Chu,ang 3

SINH LY VA SINH LY BENH

HE• TIM MACH
•

not
 HO�T BQNG Bll�N CUA TIM
ThS.BS. D�ng Huynh Anh Thu

MVC TltU HQC T�

1. Mo ta c&u true va chuc nting cua h� th6ng dan truy€n trong tim.
2. So sanh diin th€ d9ng cua cac thanh phtln trong h� dan truy€n va ti bao co tim.
3. Mo ta m6i quan hi gifia cac song diin tam ad vui ho(lt d9ng di� cua C<J tim.
4. '1Hnh bay y nghia cac thanh phcin cua song di�n tdm d6.

He tuAn hoan la he th6ng v� chuyen va phin ph6i mau chua cac chit cin thiSt cho
mo va liy di cac san phAm chuyen h6a. De th\fc hien chi:rc nAng nay, he tuin hoan g6m
he th8ng barn va he th6ng An� din. Tim c6 chuc nAng clia m◊t cai born, vira diy vua hut
mau. He th8ng 6ng din bao g6m d◊ng m�h, tinh m(lch va mao m(lch. Tim phai g8m nhi
phai vi\ thit phai, born mau vao d9ng m(lch phAi, mao m(lch ph6i. Ttli mao m(lch phAi c6
S\l tr"10 d6i oxy va CO2 giOa mau va khf phS nang, sau d6 mau ra kh6i phAi ve nhi trai.
E>6 IA vohg tuAn hoan phAi. Tim trai gAm nhi trai va thit trai, born mau den tit ca cac mo
trong co the. Mau tu thit trai di ra d◊ng �h chli, cac dqng m(lch Ion, tieu d◊ng m(lch va
mao m{lch. T(li mao m�h, c6 S\l trao dAi chit giOa mao m�h va mo. Sau d6, mau tu mao
m�� ve he tinh m(lCh rAi vs tim phai. E>6 la vong tuAn hoan he th6ng.

Mao m�ch phAn tr�n ca thA

£>Ong m,ch dim phAn tr�n ca thA

TTnh m�ch tll phAn ---­
tr6n ca thA

Mao m,ch ph6itrai

Mao m�ch phOi phai Than aong m�ch ph6i

�- Tim trai
Tim phai a-- £>Ong m,ch aAn
phAn dt16'ica thA
TThh m,ch tll' phAn
dt16'i ca thA ___...._
Mao m,ch C,An phAn
-- -- dt16'icathA

Hinh 7.1. Vong tuan hoan phOiva vong tuan hoan h� th6ng

100
 Bal 7. Ho,t d9ng dltn cua tlm ♦ 101

Mau chay qua tiin m(>t chiSu do S\l sip xSp cac van tiin. M.Au tir tiin ra ngoai tung d<;rt,
lam cAng thanh d(>ng �h chu va cac phan nhanh luc tam thu, :Nhcr tinh dan h6i cua �anh
d(>ng �ch lc.'m nen mau chay lien t\lc trong m�h. Ap suAt lilau cao a d(>ng m�ch chu,
giam dAn a d(>ng m�ch lCIIl, giam nhiSu khi qua cac d(>ng m�ch nh6. S\J diSu hoa d<} co
CCI vong cua cac d(>ng �ch nh6 cho phep diSu chinh luu hrQD.g mau qua mo va giup diSu
hoa huySt ap d(>ng m�ch. Ap suAt mau giam dfut dSn khi vs tiin. v� tAc mau giam tir h�
d(>ng m�ch dSn mao �h, c� nhAt �i mao m�h, sau d6 ;� tAc tang ciAn khi tiin. ve
H� tufui hoan duqc diSu chinh ooi nhiSu yeu tA phuc �, nhim giu vfrng luu luQD.g
mau � mao �h, sao cho thfch hqp v6i ho�t d(>ng cua
tung b(>_ph� co thS, nhdt la �i
cac co quan �c biet nhu tiin, nao. Ngoai ra, con h� th6ng m�ch b�ch huy€t, chuyen cho
b�ch huy€t dSn Ang ng\IC r6i d6 vao he tinh �ch.

1. 11$ TH6NG DAN TRlJYtN TRONG TIM

1.1. Nut xoang

Nut xoang con gQi'la nut Keith-Flack, do hai ong Keith va Flack mo ta ddu tien vao
nAm 1907, c6 hinh d!u phiy, dai khoang 8 mm, r(>ng khoang 2 mm, nim An du6i thuQD.g
tam m�c trong ranh nai tinh m�ch chu tren d6 vao nhi phai. Nut xoang c6 hai lo�i tS bao
te
chinh: (1) bao P tron nho, c6 it bao quan ben trong tS bao va it sqi to co, la te bao �o
nhip; (2) te bao dai, c6 hinh �g trung gian gifra te bao tron va te bao co nhi binh thucmg,
c6 chuc nmig dfui truySn xung d(>ng trong mo nut va den cac vu.ng Ian c�.
E>(>ng m�h nuoi nut xoang la d(>ng �h vanh phai (60%) va d(>ng �h vanh trai
(40%). Nut xoang cbiu S\J chi phfii cua
nhanh thfui kinh phS vi pliai.
Binh thucmg, xung d(>ng nut xoang c6 tinh chu ky, nhip· nhang, trung binh 60 - 100
l�phut. Nut xoang phat xung nhanh nhdt nen la nut din nhip cho toan tiin. Nut xoang
phat xung ph\1 thu(>c vao S\I chi ph6i cua h� thfui kinh va m�h inau nuoi duong, c6 the
thay d6i tAn s6 khi cfui dap ung nhftng ho�t d(>ng sinh ly nhu glng sue, xuc d(>ng, ... va
sau d6 tro 1� �g thai can biog, diSu d6 cang khing dµih tinh t\l d(>ng cua nut xoang.
1.2. DU'O'Dg lien nut
Duong lien nut g6m cac tS bao biet h6a chu yeu la c6 kha nAng din truySn xung
d(>ng, nhung ciing c6 m(>t sA tS bao c6 kha nang t\I d(>ng phat;xung. Cac ducmg nay n6i tir
nut xoang den nut nhi thdt (Tawara) g6m ducmg truoc c6 m(>t nhanh di sang nhi trai (b6
Bachman), ducmg giua (b6 Wenckebach) va ducrng sau (b6 Thor�l).
1.3. Nut obi thit
Nut nhi thdt, con duqc gQi la nut Tawara, duqc Tawara .fun ra tir nAm 1906. Nut nhi
thdt c6 hinh bdu d\lc, mJt phai lorn, mJt trai 16i, dai khoang. 22 inm, r(>ng 10 mm va day
3 mm. Nut nhi !Mt nim 6- mijt phai phdn dum vach lien nhi, gifra la vach van ba la va
xoang vanh. Nut nhi th!t g6m nhieu tS bao bi�t h6a dan voi nhau ching chit lam cho
xung d(>ng qua day bi ch� l�i va d€ bi nghen tic. Nut nhi thdt chu yeu lam nhiem
V\1 dfui truy�n va chi c6 it tS bao t\l dQng. Nut nhi thdt c6 kha nruig phat xung dQng
102 ♦ BAI GIANG He TIM M�CH

50 - 60 IWphut. Tu nhi xuf>ng thdt xung dc)ng chi truyen qua duy nhdt a nut nay, day la
con duc'mg dc)c d�o. Trong nut nhi thit, xung dQng din truySn tu nhi xu6ng thdt qua hai
con duc'mg la duc'mg din truySn nhanh (duc'mg �) va duc'mg din truyen ch�m (duc'mg a).
1.4. Bo His
B6 His duqc His mo ta tu nrun 1893, rc)ng 1 - 3 mm, dai khoang 20 mm. B6 His nAi
tiep vm nut nhi thAt, c6 ducmg di trong vach lien thdt ngay du6i mJt phai cua vach, chia
thanh hai nhanh pb.ai va trai. cAu �o b6 His g6m cac sQ'i din truyen nhanh di song song va
c6 tA bao c6 tinh t\f d◊ng cao. Vi b6 His va nut nhi thdt nAi tiep v6i nhau khfing c6 ranh gi6i
ro r�t nen lit kh6 phan biet vS mJt t6 chuc hQC, do d6, duqc gQi chung la b9 n6i nhi thtit.
1.5. Cac nhanb va mfng Purldnje
B6 His chia ra hai nhanh: nhanh phai va nhanh trai. Nhanh phai di trong vach lien thit
phai, nhanh phai nh6 va manh va dai nen rAt dS bi nghen tic. Nhanh trai 16n va nglin ban,
di trong vach lien thit trai, d6n 1/3 tren va 1/3 giua chia ra bai nhanh nh6 la nhanh truuc
tren trai va sau duui trai. Nhanh phai va trai chia nh6, dan vao nhau nhu m◊t lu6i bQC bai
tam thit. M{lllg nay di ngay dum mang trong tam thdt va di sau vai milimet vao be day
cua lop co. Hai nhanh b6 His va �g Purkinje lit giau cac t6 bao c6 tfnh t\f d◊ng cao c6
thS �o nen cac chli nhjp tam thAt.

e¢ng m$ch chu

Xoang tinh m$Ch Nut xoang (SA)

chu trlm
Ca nhi
Nut xoang •. ·Nut_nhi iha�(AV).
E)U'ong dAn Phan nhanh trai trv6'c
truv�n lilm nut '/ 86chung
Cac nhanh b6 His
Nut nhi thAt . .. .sQ'i Purkinje
.Cac - . . ... - ..
,,. Ca thAt
86 His

Phan nhanh trai sau

Hinh 7.2. H� th6ng dAn truyin trong tim

2. HO�T D()NG 1>1'N HQC CUA TIM

Galvani va Volta vm cac thi nghi�m "di�n sinh v�t", each day hai th8 ky da kham pha
hi�n tuc;mg di�n hQc lien quan d8n S\l co b6p ngftu nhien cua tim. Nrun 1885, Kolliker va
Muller thdy ring khi dS d!u day thAn kinh cua ch8 pbilµ th� � co ti8p �ue "iW rµJt
 Bal 7. Ho\lt 49ng 419n cua tlm 103

ngoai cua tim ~ch, thi thdy co co theo m6i co bop tim. Cac ho~t d(>ng dien trong tim k:hoi
mao co bop tim. Rdi lo~ ho~t d(>ng dien cua tim se din d€n r6i lo~ nh.ip tu k:hong trieu
chung den tu vong.
2.1. Difn tbl mang ciia tim
Dien th€ mang con duc;,c gc;>i la dien th~ nghi. Khi nghi, n6ng d(> ion K+ hen trong mang
t€ bao cao hon ngoai mang, nguqc l~i n6ng d(> ion Na+ va ca++ hen trong mang Wbfto thdp
hon ngoai mang. Cac t€ bao co tim va M th6ng din truy~n 6 tqmg thai pha.n C\IC vm dien
th€(+) 6 phia ngoai va dien th€(-) 6 phia trong mang t€ bao. Trung binh dien th€ am cr
trong mang so v6i ngoai mang te bao la -90 mV va tri s6 dien the mang nay thay d6i tuy
vimg, tri s6 tu -60 den -90 mV. S\I chenh tech dien the am nay dugc duy tri bkg ho\lt d(>ng
cua cac born protein r, mang t€ bao, trong d6 quan trQng nMt la born Na+-K+- ATPase cho
phep v~n chuyan 3 ion Na+ tu trong bao tuong ra ngoai cf.ich ke va chi c6 2 ion K+ tu cf.ich
ke born vao trong bao tuong, do d6, phia ngoai mang tich ruen duong so vm trong mang.
Qua trinh nay sir d\]llg nang luc;,ng tu S\I thtiy pha.n ATP, duqc gQi la v~ chuyan tich cvc
nguyen phat. Do S\I chenh tech gradient n6ng d(>, K+ duqc th~ thdu ra ngoai qua kenh K+
·chinh luu nh~p bao (kenh IKl), tuy nhien, cac anion (A) trong 1€ bao nhu protein khong
khuech tan ra ngoai vm K+ lam dien th~ hen trong mang am so vm ben ngoai.
N6ng d(> Ca2+ngo~i bao duqc duy tri cao hon n(>i bao nho born Ca2+-ATPase va born
Na+-Ca2+. Born Na+-Ca2+ cho phep Na+ vao trong n(>i bao, lam giam bat gradient n6ng
:1(> Na+ va ldy nang luc;,ng giai ph6ng tu qua trinh nay (thay vi tu ATP) d~ dfty ion Ca2+ra
ngoai. each v~ chuy~n nay con gQi la v~ chuy~ tich C\IC th(r phat.

Na• 145 nM ca2• 1.8 nM K+ 4.5 nM

1 Ca2• 2ca2·
B~n ngoai Ca2• -ATPase
tl! bao Na•- K•-AT Pase Na• - Ca~•

Ben trong Mang t~ bao

tl! bao

Na• 15 nM ca2 • 10·1 nM K+ 150 nM

Hinh 7.3. Nong d() cac ion a n()i bao va ng~i bao cua ti! bao luc nghl

2.2. Difn tbl dqng ciia tim

Ngay khi c6 kich thich, mang te bao bi khir C\IC, dien th~ mang trr, nen duong (tu
-90 mV len +30 mV) do S\I v~ chuy~n cac ion qua mang t€ bao. Dien the d(>ng g6m 5
pha: pha 0 (pha khir C\lC nhanh); pha 1 (pha tai ci,rc som.); pha 2 (pha binh nguyen); pha
3 (pha tai C\IC nhanh); pha 4 (pha nghi hay phan C\IC, dien th€ mang tro v~ tri s6 h'ic ban
d~u va 6n djnh).
104 BAI GIANG He TIM M~CH

C6 hai lo~ dien th! dOng trong tim: ( 1) ditn th! dOng loti c1,p <mg nhanh: xay ra
a t! bao ca tim blnh ihuong trong tAm nhI, tAm that va trong mo din truy~n Purlcinje;
(2) dien the d0ng loJi c1,p <mg chtm: xay ra trong nut xoang va nut nhT - thAt. Tuy nhi&l,
lo~ 4'p {mg nhanh c6 thj bi!n dbi thanh chtm mOt c,ch nglu nhien hay trong mOt vai
truang hqp th\l'C nghitm.

tt
Nao,Ibao

Ntlbto ,it' X' l

Hinh 7,4, th6 dOng co tlm

:J.l.J. Ct1 chi 1011 clJ11 llln thl 4'111 lo(,l 4'p fm1 nlt11nh
Bit cu ldch thich nio llm thay dOi dOt naOt ditn th' mmia d!n tri so ditn th' nau&na
d&i gly ra ditn th' dOna. ~itn th' dOna cua tj blo er, tim loJi 4'p <ma nhanh c6 ca ch6
nhu sau: .
• Ph11 0: pha khu C\l'C nhanh, duong bi,u diln di ien do c6 8\f tin& dO din ion Na• dOt
ngOt (&Na"') llm ion Ni• di chuy&l 6Jt qua k~nh Na• nhanh, tir ngoii vlo trong t! bio 1'0
n~n duona 16n thina dung. Pha Obi <re chi bai chit tetradotoxin.
- Plt11 1: pha tai C\l'C 1am, duana bi~ diln di x~hna mOt phln do c6 S\l' ldch hoJt
k6nh K+, llm ion K.+ di tir trong ra ngoii tj blo.
- Pll11 :J: pha blnh nguy6n, duana bieu diln Dim ngang. Trona pha nay, ion Ca++ di
v-, It.., nhi6u qua• ca++ type L (lona•lutina) vi mOt it ion Na+ cOna di vto tt bto.
Nauqc lti, ion K+di,. ngoii tt bao thco b~ thana • a dO vi ditn cw. Tuy nhien, khi IO
sanh vai ca xuang, ta'thay c6 S\f giam tfnh thAm ion kali ammig ca tim. Trong khi c6 ditn
th! ho,t dOng, tfnh thb giam chi con 1/S so vai ca kh,c, do d6, kali ra ngoai mmig tit
chtm n&l khOng gly ltieti tuqng tai C\fC ngay duc;,c (dtc diem nay khOng c6 a ca xuang).
Nha c6 kenh Ca++ type L" va giam tfnh th!m kali a mang ca tim lam cho ca tim c6 hoJt
dOng ditn dai th! hitµ o duong cao nguyan clia ditn the, do d6, thai gian co ca tim dai,
nan chuc nlng barn ~b cua ca tim duc;,c th\fc hitn. Trong giai do$0 nay c6 nhi6u y!u tO
anh huang den dO dli;i Ca++ (gCa++). Vf d\l: gCa++ ting bai catecholamin, gCa++ giam bai
c,c thu6c uc ch8 kanh Ca++ (diltiazem).
 Bil 7. Ho,t dOng dltn cua tlm 105

vm ol
(IIIV~

Hinh 7,5, S11 c!6I C,O din N1• (gNa•), Ca.. (gCa..) v• K• (gK•) trong cjc pha kh•c
c!ltn th6 c!¢ng t6 bto co tlm lotl c!*P l'.mg nh1nh

- PIia 3: pha tai ci.rc nhanh, d\tana bitu diln di xu6na do c,c ion Ca++, Na+, K• di ra
kh6i t6 bio. S6 luqna ion Na* vio qui nhi~ tron1 pha Ovi 2 dltQ'c lo~ ra ngoii bai k!nh
Na+-K+•ATPase theo tilt 3 ion Na* di ra vi 2 ion K* di vio. Ion Ca** du thua trong pha 2
s! bi lotii ra ngoai qua born 1 Ca++/3Na+ vai ca che trao d6i 1 ion Ca* di ra va 3 ion Na•
··tti vio, ngoii ra mOt s6 ft Ca** bi lo~ ra ngoii bai bam Ca++, Ion K+ti'i, t\lC di ra theo bf,c
thang nOng dO vi difn the. •
- PIia 4: h6i ph\lC n6ng dO cac ion, difn the mang tro vl tri s6 luc ban dlu va On~-
2.2.2. Cf1 chi Ion cua lllln tlll lfln1 lop} Mp wn1 cll'1n
£>ien the dOng lotii d'p ung chf.m c6 dJc diem kh,c vai to,i dip una nhanh nhq sau:
(1) phAn C\fC ming yeu, sau tai C\fC t! bao lo~ dip ling ch~ chi d•t den difn the A!ll Ian
nhit li -65 den -60 mV, trong khi ditn the Am cua te bao loti d'p una nhanh li -90 mV
do t4 bao to,i dip <mg chf.m khi nghi kh6ng c6 dong K* thim thiu ra naoii qua k!nh
K• chinh hru nhf.p bao (k!nh lKl) n!n kh6na d•t duQ-c aii ttj cAn bins cua ion K+; (2)
khu ci.rc chf.m ban, pha O it d6c ban dn sa dO, do S\f khu C\fC kh6ng d1,ra vao dona ion
Na"' qua kenh Na• nhanh mA d\fl vao dona ion Ca++ di vio t4 bio qua k6nh Ca++ type L
(lona•lutina); (3) kh6na co pha blnh nguyan do xiy ra qua trlnh tai eye cbfm qay uu
khi khli C\IC; ( 4) pba 4 khbns 6n dinh bay t4 b1o lo,i 4"p ima chtm khbns t6n (fl dif~ tW
nghi thtt S\f. Trong pha 4, t~ bio sau khi tai C\fC (4t den dien the Am lon nhAt la -6S mV
s! tir tir khu C\fC mOt each t\f phat, d\tc;7c gQi la khu C\lC tAm tnrong lam cho duang ;.bi@u
di!n teen so d6 d& dAn l&l. S\l khu C\lC tim tnrong duc;70 giy ra bai te bao giim tfuh thim
vai K+ do kenh K+ bi bAt hoJt lam ion K• kh6ng ra khoi te bao vi mOt lu(Ytlg nh6. Na• vao
qua kenh If (funny current), ngoai ra con c6 ion Ca++ di vao t! bao qua kenh Ca++type T
(transient). Khi dien the mang dJt ttj s6 di~ tha nguOng (-40 mV), kenh Ca++ type.L se
ho(lt h6a giy khu C\lC va phat sinh dien the dOng mm t(lo nen tfnh t\r dOng vA nhip nhang
CUA tim. , --· I
Cac t! bao nut xoang va nut nhI - thit la lo(li dap img ch~. c6 qua trlnh' khir C\lC
ch~ nen c6 S\l din truyen kem. Do d6, nut nhI thAt c6 vai tro IA mOt nut ch~ siph lf cu.a
106 BAI GIANG He TIM M~CH

tim, ~o nen S\l chenh l~ch then gian gifta tam nhi co va tam thAt co, dam bao luqng ma~
tir tam nhi xu6ng tam th!t diy du truoc khi tam thit co d!y mau ra ngoai, bao ve tam that
tir nhfhlg r6i lo\ln nhip nhanh c6 ngu6n g6c tren thAt.

>
.! 0
(a)
i O

..f
at
C
Ngl10-ng l
=C
-50
_______ / --------· 1
C
Q r-50

0 0.15 0.30 0 0.15 0.30

Th6'1 glan (a) Tho! glan {a)
. .
Hinh 7.6. th6 dOng tA bao oo tim l0,;1i clap (mg ch~m (a) so vai lo~i clap (mg nhanh (b)

3. D~C TiNH SINH LY TE BAO CO TIM

Ccr tim c6 kha nling co ng!n nhu ccr xu<JDg, tuy nhien, chuc nling ccr tim c6 ch6 khac
so voi ccr xu<JDg. Ccr xu<JDg c6 kha nling co theo y mu6n, nhanh, ch~ hay gift nguyen tu
th~. Con ccr tirn thi c6 chuc nling co t\r d(>ng, khong theo y mu6n va nhjp nhang. D~ dam
bao chuc nling bcrm mau, ccr tim c6 cac d~c tinh sau:
3.1. Tfnh t\l' c19ng cua t~ bao ca tiJn
Tinh hung phAn t\r nhien cua C<J tim hay con gQi tinh t\r d(>ng, la tinh chAt dJc trung
cua nhftng t~ bao biet h6a C<J c6 kha nling t\r khir C\IC ma khong ck m(>t xung d9ng ldch
thfch ban d§u. He th!n kinh c6 vai tr<'> di~u boa nhip va l\fc co ccr tim. Tuy nhien, khi bi
tach rcri ra khoi ccr th~, duqc nuoi biog dung djch dinh duang thfch hqp va cung cAp du
oxy, tim c6 th~ dJp lien t\lC trong m(>t then gian lau. 0 nguen ~nh ma tim khong nh~
dugc xung d(>ng thin kinh (nhu ghep tim), tim van ho\lt d(>ng t6t va c6 th~ thich (mg vm
cac tlnh hu6ng stress. Day chfnh la tinh hung phAn t\r nhien do kha nling phat sinh dien
the d(>ng cua tim.
Co tim hung phin theo nguyen tic "t4t ca hoJc khong co gi", khi ldch thfch vao co
tim voi cu<'mg d9 thip (chua tm nguang) thi co tim hoan toan khong dap ung. Khi tling
cu<'mg d(> kich thfch d8n nguang thi cc, tim dap (mg voi bien dQ t6i da. NSu ti8p a.ic tling
cuong d(> ldch thich len tren ngueing, thi co tim cilng chi dap <mg_ nhu kich thich ngueing.
Hien tuQ'Og "t4t ca hoJc khong c6 gi" giup co tim ho\lt d(>ng nbip nhang, b~n bi va keo dai.
3.2. Tfnb nblp nhang
Tinh nhip nhang la kha nling t\r phat sinh nbip k8 tiSp lam cho titn c6 cln s6 ~P An
w
djnh. Tinh nhip nhang la do nho vao d~c di~m dien thS d(>ng Cua cac bao lo~i dap ung
 Bal 7. Hott d~ng dlfn cua tlm 107

chJm nhu nut xoang, nut nhi th§t. Binh thucmg, nut xoang phat xung v6i tAn sA khoang
60 - 100 lAnlphut va toan bQ tim hung phAn theo nbip nay. Khi nut nhi tMt khong nh~
duqc xung tu nut xoang thi nut nhi thdt si! phat xung v6i tAn sA khoang 40 - 60 lAnlphut.
Tucrng t\r cac sgi Purkinje khi khong nh~ xung tu ncri khac d€n si! t\r phat xung v6i .tAn
sf> tu 15 - 40 lAn/phut. Cac tnrcmg hQJ> nay gQi la dfui oWp l~c ch6.
,
20
0
-20
A
-40
-60
-80

0
-20
B
-40
-60
-80

Hinh 7.7. Ca chil li~n quan dim s1,1 thay dOi tan s6 cua nut dAn nhjp. (A) Thay d6i dQ d6c di~n thil
dOng. (B) Thay dl>i di~n thil ngll6'ng (tu TP-1 dAn TP-2) ho~c di~n thll nghT (tt1 a dim d)

Binh thucmg, tAn sf> phat nhjp duqc di€u boa bai bo~t d(>ng cua he than kinb tb\lc vJt.
Truig ho~t d(>ng giao cam, tang ph6ng thicb norepinephrine lam tiln sA tim tang. N guqc
l~i, tang bo~t d(>ng ph6 giao cam lam pb6ng thicb acetylcboline lam th s6 tim c~. Tan
sf> nhip cua t€ bao ~o nbip c6 th~ bi thay d6i khi: (1) thay d6i d(> d6c cua dien th€ d(>ng o
pba 4; (2) d6i dien the nguong; (3) thay d6i dien th€ nghi.
3.3. Tinh din truyen
Dien th@ d(>ng Ian dQC sgi C<J tim boo dong dien C\lC bQ gi6ng nhu te bao C(J va than
kinh.
3.3.1. Tinh din truyin cua ti bao lo(li dlip ung nhanh
Trong lo~i dap ung nhanh, kenh Na+ bi kicb ho~t khi dien th€ mang d~t d@n tti s6
nguong vao khoang -70 mV. Khi d6, ion Na+ tu ngoai vao trong t@ bao lam khir qrc t€ bao
tit nhanh o vi tri d6. Vung nay tro nen vung khu C\lC, S\l khu C\fC sau d6 l~i xay ra o vung
k€ ti€p. S\l kien duqc l~p di l~p l~i va dien th€ d(>ng Ian truy~n d9c sqi ca nhu Ian song
khu C\fC. VJn tAc dfui truy~n clia lo~i dap img nhanh la 0,3 - l m/giay cho te bao C(J tim
va 1 - 4 m/giay cbo cac sgi <lin truy€n dJc biet trong nhi va tMt.
108 BAI GIANG He TIM M~CH

J.J.2. Tlnl, din truy,n cua ti boo lopl llap (mg clllm
0 te bao l()ti dap ung c ~ (nhu nut xoang, nut nhI thit), diOn the ngu&ng vao khoang
-40 mV va v~ t6c din truyat1 lcholng 0,02- 0,1 m/gily. Lo~ dap (mg chtm di bi nahen tic
ban lo~ dap (mg nhanh va khOng din truyat1 khi ldch thfch lJp di lJp 1~ vai tAn sO nhanh.

E>ltn N ngU'&nQ

... ·-··· PA

Nga61 " ... ... ••• ... .. ... •• t§J'

Trongt6b '° I A f T

Hl~h 7,1, £>Itn th6 ngi.r&ng t6 b•o ca tlm 10,1 o•p i:tng nh1nh

ling 7.1. Vtn t6c din truy•n Cll1 °'c th•nh phln trong tlm
M6 Vtn t6o din truy•n (m/1)
Nl'.lt x01ng 0,05
£>U'Ong din truv'n trong nhT 1
Nl'.lt nhT th't 0,05
8{) Hit 1
Ht Purklnje
00' th't

3.3.3. Tlnll trtt ctJ cll11 k;

Tinh tro cua tt bio ca titn tuy thuOc ditn tht dOna Ii loti cUp una nhlnh hay cbtm,
J,J,4. l>tJp ,mg nl,11nl,
Khi dap <mg nhanh di duQ'c khoi mao, t~ bao dang bi khu C\fC s! khOng the bi ldcb
thfch noa cho d&l khi d,t d!n khoang giita giai do(ln tai C\fC nhanh. Kholng thoi gian tu
luc bit dAu diOn th~ d9ng cho d!n khi sQ'i ca tim khOng the din truy&l mOt di~ th! dOng
khac gQi la thoi Icy tro tuyet dOi. Giai do(ln nay bit d!u khai diem cua pha O den diam
gitta apha 3, hie ma tai C\lC kholng -50 mV. Giai do(ln con t,i cua pha 3 gQi la thoi Icy tro
tuang dOi, trong giai do(ln nay, c6 the g!y ra dien the dOng, nhung ldch thfch phai m'1}h
han ldch thfch giy dap <mg trong pha 4. Tfnh hung phAn kh6ng tra lJi hoan toan cho tm
khi sQ'i ca tim hoan toan tai C\lC,
 Bil 7. Hott d~ng dltn cua tlm 109

40 'A B 'c,,p l'.rng ch•m

!RP RRP

'o 100 200 !00 0 100 200 300

Thbl gl1n (ml)

Hinh 7.t. Tlnh tro clla mOt IQ'I co tlm 4*P L'.lng nhanh vi chtm, ERP (effective refractive
period): that glan tro 461, RRP (relatlve refractive period): thol glan tl'O' ti.rong 461

3.J.S. Bdp n, cl,1111

Oiai dotn tra tuona d6i cua lo,i dip (ma chtm khi dai, na1y ci SIU khi t6 bio di hoin
toin tii C\l'C, do d6, d6i khi kh6 gly ra m0t dip {mg lan truy6n ke tiep. E>itn th! d0ng 1-o
ra sain trong tbai ky tra tuona d6i thuana nh6 vi c6 dinh th&p. Oiai dotn h0i ph\lc tfnh
hung phln toin chtm hon dip {mg nhanh.

4. Dli,N tAM BO
CQng nhu mQi te bio s6ng, khi ca tim nghi ngai, a trtng thii ph&n C\l'C, mJt ngoii
mana c:titn (+), mJt trona mana dien (•). Khi c6 k1ch thlch aly ra ruen tuvna khir C\fC, Khi
ldch thlch di qua, co hitn tuQ'ng tai C\fC. Obi ditn t1m d0 t<rc li ghi nhttng thay d6i dien
the CUI tim anhi~ vi trf khic nhau t1in be mJt ca th!.
Khi phin tlch nhimg chi ti!t cua cic dao d0ng dien th! nay, bic at c6 th6ng tin V.
huona:ca tha hQC cua tim, ldch thuac tuona d6i cua bu0ng tim, r6i lotn ve nhiP vi din
truyen; t6n thuong do thieu miu aca tim (vi trf, muc d0, 8\f ti!n tri!n), inh huana Cua cic
r6i lotn ve n0na d0 ion, tac d\1111 Cua m0t 16 thu6c t1in tim.
4.1. CAc ..,.,_ ...
Chuy!n d,o duqc dinh nghl'a la each mic m0t cJp dien C\fC, g0m m0t ditn C\fC duong
(hay diert C\fC thlm do) vi m0t diert C\fC Am d' ghi nhtn ~\f thay d6i dien th! gitla hai vi
tri khac nhau tr!n be mJt ca th!. Da ghi diert tAm d0 blnh thuang, nguai ta sir d\Ulg cac
he th0ng chuy!n d,o duqc dinh huong tr!n m0t vii mf.t phing cua ca the. L\lC dien hQC
cua tim mOt thiri diam nio d6 c6 the du~ bietl di!n bing m0t vector ba chieu. M0t he
th0ng chuy!n dfo du~ dinh huong trong m0t mJt phing cho phep ghi duqc hlnh chieu
cua vector ba chieu 4y tren mf,t phing d6. ECO g0m 12 chuyan d,o, trong d6 c6 6 chuy&i
l1'° chi (limb leads) vi 6 chuyan d,o truoc nwc (precordial leads).
110 BAI GIANG He TIM M~CH

4.1.J. Chuyin 4(,o chi: c6 sau chuyan ~o chi, g6m ba chuySn d~o luang C\lC (bipolar
leads) c6 ngu6n g6c tir tam giac Einthoven va ba chuySn d~o don C\lC (unipolar leads)
dugc phat triSn vao obiing n~ 1940.

- Chuyan d~o luang C\fc: tam giac Einthoven (DI, DII, DIII). Day la he th6ng chuyan
~o ddu tien dugc sir d\lllg dS ghi dien tim. Einthoven xem trai tim nim o trQng tam cua
mc)t tam giac d~u ma ba dinh la vai phai, vai trai va dinh xuong mu. Tuy obien, dJt dien
C\lC CJ ba vi tri nay gJp nhi~u kh6 kh!n. Vi v~y, vao cu6i obiing n~ 1920, Wilson dil chi
ra ring: nSu ~g hai canh tay ra va dJt dien C\lC ac6 tay, c6 thS xem obu canh tay chinh la
day dln v6i dien tro khong dang kS, khong lam thay d6i dien th~ ghi dugc tir cac chuy~n
~o. Tac gia Einthoven do S\l cheob tech dien thS giil'a tay phai va tay trai (gQi la chuySn
~o DI), giiia tay phai va chan trai (chuySn d~o DII), giil'a tay trai va chan trai (chuySn d~o
Dill). f><)i v6i chuyan d~o DI, tay trai la ncri dJt dien C\fC duong, tay phai la ncri dJt dien
C\lC am. Nhu v~y. tr\lC DI la ducmg thing n6i vai phai - vai trai va c6 chi~u duong hu6ng
tir phai sang trai. D6i v6i chuySn d~o DII va DIII, dien C\lC duong dm;rc d~t CJ chan trai. Do
d6, on va om c6 chi~u duong hu6ng tir tren xu6ng du6i. Do each b6 tri cac tr\lC chuySn
~o obu tren, Einthoven dil dua ra cong thuc: on =DI+ Dill. Nghia la bien de) s6ng o DI
cc)ng v6i CJ DIIl phai bAng bien de) song tuong ung CJ on. NSu do th~y khong dung obu
th~ thi c6 thS la do ghi sai. Cong thuc nay gQi la dinh l~t Einthoven.

Tay phai Tay tr.ii

Hinh 7.10. Trai: tam giac Einthoven kinh C,i6n C,U'Q'C t1;10 thanh tl) ba chuy6n C,1;10 DI, 011 va DIii.
Phai: each mac DI, OIi, DIii o c6 tay hai ban va c6 chan trai, xem nh11 chiAu dai chi chinh la dAy
din vai <Mn tro khOng aang kA

- ChuySn d~o don C\fC: chuySn d~o luang C\lC chi chi cho biSt hieu dien th~ gifra hai
chi ma khong cho bi~t dugc dien thS clia tung chi. Do d6, each mic chuySn d~o don C\lC
dugc phat hien vao cu6i obiing nam 1940 nhim d~ do dien thS tung chi rieng biet. D6i
v6i cac chuySn d~o dcm C\lC chi chuAn (VR, VL, VF), dien C\lC duong ~t tucmg (mg (J
tay phai, tay trai va chan trai; con wen C\lC con l~i la dien C\lC trung tinh (dien th~ bAng
0) dugc ~o bm tam cua m~ch dien hinh sao mic tir ba dinh clia tam giac Einthoven. Tuy
nhien, tin rueu thu dugc tir cac chuySn d~o dcm C\lC VR, VL, VF nay dt nh6, kh6 quan
sat tren ECG. Do d6, dSn n~ 1947, Golberger dil cai ti~n ra phuong phap do chuySn d~o
chi don C\lC t!ng cucmg (aVR, aVL, aVF, chil' "a" la tir viSt tit cua "augmented", nghia la
 Bai 7. Ho,t d~ng dltn cua tlm 111

ehuy€n d~o tang eu<'mg) b!ng each ndi hai trong ha di€m (tay phai, tay trai, ehan trai) vao
ID.Qt men tro 5.000 !l rue cit b6 nhanh sao vm chi c6 d~t die~ C\fC tham do. Vi dien tro
16n nhu v~y nen dien th~ o C\fC nay khong dang k€. Vi d\1, ddi vm chuy€n d~o aVR, ruen
C\JC ducmg ~t (J tay phai, di~n e\(e trung tinh dugc ~o ra tu S\l' t6ng hgp hai dien e\(C cpn
l~i la tay trai va chan trai.
A

R L

aVF 5 kQ

F' F' F'

Hinh 7.11. Trai: each mac chuy&n '11;10 VR theo ki&u Willson. Phlli: each mac eac chuy&n <11;10 dan
eve chi "tang et16'ng" aVR, aVL, aVF. MOi tAn trong hinh B th& hi~n chi~u dt1ang tLYang (mg cua
eac chuy,n d~o trAn

Mdi quan he giua cac chuy€n d~o lucrng C\fC va chuy8n d~o dcm C\fe c6 th€ dugc
hi@u r6 hem khi chung ta dua di~n C\lC am cua toan bQ he th6ng cbuy8n ~o chi ve trung
tam ruen h<;>c cua qua tim, tir di8m gdc nay ve ra eae vector dien h<;>e tucmg i:rng vm tirng
chuy8n d~o. Cae vector xu!t phat tu trung tam ruen hQC Cua tim d~u nim tren cung m~t
phihlg gQi la m~t phing tran (~t ph!ng dung ngang). He thdng nay con dUQ'C gQi la he
tf\lc kep Bayley, trong d6 m6i chuy8n ~o each d~u nhau m(>t g6c 30°. He tf\lc nay quan
trQng trong i:rng d\lilg ve tr\lC men tirn. Cac chuy€n ~o chi c6 th@ phan nh6m d\l'a tren
hu6ng cua chung trong m~t ph!ng tran. Theo quy uoc, 0° la vi tri nim ve phia hen trai
tren du<'mg ngang qua tam, chieu ducmg theo chieu kim d6ng h6, ngugc l~i la chi~u am.
Quan sat tren lilnh 7.7, tad~ dang th§y chuy€n ~o DI va aVL c6 huong gi6ng nhau (0°
va -30°), dugc g(>p ehung thanh nh6m "ehuy@n d~o thanh hen cao". Tucmg t\(, eac chuy€n
d~o DII, nm va aVF ciing c6 cung hu6ng (60°, 90° va 120°), dUQ'C gQp thanh nh6m
"ehuy€n d~o thanh du6i".
112 BAI GIANG He TIM M~CH

aVR \\ aVL

Ill
aVF

Hinh 7.12. Ht th6ng trvc Bayley ~o th~nh tlJ' cac chuyAn C,1;10 chi trlm m(it ph!ng C,(mg ngang
(m(it phAng tran). Ht th6ng tam trvc kep Bayley vai ca 6 chuyAn C,1;10 chi, cac chuyAn c,1;10 cach
C,Au nhau m¢t g6c 30°. Hlnh vA c0ng C,Ong th0'i biAu diAn cac chuyAn C,1;10 chi tl.rO'Jlg (mg vol cau
true giai phAu C,!+n hQc cua tim

4.1.2. Chuyln tt,.o trwc ngvc (VJ, V2, V3, V4, VS, V6)
Di~ C\lC thAm do de o cac vi trl djnh truoc o truoc ng\lc: Vl each be, phai xuong UC
2 cm tren khe lien suan 4; V2 each ha trai xuong uc 2 cm tren khe lien suan 4; VJ git:ta
V2 va V4; V4 la di8m gJp git:ta duang gifta xuong don vm khe lien suan 5; V5 la diem
gJp gitl'a duang nach truoc va khe lien suan 5; V6 la diem gJp gitl'a duang nach gitl'a va
khe lien suc,n 5. Chuyen ~o VI V2 c6 di~ C\lC thwn do dJt 6 vung tha.nh ng\?C sat ngay
tren mJt thit phai, phan anh cac bi8n d6i ruen th8 cua thit phai nen dm;,c gQi la chuyen
~(JC tim phai. Cac chuyen ~o vs. V (!Jt .cr thanh ~8\lC sat, tren thit trai, d1!qc gQi la
chuyen ~o truoc tim trai, phan anh cac bien doi dien the cua that trai. Cac chuyen ~o V 3
V4 phan anh cac bi~n df>i di~ th~ o m6m tim. •
4.2. Bifn tim d6 binb thU'O'Dg

- Song P: s6ng khir C\lC hai nhi

- Kboing PR: thai gian din truy~n xung nr nhi d8n thAt
- PbllC h9'P QRS: th<Ji gian khir C\fC hai thit
- l>ofn ST: thai gian hai tam thAt hoan toan bi khir C\J"C, bit <liu tu cu6i phuc hgp
QRS d8n bit <liu s6ng T
- Khoing QT: thcri gian thu tam dien co hQC cua tim, bit <liu nr phuc hqp QRS d~n
cu6i s6ng T
- Song T: s6ng tai C\fC hai tam thAt
- Song U: ngu6n g6c song U khong chic chin, binh thuang khong thiy tren dien tam
d6 hay chi la mc}t s6ng nho sau song T.
 Bal 7. Ho,t d�ng dltn cua tlm ♦ 113

1,0 R

. g
l----4----+--4--.,........__-+++-+----+--+--+--.--+-- ding dlfn
0,5 Eoon ST
>
E
0

-0,5 KhoingQT

0 0.2 0.4 0.6

1hbl glan (s)
Hinh 7.13. Thanh phAn cac s6ng trong cr�n tAm cfO

CAU 061 LU'QNG GIA

I. Nut xoang binh thuC111g la nut �o nhip cho toan tun vi ly do nao sau diy?
A. d nhi B. T�o cac xung thLi kinh
C. Nbip xung cao hem cac ncri khac D. Chiu S\l ki� soat cua h� than kinh th\lC v�t
2. Vi tri dln nhip binh thuC111g trong tim nguoi la a ncri nao sau day?
A. Nut nhi thit B. Nut xoang
C. B6 Bachman D. Sc.ri Purkinje
3. Trong giai do� binh nguyen cua di�n thS dQng tam thit, dQ dln cua kenh nao sau day
la Ion nhit?
A. E>Q dfui Na+ B. E>Q dln t6ng d}ng cua niang
C. E>Q dfui K+
D. DQ dfui Ca++
4. Pha khu C\lC cua te bao nut xoang la do qua trinh nao sau day?
A. Tang dong Na+ vao trong tS bao B. Giam ho�t dQng cua born Na+ - K+
C. Tang trao d6i Na+ -ca++ D. Giam dong Cl- ra ngoai tS bao
5. S\l lan truySn di�n the dQng trong tiin nhanh nhAt tJ ncri nao sau day?
A. Nut xoang B. Nut nhi thit
C. B6 His D. Sc.ri Purkinje
 CHU'C NANG BOM MAU CUA TIM
ThS.BS. Dijng Huynh Anh Thu

MVC TIEU HQC T�p

1. Mo ta cac giai tlo<;in cua chu chuydn tim.
2. Trinh bay aU()'C m8i quan h? giua ap sucit, thd tlch, dong chay va tlifn tom i16 trong
chu chuydn tim.
3. Giai thlch ca chd cila m<;ich i19ng m<;ich, tidng tim.
4. Dinh nghia cung lu<;mg tim, phtin sudt t6ng mau.
5. Trinh bay cac yiu t6 iliJu hoa cung lu()'ng tim.

1. CHU CHlJYEN TIM

Co th€ chia chu6i ho.;tt d9ng co bop nhjp nhang lien t\lC cua tim thanh tung chu ky l�p
di l�p l�i rieng re. M6i chu ky ho�t d9ng nay duqc gQi la m◊t chu chuy€n tim. Chu chuy€n
tiin la khoang then gian tir cu6i ky co thit nay d�n cu6i ky co thAt k� ti�p. Tim co vai tro
nhu mot may bmn, vira hut vira d�y mau. Mot chu chuy�n tim g6m hai giai do�: (1) tam
thu co nhi�m V\l co bop �y mau di va (2) tam trmmg v6i nhi�m V\l hut mau v€ tim.
1.1. Cac hifn nrqng trong cbu chuyin tim
1.1.1. Tlim thu
1.1.1.1. Tam nhi thu
Tam nhi thu la k�t qua cua sv Ian toa s6ng di�n th� din nhip tir nut xoang ra toan b◊
hai tam nhi. Hi�n tm;mg tam nhi thu bit d!u xay ra ngay dinh song P tren di�n tam d6.
Thai gian tam nhi thu la 0, 1 giay. Co nhung dQt song co thit g§n nhu song nhu dong 6 tam
nhi va tam nhi co l{li dAy mau xu6ng tam thAt. Luc nay van nm thAt v§n con dang ma, tam
nhi co cliy 30% t6ng lm;mg mau v€ tam th§t trong toan thcri ky tam trucmg. Mau tir tam
nhi xu6ng tam thAt gay ra nhung dao dong nh6 t?O nen ti�ng tim thu tu tren tam thanh d6.
Khi tam nhi thu, ap su§t cua tam nhi tang len t1;10 song a tren duong bi�u di�n ap suftt tam
nhi. Sau khi co, tam nhi dan ra trong su6t thcri gian con l{li cua chu chuy�n tim (0, 7 giay).
1. 1 .1.2. Tam th§t thu
Tam th§t thu la k�t qua co co khi song di�n th� lan khip tam tMt. Tom gian tam th§t
thu la 0,3 giay, duqc tinh tir luc dong van nhl thftt d�n luc dong van ban nguy�t, g6m hai
giai do{ln:
(1) Thin ky cdng tam that: con gQi la pha co d6ng th€ tich, hay pha co co ding trucmg,
dai 0,05 giay. Trong giai do{lll nay chi€u dai co tim khong thay d6i, ap su§t trong tam th§t
tang nhanh. Giai do1;1n nay duqc gQi la d6ng th€ tich vi tuy co tirn t1;10 sue nen vao mau
nhung ap suit cua tam thdt vfui chua vuQt duqc ap su!t dQng ill;lCh, mau vfui chua ra d9ng
115
116 ♦ BAI GIANG He TIM M�CH

m�ch, nen th€ tich thit vdn khong d6i. Bu6ng thdt la bu6ng dong kin, vi van nhi thdt va
van t6 chim d�u d6ng. Khi van nhi th.it d6ng 1� 410 ti�ng tim tbir nhdt tren tam thanh d6.
Thai ky tam thdt tbu di cimg v6i dinh s6ng R tren dien tam d6.
(2) Thin ky tim b01n mau ra ngoai: hay con gQi la pha co CCJ d�ng truang, keo dai subt
thcri gian con 1� cua tbu thdt, khoang 0,25 giay. Khi ap suit trong tam thdt trai vuqt qua ap
suit tam trucmg ctia d9ng m�ch chti (80 mmHg) va ap suit tam th.it pbai vuqt qua ap suit
ctia d9ng m�ch ph6i (10 mmHg), van t6 chim ma, tam th.it hilt dAu barn mau ra ngoai. C6
hai giai do�n:
- Giai aot;zn a<iu la giai do� tim barn mau nhanb. Ap suit trong tam tbit tang d€n
muc C\IC d�i sau khi tam tbdt hilt dAu co khoang 0,18 giay, ap suit nay CJ thdt trai la
110 mmHg va & thilt phai la 25 mmHg. Giai do� titn barn mau nhanh chi chi€m 1/3 th<'ri
gian barn mau nhung barn d�n 70% lu<.mg mau ctia m9t lful tam thu. Cu6i giai do� nay,
di�n tam d6 ghi duqc song T.

- Giai dot;zn sau la giai do� tim barn mau ch�. Ap suit tam thdt giam tir tir tnroc
nr
khi chiim dirt thcri ky thu thdt, mau chay tir ra ngo�i bien. Giai do� nay chi€m 2/3 thoi
gian con l�i va barn 30% lu<.mg mau con l�i. GAD cubi thcri ky nay, ap suit d(mg m�h
chti hilt d!u cao ban ap suit trong thit trai, ap suit d(lng m�ch ph6i bit dAu cao hon ap
suit trong thdt phai, lam van t6 chim d6ng l�i, 410 nen ti€ng tim tbu hai tren tam tbanh d6.
Khf>i lu<.mg mau duqc tf>ng ra tir m6i tam th.it vao cac d(mg m�ch trong ky tam thu gQi
nr
la th€ tich tam thu. M6i IAn tam th.it thu, tim barn ra ngoai m9t lugng mau 70 - 90 mL,
con l�i trong tam tbdt khoang 50 mL. Lugng mau con l�i trong m6i tam th.it sau khi tam
th.it thu tbucmg cf> djnh trong m6i nhjp binh tbucmg, nhung c6 thS giam khi sue co thilt
cua tim tang, hay khi sue can hen ngoai giam va nguqc l�i. Trucmg bqp suy tim, th€ tich
mau bi ir dQng trong tim c6 th8 lon hem thS tich mau barn ra ngoai.
J.1.2. Tam tru-<111g
Tam trucmg la giai do�n tim nghi ca tam nhI ldn tam th.it, khong c6 s6ng dien th€ nao
lam co ca. Giai do� nay keo dai 0,5 giay, bit ddu luc van t6 chim d6ng l�i va k€t thuc
khi tam nhI hilt d§u co.
1.1.2.1. Tam th.it trucmg
Tam thdt tnrcmg g6m hai giai do�:
(1) Giai do¥,n diin i/6ng thi tich hay diin ding tru-img: ap suit trong tam th.it giam
nhanh, tam th.it trong giai do� nay la m9t bu6ng kin, van nhI th.it va van t6 chim d6ng,
th€ tich tam th.it khong thay d6i.
(2) Giai ilo¥,n mtiu vi tim: khi ap suit trong tam th.it giam thdp hcm ap suit trong tam nhI,
van nhi - th.it mo. G6m hai th<'ri ky: mau v� tim nhanh va mau v� tim ch�. Th<'ri ky m{m
ve tim nhanb chi€m khoang 1/3 d§u tam truang lam ap suit trong tam th!t tang d§n, 70%
lu<.mg mau v� tam thit la v� trong giai do� nay. Khi mau v� tam thdt ch�m vao thanh
tam th§t gay ti€ng tim thu ba tren tam thanh d6. E>€n 1/3 giua ctia tam trucmg, chi c6 m9t
it mau cbay vao tam thit. mau nav tir tinh_ m�ch v� tam nhi khong dung l�i CJ nhI ma di
 Bai 8. Ch(J,c nang bO'm mau cua tim 117

thing xu6ng tam that, day la thoi ky mau v€ ch~m. 1/3 cu6i tam trucmg con l~i trimg v6-i
giai do~ tam nhi thu, khi d6 tam nhi d!y 30% lm;mg mau v€ thAt. Th~ tich mau trong tam
that cu6i tam truong g9i la th~ tich cu6i tam trmmg.
1.1.2.2. Tam nhi trucmg
Sau khi k~t thuc giai do~ tam nhi thu, tam nhi dan ra trong su6t thoi gian con lsti cua
chu chuy~n tun (0,7 giay).
0.8 sec
Van nhi thAt i:!6ng
0.1 sec
0.7 sec
' ,.o, •
,.•
b
Van ban
... nguyet ma
n 0.2 sec
C

/
0.5 sec
Van nhi
that ma 0.4 sec
. D iass tole Systole

Hinh 8.1. Chu chuyin tim (cardiac cycle). Vong tron ngoai tU'Q'ng tn.mg cho tam thAt, vong tron
trong tl.rqng trung cho tam nhi. (Atrial: tam nhT, ventricular: tam that, systole: tam thu, diastole:
tam truang, AS: atrial systole)
Thal kjo co dlina th6 tk:11 (A) lhbl l<y tlm born m6u ra ngo61

-}\II l\ {!
r~= -~
T6m nhfalAn T6m T6m nhl

T - e.lit co • .....
Van nhlth6t Oona D6ng
V - chll / pt,61: Oona Moo
™" 119 g11n dlwia lhi- (B) Thbl 119 mtu v6 llm

Tim nhlco

Tim nhr
glln

T6mNt
glln glln

Van nhJ thtt 86ng 1116' MO'

Van cllU / phl,I: 86ng Dong 06ng

Hinh BJ._q~y,.y,bJ..w.~nJim:,1A),JAro.Jh1:1'lLalo1 ~-ttl;flOflQ

118 BAI GIANG H~ TIM M~CH

1.2. M6i lien hf ap suit va th~ tfch trong chu chuy~n tim

180

Van c!(mg m,ch chu c!ong Pha bom mau

120

Thi tich cu61 tAm thu

\ /
/
/ Van d~ng m,ch chu ma

Ap suit .,,,,Pha co c!Ang thA tich

(mmHg)
Pha din c!6ng thA tlch _ Thi tich - - • •
60 T+--am thu
Van hai Ii d6ng

Van hal la ma
""
L
..___Thi tfch cu61 tim trU'O'ng
15
0 -1--- ---... ..--.d ::=== =:;:.- ---.-- -
50 100 150
Thi tich (ml)
Hinh 8.3. OU'cmg bi~u diin moi quan h~ giOa ap suat va th~ tich trong chu chuy6n tim

1.3. Difn tam d6 trong chu chuy~n tim

Dien tam d6 binh thuong, trong Hinh 8.3 co cac song P, Q, R, S, T. Day la cac dien
th~ do tim phat ra va ghi duqc tu cac dien cµc d~t o b~ m~t CCY th~. S6ng P t~o nen boi S\1'
khir C\JC t6a ra khip tam nhi, ngay sau song P la tam nh1 co, lam tang nh~ ap suit a tam
nhi. Khoang 0,16 giay sau khi bit d!u s6ng P, xuAt hien phirc b{> QRS do khu C\fC thit.
Khir C\fC nay gay hien tm;mg C<Y hoc co tam thit lam tang vot ap suit trong tam th!t. S1,1' co
tam th!t bit d!u sau m{>t chut so v6i luc bit diu phirc b{> QRS. Cu6i cung la song T, day
la giai do~n tai C\JC cua tam thit khi cac sqi C<Y th§t bit d!u dan. Tuy nhien, s6ng T xu!t
hien smn m{>t chut so v6i luc k~t thuc giai do~n tam th!t co.
1.4. Cac trj s6 ap suit trong tim, trong cac d9ng mi,ch va tinh mJch 46
Sau day la trj s6 ap suit (P) mau trong tim va cac d{>ng m~ch:
- Trong tam thit:
+ P tam thu thit phai: 20 - 25 mmHg
+ P ~u tam truong th§t phai: 0 mmHg
+ P cu6i tam tru<YDg thAt phai: 2 - 6 mmHg
+ P tam thu thit trai: 100 - 200 mmHg
+ P d!u tam truong thit trai: O mmHg
+ P cu6i tam tru<YDg thit trai: 5 - 12 mmHg
- Trong tam nhl:
+ P trung binh nhi phai: 2 - 5 mmHg
 Bai 8. ChCPc nang bO'm mau cua tim 119

+ P trung binh nhi trai: 5 - 10 mmHg

- Trong d9ng m~ch:
+ D(mg m~ch ph6i
P tam thu d9ng m?ch ph6i: 20 - 25 mmHg
P tam truong d9ng m~ch ph6i: 10 - 15 mmHg
P trung binh d(}ng m~ch ph6i: 15 - 20 mmHg
+ D(}ng m~ch chti
P tam thu d(}ng m~ch chti: 100 - 13 0 mmHg
P tam truong d(}ng m~ch chti: 70 - 80 mmHg
P trung binh d(}ng m~ch chu: 80 - 100 IIlD'.lllg
.c
.c
C

120 H-==++=a+==+-. .==+-===l'!=f

:
80

60
40
SU th.11 tr.ii. I
Van hal
..,. 20 1a aoog
E
-0-
g, 0

l1 38
.~
0

E 32
i£ 26
"' 20
I-

l
l
p
-g
j
·~
C

15 0 01 02 O3 0.4 0.5 06 0.7 0.8

Hinh 8.4. A.p suat that trai, ap su!it d¢ng m~ch chu, ap su!it nhi trai lien quan den IU'u ILPc;,ng dQng
m~ch chu, th~ tich tam that, tieng tim, <Mn tam dO trong chu chuy~n tim

06 thi ap suAt 6 tam nhi va CJ cac trnh m~ch gAn tim nhu a Hinh 8.4 c6 ba s6ng a, c
va V. Bi~n d(}ng ap suAt CJ cac tinh m~ch gAn tim phan anh tinh tr~ng ap suAt trong nhi trai
120 ♦ BAI GIANG H� TIM M�CH

nen co th€ dung d6 tltj finh m�ch canh d€ theo doi chu chuy�n tim. Hi�n nay, voi nhiing
Id th�t hi�n d�i, chinh xac, ti�n lqi nhu sieu am, thong tim, ngmn ta it dung tinh m�ch
canh d6. Song a la do tam nhi thu, ap suftt a tam nhi phai tang 4 - 6 mmHg, ap su:it u tam
nhT trai tang 7 - 8 mmHg. S6ng c xuAt hi�n khi tam thit hilt dAu co, ap suAt trong tam thAt
tang diy van nhl th.it ph6ng v� phia tam nhi gay nen S\I tang nh� ap suAt tam nhl. Song v
xu!t hi�n cu6i giai do� tam th.it thu. Trong khi tam th.it thu, van nhi thAt dong, dong mau
vfui duqc chay d�u � nr tinh m�ch v� tim. Khi k€t thuc giai do�n tam th.it thu chuy�n
sang giai do� tam trucmg, ap suit tam th.it giam lam van nhl thft mo ra, luqng mau d\I
trii a tam nhi chay v€ th.it nhanh chong lam ap su:it tam nhl giam d(>t ng(>t, d6 thj di xu6ng
lam n6i g6 len song V.

2. MOILIEN QUAN GICr'A TIENG TIM VA S1/ co BOP CUA TIM

Khi dung 6ng nghe d€ nghe tim, se khong nghe duqc ti8ng ma van, vi qua trinh mu
van tucmg d6i ch�m nen khong �o nen am thanh. Tuy nhien, khi van dong, cac la van va
djch xung quanh rung len duoi tac d{mg cua S\I thay df>i ap suit d(>t ng(>t se �o thanh ti8ng
Ian di khip 16ng ngµc.
d dAu thi tam thu, khi van nhi th§t dong l�i �o nen ti€ng tun tht'.r nh!t T 1. Tieng T 1
trfun va keo dai, g9i tuqng thanh la "bum". 0 cu6i ky tam thu, ddu thi tam trucmg, khi
cac van t6 chim dong l�i �o nen ti€ng tim tht'.r hai T2. Ti€ng T2 thanh va ngiln, g9i tuqng
thanh la "�ch". Thai gian nr Tl den T2 t'.rng v&i thi tam thu, day la khoang yen lijng ng�,
keo dai khoang 0,3 giay. Thai gian nr T2 d8n Tl t'.rng voi thi tam trucmg, day la khoang
yen l�ng dai, keo dai khoang 0,5 giay.
Ti€ng Tl co hai phdn chinh. Thanh phdn tht'.r nh§t do dong van hai la, xay ra tru&c,
nghe ro u mom tim. Thanh phdn thu hai do dong van ba la, xay ra sau, nghe ro 6 bo du&i
xucmg UC. Tuy nhien S\I chenh l�ch thoi gian nay r!t ngin nen chi nghe m(>t ti€ng. Khi
nghe ro hai thanh phdn nay, gQi la Tl tach doi, gQ'i y co S\I b:it thucmg trong tim.
Tucmg tl,I, ti€ng T2 ciing co hai thanh phdn. Thanh ph§n thu nh§t do dong van d(>ng
m�ch chu, ky hi�u A2, xay ra tru&c. Thanh phAn tht'.r hai do d6ng van d(>ng �ch ph6i, ky
hi�u P2, xay ra sau. d nguoi b:inh thuong, co bi�n tuqng T2 tach doi sinh ly lien quan d€n
ho h:ip. Trong thi hit vao, khoang thai gian A2 - P2 dai ra, khi tho ra, A2 - P2 ngiln l�i, g§n
nhu ch�p m9t. Do khi hit vao, ap suftt trong 16ng ngl,Ic th:ip hem, mau tu finh m�ch v€ tim
phai nhi�u hem lam tam thu th§t phai dai hem, do do, van d{mg m�ch ph6i dong ch� hem.
Ti€ng tim tht'.r ba T3 va tht'.r tu T4 a nguai khoe m� binh thuong chi th� hi�n tren
tam thanh d6, khong nh�n bi�t duqc khi nghe. Khi nghe duqc cac tieng nay gqi y c6 S\J
dan b§t thucmg clia th§!, thuong di kem v6i tinh tr�g suy tim.

3. CUNGLUQNG TIM

3.1. Dinh ngbia

Cung luqng tim (CO: cardiac output) la luqng mau do tim bmn ra trong m(>t phut.
Cung luqng tim duqc tinh theo cong tht'.rc: CO = HR x SV; v&i HR la nhip tim (heart rate),
 Bai 8. Chl'.Pc nang bO'Jll mau cua tim 121

SV la the tich nhat bop (stroke volume). 0 ngu<'ri binh thm'mg, co= 80 mL x 70 1/ph =
5.600 mL/ph.
3.2. Biin 46i sinh ly cua cung hrQ'Dg tim
.
Cung luc;mg tim thay d6i theo ho1;1t d(>ng cua CCY the. -~ac y€u td anb huong tf\l'C tiap
d€n cung luQng tiin la muc chuyen h6a CCY ban cua CCY the, ho1;1t dQng the h,rc, tu6i va kich
CO' CCY the. Tu6i anh huong d€n cung lu<.mg tiin do tu6i cang tang thi ho1;1t d(>ng CCY tM cang
giam. 0 ngucri nam, tre, khoe m1;1nh, cung lu(lllg tiin khoang 5,6 1/phut (CO= 80 mL x
701/phut = 5.600 mL/phut), anu khoang 4,9 L/phut. Cung luc;mg tim trung binh anguai
trucrng thanh khi nghi ngoi thucrng 6n djnh a khoang 5 L/phut.
Cung luQ'Ilg tiin truig khi lo l!ng, bi kich thich (50 - 100%); iin (30%); v~n d(>ng
(70%); nhi~t dQ moi truong cao; c6 thai; epinephrine; ~stamin. Cung lu<.mg tiin giam khi
tu th€ ~m chuy€n sang ng6i hay dung d(>t ng(>t, nhip tim nhanh, benh tim.
3.3. Cac yiu t6 di~u boa cung hrqng tim
Co thit ca
H~u tal • - - - - Tien tai
-----.si.rn:rtngan ..----
SQ'I CO' tlm ---. IJ( E>¢ 16'n that trai

Nh!p tlm L11Q'ng mau

'-.. II' bO'm trong m¢t nhlp

•
LU'U lllQ'ng tlm

Huy6t ap +- Slic can ngo~i blen

Hinh 8.5. TLPO'ng tac giCra cac yliu t6 diAu hoa cung ILPQ'ng tim va huyllt ap d¢ng m~ch

3.4. Phuong phap do cung luQ'Dg tim

3.4.1. Phu-o-ng phap Fick

(J'ng d\lDg djnh lu~t bao toan kh6i luQng: luQ'Ilg oxy tu d(>ng m1;1ch ph6i vao mao ml;lch
ph6i c(>ng v6i lu<.mg oxy tu ph€ nang vao mao m1;1ch ph6i thi bing lu<.mg oxy trong tinh
m1;1ch ph6i.
Cung lu<.mg tim duqc tinh b~ng cong thuc: CO (1/phut) = V0 /(C.o2 - Cv02)
Trong d6: V02 : lu<.mg oxy tieu th\l trong 1 phut cua ph6i (mL/phut)
C102 - Cv02 : S\l khac biet oxy giua d(>ng - tinh m1;1ch (mL/L)
122 ♦ BAI GIANG He TIM M�CH

Ph6i

Oxy SU' d1,mg = 200 ml/phut

I
02=
Cung ILPgng tim
5000 ml/phut
= t
02
=

160 mVL 200 ml/L

Tim phai Tim trai

Hinh 8.6. PhlFCYnQ phap Fick xac dlnh cung llFQ'ng tim

Theo Hinh 8.6 cho thfty mau tir tim phai len ph6i c6 n6ng d9 oxyla 160 m.L/L, mau
tir tim trai c6 n6ng d9 oxy la 200 mL/L. Nhu v�y, ta thfty m6i lit mau qua ph6i h§p thu
duqc 40 mL oxy. Trong 1 phut, luQng oxy duqc hfip th1,1 tir ph6i vao m�ch mau ph6i
200 mL, nhu v�y cAn 5 lit mau qua ph6i m6i phut d€ hftp thu h�t 200 mL oxy. £>6 chinh la
each tinh cung luQng tim. Ap d1,1ng phuong phap Fick tren lam sang: lm;mg oxy tieu thl)
duqc tinh khi do th� tich va n6ng d9 oxy trong khi tho ra trong m(>t don vi thm gian, Ca02
duqc do tir m(>t mfiu mau d9ng m�ch ngo�i bien, Cv02 duqc do tir mau tinh m�ch tr<)n bfulg
each lu6n 6ng thong Swanz Ganz vao tinh m�ch canh tay, qua finh m�ch dum don, xu6ng
nhi phai, thfit phai va dung l�i a d(>ng m�ch ph6i.
3.4.2. Phuung phap pha loiing chat chi thi
Phuong phap pha loang chit chi thi mau duqc dung n)ng rai d� do cung lm;mg tim o
ngucri. M<)t luQng chit chi thi mau bi€t trucrc duqc chich nhanh vao m(>t tinh m�ch 1cm
hay vao tim phai. Mau d<)ng m�ch dugc l§y mlu lien tl)c d� do n6ng d9 chfit mau va ve
ducrng cong n6ng d9 chftt chi thj mau theo thoi gian.
3.4.3. Phuung phap pha loiing nhift (PiCCO)
Dung chit chi thi mau co h� ch€ la khong do dugc nhi�u 1� khi n6ng d9 chit chi
thi mau da tang cao trong co th�. Do d6, phuong phap pha loang nhiet dugc dung thucmg
xuyen hon. Nhiet d9 va th� tich nu6c mu6i dugc do truoc khi chich. Cho m(>t fmg thong
vao tinh m�ch ngo�i bien vao d�n d<)ng m�ch ph6i, d§u 6ng c6 thi�t bi ghi S\I thay d6i
nhi�t d(>, each dfru 6ng vai cm c6 m(>t cai 16. Khi d§.u 6ng a d(>ng m�ch phf>i, 16 nay nim
trong ho�c gfrn nhI phai. Nuoc mu6i 1� duqc chich nhanh vao nhl phai, SI! thay df>i nhi�t
d<) se dugc ghi lc;li.
Khi born nuoc l�nh vao 6ng thong, nu6c se di vao tim phai, qua ph6i v� tim trai
va toi quai d(>ng m�ch chu bl,J.Ilg. Trong qua trinh di chuyen, nhi�t d(> cua IlUO'C giam
<lAn. KSt qua la 4li sensor nhi�t d(> 6 d(>ng m�ch chu bl,lllg may c6 th€ ve ra duqc ducrng
bi€u di€n nhi�t d(> giam d§.n theo thm gian con g9i la ducrng bi�u di€n hoa loang nhi�t
(thermodilution).
 Bai 8. Chu,c nang bO'm mau cua tim ♦ 123

Khi cung lm;mg tim t6t, thoi gian xufit hien thay d6i nhiet d9 ngin hon.

-- Cap cam bl&n nhl+t I --·•

-
Cap cam bien nhlft II

._ I
L-a� =jr} •
Transducer

Hinh 8.7. Do cung IIJ'(;mg tim b�ng phlPO'ng phap PiCCO

3.4.4. Sieu am tim

Cung lm;mg tim duqc tinh bAng kh6i luqng mau born ra cua m6i I� d�p nhan v&i tAn
s6 tim. Niu nhu van tim khong bj ho va cac shunt o trong tim thi kh6i luqng mau chay
qua van hai la, van ba la, van d(>ng m�ch chu va van d{mg m�ch ph6i trong m6i Ik �P
d�u bing nhau va c6 th� dung d€ tinh cung luqng tim. Khi mc)t van tim nao d6 bi ha thi
khong th8 dung kh6i luqng t6ng mau ra qua van d6 d8 tinh cung lugng tim duqc vi dong
mau vao d�i tu!n hoan se nho hem la dong mau chay qua van bi ha. D� xac dinh luqng
mau chay qua m(>t van tim, ta phai dµa vao sieu am 2D d8 do di�n tich ma dong mau chay
qua. Sau d6, dung sieu am Doppler d� do tich phan thoi gian tf>c de) dong chay 41i ch6 ta
do di�n tich va d\Ia vao phuong trinh thuy dc)ng hQc d8 tinh lm;mg mau chay qua vi tri d6
trong m6i l§n d�p cua tim. Thong thucmg, ngucri ta hay su d\lllg dc)ng m�ch chu va van
hai la d8 tinh cung hrqng tim, vi mQi S\I do d�c o tren hai van nay d� dang hon la tren cac
van ha la va dc)ng m�ch ph6i.
Phan suAt t6ng mau (ejection fraction) la ti 1� gifra th� tich mau born tu thfit trai trong
m6i n.hip vm th8 tich mau trong thftt trai cu6i ky tam truong va dugc sir dl,lD.g rc)ng rai nhu
la m(>t chi tieu v8 tinh co b6p tren lam sang.

CAU H6I Tl/ LU'QNG GIA

1. Y�u t6 nao sau day la chi s6 chinh cua ti8n tai?
A. Th8 tich mau B. Ap suit tinh m�ch trung tam
C. Ap suit n�n mao m�ch ph6i D. ThS tich th!t trai cu6i tam trucmg
124 ♦ BAI GIANG HI; TIM M�CH

2. Y€u t6 nao sau day la chi s6 chinh cua h�u tai?

A. Ap suAt !Mt trai cu6i tam trucmg
B. Ap su!t d{mg m.;tch chu trong luc van d(>ng m.;tch chu mo
C. Ap suftt n�n mao m�ch ph6i
D. T6ng khang h,rc ngo.;ti bien
3. Cau nao sau day dung v6i t6c de) bmn mau tir thftt ra ngoai trong luc tam thu?
A. Cao nhftt a d:lu cua ky tam thu B. Cao nhftt CJ gifra
C. Cao nhftt a cu6i D. Bing nhau trong su6t ky tam thu
4. Khi nghi ngai, CJ ngucri dan ong khoe m�, tim barn bao nhieu lit trong m()t phut?
A. 0,9 B. 2 d€n 3
C. 5 d€n 6 D. 8 d€n 10
5. Ti€ng tim thu hai xay ra trong thcri Icy nao sau day?
A. Co diblg truang B. Co dfulg trucmg (co d6ng th� tich)
c. Dan dAng trucmg D. Dan ding trucmg

TAI LIE:u THAM KHAo

1. D�g Huynh Anh Thu (2016). Chuc nang bmn mau cua tim. Sinh lj h9c y khoa. Nha xuAt ban
YhQc.
2. Guyton A.C., Hall J.E (2016). Cardiac Muscle; The Heart as a Pump and Function of the Heart
Valves. Textbook of Medical Physiology, 13th ed., Elsevier Inc, pp.109-122.
3. Barrett KE, Barman SM (2010). The Heart as a Pump. Ganongs Review of Medical
Physiology, 23th, Appleton & Lange, pp.507-520.
 OIEU HOA HO�T DQNG TIM
'
ThS.BS. Dt;ing Huynh Anh Thu

MVC TIEU HQC T!P

1. Trinh bay C(l chi than kinh trong ilibt hoa hor;zt il9ng nut XO(!ng va co bop C(l tim.
2. Trinh bay C(l chi thi dich trong ilibt hoa hor;zt ilQng nut xoang va co bop C(l tim.
3. Trinh bay iljnh lu�t Starling va anh huimg cua nhjp tim !en S1! co bop C(l tim.

1. BIEU HOA HO� T DQNG NUT XOANG

1.1. Ca ch� thin kinh

1.1.1. Hf th6n kinh thvc v�t

1.1. 1. 1. Ph6 giao cam

Cac sqi ph6 giao cam tim

DI ----"-"'���:=: Mit
bit ngu6n tir hanh nao trong uy6n
cac t€ bao o nhan hmg th§n WC b9t

kinh X va nhan hoai nghi. Cac

day X di xu6ng c6 g§n v6i
dQng m�ch canb chung va sau
d6 qua trung th§t ti�p hqp vcri Ph61
cac t� bao h�ch nb o ngo�i
tam m�c hay trong thanh tim.
HAu h€t cac t� bao h�ch ctia tim
nb gk nut xoang va mo dfui
truy�n nhi - th!t.
Hoa ch§t trung gian la
. Tuys6ng
acetylchohne.
Tac d\lllg ph6 giao cam tren
mo nut la lam ch�m nbip tim.
Tac d\lllg ph6 giao cam c6 thcri
gian tiem tang ngin, khoang 50
- 100 msec, thcri gian bit d§u
c6 tac d\mg nhanh vi nut xoang Hinh 9.1. Cau t�o h� than kinh th11c v�t

va nut nhi' thAt c6 nhi€u men cholinesterase. Day X phai anh huong � tren nut xoang.
Kicb thich day X phai lam ch�m n.hip phat xung d9ng cua nut xoang, c6 th� lam ngrmg
trong vai giay. Day X trai UC ch� chinh ySu mo clin truyen nhi th§t va gay UC chS nhi - th§t.

125
126 ♦ BAI GIANG HI; TIM M�CH

1.1.1.2. Giao cam

Cac day thfui kinh giao cam tim b�t ngu6n tu c9t gifra ben cua do.;in my s6ng c6 5 va
6 d€n do.;tn c6 cu6i va phfui d§u do� my s6ng ng1,Ic. Chung tu my s6ng qua nhanh thong
tring va vao chu6i h.;tch hai ben xuong s6ng. Neri tiSp hQ'IJ chinh cua cac neuron tru6c
h.;tch va sau h�ch la h.;tch sao va h�ch c6 du6i. Cac day giao cam sau h�ch dBn day tim d9c
theo m.;ich mau va t6i ngo.;ii tam m.;tc.
Tac d\lllg ctia giao cam tren mo nut la lam nhip nhanh. Tac d\lllg giao cam lau hon ph6
giao cam, do norepinephrin duqc ph6ng thich bi l§y l.;ii m9t phfui a dAu $1 cung thfin kinh.
Hoa ch§t trung gian la norepinephrin.
Giao cam ben trai c6 tac d\mg lam tang co bop nhi€u hem tang nhjp. Giao cam ben
phai c6 tac dl,lllg lam tang nhip nhi€u hon tang co bop.
1.1.2. Cac trung tam cao hun
- Vo nao: cac trung tam di€u hoa cht'.rc nang tim h§u h8t & nt'ra tru6c cua nao, thuy
tran, VO nao thi giac, VO nao ti�n v�n dong, phfui tnr6c thuy thai duong
- D6i thi: kich thich cac nhan ducmg gifra, nhan b-1,mg, nhan trong lam tang nhip tim
- Yung h.;t d6i (hypothalamus): vung sau va sau hen
- Gian nao: vung H2 cua Forel khi bi kich thich lam rim d�p nhanh
- Hanh nao: c6 vung c6 tac dl,lllg kich thich, c6 vung c6 tac d\mg ire ch€.
1.1.3. Cac phan X(l
1.1.3 .1 . Phan x.;t th\1 th� ap sufit (ap th1,1 quan)
Th\l th� ap sufit la cac th\l th� nim 6 cac d9ng m.;tch 16n, chu y8u la 6 quai dong m�ch
chu va xoang canh. Cac th\l the nay bi kich thich bm sg tang ap su§t mau trong d(>ng
m.;tch. Khi ap suftt trong mau tang, xung dong tu th\l th� ap suAt se theo day thAn kinh
X va IX v€ hanh nao, kich thich trung tam ire ch€ tim o hanh nao, lam rim d�p ch�m va
huy€t ap giam. Khi ap suftt trong mau giam se khong kich thich ap th\l quan, lam giam tin
hi�u X, IX v€ hanh nao, tir d6 giam tin hi�u cua trung tam ire che tim nen tim d�p nhanh
va huy€t ap tang Jen.
Nhu v�y, khi huy�t ap tang, nhip tim se giam va nguqc l.;ti. Tuy nhien, kha nang di�u
hoa theo quy l�t nay chi nim trong khoang huy€t ap dao d9ng tu 70 - 160 mmHg. Khi
huyet ap giam du6i 70 mmHg, du huy€t ap c6 giam hon nfra thi nhip tim cung khong tang
them. Nguqc l�i, khi huySt ap tang tren 160 mm.Hg, du huy€t ap co tang hon nua thi nhjp
tim ciing khong giam them.
 Bai 9. Oieu hoa hofill d9ng tim ♦ 127

Vonlo
Xoang canh E>Qng mfch
cinh chung
_,

Hf d6i
Hanh tuy

I
Tuy s6ng
//
'---< ✓- -· Thin kinh glao
cam tlm
Chu61hfch
giaocam

Hinh 9.2. Phan x.;3 thl,J th� ap suat

1.1.3.2. Phan x� do th\l th€ a tam th§t

Cac th1,1 th� cam giac n�m g§n rn)i tam m�c cua thit gay phan x� gi6ng cac th1,1 th€ ap
sufrt o d(mg m�ch. Kich thich cac th\l th€ trong n(>i tam m�c lam giam nhip tim va sue can
ngo�i bien. Cac th1=1 the tam thit bi kich thich boi cac kich thich co h<;>c va h6a h<;>c nhung
chuc nang sinh ly chua ro.
1.1.3.3. Phan x� Bainbridge va phan x� nhi
Khi truy�n c:qch ho�c khi mau d6n v� tim nhi�u, neu nhtp tim tru6c khi truy�n oho
hon 140 l§n/phut, nhjp se tang. S11 tang nhtp tim nay xay ra c6 kem theo ho�c khong tang
huySt ap. S\l tang nhip xay ra khi ap suit finh m�ch trung uong tang du d€ lam clan tim
phai, lam cang vung Bainbridge (vung quanh hai tinh m�ch chu d6 vao nhi phai) noi c6
cac th\l th€ ap suit. Tir day phat ra cac xung d(>ng di theo cac sqi cam giac cua day X v€
hanh nao lam uc ch€ day X xu6ng tim. Do d6, tim �p nhanh de dfty. hSt lugng mau 11 o
tim phai. Tac dl,lilg ctia phan x� Bainbridge la <liy mau u d9ng a tam nhi phai va tac dl,lilg
nay bj mit khi ciit dut day X o bai ben.
1.1.3.4. Vai tro ctia ho h§p d6i vm nhtp tim
Nhjp tim tang khi hit vao, giam khi tho ra. C6 bai y€u t6 anh hucrng dSn nhjp tim do
ho h§p:
- Y@u tA phan Xf: khi hit vao, ap sufrt trong Ilg\(C giam, do d6, lm;mg mau v� tim phai
tang, gay phan x� Bainbridge nhip tim tang. Sau m(>t thoi gian di€u chinh, luu lugng th§t
trai tang va gay tang huy6t ap, kich thich phan x� tb\1 th� ap su§t lam nhjp tim ch�m l�i.
- Y�u tA trung uO'Dg: trung tam ho h§p trong hanh nao anh hucrng d6n trung tam uc
ch€ tim & hanh niio. Trong nhfrng thi nghi�m tren sinh v�t c6 ph6i xt:;p do 16ng ng1,l'c mo,
lugng mau v� khong qua ph6i ma qua m◊t born oxy va huy6t ap d(>ng m�ch duqc gift
128 ♦ BAI GIANG He TIM M�CH

khong thay d6i. KSt qua cho thdy, cac cir d9ng nhip nhang cua 16ng llg\JC thucmg kem theo
m9t S\I thay d6i nh.ip nhang cua nhip tim theo cin s6 ho Mp. S\I thay d6i nbip tim do ho
hAp chinh la do tac d1,lllg h6 tucrng giua trung tam ho hdp va trung tam \IC chS tim cr hanh
nao, ciing nhu cua cac phan x� tir cac th\l th€ ding trong ph6i va tam nhi va cac th\l th€ ap
sudt trong xoang canh va quai d9ng m�ch chu.

Trung tam h6hAp 1---------------,

Thaydbl ap sult Thayd6i the +

trong 16ng ngy,c tfch ph6i
L_____J----.i Trung tlm lie ch6 Nhjp tlm
tlm (hlmh nio)
Phan Xf
+
Bainbridge

Thayd6i ap suit Th\,! th6

d�ng mtch ap suit

Hinh 9.3. Cac y�u t6 lam thay c10i nhjp tim theo tan so ho hap

1.1.3.5. Phan x� th\l th� h6a h<;>c

Phan x� th\l th€ h6a h<;>c ngo�i bien c6 6 xoang canh va quai d<)ng m�ch chu, bi kich
thich chu ySu bm S\I giam PaO2 nhung ciing bi kich thich bm tang PaCO2 va giam H+
nhung ySu hcrn. Phan x� th\l th� h6a h9c chu ySu tac d9ng len h� ho hdp, tuy nhien, chung
ciing d§n dSn S\I thay d6i dSn h� tim m�ch.

I Thi.i thl h6a h9C I

I
-
t Trung tlmX
(hanh nao) �
Nhjp tim I

H H

,, Giamc�
.
---+ trong mau
Hottdqng
h6hlp
-

Ting sv
.
---+ cang ph6ng

Hinh 9.4. Tac d1,mg cua kich thfch th1,1 th� h6a hoc ngoc;1i bien len nhjp tim

Dap irng v6i th\l th€ h6a h9c 6 ngo�i bien la do hai co chS: (1) ca ch� phin x,: kich
thich th1,1 th€ h6a hQc c6 tac d\lllg kich thich trung tam X cr hanh nao, do d6, lam ch�m
 Bal 9. E>ieu hoa ho�t d9ng tim ♦ 129

nh.ip; (2) ca ch@ thll' phat: kich thich th\1 th� h6a hoc o d(>ng m�cb canh lam truig thong
khiva de) sau cua ho h§p, lam cruig ph6iva giam CO 2 trong mau, do d6, gay uc ch€ trung
tam X o hanh nao lam tim d�p nhanh. Tac d\lflg nay thay d6i theo kich thich ho hip.
..
1.2. Ca ch@ th� djch
J.2.1. Hormone: tuy thuQ11g th�n, tuy€n giap, tuy6n t\}y (glucagon) lam tang nbjp tj_m.
1.2.2. Khi ho hdp trong mti.u: giam oxy trong mau lam tim �P nhanh. Tang CO2 trong
mau lam tim d�p nhanhva n€u CO2 trong mau truig qua cao thi tim ngung d�p.
1.2.3. Cac ion trong mti.u: K1• tang gay r6i lo� nhtp, Ca ++ cao gay ngung d�p o ky tam thu.
1.3. Ca ch@ khac: nhi�t d(> tang lam tang nhtp tim.

2. DIEU HOA HO�T DQNG CO TIM

M9t ngucri khi nghi, tim born di khoang 4 - 6 lit mau m6i phut. Khiv� d<)ng n�g,
hru lm;mg co th� &g gAp 4 - 7 1§.n. Tim co th� thich nghivm nhu cdu d6 la nho hai co
ch8 co ban: (1) n,r dieu hoa h,rc co co tim theo luQ11g mauve timva (2) diSu hoa do cac
y�u t6 ngoai tim.
2.1. Di�u boa ben trong chuc ning ca tim
Tim co kha nruig phat nbjp ma khong c§n c6 di€u boa thfui kinh hay th� djch. Co tim
co kha nruig thich imgv6i S\f thay d6i cac tinh hu6ng huy€t d{mg hoc bing co ch� n(>i t�i
ben trong chuc nruig tim. Cac th\fc nghi�m tren tim da cit th§n k:inh cho thiy tim c6 kha
nruig dieu chlnh t6t khi bi stress.
2.1.1. IJiiu hoa bing cu chi Frank-Starling
Nam 1895, Frank mo ta dap img cua tim 8ch co l�p theo S\l' thay d6i cua tai tr9ng tren
sQi co tim ngay tru6c khi co thlit (tien tai). Ong nh� xet nhu sau: khi ti€n tai truig, tim
dap img bing each co m�nh hon. Nam 1914, Starling mo ta dap ung ben trong tim theo S\f
thay d5i ap suAt o d(>ng m�ch chuva nhi phai bing thi nghi�m tim ph5i tach rcri.
Trong thi nghi�m nay, mau tir m(>t binh chira d5 d§y nhi phai. Ap su!t nhi phai thay
d6i khi thay c16i chi€u cao mau trong binhva ctieu chinh kh6a tren 6ng n6i. Tir nhi phai,
mau duc,c born ten thftt phai, sau d6 duc,c born len ph6i r6iv8 nhi trai. Ph6i duqc thong
khi nhan �o. D(>ng m�ch chu dugc cc)t o m<)t noi tren quai d(>ng m�ch chuva mc)t 6ng
thong dugc duavao d(>ng m�ch tay d§u (brachiocephalic artery). Mau duc,c born tir th!t
trai qua 6ng thong nay, qua h� th6ng sum Am truoc khiv€ binh cht'.ra. Mc)t h� th6ng gQi
la khang tro Starling cho phep thay d6i sire can ngo�i bien. Th€ tich cua hai thdt dugc
ghiv6i thi�t bi �c bi�t. Cung luQ11g tim dugc do bing each xac djnh luu luQllgvao binh
cht'.ra ginvm nhi phai.
130 ♦ BAI GIANG HI;. TIM M�CH

S(Jtc can Starling

Sll'c dan hOi

dOng m�h
Blnh ch(Jta mau
tTnh �ch

£>Ong m�ch chu

E>c)ng m�ch ph6i -----.-. C:.��

Ap suat nhi phai Ap suat d0ng m�ch

Hinh 9.5. Mo hlnh thi nghi(!m tim phOi tach r6'i cua Starling

Khi tang lm;mg mau v€ tim, trong vai nhjp d.1u, lm;mg mau do tim bcrm ra kem hon
lm;mg mau v�. mau u trong tam th§t lam ccr tim bi cang va tam th§t co m� hon trong
chu ky sau, tim bcrm mc;,t lm;mg mau ra ngoai Ion hcrn binh thucmg cho d�n khi luqng mau
barn ra b�ng luc_mg mau v�.

15

25

35

95
___-JI

0 20 40 60
Th6'1 glan (gliy)

Hinh 9.6. Thay dOi th€! tich tam that khi tang lll<;Yng mau ve tim phai. Ap suat nhi phai tang tC,
9� -145 mmH 20 roi giam sau _ d6 hi 145 mmH 20 con 55 mmH 20. S11 tang thil tich con dlJ'c;,c ghi
bang sv <1i xu6ng cua gian do

Khi tang sue can ngo� bien, trong mc;,t vai nhip d.iu, tam th§.t Jue d.1u khong barn ra
ngoai mc;,t luQTig mau gi6ng nhu binh thuc'mg. Do d6, mau u trong tam th§.t lam tang th8 tich
tam th§t cu6i ky tam trucrng va tim dap img bfulg each co m� hcrn trong nhung chu ky sau.
 Bai 9. Dieu hoa ho�t d9ng tim ♦ 131

40 80 100
0 20 60
Thal glan (glly)

Hinh 9.7. Thay dOi the tich tam that, ap suat d{>ng mc;1ch chu, ap suat nhi phai khi thay doi s(fc
can ngoc;1i bien

Nhu v�y, co ch€ Frank - Starling c6 thS tom tit la: trong ph� vi gim h� sinh ly, sire
co bop cua co tim ti 1� thu� vm chi�u dai cua sc;ri co tim tru6c khi co. Nghia la tnroc khi
co, sc;ri co tim cang dan, tire la ti8n tai tang, thi sire co cua co tim cang m�nh, dS diy mau
ra d9ng m�ch. DiSu nay dugc giai thich la do khi sqi co tim bi keo dai se lam cho cac sc;ri
actin va myosin g6i nhau o vi tri thu�n lgi hon dS �o h,rc co co, do d6, mau cang v€ nhiBu
co tim cang born m�. Ngoai ra, mau v€ nhi�u lam cang vach tam nhi phai, diBu do lam
tang tAn s6 d�p Cua tim.
Cong hen ngoai cua t.am thit trong m6i nhjp la: w = P x sv
Trong d6, W la cong, P la ap suit d(>ng m�ch trung binh, SV la luQllg mau do tim bom
trong m(>t nhjp (stroke volume).
Do d6, tang chi€u dai co tim luc tam truong cua th!t trai va tang sire can ngo�i bien
se lam tang cong cua th!t trai. Tuy v�y, n�u sire can ngo�i bien tang qua cao, se lam giam
lugng mau born trong m9t nh.ip va cong th\IC hi�n trong mQt nh.ip.
R6i lo� nhjp tim cUng lam thay d6i th� tich t.am th!t va lien quan d�n tinh thich ung
cua tim. Vi d1,1, khi tim d�p ch�, thcri gian tam truong keo dai, mau vS tam thftt nhiBu
hon, co tim bi cang va tim co m�nh hon, lugng mau do tim born trong m(>t nhtp Ian hon.
Do d6, nhtp tim ch� se duqc d€n bu b�ng tang lugng mau do tim born ra trong m(>t nhtp,
cung luQ'Jlg tim khong thay d6i.
Co ch€ Frank - Starling giu can b�g chinh xac cho lugng mau do th!t trai va th!t
phai born ra ngoai. Vi hai tam thAt duqc sip x€p trong mQt chu trinh kin, chi m9t s1,1 thay
d6i khong can b�g giua luu lugng thit trai va thftt phai se gay r6i lo�n huy€t d9ng.
132 ♦ BAI GIANG He TIM M�CH

2.1.2. Biiu hoa boi nhjp tim

Thay d6i tAn s6 co b6p se lam thay d6i h,rc phat sinh do ca. Khi nbip tim giam, l11c
co ca se tang. S11 tang tu tu cua l\lc phat sinh khi nbip tim giam la do tang tu tu n6ng d(>
Ca++ trong te bao. Ion Ca++ vao ca tim trong giai do� binh nguyen. Khi khoang each gii.ia
cac nhip keo dai, thcri gian binh nguyen trong m(>t phut tang, lam tang Ca* trong te bao.
Sl,Y thay d6i thoang qua cua khoang each gifra cac nbip ciing anh hu6ng d8n Ive co b6p.
Khi m(lt nbip ngo� tam thu xay ra smn, 11,YC co b6p cua nbip ngo� tam thu smn thucmg
y8u, trong khi d6, nhip d�p xay ra sau giai do� nghl bu thi m� ban binh thu6ng. DiSu
nay duqc giai thich bm ca ch8 Frank - Starling, sau giai do� nghi bu, lugng mau vS tim
nbieu gay co bop � ban. Nhip tam thu smn yeu vi khong du thcri gian cho phep Ca*
bi IAy di bcri lum n(li bao trong ky d!n co tru6c, de c6 nhiSu Ca* ph6ng thich trong tam
thu s6m.

200

150

ji
o. E
100

<.S 50

0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2 1.4 1,6 1,8 2 2.2 2.4 2,6 2,8 3
Thal gian (giAy)

Hinh 9.8. Ap suat tam thAt khi c6 nhjp ngo�i tam thu s6'm. (A) Ap suat tam thAt giam trong nhjp
ngo�i tam thu xay ra s6'm. (B) Ap sulit tam that tang trong nhjp nghi bu sau ngo�i tam thu. (C) Ap
suat tam that trong nhjp tim b)nh thLP6'ng

sv tang nhip tim o mire d(l t6i uu se lam tmig luu luqng tim. Nhip tim t6i uu do vao
khoang 150 - 170 IAniphut. N�u nhip tim tang cao hon nfta thi luu lugng tim se giam do
tim d�p qua nbanb, chu ky tim ng�n l�i, thcri. gian tam truang qua ngk khong du cho mau
trove tim.
2.2. Bi�u boa ngofi sinh d3i v6i chuc ning tho
2.2.1. Biiu hoa bing cu chi thin kinh
2.2.1.1. Giao cam
He giao cam lam tang tinh co bop cua tam nhi va tam tMt. Giao cam ben trai c6 tac
d\lllg tren co b6p tam th!t m�nh hon giao cam ben phai. CMt trung gian la norepinephrin
hay catecholamin trong mau tac d\mg tren th1,1 th� � o mang t8 bao co tim. Phan irng nay
ldch ho�t adenyl cyclaz lam tang AMP vong. Do d6, protein kinaz duqc ldch ho�t lam
th� lqi cho viec phosphoryl h6a nhiSu protein trong t€ bao co tim, dieu nay kich ho�t
cac kenh Ca* trong mang t8 bao co tim. Kich ho�t kenh Ca++ lam tang dong Ca++ di vao
trong giai do� binh nguyen, nhiSu Ca* duqc ph6ng thich tu lum n(>i bao, lam tang co co.
 Bai 9. f>ieu hoa ho~t d9ng tim 133

2.2.1.2. Ph6 giao cam

Acetycholin dugc ph6ng thich b6i h~ ph6 giao cam tac d\lllg tren th1,1 thS muscarinic
trong mang t~ bao co tirn, phan ung nay uc ch~ men adenyl cyclaz. H~u qua la giam n6ng
dQ AMP vong trong t~ bao, giam dQ din Ca* qua mang te bao va lam giam tinh co bop
cua co. Acetylcholin tir d§u t~ cung cua day ph6 giao cam ciing uc che S\l ph6ng thich
norepinephrin tir d§u ~n cung giao cam Ian c~.
Tn,oc khi k[ch thfch ~ch sao Klch thlch h~ch sao Tn,6'c khi klch thfch ~ch sao Kfch thich h~h sao
:g 100 :e 100
~6 75 :::.-. 75
=, N 50 1°N 50
~:I:
ii! E 25 1E
-:i::
25
~o ~.s 0

f
.., i
0

012345 012345 012345 012345

thoi glan (giAy) thoi gian (gifty)

Hinh 9.9. Kich thich giao cam lam tang ap suat t6i <la trong that trai (trai). Kich thich day X lam
gi~m ap suat t6i <la that trai (ph~I)

2.2.1.3. Phan x~ th\l thS ap suit

Kich thich th\l thS ap suit xoang ca.oh va quai dQng m~ch chu c6 thS lam giam sue co
bop cua co tim. Khi ap suit trong mau tAng, xung d(>ng tir th\l th~ ap suit se theo day th§o
kinh X va IX v6 hanh nao, kich thich trung tam uc che tim ahanh nao, lam giam sue co
bop cotim.
2.2.2. Diiu hoa hoa h9c (thi djch)
2.2.2.1. Hormone
- Hormone thuqng th~
- Hormone tuy thuqng ~ : hormone chinh ma tuy thuc;mg bai ti~t la epinepbrin.
Nl>ng d9 epinephrin trong mau cang tAng, ap su!t tam tMt cang tang, tinh co b6p cang tang.
- Hormone v6 thm;mg th~: lam tAng co bop. Hydrocortisone lam tAng tac d\lllg trQ'
tim cua catecholamin
- Hormone tuyen giap: lam tang cung luqng tirn, h6i hQp. Hormone tuyen giap lam
tang nbip tim va co b6p, tang m~t cac th\l thS f3 trong mo co tim.
- Hormone t\ly: insulin, glucagon tAng co b6p
- Hormone tuyen yen: suy chuc nruig tuy~n yen gay r6i lo~ tirn m~ch la do thieu
hormone VO thuqng th~n va hormone tuyen giap.
134 BAI GIANG He TIM M~CH

2.2.2.2. Khi trong mau

- Giam oxy trong mau lam t!ng co bop tim va truig cung lm;rng tim. Tac d\lllg ctia
giam oxy trong mau la tac d\lllg hai pha, giam oxy it c6 tac d\lllg kfch thich, giam oxy
trong mau nhi~u c6 tac d\lllg ire che.
- PaCO2 binh thm'mg la 45 mmHg. PaCO2 giam den 34 mmHg c6 tac d\lllg lam t!ng
ap suit tam thu th!t trai. PaCO2 t!ng den 86 mmHg c6 tac d\lllg ngm;rc l~i lam giam sire
co cua tim.
- pH mau: giam pH lam tim d~p nhanh.
2.2.2.3. Cac ion trong mau
- T!ng n6ng d(> K+ dich ngo~i bao lam tim d~p ch~ va yeu di, d6ng thm dfui truy~n
xung d(>ng tir nhi xu6ng thit ch~ l~i, do K+ ngo~ bao cao lam giam di~n th~ nghi iJ mang
ca tim.
- Na+ giam: giam di~n th€ tim
- Ion Ca++ ngo~i bao c6 tac d\lllg ngugc l~i v6i ion K+, do Ca++ lam tang co bop ca
tim. Thi€u ion ca++ lam giam ho~t d(>ng tim. Tuy nhien, blnh thm'mg mire calci huy€t ca
th~ dugc duy tri kha 6n di.nh nen it khi c6 dao d(>ng anh huong d~n tiin.

40 , - - - - - - - , - - - - - - - - - ,
ci Paco,
I 46

t t
~30 (mmHg 45 34

e f
,cii20
&.
10 150
s::, 0 -cii
=-10 100e,_--
i-20 S
Ill ::, 50
_:t-30 .s
o..........._......,....._......._.....,_._..................._........_.___,
40...__,~......._................_.£..--_.__._ ..___._........~-cii
0 20 40 60 80 100
i 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20
E>O bAo hoa oxy (%) -<e Thai gian (phut)

a
Hinh 9.10. Giam d{> bao hoa oxy mau d{>ng ~ch vanh giCia khoang 45 - 100% lam tang co that
trai (trllll). N,u d{> bao hoa oxy giam thap hon 45% se (re chA co th~t tam that: thay dOi ap suat
a
that trai theo PaC02 . (A) Ap suat that trai khi PaC02 m(rc blnh th116'ng. (B) Giam PaC02 lam
tang ap suiit tam thu that trai. (C) Tang PaC02 c6 tac d1,mg ngllQ'C l~i lam giam ap suat tam thu
that trai. (D) Ap suat tam thu thAt trai tra v~ trj s6 ban dAu khi PaC02 v~ m(rc blnh thoong (phal)

CAU B01 LUQNG GIA

1. T!ng kfch thich day X se lam t!ng ho~t d(>ng nao sau day?
A. Nltjp tim B. Sire co thit ca tim
C. Dfui truy~n trong tim D. Bai ti~t acetylcholin
2. Cau nao sau day di~n ta dung anh hu6ng cua ho hAp len nhip tim?
A. Nhjp tim giam khi hit vao va t!ng khi tho ra
B. Nltjp tim t!ng khi Wt vao va giam khi tho ra
 Bai 9. £>ieu hoa ho�t d9ng tim ♦ 135

C. Nhip tim tang khi hit vao va tang khi tho ra

D. Nhjp tim giam khi hit vao va giam khi tho ra
3. Phan x(l do th\l th€ o thAt c6 tac d\lng nao sau day? ..
A. Giam nhjp tim va giam khang h.rc ngo� bien
B. Tang nhjp tim va tang khang h,rc ngo� bien
C. Giam nhtp tim va tang khang l\Ic ngo� bien
D. Tang nh.ip tim va giam k:hang l\fc ngo�i bien
4. N6ng d(> epinephrin trong mau tang, gay h�u qua nao sau day?
A. Giam lm;mg mau trong m(>t nhat bop B. Giam nhjp tim
C. Tang cung luqng tim D. Giam co thit co tim
5. d ngum binh thucmg, luqng mau do tirn born ra trong m(>t nhtp se tang khi nao?
A. Tang kich thich giao cam dSn tim B. Tang kich thich ph6 giao cam dSn tim
C. Giam co thit D. Giam th� tich cu6i tam truong

TAl L�U THAM KIIAo

1. D�g Huynh Anh Thu (2016). Di�u hoa ho�t d()ng tim. Sinh ly h9c y khoa. Nha xuftt ban Y hQc.
2. Barrett KE, Barman SM (2010). Cardiovascular Regulatory Mechanisms. Ganong's Review of
Medical Physiology, 23th, Appleton & Lange, pp.555-567.
 SINH LY HE MACH . .
ThS.BS. D{ing Huynh Anh Thu

MVC TIEU HQC T�

1. Trinh bay hai d�c tinh cua d9ng mr;zch (tinh ilim h6i, tinh co thiit) va chuc niing h�
a9ng mr;zch.
2. Dinh nghia huyit ap va mo ta cac phuo-ng phap do huyit ap.
3. Gitii thich cac yk t6 anh huimg din huyit ap.
4. Giai thich ca chi trao d<5i v�t ch&t giua mao mr;zch va dich ke.
5. Trinh bay chuc mmg tinh mr;zch va cac y€u t6 giup mau vJ tim.
6. Trinh bay chuc niing h� br;zch huyit.

1. cAc mANH PHAN CHUC NANG CUA liE: �CH

Mau di nuoi co thS la do hru chuySn trong h� th6ng m�ch mau. M�ch mau la m{>t h�
th6ng kin, dAn mau tir tim den cac t6 chuc trong co thS va din mau tro l�i tim. Thanh phdn
cua h� m�ch bao g6m d{>ng m�ch, mao m�ch va tinh m�ch.
DQng m�ch co chuc nang v� chuySn, phan ph6i mau chua dinh duang den mao m�ch
toim co th€. Cdu �o cua d9ng m�ch g6m ba lop, theo thu t\r tir ngoai vao trong la lop mo
lien ket, lop co tron va lap te bao nQi mo. Ap sudt hen trong d9ng m�ch cao, do d6, dQng
m�ch c6 thanh m�ch day, d�c bi�t la lop co tron day, kh6e, l>Sn, dful mau chay nhanh. TiSu
dQng m�ch la cac nhanh nh6 cu6i cung cua h� dQng m�ch, ho�t d{>ng nhu cac van di6u
boa lm;mg mau den mao m�ch tuy nhu du. E>6 la nhcr lap co kh6e cua thanh m�ch c6 th�
dong l�i long m�ch lam giam luqng mau den co quan ho�c mo rQng cho mau qua nhiSu.
Mao m�ch co chuc nang trao d6i (ijch, chdt dinh ducrng, hormone, ... nen thanh rAt
m6ng, chi c6 mQt lop te bao n{>i mo th� lqi cho qua trinh trao d6i chAt.
Ti�u tinh m�ch thu gom mau tir mao m�ch sau khi da duqc trao d6i chdt, h(>i t\l ctAn
thailh tinh m�ch ngay cang to hon. rmh m�ch la 6ng ddn mau tir mo quay v€ tim va la noi
chua mau quan trQng. Thanh cua tinh m�ch ciing c6 ha lop nhu thanh d{>ng m�ch. Ap suAt
o tinb m�ch thdp nen lop co tron mong va c6 thS co ho�c dan d8 thay d6i sue chua mau
d\I tru tuy nhu clu cua co th€.
Ti�u d{>ng m�ch, mao m�ch va ti€u tinh m�ch gQi chung la h� vi tuAn hoan.
1.1. T6ng tbi�t difn (A)
T6ng thiet di�n cua cac phdn cua he m�ch phan b6 nhu sau: dc)ng m�ch chu 2,5 cm2,
tiSu d{>ng m�ch 40 cm2 , mao m�ch 2.500 cm2, tiSu tinh �ch 250 cm2, tinh m�ch chu
8 cm2 • Nhu v�y, tinh m�h c6 thiet di�n r(mg hon dQng m�ch khoang gAp b6n l§n.

136
 Bai 10. Sinh ly hf m,ch ♦ 137

Sang 10.1. Tong thi�t dien cac thanh phan mc;1ch mau

Mfch mau T6ng thl6t dlfn (cm2)

E>c)ng m,;tch chu �2,5
Oc;mg mc;1ch nho 20
Ti�u d9ng mc;1ch 40
Maomc;1ch 2.500
Ti,u tTnh mc;1ch 250
TTnh mc;1ch nh6 80
TTnh mc;1ch chu 8

1.2. v,n tac mau (V)

V� t6c mau la khoang each mau di chuy�n trong m9t dCYD vi thcri gian, dugc tinh
bllng cm/giay. Luu lugng mau (F) la th� tich mau di chuy�n trong m◊t dCYD vi thcri gian,
dugc tinh bllng mL/giay. Gifta luu lugng va v� t6c ta c6 m6i quan he nhu sau: V = FIA.
Do do, khi luu lugng c6 dinh thl v� t6c ti 1e nghich vcn thi8t dien. Trong he �ch,
mao m�ch c6 t6ng thi8t dien 1cm nh§t nen v� t& mau �i mao m�ch la ch� nh§t. V�n
t6c mau o dQng mi;tch chu khoang 33 cm/giay, trong khi v�n t& t, mao m�ch chi khoang
0,3 mm/giay (tlrc la bllng 1/1.000 so voi d(mg m�ch chu). Nhu v�y, voi chi�u dai mao
m�ch thong thucmg tir 0,3 - 1 mm, mau luu trong mao m�ch tir 1 - 3 giay, thcri gian d6
du cho khu8ch tan mQi ch§t. Tren lam sang, v� t6c ctia he tufui hoan dugc tinh bing each
chich m9t dung cijch mu6i m�t vao tinh m�ch canh tay, r6i tinh thcri gian tir luc chich d8n
hie th§y vi ding o mieng. Binh thucmg, thcri gian tufui hoan tir canh tay d6n lum la 15 giay.
' t A m,ch mau
1.3. Ap suat (P) cua cac thanh phan
Ap su§t cao nh§t la cr dc)ng m�ch g§.n tim, khoang 100 mmHg cr d9ng m{lch chu
vcn dao d(>ng qua cac tri s6 huy�t ap tam thu la 110 mmHg va huych ap tam truCYDg la
70 mmHg. Ap suAt giam dAn xuoi theo cay �ch, d8n ch6 tinh m�ch chu d6 vao nhi phai
thi con khoang 0 - 5 mmHg. d mao m�ch he th6ng, ap su§t cr <liu mao d9ng m�ch la
35 mmHg, o d!u mao tinh m�ch la 10 mmHg, ap su§t trung binh cua dong mao �ch chi
tMp khoang 17 mmHg, nho d6 nu&c khong rQ ri qua 16 mao m�ch, trong khi ch§t dinh
duong vdn khu8ch tan d€ dang.
d he tuAn hoan ph6i, ap su§t th§p hCYD so vcn tuk hoan he th6ng. d d(>ng mi;tch ph6i,
huy8t ap tam thu la 25 mmHg, huy8t ap tam truCYDg la 8 mmHg, huy8t ap trung binh la
16 mmHg. Ap sufit mao �ch ph6i chi khoang 7 mmHg.
138 BAI GIANG Hi; TIM M~CH

120 ,::,
ii ,0
:§
e e
ii .c
C
.c
u
100 0 .c
.c
i.
.c
i. ...E
.c
u
i::, ...E
.c
E ,0
:i E
f.! 80
l
.c .c .c
.c
0.
.c
it
u .c
e
u -<i
.c
0.
.c
1
Q
C .c i.
E
60
,::,
.c :§ ,0
.c f i::, E

i
::, .c
• u
.c
C
! l l C
,t 40 ...E
.c
u i
E
iE I=
&:II Q Q
C C C
20
! f !
0
0
TuAn hoan ht th6ng TuAn hoan phl>I

Hinh 10.1. Sa dO S1,J' thay dOi ap suait trong h~ tuan hoan

1.4. L1111 hrqng mau (F)

Ti 1e lm;mg mau chua nhi~u nhAt la CJ ti'nh m~ch, chi~m 64% mau toan ca th~, 7% CJ
d<)ng m~ch lon, 8% CJ ti~u d<)ng m~ch va 5% mao m~ch h~ th6ng, 7% CJ tim va 9% 6 cac
m~ch mau ph6i. Mao m~ch he th6ng ml\c du chi c6 th~ tich mau nho nhung cm'mg d(> trao
d6i cao nha c6 ruen ti~p xuc cit r(>ng.
Luu lm;mg mau chay qua m(>t 6ng m~ch mau ch.tu tac d(>ng chi ph6i cua hai y~u t6:
(1) hieu ap (~P) giua hai cliu 6ng (P mau o diu d(>ng m~ch trir P mau o dftu tinh m~ch),
d6 la h.rc dAy mau qua 6ng; (2) sue ch6ng d6i 1~ dong chay qua 6ng, gQi la sue can R
(resistance) cua m~ch mau.
F=~P/R
Ngoai ra, hru hrQ'Ilg mau con ph\l thu<)c vao cac y~u t6 theo cong thuc Poiseuille -
Hagen:
m-4
F =(P vao - P ra) x - -
8riL
Trong d6: Fla luu·luQ'Ilg; (P vao-P ra) la hieu s6 ap suit vao va ra m~ch; Tl lad<) nhm;
r la ban kinh 6ng; L la chi~u dai 6ng.
Nhu v~y, hru luQ'Ilg mau ti 1~ thu~n v&i P vao va ra m~ch, ban kinh m~ch va ti I~
nghich vm chi~u dai Ang, d(> nh&t mau. Trang d6, kha nmig v~ chuy~n cua m~ch mau
chiu anh huong r!t m~nh cua ban kinh m~ch mau th~ hi~n bing liiy thira b~c 4 cua ban
kinh. C\l th~, khi ban kinh bi~n d(>ng hai lin thi luu luQ"llg mau bi~n d<)ng 24 = 16 lAn.
Cong thuc Poiseuille cho khai ni~m ca ban v~ d<)ng h9c chftt long trong ca th~, duc;,c ung
d\lllg rftt nhi~u trong sinh ly tuin hoan va ho hftp.
 Bai 10. Sinh ly h� mfch ♦ 139

64%
Tinh mfCh

9%
7% Ph6i
Tim 5%
(ttm truvng) Mao m,ch
8% 7%
Tl6u c!Ong mfch f>tng rn,ch
d dOng mfch nho Ion

Hinh 10.2. Phan phOi th� tich mau trong cac phtm cua m�ch mau

1.5. Strc can (R: resistance)

Sue can la h.rc chf>ng l�i dong mau chay trong m�ch.
pmmHg
R= ml/giAy
F

Dan vi sue can tinh bing s6 don vi ap suAt cAn thi8t d€ ddy 1 don vi th� tich �au qua
thi€t di�n m�ch trong 1 giay (mmHg cho 1 mL/giay), gQi tit la don vi sire can ngo�i vi
PRU (peripheral resistance unit) dung trong sinh ly tuAn hoan.
Khi ap suAt d◊ng m�ch chu la 90 mmHg, cung luqng tim trai la 90 mL/giay, t6ng sire
khang ngo� bien la:
90 mmHg
R= = 1 don vi R
90 m.Vgia y
Ngoai ra, sire can R con tinh theo cong thirc:
P vao - P ra .., 8riL
R=
F m-
4

Nhu v�y, sue can ti 1� thu� vm d9 nhm cua mau. f>Q nh61 mau my thu(>c vao:
- Dung tich h6ng du (hematocrit: Hct): Hct tang lam dQ nh6t mau tang, do d6, t€
bao mau tang (polycythemia) lam sire can tang va t€ bao mau giam (anemia) lam sire can
giam.
- Thanh phAn protein huySt tuong: tang protein huySt tuong (tang immunoglobulin)
lam tang d(> nh61.
- Hinh �g t� bao khi bi bi8n �g: trong b�nh h6ng ciu hinh ciu (spherocytosis ),
t€ bao mau bi cung, d(> nhat: mau tang.
Khi d(> ohm va chi€u dai m�ch mau khong dBi, sire can R se thay dBi theo ban kinh r
cua m�ch mau. Sue can R cua m�ch mau ti I� nghjch v6i ban kinh ong d!n. N6i each khac
140 ♦ BAI GIANG He TIM M�CH

la ban kinh nh6 thi sue can cao, pbai tf>n nhi�u cong cua titn moo bCYm duqc mau. Ban kinh
Ion thi sue can thdp, mau d� qua, tim giam cong bom mau.

2. SINH LY TUAN HOAN D()NG �CH

Chuc nwig chinh cua h� d(>ng m�ch la phan phf>i mau d�n mao m�ch toan ccr th8. Ti8u
d(>ng m�ch c6 chuc nang di€u boa S\f phan ph6i mau vao mao m�ch.
2.1. Die tinh sinh ly cua 4fng mfch

2.1.1. Tinh dan h8i

Thanh d9ng m�cb c6 tinh dan h6i rue la c6 kha nwig clan no, khi c6 ap sudt tang ben
trong long m�ch thi m�ch se phinh clan ra theo muc ap suit d6. Tinh dan h6i cua d9ng
m�ch la ccr so v�t Ly giup d(>ng m�ch giam sire can va �o dong mau chay lien tl,lc trong
dQng m�ch.
Sue can R cua m�ch mau ti 1� nghich vm ban kinh 6ng dfui. M�ch mau nh6 thi sire can
Lon, tim phai t6n nhi€u cong d6 barn duqc mau. Nguqc 1�, m�ch mau Ion thi sire can nh6,
mau dS dang qua, tim giam duqc cong barn mau. Khi m9t do� m�ch c6 biSn df>i tang ap
sudt, nho tinh dan h6i m�ch mau se duqc clan ra va tang ban kinh, do d6, giam sue can va
do cong cua titn trong bcrm mau.
d d9ng �ch chu, tim co b6p �o dong mau ngit quang theo m6i lfui tam thu. Ap suAt
khi tim co b6p m9t phftn diy mau di chuy6n trong d(>ng m�ch chu, mQt phftn lam dan no
thanh d9ng m�ch. Trong ky tam trucrng, tim khong d§y mau, nhung thanh d(>ng �h dan
h6i co tro l�i, d6n mau ti8p t\lc luu chuy�n ra ngo�i vi. Do d6, tinh din h6i cua d9ng �h
chuy�n dong mau ngit quang tung dqt 6 g6c d(>ng m�ch chu thanh dong mau lien t\lc,
cang ra ngo�i vi cang em a d€u d� bcrn. ChS dQ dong mau em l.J cuf>i cac ti6u d9ng m�h
la phu hqp vai vi�c cung c!p mau nuoi duong mo o ngo�i vi.

Tieu cfc)ng m�ch

_ D{>ng m�ch

TAm tn,ang

Hinh 10.3. Tinh dan hOi cua thanh cf¢ng m�ch

Tinh din h6i cua thanh m�cb se giam clAn theo tu6i. DJc tinh dan h6i cua thanh d9ng
m�ch c6 th€ xac dinh ro khi kbao sat mf>i tucrng quan gifra ap suAt va th€ tich trong d9ng
m�ch chu.
 Bai 10. Sinh ly h� m(lch ♦ 141

2.1.2. Tinh co thdt

Thanh d(>ng m�ch co chua ca tran, nen co the chu d(>ng thay d6i ducmg ldnh, nMt la
a cac ti€u d(>ng m�ch. Khi cac sgi ca tran cua thanh �cg co I�, th€ tich m�ch se giam
di va ap suit m�ch tang len; con khi cac sgi ca tran m�ch dan ra, th€ tich m�ch tang len
va ap su§.t m�ch giam di.
2.2. Hifn tvvng mfch c1Jp
Bit m�ch la S\l cam nh� duqc m�ch nAy 6 d§u ngon tay khi d�t tay nh� len vi tri d<)ng
m�ch. Trong thi tam thu, ap suit tu titn khong nhiing <liy mau di ra tru6c ma con gay ra
song ap suftt Ian dQC theo d<)ng m�ch. Song ap suftt lam ding thanh d(>ng �ch khi no di
qua, co th8 SCI duqc gQi la m�ch �P- Nbip Ian truyen cua song ap suit d<)c lN> va cao hem
v� t6c cua dong mau, khoang 4 m/giay trong d<)ng m�ch chu, 8 m/giay trong d<)ng �ch
1cm va 16 m/giay trong d9ng m�ch nho cr ngum tre tu6i. Do d6, m�ch SCI duqc o c6 tay xay
ra 0, I giay sau dinh cua ky barn mau hie thu tam th!t. Tu6i cang cao, thanh �h cang
cung, nen song m�ch di chuy€n nbanh ban.
2.3. Huy�t ap dqng mfch

2.3.1. Dinh nghia

Huy€t ap d(>ng m�ch la Ive cua mau tac d(>ng len m(>t dan vi di�n tich thanh. d9ng
m�ch. Mau chay duqc trong d{mg m�ch la k8t qua cua hai l\lc d6i l�p, l\fc <liy mau cua tim
va Ive can cua thanh d<)ng m�ch, trong do l\lc <liy mau cua tim m� han nen mau chay
duqc trong d<)ng m�ch vm m(>t t6c d(> va ap suftt nh§.t djnh. Dan vi do huy€t ap la mmHg
ho�c Kpa (KiloPascal), 1 Kpa = 7 ,5 mmHg.
2.3.2. Cac thong sA cua huyh ap
2.3.2.1. Huy€t ap tam thu
Huy€t ap tam thu hay con g9i la huy€t ap t6i da, la gim h� cao nh§.t cua nhiing dao
d<)ng co chu ky cua huy€t ap trong m(;lch, th8 hi�n sue barn mau cua tim.
2.3.2.2. Huy€t ap tam truang
Huy€t ap tam truang, hay con gQi la huy€t ap t6i thi€u, la gim h� thip nh§.t cua nhftng
dao d(>ng c6 chu ky cua huy€t ap trong �ch, th€ hi�n sue can cua thanh m(;lch.

A.
Huy!t ap tam thu (Ps)
. . . . . . . . . . Huy�t ap trung blnh (Pa)

...
�
E
- - - •· · • • • - Huy!t ap tam truang_(Pd)
g - .. : :
: ;
:, :. .:
D.
.
. ..
-<( ..
:
.:.
.. ..

Hinh 10.4. Huy�t ap d()ng m�ch trung binh

142 ♦ BAI GIANG He TIM M�CH

2.3.2.3. Hieu ap hay ap suAt diy

Hi�u ap hay ap suAt <liy la hi�u s6 giua huySt ap tf>i da va tf>i thieu. Hi�u ap tuy thUQC
l\rc b6p cua tim va sue can cu.a m�ch mau tu tim d€n mao m�ch.

2.3.2.4. Huy€t ap trung binh

Huy�t ap trung binh la trung binh cua cit ca ap suAt mau duqc do trong m(>t chu ky
thcri gian. Huy€t ap trung binh th8 hi�n sue lam vi�c th\lC S\J cua tim, la ap suAt 4to ra dong
mau chay lien t\lC va co luu lm;mg bing voi cung luQ11g tim. Huy€t ap trung binh gk vcri
huy€t ap tam trucmg hem huy€t ap tam thu trong chu ky ho�t dc)ng cua tim.
Huy€t ap trung binh = huySt ap tam trucmg + 1/3 (huy€t ap tam thu - huy€t ap tam trucmg)
2.3.3. Bf, thi dao dpng tip suit il9ng m9ch (pressure contours)
D6 thi dao d(>ng ap suAt co hai dinh s6ng, dinh song thu nhAt dang cao o muc
120 mmHg, do la ttj s6 huy€t ap tam thu do tam thAt t6ng mau. Cu6i tam thu, khi d6 thi
bit d!u di xu6ng thl l�i c6 m(>t dinh song nho nho len m(>t chut t�o thanh mQt khuych
(incisura). Dinh s6ng thu hai nay la do dong van dQng m�ch d(>t ng<)t, mau dc;,i vao la
van gay gQ'll song ap suAt. Sau d6, dmmg bi€u di8n di xu6ng, ap sudt giam d!n tcri muc
80 mmHg la tri s6 huy€t ap tam trucmg, do sue co dan h6i thanh d(>ng m�ch.

I I I
1Tlm I Tim I
�U , tnlO'ng I Khic

I
I
I
I I
I I,
El(ln_ g.m;,,cll �u-
1 I
I I
I I
I I I
I O(lng mtch dill I
I I I
t I I
: �(Ing mfch qu�
I I I
-'
I I I
: : :Tl6u d(lng mfch:-
, _, I 1---
1- le I Mao rnfCh I
I I I I

0 2
ThO'I gl1n (glly)

Hinh 10.5. Bi6u do dao d¢ng ap su�t a m�ch mau

2.3.4. Cac yiu t6 quyit iljnh huyit tip il9ng m¥,ch va hiju tip (tip suAt ilAy)
- YSu t6 v�t ly: (1) th€ tich mau trong d(>ng m�ch, (2) sue dan h6i thanh dc)ng m�ch
- Y�u t6 sinh ly: (1) cung luQ'll� tim. (2) sue can ngo�i bien
 Bai 10. Sinh ly h� m,ch ♦ 143

Y6u t6 slnh ly Yiu t6 ly hQC

CunglLPQ'l"lg Th6tfch miu

tim d9ng m,ch

Huyit ap
d9ng m�ch
Khang h,rc mJch Sue dim h6i
ngOfl bl6n d9ng mJch

Hinh 10.6. Cac yi!u t6 quyi!t djnh huyet ap dong m�ch

- Cung lu()'ng tim (stroke volume): n�u cung luqng titn tang g{p doi, trong khi nhip
tim va sue can ngo�i bien khong d6i, thi hi�u ap se tan_g g§p doi.

V4

� Ve
V3
�
I- V2
VA
V1

Hinh 10. 7. Anh hU'ong cua cung lugng tim tren hi�u ap. Khi the tlch tang (V4 - V3 so v6'i V2 - V1)
lam tang ap suat trung binh (PB so VO'i PA) va tang hi�u ap (P4- P3 so v6'i P2- P1)
- Sue dim h6i cua d(jng m(Jch (arterial compliance): sire dim h6i cao lam giam sire
can ngo�i bien, thu� lc;,i cho sg born mau cua tim. d ngucri gia, tinh dim h6i cua thanh
m�ch giam, thanh m�ch cung l�i, lam sue can ngo�i bien tang, can tro S\I bom mau cua
tim va hi�u ap giam.

S(,c dan hol cao

A

�u
_; V2 r-�-----,
�
I-

Hinh 10.8. Anh hU'ang cua sue dan hOi thanh m�ch len hi�u ap. V6'i do tang the tlch cho s.1n
(V2 - V1) neu s(rc dan hOi cua d('>ng m,;1ch giam (dllc'7ng bieu diAn B so v6'i A) se lam tang hi�u
ap (P4 - P1 so v6'i P3 - P2)
144 ♦ BAI GIANG He TIM M�CH

- T6ng sue can ngo�i bien (TPR: total periphe ral re sistance): t6ng sire can ngo�i bien
ph\l thuQC vao tinh tqmg cua thailh m�ch. C6 ba y€u t6 quy8tdinh: (l) thailh m�ch day len
va cwg l�i, (2) long m�ch h�p l�i, (3) long m�ch gf> gh8, khong trem lang.
A
.
B
.

/
/ /

/
/ /
,./
I
/

Hinh 10.9. Anh hlf6'ng cua sv thay c16I t6ng sere can ngo;;1i biAn (cfc) tang thA tlch khOng <16i) trAn
o
hi�u ap ngllai blnh thllong (A) va nglfoi tang huyAt ap mc;1n tinh (B)

0 nguc:ri binh thu<'mg, ducmg bieu di�n ap sudt-the tich dQng m�ch la mc}t ducmg
thing. NSu cung lm;mg tim khong d6i, khi TPR tang, huySt ap trung binh tang (tir P2 len
P5). NSudQ tang th� tich b�g nhau (V2 - VI va V4 - V3) thi hi�u ap cr hai muc TPR se
b�g nhau (P3 -P l va P6-P4). Dod6,dQ tang huySt ap tam thu (P6-P3) b�gd<) tang
huy€t ap tam truemg (P4 -P 1).
Trong tang huySt ap m� tinh, du<'mg bi8u di�n ap sudt - th8 tich cua nguoi b�nh
khong phai la ducmg thing ma la hinh cong. N€u cung lugng tim ciing khongd6i, tang
TPR lam tang huy€t ap trung binh (tir P2 len P5). N€u dQ tang th8 tich (V4 - V3) b�g
voide} tang lam chirng (V2-V l), hi�u ap (P6 -P4) khi TPR cao l�i 16n hem (P3 - Pl)
khi TPR binh thu<'mg. D(> tang huyth ap tam thu (P6 - P3) 16n hemdQ tang huySt ap tam
truemg (P4 - P l). Do d6, tang TPR se lam tang huyet ap tam thu nhi8u hem la huy8t ap
tam truemg.
2.3.5. Nhimg biln t'IA; sinh lj cua huylt ap
2.3.5.1. Tuck· tu6i cang cao, huy8t ap cang tang, mired(> tmg huySt ap song song v6idQ
xcr cirngdQng m�ch, tire la tang huySt ap tam truemg, sau d6 la tang huySt ap tam thu.
2.3.5.2. Tr()ng hie: v6i d(> d� dJc binh thu<'mg cua mau, 6 vi tri dung thing, huy€t ap
trung binh cr d<)ng �ch ngang tim la 100 mmHg. Do anh hu6ng cua trQng l\fc, dQng
m�ch cao hem tim 1 cm thi huySt ap giam 0,77 mmHg,dQng m�ch thAp hem tim I cm thi
huySt ap tang 0,77 mmHg. Vi d1.1: huy€t ap trung binh cuad(>ng m�ch 16n 6 <!Au, each tim
50 cm = 100-(0,77 x 50) = 62 mmHg. Huy€t ap trung binh cua d9ng m�ch 16n 6 chan,
each tim 105 cm = 100 + (0,77 x 105) = 180 mmHg.
2.3.5.3. Chi il6 iin: mi m� qua, huySt ap &g. An nhi€u th.it, huySt ap &g do protein
trong mau nhiSu lam &g dQ nhcrt.
2.3 .5.4. V<in d9ng: khi v�d(>ng, cr giaido�d�u huySt ap tang do nhi8u phan x� xuc cam
tru6'c v� dQng, sau do huy€t ap giam d�. nhung vln cao hem binh thu<'mg. Lao dQng
 Bai 10. Sinh ly ht m,ch ♦ 145

n�g nh<;>c, huySt ap giam la cliu hi�u tim khong dap ung n6i nhu d.u, khong du hi�u lgc
hoan thanh chuc nang bmn mau.
2.3.6. Phmmg phap do huyit tip
2.3 .6. L Do tr\Ic tiSp: cho 6�g thong vao d(>ng m�ch, do ap suit mau bing huySt ap kS tlniy
ngan (Ludwig). Do thi huyet ap co ba s6ng:
- Song a: do tim co bop �o nen. Dinh song la huySt ap tf>i da, chan s6ng la liuySt ap
tf>i thi8u. Thu<'mg huySt ap kS thuy ngan Ludwig co quan tinh cao nen chi ghi duqc huySt
ap trung binh.
- Song p: nf>i cac dinh s6ng a c6 ducmg bi8u di�n dao d(>ng huy€t ap theo ho hip. d
ngucri, huySt ap tmig luc hit vao va giam hlc tho ra.
- Songy: tren m{>t do�n ghi dai, cac dinh song� dao d(>ng �o nen song y. Song 'Y con
gQi la s6ng truong l\fc m�ch do tac d\lllg co m�ch tu trung tam v� m�ch xu6ng m�ch tang
giam d6u �- Song 'Y ch� va keo dai tir m◊t dSn nhi6u phut.

100 mmHg

I �·A JA·� AV·�V�l

-r
0 mmHg - IV V

Giay than Phao n6i

Dung djch
ch6ng <!Ong Thuy ngAn

Hinh 10.10. Huyltt ap d¢ng m�ch ghi bc1ng phllang phap tn,rc tiAp

2.3.6.2. Do gian tiSp: do huySt ap d(>ng m�ch bing phuong phap gian tiSp: ep d(>ng m�ch
c6 duan& kinh tuon¥ d6i Um (thu<'mg sir dyng d{>ng m�ch canh tay) bing m?t tui hcri, ham
tui hcri de �o ap suat khi, tir d6 do ap suat khi trong tui hcri va suy ra huyet ap cua d(>ng
m�ch bing may do huySt ap. C6 hai phuong phap: bM m�ch va nghe.
(1) Phmmg phap bit m,-ch: khi chua bmn hcri vao tui khi, binh thucmg se cam nh�n duqc
�ch �p khi so. Barn hcri vao tui khi cho dSn khi ap suAt trong bang quin 16n hon huySt
ap tam thu, d{>ng m�ch bi ep hoan toan, mau khong chay qua duqc, do d6 khong con bit
duqc m�h. TiSp t\lc born hcri len them 30 m.mHg r6i bit dlu xa hoi trong tui khi cho d€n
khi ap suit tui khi bing va th§p hon muc huySt ap tam thu, d(>ng m�ch khong con bj ep
ch�t, mau chay qua duqc ch6 bi ep nen cam � duqc m�ch d�p tro l�i, tuong ung voi
huy€t ap tam thu. Sau do vdn cam � duqc m�ch �p khi tiSp t\lC giam ap su§t trong tui
khi cho den O mmHg. Do d6, phuong phap bit m�ch chi cho biSt huySt ap tam thu, khong
cho biSt huySt ap tam truong.
146 ♦ BAI GIANG He TIM M�CH

(2) PhU'dlfg phap nghe: huyet ap thu011g duqc do bing phuong phap nghe, dung m�t
phing cua 6ng nghe d� tren d(>ng m�ch canh tay each n8p khuyu 2 cm. Khi chua bmn hoi
vao tui khi, khong nghe tieng d(>ng khi dJt f>ng nghe tren vi trf d(>ng m�ch canh tay. Khi
bmn hoi vao tui khi, m�ch mau bi h� cik se �o ra ti8ng d(>ng, cho den khi ap sudt trong
tui khi 16n hem mire huyet ap tam thu, d(>ng m�ch bj ep hoan toan thl khong con nghe ti8ng
d(>ng. Ti8p t\lC ham hcri len them 30 mmHg rf>i hilt diu xa hcri trong tui khi cho d8n khi ap
sudt trong mi khi bing ap suAt tam thu trong d(>ng m�ch, mau vuqt qua duqc ch6 bi nghen
luc tam thu, d(>i vao c(>t mau dang yen finh o du6i, gay nen tieng d(>ng ddu tie°" d6 la ap
sudt tam thu. Khi ap suAt trong tw khi tiap t\IC giam, m6i 1cy tam thu l�i nghe m(>t ti8ng
d(>ng, ti8ng d(>ng nay ngay cang to ra, sau d6 giam rbi mAt hin. D6 la ti8ng d(>ng Korotkoff.
Tri s6 ap sudt luc ti8ng dong m!t la huyat ap tam truemg. Ti8ng d{mg Korotkoff do mau
chay xoay trong d.;mg m�ch canh tay. Tieng Korotkoff duqc chia thanh n�m giai do�:
- Giai do�n I : tieng xudt hi�n ddu tien, ung vcri huyet ap tam thu.
Giai do� 2: tieng to hem, d�u d�n.
- Giai do�n 3: ti8ng to len.
- Giai do� 4: ti8ng mo di.
- Giai do� 5: ti8ng mdt Mn, ung v6i huy8t ap tam trucmg.
Tuy nhien, c6 m◊t sf> truong hqp khong xac dinh duqc ti8ng Korotkoff mdt di (vi d\1:
ho van d(>ng m�ch chu, di �ng d{mg tinh m�ch) thl c6 th� dung ti8ng Korotkoff giai do�n
4 tuemg ung huy8t ap tam truemg.
Do d6, phuang phap nghe cho bi8t ca hai ttj sf>: huyet ap tam thu va huy8t ap tam
truong (khac vm phucmg phap hilt m�ch).

li�ng Korotkoff -- ♦ --.--.l ht a A A '

lf
(6'vung khuyu} iI T .,. '!' l', 11'
I

7
HuyAtap tam thu :
150

125
::c
C,

E 100
E
Huy�tap �
tam truq_ng KhOng nghe dll�C ti�ng (
f
ol.________
Thai gian

Hinh 10.11. Tieng d(,ng Korotkoff trong do huyAt ap

 Bai 10. Sinh ly h� m�ch ♦ 147

A B C

Hinh 10.12. Do huy�t ap d¢ng m,;1ch gian ti�p. (A) Bat mc;1ch quay va barn hai vao tui khl cho d�n
khi khong con thay mc;1ch d�p. barn them 30 mmHg tren m(Pc mat m,;1ch. Oc;it 6ng nghe len tren vi
trl d<)ng mc;)ch canh tay, Ong nghe khong nhet dlY6'i bang quan. (B) Sau d6, ma van lam giam ap
suat tlf tLP, khoang 2 mmHg mOi giay. O�n khi nghe ti�ng d(>ng dau tien, d6 la huy�t ap tam thu.
Tiep t1,.1c giam ap suat trong tui khi, tieng d¢ng to dan den Cl,l'C dc;)i sau d6 giam dan CllCYnQ d¢.
(C) Tri s6 tuang Ll'ng v&i luc ti�ng d¢ng mat h!n la huyet ap tam trlYang

3. SINH LY VI TUAN HO.AN

Mau tir ti€u dc}ng m�ch vao mao m�ch, sau d6 v� cac ti€u tinh m;;tch, cac ti€u tinh
m:;ich tµ l�i thanh finh m1:1ch Ion dful va cu6i cung v€ rim. Vi tufi.n hoan hay tuful hoan mao
m:;ich la noi thµc men ID\lC tieu cu6i cung cua tu1n hoan mau la dem chit dinh duong d�n
cho mo va lfry di cac chftt thai cua cac te bao. 0 m(}t thm di€m nh§t dinh, chi c6 5% mau
tu§.n hoan la trong mao m�ch, nhung 5% nay la phfin quan tr9ng nh§t vi t,;li mao m�ch c6
st,r trao d6i cac ch§t dinh duong, oxy, CO2 gifra mau va mo. C6 khoang l O ti mao m;;tch va
t6ng di�n tich trao d6i vao khoang 500 - 700 m2 . R§t hi�m khi m{)t t� bao c6 chuc nang
cua co th€ ma cr each xa mao m�ch. B�t ky t� bao ho�t d{)ng chuc nang nao cung c6 m(}t
mao m�ch nuoi n6 khong each xa qua 20 d�n 30 µm.

LllU hlQ'ng mc\u Tll'tim d�n

• • Co lron
Tiilu d¢ng m1;1ch / Tillu tinh m1;1ch
M�ch n6i d¢ng -
tinh m�ch
maoml;ICh
Mao m1;1ch
th�t sv
Maomc;1Ch

V�tim

Hinh 10.13. H� vi tuan hoan Hinh 10.14. Ca vong tien mao mc;)ch
148 ♦ BAI GIANG He TIM M�CH

3.1. Ciu true mao mfch

M6i co quan c6 m(>t m�ng lu6i vi tu� hoan d�c bi�t, phu hqp v6i nhu c§u rieng cua
minh. Thucmg d(>ng m�ch nuoi co quan chia nhanh tir 6 den 8 l§n thanh tieu dl)ng m�ch co
duong kinh trong du6i 20 µm, nhanh cu6i cung chuy�n vao mao m�ch. Thanh mao m�ch
kbong co co trmi,, duong kfnh mao m�ch vao khoang 5 - 10 mm du dS m(>t h6ng cAu ep
minh keo dai ra d� di qua, cftu true thay d6i tuy mo. Dftu mao m�ch co co vong ti�n mao
m�ch c6 th� co thit, lam dong ho�c mo mao m�ch.
Thanh mao· m�ch co m<)t lap tS bao n(>i mo, hen ngoai la mang day. Giiia cac te bao
DQi mo • co nhung khe lien bao, thong gifra trong va ngoai mao m�ch. Cac khe chiSm
khoang 1/1 .000 t6ng di�n tfch cua mao �ch. Hdu h8t nuoc va di�n giai co thS xuyen qua
khe. Khe h1rp chi chimg 6 - 7 nm, nho hon ducmg kinh phan tu albumin. Trong t8 bao n(>i
mo mao m�ch con c6 nhiing khong bao Am bao. Cac khong bao nay duqc thanh l�p a m{,t
m�t cua t8 bao va di chuySn v� phia d6i di�n. Doi khi cac khong bao boa vao nhau thanh
m(>t kenh lien t\lc qua mang gQi la kenh Am bao (pinocytic channel). Trong m(>t vai mang
mao m�ch nhu 6 tieu d.u th�, cac khe c6 hinh trung (oval) gifra cac tS bao n◊i mo, cho
phep m(>t lm;mg v�t chftt kha lon di qua
T� bao
nOi mo
�

K�nh am bao

\.
Mang day
Khe liAn bao

Hinh 10.15. So c,o m¢t thi�t dl�n mao m�ch

T�i mao �ch, mau khong qua lien t\lC ma rung dqt, do S\l co thilt cac co vong ti�n
mao m�ch va co tron o thanh cac m�ch n6i thing, cac co nay co dan v6i chu ky 5 - 10
lful/phut. Y8u t6 quan trong anh huong d8n sµ dong mo cua mao m�ch la n6ng d(> oxy cua
mo. Nhu cftu su d\lllg cua mo cang 16n, thi luqng mau dfui mo cang 16n. D6 la hi�n tugng
t11 di�u chinh �i mao m�ch.
Ngoai mao m�ch, con c6 cac m�ch n6i th�g tir tiSu d<)ng m�ch sang tieu tinh m�ch
ma k.hong qua m�g lu6i mao m�ch.
3.2. Chuc ning CUB mao m,cb: la trao d6i v�t chit gifra mau va mo, thl,IC hi�n qua ba ca
ch8: khuSch tan, Am bao va sieu lQC.
3.2.J. CtY chi khulch tan
.Khu8ch tan la phuong thuc quan trong nhit cua trao d6i chit giua huySt tuang va dicb
ke . .Khi mau qua mao m�ch, m(>t luqng mr6c va chit hoa tan khuSch tan qua thanh mao
 Bai 10. Sinh ly h� m�ch ♦ 149

m�ch, �o nen mot Sl,l' tron l�n lien t\lC giua mau va djch ke cua mo. S1,1' khu€ch tan la do
cac chuyBn d{mg nhi�t cua phan tu nu&c va ch§t hoa tan di chuy�n theo hai chi€u, chu ySu
do hai ap suit chi ph6i: ap suit thuy tinh ctia mao m�cb - c6 tac d\mg d!y nu6c va cac
ch§t hoa tan trong nu&c ra khoi mao m�ch vao dich ke ya ap suftt keo cua protein huy€t
tm.mg - c6 tac dl,lllg gifr nu6c va cac chit hoa tan a l�i trong mao m�ch.
Cac hinh thirc khu€ch tan:
- Khu€ch tan qua mang t� bao n{>i mo: cac chit tan trong �o se khu€ch tan tn,rc ti€p
qua mang t€ bao, khong c!n qua cac khe ho. 02, CO2, ... di chuy�n qua co ch� nay.
- Khu€ch tan qua khe: c6 nhi€u chit dn cho mo, tan trong nu6c, nhung kh6 qua
mang lipid cua tS bao noi mo nhu Na+, Cl·, glucose, ... se khuSch tan qua khe.
- Khu€ch tan qua mang va khe: nu6c duqc khuSch tan nhanh theo hai chi€u qua
mang va cac khe a mang. Nltip d9 di chuy8n nu6c qua mang mao m�ch gip 80 l!n nhjp
do huySt tuong chay d<;>c mao m�ch.
S1,1' khuSch tan qua mang mao m�ch ngoai hai lo�i ap suftt tren con tuy thu9c: kich
thu6c cua v�t chit, tfnh thim cua thanh mao m�ch: khac nhau tuy lo�i mo, b�c thang n6ng
d9 va nhip d9 khuech tan chinh qua mang mao m�ch.
3.2.2. Cu chi am bao
Nhieu chit c6 tr<;>ng luqng phan tu Ion (lon hon 7 nm) nhu phan tu lipoprotein, cac
phan tu polysaccharide Ion nhu dextran, proteoglycan khong thB qua cac khe. Chung
thucrng c6 thB qua mang m9t it b�g co ch� fun bao.
3.2.3. Cu chi sieu lpc
D9ng h<;>c cua trao d6i ch§t qua thanh mao m�ch ph\l thuoc b6n lo�i Ii.re chi phf>i la
ap suit thuy Cmh mao m�ch, ap suit thuy tinh dich ke, ap suftt keo mao m�ch, ap suAt keo
dich ke.
3.2.3.1. T� mao ml,lch
Ap su§t l<;>c (net filtration pressure) �i mao m�ch dugc tinh nhu sau:
Ap suftt l9c (NFP) = Pc-P;r-� + Ilir
Vm (1) Pc (capillary pressure) la ap suit thuy tinh �i mao m�ch, thay dBi tu 35 mmHg
6 d§u dong m�ch d8n 15 mmHg & d§u tinh m�ch cua mao m�ch; (2) Pif (interstitial fluid
pressure) la ap suit thuy tinh cua mo ke, thay d6i tuy co quan, doi khi co th8 fun so voi
ap su§t khi trcri (vi d\l, 2 mmHg & mo dum da); (3) � (plasma colloid osmotic pressure)
la ap suAt keo �i mao m�ch, binh thucrng tu 25 - 28 mmHg; rr (interstitial fluid colloid
if

osmotic pressure) la ap su§t keo �i mo ke, trung binh vao khoang 3 - 8 mmHg.
N�u ap suit l<;>c la duong thi djch se duqc lc;,c ddy ra kh<'>i mao m�ch. Ngugc l�i, ap
suftt lc;,c la am thi djch se h§p thu tro l�i mao m�ch.
150 ♦ BAI GIANG H� TIM M�CH

(a)
Ap suat thuy tinh Ap suat keo huyet tll'O'ng
mao mfch (do protein t,o ra)

l
(P1F) (n:,,, = 28)
Ap suit thuy tinh Ap suit keo khoang ki
khoang ke (do protein t,o ra)

{b) DAu dOng m,ch vi mao m,ch Dau tlnh m,ch d mao m,ch

l 1 ! t
Pc = 35 Pc = 35

j
PIF = O
Ap suitl9C = Ap 1uAt I9C =
(35 - 0) -(28 - 3) = 10 mmHg {15-0)-(28 -3) = -10 mmHg
10 mmHg ctio hOft �ng 19(: 10 mmHg cho h()ft c10flg tal hAp thu

Hinh 10.16. Cac y�u to anh huong d�n qua trinh l9c va hap thu qua thanh mao m�ch

Nhu v�y, dich va v�t chit di chuy�n tu mao m�ch vao mo i:J d§u d(mg m�ch cua mao
m�ch va di chuy�n tu mo vao mao m�ch 6 d:Au tinh m�ch cua mao m�ch. Lm;mg djch l<;>c
tuy thuQc vao he s6 l9c cua mao m�ch (K = 0,08 - 0,015 mL/phut/mmHg/100 g mo).
S\l di chuyen djch = K X Ap suit lQC (NET)
Trung binh khoang 24 lit djch OlIQ'C lQC qua mao m�ch. m6i ngay, chi�m khoang
0,3% cung ltrqng tun. 85% cijch l<;>c duqc tai h§p thu tr6 l�i mao m�ch va ph�n con l�i qua
he m�ch b�ch huy€t.

3.2.3.2. T�i mao m:;tch ph6i

S1,I chuy€n cijch = k [(Pc+ 1t)- (P i + 1tJ]
Trong do,
,
PC la ap suit thuy finh mau �i• mao m�ch ph6i
,
vao khming 7 - 10 mmHg;
xi la ap suat keo t�i mo ke khong dang ke; Pi la ap suat thuy tinh cua mo ke khoang
-8 mmHg; 1tc la ap suit keo �i mao m�ch khoang 25 - 28 mmHg.
Mao m:;tch ph6i c6 tinh thim d6i vcri protein nhi�u han cac mao m�ch khac nen n6ng
dQ protein qua m�ch b:;tch huy�t 6 ph6i nhi�u han (4 g% thay vi 2 g%). Mo ke giua cac
ph§n ph� nang cua ph6i h�p, c6 it khoang trao d6i giiia rn')i mo mao m:;tch va ph� nang.
Do nhung d�c diem tren, nucrc duqc hut tu ph� nang vao mo ke va vao mao m�ch do
ap suit keo (25 - 28 mmHg) nen phi nang luon duqc gifr kho rao. Ngoai ra, m9t luqng
cijch ciing duqc hut tu phi nang vao mo ke do ap suit am trong mo ke. Nhung y�u t6 nao
lam tang ap suit mau trong mao m�ch ph6i ( cao hem ap suit keo) ho�c lam tang ap suit
ke 6 ph6i, se lam djch vao ph� nang va ph� nang bi tr ntrcrc, gay phu ph6i.
 Bai 10. Sinh ly h� m�ch ♦ 151

4. SINH LY TUAN HO.AN TINH M"-CH

4.1. Ciu true tinh m,ch
Thanh finh m�ch cling c6 ba lop nhu d<)ng m�ch. Tqy nhien, finh m�ch c6 it ca trcm
ban d<)ng m�ch, do d6, tinh rn�ch kh6ng tbay d6i ducmg kinh m{>t each chu d9ng 'hhu
d9ng m�ch, nhung lap mo dan h6i nhi�u nen finh m�ch c6 thB n6 Ian va c6 chuc nang
cbua mau dµ tru cho ca thB ( c6 d8n 64% t6ng luqng mau cua he tu!n hoan niim trong h�
tinh �ch). Ngoai ra, tinh m�ch con c6 chirc nang born mau khi dn d�n, vi d1,1 nhu trong
trucmg hqp mit mau d{>t ng◊t, ffnh m�ch se co dua mau dµ tru ra dong tufui hoan duy tri
ap s�t cful thi8t cho sv s6ng.
, �
4.2. Ap suat tinh mJch
Ap suit tinh m,ch (mmHg)
Mau tu khip co tbB d6 v�
Nim
nhi phai nen ap suit trong nhl +6
£>(,ng
-39
phai duqc g9i la ap suit tinh
m�ch trung uong. Bi8n dong ap +4 -1 5

sufrt trung uong se anh hucmg

+3 0
d6n toan ho h� tinh m�ch. Ap
suit nhi phai la k6t qua cua
luqng mau born ra khoi nhl
phai va luc;mg rnau tu tinh m�ch +4 +22
ngo�i vi v�. Ap suit nay tang
khi (1) suy tim lam tim born +5 -35
y6u; (2) tang th6 tich mau nhu
truy�n mau luqng 1cm; (3) tang +8 48
truong I\lc nhfrng tinh m�ch Ion
gay tang ap tinh m�ch ngo�i
vi; (4) dan cac ti6u d{>ng m�ch
lam tang luqng mau sang tinh +10 +90
m�cb. Do d6, di�u boa ap sufrt
tinh m�ch lien quan cb�t che
voi di�u boa luu luqng tim.
Hinh 10.17. Anh htrong cua trong h;c l�n ap sutit
tinh m,;1ch

Apsufrt trong tinh m�ch nho vao khoang 12 - 18 mmHg, apsuit nay giam dful o cac tinh
m�ch Ian. Ap suit tinh m�ch trung ucmg a nhi phai 6tu th€ nAm vao khoang 3 mmHg, khi
6tu th8dt'.rng laOmmHg. Apsufrt trong cac tinhm�ch Ion va&ncri tinh m�ch chud6vao nhi
phai ( c6 tbB xem tuong ducmg ap sufrt tinh m�ch trung ucmg) 6 tu th� nb trung binh vao
khoang 4 - 6 mmHg. Gi6ng nhu apsuit d(>ng m�ch, ap sufrt tinh m�ch ngo�i bien chju anh
huang cua tr9ng lµc. 1 cm duoi nhi phai, apsufrt tang 0, 77 mmHg. 1 cm tren nhi phai, apsudt
giam 0, 77 mmHg. Khi mau chay tu cac ti6u tinh m�ch v� cac finh m�ch Jon, v� t6c trung
binh tang len do t6ng thi6t di�n m�ch giam. Trong cac tinhm�ch Ian,v�n t6c mauvao khoang
10 cm/giay.
152 ♦ BAI GIANG HI; TIM M�CH

Do tip sucit tinh mqch

Do ap suit tinh m�ch trung uang trµc ti�p bing each do CVP (central venous pressure).
ru
Lu6n mc)t 6ng thong tinh m�ch canh trong, finh m�ch canh ngoai, tinh m�ch du6'i don,
tinh m�ch n�n vao tinh m�ch chu tren noi df> vao nhi phai. Sir d\mg thu&c do ap suit tinh
m�ch trung ucmg, tinh bing dcm vi cmH2O, c6 vi tri O cm cr ngang muc nhI phai va bQ
van ba dftu (m(>t dftu thong v&i ducrng truy�n vao nguai b�nh, m<)t dftu thong v&i chai
truy�n, mc)t dftu thong v&i thu&c do). Ap suit tinh m�ch trung uang binh thucrng khoang
8-12 cmH2O.
Tren lam sang, c6 th€ u&c lm;mg ap suftt tinh m�ch trung uang bing each do gian ti�p
thong qua ap Ive tinh m�ch canh trong phai (JVP: jugular venous pressure) do khong c6
van gifta nhi phai va tinh m�ch canh trong nen muc d<) ding ph6ng cua tinh m�ch canh
trong phan anh ap 1\Ic trong nbi phai. Cho ngum duqc do nim tu th� Fowler 45 ° . Do
ru
khoang each thing dung nhi phai den vi tri d�p cao nhftt cua tinh m�ch canh trong phai.
Binh thuang khoang 6 -8 c�O.
Ap suit tinb m�ch trung ucmg giam khi tho nhan t�o v&i ap suit am va khi bi choang.
Ap suit nay tang khi tho nhan �o vcri ap suAt ducmg, khi v�n dc)ng, tang th€ tich mau va
suy tirn. Trong suy tiin u huy�t hay nghen tinh m�ch chu tren, ap suftt 6 tinh m�ch truoc
canh tay c6 th� d�n 20 mmHg hay hem.
Ducmg bi€u di�n ap suit tinh m�ch g6m ha s6ng:
- S6ng a: do tam nhi thu, ap
- .c
suit nhi tang d<)i len tinh m�ch chu. ..� i

.'=
(/) E
- S6ng c: ap suit trong nhi a. .c
I,. •
tang do van nhi that phai bj day ve
' -< -
nhi trong ky thu thit ding trucmg
(pha co d6ng th€ tich). p
- Song v: ap suit trong nhi
tang trong giai do�n tam truang d6
dfiy nhi, tru&c khi van nhi thit mo
d§y mau xu6ng thit.
Hinh 10.18. E>uang bi�u dien ap suat tinh m,;1ch

J. tJ. • ,
4 •3 • C.{ilC yeu o g1up mau >. ti m
, ve

4.3.1. Co thdt cu
0 chi, tinh m�ch duqc co xucmg bao hQc, khi cir d<)ng, cac co co l�i ep vao tinh m�ch,
diy mau chay v€ tim. Khi dung yen, duoi anh hucmg cua tr9ng luc;mg, ap suAt tinh m�ch
cr chan la 85 - 90 mmHg. Cac co thiit nbip nhang cua co chan khi dung giup diy mau v�
tim, se lam ap suit tinh m�ch o chan thftp hem 30 mmHg. Trong truong hqp cac van y�u,
mau tr l�i cac tinh m�ch gay phu, n€u u thuong xuyen se gay clan cac tinh m�h cr ch.an.
 Bai 10. Sinh ly hf m,ch ♦ 153

4.3.2. Van tinh m,-ch

Cacvan c6 trong cac tinh m�ch a chi chi cho phep mau chay m{>t chi€uv€ tim. Cac
van la nhiing n�p 16n trong thanh tinh m�ch. Cac tinh m�ch 16-n, cac finh m�ch rAt nho,
..
tinh m�ch tu naoveva tinh m�ch n<')i �ng khong covan.
4.3.3. Cu- ilpng ho hip
Khi hitvao, ap su!t trong mang ph6i giam tir -2,5 mmHg d�n -6 mmHg. Ap suAt am
nay truy�nv� cac finh m�h 16nva tam nhi, lam ap suit finh m�ch trung ucmg ciao d(mg
nr 6 mmHg khi th& ra d8n 2 mmHg khi hitvao. Sv giam ap suAt tinh �ch khi hitvao,
giup mauve tim. Ngoai ra, khi hitvao, ca hoanh h� xu6ng, ap suit trong b1,U1g tang ep
mauv8 tim.
4.3.4. L.,_,-c bum, hut cua tim
d cac tinh m�ch gful tim, h.ru lm;mg tinh m�ch dao dQng. Trong giai do� tam thit thu,
ap suAt tam nhi giam d<')t ngQt dovan nhi - thit bj keo xu6ng lam tang dung tich cua nhi.
Tac d\mg nay lam hut mau tu tinh m�ch ngo�i bienv6 nhi, d6ng g6p mQt phful dang ke
vaovi�c hut mauve tim, nMt la khi nhjp titn nhanh. Khi tam trucmg cr giai do� tim hut
mauv8 nhanh, ap suit trong cac bu6ng tim giam, c6 tac d1,U1g hut mau 'tu cac finh m�ch
df>v8 tim.
, � .
4.3.5. Ap suat tinh m,-ch trong i/iiu
dvi tri dung, mau d� dangv8 tim. Ap suit cac finh m�h 6 tren tim d€u giam do tr<;mg
h,rc. d trenvi tri ap suAt bing 0, cac tinh m�ch nong d6u x�p. Muc d{> am cua ap suit ti 1�
v6i khoang each thing dung tren diem x�p ciut tinh m�ch cf> nong 6 cf>.
Miu ve tlm • cung l�g tlm

� • - Tim tril
Tim phal Tuin hot� phoi

Tim hut
mau� --
.:t:----_
-Ap suit im trong
long ngye

Van tinh mtch

�
Hit vio
�-.-.,.----......
�' � ; auM dU'O'l"lg
trong khoang b1,1ng
"�
✓
-It, Co Nt cc, xuvng

Ap suit mau
15nvnHg �-�>-
Tuan ho6n
' h♦ th6ng

Hinh 10.19. Cac y�u t6 giup mau va tim

154 ♦ BAI GIANG He TIM M';\CH

5. SINH LY TUAN ROAN �CH B�CH HUYET

5.1. Ciu tJo cua ht bJch huy�t
H� b�ch huy€t bao g6m m�ch b�ch huy�t, mo b�ch huy�t, h�ch b�ch huy�t, h�ch
h9ng, la lach va tuy€n uc.

H<;1ch hc,mg

Ong b<;1ch _____Hc;tch bc;tch

,
huyet phai huyetc6
Tuylm (l'c____-----116!,(---;,_;,;; ,Ongngvc
Hi;!ch bi;!Ch huyet nach_· ------+'.HI_ .Tinh mi;lch
.dt16'i don
-
--=----- -Ongngvc
H<;1ch bc;tch huyet ru{>t ---
--;-J-;
'--'-
---lW
-----La lach
Mc;tch b<;1ch huyet �--------Lacteal thanh a
(v�nchuyim bqch huyet) ru{>t non
Tuy XU'O'ng � Hc;tch bc;tch
l, -'huyet bl;ln

Hinh 10.20. He b�ch huyet

O◊Ogmi,ch Van <16ngll,li
(tv tim) Mao msich mau
(ngan khOng cho
TTnh msich nh6 dong bi,ch huyet Bsich huyAt
(<1�n tim) chay ngll'Q'c)

Dj ch c,i vao
mao m.ich --I

- "YiA')
b(lch huyAt

• �-- Van mer (dong

I
Hoong cua _ _,, chay h116'ng tcri)
dong bi;!Ch
huyAt trong .-�- Cac t� bao
mao rrn;ich -=-- biAu mo
chonglen
Djch vaomao Oi <1l!n h� th6ng
mi,ch b;;ich huyet Mao msic h nhau
ITnh m;;ich
b�h huyet
(b)
(a)

llfch lympho

�lm6mao
(c) fflfch lympho

T6 bao trong m6

\_./r
Djch kl
Cak:aq,ltO'

�"=-=---- l_bmi,

Hinh 10.21. CAu t,;10 va sv chuy�n dich cua he bG')ch huy�t. (a) S1,1' di chuy�n the djch tu mao
mi;tch mau vao mO va tu mO vao mao m,;1ch bG')ch huyat <1e tG')o thanh b,;tch huyat. (b) S1,1' chOng
 Bai 10. Sinh ly h� m,1lch ♦ 155

l�p h�n nhau cac til bao bieu mo cua mao m9ch b,;ich huyilt cho phep djch di vao de nhU'ng ngan
khong cho di ngU'Q'C tr& ra mo. Cac van nam xa han doc theo m9th b,;ich huy�t. cOng dam bao
cho dong chay mot chi�u cua b9ch huyet. (c) Cac SQ'i tCY giup m6' cac khoang ha gifra cac t� bao
bi�u mo b9ch huyet.
..
H§u h€t djch l9c tu mao d(>ng m!,lch vao khoang ke t€ bao se duqc tai hdp thu tro 1.;ti'qua
mao tinh m.;tch. Khoang t 5% luqng ciich l<;>c se chay vao .:nao m�ch b.;tch huy€t rf>i theo h�
be;1ch huy€t tro v� mau tu�n hoan. Tuy luqng ciich luu thong trong h� be;1ch htiy€t.r5.t nho
nhung n6 d6ng vai tro rdt quan tr9ng vi cac phan tu protein khong th€ tai h!p thu vao cac
mao tfuh me;1ch nhung 1� d� dang di vao mao me;1ch be;1ch huySt nho cdu true dJc bi�t sau:
- Hai t6 bao m)i mo li�n k� x€p ch6ng !en nhau, c� cua t€ bao n(>i mo nay ch6ng len
qmh cua t€ baa n(>i mo kia t.;to thanh van nh6 m& vao phia trong cua mao me;1ch. Do d6,
djch ke va cac phan tu Ion nhu protein, vi khuin, t€ bao ll;l, ... c6 th6 ddy van m& vao phia
trong va chay vao mao m!,lch b!,lch huy€t. Khi da vao· m!,lch b!,lch huy€t, dich ke khong th�
chay ra dugc vi dong chay nguqc se lam dong nip van.
- Cac t� bao n(>i mo cfut mao m.;tch b.;tch huy€t gin vm cac mo lien k6t & chung quanh
biing cac sqi ta. Khi cac sqi nay co l.;ti se lam cac m.;tch b.;tch huy6t bi�n �g, khi�n cho
cac khoang ho gifra cac t6 bao nc)i mo mo ra, cho phep protein va cac phan tu 16n di qua.
- Ngoai ra, trong m.;tch b.;tch huy6t ding c6 h� th6ng van m(>t chi�u nhu a tinh m.;tch
giup cho dong chay chi di m(H chi�u.
Cac he;1ch be;1ch huy€t tron, b§u d1,1c hoJc hinh h.;tt d�u phan b6 d9c theo nhi�u ml;lch
b!,lch huy6t. Trong cac h.;tch c6 b.;tch huy�t, b.;tch huy�t vao va ra khoi h!,ich thong qua cac
ml;lch b!,lch huy€t. Cac h!,lch bl;lch huySt n6i v&i nhau thanh rung chu6i, nen b!,lch huy€t
ra khoi h!,lch nay se dugc chuy�n d�n h.;tch khac va cu ti�p t1,1c th€. Cac mao m.;tch b.;tch
huy€t t1,1 l.;ti d€ �o thanh cac m�ch b!,lch huy€t 16n hon. Cac m�ch b.;tch huy�t 1:\1 vao 4'0
thanh voi bl;lch huy€t 1cm han, dful luu cho cac vung chinh cua ca th€. Cac voi b.;tch huy�t
tn,rc ti�p d6.vao tinh m!,lch ng\Ic hoJc lien k6t l.;ti d� t.;to thanh cac 6ng bl;lch huy€t 16n r6i
d6 vao tinh m�ch ngvc.
5.2. Thanh phin djch b�ch huy�t
Thanh phin cua dich b!,lch huy€t tuang t\f nhu thanh phin cua dich ke. Cung vm nu&c,
b�ch huy€t chua cac chit tan l§y tu hai nguf>n: (1) cac chit trong 4uy€t tuong, nhu cac
ion, cac chfrt dinh duong, cac k.hi, m(>t s6 protein, di tu mao m!,lch mau vao djch ke va tr&
thanh thanh ph§n cua b.;tch huy�t va (2) cac chit lAy tu cac t€ bao nhu cac hormone, cac
enzyme va cac chAt thai, cung duqc tim thAy trong b!,ich huy€t.
N6ng d◊ protein trong dich ke cua h§u h€t cac mo vao khoang 2 g/dL, do d6, n6ng
de) protein trong clich b.;teh huy€t tu nhfrng mo nay ciing bing 2 g/dL. Tuy nhien, b.;tch
huy�t cfut gan c6 n6ng d9 protein rAt cao 6 g/dL, b.;tch huy€t cua ru9t c6 n6ng d9 protein
3 - 4 g/dL. Khoang 2/3 b.;tch huy€t cua ca th8 xudt phat tu gan va ru9t nen nf>ng dQ
protein cua b!,lch huy€t trong 6ng ngµc la 3 - 5 g/dL. H� th6ng bl;lch huy€t ciing la m9t trong
nhung con dmmg chu y€u d8 hAp thu cac chfrt dinh duong tu 6ng tieu h6a, d?c bi�t la hip
thu mo. Vi v�y, sau m(>t bfra an nhi�u mo, b.;tch huy�t 6ng nmrc c6 th6 chua d€n 2% mo.
Ngoai ra, m(>t s6 ph§n tu 16n nhu vi khudn c6 th� chui qua khe h& giita cac t� bao
n(>i m!,lc cua mao ml;l.ch bC;lch huy€t d€ di vao b!,lcb huy€t. Khi qua cac h!,ich b!,lch huy�t,
156 ♦ BAI GIANG He TIM M�CH

cac phin tu nay se bi gifr li;ti va bi pha huy. Bi;tch c!u lympho di vao he thdng tu�n hoan
�hu y�u qua ducmg bi;tch huy€t, vi v�y, c6 m◊t s6 bi;tch cAu lympho trong bi;tch huy€t cua
ong ng\(C.
5.3. Lllll hrf}'Ilg b,ch huy�t
0 mot ngm:ri nghi ngoi, luu lm;mg bi;tch huy€t vao khoang 120 mL/gio nghia la bing
1/120.000 t6c d(> kbu€ch tan cua dich qua mao mi;tch. Luu lu(Jllg bi;tch huy€t chju anh
hucmg cua hai y€u t6: ap su§t cijch ke va mire d◊ hoi;tt d9ng cua born b�ch huy€t.
5.3.1. Anh huting cua dp suat djch ki
Ap sufrt djch ke cang tang thi luu lm;mg b�ch huy€t cang tang. Cac y�u t6 lam tang ap
su§t ke se lam tang luu luqng b�ch huy€t nhu: tang ap suit thuy tinh mao m�ch, giam ap
suAt keo huy€t tuong, tang n6ng dQ protein trong dich ke, tang tinh thfun cua mao mi;tch.
5.3.2. Anh hu-ting ciia bmn bf.ch huyit
- Cac t€ bao n◊i mo cua mao mi;tch bi;leh huy€t chua cac sgi actomyosin lam cho cac
mao mi;tch b�ch huy€t b6p theo nhjp
- Sv co cua thanh �ch b�ch huy€t
- Cac y€u t6 ben ngoai ep len mi;tch b�ch huy€t nhu: S\J' co co, S\l v� dong cua cac
ph� cua co th€, cac v�t cr ben ngoai co th€ de ep len cac mo.
5.4. Chuc nang cua hf th6ng b,ch huy�t

5.4.1. Can bing thl djch, ht,p thu protein

Khoang 24 lit dich di tu cac mao m�ch vao djch ke m6i ngay, trong d6 chi c6 85%
di tir dich ke trcr l�i mao m�ch. 15% con l�i di vao cac mi;tch bi;tch huy€t trcr v� mau, n�u
luqng dich nay vfui cr trong djch ke se gay phu, khi�n t6n thuong mo. He bi;lcb huy€t hoi;lt
d9ng nhu m◊t co ch€ h6 trg dua protein v� li;li he th6ng tu!n boan. Do d6, he thdng bi;lch
huy€t d6ng vai tro quan trQng trong viec ki�m soat n6ng d9 protein trong cijch ke, th� tich
djch ke va ap suAt djch ke. Vi�c ki�m soat nay dugc ti€n hanh theo co ch€ di�u hoa ngugc
nhu sau: m<)t luqng protein qua cac 16 Cua thanh mao fili;lCh thoat vao djch ke, cac protein
nay tich l�i trong dich ke lam tang ap sufrt keo cua cijch ke, do d6, keo dich tir mao mi;lch
vao cijch ke. Ap suit djch ke tang len se lam tang luu lugng bi;lch huy€t d6 l§y di luqng
protein u li;li & dich ke d6ng thoi lfry di khdi luqng cijch thira ra khoi dich ke.
5.4.2. Hlip thu chlit bio
H� b�ch huy€t h§p th\1 cac ch§t beo va cac ch§t khac tir ducmg tieu h6a. Cac illi;lch
b�ch huy€t gQi la cac b�ch mi;lch nim cr lap lot ru(>t non. Ma di vao cac bi;lch mi;lch va di
qua cac m�ch b�ch huy€t vao vong tuful hoan finh mi;lch. Bi;lch huy€t di qua cac m�h b�ch
huy�t nay, gQi la duang tr§p, co di;lng sfra vi c6 chua mo.
 Bai 10. Sinh ly h� m�ch ♦ 157

5.4.3. Bao vi
Cac vi th� va cac di v�t d6 vao b�ch huySt va mau tu cac h�ch b�ch huy�t va la lach.
Cac t€ bao b�ch huyBt va cac tS bao khac c6 klui nang tieu huy cac vi th� va cac dj v�t nay.

CAU HO] LU<}NG GIA

1. Khi duong kinh m�ch mau luc nghi ngcri giam, khang h,rc d6i v&i dong mau tang bao
nhieu IAn?
A. 2 B.4
C. 8 D. 16
2. DQ nh&t mau tuy thue,c vao yBu t6 nao sau day?
A. Dung tich Ling d9ng h6ng cAu B. S6 lm;mg t€ bao mau
C. Hinh <4lng t€ bao mau D. Lm;mg protein trong huy�t tucmg
3. Cau nao sau day KHONG phai la ySu t6 xac djnh luu lugng mau?
A. D9 sai bi�t ap suit B. Duong kinh m�ch mau
C. DQ pH cua mau D. T6ng khang h,rc ngo� bien
4. Th� tich mau trong h� m;,lch nhi8u nhit:
A. Trong d9ng m�ch B. Trong mao m�ch
C. Trong tinh m�ch D. Trong cac xoang tinh m�ch
5. D�c tinh nao sau day cua thanh m�ch IT quan tr<;mg nhit?
A. Co thit dugc B. Nhi8u co trcm
C. C6 tinh dan h6i D. Nhi8u ddu $1 cung thdn kinh

TAI LJ:E:U THAM KHA.O

I. D�ng Huynh Anh Thu (2016). Sinh ly he m�ch. Sinh ly h9c y khoa. Nha xuAt ban Y hQC.
2. Guyton A.C., Hall J.E (2016). The Circulation. Textbook of Medical Physiology, 13th ed.,
Elsevier Inc, pp.169-256.
3. Barrett KE, Barman SM (2010). Blood as a Circulatory Fluid & the Dynamics of Blood &
Lymph Flow. Ganong s Review of Medical Physiology, 23th, Appleton & Lange, pp.521-554
 . DONG
DIEU HOA HOAT . MACH .
ThS.BS. Dijng Huynh Anh Thu

M\}C TIEU HQC T�

1. Trinh bay ca chi ai€u hoa tqi ch6 cua ti baa n9i mo.
2. Giai thich ca chi thtin kinh c1i€u hoa mr;zch.
3. Phan tich ca chi thi dich ai€u hoa mt;zch.
4. Phan tich co- chi thtin kinh trong di€u hoa huyit ap nhanh va vai tro uu thi cua
th�n trong ai€u hoa huyit ap dai hr;m.

Tu!n hoan ngo� bien cbiu SlJ di€u hoa cua cac ca ch€ trung ucrng qua h� thful kinh
va 4\i ch6 boi cac di�u ki�n moi trucmg chung quanh m�ch. Muc d9 quan tr9ng cua hai
ca ch€ nay thay d6i tuy lo�i mo. Trong m9t vai vung cua ca th� nhu da va n9i t�g, luu
lm;mg mau duqc di€u hoa chinh y€u boi ca ch€ thfu kinh, trong khi 6 tim va nao, ca ch€
thfu kinh it quan tr9ng hon. Cac ti€u d9ng m�ch c6 sue can 16n voi dong mau, nen gifr vai
tro chinh trong vi�c di€u hoa hru luqng mau vao mo.

1. ca CHE DIEU HOA T� cu6

1.1. Hi�n tuqng n, di�u chinh va c1i�u boa do ca
Trong m9t sf> mo, luu lm;mg mau duqc di�u hoa hen ho�t d9ng chuy�n h6a cua mo.
Khi ap suAt truy�n vao m�ch tang, m�ch co l�i. Khi ap suftt truy�n vao m�ch giam, m�ch
clan ra. Day la ca ch€ tµ di€u chinh luu-luqng mau vao mo cua m�ch, duqc giai thich la do
ca tran thanh m�ch khi bj cang se co I� va khi ap suit giam thi dan ra. Dap ung nay d9c
l�p vm t€ bao noi mo, vi dap ung gi6ng nhau 6 m�ch con nguyen v�n va m�ch bi !fry di
n9i mo. Hi�n tuqng tµ di�u chinh nay thfty ro 6 th�n, mang ru9t, ca, nao, gan, tim.
1.2. Bi�u boa qua trung gian t� bao n{>i mo
Kich thich t€ bao n9i mo gay dap ung cua ca tran thanh m�ch. T€ bao n◊i mo thanh
m�ch ti€t ra endothelin la rn9t polypeptid c6 tinh co m�ch. Khi tang v� t6c mau, n9i mo
ti€t ra chit gay dan m�ch la EDRF (Endothelial - derived relaxing factor).
1.3. Di�u hoa do cO' ch� chuy�n boa
Theo ca ch� chuy� h6a, hru luqng mau duqc di�u hoa boi ho�t d(>ng chuy€n h6a cua mo.
Bftt cu nguyen nhan nao lam giam cung c�p oxy cho nhu c!u mo d�u lam tang sg t�o
thanh chit chuy�n h6a dan m�ch. Nhung chftt nay do mo ph6ng thich va tac d\lllg 4\i ch6
lam clan m�ch: acid lactic, CO2 , H+. Sv tbay d6i ap suAt ph!n oxy (P0 2) ciing gay thay d6i
tr�g thai co thit cua ca tran. P02 tang gay co m�ch va P02 giam gay dan m�ch. Ngoai
ra, ion K+, phosphat vo ca, tinh thfun thAu cua mo ke, adenosin, prostaglandin ciing gay
dan m�ch.

158
 Bai 11. £>i�u hoa ho�t dc;mg m�ch ♦ 159

ISO

150

20

80

110

◄0

-----------=--�-------- thai gian (phut)

20
8
10

Hinh 11.1. Phan LPng t�ng ILtu ILPQ'ng mau o chAn sau cua ch6 sau khi lam nghen <1l)ng m9ch <1ui
15, 30 va 60 gi�y

2. CO CHE THAN KIND

2.1. Truog tam vjn m11ch
Trung tam v� m�ch nim (J hai ben chit tum cua hanh nao va phAn ba duoi Cua cAu
nao. Trung tam nay phat xung dong xufmg tuy r6i tu d6 qua cac sqi giao cam co m�ch
di d�n hiu h€t cac m�ch mau co th�. Tir trung tam v�n m�ch luon co nhung tin hi�u giao
cam nh§t dinh xu6ng m�ch lam m�ch hcri co l�i, t�o trucrng Ii.re m?ch. Khi tin hi�u giao
cam tang, se gay co d(>ng m�ch, co finh m�ch, tang nh.ip tim va luqng mau do tim born ra
trong m(>t nhip lam tang huy€t ap. Nguqc l�i, n€u giam xung d<)ng giao cam d€n m?ch,
m�ch dan ra, huy�t ap giam, tang di! tru mau 6 h� tinh m?ch.
Trung tam v� m�ch c6 cac vung chinh nhu sau:
l . Vung co mqch: nk (J phAn tren cua hanh nao, ti€t ra noradrenalin va phong thich
nhung neuron ti�n h�ch giao cam d€n c<)t xam giiia ben cua tuy s6ng. Tu h�ch
giao cam xung d(>ng thAn kinh di ra ngo?i bien b�g day sau h�ch d� d€n co trcrn
m�ch mau.
2. Vimg uc chi nim 6 nua duoi cua hanh nao, cac sQ'i thAfi kinh tir do ch?y len t'.rc
ch� vung co m�ch va gay tac d\lllg t'.rc ch€ tf\Ic ti€p tren tuy s6ng. Cac xung d<)ng
t'.rc ch€ ciing tir hanh nao h(>i t\} tren neuron ti�n h?ch.
3. Vung cam giac: nb 6 bo don d<)c (tractus solitaries) 6 hanh nao va nira duai cAu
nao, cac neuron nay nh�n tin hi�u cam giac cua day X, IX r6i phat tin hi�u di g6p
phAfi dieu boa ca vung co m�ch va vimg uc ch€. Nhu v�y, vimg nay thvc hi�n m<)t
co che phan X? di�u hoa ohi�u cht'.rc n�ng tuAn hoan nhtr phan x� cam th\l quan.
Trucrng Ive co m?ch giao cam la tr�g thai co nh(; cua m?ch mau nhung co lien t\}c,
nhcr tac d1,1Dg cua cac xung d<)ng thua that (1 - 2 lln/giay) nhung duy tri lien tl,lc cua cac
sQ'i co m�ch thu(>c he giao cam tu trung tam v� ffi?Ch.
160 ♦ BAI GIANG He TIM M�CH

Trung tam
_- v,n "mfch
-
,, ,i

M,ch mau
DAylang
Chu61 h\lCh
glaocam thang

�--
Diy Hertng
-Tim

Thicanh

-Vung co lllfCh Xoang canh

--Vung uc chi
-vung gian m�c Day 1ang thang
,,
I
I

=---- Thy the ap s�t

'
/ ....... • d9ng m(ICh chu
./'-.
./
./ \..
.I \.
I\ \

Hinh 11.2. Trung tam v�n mc;tch Hinh 11.3. Phan xc;t th1,1 th� ap suat

2.2. Nhiing duong xung d(,ng thin kinh vao trung tam vtn mfch
2.2.1. Tir thfl th€ tip su8t
Th1,1 th� ap suit la nhiing th\l th6 cam nh� S\I thay d6i cua ap suit, c6 nhi€u 6 thanh
tun va m.;ich mau 16-n. Cac th\l th� ap suftt CJ xoang canh va quai d(mg m.;ich chu gift vai
tro chinh trong di€u boa tufui hoan m�ch. Ngoai ra, con c6 cac th\l th� ap suftt CJ thanh nhi
phai, nhI trai, trong tufui hoan ph6i va th!t trai. Tu cac th\l th� ap suit a xoang canh, xung
d(lng se theo day th§.n k:inh Hering d€n day thk k:inh thi�t hdu r6i v� hanh nao. Tu cac th\l
th� ap suftt 6 quai d(lng m.;ich chu, xung d()ng se theo day thi1n kinh Cyon v� d8n hanh nao.
Cac neuron nay t?n cung a nhan cua b6 dan d(k, nhiing neuron uc ch€ trung gian ph6ng
xung d◊ng d8n trung tam v� m�ch o b\lllg ben cua hanh nao.
Khi ap suit mau o d()ng m�ch chu va xoang canh tang, kich thich cac th1,1 th6 ap suftt,
xung d()ng v€ hanh nao, uc ch8 vung co m�ch lam giam xung d()ng giao cam ra ngo�
bien, gay clan �ch, lam huy8t ap giam, d6ng thcri kich thich trung tam uc ch8 tim, lam
tim d�p c�. Khi ap suftt mau 6 quai d()ng m�ch chu va xoang canh giam, giam xung
dQng thdn kinh tu th\l th6 ap su§t, giam (re ch€ trung tam v� m.;ich, tang xung d(>ng giao
cam ra ngo�i bien, gay co m�ch va lam tang huy€t ap, d6ng thcri giam kich thich trung tam
ire ch� tim lam tim d�p nhanh.
2.2.2. Vimg h¥, i/Ji
Chuc nang cua cac phan x.;i tim m�ch d.n c6 SI! an toan cua cac c!u true c§u nao va
vi:mg h.;i d6i. Cac c!u true nay cb.iu trach nhi�m di�u hoa he tim m�ch trong thai dQ va cam
 Bal 11. £>ieu hoa ho�t d9ng mfch ♦ 161

xuc. Kich thich vung h� d6i truoc gay giam huyet ap, titn d�p ch�m; trong khi kich thich
vung h� d6i sau va ben lam tang huy€t ap va tiin d�p nhanh. Yung h� df>i ciing c6 trung
tam di€u boa nhi�t d{>, anh hu6ng d€n cac m�ch mau a da. Khi da ti€p xuc v6i 1�, hay
cho truy€n mau 1� d€n vung h� df>i, lam co m�ch mau·a da, gay pban ung gift nh.itt,
trong khi kich thich n6ng o da se dan m{lch va mAt nhi�t.
2.2.3. Niio
V6 nao ciing anh huong den phan ph6i hru luqng mau qua ca the. Kich thich vung v�
d{>ng va ti€n v� d{>ng c6 the anh hu6ng tren huy€t ap va thucmg gay co m{lch. Tuy v�y,
khi c6 cam xuc, ciing c6 the gay dap ung clan m{lch va gay ngit xiu.
2.2.4. Da va npi l{lng
Kich thich dau d&n gay dap ung co m�ch va dan m�ch tuy theo d{> l&n va vi tri cua
kich thich. Cang n{>i �g ciing gay dap ung clan m�ch, trong khi kich thich dau don ngoai
mJt ca th� thucmg gay co m�ch.
2.2.5. Phan X(l ph/,i
Cang ph6i thucmg gay dan m�ch va h� huyet ap. Ngugc l{li, x�p ph6i gay co m{lch
ngo�i bien. Cac kich thich do cang ph6i uc ch€ trung tam v� m�ch.
2.2.6. Tir cac thfl thi hoa hpc ngo(li bien
Th\l the h6a hQc ngo�i bien la nhftng th\l the nho a quai d{>ng m�ch chu va o ben
xoang canh. Cac th\1 the nay nh�y cam chu y€u v6i S\r thay ddi cua POz- Chuc nang chinh
cua cac th\1 th8 nay la di€u hoa ho hAp, nhung chung ciing anh hu6ng len trung tam v�
m�ch. Khi P02 trong mau d{>ng m�ch giam, cac th1,1 the nay bi kich thich, xung d{>ng v8
hanh nao kich thich vung co m�ch, gay co m�ch ngo� bien va lam tang huyet ap. Th\J
the h6a h9c ciing bi ldch thich b&i ap su&t rieng ph§n CO 2 trong mau d{>ng m�ch tang va
giam pH, gay co m�ch.
2.2. 7. Cac thfl thi hoa hpc trung uung
Tang PC02 trong mau d{>ng m�ch ldch tbich cac vung boa cam ·th\1 a hanh nao va
gay co m�ch va tang khang l\rc ngo{li bien. Giam PC02 trong mau d{>ng m�ch duoi muc
binh thuong (khi tang thong ldu') gay giam ho�t d(>ng vung hoa cam th1,1 CJ ha.oh nao nen
gay giam khang h.rc ngo�i bien. Vung boa cam th1,1 cung bi kich thich boi sv thay df>i pH.
Giam pH thi gay ldch thich cac vung hoa cam th1,1, con tang pH thi uc cbe cac vung nay.
Ap sudt rieng ph§n oxy ft tac d\lng tr\[c ti€p ten trung tam v� m{lch a hanh nao. Giam
nh� P02 trong mau d{>ng m�ch kich thich vung v�n m�h, nhung n8u P0 2 giam nhi8u thi
se uc ch€. Thi€u mau nao se lam co m{lch m� CJ ngo�i bien.
2.3. Thin kinb th\f'C Vf t
2.3.J. Giao ctim
H� giao cam cho tin hi�u co m�ch d€n cac d{>ng m�ch, tieu d{mg m�ch, tinh m{lch.
Tuy nhien, tac d\lng cua_h� giao cam CJ cac m{lch mau 16n it quan trong ban la CJ h� vi tu§n
162 ♦ BAI GIANG HI; TIM M�CH

hoan. Khi kich thich giao cam gay co m<)ch, giam th€ tich mau ten mo. Hoa chit trung gian
la noradrenalin. Cathecholamin la ten chung cho hai chit adrenalin va noradrenalin co
du true boa h9c r§t gif>ng nhau (noradrenalin chi kem m(>t gf>c -CH.,) va lien quan nhau
m�t thi�t v� chuy€n hoa va tac d1,mg sinh ly. Noradrenalin do day than kinh co m<)ch ti€t
ra, tac d\Ulg Ien cac cam th\l alpha co tron thanh ffi?Ch gay co m?Ch. Xung d<)ng giao cam
t&i cac m?ch mau gay co m<)ch, df>ng thoi t&i tuy�n thugng tb�n lam ti�t cac cathecolamin
la adrenalin va noradrenalin, hai hormone nay theo dong mau d�n tac d\Ulg tn,rc ti€p len
m<)ch gay co m?ch.
2.3.2. Pho giao cam
Kich thich pho giao cam gay dan m?ch. Hoa chit trung gian la acetylcholin. Kich
thicb thful kinh ph6 giao cam d€n tuy�n nuac b9t gay dan m?ch, do S\l thanh l�p chit
bradykinin o t?i ch6. Co xuong va da khong nh� thful kinh pho giao cam.

3. CO CHE THE DJCH

Trong mau c6 nhiing chit co tac d\lllg tren he m:;tch:
- Nh6m kinin: gf>m bradykinin trong huy�t tuong va lysylbradykinin trong mo. Tac
dl,lllg la gay co co tron Il()i tc;lng, lam dan co tron m:;tch mau, tang tinh thAm mao m<)ch, thu
hut b?ch du va gay dau khi chich ducn da, lam tang luu lugng mau d€n mo.
- ANP (atrial natriuretic peptide): do tam nhT bai ti�t, lam giam huy€t ap
- Epinephrin: nf>ng de) th§p gay dan m<)ch (tac d\lng tren th\1 th€� trong co), n6ng d◊
cao gay co ffi<)Ch (tac d\lng tren th\1 th€ a)
- Norepinephrin gay co ffi<)Ch, acetylcholin lam dan ID<)Ch
- Cac chit gay co m?ch khac: hormone ADH, angiotensin ll, serotonin.

4. DI.EU HOA HUY.ET A.P

H� tu§n hoan co nhi�u co ch€ di�u hoa huy�t ap. Khi bj m!t mau, huy�t ap giam, co
th€ c6 hai h� th6ng can thi�p: ( l ) h� th6ng thu nhAt dua huy€t ap tang len d€ khiic phl)c
tinh tr?Dg t\lt huy€t ap do mAt mau; (2) he thf>ng tht'.r hai dua th� tich mau v� binh thucmg,
tai l�p l?i h� th6ng tuAn hoan va giu cho huy€t ap f>n dinh lau dai.
4.1. CO' ch� di�u hoa buy�t ap nl;lanh
Ca ch€ di�u hoa huy€t ap nhanh chu y€u do vai tro clia h� tbAn kinb. D� nhanh cbong
nang cao huy€t ap khi c� thi€t c�n cung luc kich thich h� giao cam vm chfrc nang co
m<)ch, tang co bop co tim df>ng thcri t'.rc ch€ cac tin hi�u cua day pho giao cam d€n tim. Do
do, d.n co ba lo<)i bi€n d6i 16n di song song va tuong tac tang cucmg v6i nhau: (I) toan bQ
ti€u d{mg m:;tcb co lam tang sue can ngo?i vi d� giu mau 6 vung d9ng m<)ch, do do, lam
tang huy€t ap; (2) cac finh ID?Ch va cac ffi<)Ch mau 16n d�u phai co m?nh d� chuy€n mau
v� tim nhi�u, qua co ch6 Starling lam tang huy�t ap; (3) tim cfui duqc h� giao cam kich
thich tn,rc ti€p d€ tang tfui sf> tim, tang l\lc co co tam thftt, qua do lam tang cung lugng tim
va huy€t ap.
 Bai 11. Di�u hoa ho\lt dc;mg m�ch ♦ 163

Ca chJ th§n kinh c6 tac dvng nang huy€t ap nhanh nh§t trong mQi ca ch€, co khi chi
tir 5 d€n 15 giay co th� tang huy8t ap len gAp doi.
4.1.1. Cu chi thdn kinh ..
4.1.1. l . Phan Xl:\ thv th8 ap suit
Cac th\l the ap sudt nim o thanh d<}ng IDl,\Ch 16-n vimg ngµc va c6, quan trQng Ia th\l
the ap sudt 6 d<}ng mi;ich chu va d{mg ffil,\Ch canh. Khi ap sudt mau tang se kich thich cac
th1,1 th� ap sudt. Cac xung d<}ng tir xoang canh qua day Hering, v6 day th§n kinh thi�t hiu
(IX) d�n hanh nao. Cac xung d<}ng tir quai d<}ng ml,\ch chu theo day th§n kinh Cyon d€n
hanh nao. Th1,1 th8 ap suit o xoang canh chi bi kich thich v6i S\f thay d6i ap suit tren 60
mmHg, dap (mg ngay cang nhanh, t6i da o ap sudt la 180 mmHg. Th\1 the ap sudt 6 quai
d<}ng mi;ich chti thi gi6ng d9ng m�ch canh nhung dap (mg 6 ap suit tren 90 mmHg. Cac
xung d<}ng tir thv the ap suit theo cac thin kinh d�m v€ hanh nao, t'.rc che trung tam co
ml,\ch o hanh nao, h�u qua gay: dan ml,\ch ngol,\i bien, tim d�p ch�, huy6t ap giam, giam
co b6p tim. Phan Xl:\ th\1 th€ ap sudt c6 vai tro d�m lam huySt ap it thay d6i theo hol,\t d<}ng
trong ngay.

4.1. l.2. Phan Xl,\ th\l the h6a hQC

Cac th\l th€ h6a hQc bi ldch thich bc'Ji S\f giam oxy, tang CO2 va tang H+ trong mau. Kbi
th\1 th8 h6a hQc bi kich thich do cac khi trong mau (02 giam, CO 2 va H+ tang, pH giam),
se gay dan m�h; ngugc ll,\i 02 tang, CO2 va H+ giam, pH tang se gay co ml,\ch.

4.1.1.3. Phan x� do th\l th€ c'J ph6i va nhi

(1) Cac cam th1:1 vimg ap sudt th6p (low pressure receptor) hay cam th\l cang dan c'J
tam nhi va d<}ng ml,\ch ph6i: tam nhi va d{mg m�ch ph6i la ncri chua mau c6 ap suit
thdp. Tren vach tam nhi va d9ng ffil,\Ch ph6i c6 cac cam th\l the cang dan (stretch
receptor) tuc la cac th1.1 the nh�y cam v6i S\f ding dan cua cac ca quan. Chung con
duqc gQi la cam th\1 vung ap sudt thdp. Khi lm;mg mau v€ tam nhi nhi€u se lam
tam nm va d9ng ffil,\Ch ph6i cang dan, cac th\l the nay se phat xung ngan ch�n S\f
tang huy�t ap do tang the tich mau.
Trong th\[c nghi�m, khi truy�n 300 mL mau cho ch6 nguyen v�n, huy€t ap tang
15 rnmHg. Neu truy�n cho ch6 da bi khir cac th\1 the ap suit c'J d<}ng m�ch, huy�t
ap tang 50 mmHg. Neu truy6n cho ch6 eta khir cac th\l th€ ap sudt o d<}ng m�ch va
cam th\l ci\ng clan 6 tam nhi va d9ng ml,\ch ph6i, huy€t ap tang 120 mmHg. Nhu
v�y, cac cam th\l vimg ap suit thdp tuy khong phat hi�n duqc tinh hlnh ap suit c'J
d<}ng m�ch h� th6ng, nhung chung phat hi�n S\f tang ap 6 vimg ap suit thdp do
tang th8 tich mau va chung ph6i hqp v6i cac phan Xl:\ ctia th\1 th� ap suit c'J d9ng
m�ch tl,\o thanh h� th6ng phan x� ki�m soat huyet ap.
(2) Phan xq nhi th,;zn hay phan xq thi tich: tang lugng mau v� tim lam tam nhi clan
ra se gay phan x� tang thai nu6c qua hai ducmg: (1) dan ti�u d9ng m�ch vao ti8u
du th� lam tang ap suit mao ml,\ch c§u th�, do d6, tang d◊ IQc c!u th�n va tang
thai nu6c; (2) truy�n nhanh tin hieu d�n vung du6i d6i lam giam bai ti�t ADH,
164 ♦ BAI GIANG He TIM M�CH

lam tang nu6c thai ra. Hai tac d\lilg nay lam giam the tich mau va ngan can tang
huySt ap.
(3) Phan X{l Bainbridge: tang ap su§t trong nhl lam tang nhip tun, co khi tang dSn
75% do: ta� d\lilg tivc tiep lam cang nut xoang va do phan x� Bainbridge (40 -
60%).

4.1.1.4. Phan x� do thi€u mau o he thful kinh trung ucmg

Vai tro cua cac th\l th€ ap suit, th\l th€ hoa h9c, cam th1,1 vung ap th§p d€u la cac
co quan cam th1,1 o ngo�i vi. Ngoai ra, khi luu lm,mg mau too nao giam, kich thich cac
neuron trong trung tam v�n m�ch, gay co m�ch va lam tang huySt ap. Dap ung nay do:
(1) kich thich he giao cam va tuy thuqng �; (2) tang acid lactic va nhfrng chit acid
khac kich thich trung tam v� m�ch. Dap ung nay r!t m�nh co th€ lam huy6t ap tang dSn
270 mmHg. Phan x� nay chi co khi huySt ap giam dum 50 mmHg va m� nhAt .khi huySt
ap giam con 20 mmHg. Day la ca chS di�u boa kh§n c§p, nhanh, m�nh.

4.1.1.5. Co tinh m�ch

Khi huySt ap giam, phan x� giao cam gay co tinh m�ch, mau d6n qua he thfing tinh
m�h chu tren va tinh m�h chu du6i vS tam nhl phai lam tang cung hrgng tim, tang
huySt ap.

4.1.1.6. Co ca xucmg
Khi c6 kich thich th\l th� ap suit, th\l th€ boa hQc, kich thich giao cam co m�ch, • trung
� v� m�ch va cac vung khac cua chftt hr6i o nao truy€n xung d9ng m(>t each nglu
nhien dSn co, nh§t la co b\lilg, gay co co b\lllg lam tang cung luqng tun va tang huy€t ap.
Phan x� nay dm,1c gQi la phan x� ep b\lllg. Khi v� d◊ng, co co se chen ep m� cac �ch
mau, lam tang mau chay vS tun.
4.1.2. Cu chi thi djch
- Tuy thu-(mg th�n tiSt catecholamin g6m:
+ Norepinephrin (noradrenalin): lam tang huy�t ap tam thu, tam trucmg, giam
nhip tun do phan x� th\l the ap suit, co m�ch h!u hSt cac ca quan, lam tang sue
can ngo�i bien.
+ Epinephrin (adrenalin): lam tang nhip tim, tang cung luqng tun, tang huy�t ap
tam thu, clan m�ch �i co van va co tim. d liSu cao, epinephrin se gay co m�ch
�i co, lam tang sue can ngo�i bien, tang huy€t ap tam trucmg.
- He thfing renin - angiotensin: khi the tich cijch ngo�i bao giam, huySt ap giam, he
giao cam se kich thich tS bao c� ti€u cAu tiSt ra renin. Renin giup biSn d6i angiotensinogen
trong mau thanh angiotensin I. Angiotensin I trong qua trinh di chuyen d�n ph6i, du6i S\J
xuc tac cua men chuy€n co 6 mo m�ch ph6i dugc chuy€n thanh angiotensin II. Chit nay
gay tang huy€t ap qua hai tac dl,lilg: (1) gay co m�ch nhanh va m� cac ti€u d(>ng m�ch
. va ca tinh m�ch. Co tiSu d(>ng m�ch lam tang sue can ngo� vi. Co tinh m�ch thuc ddy
mau vS tim lam tang sue co bop cua tim. (2) Gay gift mufii va nuoc o th� thong qua co
 Bai 11. E>i�u hoa ho�t dc;,ng m�ch ♦ 165

m�ch � lam giam luc;mg mau qua th�n, giam luc;mg djch IQc,. Df>ng thm, angiotensin II
tac dl,lllg tn,rc ti€p len vo thuc;mg th� lam tang t6ng hqp va bai ti€t aldosteron lam tang tai
hAp thu mu6i nu&c o 6ng th�. 0 giai do� di€u boa huy�t ap nhanh chua co vai tro cua
aldosteron. Aldosteron gifr vai tro chu y€u o giai do� di€u hoa huy�t ap lau dai.

r
-+ Angiotcnsinogcn
An"iotcnsin I -+ /
I

�d
(\n(
ii
j •
+
-+ An�iotensin II

� -. Tuyin thlrQ'flg

t
Aol'iotcnsin con\'crtin� ·' • ' th,n
En1:yme (ACE)
Renin

l
----------- Al<loskront•-+

+
___
.., Gifr mu61 nl.PO'C

t
Ting huy6t ap

Co mfch

Hinh 11.4. H� thOng renin - angiotensin

4.1.3. Cu chi t¥,i ch6

- Di chuyin djch tt;li mao mt;1ch: khi huy€t ap thay d6i, ap suAt cua mao IDC;iCh cfing
thay d6i cung chi€u, do do se gay thay d6i trao d6i cijch cr mao mc;tch. Vi d1,1, trong truong
hqp tang huy€t ap, ap suit thuy tinh trong long mc;tch tang, lam tang d!y djch ra khoi long
m<:1ch, giup giam luc;mg dich trong long m�ch, tu d6 giam huy8t ap. Co ch8 nay giup dem
huy�t ap trcr v� binh thucmg, nhung ch� hon co ch8 thful kinh.
- Ca chi thich ung cua mt;1ch: sµ thay d6i khiu kinh m�ch mau giup mc;tch mau thich
ung v&i S\f thay d6i th� tich mau. Khi truy�n cijch, huy�t ap tang dal)g k� luc diu trong
10 phut diu d�n I gio, sau do nho co ch€ thich ung nay, m;.tch mau c6 khuynh hu&ng dan
nh� giup huy€t ap c6 khuynh hu&ng trcr v€ binh thuang du th� tich mau tang d�n 30%.
Sau xuAt huy€t n�g, m�ch mau c6 khuynh hu&ng co h�p l�i, giup vao vi�c tai l�p dQng
hQC cua hQ tuAn hoan. Co ch€ thich img nay c6 hiQu qua trong gi&i h� lugng mau tang
hay giam cAp tinh (tang du6i 30% va giam du6i 14%).
4.2. Hf th6ng di�u hoa huy�t ap dai bfn
Khi huy8t ap d9ng m�ch co bi�n d6i ch� keo dai nhi€u gio hay nhi€u ngay, vai tro
cua h� th6ng thfui kinh giam dAn hiQu l\fc. Thay vao do, th� se phat buy vai tro chu y€u
ki�m soat huy€t ap dai h;.tn, hang ngay, hang tuin hay hang thang.
166 ♦ BAI GIANG He TIM M�CH

4.2.1. Vai tro cua hj th9n - thi dich

H� th� - thS dich la he tb6ng rit don gian trong di€u hoa huyet ap. Huy�t ap tang
khi CO' th€ c6 nhi€u djch ngo�i bao. Huy€t ap tang se tac d\lDg tr\l'C ti€p lam �n bai xuAt
lm;mg dich thira giup huyet ap trcr l� binh thucmg. Tang ap su!t mau lam tang tbai nucrc
va Na+ cr �- Day la hien tm;mg bai ni�u do ap suit. Khi ap su!t mau cr muc binh thucmg
kboang I 00 mmHg, lugng nucrc tiSu tbai ra binh thucmg. Khi ap suftt mau giam phan nira
(khoang 50 - 60 mmHg), lugng nucrc tiSu thai ra b�g o. Khi ap su§t mau tang g!p doi
(khoang 200 mmHg), lugng nucrc ti€u tang d�n 6 - 8 lful.
4.2.2. Hi th8ng renin - angiotensin - aldosteron
H� renin - angiotensin ti€p t\lc la m{>t ccr ch€ di€u hoa huyet ap dai h� quan trQng
thong qua tac d\lDg tn,rc tiep co m;;tch ccr th€ va gian tiep qua tb�n b�g con ducmg giam
l9c ciu � va tang tai hip thu mu6i nucrc cr 6ng th� dum tac d\lDg cua aldosteron. H�
renin - angiotensin - aldosteron tac d\lDg m�nh dua huyet ap v€ binh thucmg sau k:hi mAt
mau n�g, d�c bi�t trong sfic mit mau. Tuy nhien, he nay cful khoang 20 phut d� phat buy
het tac d\Ulg, nen r§t ch� khi so sanh vm phan x;;t tb§n kinh va he giao cam.
4.2.3. Cac y2u t6 thi dich khac
Khi huyet ap giam, vim.g h;;t d6i tang ti�t vasopressin hay con gQi hormone ch6ng bai
ni�u (ADH: antidiuretic hormone). E>ugc gQi la hormone ch6ng bai ni�u vi no lam tang
tai h§p thu djch cr 6ng th�n tir d6 lam giam bai ni�u. Dugc gQi la vasopressin vi c6 tac
d\mg tr\l'C tiep co m�ch lam tang sue can, tang ap suAt trung binh (vaso la mc;1ch, pressin
la tang ap).
Bradykinin la cac peptid c6 trong mau va th€ djch; histamine, prostaglandin c6 trong
mo; c6 tac d1,U1g clan m;;tch, tang tinh th§m mao m�ch d� d�n giam huy�t ap.
T6m l�, di€u boa huy€t ap khong don gian chi la tac d{>ng len ap suit mau d{>ng m;;tch
ma la S\J' tich hgp cua nhi€u CO' ch� lien quan den chuc nang cua nhi€u CO' quan. Cac CO'
ch€ nay kbong ho;;tt d{mg rieng le ma tuong tac len nhau, pb6i hgp lfui nhau d� duy tri
huyet ap dap (mg v6i nhung bi�n d{>ng tire thi cfing nhu thich nghi v6i bien d6i lau dai
cua he tuk hoan.

CAU HOI LU(}NG GIA

l . Cau nao sau day dung vm hi�n tugng t\I di�u boa do ccr cr m;;tch?
A. Khi ap suit truySn vao m�ch tang, m;;tch co l;;ti va ngugc li,ii
B. Khi ap suftt truy€n vao m;;teh tAng, m;;tch clan ra va ngugc l;;ti
C. Khi ap suftt truy€n thay d6i, khong c6 phan frng o thanh mc;1ch
D. Dap ung m;;tch 1e thu(lc vao t� bao noi mo thanh m;;tch
 Bai 11. Bieu hoa ho\lt d9ng m�ch ♦ 167

2. Vung thin kinh nao sauday c6 tham gia vao phan x� v� m�ch?
A. Vonao B. Vung h�d6i
C. Hanh nao D. Tuy sf>ng,
3. Phan x� ap th\l quan c6 tac d\lilg nao sauday?
A. Nhip tim tang, huy€t ap tang B. Nhip tim ch�, gay clan m�ch
C. Nhjp tim ch�m, gay co m�ch D. Nhtp tim tang, gay co m�ch
4. Phan x� h6a th\l quan gay tac d1,lllg nao sauday?
A. Dan m�ch B. Co m�ch
C. Uc ch.€ trung tam v� m�ch D. Kich thich vung du6id6i
5. Giam ap su!t trong xoang canh se lam giam y€u tf>·nao sauday?
A. Nhtp tim B. Xungd(mg giao cam ra ngo�i bien
C. Huy�t ap D. Kich thich trung tam uc ch€ tim

TAl LftU THAM KHAO

1. D�ng Huynh Anh Thu (2016). Di�u hoa ho�t dQng m�ch. Sinh /y h9c y khoa. Nha xuftt ban Y
hQC.

2. Barrett KE, Barman SM (2010). Cardiovascular Regulatory Mechanisms. Ganong s Review of

Medical Physiology, 23th, Appleton & Lange, pp.555- 567.
 cAc CO' CHI: aAP U'NG BO TRU' TRONG SUV TIM
ThS.BS. Ly Khanh Von

Ml)C TIEU HQC T�P

1. Dinh nghia suy tim va neu QU(YC m(jt s6 nguyen nhan chinh gay suy tim.
2. Giai thich QU(YC ca chi b�nh sinh cua suy tim.
3. Trinh bay QU(YC cac dap ung bu tru l(,li tim trong suy tim.
4. Trinh bay QU'(YC cac dap ung bu tru ngoai tim trong suy tim.

1.D�CUONG
Suy tim khong phai la mQt benh ly ma la m{>t hQi cht'.rng lam sang thucmg g�p trong
nhi€u benh v� tim m�ch nhu: b�nh van tim, b�nh ccr tim, �nh m�ch vanh, benh tim
b§m sinh va m{>t s6 henh khac c6 anh hmmg nhi�u dSn tim. Bi8u hi�n ctia suy tim la t6n
thtrong thµc th8 va t6n thu(Yllg chuc nang cua tim. Suy tim la h�u qua cu6i cung cua cac
b�nh tim m�ch va m9t s6 b�nh ly khac. Hi�u dugc co ch8 gay suy tim, chung ta se c6
hmmg di€u ttj dung, ticb cµc, ngan ngira S\J tiSn tri€n cua b�nh, cai thi�n ch§t lugng cuc;,c
s6ng cho ngucri b�nh suy tim.
Ngay nay, suy tim la m9t h{>i chung de dQa sue khoe CQllg d6ng nghiem tr�mg vi:
(1) Tftn su§t mic b�nh ngay cang cao. B�nh ly tim m�ch la nguyen nhan hang dAu
gay tu vong tren toan th8 gi6i, nhi8u h(Yll ca b�nh ly ung thu, du la 6 cac lltrO'C
da hay dang phat tri8n. T� Vi�t Nam, theo th6ng ke cua B{> Y tS mfli nam co
khoang 200.000 nguoi tu vong vi b�nh tim m�ch, chiSm 33% ca tu vong.
(2) Anh hu&ng dSn sinh ho�t khong chi cua ca nhan ngucri benh ma con anh hu&ng
d�n sinh ho�t chung cua gia dinh va xa h{>i.
(3) Lam tang chi phi di€u tri, tang ganh n�ng cho gia dinh va xa h9i. Cac chuyen
gia v€ tim m�ch h<;>c Vi�t Nam cho biSt, hien nay, b�nh tim m�ch da va dang la
m9t ganh n�g cho xa h(>i v6i ti 1� tu vong va tan phB cao nh§t. Ben c;;mh d6, chi
phi cho cham soc, di�u ttj benh tim m�ch cung la ganh n�ng dang k8 vcri hang
tram ti USD m6i nam.

2.DJNH NGHiA SUY TIM

Binh thucmg khi chung ta ck lam m9t ho�t d9ng gfulg sue nao do (lao d9ng, ch�y
nhay, �P th€ d1,1c,... ) thi l�p rue tim se tang tfut s6 va tang sue co bop d8 dua nhi€u oxy
d€n cho cac mo cua co th8. Khi tim ht suy nghla la tim khong con kha nang cung c!p mau
theo nhu c§u cua co th� nua. V i v�y, ngucri ta c6 th€ dinh nghla: suy tim la tr�ng thai b�nh
ly trong d6 tim khong co kha nang born mQt lugng mau thich hqp vcri doi hoi cua ccr th€.

168
 Bai 12. Cac CO' ch, dap (rng bu tr(.p trong suy tim ♦ 169

Dinh nghia suy tim mm: suy tim la m(>t h(>i chfrng lam sang do nhung r6i lo� v� cftu
true hay chuc nang (di truy�n hay mi\c phai) lam suy giam kha nang df> dAy hay tdng mau
cua tim va tir d6 lam giam cung hrqng tim, khong dap frng dugc nhu c!u chuy�n h6a cua
00�. •

3. NGUYEN NH.AN GAY SUY TIM

3.1. T6n thU'ong nguyen phat trong cac thanh phin co CO': thieu mau co tim, henh co
tim nguyen phat,...
3.2. Nguyen nhin thtt phat
- Tang gimh tam thu: hw van d(>ng m�ch chu, t!ng huyet ap d6i v6i suy tim trai, h�p
van d<}ng m�ch phf>i, tang ap h,rc d(}ng m�ch ph6i truoc mao m�ch nguyen phat ho�c thu
phat sau ti\c m�ch ph6i hay benh ph6i - phe quan m�n tinh, t!ng ap h,rc d<}ng m�ch ph6i
sau mao m�ch do suy tim trai d6i v6i. suy tim phai.
- Tang ganh tam tnr<7Tlg: ho van hai la, her van d<}ng m�ch chu d6i voi suy tim trai,
ho van ba la, thong lien nhi, thong lien thit d6i voi suy tim phai. T6n thuong sue co bop
co tim n6i chung d6n mu(>n.
- Giam d9 ddn tam tnr<7Tlg cua thdt: benh co thi\t mang ngoai tiin, benh h�p khit van
hai la,... lam mau khong v� tim dAy du, sue co b6p co tim ciing giam.

4. NHUNG YEU TO THUC DAY SUY TIM

- Nghen d(>ng m�ch ph6i: thuong hay gijp o nhiing ngucri benh nim bit d(>ng keo dai
din den S\l' xu!t hien huy€t kh6i. Huy€t kh6i nay c6 th� lam nghen m�ch phf>i gay nh6i
mau ph6i, suy tim phai.
- Nhi€m khuAn: tinh tr�g s6t cao lam tang nhu cAu su d\lllg oxy 6 mo, lam tang nhjp
tim din dSn Sl,I qua tai cho trai tim con dang bu tru t6t.
- Thi€u mau n�ng
- Nhi€m d<}c giap
- C6 thai
- R6i lo� nbip tim: nhjp tim qua nhanh hay qua ch�m lam giam cung luqng tim
- Tang huy€t ap
- Nhfii mau co tim
- Rdi lo� dinh duong (benh Beri Beri, thiSu vitamin Bl, nghien nrgu, thu& la).

5. cAc D�G SUY TIM

C6 nhi�u each phan lo� suy tim, bao gfim:
- Theo vi tri cua bu6ng tim: suy tim trai, suy tim phai va suy tim toan b9
- Theo cht'rc nang sinh ly tam thu va tam truong cua tim: suy tim tam thu va suy tim
tam truong
- Theo tai ganh d6i vm tim: suy tim do tang ti�n tai va suy tim do tang h�u tai
170 ♦ BAI GIANG H; TIM M�CH

- Theo cung luQ11g tim: suy tim cung luQ11g thdp (con gQi la suy tim u huy€t) va suy
tim cung hrgng cao
- Theo muc d(> r6i lo�n chue nang:
+ Theo H(>i Tim New York (NYHA): duqc sir dl,l.Ilg d\Ta vao tri�u ehung ecr nang
va kha nang giog sue
0¢ I Khong h�n ch6 - V�n cl¢ng the h,rc thOng thll6'ng khOng gay met, kh6 th& hay hOi h¢p

0(> II H�n ch6 nh� v�n d{)ng the h,rc. Nguai benh kh6e khi nghi ngai; v�n d¢ng thl! h,rc thOng
thll<:mg dAn dim met, hOi h¢p, kh6 th6' hay dau ng11c
O(> Ill H�n che nhi�u v�n d¢ng the h,l'c. M�c du ngll<:>'i benh kh6e khi nghT ngai nhllng chi elm
v�n d<)ng nh� cla c6 trieu chLI'ng oo nang

0¢ IV Khong v�n d{)ng the h,Yc nao khOng gay kh6 chju. Trieu ch(rng ca nang cua suy tim
xay ra ngay khi nghT ngai; v�n d¢ng the h,rc nh� cGng lam tang trieu ch(rng oo nang

+ Theo H{>i Tim M�eh Hoa Ky (AHA):

• Giai do� A: nguoi b�nh e6 nguy ecr suy tim cao nhung hi�n �i khong r6i
lo�n ehuc nang va edu true tim
• Giai do�n B: r6i lo� du true tim nhung khong c6 tri�u chung suy tim tren
lam sang
• Giai do� C: c6 sv bi€n d6i d.u true tim, da hoi;ic dang c6 tri�u chung cua
suy tim nhung vfui dap ung v6i thu6c dieu tri
• Giai do�n D: suy tim ti€n trien ni;ing dn duqc thay tim ho�e dieu tri them
bkg cac bi�n phap khac �i b�nh vi�n.
- Theo tinh ch§t ti�n trien:
+ Suy tim dp: suy tim hinh thanh va ti�n tri�n nhanh, d{>t ng{>t, thuong do nguyen
nhan cdp tinh ( con tang huy€t ap, nh6i mau oo tim, tic d{>ng m�ch ph6i dp
tinh, ... )
+ Suy tim m�n tinh: thm gian suy tim keo dai trong d6 c6 nhfrng giai do� fin
dtnh, xen ke v6i d6 la nhfrng dQ't suy tim ni;ing len gQi la dqt edp cua suy tim
m� tinh hay suy tim m� tinh m!t bu.

6. ca CHE B"E:NH SINO CUA SUY TIM

Trong suy tim, cung luqng tim giam. Khi d6, CCJ th� dap ung bkg cac CCJ ch€ bu trir
cua tim va eua cac h� th6ng ngoai tim, m1,1c dich la c6 g�ng duy tri cung luQ11g tim. Nhung
khi cac CCJ ch� bu tnr nay bi qua tai se xay ra suy tim.
Cac y€u t6 anb hucmg d€n cung luqng tim: tien tai, h�u tai, sue co bop eua ecr tim va
tk s6 tim.
6.1. Ti�n tai (Preload)
Tien tai duqc danh gia bing the tich ho�c ap 1\Te cu6i tam trucrng cua tam thdt.
Ti�n tai la y€u t6 quy�t djnh muc d{> keo dai sqi ccr tim trong thm ky tam trucrng, tru&c
luc tam thdt co bop. Tien tai ph1,1 thu{>c vao:
 Bai 12. Cac CO' che dap (,ng bu tr(r trong suy tim ♦ 171

.
- Ap h.rc d6 d§y thftt, me la luqng mau tinh m�ch tr& v€ tam thftt
- I>(> dan ctia tam thftt, nhung & muc de) it quan tr9ng hcm
- Sue co bop ctia CO' tim.
6.2. Btu tai (Afterload)
H�u t:ai la sue can cua cac d(>ng m�ch d6i v6i S\l co b6p ctia tam thAt. Sire can cang
cao thi S\l' co bop ctia tam thAt cang phai 16n. NSu sue can thftp qua c6 these lam-giam
S\J co bop cua tam thftt, nhung nSu sire can tang cao se lam tang .cong ctia tim ciing nhtr
tang muc tieu th\l oxy ctia CO' tim, tu do se lam giam sue co bop ctia CCI tim va lam giam
hru lm;mg tim.
6.3. Strc co bop CO' tim
Dinh lu�t Starling: m6i tuong quan giua ap l\l'c ho�c the tich cu6i tam truong trong
tam thftt v6i the tich nhat bop.
- Khi ap l\l'c ho�c the tich cu6i tam trucrng trong tam thftt tang thi se lam tang sue co
b6p ctia CO' tim va th€ tich nhat b6p.
- Nbung dfui m(>t muc nao do, thi du ap l\lc hoJc the tich cu6i tam truong ctia tam
thftt co ti8p t\}c tang len di nfra, thi the tich nhat b6p se khong tang tuong ung ma th�
chi con bi giam di.
Nhu v�y: ap l\l'c ho� th� tich cu6i tam trucmg trong tam thAt tang do cac nguyen nhan
khac nhau, se lam th€ tich nhat bop tang, nhung sau mc)t thcri gian se d�n d8n suy tim vi
sue co bop ctia CCI tim kem � va khi do thS tich nhat b6p se giam di. Tim cang suy thi
th� tich nhat bop cang giam.
6.4. Tin s6 fun
Trong suy tim, luc �u tfut s6 tim tang len dS bu trir cho tinh tr�g giam thS tich nhat
bop va qua do se duy trl duqc cung h.rqng tim. Nhung nSu cin s6 tim tang qua nhi€u thi
nhu c§u oxy cua CO' tim se l�i tang len, cong cua CCI tim ciing phai tang cao va h�u qua la
tim se cang bi suy y8u di m(>t each nhanh chong.

1. cAc co cHt eu TRir

7.1. Bu trir �i fun
7.1.J. Dan tam th/it
- Dan tam thAt chinh la CCI ch8 thich ung d�u tien d€ tranh vi�c tang ap l\[c cu6i thi
tam truong ctia tam thAt qua muc. K.hi tam th!t clan ra se keo dai cac sqi co tim va theo
djnh l�t Starling, se lam tang sue co bop ctia cac sqi co tim n6u d\l trfr co co vful con.
- Co chS FRANK - STARLING: trong suy tim tam thu, chirc nang co bop thftt trai
giam. Do do, khi truig ti€n t:ai, th€ tich nhat b6p giam se lam u mau tam th!t thi tam trucrng
nen ap l\l'C cu6i tam truong thftt trai tang. H�u qua la truig sue cang tren sqi CO' tim (clan
tam thftt), dfui tm kich hoi;it co ch6 Frank - Starling: thS tich nhat bop l§n sau nhi�u hon
lfui tru&c ➔ tang t6ng mau thftt trai va duy tri cung luqng tim.
172 ♦ BAI GIANG H� TIM M�CH

K6t qua:
- Dung tich bu6ng tim tang ➔ tam thdt chira va bc:,m th8 tich mau nhi€u hem
- Tam th§t tf>ng mau vm hrc m�ch hem.

U'u c.116m NhU'Q'C c.116m

LlYU llYQ'ng • SQ'i co tim bien d,;mg khOng hOi ph1,1c ➔ giam/mat tn.rang h,rc ➔ suy tim
tim t.'ing ma • Suy tim n�ng, ch(l'c nang co b6p that trai giam n�ng: ap lvc dO day tang ma
khong can
cung ILJ>gng tim khOng tang them ➔ tang ap h,rc cuoi tam tn.rang that trai ➔ tang
tang nhjp tim ap h/c nguQ'c dong len nhi trai, tinh m�ch phOi, mao m�ch phOi ➔
phu phOi

7.1.2. Phi i/(li tam thdt

Tim ciing c6 th8 thich irng bfug each tang b� day cac thanh tim, nh§t la trong trucmg
h<;YP tang ap h,rc CJ cac bu6ng tim. Vi�c tang b€ day cua cac thatlh tiin chu y6u la d� dBi ph6
vm tinh tr�ng tang h�u tai. Vi khi h�u ganh tang se lam giam th� tich t6ng mau, do d6, d8
bu l�i ca tim phai tang b€ day Jen.

llu di6m Nhuvc c.116m

Giup lllu llYQ'ng mau barn ra tang len • Nhu cau oxy va chat dinh dllong tang
v6'i ap Ive cao ma khOng clm tang nhjp • Giam sl.l'c �ng thanh tam that
tim
➔
co b6p giam ➔
vong xo.in �nh ly ➔ suy tim tien trit!n

7.1.3. Kfch thfch hi than kinh giao cam

Khi suy tim, h� thfui kinh giao cam duqc kich thich, lm;mg catecholamine nr d!u �
cung cua cac sqi giao cam h@u �ch ti6t ra nhi�u lam tang sire co b6p co tiin va tang tan
s6 tim.
llu dl6m cua ting tin s6 tlm NhLPQ'C dl6m cua ting tin s6 tlm
Nh�y, dap Ll'ng l�p t(l'c khi nhu • Tang tan s6 tim keo dai ➔ thl tam truang ng.in l�i ➔ th6'i
cau cao gian m�ch vanh cap mau nuOi tim ng.in ➔ thieu oxy, chat
dinh dlJ'ong
• Tan so tim tang qua nhanh ➔
thl tam truang ngan ➔ mau
ChlJ'a dO day, tam that da barn ➔ giam ILYU llF<;mg tim

Nhu v�y, bfug ba ca ch€ thich irng nay, cung luqng tim se duqc di�u chinh l�i gdn
vm mire binh thucmg. Tuy nhien, cac co ch6 nay ding chi c6 th8 bu trir CJ mc)t mire de) nao
d6. N€u tam thdt da dan toi mt'.rc tf>i da va d1,r tru co co cilng bi giam thi djnh lu�t Starling
se tra nen it hi�u qua. Tuemg tl,f, phi d�i cac thanh tim se lam tang cong ca tiin. H� thfui
kinh giao cam bj kich thich lau ngay ciing se dfui d€n giam mire d◊ nh�y cam cac thµ th8
p trong cac sqi ca tim va giam dfui dap irng vm catecholamine.
7.2. Bu trir ngoai tim
Trong suy tiin, d� dBi ph6 v&i viec cung luqng tim bi giam, he th6ng m�ch mau ngo�i
vi co I� d8 tang the tich tu!n hoan hihl hi�u. C6 ba he th6ng di�u khi�n co m�ch ngo�i vi
tham gia vao dap irng bu trir nay:
 Bai 12. Cac CO' che dap C,ng bu tril' trong suy tim ♦ 173

7.2.1. Hi thDng thfm kinh giao cam

Cuong giao cam se gay co IDl,\Ch ngol,\i vi tru&c tien la a da, th�; sau d6 la cac tl,\ng
trong 6 b\mg va o cac ccr. .. ._
7.2.2. Hi renin - angiotensin - aldosterone (RAA)
········· · ► ·ra �u rue oo

r ··
(i/
i
Ho�t
t
h6a than
tim (day tMt) �
klnh glao cam
'
1

.
Ph01
Th�� / Tang tai hap thu j�•r
Gan : ;· •••• Na, Cl. GiO, nll6'C ' ci·-. ►
ACE . :'. !
G) tang d�o thai K i .
H.p- ..
• t ' •
'
Renin ©� •.•.
• -- ·@
Angiotensinogen -Angiotensin r ¼-Angiot�si� 11· - • �.. - Al�osterone
. I I
t I .
I I
I o -

ACE-I � ·\ \ G) Cotieu
� ', • • • • • • d9ng mi;tch
tang HA
'
•
Bradyklnln -}f ► M.it ho�t tinh
•�$. Ti�t ADH
+·
► -
Gian m�ch I

Thuy sau
Gay ho
ACE tuyen yen '+",
v.
Hap thu nU'6'C
11 11
Hf>-·r t•
Hinh 12.1. So d6 he RAA
H� th6ng nay c6 th€ duqc hol,\t h6a khi c6 S\I giam th€ tich mau hay t\lt giam huy�t ap
(vi d\l: xu!t huy�t). K.hi d6:
l. Luu lm;mg nucrc qua cac te bao c� ti�u du nk trong phirc hqp c�n ti�u cAu a
th�n giam xu6ng se kich thich cac tB bao c� ti�u cdu giai ph6ng enzyme renin.
2. Renin se tac d<)ng len m<)t protein trong huyBt tuong la angiotensinogen do gan
giai ph6ng, v6n dang a �g bAt hol,\t bing each d.t mc}t do�n zymogen, chuy€n
n6 thanh angiotensin I.
3. Angiotensin I sau d6 duqc chuy�n d6i thanh angiotensin II boi enzyme chuy€n
d6i angiotensin (angiotensin converting enzyme -ACE) duqc tiin thiy chu yeu
cr mao m�ch ph6i.
4. Angiotensin ll (AGll) la chAt c6 tac d\lDg sinh hQc cao cua h� renin-angiotensin,
se gin len cac th\l th� cua chung nim tren mang tB bao nc}i mo mao m�ch, nao,
tim, th�, tuy�n thuqng th�n, thAn kinh, gay ra cac tac dl,lilg:
- Co m�ch h� th6ng va m�ch vanh vm tac d\lng t:r\Ic ti€p tren ccr tron ti�u dong m�ch.
- T�i th�n, AG II gay co ti�u d<)ng m�ch di nhi�u hon tieu d(>ng m�ch d�n nen duy tri
duqc mire IQc cAu th�.
- K.ich thich v6 thuqng th� tang tiet aldosterone gay tai hip thu Na+.
- Tang tiBt ADH gay tai hAp thu nu&c.
174 ♦ BAI GIANG H� TIM M"-CH

- Tang ti�t vasopressin gay co m�ch m�nh

- Kich thich trung tam khat thong qua tac dong len h� than kinh trung ucmg
- Ho�t h6a h� thin kinh giao cam gay tang huy�t ap thong qua vi�c kich thich sinh
tf>ng hqp va giai ph6ng noradrenaline 6 d§u $ cimg cac sqi thin kinh giao cam h�u h�ch
va adrenaline tu my thuQ11g th�.

Huyet
ap h�
�
ri'"
GAN

Angiotensin
Benin ► J.
Angiotensin I

l�
Angiotensin II
HO.l:\T HOA Hi; RAA
Angiotensinogen
+♦ T�t --+ I
Giii
muOi

l M�ch mau i Ii y•·

3
remn ,l,
Angiotensin I
KMt
Men ---....1
H$GIAOCAM 4 chuyin

V
1 Angiotensin II
Co
mi,tch
Co m�ch mau

1
Tang
h�td¢n Tang Adrenaline
huyl§t ap

Hinh 12.2. Tac c1¢ng cua h� RAA

7.2.3. Hj arginin - vasopressin

Trong suy tim giai do� muon, vimg du6i ddi - tuySn yen dU(lC kich thich d� ti6t ra
arginin -vasopressin lam tang them tac d\lllg co m�ch cua AG IT, d6ng thm lam tang tai
hap
i. thu nucrc
• cr• ong
J.. th"�-
7.2.4. Ctic peptid bai niju natri (NPs)

Dap ung v6i tinh tr�g tang ap l\fc bu6ng tim

- ANP (atrial natriuretic peptid) tich tru trong TB tam nhi, ph6ng thich khi tam nhi
bi cang.
- BNP (B-type natriuretic peptid) �o ra khi TB ccr tim tam th§t qua taiv€ ap l\fc hay
th� tich.
- Tac dl,lng: tang thai Nava nuoc, dan m�ch, (-) ti�t renin, chf>ng AGII.
Tuy nhien, tac d1,1ng ctia cac NPs nay khong nhi6u.
Nhu v�y, cac h� thf>ng bu tru tren d�u nhim ml,lc dich duy tri cung luQ11g tim. Tuy
nhien theo thm gian, cac he thf>ng bu tru nay ll,li lam tang ti€n tai va h�u tai, tang (r nuoc
va Na+, tang cong va muc tieu th\l 02 cua ca tim, dAn d�n vong xoin b�nh ly, lam tinh
trl,\llg suy tim ngay cang �ng hcm.
 Bai 12. Cac CO' che dap (mg bu trll' trong suy tim ♦ 175

CAU HOI LUQNG GIA

l. Nguyen nhan cua suy tim la gi?
A. Thi€u vitamin B12 B. Kbi ph€ thiing
C. Nhugc giap D. Suy thugng th�
2. Ca ch� Frank-Starling la?
A. Duqc kich ho�t do tang ti�n tai, th6 tich nhat b6p giam lam_u mau tam th!t gay tang
sue ding tren t€ bao ca tim
B. Dugc kich hoi,it do tang h�u tai, the tich nhat bop giam lam u mau tam thit gay tang
sue cang tren t€ bao ca tim
C. The tich nhat b6p l§n sau giam han l�n tru&c d6 �ng kha nang t6ng mau tM.t trai va
duy tri cung lugng tim
D. Th6 tich nhat bop l§n sau giam han lfui tru&c de tang kha nang t6ng mau thit phai
va duy tri cung �ugng tim
3. Dap ung tang ti.to ADH trong suy tim
A. Gay thai nu&c va natri B. Gay tang th� tich n(>i mi,ich
C. Gay tang h�u tai D. Lam giam cung lugng tim
4. Dap ung bu tni cua co th€ khi c6 bi€n c6 tim m�ch
A. Dan tam nhi B. Giam t6ng hgp AG II
C. Phi d�i tam thit D. Dan m�ch ngo�i bien
5. He th§n kinh giao cam dugc ho�t h6a gay
A. Giam cung lugng tim B. Tang cung lugng tim
C. Tang h�u tai D. Giam h�u tai

TAI LJ¥U THAM KIIAo

1. B(> mon Sinh ly D.,ii h9c Y Duqc TP. HCM (2006). Mi�n djch-Sinh ly benh
2. D�g Van Phu&c, Truang Quang Binh, Chau Ng9c Hoa (2014). Suy tim trong th\fc hanh lam
sang - NXB y bQC
3. Pathophysiology of Heart Disease 6 Edition.
 ,.

..

ChLPO'ng 4
MO- BENH HOC
.A -

■ ■

HE TIM MACH
■ ■
 MO eeNH HQC SUV TIM VA NHOI MAU ca_ TIM
TS.BS. Phan Dijng Anh Thu

MVC TIEU HQC T�

1. Phan tich va mo ta du(lc hinh anh b�nh /y cua suy tim trcii.
2. Phan tich va mo ta du(lc hinh anh bjnh /y cua suy tim phai.
3. Phan tich du(lc hinh anh b?nh /y cua nh6i mciu cu tim theo thiri gian.
4. Neu du(1C h�u qua va biin chung cua nh6i mau CO' tim.

1. SUV TIM: Nhilc lc;ti mo h<;>c cua tiln.

Tiln la m(>t may born hoan hao, can n�ng trung binh khoang 250 - 350 g (nam:
375 - 380 g; nu: 230- 280 g). Tim g6m hai nua phai va trai, m6i nua tim co hai bu6ng:
mc}t bu6ng nh�n mau tir ti'nh mc;tch v� gQi la tam nm,mc}t bu6ng d�y mau vao cac dc}ng
mc;tch gQi la tam thftt. Tam thftt phai mong hem dang k� (< 0,5 cm) so v&i tam th!t trai
(1,3- 1 ,5 cm) do ap h,rc tinh �ch thftp va tai trQng tucmg d6i thAp 6 hen phai (Bang 13 .1).
Mau di vao tam thftt qua cac van nhi thftt, van hai la hen trai va van ba la hen phai.
Bang 13.1. E>◊ day ca that

DO day CO' thAt (cm) ThAt tral Thit phal

Blnh thlP6'ng 1,5 0,5
>2 > 0,7
Tim duqc cftu tc;to g6m ha lop:
- Ngo� tam m�c: hay mang ngoai tim, la m(>t tui thanh mi;ic kin, gi&i h� nen trung
thftt gifra. G6m hai lap: bao sQ'i hen ngoai gQi la ngo� tam mi;ic sQ'i va bao thanh mi;ic lot
hen trong, g9i la ngoc;ti tam mc;tc thanh mc;tc. Ngoc;ti tam mi;ic thanh m�c gf>m hai la: la thanh
lot mijt trong bao SQ'i va la �g phu len b� mJt tiln. Hai la lien ti�p nhau va gifra hai la la
m(>t khoang ao gQi la khoang ngoi;ii tam mi;ic.
- CO' tim: co tim g6m co hai loi;ii:
+ Cac SQ'i ca co b6p: chiem da s6, barn vao b6n vong SQ'i quanh b6n 16 16n cua tim
la hai 16 nhi th§t va hai 16 d<)ng mi;ich.
+ Cac sQ'i co kem bi�t hoa: tc;to nen h� th6ng d� truy�n cua tim, co nhi�m V\l duy
tri S\l co bop u,r d<)ng cua tiln. H� th6ng nay gf>m m(>t s6 nut, bo sau: nut xoang
nhi cr thanh phai tam nhi phai, la nut ti;io nhjp; nut nhi thftt cr thanh trong tam nhi
phai; b6 nhi th§t hit dAu tir nut nhi th§t, chi;iy cr mJt phai vach nhi th§t, d�n phAn
co cua vach gian th§t. Bo nhi th§t chia thanh hai tT\l la ttv phai va ttv trai chi;iy
vao hai tam thftt.
- Nqi tim m,c: hay mang trong tiln, mong, bong; phu va dinh ch�t len b� m�t cua
cac bu6ng tim, lien ti�p v&i n<)i mc;tc cac mc;tch mau.
178
 Bai 13. Mo btnh h9c suy tim va nh6i mau CO' tim ♦ 179

Cac t€ bao CO' tim c6 tinh chAt trung gian gifra t€ bao CO' v� va ta bao CO' tron. D6 la
nhfing t� bao nho, c6 van, chia nhanh va chi IDQt nhan. Khac vm. CO' van, cac t� bao co tim
c6 cac c§u n6i, kat ven nhau thanh mc}t kh6i vung chic, c6 nhfing do;;m mang ta bao hoa
ven nhau. Cac sQ'i ca tim mang tinh hgp bao, ho�t d(>ng nhu mc}t don vi duy nhit khi 4ap
ung vm. kich thich, Ian truy8n di�n th� gifra cac sc;ri ccr tim nhanh ch6ng qua cac c§u n6i.
Sl,I lan truy8n di�n thi tir nhi xu6ng thit dugc d!n qua mc}t duong dful truy�n �c l?i�t gQi
la bQ n6i nhI - t:Mt.
Cac sQ'i ca tim chua nhi�u ti li;tp th� va mi;tch mau, phu hgp �en �c tinh ho�t d{mg ai
khi cua tim. Thanh phftn chu yau cua t€ bao ca tim la cac ta ca (myofibrille), chua cac
sQ'i day (myosin) va sQ'i mong (actin, tropomyosin, troponin), S\I co rut cua chung gay ra
co rut toan b(> t� bao ca tim. Sc;ri myosin va sc;ri actin cai vao nhau m9t ph§n lam cho ta
ca c6 nhfing dai t6i va sang xen ke. Dai sang chi gf>m sc;ri actin gQi la bang I, dilng huong
ven anh sang phan C\IC. Dai tf>i chua sQ'i myosin va cac d§.u cu6i sgi actin cai vao gifra sgi
myosin. Dai t6i g9i la bang A, a ph§.n giua bang A c6 m9t vimg sang gQi la vung H. Tu
hai hen cua sgi myosin (trir a chinh gifra sQ'i) c6 nhfrng ph§n nho ra dugc g<;>i la c§u n6i.
Chinh S\I tac d(>ng qua l�i gifra cac du n6i nay ven cac sQ'i actin da gay ra co ca. Nhfing
d§u cuf>i cua cac sgi actin glin vao v�ch Z. Tu v�ch nay, cac sgi actin di v8 hai phfa va
cai vao gifra cac sQ'i myosin. Phftn cua ta ca (bo�c cua toan b(> sgi ca) n�m gifra hai v�ch
Z lien ti€p duqc gQi la cac dcrn vj ta ca (sarcomere). Xung quanh cac sgi ca c6 m�g nc}i
sinh CO' chit, la ncri d\I tru calci.
Nhu v�y. chuc nang chinh cua CO' tim la t1,I co rut va chung ciing phim icng theo cung
m9t each thuc trong trucmg hgp b�nh ly: chung cung phi � trong S\f qua ta:i ho�c chung
ho�i tu thanh nhiing mo xa trong truong hgp khac. M6i nam tim co bop 42 tri�u l§n, d!y
vao long �ch khoang 2,6 tri�u lit mau. Suy tim xay ra khi chuc nang co bop cua tim bi suy
giam, khong con dap icng duqc nhu c§.u chuy€n h6a cua ca th€. Trong giai do�n d§.u, gQi
la giai do;;m suy tim con bu, ngum benh c6 th� chua c6 tri�u chung ro r�t nho vao nhiing
dap ung thich nghi cua ca th� nhu tang ho�t d9ng h� th§n kinh giao cam va phi �i ca tim.

Z line SL M line I band--t--A band-------t

Hinh 13.1. Anh vi di�n tll' cua tam that trai trong m�t ph�ng dQC, cho thay sarcolemma (SL); cac
sarcomeres cua ta ca, dllQ'C phan djnh bcri cac dong Z; Bang A; bang I; Vung H; va dong M; Ti
the (Mi), ILF6'i n¢i sinh chat (SR) va Ong T [5]
180 ♦ BAI GIANG He TIM M�CH

H� th6ng tim m�ch c6 ging bu di\p cho vi�c giam co b6p co tim ho�c tang ganh n�g
huy€t d{mg thong qua m{)t s6 co chS can bing n(>i moi:
- Cu chi Frank-Starling: tang thS tich lam dAy cu6i tam truong lam dan tirn va lam
tang keo dan co tirn; nhfrng sqi co keo dan nay co bop m� hon, do d6 lam tang cung
luQ11g tim. N€u tam th!t dan c6 thS duy tri cung luqng tirn b�g co chS nay, hie nay ngucri
b�nh bi suy tiin con bu. Tuy nhien, S\f dan no cua tam th!t lam tang sire cang cua thanh
tim va tang nhu cAu oxy cua co tiin da bi t6n thuong. Theo thcri gian, co tim khong con
kha nang diy mau dS dap img nhu cAu cua co th8 va ngucri b�nh bi suy tiin mdt bu.
- Kfch ho�t h� th6ng thAn kinh:
+ Giai ph6ng chit din truySn thAn kinh norepinephrine boi h� th6ng thAn kinh u.r tri
lam tang nhip tim va tang kha nang co bop co tim va sue can m�ch mau.
+ Kfch ho�t h� th6ng renin - angiotensin - aldosterone thuc dAy gift nuoc va mu6i
(tang thS tich tuAn hoan) va tang truong h,rc m�ch mau.
+ Giai ph6ng peptide natri nhl c6 tac d\lllg can bfuig h� th6ng renin - angiotensin -
aldosterone thong qua lqi tiSu va thu dan co tron m�ch mau.
Suy tirn lam thay df>i cAu true co tiin, thay df>i ca kh6i co tim. Cac tS bao co tim khong
th8 sinh soi nay no, nhung v� c6 th8 thich ung vm kh6i luQ'llg cong vi�c tang Jen b�g
each tang s6 luqng don vj to co ( sarcomere ), kem theo d6 la phi d�i tS bao co:
- d tr�g thai qua tai ap sudt (vi d\l: tang huy�t ap ho�c h� van tim), sarcomere moi
c6 XU huong duqc them song song v6i tr\lC dai cua cac tS bao co, li8n k8 voi sarcomere
hi�n c6. Do d6, ducmg kinh sqi co phat tri�n ciln dSn phi d� d6ng tam, dQ day thanh tam
th§t tang len ma khong lam tang kich thu6-c bu6ng tim (Hinh 13.2).
- d tr�g thai qua tai th6 tich (vi d\l: ho van ho�c shunt), sarcomere moi duqc them
vao n6i tiSp voi sarcomere hi�n c6, do d6 chiSu dai sqi co tang len. Tam th§.t c6 xu huong
clan ra va dQ day thanh c6 th6 tang, binh thucmg ho�c giam; khi d6, trQng luqng tim la
thuoc do phi d�i t6t nhit hon la dQ day cua thanh th§t (Hinh 13 .2).

Hinh 13.2. M�t ciit ngang cua vach tim. So v6'i m(lt trai tim binh thU'cmg (trung tam). Tim bi qua
tal ap Ive (trai) c6 kh6i IU'c;,ng tang l�n. vach that day va buOng that nho hem. Tim bi qua tai th�
tich (phai) c6 kh6i IU'Q'ng tang, buong that I6'n hem va kich thU'6'c to nhllng cf¢ day vach that blnh
thllong [41
 Bai 13. Mo bfnh hc;,c suy tim va nh6i mau CO' tim ♦ 181

Khi ca� dap ung ,thich nghi khong con hi�u qua, ngum b,.�nh chuy8n sang giai do�n
suy tiin mat bu v6i. day du cac tri�u chung cu.a suy tim. Suy tim dugc phan bi�t thanh hai
lo,;ti la suy tim trai va suy tim phai.
1.1. Suy tim trai
Thuimg do tang huy8t ap, b�nh van tim hai la va van d{>ng m,;lch chu, b�nh _co tim.
0€ bu cho suy th!t trai, ap Ive tinh m,;lch nhi trai va ph6i tang, dful d6n tic ngh�n ph6i
th\l d<}ng. Cac mao m,;lch trong vach ngan phe nang u mau va b� cho phep h6ng cdu thoat
ra ngoai. Ket qua la, ph€ nang chua nhi€u d<;li thtJc bao chua hemosiderin (duqc g9i la te
bao suy tim) (Hinh 13 .3 ). Hon nfta, n8u ap suAt thuy tinh mao quan vm;rt qua ap sdt th§m
th§u huy€t tuong, se ro ri nr mao m,.ich vao ph8 nang, d�n d€n phu ph6i. Ph6i sung huy€t
trong thm gian dai se �n d8n xo h6a mo ke ph6i.

Hinh 13.3. Phu phOi v6'i phe nang ch(ya nhi�u cJ�i th11c bao chl'.ra hemosiderin (t� bao suy tim).
Ngu6n: https://webpath. med. utah. edu/lunghtml/lung101.html

1.1.1. Triju chung lam sang

Suy tim trai lam cho mau u l,;li trong h� ti€u tufui hoan gay ra phu ph6i, lam ngum
b�nh tim tai kh6 tho. Cac tri�u chung cua suy thit trai bao g6m kh6 tho khi gkg sue, kh6
tho tbeo tu th€ (kh6 tho khi nki) va kh6 tho v€ dem (chung suy ho hftp lam cho ngum
b�nh tinh giftc trong dem). Kho tho khi gkg sue cho tb§y tinh tr�ng tic nghen ph6i ngay
cang tang kem theo ap h,rc cu6i tam truong cao hon 6 tam nhI trai va tam th§t trai. Chung
kho tho tu the va chung kh6 tho v� dem khi lugng mau trong ph6i tang len, do giam th€
tich mau o cac chi du6i. trong thm gian n� ngira.
Hiu h8t cac ngum b�nh bi suy tim ben trai d€u gift natri va nucrc (phu) do tum
mau th� kem, giam t6c d{> giam ti€u cAu va ldch ho,;lt h� th<3ng renin - angiotensin -
182 ♦ BAI GIANG He TIM M�CH

aldosterone. S\l tum mau nilo khong d!y du c6 th� din den lfui, mit tri nho va mit phmmg
hm'mg. Giam tum mau ca xuang din d8n m�t moi va suy nhuqc.
Cac bi€u hi�n khac cua suy thit trai bao g6m tim to, nhip tim nhanh, xuAt hi�n ti€ng
tim thu ba (S3) va ran mjn CJ day ph6i, do phu ph€ nang. Ven S\l clan no thit ti€n tri€n,
cac ca nhu bi dich chuy€n ra ngoai, gay ra thoai h6a van hai la va ti€ng th6i tam thu. S\I
dan no mi;m tinh sau d6 cua tam nhi trai c6 th� gay rung tam nhi, bi€u hi�n bfulg nhjp tim
bit thuong. Cac can co tMt tam nhi h6n loi;in nhu v�y c6 th� gay u mau, xu huong hinh
thanh huy€t kh6i, c6 th€ bong ra va gay ra d9t quY. va cac bi€u hi�n nh6i mau CJ cac ca
quan khac.
1.1.2. Mo bjnh h9c
Tim: hinh anh benh ly ph1,1 thu9c vao cac b�nh nSn, vi d1,1, nh6i mau ca tim hoJc b�nh
van tim. Ngo�i tru suy tim do h�p van hai la ho�c b�nh ca tim hi;m ch8, suy tim trai thucmg
c6 hinh anh tam thAt trai bi phi d�i va c6 th€ bj dan. Dan tam th§t trai c6 th€ din d€n suy
van hai la va Ion nhi trai, lam tang ti 1e rung nhi. NhOng thay d6i mo hQc trong suy tim
thuong khong dJc hi�u, chu ySu la phi d�i tS bao ca v6i XO h6a mo ke voi muc dQ nghiem
trQng khac nhau hoJc hinh anh cua b�nh n�n nhu s�o nh6i mau cii, ...
Ph6i: ap l\Ic tang trong cac tinh mi;ich ph6i dugc truy8n trCJ li;ii mao mi;ich va dc)ng
mi;ich ph6i, d§n dSn tic nghen, phu ciing nhu tran dich mang ph6i do tang ap h,rc thuy tinh
trong tinh m�ch mang ph6i. Ph6i tang trQng luqng, phu n� ph€ nang va tich t1,1 djch phu
trong long ph€ nang va quanh mo ke.
1.2. Suy tim phii
Thucmg thu phat sau suy tim trai, ciing c6 th€ xay ra CJ nguoi benh khong suy tim trai
nhung c6 b�nh ly a nhu mo va mi;ich mau ph6i ho�c b�nh ly cua van ba la va van d9ng
m�ch ph6i. Mau u 1� trong he tuAn hoan ngo�i bien gay ra phu n� mo m8m du6i da, gan
to, tran djch da mang.
1.2.1. Triju chimg /lim sang
Khong gi6ng nhu suy tim ben trai, suy tim ben phai thuful tuy thucmg c6 rit it tri�u
chung ho hip. Thay vao d6, bi€u hi�n lam sang chu ySu lien quan dSn sung huySt tinh
m�ch h� th6ng va h� tinh mi;ich cira, bao g6m gan va lach to, dau, phu ngot:li bien, tran
dich mang ph6i va c6 truong. Khi suy tim sung huySt tiSn tri€n, nguoi b�nh c6 th8 tro nen
titn tai va toan h6a mau, do h�u qua cua vi�c giam tum mau mo.
1.2.2. Mo bjnh h9c
Tim: tang ap ph6i n�g, d§n d€n b�nh ly tim phai duqc gQi la tun ph6i m� tinh
(cor pulmonale). Trong b�nh tim ph6i m� tinh, tam th§t phai va tam nhi c6 hi�n tuqng
phi di;ii ca tim va clan no.
Hf th&ng gan va hf tinh mJch cira: suy tim phai lam tang ap l\Ic nhi phai va ap l\IC
tinh mi;ich toan than, din d€n tinh tr�g u tr� tinh m�ch canh, phu o chi du6i va gan va
Lach sung huy8t. Gan thuoog tling kich thu6c va trQng lugng. Gan sung huy€t trong suy
 Bai 13. Mo b�nh hc;,c suy tim va nhoi mau ca tim ♦ 183

tim dugc d�c tnmg bm cac tinh m�ch trung tam bi dan r(>ng, cho hinh anh gan h�t cau
(tinh m�ch trung tam tren di�n cit gan cho hinh anh mau do sfun va t€ bao gan trong ti�u
thuy mau vang nh�t xen ke nhau) (Hinh 13.4). V&:i suy tim phai n�g lau ngay, cac vung
trung tam gan co th� bi xo h6a, dfui d€n xo gan tim. Suy tim phai ciing din d€n tang ap
h,rc trong finh m�ch cira va cac nhanh cua n6 (tang ap finh m�ch cira), v&:i tic nghen m�ch
mau d§.n d€n lach to cang (lach sung huy€t). Ngo.ii ra, tang tap h,rc tinh m�ch cua con gay
sung huyit th\l d(>ng m� tinh cua thanh ru(>t v&:i phu lam can trcr S\t hip th\l cac chdt dinh
ducrng va thu6c �i ru{>t.

Hinh 13.4. Gan sung huyet trong suy tim phai: A. Gan h�t cau; B. TTnh m�ch trung tam dan rc;,ng
sung huyet trong gan sung huyet do suy tim phai (6)

Kboang mang ph6i, mang ngoai fun va phuc mfc. Tile nghen tinh m�ch h� th6ng
do suy tim phai c6 th� din d€n tran djch trong khoang mang ph6i va mang ngoai tim,
nhung thucmg khong gay phu n� nhu mo ph6i. Tran djch mang ph6i ro ret nh§t khi c6 S\l
gia tang tinh m�ch ph6i cting nhu ap l\fc tinh m�h h� th6ng, nhu xay ra trong suy tim
phai va trai k€t hQl>. Gan sung huy€t (c6 ho�c khong lam giam tfmg h<;Tp albumin) va tang
ap htc tinh m�h cua din din tran dich mang b\lllg (c6 truong). Djch phu trong khoang
mang h\lllg, mang ph6i, mang tim thucrng la dich th§m vcn ham luqng protein thip va
khong co tS bao viem.
Cac mo duoi da. Phu ngo�i bien c6 th8 thdy miit ca chan va phu ne tru6c xucmg chay,
la d!u hieu d�c trung cua suy tim phai.

2. NHOI MA.U CO TIM

2.1. Djnh nghia: nh6i mau co tim la tinh � g ho�i tu m<)t vung co tim do thi6u mau nuoi
ducrng, vung co tim ho�i tu duqc gQi la 6 nh6i mau co tim.
2.2. Nguyen nhin: hdu h6t cac truang hqp nh6i mau co tim la do d<)ng m�ch vanh bi fu
nghen bm mang XO vfra; m<)t it trucrng hqp khong thAy co t6n thuong XO vfra va dugc giai
thich la do S\l co thiit keo dai cua d{>ng m�ch vanh tim.
184 ♦ BAI GIANG He TIM M�CH

•- Wng nh61 rMu

.,,.Tk�m,chwint\

Hinh 13.5. VI trr nhOi mau that trai. A. NhOi mau thanh tru&c do tAc nhanh tn.r6'c cue c:fOng mt;1ch
a
vanh trai. Vung nhOi mau nAm thanh tn.,&c va hai phftn ba cua vach ngAn. B. NhOi mau thanh
sau do tac <10ng mt;1ch vanh phai va nan quan (f�n thanh sau, bao gOm ca 1/3 sau cua vach li&n
a
that va co nhu mia sau cua tam that. C. NhOi mau thanh sau ban, do tac nhanh ma dOng mt;1ch
vanh trai va hi�n dien trong thanh sau ban (5)

2.3. Vi trf i nh&i mau

6 nh6i mau ca tim c6 kich thuoc thay d6i tu 4 - 10 cm, xuit men chu y�u o tam t:Mt
trai va vach lien th!t, hiem khi thiy o tam thit phai. Tuy theo nhanh dQng m�h vanh nao
bi tic nghen, vi tri cua 6 nh6i mau ca tim tren thit trai se khac nhau (Hinh 13.5):
- Tic nhanh gian th!t truoc cua dQng m�ch vanh trai (chiem 50% cac trucmg hgp
nhAi mau ca tim ), e, nh6i mau ca ti.m xuAt hi�n a thanb truoc thit trai, m6m tun va 2/3
truoc cua vach lien thit.
 Bai 13. Mo bfnh h9c suy tim va nhoi mau CO' tim ♦ 185

- Tic nhanh mu cua d(>ng m�ch vanh trai (20% cac trucmg hqp nh6i mau co tim ), 6
nh6i mau co tiln 6 thanh ben th§t trai.
- Tic d(>ng m�ch vanh phai (30% cac trucmg hqp nh6i mau co tim), 6 nh6i mau co
tim 6 thanh sau thftt trai va 1/3 sau cua vach lien thAt. •
2.4. Dij.c di�m Jim sang
- Nh6i mau co tim c6 trieu chimg kinh di6n la dau ng\l'C (ho�c n�g ng\l'C): dau nhoi,
co th6 Ian ra c6, ham, thm;mg vi ho�c canh tay trai. Trai ngugc v&i can dau thilt ng11c, dau
Ilg\l'C trong nh6i mau co tim thucmg keo dai vai phut ct€n vai gio va khong thuyen giam
bfulg nitroglycerin ho�c nghi ngoi. Tuy nhien, khoang 10% dSn 15% nguoi b�nh nh6i
mau co tim co cac ciAu meu va tri�u chung khong diSn hinh va th� chi c6 thS hoan toan
khong co trieu chung. Con nh6i mau im l�g nhu v�y thucmg g�p 6 nhiing ngum henh
bi dai thao ctucmg va 6 ngum cao tu6i. Ngum henh thucmg co m�ch nhanh va ySu. co thS
bu6n non (dJc bi�t la nh6i mau ca tim thanh sau) va kh6 tho.
- BAt thucmg ctien tam d6 r§t quan trQng dS chfui doan nh6i mau co tim: bao g6m
song Q, do� ST chenh va song T dao nguqc (hai y€u tf> sau d�i <lien cho S\l bftt thucmg
trong tai C\fC co tim). Rf>i lo� n.hip tim gay ra bm bdt thucmg dien trong ca tiln thiSu mau
C\lC b(> va he thf>ng dln truy€n.
- Cac xet nghi�m khac bao g6m danh gia lu(!Dg myoglobin, troponin T va I (TnT,
TnI), creatine kinase (CK-MB) trong mau. Troponin va CK-MB c6 d(> dJc m�u va d(>
nh�y cao df>i v6i t6n thuang ca tim. Ho�t d(>ng cua CK-MB bit diu tang trong vong 2
d€n 4 gio sau nh6i mau, d�t C\IC �i sau 24 dSn 48 gio va tr6 l�i binh thucmg trong khoang
12 gio.
2.5. Hinh thai t6n thll'O'Jlg
Hinh anh d�i thS va vi thS cua A nh6i mau ca tim thay d6i tuy vao thm diSm quan sat
sau khi xay ra nh6i mau ca tim (Hinh 13.9):
- Trong 12 gia diu tien, khong th� phan biet duqc gifra 6 nh6i mau co tim vm vung
ca tim binh thucmg tren ca ct� thS l§n vi thS
- 6 nh6i mau ca tim tir 12 - 24 gio, tS bao co tim co bao tuang d6ng nh§t ai toan.
Tu 12 - 24 gio, 6 nh6i mau ca tim c6 mau nh�t han co tiln binh thucmg; tren vi th8 co
men tm;rng ho�i tir dong, cac t€ bao ca tim c6 bao tuong tro thanh d6ng nhdt ai toan, nhan
dong, nhan vu ho�c nhan tan.
- Tu 24 - 72 gio, 6 nh6i mau ca tim, co mau vang nh�t, bo ro mau do do m�n tuqng
sung huy€t cua vung CCJ tim Ian c�. Tren vi th6, co men tu(!Dg phu viem va thb nh�p
b�ch cAu eta nhan vao gifra cac t€ bao ca tim ho� tq.
- Tu 3 - 10 ngay, 6 nh6i mau ca tiln tro nen m€m va lorn xuf>ng. Tren vi thS c6 men
tuqng phan ra va tieu buy cac t€ bao co tim ho�i tir nho ho�t d(>ng cua cac �i thµc bao
(hien tuqng di tieu); t�i bo 6 nh6i mau, qua trinh sua chfra boa s�o bilt &u vm S\l tang sinh
mo lien k€t m�ch mau t�o thanh mo h�t.
- Tu ngay 10 tr& di, qua trinh boa s�o ti�n dftn v€ phia trung tam 6 nh6i mau co titn
va hoan tAt vao tufui l� th(r 7' A nh6i mau ca tun biSn thanh m(>t s�o XO mau trbg.
186 ♦ BAI GIANG He TIM M�CH

Hinh 13.6. 0 nhoi mau ca tim cap trnh (mui tlm); vj tri nhOi mau cu (dau mui t�n) [4]

24g;O> __ ,,...

3 .... ..,nt,61 ...... 3Hng-,nh61-

Hinh 13.7. S11 phat trilm cua nhOi mau ca tim. (A) Ca tim binh thllang. (B) Sau khoang 12 giO,
den 18 giO,, tA bao ca tim c6 bao tllang dOng nhat ai toan. (C) Khoang 24 gia sau khi bat dau nhOi
a
mau, b,;1ch cau da nhan trung tinh tham nh�p trong cac tt\ bao oo ho1;1i ti) ngo1;1i vi cua nhOi mau
(D). Sau khoang 3 tuan, hi$n di$n mO hiilt viem va di;ti th11c bao. (E) Sau 3 thang, vung nhOi mau
da dllc;>'C thay thA bang mo Sf;!O [5)
 Bai 13. Mo bfnh h9c suy tim va nh6i mau ca tim ♦ 187

Hinh 13.8. El�c dl�m vi th.\ cua nhOi mau ca tim. (A) 0 Nh6i mau 01 ngay cho thAy te bao ca tim
ho,;ti tu dong. (B) tham nhiem b,;tch cau trung trnh trong vung nhoi mau khoang 2 den 3 ngay sau
nhOi mau. (C) Thay the cac t� bao ca tlm ho,;ti tu bAng d,;ti thvc bao (7 den 10 ngay). (D) iVIO h�t
viem vO'i nhi�u m,;tch mau tan t.;lo. (E) 0 nhOi mau ca tim dU'Q'c thay the b�ng mO s� collagen [4]

Hlnh 13.9. Hlnh anh ca tim sau 24 gia sau nhOi mau: oo tim ho,;1i tu va thAm nh('p nhi&u b,;tch
�u trung tinh

2.6. Hju qua va bi@n chung ciia nh6i mau ca fun

Nh6i mau co tim co th� gay tir vong rue llic do suy ti.tn cAp, khi th� tich thit trai bi
ho� tir hon 40% hoJc khi co rfii lo� din truyfui $g nhu rung thAt. Neu nguai �nh con
sc3ng sot, vfut con nguy ccr bi tir vong sau d6 do cac bi�n ch(mg smn va mu(>n (Hinh 13 .10).
2. 6.1. Cac biin ch,mg sthn: xay ra trong hai tuAn dAu.
- Tiep t\lC bi cac dgt lo� nhjp tim nJng nhu runu thAt hoJc lo,;in nhip tim ch�.
188 ♦ BAI GIANG H� TIM M�CH

- Suy tim trai do nh6i mau ca tim di�n n)ng, tam thftt trai bi dan ra do 6 nh6i mau co
tim h6a m�m trong phan ung viem va sua chfra.
- Va 6 nh6i mau CCJ tim, thucmg xay ra trong khoang thcri gian tir ngay 3 - 10, gay ra
tran mau mang tim. Sl! tang ap h.rc dqt ngqt trong bao tim se gay chen ep tim lam ngucri
b�nh tu vong nhanh ch6ng. Trong m◊t s6 it trucmg hqp, vo 6 nh6i mau ca tim nfun tren
vach lien thit se lam thimg vach nay, t�o ra m◊t lu6ng thong tir trai qua phai; c6 th€ dfui
d�n suy tim trai nSu lu6ng thong qua 1cm.
- H6 van hai la n8u 6 nh6i mau ca tim nim gin ca cqt tim
- Huy€t kh6i vach tim duqc thanh l�p do n◊i tam m�c phu tren 6 nhf>i mau ca tim
ciing bi t6n thuang. Huy�t khf>i nay c6 th€ vo ra 410 thanh C\lC huy8t tic, gay nh6i mau
cac CCJ quan khac nhu nao, lach, th�, fUQt, chi duoi.
- Viem ngo�i tam m�c phu ngoai 6 nhf>i mau.
2. 6.2. Cac biJn chung mu9n
- Suy tim trai m�n tinh khong dap ung vm di€u ttj, thucmg g�p khi nh6i mau CCJ tim
c6 di�n rqng.
- Phinh vach thftt do 6 nh6i mau ca tim cu da h6a s�o, bi dan ra dum tac dqng cua ap
l\fc cao trong tam thAt.
- Huy8t tic do bong vcr huy�t kh6i vach th!t.

Hlnh 13.10. Biltn ch(rng nhOi mau ca tim. A - C. vo tim. A. vo thanh trucrc ca tim (mui ten).
B. Rach vach ngan (mui ten). C. Rach CC7 nhu. D. Viem mang ngoai tim thanh djch, vcri M m�t
biAu mo xuat huyltt, san sui, tren nl!n nhOi mau cap tinh. E. Vung nhOi mau trucrc Ian r¢ng (mui
ten) va huyi!t kh6i vach. F. Phlnh that trai lcrn (mui ten) [41
 Bal 13. M6 t>+nh h9c suy tim va nh6I mau ca tlm ♦ 189

CAU H6I LUQNG GIA

1. Ngucri b� nu 6 0tu6i, kh6 tho tang d� trong 2 ngay qua. Ba dQt ng9t ngung tim. Hinh
an1i vi the Cua vach thit trai ghi nh� CCJ tim ho� tir nhi8u ncri va thb nh�p b�ch du
da nhan gifra cac b6 cCJ. Chfui doan dung nhit trong tru90g hqp nay la gi?
A. Viem co tim �g thip cip tinh B. B�nh CCJ tim
C. Nh6i mau co tim D. Huy8t kh6i vach thit
2. BiSn ch(mg nao gay tir vong thucmg gJp nhit Cua b�nh van tim?
A. Suy tim sung huySt B. Tw phinh dQng m�ch
C. ThiSu mau tan huySt D. Nh6i mau co tim
3.BiSD chimg t, nh6i mau thucmg xay ra:
A. Trong vong 12 gib tliu tien B. Tir 12-24 gib
C. Tu 12-24gib D. Tu 3 -1 0ngay
4. Nh6i mau CCJ tim co the gay tir vong tire khic do:
A. Suy tim cip B. Ho�i tir tren 40% thS tich thit phai
C. Rung thdt D. A, B, C dSu dung
5. Ngum b�nh mi 69 tu6i dau sau xuang t'.rc, bu6n non. K8t qua xet nghi�m cho thdy b�h
c!u la 13.000/µL, CK-MB 6,6 ng/mL va troponin-1: 2,5 ng/mL. ECG cho thdy ST
chenh.Thong tim thdy XO vfra dQng m�h vanh Ian toa. Ngum �nh sau <.16 bi t\}t huySt
ap nhanh va ngung tim. Tu thiSt tim cho thdy tran mau mang ngoai tim chen ep tim.
Nh6i mau CCJ tim cdp tinh tren ngucri �nh tren a khoang thm gian nao?
A. 0-6 gio B. 6-12 gio
C. 12-24gio D. 1-4ngay

TAI L}l:u THAM KHAo

1. S. Kim Suvarna (2013). Cardiac Pathology, A guide to current practice. Springer. ISBN 978-
1-4471-2406- l .
2. Mary N. Sheppard (2011). Practical cardiovascular pathology. Second edition. Hodder
Arnold, ISBN-13 978 0 340 981 931.
3. Edward F. Goljan (2014). Rapid review pathology fourth edition. Saunders
4. Kumar V, Abbas A, Aster J (2013). Robbins Basic Pathology, 9th Edition. Saunders.
5. Rubin R, Strayer D.S (2011). Rubin's Pathology: Clinicopathologic Foundations of Medicine
6th Edition. Lippincott Williams & Wilkins.
6. Weisberg IS, Jacobson IM (2011). Cardiovascular Diseases and the Liver. Clinics in Liver
Disease, Volume 15, Issue I, F ebruary 2011, p.1-2.
 B�NH SINH VA MO B�NH HQC
CUA Xd VOA £><'.)NG M�CH
TS.BS. Phan Dijng Anh Thu

Ml)C TIEU HQC T�

I. Neu QU(TC iljnh nghia b�h XO wa i19ng mt;ich.

2. Neu mtp'C qua trinh hinh thimh mang XO wa.
3. Phan tich QU(TC hinh anh binh ly cua mang XO wa.
4. Neu '1u(Tc diin tdn cua mang X<Y vua.

1. NH.Ac 4-1 MO HQC

D<}ng m�ch c6 t:hanh day hon tinh m�h dS c6 thS ch.ju duqc m<}t ap }\JC mau cao hon,
nguqc l�i, tinh m�ch l�i c6 ducmg ldnh tuong d6i Ian hon va tharlh m6ng hem. Cdu true
chung cua thaiih m�ch g6m ba lap d6ng tam la lap ao trong, lap ao giiia va lop ao ngoai.
- D<}ng m�ch 16n tire cac d<}ng m�ch chun, vi d\l nhu d<}ng m�ch chu, d9ng m�ch c6,
d<}ng m;.tch dum don, d<}ng m;.tch c�u va dc)ng �h ph6i
- D<}ng m;.tch trung binh tire cac d<}ng m�ch ccr, vi d\l nhu d<}ng m;.tch varlh tim
- D<}ng m�ch nho, ducmg ldnh < 2 mm, la cac d<}ng m�ch nim trong cac mo - C(J
quan
- Ti�u d<}ng m�ch, c6 ducmg ldnh 20 - 100 µm
- Mao �ch c6 tharlh m6ng chi g6m m<}t lop i bao n<}i mo t\la Jen mang day.

d d<}ng m�ch, ao trong g6m m<}t lap t€ bao n<}i mo, d\fa tren m<}t mo lien k�t m6ng;
ao trong duqc gim h� vm ao giua bing m<}t mang chun day gQi la mang ngan chun trong,
c6 cac cua s6 qua d6 cac t� bao C(J tron cua ao giiia c6 the di chuy€n tir ao giiia vao ao
trong. Ao giiia g6m cac la chun d6i vm d<}ng m�h chun hoJc cac lop C<J trcrn x€p vong
dii vm d<}ng m�ch C<J. Ao ngoai la m<}t lap mo lien k€t m6ng, c6 chua cac sqi th§n kinh
f

va cac �ch nuoi m�ch (vasa vasorum). 1/3 trong cua tharlh m;.tch dugc nuoi duong bai
oxygen va cac chdt dinh duong thfun tr\JC ti€p tu mau trong long �ch; 2/3 ngoai do m�ch
• "
cua m�ch cung cap.
B�nh xcr cung d<}ng m�ch (arteriosclerosis) la nh6m b�nh c6 d�c diSm chung la tharlh
m�ch mau day Jen va mdt tinh dan h6i.
B�nh xcr cung d<}ng m�ch g6m ha lo;.ti:
- Xcr vua d<}ng m�ch: thucmg gJp nhdt va quan trQng nhdt
- H6a voi ao giiia d<}ng m�ch
- Xcr cung tiSu d<}ng m�ch.

190
 Bal 14. Bfnh sinh va mo btnh hQc cua XO' vfpa d9ng mtch ♦ 191

2. XO VUA D()NG �CH (ATHEROSCLEROSIS)

2.1. Dinh nghia: b�nh X(J vfra d(mg ffil;lCh xay ra cr cac d(>ng ffil;lCb CO' Ian va trung binh,
it th§y cr dc}ng ml;lch nho c6 ducmg kinh < 2 mm.
T6n thucrng C(J ban cua b�nh X(J vfra dc}ng ffil;lCb la cac vimg day len cua lap ao tro�g,
gQi la mang X(J vfra (fibrolipid plaque; atheroma). Cac mang X(J vfra hie d!u con nho va
thua that, dk din tang k:ich thuoc gay ra h�p long m�h. Mang X(J vfra d� bi VO', cffin dSD.
huy6t kh<3i va huy6t tic. Mang xcr vfra lam thanh ml;lch suy y6u d� din den phinh �ch.
2.2. Y�u ta nguy CO': b�nh X(J vfra dc}ng ffil;lCh �t ph6 bi6n (J cac nuc,c phat trifui, la
nguyen nhan cua hcrn 50% trucmg hgp tiI vong hang nam cr My. Cac diBu tra djch t€ hQC
eta xac dinh duqc m(>t s6 ySu t6 nguy ccr mic �nh xcr vfra dc}ng m�ch nhu sau:
2.2.1. Y2u t8 nguy c<T khong thi thay t18i
- Di truyJn: ti8n sir gia dinh la ySu t6 nguy co dc}c l�p quan trQng nhit d6i vm xa vfra
dc}ng m�ch. Mc}t s6 r6i lo� co lien quan m�nh me vm chung xa vfra dQng m�h (vi d\1,
tang cholesterol mau gia dinh) nhung ti l� mic b�nh tMp. Hiu het cac nguy ca gia dinh
c6 lien quan den cac �c di€m da gen di doi vm xa vfra d(>ng m�ch, nhu tang huy8t ap va
ti€u ducmg, ciing nhu cac da hinh di truy�n khac.
- Tu6i tac: xa vfra dc;mg ill;lCh thucmg khong bi€u hi�n tren lam sang cho d€n khi cac
t6n thuang n�g n8 (J tu6i trung nien tr6 len. Do d6, ti l� mic �nh nh6i mau C(J tim tang
g§p nam lfui trong dQ tu6i tu 40 d6n 60.
- Giiri tinh: ph\l nu truoc man kinh it bi xcr vfra d<)ng m�h so vm nam gim cung tu6i.
Do d6, nhf>i mau ca tim va cac biSn chung khac cua xa vfra d(>ng ffil;lCh khong ph6 biSn
cr ph\1 nu truoc man kinh nSu khong c6 cac ySu t6 anh hucrng khac nhu ti�u ducmg, tang
lipid mau hoijc tang huySt ap n�g. Tuy nhien, sau man kinh, ti 1e mic cac benh lien quan
dSn xa vfra dQng fill;lCb tang len cr tu6i gia, th� chi con vuqt qua cr nam gim.
2.2.2. Cac yiu ta nguy C(T co thi thay t18i tlir{IC
- Tang lipid mau, dijc bi�t ban la tang cholesterol mau la mQt y8u t6 nguy ca chinh
gay ra xa vfra dc}ng ill;lCb va du d6 gay ra cac tan thuang trong trucmg hqp khong c6 cac
ySu t6 nguy ca khac. Thanh phfui cholesterol lien quan dSD. nguy ccr gia tang lipoprotein
trQng luqng th§p (LDL) (cholesterol xAu); LDL phan ph6i cholesterol cho cac mo ngo�i
bien. Nguqc l�i, lipoprotein trQng luqng cao (HDL) (cholesterol t6t) buy dc}ng cholesterol
tu cac mang xa vfra �h mau dang phat tri6n va v� chuy€n dSn gan d� bai tiSt qua ducmg
m�t. Do d6, tang HDL tucrng quan vm giam nguy C(J xa vfra. Vi�c nh� ra cac mAi quan
h� nay da thuc dAy SlJ phat tri6n cua cac can thi� v� che d(> an ufing va thu6c 1am giam
cholesterol toan pMn hoijc LDL huySt thanh va/ho�c tang HDL huySt thanh, nhu sau:
+ ChS d(> an nhiBu cholesterol va chit beo bao boa (c6 trong long do trung, mo d<}ng
v�t va ba ching h�) lam tang muc cholesterol trong huySt tuang. Nguqc l�i, ch8
d(> an it cholesterol va/hoijc
'
chua ti l� chit boo khong bao boa cao ban, n6ng d9
J..
cholesterol trong huyet tuang thap ban.
+ Acid beo omega-3 (co nhi6u trong dAu ca) c6 lqi, trong khi chit beo khong bao boa
duqc tl;lo ra bm qua trinh hydro h6a nhan tl;lo Cua dAu khong bao boa (duqc sir d\lllg
trong cac san p� nuang va oo th\JC v�t) anb hucrne: xiu dSn n6ng dQ cholesterol.
192 ♦ BAI GIANG He TIM M�CH

+ T�p th€ d\lc va u6ng ruqu vira phai lam tang HDL, trong khi beo phi va hut thu6c
Lam giam HDL.
+ Statin I.a mQt nh6m thu6c duqc sir d\lllg rQng rai lam giam muc cholesterol
luu thong bing each ice ch8 men khu hydroxymethylglutaryl coenzyme A
(HMG-CoA), enzyme gi6i h�n t6c dQ trong sinh t6ng hqp cholesterol o gan.
- Tang huyet ap la m{,t yeu t6 nguy C<J cbinh khac gay X<J viia d{,ng m�ch. Tang huy8t
ap c6 th€ lam tang nguy C<J m�c �nh thieu mau C<J tun C\JC bQ khoang 60%. Tang huy8t
ap ciing la nguyen nhan chinh gay ra chung phi d�i thAt trai {LVH), ciing c6 th€ g6p phfui
gay thieu mau C<J tim.
- Hut thu6c la
- Dai thao ducmg c6 lien quan den viec tang mice luu thong cholesterol va lam tang
dang k8 nguy C<J XCJ vfra d{,ng m�ch. Ngoai ra, r6i lo� nay c6 lien quan d€n vi� tang
nguy ca dQt qux va tang gAp 100 lfui nguy ca ho�i thu do xa viia dc;mg m�h a chi du6i.
2.3. Bfnh sinh ciia IO' vii'a c1jng m,ch
Truoc day c6 hai gia thuyet lien quan d€n S\f hlnh thanh mang XCJ viia; m(>t gia thuyet
cho ring S\l tang sinh te bao ao trong d8 dap ung v6i tf>n thuang te bao nQi mo, gia thuyet
con l�i nhAn m� den S\f hlnh thanh huyet kbc3i lJp di lJp 1�. Hien �. ngum ta cho ring
mang xcr viia hinh thanh do dap icng v6i t6n thuang "response to injury"; xem xa viia
dQng m�ch la phan ung viem m� tinh cua thanh d{,ng m�ch d6i v6i t6n thuang t€ bao nQi
mo. Tien tri8n Cua t6n thuang lien quan den S\J tuang tac cua cac lipoprotein bien dBi, �i
th1,rc bao dan bao, t8 bao lympho T va cac thanh phfui te bao cua thanh d{,ng m�ch. Theo
mo hinh nay, XCJ viia d{,ng m�ch la k6t qua cua chu6i cac S\f kien sau day (Hinh 14.1):
- ChAn thuang nQi mo va r6i lo� chicc nang nQi mo, dfui d€n tang tinh thAm, ket dinh
b�h cAu va huy€t kh6i
- (r dQng lipoprotein (chu yeu LDL bi oxy h6a va tinh th8 cholesterol) trong thanh
�ch
- Ket dinh ti8u d.u
- S1,r k€t dinh cua b�ch cAu dan nhan vao t€ bao n{,i mo, di chuy8n vao trong lap ao
trong va biet h6a thanh cac �i th\JC bao va ti bao bQt
- Tich liiy lipid trong cac d�i th1,rc bao, giai ph6ng cac cytokine gay viem
- Huy d{,ng t€ bao oo tran do cac ySu t6 dugc giai ph6ng tu ti8u cAu dli ho�t h6a, d�
th\fC bao va te bao thanh m�h mau
- Tang sinh t€ bao CCJ tran va san xuAt chit n�n ngo� bao (ECM).
Cv th€ nhu sau: trong �nh tang lipid mau m� tinh, LDL tich h,1 hen trong ao trong.
LDL bi oxy h6a thong qua ho�t dQng cua cac g6c oxy t1,l do dugc �o ra bai cac d� th\lc
bao hoJc tS bao DQi mo. Qua trinh viem g6p phAn vao S\l kh6i d§u, di�n tiSn va biSn chung
cua xa viia dQng �ch. Thanh m�h blnh thucmg khong lien ket cac t6 bao viem. Tuy
nhien, trong giai do� dAu hinh thanh mang xa viia, LDL oxy h6a kich thfch giai ph6ng
cac ySu t6 tang trucmg, cytokine va chemokine, kich ho�t phan ung viem. Luc d6, cac tS
bao n{,i mo r6i lo� chuc nang bi8u men cac phan tu barn dinh thuc (Uy S\l ket dinh cua
b�h cAu; nhu phan tu k�t dinh te bao mach mau-1 (VCAM-1). P-selectin, tu d6 lien kSt
 Bai 14. B�nh sinh va mo btnh hQc cua xa vCPa d9ng mfch ♦ 193

cac tS bao don nhan va tS bao lympho T. Sau khi cac tS bao nay barn vao tS bao nQi mo,
chimg di chuy!n vao ao trong anh hucmg cua cac chemokine •dugc san xuAt ra, chuySn
<4ng thanh d�i th\fC bao. I>�i th11c bao th\lC bao LDL, d�n dSn hinh thanh bQt bao.
Cac ct� th\fc bao ctugc k.ich ho�t ciing �o ra cac lo�i oxy dQC h�i thuc day qua trinh
oxy h6a LDL va cac y8u t3 tang trucmg phirc �p kich thich S\f tang sinh t8 bao ccr trCJn.
D6ng thcri, t8 bao lympho T duqc buy d9ng vao ao trong tuong tac voi cac d� th\lc
bao ciing g6p phk khu8ch ct�i qua trlnh viem m� tinh. TS bao lympho T duqc kich ho�t
4to ra cytokine gay viem (vi d1,1, IFN-y), kich thich cac � th\fC bao, tS bao IlQi mo va t8
bao CCJ tron.
H�u qua cua tinh tr�g viem m� tinh, b�ch du ho�t h6a va t8 bao thanh m�ch giai
ph6ng y8u t6 tang trucmg thuc ctdy S\J tang sinh t8 bao CCJ tron va t6ng hgp chftt nfui ngo�
bao (ECM). MQt s6 y8u t6 tang trucmg c6 lien quan dfui S\l tang sinh t8 bao CCJ tron va t6ng
,. ;. ;. t<lllg
X- truong
hQ'P Cwtt l ngo�1• b�
L! nen c10, bao gom yeu to • co, nguon
,. goc
J. tteu
.,t cau
,. (PDGF) ctuqc
giai ph6ng ooi tiSu du, ct� th\fc bao, t8 bao IlQi mo va t8 bao co tron, y8u t6 tang truong
nguyen bao sqi va TGFa. M�t khac, cac y8u t6 tang truong nhu PDGF va TGF-p; ctugc
ti8t ra ooi cac t8 bao IlQi mo, ti8u ciu va d� th\lC bao; se kich thich cac t8 bao co tron di
chuy8n tir lop ao gifra vao lop ao trong va ti8n hanh phan bao 4ti day. Cac t8 bao ccr tron
se thay dBi tu kieu hinh "co du6i" thanh ki8u hlnh "t6ng hqp-tang sinh", san xuAt cac sgi
collagen va sgi chun, 4'.o thanh mu sQ'i cua mang XCJ vfra. Mu sQ'i can trcr S\l khuy8ch tan
cua oxy va cac chit dinh duong tir long m�ch vao lop ao trong, lam cac t8 bao bot bi ho�
tu, k8t qua hinh thanh kh3i vfra nhao a trung tam mang XCJ vfra. Mang XO vfra chen ep pha
VO' mang ngan chun trong va lam teo m6ng lop ao gifra cua thanh �ch.

Aotrong LOL

BQTBAO

r.
Cytokine

Cytoklne TAng slnh

LOPCOTRON
Media

Hinh 14.1. Ca ch� hlnh thanh mang XO' vCia

194 ♦ BAI GIANG H� TIM �CH

2.4. Hinh thai tin thllO'Dg

2.4.1. D,-i thi: mang XC, vfra c6 hlnh b§u d\lC, mau ting hay vang nh�t; kich thuoc tu
0,3 - 1,5 cm; nb rai rac dQC theo chi€u dai cua dQng m�ch. Mang XC1 vfra thucmg thdy
a dQng �h chu, t1¢ng m�ch nao, d¢ng m�h vanh tim, d¢ng m�ch c6, d¢ng m�ch m�c
treo, dQng �ch ch,u, d¢ng m�h dui (Hinh 14.2).

Hinh 14.2. Hinh anh d�i thi mang xc, vOa (mOI ttm): A: mang xc, wa; B: huyAt khOi trong mang
xc, vCia
2.4.2. Vi thi: mang xa vfra nb trong lop ao trong cua thanh m�ch g6m c6 hai thanh ph§n
chinh (Hinh 14.3).
- Utp VO bao (fibrous cap): nb tren b€ �t, la mQt mo lien kSt d�c giau sqi collagen,
duqc phu ben tren bcri lop tS bao nQi mo; gifra cac sqi collagen c6 cac tS bao cc, tran, �
bao sqi tang sinh
- Trung tam mang XO' vira (atheroma): la mQt kh6i mau vang nb ben dum mii sqi,
cftu �o bcri lipid va cholesterol. Cac pban tu cholesterol co thS kSt t\l thanh nhiing tinh th�
hlnh kim (Hinh 14.4); ngoai ra, �i day con c6 cac manh V\lD � bao ho� tu, cac d�i th\lC
bao chua d§y khong bao mo trong bao tuang ( con gQi la bQt bao) (Hinh 14.5). d vung
ngo� vi cua mang XC1 viia c6 th� thAy nhi€u m�ch mau tan sinh, thim nh,p nhi€u lympho
bao (Hinh 14.6), voi h6a vach d¢ng �ch (Hinh 14.7).
 Bal 14. Btnh slnh va ma bfnh h9c cua xa viia dOng mfch ♦ 195

Hinh 14.3. Hlnh anh vi th� cua mang xa vfra

Tinh th�
cholesterol

Hinh 14.4. Hinh anh vi th� cua mang xa vC'ra

....,._.
Hinh 14.5. Hinh anh vi tht\ cua mang xa vrra. VI trf mm tAn: bQt bao
196 ♦ BAI GIANG He TIM M�CH

Hinh 14.6. Hinh anh vi th� cua mang xa viYa. Vi trl mui tlm: lympho bao
,. .. , . " -� - -. . . ..,
S
(
t
• '
t ., • f-- '
,_ �

•
•• \• .,� . . -,Jt;/J;'.
,•.·:. -�
•

I',
,,.-.. .
...
'
•; '5· ..,..l .
.,.��-�'.;,
., . . .. l, ,· ,. ,. ..
.
"·
•t. � • ' ,....,, ••
·"-- �
,<'l
_!Jl.f:'1•••. •"J... I•/.

Hinh 14.7. Hlnh anh vOi h6a thanh C,c)ng m�ch trong xa vfra C,c)ng m�ch

2.5. Diln tiin cua ming xo- viht va htu qui

Mang XCJ viia sau khi du<7c hinh thanh se Ian din va c6 the ch.ju them cac biBn dBi sau:
- Loet ho�c mrt VO' b€ m�t mang XCJ vfra, lam chftt viia nhao (J trung tam bi rot vao
long m�ch t�o thanh C\lC huyBt tic cholesterol.
- Xuftt huy�t ben trong mang XCJ viia: do mau tu long �ch chui vao qua ch6 nut VO'
tren bS mJt ho�c do VO' cac m�ch mau tan sinh trong mang XCJ viia. KBt qua mang XCJ vfra
bi phinh to, lam h� them long m�ch.
- Huy8t kh5i: t6n thucmg t� bao DQi mo ab€ mJt mang XCJ viia do loet se gay k�t dinh
tieu du, dfui d�n S\l hlnh thanh huySt kh6i (Hinh 14.8). C\lC huy8t kh6i nay c6 the bong
vao long m�ch va tro thanh C\lC huySt tic.
- Calci h6a: cac ti bao ho� tu kich thich S\l ling dQng calci trong mang XCJ viia, lam
cho thanh d(>ng m�ch tro nen cung gion, dS VO'.
- M�c du t6n thucmg ban d§u cua benh XCJ viia d(>ng m�ch la cac mang XCJ viia thu(>c
vS lap ao trong, nhung khi mang xcr viia nay 1cm d§n, n6 se chen ep lam teo m6ng lap
 Bai 14. Btnh sinh va m6 btnh hc;>c cua xc,, vfra dc)ng mtch ♦ 197
ao giua thanh m�ch. sv mAt di cac t� bao CCJ tran va cac sc;ri chun, thay vao d6 la cac sc;ri
collagen khong dan h6i se lam cho thanh m�ch suy y�u, dS bj �o ho�c ph6ng ra thanh tw
pbinh dQng m�ch sau nhi�u nam. H�u qua do mang XCJ viia gay ra rAt da <4mg, do la tinh
tqmg tbi€u mau C\lC bQ, nh6i mau, ho� thu vung m6 - co"q_uan tuang (mg v6i m�ch mfm
bi nghen t!c ho�c xuAt huyet nQi do VO' m�ch mau, ...

Hinh 14.8. eve huy�t kh6i b�n trong mang xa wa

2.6. Tom lfi

- Xo viia dQng m�ch la mQt t6n thuCJDg thanh dQng m�ch g6m trung tam mang xo
vua va lap v6 bao
- Xo viia d{mg m�ch duqc thuc d!y bcri qua trlnh chAil thuCJDg va viem thanh m�ch.
Nhi8u yeu t6 nguy CCJ gay XCJ viia dQng m�ch d�u gay ra r6i lo� chuc nang t! bao DQi mo
va anb hm'mg d8n vi�c kich thich t! bao CCJ trCJD.
- Mang XCJ viia dc;mg m�ch phat triSn va tang trucmg ch� trong nhi8u th�p ky. Cac
mang barn 6n dinh c6 thS t�o ra cac tri�u chung lien quan d8n thiSu mau C\lC bQ m� tinh
b�g each thu hw cac m�ch mau, trong khi cac mang XCJ viia khong 6n dinh c6 thS gay
ra cac bi8n chung thi8u mau C\lC bQ va c6 thS gay tu vong do VO mang XCJ viia cAp tinh,
huy�t khc3i hoijc thuyen tic.
- Cac mang XCJ viia An dinh c6 XU hu6ng c6 lap mu sc;ri day, tich IUy lipid t6i thiSu va
it viem, trong khi d6, cac mang xo viia khong 60 djnh c6 lap mii sqi m6ng, loi lipid Ian
va tham nhiSm viem tuCJDg d6i day �c.

CAU B61 TV' LlfQNG GIA

1. Mot y�u t6 kich thich S\l tang sinh cu.a cac te bao CCJ trCJD va ciing lien quan den sinh
�nh hQC cua XCJ viia dQng m�ch la:
A. PDGF (Platelet-derived growth factor) B. TGFP {Transforming growth factor P)
C. Interleukin 1 D. TNF (Tumor necrosis factor)
2. M{>t ph\l nu 41 tu6i c6 bi�u hi�n dau d§u nhiSu, thm'mg xuyen va nhiSu vAn d8 v8 thi
giac. Kham thµc th€ cho th!y huy8t ap 220/150. Tri�u chung cua ngum b�nh c6 thS do:
198 ♦ BAI GIANG He TIM M�CH

A. Xa cung ao gifra (media calcific sclerosis)

B. Xa cung d{mg �ch ci.c nghen (arteriosclerosis obliterans)
C. Xa cung d◊ng �ch tang san (hyperplastic arteriolosclerosis)
D. Xa cung d◊ng m�ch hyaline h6a (hyaline arteriolosclerosis)
3. Nguoi b�nh nam 60 tu6i phat hi�n khfii phinh d(,ng m\lch chli b\lllg 5 cm. Sieu fun ID\lCh
mau cho thiy clan o nhanh d◊ng m�ch chli d�n dc)ng m\lch th�. Nguyen nhan clia mi
phinh d(,ng m�ch chli la:
A. Xa vfra d◊ng �h B. Di �t bfun sinh
c. Tang huy�t ap D. Nhi�m giang mai trucrc d6
4. Nguoi b� nam 80 tu6i, co b� dai thao duimg va tang huy�t ap, tu vong do suy tim
sung huy�t. D(>ng m\lCh chli b\lllg nhu hinh ben. Bi� dBi b�nh ly nao cho hinh anh tren?

A. Viem thanh m\lch mau cip tinh

B. 6 nhi�m trung tren thanh m�ch mau
C. Ho� tu lap ao gifra �g nang
D. lJ dQng lipid va tang san vach ca tran dQng �ch
5. Ngu<'ri b�nh 60 tu6i beo phi, nh�p vi�n vi dau Dg\(C tai di tai l�i. Xet nghi�m thiy
ducmg huy�t (160 mg/dL), cholesterol toan ph�n (370 mg/dL). ECG binh thucmg va
xet nghi�m protein chuyen bi�t am tinh. Nguyen nhan gay dau nggc 6 ngucri. b� nay
la gi?
A. Xa vfra d(>ng m�ch vanh B. Bit thucmg dQng m\lCh vanh b§m sinh
C. Viem dQng m1;1ch vanh D. Tui phinh d(>ng ID\lCh

TAI L�u THAM KIIAo

1. S. Kim Suvarna (2013). Cardiac Pathology, A guide to current practice. Springer. ISBN 978-
1-4471-2406-1
2. Mary N. Sheppard (2011). Practical cardiovascular pathology. Second edition. Hodder
Arnold, ISBN-13 978 0 340 981 931
3. Edward F. Goljan (2014). Rapid review pathologyfourth edition. Saunders
4. Robbin and Cotran's pathology basis of diease, 9th edition.
5. Rubin's pathology, 6th edition.