ptt luntatis: ficut taiílus fenfus cpmmunis non eíTet caufaad
gwc per iudicandum íenfíbilia. Ouseritur, quare charitas eft ha-
frincfp'*. bitus vpluntaris ? folutio m primo paragiapho chantatis
i n nenofubiedo. Qusficur, quare chatitas facitoronia
bonacommunia ? folutio in fecundo. Quaeriturjchari-
{jscura quo faejt duraseíeipfam ?folutio iu 3. Q ^ n i u r ^
DE Q J ^ S T I O N Í B V S . 45#
charitas quarc vincit omniarfolucio 104. quatritur, per
quem motíamcharitos eftdirpofuiointellcdusaciintel-
liocndumfummum inrcljigibilc l folmio in j . Qu_£Britur?
cumq'iokvohxnras fedilponic adamaudnm fummum a-
mabilc ? folutio. in $. quserituf, quarc chamas eft altior
virtus quara aliae vircutes? fcslutio in, 7. QTWi:itur,cunSí
quo chantas vincitur, &cum quo vincitiniagiaabilia &
íeníibilia?folutio in S. Q u x n t ü r , q u a i c chantas i n o m -
nibusinuenicdeledationem? &rerpondendumcftcxeot,
quia ipfa cieuat voiuntatcm fupraimaginabilia & feníí-
bilia l & folutio in 9. Q u x r i t u r , quarc charitas non quas-
ritcaqua;íua funt ifoiunoin deciino. Quajritur.quaeefl
de ranone charitatis ? folutiom vndecimo, Quaeritur,
quare charitas non inuenit conirariuni ? Refpondendum
eñ per hoc quia i pía vincit illud : & folutio in duodécimo.
Quxritur, per quem modum chantas habet prius pofte.
lius? folutio in décimo tertio. Q u x i i n i r , quid eft nun-
crasintcramieura&íumraumamatum ? folutio indeci-.
inoqitarto.Quajritur,voIiintas cura quo in ómnibus qui-
ofeit ? folutio in décimo quinto, Quaentur,cum quo cha-
ritas eft figuura verpe legis ? & rcípondendum eft, quool
cum maioritate; & vade ad 16. Quxrinir, quid eft fignum
charitatis? folutio in 17.QuíEritur3quideft corruptio eha-
litatis 5 folutio in décimo odauo.
J)e q u a j r m t b m charitatis per regulas.
V Trum charitas íit habí tus voluntatis ? Solutio in re-

gula B.in nono fubiedo, quicritur, quid eft chari • ®g l®^-
tasHolutioin prima fpecic C.quamtur, charitas habens He"uu*
fpecificas fpecies^cum quibuseft fpecifica virtus; folutio ch'trit<t'
infecunda ípecic C. Q u x n t u r , quid eft charitas in aliis tf4Perr**
virtutibusr folutio in terna fpecic C. Qaaentur, quarc iuiai'
chantas habet quicquid vult ? & refpondcndum eft per
hoc, quod eft altior vinas ómnibus virtutibus: & vade
in quarta fpecie C. Qux'ritur, quarc chantas eft infu-
fa&non acquifua? Et refpondcndum eft per hoc, quia
per acquifitioncm non poílec cííe ita alta virtus íic-
»t eft, nifi per infuílonem i & vide i n prima fpecic Ps
4ío VN DECIMA J»AR.S
quxritiitj chantas ex quo eft ífolutioin fecunda fpecicD.
Quxritur, quare qualitas cft voluntacis r folutio i a tertia
fpecie D. Qj^rritur, quid eft caufa charitatis 5 folutio ir»
ptima fpecie £. Qaseritur, quare chantas eft ? folutio in
fecunda fpecieE. Qaxritui, vtrum charitas habeat ma-.
gnamquantiratem ílolucioin prima fpecie F. Vtrum ef-
íentiacharitatis crefcac aut dccvefcat? &refpondendum
cftquodnon.ripfaenim non eft habituspundalis ñeque
iinealis:& vadeadírcundamfpcciem F. Quseritur,quid
cftpriraitiua quamicas charitatis ? folutio in pruna fpe-
cie G.Quxritur,qu£e eft fecundaría qualitas charitatis?
folutio infecunda fpecie G. Quxriturjper quem modura
charitas eñinftantanea&fuccefííua?íolutioin regula H .
Quaeritur, charitas vbi cft ? folucio in regula I . quaeritur,
charitas quomedo cft? folutio iu prima regula K. Qux-
íitur, charitas cara quo eft ? folutio in fecunda regala K.
Qu-tritur, per quod homo poteft cognofccrc, íl ipíe ha-
bet charitatem aucnon; & rcípondcndameüper eaquíC
de illa fuperius dtda fan t.
De qUAflmthm p a t i e n m i n nonof u h k f i o : & p r i -

mo per principia.
pe T TTrumpatientia fitíic caufa patibiüum : íicut :;fFe-
pontbttt y ¿\as aftedibilium eft caufa ? & cefpondendum eft
patientt* q uo d íi c. N araíi c a c a ffc d us n o n e (Te t fen fas ab í q ue a ffc-
tn nem ñibilibusiíicnecpatientiacffetvirtus abfquepatibüibus.
ftthtefto Qu.afntur, patiemia cura qao cft habitas volantatis? fo-
& frimo latió in primo paragtapho patientiac in nonofubiedo.
fer prm- Qoíeritur, voluntas cum quo vincit iram ? folutio in fe-
ttpta. cundo. Quaeritur, patientiacura quo cft fonis ?folutio ia
tertio. Vtrum patientia cura abftinentia &prudenti3 fit
potens ? folutio in qnarto. Qiixricur, patientia cura quo
viuit ? folutio in quinto. Patientia cura quo eft de genere
humilitatis? folucio iu fexco. Patientia cura qua vircute
cftmagis alta? folutio in 7. Vtrum vera patientiaquietat
caqux faa funt? folutio in oíiauo. Vtrum patientia fogat
tñfticiam ?folutio innono. Vtuim patientia diftinguat
inter fuura amicum & faum inimicum : folutio in ác'cí-
wo. Q u x i i t u r , patientia cura quibus vir'cutibas cft con -
nexa?
DE Cty ÍES T I O N I B V S . 46*
ncxa ? íolutio in vndccimo. Quaetitur, quarc patientia
vincicríokitio i u n . CVnactitur,patienua quid habet ia
cauíis? folutio in 15. (îisricur, paticntia inter quce cft
nicdium t íolutio in ¡4 Quacricur, homopatiés cum quo
quielac? folutio in ij.OjUaiitnv, pauctia cum quoeftma-
ior virtus?roiiuioin 10. Qua' i u u r, q u od cftotílciu m pa -
tienda; ? folutio in décimoícpdmo. Qusritur paticntia
cum quo pcnclitacur ? folutio in 18.
De qmfiiombm f a t k n t k p e r regulas.
Q Vxntur,quarcpaticntia abfolntecñ fortiorquam De fud-*

impatiemia? folutio in regula B.quteritur, quideft JltombHé
patictia?folutio!ni.fpecicC.qu^dtiir,paticnciacüquib. pattením
patitut? folutio ia fecunda fpccieC.Vtruno patientialk in per regu»
chántatenianfaeta, &mptudenaadifercta? loludo m j . LM.
foecic C. Vtmm voluntas per paticntiam habeat eaquse
vult ífoludoin 4. fpecieC. qaauitur j 1]uas funt principia
priinitiua patientiie? folutio 1. fpecie D. qusedtur, quae
funr principia fccundatiapaticntix? folutio in i.fpccicD.
Quxtitur, voluntas cum quo defeenditad eligendura
pailiones ? folutio in 3. ípecie D. quísntur, paticntia cum
qmbus vittutibus eft neceílicaca \ foluuo in prima fpecie
E. quaetitur, paticntia qaare cftJ foluuo m fecunda fpe-
ciefi. Vuum tíTcnuapadcndíe habeat cum quo crefcat \
folutio in prima fpecie F. Vtrarapaneana habeat quali-
tatcs diferetas ? folutio in fecunda fpecie F. quaEritur,qux
cñ propriapropnetas paticntia; • íolutio in prima fpecie
G.Qaaedtur,qua: fant fecundarla: quaíitatespalientiaeI
folutiom fecunda fpecie G. quaetitur, per quem modum
patientiaeltin temporcinftátanca per illam nouitatens
quam accipit in fui crcationc; & fuccefuua de vno in a-
Imd ? foluuo in re gula H , Quarritur, qux funt lúea pati-
entix 1 folutio in regula i . qua:dtur, paticntia quomoca
acquiritur ? folutTom prima regula K.qua:ritur,paticntiat
cum quo foititicatur "í folutio infecunda regula K. Qu,i<i
cftantecontra irain ,aut paticntia aut abftmentia? & i e -
Ipondendumeflquod paticntia. Natn ipfaahüincntia %
paticntia oritur. Vcrum pacienda cauíceur «qualiteí a
#i VNDÉCIMA PAkS
orcitndiaa & prudencia ? Refpondendum eft quód £c^
alioquin iam patienria non d í a fons abftinentix.
Be q ' M j l ' m i b m p i e t a t ú m nonoftibiefto: Et primo

per p r i n á p i a ,
b e (¡HA- ' l 7 T r u m pietas fitcauíapieíabiíiurn: ílcutiraaginació
titsmhm V eftcaaíairnaginabiliumí&dicimusquoclííc. Qui^
fmttttU ficutimaginstio non effechabitus fincimagiaabilibus:
tn nono íicpscus íiuc pietabilibu?. Qua;ritur,cura ejuo roíanlas
jubtedo, fe dííporttt ad habendútü dolores proximi ful i foiatio in
e^- frimo pnrao psr&grapno pietatis in n o n o í a b i c d o . quiSticür,vt
per pHn* trum fufpma & fbcus fiílt figna magoae piecaiütfol. rio
ttfitt, infecundo paragtapho. qüíéritur, píctascum quodarafí
folutioin tcitio. Qyueritür, quaefunt fignaporeftads fe,
taiis? folutio inquarto. quatitlir, cuín quo íntelleéias
.Cognofcit piétatcm? fólücio in qúihtó qüa ritui, quare
pietas eft aittabilU ? folutio inícxto. Fictáscun qüibus íc
toftcn diteñe virtarcmJfolatio in (é-ptimo.Qêdtut
tft medicina cruddis volantatis? fola.ioin oííauo. Vo-
íuntas cura quó fe cbnlulat ? íblutio intioao-. QUsntur,
quarc pietas non diüinguk iheer propriara & coa;
He? íokuio in décimo. Homo pius cura quopaciEcaE
initnicum 5 foiütio in vadecimo. Pietas culii ouó vindt
iraoistatcm 1 folutio in ducSdccimo. Qtjêritür, quid d t
materia pietatis? Et rcípondendum eft quod fupeíbia:
non tameri dico pér redara linearin 5 fed perobliquatn,^-'
delicet eft occafio, fed non tamen caufa ? & vade ad decí-
m ü temum.Vctú pietas íit in éxtremis? foiatio in décimo
cuarto. Qustitur, ctím qu? voluntas fe deledatia fuis
adaerficatibus?folutio in décimo quintd. Vttumraaidc
"pietas íit maiusíignum verîegis folutio in décimo íextd.
Qâsritur.pietascum quo rnenfdrac?íbÍütioini7. QBZ-
ritar,vtrum abíentia fafpirii & fictas íit íignum rainoris
&e ftiS • ^cta"s ^ l ü " 0 i a décimo citano.
per rega- T T r a m chantas íit habi tas pietatis ? folutio in rega-

iét. Y la B.innono lubicwlo in capitulo pietatis, Quaeti-
DS QJV i £ S T I O N I B V S. 4^1 '[
sur, quiácft pietas?folutio in primaípecie G . Q u x r i t u t ,
pietas cum quibus agu fpeciíiceí íolutio in fecunda ípecic
C. quaeritur, pietas cuius eftíignum í folutio in tenia fpea
cié C. QuaenaUjquid habet pietas in íubicólo in que eft?
Iolutio in quarta íbecic C. Qu-arirurs qu^funt principia
priora pietaris? Coludo in pruna ípteis D. Vrrum fufpina
& flecus íint figna íígnificaiuia mateiiatn pistatisífolut'o
in fecunda fpecie D. Vrrum pietas fie vokmtatis?|&: re*
fpondendum eft ííc: eo qüia fuus primus motor cft. & va-
dead ternam fpeciem D. QjUjmtur, cum quo cognofei-
tur qaautiias pictatis? íolutio in pruna(pccieF. Q u s r i -
tiu',cum quo pietas crefcitautdecrcícitadum fuum ? fó*
lutioinfecunda (¿ccic Qux'ritur,quscftpropriaquali-
taspietatis ? folutio in prima fpecie G. Quserimr, quaecft
íccuudaria qnalicaspieiatis? foliuiojia íceundafpecie G,
Quseiitur, quomodo coguofeitur pietas ? íbluno in re-
gul iH.Qua-1 itür>vbi cft piceas i foiutioin regula LQuae-
titur.pietas quomodo acquiritutt foiutioin prima regu-
laK. Qu*'riiur,pictas cum quibus cft ;folutio in fecunda
regula KQtesricur, pietas cum quibus eft: quomodo gc-
sicratfiífpina & fictus. diccnduui eft, quod per modum.
quem habet chatitas ad mouendum cura piccate imagi-
nariua mouentem fcníiciuam calefaciendo cor,vt influa't
furpiria,cum quibus calefaeiac afeendelrttem ad oculos
talefados, a quorum calore aquam fugit iachrimando.
Diximusdenouem virtutibus: ¿cficurdiximus deiliisper
pnncipia & regulas jíl-e poteíl dici deviciis ci contrariis
modo concrano, videlicct üeiniuna,imprudcn:iajdcbi- De yuf2
lítate córdis, intemperancia, infidelitate, dcíperacionc, fitombu^)
crudclitatCj impatienda & impictacc. îtterunt
®e qmfimnlhus v h m u m m n o n o f u h k ñ o ' p r p r i n -
f i f i a & regulas deduciorum.- E t p r m o êr p r m .
•deauarkía. a p i * <&-
^ T ' T r u r s auaritia babear fuas fpecics, ílcut largitas regulas
' fuas. Etdiciraus quodf c: aÜoquin iplas non habe- dedulio-
íenteum quo cífent contraria'. Q u s r i t u r , suaricia r ü & p r i k
cum quo impedir largitatcm ? Solutio in primo garagra,- mo de a
f ho in capitulo auaneiac i n nono fubieclo. QuarKur, uarnn*
4«4 V MD E C I M A P AR S
feüaritiá cara qüomagnlilcat malura ? Solutioin z.Qu¿«
íiiur,ijuarc ana rus non qaicfcit? folutioiti 5. Vtram aua-
tus poítít íjuicícerc avtav itial folatio i n 4. Quaeritur, qua-
ÍC auanxs creditur efíe largas í f o l u t i o i n 5. Vtrum auari-
c i a e l e u e t v a l ú t a t c m fiiperViribuslargitatis Sfolütio in 6i
Vtruni h d r a o a ü a r u s f u b h a b i t u a t í a r i c i a e c r e d d í a u t i n t e l -
ligar ? f o l u t i o i t i 7. Qjuxiitur,anhomoauarushocquod
cft vcrum credat eílefalfum 'Solutio i n 8. Vtmm auarus
habeat éüití auarinaaliquid in quo q u i c f c a t í f o l i u i o in 9.
Qiixricar, homo auarus, v t r u m c r c d i t h o c t j u o d c f t aua-
ficía, fitlargitas :folutio in décimo. Vtrum h ó i S o á ü á r u t
Cum h o m u i e i u f t o prudente c o n c ó r d a t e poffit? folütioití
vndecirho. Q ^ i s i u u r , n u a r e h o m o auarus eftraalusvici-
nus íiue focius ? í b l u t i o i n i i . Q o x i u u r , h o m o adarus
quomodo febabeí cura principas caufabbus?folatio in
13. H o m o auarus curn quo m en fu ra t ea cjuas habet ? foíu-
t i o i n 14.Y crum horn o auarus quiefcat cum h a b i t i b ú s pri-
ttáttüisí íictírlargus cara poíuiuis? folutio in 15. Qñarri-
tur, quid cft máioritas a u a r i c i x : f o l u t i o i t i iC». quíeniBr^
quare auaricia notl conhftic 111 medio? foíutio mr;, V-
írum minoritas aüaneiseíiÉ contra l a i g i t a t e m ?folucioini
d é c i m o oéiau.G)'.
D f q m f t ' m ' é u s a u a r k u per reguías,
3eí qué* ' X t t m x t í auaricia f u g e n e r a l i ü s p e c c a t ü m ' folatio \ú
jitombué V regula B.qiixrttar,quid c í l a u a r i c i a ? f o l ü t i o i n pii*
dudrtc$A m a í p e c i c C.qua:ruur,qu£e f u n t c o f r e í a t í a a auaricia; í ío-
•fer regu- luuo i n z. í p e c e C . qusruur, quare auaricia eft de generé
/¿r, paupertatis. foímtoin j.fpedeC. Qtiatrituríqoi^babeÉ
l i o i i oauarus 111 f a i s d m i n i s 5 f o l u t i ó i n 4 f p e c k C . Vtrum'
auariciababeat n a t u r a m 'i & r e í p o n d é d u m eft quod non:
co quod íargi tas llabeat eam , & vide m p r i m a ipecie D.-
quaeritur,peccaium auîiciae de q u e e ñ ? folutio in fecun-
da ipecie EX Vtrum homo aaarus lít auaiicix ? & refpon-
d e n d u m eft quod íie:quia íicut largus eft í a r g t t a t i s , & vidtf
íti tertra íptxic D q u i n t a r , auaricia quare eft/foflatio itt
^ u m a í p e c i e E.queériíar, vtrum áuaficiaíit,vthoffiOnon;
quiefcat ? fotuti 5 in fecunda ipecie E. V t r u m auaricia Í16
« t f í í ' í n i K a t u m l a r g i t a t e ? foiauo'm p r i m a fpecie F.quae-
D E Q y ^ S1 1 0 N i g V1 415
r i t u r , auaricia cum q o o crefcit aut decrefcit a d ü s f ü o s l
i o l u t i o i n fecundafpecie F. Q u s r í t u r , q u a r t h o m o a u á -
íus q u a t í t o raagis habctjtanto plus appecit habcre ? iolu-
tio i n prima (j ccie G . Q u x r i t u r , q u a f u n t p r d p r i e t a t é s
appropdata' auaricia: ? Soiutio i n fecunda ípecie G Qiise--
r ü u r , q u o m o d o h o m o auanis vcitur tempere? Soiucio i t i
regula H . Quseriair,auaricia vbi cft?Soiurio iri r e g u l a I .
Q u a c r i t u r ^ u o m o d o auaricia c ü ? S o l u i i o i n p r i i n a r c g u l á
K. Item r c í p o n d e n d u m cft, q u o d i p í a c l t per moditra n d -
í e n d i : ficut largitas cft per m o d ü m volendi. Q u s n t n r j
austiciaciim q u o e f t ? S o i u t i o i n í e c ü d a regula K . V c t u n i
ferueifam v e ü e & p e r u c i f u m n o ü c f i n r c a u f e a ü a r i c i a ' r í c
dicimuSjqüódíic. í l a t i o huius eft j quia rc£tum vellc éi
ícclutn noílé í u n r c a u f i E Í a r g i t a n s .
Ds q u a J l h n i b m g ü U i & primoperprincipid.
V T r u m g u í a í i e c á u f e t guloíuatcm videlicec fuas ípc- ¿)éq»M^

cies:ficü'í t e m p c r á n t i a remperalicatcs? & d i c i m u s , Jhontkué
fiuod fie: quia ü n o n j i a m g u í a tíotí haberet cum quo ciTet g » ^ i &
peccacum fpecificath: íicuc t t í m p e r a n t i a haber cum quo primapet-
eft vircusfpecifica. Q u x r i t u i j h o m o guloíuSjVtrü c o g ú o - frtnct¡>idt
feit q u o d n i m i a c o m e f t i o facit fibi m a l u m , & t a m é c r c d i c
ûodfaciat fibi bonum? Se r e f p o í í d e n d a m e f t q u ó d h a b i -
t u s g u l o í i r a r i s f a c í c i p l ü m crcdcrehoc q u o d cft f u p r a í u á
incelligefc > & vide in p r i m o paragrapho n o n i f u b i c c l i i n
C.guise, q u a r e h o m o g ü l o f a s c r e d i t , q u o d n i m i a p o t a t i o i
non íit fflalum?& r c í p o n d e n d u m cft q u o d magna g u l o í í -
tas magnificarcredere; & p a r ü i í k a £ i n r c l l i g e t c : & videiri
i . Qu2:ritur,qüare hoffio e f t g u l o f u S j p o í l q u a d é l e í b a t i o -
íies quas haber p e r g a l a m , ñ o n d u r a n t r a n r u m q u a n t u m
poenas quas per illas p a t i t u r ? & dicendum eíí, q u o d cft er-
co,quiafupponir & n o r i i n í e l l i g i t : & v i d e i n t € r í i o . Q u q -
ritui-,qüare h o r n o güloííis fub h a b i t u guise cft ligatus ? i b -
lucio i n 4 . Q u s r i t u r j q U á e eft difpofitio ad p é c e a n d u m ? io-
l u t i o i n 5. Q u a e r n u r , quae efteaufa pertíeífi áp'petitüsvo-
luntacis ? í b l u n o i n 6, Q u a r e g u l a cft c o n t r a o m u c s v i r t u -
tes ?folutio iny. Qua^jiturjCum quo homo i n menfa dc-
cipit feipfum ? í b l u u o i n 8. Qu2ritur,cú quo gula, iñ qucí
ícafu caufat dek<ftatioacs,&ia quo dolóEcs ? (blutio in
%U V N DECIM A P AkS
Quare gulofos non difíffiguk interinfirroitafem Scfani-
tatem -íblutioin 10. Q u í i í n u r , hornogulofas currj qab
vtitur concordantia?íblütioin vodecimo Gala quorú eft
jnimica ?íblutio m u . Q u « r i t u r , cju»l'unt íígnaguise?fd-
latio in 15, Vtrum gjjloíusperuertat méíliram Scimnien-
furam ? folutiom décimo quarto. Quxritur,quai:e homo
guio fus non inuenit quictem? foiunoin 15. Item refpon-
dendum eft, quia ipfe cum gula inquirir nmctcm. quaeri-
tur, qua funt maiores proíperiíates guloíi? folutioin IÍ.
Quaeiitur, eum qua menfuraguiofus men fura t principia
janata vegetatiu^ ? íolutio in décimo fcptimo.Quarritur,
cum quo homo gulofuseft contra charitatem Holutioia
•décimo ó d a u o .
t)equsfliomimgukper regulas»
t)e quA- X T ' T r u m gula depeudcat magis a voluntare quam ab
fiiontbm » i n t d •1 a ' Solutio in regola B.qu<Tritur, quid cft
gula per guia ífoiufcioinprimaípecicC.QuieriEur.q'iic kinrmoil»
regulas, ftruofítates gula' ? folutio iníccunda fpecie C Quarritur,
quid eft gula m íubieéto in quo eft? folutio in terna fpecie
C. Q u a n t u r , gula quid habet in íubiedo in quo eit ? ib-
lutioin quarta fpecie C. quarntur, gula quare non eft de
aliquo-íi Imioin prima fpecie D. Ver uro gulaíirdehabi-
tibuspriuatiuis? íolutio in 1. fpecie D. Q u r m t u r , vnun»
gula íit anirasc aut corporis r & refpondendü eü, quod i -
pfa eftanimae primo: fecundarle aut'em corporis. Ñant
peccamm in anima & per animam incipit , & deindepct
corpuSjgi videin tírtia fpecie D. Vtrum guia íit á necdll-
tate aut acóntingentía ? folutioin primaípecic E. Qu;"C-
ritur, gula quare efe ? íolutio in fecunda fpecie E. Quaeti-
tur, quare guloíus non poteft moraiirer íaturari: fed tan-
tum íaturatur feníibilitcr? folutio in primaípecie F. Ad-
huceftrefpondcndum, quod ipfaeftrant3)quantum gu-
lofus fuum a d ú augmentare poteft Qua:: i tur, petquem
modum gula íublenat apperitum voluntatisîmaginatid-
nis &guftus? folutio in prima fpecie G quauitur.quarfpe-
cies guise competuntanimaí, & duaérofpori ? foiutioiñ
fecunda fpecie G. Q u a r i t u r , quiBBo fe habet gula iíi
tempere ? folutio in regula H . Q m x m u r , qux funt loca
. - gula:
'D fe Q ^ / M S T I-'O 'Ñ I B V S. 4£¿
'gulae? f o l a t i o ¡ti regula I . Q a ^ n c u t , gula q e o m o d o eftt
^ e f p o n á e n d u i t i eftjí|uodip'ía e ñ p e r c o n c r a n u m m o d u m
tettipcraetiae, & vade ad .pcimam regulara K . quaeritur,
'gula c ú m quo eft) folatio ra fecunda r ^ í i h K. Q u x r i t u r i ,
vtramgula diftec n i «gis a iuftrcia q u a m a prudentia ? &
i e f p o n d e ü d u m ¿ñ quocl lie ? eo quia temperancia quae cft
fuarnoppx I ; f xo iltcatero-Vtrunj gula
•diftec sequaliicr á f o r t i t u d m e Scpiudentia? & refpoaden •
dum eftquod fit: eo q á i a a b í q u e t e m p e r a t u i a i n i p í i s e ñ e
iion poteft.
Be qmftiúníbm l u x u m per.principia*
V T r u m lusuria c a u í e i i u x u r i a b ü i a : íicut caftitas ¿aú- Oe quk^-

fat caftabilia ? & djcimas q u o d fie. A l i o q u i n l u x ü r i a fitombm
•non haberct cum qtroréfifter^tcaftitati. Q u a e r i t u r , cttm luxurm
'quo luxuria rcliftit caftitati? f o i u t i o m p r i m o pavagta- êr pr-tO*.
pho. Q u s r i t u r , per que'm iBodúm luxuria eft occaíio. cffm%
"coníciaitise ?folimo i n fecundo, q u x r i t u r j culpa d i q u o
ducat ? I b l u t i o i n terrio. Q a s : n í ü r , per quem m o d u m i u -
xuriofus eftlrgatus ?foiutio i n 4. q u x r i t a r , h i x u r r o í ü s a n
credai q u o d i u x a r i a Boa (it peccatutn"? f o i u t i o i n q u i n t o .
Quaeritut.lüxuria qaarc cum pletifque í i g n i s c a ü í a t a ¿lus
Tubftantiales ? f o i u t i o i n V t r a n i luxuriafaciat afeendere
credere fuprainteliigere ? foiutio i n y. Q i l x r i f u r / l a x u r i ó -
íus cura q ü o dccipitíeipfarrf? foiutio i n o é l a ü o . L u s u r i ó -
fus cura quo difponir íe ad l a b o t e s í f o l u t í o i n n o n o . q u í B -
í i c u r j q u a r e i n t e l l c d u s l u s u r i o í i eft o b f t ! n a r i « , f o i u t i o i h
decimo.qa^titurjan p u l c h n f u d o & t u r p i t u d o c o c o r d a B t l
foiutio i n vndecimo. Ve tura lusuria fie habitus c e n t r a -
tietatis ? A d q u o d dicendum e f t q u o d fie: c o q u i a ipfaeft
habitus p e r u e r í u s j & vide i n d u o d é c i m o . L u x u r i a q u o -
modoeftpeccatum? f o i u t i o i n d é c i m o t e t t i o . Q u a r r i t u r ,
imaginacio eft inftrumer.tum luxmiae ? foiutio i n d é c i m o
ûarto. quaeritur, q u i d eft vltimus íinis l u x u t i o f i ? í b l u t i d
w d é c i m o q u i n t o . M a i o r luxuria cum quo cognofeitur ?
íolutioin d é c i m o fexto.Qua:ritur,qüare luxuria c o x t r n -
•^0 fe m u l t i p l i c a t ? f o i u t i o i n 17. QvLxritur,per q u e m m o -
luxuria i n fuo fubiefto confiftit i n v n o , & codera
^ m p o r c m fícri, & i n fa¿to efle ? f o l a t i o i n 18.
.^8 V N D E C I M A P AR S
De qudjiwmbiu luxuris per regulas.
i VareUixuiia citius incipitur per imsginacmaquaia
T>e auA-
'ñ'tonibm ^ C P e r renfuiuam,cuin fuá figna fint fcníibiík? foiutio
/ • in rceala B. Qacfricur, quid cft luxuria1?foiutio in prima
. ípecicCQuaentur,vtrum iuxunaagatperiuamipeciemí
r¡ * foiutio in iccunda fpccie C Q n x r i m r ,luxuria vbieft pcc~
catum inteníum , & vbi inñancancum, & in inñantij &
vbi efí in fücceílione ? foiutio in tsrtia fpecie C. Quarelu-
xuriahabet in h o mine luxutiofo tam raagnaín potcfla-
tem ? & rcfpondcr.tium cft ex co, quia fuus habituseft.
Solutioinquarta fpecieC. Cum luxuria fu habiruscau-
fans malummagnum: quarc dicitur, quod ipfa nihilcft?
foiutio in prima ípscieD. Q u x r i t u r , vttum Iuxuna de-
pendeat amonftruoíitate morali ? foiutio infecundafpe-
cíe D. Qmvritur, verum homo fu luxuria^&ccontra ? ib-
l u t i o i n tertiafpecieD. qusritur, quarc iuxuna eft?¿¿cft
dicendum, quod ipfa cft,quia fuá caufa fuá eft: & vadead
primamfpccism E Q u x r i t u r , quare luxuria cft habitus
pnuatiuus, cum íit inílrumcntumfubieíli in quo eft? fo-
iutio in fecundafpecieE. Vtrum luxuria habeatquanti-
tatem continuam ? foiutio in prima fpecicF. Vtrum lu-
xuria corrurapatur, corrumpendo a ¿tus fuos ? foiutio in
fecunda fpecie F. quare eft prima qualítas luxuriae ? íqltt*
tío in prima fpecie G. Q.vte cft fecundaría luxurise quali-
tas ? foiutio m fecunda ípecie G. qusEriturjper quem mo-
darn luxuria eft in tempore ? íolutio in regula t í . Qua:ri-
tur,lu2uria vbi caufat fias ípecies?folutio in regula l.qutj-
ritur,luxuria quonrodo cft? foiutio in prima regula K.
quxritur, luxuriacum quo cft? foiutio i n fecunda regula
K. quserirur,Iuxuria cum quo gencratur; & cum quo cor-
rumpttmr&rcipondendura ert,quod ipfa generaturcum
corruptione caftitatis: &corrumpitur cura caftitatis g?-
ncratione. quxritur, quid eft rcmedium luxurix? & eñ
reípondentium, quod eft recordarifxpe ea, quxde
ipladidafuiu ; & imaginan pcenas infer-
nales , & gloriara cask-
ftialem.
DE Q J £ S T I O N I B V S. 44%
De q m j l m i h m f u p e r b k f e r principia.
V Trumfuperbia íiccaufa fuperbiliurn: ficuíhumili- De e¡u*.

tas humilmm ? & refpondédum eft,qáod íic: co cjuia fitombus
funt habuus contrarii. Q u ^ t i t u r ^ n fuperbia afceudeudo fu^trhlz
defeendee ? folutio in 1. parageapho. Qua2ncuivan faper- per fr$n~
biaminorificat fubicftuni fuüm, cuan ipfa sppecanpfum cifia.
efleraagaum?folutio infecundo, quarefuperbia eft i n i -
mica íübiettoia quo eft?folutio in tertio .quaeiitar,qua-
repoteítas fuperbise contra poteftatcm humüitatis ftare
non poteft? a¿ quo i dicendum eft ex co, quod fuperbia
cfthabituspriuatinüs :hura,ilirasantena poíltiuus.Vuum
fuperbiaíiihabitus fnperiusper creciere, & deícendat per
intelligere ? folutio in 5. Quícritur, quare cfthomo.iupcr -
bus; & quare perfuperbiam defeendat: & quare per vcllc
defeeádit ? folutio in 6. Vtrum faperbiafit per etedereaue
per intelligere? folutio in íeptimo. Vrruin íuperbiañe de
genere virtatam ? folutio in oftauo. Qvtxntm ,quare ho-
mo faperbusnon quiefcii ? Rcfpondcndutn cíe per hoc,
quia humilis quiefeit; & vide in 9, Quxri tur,quare homo
fuperbus non diftinguit? & refpondendam eft per hoc,
quia non cognofeit íemetipfum: & vide in décimo.quare
fupcíbia hábet concordantiam cura ómnibus vitiis: ex
co, quia hutnilitas cuín ómnibus virtutibus concordat;
& vide in vndecimo.quare fuperbia concradicit virtutibus
propterhoc,quiahumilitasconcradicit ómnibus vuiis?
&folutio in i t . Vtrum fuperbia íit occafio hutnilitatis?
folutio in 13. quac eft cania quare fuperbia defeendit ? fo-
lutio in 14. quare fubieéhim cum quo fuperbia eft, non
quiefck ob hoc, quiaipfum cum hurnilicate quiefeit ? fo-
lutio in 15 Cum quo raaior fuperbia cognoícitur? folu-
tio i n Í 6. quare fuperbia non vukfocium ccqualcm ? folu-
tio; quia humilitas fult illum: & vade ad 17. Vtrum fu-
perbia íit magis per fenfum quam perimellcdumtpoíuo
tamen quoduitellcftus ctedat; folutio in 18. pe ^
Deqaáftiombus fupcrhkper reguits. /¿/
Q Vsritursinquapotentiaaaims fuperbia eft i nferlus per reg»-

& in qua fupenus ? Solutio in regula B. Quasritur, loe.
Gg 3
47o VN DE C I M A P AS. S
cjuulcftfuperbia5 foiutio ia prima fptcic C.Quarc fupcs^
bia eft pcqcatum fpecificum ?.foiutio in fecunda fpecicG.
Qiia'iuur, quia cft fupeibia in aliis peccatis ? Solutio in.
tcr: iafpccicC. quidhabet fuperbiam mfubicdo in que-
eit ? roiucioifi 4. fpecie C. Superbia de quibus eft hatíltus.
| r í a a t i u u s : foluti© m prima fpecie D. Quaeritur, quae-
funt primariaefpecifis fupcrbix : &quaE íuuc íecuadarke?:
foiuuo m fecunda ípe'cie D. Vtriwn fuperbus aliquo mo-
do íii fiipetbia: ? foiutio dicendum eft, qued íic: quia abi-.
píacaptuseft. Et vade ad tertiam ípeciem D.Quareeñ fu-
perbia ; foiutio in p tira a ípecic E. Qaaeritur,fupcrbia qua
tcftdit ?ít>iuiioinfecuadafpecie E. Vcrum íupeibia cura,
quaotitate continua corrumpatur? foiutio in prima fpe-
cie F. Quajiitar, quare fuperbia babet quantitates dif-
cretas ? foiutio in fecunda fpecie F. Qua-titur, quíe eft
prima paffiofupcibiae? foiutio in prima fpecie G. QUyeri,-
- íur ,qua2 eft appropriata paffio íuperbia 5 fokuio in fe-
cunda fpecie G. Quam'ti»%íupetbia quando incipiturí
ínKitio- in regulaH. Superbia vbicaufac íuas fpecics lío-
linio in regulal. Quseritur, fuperbia quomodo eft? íblu-
tio in prima regola K. Q u m i t u r , fuperbiacum quo eft?
fohnio. in fecunda regula K. Vttura fuperbia inkaereat a--
tiis peccaris ? & dicendum cft quod íic. Ratio huius eíU;
quia humilitas inbsrec aliis virtutibus. Vtrnm fuperbia
infu angelo maligno ? & dicendum eft, quod íic : nara ^
pfe innxrct malo.
De- <ju£. f ~ \ Vafritur, vtrura acedía babear per fuá uaturam acc-
ft'mnbm V^jdibiria: frcat folikitudo foliicitabilia ? Et rcfpon-
edU dcadum e ñ q a o d íic: vtbabeantcumquibus íiat coatra-
pnn • Ka: Qnxritur, vtvam acediofus ratioae fuae maiiciaeííta*
eit**. cedíofus? foiatioin prunoparagrapbo. Q u « n t u r , q u ? a -
cedia ambit pigritiáSc íollicitudinero?füiutio infecundo.
Q u s r i t u r j acedia cum quibus durat ? foiutio in tertio.
Qura-e homo volcas agerebonura, eft negligens? foiutio
i n 4 . Quare intelleftus fub habita acedia ignoratcam?
foiutio in 5. Cum voluntas íit creata ad diligendum bo-
íl um j quarc odiíiiiud ? fplutio 10 f u t o . Quare acedíaia-
dicai
D E C i y J E S T I O N í B V S. 471
dicat diligentiam pro vitio ? íblutio in ícpiimo. Qjute a-
ccdiain vcricateeitpigca? íolutio ia oitaiiu. Qiwie acc-
<Jj,oíus deleélatut in malis:& pigracur in bonis ? íolutio i u
nono, cjuareacedía eít inimica ícientiíe ? Iolutio iu déci-
mo. QuaEritur,accdia quomodo agit per concordantiáml
foiutio in vndecirno. Qu^ricur, acedía caí eft con eraría ?
folucio ín duodécimo quaentur, pigdeia quomodo fe ba-
bear incauñs ? íolutio in 13. Q u ^ n t u r , a c e d í a per quera
modum impedir bonum ? íolutio in 14. quare accdiofus.
íemper eft in labore ? íblutio in 15. quaericur, quid eft fons
vitiorura ? íblutio in 16. Qu^riturjperquem ruodurn acc-
diaeil fortis 3 íblutio i n i ; . Quauitut s nuiior acedía cui
cftpiopiuqua ? íbl utio iu i§.
De q i i á f l m ú h m aceduper regulas.
O Vatritur, acedía quare minus cogoofettur quam a- jr)e

^ l i u d peccatura ? íolutio in regula B. Qua'niurjquul j¡-tontym;
eftacedia? íblutio in prima ípecic C. Correiatiua acediie ^¿¿¿¡^
aqno funt? íolutio infecunda fpscie C. Acedía quid eft in reaí^~
aliis vitiis Pfolutso in3. fpecie C, quíetitar, quid haber pi
gntia in bonis ? & quid haber inmalis ? folucioin^.. fpecic
C. Qu5eritur,qaare acedía eft habitas pnuauuus ? íolutio
in prirnafpecieD. AceîadequibuseftMolutio in fecüda
ípecie D. Vtrum acedia fuligamen acedíoüad ageiidum
malum ? folnuo in terriarpecieD. Acedia quare agic per
fuatn ípecicra >íúíueío in primafpecie E,Qu.«EÍrur,quare
eft acedia ? íolutio ín fecunda fpecieE. Vtrum acedia pof-
fst eíTe mixta cam aliis fitiis fine quaníitatc continua,
fulutio in prima ípecie F. quare acedia haber aótus fuc-
eelíionis, cumnon fit punóíalis, ñeque linealis? íblutio
infecunda ípecie F. Qjia!ritur)qux eft propria qualicas
acediael íolutio in prima fpecie G. quxritur , qus fung
palíioncs appropriats ? folario in íecundaípecie G. Ace-
diofuSj quando vtitur rempore ? íolutio m regula H .
Quoeriturj acedia vbi eft? íolutio ia regula i . Acedia
quomodo eft genira? íolutio in prima regala K. Ace-
día cum quibus efficitur *' íolutio in fecunda regula K.
Quaritur acedia a quo cauíatur magis, aut ab intel-
'- --!, aucávoluntate Sí eft rcípondendum diftingucadg
^ ,2¡ 4
471 VN DE C I M A PARS
videlicctquodipíacauilitur abinreileda perpigritiam{
íka volúntate magis perfollicitudinem. Ratiohuius eft|
quia inteüectns in accjuircndo fpccies labovat: voluntas
autem nequáquam. Qu^re ociofitas & follicitndo fuñí
fpecics acediae ? & reípondcndum eftjquigitlíelicñüs noti
habct inlurremiam ad verum propter pigritiam; Scidco
cauílitocioíitatem: voluntas autem propter inhaetetiam
quam habetadraalurn, caufac follicitudincm.
D e q m f t m ' d ' m mftídm, & primo per principia.
^ ^f*" X T'Tium inuidi^ habeat inuidiabilia, íícut fenfitiua
p on tí* y (C]l){¡'0||ja5 .\dquoddicendun) tftquod í¡c:a!ioquin
inuidu non e í k t peccatam ípecihcum. Vérumí&mea
^ Primo fcníitiuahabecrpcciesnaturaliter: jnuídia autcramora-
fer fitn. \ \ t ^ Vtrum appctcre bonum abfoluíi? fu bonum ííolu-
^t**' %\o in primo paragrapho. Vtrum aliqua viitus per fe pof-
fet deítiuere jnuidiatp? folutio ip fecundo. Quaeritur,
per quera modum deuincitur inuidia? folutio in tertio.
í|u^ritur,cum quibus poteftatibus inuidia deuincitur?
folutio in quarto. qiurriuir.qux eft cura cotra jnuidiamí
fedutio in quinto Qu.xcñcoiTUpúo inuidiae? folutio in
ft^toJnuidiofas vtruíti per quodrautatur fui habituspo*
teft efle tririoofas ? folutio in jfcptimo. Per quem modum
inuidiofusfeipfura decipitífolüisoinoctauo.quareinui'
día non dar dekttationcm fubiedo in que eñ 2 folutio in
fiono. Q i ^ r i t u r , per quera moduin inuidiofusm nume*
iandovitiajpoteílciirarí fuá inuidia? folutio in décimo,
Intellcdus per quem modum agit contra inuidiam \ (o.
lutioinyndccimo Inuidia &charitas cum quibus habi^
tibus fe habent \ folutio in duodécimo. Qjxx eñ difpoíi-
%xo inuidis ? folutio in décimo tertio,QjKt iiturjCum qua
tnenfura ¿cftrukur ra en fu ra inui'diae \ folutio in décimo
quarto. Vtrum inuidia poííit cauftre quietem? folutio in
decimoquinto. Cum qua maioritate maioritas inuldiac
deuincitur? folutioin décimo fexta.Cum quasqualita-
%t deuincitucaequalitas inuidia ? folutio in decimofepti-
tno.Inuidiofus per quem modum fe habetadfua&ad*-
Hcna ? folucio in décimo odáuo.
DE Q V I S T I O N I B VS. 47i
De q í u f l m i b u í t n u i d u per regulas.
Vareinuidjaeftgeneralius pcccacü quam auaritia? Deyué*
folatipinregulaB.Qu.stituíquid eüinuidiaifolu flioníbm
do m prima 1 pe cíe C, Inuidia cum quibus cft hoc qüod inuidi*
clt? íblatio in fecunda fpecieC. ínuidia quid cft iafuo per regu*>
fubicílo ? íoiutio iu tercia fpecieC. quaritur,iuuidiade las-
qaibus eft pcceaium Ipecificum ? folucio in prima í'pecie
D- Inuidudc quibuseilíecuodaneífoiuno infecunda
fpecie D. V r r u m i n u i •! i a fi t i g n o r a 11 a ni r c 11 cfíu s & male-
u ole n ti a voiuntatis? folucio in tenia fpecie D. Inuidia
quare eítcffcftusrfoUuio in prim.i (pecicE. Vtrum inui-
dia fuininica fubicch.in quocíUfoiuiio in fecunda fpe-
cie E.ínuidia qnanta cítríolutio in prima fpecie í . Quarc
inuidia poceft habere muirosaftusdifFerences numero?
folutioin fecunda fpecie t . Q u x eft prima paííio inuidia:?
foiutioin prima fpecie G. Q u x r i t u r , quaz eft appropria-
ta paíliqinuidise? folutio in IccundafpecicG. Inuidia per
quem modum confifti t in rerapore ? foluno in regula H .
Signa inuidiíevbi funt? folurio in regala I. Quarriturjin-
uidia quoniodo eft: íoiutio iu prima regula K. Inuîiacu
quibus fignis coguofcirur ? folutio uiíecunda regulaK.
Quxntur, vtrum inuidia defeendat ab i n t e l k i l u aut a
volunracf :&huic dicendum eft,q'.iod ab m o q u e : ab i n -
telleclu c]u¡dera vatiotic fupsrbix:!ed a volúntate racio-
ne auaritia:. Vtrum memoria & imaginario fint poecn-
tiíc communes inuidiae ? Cui dicendum eft quod fie: eo
q u u ipfae funt poientiae communes intelie¿lui & vo-
luntan.
D(? qtujltomhm í m ) & primo per principia*
V Trura tor. irafcibiba fint fub ira, quod charitabilia De «u*.

funt fub chántate ? Et diciraus quod non. Sicutin fitoml/m
natura non funt tot raonftruoíuates, íicut perfediones. trá,:
Qupntur,quideftremedium irxrfolutioin principio ca- p/mcper
pituUílucin primoparagtapho, qui eftidem. Qnxritur, priact¡¡ta»
cum quo iradcuinciturHblutio in fecundo. Vtiura adus
i rae fu fuá duratio ?folutio in tercio. Poteftas ira: cum qua
poceftate dcuinciturífolutio in quarto. Per qué modum
Gg 5
•474 VN DE C I MA P ARS
prudencia vincit iram ? folutioin quinto. Chantas pee
quám modum crefeicaéluinfuum ? lolutio ai vj. Qnp,
modo voluntas tianíii de ira in virtucem ? folutio in íe-
peuno. Per quem modum i rale i cft íupra iuteüigere ? íb-
íutio in odaao.Homo iratus cú quo patitur, & cuín quo
refurgit ab ira? íolutio in nono. Quarc homo iratus non
diftinguic ínter fui inalum Scaltenus malura ? íolutio in
décimo.Homo iratus cu quibus concordar: & cum qui-
bus difeordat? íolutio in vndecimo. QuEEiitur ,quaeeft
domina ir*? íolutio in duodécimo. Ira cum quo genera-
tur: 3cvcura quo corrumpicur rfolutio in décimo tercio.
Qua5ritur,cum quo ira menfutatur ? íolutio in décimo,
quarto. Quarc homo non quiefeit cum iraíRefpondcn.
dú cft per hoe , quiaira nonquieícicj fed patiécia, & vade
ad decimumquuuum. Qni" eftmaior, aut patiécia abfo-
luta,autira abrbíuta?íolutio in decimoíexto. Quaerituri
quare cosquabilia íint de genere irarííolutio in decimo-
Icptirao.Quxpoceüeíie minoâutpaticntia autiraríb.
ludo inxviij.
m D i q u a ¡ ¡ m t b m ir<&: per regulas.

De qu&*- T T'Trum ira fu generalius peccatum? íolutio in regula
ptmtbtu Y B Q u x i i t u r , quid cft ira? fo'ucio m pruna ípccie C.
ir& per Qjuîrc ira cft habicus~c5fafusf íolutio in fecunda fpecie C.
*t£nlM. quid eft ira in anima? íoluti® in tercia fpecie C.Quare ira
quanto magis cangicur,canto roagis mu 11ip 1 icarur• ío 1 u-
tio in quarraípecie C. Vtiumira he de íeipía ? folutioin
prima fpecie D. Ira de quibus ptincipiis eft?lülutioinfer
cunda fpecie D.Vtrum ira habeat domioium ? folutioin
tercia fpecie D.Ira quare cft eíte(fi:us?foIu¿io in prima fpe-
cie E.Ira quare eft? foluho in fecunda fpecie E. quanra eft
ira continucrin primafpecie F.ha quare creícit aut dimi-
nuit attus fuos : exeo quia iraícibilia funtfpecies eius? &
vide infecunda fpecie F. Vtrum furor íit propiia pallio
irae?folutio in prima ípecic G. Q u x fuut fecundaría paf-
fioneshaeífolatio in fecunda G. Peí quem modum ira
(¡oníifticin terapore? Et diciraus, quodper fuam quanti-
tatera eft indiuiíibilis: & per difexetam per quam creícit
gUí decrefeit a¿lu«íups fucccíliue,5í vadead regulara H .
ha
DE Q^V S T I O N IBV-S. 4.75
liavfei eft?foiutio in regula Liraquomodo cfll-fcluno i a
pinna regala K. Qua-citur, ira cura quo eíí?r©lutio in fe-
cunda regula K. Quamtur, quse eft materia iras? A d q « o á
dtcendum e ñ , quod ivafcibiiia. Qnae cft forma irae ? Ad
qtíoddicend-ura eft,quod iraícibihtas cuín qua meuet
irafcíb-ilia. Quis eft adus irae? diceadura eft, quod iiaíci
qüieft oítusab aítione&pafrione.
D e q m p m i h m ' f d f i t d t u perpmc'ffia.
V s t i t u r , vtrum Falfitas usbeat toe falíiíicabilia, iyecfu£^
quoc legalitas babet legabilia. Etreípendendum 0 ^ , $ ^
eftquodnon; quia íalíitaseít habitus priuaciuus , l e g a l i - ^ ^ ^ ^
tas autem pohciuus. Virara homo faiíus políít taiuum perprm„
falfificarc,quaotiimhomolegalisverificare ? Etdicen- cifitb,
dum eft quod non : eo quia bonitas eft habitus legalita-
tis:malitia autem falíitatis ? Et foiutio eft in primo para-
grapho.Fálíitas cura quo cognoíciiur 5 foiutio in fecúdeu
í alíitas cura quo corrumpitar? foiutio in tertio. Falíitas.
cura quo haber poífe? foiutio inquarto. Q_u^ritur,falíí-
tasqatn quo dccipitinccllcclumílblutioin quinto.Quod
eft íigaura falíitatis? foiutio in fexto. Ytiurn hypocriíisi
ílt habitus Edíuatb? (oludo infepumo. Quare falíitas.
cognofcitm íioluiio in o¿tauo. Per quera modam dels-
âtiones pceuae fonc íignafalíitatis? foiutio iunono. V-
trum falíitas con fundar ditrci cutías, ve ipfa non cogno-
fcatui? foiutio in décimo. Qusritur.falíitas quomodo
dccipitimaginationemtfolutioin vndfcimo. Cura quo
falfieas deprchenuitutrfolutioin duodécimo Q u o m o -
do per principia caafalia falíitas cognofeitur ? foiutio i n
decimocertio. Per quera modura médium eft ílgnum
falíitatis? foiutio m decimoquarto. Falíitas per quera
Kodum apprchenditur.foiutio i n decimoquinto.Maior
falíitas cura qua maiontate cognofeitur? foiutio in deci-
mofexto. i5.qaalití.s per quera modum eftíignumfalíi^
tatis? foiutio indecimofcptnriO. Vtrum mendaciura íit
Hcitura; aut maior ve ritas feiripoílit ? & refpondendum
eft quod lie: pofuo tamenquod faiilcasuoulie(aufa
Occafio.Et vade ad xyiij.
47* V N D E C I M A P ARS
De q u é f i m t h t u f á l f i t a t ü p e r regulas.
DejuA- ' \ T T m m h l ü t z s ñt ita fortis in ten caiioncíicut lega-
Jí.miihm ^ litasiocrefpondcndaríieftj quodnon: eo quiaforti-
fulptíitU tu^0 qua:eftvirtuSjConcorciatcura kgalitate.Etvade ad
fer regu- ^ Q Ú V X Í B . Falfítas q u i d e i t í b l u t i o m prima fpecie C.
l/a. Eilentiafalfitatis cum quibuseft ? íblutio in facunda fpe-
cie C. Quid efl: falíitasm aliis habinbus? folutiüintercia
fpecie C.Queriíurjaptitudo íalfitatis per quem rnodutn
cftdolutio in quarts fpecie C, Quod cftpnncipium pri-
miciüum faifuam'íbluuoin prima fpecie Ü.Vtrum falfí-
tas agat per faam fpeciera ? íolutio in fecunda fpecie D.
Falfítas a quo depender plus, anta volúntate, autabin-
tclledlu? Ad quod dicendum eft, quod a voluntare tan-
quam a cauía? ab inteilefta antera tanquamab iuftru-
rnentOj&vide in tenia fpecie D. Qiia: cft csufa falfuatis?
folucio in prima fpecie E. Falfítas ad quem terminuai
tendit? foíutio in fecunda fpecie E. Faiíitas quantaeft
continué? folucio in prima fpecie F. QUÍE eft materia au-
f mentationis & dimmutionis falfitatisífolutioin íecun-

a fpecie F. QUÍC eft primaria paffio falfuatis? folutioin
prima fpecie G.Q_jiae eft fecundaría paíTiofalíi taris? folu •
tiomXeeunda fpecieG. Vnum fdíiras cum fuadiícreta
quanticate fu in fucceílionc cum continua in fubiefto
in quo cft?íblurio in regula H . Falfuas vbieíí?folutio ni
tegulai.Falfitasquómodo eflrfolutio in prima regula K.
Fallí tas cum quoeñ?folutio m fecunda regula K.Qaarri-
tur,cuirepugnar magis falíu3S,an prudenuae autehari-
tati?&refpondenduni eft,c|.. )d cliaritati tanquam agno:
& prudentiís tanquam leoni. Falfítas cui impugnar ma-
gis, autimaginationiût(eníai?&diccndum cft,qnod
imaginationi cum mendacio:íed fenfui cum hypocrifi. .
D i qmjfíombm ínconflantUperptincipia.
De qu*- ' t TTruminconftantiahabeac fpecies hcutcouftantia?
fl 'tontbm V & rcfpondeadam eft quod fíe: alioquin non pofíet
mceftan- efle habí tus malus & mendaxJ& huiufn-.odi. Quarein-
//'.« ptr couftantiaeft peccatum? folucio in principio capituh in-
jrrsncipíft. conftanna:, íiuein primo paragrapho. Inccaftanciacum
quo
D E Q y iESTIONIBVS. 477
quo deuincitiii" ? íoiutio in fecundo. Quare conílancia
corrumpirurHolatio interiío. Quarepoceftasincóftan-
tise non poccít con trs poteftatem conítantia:: ex eo quia
poteftas confíantia conuenit cum eíTe: inconílantia:au-
tcm cum non efl'e?¡kviáe in quarto. Erin iftó palia co-
goofcic intelleílus qua ác cauíaboixo potefí rcíurgerc a
pcccaio.Quiiie inconñantiadcbilitac intei!eclum;cxeo
quia ipfa eií iuibuus akeranoms?& vid? in quinto.Qua-
réincónftantia aliquo modo non efíamabilis? íblutio m
fexco. Q u o á c.ñ figtiKntum cóllaiuia ífolucio in Teptiiuo.
Vuumvcritas ÍIÍ: communis conftaacix &í incoftantis?
íoliuio in oclauo. Quaremconftantía eftdc genere la-
boris propterhoc quia conñantiaeft de genere quietis?
& vide n o n uirs. Q u id agir i n confían tia per diíFcren tiam ?
folutioiu dreimo. Per quera modum concordantia cft
íignum iuconftátise?íoludo in vndecimu.Pcrqrem mo-
dum prudencia cftmimicainconfíantiae? íblucio iníluo-
decimo. Quareinconftantiaeftpofteiius?íolutioin de-
cimorerrio. Quare períeuerantia eft úiimicaiuconftan-
tiaeífolutio ia (iccimoquario. Virübnis poílicc(Tecom-
munis confíancix & inccnftantia; ? loluno in dccuivc»
quinto. Quare maior inconftantia non potefíefíc íupra
ín aiorem con fían tiam: ex co quia eííc aiuecedens: non
eírea,ucemconíequens?& vide in decimofesto. Confían-
. t i a & inconíbnciaperquem modum funt aquaies? íblu-
tiain decimoícpcimo. Quare coufíantia facilucrdeuin-
cicur? folucio in xviij.
D e q t u j l m i b i u inconjlantu per
regulas.
Q Vaecuur,inconftantia cumquapotenciaanímarefí D e ^ £ -
magis conncxa?lblutio in regula B Quid eft incon- ft*en*l>tt*
ítantia ? íoiutio in prima fpecie C. inconltantiacum quo t^ceftan-
eft peccatü fpeciíicumrfolutio inx. fpccicC.Inconftantia Ptr
quideft in potentiis borainis r íblucio in tercia fpecie C. r e i u ^ '
Quid babee inconftancia ia voluncate & i n inteliedu?
folucio in quarca fpecie C. Vcrura eílencia inconftantiae
defeendac ab alia eílencia? íoiutio inpriraa fpecieD. I n -
conftantia ex quibus principiis ípeciíkis eft J folucio i a
W% YN D E C I M A PAÍIS
fecunda fpecie D. Gaiuseftmconflaiit!a?falattoÍnter-
lia rpecieD.Quse íiííiilitudó cóíiñic incerhabicas mora-
les ¿ h a b i t a s naturales? íbiutio in ptima fpecieE. Q u * .
íitur, perqaem raodumincellcíStus ccgnoíbii qüod pec-
Cfttnm mbil eftJÍblutio in íecúda ípecieE.Qoatititas in-
tonftandsscam qaa menfura meaíuratar?foiunoin pri-
ínai'pccie F, Quintitas iuconñátiain qua pócenria eft?
folatioin fecunda fpecie F. Quíeeftpaííio prima incon-
ííantiíe? folutio in prima fpecie G. Qu.£Eeft fecundaría
paífioincoftanti;? & quae eft fuá difpofitioPÍhlucioinfe-
cunda fpecie G Perquem modaftiinconftancia confiftic
in tempore?foiíir.io inregula H.lnconftantia vbi eftífola-
l i o in regida í. J ncoriftamiaquomodo e'ítffolacio in re-
gula K. ínconfíantiacam quo eft? folutio in fecunda re-
gula K.Qaxncur, conflanciacum quibus virtetibuspu-
gnar máxime contra inconftantiam ? & reípondendum
cft,qaod cumfortitadinefpei &chai'iratis. Quícritur^
incofíantia cum quibus vitiis pugaat magis contracon-
'ilantianí ? Ad quod dicendum eft, quod cum aüaritia,
íupetbia&gula. Diximus dequaíftionibus vitiorum, &
«tiam de nouem fubiedis: & data eft do¿lnna per querA
modum poffunt foiui qu-eftiones fupradisSa; & etiaM.
|)eregnn¿e:tenendo modura quein tcnuiraus.
De qimfiiomlm vndecinu p a ñ i s p ñ n á p a l k
hutus h b r ' h q m eíf a p p h c a ñ o , a á
¿emum,formas-,
¿tionibus T N parre iftafaciemüs qu£Bftiones,&folurioncs carura
^ndeci- i-tranfraitíémus ad rubricas fea capitula , qus fant iñ
m*partii decima parte itnplicacaetquas folutiones dimiteimus ift-
•pñnpp*- tclkóluibene intuenti. Adbucfupra quodiibet capita-
íis h m í u m faciemus multas quaftiones: & quahbet folutio iiii
¿ibri, <¡UA quolibet paragrapbo, erit implicara , fecundum quod
eft de ap- textus ei competir ,videlscet prima quaft'.o adprimum
pltcatto- paragrabpum,&fecunda ad fecundum , & ira tranfrait*
ne ad ce- tetur. N o n autem nominabimus íiueáíiignabimus pa-
í n m for- ragrapbum caufa breaitatis/cilicetinfinequaíftiones 8:
mas, íbiutioines ttanfmitt?musadcapitulumíiue rubricara:
vetua.-»
DÉ Q V TE S T I O N I B V S. 47^
ternntaraen áliquas qaaefdónesproponimus-confeftim
foluere.
T>e quaJlUñíhm p r explickum & i t n p l k h u m ,
jVxiitiiv, pcrquem modum fiunr applicaiiones per De (jaita.
^ / c x p ü c i t u t n Sciraplicicum ? Quomodo applicantur j f tombo»
ad smaeftioncmiñiterminivtrum Deas fitíquornodo áp* f**. expii-
pücanrur adcpiae-ftionemifti terraini,vidciicet v n ü D e u s cttsm ^>
fitacternusJQuomodo applicatur adiftam quaiftiouem, fwfliaitü
Vidclicct vtrujen fit bonum quod Deusfie intantum iufi-
niiusper fuam magnitvidinem , ficu!; per fuam íeternita-
temí Qviomodo applicantur ad prcpo{imfn,videlicctv-
nutn Deus ííemagis aétu per íüüm iatcUeílum , quam
p'erfuam aeternkatem r Quxímcdo applicanturadpro-
poíitum sfta principia. yideUcet 5 vtrum Deus íit iuftusí
Vade ad decimam pairem huius li'ori ad rubricam pc¿
txplicitum &Í!pp!iciium,inquaíblucioncsharumquae-
ftionum funcimplicatae.
De q i u j i w n i b m per a h j í r a t i m n &
contretum*
/ ^ N Vanitur, cjiiomodo tuapplicatioprincipiorum pér
V ^ a b r t i a d u t e & concretura ? Ét rcípondendum eñ, (honíbui
quod p quatuor modos norainatos in decimá patte hu- ferabflid
iüslibn,& in pr^di&a rnbficra.I'erprimom moduráífic- áurn &
ut fi quaeratur, ytrnm ignis &:ie;neíc3S diffemnt Jappli- concrem.
centur ad bonitarem&mapnitudÍDcm5&c. cum corre-
lanuiseorüjo: apparebit differentia inter abn;radum&
concretum. Períecundunj : vtmm ínter quan tita tena &
quantum fit difFsrcnria? applicetur bonitas accidcmaüs •
per abñraílurn, & bonum morale concrcruin quod eft
quantum Pertertiunni,vtrum inter caliditatera&cali-
dum fudifíctenria? Ad hoc appücetur bonitasíubftan- ^
tialisadcalidumi&applicetur bonum accidentalirer.Pef
quartufn, vtrum ínter albedinem &album fit differetia?
Appliccrur bonitas accidétalis ad albedinem, & bonum
íubftantiale adaibum : ficutad hominem álbum quieft
íubftantia.Et vadead decimara pattem ad rubricara fú-
ptaíígiiaiam.
4B0 VN DECIMA PARS
Dequijliontl-uí applicationis p r m £ figuré.
«<« , \ / " ^ r u m ^c êoP0Î: ficli probatio íepararaa prcfa
(ilttbstt b-uione proptcr quid per xijuiparantiam,&c]uia vf
J 19 . cum dicitur: vnuin in Deo bonitas & roagnlcudo con-
Afp ica- |;iercantar 5J\,j jftam qu2fi¿onem appüceutui- xternius,
tíjn*t Prt potsftas,&c. cumfüisdiñíoicionibus&caitifuiscorrcia-
tnAjigu- tiujseacUmpcrregulam C. iigniticatis, vefiot circulatio
fubiedi & prardicati j ék vade ad appliGátioncra priináS
figuvar.
DÍ qu^Jliombus d p p ü c a t ' m i í fecun-
(Idfigufd»
De jtts- Vaeticur, quomodo fie applicatio ad fecundam fl-
Jttmthttt K^S guram-.íicutíiquxfatur, virum fu difFcreíltiamtcf
applica- bonitacem & bonitaiem ? appíiccnrur íenniru rtuaeftio*
ttonis fe- nis adfcalam differenciae. V)tetius íi qujer>itur,qua?íutiü
€und& fi~ principia gencrallífirtia fubaltcma & ípcciaitffima icetn
gura, íí q ü x r a t u r , per quem modum fecunda figura eft appli*
cabiüs ílue feruiens prinix figuras; vade ad appkcauü*
nem fecundx figurx*.
De qudjlimibus appiicattonts t e n t é figura
JSe «¡ut- Q \ q ü x r a t u r , verura bonitas fie njagnaíine concordart-
fiíonthta O t i a ? aut veram bonitas poíííthabere concoidantiaral
appítca- fme difFcrentia s aut qoae funtcorreíaciuabonitatis? ap-
ítonü ter- plicenturad camcram S.C & leneaeurlioc quod per íu
ii&fgur*. gnacamerziigiiificatur. &vadeadapplicationemtcrtii
figuríg. •,
D i qudfiionibm a p ¡ Ucaúonis quartafigüfa*
De^tu- C I qüxratur, vtrumdiuinabonitas fitin tanto magna:
Jlioittbtti »3íicur diurna xternitas"í& vtrum Deusfit in tanto po-
Appltca* tens per fuam poteftatcm ,fícut per fuum intelledutn
ponis & fuam voluntatcm ? appiicentur termini primx quac-
quart* ftionis ad camcram J?.C.Ü.Et termini íccundxquatbo-
ptHr*. nisadcameramE.F.G. Ettcneatur bocquodliteix ca-
merarura íiguificaut: & yide ad applicationcm quastx
fiturx.
Ú E Q J S T í O N I B V S. ^
De ( ¡ m j l h m b u s áppluationis dtjjim-
tionum.
í quaeratur aliquid de aliquo : appíicetur hoc de quo Beque-
quéentür diiífinitioncm, vidclicet diffinire feúra: '& fliomhtts
concluyere de ipío pet íüám cliffinitioncm : ííciu íiqux- a-fflica- .
iarür.Vtrüm Deus Babeac a¿Vúm inHnicuiiiíDeuseftehs itonüdtf-
ihfioicüth : ergoDeüs n b n e ñ mHnicúsííafca'iâiniShiió:pn'tt'i'Ün&l
lefiede aliis.&vadc ad ápplicátibnera difEnicibnum;
De'qttkpombm appiicatwmsper régulos.
S í qaaebturaliqubd dubidni: appiiceturUlad ad tegu- Deque-

las cum fuá dilfinitioric, & diíctiratür peromhesre- fitómbm
|ulas, 5c rühc tále dubiura deciarabitur per regulas & áppítca-..
lpeciescardms&íüa dcclaraticfaciet tale dubium tianfi tionií peí
icad atermatidnem vel ad facgátiohém.Et iftaregulaeft regúl***
infallibilis: ficüt figníim qubd veré & ihfalíibiter íignifi-
íeathbccuius eíl figrium: idem cxemplura datur.ia no-
Üemfubic¿lis:&vade adapplicanonem regülarum.
he qttáíflmlbm 'appíkatiorjs tahufó.
S Iquaerarur?rtrum Statusinfitíitus&aeterhusíappli- '¿e'-yi-

cetur adprimamcoluiiHiá:&qu£craturperregüiam ./j " ,
C. Quid ele actus innnuus:& duul éií m bonitate per • .
i ^ ,-. . .... . • , h •. - - • -í- ' abpítca-
diffanuioném benuaus: & quideít in msgnuuaine per J •« .
i .. o. r, ttontf td»
íi'ífíaicioriern mághirüdinisr& quid eftin aeterhitatc per
dsífiniciohein aeteinicacisSEthocper tertiam fpeciem ife-
gulxC. fignificá'ümeñ: poíiconcluduurfecundumhbc
quod litera íígnificaur. £c fie de aliis. £ t vadead applí-
cacionem rábula;
De quoftwmbm appítcat'iQtiis & CUOCUA-
tiomsuj.figuro. . , ¿tf^¿:
Á 1Pplicatib cuacutionis tertix fíûrje fie ifto moÁ(si fitontbut
vidfelicec quodíiinquseñioafebonitas eftvnus ter- Apfítca.
íninus,&magnitüddaiiüs terminas ,áutfibonitas cftv- iiohió &
iiustermirius&concordantiaeftálmsMrrninuSj&ficdc euncua-
aliis:appíicetur quaeílioadcameraB.fcj&euácuctur^fía iknk
âiafeta fscuadám laoduni datuna id cuacuacioac i t i ú é jpgurá.
-
#H VN DECIMA PARI
figura: & applicemurquar hamiuntur ab ipíacameraaá
propofuum:¡& vade adapplicationemcuacuacionis ter-
ú » figura?.
DequjtfHonihus aprlicationis & muitiplicá-
t'ionis q u a r u figura
De quA- /->v Va:ntur,per qviem modurn ad vnam & eademcon-
jif*m-Mi$ K J clufionena ícit homo inuenire xx.rationes. Quaeri-
nfjtitt*- t-u:} qüpmodb inuenitur mediumiruer fubic£lü &praé-
jisms & ¿icatuinadfaciendumíiilogifn)unirQuomodomaior &
muítifU- ininor propofiriones fillogifmi probamur? Qapmoda
ceimmu fo'iaunjvxr fa!kci«pel: iftain artera ? Q u o í n b d o aliae fei-
eotia per iiíam artcm fácilitcr|addifci pofluntÊt vade a j
pgmA* jjppíicanoEicm quartac figurse.
D5 quisjiivmíuí apflkationu & m'txtmús

primipiorum&regidarum. >
^3 /-"X Ví2íitur,quomodo principium cuín principiomi-
¡ttmi'pm íc-eroradfolaendas quaeflionesíqúo principia feré*
*?fiif*~ v,\\ít mifcsnturad foluendum qoaeftiones:quaritur.pef
. v Í]U'£ÍIÍ raotluin principia impíicaca appheanturad prm-
mtxmmi cipia explicataiucat cehcatn fdttnae,attt alia fbímé perc-
•frmapt- ,Trin?e > Vade ad applicationem mixtionis piiaciinorum
^^-Srcgalararn.
^De u ™ DeHHíift}mdiis a p p i i c a t m ú mkmfuh-
jhombm utUrtm
Applka- ( ~ \ V^ritutifi qaaeftio c f t d e D e ó , aut de angelo, aut de
ttonU no- ca''0 >aüt de homme, aut de irnaginatsua,aiu de
•uem f u h ícnfidua.autdcvegetatiupâut elemciuatiua,autdc mo-
ieñirum. ralibüs5ad quseloca videiiceí recurrerc, & folutioncm in-
DetjuA- ÜSîrc? Vadcadapplicadonemnoucmíubieciorurn.
fiimtbm De q u í j l ' m i h t i s a p p l k ñ t i o m c e n t u m f o m u n m *
*pflica.^ & primo de entkate.
itoms es- 1
informa- Vseritur, quid eñ entitas; Qn<2ritur3qáideftcon-
ru:&prt V ^ c r e t ú cncitarisPQ^KreftdiíFcrcntiainic! cntitaterú
medeen- &cns?&rcfpondendum eftperfecundam fpeciem regu-
ttt*tt. Isc C.cum quafunt concreica.Hoeidem diciporeftpe1-
eundam
D t Q J A St r o N16 V i 4^
^ünáátti fpeciem regul^D.&pcrpnnaáE.Et vaácaácen-
íum formas adpritnum capkuTnñ-i efititacis.
De q m f l m i b u s ejfentk. ^
V t r ü m •cnritas-& eílcnna coíincrtanttfr? Et'reípon-

dendutn eft-qood fic?alioqnin eíTe & cns non con-
mrteientur.Vtmmistcr efíenríara &eCe fitdifFercKtia? "
•'
Vade ad centumfotinas, &adcapimiam dcdTentia.

DÍ? (jUÉ-ftwnihm W m t d t h .
Q Váíritttr, quid eft-vn-ita^Qaarcift?. bdniráscñvna^ Deq»**

•Quateiftamagmeado eft v-naivtiatfi in creatis bo- fitoathtii
uita's, mágnicudoj&c diíFcrunt ? E:íi difFeratiCj-quaer'i- (feniíatif^
turj-quare differantí Ad quodtefpon Jendom eft, vt vni-
tas fu iunéta tnuitis vniran'bus: íicut diíFerentia multis
diíFcíenábüsñQrnero Qijjdeft cor>crfíarn vn t itis?& íi
dicatucvnnm effeíqupo^quaceeftfutim concreturróRe-
ípondcOjVt vnitashabeat íabieAum m quo frtfubftea-
tata,&vtdifFcrentiapolTr. lieintrareÍnter vnitatem & y -
Sium: íicut inter eífen ciara & elle? & vade ad tcruum ca*»
pitHlum)quod eft de vnitate.
De q u á p o n ü m piumiitatis,
Q Vaeritur,quid eft plai:a!itaí.rQu.id eitfonspluralita- -ÍJr^s*.

tis-?quidcáe<iofaîffcrentiaebotíifátis&raaguim-
«Imis^&cíQHjdeft concretura p!uralitatis?vadeadqasr-,^r^V-
tamcapitulara,quod eftde pluralnate. tafü.
tie quéfltmiltis natura,
Q Vxtitur, quideftnaturaí\irtrua¡iqua,principiafals- p e ( - ^ í j
ftantialiannt naturalia?& refpondendum cit3qucd jltombu*
fie: vt patet per fecundatn fpecié reguiáe C. quod eft con- „AturA»
cretufn natura: ? Natura cura quíb. eft mixta íY^de ad Y.
tapitulum jquoá eft de namta,
DÍ" qmftlonibmgenms.
Q Vaetitur.quideftgcnus?Genusqui'casprincipiiseft DÓ^HA.
appUcabile. Vtrura boníi abíokuunsTu genus"í&fie p^nibtt»
demagno,&c. Vtrúboratasfitmagis generahsfubftátia- p>€ner#,
lucí; Qacctdétalitcí ? & refpondendum eft cp fie. Bonitas"
«mm êt fubftautiaia efe priui:jfct accidés auté poftciiu»^
^4 VN'DECIMA P A R I
Vtrum gcnusfic ensreale extra ammam?& refponáclii
<3um cftquodíic: nam aliter animacrearct ciifFerentiam
intei- fpccicm &fpcciem, quod eft impoflibilc. Vtrü bru-
tum animalpoílitimaginari gcnus?ácicrpondcndum cft
Qjodnon: alirer enimfaccret fcientiam. Adhuc etiam
quiaimaginatio non attingit obicítum abftraftú cum l i -
nca,figura,coiorc, B£ÍictieaIiisim.aînat1onibüs,fcdipí|
concretum attingit, fedipíum concretum attingitcum
ipíis:& vadead vj.capitülum,quod cft de genere.
De qu£fiiombm Jpsáe'u
t>é qu*- ( ~ \ V3?ntur,quidcít fpecies? Spccies ad quae loca huius
fiiombm ^cLart:'s ^ app5ícabilis?Forma per quem medum agit
fieeiet, perluam fpeciera? Vtram fpecies íitens reale extra ani-
mam?Vtrum genus fine ípecie polTu participare cuto itt-
diuiduo? Qttideftconcretüm fpecie? q u x e ñ diffeicntia
jnter fpeciem natural 'm & raoralern ? qus funt fpecies
virtutum &vitiorum? vadead Vij.capituiumquodeft de
Tpecic.
De quécftmibm t n i h i u í é t a t u .
t>equM~ /^~\V£cnturJquidcftindiuidmta$?quomod& ÍQ'diuiáai-
Jitontbui V ^ A s s cftdiffinibilisr Qua- finir correlatiüaindiüidui-
ntdiui- tatis?(]uare indiuiduum elHndiuifibikí Vtrum indiui-
duttatU. duum effet extra animaüKpofito quod fpecies non eífet
extra animamrquare corrclatiuainuiuiduitatis non funt
feníibilia ? quid cft concretum indiuiduitatis : ex eo quiá
indiuiduitashabet concreta inriiuiíibiliaíVadc ad viij.ca-
fitulmn qüod eft de indiuiduitate.
De quq'íiomljítsproprietatis,
t>ei¡uá- ( ~ \ Varritnr,quid cft proprietas ? Proprictas per queltt
Jliombm V^j-noclum eft principium implicitum in hac artc:Dif-
fvoprit- íinitio proprietatis ad quam rcgulam eft applicabilii?
**tie, QOarc proprietas eftratio propnorcum ipfum pioducat
proprium. Vrrum proprictas fie caufaapproprianár.fic-
ut d'.ifercntia diíFerédi. Concretum proprietatis ex qui-
bus cft ? ProprietáS quomodo fe habet in üaturalibus &
-mof alibus ? Proprietas per quem modum eft caufa feiett-
tiarum?Etfíc dcmcchaiueis,vadcadñonumcapitulumí
quodeft deproprictatc.
© E: QJV Í E S T I O N I B V S . 4%
Deqmftiomhm fimplicitatis.
Q Vxritur, quid eft (implícitas l Simplicitas cuius cft De «¡u*~

caula? Simplicitas cjuibus eftapplicabilisíQux funtftiontbtu_
«ocrelaciua (Impiicitatis? Vade^d xxapuulutn ,(jaod cft JimpUci-,
4e íimplicÍEate. tetis*
Dequsfiiomhiis compofitlonis.
Q VaeEiturjquxeftcompoduo? Compofuio quátum Deyu*-

eft applicabilis?QTiaentur,vndeoritur corapoficio? ftmrabm
quae limecorrelaciuacompofita? Vtiumcompofuiopof- compofi-
íitcífe in compoílto: pofito qu,odfviaprincipia fimpliqia
non fine in fubieíio. elíentialitcr ? & reípondendumcft
quod noft:eo quia eompofíc^m non haberet aliquid ex
quo cftcttSc conelatiua compofuionis & fecunda fpecies
P. & prima E. in mundo non eílent:54 vade ad xL capitu-
ium quodeftdecompQricionc.
J)e f u f i t o n l b u s f o r m u
Q Vsentur> quid eft forma? Forma quibus principiis Dee[H¿t*

eft appU,cabilis?Qwe eft differéciaincer forma crea- fttombm
Sam & increatam?Vtrum forma babear correÍatiua?qua- formé.
re aítioeftde rarione forras? vtrum forma poüiragcrc
extra fuá corrclatiua?quare forma eft extra íenfam?Quod
cft concrctum forman ? Vade ad xij. capitulam quod eft
4e forma.
De, q m f l t g m b m m a t m &
Q Vaeriturjquideft materia ? Materia quibus princi De <pe-

piishuiusartis eft appücabilis ? Vtium materia ha- fttontbt*
beat correlaciua? Adqejod dicendum eft quod non: nam matoriAt,
i pía iam eíTet de genere aíiionis. Concrctum mateiice ex
quibuseft?Qu.is eft vuiucrfalis fons mateiie.Vadeadxiij.
c^piculum, quod eft de materia.
De qüísfl'iontbm fuhjianm%
S Vxntur,quid eft íubftátia? Subftantia quibus prin- Ds que.

cipiis eft applicabilisíVtrmn fubftantia habeat cor- Jt/ombm
iciar.iaa?Vtrum omnis fubftantia creara fu compofuacx fHbjlam,
forma & matcria?quodcftconcrctum fubftanúx ? quare
Bb |
4W. VN DECIMA FARS
fobftantia eft peí fe exif c is? Et refpondendum cft exc©^
quia pei formam tft sgcus: & per materiam cft patiens:-
& per coniunótionem carum eft cerripoína jûarc í'ub-
ftantialubüat accidentibusex eo qaod jSne iplis elle non
poccit.acq; ágete? Vtrura iubftantia fit íeuíibilis? Et dici-
musquod noiíhiam fenfus nen poteft tancura obiedai*
cum accidentibus, quantum iubñaoria cft Et vade a<4
aiiijj capitulóla de quaEffionibusíubftamia?,
De qmfimtbm a c í d m t h .
'Wee[t**~ /^\-Vafrinirquideft aectóens? Accidens vbi cflappKca.-
0io»díí$ bilis^trum accidens fe habeat ad íuucn finera prin-
#,m.d$ti*.. opíauer aut ad aimia?Acddcns á quo- otkur ? Quodcft
coóccesam accidentis í Qua ritur, vtrurá dúplex fit acci-
dens.yidelket vnura inii-infccum; aliud extriaíecumW-
trum (enfos actingac accidens intnnfécntníVtrumima-
ginatio pofíic imaginan accidens iatiinfecnm abíq-, ac-
éidente estiinfeco íiue feafibili? Vtium inteUcdus fia®
«ccidente intrinleco & exttinfeco poíTu facete fcientiajiií
Et vade ad xv. capuuium , quod cft de aecidtate.
De qudftiontims qumtkatis..
J5#^»«- f ~ \ Vsckur,qiiid eft quantitas ?, Vade ad diffinitiouem
Jfsenthm- V ^ b o i v k a t i s , &diffinias quantitateiafecandum mo-
ffmnr**- ¿,llrn jiiEnitionis bomratis,diceodo fic:quaa sitas eft cas
'MW- ratiane cuius quantus quaotificat quantum, quantitas
aquibus oritur? Vtrum caufa quantkatis fitconfequen-
t i a l Q u ^ í m t primar mcofurx q.uantitatis?Quid cft co»-
cretum quaatkaüis, vade ad xvi. capltulum, quod eftde
quaiatkate.
De qfMfimibus q u a ñ t a t k .
D lííínitio qnaíitatis per quem raodura peteftinuc-

niv;?vadeadd:ffiniciouéboniracis,5<:d!fHniasipfam
J't{tt'' m's íecundura modum bonuatiSjdkendo ficqualkaseftens
tfftaln*. racione cuius qnalisagkquate. Qualitas cuius efthabi-
tus appiicatus": qnalitas in quibuseft aíFuuata ?quid eft
concrerum qualitaris?c|ualirasaquoontu!? Etquare eft
aqddcmj vadcadxvij.capitulua3,quod eft de qualitate.
P*
DE QVJESTIONIBVS. 4*-»
DÍ qiufliombus n k ú o n i s .
Q Vacritur, re lacio <] uibus terminis eft applicabiUs,vt De<ju*~

homo {ciatipfara diffinirc?Quicieftreiatus.J Vcrum fttomhtté
c6tra'£iio íít: priacipium rclationis? Vtrura principia fme rtUü«~
correlatiais poííctcflcprincipium? vade adxviij. capitu- ni*.
liifíi,quod eft dcrclationc.
De q m f i m i b m affiioms.
A d i ó quibus.eft applicabilis, vt fie terminas explica- De yus*

tus? VtrumaGlio lie racione cuius agensagitagibi fttontbm
le?Vtrumconcrctuma£honisfitatlionacum? Coacre- aftonk.
tum adionis cura quibus eft deíignatum |c declaratum.'
vade ad ij?.capiculum,quodcft dea£tione.
T>e qtujltomhm paftonis.
P Affio qíiibusprincipiiseftapplicabilis, vt difíiniacur? Dg„ue,

Vtrum gencrabiiitas íit fons paífionis ? Vcrum paflio fí{g„}i,m
fieensa quo oriturpaflusrYtrumpaffus ficcócrctum pal' par<¡íon/(
fionis ? Pafho per qúem modum eft accidens ? Vade ad
io.capiculum}quodeft depaílionc.
De qudflionihm habitus.
H Abitas per quera modum eft applicabilis ad pnnci- n

piahuías artis,vt cumipíisdiffiniatuirPcr quemo- a ^ T
d i habitus nacuralis & m o ralis difFcrunt ? Quid eft con- ¿ 0 ? 1 "*
crecum habitus & quid habituet cum ? Habitus a quo o- M'
rimr ? Vcrum (ic daré habitum ¡nerinfecum & extrinfe-
cum?vadc ad zi.capitulum, quod eft de habita,
Dz qmftiomhmfitus.
S itas quibusprincipiishuiusartisefi applicabilisrcum

quo poceft diffinin?Vcrum íitus íit accidens?mquo ®e I " * *
correlatiuaenriaraafíxcuácur?^Qa.idcftcencretam litus? ft'on,lfU*
Situs á quo odtut ? & vbi cílívade ad %%. capÍEulum,quod
de fuu.
m 4
m Y N P E C I M A PARI
De quafíiomhus tewporis.
Deque- T ^ E m p u s quúj cñ ? Quaeritur, tcmpus quibus ptioc^
Afonihuí ' P''seftappljcabiie ? Temp^scumquoeílmulplic^-
/e«^*o/¿i tumi Vcrum motusíitfignum temporis? Qjud eft coa.
f ' ' cretum te¡rporisf Vade ad 2.3. capiiulura quod cfi de
temporc.
De qmjlionlhm loci.
Deque- T Qcus; quid eñ?. Locasadqus principia explicaraeíl
fiiomhm -âppIjcabiiisSVttum locus íit mbbiUsíLocus a quibus
¿ef/i "* oriiUi?quod eft cócrctum lociíVtrora c ó l l o c a b i l e & m ^
bileíitufignaloci? reQjondendum^ftquod fie? Vade
ad z4.capituluinJquod eft deloco.
qiíttjfhmbíu motus.
Deejtse- \ ^Qjtusad qusppiinciptacft?pplicai>ilis?Cpttelatia^
finmkm l y i . m o t u s á quibus coticlatiuls p'riuntut? Vtiumna- •
mottu, tiscorrelaciais KICÍI::af'-n»?r mctus?Vtrammotasab-
fokitusíit innatus ? Vtrum motus innatas fieíeníibihs?
Virara.mobilefitdiípofitio motas? VCÍUIP mcurfumo-
tas fitmoucns:&motus ? vtrum appetitus fit cauCamo-
tasfytram coellim mediante motu babear correlanua ?
quodeft conerttum motus?Vtrun^ coelum quiefeatin
motaaut in mobiii \ Vadead 15. capiculum, quod eft de
mota.
Dequafi'wnibus mmobilitatiSc
Deque- T^mobiUtas quidcft?,immobilkas quibus pnn;cipiis tñ¡
Jltonhuf 1 . f>pIicab.ili,:;?Qttodeft inconcietú immobiUtatis?Qj,!S
i,n toii- fanr f orcelaiiua immobilitatis 5iramobile quare eft irn-
litaíis. mobik? quseritar , per quera modum aliquid mobile
eftimipobile? vadead ló.capi.tulumj quod eft deimra©=
bilicace.
Deqtt$ftífin'ihí4s infthiclusÍUÍÜU,
D," que- TNftinítas naturales quid eft? Inftínûs namralis quib.
(tionthfM Iptincipiis eft appiicabilisíQnodconcretum inftinftus
tnflÉém Paturalis?.qaaETÍt^t,quid eft gcneralis fons,per quera
«atura. q««libet forma agir fecundan) ib aro fpccicmívadc ad 37.
capitulumjquodcftdeinftmdü naturae.
Di
P E Q J 4 S T I O N I B V $,
p e q m j í i o m b m appetitus naturalis.
A Ppeütusnaturalispercjucra modum diffinirípoteft? I*6?

Appetitus naturalis qutbuspnncipiis applicari po M0*jk***
%t& \ (¿uare principia geneiaha praecedunt app?tiiij.m? aPPe'tt0f
Q H « íiirit caufae concreti appetitus ? Vtrurn appetitus W t W * ^
qüiefcitextraappctibüe ? Appetitus ex quo durat ? Appc,
?itus exquo crefeit ? Yttuin appetitus íir mouens & m o .
sus ? yade ad 1% capitulurn, quo.4cft de appctita oa-turali^
pequéftiomkMdtíraflionü.
Q Va:ritur,diffinitip attradionis quompdo fieripo- Deejtte-

teft? Attradlio ad qua: principia eft applicabihs? v- fitonibm
^rumattradio alio modo íit deg^neie paíFionis ? Vttum *ttra¿íí§
attrahcns attrahatattiahihUcexEâ íaam eílentiam JAt-
trahens exquoattrahitattra£tibilc?quid eft concretum
attraítionis ? vtrum attrahibile íitfubitélum attradlio-
nis/ScipCa fit habitus attradibilis? Quar^ cft attradio.l
Ytrum attrahensattrahatperruamípeciem? Atrradiones
ingrales á quibus actradionibus deriuantur ? vade ad
âpitulun^quodeft de atíraékioüibus.
De quáfllombm n c e p t m U ,
R Ecepcio quid eft'íRcceptio ad qux principia eft ap- Deque*

plicabilis?vtrurn reccptioTreípedufuorumcórrela- fitombm^
tiuoium fit de genere aîonis vcl pafllonis J quxritur,rc- recepti%t
(Cep.iio vbirecipit receptibile?de quo recipitiilud? & qua- nit%
rcreccpjt illud | vtrum recipiens fu de genere potentix
Gorruptibile de êne¡ e obvefti ? Vtrum poteiuia moucac
íceuru obiedo,:aurcbiedum tnoucat potentiam?Qu.od
«ft concretum receprionis? Vtrum ílt genus generahfli-
rnum & leceptibile fu fubaltetfsura ? & vtrum receptibüc
habeat fpecies \ Vada ad j o . capitulurn, quod eft de recg-
ptionc.
Be quáfiknthtuphanufmatU, Deûf
P HatitaGâ quid eft ? Phanrafraa vt diffiniri poífit, fiiombu^

quibnsprincipiiseftapp'icabíiis? Vtrum phantafma- phantap
ta fine ia fi»bic¿lo in p o u m i a per poíTibiie: aut in obie- matM*
d¡.o per
490 V N DE C I M A PARS
¿toper matenam ? potcntia vbi recipit phantafmata?
trum phantalmata poíilnt generad linc porentisepaffio-
íverum phancafmataíiat infieri perfenGim &imagi-
nadonem íineintclleduin fadoefle ? Perquem modum
generaturfeicntia fíuemos 3 Per quem modü idem phan-
lafmarccipiturindiuerfo modoinanima? Quarephan-
tafma eft magis genérale in homine quain brutis? Vtrum
phantaíiatüin íic fubieftum liiuc concretara phantafise í
vtrum phantaíiatum íic conftuutum ex ílmilitudinibus
principiorum? Vtrum phantafma fit in Tenía ? vadead JI.
capitúlum, quod eft dephantafmatc.
De qtuftiomhus plenitudims.
Jitombus
flenttH-
P Lcnitudo quid eft ? Diffinitio plcnitudinis quibus
principiis cftapplicabilis? vtrum potcntia fine corre-
latiuis poífit eflTe plena 5 vtrum clementatum abfq; eflen-
tiis clementorum íitpienum? vtrum ociofitas íit vacuitas
potennx,quod eft concrctum plcnitudinis ? vtrü plcnum
poílit impleri cum non plenis ? vtrum corrclatiua princi-
piorurn lint generaplenitudinis-vtrum plcnum dica; j T í
& non plcnum non eííc ? vtrum habitus poíiciuus fit de
genere plcnitudinis: & habitus priuatiuus degcnsrc va-
cuitatis? vtrum gencratio tendat ad plenum :&corruptio
ad non picuura ? vade ad 51.capitúlum,quod eft dcpleni-
tudme.
De q'Mft'wmhm diffufíoms.
¡(iontbm D lfFufio quid eft ? Et fuá diliinitio ad quae principia eft

applicabiíis? Qôt funt corrclatiua diffufionis? v-
trum bonitas fine fuá diffaíione innata poífit fe diftunde-
re extra aliam eíícntiam? vtrum difFufum fit fubiedum
diffufiouis ? & vtrum i pía fit habitus diíFofi ? vtrum diftli-
fio fignificcteíícntiam ? vtrum difFufum fignificet genusr
& reftriílio fpecies ? vtrú difrufio fit caufa largitatis: & r e
ftridio auaricis? vade ad 33.capit.quod eft de diíFuíione,
1)6 e¡ue-
De quaftionihu á i g e p o m s .
¡iionihít r T^N Igeftio quid eft ? & fuá diffinitio quibus principiis eft
JL-'applicabiíis ? correlatiua digeftionis ad quae corrcla-
tiua fimt appUâbiUa? Q.¡md eft concixtuía fiue fiibie-1
framdi-
DE QV JESJIONIBVS. 455
(ftum áigeftionis ? vtrum fpecics potcnciarum digerant &
digctuncur Ec vtrum per eundem modum digerunmr ia
ícnfmua: íicutin vegetaciua&irnaginaciua:Ticutinren-
étiua&iírationatiua: íicut in imagmatiua? vade ad 54,
quod eft de Jigcllione.
De qmfrion'ibm expulfmm,
E XpuIíioquid cíl: Etin quibuípiiiicipiisfua diífinitio De ^«4-»

cíi applicabilis:Qu.E funt ligaaexpu!fioms? & in qui- fitontk&é.
bus fubicólis ipía íigoaconíiftu»t?Vtnim ynum phamaC eû/JiM
ma cspeliit aliad pnantafma: Iicut m vegeta ti 11 a folium
noimm expeilit folium vetus ; Vtrum adus vnius habitus
expellit aliura a¿ium alms habitus ? Qupd eü concictum
cxpulílonis l Vtrum peccatum expellaturágtatia diuina?
Et refpondcndum cft,quod non; quianunquam fuit ini-
pfa: fed expeliituc á pcccatorc per ipfam. Vade ad jj.capi-
tulum^quod cft de expulíionc.
Pe qu&ji'wnibiisfigriificáúonk,
S ígnificatio quid cft ? & fuá diftinino quibus principiis De û*-,

eftapplicabilis ? Vtrum bonus íit íignum bonitatis: & fi'tombm
cconueríb? Occultatio quid cft r&llia difHnitio quibus (igmfica^
principiis eft appiicabiiis ? Vtrum occukus íit íignum oc- tima.
cultationis,&econuetío? Vtrum eífe íit íigaum eííenti^
íicconuerlo ? Vtrum accidens íit íignum íubftantjae &e-
conuerfo : Vtrum magnitudo bonitatis, íit íignum bon^
tatis, &. cconuerfo. Vtrum vnum con trarium íit íignum
fui contrarii, Sceconuerfo. Vtrum imaginario fine íigno
poílitimaginan:&intellcdus íineíignopoflitintelligc-
re? Vtrum adus íit íignum potennae? Vtrum aíFatus fie
íignum mentís? Vtrum fenfibile íit íignum fenfusrVtruin
fubiedum íit íignum prajdicati, & cconuerfo \ vade ad Jtí.
capitulamjquod eñdeíignificationc,
De qU£¡liombmpakhritudimf,
P Vlcbritudo quid eft? & fuá diffinitio quibus princi- Deya*-

piiseft appiicabiiis? Vtrummagnitudoíit pulchritu- ftionibm
á o bonitatis ? Vtrum correlatiua íint pulchritudines bo- pulchritm
nitatis ? Vcrum vututes traorales fine pulchritudines. dmu»
4n VNDECI.MA P ARS.
Vtram maioritas fit pulchíkaáo virtutis ? Vtrum tií|%
í a t p u l c h t i i a d i n e s hominura?.Vtrg,ra maior fides fit pul»
chriiudo maioris legislV ctum difpoíiíio & proportio ñn%
pulchruudincs. Vuura vlcimus finísíic pulchrii;udQ;iYar
4e adj y-capitulum quod eft de pvüchruudinc.
Ve qtuftlmthMs muitatif,
peque- X T Quitas quid eñ? Vtrum efFeduspoífitcíTc fine no*
fltarttbtu J L \ uitatc. V cru vci rerapus & locas poiruit effc fine noui-
%$ytt&ti( cate; & cconuerfo \ Quarefecundano.uitas aptiquat pri»
mam nomtatem. Vtruminfiaitas &3eternitas fmt de ge-
nere nouitacis. Quarenobilitas.coníiftit magis per antU
quitatem quamper nouitarem. Quarenoua placent ho*
minibus: exeo quiafumus invia \ Vtrum morus poílít cC
ícfinenouirate5 Vadead iS.capltalura^quod eftde UQ*
uitatc, /
Deqmjfíomhm Idea,,
pe fue- TDcaqaideft?Etfuadiffi,nitioIdeaequibusprincipiiseft
fttoailtus i-applicahilis? Vtrum ideacadcmpoliit cfie extra corre-
jjlg^ latiuos diuinos. Vtrum nouitas fit eftcftus ídeíe ? Vtrum
cffcchis idece impediat ipíam} Vtrum finitum & nouum
impediat infinitum & aetcrnum , & econuerfo ? Vtrum
Idsatum fit limiütudo fiue fignum Ideas ? vtrum Idea; finí;
infinitas per caufamjSc finitxper efFetlum ? vade adjíy.ca-
j i t u l u m , quod eft de Idea.
Ve qu/tfiionilus muthematíca.
P-e qust- \ iCArhematicaquid cñ? Vtrum maihetnatica fit cauf*
jHfinihuí X V l o m n i u m feientiarum ? Vtnun mathematica fit fi-
znathe gnumldcarum i Quare mathematicaeft excra naturam
ex eo,quia extra animam non eft ? Quare Corpus cft diui-
fibile in infinicum: exeo,quia mathematica eft inftru-
mentum infinitatis diüifionis? Quare mathematica eft
fignum infinitatis ? Vtrun.i mathematica fit, ficut habi-r
tus inteUectiú quo ad infinita intelligibilia: ficut íides
que ad infiaita credibiliaí yade ad ô.capuulum, quod
4c mathematica.
IDE Q_Vi£ S t I O N I B V S. 4^
í)ec¡mftio rahm entis ¡n po tmt'ut.
Ns io p-otentia exiftens quid eft ? vtrurn cnscxiflensm t)e $•.'4¿
V
JjLipQteftcia fie cxtva mscüm3qüar)tirarei-n & ivaiuíxnodi? fltorahM
QaRritüc, qnomodo gciierantur accidencia? Vtruíhv- emiimpé
Uum accidens o'riaiar ais altero: ficur morüs a nsoíu ; & tmtm.
quanritas á q u a n d t a t c Bchumímodi. PeiqucmmeduiEn
íabítantia óúmt ab alrera íubfiamia; &*¥num aecidens
ab alio accidente ; & accidens a fubftatitía ? vade ád 4U
capítuluin,c.uodeft de eme inpocemia.
D¿ qmjíismhmpunffeitMt'íi,
P Vnacitas quid eft ? Q«:are punétiis eft?Vtmm puh- t e ^ u é -

€im fitin feníu & iínaginaíione ? Vttum íblus intclle- flioqihtit
«ftusateingie pundum naturalem ; cuín pundas natura- û„áefr
lisnunquam m fenfa^ nunquarn iniftiaginationc ? Quae- tatü,
ritu^cum quólnteUedusfacitdeipfoícientiamí Quare
p u n á u s eft indiuifibilis? Vadead41.capituium3quod(eñ
dcpundcicuc.
TDeqitafliomhm I m ú *
L lneáquid eft ? Qjiarelincaeft fecundaparscorporis ? D¿

j V t r u m linca íitexpundisrQuxeftprimaparscorpo -
ris ? Qw* func primitiua: caufíe quantuatis contiñuae SC / ^ ^
difcretíE? Pofito quod linea tten íit ex puntáis: vtrumipía
íicdiuiíxbilis ?Qaaeeft caufalongiíudinis? Q n s e ñ caUÍi
laritudinisíSuperficies aquo caufatur? Profanduas a qui-
pus oricor ? Qüae aüttmcftin generatione, aut rorundi-
tas.autlong:tudo, aut latiíudo,aüt profunditas? Quae
funt principia prirrii'.iua corporis ? Quat e circumferenna
«ftaltior figura ? vade ad 4j.capit.ulum, quod eft de lineas
qudjlionibm 'tmngldi,
T Riangulus quid eft?&vbi eft ítiaügaías haruralis? De que-

Per que m modufti vnus angulas trianguli regnac fu- Jitornhui
jper aliís. Per quem modum triangulas cit aflituatus in trtanguá
generatione & corruptionc? Qaxruur,angulus trianguli
ex quibus elt coropolitusin clcmcmato ? quot trianguli
fuut aífituati? Corpus ex quibus eñ plcnuin % vírumali-
4H V N D E C I M A P ARS
iquidfie in intelledu quod nunquara fueiit in fenfu iVft^
de ad 44. capitulum, quod eü de triangulo,
Deqmfihmhm quadranguti.
ti* que- S ~ \ Vagrangulusquideft ? Quadranguluscftdiuifíbilií
piontbus V ^ f in quatuoiángulos aqueles. Quidrangulus natu-
f¡u adran ralisKabet quatuot ángulos ledos. Per qncm modum in
elementatis fit multiplicaiio naturalis ? Quarc in nam-
ralibus prima mulupiicatiofifper hneam r 6í fecunda peí
angulum acutura : & tevtia per angulum redium: & vld-
mapcrcirculum ? Vtrum ín nauitalibus, pnnftus8c cir-
culas fint cxcrcmicaccs ? QU.T caulasfuntrcdtitudinum &
obliquitatum ? Vade ad 45. capitulum, quod eft de qua.
drangulo^
De (¡unjlmíbus ú n u í t .
Dé que- x-~>irCnhis quid eft ? Quare circulus cft vltima figura?
Jltontbus V,^qUarecirculus con.incr in fe omnes alias figurasex~
ttreult. tcnQae) nonecoñucrío ? Quae funt partes priminus cir-
culi ? Circulus quare eft rnaior figura, qus efle poteft? V'-
trum circuios fu íignum iüfinítatisíytrum raotus circú-
iaris iitíignú opériisinnaidí Vadead 46. capitulum, quoá
cftds circulo.
T>e qu&fiioriibtis céyporís.
De fti*- Orpüs quid eft ? Q i j « funt partes corporis differcA-
frtmhus V_>tvS fpecie ? Vtrum corpas tu ex plütíbus ípeciebes
tsrgorii. conítitutuuiíQuare corpui agu per fuam ípeciemívtriim
aliqua ípecies fit ex plu rious fptcitbus coaftituca \ Quaré
corpas tantutnmodo diuífibile fit ? Et qáare Corpus ha-
betqvtanckacém coñtinuam&difcretain ? Quare vnum
corpas terminatur in aüocorpore? Corpus exquibus eft
co Ín p o 1 i t a ni ? a rc (•>¿la ua íp hxra no 11 eft in locorQuo-
modo cerpus Cüiififtit in t e m p o r e , l o c o & m o t u ? q u a r é
omnecorpus eft íiaiiurtí, m'uaniá corporefitniotusin-
teinfícus Siextrinfceus? vade ad47. capkuium ,quodeft
decorporc.
De e¡uá~ Dé qiidftionihmjigurx.
fiienibut TÎgaca quid eft ? Figura per queiii modum cft áiueró*
fgura* x mode lenfibiiis & iraagmabilis \ Figura ex quibus eft 1
Vuvua
DE QJ $ 1 1 O N I B V S. 49í
f trum figura íit obieétum forrad, velíignum íubic(9:iuae
inateriae? Figura cuiícníuieft mams obiedum ? Vcrum
nima retineat feníibilicatcs per íiguram poft mortem?
Vadead 4S.capiíulumjquod eft defiguraj&c.
De q u d p o m b m g e m r a ü u m reñitudinum.
Q Vare fiuu íex rectküdincs! & quare runtfex, & non

plures,ñequepaucioresí Q u x íunt centri cauerna:? ^ne a
E t v i i u m raotus cfl'et poílibilis fine fex reditudmibus ? ^™*™.g^
Vtrum rcduudinesícxíint partes coeíicntiaícs ipfiusmo g¡tU(¿f "
tus ? Vtrum linea diametralisík vnalettuudoícpcem re-
Aitudinum ? Curo odaua íphaera íit corpas; quare non
babee feptem reclicudines , es eo quia figura odaua non
kabec in íaa eiTcntialineam diametrakm I Vade ad 4P.ca*
pilttlBmjquod eft de feptem reditndimbus.
t)s qué.ftmubm mtmfirmfitatu.
M Onftrucfitas quid eft ? Vcrum monfiruoíirás fiedi-

uinatio raotus in naturalibus? Vtrutn monftruoíi- fiio»*bttS
tasconfiftacín medso habicüspoíkiui&priuatiuilVtrum monfirft»
ôffitdari generalis monftruoiuas, a qna defeendune f>fi^tH%
monfttüofitates particulares ? Virum monftrcofitas fie
éstra corrclatiuos naturales ? vade ad jo.cap'imlurajqüod
eft dsmonftraofitatc Adhucquxntur, vtrum monftruo-
fitas fita contmgentibüs ? dicendum eft,quodfic;so quia
ipfa non haber rectum inftin'élum & sppetitum.
De (¡mpQném demamms*
D Eriuatio quid eft ? vtrum deriuatio contincát ín Ce

correlatiua ? Qu<síun£ caufe dcriüationis?quiíunt fttontbt**
«íFe£tus dcnuauouis? Vtrum morasfu poffibilisííác de- ¿eriuatíé
riuatiouclttruiii éx difpoíinonc & proportionefequatur ntÍ\
deriuatio \ A quo & qiIonTodo deriuantur fcicntiíEj&fic ~
# qua;ratuv de mechanicis: & vadead jl.capitaiüttl ,quod
tftdc derinationc.
ÜeqtídftmtkMvmbré. De ?w<í-
V Mbraquid eft?» truvmbra íit habit^priuatiuü^Q^^ fiímtbm

cftcauíavmbr^?Colo£cuiuseñ?&figurivTObr^cums %mbréu
4lt VNDE|CIMÁ PARS
feft ? Vmbtaquoraodocft? vcrura fu vna vmbragencralié
Equadeicéndatlt otoñes v t o W particulares ¿ Cum c i i -
íhUus fie diáphánus: quare eft vmbrofas? C tim fol &luná
lint cdi'pora diapKaha: quaré luna eft coirpiis ymbrbfuthj
íed fol non ? Cütü fpccülura fu d aphanümrqaare cft vrri-
bxofum. vtrum mdnñtuóíuas He vmbra naturae ? Viruni
ignorantia fu vmbra inteiie£lüs ?vtmm peccatü íit vra»
bra viriütis ? vade ád 5 2.capiculúm, quod eft de vmbra.
Ibéqüáftimhm jpecülh
Ueqúé- pPeculum quid eft ? Qüáre fpecuíutó rfecipit figuras: &
^fitmthtú O v i t r u m fimplicicer non. vmbra fpeculi á quoeft ? Q u ¿
JffiecfilL funt principid t m b r s fpecuii ? quare fpecüium iritégruní
caüíát vnaffi vmbrám: & qilándo eft diuifutii, plutcs eiuC
áem fpeciei:&rcfpondendum eftpechocc|uÓd íuaquati-
titas|eftcbntinuá &diuiíá. vade ad33.capitiiium}quodeÍ
dcfpccuid.
De qudft'wnlhMs c&kris & coloratt.
35e «¡ÜÁ- Olor quid eft ? Color quid eft in fiipradidlo ? Corre-
fiíomhm v_>l3tiua coloris, de qüibus correbtiuis funt iiabicus ?
i d o m ^ Color ex qaibuscft? Virum poífit dári vnus éolorj'fub
ialiratt. qao funt piara colorábilia 5 vírurn color coloret aercm
per ruara ípeciem i Color qiiomodo eft pirapriá paílio &
appidpriáía ? Qujire viftts non pofeftattingcíécoldreríi
ábfque figura í Perquém modum vnus babitUs eftfuprs
alium ? Qture non lúa t.muí áíbcdíh'és diifctcntes íps-
¿ie ? Et reí'puadeadum eft ex eo, quod color eft gcnüs ge-
iieralifiiítíum vadead 54.capituí¿, quod eft de colore;
be qü&ponúmfrofm'mts é ' p h p m m a t i .
iieftté- T ^ í í d p o f t i d quid eft? & filadiffinitioád qu¿|pfincipiá
fímntbííé cftapphcabilis? Principia proportionis quatAint: V- |
frofurtio- £t:u™ p í o p o m o fine diípoíuidne Sécdñdítioneélfe pd'ffit?
na ^3pro Vtrum pcopomóá'eíit moníkuoíüas ? Quare infinitum
pofisomí*. &finiíum uon porportioríantur ? Poíito quod infiñitüaaí
íi#n baberet conelatiuum : vtrum finitum efíet cipro*
|6ttioftatüia?VtrarañOmtásprópottioaettt£aé£crtó
t)t t ^ V ^ S T í D N I B VS., m
"Btvtruín ininfinitáee poílu eñe proportio ? Vade ád 55.
capitulum,quüd c'ftdcpioporcione & proporcionato.
bequapombmdifyojin&nü & dijpojíñ.
D lfpofitio quid cñ ? Qnxeft diipofuio rubflamialis,& De e¡ué~

quasaccideficalis ? Vcrumiapis litrantum dipoíitvis, fiiontbtt*
quod fitftnfatus, quancura lenliiscftdiípofuus ad ícnn- dtjpofitis
re.Vtrumícnfusfu taimirn difpo(it«s, quod fu imagina- v x & d t -
tuSs quantum imaginatio eft diíptifita ad imaginaridum \ Sfif****
Vtium imaginario iit tatitum difpoíua, quoulu intcüc-
¿la,quantum inteiledus ad inteliigere ? Vtrum Dcus fíe
magis difpofuusquodfutntcllediiSjquam intclieélushu
maous ad inteliigere ? Vttum intclleóius íit magis diípo-
íitúsad credere in Dtum,quam adinteliigendumipíam ?
Er refpondendum eft quod fie .•mediante tamen íide. V-
trum Dcus fit magis diípofirus recolijquam memoria rc-
colcre ipfum \ & refpondéndum eft quod fie: alioquin
fruftraeffetfpes. Vtrum Deusfieraa-gisdifpofitus amati
quam voluntas humana ad diligendum ipfam ? & relpon-
dendum eft quod fie: alioquin fruftra cílet charitas. V-
tróm Deusfinmagis dirpofitus ad creare mun dumûam
mundus ad eiTe creatus \ & refpondendum eft quod non:
effedus enim non tantum eft capax peí fuam paílioncm
quantum caufa per íaam adionem. Alitereniin coslum
tíTct ira capax ad eíTcndum magaum exteníluc Srinfinite,
ficut ad eílendum crcatum abseterno^quod eftimpcíli-
bilc: proprer quod intellc¿his cognoícit quod impollí-
bile eft ccelum efíc ab a:terno,& dehaccognicionc volun-
tas valde laetátur. Vadead jiS.capitulum, quod eft de diC
pofitionc. Adfeuc quxritur:vtrum Deus fít tantum difpo-
íitusadagendum infinite per fuam iníiniratem & aeterni-
tatcm, quátum ad intelligendum & volendum per fuum
intelledum & voluntatcm ? & refpondendum eft quod
non: nam in Dco non eft prius ñeque pofterius. Vtrum
Dcus íit magis difpófitus adereandum maionem crcatu-
ram quam minorem ? Ad quod dicendum eft quodfíe%
íicut maior cfEciens eft magis difpofitus adfaciendum.
ttiaius quam minus. Omnibusiftis íicconfideratis, i n u U
lc¿his & voluntasfunr valdcdiípofitiadlífitandura.
ii
V N DE G I M A PARÍ '
De qmffwmbm cnatkms & t u a t u
T>eefU&~ / ^ R c a t i o quid tft? Quare eft creatio ib crcatofe'&'hi
fitomhm V^v creato ? Greano per quem modurntran-firáeldca in
a-eatso- ideaium?Vüdcau57.capuuluin,quod'eiidc creacioncSí
ms&cre- cccato. \
¿ti. t>eqUitJiioint>us 'pnñcfimtmis. „
ÍSe quA- T)Rsdeftinatiü quid eft ? vtrüm piícdeñinatio fu Idea»
fiíonibm A- QHarein praedeftinationeidea prsecedic ideatücrea.
frtde/it- Cum?Piaedcftinatiis perquem modum c o n M i t t n praedc-
n»nonis. fiinaríODe? Crae<icilinatio per quera modum eíldiucrfi*
ftiodcí Pcr quem modum pracdcñinatio Sdibem-m atbi-
triumCchabcntin fubiedtoin quo I un t ? P o lu o q u o d p r a-
deftinadocorrumperctliberumarbunum: vuum mun-
dus efí'etcreabilis: & iufticia Dei íuum aclum in ipfoha^.
bere poiiec 3 vade ad 58. capitulum3quod eft de prardeftu
natioac.
Dequajiwmhismifericordm,
Dsquá- yflfericordia quideftíVrrum m)íhicordia fie in «ter-
Jhmibut i V l n i t a t c idea? Vetara aliqua miíencordia fit Deus!
mifericor Vtrum Dcus ík raagts difpoíims ad parcendum, quara
d*** peccatot ad peccandum ? Vtrum praedeftinatio & ráiíeii-
cordia in (ubicólo nonoconueniant ? íicut in acternitacc \
Vtrara pr^deftiaatiopofiit impediré a£tum miíericoidi|
& iuftfeiae? &ierpondendum eft quodnon. Et vade ad 59-.
capiculara, quod eft de roifencordia.
qudjlionibm mcep tatis & necefuati.
Be *¡Mát- X TEccfritavquid eft ? Neceíficas quid eft in De o ? Ñé-
flinmhM ceñirás quid eft in rubicdío nouo? Vtrum diuina iu*
mcejiita- fticia & diuina mifericordia neceñitent hominem ad glo-
tis&ne- riam,ipfofaciente poenitentiam de coranníTis. Vtrum
tejütati. mifericordia &iuít¡ciaDei poííínt tátum neceffita: e bo-.
rainem ad beaiitudinem indicando & parcendo, quam
prsedcfíinatio & diuina íapientia pctintelligere? &
vade ad 60- capitulum , quod eft de
ucccífitatc & ueceí-
íitato.
ID E Q^V M S t l O Ñ I B v s.
- Bequdftiombm-fmiun^&fortunatL
t Ortunaquidhabét^Vbieftfubieélum fortuna? Qua: £>e e¡m~
JL fuñí principia fortuna? Viram fortuna habeac ftiombm
'de eíFe pcríüüm eftedtura quam per fitíO:ctipíaín-?Tt-ram fortuna •
Tortuna fortuoet fornínatu'm: aiu fortuiiatus foríuact & firtm*
'feipfum cura forfuria: ficut fcicns qui fack fefcienfé cum »*ti,
jnteikdu? & refpondenáom eñ qüod non : quia (cieos
íacitfe fciencem'cum inteíiigrfc:fartünacus apecín facit
Te fortunatum cum ignorancia fortuna quomodo eft I
Vade ad íi. capitulum, quod eft de fortuna.
$)e qmfiknibm m ñ n á t m t s é ' o f d m á t i .
O Rdinatio-qaideft ? Ordinati© vbi incipic: & vbi qni- Ve me*

•efeic?qusEÍüíitprincipiapnmitsua ordinátionis ? v- fttombm
•trum pr^défbBátio & cóelümpoífmc Seftr'Ucrc ordinario- mdtnatié
tiem'hoiiiinis, &plántarum,&animalium,&elcmeiuo- -»« ¿5 er-
irum? vade ad 61. capituIam,quod eflde ordiaatione. dmati.
De qu&flknlku-mnfüü & c m f i d t L
C Oafilium quid eft?Coriííliuríi ad qus principia eft Deque*

ápplicabib;?vcramcOTiíiiium'!iabeác principia gene- ftíoritbtsk
ralia,curn quibus fíi: gencraie ? vírarn cónfíiium dsfcüD (ofütt ^§
-fum per principia & regulas fu formatum: & n o n diícür- coajHUK
'fum pcttplas fie dífForraatum ? vtmm ctíníiíium diícur-
•fam per principia & regiflas fsc afléttinum: & fton difeur-
í u m peripfas fu dubitabile & peticuiotum ? vtriím corifí-
iium decontingentibas íit pericuiofum ? Q u a r e c o n í i -
iium confiftit magis per priusquam perpofterms? vtrum
ignorantia &pcccatúmíinriuimica: confiiiil vade a d á j .
«apkulum.
De q u ü f t m ú h m g r a t u & g Y a t u t K
/ ^ R a t i a q u i d eft ?Gr nia cum quibus principiiscogno- •Bequ®*
v_Jfcitur? viium gracia pofllc cftcinfulncóloin düpoíi- fitombus
to ? vtmm gratiapoflu dfeabfquc chatitace ? vtrum ípes gratm &
cum gratia lit formara ? vttum lides fine gratia íit ñ ü ü r a ? grafmu,
Q u x virtutes requirunt rnaioicm dilpolitioncad recipi-
endum gratiamiaat cardinalesautchcologicslcs. Graria
quare eft;& de quo eñ;& quáta eft? fit vtrúpiopna paflloí
l i 2,
'som VN DECIMA P ARS.
Gracia quomodo eft?& vbi eft ? & cum quo cft ? & tadc
ad 64, capitulura.
De qmfiiombas p e r f e Ú m É é r p í f e M i .
'Deque- TÊrfeftio quid eft ? Perfeftio a quo' deriuatur ? Pcrfc-
fiimtbm 1. d i o cum quibus quiefcit: 8¿ in quo quieícit: vtrum
ferfeSio fummá perfectio fcitperficere perfeSum de perfefto ? v-
THi&jier trurn petfedum póffit perficere perfcdum de imperfe-
feclt. QÍO ? vtrum potccia íinc a¿tu lie pafecb r vtrum vltinuis
finís fit degenere perfeítió'hisl vtrum perfedio moíalis
fit fignum perfedioais natutalis 5 vade ad 65 Gapirulünu
DeqMajimmkm d e d a r a t m ü ^ declaran.
De e¡ue- T A E c l a r a t i o quid é ñ ' I n t e l l e d u s v b í declárat dubium?
Jlionthm j L J Decláíátio per quem modunroricur rariquam habi-
de clara tus PquideftmateriadeckradoniSiahácarte.Yadeadé^
ttontí & capitulum.
Dequ<z¡lmihiis tranjfubflantiationis, &

tranffiibjianúati»
De j u k - ^""Ranííubftantiatio quid cft? vtrum tra'nírubftáníiá-
fiiomífm i c^0 litin fien aut in fado efle. Tranfíubftátiatio qua-
tranffitb- ^ c'ft • TiuníTubftantiaüo quomodo fie í Cum quo fit
Jiétntnt traníllihftanciatio ? Tranílubftantiacio ex quo cftr Tranf-
uonts, fubrtantiacio quomodo coníiftit in téporc &loco? vade
tranjfub. ad ¿7. capitulum.
fianuati Deqmjlwmhm altiraüonh.
Deque- A Lteratio quid eft? Alteradd haturalis & aíteiratio
fiiombm -¿"Vraoralis per quem modum difFerunt ? Vtrum altcra-
alteratto tio naturalis coníiftit per potentiam innatam: & mora-
nií, lis per natam ? Alteratio eJc quo eft ? & quarc eft ? & quo-
modo cft ? & vbi cft ? & cú quo eft ? vade ad 68. capitulum*
De que ®e ^mP&n^m wfinitMh & wfimtaú.

ftiontim "|Mí¡áitas quid eft? Vtrum infinitas habet corírclátiüós
infinita- i íibi cóeffentiales & naturales ? Infinitas cüm quibus eft
t u & in- cenditionata.Vtrum infinitas pollitimpediri.Vtrum cnt
Jtnu*t$. infinito compccaoc magis infinite quam finito finiré
Vtrum,
DE Q J i E S T I O N I B V S . 5«x
Ytrum potentia quam habetignis ad comburendam i n -
finita ligua, íihaberec ilia,íic íignum infiniratis diuins &
inñnire diuim ? Vtirum yirtus quam haber intdledus hu-
manas durans in aeternum, & habercr fufiicieaciam ob-
jedlomm, & multiplicaret numerum iníinicum intelli-
gendo, & fu de volúntate diligendo, íit íignum infinita-
tisécfui infinire. Poííto quod ccelurn haberec memoriam
innatam, & moium in aeternum numeraiet &recoleret,
dias infinitos; quasritur, vtrum iftamcmoiia eíict figniun
jníinitatis & íecemitatis Sí a£tuum earum ¡fcilicet infinire,
& K t e m a r e ? & reípondcndum cft quod fie ; vt per locura
a rainori patet : & regulaB. hocnegare non potefl:5& va-
de ad fip.capitulum.
Dsquáfiísmbus deceptionu&derepti.
D Eccptio quid cft? habitas pofitiui & piiuatiui per pe ue^

quera modumdiueruntin decepcione ? Vtrum deci ffíon/¡,f4í
fitas decipiat fcipíum: & fie de decepto? Deceptio ex ¿ecept/0_
quo fic:&qaoroodo fie: & quomodocognola'.ur;& cum r¿fi i £
quo fit: & cú quo cognofeatur ? & vade ad 70. capiculum. ce^n
De qu&pQnlhm hor.oris & honor ¿ti.
TOnor quid eft ? Quare honoranscft per prius: & h o
Í i noratus per pcftciius ? Oaare vituperanseft magis a J i
vituperatus quam ilic cui mrertur vitupciatio ? Ouare •'/
petensubi honorem nopoteitabiplo u n i r á n ? & rcipon- r
dendum cft ex eo, quia íbliDeo debetur honor abomni-
raí/.
bus. Quaeritur, vtrum petes magis honorem pro fe quam
pro D c o , peccet plus quam alius qui peccac per auari-
ciam? aut per aliud peccaturo? Vtmm Deus requirat aliad
ab hominibus, niii honoré íibi; Quod eft magisfignum
honoris Dei,gut honor honorantis, aut honor honorati?.
vadead71. capitulum.
T¡>e quaftiombus capacitatk & incMpactUtU.
C Apacitas quid eft?Capacitas & incapacitas in quo dif

ferunt"? Quid efteaufa ruditaiis intclledus ? Quaie
jntcllcdaseft magis capaxad numerandum vnitatcsin-
capa(fta
t ^ ¿ t)¡
finitas innumcro:j)ofitoquodfufficeréteiobie¿ta quam cap i . '
ignisadeomburendumomnia corpora, lide lignishabe- t? ""'
So* V N DE C I M A PARS
mt íafiicientiam. Vtmm intclleftus de fe lit magis capai
ad intelligcndum qu.am ad ignorandum ? vade ad 72,. ca-
pitalam.
Deqüéfi'tQnihm e x i j l e n t u é ' d g m t k .
12 Xiftenna quid eft ? Agencia quid c-íl ? vtruta ali
3m X_vcxiüent.ia poflit tantam agenúam ía fe coatinere,.
tMtftéitA guanta «píae£l? Vtram.piincipiaprimas Sguis po-ffintex-
í»?'*; iiJere m aíiqna eífentia fineageotiaivttam inteüeáus fe-
paracus pofíii tantura inteHigcrequantú exiftere? verura
principia poilint effe in íiíbieétoabfquepoflepeteftaúsí
vacie ad ^j-capituluaí, quod eft de exiftentia.
DequaJIiombm compr&henfmú & apprahenjionis:
2De que- Qm p y £ e n £ 0 quideft ? & appraehcnfio quid eft ? i n -
(¡tcHíbuá V-^tsIledus pee quetn modum eft compraehendens &
tempr*'^ appiadisndens l Qu,are feníus non poseft tantum com-
hcxftoms praehendere fcnfíbilefentiendo,quam intelkcbis intelli-
&affra- gendoJ.vtrum iatetlcdus pofllt ¡nagis comprrelaenderc
henfimu. intclligihilia quam ignis ignibiliai. Quarc potentiffiim-
pediunriKper appra;hcnrioneiT! & n o i i per compraehcit-.
fibncra ? VcrumctElum mouens ia aEtcrnum cópraehen»
deret piares-dies quam ignis piara ligna adeomburendú?-
Ad qaod dicendum cftqaodfie: eo quia ccelumcaufarct
dies in fuá eííenria: ignis autem non cauíarct in feêque
in alíoligna Vr.rum per comprahenfioncm &appis:'aen-
íioncm i m e l í e d u s , coslum & ignis fine íi'railiafígna infi-
aiEacisDeicreacionis mundi ? Vadead capicuium 74.
Dequsfliombits inuentionis & mumt't»

Beque-. j N u c n t i o quid eft ? Quid eft inaentura ? íaccl'edus vbi
fliombus jLinuentt inuentum?Vtiumiauennoluhabirusinnatusí
ínuenuo- Vttum iaceUcdus poffet inueaire inuentum extra luam
r'u eíTcnciam ? '•ntelleÁus quornodo &cum quo inuenuin-
yentt, uentura?Vcrum inuenrura íitfubicftamfcisnti^? Vtrum
imaginarioinneniacimaginatum extra fuam efleafiam ?
Et vtrum fenfus inaeniat feufi bile ex era fu ana clícatiam?
Vade ad 75. capicüluní.
DE QJJE S T I O N I B V S . 59J
Dsqtisfimnhm fimlttudim fifrAUtL
S ímilitudo quid eít: Similitudo a quibusoritutlSimi- De

litudocx cjuib-us eft? Agens & paticnsin cjuibus íunt fí*0*nb**&
firaiks ? Qasericurjquomodo diuerfa foñt fimilia? Quarc fimiUtit-
fiffiíiimdo-ímc concordantia efl'e non
fi.nilitudinesfopcriorcs & inferiores? Prius & pofterius fin*4*ti*
in quibus íiinc fimilia? V u u m Dcus habeat fibi íimile?
Vtrumvnafiinilitudo monearaliam? Vcranxvnum Cnii-
k f i t de altero fimili ? Vtrara intelleftus habeat confimi-
lia?Vtmm piares fintfimilitudiacs qviam diílimiutudi-
nes ? Vade ad 7 é. eapimlum.
De qUitpúmbm antecedentis & confequmtk.
A Nteíedens quideft?Ec confequens quideft l Vtrum, ^

inter antecedente.n & confequentem íic date me- Jiwmbm
dium neceíIariurníVtrum antecedens & confequens pof- antece •
f«<*
Cunt effe abfque correlatiuis priíjeipíorum 5 VÍ ÍUÍII viti j dmtk &

musfinisíit antecedens aütconfequens5Vadead77,ca- cw/eyue
pitulum. Adbuc qu^ritur, eam hora o fit inferí as, & a ni • ti*'
mal íuperius; quarc homo eft antecedens ^ animal autera
confequens ? Quarc antecedens eft prius: con fequeas aii-
tem pofterius?folutiones inprxdi<ílocapitulo.
Dí quafiwnibm- potemU, obiecli & attus.
I ^ O t c n t i a , obieítum & adus qui funt? Virara sdus j}e
X confiftat in medio potentiae & obiccli ? Vtrum aórus fiionibu*
fítmouens& motas ? Vtrum potentiaílc roouens& mo pQtenü&%
ta?Vtrura potenciaraoueat fe cum obiedo autobiedum sbteclt,
íimpliciter raoueat poientiaro ? Vtrum njobilitas obic- ^ a é i x u ^
GL\ fit per prius aut per pofienus? V trum fie daré obicclurn
imriníccum&exttinfecuraadaiquod o b i t d ú e f t prius:
autintiinfccumautcxtrinfccuin; Vadead78 capituium.
Ds qu¿f¡Í9m[fíugener4tmút &cúfrupdonis, îsmtttt
&pm¿ttmis. generam
Eneratíoquid eñ? Corruptio quid eft ? Pnuatio quid nii,&cor-
vJ"eft?Vr.rú generado & corruptio Se priuatio fine ümul.rupt/onü^
&ícraelmfabiedb?Vtr5 generado ficadiua:& corruptio & p t i u ^
firpaíCua ? Vtrum ideageasfiegigacs íc corrúpens \ Vtiú timk*
U 4
$04 VNDECIMA P ARS
priuatio íír de genere generationis & corruptionis \
trum priuacio dicatcflcntiam? Vtrutn fenfusattingat gc-
ncraiioncm &corruptionem §cpriuacioncm ? Vtmm gc-
neratio & corruprio Se priuatio íinc principia naturahaj
Vcrmn carrupcioexiftat inter geaeratianem & priuaiio-
nem ? Vtrum corrupcioexifta: mter eíTe §í non eífe íVa-
dead 79. capitulum.
De qu&ftiomhui theologU.
De a»»- ^T^Heoiogia quid eft ? Vtrum theologia fit feientia \
fitnnthtu -A- 1 teología per quem rriodum cft feientia \ Vtrum íit
íheelegi^ ícibileüeum efl'c ? Vtrum íit ícibile quod Deus non cft
planta, lapis & huiufmodi. Vtru correlatiua Dei fint fe i •
bilia ? Vtrum Deus poílít diíHnin ? Vtrum eííentia Dei fíe
feibilis ? Vtrü feientia & chantas Dei fint fcibües ?• Vtrum
iufticia & mifericordia Dei fint ícibiles ? Vtrum fie feibile
Dcum nonefie; Vtrum imperfeítio inDeo íit feibilis?
Vcrum perfeótio Dei íit feibilis l Vtmm iutelleílus hu-
manas acquirat maius mcritura , Deum intclligendo,
quam in cura credendo : Vtrum Deas íit tantum intclli-
gibilisa nobis,quantumamabilis? Vtrum fides elcuct
ranrumintelleftura ad inteliigendum dominum, quam
charitas voluntatcm ad diiigendum iljum r Vtrum in ob-
icetaado dominum, fpes cóliftat inter intclligere & ama-
re ? Per quem moduin cognofcitur qua: lex cft vera ? Per
quem modum multa vera dici polluut in iatelligeudo &,
amando l Vade ad 8Q. capitulum.
Ve qtiájllomhm plúlofopbia.
T)Hilofophia quid cft; Quod eft manís fabiedlum intel-
A . ^ Í * ' A Isdai pluloíophanti ? Intelledus per quem modum
J cftvaldc gencr.-dis? Per quem modum inrellcdiuscft val-
f Hojo- j e aítificiatusad attingendum obieda \ Vtrum philofoA
^ phia fuimagotheologiac ? Vtrumiutellediis abfqucma-
gnadilpofitionc& proportione poffiteíTe altus? Vtrum
dcíícientibus proportione & difpofuionedeficiat intcl-
kdus?.Vcrum intelleclus abfque philofophia poífit vti
fuá natura?Vtrum intellcdus abfque arte poííít cilc altus?
Vtrum intellechis cam arte diftat ab ignorantia? Vade
ad 8i. capitulum.
De
DE Q J J I S T I O N I B V S. JOJ
J)e qMftiombm geometru,
G Eomstria qûid eft? Quodeftfubiedlum geomctriae? _

Geornecriacum quomaifurat nienfucíbiícrVtmm a
theologus poiiu tic menuuareprincipia prinKC ngurae:.•'
i
fout geoinetna ángulos acatos & rectos?. Méfurae aquí-

bus piincipusosiunruL'? Quse íunt fubicfta raenfurae..
Vrrum quaiitasfiehabitus quanti í Geometría per quod
principiumexplicitum cñ explicata in arteiftaj Vtrutn,
noucm fubieára lint (ubicóla geometriae ? Vtrum Geo-
merriapoílic mcníurave noucm (ubícela fecundum mo-
dum eorum?Geomets:ia cum quo piincipio:& per quem
modmn eft difeurfa per artem ifbm?. Qua:ritur,vbi funr,
loca applicabilia adgcornctiiamíEcreipondeaduni eft,.
quodiilic vbi locutum eft deqaanticatc. Per quem mo-
dumintcllcdus inueniegeometriam 8cvrituripfa, Gso-
metria per quera modum a fenfacis abftrahit menfuras
inathematicas: &mulí5p!icat illas Per quem moduni
geometría cura angulis fenfibilibus tnulcíplicat ángu-
los extrafeafum. Virara geometría faciatícientiam de
quanticatcfenfata: aut de quancítate extra feníuiu. Y -
trum geometría íit fubieólum,fiue fignum, (me iivftra-
mctitura tbcologo, ad menfarandum naturam : & mo-
raliad menfurandurn moraíitatera. In geometría qua:
funtmenfurx príus,&qu«pcf poíterius? Per quem mo-
dum geometría poteftmenfurarc lineara circularem cx-
tenfam: & quadrare círculum. Circulus per quem mo-
dum quadrari poteíbhoc eftmenfurarc lineara circula-
ré cum linea quadrangulan,^ ccouuerfo.Vade ad kxxij,
capitulum,
Deqmft'mihm aftronomk.
A stronomía quid eñ? Vtrum aftronomia dependeat Deque-

ageometria.Vtrum fit alia oílaua-fphaerajíiue alias fUsmbm
mundus lluc aliad coslumftellatam?Cara fol non íit ca- AJÍIOHQ-,
lidus,quare calefacit acrem? Multae aliae qaseftiones poC
fent ficri de aftronomia: quarum íolutiones funtimpli,
cataein tercio fubíe£i:o,quod eft de cosió. Sicutíí quarra-
tur:poíito qaodeíTctaliaíphaera: vtrum eíTenc diftantiíg.
li j
5c« V N DE CIMA PÁRS
Be propinquitates inter ipfas in a£lu aur in potentia} v*»
¿eadixxxüj capitulum.
Dequtffjonibm a ú t h m e t ' m .
A Rithmecicaquideí^Vtrumarithraeticadepcndeat
jfttoKihm X J ^ a g c o n í e t m ? QLKX íunt pnneipia primitiua arith-
authmc- meticav; Quas eft caufanumeri ? Numerusquoi fpecies
ttc&. mbeat?VtrumnurDerusxpar {itpiius,auti)unicrusimpaií
Q.aa- íinic correlatiua rmmeci? Quxritur, per quem mo-
dum piirna vnitas eft príncipjutn aumeri: & puma &fe-
cundatcniaEvnitatis ? Quare nuraerus perncituiin tri-
bus vnitacibas ? V a u m tercia vnitas fu i ta propsnqua
prima: vnicati, ticat íccunclíe. qus cft prima muUiplica-
tionumeii.Perquem modum geometría&ariíhmeti.ca
íunt íimiies? vade ad Ixzxiüj.capitulum.
De q m í i í Q m k í i m u ñ e s ,
Dequs. J J J
fiiombus \ yfVíicaquidcftíQuarceft ? Cú quibus principiis dif-
wufi:¿, I V l f i n i c í o rmificas fignificatuvj Quare funt íex gradus
inuficíE?Q3aefunt principia primitiua vócis? Quarc íunt
v. vocales,3Í no pintes,neq; paucióres? Voxa quo ontur?
Confonances a quibus ormntar ? Quarc ifta litera E.eft
magiscomponibiliscum aliis lircrisin alphabcto,quam
A.& A.quam V.<5: quarc l.&O-non cauíant coníonames,
îcuc faciunt A.&V.Vocales per quem modum ^pphean-
turdiuctíitBodis elcmenusíQuaeritur, quare O. in vocc
acrrubaitur cosió Vtrum muaca defeendet á gcomcciia,
vadead Ixxxv.capitulum.
DÍ? ijutfliomhttó R b e t o r i u ,
De quJt' T ) Hetoricaquid eft? Quareihetoricaeft? Quaefunt

fitonitus l . \ p r i n c i p i a i hetoricre-.llhetoricasquomodocum vno
rhetori- principio colorar & ornar aliad ? Quomodo fubiedum
fá. ornatut cum piíedicaro? Quomodo fubiedam ornacur
cum fuiscqtrclatiuis?Qubiíiodo vnumtelatiuum orna-
tur cum alto ? Per quem modum íobiecta ornantur cum
dililnicionibus? Quomodo rhetoricus ornar proportio-
f»em cum naturaU medio fabiecli ¡k prsedicati? Rheto-
ricus
DE' CtVJLSTIONIBVS. 5*7
sicas quomotio ornat propofutonem cura media acci-
dencali. Cum quibus vocibus fígniñcatiuis colorat fuá
verba. Quarevoxíignificas turpe íigmíicnura non eftde
rarsone mecoric^. Qttare fenedüSjmorSjOÍlobeí- & no-
iKinbei'iSchuiufmod!, í'unt Iigna rurpium íigtuíicatorúl
Q u p m o d ó rhetoncus cum pulchns veibis laudar ami-
cuñij^c vituperar inimicum? Quomodo ihetoricuscura
puichns veibi* fccüdum offieium ornar ília verba? Cum
quor gíadibus rhetoricus ornat fuá verba ? Qiiomodo
rhetoncus ornar fubftamiuum cum adiediuo ? Quo-
niodo rhcícricus ornar & colorar formara cura materia;
&econue! (o ? Rhctoricus cum quo medio colorar prin-
cipium &fincm ? Quare rherorieus ornat magis fuá ver-
ba cum principiisíubftantialibus quam cum accidenta-
libus ? Quo modo rhetoricus colorar fuá verba cum pof-
íibib & impolfibili l Quomodo rheroricus colorar fuá,
verba cum prouerbiis fiue cxcmplis, Vade ad lx.xxvj.capi-
tuium.
De' qufíl'ímihm logice.
t : Ogica quid eft: Logicus cum quo concludit necef- jDcyue-

^farie ?1 Quomodo
Qttpmodo logicus
logicus inueíligar
inueftigar &
& inquirit
inquirit me- fíiamkt
diúiníer fubieélura & prsdicatumí Quomodo logicus
tradst de quinqué ptaedicabiiibas & de decem praedica-
mentis?Lógica quibus principiis huias artiseftapplica-
bilis ? Quare logicus non poteft fiare contra naturaíem?
Perquem raodura cognofeirur, quod %xc arseft gene-
ralis & lógica particularis ? Quare lógica eftlabilis &in.r.
íatiabiikáedh^c a rs nequáquam íQvLarelogica non fuf-
ficit adinueniendum verara legem ?H£EC aurem ars íicí
quomodoarsifta & lógica difterunt? Cum feienriaifta
concineatinfelogicam: quare eft magis faciüs adaddi-
fcencíú& magis permaneus quam legicarvadeadkxxvij.
capitulum.
Ve q í u ñ i o n i h u s g r u m m a t m .
Deque'
G Rammatieaquid efi? Grammarica i n quotmodcs ft'tmthm

diuiditur? Quomodo gtammatica applicatur ad grAmm**
hanc artera \ Nomina grammaticx quibas priucipiis tico.
5Q8 V N D E C I M A , P A R S,
funt applicabilia ? Pronomcn quibus principas eft appín
cabile ? Verbum quibus locis huius arcis cft applicabiic?
Participi.um in arce iftavbi implicatur' Coniunîovbi
implicara cft inhae arte? Aciuerbiumvbiimplicatur:Pr^-
poíitio ¥biimplicarur? Intencftio v|)ieftimplicara? N o -
minaduus caíiis vbiimplicatur? Genetiuus cafus vbi i m -
plicatur? Datiuus cafus vbi applicabilisl Accufadus ca-
las vbi eft implicatus? Vocatiuus cafus vbi eñ implicatus?
Ablatiuus cafus vbi eft applicandus? Declinatio vbi cft
appUcabilis?Coniugatio vbieft applicanda?Genusvbi eft
applicandum ? Régimen vbi implicatur? C o n ñ r u t t i o vbi
cftappiicanda?Orthograpliia vbi eft applicanda?Figura
vbi eft implicancia ? Quajricur, vbi eftfons grammaticx
inhac arte ? Vade a,d Ixxxviij.capitulum,
Deqmfilomhus m o r a ü t a t í s .
pe quA~ \ yf Oralitasquid eñ? Q_ua:ntur,vbi funt loca morali-
JI$onii>m iVi-tatuminhac arte?Qu.omo4o virtus multiplicatur?
morali- quomodo vitiummuitiplicatut ? quomodo per tcniam
jatú. figurara h, omines virtutibus bene vtunturj& per illam vi-
tiaGorrumpunturíQuomodovirtutes & yitia {untinue-
ftigabiles per quartafiguram quomodo virtus & vitium
inucniuntui ? per quem modum homolucrarur viniucs
auc peccata \ Ec quo_d eft (übieétum de iftis ? Qu^ruur
per quem modum homo potcft eíie altusin orauoiic&
contemplatione ? Vade ad Ixxxix. capitulum.
B e qmfi'mmbm p o ü ú c d .
fqlitdc*,
P OliticaquidefoPolitica vadeoritur? Vtrum política
íit traftabilis cum nouo fubicdo ? Publica vtilitas.
quomodo tradabiliscft. Politicacum quibus coirelati-
uis cognofcitur? Qopm odopoliticacft ordp i n f^fitmisí
Vtrum politiqacontincatiu fe beneefle ? Vtrum política
dcfcendata rhetorica? Q u x funt conditiones po litica-?
Qaaeeft forma gencralis politicx,^; qusecft patticularis?
Poiicíca cura quibus habitibus eft fana: & cum quibus
eft mfirmaíPoliticaex quibus YÍuit,&cum quibusmon-
lurlvade ad xc.capitulum.
DE OJV"ÍÍÉ S T I O N I B V S. $09
De qu£ftmtbus iuris.
I Vs quicleft?quot funtprincipia prittiidua iuris ?quod

eft fubicftum iuris ? lus diuinum quibus principiis at- •
ttibmcur?Iusgemmm quibus pnncipiisattribuKur?Ius
naturale quibus principiis attribuitur?Iuspo{ítiuum qui-
bus principiis attribuirur, lus pcrquem modum couíi-
ftitinalio? Qtlidhabct iüs inalio? lus vbihabetíuam
formam & fuam matcriáín ? IUSGX quo eft?Iusquarceft?
lus quoftiodo fe haber in iudicioíVrrum iuftina íit forma
iurisj&vrrum íirfubicítum iuris ?Pcr qucnlltiodumiu-
ftitia poreft éíTe formaiurisSc fubiedum eiüs? luftitia
cum quibus principiis eft difcuríiua & inueñra ? luftiria
per quern modum tránfir de neceílitaread tonringen-
tiam? Pcrquera modum cognofeiruriusícriptum eíTc
verum?quodeftius diíFormatumjíiucíidumjíiuc phaíi-
tafticumPOiJíeritur, per qué modum¡ius eft verum & iüs
tteceffanum ? Per quem modüm ius poíiriuum ád ius ve-
rum & ncccíFarium reduci poreft ? Vrrum iüs poíitiüum.
quod non poreft reduci ad ius nccGÍfarium^rius ? Iüs
qúo eft renrabile & cognofcibile? Ius per quem itóodufn
probarur,&foríificarurj& deciarárur? Quaerirur, Yrvum
iüs íu,fcienria? Vrrum iusferiprum fit magispercrederé
quam perinrélIigere?Perquém modüm iurainrelligibi-
lia & credibilia diíFcrunc? Confcienria per qux iura con-
íiftir magis aur per iura credibilia, aür per iura inreíligi-
bilia ? Vrrum faniras iuris confiftar per inrclligercr&in-
firmiras fuá confiftar per credere? Quare ius feriprum
conftar magis per memoriam quam per incclle£him?
qüare ius feriptum ranrum prolixum ? Vrrum credere 8c
recolcreímrcaufae pro!ixiratisiuris?ius feriptum per qué
modum eft aífituatuminpotentiisanimiE? Vtrum eífet
b o n ú rranslatare ius de credere adintélligere? Per queift
líioduminueniunturfórmaácmateria iuris? Vrrumi\i=.
riftae faciant iniuriañi miriíEt íifaciantper qüem modü'ñi
ipfamfaciunt ? vadeadxci. cápitülúm. Mülraealiaequae-
ftiohes poflent fieri: quarü in patagraphis fuptadidlis fo- .
luriones funt implicaras. Sed miratur intelledlus, qua-
re maiores dommi non rcaucunt ius ad ipíüm ex ea
|ir VNDECIMA PAÜS
ûia intclle(ñus eftprius: memoria autempofterius.
DÍ qmftfombm medicina.
A , . , L \ ñtÁitiQáqüid eft? Medicina quibus priñeipiiscft fe-
faouUtí* ^V-Mncibilis? Sañitas curn quibus priñeipiis eft fubic-
í ;r ¡r n cdicinx' t Per quem 'módüra medieus es míxtió-
ic primá cáufat rtiiitioncra fecundam meáiciharum?
quae íunt principia ptlmmua medicina? Vcrum me-
dicina requitat, qued imagiuatio medici imagina-
tur ur.agiaabilia per feníibilia ? Vtrum i n t e ü e d u s
poíkc faceré feiemiam de medicina? Vtrum medici-
na íit feient!?,? Medicina per qúam potenciam animaé
eft per v Amito, per quam pofterius? Per qúodprincipium
íiut principia medieus vd feit medicina, qusefúntíigná
inédiciníe?Vtrum figna medicinsrcpríefententürprimtí
adintcliigere:& deindead credere,& fie de imaginatró-
¡ne &lenru. Quare medicina eft ita difficilis & prolua. I t i
decodtionc herbamro, quse herbahabetmaiorem virui-
tem, & quem mmorem.Fadadecodione de rofa &vio-
la,qu^ iftarúm praeuslet invirtute? Q « p m o d o m e d i e u s
feiac graduare decodionemíiiie vnguentum ? Vcrum ve-
getatiua & elemencatiua fint fubiedum medicinae: & fi
íünt íQjaxncur^perquemmbdum lunt diícüríibUes per
ipfamrMedicinaícripca peranciquos, quomodo eft ten-
tabdis per principia & regulas huius arnsíQu£Eritur,pci:
quem modum medicina poficiua poteftreduci ad natu-
jralcm medicinam? Qu3eritur,vtrú medicinaíítíana per
intelligererfedinfirma per eredere ? Vade ad xeij, cap! tu-
lum. Multsealia; quíeftionespotíent fitride medicinaj
quarüfolutioesfuntin pr^didis paragraphis i m p l í c a t e
B e qmfliomhns r e g m ' m ü .
u* Égimen quid eft? Quod eft fubiedumregiminis?V-
I***' l\,trumvirturesfintvia; regim!nis:&firunt?QuserÍEür>
íi funt penllura modüper quem func difcurfíEin ix. fub-
vegtmí- je(c¡.0i Vtrum virtutesqua; nondiícurranturperptinci-
' cipia generaba, íintoecniese? Vtrum virtus occu! ta fita.
contuigcntiaíVtrú princeps indigeateognofeere Deum
perillummüdumjper quera eftdücuríus ini.íubie¿Vo:&
fihoc Befciai: cognorcere?.Qu^ti,iur,vtrúdebeat habet*
coafu
DE QVÁSTIONIBVS. 5ít
íoníiliarium qui hoc fciat cognofcere ? Vtrum princeps
indigeat cognitiont hominis:&íi ipfam nó habet,QiiíE-
tituCjVcrum debear habere horninem cognoícentein il~
\nm per c|uaríuíi-i fubieduíti ? Vtrumprincipi competat
haberecognitionem imaginationis perqúintum fubie-
¿tam? Vtrum pdncipi competat hsbere notitiarafex-
t i fubiedi ? Peí quem modam régimen principum .ad
attem reduci poteíl ? Vtrum princeps teneatur docerc
filiumíaum régimenartiñcialucr? Vadead xciij. capi-
tulum»
De quájiiomkís n n l i m .
^ I H t i a quid eft? Vtrum viéloria fit fubieAum mi- ~
llicia: ? Quare eft militia? Vtrum miles tencatur a ^ ^ ^
feire quid cñ iuftitia ? Vnum miles debeat baberc p r u - " ^ ^ ^
dentiam ? Vtrum miles debeat habere fórtitudinem ? '
Quíe funt altiores armatursmilitum jVtfmt vincentcs
nondeuidi? Vtrum railitia adartem libcralem reduci
pdfletjVtruS) nobiihasíít habitus militia:? Vtrum militi
competat imaginatiodircuría per5.íubicítum ? & feníi-
tiua per 6. Quarealiquando pauci milites deuineunc
multósíEt vádc ad94.capitu!ura.
De qmfííombíis mercaturJi,
Ercatufa quidcft?Emens & vendens cumquibus '
Lprincipiis habere íe debenr? Qiiod eftfubjeétum (¡¡^¡¡y^
mcrcaturs'íVtrumacquircre raaiuspeorainori fitrubie- , »^
o <n j r 1 1 mere atusa
¿tumraercaturas? Per quem modum mercatoríe debet r<<
habere fupra fubiefbum mercaturae cum natura poten-
t tiarum anima: ? Vtrum vnus mcrcator fie melior merca-
tor quam altcr; per hoc quiaifte fcit melius vti potenciis •
inferioribus &fuperiotibus quam alter ? Peí quem mo-
dumvnus mercator fcit vti melius potcntiisinfcrionbus
fefliperioribus quam altcr? Vtrum mercaturapoíitma
poííit reduci ad artcm iílam > Per quem modum vnus . •.
jnercatormulíipli':atmagis pecunia quam altcr? Vtrum
niercator cñ fubieíio E.lciat feproiogarea cótingenti^
Per q u é m o d ü mercatordsbet vti tépore,loco &gronis?
Cum quo mexcator íciat vii proprio appropriato ta m c ^
5it V N DECIMA Í>AÍU
catura ? Mercatura cum íjuo cognofcitur, quod ípfa eft
habicus perfcctus emcntis & vemientis \ Vade ad xcy.ca-
ipitulum.
De quájliómbm n á u i g a t l ó n u .
•"KTAuigatioquideft?Nauigatioa quibusartibusdé^
ífitonibus X N rceiiditrQupdeftfubiedumnauiganáiíQusefigu-
raeftimsgo nauigationisí Vcium imaga íiuc hgura ííc
vionts. íubiedumnamgatior.is? Quaerirur per quera modum
miliaria caufantur & multiplicantur per redara lineara
& obliqaara. Si qaatiroT miliaria caufant tria, inde qusc-
ritur quare bis quaruor caufant tex ? Per quera modura
diíFerunt theonca & praé'tica i n nauigatione ? Quare
quatuor radiaría caufant cria miliaria ? Item quxruur,
quare o í t o penes raeridiem & tria cum dimidio de L .
vfque ad M . caufant 6. miliaria minus quarts? Per quera
modum cognofcitur motus compoíítus ex lincis redis
& obbqúisíper quera modum nauta cognofcüiitjin quo
loco maris eft nauis? per quam artera nautas cognofeunt
longuudincs &propinquitatesm6tium?per quem mo-
dum vnus ventus habetmaioreminhíerentiamad vnura
Ventúqua aliúrQuomodonautie cognofeunt qu.¡litat<5S
ventorum? Quo modo nautse cognofeunt longitudines
& propinquitates ventorum ? Quomodo cognofeitut
qualitaspluuix? Quomodo per coloresnubium cogno-
feuntur venti ? Quomodo pluuia íignificat talem ven-
tura & non alium ? Fauoniüs quos ventos íignificat í Fa-
üonius quomodo eft aílltuatus? Et vade adxcvj. capi-
\ulum.
t>e qu&fiiomhm confeientidt.

De qui- 1 Onfcientia quid efl? Confcientia per quem modum
(lionibíts 'eft aíiicuatamattimaíVtrum per nouum fubiedum
eonfeien- íit difpoíitio confcientia: rQjtse eft caula confeientiae ma-
r/4. gnasíQuae eft caüfaconfcientia pamae \ Subicdum con-
• Icientiseteraperatae cum quibus eft? Confcientia vnde
oritur? & vnde non? Confcientia quibus diffinitionibus
principiorum eft tradabilis/ Conícientia cum quibüs
cognofcitur?Qui futit cíFedus confcientia ? Vtrum cite-
¿lus
t)'fe t ^ v Í E S t r o K i f e v S. ^ ,
ftuscohrcie'ntise fiht lighakonfciehtia vbi cft cuta ¡aanj*
ice, & vbi cüm limbre ? Per ûeña moduiii Gonfcientiá
fedhfiñit ih temporc. Cottícientiá tum qttibüsViuitiifc.
tata quibüs moritür? Cottfciciitia cum quo fortifica-
tür?Cohfcichtiaûomodó ¿rdcit?Gonreiciatia cuto cjüi-
bus ligatj&cüm quibús diflbluic í Coíciehdacjuare tío A
Üormit? Quómódo intellcdüs artiíiciaiitet cógnofcit »
l&attingit coícictttiáartificiaUteiHadead^y.cápitülúto-.
b e qmfliomhus p M d k a t i o m *
^ R x d i c a t i o qui¿cft?Qîdcft futiedumprsdicátió^ be fu*!.

JL hisíQuaeft magnamatena,pr«dicatiohis? Vuum fltmthm
^ráedicátio fine artificio íit magna? Vtrüm ptáedicatió íl- f tkéitüt*
he artefita cóntingentíbaííPer queín raodüm praedica- thnb*.
tio eft facilis & laudabilis? Prsedicacíó per queto mbduto
ísftFruíiuóraautjpcncülbfa? Quxrítur,pcrqüemm®-
düm pr^dicator debét órdinare & coxqúate ihtcllcdurá
fuúm & vóluhtátcm?nrum in fermoñé memferia fiüc ar-
tificio fit éciéfa? Per qúem módum vana gloria potciteC-
fe quandoque ihrermoüe? Vti uto intellcttus & voluntas
iequaliter debeant quieíceírein íermohe \ Per queto mó-
dum plsdicator debét habitúate áudiehtés examóre, Ss
timbré mfermone? Peí qúem tobdúm in tclleélasdcbefc
títe difcúrííuús per pbténtias inferiores &fiipcribresin
fermoñe? Vtrútoprxdieator debeatmagisvei naturali
ínédib inteir fubie&úm êptádicatum quám toedió ac-
feidentalüytf um toediá hátuialia & accidentalia exiflen-
tiá inter fübicálum & prasdicatüm ihüehiatúr ih hbúb
rubic¿T:o ? Per qúem mbdum Termo éift ittutilis ? Guto fer-
ínohes íihtmülti:miratúriñtcllédus qüaire gentes non
dimittúnt magis péceáta vfqúequb rccordatüs eft, ex eó
iqúíá íeímócinatores hbn doceht médium ñaturale exi-
ncñs intér fubíeCtúm & prádicatúm? per quem mbdum,
Vocábula pbfitá íñ thematé fint dsclárahda & cuácuan»
da? ytmmíérmb fit magis vtilis per ¿cederé ûampéc
iñtélligece ? Vtruto {éftoúciúátoi: iááigeát habita géo-
jtnctriíe> arithméticíEfierhétoricae 8c l&gicse ? Quarc féc-
Itiéciüatbr debet éflethcolbgus &phyíicus?Ytrúrafefe
^4 V N DE CIMA PAR|
mocinator debeat feinhsrere ad áifiinidones vocabil^
lorum, peronem tnodara eftfacilis adinucnientííum?V-
trura praáicátor teneatur daré magna ni notitiarn de
Deo? Seníiocinatcr quibus tribus íocis debeat applica-
re fermonera fuuai ? Perqué modum íermo ad artem rc-
duci po teñ? vad e &A'9 S.capitulu'm.
De qu<tflionil/ti$ oratiohh.
Deque-
'fitomliíís / ^ R S ' " 0 S 5 1 ' " c f t 5 Q u e n t u r , q u o m o d o í i r b o n a G r á u o ?
«rmtonis Vw^Quotriodofitmáxima, akiííima ScdulcilFiraa ora-
tio? Quomodocontemplatorsfcenditad orandumet-
fentiam ü c i cú pnneipiis & regláis primafiguras?Quo-
modo conteroplatoráfccndit ad orandum Deum & fuas
dignitates cum fecunda figura ?Quomodo oratorafcen-
dic ad orandum Deum per columnas fiucpertabulam ?
Qmpmodo contanplator afcendit ad orandum Deum
penllum modüper quem ipfe cft diícurfus per primum
íubieftum ?Qiiomodo contemplator aícendir ad oran-
dum Deum per^.íubieâíignataperC D.E.F.G H.LK.
Quomodo orado eft formara aur difformata, fru¿luoía
•aut damnoia? Quomedo per iuílitiam fit oracio? Qup-
modo fit oratio credendo fiue per fidem ? Quomodo fit
Toratio per c6fcientiá?Quoroodo fit oratio cum profpéi-
ritatibus &adüer{itacibus? Quomodo fit oratio per fen-
íum &imaginationcnv?Qu.oraodofit oratio per mtdle-
¿lum, memoriam¡givoluntatero ? Qiiomodo ficoratio
per centum formas? Quomodo contemplator'oíat pro
communi &proípcciah?vaJe ad 99.capituKim.
qu&fiiomhm memorits.
tfeerue- \ 4 ^ m o t ' a ef'? Per quem modum memoria per-
JHombtu i-V-^fc^2 cognofeitur ? Quae eft caufaqu a memoria fit
memeri* dilpoíiia, vtipfafit bona moraliter. Vrrummemoria hars-
beat ira magna recolibi¡ia:íicutiníelleétusintelligibilia,
¿¿voluntas araabilia. Quomodo memoriaefteonditio-
hataaprafteritis? Quomodo memoria poteft perpotc-
ftatem. Quomodo meinoiiacftcortditionata per intel-
•leáum auc voluntatero ? Quomodo memoria fe habefe
cum vutuce fiue cum vitio íTcrquem moduin memoria
cft
M S t ÍÓ N I B V i . 515
'«ti: Vera fine falfá?Per quem habitum memoria caufat á-e*-
ieílacionéaut triílitiam ? Vcrum memoria habeacdifFe-
tentiam recolendoificuti'ntelfeftus intelligendo?Vtrum
memoria habeat faaconcordabiliajficut inteliedus &
VolunwsjhabentíliarQuave memoria contradicitinteL
i e d u i Si voiantati ? Quomodo memoria fe haber cum
principio?Vtrura memoria habeat médium íiue coeífen-
tiale? Quiseftíinismemoriae? Quomodo memoria eft
iiabituspriuatiuus: Vtrum vna memoriafiemaior alia?
Vcrum elfcntia meraonxaiigeatur aut dimmuarur? V -
trum memoria fuaequaliter communis inteliedui & vo-
iuntacií'Quomodo memoria fe habetcnríiintclligcre&
credetCj cum velle & odire? Memoria quomodo eftha-
bitaspriuatiuus?Vade ad cerueíimara capixuíum.
DÍ qmfiionibm n mdrkper regulas,

VasriturjVtrum memoria citiusrecipiatfpeciesab ^ -
i n t e ü e d u q a a m a volúntate? Cumiam íitquaEÍi- ^ ^fe'
tura qtudeft memoria? Modoqusneur, quidhabetin fe"
memona elientiahter ? Memoria quid eft m ícientia? V-
trum memoria habeat adum in fubiedo & obiedo ? V- r££M'.
trum memoria fie ex feipfa? Vtrum memoria agat per
fuam fpeciera ? Memoriacuius eñ? Vtrnm memoria fie
ex materia & forma? Memoria quotendit? Quaremc-
teoria eft indiuifibilis ? Vcrum memoria abfquc quan-
titate difereta poíFic h abe re correiatiuos ? quas eft pro-
pria aut appropriata paílio meraorix? Memoria quo-
modo confiftic in tempore ? Quare memoria eft fortiot
in prxteritis quam in futuris? Memoria vbi conferuac
fuas fpecics? Quomodo memoria difponitur ad obic-
d u m ? Memoria cum quo obliuifeitur? Vade ad rubrí-
cam3 in qua eft memoria difeurfa per regulas:Didum eft
dequxftionibus vndecimae pactishumslibri: &datacft
¿ o d r i n a per quam artiftafciatfacere quxftiones&ad
locairanfmittere: &infoluendo quaeftiones
confiftit máxime pradica hu-
iws arcis.
Kk
5ió D V O D E G I M A PAUS
DVODECIMA PAkS PRIN^

CIPA LIS H V IVS O P E RIS,
qu£ eU de háhttmtme.
í)ucdeci T f-^0Parscft¿chabituationehuiusartis;&áiuidiíut
' apars in tres partes. Quaruna prima eft dei j partibus^n
• • quas iiíec arsdiuiditur.Eciila^ artiftaliuiosíirns bábi-
îishuiut ,:uareêbeI:>ví íciatapplicare quaeftionem adiilum
- locum: luic leca q u s ñ i o n i difpofuurn ?fiuedifpofita fe-
u& efi ^"áuraconditicnemiBateiiíeqiasefíionis. Secunda país
f .. cft.viaclicet quod habituetmodum & proceflüm huios
de habt- 3 , J . . . r , „ <- i
iHAtsene artis t s n e ü " 0 iJiodum testus ad piobandum Siiolucn-
' duna qüsefttones peregrinas ifto modo^perquem funt ex-
plícala: h i textu: íicut vnumoen-ipium quod per aliud
cft exeplíficatum & declaratum.Tcrtia país eft, videlicct
quediple habeat modum raultipiicandi quafiiones Sí
íolutioncs ad vnara&eandem conclufionero ,vcper tet-
tiam & quartam figurara íignificatum cft.Ec hasc de ha»
bi t uatione fufficiant caufa b reuicans.
DECIMATERTÍA PARS
PRÍNCIPALIS HVIVS OPE-
f ÍÍ, qittt eífde doclr'ma.
Decima- T)Al-sifta eft de d o ñ r i n a : & ipfa diuidiíur ift 4. pat-
terti* i . res. Quarum prima eft, vt artifta bene feiat alpbabc-
• f a n prin tuto per figüraS, & definiciones regulas3&a{Iuuat'tonera
apalts tabula: cordetcnus. Secunda pars cft,quod ipfcdeclaiet
hutus o- bene textura fcholaribus ratiocinabiliter, & non liget
f m í quA fecum auílóritatibusaiiorura j&quodfcholares praek-
effde do- ganttextum.Etfi fcholalcsj dubitauerint in aliquo, pe-
élrma. tanta raagiftroiiiud; Tertia parseít, quod magifterfa-
ciat quaftiones corara fcliolaribuSj&foluat easraciona-
biliter fecundum artis preccirura mam abfque ratione
artiftanon poteftbene vti ifta arte.Vndefciendum.quod
hxcars tres arnicos habet, videlicet fubtilitatem i i l t c l -
icctuSíj&xationem, & bonam imentioncm* Sine iftis
^ , quidem
DE QV^STIONIBVS. 51^
«|uiáera nullus hanc artcm addifccrc poteíl Qnartapars
cft,quo(i magifterEiciac Ceholanbusquaeftiones,vtipfi
de iliis refpoBideant ci. Ec ¿icat illis quod multiplicenc
tauoftes ad vnam &; eaadem conclufionem âd hoc VE in-
ueniant loca, ratione quorum leíaat rcfpcnderc & muí-
tiplicarc. Si yero febplates nefciant refpondere, nec ra-
ciones multiplicare,ncc loca inusnire:tunc magifter d@-
ccacícholaresd? praediffcis,
S Cicndum quod func tres gradas comparatioms .fci-

Ucetbonas, melior, optimas:& fie ifia fesentia haber
tres gradas ad addifeendam íccunduiti, feipfam. Nam,
homo habens opiimumintelledum &fandatum in l ó -
gica &:mnaturaUbus,§cdiHgentiani:pocent ipfam fei-
seduobus meftfibus 5vnQmenfeprotheorica, ^ altero
mcufe pro pradica.Homo habens intelledü meliorcia
fundatú in lógica & in naturalibus, & diligentia: poteric
jpfam fcire 4. menfibus, duobus per theoncam & duob.
per practica. Homo habens intcllcftúfabtilc & bonú &
fundar um i n lógica & in naturalibus, & bonam düigen-
tiam,pQíerit ipfam fcire in medio anno 1 videliect tribus,
menlibus per theoncam, & tribus per pradicam. Et íi
non poterit addifcereifto tempore fignum eft quod 11a-
bettudcmincellcclum, &quod non babee bonam dili-
gcntiam,aüt eftoccupatusin ahis. Ec talis homo nun-
quam ipfam addifecre poccritrvcruntamcn ad addifeen-
dum hanc artera citiusconfulo, quod primo addifeatur
arsbreuis,qua:fíeintitulatur. Peuscura tuagratia,fapi-
fntia&;amore,incipitars breuis.quaE eft i mago artis g^-
peralis. Nam iftafeita ab intellcdu fubtili & fun-
dato,ipI'e poteft fcire genera-
lera artera.
F I N I S ,
Kk. 1
INDEX ELEGANS
L O C V P L ES A R T I S M A-
gna y &c. M . 'Rajmurdl LuJiij,
ámpiifimi..
A. applicatio mixtionis prin-

Ccidcns quid f i t , v i - eijíiomm & regularum
de pag. i j i ibid.
accidemisquaeftiones 301 applicatio nouera fubic-
accidia per principia JOJ dorum 32,4
accidiaper regulas 303 applicatio quid fit 3 Í j
accidiae quseñiones per re- applicatio pee implicitum
gulas ¿principia 470 Scexplicitum ibid.
adus intriufcci diuinarum applicatio per a b ñ r a d u m
rationum 180 Scconcretura jiá
"aítus quid fit 3)9 applicatio per primam fi-
a d í o quid íit 334 guram 317
adionis quícñiones 487 applicatio per fecüdam fi-
agencia & exiftentia quid gurara, ibid.
fígnificent 357 Applicatio ad tertiam fi-
alcerationis quaeftióes 500. gurara ibid.
amphibologiaquid íit 93 applicatio ad quartam fi-
ángelus per D. dedudus gurara 318
zi6 applicatio per tabula 311
ángelus perE.dedudus 2,17 applicatio ad centum for-
ángelus per F. dedudus mas 514
ibid. applicationis primas figu-
antecedentis & cofequen- raíquaíñiones 480
tisqusftiones 503 applicationis fecundas fi-
applicatio per diííinitio- guraequaíñienes ibid.
nes 318 applicationes ad centum
applicatio ad regulas 319 formas quaeftiones 478
applicatio per cuacuatio- applicationis 3.&4. figuras
- nem3.figura:. 311 quaeftiones 480
applicatio per mulciplica- appetitus naturse quid fit
tioncm 4,fígur« 315
appc-
I N D E 3&
ippetitus naturalis quae- camera d.f.
ftiones 489 camera d.g. ibid,
apprehéíio & comprehca- camera d h , 7$
fioquidfint 357 cameradi. ibid.
arithmecicaqüid íít J67 camerad,k. ibid,
arithmciicx quxftioncs camerac.f. 19
ôá camera e.g. 80
añronoraiaquidfit 365 Camera c.h» ibid.
alhoaorniae quqftiones 505 camera e.i. ibid.
attraftioquidík 538 camera c k . 81
atcradlionis quxftioes 489 camera f.g. ibid.
auaritia per principia decamera £ h . 8*
dudla 19 x camera f.i. ibid.
auaritia per regulas dedu- camera f k . H
da 193 camera g.h. ibid.
auaritise-quseñiones per re- camera g i . H
culas 464 camera e-k- ibid.
B. camera h.i. ibid.
Onicatisquseítioes 483 camera h.k. 85
bonitasper regulas de- cernerá i.k ibid.
duóâ. 135 camera b h. 6Z
C. camerab i . ibid.
C AmeraB.c.d h.
camera b.c.t.b.
Camera b . e t c .
88 camera b.k.
89 camera c,d.
ibid. camera ce.
69
70
71
camera b ct.d. 5° camera b.d. 64
camera b-dc.b. 5i camerab.e. 65
pamerab d.t c, camera b.f. 66
camerab.d.t.d. ibid. camera h.g. 67
camera b t b.c. Si camerab.e. 6Q
caracrab.t.b.d, ibid. camera c d.t.c.
55
camera b.t.c,^' 54 camcrac d.t.d. ¡6
camera e d e b í . ibid. camera c.t.b.c. ibid.
Camera c.f. 7 i camera c.t.b.d. ibid.
camera c.g. 73 camera c.t.c.d. 51
camera c á . ihid. camera d.t.c.c. ibid
ârpera c.i. 74 camera d.t.b.d. 5®
camera c k - 75 camera d.t.c. d. ibid.
camera 4<e, camera tb.c.d.
f3,p§cuas¡ & incapacitas, quid fíat 359
quidíint. 35^ corporis quaeftiones, 494
capagitatis ^ incapacitatis. circuiiquaeftiones ibid.
quxftiones jo; D,
chîtas per principia, de-
du¿ta iSj D Eceptionis 5^ decepti
qusftiones
câritas per regulas dedu- declarationis & declaiati
jor
¿ta ibid- )nes 500,

^h^ritatis quísftiones per deriuatipis quseftiones 49J
principia & regulas 45^ deus per regulam B.diícur-,
ccelum per regulas dedu- fus. 197
<9:iim n i deus per regulam C . dedu-i
ecekim per principia dedudus 10Q
duûtn ziS deus per regulara D. dedu-
coejum perrcgularn €;.de- ¿tus 2,0 Ij.
dusSum " 114 deus per regulara E . dedu-
cogaitic fallaciarum 92, dus zoj
colorís & colorati cjujeftia- deus per regulam F. dedu-
nes • 490 dus 2,04.
CQmpofitioquidfit; JÍQ deu,s peí maipritatqm diQ
ômpoíltioriisi quaeftio- cuefus 195
^ " 4?$ deus per aequalitatem dií-
ônxprehéfio 5capprehen- curfus 19^
íio, quid fine 357 deus per minoritatem diC
compreheníionis &appre- curfus. ibid.
l^cfioms qu^ftiones 501 deus peí princigiat dedu-r
confcicnciaquid fie 35?; dus 194
ônfdenciaequasftiones 512, deus per boniíatem dedu-
concoidantia per princi- dus, 185
pia deducá ii<x deus per magnitudinem
conCordantia per regulas difeurfus i8á
deducá 160. deus per asternitatcm diC-
confiÜi Sccafulti quí?ftio- curfus 187
nes ' 499 deus perpptcftatcradedu-
contraiietas. per regulas dus ibid.
deducá 161 deus per fapientiam deda-
contratietas per principia dus 188
dedu£ia i i z deus per volutatcm dedu-
corruptio & generado dus 189
¿cus
I N ^ E
Beus per regulam inftru-
raetalicatis difeurfus zo%
peus per regulam G. dedu-
élus. "
E Lemcntatiua per regu*
las deduda
I O 6. Elemenrariuae quaeílioncs
xtf
Pxvis per regulanj H.dedu- per regulas. ícj principia

dus ibid. difeuríx 44
Dieiis per regulamLdifcur- Eatis in poíetjtiaûaeftio-
fus tQ7 ne& 49J
C>eus per regulam modali- Entiras quid fie 31J
tatis difeurfus ibid, Elenchi fallacia 97
Deus per yiri;utem dedu- iEqualiras per principia de
ftus 189 duda ijl
Deus per yeritatem dedu-
^qualitas per regulas de-
ftus. 19 Q,
duda 174
Peus per gloriam deduftus, Eflentia quid eft
191 tf/r-_:
EffentjacquaEftiones 49 j
Peus per differentiam de- ^remitas per regulas dc-
duáius, ibid. duda 140
Peus per concordantiam Exiftentia & agentia quid,
deduAviS 195 fint Í57
Peus per coijtrarietatem Exiftentix & agentiai quae-
dedudus 194 ftiones ^02,
Peus per prmcipi.um dedu- Expulfionis quaeñiones 491
¿i:us ibid.
Peus per médium difeurfus
m TÂllacia fecundum plu-
Deus perfinedifeurfus ibit res interrogationes IQQ
Piffercntia per regulas de- Fallacia cótradidionis ibi.
duda 157 Fallacia qquiuocationis 91
Pifferécia per principia de - Fallacia compofitionis 9$
duda 118 Fallaciadiuifionis. 94
DiíFuíionisquxftiones 490, Fallacia accentus ibid.
Digeftioni^ quaeñiones Fallaciafiguraedidionis 95;
ibid. Fallacia extra didioné ibi.
Difpoíirionis 8c difpofiti Fallacia accidends $6
quaeftiones 497 Fallacia fecundum quid &
Dodrina quid fie 5iá fimpliciteí ibid.
Duratio deduda per prin- Fallacia (ecundum ignora-
cipia ie$ tiam elenchi 9|
Kk j
I N D E X.
fallada petitionis principii Generisqusftiones 4S?
Georrsetriaquidíit }6i
Falladaconfcqucncis ibid. Gcometria quaeftiones 50J
Fallada fecúduranoneau- Generatio&coauptio quid
fam vt caufa 59 íint 359
FalladarunVcognido ? i Generationis Sceorruptio-
Falíítas perprincipia deda- nis & priuationis quae-
da 310 ftiones 503
Falfitas per regulas dedudta Gloriaper regulas deduda
Falíuatisperpdncipia&re- Gloriaper principia dedu-

gulasquaeítioucs 474 da 117
Fátaíraacis quxftiones 483 Gula per principia deduda
Figuraequar Ilíones 494
Jinis per regulas deduétas Gula per regulas deduda
Finís per prindpia deda- Guls quaeñiones perregUr

das uS las 46^
Pides per principia deduda Gratia: & gratiati quaeftio-
2-74 pes 455»
iidcs per regulas dedada H.
177 Abitus qu<£ ilíones 487
fidei qi^íliancs per princi- i.Habitusquídíit 334
pia & regulas 456 Habkuatioquidfit 416;
Fortitudo perprincipia de- Homo per regulas dedu-
duda 169 dus 131
Fortitudo per regulas de- Homo cum minoritate pa-
duda 17© tientiaeeftingicuio x88
Fortitudinis qu^ftiones per Honor quidfit,& de hono-
principia ¿regulas 451 rante&honorato 35
Fortunas fojrtunati quae- Honoris & bonprati quae-
ftiones f 499 íhones JQI
Forma quid eft 330 I.
Formjjequaeftiones
G.
485
I Deae quaeftiones
Indmiduitasquidíít 328
492,
G Ráraaticaquidíit 373
Graramáticae quaeftio-
Indiuiduicatis qftíoneS484
Infinitas diuinarúronú 181
Infinitas aduíj diuinarum
ftes 507
iicnusquidfie ^17 rationum 183
Jnfini-
I N D E X ,
liifinkatisquaeftiones 500 L.
Imaginatio quid lie
Imaginatiopet íegulasde-
duda
155
L Ocus quid fit ' 354
Loci qussñiones
237 Lógica qmd íit
4Sg
375
Immobilitas quid fie 337 Logieae quxftiones 507
iuftuiae queftiones per prin Lineas quaeíliones 49}
cipia&regulas 447 Luxuria per principia dedu-r
Inuidiaper principia deduda
¿la 305 Luxuria per regulas dedu^
In uidia per icgulaS deducta da
306 Luxuiix quasítiones per re-
Inuidis quqftioncs per prin gulas 468
cipia 472, M.
Jnconftantia per principia Agnitudo per regulas
dedüfta 31?. deduda 13 S
Inconftantia per regulas Magnitudo deduda per
deduda 313 principia 106
Incouftanciac .quaeilíones Maioritas deduda per prin
per principia & regulas cipia us»
477' Maioritas per regulas dc-
Ira per principia 308 duda 172,
Ira per regulas deduda ibi. Maioritas per principia de-
Irae qusftiones per princi- duda 119
pia & regulas 474 Minoritas per regulas de-
Inucmio quid íit, & de in - duda IJÁ
uenro 358 Materia quid eft JJJ
Inuentio mediorum 87 Materiae quaeftiones 485
Inuentionis & inuéci quae- Mercantiaquidíic 385
ftiones 502, Mercaturoc quaftiones 511
Inftindus quid íit 337 Medicina quid íic 382,
Inftindus narurae quaeílio- Medicinas quaeñioues JIO
nes 488 Médium dedudu per prin-
Inueftigatio diuinarum di- cipia 11$
gnitatum 179 Médium per regulas dedu-
Jus quid íit 379 dum 167
luris qusíliones 509 Memoriaperregulas dedu»
luftintia per principia de- d a 400
duda z6i M i l i tia quid fit 384
luftitia per regulas deduda Militiae quseftiones 511
2.Í4 Miícricordiaz qftiones
i N n E X.
Mixtio principiorum & re- quaeñiones 4?f
gularum 104 P.
Modas probandi
Modusclicendi
ManuAinofitatis qusftio-
«jo,
101 P Atientia per principia
deduda 187
Patitrxtía? quxftiones pee
ftes 49 { ptiiigpia ^¿regulas 46$
Móicalltasqtiidfit; 576 Pallio qu^dfic 334
ôraliíaciS<4a.:eftiones5e8 Paífionií quacftlones 487
M©tus quid fie j}6 Plenkudínísquxftióes 490
Motusininiobilitatisquíe- Pi-áedicatjoquidíit 392,
ftiones 4.881 Praedicationis, quaeñiones
Mundus an fít ícccrnus& de
a^ccrnitateinundi 47 Prasdeftinationis quxftio-
MultipUcatiq quarcaefigu- nes 4!>8
Pcrfcclionis & perfedi qu?
MviUipUcatio plurium ra- ftiones 500»
tionum. ibid. Per explicitú 6? implicitura
Muíicaqaidíít 368 quíeftiones 47»
ûficíe quaefti ones j 00 Perabftradura & concrc-
" N- tum quíeftiones ibid,
N Atura quid íít jiá

Naturae quaeftioes 483
Nauigatio quid fie 387
Pieta? per principia deda-
da 189
Pietas per regulas dedudas
Nauigationis quaeftioncs ibid.'
Pietarisqu^ftionespcrpria
êccífitatis & neccífitati cipia& regulas 461,
quapftiot\cs 498 Philofophia quid fie 361
Nonum fubieftum quod Philofophias quaeftiones
efl; de inftrumcntalitatc
quid 6c quot fpecies Principium peí principia
habet z6i dedudum 114
Kouitatis quaettiones 491 Principium per regulas dc-
í í o u e m fubieíkorum quas- dudum 157
ftÍQncs 41» Principia per regulas dedu-
O. da IJS
O Biedum quid íít 355 PqUeicaquidíit

Qratia quid fie 394 Politicac quaeftiones
Qrationisquícftioncs 514 Proprietas quid fie 484
378
508
Qrdinationis & ordiuati Proprietatis qa^ftionesibi.

Pote-
í N D E x.
^ótcftas per regulas dedu- mnaeE.F.G.T. 41^
da 14} Quaeftiones quintae figuráft
pareada quidfit 55Í? F.GH.T. 41$
Potcntias obiedi Se a ¿tus Quseiftioucs fext^column|
qa¿ftioncs Jó} GH.I.T. 4ií>
Prudcmia per principia de- Qüaftiüncs fcptimiK cclü-
duda 167 ranaeH.l.K.T» 4IÍ
Prudcmia fer tcguks de- iQustftiones eübcationis
duda i68 tertiüeíigüráí 4jS
Prudentias tquíeíliones per QuxiVioncs iiliaginaticat
principiase regulas 450 per regulas & prmci»ia
Pulchncudinis quaeftiOncs difcuríae
Quafñioncs Teníus per re-
Pundei:atis quaeftiones gulas difeurfi 44*
Quseftiónes quártse ígurse
Pluralitas quidíit 31^ 417
Pluralitaas quseftiónes 485 QuceíHohes fnixtioíis priA
cipiorum & regilarum
. . . 0^ ibid.
l \ Valúas quid fie 333 Qu^ftio de ángel» 43i
V^/^Qualicatis qu^ftiones Quaeftio de qua¿ qux fifc
10
Quantitas quid fíe j ^ i Quaeftio de cüeb per |>rift-
Quátuatisquaeftionés 486 cipia 434
Qu.cít;o odaua de loco per Quxftio decoe'o per rega-
1 íignata. 14 las fada 455
Quiftioncs de angeló per B.
regulas 453 Eceptioquidíit 53^
Qn.a:tiioncs de Deo per re- Regiraé principisqmd
gulas fadae 431 fít m
Qu¿£fticnesdr. homineper Reginiinis quseftiónes ibid.
regulas 43éí Rcceptioais quxftíónc^
Quíertionfes pñmaí colara-
nseB.CD.T. 403 Regula G. ii
Quxftiones f eundae colu- Regula H . ibid.
mnaíC.D.E.T. 407 Regula K.dé inftrumentá'
Quaftiches tettiae colum- lítate
nxD.E.F.Ti 410 Rrgula modaíitatis %ná-
Quxftiones quarcx colu- taperK. H
I N D E X.
angelo per principia dt^
Regala C 1 16 ¿üáv XÍÍ©
Regula D . 17 Subftan tia quid fit 351
Regula E. 11 Subftancixquaeftioncs 485
Regulas huius artis decem Supeibia per principia de- -
duda 3?0
Relatio quid fít • 553 Superbiaper regulas dedu-
Ivclationis quarilíones 487 da ibid-.
Rhetocica quid íit ' )69 Superbix qusfiiones per
RaetoricíEqttícftioncs 506 regulas 4^9
S. i , x Superbix quxñiones peí
S Xpicntia per regulas dc-

cuda
Sapimtia dedüfta per prin •
priyipia ibid,
146 Spes per regulas d e d u d á
cipa m Spei qusftiones per princi-

Seníitua per regulas dsdu- pia 8c regulas 457
aa 145 Spccies quid íit |it
Senfitiiaper priucipia de- Spccici quxñiones 484
du¿h 141 Speculi quxftiones 4f 6
Signiíicaionis quaeilíones
T.
491 751
'"pRaníTubílánationis &
Similitudtquid íit & de af
X tranííubftautiati quse-
íimilato 358
Símilituditis & íimilati ftiones 509
quaeñions ixo Teraperantia per principia
Simplícitas cîd fie 31^ deduda i7<5
Siniplicitatis quaeftionts Temperantia per regulas
deduda ibid.
. 485 i
Situs quidíit 335 Temperantiíe quseftiones
Subiedlum quafeuni t+tíod per principia & regulas
SubieCTmûakunujt
" é í f d e homineper princi- 434
pia difeurfum ZIJ Tempus quid íit 355
Subicéium odauim de e- Teroporisquaeftiones 488
Icmentatiua peiprinci Theologiaquidüt 361
pía dcdu¿lum 2.54 Theologixquaeftíones 504
Subiedum primum tôd Trianguli quxftiones 493
eft de Deo & quonú do r ^ y. •
diuidatar 178 Egetatiua per regula®
i u b i c d « r a fceundum d© V deduda
I Ñ D E X.
Vegctatiuae qüaeftiones per ilion es 44^
regulas&pnncipia 443 Vélicas per regulas dedudá
Vcgetatina per principia 15*
deduda 148 Voluntas per regulas dedas-
Virtus per regulas deduda da 14S
150 Voluntas deduda perprin-
Virtus deduda per princi- cipia ni
pia 114 Vmbrae qüaeftiones 49!
Vktutum&vitiorum quae- Vnítas quid fie 42.Í
i
7
J
FAN
697

Ramon Llull Ars Generalis PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ramon Llull Ars Generalis PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

m

V o N i A M multas arres fecimus genera-

DE DIVISÍ Q ^ E HVIVS ARTIS.

PftlMA PARS PRINCIPA-

Trjm^ A L p b a b e t u m vero buius artis, c ñ i í l u d . í

Quatutr Igursfuntquatuor.'vtpatet i n praeíentipaginaPríma

BDJCE | DF |EG IFHjGI |HK|

T Ertia figuracftcompofita exprimaScfccunda, q u x

, Varta figura tres haber circulos,vt i n ipfa apparer, De fuáfj,

Tertia T S t a tertia pars eft de d i f f i n i t i o n i b u s p r i n c i p i o r u m : v t eífc

R Egulx runcdecemtfcilicetvtruin^uic^&rdiquarjVt Quatte

B Eglila de B cft v t r u m , & eft de p o í l r b i l i r á t c , n r u m Qtttjfi»

Q^V A R T A Qjy J E S T I O QJV M

Q Vinta quaftio quxrit de quantiratc, quae duas ha- Q**fit9

PE OCTAVA QV^STIONE, QVJE

— — f1- - o. „ . o cr ^. o- - t r •-• ^ "

Cf"? cr? erg * rrr> a " ^ (j'cr'^"rtr,r,"Cí!í

o*" " rt « <•» «i c r c r c r a ' a - c r c r ó ' a - c r '

_ " " ••-•<-i <-t — >-•—-fl fl rt

p - r , „, „ r-. ^cfQa-qOQ ^ " "CfQaqrn i-n^p1-n'n

CT " " " " " " rr rt r, „ . ^ .rt• ^ ^ -l-j ^

^ 5" sr iTCíQ CfQ CfQ Cfí! CfC Cfq cr C O* T c cr cr cr cr o*

pr pr pnfa w a«3 O- t»r p-r^Q f^crq c r ?rciq cr «

« j^r t e r-. cr cr cr cr cr* o" cr cr

o ra n C u o rs e^n D - n ft n e-fu Su o o Cufí r » :

"CíqEfQCfQ O - C i - O - C u C u a ^ o r> n o r> o o n o o

p-D-is-OuErcrp^ircuo Crcrcup_íro c r e u o <-*

*• " • ' - • ' - ' • í a - a - C u C u D - C u n n « n o n o o o o

" " " rt rt i - ^ ^ l - í i r , <-r rt rt-jrt-jl-l-jO O ft O

„ „ . ^ . ^ - M-) H-J ^ } "-n ^1 n n n n

rr OTÍQ en r?o n o r> r> o o n p»

" ' C n e n e n e n e n e n <"> n n n o n r> r i n r>

K « w e n ef<3 e n ere ere e n «

" ^ • " "•cr'tr'S'rr'Erír'o r» n n p> r, rs n r>

cr =r fr ?r p- , ÍJT pT P" fT 5r f> 7 > rt

D r, r . rt " " " & ^ * " " TT ' \ ^ ¡ - - „ .

p rt rt „ rt <-> ^ CTQ 7q rt rt i-< ero CM rs rt a n

Sfq OQ rt C/Q rt CíQ rt P-OQ a^í rt P-Crq rt P - «

trp"p-ft p - ^ a í^rt í5 p ^ a P-^-f* c ^ r t

^ " " " " " "CRCttCfg " r t r t ^ ^

o - i - t < - t M i - t n < - t p ^ - } s p í ? r i < - ' i - t n ^ - p > f - ' tTtíQ era ere

" f r t v ^2. ^ ? r p r ? r 3 - P"

Cr-- 0-fi-EJ"ei,pu„ „ rt C " C l - P - r t rt rt " r t " ¡ j -

pr pr pq— M. H.- ^ ^ ^ ^ ¡X. ( X p- &- ¿1_ ó *

McraCracra H^,+5|-^>rt-¡rt^rt->ó rt ft ó c> ñ rt o rt rt

ñ .••>». IHKrtiH^rt^^j-H-jrt rt rt o rt rt ^rt rt rt

^ ^ P í J ' ^ , ^ , - ' % H ^ ' 4 i > ' ^ r t rt rt rt'o rt rt rt rt rt

n f •- era era era era era CÍQ o rt n n o <* « .rt s

^ S ^ - « " " - ^ ^ " " ^ ^ ^ ^ ^ ^

^ ^ ^ « « « « K - ! ^ ? r " « " pr í^r ísrOT CJQ CfQ

S O l u t i o buius quaeftjonis patebit per p r i m a c o l u m n a

S lmiinduseftíecernuSjfunt dux xternitatcs differetcs; Qütflta

S ImunduseftvXtcrnus, concordantiainüacáqüaceftdé 0**$**

I ^ O Í í t o q u o d mundos íu seffei-nus, differentia quidem Q**fl**

^decl T ) ^ ^ t o q u o d mundusfitarrcrnus, aetcrnicas D c i &

QUA/IÍIS mundus crtastcrniis,fuacontratietas innata eft bonft

S I mundus noneftxternus 3boniras & diffVrcntia cxl Quétjíie

S I mundus eftatcrnus,contrarictas fuaeftinnata&a- Quétfl'

P O f i t o q u o á mandas fu seternus, qaacritur q u i d t f t Quaft'tQ

S I mundus eft aeternus: quseritur q u i d eft magna c o n -

53. de c4t_ C OnceíTo quod mundus fit aeternus: quacritur qm4

P Ofito quod rnundus fit xtcrnus: quarritur quid eft Qutftie

D Ato quod mundus íít sternus : quseritur de quo eft ta

S ImunduseftvXtcrnus, concordantiainüacáqüaceftdé 0$

I ^ O Í í t o q u o d mundos íu seffei-nus, differentia quidem Qfl