Chăm Sóc Răng Miệng Toàn Diện - eBook

Gii thiu
Nu bn c ng ging nh tôi, ln lên gia nn vn hóa Bc M, thì t h n t!
bé, ng#i ln $ã luôn nhc nh& bn r(ng vi)c $ánh rng và ki-m tra rng
mi)ng 2 l0n/nm là r2t quan tr4ng. Ba m6 s8 dy chúng ta cách ch<i rng
(hy v4ng là th), và nu tân tin h@n, có th- dy chúng ta c< cách dùng chB
nha khoa na. REi khi $n tuFi teen, rng bn $ã có vài chH sâu và không ít
nhng c2n $ rng mi)ng khác, $Jc bi)t khi bn n ung theo ch $K kém
lành mnh nh gii trL hi)n nay.
Trong nghiên cNu cOa mình v vi)c tP chm sóc rng mi)ng (vì tôi vô
cùng hNng thú vi nhng chic rng), tôi phát hi)n ra r(ng, t! bé, chúng ta
$ã $Rc chB dy sai cách. Và lý do $@n gi<n chính là: ba m6 cOa chúng ta,
cùng vi các nha sV, $u không có $0y $O kin thNc v ch $K n ung và
chm sóc rng mi)ng sao cho phù hRp. Cho dù chúng ta $ã ch<i rng
th#ng xuyên và $i ki-m tra $Ynh kZ 6 tháng/l0n nh chB $Ynh cOa bác sV,
rng v\n cN bY sâu, th]m chí là bY h^ng c< chân rng, r_ng rng và gJp nhiu
v2n $ khác. Chúng ta $ã c gng vô ích khi cha hi-u rõ $Rc toàn bK câu
chuy)n.
Khi bn tr&ng thành và không có ba m6 k bên $- th#ng xuyên $a
$i thm khám na, bn s8 có th- d0n quên luôn vi)c ki-m tra rng. Chính
tôi c ng nh th! D#ng nh vi)c không bit $iu gì $ang x<y ra trong
mi)ng mình s8 tt h@n. C ng có th- do tôi không a gì m2y loi thuc gây
tê, m i tôi thì luôn dY Nng vi mùi thuc gây tê, mi)ng tôi thì không chYu
$Rc vY cOa ch2t flo, cOa m kìm k6p b(ng kim loi và b4t cOa thuc sát
trùng. Không $n nha sV nhng li không $O kin thNc $- tP chm sóc, rng
cOa t4i li gJp v2n $, và th là không th- không $i.
Tôi t!ng nghV, ai ai c ng c0n có bác sV $- chm sóc cho c@ th-, và nha sV
$- chm sóc cho rng mi)ng. Cho nên, c ng ging nh m4i ng#i, tôi $ã
tuy)t $i tin r(ng, rng mi)ng là mKt bK ph]n hoàn toàn tách bi)t vi ph0n
còn li cOa c@ th-. fn khi nh]n ra mi liên h) th]t sP gia rng mi)ng và
toàn bK c@ th-, tôi mi gi]t mình trc nhng cách cha trY cOa các nha sV
Tây y. H4 chB cha trY nhng tri)u chNng bên ngoài, thay vì tìm ra nguyên
nhân ct lõi cho sP m2t cân b(ng bên trong. Cách thNc cha trY này s8 khin
m4i ng#i cN ph<i liên t_c $n phòng khám $- cha $au rng, trám rng,
nhF rng, ti-u ph\u, nhng không bao gi# gi<i quyt dNt $i-m $Rc nguyên
nhân hn sâu bên trong. ChB cha trY h#i hRt bên ngoài chính là nguyên nhân
$a $n con s thng kê sau $ây: 90% các c_ ông c_ bà t! 60 tuFi tr& lên có
h@n mKt nla s rng trong hàm (63% s rng) bY sâu, bY trám hoJc bY r_ng.
May mn thay, m4i thN $ã sáng t^, tôi $ã tP mình gt b^ quan ni)m sai l0m
r(ng rng mi)ng và c@ th- là hai ph0n tách bi)t. Tôi bt $0u hi-u và c<m
nh]n $Rc c@ ch tP s<n sinh và tP cha lành cOa toàn bK c@ th-, không loi
tr! c< nhng chic rng.
Minn dYch vi sâu rng & Hoa KZ
Có th- bn luôn có ý thNc tt trong vi)c chm sóc rng mi)ng. Có th-
nhng ming trám rng $ã $Rc go ra. Bn $ã bit v sP nguy hi-m cOa
fluoride, và a thích dùng chB nha khoa. Là ng#i luôn chia sL vi m4i ng#i
v nhng kinh nghi)m tP chm sóc rng mi)ng, hi-u giá trY to ln cOa t!ng
chic rng, bn t h ng s8 r2t ngc nhiên khi nha sV thông báo, rng và nu
cOa bn không khê.
V]y ph<i làm gì bây gi#? Bn hoàn toàn có th- không c0n ph<i $n nha
sV mà v\n chm sóc $Rc cho rng mi)ng cOa mình. Không $n ch ng ph<i
vì sR, mà vì bn $ã hi-u rõ $Rc h) sinh thái bên trong khoang mi)ng, lúc
$ó s8 ch ng còn sâu rng na. T2t c< nhng gì bn c0n chB là bF sung thêm
mKt chút kin thNc, $- gi cho rng luôn trng khê và b<n thân không
ph<i lo lng v b)nh rng mi)ng naa. Bn chB c0n thit l]p mKt vài thói
quen mi, và duy trì quy trình chm sóc rng mi)ng ht sNc $@n gi<n ngay
ti nhà. fó là nhng $iu mà th]m chí bác sV nha khoa cOa bn c ng không
h hay bit.
Trong cun sách này, tôi s8 hng d\n cho bn t!ng bc mKt trong
cách chm sóc rng mi)ng mi, loi b^ nhng thói quen c không hi)u
qu<, $- bn có th- xây dPng $Rc ph0n rng, nu, nc b4t và c< men
rng khê mnh. Tôi s8 $a vào mKt hành trình khám phá v rng mi)ng,
$- d0n làm quen vi mi quan h) phNc tp gia nhng yu t bên trong và
bên ngoài <nh h&ng $n sNc khê rng mi)ng. Bn s8 hi-u th nào là h)
sinh thái mi)ng khê mnh, và h4c cách chO $Kng loi b^ sâu rng b(ng
các bc thPc hành giúp nuôi dong rng và ph_c v_ toàn bK c@ th-. Khi
bn áp d_ng nhng kin thNc mi phát hi)n này vào thPc t, bn s8 c<m
th2y nc b4t cOa mình bao b4c b<o v) rng nhiu h@n, chân nu gi rng
vng chc h@n, và bn s8 thNc d]y vi h@i th& th@m tho, srn sàng $- hôn
mKt ngày mi. Ngay c< khi bn v\n $n nha sV, cun sách này s8 giúp bn
$a ra nhng quyt $Ynh sáng sut cho sNc khê lâu dài cOa rng mi)ng.
Chúng ta $Rc khuyên ph<i $ánh rng hai l0n mHi ngày, dùng chB nha khoa,
và th#ng xuyên $n nha sV ki-m tra $- ngn ng!a b)nh rng mi)ng. Tuy
nhiên, nhng chic rng sâu, h& nu, hay lung lay v\n cN xu2t hi)n, chNng
t^ chúng ta $ã b^ sót $iu gì $ó trong quá trình chm sóc rng mi)ng cOa
mình. MJc dù có r2t nhiu ph@ng pháp $iu trY b(ng fluoride, nc súc
mi)ng và nhng quy trình cha b)nh nha chu $0y hNa h6n, s lRng b)nh
rng mi)ng trong vòng mKt trm nm qua v\n nhiu h@n so vi b2t kZ th
ks nào trc $ó. Nh]n thNc chính cOa các nha sV và tr#ng nha khoa chính
là: $#ng và axit tích t_ trên rng là nguyên nhân gây sâu rng. Lý thuyt
phF bin và dai d ng này, còn g4i là lý thuyt axit, $Rc thit l]p nh mKt
chuhn mPc trong cuKc h4p do Hi)p hKi nghiên cNu nha khoa quc t tF
chNc vào nhng nm 1940. Ti cuKc h4p quan tr4ng này, sP n mòn cOa
axit $Rc tuyên b là nguyên nhân chính gây sâu rng, khin cho t2t c< các
lý thuyt h) thng khác tr& thành thN yu.
Th#i th $ã thay $Fi. Ngành nha khoa $ang bc $0u nh]n thNc r(ng,
có mKt mi liên h) gia rng mi)ng vi sP trao $Fi ch2t cOa ph0n còn li
trong c@ th-. Các nhà nghiên cNu $ã chNng minh mi t@ng quan gia sNc
khê rng mi)ng và sNc khê tFng quan cOa c@ th-. DPa trên bn m@i nm
nghiên cNu, Tin sV Reinhard Voll, cha $L cOa ph@ng thNc sàng l4c xung
$i)n b mJt, nay $Rc g4i là $i)n châm, c tính r(ng 80% t2t c< b)nh t]t
trong c@ th- là có liên quan $n b)nh rng mi)ng. Ông cho r(ng, vì rng
$Rc kt ni vi toàn bK các c@ quan và các tuyn trong c@ th- thông qua
nhng mch máu, b2t kZ sP nhinm trùng nào n@i rng mi)ng $u <nh
h&ng $n sNc khê tFng th- cOa chúng ta.
Hãy tâm n khoang ming

Gi# $ây, chúng ta bit r(ng, mi)ng chính là cánh cla d\n vào mKt trong
nhng bK ph]n quan tr4ng b]c nh2t cOa c@ th-: bK não. SNc khê rng
mi)ng có liên quan m]t thit vi sNc khê cOa não bK. Nm 1958, nha sV,
Tin sV Ralph Steinman bt $0u hoài nghi lý thuyt axit gây sâu rng. Ông
$Rc truyn c<m hNng b&i các t li)u v nha khoa mang tính cách mng t!
nhng nm 1800, c $oán v sP hi)n di)n cOa h) bch huyt lu thông
bên trong rng. fiu khin Steinman tò mò là tr<i nghi)m cá nhân cOa ông
v sP kt ni cOa c@ th-; B)nh hen suynn nJng cOa ông $ã $Rc cha khî
b(ng cách tránh các thPc phhm ch bin srn và $#ng. Các t li)u nha
khoa, kt hRp vi kinh nghi)m cOa b<n thân, $ã làm ch2t xúc tác cho ông
$Jt câu hî v sP không phù hRp cOa lý thuyt axit, trong $ó ng0m cho r(ng:
rng chB là mKt bK ph]n ph_ trR, bY phá hOy trong môi tr#ng axit, và b^
qua m4i kh< nng cho th2y rng là c@ quan quan tr4ng, có nng lPc tP
chng chYu và ph_c hEi.
fKng lPc $ã thôi thúc Steinman khám phá mKt lý thuyt cho r(ng: rng
có th- s& hu mKt ch2t l^ng ging nh bch huyt & bên trong, ch2t l^ng
này hot $Kng nh mKt c@ ch cOng c chng li sâu rng. Ông $ào sâu
nghiên cNu và phát tri-n mKt k thu]t cho phép ông hình dung dòng ch<y
cOa dYch rng, b(ng cách sl d_ng bút $ánh d2u huZnh quang & chuKt. B(ng
cách theo dõi thuc nhuKm, Steinman $ã ghi li mKt quan sát $áng kinh
ngc r(ng rng thPc sP có nhng hot $Kng bên trong. Thuc nhuKm $Rc
tiêm vào d dày chuKt xu2t hi)n n@i khoang tOy bên trong rng trong vòng
sáu phút, và có th- nhìn th2y trên men rng trong mKt gi#. Ông $ã tìm th2y
mKt dòng ch2t l^ng vi mô liên t_c ch<y trong rng, bt nguEn t! khu vPc
$#ng ruKt rEi ch<y lên khoang mi)ng và $i ra ngoài qua rng. Ch2t dYch
nha khoa này th<i $Kc t t! rng, cung c2p ch2t dinh dong cho mng li
khoáng ch2t cOa rng, và $hy lùi màng vi khuhn trên b mJt rng, do $ó
ngn ng!a sâu rng và b)nh nu rng. Nó ch<y theo hng ly tâm, hng
ra ngoài và lên trên, qua tOy rng rEi vào men rng, ging nh dòng ch<y
cOa nhPa cây v]y. Cui cùng, nó xu2t hi)n trên b mJt men nh nhng ht
mE hôi siêu nh^. Các gi4t nh^ kt li trên b mJt men rng, to thành mKt
lp ch2t l^ng b<o v). Nu có vt nNt nào trên men rng, lRng dYch s8 tng
lên & khu vPc $ó, ging nh nhPa cây ph<n Nng vi vt th@ng trên v^ cây.
fó th]t sP là mKt quy trình hoàn h<o và $áng ngong mK. Vì rng là c2u
trúc sng trong mi quan h) chO $Kng vi tâm trí và c@ th-, chúng c ng có
th- tP cha lành ging nh x@ng; có th- to ra mô mi và tEn ti mà không
h bY suy thoái trong axit và vi khuhn.
Khi h) thng ch2t l^ng nha khoa này bY tFn hi, sP chuy-n $Kng cOa
dòng ch<y bên trong rng s8 $<o ngRc và tr& thành hng tâm, hút ch2t
l^ng t! mi)ng vào trong nh ng hút. Dòng ch<y ngRc này hút vi khuhn
và axit t! mi)ng vào rng. Vi khuhn, axit và n2m $Rc tích cPc hút vào rng.
Vi sP $<o ngRc trong dòng ch<y ch2t l^ng này, buEng tOy cOa rng bY
viêm, rng bY tFn th@ng, oxy hóa và m2t khoáng ch2t, rEi sP phân rã bt
$0u xu2t hi)n trên men rng. Trong mKt dòng ch<y lành mnh, dYch rng
này cung c2p khoáng ch2t và ch2t dinh dong $- liên t_c xây dPng li và
duy trì c2u trúc rng. Khi c@ ch này bY phá vo, các enzyme nc b4t bt
$0u tiêu hóa c2u trúc rng và vi khuhn sinh sôi n<y n& $- $áp Nng vi mô
cht. C<m th2y tò mò, Steinman mun bit $iu gì kích thích và $iu tit
ch2t l^ng này. fiu gì to ra dòng ch<y lành mnh, và nhng gì gây ra sP
$<o ngRc? Ông hRp tác vi bác sV nKi tit John Leonora $- tìm kim nguEn
gc. Hàng trm nghiên cNu thành công $ã $Rc thPc hi)n trong sut bn
m@i nm; kt qu< xác nh]n r(ng dòng ch<y bên trong lõi rng cOa chúng
ta $Rc $iu hòa b&i mKt loi hormone bhm sinh t! vùng di $Ei. fó là
tuyn tit ra t! vùng di $Ei, mKt ph0n cOa h) thng nKi tit n(m & trung
tâm cOa não, gi chìa khóa cho kh< nng ph_c hEi cOa rng và $iu chBnh
lu lRng bch huyt nha khoa. Khi hot $Kng $úng, nó hot $Kng nh mKt
bàn ch<i $ánh rng vô hình: ngn ng!a sâu rng toàn thân, Nc ch sP xâm
nh]p cOa vi khuhn vào rng và trung hòa axit trên b mJt rng. Chic “công
tc” $iu chBnh dòng ch<y cOa dYch rng, chính là hoocmon parotid, $Rc
s<n sinh t! tuyn mang tai. Trc khi nghiên cNu xa h@n v chNc nng cOa
hoocmon parotid, chúng ta hãy cùng nhìn vào c2u trúc bên trong cOa rng,
$- hi-u h@n v h) sinh thái phNc tp n@i khoang mi)ng.
K- c< khi có nhiu th@ng tFn, rng v\n có th- tP ph_c hEi. Th]t
v]y, các nghiên cNu $ã cho th2y, rng có th- tP cha trY các tri)u
chNng sâu rng sm, mKt khi các nhân t gây b)nh $Rc loi b^
ra khî môi tr#ng trong khoang mi)ng.
- Bác s Robert O.Nara, tác gi< cun Làm th nào t chm sóc

rng ming hiu qu
Phát hi)n thú vY nh2t cOa tôi khi nghiên cNu v vi)c chm sóc rng mi)ng
chB có th- $Rc tóm g4n trong 1 câu duy nh2t: Rng chính là mKt thPc th-
sng! T! bé $n ln, chúng ta luôn nghV rng chB là mKt khi x@ng cNng,
h0u nh ch ng có sP sng, $Nng im nh tRng, $Rc dùng $- nhai và cn.
Gi# tôi mi bit, rng c ng là mKt thPc th- sng. C ng ging nh mt, tay
chân hay các c@ quan nKi tng, rng c ng ph<n Nng li vi các yu t nKi
sinh nh dinh dong, vi khuhn và các tFn th@ng. Rng có th- tP cha lành
và tái to. Tình trng rng mi)ng hi)n ti cOa bn thPc sP có th- $Rc c<i
thi)n. f- hi-u sâu sc và áp d_ng $iu này mKt cách hi)u qu< , vi)c quan
tr4ng là ta ph<i hi-u rng, nu, nc b4t và vi khuhn hot $Kng nh th
nào. Vì v]y, hãy bt $0u vi mKt cái nhìn tFng quan v c2u trúc bên trong
cOa rng và mi)ng.
M$t vòng tham quan khoang ming
Bên trong rng là buEng tOy, còn $Rc g4i là ng chân rng, chNa các mch
máu, t bào, mô liên kt và dây th0n kinh. fây là n@i các ch2t dinh dong
$Rc v]n chuy-n t! máu $n dYch rng. Chân rng ni rng vi x@ng hàm
và $Rc bao phO b(ng lp cement, mKt loi mô liên kt khoáng hóa. Có mKt
lH m& & $0u chân rng, $i xuyên qua lp cement và kt ni rng vi các
mch máu cùng các mô xung quanh.
Hàng ngàn dây ch(ng nh^ v@n ra t! b mJt chân rng, giúp neo chJt
rng vào x@ng hàm. Chúng to ra lp $)m cho rng và hot $Kng nh mKt
h) thng gi<m xóc, cho phép rng di chuy-n nh6. Nu mKt chic rng bY
nhF $i và nhng dây ch(ng này không còn chH bám, chúng s8 tr& thành
m_c tiêu cho vi khuhn t2n công, làm nhinm trùng và tr& thành nguyên nhân
gây ra b)nh rng mi)ng. fi vi mKt chic rng c2y ghép, s8 không có dây
ch(ng nào bám gi; nên ng#i ta ph<i khoan vào x@ng hàm, bt vít $- giúp
cho ph0n thân rng vng chc.
Nu khê mnh là rào c<n tP nhiên, chng li h@n bn trm loài vi
sinh v]t $ang c gng xâm nh]p vào h) thng tu0n hoàn qua mi)ng. Bi-u
mô, tNc lp da vô cùng m^ng bên trong mi)ng, $Rc thit k $- gi cho $Kc
t, vi khuhn và nhinm trùng không xâm nh]p vào c@ th-. Nu bao phO
chân rng và dây ch(ng và gi rng th ng $Nng trong lH chân rng. Chúng
chNa hàng ngàn sRi mô liên kt siêu nh^ neo vào rng vào x@ng hàm. SNc
khê cOa các sRi mô s8 $Rc ph<n ánh thông qua sNc khê tFng th- cOa mô
nu. Nhng mô mi)ng mm này h2p th_ b2t cN thN gì mà chúng tip xúc,
vi hi)u qu< lên $n 90%. Nhng tFn th@ng hay tr0y xc dù là nh^ nh2t
trên lp bi-u mô này v\n s8 to c@ hKi cho $Kc t và vi khuhn xâm nh]p vào
máu nhanh h@n.
Lp ngoài cùng là men rng, không ng!ng phân hOy và tái to c< ngày
l\n $êm. Di kính hi-n vi, men rng trông ging nh mKt tF ong, chO yu
bao gEm mKt tinh th- g4i là hydroxyapatite, mKt loi canxi photphat dng
tinh th-. Khi nc b4t có giá trY pH là 7, canxi và pht phát tP do $i vào men
rng $- to ra nhiu tinh th- h@n, giúp hình thành lp men rng cNng chc,
dày $Jc. Khi nc b4t có tính axit, vi $K pH di 7, các tinh th- bY hòa tan
và tr& nên nh^ h@n, khin các lH trên men rng rHng h@n, làm cho rng bY
xp. Rng xp s8 dn bY sNt mL, vo v_n và xung màu.
Ngà rng là lp khoáng hóa b<o v) cOa mô sng, có tác d_ng hH trR men
rng. Ngà rng là mô sng, và nh s@ $E cho th2y, $i-m cui cOa các mch
máu là & trong buEng tOy. Các mao mch trong buEng tOy là $#ng d\n
cho mKt ch2t l^ng giàu dong ch2t khuch tán ra khî buEng tOy, rEi $Rc
b@m lên các nguyên bào ngà, và sau $ó ch<y vào ngà rng. Nguyên bào ngà
là các t bào mô liên kt, to thành b mJt bên ngoài cOa buEng tOy, và
mang ch2t dinh dong t! máu vào trong rng thông qua c@ ch v]n chuy-n
cOa dYch rng, chính là chic bàn ch<i $ánh rng vô hình cOa chúng ta. Bên
trong ngà rng, có hàng trm ngàn ng nh^ li ti ni t! buEng tOy $n ph0n
tip giáp gia ngà và men rng. Nhng ng nh^ nhng quan tr4ng này
mang dYch rng, tNc chic bàn ch<i $ánh rng vô hình, v]n chuy-n ch2t
dinh dong $n ph0n còn li cOa rng. Mô tOy chNa các t bào gc có th-
chuy-n hóa thành các nguyên bào ngà mi, trong tr#ng hRp rng bY kích
Nng b&i vi khuhn hoJc tFn th@ng, hay $- sla cha ngà rng nu có dòng
ch<y bch huyt, hormone parotid, khoáng ch2t và vitamin tan trong ch2t
béo cùng hH trR.
Ngà rng là loi mô duy nh2t trong khoang mi)ng s<n sinh ra
Osteocalcin, mKt loi protein ph_ thuKc vào vitamin K, giúp tích l y canxi
và pht pho trong x@ng $- khoáng hóa.
S) tr*ng sáng n t+ bên trong
MKt câu hî th#ng xuyên $Rc $Jt ra, là làm th nào $- gi cho rng cOa
chúng ta trng sáng. Tôi hoàn toàn không khuyn khích vi)c thy trng. B&i
tôi có th- kh ng $Ynh chc chn r(ng, không có bK d_ng c_ thy trng nào là
an toàn tuy)t $i, dù là t! nha sV hay cla hi)u thuc. Nhng ph@ng pháp
$iu trY này cui cùng rEi c ng s8 làm mòn men rng, sau $ó rng s8 trông
xBn màu h@n và cui cùng là r2t dn bY vàng. H@n na, thy trng rng có th-
làm h^ng dây th0n kinh cOa rng và gây ra suy thoái nu. f- có mKt n_
c#i trng sáng, bn ph<i to màu trng 2y t! bên trong. Thay vì sl d_ng
mKt hRp ch2t thy trng t! bên ngoài, hãy b<o v) vL trng sáng $ó t! bên
trong.
Ngà rng có màu trng tP nhiên. Còn men rng thPc sP khá là trong,
ging nh thOy tinh v]y. Men cNng, khê mnh và chc chn s8 làm lK ra
màu trng cOa ngà rng khê mnh bên trong. SNc khê cOa ngà rng $Rc
ph<n ánh theo màu sc rng. Vì v]y, cách tt nh2t $- làm trng rng luôn
luôn là t! bên trong. Ngà rng $Rc h2p th_ nhiu ch2t dinh dong, khoáng
ch2t và vitamin tan trong ch2t béo s8 to ra hàm rng trng bóng, chc
khê. Trong các ch@ng tip theo, bn s8 tìm hi-u cách làm th nào $- c<i
thi)n sNc khê cOa ngà rng và, t! $ó c<i thi)n $K trng sáng cho n_ c#i
cOa bn.
fúng là sP tích t_ cao rng và m<ng bám có th- làm rng m2t $i màu
trng ngà nh ng4c trai. Rng bY bám màu màu khi bn th&ng thNc rRu
vang $^, sinh t xanh, ngh), qu< vi)t qu2t và các thPc phhm nhiu màu sc
khác. fiu này có th- dn dàng $Rc loi b^ b(ng cách $ánh bóng rng b(ng
hHn hRp baking soda và mui, $Rc mô t< thêm trong “Ch@ng 8 — Tám
bc tP chm sóc rng mi)ng”.
Ngoài các lp này, mHi chic rng còn chNa các mch máu, dYch s4 và
dYch nha khoa. Nhng ch2t l^ng quan tr4ng này kt ni rng vi các chNc
nng sinh lý cOa c@ th-. MHi chic rng liên quan $n các $#ng kinh lc
khác nhau cOa “Khí”, hay còn g4i là nng lRng sng trong y h4c cF truyn
Trung Quc. “Khí” chNa các dòng $i)n nng vô hình chy qua rng, kt ni
chúng vi tr#ng thng nh2t cOa c@ th-.
Nh th $- bn có th- th2y, mNc $K rKng ln và phNc tp cOa mHi mKt
chic rng, ChB mKt chic rng hàm thôi mà $ã chNa $Png lRng ng tOy có
tFng chiu dài $n hàng trm mét rEi. Quy mô rKng ln và phNc tp cOa các
ng này h0u nh không th- nào nm bt ht $Rc, và $ó là lý do vì sao vi)c
rút tOy rng là vô cùng tai hi. Rng là mKt ma tr]n khoáng, bao gEm nhiu
mô có m]t $K và $K cNng khác nhau. MKt khi bn hi-u $Rc sP sáng to
phNc tp cOa t!ng chic rng, th]t dn dàng $- t&ng tRng mNc $K thi)t hi
có th- gây ra b&i vi)c khoan, trám, rút tOy và nhF rng. Nó ging nh $Jt
mKt cái ca xích vào rng cOa bn v]y.
Tóm li, xin hãy nh $iu này: rng không chB là x@ng. Men rng là thPc
th- sng. Ngà rng là thPc th- sng. Các ng tOy, mch máu, dây th0n kinh,
nc b4t và nu c ng v]y. Chúng là nhng sinh v]t sng vi kh< nng tái
sinh và cha lành. Bên trong mi)ng cOa chúng ta là mKt c@ quan sng, toàn
bK h) thng sinh thái sng. Gi# bn có th- th2y vì sao gi cho h) sinh thái
mi)ng khê mnh, vi t2t c< các thành ph0n làm vi)c cùng nhau là r2t quan
tr4ng rEi $2y.
N-u — Chic áo c0 l2 c3a r4ng
MKt chic áo len cF l4 tt s8 gi cho bn 2m áp và b<o v) bn khî cái lnh.
Nu c ng làm $iu t@ng tP cho rng. Khu vPc nu và rng gJp nhau
$Rc g4i là sulcus, và nó vô cùng quý giá. N@i tip giáp gia nu và rng
là mKt trong nhng chH quan tr4ng nh2t c0n ph<i b<o v). Nu qu2n
quanh mHi chic rng nh mKt chic áo len cao cF l4; tuy nhiên, khi có sP
phân rã hoJc tích t_ m<ng bám d4c theo $#ng vin nu, vi khuhn s8 xâm
nh]p, và $- ph<n Nng li, nu bt $0u r#i khî rng. Tri)u chNng này
th#ng $Rc g4i là h& chân rng. LH chân rng khê mnh sâu cha $n
1/10 inch, nhng khi nu bt $0u tuKt ra khî rng, chic áo cF l4 s8 không
còn v!a khít, lúc này nó bt $0u tr& thành “áo cF thuyn”. fiu này s8 to
c@ hKi cho vi khuhn t2n công vào ph0n rng không có men b<o v). Nó c ng
khin rng nhy c<m h@n vi thPc phhm và nhi)t $K nóng lnh.
Nu rng có th- tip t_c bY tuKt ra, và chic áo cF thuyn s8 ngày càng
tr& nên l^ng lLo. Khi $iu này x<y $n, rng hàm cOa bn s8 lK ra, và lp
men bên di $#ng vin nu c ng bt $0u mòn d0n. Khi gJp các tri)u
chNng sâu rng, chúng ta th#ng nghV r(ng $ó là rng $ang gJp rc ri. Tuy
nhiên, h0u ht $u là do nu gJp v2n $, vì chúng là khu vPc $0u tiên suy
yu. Ng#i ta th#ng ph<i nhF rng $i vì b)nh v nu nhiu h@n là b)nh
v rng.
Nu là mKt mô t bào m^ng và dn bY viêm do $ánh rng sai cách, dinh
dong kém và nhiu yu t khác s8 th<o lu]n trong cun sách này. TFn
th@ng nh6 thì $Rc g4i là viêm nu. TFn th@ng nJng thì $Rc g4i là
viêm nha chu. Nhng b)nh v nu nh viêm nha chu th]m chí còn có liên
quan $n vi)c sinh non, hKi chNng ruKt kích thích và các v2n $ v tim.
Th nhng, nu bY viêm li là mKt trong nhng v2n $ dn cha nh2t.
Thng kê cho th2y, ít nh2t mKt nla dân s mc b)nh nha chu, hoJc b)nh
v các mô bao quanh rng. Nhng $iu h0u ht m4i ng#i không bit, $ó
là nhng b)nh t]t này có th- $Rc xoay chuy-n trong vòng hai m@i bn
gi#, tùy thuKc vào v sNc khê tFng th- cOa bn. Thay vì s& hu ph0n nu
l^ng lLo, ti màu, không khê mnh, bn có th- có nu màu hEng nhu]n
khê mnh, không ch<y máu và có kh< nng chng sâu rng mà không c0n
ph\u thu]t. Ph\u thu]t có th- gi<i quyt v2n $ tm th#i, nhng nhiu
ng#i nh]n th2y r(ng, sau khi ph\u thu]t t! 5 $n 10 nm, nu cOa h4 li
bY thoái hóa khi v\n gi thói quen v) sinh rng mi)ng và dinh dong không
hi)u qu<.
Hãy nh r(ng, nu cOa bn là thPc th- sng, và nu $Rc chm sóc
$úng cách, chúng có th- tP tái to. Ngay c< khi $ã t!ng $n thm khám &
chH bác sV nha khoa, nu cOa bn bY ch<y máu và rng cOa bn nhy c<m
vi nhi)t $K nóng lnh, vi mKt vài thay $Fi trong thói quen hàng ngày, mô
nu s8 nhanh chóng lành li. Chúng ta s8 xem xét nhng thói quen cha
b)nh mi trong “Ch@ng 8 — Tám bc tP chm sóc rng mi)ng” nhé!
Siêu n-c b2t
Nc b4t cPc kZ quan tr4ng $i vi chNc nng cOa rng mi)ng. Các tuyn
nc b4t chính bao gEm tuyn mang tai, tuyn di màng cNng, tuyn di
loi và tuyn hàm di.
fRc xem nh mKt trong nhng siêu anh hùng cOa mi)ng, nc b4t có
chNa nhng hóa ch2t và enzyme chB tEn ti $- chm sóc cho rng. Rng
khê mnh tEn ti trong mKt bi-n nc b4t, mKt bi-n dung dYch có tính
kim. Hãy t&ng tRng mi)ng cOa bn là mKt rn san hô và rng cOa bn là
san hô, $Rc bao quanh b&i mKt $i d@ng nc b4t có tính kim. fRc
tm táp c< ngày trong mKt dung dYch có $K pH x2p xB 7, $ó chính xác là
nhng gì rng và nu cOa bn c0n. Khi rng $Rc bôi tr@n trong nc b4t,
chúng s8 & trng thái khê mnh tuy)t $i. Và trong trng thái này, chúng
có th- cha lành và ngn ng!a r2t nhiu b)nh sâu rng.
Tùy theo ch2t lRng cOa nc b4t, nó có th- tái to hoJc làm m2t $i
khoáng ch2t cOa rng. Nc b4t ki-m soát h) vi khuhn trong khoang mi)ng,
xl lý thNc n cho h) tiêu hóa và s<n xu2t các hormone quan tr4ng. Nó là
mKt dung dYch mui có chNa enzyme, peptide, khoáng ch2t và bicarbonate.
Khi các ion bicarbonate $Rc liên kt vi dòng nc b4t lành mnh, và
nEng $K các ion này cao h@n, s8 giúp duy trì $K kim phù hRp cho nc
b4t. Nu nc b4t có tính axit quá cao, nó s8 hòa tan men và to ra mKt
môi tr#ng hH trR cho vi khuhn. Mi)ng có tính axit càng lâu, càng gây hi
cho men rng. Nc b4t có tính kim quá cao c ng s8 gây bài tit canxi d
th!a, và to ra sP tích t_ vôi rng.
Câu chuyn bên ngoài: Vi khu8n
Khoang mi)ng là môi tr#ng hoàn h<o cho c< vi khuhn có lRi và vi khuhn
có hi c trú và phát tri-n. Nu bn có mKt chH bY sâu trên rng, bn nên
xem $ó nh mKt vt th@ng h&, mKt lH h^ng trên men rng. Nu có vt
th@ng h& trên tay, bn s8 chm sóc b(ng cách gi cho nó sch s8 và thoáng
khí. Cha lành vt th@ng trong mi)ng c ng t@ng tP nh v]y.
ChH sâu chính là tri)u chNng cho mKt v2n $ ln h@n $i vi sNc khê
rng mi)ng. Lý thuyt axit cho r(ng, t2t c< b)nh sâu rng $u là do vi khuhn
gây ra nEng $K axit cao. Khoa h4c $ã chNng minh, vi khuhn không ph<i là
nguyên nhân duy nh2t, chúng chB là mKt trong nhng nguEn gây sâu rng.
Vi khuhn n thNc n còn li trong khoang mi)ng, sau $ó bài tit ra ch2t th<i.
Vi)c này to ra mKt lp màn, hay còn g4i là m<ng bám, tích t_ trên rng,
loi, mô má và nu. M<ng bám là khu vPc làm tF lý t&ng cho vi trùng, và
có th- phát tri-n thành F vi trùng. Nhng F vi khuhn liên t_c hình thành
trên rng và d4c theo $#ng vin nu, sau $ó s8 bong ra. Nhng vi khuhn
này c ng dn lây lan. Khi các F vi khuhn này phát tri-n, m<ng bám s8 tr&
thành cao rng, và cui cùng cNng li thành vôi rng. M<ng bám, cao rng
và vôi rng s8 ngn nc b4t thPc hi)n công vi)c cOa mình: phO mKt lp
b<o v) lên rng. Không có lp phO b<o v) $ó, men suy yu và sâu rng bt
$0u hình thành.
Giai $on $0u tiên $Rc g4i là sâu men rng. fó là mKt tFn th@ng trên
men rng, b mJt men rng bt $0u bY t2n công, vi d2u hi)u là nhng $m
nâu xu2t hi)n. Tin tt là khi vi khuhn $Rc loi b^ và ch $K n ung $Rc
c<i thi)n, các $m nâu s8 không xu2t hi)n na và d0n $Rc cha lành.
Câu chuyn bên trong: S) tr9 l:i c3a chic bàn ch;i vô hình
Trên $ây là nguyên nhân bên ngoài gây ra sâu rng. Ngoài ra còn có mKt
nguyên nhân bên trong na; fó là câu chuy)n mà không ph<i nha sV nào
c ng bit. MKt ph0n cOa quá trình sâu rng dinn ra bên trong rng, và vi)c
này có liên quan $n dYch rng, hay còn g4i là bàn ch<i $ánh rng vô hình
cOa chúng ta. Rng $Rc nuôi dong t! chân rng, ging nh rn cây hút
ch2t dinh dong vào cây v]y. Nhng ch2t dinh dong này chB $n t! ch
$K n ung cOa chúng ta, mKt ch $K mà tôi hy v4ng là tinh khit và lành
mnh. Ch $K n ung c ng $óng mKt vai trò quan tr4ng cho kh< nng b<o
v) cOa tính kim trong nc b4t. Trong ch@ng 5, chúng tôi s8 khám phá
mKt cách tuy)t v#i $- $iu chBnh ch $K n ung cOa bn, giúp bn có th-
kim hóa nc b4t.
Rng là thPc th- sng và $Rc l]p trình $- tP cha lành, vì v]y chúng
bit chính xác ph<i làm gì khi sâu rng bt $0u O b)nh. Vi môi tr#ng phù
hRp, nu mKt chH sâu bt $0u hình thành, ngà rng s8 ph<n Nng b(ng cách
gli nguyên bào ngà $n chH sâu, n@i chúng bt $0u quá trình cha lành
b(ng cách s<n sinh ra mKt lp ngà thN c2p. Nc b4t c ng hH trR cho quá
trình hEi ph_c này, vì v]y nu bn có th- gi nc b4t trong tình trng phù
hRp, nó s8 giúp b<o v) rng và chng li c< nhng chH sâu nghiêm tr4ng.
Bác sV Robert O. Nara gi<i thích:
ChH sâu rng có th- chB là mKt vài $m nâu lác $ác trên rng,
c ng có th- là c< chic rng $ã m_c ruHng t! chân nu; và
ph0n thân rng mi s8 ch ng bao gi# m4c li. Nhng chH sâu
nh^ s8 có th- lành li và hEi ph_c $áng k-. Còn $i vi mKt
chic rng bY sâu nghiêm tr4ng, ph0n gc rng s8 cNng lên. Thay
vì mm và dn bY th@ng tFn, nó s8 phát tri-n thành mKt lp mô
dày. MKt chic rng $Rc cha lành v\n có kh< nng chng li
sâu rng, minn là $iu ki)n trong khoang mi)ng phù hRp.
Tr?c n$i tit Tuyn mang tai — Tuyn yên vùng d-i Bi
Hình <nh minh h4a cho $#ng $i cOa tr_c nKi tit Tuyn mang tai — Tuyn
yên vùng di $Ei. fây là c@ ch c@ th- duy trì dòng ch<y cOa dYch rng. SP
giao tip $Rc kích hot b&i hành $Kng nhai, khi các dây th0n kinh & niêm
mc mi)ng và loi bt $0u phân bi)t ch2t dinh dong. Các ch2t nn kh&i
$Kng các kích thích th0n kinh, báo hi)u cho vùng di $Ei. Vùng di $Ei
ph<n Nng b(ng cách truyn thông $i)p $n tuyn mang tai, $- s<n sinh ra
nKi tit t. DYch tit này tFng hRp dYch rng $ang tuôn ch<y. Nh v]y,
hormone t! tuyn di tai c ng liên quan $n sP hình thành cOa rng và
$iu chBnh hng dòng ch<y cOa dYch rng.
Tuyn mang tai là tuyn nc b4t ln nh2t, lin k vi tai trong. Phía
trc tuyn là x@ng hàm và c@ masseter (còn g4i là c@ cn). B mJt sâu
cOa tuyn n(m d4c phía sau h4ng, g0n amidan. Khi hormone tuyn mang
tai $Rc s<n sinh $0y $O, ch2t l^ng ch<y vào rng và cung c2p các ch2t dinh
dong c0n thit cho sNc khê rng mi)ng ti u. Khi vi)c s<n xu2t hormone
tuyn mang tai bY <nh h&ng b2t lRi, dòng ch2t l^ng s8 $<o ngRc.
Lu lRng bch huyt nha khoa
Tin sV Ralph Steinman $ã xác $Ynh mKt s ch2t gây Nc ch, $<o ngRc dòng
ch<y cOa dYch rng. MKt trong nhng ch2t này là $#ng n kiêng, hoJc
sucrose. Trong tr#ng hRp bn không n nhiu $#ng và carbohydrate,
dYch s8 ch<y vào trong rng. Còn khi n nhiu $#ng và carbohydrate nh
bánh mì, ng cc (loi $óng hKp, n chung vi sa), mì ng, go và bánh
ng4t, thì s8 ch ng có dòng ch<y dYch rng nào c<.
Insulin t! tuyn mang tai là mKt trong nhng ch2t có <nh h&ng chính.
Nhng thPc phhm làm tng nEng $K insulin trong máu, ch ng hn nh
carbohydrate tinh ch và $#ng, s8 <nh h&ng $n hng cOa dòng ch<y
dYch rng. f#ng làm tng nEng $K insulin và Nc ch vùng di $Ei hot
$Kng bình th#ng. LRng $#ng trong máu cao mHi ngày s8 ngn chJn lu
lRng cOa dYch rng. Tr_c nKi tit s8 ngay l]p tNc ph<n Nng khi có sP thuyên
gi<m lRng $#ng trong ch $K n xung mNc bình th#ng.
Trái vi lý thuyt axit, $#ng trên b mJt rng không ph<i là yu t kh&i
$0u cOa sâu rng. MKt s nha sV có th- cho phép b)nh nhân sl d_ng $E
ung có $#ng và có ga. Có l8 $ó c ng là lý do, ti sao mKt s nha sV tJng
k6o mút cho các b)nh nhi, minn là các bé $ánh rng ngay sau khi n. Rng
thPc sP có th- xl lý $#ng trên b mJt cOa chúng. Sâu rng là mKt cn b)nh
có h) thng, gây ra b&i $#ng và carbohydrate bin tính, gây Nc ch và làm
thay $Fi tín hi)u gli $n h) thng nKi tit. ChN sâu rng không xu2t phát
t! mKt m<nh thNc n còn dính trên rng. Tuy nhiên, Tin sV Hal A. Huggins
c ng nhc nh& chúng ta; “fiu này không có nghVa là bn có th- l#i $ánh
rng $âu nhé!”.
MKt ch $K n sl d_ng nhiu thPc phhm ch bin, ch2t ph_ gia, và thiu
h_t ch2t dinh dong c ng s8 làm $<o ngRc dòng ch<y cOa dYch rng.
Trong mKt cuKc trò chuy)n gia Huggins và Steinman (Huggins c ng chính
là ng#i hng d\n cOaSteinman), Steinman $ã cho chúng ta mKt tin tt:
Huggins: DYch rng có th- cha lành cho khoang mi)ng $ang
có sâu rng và nc b4t có $K axit cao không?
Steinman: Có chN! ChB $@n gi<n b(ng cách thay $Fi ch $K n
thôi. H0u ht các loi thPc phhm làm $<o ngRc dòng ch<y $u
là thPc phhm tinh ch. Khi trL em & vào kho<ng 2 hoJc 3 tuFi,
rng vVnh vinn $ã bt $0u hình thành trong x@ng hàm. Nu bY
thiu vitamin C, D hoJc A trong quá trình vôi hóa [khi rng $ang
hình thành], thì rng cOa trL s8 có kh< nng chng chYu b)nh
t]t kém h@n.
Các vitamin và khoáng ch2t thPc sP là r2t c0n thit $- tFng hRp mô rng
mi và duy trì các quy trình $i)n hóa cOa c@ th-. SP thiu h_t khoáng ch2t
báo hi)u cho c@ th- l2y khoáng ch2t t! rng và x@ng $- bF sung cho các
c@ quan khác. Thành ph0n dinh dong cOa ch $K n r2t quan tr4ng cho
vi)c tit hormone parotid, vì nó $Rc kích hot thông qua các ch2t phân tl
cOa dong ch2t thPc v]t. Trong các nghiên cNu cOa Steinman, vi)c bF sung
$Eng, st và mangan vào ch $K n ít $#ng s8 g0n nh giúp loi b^ hoàn
toàn b)nh rng mi)ng. ChB riêng vi)c sl d_ng pht pho $ã làm gi<m tc $K
phân hOy xung 86%. Pht pho c ng ngn ng!a sP teo và co rút cOa tuyn
mang tai, liên quan $n vi)c n nhiu $#ng. Tôi s8 cung c2p nhiu thông
tin h@n v các vitamin và khoáng ch2t quan tr4ng cho rng khê mnh
trong Ch@ng 5 cOa cun sách này.
Ngoài ra còn có nhiu yu t khác <nh h&ng $n dòng ch<y cOa dYch
rng. SP cng th ng, th#ng s<n sinh ra cortisol, cùng vi nhng kho<ng
th#i gian nKi tit t $t mNc cao nh2t trong cuKc sng hàng ngày, có th- gây
b2t lRi cho nguEn nKi tit t và gây c<n tr& dòng ch<y cOa dYch rng. SP thay
$Fi nKi tit t, ch ng hn nh hot $Kng cOa tuyn giáp th2p, mang thai,
tuFi thiu niên và tng tr&ng & trL em có th- <nh h&ng $n dòng ch<y
cOa dYch rng và làm cho rng dn bY sâu rng. Thiu v]n $Kng và h) bch
huyt hot $Kng trì tr) c ng s8 <nh h&ng $n tr_c nKi tit gia tuyn mang
tai và tuyn yên vùng di $Ei. Thuc, hóa ch2t chm sóc rng mi)ng,
thuc kháng sinh và fluoride Nc ch mKt cách có h) thng vùng di $Ei và
$<o ngRc hot $Kng cOa tuyn mang tai.
Ph0n ln hot $Kng tit hormone cOa các tuyn v\n còn là mKt bí hn.
Chúng tôi bit r(ng, các tuyn s8 tit ra nhng ch2t bôi tr@n tt nh2t, giao
tip và phi hRp vi nhau trên khp c@ th-. Và mJc dù các tuyn cOa chúng
ta nh^ bé v mJt v]t lý, nhng chúng có kh< nng lu tr $Kc t r2t ln:
tuyn giáp s8 loi b^ h0u ht các bNc x và tuyn tùng tích t_ nhiu fluoride
nh2t. Tuyn mang tai có th- ph<n Nng vi bNc x $i)n thoi di $Kng vi các
khi u, trong khi Florua gây Nc ch sP s<n sinh hormone cOa tuyn này.
Vâng, $ó c ng chính là loi fluoride mà bn tìm th2y trong kem $ánh rng
cOa mình.
S) thCt vD kem ánh r4ng, n-c súc ming và bàn ch;i ánh r4ng
T! bé $n ln, t2t c< m4i ng#i chc chn $u $ã t!ng dùng kem $ánh rng.
fây $Rc xem là mKt trong nhng thói quen tt, giúp ngn ng!a sâu rng
và gi cho khoang mi)ng sch s8. Bn có th- $ã nhiu l0n $Rc nghe l#i
khuyên nh: nu bn th#ng xuyên ch<i rng, dùng chB nha khoa và $n
nha sV $- ki-m tra hai l0n mKt nm, bn s8 có sNc khê rng mi)ng tt. MJc
dù v]y, nhiu ng#i phát hi)n ra r(n, cho dù có nghiêm túc thPc hi)n
nhng thói quen tt này, h4 v\n gJp các v2n $ v rng mi)ng nh sâu rng,
ch<y máu nu, h@i th& có mùi, v.v…
Nu kem $ánh rng th]t sP là ch2t làm sch kZ di)u cho rng, ti sao ts
l) sâu rng ngày nay li & mNc cao nh2t m4i th#i $i? Và ti sao h0u ht các
loi kem $ánh rng $u có $ính kèm mKt ming nhãn c<nh báo ln vi
dòng ch “có th- gây nguy hi-m khi nut ph<i”?
Các hóa ch2t $Rc sl d_ng trong kem $ánh rng th@ng mi không
ph<i là nhng thN bn mun cho vào mi)ng $âu. Nhng thành ph0n tFng
hRp này thích hRp cho các m_c $ích công nghi)p h@n là làm sch các mô
t bào m^ng manh cOa c@ th-, hay nuôi dong sNc khê rng mi)ng. Sau
khi bit v các thành ph0n hóa h4c này, tôi chuy-n sang dùng kem $ánh
rng t! cla hàng thPc phhm sNc khê, nhng rEi sau $ó, tôi nh]n ra r(ng
chúng c ng chNa các thành ph0n tFng hRp và có hi. Tôi th2y ngay c< khi
mKt s<n phhm có chNa chit xu2t th<o dRc, thì hàm lRng quá nh^ cOa
nhng chit xu2t này c ng không $O $- mang li lRi ích hi)u qu< cho h)
sinh thái trong khoang mi)ng.
fánh rng b(ng các hóa ch2t này có th- gây hi cho sNc khê cOa chúng
ta. B2t cN thN gì chúng ta cho vào mi)ng, $u $Rc h2p th_ vào c@ th- qua
lp niêm mc trong mi)ng; fiu này $Jc bi)t $úng khi mKt ng#i $ang bY
ch<y máu nu rng. Lúc $ó, b2t cN thN gì trong mi)ng c ng s8 $i trPc tip
vào máu. Bên trong khoang mi)ng, các mô hm trên thành má (hay còn g4i
là bi-u mô) thì vô cùng m^ng. Nhng hóa ch2t và ch2t tFng hRp này có th-
gây phân hOy collagen, c<n tr& hormone, làm tFn th@ng lp bi-u mô
m^ng manh, xáo trKn h) vi sinh v]t trong $#ng tiêu hóa, và cui cùng
khin sNc khê suy yu. f- giúp bn $a ra quyt $Ynh sáng sut v nhng
gì bn $a vào c@ th-, tôi xin li)t kê di $ây danh sách nhng hóa ch2t
th#ng th2y trong kem $ánh rng và thPc sP có hi nu nut ph<i:
- Fluoride: trái vi nhng chin dYch marketing l!a gt, sâu rng không
ph<i là do thiu flour. C@ quan B<o v) Môi tr#ng Hoa KZ $ã li)t
fluoride vào danh sách nhng ch2t $Kc hi cho h) th0n kinh. Fluoride
tác $Kng vào các quá trình sinh hóa quan tr4ng cOa c@ th-, làm h^ng
nu, gây gián $on quy trình s<n xu2t collagen, và Nc ch hot $Kng
cOa enzyme. Fluoride tích t_ trong c@ th-, $Jc bi)t là & tuyn tùng,
làm gi<m chB s IQ, hình thành các ch2t lng $4ng trong não liên
quan $n b)nh Alzheimer (hKi chNng suy gi<m trí nh - chú thích cOa
ng#i dYch), kích thích trL d]y thì sm, và còn nhiu v2n $ khác na.
- Propylene glycol: mKt s nhãn hi)u kem $ánh rng có chNa
propylene glycol (PG), th#ng $Rc sl d_ng làm ch2t chng $ông và
khl mùi máy bay. Propylene $Rc s<n xu2t t! nhiên li)u hóa thch
trong quá trình l4c d0u. MJc dù ít nguy hi-m h@n so vi ng#i “bà
con”ethylene glycol, PG v\n có th- gây kích Nng da, niêm mc và làm
tng $K axit tFng th- cOa c@ th-, d\n $n tình trng nhinm toan
chuy-n hóa. MJc dù lRng PG trong kem $ánh rng có th- nh^,
nhng vi)c sl d_ng nhiu l0n mHi ngày khin nó hoàn toàn có kh<
nng gây hi cho c@ th-.
- Các s*c tJ màu FD & C: thuc nhuKm và sc t không ph_c v_ cho
m_c $ích sNc khê trong các s<n phhm nha khoa, và chúng có th- có
tác d_ng ph_. Than $á, cJn carbon và màu có nguEn gc t! phòng thí
nghi)m $Rc công nh]n là ch2t có nguy c@ gây dY Nng, và có tin sl
gây ra chNng tng $Kng & trL em trong hai m@i nm qua. Nhiu ch2t
ph_ gia, màu thPc phhm, dRc phhm và m phhm (FD & C) $Rc C@
quan Qu<n lý ThPc phhm và DRc phhm Hoa KZ (FDA) phê duy)t $ã
bY nhinm $Kc kim loi nJng và có th- tích t_ trong c@ th-.
- Triclosan: hóa ch2t sinh h4c này là mKt loi thuc tr! sâu $ã $Rc
$ng ký. Nó $Rc dùng $- phá hOy các h) sinh thái thOy sinh nhy
c<m. fây c ng là mKt ch2t kháng khuhn $Rc FDA ch2p thu]n sl
d_ng trong kem $ánh rng $- ngn ng!a viêm nu. Do các nghiên
cNu g0n $ây cho th2y, rriclosan có th- làm bin $Fi quy trình s<n sinh
hormone, nên hi)n nay nó $ang $Rc FDA xem xét li. Vi)n Hàn lâm
Khoa h4c Quc gia $ã công b mKt nghiên cNu cho th2y, triclosan có
kh< nng làm suy yu các chNc nng c@ bp cOa nhng ng#i tham
gia kh<o sát.
- fJc tính kháng khuhn cOa Triclosan bt $0u $Rc các nhà sinh h4c
quan tâm. D li)u phòng thí nghi)m cho th2y, có mi liên h) gia
ph@i nhinm và kháng thuc chng vi trùng. Ngoài ra, triclosan $ang
d0n to nên nhng tác $Kng không m2y tt $6p cho môi tr#ng: nó
bám dính vào các v]t th- rn trên ao hE, sông, sui và tích t_ theo th#i
gian, gây ra nhiu v2n $ cho $#i sng thOy sinh.
- NhMng chNt t:o ng2t nhân t:o: saccharin, sorbitol và xylitol th#ng
$Rc bF sung $- c<i thi)n h@ng vY cOa kem $ánh rng. Saccharin là
mKt ch2t thay th $#ng có nguEn gc t! d0u m^, có liên quan $n
ung th t! nhng nm 1970. Sorbitol $Rc s<n xu2t b(ng cách làm
gi<m glucose, và không h có giá trY dinh dong. Xylitol $Rc tìm th2y
trong nhiu loi trái cây và rau, nhng $- s<n xu2t theo ki-u công
nghi)p, nó $Rc chit xu2t t! cây gH cNng và ht ngô. C< sorbitol và
xylitol $u không th- h2p th_ hoàn toàn, vì v]y nu nut ph<i, chúng
có th- gây ra mKt lot các v2n $ v $#ng tiêu hóa, $Jc bi)t là & trL
em, bao gEm tiêu ch<y, $au b_ng và $0y h@i. MKt s nhà s<n xu2t kem
$ánh rng cho r(ng xylitol có lRi cho rng và nu, git cht vi khuhn,
kim hóa nc b4t và kích thích tái to li rng. Nhng tuyên b này
khá sai l)ch vì hai thl nghi)m lâm sàng không tìm th2y b(ng chNng
thuyt ph_c nào v $iu này.
- Ethanol: khi m4i ng#i th2y mình có v2n $ v h@i th& hoJc nu,
mKt trong nhng $iu $0u tiên h4 làm là ra ngoài và mua mKt chai
nc súc mi)ng ln. Là mKt trong nhng tác nhân gây ung th
khoang mi)ng, bn có th- ngc nhiên khi bit r(ng ethanol là thành
ph0n chính trong h0u ht các loi nc súc mi)ng. RRu isopropyl và
ethanol (ch2t cEn làm t! ng cc) là nhng dung môi r2t khô và kích
Nng $Rc làm t! propylene, mKt d\n xu2t cOa d0u m^. Chúng $ã
$Rc công b là gây ra kho<ng ba m@i sáu nghìn tr#ng hRp ung th
khoang mi)ng mHi nm.
- ChNt t8y rPa và chNt ho:t $ng bD mQt: có trong kem $ánh rng $-
giúp vi)c $ánh rng tr& nên th]t dn chYu s<ng khoái, vi th]t nhiu
b4t và thy sch s8. Làm gì có loi kem $ánh rng nào không có có ch2t
thy rla và ch2t hot $Kng b mJt? Các ch2t hot $Kng b mJt, nh
natri laureth sulfate (SLES), ammonium laureth sulfate (ALES),
sodium lauryl sulfate (SLS), và ammonium lauryl sulfate (ALS), là
nhng ch2t gây kích Nng da, hormone và ch2t gây ri lon nKi tit.
SLS phá vo lp b<o v) tP nhiên cOa da, và gây ch<y máu nu rng.
Nó c ng cho phép các hóa ch2t khác thâm nh]p b(ng cách tng $K
thhm th2u cOa da lên kho<ng mKt trm l0n.
- Trisodium phosphate: t!ng $Rc sl d_ng rKng rãi trong các dung
dYch lau chùi gia d_ng và ch2t thy rla. Cho $n nhng nm 1960, các
nhà khoa h4c mi phát hi)n ra r(ng trisodium phosphate (TSP) làm
sinh sôi quá nhiu t<o trong sông h cOa chúng ta, và các nhà s<n xu2t
s<n phhm buKc ph<i loi b^ phosphate ra khî s<n phhm cOa h4.
Ngày nay, nó v\n $Rc bán ti các cla hàng $E gia d_ng nh mKt ch2t
thy rla và thy nh#n cPc mnh. Vi $K pH là 12, có tính kim cao, TSP
có th- n mòn da. Nó $Rc sl d_ng trong kem $ánh rng nh mKt
ch2t thy rla, và cân b(ng môi tr#ng có tính axit cao do hRp ch2t
carbome sinh ra (Carbome là mKt hRp ch2t cao phân tl, $Rc sl
d_ng làm tác nhân xúc tác cho các loi m phhm chm sóc da và tóc.
Công d_ng chính cOa Carbomer là to $K chc, $K kt dính, nh hóa
cho s<n phhm — chú thích cOa ng#i dYch). Khi tiêu th_, TSP làm gi<m
sP tích t_ axit lactic, $iu này có th- quan tr4ng vì ch2t ng4t nhân to
trong kem $ánh rng $Rc chuy-n hóa thành axit lactic. Theo th#i
gian, trisodium phosphate s8 gây tFn th@ng, khi u, ch<y máu nu
và viêm dây th0n kinh. Nó còn có th- gây hi cho gan.
- Glycerin: loi gel tr@n, trong sut này là mKt ch2t $Kn và d\n xu2t rL
tin $Rc sl d_ng rKng rãi và trong các ch2t có nEng $K th2p, và hot
$Kng nh thành ph0n chO lPc. Glycerin $Rc làm t! hHn hRp các loi
rau cOa khô $Rc xl lý, thy trng và khl mùi nhiu l0n, to ra dung
dYch l^ng, nht và có kt c2u t@ng tP nh m]t $#ng. Glycerin b4c
quanh rng và ngn nc b4t thPc hi)n công vi)c chính cOa mình là
tái to li men rng.
- Canxi: canxi cacbonat $Rc thêm vào kem $ánh rng vì nhiu lý do
có m_c $ích. Nó là mKt ch2t làm sch theo ki-u mài mòn, giúp loi
b^ cao rng và m<ng bám. fây c ng là mKt tác nhân gây tê khin cho
rng không nhy c<m vi sP thay $Fi cOa nhi)t $K. Ngoài ra, các nhà
s<n xu2t l]p lu]n, dPa trên r2t ít b(ng chNng lâm sàng, r(ng canxi
cacbonat s8 giúp khoáng hóa men rng t! bên ngoài, giúp cho rng
chc khê. ChO yu $Rc tìm th2y trong v^ trNng, v^ sò, $á vôi, ph2n,
$á chm thch và các loi $á khác, canxi cacbonat không ph<i là ch2t
tan $Rc trong nc hay dn dàng tham gia các quá trình sinh hóa
khác. Vì v]y khi n vào nó có th- gây vôi hóa, sî th]n, h canxi máu
và các v2n $ v khp.
- H-Sng liu: “H@i th& bc hà th@m mát” là câu tip thY phF bin mà
t2t c< chúng ta $u bit t! qu<ng cáo. H@ng li)u $Rc thêm vào các
s<n phhm chm sóc rng mi)ng $- khâ l2p $i mùi vY cPc kì khó chYu
cOa các ch2t thy rla nh SLS trong kem $ánh rng. H0u ht các s<n
phhm $u có chNa tinh d0u bc hà gi< (ch2t menthol) hay tinh d0u
qu gi< (cinnamaldehyd). Các d\n xu2t tFng hRp này $Rc to ra
trong phòng thí nghi)m chN không ph<i t! chính loi thPc v]t $ó. Ví
d_ nh, cinnamaldehyd $Rc s<n xu2t b(ng cách ngng t_
benzaldehyd, acetaldehyd (mKt ch2t có th- gây ung th), natri
hydroxit (dung dYch kim), canxi hydroxit (vôi ng]m nc), axit
hydrochloric hoJc natri ethylate (mKt ch2t n mòn). Xong, th@m
l!ng! Th nhng mùi h@ng qu th]t sP ph<i $Rc làm t! tinh d0u v^
qu, còn h@ng bc hà th]t sP ph<i $Rc làm t! tinh d0u cOa cây bc
hà. Nhng loi tinh d0u $ích thPc này mi mang li lRi ích kháng
khuhn và tái to cho khoang mi)ng và c@ th- chN.
- Carbome: $ây là polymer cOa axit acrylic, mKt trong nhng s<n phhm
ph_ cOa ngành công nghi)p s<n xu2t xng. Nó là mKt loi bKt trng,
nh6, h2p th_ nc, và do $ó $Rc sl d_ng $- làm $Jc các ch2t l^ng
thành dng s)t, c ng nh kt dính $- chúng không bY phân rã.
Carbomer chB $@n gi<n $Rc dùng $- to ra hình m\u chuhn cho kt
c2u cOa kem $ánh rng.
Các polyme này có tính axit r2t cao, $òi hî c0n có mKt hóa ch2t khác
$- trung hòa, sao cho không làm b^ng mi)ng; nhng hóa ch2t này
th#ng không $Rc li)t kê trên nhãn. Chúng có th- là natri hydroxit,
tetrasodium EDTA hay triethanolamine (TEA).
- Silica ngCm n-c: silica là mKt hRp ch2t tP nhiên phong phú $Rc
tìm th2y trong cát, opal, granit và các khoáng ch2t khác. Nó c ng
$Rc tìm th2y trong $2t t<o cát (mKt loi bKt $n t! thành t bào hoJc
v^ cOa t<o cát, hoJc các sinh v]t di nc — chú thích cOa ng#i
dYch). Silica ng]m nc là mKt ch2t mài mòn trong kem $ánh rng,
$Rc sl d_ng $- $ánh bóng và chà xát lên b mJt rng cOa bn ($!ng
nh0m l\n nó vi silica tinh th-, r2t $Kc). Silica là mKt s<n phhm tP
nhiên vô hi; tuy nhiên, chính các ch2t ô nhinm và $Kc t có th- tích
t_ trong nó qua quá trình s<n xu2t hoJc tinh ch mi là v2n $.
- Carrageenan: ch2t keo ging nh gel này $Rc chit xu2t t! rong bi-n
$^, nghe có vL an toàn và tP nhiên, vì th nó th#ng $Rc c2p phép
vô tKi v. Nhng các nghiên cNu khoa h4c g0n $ây $ã ghi nh]n mi
t@ng quan gia carrageenan và ri lon tiêu hóa, ung th ruKt kt
cùng các v2n $ minn dYch khác.
Tôi hy v4ng s8 không có ai $ang lo nut ph<i kem $ánh rng. Hóa
ch2t to b4t trong mi)ng cOa bn không h to ra mKt h) sinh thái
khoang mi)ng ti u. Chúng ta $âu ai mun c@ th- mình tip xúc vi
nhng thN không th- nut vào. MKt trong nhng b)nh phF bin nh2t
& Bc M là ch<y máu nu rng, chính là cách c@ th- ph<n Nng vi
vi khuhn xâm nh]p vào khoang mi)ng. B&i vì nó quá phF bin, nhiu
ng#i th#ng b^ qua b(ng cách gán nó cho rng nhy c<m. Ngành
qu<ng cáo $ã thuyt ph_c r(ng, t2t c< nhng gì chúng ta c0n làm $-
gi<i quyt tri)u chNng không m2y nghiêm tr4ng nà,y là mua mKt s<n
phhm cho rng nhy c<m. M4i ng#i sau $ó mua nhãn hi)u kem
$ánh rng $Jc bi)t nào $ó và các tri)u chNng d#ng nh có thuyên
gi<m. Tuy nhiên, thPc ra các tri)u chNng chB bY che d2u $i, vì nhng
loi kem $ánh rng này chB gây tê khoang mi)ng mà không h cha
lành cho rng nhy c<m hay b)nh ch<y máu và nu. Nu bn bY ch<y
máu nu, và th]t sP nguyên nhân là do mKt s hot ch2t trong kem
$ánh rng gây ra thì b2t cN thN gì trong mi)ng c ng s8 $i th ng vào
máu cOa bn.
MKt trong nhng bc quan tr4ng nh2t trong vi)c tP chm sóc rng
mi)ng thành công, là ng!ng sl d_ng t2t c< các s<n phhm th@ng mi,
và thay th chúng b(ng mui, baking soda, bàn ch<i $ánh rng khô
cùng các li)u pháp t! thPc v]t $- bt $0u quá trình cha lành.
Bàn ch;i ánh r4ng

Hãy nói v bàn ch<i $ánh rng nhé. Có l8 bn $ang có mKt chic bàn ch<i
$ánh rng bY toe ra sau mKt vài tháng sl d_ng. H0u ht m4i ng#i $u nghV
r(ng, $ây là d2u hi)u cho th2y $ã $n lúc thay bàn ch<i $ánh rng. Trong
thPc t, nó $ang nói vi bn mKt $iu khá khác bi)t: r(ng bn $ang sl d_ng
quá nhiu áp lPc khi bn ch<i. Bn c0n ph<i ch<i nh6 $n mNc sau 6 tháng,
bàn ch<i $ánh rng cOa bn trông v\n ging nh ngày bn mua, chN không
ph<i là mKt phiên b<n bY toe ra nh th này.
Trong Ch@ng 8 — TP chm sóc rng mi)ng trong tám bc, tôi khuyên
bn nên sl d_ng hai loi bàn ch<i $ánh rng: dùng tay và dùng $i)n. Tôi $ã
$Rc t]n h&ng mKt chic bàn ch<i $ánh rng kích hot ánh sáng ion trong
10 nm qua. Nó là mKt chic bàn ch<i $ánh rng b(ng tay sl d_ng ánh sáng
$- ion hóa nc b4t. Còn bàn ch<i $ánh rng $i)n r2t tt $- h4c cách thay
$Fi thói quen $ánh rng cOa bn, b(ng vi)c gii thi)u nhng n@i trong
mi)ng mà bn không bit mình có th- vi ti không. Tôi th2y có r2t ít sP
khác bi)t gia các bàn ch<i giá cao và giá ph<i chng. Nu bn mun mua
bàn ch<i $ánh rng $i)n, hãy mua mKt chic bàn ch<i có $0u tròn, $- có
th- dn dàng ch<i sch nhng khu vPc khó tip c]n nh phía sau rng cla
và rng hàm. Và hãy nh luôn luôn sl d_ng bàn ch<i $ánh rng có lông
mm, cho c< loi dùng $i)n và dùng tay.
ChSi ùa vi chT nha khoa

Bn dùng chB nha khoa mHi ngày! Th]t tuy)t v#i! Nu bn dùng chB nha
khoa vi d0u thPc v]t, thì th]m chí còn tt h@n na. BF sung tinh d0u vào
chB nha khoa th]t sP là mKt cuKc cách mng, b&i vì tinh d0u có th- tip c]n
vi vi khuhn trong nhng không gian quá nh^ h6p mà chB nha khoa không
$- chm ti. ChB nha khoa dùng $- l2y thNc n ra, và tinh d0u mang $n
các phân tl thPc v]t mnh m8 cOa mình giúp làm sch các m<ng bám và
vi khuhn. f- bit thêm thông tin và khuyn nghY v các loi tinh d0u, vui
lòng xem Ch@ng 9 — Nhng loi thPc v]t hu ích. Nu bn cha t!ng dùng
chB nha khoa, nu cOa bn có th- bY ch<y máu mKt chút. Nhng $iu này
s8 không còn na khi bn dùng chB nha khoa hai $n ba l0n mKt ngày, trong
hai hoJc ba ngày, $Jc bi)t nu bn bF sunh thêm tinh d0u thPc v]t. Nu có
v2n $ vi mKt chic rng nào $ó, bn nên dùng chB nha khoa $- làm sch
nó kV h@n, và bn có th- th2y nó $Rc c<i thi)n chB trong vài ngày.
Thay 0i các thói quen
Nhiu ng#i trong chúng ta th2y chm sóc rng mi)ng hàng ngày là mKt
vi)c th]t buEn tL, vì v]y chúng ta có xu hng $ánh rng và dùng chB nha
khoa mKt cách h# hng. Tuy nhiên, sP chú tâm s8 mang li b0u không khí
t@i mi cho nhng thói quen hàng ngày cOa bn, và hãy bt $0u b(ng vi)c
$ánh rng. Thay vì cho mKt ming kem $ánh rng lên bàn ch<i t, $Nng
chôn chân bên bEn rla mJt vi vòi nc $ang ch<y ào ào, và sau $ó ch<i
rng qua quýt vi r2t nhiu b4t trong vòng hai m@i giây, bn hãy thl $ánh
rng & chH nào khác xem! Có th- là di vòi hoa sen hay trong bEn tm,
th]m chí là & ngoài tr#i hay ngay bên bàn làm vi)c c ng $Rc. Khi bn thay
$Fi vY trí, bn s8 ngc nhiên v sP chú tâm cOa mình. B2t cN khi nào tôi có
c@ hKi, n@i yêu thích cOa tôi $- $ánh rng là bên b# bi-n, vi ánh sáng mJt
tr#i kích hot bàn ch<i $ánh rng ion cOa tôi.
Sl d_ng bàn ch<i $ánh rng khô c ng tt h@n là bàn ch<i t. Nh6 nhàng
ch<i rng b(ng bàn ch<i khô rEi súc mi)ng th]t k s8 giúp loi b^ nhiu vi
khuhn và m<ng bám h@n, so vi vi)c sl d_ng bàn ch<i t cùng kem $ánh
rng thông th#ng. Nu bn mun thêm mKt cái gì $ó vào bàn ch<i cOa
bn, hãy thl mKt chút baking soda. Nc b4t t@ng tP v mJt sinh hóa vi
baking soda, và $iu $ó làm cho baking soda hài hòa và phù hRp vi môi
tr#ng khoang mi)ng, c ng nh là mKt công c_ tuy)t v#i $- gi cho rng
cOa bn sch s8. Baking soda còn có tính kim, và $ó chính xác là nhng gì
nc b4t c0n. Vi)c bF sung thêm mKt gi4t d0u thPc v]t vào bàn ch<i khô
th]m chí còn tt h@n na. Nó s8 giúp kháng li các loi n2m, vi-rút, vi
khuhn và lipophilic th#ng hay thâm nh]p vào nu.
Bn c ng không nên $ánh rng ngay sau ba n. Nu ch<i rng quá sm
sau khi n, nc b4t s8 không có th#i gian $- hi)u chBnh $K kim nh6 cOa
nó & mNc pH 7. Bn chB nên súc mi)ng b(ng nc mui $- trung hòa nc
b4t, và dùng chB nha khoa nu mun.
Tóm li, thay vì quá lo lng v nhng thói quen tt, hãy $ón chào nhng ý
t&ng mi trong vi)c chm sóc rng.
Nhng ng#i có t t&ng khác bi)t $ang thay $Fi và cách tân nhng
ph@ng pháp thPc hành chm sóc rng mi)ng thông th#ng. Dù nhng
công trình cOa h4 cha $Rc xem là chính thng, các nha sV và bác sV y khoa
này $ã m& $#ng cho nhng ph@ng thNc nha khoa lành mnh, không $Kc
hi. Nu bn $ã srn sàng $- chuy-n $Fi cách chm sóc rng mi)ng cOa
mình, thì các công trình nghiên cNu và Nng d_ng cOa h4 s8 cung c2p cho
bn nhng chB d\n vô cùng quý báu.
M$t bu0i th4m khám nha khoa vào n4m 2022

Khi bn ng< ng#i ra gh hEng ngoi trong phòng khám, mKt nhân viên s8
$iu chBnh cho $0u bn ngay ngn trên gh. Trong khi $ó, bn và nha sV
$ang xem xét kt qu< xét nghi)m máu mi nh2t. Bác sV xác nh]n r(ng,
nhng thay $Fi g0n $ây trong ch $K n $ã giúp cho lRng hormone và
khoáng ch2t cOa bn $t $n mNc ti u. Bây gi# bn chB c0n thPc hi)n mKt
li)u trình thy trng b(ng laser nhanh g4n.
Th]t may khi buFi thm khám cOa bn không ph<i & th#i $i-m mKt th]p
ks trc. Nu là lúc $ó, bn s8 th2y mình ngEi trong phòng khám, nghe
nhng b<n nhc nn nhàm chán, hít mùi thOy ngân nEng nJc xung quanh,
và ph<i th#ng xuyên tip xúc vi các bNc x tia X. Nu mKt chH sâu trên
rng $Rc phát hi)n, nha sV s8 trám nó li b(ng mKt hHn hRp gia thOy ngân
và bc. Nha sV c ng s8 khuyên bn nên ch<i rng b(ng kem $ánh rng có
fluoride sau mHi ba n, dùng chB nha khoa phO sáp d0u, và súc mi)ng b(ng
nc súc mi)ng sát khuhn tFng hRp. Chuyên gia v) sinh s8 gi<i thích li các
k thu]t $ánh rn,. Và vì $#ng vin nu cOa bn $ang bY thoái hóa nhanh
chóng, bn s8 $Rc sp xp mKt cuKc h6n khác vi bác sV nha chu, ng#i s8
l2y da t! mKt ph0n c@ th- cOa bn $- che $i lH sâu trên $#ng vin nu.
May mn thay trong cuKc thm khám nm 2022 cOa bn, ch2t trám rng
b(ng thOy ngân $ã bY Th_y fi-n c2m $0u tiên vào nm 2008, và sau $ó b&i
h0u ht các quc gia còn li trên th gii. Vì ngày càng nhiu b)nh nhân,
nha sV và chuyên gia v) sinh rng mi)ng bY chhn $oán mc các b)nh do thOy
ngân gây ra, bao gEm c< chNng ri lon tâm th0n. S lRng ng#i mc b)nh
này nhiu không thua kém hEi th ks XIX, khi nhng ng#i làm nón c ng
bY chNng b)nh t@ng tP, do tip xúc vi $Kc tính thOy ngân trong quá trình
lót v<i nB vào nón, d\n $n l)nh c2m sl d_ng thOy ngân trong ngành s<n
xu2t m .
Nhiu th ks trc, nha khoa có nhng cách cha trY nh chích nJn
máu, nhF rng $- tng c#ng sNc khê, và dùng r2t nhiu asen $- cha $au
rng, $- rEi ch2t này sau $ó git cht dây th0n kinh, c ng nh git cht
b)nh nhân. MJc dù các quy trình này nghe có vL nguy hi-m và cF xa $i
vi chúng ta ngày nay, nhng trong t@ng lai, khi chúng ta nhìn li nhng
cách cha trY nha khoa ngày nay nh trám rng b(ng kim loi nJng $Kc hi,
$iu trY nhinm trùng chân rng b(ng các rút tOy, và nhF rng chB $- li hc
hàm, c ng s8 th2y chúng lc h]u và nguy hi-m nh nhau .
Trong nn nha khoa hi)n $i, $ã có mKt vài nha sV “l]p dY” mang li cái
nhìn sâu sc h@n cho ngành ngh này. H4 $ã làm sáng t^ mi t@ng quan
m]t thit gia khoang mi)ng vi sNc khê toàn c@ th-, sau mKt th#i gian
dài chYu $Png sP $iên rE cOa nn nha khoa chính thng. Trong s nhng cá
nhân xu2t sc này có bác sV Weston A. Price, chO tYch $0u tiên cOa Hi)p hKi
Nha khoa Hoa KZ, ng#i $ã nghiên cNu mi liên h) gia dinh dong và rng
trong các nn vn hóa trên khp th gii. Ông là ng#i tiên phong trong
vi)c tìm hi-u làm th nào vi)c rút tOy rng li gây ra sP tích t_ vi khuhn vô
cùng nguy hi-m.
Nha sV Melvin E. Page $ã $óng góp kin thNc v h) thng nKi tit,

hormone và sNc khê rng mi)ng. Ông c ng $ã tính toán ts l) canxi-pht
pho hoàn h<o là 10: 4 cho x@ng và rng, vi lRng $#ng trong máu chính
xác là 85 miligam/decilít $- có sNc khê rng mi)ng ti u. Ông là tác gi<
cOa mKt s cun sách nh Body Chemistry in Health and Disease ( tm dYch
là Hóa h$c c% th v' s(c kh*e và bnh t,t), và Degeneration, Regeneration
(tm dYch là Thoái hóa, Tái sinh). Ông c ng to ra mKt h) thng nhân trc
h4c $Rc thit k $- cân b(ng li c@ ch sinh hóa cOa c@ th-.
Tin sV George Meinig, ng#i sáng l]p Hi)p hKi bác sV nKi nha Hoa KZ,
$ã $Rc truyn c<m hNng $- vit cun Root Canal Cover-Up (S th,t 6ng
sau vic rút t8y rng), sau khi $4c 1.174 trang nghiên cNu chi tit v vi)c rút
tOy rng cOa bác sV Weston A. Price . Meinig kt lu]n r(ng, ts l) các b)nh
thoái hóa mãn tính bt nguEn t! nhng chic rng bY trám bít ng tOy là r2t
cao. PhF bin nh2t là b)nh v tim mch và h) tu0n hoàn. Tip theo là các
b)nh v khp nh viêm khp và th2p khp.
Bác sV gi<i ph\u Nha khoa, còn bY g4i là “kL ph<n bKi”, Robert O. Nara,
ng#i vit cun Money by the mouthful (tm dYch là Cách ki m ti'n c8a
ngành nha khoa) $ã nghiên cNu tính ch2t kháng khuhn và tái to khoang
mi)ng cOa mui, mKt gia vY vô cùng rL tin. Ông thng thn g4i ph@ng
pháp cha trY nha khoa hi)n ti là “drill — spit - bill” (tm dYch là “khoan —
nhF - tính tin”). fây là mKt cách ch@i ch thông minh, bt nguEn t! c_m
“drill — fill - bill” (tm dYch là “khoan — trám — tính tin”), mKt câu nói $ùa
phF bin trong gii sinh viên nha khoa. Th]m chí, nhc sV David Lewis,
ng#i $ã t!ng là nha sV, còn $Jt tiêu $ cho album $0u tiên cOa mình, vi
ca khúc chO $ cOa nó là “Drill, Fill, Bill” $- tôn vinh ngành ngh cOa mình.
Bác sV Huggins tài ba $ã $óng góp r2t ln vào nhng kin thNc hi)n nay
cOa chúng ta, v mi liên h) gia khoang mi)ng vi c@ th-. Huggins có c<
b(ng c2p v nha khoa và b(ng thc sV v minn dYch h4c. Là mKt chuyên gia
trong lVnh vPc hóa h4c máu và t bào, vi bn m@i nm kinh nghi)m
nghiên cNu nha khoa toàn di)n, ông có kin thNc phong phú v vitamin,
khoáng ch2t, rng, chNc nng nKi tng, $Kc tính thOy ngân và nhinm trùng
vi khuhn trong khoang hàm. Huggins $ã phát tri-n các ph@ng thNc $- loi
b^ mKt cách an toàn ch2t trám thOy ngân, loi b^ vi)c rút tOy và làm sch
các hc hàm. H4c vi)n cOa ông, Huggins Applied Healing, là mKt n@i tuy)t
v#i vi $Ki ng nhân viên giàu kin thNc; h4 s8 tr< l#i b2t kZ câu hî nào v
nha khoa qua $i)n thoi. (Thông tin liên h) cOa h4 n(m trong ph0n tham
kh<o & mJt sau cOa cun sách này.) Huggins là tác gi< cOa nhng cun sách
nh Uninformed Consent (tm dYch là S ;ng thu,n mù quáng), It’s All in
Your Head (tm dYch là TAt c 'u B trong Cu), Why Raise Ugly Kids (tm
dYch là Vì sao con tôi xAu xí), và Mercury in My Molars (tm dYch là Th8y
ngân n6m trên rng).
Nm 1996, khi có dYp dinn thuyt ti HKi th<o v Th<o dRc và H@ng
li)u Quc t & Arizona, tôi $ã r2t vui khi gJp mKt ng#i $àn ông $áng mn,
$ang phát t# r@i c<nh báo v mi nguy hi-m cOa fluoride và glycerin trong
kem $ánh rng. Anh khuyên tôi nên thl $ánh rng b(ng mKt loi xà phòng
th<o dRc $Jc bi)t. Nhà tiên phong $ó chính là Gerard Judd, tác gi< cOa
cun Good Teeth, Birth to Dead (tm dYch là “Làm sao rng chLc kh*e
tr$n Mi”). Tò mò, tôi $ã thl $ánh rng b(ng mKt m<nh nh^ xíu cOa bánh
xà phòng này, và nó r2t hi)u qu<. Sau $ó, tr<i nghi)m này $ã $a $n vi)c
phát tri-n các s<n phhm chm sóc rng mi)ng cOa Living Libations, trong
$ó kt hRp các loi th<o mKc, tinh d0u và xà phòng sinh h4c $- $ánh rng.
Tôi mun nhân c@ hKi này $- c<m @n t2t c< các nha sV $ã tiên phong,
$Jt nn móng cho ý t&ng chm sóc rng mi)ng không dùng thOy ngân, và
chB ra mi t@ng quan m]t thit gia môi tr#ng sng, h) rng mi)ng và c@
th- cOa chúng ta.
ChNt trám r4ng: Kim lo:i nQng Yy trong khoang ming

Khi còn bé, chc bn còn nh, cha m6 $ã luôn nhc nh& mình ph<i ht sNc
chn th]n khi c0m nhi)t k, vì sR nó bY vo. H n nhiên có mKt lý do vô cùng
chính $áng; $ó là b&i nhi)t k có chNa thOy ngân, ch2t $Kc hi nh2t trên
trái $2t này, chB sau plutoni. Ngày nay, nu bn làm vo mKt bóng $èn huZnh
quang “thân thi)n vi môi tr#ng, trong $ó có chNa thOy ngân, thì c ng y
nh làm vo nhi)t k v]y. C_c B<o v) Môi sinh Hoa KZ (United States
Environmental Protection Agency — EPA) có nhng hng d\n nghiêm ngJt
cOa v cách xl lý thOy ngân an toàn khi bY $F, bao gEm:
ThOy ngân
• fa t2t c< m4i ng#i và v]t nuôi ra khî phòng.

• Không bao gi# $Rc sl d_ng máy hút b_i $- làm sch thOy ngân. Máy
s8 $a thOy ngân vào không khí và tng $K ph@i sáng.
• Không bao gi# $Rc sl d_ng chFi $- làm sch thOy ngân. Nó s8 làm
vo thOy ngân ra thành nhng gi4t nh^ h@n và lan rKng ra xung quanh.
• Không bao gi# $Rc $F thOy ngân xung cng. Nó có th- tích t_ trong
h) thng ng nc và gây ra các v2n $ trong quá trình sla cha h)
thng ng nc. Nu phát tán ra ngoài, nó có th- gây ô nhinm b- tP
hoi hoJc nhà máy xl lý nc th<i.
• B^ $i nhng qu0n áo $ã bY dính thOy ngân.
fiu này h n $ã cho bn th2y mNc $K nguy hi-m cOa thOy ngân. Ng#i
ta v\n liên t_c tranh lu]n v mi nguy hi-m cOa thOy ngân $i vi sNc khê
cOa các nha sV và b)nh nhân, k- t! khi thOy ngân $Rc sl d_ng l0n $0u tiên
trong chm sóc nha khoa vào nhng nm 1830. Tuy nhiên, b(ng cách nào
$ó, ng#i ta v\n cho phép sl d_ng thOy ngây trong khoang mi)ng, n@i n(m
r2t g0n vi não bK, m i, h4ng và phFi cOa chúng ta.
Tin sV Boyd Haley, Giáo s và ChO tYch cOa khoa Hóa h4c ti fi h4c
Kentucky, $ã $iu tra tác $Kng cOa thOy ngân lên các mô, c ng nh <nh
h&ng sinh hóa cOa thOy ngân $i vi b)nh Alzheimer và b)nh tP ks. Ông
còn cho chúng tôi bit, khi ming trám thOy ngân $Rc l2y ra khî mi)ng,
nó s8 $Rc xem là ch2t th<i $Kc hi theo EPA, và ph<i $Rc xl lý theo cách
thNc nh2t $Ynh $- b<o v) cho nhân viên trong phòng khám nha khoa khî
ngK $Kc thOy ngân. Ông nói: “ThOy ngân là mKt trong nhng ch2t Nc ch
hóa h4c mnh nh2t $i vi các enzyme nhy c<m vi thiol (hRp ch2t hu
c@ t@ng tP nh rRu — chú thích cOa ng#i dYch), và h@i thOy ngân dn dàng
xâm nh]p vào h) th0n kinh trung @ng. Ming trám nào c ng bY rò rB thOy
ngân c<; $ây là mKt thPc t mà b2t kZ c@ quan nghiên cNu hóa h4c nào c ng
có th- xác nh]n. Th nhng có nhiu nha sV v\n vô t sl d_ng thOy ngân và
không chú ý $n nghiên cNu này cOa ông.
Các gi4t thOy ngân cPc nh^ trên b mJt cOa hHn hng thông th#ng
H@i thOy ngân bc lên trong mi)ng bn hai m@i bn gi# mKt ngày, b<y
ngày mKt tu0n, vi s8 nhiu h@n khi bn nhai, nghin rng hay ung nc
nóng. Nhai là thO phm ln nh2t; nu bn nhai k6o cao su, h@i thOy ngân
tng thêm m#i lm ph0n trm, gây ra dòng $i)n gia các rng. ThOy ngân
c ng trKn l\n vi thNc n khi nhai và sau $ó $Rc nut vào b_ng, phá vo
các vi khuhn có lRi trong $#ng tiêu hóa.
Nu bn không có ch $K n lành mnh, mô nu s8 suy yu khi tip
xúc vi thOy ngân. Vi khuhn, n2m Candida và các loi n2m khác phát tri-n
mnh trên thOy ngân. R2t khó loi b^ n2m Candida khi có ming trám thOy
ngân trong mi)ng, vì loi n2m này hot $Kng nh mKt ph<n Nng b<o v)
thOy ngân. ThOy ngân c ng <nh h&ng sâu sc $n toàn bK h) thng nKi
tit: các tuyn cOa h) thng nKi tit bao gEm các enzyme, hormone và
nhng hóa ch2t phNc tp nh insulin, testosterone và estrogen, t2t c< các
ch2t truyn tín hi)u cho toàn bK c@ th-. ThOy ngân có th- thâm nh]p vào
nhng vY trí tip nh]n liên kt gia các hormone, và làm thay $Fi m_c $ích
ban $0u cOa hormone.
NguEn tip xúc thOy ngân t@ng $i
Bác sV Huggins gi<i thích r(ng, thOy ngân gn r2t chJt vào mô mà nó
tip xúc, và phát tán $Kc t theo nhiu cách khác nhau, bao gEm < vi)c
thay $Fi tính th2m cOa màng t bào, xung th0n kinh, chNc nng enzyme và
tiêu hóa, mã di truyn, sla cha DNA, h) minn dYch, tFng hRp protein, s<n
xu2t nng lRng cOa ty th- và chNc nng nKi tit. fã ht cha? Xin tha, v\n
còn nhiu nhiu na.
NgK $Kc thOy ngân có tính tích l y. ChNng run c@ là mKt trong nhng
d2u hi)u $0u tiên, và mKt lot các tác d_ng ph_ bao gEm m2t trí nh, viêm
nu mãn tính, b)nh $a x@ cNng, b)nh Parkinson và b)nh Alzheimer.
Nhiu phòng khám nha khoa còn có mNc thOy ngân vRt quá quy $Ynh an
toàn và <nh h&ng $n sNc khê ngh nghi)p. Nhng m\u máu và nc
ti-u cOa các nha sV cho th2y 50% - 70% nhng ng#i $Rc ki-m tra có mNc
thOy ngân cao trên mNc bình th#ng. Hít ph<i h@i thOy ngân là nguEn
chính yu gây ngK $Kc cho các nha sV. Bác sV Ph\u thu]t Nha khoa Stuart
Nunnally cho bit: “ThPc t là chúng tôi [các nha sV,] có nhiu v2n $ v h)
th0n kinh nh b)nh tr0m c<m và tP tl, ly dY … T2t c< nhng $iu $ó, theo
quan $i-m cOa tôi, $ã ph<n ánh h]u qu< cOa vi)c tip xúc vi thOy ngân.
MJc dù các nha sV v\n tip t_c trám rng b(ng thOy ngân mHi ngày, vào
nm 1976, các nha sV $ã vit trên TNp chí c8a Hip hOi Nha khoa Hoa KQ
nh sau: “Ngành nha khoa không th- pht l# v2n $ ô nhinm thOy ngân
trong phòng khám nha khoa $Rc na.”
Thành ph0n hHn hng trong trám rng $i-n hình 8
Ch2t trám b(ng bc $Rc to ra t! hHn hRp kim loi nJng. Nó chNa $n
49% thOy ngân kim loi, 35% bc, 9% thic, 6% $Eng và mKt lRng k8m nh^.
Khi trKn l\n, hHn hRp này khá mm dLo. Và sau khi trám vào rng, nó s8
cNng li trong vòng ba m@i phút. Có nhng hHn hRp trám rng khác c ng
chNa $0y kim loi nJng, bao gEm rng gi< m vàng có chNa paladi, bch
kim, niken và $Eng. Trám nhPa, còn $Rc g4i là trám trng, th#ng chNa
BPA và nhôm. Rng gi< b(ng sN $t tin thì v\n có th- chNa niken và oxit
nhôm. Nhng chic rng gi< này $Rc bao phO b&i mKt lp niken. Niken
li là ch2t gây ung th, Nc ch h) thng minn dYch khi nó rò rB. Ning rng
và các thit bY c2y ghép kim loi c ng $Rc làm b(ng niken. HHn hRp trám
rng c ng có th- chNa acryit, nhôm, formaldehyd, hexane, hydroquinone,
phenol, polyurethane, silane, strontium, toluene, và xylene. Các thit bY c2y
ghép b(ng titan có th- bY rò rB nhôm. Danh sách ch2t $Kc cN ngày càng dài
ra, bao gEm c< các v]t li)u nguy hi-m khác $Rc sl d_ng $- gi ming trám
dính chJt vào rng, bao gEm canxi hydroxit và toluene, là nhng ch2t có
kh< nng gây ra b)nh chàm và dY Nng.
LPa ch4n tt nh2t $- làm ch2t trám rng hay ph_c hEi rng chính là sN
và hHn hRp sN vi nhPa cây. Chúng khác vi v]t li)u trám sN, và $Rc to ra
b(ng mKt ph@ng pháp $Jc bi)t g4i là $un ch<y nhi)t $K th2p. Nhng ch2t
li)u này t@ng thích sinh h4c vi c@ th- và $O cNng cáp $- sl d_ng lâu dài.
MKt lPa ch4n khác na khi rng bY nhinm trùng nJng là Nng d_ng hHn
hRp chit xu2t t! nhPa cây, giúp tránh $Rc vi)c ph<i khoan và trám rng.
f- bit thêm thông tin v các loi liên kt và ch2t trám rng, bn vui lòng
tìm $4c cun Making the Right Dental Choice (tm dYch là La ch$n úng
Ln cho Rng ming) cOa bác sV Bob Marshall nhé.
Bn bZ an toàn cho vi khu8n: Rút t3y rang và n:o gJc r4ng
Hi)p hKi Bác sV NKi nha Hoa KZ c tính có kho<ng 15,1 tri)u thO thu]t rút
tOy rng $Rc thPc hi)n hàng nm. M_c $ích cOa vi)c rút tOy rng là $- cNu
b mJt bên ngoài, hay còn g4i là b mJt nhai cOa rng, b(ng m4i giá. Khi
men rng và ngà rng - c2u trúc cNng bên ngoài cOa rng - bY h h^ng do
sâu rng, nNt hay sNt mL, vi khuhn s8 có c@ hKi xâm nh]p vào bên trong
rng, d\n $n tình trng nhinm trùng hay áp xe trong tOy, và có th- bY hoi
tl. ThO thu]t rút tOy s8 loi b^ c2u trúc bên trong, vn r2t hoàn chBnh cOa
rng, bao gEm các dây th0n kinh và mch máu, cùng vi chH nhinm trùng
và các mô cht. Chic rng rHng sau $ó $Rc rla sch, rEi l2p $0y b(ng mKt
hRp ch2t cao su $Rc g4i là gutta-percha và xi mng, tip theo s8 phO lên
trên mKt lp trám b(ng sN. Sau khi làm thO thu]t, chic rng $ã bY “cht”,
và bàn ch<i vô hình cOa h) bch huyt nha khoa c ng m2t luôn. Bác sV
Nunnally gi<i thích:
“Gi# $ây, nu chic rng “cht” nh^ xinh này bY nhinm khuhn, thì
ch ng có cách nào $- h) minn dYch cOa chúng ta cung c2p sP b<o v) tP
nhiên cho nó, b&i vì không còn nguEn cung c2p máu cho rng na. Bn
$ã to ra mKt môi tr#ng lý t&ng cho vi khuhn sinh sôi n<y n&, và bn s8
th2y sP phát tri-n nh v bão cOa vi khuhn k khí. Chúng là nhng vi
khuhn thích sng trong $iu ki)n không có oxy. Và $ây luôn là nhng vi
khuhn mnh nh2t.”
V mJt lý thuyt, rút tOy rng nghe có vL nh là mKt ph@ng pháp tt.
Nhng trên thPc nghi)m lâm sàng, nó li là mKt câu chuy)n khác, th]t sP
khOng khip. Rút tOy rng làm n<y sinh hai nguEn c@n rOi ro ln. ThN nh2t,
khi thPc hi)n rút tOy, nha sV không th- khl trùng hoàn toàn bên trong rng.
Có c< vài mét ng tOy nh^ xíu trong t!ng chic rng $- làm n@i hn n2p cho
vi khuhn. Ngoài ra, trên thPc t, “h) thng ng tOy cOa rng khá phNc tp.
Ging nh h) thng rn cOa thPc v]t, h) thng ng tOy rng có th- chNa
nhng nhánh nh^, r8 ra t! các ng chính”. Các nhánh nh^ này có th- cong
hoJc h6p $n mNc bác sV không th- loi b^ ht nhng chH nhinm trùng, vi
khuhn, mô sng hoJc mô cht. Nu mô sng còn hn trong rng, nó s8
nhanh chóng cht $i vì nguEn hH trR sP sng $ã bY ct $Nt, và rEi nó s8 tr&
thành thNc n cho vi khuhn. Nhng gì còn li là mKt chic rng cht, n@i
sinh s<n 2m áp, an toàn cho vi khuhn có hi phát tri-n và lây lan. V2n $
thN hai s8 phát sinh nu, hoJc khi, hRp ch2t $Rc dùng $- l2p $0y rng bY
r@i ra, hay chH trám b(ng sN bY l)ch, d\n $n vi)c rng bY tái nhinm trùng.
Khi $ó, h) thng minn dYch khê mnh s8 gli các t bào bch c0u $n
$- tiêu di)t vi khuhn, nhng chic rng bY rút tOy không có lu lRng máu
hoJc dòng bch huyt nha khoa $- mang các t bào minn dYch $n gi<i cNu.
Nhinm trùng lan $n nu, dây ch(ng và các mô liên kt khác, sau $ó $n
x@ng hàm. Vì các mô th0n kinh bY loi b^, s8 không có c@n $au nào báo
hi)u $ang có v2n $, trong khi vi khuhn v\n tip t_c tàn phá c@ th-. Theo
bác sV Gerald Smith, nhng b)nh t]t & khoang mi)ng, th]t sP là nguEn c@n
cOa 70% - 90% các v2n $ sNc khê khác.”
Bác sV $a khoa Josef Issels là ng#i $0u tiên trình bày lý thuyt cho th2y,
mKt h) thng minn dYch bY tFn th@ng s8 khin cho ung th phát tri-n. Khi
xây dPng k hoch $iu trY cho b)nh nhân mc ung th tin tri-n, ông tìm
kim các $0u mi nhinm trùng $ang t2n công c@ th-, và làm cn ki)t h)
thng minn dYch cOa b)nh nhân; amidan bY nhinm trùng, sâu rng hàm và
rng cla $u có kh< nng là nhng thO phm. Ông kt lu]n: “MKt cuKc
kh<o sát $Rc thPc hi)n ti phòng khám cOa tôi cho th2y, khi nh]p vi)n,
98% b)nh nhân ung th & tuFi tr&ng thành có t! hai $n m#i chic rng
cht. MHi chic rng cht nh th này là mKt nhà máy s<n xu2t $Kc t nguy
hi-m.” Là mKt nghiên cNu tiên phong cOa bác sV Issels, mi liên quan gia
các chNng viêm nhinm mãn tính vi ung th $ã $Rc xác nh]n b&i các d
li)u dYch tn h4c g0n $ây. Nghiên cNu trên Journal of Clinical Investigation
(tm dYch là TNp chí i'u tra lâm sàng) cho bit, viêm mãn tính gây ra b&i
nhinm ký sinh trùng, vi khuhn hoJc vi rút là mKt $Kng lPc chính thúc $hy
sP phát tri-n cOa khi u.” Vi nhng hi-u bit sâu sc nh v]y, bác sV Issels
v\n luôn kiên trì khuyn cáo các b)nh nhân cOa mình nhF $i nhng chic
rng $ã bY rút tOy.
May mn thay, có mKt chân tr#i mi trong ngành nKi nha, n@i tìm kim
nhng ph@ng pháp cha lành hài hòa vi nng lRng tái to cOa c@ th-.
Các ph@ng pháp nKi nha tái to sl d_ng công ngh) và d li)u sinh h4c
mi $- gi gìn sNc sng cho rng bY h hi. Các bác sV nKi nha $ang thl
nghi)m nhng quy trình loi b^ nhinm trùng và mô cht t! mKt chic rng
bY th@ng tFn, và sau $ó kích thích tái to mô trong tOy, cho phép rng gi
$Rc sP sng và dòng ch<y bch huyt, t! $ó rng d0n $Rc cha lành. fây
là mKt sP theo $uFi xNng $áng $i vi các bác sV nKi nha thPc sP bun gi
gìn rng tP nhiên.
Nha sV Robert O. Nara xác nh]n r(ng nhinm trùng nha chu có th- $Rc
cha lành, và ông luôn c<nh báo v sP nguy hi cOa thO thu]t rút tOy rng:
Rõ ràng thO thu]t rút tOy rng $ã $Rc thPc hi)n $n hàng tri)u l0n,
trong khi thPc t cho th2y, ngay t! $0u chúng ta $ã ch ng c0n $n chúng.
Theo tôi, toàn bK sP vi)c chB $@n gi<n quy v mKt $iu: c< ngành nha khoa
r2t sR công chúng nh]n ra, h4 $ang kim tin b(ng cách sla $i sla li h]u
qu< cOa mKt cn b)nh vn dV có th- cha dNt $i-m!
fiu này li $a chúng ta $n chO $ thú vY tip theo: no gc rng. Hãy
nghV v nó theo cách này: sâu rng là nhinm trùng trong rng, và nó c ng
là nhinm trùng trong x@ng hàm. V mJt y h4c, $ây $Rc g4i là tFn th@ng
x@ng khp, nhng lH hFng này là x@ng hoi tl do nhinm trùng, hay nói
mKt cách $@n gi<n h@n, mKt n@i mà vi khuhn bt $0u n mòn trong x@ng
hàm. Ch2t th<i cOa vi khuhn là mKt ch2t $Kc th0n kinh ngoi hng. Sâu rng
là mKt trong nhng tác d_ng ph_ tim hn cOa các quy trình nha khoa hi)n
$i, và chúng th#ng không có các tri)u chNng rõ ràng. Chúng có th- d\n
$n $au rng <o, $au th0n kinh và $au mJt. Chúng có th- xu2t phát t! mKt
chic rng bY áp xe hoJc nhinm trùng vi khuhn ti vY trí cOa rng $ã nhF,
bao gEm c< rng khôn, và t! các v2n $ bên di ng chân rng hoJc di
thân rng c . Vô hình trên tia X, quét CAT hoJc MRI, chB có mKt nha sV sinh
h4c mi có th- ki-m tra x@ng hàm bY sâu b(ng cách rch mKt $#ng nh^
trên nu $- ki-m tra các túi nhô ra trong x@ng. f- d4n sch các gc rng,
ph<i rch nu ra, no chH nhinm trùng, tri)t $- loi b^ các vi khuhn, và
$iu trY vt th@ng b(ng ozone. Nhiu nha sV sinh h4c tuân theo quy tc
“gii hn ba dJm cOa Huggins”, $ó là yêu c0u b)nh nhân nghB ng@i trong
mKt gi# sau khi làm thO thu]t, $- máu $ông li và bt $0u tP cha lành.
Trám, nhF, rút tOy rng và no gc rng là nhng thO thu]t nJng n, chB
nên $Rc thPc hi)n sau khi b)nh nhân $ã cân nhc kV long và $Rc cung
c2p $0y $O thông tin. T2t c< các quy trình này $òi hî nha sV ph<i có tay
ngh cao, $Rc $ào to k long v vi)c loi b^ thOy ngân, v nha khoa
t@ng thích sinh h4c, và các ph@ng pháp nhF rng tt h@n nhng gì $Rc
dy trong tr#ng nha khoa. Bn c ng nên coi ch!ng nhé, mKt s nha sV toàn
di)n s8 m#i bn ung nc ép cà rt và tJng mKt ng kem $ánh rng Crest,
trong khi vn phòng cOa h4 v\n $ang sl d_ng các v]t li)u và ph@ng pháp
nha khoa lHi th#i.
Câu h[i dành chon nha s

M_c tiêu cOa tôi là giúp bn xây dPng sP t@ng tác $úng $n vi khoang
mi)ng, và vi c< nha sV. Khi nghiên cNu v mKt nha sV mà bn mun $n
thm khám, trang web cOa ng#i $ó nên có nhiu thông tin h@n ngoài vi)c
thy trng và $ánh bóng rng. Khi bn c0n cha trY nha khoa, s8 r2t hu ích
khi hî v nhng chi tit c_ th-. f- giúp bn $a ra quyt $Ynh sáng sut,
hãy hî nha sV nhng câu hî sau $ây trc khi $n thm khám:
• H4 có sl d_ng các bK l4c nc sàng l4c vi khuhn, và $Kc t cOa nc
máy không? Nc dùng $- súc mi)ng có th- chNa $0y vi khuhn có hi,
vì vi khuhn có th- $4ng li trong dòng nc.
• H4 có làm xét nghi)m t@ng thích sinh h4c trên t!ng b)nh nhân, $-
ki-m tra tính t@ng thích vi các v]t li)u nha khoa không? Nha sV có
ki-m tra máu cOa bn $- tìm ra nhng v]t li)u nha khoa mà c@ th-
bn có th- ch2p nh]n $Rc không. Kho<ng 60% v]t li)u nha khoa s8
Nc ch h) thng minn dYch cOa bn.
• H4 có sl d_ng ozone và / hoJc laser $- làm sch các khu vPc trong
khoang mi)ng, nu và rng mi trám không?
• H4 có sl d_ng kính hi-n vi t@ng ph<n pha không? Nhng kính hi-n
vi này giúp h4 l2y vi khuhn ra t! $#ng vin nu, $- xác $Ynh sNc
khê cOa no71u mKt th#i gian dài trc khi b)nh nha chu xu2t hi)n.
• Có ph<i h4 không dùng thOy ngân trong các ph@ng pháp $iu trY?
• H4 có mKt ph@ng thNc $0y $O, an toàn $- loi b^ trám rng không?
Nha sV có $Rc $ào to $- thPc hi)n vi)c loi b^ thOy ngân $úng cách
không? MKt ph@ng thNc thNc toàn di)n bao gEm ming chn nha
khoa, oxy cung c2p cho b)nh nhân, vitamin C và h) thng l4c không
khí $Rc $Jt g0n mi)ng $- hút h@i thOy ngân. H@n c< mKt khóa h4c
cui tu0n hay lp giáo d_c th#ng xuyên, H4c vi)n cha b)nh Nng
d_ng Huggins $ã phát tri-n mKt ph@ng thNc và khóa $ào to chi tit,
gi cho bn và nha sV an toàn khi loi b^ ming trám thOy ngân.
• H4 có sl d_ng tia X quang k thu]t s không? X quang k thu]t s
giúp bn tip xúc vi bNc x ít h@n 90% so vi máy X-quang truyn
thng.
• Quan $i-m cOa h4 v vi)c rút tOy rng là gì?
• Quan $i-m cOa h4 v keo trám là gì?
• Quan $i-m cOa h4 v florua là gì?
• H4 có xây dPng k hoch dinh dong cho b)nh nhân không?
• H4 có sl d_ng camera quan sát bên trong khoang mi)ng không?
Camera này truyn hình <nh trong khoang mi)ng cOa bn $n màn
hình ln, $- bn và nha sV có th- cùng nhau theo dõi trong khoang
mi)ng.
• Nha sV có sl d_ng tia laser $- gn kt lp b4c mi cho rng không?
Liên kt b(ng laser s8 cNng chc và và tránh $Rc vi)c dùng xi mng
$Kc hi.
• H4 có chuhn bY srn vitamin C tiêm tVnh mch trong khi làm thO thu]t
không?
• Nha sV có sl d_ng $0u khoan hoàn toàn mi $- ph_c hình rng
không?
Chu8n b\ cho bu0i th4m khám

Ngay c< khi bn $ang v) sinh rng mi)ng k long hàng ngày, hay quên
chm sóc chúng trong mKt th#i gian, hoJc $ã tin hành nhng thO thu]t
mà gi# $ây bn mun loi b^, ch ng hn nh trám rng thOy ngân ch ng
hn, bn s8 ph<i c0n $n gJp vY nha sV sinh h4c tuy)t v#i mà bn mi tìm
ra.
Bn có bit, mKt ng#i không $Rc phép hin máu trong vòng 48 gi#
sau khi co vôi rng, vì máu có kh< nng chNa $0y vi khuhn không? Co vôi
rng chB loi b^ cao rng, nhng không th- ngn chJn sP tái sinh cOa vi
khuhn a axit. Vi)c này c ng không b<o v) hay làm cho rng chc khê h@n
$Rc. Sau quy trình v) sinh, vi khuhn trong mi)ng bY $ánh b]t ra và $i th ng
vào máu, thách thNc h) thng minn dYch. C@ th- ph<n Nng vi cuKc t2n
công này b(ng cách gi<i phóng các t bào bch c0u $- chng li các vi
khuhn xâm nh]p, và mKt trong nhng kt qu< là sP viêm nhinm có h)
thng. Ngoài ra, nhiu vi khuhn có hi s8 tEn ti trong nc b4,t và tP tái
l]p trên rng và trong máu.
Chuhn bY cho buFi thm khám nha khoa cOa bn trc ít nh2t ba tu0,n b(ng
cách thPc hi)n các bc sau:
• Tip t_c thPc hi)n theo Ch@ng 8 — Tám bc tP chm sóc rng
mi)ng.
• Xây dPng h) thng minn dYch vi liu lRng 1000 — 2000 miligam
vitamin C mHi ngày, tùy thuKc vào sNc khê và kh< nng h2p th_ cOa
ruKt. Camu camu là siêu thPc phhm $óng gói có chNa vitamin C.
Vitamin C cOa th@ng hi)u Lypo-Spheric có kh< nng h2p th_ tuy)t
v#i, và chB c0n ung nm gói liu lRng 1000 milligigram là bn $ã có
th- $a trPc tip vitamin C vào tVnh mch, $ây là ph@ng pháp hi)u
qu< nh2t. Nu bn $n nha sV $- thPc hi)n nhng thO thu]t phNc tp
h@n là co vôi rng, hãy lu ý r(ng ung vitamin C b(ng $#ng mi)ng
có th- làm gi<m tác d_ng gây tê cOa Novocain và thuc gây mê.
• Ki-m tra $K pH cOa nc b4t và nc ti-u cOa bn b(ng gi2y quZ, và
duy trì mNc $K kim.
• Mang theo nc sui có pha mui $- súc mi)ng.
• Thoa tinh d0u (mKt loi hay hHn hRp nhiu loi $u $Rc) lên nu
cOa bn trc, trong và sau khi thm khám. Yêu c0u nhân viên v) sinh
dùng chB nha khoa có thm tinh d0u $- làm sch rng cho bn.
• Sau khi $n nha sV, tng c#ng h) thng minn dYch cOa bn vi vi)c
bF sung thêm vitamin C.
Nu chB mun v) sinh rng mi)ng & mNc ti thi-u, thì th]t ra bn chB $n
cho nha sV dùng các d_ng c_ $- co rng. fúng là không có cách nào $-
loi b^ lp cao rng dày cKm lâu ngày, h@n là $- cho nha sV co nó $i. Nhng
$iu này $a chúng ta tr& li tr4ng tâm ct lõi cOa v2n $: ph<i làm sao $-
gi cho rng luôn luôn sch s8 và khê mnh? Nu bn thPc hành chm
sóc rng mi)ng $úng cách, duy trì $K kim, ch<i rng $úng cách và dùng
chB nha khoa vi tinh d0u thPc v]t, thì chB trong vài tu0n, bn s8 không còn
to c@ hKi cho m<ng bám và cao rng tích t_ na.
f- chm sóc tt cho rng mi)ng, bn c0n làm nhiu vi)c h@n là chB $ánh
rng và dùng chB nha khoa. Khi rng có sP sng và $Rc to dPng mKt môi
tr#ng thích hRp, chúng hoàn toàn có th- tái to. fây là lý do ti sao các
yu t bên trong nuôi dong rng r2t quan tr4ng. Tiêu th_ thPc phhm thPc
th_, duy trì cân b(ng nKi tit t, h2p th_ $O khoáng ch2t, cùng dòng ch<y
thích hRp cOa dYch rng bên trong và bên ngoài rng là chìa khóa $- có sNc
khê rng mi)ng tt. SNc khê và sNc sng cOa rng mi)ng có liên quan trPc
tip vi ch $K n cOa mHi ng#i. Chúng ta chB có th- duy trì sNc khê rng
mi)ng t! bên trong, b(ng các thPc phhm giàu dinh dong và nc tinh
khit.
Trong th#i $i công nghi)p hóa cOa chúng ta, thPc phhm ch bin srn
$ã tr& thành thNc n tiêu bi-u. fi vi nhiu ng#i, vi)c dùng thPc phhm
$ông lnh, các loi snack chNa nhiu $#ng, ch2t b<o qu<n, ch2t ph_ gia,
phhm màu, nc ng4t có gas và bánh mì trng là khá phF bin. R2t may,
hi)n $ang có xu hng quan tâm tr& li $n vi)c n thPc phhm toàn ph0n,
thPc phhm cha qua ch bin, thPc phhm tP nhiên không qua nuôi trEng,
và siêu thPc phhm. fây là mKt bc $i $úng hng b&i vì, nh chúng ta s8
th2y, nhng gì chúng ta n có th- gây ra sâu rng, hoJc cha $Rc sâu rng.
Edward và May Mellanby, nhng bác sV $ã phát hi)n ra vi)c thiu

vitamin D gây b)nh còi x@ng, c ng $ã nghiên cNu các yu t dinh dong
<nh h&ng $n sP hình thành cOa rng. Nghiên cNu cOa h4 xác nh]n r(ng
khi men rng và rng bY tFn th@ng do sâu, rng s8 ph<n Nng vi nhinm
trùng b(ng cách gli nguyên bào ngà $n các mô bY h^ng $- sla cha nó.
Vào nm 1922, các nghiên cNu cOa Mellanby $ã chB ra, ch $K n nhiu
vitamin D, pht pho và các khoáng ch2t to thành canxi silic và magiê, cho
phép các nguyên bào ngà to ra lp ngà rng mi dày dJn và cNng chc, b2t
k- tình trng tFn th@ng cOa rng c t) $n mNc nào. Nu ch $K n ung
chB bao gEm các loi ng cc $ã qua ch bin ch bin, thiu vitamin D và
khoáng ch2t, thì rng mi s8 nhanh chóng bY vôi hóa nJng.
Nuôi d-]ng r4ng

Ngoài vi)c n ung $a dng và tiêu th_ thPc phhm toàn ph0n, ch $K n
thPc sP tt cho rng s8 bao gEm nhng thPc phhm giàu khoáng ch2t, và
nhiu vitamin tan trong ch2t béo nh vitamin E, D3, A và K2. f- h2p th_
ch2t dinh dong hRp lý, c@ th- c ng c0n chNc nng $#ng ruKt khê mnh,
men tiêu hóa dEi dào và axit hydrochloric.
Khi bò, lRn, c!u và gà $Rc n thPc phhm tP nhiên tP nhiên trên $Eng
c^, mo c@ th- cOa chúng là mKt kho chNa $0y ch2t dinh dong tan trong
ch2t béo, do $Kng v]t tích l y t! thNc n cOa chúng. Khi chúng ta tiêu th_
ch2t béo t! thYt, nKi tng, trNng hoJc các s<n phhm t! sa cOa chúng, chúng
ta c ng h2p th_ $Rc mKt s vitamin và khoáng ch2t cOa chúng. ThYt và các
s<n phhm làm srn khác t! $Kng v]t $Rc nuôi công nghi)p s8 không có $O
lRng ch2t dinh dong quan tr4ng này, vì ch $K n cOa chúng r2t nghèo
nàn, không $Jc trng cho loài và thiu dinh dong.
Khác bi)t vi vitamin K mà chúng ta có $Rc t! vi)c n rau xanh nh
c<i xon và rau bina, vitamin K2 có trong thYt và sa. Bn có th- th2y sP
phong phú cOa vitamin này trong màu cam $]m hoJc vàng @m cOa b@,
lòng $^ trNng và pho mát t! bò, gà n theo tP nhiên. Quan tr4ng cho sP
phát tri-n cOa x@ng, K2 giúp canxi trong ch $K n $n $Rc n@i c0n $n,
và loi b^ canxi d th!a t! các mô. Vitamin K2 c ng $Rc s<n xu2t b&i h)
thPc v]t $#ng ruKt; mKt vài ph0n cOa thPc phhm lên men mHi tu0n, nh
natto ($]u nành lên men), da c<i bp, kim chi, và mKt s loi phô mai,
nh Gouda lâu nm, là nhng nguEn vitamin K2 tuy)t v#i.
Loi vitamin A chúng ta có $Rc t! vi)c n rau cO, nh cà rt ch ng hn,

chính là beta-carotene tan trong nc. Hot tính sinh h4c cOa vitamin A
retinol, $Rc tìm th2y trong thYt và sa cOa $Kng v]t nuôi tP nhiên, khác
hoàn toàn vi loi beta carotene nêu trên. C< hai $u quan tr4ng $i vi
sNc khê; beta-carotene là mKt ch2t chng oxy hóa mnh m8, và retinol thì
r2t quan tr4ng $i vi sNc khê cOa mt, da và x@ng. Vitamin E tan trong
ch2t béo c ng thúc $hy sNc khê cOa x@ng, b(ng cách b<o v) quá trình
hình thành x@ng khî bY tFn th@ng b&i các gc tP do.
C@ th- và x@ng cOa chúng ta c ng c0n vitamin D, $- sl d_ng canxi và
vitamin A hi)u qu< cho c< quá trình $Eng hóa canxi và protein. SP phát
tri-n và duy trì cOa x@ng bY suy gi<m nghiêm tr4ng do thiu vitamin D.
Chúng ta có th- tP to ra vitamin D b(ng cách tm nng t! m#i $n m#i
lm phút mHi ngày. fiu này r2t dn thPc hi)n vào mùa hè và & vùng khí h]u
có mùa $ông 2m áp. Vào mùa $ông và trong nhng mùa u ám, vi)c bF sung
lRng vitamin D b(ng cách n thPc phhm tP nhiên là r2t quan tr4ng. NguEn
vitamin D3 sinh h4c th#ng có trong cá, trNng, thYt nKi tng và d0u gan cá,
$Jc bi)t là d0u gan cá.
Ch $K n ung tiêu bi-u cOa ng#i ph@ng Tây th#ng thiu silica,
pht pho và magiê, nhng khoáng ch2t có lRi cho x@ng. Nhng chúng r2t
li phong phú trong ch $K n th#i xa xa và cOa ng#i da $^, b<o v) h4
khî sâu rng. C^ m4c tP nhiên ngoài $Eng r2t giàu silica và pht pho, c<
hai $u quan tr4ng cho x@ng, hàm và sP phát tri-n cOa rng, do $ó thYt t!
$Kng v]t nuôi trên $Eng c^ là mKt nguEn dEi dào nhng khoáng ch2t này.
Sô cô la, nhóm thPc phhm yêu thích cOa tôi, r2t giàu magiê và pht pho. Sô
cô la nên $Rc h2p th_ & dng ít ch bin và giàu ch2t béo nh2t có th-, hoàn
toàn không chNa $#ng, ch2t b<o qu<n và các ch2t ph_ gia không c0n thit
khác.
C0n ph<i hn ch ti $a, hay th]m chí loi b^ vi)c tiêu th_ nhng thNc
n ch bin srn nghèo dinh dong ra khî ch $K n, $- có $Rc sNc khê
ti u. Nhng thPc phhm có chNa axit phytic (mKt loi axit ngn h2p thu
dinh dong), th#ng là ng cc, $]u, và ht, c0n $Rc trEng hu c@ và sau
$ó ngâm hoJc lên men trc khi n. Axit phytic ngn c@ th- h2p thu khoáng
ch2t. Nó gn chJt vi pht pho và ngn tính kh< d_ng sinh h4c cOa pht
pho. Nó c ng có th- gn chJt và ngn chJn k8m, canxi và st t! c@ th-, Nc
ch các enzyme c0n thit $- tiêu hóa thNc n. TF tiên khôn ngoan cOa
chúng ta trong các nn vn hóa b<n $Ya khác nhau, th#ng là vào th#i $E
$á, $ã bit ngâm và lên men ng cc, các loi ht và $]u trc khi n. Ng
cc nguyên ht có nhiu axit phytic h@n ng cc chà trng. Xay ng ng
cc b(ng ci $á và lên men là nhng ngh) thu]t ch bin tuy)t v#i $ã bY
th2t truyn. Các loi ng cc ch bin srn bày bán trên thY tr#ng th#ng
$Rc xl lý b(ng nc có brom và bY ôi. ThPc phhm s<n xu2t th@ng mi
$Rc trEng b(ng phân lân tFng hRp có chNa lRng axit phytic cao h@n, so
vi thPc phhm $Rc trEng hu c@. Nu t2t c< các ba n cOa bn xoay
quanh các loi ng cc, nh bKt yn mch cho ba sáng và c@m cho ba
ti, bn có th- c0n ph<i xem xét li nhng gì $ang nuôi dong gia $ình
mình $2y.
Trong mKt nghiên cNu $Rc thPc hi)n b&i Mellanbys, 62 trL em $Rc
chia thành ba nhóm vi ch $K n khác nhau. Nhóm thN 1 n ch $K n
bình th#ng cKng vi bKt yn mch, giàu axit phytic. Nhóm thN 2 n ch
$K n bình th#ng, cKng vi vitamin D. Nhóm thN 3 n ch $K n không có
ng cc, v\n tiêu th_ $#ng hay carbohydrate, và ung bF sung vitamin D.
Trong nhóm thN 1, tác $Kng gây còi x@ng cOa axit phytic trong bKt yn
mch Nc ch sP cha lành và to c@ hKi cho sâu rng phát tri-n. Trong
nhóm thN 2, h0u ht các lH sâu $ã lành và ít lH sâu mi hình thành. Trong
nhóm thN 3, g0n nh t2t c< chH sâu rng $u tP cha lành, và r2t ít sâu rng
mi phát tri-n.
Sâu rng trong các nhóm ch $K n ung trong nghiên cNu Mellanby
Bác sV Weston A. Price c ng $ã cha trY sâu rng thành công b(ng cách
cho trL n th#ng n $E kém ch2t lRng, mKt ba n bF dong mHi ngày.
TrL n các ba n có bF sung d0u gan cá t@i và nc súp n2u t! các loi
thPc phhm có tính kim cao. Ch $K n v\n có có ng cc; tuy nhiên, bánh
mì $Rc làm t! bKt chua ($Rc lên men), và bKt mì xay b(ng ci $á $- gi<m
lRng axit phytic. TrL c ng $Rc n mKt loi b@ thô cha ti)t trùng, giàu
vitamin, $Rc làm t! sa cOa nhng chú bò n c^ ngoài cánh $Eng. Loi b@
này là mKt trong nhng nguEn vitamin K2 phong phú nh2t. Loi vitamin
tan trong ch2t béo quan tr4ng này cung c2p cho c@ th- nhng chB d\n $-
hEi ph_c x@ng. Ngày nay, chúng ta c ng bit r(ng vitamin D3 và K2 phi
hRp vi nhau toàn di)n. Chúng c ng quan tr4ng h@n canxi trong vi)c hình
thành x@ng.
Tin sV Melvin E. Page, tác gi< cOa nhiu cun sách, bao gEm Your Body
Is Your Best Doctor (tm dYch C% th là thCy thuSc tSt nhAt), $ã thPc hi)n
h@n hai nghìn xét nghi)m thành ph0n hóa h4c cOa máu, và phát hi)n ra
r(ng không có lH sâu rng nào x<y ra khi ts l) canxi và pht pho trong máu
là 10: 4,8. Pht pho trong máu nên $Rc duy trì trên 3,5 miligam/decilit.
Nu mNc pht pho trên 3,5, h) bch huyt nha khoa hot $Kng s8 hot $Kng
hRp lý, và bàn ch<i $ánh rng vô hình s8 chm sóc cho rng. Nu mNc $K
pht pho gi<m xung di 3,5, dòng ch2t l^ng s8 $<o ngRc, d\n $n sâu
rng.
Tin sV Page c ng nh]n th2y t! các xét nghi)m này, r(ng lRng $#ng
trong máu nên & mNc kho<ng 85 miligam/decilít. LRng $#ng trong máu
cao to ra kháng insulin d\n $n viêm trong c@ th-, thúc $hy tình trng
b)nh: “LRng $#ng trong máu càng cao, chB c0n tng thêm mKt hoJc hai
$i-m, nu càng dn bY vi khuhn xâm nh]p”. Duy trì mNc glucose th2p mHi
ngày là cách tt $- tác $Kng tích cPc $n sNc khê rng mi)ng cOa chúng
ta. Vi sP tng $Kt bin cOa lRng $#ng trong máu, các khoáng ch2t, bao
gEm canxi, $Rc l2y t! x@ng và c@ th- bt $0u khl khoáng. “Vì v]y, nghiên
cNu c@ b<n cOa tin sV Page $ã phát hi)n, $#ng trng và carbohydrate tinh
ch làm tng canxi huyt thanh. Canxi $Rc l2y t! mô x@ng và mang $n
huyt thanh canxi.” f#ng c ng gây ri lon cho h) thng nKi tit, vùng
di $Ei, tuyn thRng th]n, tuyn yên và tuyn tùng c ng nh các tuyn
nKi tit cOa cortisol, progesterone, DHEA, testosterone và estrogen. Trong
mKt nghiên cNu nFi ting, ng#i ta cho chuKt ung soda có $#ng, chúng
không bY sâu rng. Nhng trong mKt ph0n khác cOa nghiên cNu, khi h4 tiêm
soda vào d dày cOa chuKt, các lH sâu rng li bt $0u hình thành.
Sâu rng không ph<i do $#ng tích t_ trên b mJt rng. Trên thPc t,
nu bn $- $#ng và vi khuhn cùng nhau, vi khuhn s8 không n $#ng. Sâu
rng không ph<i do $#ng dính vào rng, mà là do $#ng trong ch $K n
làm suy gi<m dinh dong. f#ng c ng to ra axit trong mi)ng và $#ng
ruKt, và $iu này trái ngRc vi nhng gì khoang mi)ng và nc b4t khê
mnh c0n có.
MKt s nghiên cNu sâu sát nh2t v mi quan h) gia thPc phhm ch
bin và sNc khê rng mi)ng $n t! Tin sV Weston A. Price. Vào nhng nm
1920, ông là chO tYch cOa Hi)p hKi Nha khoa Hoa KZ và $ã $n thm các
nn vn hóa khác nhau, n@i m4i ng#i v\n áp d_ng ch $K n t! th#i xa xa
cOa tF tiên h4. Nhng nhóm vn hóa b<n $Ya này không bY ng#i châu Âu
xâm chim, không tip xúc vi bánh mì trng, $#ng trng và hóa ch2t; h4
chB áp d_ng ch $K n truyn thng cOa tF tiên trong hàng trm nm qua.
Tin sV Price $ã nghiên cNu c2u trúc khuôn mJt, hàm và rng, c ng x@ng
hàm cOa ng#i $ã m2t trong khu vPc. Nhng gì ông tìm th2y là trc th ks
XIX, có r2t ít lH sâu trên rng cOa h4; nghiên cNu c< nghìn bK rng mi th2y
mKt hai chH. fiu này hoàn toàn trái ngRc vi thng kê ngày hôm nay.
V]y $i-m m2u cht là gì? T2t c< thPc phhm ch bin srn $u có th- d\n
$n sâu rng. Nguyên lý khoa h4c $(ng sau vi)c này th]t ra r2t $@n gi<n và
có th- tóm tt trong mKt câu: thPc phhm ch bin và tinh ch làm ri lon
tiêu hóa và h) thng nKi tit, làm thay $Fi dòng ch<y ch2t dinh dong
truyn $n rng. Nó không h lý t&ng cho rng và nu cOa bn, khi to
ra mKt môi tr#ng s_p $F và thiu dinh dong t! bên trong, ngoài ra còn
bY <nh h&ng t! sP thiu dinh dong cOa mKt vài th h) trc. Các mô trong
khoang mi)ng $Rc thit k $- h2p thu dinh dong t! bên trong. fiu này
có nghVa, công thNc tt nh2t chính là: không thPc phhm ch bin, không
$#ng trng, không bKt trng, không $E ung có ga, không $#ng hóa h4c,
không xi-rô ngô hàm lRng cao fructose, và hoàn toàn không nên sl d_ng
thPc phhm trong b2t kZ cla hàng ti)n lRi nào, nu bn mun khê mnh.
H-ng d^n vD ch $ dinh d-]ng chính
Di $ây là tóm tt các hng d\n dinh dong có $Rc t! các nghiên cNu
$Rc $ c]p & trên:
• T2t c< các loi ng cc, $]u và ht ph<i $Rc ngâm và lên men $- loi
b^ và c<i thi)n axit phytic.
• Loi b^ lúa mì.
• n thPc phhm t@i, nguyên ht.
• Hoàn toàn không n thPc phhm ch bin.
• n trái cây và rau qu< hu c@ và $Rc trEng trong $2t giàu khoáng
ch2t.
• n các loi th<o mKc giàu khoáng ch2t trKn vào sinh t và trà, ch ng
hn nh d@ng xB $uôi ngPa và cây t0m ma.
• Nh]n $O ánh sáng mJt tr#i hoJc bF sung vitamin D3.
• ChB ch4n cá $ánh bt tP nhiên.
• n $a dng các loi thYt nKi tng, r2t giàu vitamin và khoáng ch2t. Nu
không thích thYt nKi tng, bn có th- sl d_ng thPc phhm bF sung ch2t
lRng cao.
• f- n2u n, chB sl d_ng d0u ô liu th]t, ghee t! bò n c^ hoJc d0u d!a.
• Tránh t2t c< các loi d0u thPc v]t và axit béo không bão hòa $a
(PUFA), bao gEm ngô và $]u nành. n salad vi ht chia hu c@ thô,
bí ngô, và d0u gai d0u.
• Ng#i n chay nên $<m b<o h2p thu $Rc nhiu vitamin tan trong
ch2t béo nh vitamin K2, D3 và A.
• BF sung d0u gan cá lên men $- cha lành sâu rng.
• n ghee hoJc b@ cha ti)t trùng t! nhng con bò n c^, hoJc bF sung
vitamin K2.
• ThPc phhm $Kng v]t là tt nh2t khi chúng là tP nhiên hoJc hu c@,
các s<n phhm t! sa hu c@, t! bò n c^ 100%, là nguyên li)u tt nh2t.
• Ung nhiu nc tinh khit.
Vitamin và th)c ph8m b0 sung cho vic ch4m sóc r4ng ming
Hãy tìm các loi vitamin và thPc phhm bF sung ch2t lRng cao, t! các
nguEn tP nhiên và không có tá dRc nh magiê stearate.
(R) -alpha lipoic acid (RALA) là mKt loi axit béo $Rc tìm th2y trong
m4i t bào cOa c@ th-. Nó c ng là mKt ch2t chng oxy hóa, có hai nhi)m v_
song song, v!a là mKt phân tl tan trong nc. v!a là phân tl tan trong ch2t
béo, vi kh< nng trung hòa các gc tP do trong nc, máu và ch2t béo.
RALA hot $Kng & c2p $K t bào $- to ra nng lRng cho ty th-. Nó tng
c#ng và tái to các ch2t chng oxy hóa khác bao gEm vitamin C, vitamin
E và glutathione.
N-acetyl-L-cysteine (NAC) là mKt d\n xu2t có sinh kh< d_ng cOa các
cysteine axit amin không quá quan tr4ng (sinh kh dTng là mKt $i lRng
chB tc $K và mNc $K h2p thu dRc ch2t vào h) tu0n hoàn mKt cách nguyên
v6n, và $a $n n@i phù hRp $- phát huy tác d_ng — chú thích cOa ng#i
dYch). NAC tng mNc $K glutathione và là mKt ch2t bF sung dinh dong r2t
hi)u qu<; Nó hot $Kng nh mKt ch2t khl $Kc, chng $Kc t nhiu h@n b2t
kZ ch2t nào khác trong c@ th-, th]m chí vitamin C còn không th- sánh kYp
vi phm vi chng $Kc cOa nó.
Vitamin C cOa nhãn hi)u Lypo-Spheric chNa nhiu dng sinh kh< d_ng
nh2t, giúp tng mNc $K glutathione và duy trì collagen c ng nh mch
máu. mch máu. Tiêu th_ vitamin C tP nhiên t! các siêu thPc phhm hu c@
nh qu< camu camu và amla (mKt loi qu< m4ng cOa n fK).
Bn nên to canxi trong c@ th- vi các khoáng ch2t magiê, silica và pht
pho, cùng vi vitamin D3 và K2. Các nguEn tuy)t v#i bao gEm rau xanh, t<o
xon, ht chia, d@ng xB $uôi ngPa và cây t0m ma. Tránh tiêu th_ canxi
cacbonat; chO yu $Rc tìm th2y trong v^ trNng, v^ sò, $á vôi, ph2n, $á chm
thch và các loi $á khác, canxi cacbonat không tan trong nc hoJc sinh
kh< d_ng, và khi n vào nó có th- gây vôi hóa, sî th]n, h canxi máu và các
v2n $ v khp.
Qu< amla
Coenzyme Q10 & dng ubiquinol là mKt ch2t chng oxy hóa mnh giúp
sla cha mô nu và c2u trúc x@ng. Nó c ng có th- làm tng s<n xu2t
nc b4t.
Vitamin D3 tan trong ch2t béo không ph<i là vitamin mà là mKt loi
hormone tin ch2t steroid, $Rc to ra chO yu b&i da cOa chúng ta khi tip
xúc vi ánh sáng mJt tr#i. Bn có th- c0n bF sung nó b(ng các nguEn thPc
phhm tP nhiên hoJc viên nang .5000 — 10.000 IU/ngày, tùy thuKc vào loi
da cOa bn và mNc $K tip xúc vi ánh nng mJt tr#i ti vY trí $Ya lý cOa bn.
Glutathione (GSH) là mKt ch2t chng oxy hóa nKi bào và tripeptide, r2t
c0n thit cho chNc nng minn dYch. T2t c< các t bào trên hành tinh này
$u chNa glutathione. Nó $Rc bit $n vi kh< nng b<o v) và gi<i $K cho
c@ th-.
Trong khi vitamin K1 $Rc tìm th2y trong các loi rau lá xanh, hàm
lRng vitamin K2 tan trong ch2t béo $Rc tìm th2y nhiu ch2t béo $Kng
v]t. ThPc phhm bF sung có vitamin K2 và vitamin K2 l^ng làm t! $]u nành
lên men natto c ng có bày bán trên thY tr#ng.
Chúng ta $u nh câu chuy)n v bà tiên rng ph<i không. Tuy nhiên, có
bao nhiêu ng#i trong chúng ta th]t sP hi-u bit v nhng chic rng th]t
cOa khi còn nh^? MJc dù t2t c< chúng ta $u $ã tr&ng thành, nhng không
bao gi# là quá muKn $- h4c hî, và $ây thPc sP là th#i gian hoàn h<o $- dy
con v sNc khê rng mi)ng. Khi con cái chúng ta còn nh^, chúng ta có c@
hKi chia sL ý t&ng v kh< nng c@ th- $- tái to và thPc hi)n ch $K n
ung và chm sóc rng mi)ng lý t&ng.
fôi khi, vi)c giúp trL $ánh rng, hay b<o trL tP $ánh rng, còn khó h@n
lên tr#i. MJc dù bn có th- c gng mua chuKc, thuyt ph_c hay th]m chí
dùng $n chiêu ca hát nh<y múa: “ Sáng sm thNc d]y/ Bé mun làm gì /
Cùng ch<i rng nhé / Lá là la…” và con bn thì v\n cN ng]m chJt mi)ng vào
bàn ch<i! Có nhng $iu bn nên bit, mJc dù nha sV cOa bn có th- không
nói v]y, r(ng vi)c ch<i rng không ph<i là t2t c<. Ngay c< khi trL em, hay
th]m chí là thanh thiu niên, $ã chYu $ánh rng th#ng xuyên, thì li)u các
bé có làm vi)c này mKt cách k long không? Có loi b^ $Rc t2t c< các
m<ng bám? Không h.
Dinh d-]ng cho r4ng ming c3a em bé

Ngoài vi)c $ánh rng, các yu t bên trong nuôi dong rng r2t quan tr4ng:
n thPc phhm lành mnh, cân b(ng nKi tit t, khoáng ch2t, vitamin tan
trong ch2t béo và trao $Fi ch2t l^ng lành mnh qua rng. SP cng th ng,
thPc phhm ch bin srn, và dinh dong không $0y $O s8 to ra nhng <nh
h&ng tiêu cPc $n dòng ch<y cOa dYch rng. Dinh dong c ng là mKt yu
t quan tr4ng <nh h&ng $n sP phát tri-n cOa toàn bK khoang mi)ng, chN
không chB cho rng. Ng#i m6 c0n có ch $K n ung lành mnh trc khi
sinh, cho bé bú sa m6, và nuôi con b(ng thPc phhm cha qua ch bin.
Luôn cho con n thPc phhm toàn ph0n, và ki-m tra ch2t lRng và s lRng
vitamin và khoáng ch2t mà con bn h2p thu $Rc.
H) sinh thái trong khoang mi)ng bt $0u hình thành trc c< khi chúng
ta $Rc sinh ra. Em bé th#ng $Rc sinh ra mà không có rng, nhng rng
cOa chúng $ã hình thành. Trên thPc t, mKt chic rng be bé $ã bt $0u
hình thành trong tl cung, vì v]y chc chn vi)c chuhn bY và v2n $ dinh
dong trc khi sinh là r2t quan tr4ng. C0n $<m b<o các vitamin tan trong
ch2t béo nh A, D3 và K2 là mKt ph0n trong ch $K dinh dong hàng ngày
cOa bn. Vitamin K2 c ng quan tr4ng nh axit folic $i vi ph_ n mang
thai. Vitamin K2 và vitamin D hH trR sP phát tri-n cOa x@ng, bao gEm c<
hình dng khuôn mJt cOa thai nhi $ang phát tri-n. n hai qu< trNng t! gà
chn th<, hoJc mKt muHng cà phê b@ ghee t! nhng con bò n c^, là nguEn
dEi dào c< hai loi vitamin này. Bn có th- $<m b<o cung c2p các khoáng
ch2t c0n thit cho sP phát tri-n cOa x@ng, b(ng cách ngâm d@ng xB $uôi
ngPa, cây t0m ma và r@m yn mch trong nc nóng, $- to ra mKt loi trà
th<o mKc chNa $0y silica và pht pho. Thêm mKt vài gi4t tinh d0u g!ng
hoJc g!ng khô vào trà có th- giúp gi<m tri)u chNng m nghén.
Nuôi con b(ng sa m6 là $iu tt nh2t mà bn có th- làm cho sNc khê
cOa bé. fây là ph@ng ti)n tt nh2t $- cung c2p mNc dinh dong cao nh2t
cho bé. Và $ó là $iu quan tr4ng hàng $0u trong sP phát tri-n khuôn mJt
c ng nh rng mi)ng cOa bé. ChB có ch $K n ung $a dng, lành mnh
và $0y màu sc mi có th- cung c2p t2t c< các ch2t dinh dong c0n thit
cho quá trình xây dPng, và duy trì sP toàn v6n cho x@ng ht sNc phNc tp
cOa chúng ta. MJc dù ng#i n chay v\n có th- $t $Rc các yêu c0u v
dinh dong c0n thit, nhng s8 $@n gi<n h@n nhiu khi bF sung cá hoang
dã hoJc thYt nuôi ki-u tP nhiên trong ch $K n. Nhng bà m6 $ang cho
con bú, hãy lu ý: bn c0n h2p thu mKt lRng ln thNc n giàu dong ch2t,
và nc tinh khit $- nuôi dong b<n thân cùng em bé cOa mình. fó là
mKt quá trình hoàn h<o; khi em bé ln lên, các ch2t trong sa m6 thPc sP
phát tri-n $- $áp Nng nhu c0u dinh dong thay $Fi cOa trL. Hành $Kng cho
con bú c ng có th- to nên sP phát tri-n phù hRp cho hàm. MHi l0n chúng
ta nut, loi $hy lên và d6t trong vòm mi)ng. LPc cOa chuy-n $Kng này có
th- $Ynh hình hàm. TrL bú sa m6 th#ng ung lâu h@n và th#ng xuyên
h@n, do $ó s8 có hành $Kng nut nhiu h@n. Khi trL ln lên, hàm trên hình
thành xung quanh hình dng cOa loi, d\n $n c2u trúc khuôn mJt rKng,
$O chH $- gi rng $u nhau. Nuôi còn b(ng sa m6 không bao gi# là
nguyên nhân gây sâu rng c<. TrL ln r2t nhanh trong gi2c ngO, và vi)c cho
trL bú sa m6 vào ban $êm, không h gây hi gì cho rng.
Vi mKt em bé mi sinh, bn $ang có mKt c@ hKi vàng $- nuôi n2ng mKt
con ng#i khê mnh, cân $i. Và $i-m bt $0u tt nh2t chính là mKt ch
$K n ung tinh khit. Nu bn không bao gi# cho bé thl nhng thPc phhm
$ã qua ch bin và snack, thì có kh< nng cao là bé s8 không a thích gì
chúng. f nghY cOa tôi là không cung c2p thPc phhm ch bin nào, k- c<
sa công thNc và nc trái cây ch bin, ngay c< nc táo t! nhng cla
hàng qu<ng cáo là chuyên bán thPc phhm tt cho sNc khê. ThN tt nh2t
$- bé ung là nc sui tinh khit và sa m6. MKt s loi trà th<o dRc, nh
trà hoa cúc và trà cây t0m ma, c ng là mKt lPa ch4n dn chYu. Khi trL ln lên
và bt $0u n nhiu thPc phhm rn, bn s8 c0n sl d_ng nhiu thPc phhm
giàu vitamin và khoáng ch2t hòa tan trong ch2t béo. Khi rng bt $0u m4c,
mJc dù còn quá sm $- $ánh rng, bn v\n có th- chm sóc chúng b(ng
cách lau t!ng chic rng b(ng mKt ming gc, $- $<m b<o không có b2t kZ
sP tích t_ thPc phhm hoJc axit nào trên rng.
Vào th#i kZ cF $i, sâu rng & trL em r2t him gJp. Ngày nay, mKt trong
nhng mi quan tâm sNc khê ln nh2t & Bc M và Châu Âu, <nh h&ng
$n nhng thành viên bé nh^, h@n b2t kZ nhóm tuFi nào khác, chính là sâu
rng, hay sâu rng & trL nh^ (ECC). Có mKt quan ni)m sai l0m phF bin
r(ng, trL em bY sâu rng là $iu bình th#ng. TrL em $@ng nhiên còn nh^,
luôn giàu nng lRng, và $ang trong th#i kZ phát tri-n, vì v]y sâu rng & trL
không ph<i là v2n $ cOa sP thoái hóa do tuFi tác. SP th]t trL hoàn toàn có
th- tránh $Rc sâu rng. Trám và khoan rng khi còn nh^ c ng không ngn
$Rc sâu rng; nó chB gi<i quyt ph0n ng4n chN không $i $n gc rn cOa
v2n $. Các tri)u chNng $Rc $iu trY, trong khi v2n $ thPc sP, nguyên
nhân gây sâu rng, li bY b^ qua.
Khi bé $Rc 18 tháng, bn hãy dy bé cách súc mi)ng b(ng nc mui
và $ánh rng, nh $!ng bôi kem lên bàn ch<i. Nu rng cOa trL m4c khít
nhau, bn có th- c0n dùng $n chB nha khoa $- làm sch. Nghe thì khó
nhng thPc ra r2t dn làm; chB c0n $- $0u bé n(m ngay ngn trên $ùi và
dùng chB nha khoa làm sch thôi. Hãy dành th#i gian và bin nó thành mKt
hot $Kng vui vL. Bn $ang xây dPng mKt nn t<ng cho sNc khê rng
mi)ng tuy)t v#i cho bé sut $#i $2y.
Nu có $m nâu xu2t hi)n trên rng cOa bé, hãy gi nó sch b(ng nc
mui, baking soda và tinh d0u thPc v]t, nh $- mt th#ng xuyên vì nó v\n
& giai $on mà tình trng tFn th@ng có th- $Rc $<o ngRc. f!ng mc sai
l0m khi nghV r(ng, có $m n2u xu2t hi)n là bé $ã bY sâu rngCó th- bé $ã
bY sâu rng th]t, nhng $iu $ó hoàn toàn có th- $<o ngRc. NGà rng bên
trong $ang gli các nguyên bào ngà, phát tri-n t bào mi, $n chH bY tFn
th@ng. Chic rng $ang tP lành. Vùng màu nâu, khi $Rc cha lành, v\n
s8 có men rng tt.
Các ch2t kt dính, hoJc ch2t bYt kín, th#ng $Rc các nha sV khuyên
dùng $- ngn ng!a sâu rng & trL. f- l2p lH sâu trên rng, nha sV s8 ch2m
lên và l2p $0y các lH sâu và khe nNt b(ng nhPa dLo $- bYt kín chúng li.
Nghe qua thì có vL hi)u qu<, nhng ch2t bYt kín này li rò rB mKt loi hóa
ch2t nhPa $Kc hi $Rc g4i là bisphenol A, còn $Rc g4i là BPA, và nó li
chB tEn ti $Rc kho<ng mKt nm. Ch2t bY kín không bY go b^, v]y nó $i $âu?
Quy trình này có th- b<o v) rng khî vi khuhn, nhng mKt s vi khuhn bY
mc k6t bên di ch2t trám, khin rng th]m chí còn yu h@n khi m2t ch2t
bYt kín. MKt k thu]t mi $ã $Rc phát tri-n $- ngn chJn vi khuhn bY mc
k6t bên di ming trám; rng $Rc làm sch b(ng m i khoan, loi b^ mKt
ph0n cOa rng. V]y cui cùng, em bé ph<i mang theo mKt ming bYt kín
nh^ trên chic rng mi, khê mnh cOa mình, chB $- sau này không ph<i
trám rng. Chuy)n gì th nhB?
M2c r4ng
Vi)c m4c rng cha bao gi# dn dàng cho c< bé và b m6. Nó có th- thách
thNc h) thng minn dYch cOa bé, và th#ng kèm theo viêm nu, sng,
nhinm trùng tai, c<m lnh, tiêu ch<y và khó chYu. Tng lRng nh^ pht pho
và vitamin C có th- s8 r2t hu ích trong quá trình m4c rng cOa bé. Các bi)n
pháp vi lRng $Eng cn nh6 nhàng và hi)u qu< trong lVnh vPc này bao gEm
th@ng hi)u Camilia, mKt s<n phhm kt hRp vi lRng $Eng cn; hoJc các
bi)n pháp vi lRng $Eng cn $@n nh2t cOa Chamomilla, Belladonna và
Pulsatilla. MKt gi4t tinh d0u hoa cúc La Mã hoJc hoa o<i h@ng, pha loãng
vi mKt gi4t jojoba và xoa vào má, vào hàm c ng có th- làm gi<m sP khó
chYu. f- làm dYu chNng viêm, có th- thoa lên nu mKt nla gi4t d0u $inh
h@ng hu c@ pha loãng trong d0u d!a nguyên ch2t, hoJc mKt gi4t hoa o<i
h@ng hoJc hoa cúc La Mã. Nhiu h@n thì không nên; mKt gi4t duy nh2t s8
tt h@n.
Chia sL vi con kin thNc v c@ ch hot $Kng tuy)t v#i cOa c@ th-, s8
giúp bé to nên mKt nn t<ng sNc khê vng chc. H0u ht các b]c cha m6
coi tài s<n hay tin bc là món quà giá trY nh2t, mà h4 dành cho con mình
trong t@ng lai, nhng th]t ra, rng cOa chúng ta mi là vô giá. Cung c2p
cho con sP hi-u bit v kh< nng tái to mnh m8 cOa rng mi)ng và c@ th-
s8 hH trR cho trL trong sut cuKc $#i, giá trY lâu dài cOa nó vRt xa nhng
món quà v]t ch2t thông th#ng.
feo ning rng là vi)c r2t quen thuKc $i vi các thanh thiu niên ngày
nay. Nu ging nh mKt s thanh thiu niên & Bc M hi)n nay, thì vào
kho<ng 12 tuFi, bn $ã bt $0u khhn tr@ng vào phòng khám nha khoa $-
chBnh rng. REi chB sau vài ting chBnh cái n4, gn cái kia, bn s8 bc ra
vi mKt khuôn mi)ng $0y nhng khung n6p, ning rng, và các sRi dây
b(ng kim loi, $- kéo cho hàm rng cOa mình ngay th ng li.
Có l8 bác sV c ng s8 nhF $i vài chic rng vVnh vinn cOa bn, $- to $O
không gian cho vi)c cân chBnh nhng chic rng khác trong khoang mi)ng.
Trong y h4c, ng#i ta g4i nhng chic rng chen chúc này là “hàm rng
l)ch” hay “so le”.
Hi)n nay, h0u ht trL em & ph@ng Tây $u có dng hàm l)ch, ví d_ nh
l)ch hàm trên, l)ch hàm di hoJc có rng kh-nh. Chính vì v]y, các bé
th#ng ph<i dành c< vài nm cho vi)c chBnh rng, b4c rng vi $O các loi
ch2t li)u nh st không gB, niken, Titan hay sN. Nhng có mKt câu chuy)n
$(ng sau $ó c0n ph<i lu tâm: vào kho<ng vài trm hay th]m chí c< ngàn
nm trc, li r2t him ng#i không may có rng m4c l)ch nh v]y.
T:i sao chúng ta b\ thoái hóa kho;ng ming

Có 2 tr#ng phái suy nghV liên quan $n vi)c thoái hóa rng mi)ng cOa
chúng ta. MKt tr#ng phái cho r(ng, các ri lon di truyn trong DNA cOa
chúng ta $ã xu2t hi)n vào kho<ng vài trm nm trc, d\n $n sP kém phát
tri-n cOa hàm và khin cho rng m4c l&m ch&m. Còn tr#ng phái kia thì
ph<n bi)n li r(ng, có nhiu nhân t mi v môi tr#ng $ang góp ph0n to
nên tình trng rng hàm kém phát tri-n phF bin nh hi)n nay.
Các nhà khoa h4c trong lVnh vPc này, th#ng nghiên cNu nhng b(ng
chNng trong kho<ng th#i gian dài $n c< thiên niên ks. V]y nên mKt v2n $
trong kho<ng 200 cho $n 500 nm trc $ây v\n s8 $Rc xem là mi mL.
Vào nhng th]p niên g0n $ây, các nghiên cNu $a ngành $u chB rõ, tác nhân
th]t sP $n t! môi tr#ng, và yu t có <nh h&ng ln nh2t chính là khhu
ph0n n cOa chúng ta.
Bác sV Noreen von Cramon-Taudabel - nhà Nhân chOng h4c thuKc fi
h4c Kent ti Anh Quc, r2t quan tâm ti sP thóai hóa trong c@ thng#i.
Cô $ã ki-m tra kho<ng 11 m\u hKp s4 và x@ng hàm cOa ng#i dân & các
t0ng lp xã hKi th#i cF xa ti mHi l_c $Ya. MKt nla trong nhóm này là nông
dân, nla còn li là nhng ng#i sn bt hái lRm. Bác sV Noreen ghi nh]n
r(ng, nhng ng#i nông dân có khhu ph0n n nhiu tinh bKt h@n nhng
ng#i sn bt hái lRm, x@ng hàm cOa h4 c ng ngn h@n và yu h@n. T!
$ó cô kt lu]n r(ng, khi bt $0u chuy-n d0n t! ch $K n cOa th#i sn bt
hái lRm sang ch $K n sl d_ng nông s<n tP trEng tr4t, thì hàm và vòm
mi)ng cOa con ng#i d0n tr& nên ngn h@n, d\n $n vi)c chúng ta có nhiu
rng m4c chen chúc nhau h@n.
Vào nhng nm 1920, bác sV Weston A.Price $ã $i nhiu n@i $- nghiên
cNu v các yu t môi tr#ng, c ng nh t]p quán sinh hot cOa nhng gia
$ình ng#i b<n $Ya không theo li sng Tây ph@ng. Ông $- ý th2y r(ng,
nhng ng#i h2p thu ch $K n truyn thng cOa dân tKc h4 $u có hàm
rng g0n nh hoàn h<o. Trong khi $ó, nhng ng#i thuKc cùng nhóm dân
tKc $ó, nhng h2p thu ch $K n cOa Tây ph@ng, li bt $0u bY sâu rng,
và chB sau hai th h), con cái cOa h4 bt $0u có rng m4c l)ch do bK hàm
bY nh^ $i và vòm mi)ng h6p h@n.
L)ch khp cn không chB là v2n $ thhm m; vY trí không $úng và rng
chen chúc nhau s8 làm tng nguy c@ sâu rng, nNt, sNt mL và bY mòn. Khp
cn chB c0n h@i không hoàn h<o $ã có th- to ra các v2n $ & $0u và cF, nh
ri lon khp thái d@ng hàm (TMJ), nghin rng và $au $0u. Khi hàm trên
h6p, vòm mi)ng bY nén li, tr& nên sâu h@n thay vì rKng và nông. Vòm
mi)ng v!a là “mái nhà” cOa khoang mi)ng, v!a là “sàn nhà” cOa khoang
m i. Nu không gian này bY nén li, chúng ta s8 bY chèn ép $#ng th& và lH
m i, làm c<n tr& luEng không khí. f#ng m i bY hn ch buKc m4i ng#i
ph<i ngO m& mi)ng $- có $O không khí. Ts l) ng#i bY ngng th& khi ngO,
$i-n hình là hi)n tRng ngáy do th& b(ng mi)ng, và $#ng th& bY tc ngh8n,
tip t_c gia tng vi tc $K cha t!ng th2y. Hoa KZ, có $n 15% ng#i
tr&ng thành bY ngng th& khi ngO. Arthur Strauss, mKt nha sV chuyên
nghiên cNu v chNng ngng th& khi ngO, xác nh]n thêm suy nghV này b(ng
cách gi<i thích r(ng, khi vòm mi)ng rKng s8 có nhiu chH h@n cho rng và
$#ng th&:
“Khi bn nhìn vào ts l) ph0n trm nhng ng#i trong xã hKi vn minh ph<i
$n thm khám & chH bác sV chBnh nha, và thêm vào $ó là vi)c cho con bú
ngày càng ít phF bin, (trong khi $ây là cách hu hi)u $- giúp trL m& rKng
kích thc vòm mi)ng, c ng nh kích thc hàm ln h@n $- $O chH cho
rng), s8 không có gì $áng ngc nhiên khi r2t nhiu ng#i mc chNng
ngng th& khi ngO trong xã hKi vn minh.”
NiDng r4ng làm thay 0i khuôn mQt

Chúng ta chuy-n sang ning rng $- sla cha n_ c#i cOa mình, và chúng
ta r2t hng hái vi chuy)n $ó. Hàng ngày, có kho<ng bn tri)u ng#i M
$ang $eo ning rng $- $iu chBnh rng bY l)ch. Trong khi m_c tiêu cOa
vi)c chBnh nha không chB là thhm m, h0u ht m4i ng#i $ang chYu $Png
sP khó chYu cOa ning rng chB vi m_c tiêu c<i thi)n vL b ngoài cOa mình.
MKt ng#i có th- có hàm rng th ng tp hoàn h<o sau khi $eo ning rng;
Tuy nhiên, còn nhiu thN khác giúp bn trông xinh $6p h@n, ngoài vY trí
rng ngay ngn. Vi)c sl d_ng rKng rãi ning rng có th- khin chúng ta
hi-u l0m r(ng, can thi)p chBnh nha là mKt tác $Kng không có rOi ro. Bác sV
chBnh nha thì bit rõ h@n; và $ó là lý do m4i ng#i th#ng ph<i ký mKt m\u
$@n xác nh]n minn tr! trách nhi)m $i vi bác sV trc khi $Rc chBnh nha.
Trong $@n này s8 li)t kê các v2n $ tim hn và rOi ro liên quan $n vi)c
ning rng, nhng hng m_c minn tr! này bao gEm:
• Khoang mi)ng cOa bn là mKt h) thng có sP sng, do $ó không th-

$Rc dP $oán mKt cách chính xác hoàn toàn, cách mà nó $áp Nng vi
các ph@ng pháp $iu trY y t.
• Xu hng phát tri-n <nh h&ng $n c2u trúc khuôn mJt và rng, có
th- gây ra nhng thay $Fi b2t ng#, khin m_c tiêu $iu trY không $t
$Rc hi)u qu< nh mong mun.
• SP phát tri-n $Kt bin & rng và hàm có th- c<n tr& vi)c $iu trY.
• Mi)ng là mKt h) thng nng $Kng, có kh< nng thay $Fi và thích nghi
trong sut cuKc $#i. Nhng thay $Fi x<y ra vi x@ng mJt, rng và
hàm sau khi $iu trY chBnh nha có th- <nh h&ng $n sP liên kt cOa
rng.
• Các lPc tác $Kng lên rng thông qua ning rng, s8 kích thích ph<n
Nng cOa t bào & chân rng, nu và các mô xung quanh chân rng,
cho phép rng $Rc di chuy-n và $iu chBnh. Có th- các dây th0n
kinh trong mKt chic rng s8 cht do tác $Kng cOa các lPc này.
• Ning rng có th- làm mòn men rng và làm h^ng vVnh vinn chân
rng, <nh h&ng $n kh< nng tEn ti cOa chúng.
• Rng $Rc $iu chBnh b(ng ning có th- dn s8 bY h hi h@n, khi x<y
ra nhng sP c gây ch2n th@ng hàm hoJc nu trong t@ng lai.
Lý l8 bào cha cOa khoa h4c luôn $<m b<o cho nhng tuyên b này.
Nhng $iu quan tr4ng là ph<i hi-u rõ nhng tác $Kng, b&i vì ning rng
hoàn toàn có th- gây b2t lRi cho sNc khê và ngoi hình cOa bn. Nghiên
cNu $Rc công b trên tp chí American Journal of Orthodontics and
Dentofacial Orthopedic (tm dYch là TNp chí ChVnh nha và ChVnh hình rng
Hoa KQ) $ã chB ra r(ng, vi)c chBnh nha và ning khin chân rng bY h hi
và rút ngn tuFi th4. Tp chí này c ng $ã công b nghiên cNu chNng minh
r(ng, có $n 90% men rng bY phá hOy không lâu sau khi gn bK ning rng.
Thi)t hi $i vi chân và men rng có th- là vVnh vinn. ChBnh nha truyn
thng, $Jc bi)t là vi trL em, có th- làm suy gi<m vVnh vinn di)n mo cOa
khuôn mJt. Ning rng nhân to gây hn ch, hoJc làm bin $Fi hng
phát tri-n tP nhiên cOa hàm. Ví d_, khi hàm trên $Rc kéo li b(ng ning
rng $- chBnh sla khp cn, sP phát tri-n tP nhiên cOa g@ng mJt s8 bY suy
yu $i. Vì v]y, thay vì phát tri-n theo khuôn m\u bình th#ng, khuôn mJt
s8 phát tri-n b2t cân xNng theo chiu d4c, hoJc bY dài ra.
Hình thNc tng tr&ng d4c $iu trY chBnh nha
GiJng nh- nh0 r4ng vCy

Thông th#ng trong y h4c chBnh nha, có th- nhF ti bn chic rng, cKng
vi rng khôn, trc khi áp d_ng ning rng $- to $O không gian trong
mi)ng cho ning rng hot $Kng. H0u ht các bác sV chBnh nha $u $Rc
dy r(ng kích thc x@ng mJt cOa chúng ta là mKt $Jc $i-m di truyn, và
ph@ng án $iu trY cOa h4 ph<n ánh nim tin này. Nu di truyn h4c cho
r(ng hàm cOa bn quá nh^ $- chNa $Png nguyên mKt bK rng $u, th ng
tp, thì mKt s chic rng s8 ph<i ra $i. MJc dù, là loài n tp, c@ ch sinh
h4c cOa con ng#i $òi hî hàm ph<i $O rKng $- chNa $Rc t2t c< 32 chic
rng vVnh vinn. MHi chic rng có mKt vai trò trong quá trình chuy-n hóa
thNc n hi)u qu<, trong c< sP liên kt gia x@ng mJt và x@ng s4, ngoài ra
còn to ra mKt n_ c#i t@i tn khoe m#i chic rng. Vi)c loi b^ rng vVnh
vinn làm <nh h&ng $n sP cân xNng, hình dng và tFng th- trL trung cOa
khuôn mJt. Nhng thay $Fi thhm m x<y ra sau khi nhF rng t@ng tP nh
nhng thay $Fi trên khuôn mJt trong th#i buFi ngày nay: khuôn mJt dài
h@n, kém $0y $Jn vi x@ng gò má th2p h@n, môi m^ng h@n và chic m i
không cân xNng vi khuôn mJt, cKng thêm nhng thay $Fi làm g@ng mJt
dài ra do ning rng, và kt qu< s8 là mKt khuôn mJt r2t kém hài hòa.
Vi)c nhF rng còn $Jc bi)t có hi $i vi trL $ang trong th#i kZ phát
tri-n và tr&ng thành. Dinn $àn Metal Mouth, mKt dinn $àn công khai v
ning rng, $ã $a ra mKt c<nh báo: NhF rng vVnh vi-n & trL em có th- d\n
$n thhm m khuôn mJt kém ti u. Nói cách khác, khuôn mJt cOa con trL
có th- không $Rc $6p nh nó có th-, vì nó s8 phát tri-n dài và ph ng h@n
thay vì $0y $Jn. MKt tp chí v chBnh nha, nh]n th2y g@ng mJt th#ng bY
dài ra do ning rng, nên $ã tin hành mKt thí nghi)m trong $ó, các thành
viên cOa hKi $Eng $ánh giá sP h2p d\n cOa các c2u hình khuôn mJt. Cui
cùng hKi $Eng $ã kt lu]n r(ng, g@ng mJt dài h@n $Rc coi là kém h2p
d\n h@n.
Khuôn mQt mi quan tr2ng
Tin sV John Mew cho bit, rng th ng tp không to ra khuôn mJt a nhìn,
nhng khuôn mJt a nhìn s8 to ra rng th ng tp. ChBnh nha chNc nng
(FO - Functional orthodontics) là mKt lVnh vPc mi $ang phát tri-n, kt hRp
hài hòa ph@ng pháp cOa nó vi sP dLo dai v mJt sinh h4c cOa chúng ta,
$- c<i thi)n di)n mo tFng th- cOa khuôn mJt, c ng nh to không gian
cho rng $Rc sp xp th]t $u. M_c tiêu chính cOa các bác sV chBnh nha
chNc nng, là b<o v) và thúc $hy to hình mKt khuôn mJt a nhìn, vi c2u
trúc $Eng $u và cân $i. MKt ph@ng pháp $Rc sl d_ng trong cách thNc
này, là $a mKt thit bY vào mi)ng, nh6 nhàng m& rKng các vòm mi)ng và
hàm bY h6p, $- rng có th- m4c th ng ngay t! $0u hoJc gi<m $áng k- th#i
gian $eo ning rng. Him khi có bác sV chBnh nha chNc nng ph<i dùng
$n vi)c loi b^ rng vVnh vinn.
Merle Loudon, mKt nha sV và là ng#i t t&ng khác bi)t, nh]n th2y
nhiu b)nh nhân nha khoa nh^ tuFi nh2t cOa ông bY $au tai mãn tính và
các v2n $ phát tri-n khác, bao gEm ri lon chNc nng khp thái d@ng
hàm và l)ch khp cn. Ông $ã thit k mKt gi<i pháp hi)u qu< cho nhng
v2n $ này $Rc g4i là “xây dPng rng hàm chính”. Nhng chic rng hàm
chính bên di (cOa trL nh^) $Rc xây dPng theo chiu d4c, vi ph0n thân
rng gi< b(ng nguyên li)u tFng hRp, $Rc gn vào rng th]t. Ph0n thân rng
này s8 tEn ti cho $n khi rng hàm vVnh vinn m4c lên. Khi rng hàm vVnh
vinn m4c lên, thân rng s8 thúc $hy hàm di phát tri-n v phía trc, $iu
chBnh khp cn bY l)ch, và m& rKng vòm mi)ng $- rng vVnh vinn có nhiu
kho<ng trng. Thông th#ng, xây dPng rng hàm chính s8 giúp trL không
c0n ph<i ning rng sau này. ThO t_c này không c0n gây mê, và trong h0u
ht các tr#ng hRp, nó ít gây khó khan cho vi)c n ung. Trc khi bn
$Eng ý vi quy trình này, $iu quan tr4ng là tìm hi-u k ch2t li)u $Rc sl
d_ng $- làm thân rng gi<. V]t li)u tFng hRp b(ng sN và nhPa có th- rò rB
$Kc t, do $ó chB nên ch2p nh]n nhng v]t li)u tFng hRp an toàn sinh h4c.
Nm 2003, ch@ng trình tin tNc truyn hình Úc 60 phút $ã to ra mKt
phân $on h2p d\n v chBnh nha chNc nng. Ng#i d\n ch@ng trình Peter
Overton $ã ph^ng v2n các bác sV chBnh nha chNc nng và mKt vài b)nh
nhân cOa h4 $- ki-m tra sP khác bi)t gia các ph@ng pháp chBnh nha
truyn thng và chBnh nha chNc nng. Trong mKt tr#ng hRp kYch tính,
Overton nói chuy)n vi các cJp song sinh ging h)t nhau, mKt ng#i $Rc
$iu trY b(ng chBnh nha truyn thng và mKt ng#i vi chBnh nha chNc
nng. Trc khi $iu trY, các chàng trai ging h)t nhau. Th]t dn dàng $-
phân bi)t chúng sau khi $iu trY; ng#i $àn ông trL $Rc $iu trY theo cách
truyn thng vi nhF rng và ning rng có c(m nh^ h@n $áng k- và hàm
yu h@n.
an uJng ra sao có khuôn mQt cân Ji

Nghiên cNu cOa Von Cramon-Taubadel và Price tit lK r(ng ch $K n ung
là yu t chính quyt $Ynh sP phát tri-n lành mnh. ThPc phhm ch bin,
tinh ch và trEng công nghi)p trong ch $K n ung cOa ng#i M, $ã $Rc
chNng minh là không tt cho sNc khê, và nó không có các dong ch2t quan
tr4ng c0n thit cho sP phát tri-n cOa x@ng. Trong cun Nutrition and
Physical Degeneration (tm dYch là Dinh dXYng và Thoái hóa V,t lý), tin sV
Price lu ý r(ng, không ai trong s nhng ng#i có hàm rng hoàn h<o
trong nn vn hóa b<n $Ya mà ông nghiên cNu là ng#i n chay. Ch $K n
ung cOa h4 có nhiu ch2t béo t! c< thPc v]t và nguEn $Kng v]t. Ch $K n
kiêng ít ch2t béo, giàu carb $@ng $i cOa chúng ta hoàn toàn trái ngRc
vi nhng gì tF tiên cOa chúng ta $ã làm. Ch $K n ung cOa h4 bao gEm
sP kt hRp cOa thYt và thYt nKi tng, sa t@i và b@, cá, trNng t! gà chn th<
tP nhiên, d0u gan cá, thPc phhm lên men, ht ngâm và ng cc t@i xay
cùng vi nhiu loi trái cây t@i và rau. Ch $K n ung cOa h4 cung c2p
các ch2t dinh dong, vitamin và khoáng ch2t c_ th- c0n thit cho c@ th-
chúng ta $- nuôi x@ng và cho phép sP phát tri-n và tng tr&ng thích hRp
cOa trL s@ sinh và trL nh^. Ch $K n ung tiêu chuhn cOa M không $O $áp
Nng nhng yêu c0u $ó. f- bit thêm thông tin v ch $K n ung phù hRp
$- phát tri-n g@ng mJt cân $i, vui lòng xem Ch@ng 5.
Theo dõi ming c3a b:n

Chúng tôi $Rc sinh ra $- th& b(ng m i. Theo th#i gian, các $iu ki)n môi
tr#ng có th- <nh h&ng khin chúng ta chuy-n sang th& b(ng mi)ng thay
vì m i. MKt cái mi)ng th#ng xuyên m& ra $- l2y không khí s8 làm thay $Fi
sP phát tri-n cOa s4, $Jc bi)t là & th#i th@ 2u. Khi trL th& b(ng mi)ng, vòm
mi)ng có hình dng sâu và h6p, và hàm di có th- bY co li và kéo xung,
to ra dY t]t và kéo dài g@ng mJt. Ngoài ra, khi mi)ng cN m& ra, loi không
có $O th#i gian n(m g4n trong vòm mi)ng $- to khuôn vòm rKng rãi.
Ph@ng pháp Buteyko là mKt k thu]t trY li)u th& $@n gi<n. Nu bn hoJc
con bn là th#ng hay hít th& b(ng mi)ng, k thu]t này có th- giúp quay
tr& li th& b(ng m i mKt cách tP nhiên.
X@ng mJt và rng cOa chúng ta là thPc th- sng, sNc khê và vY trí cOa
chúng s8 thay $Fi linh hot trong sut cuKc $#i cOa chúng ta. Nu bn tin
hành ning rng cho b<n thân hoJc con cái, hãy chc là bn $ã tham kh<o
ý kin cOa nhiu ng#i, và xem xét chn th]n t2t c< các lPa ch4n, bao gEm
chBnh nha chNc nng. Hî bác sV chBnh nha, làm th nào ning rng và các
ph@ng pháp $iu trY khác có th- làm suy gi<m, hay c<i thi)n thhm m
khuôn mJt cOa bn. Yêu c0u hình <nh hE s@ trc và sau cOa khách hàng
c $- bn có th- th2y sP thay $Fi cho chính mình. f- tìm mKt bác sV chBnh
nha chNc nng, liên h) vi International Association for Orthodontics -
Hi)p hKi ChBnh nha Quc t (www.iaortho.org), hoJc International
Association of Facial Growth Guidance - Hi)p hKi Hng d\n Phát tri-n
Khuôn mJt Quc t (www.orthotropics.com).
Chúng ta hoàn toàn có th- tránh $Rc vi)c ning rng và $iu trY chBnh
nha, nu chúng ta cung c2p cho c@ th- nhng ch2t dinh dong c0n thit $-
phát tri-n. Và $iu $ó còn giúp cho con trL phát tri-n khuôn mJt cân $i,
có nhiu không gian cho mKt hàm rng $0y $O. Chúng ta c ng c0n xem xét
li $Ynh nghVa cOa mình v th nào là n_ c#i hoàn h<o. Hãy gi<i phóng b<n
thân và con trL khî nhng quy chuhn cNng nhc v cái $6p, th#ng $Rc
qu<ng bá trên các tp chí làm $6p, và t]n h&ng vL $6p $ích thPc t! n_ c#i
trên g@ng mJt cOa chính mình và con trL.

Bn có th- $ã $ánh rng theo cùng mKt cách trong m#i, hai m@i, bn
m@i hay th]m chí tám m@i nm. Nu nh th $ây là lúc $- bn t]n h&ng
sP mi mL trong thói quen chm sóc rng mi)ng cOa mình! Khi bn tuân
thO Quy trình tP chm sóc rng mi)ng Thành công mHi ngày, bn s8 ngc
nhiên v hi)u qu< cOa nó trong vi)c ngn ng!a sâu rng, ch<y máu nu,
viêm và th]m chí là b]nh c<m lnh.
Th#i gian lý t&ng nh2t $- thPc hi)n các bc này là vào buFi sáng và
buFi ti, vì m<ng bám bt $0u $Rc tích t_ tr& li trong vòng sáu gi# sau khi
$ánh rng. Sau t! 2 - 4 ngày b^ bê không chm sóc, mô nu s8 gli c<nh
báo $n h) thng minn dYch cOa bn r(ng có gì $ó không Fn, và h) thng
minn dYch s8 ph<n Nng li b(ng cách gli các t bào bch c0u $n $- giúp
$o. fiu này gây ra sP phá vo các sRi collagen gi rng gn kt vi x@ng
hàm. Nu tình trng này kéo dài trong vòng mKt hoJc hai tu0n, màng sinh
h4c hình thành các F vi khuhn. fây là khi nu có th- bt $0u ch<y máu,
$Jc bi)t là lúc dùng chB nha khoa.
Quy trình tP chm sóc rng mi)ng Thành công s8 gi cho mi)ng, rng,
nu và nc b4t cOa bn luôn trong tình trng tinh khit $n mNc, mHi
ngày rng cOa bn s8 luôn sch và tr@n bóng nh v!a mi $i co vôi rng
v.
B-c 1: Súc ming bdng n-c muJi

Mui giúp loi b^ vi khuhn và làm cho $K pH cOa mi)ng có tình kim, to
môi tr#ng trung tính $- $ánh rng. Súc mi)ng nc mui r2t có ích sau
ba n, $Jc bi)t khi vi)c $ánh rng ngay sau ba n là hoàn toàn không
phù hRp. Và nó c ng r2t quan tr4ng sau khi bn $ã n cam quýt hoJc các
loi thPc phhm có tính axit cao khác $- trung hòa $K axit ngay l]p tNc.
Nc mui
Dùng 1 chic bình thOy tinh có np $]y chJt. Pha 30 g mui vi nla lít
nc nóng g0n nh sôi. Ph<i dùng nc sui hoJc nc không có flour
và clo. Nc nóng giúp kích hot và hòa tan mui. Thêm vào mKt gi4t
tinh d0u và lc bình lên, không $Rc khu2y. Sau $ó bn chB vi)c súc
mi)ng thôi.
B-c 2: N:o l-]i

Nói l#i tm bi)t vi h@i th& có mùi vào buFi sáng: b mJt loi là n@i chNa
nhiu vi khuhn và ch2t nh0y di chuy-n lên t! h) thng tiêu hóa, $Jc bi)t là
vào ban $êm. Co loi nh6 nhàng s8 giúp loi b^ lp bao phO này, c<i thi)n
sNc khê rng mi)ng nói chung cOa bn. Nó c ng s8 giúp bn n ngon
mi)ng h@n và gi<m mùi h@i th&. Bn c ng s8 th2y r(ng, khi ch $K dinh
dong $Rc c<i thi)n, loi c ng s8 có ít m<ng bám h@n.
D_ng c_ no loi
D_ng c_ no loi: Bn có th- mua d_ng c_ no loi & b2t kZ cla hàng y t
nào, hoJc bn có th- sl d_ng cnh muHng. f@n gi<n chB c0n co loi cOa
bn t! sau ra trc, và bn s8 th2y các m<ng bám $Rc loi b^. Rla sch $E
no trong nc nóng, và tip t_c co cho $n khi loi sch s8, th#ng là sau
hai hoJc ba l0n. Bn c ng có th- thêm mKt gi4t tinh d0u hoJc huyt thanh
kt hRp vào d_ng c_ co.
B-c 3: Ch;i n-u

Vi)c này r2t quan tr4ng, vì v]y hãy $Jc bi)t chú ý. Sl d_ng bàn ch<i $ánh
rng b(ng tay khô, mm cho bc này, và luôn ch<i hng t! nu v phía
rng b(ng cách ch<i nh6 vào $#ng vin nu ( ph0n kt ni cOa rng và
nu). Thêm mKt gi4t d0u neem nh^ vi mKt gi4t tinh d0u hoJc huyt
thanh kt hRp vào bàn ch<i $ánh rng, ch<i nh6 nhàng. Hãy dành mKt chút
th#i gian $- quan tâm $n bc này. NgEi xung gh hoJc trên mép bEn
tm và th giãn. Bn th]m chí có th- $i ra ngoài hoJc ch<i rng vi mKt
ng#i bn. Làm cho vi)c này vui lên. Nhng ngày xa xa $Nng trên bEn rla
vi dòng nc ch<y, và nh< ra nhng ng_m natri laurel sulfate $ã ht.
Tôi sl d_ng bàn ch<i $ánh rng ion kích hot ánh sáng yêu thích cOa tôi.
Bàn ch<i này to ra các ion âm trong nc b4t, giúp l2y $i bn m@i ph0n
trm m<ng bám. ChB b(ng cách ion hóa và kim hóa nc b4t trong mi)ng,
s8 gi<m $Rc lRng m<ng bám r2t $áng kinh ngc.
B-c 4: Ch;i r4ng

Ch<i rng s8 giúp loi b^ nhng m<ng bám hay vt vàng còn sót li, $Eng
th#i giúp rng bng sáng bóng h@n.
Bàn ch<i $ánh rng $i)n có th- sc li
MKt chic bàn ch<i $i)n $0u tròn nh^ là gi<i pháp tuy)t v#i nh2t. Tôi $ã thl
qua r2t nhiu loi bàn ch<i $i)n, và tôi nghV nhng bàn ch<i vi mNc giá
ph<i chng, có th- sc $i)n li, th]t sP r2t hi)u qu<. Bàn ch<i $i)n $0u tròn
nh^ có th- $i vào nhng vY trí mà bàn ch<i th#ng không ch<i sch $Rc.
Nh^ mKt gi4t tinh d0u hay serum tFng hRp lên bàn ch<i, cùng vi mKt ít
kem $ánh rng tP ch và ch<i nh6 lên rng, l0n này nh tránh ph0n nu
ra, chB t]p trung vào rng thôi. Bn có th- tP làm kem $ánh rng b(ng cách
trKn mui và baking soda vi lRng b(ng nhau. HHn hRp này s8 $ánh bay
các m<ng bám chB trong vòng 1, 2 phút.
B-c 5: Ki m tra -Zng chân n-u

Dùng loi $- ki-m tra $#ng chân nu & c< mJt trong và mJt ngoài, bn
s8 th2y có nhng d<i nham nhám, n@i các m<ng bám tích t_ li. Bn s8
th#ng xuyên th2y chúng ngay chH $#ng chân nu và các $#ng rãnh
trên nu. Có mKt d_ng c_ massage nu chuyên $- làm sch khu vPc này.
Nh^ mKt gi4t tinh d0u lên d_ng c_ này và dùng nó $- làm sch $#ng chân
nu & c< mJt trong và mJt ngoài cOa rng.
D_ng c_ massage nu/lRi
B-c 6: Dùng chT nha khoa

Gi# là $n bc dùng chB nha khoa. Bác sV tim mch, Tin sV Stephen
Sinatra $ã vit mKt bài báo có tPa $ “Mi liên h) gia Khoang mi)ng và
Tim”, trong $ó mô t< mi quan h) m]t thit gia gia sNc khê tim mch
và sNc khê rng mi)ng:
“Trong hai th]p ks qua, các nhà nghiên cNu $ã chNng minh r(ng, nguy c@
mc b)nh tim mch tng lên cùng vi mNc $K nghiêm tr4ng cOa b)nh
nhinm trùng nu. Theo Thomas E. Rams, DDS, MHS, chuyên gia và tác
gi< nghiên cNu v khía cnh vi trùng h4c cOa các b)nh lý v nu, nhng
ng#i [nu không] có sNc khê tt s8 mc b)nh nha chu nghiêm tr4ng,
làm tng g2p $ôi nguy c@ $au tim gây tl vong và tng g2p ba nguy c@ $Kt
qu. Vì c tínhcó $n 54 tri)u ng#i mc mKt s dng b)nh nha chu, nên
không có gì l khi b)nh tim mch là kL git ng#i s mKt & Hoa KZ.”
Nh v]y dùng chB nha khoa $- làm sch rng s8 r2t tt cho tim mch. Nu
không thích dùng chB nha khoa, tôi s8 mách cho bn mKt m6o r2t thú vY:
khi bn bôi tinh d0u lên chB nha khoa, c<m giác trong mi)ng s8 r2t t@i mát.
Nu bn vn $ã thích dùng chB nha khoa rEi, thì hãy cN t]n h&ng nào!
ChB c0n kéo ra mKt $on chB nha khoa, nh^ 1 gi4t tinh d0u vào ngón tay cái.
Dùng ngón cái và ngón tr^ k6p l2y sR chB nha khoa và vut nh6 $- bôi tinh
d0u lên.
ChB c0n qu2n chB và ngón tay và luEn vào gia các rng, kéo lên kéo xung,
kéo qua kéo li. Chú ý k ph0n chân rng và các k8 h@ vì $ó là n@i thNc n
và m<ng bám th#ng tích t_.
ChB nha khoa
B-c 7: Súc ming lYn cuJi

Súc mi)ng l0n cui cùng vi nc mui. Nc mui và tinh d0u s8 bao b4c
rng, giúp nuôi dong các mô và hn ch sP sinh sôi cOa vi khuhn. Bn c ng
có th- sl d_ng các loi nc súc mi)ng khác nh magie hay iod. Vui lòng
xem thêm & Ch@ng 10.
B-c 8: Ch4m sóc thêm cho n-u

fi vi bc này, bn s8 c0n có máy tm nc, có hình dng nh mKt ng
tiêm. Tôi thPc sP thích máy tm nc cOa th@ng hi)u VitaPick vì nó ging
nh mKt vòi hoa sen nh^, ti tm cho khp vùng nu, $Jc bi)t là & nhng
n@i mà bàn ch<i $ánh rng hay chB nha khoa không th- làm sch hoàn toàn.
Máy tm nc này có bình xYt mYn h@n Waterpik, giúp rla sch các vi khuhn
còn tEn $4ng sau khi $ã thPc hi)n các bc trên.
Cho mKt lRng nh^ nc súc mi)ng bao gEm mui và tinh d0u vào ly. f-
$F $0y máy tm nc, bn dùng ph0n ging nh ng tiêm $- rút nc mui
vào. Sau $ó rla sch nhng np g2p trên nu và và ph0n k8 rng, và chm
sóc thêm & nhng khu vPc c0n $Jc bi)t chú ý. fiu này s8 giúp $ánh tan
các m<ng bám và vi khuhn, $Eng th#i hEi sinh mô nu. Cui cùng, xoa
mKt gi4t d0u khác lên nu $- xoa dYu các mô, tng c#ng b<o v) khî vi
khuhn và khin h@i th& th@m mát.
Huggins cung c2p mKt m6o tuy)t v#i $- $iu trY nu bY viêm nJng: cN cách
mKt ting thì súc mi)ng th]t k b(ng nc mui mKt l0n, trong vòng hai
ngày,. Ông khuyn nghY bn pha mKt nla muHng cà phê mui tinh khit
trong mKt cc nc 2m. Sau $ó nla gi#, tip t_c súc mi)ng b(ng bKt
vitamin C natri ascorbate. Lu ý r(ng $ây không ph<i là axit ascorbate hoJc
axit ascorbic, dng axit cOa vitamin C vi $K pH chB b(ng 1. Huggins gi<i
thích r(ng mui git cht vi khuhn và vitamin C cân b(ng li các $i)n tl
trong t bào cOa khoang mi)ng; nhng mô bY tFn th@ng s8 thhm th2u các
proton, còn nhng mô khê mnh s8 thhm th2u các electron.
Tm nc
Trên $ây là quy trình gEm 8 bc $@n gi<n $- chm sóc rng mi)ng. Nu
bn $ang không có $0y $O các d_ng c_, hãy chB $@n gi<n bt $0u vi mui
và bKt baking soda. Nu bn thPc hi)n theo $úng quy trình này hàng ngày,
ít nh2t 2 l0n/ngày, bn s8 th2y $Rc nhng thay $Fi r2t $áng chú ý cOa sNc
khê rng mi)ng.
Chúng ta v\n luôn lo sR trc nhng $iu mình cha bit, v]y hãy bt $0u
tìm hi-u v rng mi)ng cOa mình nào. Bn nên mua mKt chic g@ng
chuyên d_ng trong nha khoa, có mKt bóng $èn hay camera nh^ $- soi $Rc
nhng rng hàm & sâu bên trong. Và nh là v) sinh chúng k càng sau mHi
l0n dùng nhé!
Thiên nhiên luôn là nguEn hH trR tt nh2t cho sNc khê cOa chúng ta. Vi)c
chng c2t thân, hoa, ht, rn cOa các loài cây $- làm thuc $ã $Rc áp d_ng
trong nhiu th ks qua. Các loi tinh d0u thPc v]t và chit xu2t siêu ti hn
$ã hH trR và b<o v) cho toàn bK c@ th- cOa chúng ta mKt cách nh6 nhàng,
hi)u qu< và an toàn.
T2t c< các loi tinh d0u thPc v]t $u kháng khuhn, kháng n2m và kháng
vi-rút; $iu này có nghVa là chúng loi b^ các vi khuhn không mong mun
trong mi)ng, ti $a hóa sNc khê cOa h) sinh thái trong khoang mi)ng b(ng
cách làm trL hóa mô nu, tng lu thông máu $n nu và mch máu cOa
mi)ng. Chúng gi<i quyt các tr#ng hRp gây tFn th@ng h) thng minn
dYch, bao gEm vi khuhn không mong mun, lRng virus nhiu, viêm mãn
tính và h) thng bch huyt bY tc ngh8n. Vi)c sl d_ng các loi tinh d0u
chính hãng có nguEn gc, là li)u pháp y t dPa trên lRi ích dRc lý cOa chit
xu2t thPc v]t thit yu. fáng buEn thay, trong công cuKc th@ng mi hóa
ngày nay, cùng vi vi)c s<n xu2t các loi nc hoa và h@ng li)u tFng hRp,
$ã loi b^ vi)c sl d_ng tinh d0u $- trY li)u, mà thay vào $ó là các lVnh vPc
phù phim nh s<n xu2t nc hoa và túi th@m.
Nhng chit xu2t thPc v]t $Jc bi)t này khác vi các loi th<o dRc,
ph@ng pháp vi lRng $Eng cn hay thPc phhm bF sung. Chúng là nhng
tinh ch2t $Rc chng c2t t! các loi cây. MHi loi tinh d0u thPc sP $Rc
chng c2t t! t! và & nhi)t $K th2p, thu $Rc tính toàn v6n cOa hàng trm
hRp ch2t thPc v]t trong cây và các vi ch2t, $Rc g4i là ch2t chuy-n hóa thN
c2p. Các ch2t chuy-n hóa thN c2p là các ch2t thích nghi thPc v]t, và chúng
khác vi DNA và c2u trúc s@ c2p cOa cây. Các ch2t thích nghi này là các
hoocmon th@m, phenol và pheromone thu hút côn trùng th_ ph2n, xua
$uFi côn trùng và là ph0n nào bi-u hi)n cá th- $Kc $áo cOa cây. Các phân
tl trong nhng ch2t thPc v]t này ph<n ánh hoóc môn, enzyme và ch2t d\n
truyn th0n kinh cOa con ng#i chúng ta, $i di)n cho sP t@ng thích sinh
h4c gia con ng#i vi thPc v]t. Kh< nng t@ng thích sinh h4c này cho
phép chúng có tác $Kng mnh m8 $n sNc khê cOa chúng ta.
Tinh d0u và chit xu2t siêu ti hn là ch2t l^ng $]m $Jc tan trong ch2t
béo. fi vi mKt s loi d0u thPc v]t, c0n ph<i có toàn bK cây hoJc nhiu
h@n chB $- to ra mKt gi4t d0u. Tinh d0u th#ng có công d_ng vô cùng
mnh, mnh h@n hàng trm l0n so vi chit xu2t th<o dRc. Tinh d0u có
hàng trm thành ph0n hóa h4c có lRi, phi hRp và cùng tác $Kng lên c@ th-
chúng ta. B<n ch2t hòa tan trong lipid $Jc bi)t cOa tinh d0u cho phép chúng
thâm nh]p vào lp lipid cOa da và nu cOa chúng ta, $- nhanh chóng tin
$n h) minn dYch. Khi d0u thPc v]t $Rc kt hRp, hàng ngàn hRp ch2t thPc
v]t to ra hi)u Nng che phO có lRi; mKt s hRp ch2t làm gi<m viêm, mKt s
làm gi<m $au và mKt s khác là sát trùng.
Các loi tinh d0u vi b<n ch2t $Kc $áo cOa chúng, chính là các ch2t
kháng khuhn, kháng n2m và kháng vi-rút & các mNc $K khác nhau. Trong
cun sách Beyond Antibiotics: 50 (or so) Ways to Boost Immunity and Avoid
Antibiotics (tm dYch là H%n c Kháng sinh: H%n 50 cách tng cXMng h mi^n
d_ch và tránh kháng sinh,) tác gi< Michael Schmidt $ã dành c< mKt ch@ng
$- trình bày v hi)u qu< kháng khuhn cOa tinh d0u:
MKt trong nhng lRi th cOa tinh d0u so vi kháng sinh là vi khuhn
không phát tri-n $ kháng vi tinh d0u. Nhiu loi tinh d0u phát huy tác
d_ng kháng khuhn b(ng cách can thi)p vào kh< nng th& cOa vi khuhn.
MJt khác, kháng sinh can thi)p vào vòng $#i hoJc sP trao $Fi ch2t cOa vi
khuhn. Và vì vi khuhn là nhng sinh v]t r2t x<o quy)t, chúng thay $Fi
thành ph0n hóa h4c và c2u to gen $- khin thuc kháng sinh ít hi)u qu<
h@n trong l0n sl d_ng tip theo. Do $ó, các th h) kháng sinh mi s8 c0n
$Rc phát tri-n $- $i trc các sinh v]t này. MKt lRi th khác na là mKt
s loi tinh d0u còn thPc sP kích thích chNc nng minn dYch.
f- có $Rc tinh d0u thPc v]t ch2t lRng cao, c0n bt $0u vi $2t tt các
bi)n pháp trEng tr4t hu c@, c ng nh to môi tr#ng tP nhiên bn vng
các v2n $ thPc v]t. MHi thành ph0n thPc v]t ph<i $Rc thu th]p vào $úng
th#i $i-m trong ngày, $- $<m b<o ti $a hóa lRng phân tl h@ng th@m
trong ph0n $Rc chng c2t. Ph@ng pháp chng c2t ph<i $úng, dài và
ch]m, h@n na ph<i $<m b<o lRng hRp ch2t và nguyên t vi lRng ti $a
$Rc thu gi trong mHi gi4t tinh d0u.
T2t c< các loi tinh d0u và chit xu2t siêu ti hn dn dàng thâm nh]p
vào mng li lipid cOa nu. Chúng gli ch2t dinh dong $n các mch
máu, ngà rng, dây th0n kinh và chân rng. Chúng kích thích lu thông và
làm cho các h) bch huyt nha khoa nha khoa luân chuy-n dn dàng. MKt
s loi tinh d0u, ch ng hn nh qu< seabuckthorn (Hc mai bi-n — chú
thích cOa ng#i dYch), giúp tái to mô, bao gEm c< mô nu. Chúng c ng
có kh< nng h2p th_ gc oxy (ORAC) mnh. finh h@ng và qu c ng có
kh< nng h2p th_ gc oxy r2t cao, và có nhng $Jc tính 2n tRng $- loi b^
vi khuhn.
Tinh d0u t@ng tác linh hot vi c@ th-, c< v th- ch2t l\n tâm lý. Các
phân tl h@ng th@m tinh trPc tip $i xuyên qua hàng rào mch máu $- vào
vùng di $Ei, trung tâm cOa tâm trí. Khi các phân tl $n vùng di $Ei,
não s8 gi<i phóng các ch2t d\n truyn th0n kinh, trong $ó có encephalin,
endorphin, serotonin và noradrenalin. Encephalin và endorphin làm gi<m
$au và to ra trng thái dn chYu, ph2n khích cOa tâm trí và c<m giác hnh
phúc. Serotonin th giãn và làm dYu. Noradrenalin làm hEi sinh và gi cho
tâm trí nhy bén.
MKt s loi d0u c ng <nh h&ng $n h) thng th0n kinh tP trY $- giúp
th giãn nhYp tim, hít th& sâu, $iu hòa quá trình tiêu hóa và kh@i gRi c<m
hNng sáng to. Chúng có th- tin $n h) thng vin trong não chB trong vài
giây, Và mKt khi $ã & $ó, các phân tl h@ng th@m tip t_c hành trình v
phía phFi, n@i chúng $i qua các bNc t#ng hm t m^ng manh cOa ph
nang, rEi vào các mao mch. T! các mao mch, các phân tl nh^ tip t_c
ch<y vào tim c ng nh h) tu0n hoàn và h) bch huyt, t! $ó s8 $i $n t2t
c< các c@ quan và h) thng trong c@ th-.
Nhng loài thPc v]t yêu thích cOa tôi trong vi)c chm sóc rng mi)ng
là mKt huyt thanh kt hRp cOa chit xu2t siêu ti hn và tinh ch2t cOa qu<
seabuckthorn, hoa hEng, oregano, bc hà, $inh h@ng, cây trà, qu, và
húng tây. Tôi c ng to ra mKt huyt thanh kt hRp theo ph@ng thNc cOa
nn vn minh V) $à cF xa, nó là sP phi hRp mnh m8 các chit xu2t cOa
cây neem, qu, $inh h@ng, t cayenne, nh h@ng và th<o qu<.
Bn có th- s8 mun thl nghi)m vi mKt vài loi tinh d0u $@n lL trc.
TrPc giác c@ th- s8 phát tri-n và hng d\n cho bn bit các loi tinh d0u
hoJc sP kt hRp nào tt nh2t cho mình. Trc khi bn cho b2t cN thN gì vào
c@ th- cOa chính mình hay cOa con trL, bn $u c0n ph<i bit nó có nguyên
ch2t và tinh khit hay không. Các loi tinh d0u có srn trên thY tr#ng, ngay
c< nhng loi $Rc bán trong các cla hàng thPc phhm tt sNc khê, th#ng
có ch2t lRng không $áng tin c]y. fRc chng c2t hàng lot cho các ngành
công nghi)p thPc phhm, h@ng li)u và nc hoa, nhng loi tinh d0u này
$Rc s<n xu2t vi giá rL, $Rc pha trKn thêm trong các phòng thí nghi)m,
và th]m chí có th- là hàng nhái. Vi)c sl d_ng các loi tinh d0u ch2t lRng
th2p s8 kéo theo nhng v2n $ v tính an toàn và hi)u qu<. ChB có các loi
d0u $ích thPc, $Rc chng c2t chn th]n và trung thPc t! nhng loi thPc
v]t $Rc trEng hu c@, mi th- hi)n $Rc ht sP thông thái tuy)t v#i cOa c^
cây.
Di $ây là mKt s loi tinh d0u hu ích nh2t trong vi)c chm sóc rng
mi)ng.
• B:ch Cu khNu (Elettaria cardamomum): loi tinh d0u này kích thích
và làm sn chc h) tiêu hóa. Nó còn có tính ch2t sát trùng, kích thích
hot $Kng cOa t bào thPc bào trong h) thng minn dYch. Nó c ng hH
trR cho h) th0n kinh và chm sóc rng mi)ng lành mnh vi các hot
$Kng kháng viêm, kháng khuhn cOa mình.
Bch $]u kh2u
• kt Cayenne (Capsicum frutescens): hãy ch4n mKt chit xu2t siêu ti
hn vi các $Jc tính xúc tác, kháng khuhn, khl trùng và kích thích.
HRp ch2t capsaicin trong t cayenne c ng là mKt loi thuc giãn
mch ti chH, kích thích lu thông máu. Nó c0n $Rc pha loãng trc
khi sl d_ng.
t Cayenne
• Qu (Cinnamomum ceylanicum): tinh d0u v^ qu th]t xu2t xN t!

Madagascar có tính sát trùng và kháng khuhn. Nó kích thích lu
thông máu $n nu, tng c#ng sNc khê và kh< nng tái to cOa
chúng. Qu có nhiu hRp ch2t eugenol và cineole, vi $Jc tính gây
mê và sát trùng mnh, làm tng s<n xu2t t bào bch c0u. Theo công
trình cOa nhng ng#i sáng l]p ra li)u pháp y h4c hi)n $i, các bác sV
Pierre Franchomme và Daniel Pénoël, tinh d0u v^ qu có hi)u qu<
chng li 98% t2t c< các vi khuhn gây b)nh. Tinh d0u này r2t mnh và
ph<i $Rc pha loãng trc khi sl d_ng.
Qu
• N? inh h-Sng (Eugenia caryophyllata): d0u $inh h@ng, $Rc

chng c2t t! n_ hoa cOa cây $inh h@ng, là mKt thuc gi<m $au, vi
kh< nng h2p th_ các gc oxy cPc kZ cao. T! th#i cF $i, ng#i ta $ã
dùng $inh h@ng $- làm gi<m $au rng và giúp h@i th& th@m mát. Là
mKt ch2t kháng khuhn, kháng vi-rút và kháng n2m mnh, $inh h@ng
giúp tng c#ng h) thng minn dYch, và kích thích lu lRng máu vi
các thành ph0n thPc v]t cOa eugenol, este và sesquiterpen. T2t c< kt
hRp li vi nhau $- to ra nhng tác $Kng 2n tRng chng li m0m
b)nh và vi khuhn: “Nó th]t sP là mKt loi thuc có tác d_ng chng
ngNa, hH trR cha trY nhinm trùng nu, $au rng và viêm amidan.
Tinh d0u này c ng ph<i $Rc pha loãng trc khi dùng.
N_ $inh h@ng
• Mastic (Pistacia lentiscus): cây mastic có lYch sl sl d_ng lâu $#i t!
th#i Hy Lp cF $i. Nó là mKt loi nhPa, t@ng tP nh nh h@ng,
xu2t phát t! nhPa bên trong cOa cây mastic. Nó giúp duy trì các mô
liên kt & vùng mi)ng, và r2t tt trong vi)c loi b^ m<ng bám rng.
Mastic chNa các hRp ch2t chng oxy hóa, kháng n2m và kháng khuhn.
Các thành ph0n kháng khuhn chính cOa d0u mastic là alpha-pinene,
verbenone, alpha-terpineol, linalool, beta-myrcene, beta-pinene,
limonene và betacaryophyllene. Ging nh t2t c< các loi tinh d0u,
hi)u qu< kháng khuhn cOa d0u mastic là do t2t c< các tinh ch2t thit
yu phi hRp vi nhau. Chit xu2t nhPa cây này là mKt ch2t khl trùng
mnh, Nc ch vi khuhn trong khoang mi)ng, bao gEm c< vi khuhn
Helicobacter pylori gây loét d dày. D0u mastic giúp khai thác tuyn
phòng thO cOa máu: bch c0u và nhiu t bào nhân. fiu này giúp
tng kh< nng phòng thO cOa mô, $Jc bi)t là gia rng và nu, n@i
viêm nu và m<ng bám x<y ra.
• Neem (Azadirachta indica): trong ting Phn, neem là arista, có nghVa

là hoàn h<o, hoàn h<o và không th- bY khu2t ph_c. Nó $ã $Rc sl
d_ng trong các ph@ng thuc truyn thng cOa tôn giáo V) fà trong
hàng ngàn nm, trong nông nghi)p, lu tr thPc phhm và y h4c.
Nhiu nghiên cNu nghiên cNu chNng minh r(ng neem là thuc di)t
n2m, di)t khuhn và kháng khuhn. Nó là mKt ph@ng thuc lý t&ng
cho nhinm trùng nha chu và rng. Nó có th- $Rc áp d_ng c_c bK
xung quanh rng và nu. Các hRp ch2t giãn mch và chng viêm
trong neem, cùng vi các hRp ch2t gi<m $au, có th- làm gi<m sP khó
chYu cOa $au rng. Nó c ng ngn ng!a sP kt dính cOa t bào và tiêu
di)t vi khuhn gây sâu rng. Neem kim hóa nc b4t, nu và khoang
mi)ng, tiêu di)t vi khuhn gây ra b)nh l]u và viêm nu. Nó xóa sch
các sinh v]t gây vôi hóa và sâu rng.
• Oregano (Origanum Vulgare): d0u oregano tP nhiên, $Rc thu hoch

t! các ng4n núi quanh fYa Trung H<i, là loi thPc v]t có nhiu lRi ích
vi vùng tác $Kng rKng rãi. Nó chNa hai hRp ch2t phenol $óng góp
vào giá trY dRc li)u cOa mình: h@n 65% carvacrol và 3,4% thymol.
Nhng phenol này có tính ch2t sát trùng, gi<m $au và kháng khuhn
mnh. Gerald Smith, DDS, gi<i thích, v c@ b<n, oregano hot $Kng
ging nh mKt loi thuc kháng sinh, có th- tng c#ng h) minn dYch.
Oregano có nhiu hot $Kng kháng khuhn, chng n2m, vi rút và vi
khuhn, bao gEm E. coli, Staphylococcus aureus và Pseudomonas
aeruginosa. Tinh d0u oregano tP nhiên có th- c<i thi)n tình trng v)
sinh cOa rng mi)ng, vì nó tiêu di)t vi khuhn gây m<ng bám và gi<m
nguy c@ mc b)nh nu rng. Tinh d0u Oregano ph<i $Rc pha loãng
trc khi sl d_ng.
Oregano
• B:c hà (Mentha piperita): bc hà giúp tiêu hóa, có tác d_ng gi<m $au,
làm mát và chng viêm. n d0u bc hà làm gi<m mNc $K ch2t béo bY
oxy hóa trong mô c@ th-, và $<o ngRc sP suy gi<m glutathione do
tip xúc vi bNc x. Tinh d0u bc hà có & nhiu n@i, và $i vi loi d0u
tinh khit nh2t, hi)u qu< nh2t, hãy ch4n loi $Rc chng c2t chính
xác t! lá bc hà t@i $Rc trEng & Pháp. fiu quan tr4ng là ph<i hi-u
r(ng, h@ng vY bc hà trong kem $ánh rng th@ng mi là tinh d0u
bc hà nhân t, và không mang li lRi ích trong vi)c ngn ng!a viêm
nu. Tinh d0u bc hà th]t là mKt ch2t chng oxy hóa mnh và Nc
ch vi khuhn gây sâu rng.
Bc hà
• Tinh dYu hoa hBng Rose otto (Rosa × damascena): mKt tinh ch2t
thanh lYch và quý giá, ph<i m2t $n sáu m@i công hoa hEng $- to
ra mKt gi4t tinh d0u hoa hEng. Là mKt trong nhng chit xu2t có giá
trY y h4c nh2t, nó bF sung kh< nng ph_c hEi và $K $àn hEi cho mô
da và nu. Nó là mKt thuc gi<m $au hi)u qu< và nhanh chóng ph_c
hEi tFn th@ng, có nghVa là nó tng tc $K cha lành các mô vi các
$Jc tính chng vi rút và khl trùng mnh. Tinh d0u này r2t tuy)t v#i
$- cha trY viêm loét. Nó c ng có kh< nng tái to mô liên kt và làm
sn chc nu.
Tinh d0u hoa hEng Rose otto
• Qu; h*c mai bi n — sea buckthorn berry (Hippophae rhamnoides):

loi tinh d0u cPc kZ quan tr4ng này $Rc chit xu2t t! qu< m4ng, r2t
giàu lipit, axit béo có lRi và axit palmitoleic him. Nó $Rc cân b(ng
hoàn h<o trong omega-3, omega-6, omega-7 và omega-9. Ch4n mKt
chit xu2t siêu ti hn $- thu $Rc h@n 190 ch2t hot tính sinh h4c t!
loi qu< m4ng n $Rc này, có kh< nng chng oxy hóa, beta
carotene chng viêm, carotenoids và phytosterol làm gi<m mhn $^
và giúp cha lành màng nh0y. Tôi $ã sl d_ng hc mai bi-n t! nm
1994 vì kh< nng tái to t bào, b<o v) t bào không bY m2t nc, c ng
nh r2t dEi dào vitamin C, E, A và B. T2t c< nhng $Jc tính thPc v]t
$Jc bi)t này góp ph0n tái to và ph_c hEi mô liên kt và nu.
Qu< hc mai bi-n
• Tinh dYu cây trà (Melaleuca Alternifolia): $Rc thu hoch t! cây trà
v^ gi2y, cây trà $ã $Rc sl d_ng trong hàng ngàn nm qua nh mKt
cây thuc cOa thF dân Châu Úc. Nó là mKt loi thuc kháng vi-rút,
kháng n2m và kháng khuhn. Tp chí Nha khoa Úc công b: “Tinh d0u
cây trà là mKt tác nhân trY li)u b)nh viêm nu mãn tính và viêm nha
chu, có c< các thành ph0n kháng khuhn và kháng viêm.” Cây có $0y
$O các ch2t chng viêm tP nhiên và chNa hóa ch2t thPc v]t cineol và
propanol, có th- gi<m viêm nu và gi<m m<ng bám. Cây trà còn làm
se chH viêm và sát trùng.
Tinh d0u cây trà
• Trong mKt nghiên cNu khoa h4c nha khoa, vi)c chng c2t d0u cây trà
chính hi)u 2,5% $ã chNng minh $Rc sP hi)u qu< trong $iu trY viêm
nu mãn tính và các loi viêm nhinm khác. R2t giàu thành ph0n
kháng viêm tP nhiên và kháng khuhn nh 1,8-cineol và terpinen-4-
ol, tinh d0u cây trà làm gi<m mNc $K viêm nhinm cOa rng nu, c ng
nh gi<m m<ng bám. H@n na, nghiên cNu cho th2y tFng cKng 162
chOng vi khuhn $#ng mi)ng, bao gEm c< streptococci, $ã bY Nc ch
và tiêu di)t nhanh chóng b&i tinh d0u cây trà có nEng $K di 2%.
Nghiên cNu kt lu]n:
“Các thành ph0n cOa tinh d0u cây trà có $Jc tính tan trong
ch2t béo, to $iu ki)n cho sP khuch tán cOa nó thông qua
bi-u mô. Nu tinh d0u cây trà dn dàng $Rc h2p th_ sau khi
bôi vào các mô nu, và có $Jc tính chng viêm mKt khi $ã
xâm nh]p vào các mô liên kt, nó s8 là mKt tác nhân cha trY
vô cùng lành tính và $Kc $áo.”
• Thyme linalool (Thymus officinalis ct. Linalool): $ây là mKt ging

him cOa các loi c^ x h@ng. Nó v!a sát trùng v!a nh6 nhàng, giúp
cân b(ng dYch tit nc b4t & mi)ng, kích thích h) thng minn dYch
và hot $Kng nh mKt loi thuc làm thông m i. Nhìn chung, $ây là
mKt ch2t làm sn chc mô nu và kích thích minn dYch hi)u qu< vi
các hot ch2t kháng khuhn.
Thyme linalool
T2t c< các loi tinh d0u thPc v]t và serum kt hRp mà tôi khuyên dùng,
$u có cùng tác d_ng và kt qu< tuy)t v#i, mJc dù chúng chNa các hRp ch2t
khác nhau. Chúng r2t tt khi dùng chung vi chB nha khoa, bàn ch<i $ánh
rng và giúp gi cho nu khê mnh. Không chB gi cho khoang mi)ng
sch s8, các loi tinh d0u này còn tác $Kng $n nhng ph0n còn li cOa c@
th-. Vì v]y, ngay c< khi bn chB t]p trung vào rng và nu, tinh d0u thPc
v]t và serum là mKt ph0n cOa h) thng hài hòa, tích hRp có lRi cho toàn bK
c@ th- bn.
M4i ng#i th#ng hî li)u có Fn không khi nut tinh d0u và chit xu2t
siêu ti hn. Vâng, hoàn toàn an toàn khi nut chúng trong s lRng gi4t
$Rc khuyn nghY sl d_ng. Tinh d0u th#ng r2t mnh, và các loi tinh d0u
t! nhng cla hàng thPc phhm sNc khê th#ng có nhãn c<nh báo không
an toàn, không $Rc nut dù là mKt chút. fiu $ó $úng vi các loi tinh
d0u không $Rc chng c2t t! thPc v]t hu c@ thPc sP. fi vi tinh d0u
nguyên ch2t $ích thPc, vi)c nut vào mKt lRng nh^ khi $ang sl d_ng-
nghVa là mKt gi4t - thì h0u nh ch ng có v2n $ gì. Trong thPc t, nhiu loi
tinh d0u còn $Rc sl d_ng trong các ngành công nghi)p thPc phhm và
h@ng li)u. Nc cam th#ng có h@ng tinh d0u t! v^ cam, trà Earl Grey
có h@ng vY cOa mKt loi tinh d0u $Rc chng c2t t! cam bergamot, và
nhiu loi rRu mùi, bánh k6o, sôcôla và chit xu2t h@ng li)u sl d_ng
nhiu loi tinh d0u khác nhau.
NhMng gì dùng trên da cmng Du th8m thNu vào bên trong

fiu quan tr4ng là bn ph<i bit r(ng, t2t c< nhng sl d_ng trên c@ th-,
bao gEm các hóa ch2t tFng hRp $Rc s<n xu2t trong nc hoa, kem $ánh
rng và m phhm, $u $Rc h2p th_ vào máu, t bào và các c@ quan, & s
lRng nhiu h@n c< khi bn trPc tip nut chúng. f!ng $- cho b2t cN thN
gì mà bn không mun n $Rc tip xúc vi c@ th- bn. C0n ph<i luôn sáng
sut bn nhé!
C4n chTnh khp c*n: Làm th nào khp c*n không b\ lch
Khi gn ming trám mi hoJc go b^ ming trám c , bn có th- s8 c<m th2y
khp cn cOa mình bY l)ch. Rng m4c l)ch có th- <nh h&ng $n hàm và
dây th0n kinh d4c theo cKt sng, d\n $n khó chYu hoJc $au mãn tính. Bn
hãy nh# nha sV hoJc chuyên gia chBnh hình x@ng khp theo dõi $<m b<o
r(ng các $t sng & cKt sng và cF $Rc sp xp phù hRp, thông qua
massage hay nn chBnh x@ng s4.
GiM $ kiDm cho cS th

Bn có th- ki-m tra $K kim cOa nc b4t và nc ti-u b(ng gi2y quZ. MKt
ch $K n giàu ch2t dinh dong, lành mnh là r2t quan tr4ng $- $t $Rc
$K kim trong c@ th-. Các loi thPc phhm xanh nh t<o xon, chlorella,
nc rau xanh và sinh t $u có $K kim cao; baking soda và magiê c ng
v]y.
ThuJc súc ming I-Jt nguyen tP
MKt loi thuc súc mi)ng tng c#ng minn dYch $Rc $iu ch b(ng dng
nguyên tl cOa i-t. I-t nguyên tl có hot tính di)t khuhn nhanh, làm sch
ta mi)ng và r2t tt cho tuyn giáp. f@n gi<n chB c0n thêm mKt gi4t vào ly
nc, và súc mi)ng mHi tu0n mKt l0n hay hàng ngày $u $Rc.
Baking soda
Tôi $ã t!ng nghV baking soda — hay còn g4i là sodium bicarbonate — chB là
mKt loi bKt màu trng l lùng. Bây gi# tôi hi-u r(ng, thPc ra sodium
bicarbonate là mKt nhân t chính, có mJt trong t2t c< các dYch l^ng và c@
quan cOa c@ th-. Nó hi)n di)n trong nc b4t, $Rc d dày tit ra và c0n
thit cho tiêu hóa. Baking soda không chNa nhôm tuy)t $i an toàn $- làm
sch rng, và th]m chí nó có th- $Rc sl d_ng nh mKt ch2t bF sung $-
duy trì mNc $K pH. fK kim tP nhiên cOa baking soda s8 giúp trung hòa $K
axit cOa vi khuhn. Nó làm gi<m các m<ng bám rng, làm ch2t $)m giúp Fn
$Ynh $K pH, t! $ó giúp ngn sâu rng, tng kh< nng h2p thu canxi vào men
rng, và vô hi)u hóa tác $Kng cOa các axit chuy-n hóa có hi.
Baking soda
Baking soda, th#ng $Rc kt hRp vi mui bi-n, $ã $Rc sl d_ng làm
kem $ánh rng trong hàng th ks qua. Ngoài kh< nng $ánh bóng và làm
sch hi)u qu<, baking soda còn tác $Kng r2t nh6 nhàng lên rng. Nó ít mài
mòn rng h@n r2t nhiu so vi các ch2t thy rla nh ph2n và silica có trong
h0u ht các loi kem $ánh rng th@ng mi. Baking soda $ã $Rc khuyn
cáo là mKt ch2t $ánh bóng rng hi)u qu< b&i các bác sV và chuyên gia bao
gEm bác sV Hulda Clark, nha sV Robert O. Nara, và bác sV Paul H. Keyes.
Keyes là mKt $iu tra viên lâm sàng ti Vi)n nghiên cNu Nha khoa quc
gia khi ông công b mKt nghiên cNu, kt lu]n r(ng $ánh rng th#ng xuyên
b(ng mui và baking soda giúp ngn ng!a các b)nh nha chu (tNc b)nh v
nu). Trên thPc t, vi)c sl d_ng baking soda trong chm sóc rng mi)ng
chính là mKt ph0n cOa “K thu]t Keyes”. Trong k thu]t này, ông dùng bàn
ch<i $ánh rng $- thoa baking soda $u khp lên rng, và sau $ó súc mi)ng
b(ng gi2m táo nguyên ch2t không pha loãng. Nu bn còn nh các thí
nghi)m trong lp khoa h4c th#i còn nh^, chc bn c ng bit r(ng, kt hRp
hai thành ph0n này s8 to ra b4t. Khi mi)ng $ã chNa $0y b4t, bn bt $0u
$ánh rng và loi. REi bn s8 th2y rng cOa mình tr& nên tr@n bóng $áng
kinh ngc, còn lp phO màu trng trên b mJt loi, mKt trong nhng
nguyên nhân gây hôi mi)ng, s8 bin m2t. Keyes $ã nói v tính hi)u qu< cOa
k thu]t này nh sau:
“Tôi $ã m#i hàng ngàn nha sV và chuyên viên v) sinh hãy gi@ tay lên, nu
h4 t!ng gJp ng#i nào ch<i rng th#ng xuyên b(ng mui và baking soda
mà v\n bY mc các b)nh rng mi)ng. Và tôi không th2y b2t kZ cánh tay nào
c<. MJc dù tôi cha th2y nhiu tr#ng hRp nh v]y, sNc khê nha chu &
nhng ng#i dùng mui và baking soda luôn r2t tuy)t v#i.”
Hàng ngàn nha sV $ã $ cao kh< nng phòng ng!a cOa baking soda, v]y
bn còn ch0n ch! gì na mà không bF sung thành ph0n tuy)t v#i này vào
quy trình chm sóc rng mi)ng cOa mình!
Xét nghim máu

Xét nghi)m máu có th- là mKt công c_ hu ích $- xem nhng gì $ang x<y
ra vi mi)ng và c@ th-. Bí quyt là bn c0n ch4n $úng chuyên gia hay bác
sV $- gi<i thích kt qu< xét nghi)m. Di $ây là các xét nghi)m tôi khuyên
dùng:
• B;ng n$i tit tJ: các loi hormone khác nhau $Rc thl nghi)m & nam
và n. Ph_ n có kinh nguy)t nên làm xét nghi)m vào ngày 18 $n 22
cOa chu kZ $- bao gEm mNc progesterone.
• Mqc protein ph;n qng C (CRP) và mqc homocysteine: chB tiêu này
s8 ki-m tra các d2u hi)u cho th2y b2t kZ tình trng viêm nhinm nào
trong c@ th-. Chúng là nhng chB s tuy)t v#i cOa sNc khê nói chung.
• Công thqc máu toàn b$ (CBC): chy CBC trc và sau các thO t_c nha
khoa nghiêm túc $- xem v]t li)u nha khoa và h) thng minn dYch
t@ng tác vi nhau nh th nào.
• Tuyn giáp: nEng $K hormone kích thích tuyn giáp (TSH).
• Ki m tra vitamin và khoáng chNt nói chung: ki-m tra xem bn có
thiu h_t ch dong ch2t nào không, và kh< nng h2p th_ ch2t dinh
dong cOa c@ th-.
• t-Zng huyt: bn có th- tP ki-m tra lRng $#ng trong máu b(ng
cách mua máy $o $#ng huyt & b2t kZ nhà thuc nào.Và bn nên
ki-m tra mNc $#ng huyt lúc $ói vào mHi buFi sáng.
HSi th9
Chc chn có r2t nhiu qu<ng cáo nói v chNng hôi mi)ng. Ngoài vi)c bY
hôi mi)ng do n tî hoJc do m<ng bám nh6, nu bn th2y h@i th& cOa mình
không còn th@m tho t@i mát sau khi $ánh rng và dùng chB nha khoa,
nhng bn li không bY sâu rng, $ó có th- là mKt thông $i)p t! c@ th- cho
th2y có sP m2t cân b(ng. C@ th- cOa bn có th- $ang xl lý mKt lRng ln vi
khuhn do nhinm trùng, hoJc bn bY khô mi)ng vào ban $êm do thiu nc
b4t (vì dùng thuc), ngng th& khi ngO hay ngO ngáy. Bn c ng có th- c0n
ph<i $ào sâu h@n và khám phá các v2n $ tiêu hóa. SNc khê cOa mi)ng
ph<n ánh sNc khê cOa $#ng ruKt. h@i, $0y h@i, táo bón, các hRp ch2t
lu huZnh $Rc gi<i phóng t! d dày và lRng $#ng trong máu cao $u có
th- là nguyên nhân gây hôi mi)ng.
f- khc ph_c chNng hôi mi)ng, hãy $<m b<o không có sâu rng hot
$Kng trong mi)ng, bao gEm các v2n $ do rút tOy rng hoJc sâu rng di
ming trám. ThPc hi)n theo tám bc chm sóc rng mi)ng 2 l0n/ngày.
Ki-m tra quá trình tiêu hóa cOa bn $- xem li)u c@ th- có c0n enzyme, men
vi sinh, làm sch $i tràng hay li)u pháp $2t sét $- $t trng thái cân b(ng
không.
tNt sét
f2t sét $ã $Rc sl d_ng $- thanh l4c bên trong và bên ngoài t! th#i cF $i.
B(ng cách tm trong bùn $2t sét hay $p lên da, $2t sét có th- hút $Kc t
và kim loi nJng ra ngoài thông qua da. n $2t sét c ng giúp kéo $Kc t t!
$#ng ruKt và mi)ng ra ngoài. Khi t@ng tác vi c@ th-, $2t sét tham gia vào
trng thái nng $Kng trao $Fi ion vi $#ng tiêu hóa. Nó h2p th_ các $Kc
t và tp ch2t tích $i)n d@ng, rEi $- li các ch2t dinh dong tích $i)n âm.
MKt ming $2t sét gi<i $Kc c ng hu ích cho vi)c gi<i $Kc & vY trí go ming
trám thOy ngân, nhF rng, áp xe hoJc viêm nu. Nó hot $Kng b(ng cách
h2p th_ $Kc t t! các lp sâu h@n cOa các mô trong mi)ng. f- to ra mKt
ming $2t sét gi<i $Kc, nh^ hai gi4t tinh d0u hoJc serum, kt hRp vi nc
không chNa clo và flo, cùng $2t sét $- to ra mKt ming $2t sét nh^ hình
qu< bóng. fJt qu< bóng $2t sét ngay ngn vào khu vPc nào $ó cOa mi)ng
trong 10 phút. Nu có th-, hãy n(m xung bên ngoài tr#i và $- mJt tr#i
chiu vào mi)ng, $Jc bi)t là trên ming $2t sét $- tip t_c kích hot nng
lRng cOa nó. Sau $ó b^ nó $i và súc mi)ng b(ng nc sui hay nc không
chNa clo, flo.
f2t sét bentonit
f2t sét c ng là ch2t li)u tuy)t v#i $- $ánh rng. f- $ánh bóng cho rng,
chB c0n rc các loi $2t sét bKt mYn nh bentonite, zeolite hoJc silica lên
bàn ch<i $ánh rng khô cOa bn $- làm sch m<ng bám. MKt cách nh6
nhàng khác $- gi<i $Kc là thông qua vi)c tm rla b(ng $2t sét: thêm baking
soda và $2t sét vào bEn nc 2m cOa bn, cùng vi mKt gi4t tinh d0u kích
thích h) minn dYch, kích thích h) bch huyt cOa cây bách xù, b&i và cây
bách, $- giúp bn t]n h&ng sP th giãn trong th#i gian ngâm tm. Xem
thêm ph0n “Các nguEn nguyên li)u” & cui sách $- bit các chH mua $2t
sét nhé.
Ch;i khô
Ch<i khô trc khi tm hàng ngày hay xông h@i s8 giúp kích thích h) thng
bch huyt, và là mKt ph@ng pháp kéo dài tuFi th4 tuy)t v#i.
tiDu tr\ n-u viêm nQng

M6o này là t! bác sV Huggins trong Tám bc chm sóc rng mi)ng, và nó
r2t hu ích nên tôi ph<i nhc li & $ây. fiu trY viêm nu b(ng cách hòa
tan nla muHng cà phê mui tinh khit trong mKt cc nc nóng, và súc
mi)ng mHi ting mKt l0n, trong 2 ngày. CN sau nla gi#, súc mi)ng b(ng bKt
vitamin C natri ascorbate hòa tan trong nc nóng.
ChMa bnh bdng th;o d-uc
Trà th<o dRc không chB là nhng túi trà nh^. Nhng túi trà nh^ cho vào
tách $ã tr& thành chuy)n xa xa. Ngày nay, ng#i ta thích pha nguyên mKt
bình trà ln $- th&ng thNc c< ngày. MKt trong nhng ph@ng pháp pha
trà th<o dRc mà tôi yêu thích, là cho mKt hoJc hai oz th<o dRc khô vào
bình thOy tinh Mason dung tích co 32 oz. fF $0y bình vi nc g0n nh
sôi, $]y np và $- qua $êm. L4c l2y th<o dRc và ung. Bn có th- $F $0y
l4 và c2t vào tO lnh sau khi trà $ã $Rc hãm qua $êm.
Cây t0m ma
Tôi khuyn nghY bn sl d_ng mKt loi trà giàu khoáng ch2t vi d@ng
xB $uôi ngPa, cây t0m ma và bE công anh $- làm sn chc gan, da và quá
trình tiêu hóa. Nó c ng tng c#ng men rng và mô nu. BE công anh
mang khoáng ch2t cho rng, $uôi ngPa chNa nhiu silica và cây t0m ma r2t
giàu canxi và st. Bn c ng có th- thêm các loi th<o mKc $- súc mi)ng
b(ng nc mui. Sl d_ng mullein (cây th<o b<n bông vàng), v^ cây sEi
trng, goldenseal (cây h<i chu vàng), rn nho hoJc g!ng.
Mullein
MKt loi th<o dRc dng bKt $p s8 cung c2p cho rng và nu mKt li)u
trình chm sóc tuy)t v#i. Nó ging nh mKt chic mJt n thu nh^ cho
khoang mi)ng v]y. Bn l2y mKt viên nang, hoJc mKt chút bKt cOa cây h<i
chu vàng, astragalus (cây $]u ván di), hoJc v^ sEi trng, rEi trKn vào mKt
gi4t tinh d0u hay serum kt hRp cho $n khi có mKt hHn hRp s)t. Tip theo,
cho hHn hRp này vào các kho<ng trng gia rng và nhng khu vPc c0n
chm sóc thêm. Các loi th<o mKc c ng có th- $Rc kt hRp vi $2t sét na.
Detox kim lo:i nQng

Kim loi nJng là nhng ch2t $Kc hi tích t_ trong máu và mo cOa c@ th-.
Nhiu th]p ks công nghi)p hóa $ã khin c@ th- nhiu ng#i trong chúng ta
bY tích t_ ch2t th<i $Kc hi. MKt ph@ng thNc tip c]n nhiu khía cnh là
tt nh2t $- nh6 nhàng $ào th<i ch2t $Kc ra khî c@ th-, vi sP kt hRp cOa
các loi th<o mKc, thPc phhm bF sung, và các li)u pháp. Th<i $Kc kim loi
nJng c ng có th- $Rc thPc hi)n hàng ngày thông qua ch<i khô, tm h@i và
th_t tháo $i tràng mKt hoJc hai l0n mKt nm. H@n na, $- detox và gi sP
tinh sch cho c@ th-, bn c0n ph<i loi b^ t2t c< các hóa ch2t tFng hRp trong
lVnh vPc chm sóc c@ th-, làm $6p và s<n phhm thy rla trong gia $ình.
Nhng thPc v]t có màu xanh c ng r2t tt: khi Ron, bn trai cOa tôi, $i
go ming trám thOy ngân ra, chúng tôi $ã cùng nhau làm mKt hHn hRp
nc ép bao gEm rau ngò rí t@i và bKt chlorella. Sau $ó anh 2y ung hHn
hRp này cùng vi viên nang axit (R) -alpha lipoic (RALA), và cN ung liên
t_c nh th trong ba tháng $- loi b^ b2t kZ kim loi nJng nào còn sót li
trong c@ th-.
Chlorella, mKt loi t<o xanh, có th- liên kt vi thuc tr! sâu, thOy ngân,
cùng các kim loi nJng khác và hH trR loi b^ chúng khî c@ th-. Chuyên
gia dinh dong toàn di)n Patricia Toduez xp chlorella vào vY trí thN 9 trong
danh sách các siêu thPc phhm cOa cô: “b&i vì nó làm tng $áng k- tc $K
xây dPng và cha lành trong các mô, làm tng tc $K tng tr&ng cOa
Lactobacillus [mKt loi vi khuhn có lRi] trong ruKt theo c2p s nhân, giúp
tng c#ng h) minn dYch, và chin $2u chng li sP phá hOy cOa các gc tP
do.
Chlorella
Bn c ng nên khám phá thêm các loi thPc phhm bF sung hH trR quá
trình th<i $Kc: methysulfonylmethane (MSM), hH trR gi<i $Kc kim loi b(ng
cách cho lu huZnh vào methionine và cysteine; magiê, giúp gi<i $Kc và
$ào th<i st an toàn h@n; taurine; men vi sinh; vitamin C; t<o xon; N-
acetyl-L-cysteine, $- tng c#ng nEng $K glutathione; k8m; t<o b6; và
selen.
Bn c ng s8 mun hH trR chNc nng gan vi ngh), glutathione, cây k

sa, vitamin B tP nhiên và superoxide dismutase (SOD - SOD là mKt
loi enzyme $Jc bi)t có th- giúp chuy-n $Fi nhng superoxide phá hoi c@
th- thành các nhóm ch2t tt h@n). fiu quan tr4ng là gi cho dòng ch<y
$ào th<i không bY N $4ng và tái h2p thu ch2t $Kc. Bn c ng có th- giúp ruKt
cOa mình gi<i $Kc b(ng mKt muHng canh ht chia, và mKt muHng cà phê
$2t sét bKt bentonite ngâm qua $êm trong cc nc, rEi ung vào buFi
sáng.
Vi l-ung Bng c4n

Các ph@ng thuc vi lRng $Eng cn sl d_ng nhng ch2t pha loãng dPa
trên nguyên tc l2y $Kc trY $Kc. Ví d_, dùng mKt liu r2t nh^ cOa $Kc t Rhus
vi lRng $Eng cn, th#ng $Rc g4i là cây th#ng xuân $Kc, có th- ngn
ng!a và cha lành ph<n Nng dY Nng ngNa do cây. Nhng ph@ng thuc
t@ng tP c ng là công c_ hu ích giúp cân $i h) sinh thái trong khoang
mi)ng, b(ng cách tng c#ng, gi<i $Kc và gi<i quyt gc rn cOa sP m2t cân
b(ng trong khoang mi)ng. MKt s nha sV sinh h4c, nh Tin sV Gerald
Smith, $ã sl d_ng thuc vi lRng $Eng cn cOa th@ng hi)u Sanum t! nc
fNc, kt hRp vi công ngh) RIFE, tiêm loi thuc này vào các vY trí rng bY
nhF, cha lành nhng <nh h&ng tiêu cPc cOa vi)c rút tOy rng, sâu rng,
và m2t cân b(ng trong nc b4t c ng nh men rng. Ông tuyên b, nu
bn sl d_ng $úng thuc $úng b)nh, s8 ch ng có gì làm nó gi<m tác d_ng
$Rc ht.
Ph@ng pháp vi lRng $Eng cn là mKt lVnh vPc rKng ln và nhng gRi ý sau
$ây là chB là ph0n nFi cOa t<ng bng chìm. f- bit thêm thông tin chi tit,
bn vui lòng xem ph0n “Các nguEn thông tin” & cui sách, hoJc tham kh<o
ý kin mKt chuyên gia v vi lRng $Eng cn.
• Belladonna có th- $Rc sl d_ng khi bY áp xe và ri lon TMJ.

• Hypericum dùng $- cha lành các mô $ã bY h h^ng b&i vi khuhn.
• Arnica dành cho m4i tFn th@ng nha khoa, ch2n th@ng rng, nhF
rng, hoJc $au do sng.
• Plantago là ph@ng thuc cha $au rng hàng $0u.
• Coffea dành cho nhng c@n $au rng nghiêm tr4ng khin ng#i ta
th2y mun phát rE.
MuJi mô và muJi t bào

Nhng loi mui này là mKt dng khác cOa vi lRng $Eng cn, dPa trên
mui vô c@ và $Rc phát tri-n b&i bác sV ng#i fNc, Tin sV Wilhelm
Heinrich Schüssler. Di $ây là nhng gRi ý cOa chúng tôi v mui t bào,
có th- hu ích cho bác sV nha khoa cOa bn:
• Canxi fluor: chB $Ynh cho men rng kém, rng nhy c<m, sâu rng, và
mô có $K $àn hEi yu. tôi có kinh nghi)m cho th2y hi)u qu< cOa calc
Canxi fluor. Sau vài tu0n mê n ph2n hoa cOa ong r!ng, tôi phát hi)n
ra vì ph2n hoa ong có tính axit nh6, nó $ã <nh h&ng $n men rng
cOa tôi. Th]t may mn là tôi $ã ti khám & chH bn cOa mình, mKt
bác sV trY li)u thu]n tP nhiên, và bit cô 2y c ng tr<i qua chuy)n t@ng
tP. Cô 2y khuyên tôi pha 3 hoJc 4 viên mui t bào Canxi fluor vào
nc và súc mi)ng. Và tôi $ã có th- vui m!ng báo cho cô 2y bit, men
rng cOa mình $ã tr& li bình th#ng chB sau ba ngày.
• Canxi phos: có th- giúp cân b(ng ts l) canxi và pht pho trong x@ng.
ChNc nng chính cOa nó là xây dPng ngà rng và men rng chNng
chc. Nó c ng $Rc sl d_ng nh mKt ph@ng thuc kích thích m4c
rng, và dùng kt hRp vi canxi fluor $- cha sâu rng. Bn có th-
xem canxi pht pho nh ch2t cOng c cho c2u trúc bên trong rng, và
canxi fluor là $- cOng c cho c2u trúc bên ngoài rng.
• Nat mur (natri clorua): duy trì $K cân b(ng cho lRng nc trong c@
th-, b(ng cách ki-m soát sP di chuy-n cOa nc vào và ra & các t bào.
ChB $Ynh dùng khi bY khô mi)ng, l& loét và loi nNt nL.
• Silica: là thành ph0n chính cOa máu, da, tóc, móng, x@ng, v^ b4c
th0n kinh và mKt s mô. Nó là ph@ng thuc $iu trY hu ích b2t cN
khi nào có mO hình thành trong túi áp xe, túi mO hoJc nhinm trùng
nu.
Hydrogen Peroxide
Bn s8 mun có hydro peroxide thPc phhm vì tính ti)n d_ng cOa nó $2y.
Hydro peroxide th#ng nguyên ch2t và r2t mnh, vì v]y nó c0n $Rc pha
loãng xung nEng $K 3% trc khi sl d_ng. Peroxide là ph@ng pháp tt
nh2t $- làm sch bàn ch<i $ánh rng và d_ng c_ nha khoa. MHi thành viên
trong gia $ình có th- cho bàn ch<i $ánh rng cOa mình vào mKt ly nh^ chNa
dung dYch hydro peroxide 3% qua $êm. Nh thay $Fi dung dYch này hàng
ngày.
Hydrogen peroxide thBnh tho<ng có th- $Rc dùng $- rla nhng lH

chân rng trên nu, hoJc loi b^ vt vàng trên rng mHi nm mKt l0n.
Luôn rla li ngay b(ng nc mui $- trung hòa và kim hóa. Nó quá mnh
$- dùng trên men rng và nu mHi ngày, và nu sl d_ng quá mNc, nu
cOa bn có th- bY thoái hóa.
DYu Magiê súc ming

Magiê clorua, & dng nguyên ch2t tP nhiên, r2t hu ích trong vi)c cha
lành, cOng c rng và mô. Magiê r2t c0n thit cho sP h2p th_ canxi & mNc
$K thích hRp, giúp men rng chc khê. Nó c ng là mKt khoáng ch2t không
th- thiu trong c2u trúc x@ng. MKt dung dYch loãng chNa magiê clorua tP
nhiên c ng là mKt loi nc súc mi)ng tuy)t v#i $- ph_c hEi h) sinh thái
trong khoang mi)ng. Magiê clorua tinh khit hoàn toàn có th- nut $Rc.
Sl d_ng nguyên ch2t hay pha loãng $n 50% (nu bn mun hoJc khi dùng
cho trL em) $- sl d_ng làm nc súc mi)ng, mHi ngày mKt l0n hoJc mHi
tu0n mKt l0n, tùy thuKc vào tình trng rng mi)ng cOa bn.
Liu pháp súc ming bdng dYu

Li)u pháp súc mi)ng b(ng d0u là mKt k thu]t cOa nn y h4c Hindu cF xa,
$Rc sl d_ng $- cha b)nh ch<y máu nu, hôi mi)ng và làm trng rng.
Súc mi)ng b(ng hHn hRp d0u d!a nguyên ch2t hu c@ hoJc d0u ô liu, mKt
gi4t tinh d0u oregano và mKt gi4t tinh d0u hoJc serum kt hRp khác. Súc
mi)ng b(ng hHn hRp này trong m#i phút, sau $ó nhF $i. HHn hRp d0u s8
kéo theo $Kc t t! rng và nu ra ngoài.
Liu pháp Ozone trong ch4m sóc r4ng ming

Nhà khoa h4c Nikola Tesla vi t0m nhìn tuy)t v#i $ã phát minh ra li)u pháp
ozone. Ông là mKt thiên tài v $i)n và $Rc c2p h@n ba trm b(ng sáng ch,
bao gEm c< bóng $èn không dây, $i)n thoi không dây, khí ion hóa và
plasma lnh. Nm 1896 Tesla $ã $Rc c2p b(ng sáng ch cho máy to
ozone. Ông thành l]p Công ty Tesla Ozone và s<n xu2t mKt loi gel r2t hu
ích, $Rc các bác sV và nhng nhà trY li)u tP nhiên sl d_ng b(ng cách s_c
khí ozone qua d0u ô liu cho $n khi nó $ông cNng. Ozone (O3) là mKt phân
tl có ba nguyên tl oxy và có kh< nng kháng n2m, kháng khuhn và kháng
virus tP nhiên. Ngày nay, thPc hành nha khoa sinh h4c sl d_ng ozone di
dng khí ozone và nc truyn ozone. Ozone có nhiu công d_ng nha khoa
nh:
• Nó $Rc tiêm vào khu vPc xung quanh chân rng cOa nhng chic
rng bY rút tOy.
• Sâu rng tip xúc vi khí ozone s8 cNng li.
• Trong tr#ng hRp ph@i nhinm dây th0n kinh, nc ozone theo khí
ozone th#ng s8 ngn không cho dây th0n kinh bY cht.
• Rla vY trí ph\u thu]t b(ng nc ozone s8 làm tng tc $K cha lành
và giúp hEi ph_c x@ng.
• f- loi b^ sâu rng, ng#i ta b@m khí ozone vào vY trí bY nhinm b)nh.
• Tiêm ozone vào khp TMJ giúp chng viêm.
• Nc ozone còn $Rc sl d_ng $- n ung, súc mi)ng và rla lH chân
rng.
Ngoài ra còn có các loi serum dùng cho rng $Rc ozone hóa $- sl
d_ng ti nhà, nh(m mang li lRi ích kt hRp gia ozone và tinh d0u thPc
v]t. Nhng serum ozon hóa này có th- $Rc sl d_ng cho nu, rng nhy
c<m, áp xe, lH chân rng, các np g2p và tFn th@ng trong khoang mi)ng,
c ng nh nhng chH viêm loét.
MuJi
Mui
Mui là mKt ch2t kháng khuhn và kim hóa $@n gi<n và mnh m8. Huggins
khuyn cáo chB sl d_ng natri clorua tinh khit (mui tinh khit), chN không
ph<i mui bi-n vì mui bi-n có kali phi sinh h4c và th#ng bY nhinm chì,
thOy ngân, cadmium và các kim loi nJng khác. Mui bi-n c ng $ã m2t
$i)n tích tP nhiên. Natri, kali và clorua $u tham gia vào mKt quá trình trao
$Fi $i)n tích quan tr4ng trong các t bào cOa c@ th-. Hòa tan mui trong
nc nóng $- np li các $i)n tl cOa natri và kali.
Xông hSi
Máy xông h@i khô hEng ngoi xa phát ra mKt bc sóng $Jc bi)t, $Rc thit
k $- gi<i phóng kim loi nJng thông qua các tuyn c@ th-. fF mE hôi là
mKt cách an toàn và hi)u qu< $- loi b^ các $Kc t $Rc lu tr vì chúng
$Rc bài tit qua da chN không ph<i qua th]n và gan, vn th#ng bY hi-u
l0m là chYu trách nhi)m cho công vi)c này.
Gi;m c4ng thwng

T0m quan tr4ng cOa vi)c gi<m cng th ng chính là $- gi<m cortisol, mKt
loi hormone $Rc tit ra quá mNc t! tuyn thRng th]n, có th- d\n $n
ki)t sNc tuyn thRng th]n. Thêm cortisol trong c@ th- có th- làm $<o lKn
toàn bK h) thng nKi tit t, to thêm cng th ng và m2t cân b(ng. Bn có
th- làm gi<m cng th ng b(ng cách sl d_ng các loi th<o mKc giúp th
giãn, lPa ch4n thPc phhm lành mnh, loi b^ caffeine, t]p yoga, v]n $Kng
$- $F mE hôi, xông h@i, châm cNu, thin, craniosacral (massage vùng $0u)
và các li)u pháp massage khác.
MKt hRp ch2t th<o dRc cOa hoa mKc lan và v^ cây $iên $i-n s8 r2t hi)u
qu< và không $Kc hi, giúp gi<m c< mNc cortisol và tng mNc $K hormone
có lRi DHEA. Trong mKt nghiên cNu, Relora, mKt s<n phhm chNa c< th<o
dRc và DHEA, cho th2y kh< nng làm gi<m nEng $K cortisol $n 37% chB
trong hai tu0n. Chit xu2t hoa cOa cây chanh dây làm gi<m lo lng và giúp
chNng m2t ngO, vì nó to ra gi2c ngO ngon. MKt d\n xu2t cOa axit amin
tryptophan, 5HTP giúp c@ th- to ra serotonin, giúp tng gi2c ngO REM.
Cách a thích cOa tôi $- gi<m bt cng th ng là c#i cho $n khi ch<y c<
nc mt, và do & n@i thiên nhiên, chú ý $- $ôi chân tr0n $Rc tip xúc
$2t.
Ch4m sóc tuyn giáp

Nhiu ng#i có chNc nng tuyn giáp không hi)u qu<. Tuyn giáp bY <nh
h&ng sâu sc b&i các yu t trong cuKc sng hàng ngày: phóng x, kim loi
nJng và BPA t! ming trám b(ng nhPa và hKp $Png thNc n. Nó còn ph<i
chYu $Png nhng hóa ch2t nh: brom trong bánh mì (mKt s n@i dùng mKt
hóa ch2t có chNa brom giúp bKt bánh mì n& nhanh và dai — chú thích cOa
ng#i dYch), fluoride trong nc và kem $ánh rng. fKc tính cOa thOy ngân,
ngay c< & mNc $K th2p, có th- c<n tr& quá trình sinh s<n cOa t bào, gây ra
m)t mî và h th2p nhi)t $K c@ th-, t! $ó khin tuyn giáp khó gi $Rc sP
cân b(ng. Nu mNc $K hormone kích thích tuyn giáp (TSH) trên 2 milli-
IU mHi lít, nó có th- là d2u hi)u cho th2y $ã bY nhinm kim loi nJng. Trong
cun sách Superfoods (tm dYch là Siêu thc ph`m) cOa mình, David Wolfe
$ã nói: H0u ht các loi thPc v]t không c0n it, nhng con ng#i c0n nó $-
s<n xu2t các hormone tuyn giáp $iu chBnh nng lRng trao $Fi ch2t cOa
c@ th- và thit l]p ts l) trao $Fi ch2t c@ b<n (BMR). It có th- giúp loi b^
thOy ngân, florua, các nguyên t phóng x và bromide khî c@ th-. Nhng
ch2t này th#ng bY mc k6t trong tuyn giáp và s8 <nh h&ng $n chNc
nng cOa nó. Bn có th- sl d_ng It pha loãng cOa th@ng hi)u Lugol trên
da hàng ngày; nh th s8 hi)u qu< h@n là ung, vì it không ph<i $i qua h)
thng tiêu hóa và gan. f- bit thêm thông tin v sNc khê tuyn giáp, hãy
xem ph0n “Các nguEn nguyên li)u” & cui sách này.
tau r4ng
Hãy xem c@n $au rng là mKt l#i c<nh tBnh t! mi)ng cOa bn. Nó có th- do
dây th0n kinh bY tFn th@ng, hoJc do vi khuhn xâm nh]p vào men rng và
dây th0n kinh. f- nhanh chóng gi<m $au và kháng khuhn, bn có th- pha
loãng tinh d0u $inh h@ng hu c@ hay tinh d0u hoa hEng, tinh d0u ô liu
hu c@, hoJc d0u d!a nguyên ch2t. CN cách nla ting thì thoa vào chH $au
cho $n khi c@n $au dYu $i. MKt lPa ch4n khác là pha loãng tinh d0u hoa
hEng hoJc tinh d0u $inh h@ng theo ts l) 1: 3 vi d0u ô liu, và sau $ó nh^
nó vào $#ng vin nu hoJc khu vPc bY $au b(ng d_ng c_ massage nu
VitaPick, hoJc ng tiêm không có kim. Sau $ó bao b4c rng b(ng keo ong
(là mKt hHn hRp mà ong m]t thu th]p t! các chEi cây, nhPa cây, và các
nguEn thPc v]t khác, $Rc sl d_ng nh mKt ch2t trám cho tF ong — chú
thích cOa ng#i dYch), hay nhPa cây nh h@ng $- to ra mKt khu vPc kín
$áo, sch s8 xung quanh rng.
V^ cây linu, loi cây dùng $- chit xu2t aspirin, c ng r2t hi)u qu<. Các
loi th<o mKc gi<m $au rng hu ích khác, có th- $Rc sl d_ng & dng
dung dYch hoJc viên nang bao gEm rn cây osha, g!ng, ngh), cây th<o b<n
công vàng, v^ cây sEi trng và h<i chu vàng. Nguyên nhân gây $au rng s8
không tái phát n2u bn bit cách gi cho h) thng minn dYch $Rc tng
c#ng thêm vitamin C, n2m linh chi, vitamin D, trà t! n2m chaga, chit
xu2t lá ô liu, d0u oregano (tinh d0u oregano pha loãng $n 5% vi 95% d0u
ô liu), và chit xu2t v^ cây thông. MKt nghiên cNu mi r2t thú vY c ng $ã
phát hi)n ra r(ng, $au rng và $au th0n kinh không xác $Ynh liên quan $n
nhinm trùng hàm, có th- thuyên gi<m khi tiêm vitamin B12 di dng
methyl.
V^ cây linu
Các khp thái d-Sng hàm

Các khp thái d@ng hàm (Temporpmandinular - TMJ) là các khp n(m &
bên trái và bên ph<i cOa khuôn mJt, ni gia hàm trên và hàm di. Có 136
c@ gn vào hàm di. Các c@ và khp này <nh h&ng $n sP liên kt cOa
rng c ng nh cOa s#n chhm, cF và d0m vai, t! $ó <nh h&ng $n x@ng
ch]u, s<i chân hoJc dáng $i cOa mKt ng#i. Các c@ bp và sP c<m nh]n c@
th- này - tNc sP nh]n bit vô thNc v chuy-n $Kng và $Ynh hng không
gian phát sinh t! các kích thích trong c@ th- - cùng vi hàm trên và hàm
di, có th- không còn liên kt mch lc vì mKt s lý do. Nhng lý do $ó
bao gEm vi)c $0u bY k6p $- kéo ra khî b_ng m6, trám rng, rút tOy rng,
nhF rng, và các thO t_c nha khoa cPc $oan, $Jc bi)t là khi rng $ã $Rc
mài gia cho ngay th ng. BÁc sV ph\u thu]t nha khoa Stuart Nunnally cho
bit: “Nu rng th#ng bY suy yu do nghin rng. Nu bn nghe th2y
ting “click click” khi m& và ng]m mi)ng, $ó có th- là d2u hi)u cho th2y
TMJ cOa bn bY l)ch và c0n $Rc chBnh cho cân $i. Khi cn & trng thái bY
l)ch có th- gây ra sP nén trong khp, d\n $n $au $0u và cng th ng. Các
c@ xung quanh mt có th- bY cng ra và rút ngn $i do các v2n $ v TMJ,
gây m# mt và c]n thY.
f- chng li các ri lon TMJ, các chuyên gia trY li)u x@ng khp và
craniosacral (massage vùng $0u) có th- nh6 nhàng kích khích sP tái c2u
trúc cOa các khp quan tr4ng này, bao gEm c< vi)c cân b(ng li x@ng thái
d@ng, x@ng hàm di và các mô mm có liên quan. Khi $Rc chuyên gia
trY li)u massage bên trong mi)ng, $iu chBnh c@ mi)ng $ang bY cng sao
cho th giãn, bn có th- th2y mình r#i phòng khám vi khuôn hàm cl $Kng
vô cùng tho<i mái. fn thm khám & chH các chuyên gia nn chBnh x@ng
c ng là vi)c tip theo nên làm.
Gi# hãy dành mKt chút th#i gian $- c<m nh]n n@i loi cOa bn xem nào.
Nu loi $ang 2n vào vòm mi)ng, có th- $ang có sP cng c@ n@i mi)ng và
hàm. Trong sut c< ngày, loi cOa bn nên $Rc nghB ng@i & $áy mi)ng.
Th giãn loi và hàm r2t có ích cho nhng ng#i hay nghin rng. Khi
nghin chJt, rng tác $Kng mKt lPc r2t mnh, có th- gây ra suy thoái nu
và làm gãy nhng x@ng nh^, không th- nh]n ra khi ch_p X quang. Nu
bn hay nghin rng vào ban $êm, s8 r2t c0n mang d_ng c_ chBnh hàm khi
ngO $2y.
T! t! kéo giãn hàm và sp xp li các khp, rEi th giãn loi; hãy thl
m& mi)ng th]t ch]m, và sau $ó hít th& sâu vi khuôn mi)ng m&, lJp li
$Kng tác này t! 3 $n 5 l0n/ngày. Ph@ng pháp Feldenkrais sl d_ng bài t]p
v]n $Kng soma $- gi<m $au, hoJc hn ch v]n $Kng. Vi)n Feldenkrais c ng
cung c2p các bài h4c giúp phá vo chu kZ $au $n, và luy)n t]p cho các c@
bp $- hH trR hàm khê mnh.
MKt cách hi)u qu< khác $- th giãn và gi<m cng cNng & hàm, thái
d@ng và sau gáy là thoa tinh d0u bc hà, hoa cúc, hoa o<i h@ng hoJc hoa
kinh gii vào nhng chH cng cNng và thái d@ng. V mJt dinh dong, h2p
thu lRng pht pho thích hRp, và gi lRng $#ng trong máu & mNc cho
phép giúp gi<m ri lon TMJ. Ngoài ra, vi)c nghe nhng âm thanh, $u
$u, nh6 nhàng (nh các ch@ng trình binaural beats hoJc paraliminal) $-
th giãn sâu trc khi $i ngO, to ra sóng não theta, giúp th giãn c@ hàm
và gi cho các t bào khê mnh. Trng thái theta là trng thái cha lành
và ph_c hEi tt nh2t.
N-c
f!ng bao gi# quên ung nc! M2t nc lâu s8 hn ch nc b4t làm công
vi)c bôi tr@n rng $úng cách. Nc sui tinh khit là tt nh2t cho c@ th-
bn. Nc l4c thhm th2u ngRc (RO) c ng sch, nhng nó c ng bY l2y $i
các khoáng ch2t ph_c hEi, và có th- d0n d0n rla trôi các khoáng ch2t trong
c@ th- bn. Tránh dùng nc máy; c< fluoride và clo $u phá hOy rng. Hãy
hî nhng ng#i $ã t!ng sinh sng lâu nm ti khu vPc cOa bn, xem có
con sui tP nhiên nào $- l2y nc không. Bn c ng có th- ki-m tra c@ s&
d li)u v các con sui ti trang www.findaspring.com.
C@ th- cOa chúng ta là thit k tuy)t v#i, $Rc c2u to mKt cách tr4n
v6n, có srn mKt quy trình chm sóc rng hoàn h<o. Nu có th- loi b^
nhng thN gây c<n tr& hot $Kng bhm sinh cOa c@ th-, c@ th- chúng ta s8
$Rc tP do phát tri-n mnh m8. SP chm sóc t! bên ngoài, nh ch<i rng,
dùng chB nha khoa và v) sinh rng mi)ng th#ng r2t dn dàng, vì rng luôn
$áp Nng vi nhng nH lPc cOa chúng ta. Tình trng rng mi)ng hoàn toàn
có th- c<i thi)n vì t2t c< $u là nhng thPc th- sng: men rng, ngà rng,
và tOy và nu $u $Rc hình thành t! các mô sng. Nu chúng ta dành
cho chúng sP chú tâm $0y thông thái, t2t c< $u có th- $Rc cha lành,
cOng c và tái to.
© Nhóm dYch & biên t]p Thu Hân Lê
------------
Chân thành c<m @n :
- Nhà tài trR : chY Tng Thanh An, chY Oanh Kim, bn H@ng Lê
- Qu<n lý dP án: Thu Hân Lê
- DYch thu]t: chY V Hoàng QuZnh Trâm
- Biên t]p: Chm Tú, Bùi Thu Trang, HE ThY Lài, Duy Thanh Hill
Cùng bn Nguynn Tr0n Th<o Uyên, anh Tr0n Minh Trí,…. $ã giúp chia sL và
hoàn thành cun sách này.
Vic d_ch sách và chia sa phb bi n cuSn sách này, xét v' lý thì
chXa úng khi chXa có bn quy'n c8a tác gi. Song, xét v'
tình, thì cuSn sách có th giúp Xec cho hàng ngàn ngXMi
Xec kh*e mNnh, vXet qua bnh t,t. Do ó, trong thMi gian
tfi ây, mong nh,n Xec nhi'u phn h;i, s 8ng hO và Ong
viên tg quý bNn $c, bi t âu, có nhà xuAt bn nào ó B
Vit Nam có th mua bn quy'n cuSn sách và xuAt bn rOng
rãi, nhing ki n th(c quý báu c8a tác gi Xec lan t*a
mNnh mj h%n. Xin gli lMi bi t %n n tác gi cuSn sách, mong
r6ng ki n th(c c8a bà ngày càng Xec lan to i rOng khLp.

Chăm Sóc Răng Miệng Toàn Diện - eBook

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Chăm Sóc Răng Miệng Toàn Diện - eBook

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Gii thiu

Minn dYch vi sâu rng & Hoa KZ

Hãy tâm n khoang ming

- Bác s Robert O.Nara, tác gi< cu n Làm th nào  t chm sóc

M$t vòng tham quan khoang ming

Bàn ch;i ánh r4ng

ChSi ùa vi chT nha khoa

M$t bu0i th4m khám nha khoa vào n4m 2022

Nha sV Melvin E. Page $ã $óng góp kin thNc v h) th ng nKi tit,

ChNt trám r4ng: Kim lo:i nQng Yy trong khoang ming

• fa t2t c< m4i ng#i và v]t nuôi ra kh^i phòng.

NguEn tip xúc thOy ngân t@ng $ i

Thành ph0n hHn h ng trong trám rng $i-n hình 8

Câu h[i dành chon nha s

Chu8n b\ cho bu0i th4m khám

Edward và May Mellanby, nhng bác sV $ã phát hi)n ra vi)c thiu

Nuôi d-]ng r4ng

Loi vitamin A chúng ta có $Rc t! vi)c n rau cO, nh cà r t ch ng hn,

Dinh d-]ng cho r4ng ming c3a em bé

l)ch” hay “so le”.

T:i sao chúng ta b\ thoái hóa kho;ng ming

ph0n n cOa chúng ta.

rng m4c chen chúc nhau h@n.

bY nh^ $i và vòm mi)ng h6p h@n.

ngng th& khi ngO trong xã hKi vn minh.”

NiDng r4ng làm thay 0i khuôn mQt

• Khoang mi)ng cOa bn là mKt h) th ng có sP s ng, do $ó không th-

Hình thNc tng tr&ng d4c $iu trY chBnh nha

GiJng nh- nh0 r4ng vCy

an uJng ra sao có khuôn mQt cân Ji

$- phát tri-n g@ng mJt cân $ i, vui lòng xem Ch@ng 5.

Theo dõi ming c3a b:n

tr& li th& b(ng m i mKt cách tP nhiên.

Khuôn mJt Qu c t (www.orthotropics.com).

trên g@ng mJt cOa chính mình và con trL.

B-c 1: Súc ming bdng n-c muJi

B-c 2: N:o l-]i

D_ng c_ no loi

B-c 3: Ch;i n-u

B-c 4: Ch;i r4ng

Bàn ch<i $ánh rng $i)n có th- sc li

B-c 5: Ki m tra -Zng chân n-u

D_ng c_ massage nu/lRi

B-c 6: Dùng chT nha khoa

ChB nha khoa

B-c 7: Súc ming lYn cuJi

B-c 8: Ch4m sóc thêm cho n-u

Bch $]u kh2u

• Qu (Cinnamomum ceylanicum): tinh d0u v^ qu th]t xu2t xN t!

• N? inh h-Sng (Eugenia caryophyllata): d0u $inh h@ng, $Rc

• Neem (Azadirachta indica): trong ting Phn, neem là arista, có nghVa

• Oregano (Origanum Vulgare): d0u oregano tP nhiên, $Rc thu hoch

Tinh d0u hoa hEng Rose otto

• Qu; h*c mai bi n — sea buckthorn berry (Hippophae rhamnoides):

Qu< hc mai bi-n

Tinh d0u cây trà

• Thyme linalool (Thymus officinalis ct. Linalool): $ây là mKt gi ng

NhMng gì dùng trên da cmng Du th8m thNu vào bên trong

GiM $ kiDm cho cS th

Xét nghim máu

tiDu tr\ n-u viêm nQng

Detox kim lo:i nQng

Bn c ng s8 mu n hH trR chNc nng gan vi ngh), glutathione, cây k

Vi l-ung Bng c4n

Gii thiu

Minn dYch vi sâu rng & Hoa KZ

Hãy tâm n khoang ming

- Bác s Robert O.Nara, tác gi< cun Làm th nào t chm sóc

M$t vòng tham quan khoang ming

Nha sV Melvin E. Page $ã $óng góp kin thNc v h) thng nKi tit,

ChNt trám r4ng: Kim lo:i nQng Yy trong khoang ming

• fa t2t c< m4i ng#i và v]t nuôi ra kh^i phòng.

NguEn tip xúc thOy ngân t@ng $i

Thành ph0n hHn hng trong trám rng $i-n hình 8

Câu h[i dành chon nha s

Edward và May Mellanby, nhng bác sV $ã phát hi)n ra vi)c thiu

Loi vitamin A chúng ta có $Rc t! vi)c n rau cO, nh cà rt ch ng hn,

Dinh d-]ng cho r4ng ming c3a em bé

T:i sao chúng ta b\ thoái hóa kho;ng ming

ph0n n cOa chúng ta.

rng m4c chen chúc nhau h@n.

ngng th& khi ngO trong xã hKi vn minh.”

• Khoang mi)ng cOa bn là mKt h) thng có sP sng, do $ó không th-

Hình thNc tng tr&ng d4c $iu trY chBnh nha

$- phát tri-n g@ng mJt cân $i, vui lòng xem Ch@ng 5.

Theo dõi ming c3a b:n

tr& li th& b(ng m i mKt cách tP nhiên.

Khuôn mJt Quc t (www.orthotropics.com).

trên g@ng mJt cOa chính mình và con trL.

B-c 1: Súc ming bdng n-c muJi

D_ng c_ no loi

Bàn ch<i $ánh rng $i)n có th- sc li

D_ng c_ massage nu/lRi

B-c 7: Súc ming lYn cuJi

Bch $]u kh2u

• Qu (Cinnamomum ceylanicum): tinh d0u v^ qu th]t xu2t xN t!

• N? inh h-Sng (Eugenia caryophyllata): d0u $inh h@ng, $Rc

• Neem (Azadirachta indica): trong ting Phn, neem là arista, có nghVa

• Oregano (Origanum Vulgare): d0u oregano tP nhiên, $Rc thu hoch

Qu< hc mai bi-n

• Thyme linalool (Thymus officinalis ct. Linalool): $ây là mKt ging

Xét nghim máu

Bn c ng s8 mun hH trR chNc nng gan vi ngh), glutathione, cây k

• Belladonna có th- $Rc sl d_ng khi bY áp xe và ri lon TMJ.

MuJi mô và muJi t bào

Hydrogen peroxide thBnh tho<ng có th- $Rc dùng $- rla nhng lH

DYu Magiê súc ming

Liu pháp súc ming bdng dYu

Liu pháp Ozone trong ch4m sóc r4ng ming

Ch4m sóc tuyn giáp