ChUV11glI

D.ic TINH SINH LY CUA cA y CA. PHE

TS. Hoang Thanh Ti m

Ca phe la m9t cay htu nien, dcl'i song th\J'c \ at c1ii a no, co the keo dai t6i
tram nam, tuy nhien chu ky khai thac kinh te thuO'ng ch i keo dai tu 20-60 nam tuy
theo tung giong, dieu ki n tr6ng, cac bi n phap ky thrnlt canh tac \ a kha nang cho
nang suat cu.a chung v.v... Trang suot thcl'i gian song ca y tr aJ qua nhieu giai do n
khac nhau v6i nhung bien doi sau siic ve cau true hinh th ai_ben ngoai cung nhu
sinh hoa
n9i t i trong cay va thuO'ng theo nhung chu ky nhat. d n h. :l\11nmg vi m c dich thl;lc
ti n ngucri ta thuO'ng chia dcl'i song cua cay ca phe lam than}i 3 giai doan d6 la:
- Giai do n sinh tru&ng, tu luc h t nay mam cho d e n kh1 ca:, tru&ng thanh.
1

- Giai do n san xuat t11 luc cay cho qua cho den kh i cay gia coi.
- Giai do n tan l i, tu khicac b(> ph.%n sinh truong, -si.. h Jh1.+c c.ua cay da gia
c6i, hof:l.t d9ng giam sut dan cho t6i luc chet.

I. GIAI E>O N SINH TRlJO'NG

1. Hi(m tuqng nay rniirn
Hf:l.t giong ca phe g6m c6 cac b(> ph.%n sau:
- N9i nhu cung c6 chua cac chat d\! tru nhu pro t e n. :.inh bot , duong, caffein,
tanin v.v...
_.; , - Phoi g6m m(>t r mam hinh non va 2 tu di p cuon lai chiinh ]a n(>i nhu.
- L6'p vo l a rat mong b-err-trong bao b9c xung quanh h t do mang ngoai cu.a h t
t o nen.
- L6'p vo trau cung bao v h t ben ngoai chinh la n¢i bi cua qua ca phe.
H t ca phe khong c6 tinh ngtl. nghi nhu nhieu lo i cay nong khac va rat nhanh
ch6ng mat sue nay mam. Neu duqc bao quan trnn,g dreu ki n binh thuong thi
khoang sau 4 thang doi v6i ca phe voi va 6 thang doi \-101! ca phe che h t ca phe hau
nhu da mat het kha nang nay mam. Vi v.%y de cho tf le nay mam cao, sue song
khoe thi h t ca phe sau khi che bien xong can dem ngarn u ngay. TruO'ng h@ chua
ngam U dUQ'C ngay thi h t ca phe phai dUO'C bao qua.11 t.:rong dieu ki n thich hQ'p.
Fluiter ( 1939) da bao quan h t ca phe voi con u,61:. a 40-45 % thuy phan b ng
each g6i trong than am va d t & noi mat da keo dai kha nang nay mam cu.a h t ca
phe
voi t6i 7 thang. Cung b ng ca.ch nay Bouharmon 0 971) da keo dai kha nang nay
mam cu.a hat ca phe che t6i 1 nam. Theo ket qua nghien cuu cu.a Van der Vossen
(1979) tai Kenya va cua Couturon (1980) tf:).i Cote d'Ivoire thi h t ca phe c6 thuy
phan t.11 40-41% duqc bao quan trong cac bao ni lo ng th.%t kin va giu nhi t d9 t11 15-
1 90C ty le nay mam van c6 the d t t6i 80% sau thcl'i gian 30 thang (bang 2).

64
 Bang 1: Ty I nay main cua h?t ca phe dt.r(!C bao quan trong die·u ki n thfch hc;,p
(thuyph,in ciJa h,;lf la 40-41 % dl.f(Jc gitJ trong polythene th;)t kin)

Nhi t dq °C Thoi gian bao quan (thang)

Giang
% 0 8 15 24 30 36
C. arabica 15 95 95 90 90 80 -
C. arabica 19 95 94 95 90 80 - 60

C. canephora 19 95 91 64 0 0 0

H t ca phe di°/.t trong m6i truO'Ilg thu n lQ'i, du am, se hut nu&c rat m nh lam
cac mo truO'ng len. Cac men ho t hoa, phan giai cac chat dlJ tru de cung cap nang
luqng va tong hQ'p cac thanh phan hoa hoc m&i thuc day cho hi n tuqng nay mam
cu.a hgt.

Hinh 1. Qua trinh nay mam cua h t ca phe

1. H;:it moi uang; 2. Nhu mam; 3. D<)i mO; 4. Nut vo trau; 5. Bung la s6; 6. 06i la th$.! 1h11 nhat

Dieu ki$n m6i truO'Ilg ben ngoai nht:r nu&c, nhi t do, do pH v.v... anh hu&ng
rat l&n den qua trinh nay mam cua h t. Nhi$t do thich hQ'IJ nhat cho hgt ca phe
nay mam la h:r 30-32'JC. Nhi t do cang thap thi thO'i gian nay mam cang keo dai.
Nhi t do xuong du&i l0°C thi hi n tuqng nay mam bt kim ham. Vi v y trong
nhung thang mu.a dong do c6 nhi t do thap, de hl:).t ca phe nhanh ch6ng nay mam
v&i ty 1 cao ngucri ta thuO'Ilg phai su d1J,ng cac bi n phap nhu lo thuc mam, dem
pho'i niing, de hl:).t gan bep, thuO'Ilg xuyen tu&i nu&c am ... de t o nhi$t do thu n lQ'i
cho hl:).t nay mam. Trong dieu ki$n nhi$t do va am do thu n lQ'i thi chi sau 5 ngay
la hl:).t biit dau nay mam va sau 30 ngay da c6 tren 90% hl:).t nay mam . Tron.g qua
trinh .nay mam hol:).t dong h6 hap cu.a hl:).t
.
tang len rat ml:).nh, hl:).t can rat nhieu
oxy. TruO'Ilg hQ'p no'i gieo, u h t bt u dong nuck, h t se kh6ng c6 kha nang nay
m va chet do thieu oxy.
 Sau khi gieo khoang 2-3 tuan, re non b t da U! nhu ra, dau tien la m(it cham
trang xuat hi$n & phia cuoi h t tren mat. c.0:ro.g , sau phat trien thanh m9t dau
nh9n dam thung l&p vo trau va chui ra ngoai. Giai docJ.n na _ goi la giai do n "nm
nanh". H t giong ca phe dUQ'C b6c l&p VO trau va lam s q:ch 16-p VO h1a tru6'c khi dem
gieo thi giai do n "nm nanh" se xay ra s6'm hon trong kt oa ng t:it 1-2 tuan do kha nang
hut nu6'c va trao doi kho g khi v6'i moi tru6ng ben ngoai thuam lo'i hon. Tu 20-25
ngay
sau, than nonbat dau dam ra vuon th§.ng len na rsi ca hat ca phe len khoi m?t dat,
trong khi d6 re non tiep t1J.c dam sau xuong ta ng, a. dvdi giai do n nay g9i la
giai do n "doi mu". Tu 10-15 ngay tiep sau, 16'p VO L :u b i tach rO'i va 2 tu di$p
dUQ'C
bung ra t o thanh 2 "la so" hinh tron c6 du 6n,g ki L.h ,11 2-4 cm, ria mep gQ'Il song.
Giai do n nay g9i la giai do n "la so". Giua diem c.'._ f p c.>} a 2 la so v6'i than c6 mot
mam ngu mang clinh sinh tru&ng. Diem sinh tru&ng t sp t l)!C phat trien va tu 20-25
ngay sau da c6 mot C?P la th t dautien moc do'i, x ..:. __.g, n... cnll. T11 d6 neu g?p
dieu ki$n thu n lQ'i thi cu 15-20 ngay l i m9c them m Qt c !- hi ...(•1'.
B9 re cung phat trien rat nhanh trong nhung t...a :-o. aau ti en sau khi h t nay
mam. Re tr1;l an sau xuong dat, s u 12 thang re co tbe §_ :,,8.U x.uong t6'i 45-50 cm,
dong thO'i phat trien thanh nhieu re ngang va re tDi. !\ --• !
"◊ a m do, ham luQ'Ilg cac
chat dinh du6'ng khoang trong dat, d?c bi$t la ham lrn;mg m,1n co anh hu&ng rat 16'n
den s1+ ph_a triencu.a be) re ca phe. Dat cang to'i x6p. hiL'ik qng mun cang cao
cang thu n 1Q'i ch be) re phat trien. Chinh vi v y ma a giai o n h ong m6'i, vi$c b6n
iot phan huu CcJ cho cay ca phe la m(it yeu cau kh6ng t he . hief.u G l.!.:' \ iC.

2. Hit?n tuqng tang truong

Trong khoang thO'i gian 3-4 thang dau sau k.h] gieo h t hie m6'i c6 tu 2-3 C?P la
th t cay tang tru6ng rat ch m. Nhung tu khi cay co 1_. l,; t.ha t tr & di muc do tang
tru6ng cu.a cay bat dau tang len rat nhanh. Sau 5- , t hi ng cay da d t dUQ'C chieu
cao tu 20-30 cm va c6 tu 5-7 cap la th t. Luc na_ 1 t ren dot c.u6 i cung da thay
xuat hi$n C?P canh ngang dau tien.
0 nach la ca phe c6 m9t hO?C nhieu choi ngu. Thu cmg & moi nach cu.a la Sb chi
c6 m(it choi ngu va tu doi la thu 2 den thu 4 moi nach la co 3 choi ngu. Cac choi ngu
nay c6 the phat trien thanh choi vuQ't de thay the rho than chinh m9t khi than
chinh bi gay ho?C ClJ.t ngQn . Tu C?P la thu 5 tren moi nach fa. c6 t6'i 4 choi r..gu, trong
d6 c6 duy nhat m9t choi "ngoai tr1J.c" rnim phia tren cung la c6 kb.a nang phat trien
thanh canh ngang de cho qua hay con g9i la canh rDi oan. Theo bao cao cu.a Kumar
(1979) thi vi c XU ly b.ing morphatin c6 the bien choi nay thanh choi VUQ't dUQ'C, tuy
nhien ket qua nay can phai duqc nghien cuu kiem chung them. Cac choi con l i
nfim & phia du6'i chi c6 the phat trien thanh choi vuQ't. Khac v6'i cac choi vu Q. 't
la
choi ngang chi in9c c6 mot Ian va khi da bi kh6 gay hay chet thi kh6ng c6 kb.a nang
tai sinh tr& l i. Dayla dieu can het sue luu y trong qua trinh t o hinh, tia canh cho

66
cay ca phe. Tren cac nach la ctla canh ngang hay canh cap m6tr. cu ng co ral
nhieu choi ngtl. Cac choi nay chi c6 the phat trien de tr& thanh canh ngang c-ap 2, hu c
t.ao thanh choi hoa tuy theo tung dieu ki¢n nhat dinh. Tren cac nach la cua e,L b ca p 2
cung c6 nhieu choi ngtl, cac choi nay tuy theo dieu ki¢n c6 the phat trien th ,L h : ~o a
ho c canh cap 3. Cu nhu v y tren cac canh cap 3, 4 v.v... hinh thanh nen cac canh
thu cap khac (hinh 2). H¢ thong cac canh thu cap nay tl,lo thanh nhung m t ph ng
c[lt ngang than. So v&i cay ca phe che thi kha nang phat sinh canh ngang thu c.,f p
tu canh c(J ban ctla cay ca phe voi rat it, vi v y ngu<'ri ta thuong phai ap d ng bi n
phap ham ng m s&m khi cay dl;lt duqc d9 cao ht 1,2-1,4m nhiim kich thich kha nang
ra canh thu cap sau d6 m&i cho tiep t c phat trien len cao biing each nu6i m(>t choi
m&i.

Hinh 2. Cac lo i choi cua cay ca phe

1. Than chinh; 2. Gae choi vuqt; 3. Choi ngoai tn,ic; 4. Canh ngang co ban; 5. Canh ngang thlf cap; 6. Choi hoa

Cay ca phe neu duqc cham s6c tot thi sau 2-4 nam trong tuy theo tung loai da
bit dau cho qua va bu&c vao giai dol,ln san xuat.

II. GIAI DO N SAN XU.AT

1. Chuc nang dinh duong

Cac b9 ph n dinh duong ctla cay ca phe gom c6 b(> r (con gQi la h¢ thong dia
sinh) va than, canh, la (con g9i la h¢ thong khi sinh).
 1.1. H thdng rJ ca phe ·
a) Gau t r, va chuc nang czia b9 r ca phe.:
BQ r cay ca phe tntong thanh g6m c6 m9t r CQC, cac r ph . R CQC thuct.n.g la
m◊t r to khoe, IDQC thbg vaansauxuong dat giup cho cay dUQ'C dung vung va hut
dUQ'C nUO'C & cac tang sau. Doi khi trong qua trinh ngam ti ho c hie ra ngoi khong
can th r bi gay sau nay r CQC se IDQC thanh 2-3 nhanh nho khong c6 kha nang
an sau nen kha nang chju h n kem hO'n. IM CQC cu.a cay ca phe che, voi thuct.n.g dai
tu 30cm den tren lm tuy theo d◊ toi,xop va tilng sau cu.a dat tr6ng. Tang dat cang
day va cang toi xop thi r CQC cartg an sau.
Cac r t IDQC tu r CQC va dam thing xuong sau lam nhi m chinh la hut
nu6'c nuoi cay. Tudng tlf nhu r CQC, dat cang toi xop thi r tr cang an sau. Cac r
ngang cllng mQC tu r t . dam vao dat theo chi u hu6'ng kha.c nhau, m◊t so .r
ngang phat trien song song v6i ni t dat. Cac r ngang phat. trien thanh m◊t h
thong r ph , phia dau la cac long hut phat trien day d c lam nhi mchinh la hut
cac chat dinh du6'ng de nuoi cay.

..,.r,. '/-r-- -;------ - - '

} -<
:---.. f-
1 - -- - - . --- =---4
',,..,,...<-

- 3
--
x

2 ---- --- - - - f
Hinh 3. 89 re cua cay ca phe
1. Re cQc; 2. Re lr 1,J; 3. Re phl,J; 4. Re to

b) Gae yeu to' anh huO'Ilg den Sll phat trien cua b9 rl·
Ngoai yeu to n9i t i la giong, m(>t lo<!-t cac yeu to ngo i canh nhu tinh chat vl%t
ly cu.a dat, ham luQ'Ilg mun, d9 am dat, dQ pH, ham luQ'Ilg dinh du&ng khoang, nhi t
d(>, nhttng bi n phap ky thu t canh tac v.v... tac d(>ng rat 16n den Blf phat trien cua
bQ r .
So v6i. nhieu lo<!-i cay khac thi b(> re cu.a cay ca phe thu(>c lo i haokhi vi vl%y h
thong re cu.a cay ca phe, d c bi t la bQ re tO' phan bo chu yeu & tang dat m t, nO'i c6
nhieu thu n lQ'i cho qua trinh hap th oxy va trao doi khong khi v6i. hen ngoai cu.a

68
be) r . Theo ket qua nghien cau cu.a Nutman (1933) t i-Puerto Rico tren cay ca phe
che va cu.a Be) mon canh tac Vi n nghien cau ca phe tren cay ca phe voi cho thay
tren 90% be) r cu.a cay ca. phe phan bo & de) sau tu 0-30 cm (bang 3). Tu day cho
thay r ng tinh chat v t ly cu.a dat co mc)t vai tro het sue quan trc;mg doi voi s1! phat
trien cu.a be) r . Dat cang co ham luQ'Ilg mun cao, to'i xop cang thu n lQ'i cho be) r
phat trien. NguQ'c l i & nhung no'i dat co ham luQ'ng mun thap, dat nen ch t, kha
nang thoat nll'O'C kem se gay bat lQ'i cho S"\! phat trien cu.a be) r . Dat co tang canh
tac mong se lam cho be) r khong the an sau de hut nU'O'C (J cac tang du6'i nen cay rat
d ht h n vao nhung thang mu.a kho. CJ nhung no'i dat co m ch nU'O'C ngam thll'O'ng
dang cao trong nhung thang mu.a mua cung lam cho be) r ca phe khong the phat
trien duQ'c ho c phat trien kem do thieu oxy. Theo so li u dieu tra cu.a Chi eve bao
v thl!c v t tinh Dak Lak nam 1997 thi tren dta ban cu.a tinh co t6'i 1.645 ha ca ph8
do dU'Q'C tr6ng tren cac lo i dat cat soi, tang canh tac mong, m ch nll'O'C ngam cao
nen da bi b nh vang la do thoi r ho c be) r kem phat trien.

Bang 2: Phan bo' cua b9 re ca phe er cac tang dat khac nhau

Tang sau Trc;mg luc;mg ri Trc;,ng luc;rng r trong Ty 1 %

(cm) {g) 1dm' dat {g) so v&i tong so
-
0-30 1175,18 4,86 94,10

30-60 63,26 0,61 5,07

60-90 8,72 0,32 0,07

90-120 0,67 0,17 0,05

De) pH cu.a dat co quan h ch t che den kha nang hut cac chat dinh du6ng
khoang & trong dat cu.a be) r ca phe. Nhieu tac gia cho r ng de) pH thich hQ'p cho
cay ca phe phat trien la tu 4,5-6,5. Tren nhung lo i dat quachua, de) pH thap r cay
ca phe khorig co kha nang hut dU'Q'C cac chat dinh du6ng khoang do bi co dinh &
d ng kho tieu. Trong khi do mc)t so nguyen to, d c bi t la nhom di dc)ng tang cao
gay ngc) dc)c cho r cay. Theo Pavan, Bingham va Pratt (1982) thi ngu6ng gay dc)c
cu.a nhom di dc)ng trong dat doi v6'i cay ca phe che la 100 ppm/100 g dat. T i Vi n
nghien cau ca phe ket qua nghien cau cho thay v6'i ham luQ'Ilg nhom di dc)ng trong
dat tren 50 ppm/lO0g dat da biit dau lam cho cac r tO' ca phe voi bi ngc) dc)c va chet
(TruO'Ilg H6ng, 1997).
Nhi t de) va am de) dat cung la nhung yeu to rat quan tr9ng anh hu&ng den
Sl.J'. phat trien cu.a be) r ca phe. Khi quan sat cac VU'O'Il ca phe (1 Tay Nguyen
khong co cay che bong va cung khong duQ'c tu goc giu am thi trong nhung thang
mu.a kho do nhi t dq tren 16'p dat m t tang cao lam cho l&p r tO' an n6i tren m: t
dat ht chet gan het. Trong khi do & nhung vll'O'Il co cay che bong va duQ'c ttl goc
thi phia du6'i l(Yp phu r tO' vein phat trien binh thu&ng thanh m9t 16'p da y. Ket
qua nghien CU'U cu.a Cuenca va ctv (198 3) cho thay tren nhti'ng Vu'O'n ca phe c6
2
che bong thi viec b6n phan hti'u cO' ket hqp v6'i tu goc thi tr9ng luqng r tren lm
& tang tu 0-7,5 cm trong m()t nam tang len du'Q'C 660g so v6'i & VUO'n ca phe de
trong thi chi c6 10g.

1.2. H thong khi sinh

He thong khi sinh cua cay ca phe gom c6 than chin h, cac canh cO' ban, he thong
canh thll' cap va la. Ve cau tl?,o cung nhu chuc nang cu.a than, canh cO' ban va he
thong canh thll' cap da duqc trinh bay e1 phan I vi trong phan nay se di sau vao
nghien CU'U chuc nang va hol?,t d9ng Clla la ca phe, mot b9 ph n c6 vai tro het sue
quan tn;mg trong chll'c nang dinh dn6'ng cu.a cay ca phe.
a) Doi song cda la ca phe:
So vfri nh ieu lol?,i cay lau nam khac, cay ca phe c6 m9t he thong la day hO'n.
2
Theo Franco (1974) t h1 m9t cay ca phe c.6 tong dien tich la la tu 22-45 m tuy theo
tung giong va tuoi cua cay cun g nhu mat d6 trong. V6'i dien tich la nay thi he so che
phu hay chi so dien tich la dat t6i 4-6 lan. Valencia (1973) cho thay doi v6'i cac
giong ca phe che thap cay tan be nhu Caturra thi chi so dien tich la thich hO'p nhat
la 8 tl.rO'ng (mg v6i mat d9 trong 5000 cay/ha & nam thll' 4 sau khi t ron g. Doi v6'i ca
phe voi duqc trong day & Cot e d'Ivoire thi chi so dien tich la do Boyer (1969) xac
dinh dUQ'C la 7,5.
Ca phe thu9c lol?,i cay c6 b9 la xanh quanh nam. Hien tuqng thay la xay ra
thll'O'ng xuyen trong nam, tuy nhien ve mua kho ty le la n;mg c6 cao hon. Hien
tuqng rung la hang loat bieu hien SU phan ung cu.a cay tnr6'c dieu kien moi tn.tO'ng
bat thu n. Doi song trung binh n1.a la ca phe bien dong tu 8-1 2 thang va trai qua 4
giai do n . Giai doa n sinh tn rong keo d ai t.fr 4-5 tuan: giai doan cutin hoa tu 4-6
tuan. Giai dol?,n tnrO'ng thanh tr 4-6 t.hang Ya giai doan gia c6i hr 3-6 tuan. Tu6i thQ
cu.a la ca phe la mot trong nhung ch i tieu sin h,1 bet sue quan tr9ng phan anh tinh
trl?,ng sinh tru&ng cu.a cay. Nhung yeu toanh hu-on g den tu6i th9 cu.a la ca phe nhu
che d9 dinh du&ng khoang, nhiet d6 cucmg d6 chieu sang va am do da t , gi6, sau
benh hl?,i v.v... Nhin chung nhti'ng VU'O'n ca phe. kh6ng QUO'C cham s6c tot, thieu dinh
duci'ng thi tuoi thQ cu.a la ca phe bi nit. ng n. Trong dieu ki n & Tay Nguyen thieu
nu&c va gi6 m nh trong nhung thaDg mu.a kh6 la nhti'ng nguyen nhan chinh gay ra
hien tuqng n,m g la hang lo t vi vay viec trong cay che bong va dai rll'llg ch11n gi6 la
mot yeu cau khong the thieu nhilm hq.n ch e' tac hai cu.a gi6.

b ) Quang hQ'JJ·va cac yeu t o' iinh hwmg den qua trinh quang hQ'JJ:
Nhu ph an 16'n cac loq.i cay trong khac, qua trinh quang hO'p cua cay ca phe duQ'c
thuc hien theo elm trinh C . Tuy nhien so v6'i nhieu cay nhiet d6'i c6 qua trihh
3

70
quang hQ'p theo chu trinh C3 thi hi u suat quang hQ'p cu.a cay ca phe d1 .t rat thap.
2
Ket qua nghien cuu cu.a Altamann va Dittmer (1968) cho thay lm la ca phe ngoai
n&ng & nhi t d(> 20°C trong 1 giay chi quang hQ'p duQ'c khoa.ng 7 µmol CO2 so v6'i cac
c_ay trong khac la tu 15-25 µmol CO2 (xem bi u do)

Bong vai /
,,,:'
,,,,,, ""

,,
,- Che

ca phe

10 25 50 100

% IL!Q'ng chieu sang ban ngay a vung nhi$t d6'i

Bie'u do· 1: Hi u suat quang hqp cua cay ca phe so voi mc;,t so cay trong khac

Do hi u suat quang hqp cu.a la ca phe thap hon rat nhieu so v&i nhieu cay
2
trong khac nen de nu6i duqc m(>t qua ca phe phai can t&i 20cm la. Trong dieu
ki$n thu n lqi thi tren m6i dot canh & ca phe che c6 the cho tu 12-20 qua va
tren ca phe voi la tu 25-30 qua, nhung tren m6i dot nay chi c6 m(>t c p la v&i
2 2
di$n tich m6i la khoang 30-40 cm & ca phe che va 100-120 cm & ca phe voi. Nhu
v y ro rang la v&i di n tich la ma cay c6 va cho du c6 dem tat ca so la & nhang
canh kh6ng mang qua di nua thi cay cung kh6ng the du de nu6i m(>t luqng qua
l&n den nhu v y, d6 la chua n6i den cay phai danh m(lt phan l&n cac chat dinh
du&ng de nu6i va hinh thanh canh la m&i. Tren thvc te neu chi tinh so di n tich
la cay ma cay c6 v&i so luqng qua d u thi cay ca phe thi.rc s1J c6 kha nang d u
qua cao hon nhieu so v&i kha nang ma cay c6 the duy tri duqc (Cannell, 1974;
Vasudera va Ratageri, 1981). Do d6 hi$n tuqng r-q.ng qua hang lo t vaogiai
do n qua phat trien nhanh do thieu dinh du6'ng ho c cay bi ki$t suc, kh6 canh
do bi huy d(lng qua nhieu chat dinh du6'ng cho vi$c nu6i qua rat thu&ng thay d6i
v&i cay ca phe, d c bi$t la & nhll'ng vu&n ca phe kh6ng c6 cay che bong \ a cho
nang suat qua tai (overbearing).
 ·: :..,,=_ •- g nh®g chi co la m6'i lam chac nang quang hQ'p ma qua ca phe cling dong
_( vai t.ro het sac quan tr,;mg trong chac nang dinh du6'ng cu.a cay . Khi dang trong
ci doan phat tri1fo, hie con xanh qua cling th1tc hi n chac nang quang hQ'p nhu doi
·.-6-i la nhlim tich luy m(lt phan chat dinh du6'ng de t1t nuoi qua. M c du so lUQ'Ilg khi
khon g tren be m t cu.a vo qua co rat it trung binh khoang 30 - 60 khi khong tren
2 2
mm so v6'i m t du6':i. cu.a phien la la 240-260 khi khong/mm nhung so v6'i the tich,
cu.a qua thi di n tich be m t cu.a qua l0 i rat 16n. Ngucri ta tinh duqc ding t6'i giai
do0n qua bat dau tich luy chat dinh du6'ng de hinh thanh h0t thi di n tich be m t
cu.a qua tham gia vao qua trinh quang hQ'p hie nay tuy chi co d0-t duQ'c khoang
75%
di$n tich t6i da cu.a qua so v6'i hie chin nhung da chiem t6'i 20-30% tong di n tich
cac b(j ph n cu.a cay tr1tc tiep lam nhi m v quang hQ'p. Ket qua nghien cU'U cu.a
Cannell (1971) t 0i Kenya cho thay rling trong qua trinh quang hQ'p qua tir tich luy
duQ'c khoang 30% tr9ng luQ'Ilg chat kho va 70% con l0i lay tu cac b(j ph n khac cu.a
cay.
Cac yeu to anh hu&ng den qua trinh quang hQ'p:
- Anh sang: Cay ca phe la 101:ti cay ua anh sang tan X9- vi v y qua trinh quang
hQ'p dU'Q'C th1tc hi n tot nhat trong dieu ki n cay dUQ'C che bong. Cung theo ket qua
2
nghien cU'U cu.a Almann va Dittmer (1968) tren ca phe che cho thay l m la ca phe
ngoai nang & nhi t d(l 20°C trong 1 giay chi quang hQ'p duqc khoang 7 µmol CO .so
2
v6'i cac la duqc che bong la 14 µmol CO 2 (xem bieu do 2).
S& di cac la duqc che bong c6 hi$u suat quang hqp cao hO'Il la do co ham
luqng di p l c & trong la cao hO'Il nen hi$u suat thu n 0p anh sang tren m(jt dO'Il
vt di$n tich la cling cao hO'Il. Vi co nguon goc nguyen thuy la song du6'i tan rung
nen diem bao hoa anh sang trong qua trinh quang hqp cua cay cling rat thap.
Doi v&i nhung la hoan toan & ngoai anh sang diem bao hoa la tu 500-600
2 2
µE /m /s va doi v6'i la duQ'c che bong la 300 µE/m /s. Trang khi do & cac
nu6'c
nhi t d6'i va buoi trua cu&ng d(j chieu sang trong nhung ngay co nang thu&ng
2
rat cao khoang 2.500 µE/m /s gap gan 5 Ian so v6'i diem bao hoa. Vi v y
nhung
k·e qua nghien cuu cu.a nhieu tac gia nhu Nutman (1937); Yamaguch va Friend
(1979 ): Kumar va Tieszen (1980 ) cho thay ho0-t d(ing quang hqp cu.a la ca phe
manh nhat la vao nhung luc buoi sang tu 7-10 gi& sang va tu 3-6 gia buoi chieu
t rn ng ngay, vao buoi trua thi la hau nhu ngung quang hqp. Cu&ng d(l chieu
sang
_ rnn.h o n hung la khong duqc che bong khong nhung lam cho la khong th1tc hi n
ch .r9 c e huc nang quang hqp ma con lam ton thuO'Ilg den h$ t hong di p l c cu.a la,
d c n,i$ fa he. t hong tiep nh n anh sang II (Photosystem II ). Nhung ket
qua ngh]en 'C ><l'.ll n a y nh li m chang minh cho vi c phai s11 d ng cayche bong
cho cac
\ Uon ca ph e.

72
 16

N$_
12
E La duqc che
0 bong
u

/
Cl

0.
O ·
.Clc 8
C
ell
::::,
rr
•0·
'O 4
-
()

01----...----------------
25 30 35 4015 20
Nhi(;lt d(l cua la °C

Bie'u dci 2: Hi u suat quang hgp cua la o ngoai n ng va d11qc che

bong

Tuy nhien m<)t so tac gia khac nhu Robledo va Santos (1980) l i baa v quan
diem la khong dung cay che bong. Cac tac gia nay cho ding trong dieu ki n kh6ng
trong cay che bong thi chi khoang 10% so la rnlm ngoai be m t tan cay la nh n anh
sang tr1+c tiep con 90% so
la con l i nam & phia du6i va trong tan th1+c chat la duqc
che bong. Cung theo chieu hu6'ng nay qua m(>t s6 thi nghi m trong ca phe tro11g
nhung dieu ki n che bong khac nhau, Sylvain (trich dan b&i Nguy n Sy Nght, 1982)
cha thay cay ca phe trong trong dieu ki n anh sang toan phan d t toe d<) tang
tnt&ng ve than cay gap lan va v6i s6 luqng la gap 4 lan so v6i cay ca phe trong
trong dieu ki n duqc che bong 75%.
Vi c c6 nen su d1;1.ng cay che bong hay khong den nay van dang con nhieu y kien
trai ngtrQ'C nhau, nhttng thi+c t e cho, thay rang vi c co SU dung cay che bong hay
khong, lo i cay che bong cung nhu ma t d<) cay che bong t n r6'c hel phai can cu vao
dieu ki n khi.h u C\l the cu.a tl!Ilg vung, giong ca phe, mc:tt d6 t rong cung nhu cac . _
bi n phap ky thu t tham canh khac. Trong nhung nam gan day do gia ca ca phe
tang nhanh tren thi tntcmg the gi6i nhieu h9 gia dinh cung nhu mot so n6ng trucmg
& Tay Nguyen dang 6 khuynh hu6'ng loai b, o cay che bong ra khoi vucm ca phe
nham m1;1.c dich dua nang suat tang len toi da. Viec lam nay tnr6'c mat tuy c6 dem
l i lQ'i nhu n kha cao, nhung ch&c chan dng kh 6ng the bu d&p duqc nhung thi t
h i hetsueto16'n kh6ng the tinh het duqc & nhung na.m ve sau do vi c lo i bo cay
che bong.
- Nhi?t d9: Nhi t d(> thich hqp cha qua trinh quang hqp la tu 20-25°C. Qua
2_5 °C thi ho t d9ng quang hqp cu.a la giam dan va khi nhi t dQ len den
35°C cay se ngung quang hqp. Nhi t dQ cao thu&ng keo theo s1+ thieu hq.t
nu&c &

73
trong cay lam cho ca c 16 khi kh6ng dong la i, lam giam kha nang trao d6i
kh6ng khi v&i m6i t r u &ng be n ngoai, dong th&i lam tang ham luqng khi CO
2
ben trong te bao cu.a la U'c che den hoc:!-t d9ng quang hqp. Neu nhi t dQ tiep t-qc
tang cao se lam cho ca c he thong tiep nhan anh sang cu.a di p 1-qc b1 pha huy
gay ra cac vet ch ay.
- Canh man g qua h ay hieu (mg "ban ch(ta": Qu a ca phe kh6ng nh11ng thl!c hi
n chuc nang quang h O'p de tlt tich luy m(lt ph an chat. di nh d116'ng ma trong qua trinh
tich luy cha kh 6 l ay tu la va cac b<) ph .n khac cua ca y de hinh thanh h?t lai tc:!-o ra
mot hieu ung lam cho hii:m suat quang hO'p cua la t ang len. Ket qua nghien cuu cua
Can nel ll 971 J t1:li Kenya cho thay tren nhung canh co ma ng qua thi ham luQ'Ilg ch a' t,
k h 6 qua ng hqp cao gap 2 lan so v&i canh da va t. bo het qua . Hi n tuQ'Ilg quang
hqp
cua la tang len ID.:!-nh & nhung canh c6 mang qu a nay dU'O'C g9i la hi u ung "bon
ch ua". Ngoai nhun g yeu to neu tren con c6 nh1.tng y eu to khac nhu llm d9, che d9
dinh duong khoang, ham 11.tQ'Ilg khi v.v... ctm g a nh h u6ng rat 16n den qua trinh
quang hqp.

2.2. Chuc nang sinh san

2.2.1. Hi n tu·qng nir hoa:
Hi n tUQ'Ilg na boa & cay ca phe dl.tctc ch]a rai lam 2 giai doa n la giai doc:!-n phan
hoa mam hoa va giai do?n mam hoa i:ang h uong phat. t rien den khi hoa n&. Trong
m6i m9t giai do?n nhu v y c6 rat nhieu yeu to' noi, ng01:l i ca nh tac d¢mg den.
a ) Giai QO[flD phan hoa mam hoa:
Tu cac choi bat dinh tren cac
nach la cu.a canh ngang chung duqc
bi t hoade phat trien thanh cac choi
hoa. Qua trinh bi t hoanaytuy da c6
nhieu tac gia nghien cuu va de ra
nhieu ly thuyet khac nhau, nhmig
deu thong nhat & ch6 la c6 Sl! tac
6
d9ng cu.a cac chat ho6c man va den
nay van ch11a xac d1nh duqc ro rang.
SlJ' hinh thanh nen nhl1ng chat ho6c
Hinh 4: Hoa ca phe b6 d9c man nay c6 the do m(>t ho c nhieu
1. 0 ai hoa ; 2. Trang hoa; 3. Canh hoa;
yeu to tac d(mg khac nhau.
4. Nhuy cai; 5. Nhj dlfc; 6. Noan sao
Nhung yeu to kich thich den qua
trinh ph an hoa mam hoa
- Quang chu ky: Nhung ket qua nghien cU'U cu.a Franco (1940); Piringer va
Bort hwick (1955 ) t rong nhung nam 1930 va 1940 ve bieu hi n cua cay ca phe con
nho doi v6i quang chu ky cho di.ng cay ca phe thu9c cay ngay ng n. Qua trinh phan

74
 -
hoa mam hoa dUO'C hinh thanh trong dieu ki n ngay ngan v6i t-hffi gi :L. e-,i§!u s ang
thich hqp nhat la 8 gia trong ngay va toi da khong qua 13 gia, con .r m -g nn ung
ngay dai lai kich thich canh la phat trien. Nguqc l<':li, Monaco va cac c.¢,n, =- ::fr.
. ifn (1980 ) lai cho thay nhung cay ca phe con duqc trong a vung gan xich dao · b:
:fr-i
thO'i gian duqc chieu sang la 18 gia trong ngay l<':li kich thich cay phan hoa mai. . , ..Oc.
nhieu hO'Il so v6i thO'i gian duqc chieu sang la 12 gia. TuO'Ilg tl! nhu v$.y CanncH
(1972) khi nghien cuu ve anh huang cua quang chu ky den Sl! phan hoa mam hci"'
tren cay ca phe kinh doanh duqc trong a vung tu 10-25° vi bac ho c n; m.cho t hay
m t du duqc chieu sang 16 giO' trong ngay lien t1JC suot 6 thang cung chi h<':ln ch
e' duqc m9t phan Sl! phan hoa mam hoa cua cay va lam tang kha nang phat sinh
canh la. Nhu v$.y cay ca phe m c du it nhieu c6 phan ung v6'i hi n tuqng quang
chu ky nhu la m9t cay ngay ngan nhung thO'i gian chieu sang trong ngay khong
phai la yeu to quyet clinh den qua trinh phan hoa mam hoa cua cay.
- Kho h<':ln: S1! thay doi ve nhi t d9 giua cac mu.a trong nam va d c bi t la tinh
tr<':lng thieu h1Jt nu&c a trong cay dong m9t vai tro rat quan tr9ng doi v6i qua trinh
phan hoa mam hoa cua cay ca phe. Nhung nghien cuu ve phan ung cua cay ca: phe
doi v6i hi n tuqng quang chu ky & nhung vung gan xich d<':lo thuO'llg cho nhung ket
qua thay doi, s& di nhu v$.y la do trong nhung thang ngay ngan & day lu6n trung
hqp v6i nhung thang kho h<':ln ho c nhi t d9 thap trong nam. Doi v6i cay ca phe, vao
luc sau khi thu ho<':lch cay can phai trai qua mot giai doan de nghi ngO'i va trong
giai do<':ln nay cay can c6 m9t thO'i gian kh6 h<':ln nhat clinh khoang tu 2-3 thang
nh:'l.m thuc cho qua trinhphan hoa mam hoa. Ci nhung nO'i c6 thO'i gian kh6 h<':ln
cang keo dai thi kha nang phan hoa mam hoa cang nhieu va cang t$.p trung. Day la
m9t yeu to het SltC quan tr9ng quyet dinh den kha nang cho nang suat cao cua cay,
d c bi t la doi v6i cay ca phe voi. Nguqc l<':li a nhung nO'i c6 mu.a kho h<':ln ngan ho c
khong r6 rang thi qua trinh phan hoa mam hoa thuO'llg rat it .va khong t$.p trung
nen kha nang cho nang suat khong ca o.
Ngoai yeu to kho h<':ln, nhi t d(i thap trong giai do<=1-n cay nghi ngO'i sau khi thu
ho<':lch cung c6 tac d9ng kich thich qua trinh phan hoa mam hoa & cay ca phe. Thl!c
te cho thay & m(it so tinh mien nui phia Bile cua nu&c ta tuy khong c6 m(it thO'i gian
kho h<=1-n khoc li t va keo dai nhu nhung tinh a phia Nam va Tay Nguyen nhung
trong nhung thang nay nhi t d9 thuO'llg xuong thap nen da kich thich cho cay pha.n
hoa mam hoa tuO'Ilg doi duqc t$.p t ru ng.
S1! thay doi ty 1 C/N b:'l.ng each dieu chinh ty 1 , thO'i diem b6n phan ho c cac
bi n phap canh tac khac nh11 xen tia b&t re; t<':lo hinh tia canh v.v... tuy kh6ng phai
la yeu to quyet dtnh nhung it nhieu cur{g c6 anh h11ang t6i Sl! pha.n hoa mam hoa
cu.a cay (Wormer va Gituaja; 1970; Nguyen Sy Nghi, 1982). T110'Ilg tl! nhu v.1y Vfil8C-
u

ti'
 dung cac chat kich thich sinh tru&ng ngof!.i sinh nhu phun axit gibberelic cung c6
the lam cho qua trinh phan hoa mam hoa t ch m lc1i (Cannell, 1971).
b) Giai do?,n tang tnrcmg ci.ia mam hoa thanh n1,1 va na hoa:
Tu hie cac choi bat dinh tren cac nach la & nhU'ng canh ngang duQ'c bi t hoade
hinh thanh cac mam hoa cho den khi hoa n&, chung phai trai qua 4 giai dof!.n tiep
' noi nhau nhu sau:
+ Tang t-nt&ng ve kich thu6'c de hinh thanh choi hoa: Sau khi duQ'c phan hoa
cac choi nay tiep tq.c dttQ'c phat tri n trong khoang th!Jli, gian m(>t vai thang va dc1t
den kich thu6'c trung binh la tu 4-6 mm chung se ch uyen sang m(>t giai doc1n ngu
nghi thttc su. Luc nay phia tren dau cu.a choi hoa du:€:tc. bao boc b&i m(>t 16'p
mang
mong mau nau giong nhu hinh mo' chim se nen con d uo:c gm la "giai dOf!.Il mo se".
Giai doc1n ngu nghi nay Ia do ham 11.tQ'Ilg ho6c m6n n¢i s-iE,h axit absisic trong choi
hoa tang cao chu kh6ng pha.i do dieu ki$n m6i t rocm.g k 1 m ham. Trong giai dof!.n
nay cac tieu hi:).t phan (microspores) da phat tneni c]a y d u r..h un g qua trinh phan
bao gia.m nhi m van chua xay ra. H$ thong maeh :;,._.y le..1 rn5i git:Za choi hoa v6'i
canh van chua phat trien day du.
+ Tinh ngu nghi bi pha v&: Tinh ngu ngh t e u a c'.. oi hoa bi pha v& hay n6i
dung hO'n la gia.m dan do tac d(>ng cu.a St+ kh u -s h=•€1_.._g thieu nu6'c CJ choi
hoa
trong m(>t khoang thoi gian thu&ng la tu 1-3 th i m;- Nfc.). ea. tr on g nhung trucmg
hQ'p khi cay d1tQ'c t116'i n116'c day du thi &,· gi a] ci 0-f!.!1 .. ay il; k l:n i ng hoang ve nu&c
1

CJ nhung ch6i hoa van CU' xay ra. Su k.hung hci::Ln B :, U l!,.. g ke.o dai thi cang d

kich thich cho ch6i hoa tai sinh t.ru&n g t:r a qi n '... a n:. hmi. K.hi stt khung
hoang
na&c xuat hi$n se lam cho ham ]Uon g a xJ t 21h s j E,'.€ : r nn g choi hoa giam xuong va
-. gay ra 2 hi$u ung tuc thoi la (a) t. n h : h :n : r.:f.u :-'m ,j c. & ca te bao cua choi hoa
vacua r caygiam xuong lam ch0 k.ha n ar g da.u r.t:a e t a ng len trong thai ky kh6
hf!.n; (b) lam cho ham luQ'Ilg axit gibbe re]ic: t rqo s: c Ui i hoa tang len. S11 khung
hoang thieu nu&c dUQ'C coi la dieu kie n bh buoc de• ch o choi hoa phat trien dUQ'C
binh thuang. Neu choi hoa khong trai qua su kh u ng hoang nu&c thi kh6ng the
phat trien dUQ'C hO?C phat trien khong binh ,tb-11c1&ng Luc nay ch6i hoa da d t
den "giai dof!.n ino se gia" va cha' dieu kien t.h o;iJ tlet. thu n lQ'i de phat trien
thanh hoa.
+ Kich thich tai tang tru&ng tr& lc1i: sau khi t.inh ngu nghi bi pha v& cac choi
hoa nay khong the t11 tai tang tru&ng tr& lai duO't, muon de tai tang tru&ng tr& lf!.i
chung can phai c6 s11 kich thich d?c bi$t nao d6. 1'.'hU'ng kich thich nay thuO'ng la do
nhU'ng t:r n mua, vi c tu6'i nu6'c ho?c nhi$t d(> dot nhien b;1.t xuong thap t6'i khoang
4°C t ro ng thO'i gian m(>t tieng dong ho lam cho tinh trang khung hoang nu6'c trong
cay bi g'iam xuong m(>t each d(>t ng(>t. ThuO'ng thi v6'i m(>t luQ'Ilg mua tu 3-10 mm la
du de kich thich cho cac ch6i hoa nay tai tang tru&ng tr& lc1i va luQ'Ilg mua toi thieu

76
nay duqc g9i la "ngu&ng mua n& hoa". Ngoai ra vi$c su dvng cac chat ho6c m6n
ngoai sinh nhu phun ax.it gibberelic thuctng rat thap so vcri mua hoac tucri nu&c.
Nguo-c lc3.i neu phun ax.it absisic thi lai c6 tac dvng kim ham. Trong khoang thcti
gian 3-4 ngay sau khi nh n dU'Q'c SlJ kich thich thi song song vcri qua trinh phan bao
giam nhiem bat dau xay ra, ham luo-ng ax.it gibberelic n9i sinh hoc3.t d9ng & trong
choi hoa tang len rat nhanh gan gap 2 lan. Ham luqng ax.it gibberelic nay tang len
tru&c khi choi hoa phat trien tang nhanh ve trong luqng tuO"i de loc3.i ho anh hu&ng
kim ham cu.a axit absisic & trong choi hoa hie nay ham luqng van con rat cao nhu
tru&c day.
+ Hoa n& va tung pha n: Trang thoi gian tu 6-12 ngay tuy theo tung giong ca
phe va dieu ki$n sinh thai tung vung (thong thuctng trong dieu ki$n & Tay Nguyen
la tu 6-7 ngay) ke tu khi nhan dUQ'C SU kich thich (mua hoac tucri nu6'c) cung vcri Sl!
tang nhanh ve ham luqng cytokinin kich thu6'c va tr9ng luqng cua choi hoa tang
len rat nhanh ch6ng gap 3-4 lan so vcri hie ban dau va hoa bat dau n&. Cung vcri hoa
n& la h?t phan du qc t ung ra. Hoa ca phe thuctng bat dau n& ve khuya va hoan
thanh vao hie sang s6'm. Tu hie bup hoa biit dau n& cho den hie trang hoa xoe ra
hoan toan keo dai khoang 4-5 giO'. Trang giai doc3.n nay nhuy cai VUO"n dai ra, dong
thcti cac nhi due cu n.g t.ach roi nhau sau d6 cac bao phan duQ'c m& ra va h 9 t
duQ'c
phan tung di vao luc sang s&m mang theo mui huo-ng thO'm thoang thoa.ng nhu hoa
nhai. Dieu ki$n m6i tructng thu n loi de ch o hoa n& la nhiet d9 tu 24-25°C, am do kh6ng khi la 94-97%.

Hoa ca phe n6i chung chi phat trien tren nhung canh tO' duQ'c hinh thanh tu
nam tn.t6'c va rat hiem khi ra lc3.i tren cac dot da mang qua tru6'c da y vi vay tren
m9t canh ca phe chung ta thucmg thay c6 3 do9 n canh khac nhau d6 la: do9 n canh
da cho qua & nam tru6'c nam & phia trong gan trvc da bt trui la; d, oc3.n ca nh dang
mang qua gom cac dot canh dU'Q'C hinh thanh tu nam tru6'c van con mang m9t so
cap lava mot doc3.n canh tO' mcri duQ'c hinh thanh chua cho qua t hinh 5). Cung giong
nhu mot so loc3.i cay an qua lau nam khac, hoa ca phe ch i ph at. t ri en tren nhung
canh tO' duqc hinh thanh tu nam tru6'c vi v y vi$c tc3.o hinh, tia c.a nh d6i vcri ca phe
la m9t bi$n phap ky thu t hetsuequan tr9ng nham t.0 o c.ho cay lu 6n co mot luqng
canh tO' dlJ tru de cho qua & nam sau.
So luqng va chat luqng hoa n& tren cay ca ph e, ngoib ye u to di truyen quy dtnh
con phv thu9c vao rat nhieu yeu t6 ngoai ca nh khac. nhau nhu thoi gian va muc d9
kh6 hc3.n trong giai doc3.n phan hoa mam hoa; luo-n g mua hoac nu&c tum de kich
thich hoa n&; sl! thay doi ve nhiet do trong thoi gian hoa n&, tinh trc3.ng dinh du&ng
trong cay; ky thu t tc3.o hinh, tia canh v.v ...

77
 a nhfrng nam tnr&c
Hinh 5. A. Oo n cimh da cho qua
B. do n canh d ng mang qua
c. la do n canh ta m6i dllqc hinh thanh
0 vung Tay Nguyen va Dong Nai do c6 mua kho hq1n khoc li$t keo dai
trong giai do n phan hoa marn hoa nen cay ca phe thucmg ra rat nhieu hoa va
n& tuO'Ilg doi t p trung hon so v6i cac tinh mien rnii phl!a Biic. Luq'ng mua
ho c htq'ng nu6'c tu6i ctlng anh hUD'Ilg rat 16n den so luong hoa n& cling nhu sq
phat trien binh thucmg cua hoa ca phe. M c du "ngu&ng mua n& hoa" rat thap
chi can
tu 3-10 mm, ·n hun g de cho hoa Ila' dUQ'C mqt ca.ch bin h thucmg phai can m(>t
foqn g m11a toi thi u la tu 25-30 mm. Qua ng11&ng do thi du co tang them luq'ng
nu6:c, so l11q'ng hoa n& ctlng khong tang them. Nhung du&i muc d6 thi cay d bi
kh ung hoang thieu nu6'c va lam cho hoa khong phat trien duQ'c binh th116'ng.
K'.1 bi khung hoang thieu nu6'c, d c bi$t la kem theo cac yeu to thcti tiet bat
:·:n1 n khac nh11 nhi$t d(> cao, am d(> khong khi tha p, gi6 m nh vao cac thang
m u.a kh6 & Tay Nguyen lam cho canh hoa kh6ng du tntO'Ilg ding de m& ra ma
1§(i1 nguyen & dE!-ng bup hoa sau d6 chuyen thanh mau tim nhu mau hoa
chanh
nen cung thtlctng duQ'c g<;>i la "hoa chanh" roi kh6 ch e t . Thong th116'ng, khi hoa &
t ren canh oi kho chet la cling se bi rlJ.ng va canh d6 cling chet theo lam cho nang
suat bi gia rn slit nghiem tr<;>ng khong nhung chi & VlJ thu ho ch sau d6 ma con
anh hu&ng o·e n nhung nam sau. Vi v y de khiic phlJ.c h u qua nay & cac tinh
Tay Ngu yen nhie.u khi phai t116'i du6i theo mua do luqng mua kh6ng du. Hi n

78
tuQ'Ilg "hoa chanh" con thu&ng g$p tren nhdng canh ca phe da ht gi6 lam r-q.ng
het l a. Do khong c6 la ho$c so luqng la tren canh con l i rat it cung khong the
hut du nu&c de cho choi hoa phat trien binh thu&ng m$c du cay viin duqc tu&i
m.i&c day du. CJ day m◊t lan mta cho thay la ca phe khong nhdng chi dong vai
tro quan tr9ng trong qua trinh dinh du6'ng cu.a cay, dieu chinh nhi$t d9 tren be
m t la thong qua qua trinh boc thoat hoi nu&c ma con dong vai tro nhu nhdng
"chiec bom" de hut nu&c hr r va dua t&i cac b◊ ph n khac & trong cay. HO'Il nda
hi$n tuqng heo sinh ly do r cay khong hut duqc nu&c cung lam cho hoa khong
phat trien duqc binh thu&ng va d n den hi$n tuqng "hoa chanh". Trong m◊t so
nam gan day nhieu h◊ gia dinh trong ca phe & Dak Liik co khuynh hu&ng hon
phan hoa h9c vao nhdng thang mu.a kho cung v&i vi¢c tu&i nu&c cho ca phe.
Bi$n phap ky thu t naydoi khi gay ra nhung tac h i kho lu&ng, d$c bi¢t la bon
v&i m9t lieu luqng cao cac lo i phan d tan nhu ure, sulphat d m va KCl lam
cho ap suat tha'.m thau trong keo dat tang cao va luc do r cay se kho c6 kha
nang hut dUQ'C nu&c. H u qua nay se tr& nen tram tr9ng hO'n nhat la khi lUQ'Ilg
nu6'c tu&i khong du ho$c g$p phai m◊t th&i gian kho h n keo dai. M◊t hi$n
tuqng hoa phat trien bat binh thu&ng nua rat thu&ng g$p & cay ca phe che do la
hi$n tuqng "hoa sao". Hi$n tuqng hoa sao thu&ng co moi quan h$ chat che t6'i
cac yeu to khi h u d6 la cu&ng d9 ch i·e u sang m nh , am d◊ kh ong khi thap
va doan
nhi$t d9 tang cao 29- trong giai hoa.
c) Qua trinh thµ phan d' hoa ca ph e:
Trong dieu ki$n binh thuO'Ilg hat. ph,:=i.'n c6 the d u_ - t ri chwc. sue nay
mam trong th&i gian tu 24-36 giO'. ·Tuy nhien neu dUO'C bao qu a n- tr rong dieu
ki$n chan khong & nhi$t dQ am l8°C thi c6 the keo dai SU'C nay mam cu.a chung t6'i
3 nam ho$c· hO'n nua (Walyaro va van der Vossen, 1977). Rieng voi nhuy c6 kha
nang tiep nh n h t phan trong m◊t khoang th&i gian la 48 tieng ke tu khi hoa
n&. H t phan hoa ca phe nay mam rat nhanh. Trong dieu ki$n thu n lQ'i thi
khoang sau 1-2 gi& ke tu khi tung phan chung da bat dau nay mam va sau thai
gian khoang tu 2-3 ngay ong mam da tiep c n duqc noan sao va qua trinh th-q.
tinh duqc xay ra.
Doi v6'i ca phe che la m◊t cay tll th1J. phan nen qua trinh thu phan cu.a no it bi
anh hu&ng b&i cac dieu ki$n ngoc;li canh. Rieng d6i v6'i cay ca phe v6i va cac loai nht
b9i khac la nhung cay giao phan cheo bat bu(>c thi qua trinh th1J. phan bi anh hu&ng
rat 16'n b&i nhieu cac yeu t6 khac nhau.
M9t trong nhung yeu t6 anh hu&ng 16'n nhat den qua trinh th-q. phan do 1
luqng hoa n& trong m6i dqt ra hoa. Neu so luqng hoa n& qua it thi so luqng hat
phan se khong du de cho tat 'ca cac hoa dUQ'c thlJ. phan. Ben c nh do gio va con
tnlng cung dong m(it vai tro het SU'C quan tr9ng trong qua trinh th1J. phan cu.a ca y

ng
ca phe. Cac yeu to ve thoi tiet trong hie hoa no cfuJ.g c6 anh hu&ng rat l&n va d6i hie
mang tinh quyet dtnh den qua trinh thu phan & ca y ca phe , d c bi t la doi v&i. cay
ca phe voi. Nhi t d9 len cao trong hie hoa n& se larn cho h t phan nhanh ch6ng bi
mat sue nay mam. Am d9 kh6ng khi qua thap se 1am cho dau cu.a voi nhuy ·bi kho
va kh6ng c6 kha nang de tiep nh n duQ'c hat pb a:___ Mua 1:1ua phun ho c suong
mu nhieu trong hie hoa n& se lam cho h t phan br riJ-a L @i hoac kh6ng tung ra dU'Q'C
nen
qua trinh th phan khong thl!c hi n duqc.
Th\lc te cho thay ca phe voi dttQ'C tr6ng a, cac t:if! h phia Bic nhu vung Nghia
Dan, Ngh An ho c & cac nong tru&ng 715 huy .. ::La lDrnk tinh Dak Liik thu@g
cho nang suat rat thap va khong 6n dtnh. Mot t ro... g . htmg nguyen nhan chinh
&
nhll'ng vung nay la khong c6 m9t thoi gian kh6 n Fi k, &.. irl ai va r6 r t vao thoi ky cay
phan hoa mam hoa nhu nhung vung khac & Ta y :=, : · en nen so luQ'Ilg hoa n&
thu@g rat it. Hon m.ra trong nhung thang cay ra ' . -::: J ; hu@g g p phai nhung
tr n mua; mua phun ho c suong mu nhieu fam 1.c :- ·'-'. -.Ja t:ri!nh th phan bi anh
9:

hu&ng nghiem trc;mg.

d) Qua tnnh thv. tinh va hinh thanh n9i nhu :1 0 .
.•..

Qua trinh thv tinh de hinh thanh nen nqi nhC:. . . [C : r o.. g bau noan cu.a hoa ca
phe lu6n ht tac d9ng boo 2 yeu to d6 la ban ch at. d1 n -i..:ye:.."c i do v.:a :,. quy dtnh va slJ
tac d9ng cu.a dieu ki n ngo i canh. Trang m9t ba1!l! n .".S. ' - '.. oa ca phe thu@g
c6 2 bau noan duQ'c ngan each nhau b ng m9t va.ch ngan 0 g1u a. Theo nhung ket qua
nghien cuu cua Reffye (1975) thi 2 bau noan nay mar.? n.nmrg thong tin di truyen
hoan toan d9c l p v&i. nhau do v y sl! thv tinh cua bau uoan nay kh6ng phv thu9c
vao S\! th tinh cu.a bau noan kia. Nhung Il€ 1!.l! c6 sv : " c dong cu.a dieu ki n ngo i
canh thi ca 2 bau noan deu cung chtu m(>t St! a nb hi10'B? nhu nhau. Doi v&i. ca phe
che la m9t cay tl! hQ'p va la cay tl! th phan nen t ro:-g dreu kien thu n lQ'i ty 1 so
bau noan dUQ'C thv phan va th tinh thUO'Ilg rat cao tu: 9,0 -95%. Rieng & ca phe
voi
va cac loai nht b9i khac do tinh tl! bat hQ'p nen t-_i· .1e so bau noan duqc th'l}. tinh
thu@g thap hon nhieu trung binh la tu 60-70%. D$.r. hiet la & cay lai khac loai giua
ca phe che v6'i cay ca phe v6i tu b(ii (a r abu sta ) t.hi t. - 1e nay chi d t duQ'c tu 40-
45% ( Reffye, 1975; Trinh Due Minh va. Bui Thi Minh Nguyet, 1990; Hoang Thanh Ti
m, 1996 ).
Tinh t1+ bat hQ'p & cay ca phe voi da duqc rat nhr u tac gia nghien cuu . Theo
Berthaud (1980) thi tinh t1+ bat hqp & cay ca phe. voi t hu0c lo i bat hQ'p & the giao tu
do cac don allen s., s2, S3 ... Sn quy dtn h. Khi h t phan c6 mang m9t allen s nao d6
trung v&i. allen cu.a bau nhuy thi bau nhuy se kim ham kh6ng cho 6ng mam cua h t
phan phat trien tien sau vao noan d thv tinh ( hinh 6).

80
 0 0
0

Hinh 6. SI! phat tri n cua ong mam h t phan tren hoa ca phe voi theo cac tnrang hc;rp:
1. Tl!ong hQ'p; 2. Ban IL!O'ng hQ'p; 3. Bat hqp hoan toan

Sau qua trinh thl+ phan, th1+ tinh thi tu m9t bau nhuy ban dau cua hoa ca phe
c6 the phat trien thanh 3 lo i quakhac nhau la: .
- Qua ca phe c6 ca 2 bau noan kh6ng duqc th1+ tinh va hinh thanh lo i qua chi
c6 2 mu vay. Lo i qua nay kh6ng tiep t1+c dUQ'C pha.t trien va se r1+ng di trong
khoang m9t vai thang sau d6.
- Qua ca phe chi c6 m9t bau noan duqc th1+ tinh de hinh thanh m(>t n(>i nhu non
con bau noan kia khong duqc thl+ tinh va hinh thanh nen m9t mu vay. Lo i qua
nay se tiep t1+c phat trien cho ra qua chi c6 mot nhan dang hinh tron goi la ll t
caracolis.
- Qua c6 ca 2 bau noan dUQ'C dUQ'C t h t.inh de ph at. trien h]nh t.ha nh nen 2 noi
nhu non. Lo i qua nay trong dieu ki n thu$.n lo'i se pha t t rien than h mot qua c6 2
nhan binh thuong.

Qua c6 hai mu vay Qua c6 m9t mu vay

Qua c6 2 nqi nhG non
va mqt n9i nhG non

81
 f) Qua trinh phat trien cua qua va sir hinh t.h anh hat ca phe:
Sau khi dtrQ'c th tinh qua ca phe i.ie·p t uc ph ait, tr ien qua nhieu giai do n va
cuoi cung la hinh thanh h t ca phe vao hie qua c...in. 'f heo ket qua nghien cuu ctla
Cannell (1985) t i Kenya va ket qua khao :; a t. salil nay cu.a Hoang Thanh Ti m
(1990) tren ca phe che; ctla Trtnh Due l\Iinh \ a ch ( 19 90) tren ca phe voi t i Vi n
nghien cuu ca phe Eakmat da phan chia qll!a tri -l phat. t rien cu.a qua ca phe thanh
. 4 giai do n nhu sau:
+ Gi_a i do::'!,n "dau dinh": Trong th&i giarn. k .oa .. a 2- 4 thang (doi v6'i ca phe
che la khoang 1-2 thang con & ca phe voi kl::w 2 5 3 ,- 4 th a ng) sau khi hoa n&
m c du qua trinh phan chia tebao trong bau no2'.. ,.a _
t-ie p h.).c di n ra, nhung
kich thu6'c ben ngoai cu.a qua hau nhu kh 6n1 g :a:::. .en va c6 hinh d ng
nhu dau cu.a chiec dinh nen duqc g9i la giai doa n .,a i · 1L.. h '. 0 giai do n
nay qua
nam trong tr ng thai ngu nghi tuO'Ilg t1+ nhu o-isi oo a- n ngu nghi cu.a choi hoa.
Ham luqng axit absisic trong qua tang ca o va .. 2 .L i· 1:,- n g axit gibberelic
ho t d9ng giam xuong.
+ Giai do n qua tang nhanh ve the tich: Tu t..a..g : . ti J:-5 ke tu khi hoa n&,
hie nay qua tang tru&ng rat nhanh ve m t t-he r ieh ci. .. n h u trQng luQ'ng kh6.
Cung trong giai dO::'!,Il nay hai khoang dung de. C., 2. h - E a \!J. nay phat trien t&i
kich thu&c toi da va h6a g6. Kich thu6'c cu.a hai "'--o :--: 6 · •. ay phu thu(k chu yeu
vao tinh tq.ng nu&c trong cay. 6 giai doan nay .k ;. c aly bi t hie u nu&c thi cac
khoang chua h::'!,t nay se kh6ng the phat trie n l&. m c:,a hat ca phe duqc hinh
thanh & giai do n sau c6 kich thu6'c nho. Qu a h.ic .. cy r a v_, m, ;m g nu6'c va
ham ltrQ'ng nu6'c & trong qua thu&ng chiem tu 80-85 % , FQD s h.rnn g qrua. Doi v6'i cay
ca phe che duqc trong & Tay Nguyen va cac tinh ph la );am tru vung Da L t va
m9t so vung c6 tieu khi h u khac bi t nhu& h uy n t.1' D ra k t inh Dak L k; cac
huy n SO'Il Thanh, SO'Il H◊i ctla Phu Yen v.v... n.r,: g':ai a oa n qua tang nhanh ve
m t the tich thmrng tnlng vao thang 3-4 la nhung :.hang kh6 h::'!,n nhat trong
nam nen lam cho h t ca phe che & nhllng vu ng na y t h u@ g rat be. TuO'Ilg t1+
nhtr
v y doi v6'i ca phe voi duqc trong t i m(>t s ,o 1ung t h1!]0c huy$n Eakar, M' Drak
tinh Dak L k v.v... vao thang 6-7 hie qua tang nhanh ve the tich thu&ng hay bt
g<').p h n nen cung lam cho kich thu&c cu.a qua nho hO'Il so v&i cac v.lng khac.
Trong giai do::'!,n nay m(>t m t do kich thu&c cua qmi. t a ng len nhanh ch6ng dan
den s1+ chen ep lan nhau, m t khac chtl ye u la do ca y kh6ng cung cap du cac
ch a t dinh du&ng dg nu6i qua nen thuang gay rn hi$n tuqng r ng quahang lo t.
Va o giai do n nay the tich ctla qua d-a d t t 6i khoa n g 75-80% so v6'i kich thu6'c
cu.a qua luc chin.

82 ·
 60

50
40

- 30
o>,
f-
20
10

2 3 4 5 7 8 9
6
Thang

Bie'u dci 3: Ty I qua n,mg qua cac thang

+ Giai do m tich luy chat kh6 va hinh thanh h?t: Tu thang tha 6-8 ke tu hie n&
hoa h t bat dau duqc hinh thanh va hai khoang chaa h?t dong vai tro nhu nhU'ng
ban chaa de tich luy chat kh6 trong h?t. 0 giai do?n nay ham luqng axit gibberelic
n(>i sinh tang cao, dong thO'i kich thu6'c h?t cung tang len nhanh ch6ng nhung kich
thu6'c ben ngoai cu.a qua hau nhu khong tang len. Trong giai do?n nay xay ra m(it
qua trinh gQi la qua trinh chuyen hoa tu n(>i nhu non duQ'c hinh thanh hie ban dau
de phat trien thanh h?t. G p dieu ki$n thu$.n lQ'i thi cac n(>i nhu non nay tiep tlJ.c
phat trien de hinh thanh nen h?t ca phe. Nguqc l?i neu g p phai dieu ki n bat
thu$.n thi chung se bt teo nho diva chuyen sang mau den, luc d6 khoang chu'a h?t
se thanh m(>t khoang trong ma ta thu®g gQi la nhan lep. Nhu v$.y tu 2 lol:).i qua
duqc hinh thanh trong qua trinh th1J. tinh & giai do?n nay tuy theo tung dieu ki$n
chung c6 the phat trien thanh 5 lo?i qua nhu sau:

Qua c6 m9t mu v y
Qua c6 2 n9i nhO non
va mQt n¢i nhO non

A B C D E

Hinh 7. Qua trinh hinh thanh h t

A. Qua c6 mi;it mu vay va mi;it hat; B. Qua c6 mi;>t mu vay va mot khoang tr6ng; C. Qua c6 2 h.i.t;
D. Qua c6 m¢t hat va mot khoang tr6ng; E. Qua co ca 2 khoang trong

0 giai do?n chuyen hoa nay bt chi phoi dong thO'i b&i 2 yeu to d6 la ban chat di
truyen va s-q' tac d(>ng cu.a dieu ki$n ngo?i canh, trong d6 d c bi$t la tinh tr?ng dinh
du6'ng khoang & c§.y. Cung theo ket qua khao sat cu.a Reffye (1975); Trtnh Du e
Minh va Bui Tht Minh Nguy t (1 990); Hoan g Thanh Ti m va Luu Tht Ng9c Huong
(1985); Hoang Thanh Tiem (1 996) t r en cac gio'ng ca phe che va v6i hi n dang duQ'C
trong tbi vai tro cua yeu to di truyen it thay anh htt®g den qua trinh chuy n hoa
de hinh thanh hat ma chu yeu van la do st,r tac d(>ng ctla dieu ki n ngo i canh khac.
Day la giai doan qu a can nhieu dinh du6'ng nhat . Toan b9 chat dinh du6'ng ma qua
tich luy duqc & giai do n nay va chu yeu la & t rong h t ch iem t6'i 75% t6ng so chat
dinh dl1'6'ng cua qua t rong d6 c6 t6'i 95% la cac chat dinh dl1'6ng khoang d m, Ian va
kali. De tich lu y chat kho trong h t qua phai lay cac chat dinh duong l:J t a t ca cac bl)
ph n cu.a cay chi tru & nhung C?P la non tren cung ml) canh, trong d6 chtl yeu la
la y tu la, canh va & cac r 16n. Vi v y & giai do nay neu thieu dinh duong va d c
bi t la doi v6'i nhung trll'ong h<.>'P cay cho nang suat qua cao se diln den tin h tr ng bi ki
¢t sue, kho canh va ty 1 qua lep (c6 khoang tr ong) tang cao. Nhi t d(j thap va ch
enh l ch bien do nhi t di) ngay, dem cao trong giai doan nay se t o thrn}n lQ'i cho
qua trinh tich luy cac chat dinh du6'ng trong h t , da c bie t 1a cac hqp chat thom.
+ Giai do n qua chin: t6'i thang thu 8-10 ke tu lu r hoa n&, hat da hoa cung, phoi
nhu da phat trien day du. Di p l\IC trong VO qua bi ph an hui• va qua trinh tong hqp
ethylen tang len va qua chin . De kich thich cho qu a c.hin ' c}.p t rung nh m giam
cong thu hai c6 the su dl:lng Ethephon nong d◊ tu 250-5 00 ppm de phun vao giai
do n qua da gia va b!lt dau chin

160

140
oal
::, 120
0-
0
0
100
"E'-
o(tl
80
::,
0-
.c 60

" • <ll
.c
f--
40

20

0
2 3 4 5 6 8 9 10

Thang

Cac gial do,;1n phat tri n cua qua ca phe veil trong dieu ki n o f>aklak
(Sl/ tang truang ve m t kich thu&c cua qua qua tung giai ao,;m)

Ill. GIAI OO N GIA COi

Theo quy lu t cu.a tt,r nhien thi den m(>t hie nao d6 ca y ca phe cung se bt gia c6i
va chet. Tuai th9 cua cay ca phe cung nhu nhieu cay trong hru nien khac phlJ. thu9c
vao rat nhieu yeu to nhu dieu ki n trong , cac bi n phap ky thu t canh tac, muc d9

84
cho nang suat, tinh tn;mg sau b nh v.v... M c du trong dieu ki n tv nhien cay ca
phe c6 the song t6'i. tren 100 nam va vlin c6 kha nang cho qua, nhi.tng do'i song kinh
te cua n6, tuc la tho'i gian cho nang suat c6 hi u quakinh te thi thu6'ng kh6ng qua
40 nam tuy theo m c dich khai thac kinh doanh.
Giai doi;i.n gia c6i duqc the hi n & ch6 canh la kh6 r ng dan, kha nang ra canh la
m6'i. rat kem, canh mang qua gay yeu m9c vuon dai va chi cho mot so chum rat it
qua & ngoai dau canh. Cac choi vuqt tren than m9c it va d.n c6i. La nho dan va
chuyen sang mau vang v.v... B9 re dong tho'i cung bt suy thoai. Cac re ph phan
nhieu bt gay, r tO' it, teo diva kha nang hut cac chat dinh du6'ng cung giam dan.
Trong tru6'ng hQ'p nay tot nhat la nho bo cay di de cai ti;i.o li;i.i dat va trong m6'i. li;i.i
VUO'n ca phe khac.

TAI Lll;U THAM KHAO

1. Truong Hong: Ket qua khao sat bu&c dau ve anh hu&ng cua ham luqng nh6m di di_'mg
trong dat den b nh vang la & Diik Liik. Vi n nghien cuu ca phe, 1997.
2. Trinh Dae Minh va Bui Thi Minh Nguy t: Anh hu&ng cua m9t so bi n phap ky thu:').t
canh tac den nang suat va kich thu&c h t ca phe voi & Dak Liik. Vi n nghien cuu ca phe,
1990.
3. Nguy n Sy Nght: Trong ca phe. Nha xuat ban n6ng nghi p, Ha N9i, 1982.
4. Hoang Thanh Ti m, Luu Tht Ng9c Huong: Ket qua khao sat t:').p doan giong ca phe che
mang gen khang b nh gi siit. Bao cao tong ket de tai: 02. 05.01.02 giai do n 1978-1985.
Vi n nghien cuu ca phe, 1985
5. Hoang Thanh Ti m: Nghien cau ch9n giong ca phe che khang b nh gi siit. Bao cao khoa
h9c de tai cap Nha nu&c "Xay dtpig vrnm t:').p doan, nghien cU'U giong ca phe che, voi va
xac dinh cac bi n phap tham canh tong hqp nh:im nang cao nang suat, chat luong trong
vi c kinh doanh cay ca phe". Giai do n 1986-1990. Vi n nghien cU'U ca phe, 1990.
6. Hoang Thanh Ti m: Ket qua ch9n l9c giong ca phe che Catimor F6 khang benh gi siit va
nghien CU'U m9t so bi n phap ky thu:').t canh t c nh:im tham canh Urng nang S1'lat trong
dieu ki n & Dak L:ik. Lu:').n an Ph6 tien sI KHNN, thanh phoHo Chi :!vh nh 1996.
7. Bao cao khoa hoc: ''Ke t qua dieu tra va xac dinh ngu ien nham! ga y ra benh vang la tren
cay ca phe voi a Dak Lii:k. Chi cue bao ve t lhvc v U nh Dak Uik , 19'97.
8. Almann, P.L. and Di h mer , D.:::., 1968 Biology Dar.a 13ook. f ·e.der ati on of American
Societies of Exper imen ta] Biol ,Dg y, Was h rn, g wH JDC ., US A, p2 ] 3'.
9. Berthaud, J., 1980: L' inc v m pa tibilite · chez C c•fTe.a r,_"anephora. Methode de test et
determinisme genetique. Cafe cacao T t,e. V e. XXI V N o4 .
10. Boyer, J., 1969: Etude experimentaile des effets du regime d' huminite du sol sur la
croissance vegetive, la floraison et la fn.ichfication des cafeiers robusta. Cafe Cacao The,
Vol. 13.
11. Browning, G., 1975: Flower bud dor mancy in Coffea arabica L. Studies of gibberelin in
flower bud and xylem sap and absc sic acid in flower bud in relation to dormancy
release. Journal of Horticutural Science. N o4.
12. Cannell, M.G. R., 1971: Production and distribuhon of dry matter in trees of Coffea
arabra L. In Kenya as affected by seasona] climat ,ic differences and the presence of
fruits. Annal of Applied Biology No67.
13. Cannell, M.G.R., 1971: Effects of fruiting defoliation and ring barking on the
accumulation and distribution of dry matter in brnnc.hes of Coffea arabica L.. In kenya.
Experimental Agriculture. No7.
14. Cannell, M.G.R. , 1972: Photoperiodic res pons e. of mature trees of Arabica coffea.
Turrialba No22.
15. Cannell, M.G.R., 1974: Factors affecting Ara bica rnffea bean size in Kenya. Journal of
Horticultural Science No49.
16. Cannell, M.G.R., 1986: Physiology of the Coffea Cro p. Coffoa Botany, Biochemistry and
Production of Bean and Bevera ge. Ed. Clifford & \\ m so n.
17. Franco, C.M., 1994: Fotoperiodismo em cafeeiro ( C. a.rnbica L) Instituto de Cafe do
Estado de Sao Paulo, Brasil. Revista No27.
18. Kumar, D., 1979: 1979: Morfactin changes ori ent.ah em o bran ches of Coffea arabica and
in this way facilitates vegetative propagati on . N atun, --i5",L _ chaft en No66.
19. Kumar, D. and Tieszen, L.L., 1980: Photosyn thes is i.n _.\ :,_ ic..a coffee. Effects of light and
temperature. Experimental Agriculture No16.
20. Monaco, L.C., Filho, R.P.M., Sandahl, M.R. and A1w' c.0. Lima, M•. 1., 1978. Efecto de
dias longos no crescimiento e florescimiento de cu]h, a. e:::: ch c.31fe. Bra gantia. No37.
21. Nutman, J.F. 1937: Studies on the physiology of Ct·:,.-fr 2 arabi ca L. Photosynthesis of
coffee leaves under natural conditions. Annals of Bot an ; iol .
22. Piringer, A.A., and Borthwick, H.A., 1955: Ph otope n orl. c re:spo nse of coffee. Turrialba
No5.
23. Roblede, A.J. and Santos dos, J.M., 1980: Balan ce de- r 2«. .i 2., 0 n solar en Coffea arabica
L. Variedades Catuai y Borbon amarillo. Cenicafe. K, c 3 L
24.
25. Valencia, A.G., 1973: Relation entre el indice de area fo.iiar y '.a productividad del cafeto.
Cenica fe. No24.
24. Vasudera, N. and Ratageri, M.C., 1981: Studies on le.af F JJ crnp, ratio in two commercial
species of coffee grown in India. Journal of Coffee Res.ea .rc n. No,11.
. ,
26. Vossen van der, 1979: Method of preserving the via b11ir:; of coffee seed in storage. Seed
Science & Technology No7.
27. Walyaro, D.J. and Vossen van der, 1977: Pollen lon :s,e '-'1t,y and artificial crosspollination
in Collea arabica L. Euphytica No26.
28. Yamaguchi, T. and Friend, D.J.C., 1979: Effen c,f lea f age anc;l irradiance on
photosynthesis of Coffea arabica. Photosynthetica. No l :3.
Ca ph6 la mot cAy lrru ni6n, ddi so'ng thuc r-At cua no co thd k6o ddi toi tr[m
ndm, tuy nhien chu kj, khai thr4c kinh td thuong chi keo dai tu 20-60 ndm tuj'theo
trrng grong, di6u ki6n tr6ng, c6c bi6n phap ky thuAt canh tac vA khA ndng cho n[ng
sua't cria ch[rng v.v... Trong sudt thoi gian sdng cA1' rrar qua nhi6u giai doan kh6c
nhau vcri nhung bien ddi sAu sic vd cau tnic hinh thAi ben ngodr cung nhu sinh ho6
n6r tai trong cdy vi thuo:ng theo nhung chu k! nhnt dinr \-ler.rng vi muc dich thuc
ti6n nguoi ta thuong chia tltri s6'ng cria cAy cd phe Iam tnanh 3 grai doan do ld:
- Giai doan sinh trudrng, tu hic hat niy mdm cho den khr cA1'tru&ng thdnh.
- Giai doan sin xuat tu hic cdy cho quA cho d6n khr ca1' g:ra c6i.
- Giai doan tAn lui, tu khi c6c b6 phdn sinh truong, srrr :huc cria cAy da giA c6i,
hoat d6ng giAm srit ddn cho toi hic chdt.
29. I. GTAIOOAN

86