•

• • •

JEFFREY A. STRAKOWSKI, MD
Clinical Associate Professor
Department of Physical Medicine and Rehabilitation
Ohio State University School of Medicine Columbus,
Ohio
 MUC
. LUC
.

Uri n6i dau

L&i cam cm

1. Gi&i thi�u 2
2. V�t ly cua sieu am 4
3. Thiet b� sieu am 21
4. Hien thi hinh anh 48
5. Cong thai h9c trong sieu am 57
6. Sieu am Doppler 67
7. Sieu am gan 75
8. Sieu am ccr 91
9. Sieu am than kinh 110
10. Sieu am cac to chuc khac 115
11. Sieu am khoi bat thu&ng 128
12. Hlnh anh h9c d� v�t 166
13. Cac bay hinh anh 172
14. Can thi�p du&i hu&ng dan sieu am 182
15. Crng d1,mg trong thl,l'c hanh lam sang 198
Loinoidau
Trang vai th�p ky tr& l<;ti day, vi�c sfr d1.;1.ng sieu am tan so cao trong
chan doan hinh anh ca xuang kh&p da dan tr& nen pho bien. Nhfrng tien
b<) ve cong ngh� hi�n nay da giup cai thi�n chat luqng hinh anh, da d<;tng
h6a cac phu'O'ng phap khao sat, tu d6 nang cao tfnh da nhi�m cua sieu am
trong chan doan va dieu trj. M�t khac, sieu am con dlfqc biet den v&i tfnh
an toan va chfnh xac cao, do d6 la trq thu dac hyc cho cac bi�n phap can
thi�p. Tl;l'u chung l<;ti, c6 the n6i, sieu am da tr& thanh phU'ang phap c�n
lam sang dau tay cho cac nha lam sang.
Tuy v�y, tnr&c gia cac kh6a dao t<;10 chuyen sau ve sieu am van
chua duqc quan tam dung muc. Nhung hi�n nay, dieu dang mung la d<)i
ngu cac giangvien giau kinh nghi�m ve sieu am da tang len, hua h�n cong
tac dao t<;10 se dtfqc pho c�p cho ca d<)i ngu n<)i tru cung nhu sinh vien.
Han nfra, tfnh U'U vi�t cua sieu am ngay cang duqc cong nh�n cung se
giup cac bac sI chuyen nganh chan doan hinh anh, ca XU'ang kh&p c6 ca
h<)i duqc dao t<;lo chuyen sau, tiep c�n v&i tien b<) cong ngh�...tu d6 nang
cao hi�u suat cong vi�c.
Cuon sach nay duqc bien SO<;ln v&i m9c dfch gi&i thi�u va minh h9a
nhfrng kien thfrcva ky nang can thiet cho Bs m&i ra truang, nhfrng nguai
m&i tiep c�n v&i chan doan hinh anh va d�c bi�t la sieu am ca xuang
kh&p. V&i tlf each la m<)t nha giao d1.;1.c, toi da tung nghe rat nhieu h9c sinh
cua minh chia se rang h9 thl;l'c Sl;l' thay kh6 khan khi m&i bat dau. Tu vi�c
h9c nhfrng kien thuc can ban ve v�t ly, ky nang v�n hanh thiet bL ky nang
sieu am, cho den kha nang dien giai hinh anh deu la nhfrng tr& ng<;ti l&n
doi v&i hQ. Trang khi d6, cac kh6a h9c thi qua sue chuyen sau, dan khien
hQ l<;tc loi trong me cung tri thuc.
M1.;1.c tieu cua cuon sach nay nham dU'a ra cac each tiep c�n dan
gian cho nhfrng nglfai m&i thl;l'c hanh sieu am. Ca.ch tiep c�n nay bao
gom kien thfrc can ban ve thiet bj sieu am, cac thu�t ngfr thuang dung,
each su d1.;1.ng thiet bj, each toi uu h6a chat llfqng hinh anh. Han the nfra,
cuon sach con giup nguai d9c phan bi�t cac mo, to chfrc tren hinh anh
sieu am, cac dj v�t va khoi bat thuang, cac gia anh thlfang g�p, cung nhu
nam duqc nhfrng khai ni�m can ban ve can thi�p du&i hU'&ng dan sieu
am. Sa.ch c6 tong c<)ng 15 chuang, bao gom ca ly thuyet Ian hinh anh thl;fc
hanh, minh h9a chi tiet nhfrng van de thmrng g�p trong thl;l'c hanh lam
sang.
Th�t dang mung khi cac nhan vien y te ngay cang quan tam nhieu
han t&i linh VlJC nay. Toi hi VQng rang cuon sach c6 the giup nguai m&i tl;f
tin bu&c nhfrng bu&c di dau tien tren con dU'ang thlJc hanh lam sang day
thfrthach nay. Va v i cu6n sach danh rieng cho nhfrng ngu&i d�t tam huyet
cua minh vao chuyen nganh CO' xuang kh&p, nen t6i mong chung c6 the
giup fch cho bq.n tren ch�ng du&ng hQc t�p va phat trien ban than.

Jeffrey A. Strakowski, MD
Loi cam O'D

Toi xin chan thanh cam an cac Bs va nhan vien te;1i hi�p h9i Y h9c The
chat va trung tam Kh&p, c9t song va y h9c the thao McConnell, cung nhtr cac
sinh vien n<)i tru va giang vien trong khoa Y h9c The chat va Ph9c hoi chfrc nang
d9-i h9c Bang Ohio da h6 tr(_)' trong qua trinh bien S09-n cuon sach nay.
Toi cung muon gui lai cam an t&i cac hang san xuat General Electric,
Sonosite va CAE Health Care da luon t�n t9y de te;10 ra cac san pham tuy�t vai,
giup toi c6 nguon ttr li�u quy gia de hi�n thl;fc h6a dam me viet la.ch cua minh
 Chirang 1 :Gi&i thi�u

Gi&i thieu
• 1
Khi phai quyet djnh chuyen nganh theo h9c sau tot nghi�p, chung
ta thm'rng g�p phai nhieu kh6 khan. Nhung de theo duoi chuyen nganh
CO' XU'O'ng kh&p con kh6 han gap b()i. Khi cac bac sI m&i ra trucrng chua
he c6 chut kien thfrc va kinh nghi�m nao ve sfr dt,mg sieu am trong chan
doan va dieu tri, ket hqp v&i thtyc tr9-ng cac kh6a h9c chuyen sau ve linh
Vl:fC nay con khan hiem; kha nang hQ c6 the lam vi�c d()c l�p la kha h9-n
che.
Sieu am ngay nay da tr& thanh m()t cong Cl,J. pho bien trong vi�c
khao sat cac CO' quan trong CO' the. Va chung van dang chfrng to duqc U'U
the cua minh trong hau het cac phuang phap chan doan hinh anh. Sieu
am cung cap hinh anh thai gian thtyc, c6 the SU' dl,lng khi b�nh nhan c6
cay ghep cac dl,lng Cl,J. kim 109-i, va d�c bi�t la khong SU' dl,lng buc X9- ion
h6a de t9-o anh, dam bao an toan cho nguai b�nh. Han nfra cac may sieu
am deu nh6 g9n, di d()ng va khong gay kh6 chju cho b�nh nhan m6i khi
thtyc hi�n. Cac nghien CU'U da chfrng minh sieu am gan nhu VO h9-i, va vi
the chi djnh cua chung kha r()ng rai. M�t khac, sieu am dem l9-i nhieu lqi
the khi quan sat ton thuang. V&i vi�c SU' dl,lng phuang phap chieu, sieu
am c6 the quan sat cac cau true d()ng, dieu ma chl,J.p Xquang hay CT, MRI
khong the lam duqc. MQt lqi the vuqt trQi nfra ma hau het cac may sieu
am da duqc trang bt la tinh nang sieu am Doppler, c6 the quan sat dong
chay cua m9-ch mau, djch oi...C6 the thay, phat kien ra sieu am da danh
dau moc quan tr9ng trong Sty phat trien cua nen y hQC hi�n d9-i.
Sieu am la m()t phuang phap c�n lam sang ly tu&ng de 'hu&ng dan'
cho Bs trong cac can thi�p lam sang. Chung cho phep Bs xac djnh vj tri
cua cac dl,lng Cl,J. khi dua vao CO' the ngay khi dang can thi�p, dong thai
h9-n che toi da cac sai ph9-m c6 the mac phai khi 'ch9c mu'. Nhfrng hu&ng
dan nay giup cai thi�n dang ke dQ an toan va chinh xac khi thtyc hi�n cac
thu thu�t.
Ngay nay, chung ta da c6 nhfrng dau do tan so cao v&i dai tan r()ng,
di cung v&i d6 la cac thiet bi hien thj c6 dQ phan giai cao; vi�c hinh dung
cac cau true nam sau ben trong ca the khong con la dieu qua kh6. D�c
bi�t doi v&i h� thong ca xuang kh&p, chung la cac cau true tuang doi kh6
quan sat tren cac phuang ti�n chan doan hinh anh khac, sieu am l9-i tr&
thanh canh tay dac ltyc. Hi�n nay v&i chi phi thap, tinh luu d9ng va cho ra
ket qua nhanh, sieu am da cho thay tinh da nhi�m vuqt trQi so v&i nhfrng
c�n lam sang khac.
Du la ky nang nao thi cung phai danh nhieu thai gian va cong SU'C
2
 ChU'ang 1 :Gi&i thi¢u
de luy�n t�p. M9t Bs chan doan hinh anh ca xuang kh&p can phai lam
quen v&i cac thiet bi sieu am, each dieu chinh, kha nang phat hi�n va dqc
hinh anh giai ph�u binh thuang cung nhu ton thuang ttr ca ban den
nang cao. Nhung vi luon tuan thu cac nguyen tac v�t ly, doi khi sieu am
vo tinh t�o ra cac gia anh khien chung ta boi roi. Vi the ma vi�c hieu cac
nguyen ly cung nhu ky nang SU' dl;lng sieu am thuan thl;lC la dieu quan
trqng.
Tuy nhieu uu diem nhu v�y nhung vi�c ket hqp sieu am vao thl!c
hanh lam sang l�i la m<)t thach thuc khong he nho. Dieu nay d�c bi�t
dung doi v&i cac Bs da lam vi�c lau nam, kha nang tiep nh�n va su dl;lng
thanh th�o cac phuang ti�n ky thu�t cao thuang bi h�n che rat nhieu.
Tuy v�y, dieu dang mlfng la ngay cang c6 nhieu nguon 11:fc nham ho trq
dao t�o va phat trien cac ky nang lam sang, c�n lam sang cho da d�ng cac
doi tuqng. Vi the can c6 Sl;l' chung tay g6p SU'C cua c<)ng dong Y te de xay
dl;l'ng nen tang kien thuc cung nhu ky nang cho cac nha thl!c hanh lam
sang, d�c bi�t trong linh Vl;l'C ca xuang kh&p.
Chung ta biet con duang tru&c mat c6 rat nhieu chong gai, thu
thach, nhung v&i nhi�t huyet cua tu6i tre va long tha thiet yeu nghe; hay
m�nh d�n bu&c di, tri thuc se luon doi theo b�n!

3
 Chlfang 2 : ViJt lj cua sieu am

V<lt ly cUa sieu iim 2

Trang phe;1m vi cuon sach nay, chung toi se khong di sau vao giai
thich cac cache v�t ly hlnh thanh song sieu am cling nhu hoe;1t d()ng cua
chung. M\lc tieu cua chung toi la gi&i thi�u cac kien thuc v�t ly caban de
te;10 anh cling nhu giai thich duqc CO' che SU' d\lng song am de phan bi�t
cac cau true giai phau. Nhu chung ta da biet, hlnh anh hien thj duqc te;10 ra
b&i s6ng am phan Xe;l tu cac mo trong CO' the ve dau do, cac mo khac nhau
se cho ra cac hlnh anh khac nhau v&i 'd�m d()' khac nhau. M()t so yeu to
anh hu&ng se duqc ban lu�n & du&i.

HI�U U'NG AP DI�N

Ap di�n duc;rc Pierre va Jacques Curie phat hi�n Ian dau tien vao nam
1880 bang each su d\J.ng th?ch anh t\l' nhien. Co the hieu dan gian la, ton t?i
1 d9-ng v�t chat co the chuyen cac dao d9ng ca h9c thanh nang luc;rng di�nva
nguc;rc l?i (chung duc;rc g<;>i la chat ap di�n). May sieu am ngay nay su d\lng cung
ap d\lng hi�u (mg ap di�n de t?o ra hlnh anh. Hi�u (mg ap di�n chinh lavi�c su
d\J.ng chat ap di�n de chuyen the qua 19-i gifra nang luc;rng song ca h9cva nang
luc;rng di�n. Tu piezo co nguon goc tu tieng Hy L?P, co nghia la ap ll!c, Trang
sieu am, cac tinh the ap di�n tu dau do dao d9ng, t9-o ra cac song am du&i d9-ng
xung (phat song - nghi - phat song). Qua trinh thu song duc;rc giai thich b&i hi�u
(rng ap di�n nguc;rc (ho�c nghjch dao): khi song am dU'9'C phan X? tu move dau
do, chung duc;rc thu nh�nva chuyen the thanh nang luc;rng di�n (con duc;rc g<;>i la
tieng vang). Nang luc;rng di�n se duc;rc may sieu am phan tich va chuyen thanh
cac diem anh tren man hinh (co khoang 256 mau cha 1 diem anh).

SONG SIEU AM

Tan so

Tan so song am duc;rc do bang danvj chu ky /s ho�c Hertz (Hz).

Theo djnh nghia, song am tan so tren 20 kHz duc;rc g<;>i la sieu am. S&
dI co cai ten sieu am lavi cac song am nay nam ngoai kha nang nghe duc;rc cua
tai nguai (tu 20 den 20000 Hz). Tan so thuang duc;rc su d1:1ng trong cac may
sieu am la khoang 2-15 MHz. Nhung trong sieu am CO' XU'O'ng kh&p, muc tan so
thuang dung rai vao khoang 8-15 MHz, cao han muc binh thuang m9t chut.

Tan so song am phat ra tuy thu9c vao thiet ke cua dau do [Hinh 2.1).
Tren m6i dau do se cha chung ta biet cac thong so phat xung, va ph9-mvi phat

4
 Chircrng 2: V�t ly cua sieu am
s6ng cua chung duqc g9i la dai tan ( dai d(mg) cua dau do. Cac dau do c6 ph?m
vi phat s6ng n)ng duqc gQi la dau do dai tan r(mg ( dai d(mg n)ng).

De toi U'U h6a chat lll'qng hlnh anh, ch(mg ta can chu y chinh tan so
s6ng khi phat. S6ng tan so thap thl c6 the di duqc xa han, chung ta se c6 kha
nang nhln dU'Q'C nhfrng cau true sau han (Hinh 2.2). NgU'Q'C l?i, s6ng am tan
so cao m�c du khong di duqc xa nhung l?i cho ra hlnh anh c6 d9 phan giai
cao han, thu�n ti�n cho vi�c danh gia cac cau true nong (Hinh 2.3).

Do giarr. thau
Khi s6ng am truyen qua mo, do c6 Sl,f hap thu nang luqng nen s6ng se
suy yeu dan. Hi�n tuqng nay dU'Q'C gQi la SI! giam thau (Hinh 2.4). S6ng am tan
so cao thu&ng se giam thau nhieu han s6ng am tan so thap, khi di qua cung 1
109-i mo.

Hinh 2.1 M5u dau do thang dai tan n)ng (linear).

5
 Chll'ang 2 : Vi1t ly cua sieu 6.m

High 'ti'r€1ql.ll€1nc-y Lov., trnqL11€1ncy

',,\rav€l·fonm . i'<ii.\i'€1·fia rm

High frequency waveform : D�ng s6ng tan s6 cao

Low frequency waveform : D�ng s6ng tan s6 thap

Hinh 2.2 Hinh minh h9a Sl! khac bi¢t gifra d<;mg s6ng sieu 6.m tan s6 cao
va tan s6 thap. LU'U)' rang d<;mg s6ng tan s6 thap c6 the' di xa han s6ng 6.m
tan s6 cao, quan sat GU'9'C cac to' chll'C nam s6.u ben trong CO' thl Doi l<;,.i,
s6ng tan s6 cao c6 the' t<;w anh at) phdn giai cao han khi quan sat cac mo
be mgt.

6
 Chirang 2: Vgt ly cua sieu am

Hinh 2.3 Hinh anh the' hi�n Slf anh hll'cmg cua tan s6 s6ng am t&i hinh anh dU'9'C
hie'n thj. Cac tan s6 aU'9'C hie'n thj a (AJ 15 MHz, (BJ 12 MHz, (CJ 9 MHz va (DJ 8
MHz. M(ic du Slf kh6.c bi�t tU'ang doi nh6, nhll'ng a tan s6 caa cha hinh anh ro
net han cac cifu true be m(it, con tan s6 thifp /9-i c6 the' cha hinh anh cua c6.c cifu
true sau hen trong CO' the' (dm tiep).

7
 Chirang 2: Vgt ly cua sieu am

(18)

Hinh 2.3 (tiep)

 Chlfang 2: Vilt ly cua sieu am

,/,--��lJM�,..-_---\
1 Tissue

Hinh 2.4 Hinh minh h9a tfnh giiim thau cua s6ng sieu am (mui ten doJ khi
di qua cac to' ch&c. S6ng am do bi phiin X(J, khuc X(J va hap thu nen se ngay
cang yeu dcin di, dan t&i hinh iinh thu nhq.n aU'9'C a cac cau true phfa dU'&i
cung m&.

S\f giam thau nay la h� qua cua 3 qua trinh: phan x�, khuc x� va
hap thu. Tuy theo cac lo�i mo khac nhau ma cod◊ giam thau khac nhau,
duqcd�c trung b&i mqt h� so duqc gQi la h� so giam thau cua mo.

Phan x�

Song am khi di qua m�t phan each hai cau true co tr& khang am
khac nhau thi deu co mot phan song duqc phan x� nguqc tr& l�i. Day
duqc gQi la hi�n tlfqng phan x� song, va song nay se dU'qc chinhdau do
tiep nh�n va phan tichde t�o anh. Ve ca ban, khi di qua cac mo, song am
9
 Chiro-ng 2 : ViU ly cua sieu am

b! phan x� cang nhieu thl cho ve hlnh anh cang sang. Cac to chuc c�nh
nhau c6 SlJ chenh l�ch tr& khang am cang nhieu thl tinh tuang phan
tren anh hien th! cang cao (Hinh 2.5).
Hi�n tuqng phan x�song nay c6 hai d�ng la phan hoi tr\fc di�n va
khuech tan. Trang sieu am ca xuang kh&p, khi song am di qua cau true
phang v&i di�n tich be m�t l&n nhlf xuang, song se phan x� l�i theo
chieu thang dung, hlnh anh thu nh�n vl these sac net, dong deu. Nhung
v&i mo mem, di�n tiep xuc cua song khong duqc bang phang va thang
g6c nhu v&i xuang, cac song phan X<;i c6 the di theo nhieu hu&ng khac
nhau, do d6 dau do khong the thu nh�n duqc toan b9. Hi�n tuqng nay
duqc gQi la khuech tan, mo cang khuech tan song di nhieu hu&ng thl
cang kh6 quan sat (Hinh 2.6).
G6c tia t&i cuasong am quyet d!nh g6c cua song phan x�, tuy theo
tinh chat cua mo (Hinh 2. 7). Goe t&i la g6c t<;io b&i tia t&i va duang thang
vuong g6c v&i be m�t cua giao di�n mo. Do d6, de thu duqc hlnh anh
chan th{!c nhat cua to chuc thl can d�t dau do vuong g6c v&i chung (g6c
t&i = 0). Tuy nhien trong th{!c te kh6 ma d�t duqc dieu nay, nen hlnh
anh thu duqc luon c6 phan toi han ( m& han) anh th�t. Cach tot nhat de
t�o anh 'chat luqng' la xac d!nh vung xuat chieu cua t�ng tren be m�t
CO' the va d�t dau do sieu am thang g6c v&i be m�t d6. M9t so Bs khi
m&i tiep c�n v&isieu am thu&ng khong nam dlfqc dieu nay dan t&i cac
sai l�ch trong ket lu�n hlnh anh sieu am (cac gia anh t�o ra do g6c t&i
qua l&n). Day duqc gQi la hi�n tuqng d! hu&ng, se duqc mo ta chi tiet
& Chuang 13 (Hinh 2.8).

10
 Chlfang 2: V9t ly cua sieu am

Ref�ected Incident SOIUlf'i d

waves waiv,es

f Tlssue �
Tissue 2
Pr,o pogiated waves

Reflected waves : Song phan x<;1

Incident sound waves : Song t&i

Hinh 2.5 Hinh minh h9a cha hi�n tlf9'ng phan x<;z s6ng. M(Jt phan cua s6ng
t&i (milt ten do) b.i phan x<;z tr& l<;zi dau do (mui ten xanh) sau khi tiep xuc
v&i ccic mo c6 tr& khang am khac nhau. Phan con l<;zi cua s6ng am tiep
tµc di xuong de' tiep c9n cac vimg to' ch(rc phia dlfai.

11
 ChirO'ng 2: V9t ly cua sieu am

Specular reflection Diffuse reflection

(A)
Specular reflection : Phan hoi tnrc di�n
Diffuse reflection : Phan hoi khuech tan

Hinh 2.6 (AJ Mo ta hi¢n tU'<;mg phan hot trlj.'c di¢n va phan hot khuech tan. Doi
v&i be m¢it nhan, cac song t&i di vuong goc thi song phan X(J. se dU'Q'C dew do thu
nh9n gem nhU' toan b(j (mui ten xanhJ, t9.o ra hinh anh sac net hD'n (dong th&i
mau cung sang hD'n). NhU'ng neu be m¢it mo go ghe, song phan X<;l thir&ng phat
tan theo nhieu hU'ang khac nhau, dau do thu nh9n dU'<7c it tin hi¢u hD'n ddn t&i
anh cung se tot hD'n (giam am). (BJ Hinh anh sieu am thlj.'c te & cac m¢it pha.ng
nhan. Trang vi dy nay, be m¢it nhan va Ian cua XU'O'ng (mui ten vangJ t(J.O ra tin
hi¢u tang am tren hinh anh hie'n th,i do SlJ.' chenh /¢ch tr& khang am dang ke'
dot v&i cac mo xung quanh. (CJ Hinh anh sieu am thlj.'C te & cac m¢it pha.ng go
ghe. Trang vi dy nay, mo CO' so v&i cac to chu:c xung quanh thi khong co Slj.'
chenh /¢ch tr& khang am nhieu; hD'n nfra chung cung khong co tr& khang am
cao, nen anh thu dU'Q'C se co mau xam thay vi mau trang & to chu:c XU'O'ng.

12
 ChirD'ng 2 : Vgt ly cua sieu am

(B}

(C)

Hinh 2 6 (tiepJ

13
 Chll'o-ng 2 : Vi'.zt ly cua sieu am

Hinh 2.7 Hinh minh h9a: g6c t&i a.nh hll'&ng nhll' the new t&i anh thu
nhgn dll'Q'C. Hinh hen trai cha thay, neu g6c t&i bang O [vuong g6c v&i
be m<Jt to' ch{rc) thi gem nhll' taan b9 s6ng phan xr;,. se dU'Q'C dau do thu
nhgn. Va each lam nay cha ra hinh anh toi ll'U. Nhll'ng neu g6c t&i l&n han
0, thea ly thuye't, khi di qua m('Jt phan each hai to' ch{rc se t<;w s6ng pha.n
xr;,. c6 g6c bang v&i g6c t&i nhll'ng doi x{mg nhau qua tiep tuye'n cua be
m('Jt to' ch{rc (hinh ben pha.i). Trang trll'&ng hQ'p nay, thgm chf dau do c6
the' khong thu nhgn dU'Q'C bat ky da.i s6ng pha.n x9 naa, d6n t&i hi¢n
tll'<7ng a.nh gia., 'dgm d(J' bf thay d6i. Tir d6 c6 the' d&n t&i nhfmg ket lugn
sai lam tai h9-i!

14
 Chuang 2: Vi1t lj cua sieu am
Khuc x�

Khuc X<;¼ xay ra khi song am t&i be m�t to chucv&i m(}t goc khac 0.
Dieu nay lam cha chum song am khuc X<;¼ di ra xa khoi hu&ng cua dau do
(Hinh 2.9). Do d6, hi�n tuqng khuc X<;l qua cac be m�t lam ch�nh hu&ng
song am. Vl cac dau do sieu am chi co the nh�n nhfrng chum song dive
phfa cua no, nen cac tia khuc xa nay thl;l'c Sl! dang lam kho chung ta. Goe
t&i cang l&n thl goc khuc X<;l l<;¼i cang l&n han, nen anh thuve se cang m&
va toi.

Hu&ng cua tia khuc X<;l duqc tfnh theo cong thuc cua Snell: (Sin Qj
V = Sin Or/ Vr ). Dieu nay cho thay d(} l&n cua goc khuc X<;¼ ti 1� thu�nv&i
I\

d(} l&n goc t&i va ti sov�n toe song am trong hai moi tru&ng. Tuang quan
v�n toe song am gifra hai to chuc cilng quyet djnh hu&ng song khuc Xc:L
Neuv�n toe truyen song am trong mo thtr nhat nhanh han mo thu 2 (tuc
la tr& khang am thap han) thl hi�n tuqng khuc X<;l se lam cho tia khuc X9-
hu&ngve phfa trung tam. Nguqc 19-i, neu v�n toe truyen am mo thu 2 l&n
han thu 1 thl se cho ra tia khuc X9- di l�ch tam (Hinh 2.9).

Hapthu

M(}t hi�n tuqng khac gop phan lam tang tfnh giam thau cua sieu
am la sty hap thu song. Song am luon mang trong mlnh nang luqng, khi di
qua cac mo chung truyen di m(}t phan nang luqng du&i d9-ng nhi�t. Ket
qua la, phan nang luqng nay se duqc mo hap thuva khong the tr& 19-i dau
do.

15
 Chuang 2 : V9t ly cua sieu am

Hinh 2.9 Hinh minh h9a cha thay dnh hu&ng cua khuc xc;,. len dnh thu
du(!c. Khuc X(J. la Slf thay d6'i huang cua s6ng am sau khi chung tiep xuc
vai mqi.t phan each cua c6.c mo c6 tr& kh6.ng am kh6.c nhau. Neu v9n toe
truyen s6ng am trang mo th& nhat nhanh ho-n mo th& 2 (we la tr&
kh6.ng am thap ho-n) thi hi¢n tU'(!ng khuc X(J. se lam cha tia khuc X(J.
huang ve phfa trung tam {mili ten xanh). NgU'(!C lc;,.i, ne'u v9n toe truyen
am mo thll' 2 Ian ho-n th& 1 thi se cha ra tia khuc xc;,. di !¢ch tam {mili ten
tfm).

16
 ChlnYng 2: ViU ly cua sieu am
Khuech tan

I Hi�n tll'qng khuech tan xay ra khi s6ng am Ian truyen theo nhieu
hlr&ng khac nhau. Dieu nay xay ra khi to chuc dm;rc khao sat c6 m�t d<)
khong thuan nhat ho�c be m�t go ghe (Hinh 2 10). Chum s6ng am duqc
phan tr& lsii ttr to chuc tsio nen hi�n tuqng khuech tan ngll'qc. Khi hien
thL cac to ch(rc c6 tr& khang am khac v&i mo xung quanh chung se cho
ra hinh cac dom to nho tuy theo kich thu&c.

Hinh 2.10 Hinh minh h9a cha thay Sl:f khuech tan cu.a s6ng am. 51! khuech tan
xdy ra khi s6ng am {mui ten Ian mau do) t6i tiep xuc tren be mi;it cu.a cac to'
ch&c c6 m¢t d9 kh6ng thuan nhat hai;ic be mi;it kh6ng tran nhan. M9t phan
s6ng am bf phdn xc;,. lc;,.i khi qua mi;it phan each, phan con lc;,.i se tiep t1,1.c di xuong
{mui ten nho mau do). Khi di t<Yi cac cau true khac nhau & dl1'6i, chung lc;,.i tiep
tµc tan xc;,. di khap nai {mui ten xanh), vd nhll' te baa hong cau.

17
 ChlfO'ng 2: Vgt lj cua sieu am

Dai tan dieu hoa

Do cac to chuc co tr& khang am khac nhau, nen song am thu ve

co these khong di theo phll'ang vuong goc v&i dau do, ke ca khi goc song
t&i = 0. Do do, hlnh anh thu ve hien thj tren man hlnh ding se khong
chan th1:l'c nhll' mong muon. Nhfrng song thu nh�n nay dm;rc g9i la song
co dai tan dieu hoa. Cac song nay thm:mg co tan so cao han song phat ra.
Trong m9t so trU'&ng hqp, cac song nay dU'Q'C may sieu am thu nh�n va
cho ra hlnh anh con chan th1:l'c han song ly tll'&ng (khong bj l�ch hll'&ng
truyen). Dieu nay xay ra ()' cac vung to chuc co d9 chenh tr& khang am
Cl,l'C l&n.

TINH CHAT TO CHU'C

V�n toe song am

Toe dQ truyen song am dU'qc quyet djnh b&i moi trll'&ng truyen
song. Song am thU'&ng truyen ch�m han trong moi trU'ang khi, nhanh
han trong chat long va nhanh nhat trong chat ran. Song am truyen qua
cac to chuc v&i v�n toe trung blnh khoang 1540 m/s. Dau dosu dt,mg v�n
toe chuan nay de xac djnh th&i gian song am d9i l<;li, tu do tinh toan d9
sau cu.a to chuc va dl;fng anh.

Tr& khang am

Tr& khang am la d<;li lll'qng d�c trll'ng cho kha nang truyen song
am cu.a cac to chuc. Tr& khang am cu.a to chuc cao dong nghfa v&i song
am truyen qua day se kho khan han. Va nang lll'qng song am tr& ve dau
do cung se bf anh hU'&ng b&i tU'ang quan tr& khang am gifra cac moi
trll'ang. Giao di�n mo co tr& khang am chenh l�ch cang nhieu thl song
am se d9i l<;li cang m<;lnh, hlnh anh cho ra se co tinh tll'ang phan cao
( cau true tang am ben qnh cau true giam am). M9t vi d1:1 dien hlnh
la mo ca co tr& khang am thap, trong khi mo xU'ang co tr& khang am
rat cao. Khi quan sat anh tren man hinh hien thf se thay giao di�n mo
rat ro vl tinh tll'ang phan cu.a chung qua cao (tang am) (Hinh 2.11).

18
 ChLrang 2: Vi1t If cua sieu am

Hinh 2 11 Sieu am cha thay SlJ' khac bi¢t tfn hi¢u truyen ve do chenh /¢ch
tr& khang am gifra cac mo. T[n hi¢u tang am thay tren anh <1Lr9'C tg.o ra
do SlJ' khac bi¢t qua l&n cua tr& khang am gifra 2 tfi chzrc nam cg.nh
nhau la Ca VG XU'ang.

19
 Chuang 2: Vilt ly cua sieu am

GHI NHCT ............................................................................................................................... .

1) S6ng sieu am tan so cao giup t�o ra hinh anh c6 de) phan giai cao,
nhung chi dung doi v&i cac to chuc be m�t, con song tan so thap quan sat
duqc cac to chuc sau han, nhtrng doi l<;1i, hinh anh cling ma han.
2) Dieu chinh phuang cua song t&i cang tiep tuyen v&i vung khao sat
cang tot. Luc nay dau do se thu nh�n duqc phan l&n song phan x�, do do
t<;10 duqc hinh anh chan thvc nhat.
3) Cac to chuc khac nhau c6 tr& khang am khac nhau. De) chenh cua
tr& khang am & giao di�n mo cang l&n thi hinh anh hien thi cang c6 de)
tuang phan cao. Xuang c6 tr& khang am rat cao, nen tren man hinh se
cho ra hinh anh tang am.

TAI LitU THAM KHAO

1. Connolly D, Berman L, McNally E. The use of beam angulation to

overcome anisotropy when viewing human tendon with high frequency
linear array ultrasound. Br J RadioI. 200 l; 7 4:183-185.
2. Entrekin RR, Porter BA, Sillesen HH, et al. Real-time spatial com­
pound imaging: application to breast, vascular, and musculoskeletal
ul­trasound. Semin Ultrasound CT MR 2001;22(1):50-64.
3. Kremkau FW Diagnostic Ultrasound: Principles and Ultrasound.
St. Louis,MO: Saunders; 2002.

20
 ChU'O'ng 3: Thiet b_i sieu am

Thiet bi• sieu am 3

Cac may sieu am thuang c6 rat nhieu cac tuy chinh, vi the thuang
gay kh6 khan cho nguai m&i bat dau. Vi�c xay d\fng nhfrng kh6a dao te;10
bai ban se giup cac Bs c6 kha nang dl;fng hinh anh m<)t each chan thl;fc
nhat c6 the. M�c du thoe;1t nhin se hai phuc te;1p, nhung tim hieu m<)t each
c6 h� thong ve cac thiet bj sieu am se giup chung ta c6 the nhanh ch6ng
SU' dt,mg thanh the;lO chung.

DA.UDO

Dau do duqc coi la m9t trong nhfrng thanh phan quan tr9ng nhat cua
may sieu am (Hinh 3.1). Thiet ke va cac thong so cua ch(mg giup chung ta
biet duqc dai tan ciing nhu d9 phan giai hinh anh thu dll'qc. Ben trong dau do
chua cac tinh the, thong thu&ng la th<;1.ch anh (tinh the ap di�n). Chung dm;rc
su dt,mg de t<;1.o hi�u {rng ap di�n ngll'Q'C, da dU'Q'C mo ta trong chU'ang 2, de
t<;1.o ra s6ng am di t&i mo khao sat, sau d6 se dm;rc phan x<;1. l<;1.i va ciing chinh
dau do se thu nh�n nhfrng chum s6ng nay, chuyen ch(mg thanh nang luqng
di�n va phan tich t<;1.o ra cac diem anh. Trong qua trinh quet dau do, khoang
80% th&i gian la dau do nh�n s6ng, 20% th&i gian con l<;1.i dung de phat s6ng
am.
C6 nhieu lo�i dau do khac nhau duqc su dt,mg trong sieu am. Cac 10<;1.i
dau do thU'&ng dung trong CO' XU'O'ng kh&p bao gom dau do linear (tuyen tinh),
curvilinear va small footprint (dau do 'khuc gon cau') (Hinh 3.2). Dau do tuyen
tinh SU' dt,mg cho hau het cac trll'ong hqp can sieu am CO' XU'O'ng kh&p. Chung la
cac dau do c6 dai d9ng r9ng, tan so cao dll'Q'C thiet ke de t�o ra cac hinh anh c6
D9 phan giai cao cua cac cau true nong (Hinh 3.3). Nguqc l<;1.i, dau do cong (cur­
vilinear) dU'Q'C SU' dt,mg khi can khao sat cac cau true sau han, chang h<;1.n nhll'
cac t�ng vung ch�u. N6i chung, cac dau do tuyen tinh tan so cao nen duqc t�n
dt,mg toi da de t�o anh sac net. Dau do small footprint ban chat la dau do tuyen
tinh, dm;rc su dt,mg khi muon khao sat cac cau true nho ho�c vung c6 nhieu to
ch{rc XU'ang.
Trong m(>t so tinh huong lam sang, c6 the su dt,mg phoi hqp cac dau
do de danh gia chi tiet cau true khao sat. Vi d\l, v&i m9t khu V\fC, c6 the dung
dau do curvilinear de quan sat tong the 'b{rc tranh'. Sau d6 chuyen sang dau
do tuyen tinh de t�p trung quan sat vao vung mo dich. Ngu&i bac sI nen su
dt,mg linh ho�t cac lo�i dau do von c6 cua may sieu am de t�o ra hinh anh
chan th\fc va sac net nhat (tuy thu9c vao d9 sau cua mo ma ch9n dau do c6
dai tan phu hc;rp).

21
 . Chll'o-ng 3: Thie't bi sieu am

Hinh 3.1 Hinh anh m9t dau do tuye'n tfnh dai d9ng r9ng, cao tan.

Hinh 3.2 Hinh anh C(lC lo<;ti dau do thm'mg GU'9'C SU' dl}.ng trong sieu am CO'
xll'o-ng kh6p. Tir trai qua phai la dau do tuye'n tfnh (linear], dau do small
footprint ('khuc gon cau') va dau do cong [curvilinear).

22
 ChirO'ng 3: Thiet bf sieu am

(A)

(0
Hinh 3.3 Sf! khac bi¢t trong hinh anh hie'n th_i gifra dau do tuye'n tfnh va dau do
cong. {AJ Hinh minh h9a chum tia phat ra tir dau do tuye'n tfnh (ben trai) va dau
d� cong (ben phdi). LU'u y rang chum tia phat ra tir dau do cong se r(mg hD'n, di
xJong sau hD'n. Dau do tuye'n tfnh tan s6 cao se cha ra anh sac net hD'n & cac cau
true n6ng. (BJ Ban ghi hinh dnh GU'9'C t90 ra tir dau do tuyen tfnh. (CJ Ban ghi
hin h anh GU'9'C t<;w ra tir dau do cong (curvilinear).

23
 Chirang 3: Thiet bi sieu am
cAc MODE SIEU AM
C6 nhieu mode khac nhau duqc su dtJng trong sieu am. Bao gom:
A-mode (bien de)), B-mode (de) sang), va M-mode (chuyen d(mg).
A-mode ghi nh�n vj trf va cuang d9 cua song phan x� dl.Ja tren
bien d9 s6ng phan x� d6. Day la hlnh thuc sieu am dan gian nhat. M9t
dau do quet quavung mo khao satva thuve hlnh anh tinh tuang ungv&i
cau true cua mo. Hi�n t�i che de) nay ft duqc su dl.Jngvl khong the quet
duqc cau true dc)ng, gia chi con m9t so ung dtJng trong nhan khoa.
B-mode su d9ng dfr li�u thu duqc tu mode Ava chuyen n6 thanh
cac diem anhv&i de) sang toi khac nhau [Hinh 3.4). B-mode con duqc g9i
la 2D-mode

Hinh 3.4_ Sieu am sir dl).ng B-mode va t(;1.0 anh dzra tren thang xam. (fibular
nerve: than kinh mac, tibial nerve: than kinh chay, popliteal artery: d(mg
m9ch khoeo).

24 24
 Chll'ang 3: Thiet bf sieu am
Va ehung SU' dl;lng dau do linear de t<;10 ra anh 2 chieu (2D) cua to
chue. Day la che d9 t<;10 anh duqe su dl;lng pho bien trong eae may sieu
am ngay nay, d�c bi�t la trong sieu am tim. Nguyen ly v�t ly de t<;10 anh B
mode da duqc mo ta ky trong ehuang 2.
M-mode SU' dl;lng thong tin thu duqe tu mode B va hien thj tren
man hlnh m9t cau true d9ng. Cae xung duqe phat ra lien tiep nhau de dau
do luon thu nh�n duqe thong tin e�p nh�t m&i nhat cua vj tri cae to chuc.
Tu d6 diyng thanh phim v&i toe d9 eh<;1y hlnh khoang 15-60 anh/phut.

Hinh 3.5 Sieu am M-mode. Che d() nay ghi nhgn hinh anh tir B mode va
thu s6ng phan x9 lien tlj.c sau <16 dvng thanh phim. Trang che d() sieu am
nay, hinh anh tir B mode (tren cimg) va M mode (dU'&i cimg) dll'Q'C hie'n thf
trong cimg m()t man hinh.

25
 Chinrng 3: Thiet bi sieu am
o<)sAu
Vi�c thay doi de) sau cua cau true hien tht se lam anh hucrng t&i chat
luqng anh. Thucmg khi muon quan sat vung to chfrc sau, chung ta se can phai
tuy chinh thiet bt. Doi l;,i.i, vung quan sat duqc se bt h;,i.n che nhieu han. Neu
tuy chinh de quan sat cac cau true qua sau, gan nhu chung ta se chang nhin
thay gi ca! (Hinh 3.6). Hau het cac may sieu am deu c6 chfrc nang do de) sau
cu.a cac cau true tren man anh (Hinh 3. 7). Bieu nay giup chung ta biet cau true
d6 dang nam crdau.

r(A)r

r(B}
Hinh 3.6 Minh h9a anh hir&ng cua vi�c tuy chinh a9 sew t6i chat lirc;rng anh thu
airc;rc. (A) Thi et b,i dirc;rc tuy chinh quan sat to' ch&c & sau, nhirng dang tiec la anh
thu airc;rc c6 qua nhieu khoang chet va cifu true can d6.nh gi6. cung kh6 quan sat
(day than kinh gifra - mui ten vang). (BJ Tuy chinh a9 sau thfch hc;rp, t90 ra anh
chat lirc;rng hO'n ve cau true can khao sat.

26 26
 ChU'ang 3: Thiet b_i sieu am

Hinh 3.7 Hinh dnh sieu am c6 hien th_i d(J sdu cua cac cau true (thang do
ben phdi man hinh - mui ten xanh). Thang do c6 dan v.t cm, mot vg.ch
tU'ang {mg v&i 1 mm. Chieu sau cua toan b(J cau true khdo sat nay khoang
2cm.

DIEU CHINH TAN SO SONG

La vi�c dieu chinh tan so phat song am tu dau do. Nhu da de c�p
trong chu'D'ng 2, tan so cao han cha anh net han doi v&i cac cau true
nong, nhung chung l<:1i khong the xam nh�p sau xuong cac cau true phia
du&i (Hinh 2.3). Nguai su d1=1ng thuang thay doi tan so song am trong
dai tan cha phep de toi uu h6a chat luqng hlnh anh thu duqc.

THANGXA.M

Thang xam la thang dung de kiem soat d◊ sang cua anh t<:10 ra. N 6
tuang tty nhu nut am luqng trong cac may radio. Khi chinh chung tang
len thl anh thu dugc cung sang han va nguqc l<:1i (Hinh 3.8). Vi�c thay
doi d◊ sang toi & thang nay khong anh hu&ng t&i d◊ phan giai cua anh
nhung c6 nguy ca lam thay doi tinh tuang phan gifra cac giao di�n mo.

27
 , Chll'anq 3: Thiet bi sieu am

Hinh 3.8 Hinh dnh sieu am than kinh gifra va cac gan ca gap xung quanh
khi thay a/Ji thong s6 thang xam. (A) c6 gain thap nhat (cha ra hinh dnh
t6i nhat) cha tai (CJ c6 gain caa nhat va cha anh sang nhat (Gain la dan vj
thong s6 thang xam).

28 28
 Chll'O'ng 3: Thiet bf sieu am

Hinh 3.8 (tiep)

KIEM SOJ\T DQ BU TRir THEO THO'I GIAN (BU TRir GAIN THEO THO'I
GIAN)
Kiem soat d9 bu tru theo th&i gian va d9 sau (TGC) la tuy chinh
kha kh6 v&i ngtr&i m&i bat dau (Hinh 3.9). M�c du c6 nhieu nut tuy chinh,
n6 chi dan gian la vi�c tuy chinh de thay doi d9 sang cua vung quan sat
tren man hinh theo tung doe;ln (tren cung t&i du&i cung) (Hinh 3.10).
Hinh anh & dtr&i cho thay, khi keo cac nut ve ben phai, cac vung tuang
ung tren man anh se sang han va ngtrqc le;!i. Tuy nhien trong thl;l'c hanh,
cac nut nay thtr&ng duqc gifr & gifra, chung ta chi can tuy chinh chung khi
muon quan sat ky han m9t vung nao d6 ho�c muon t�p trung Sl;l' chu y
cu.a ngu&i d9c vao m9t vung b�nh ly nhat djnh tren anh. TGC nay giup Bs
c6 the te;lo anh phan am tuang doi dong nhat & tat ca cac vung.

29
 Chiro-ng 3: Thiet bi sieu am

Hinh 3.9 Hinh dnh cua b9 TGC [g6c dir&i citng ben trai) trong may sieu am.

30 30
 Chll'ang 3: Thiet b_i sieu am
Hinh 3.10 Hinh anh minh
h9a b9 dieu khien TGC va
ket qua tuong (mg v&i tlfng
each tuy chinh. M6i nut tren
b9 dieu khien quan ly m<)t
vung anh hien thj tren man
hinh (nut cao nha t tlfang
ll'Ilg v&i vj trf tren cung va
ngll'Q'C l�i). C1a1 the, v&i each
cai dat nhu & hinh A thi
cho ra ket qua nhu & hinh
B, phan khuc & tren se la
phan khuc sang nhat do nut
dieu khien & sat ben phai
cua thanh truQ't. Tuang tty
(A) v�y, phan khuc & gifra se
toi han con phan khuc
du&i thi gan nhu khong
quan sat dU'Q'C to chuc.
Bang each dao nguQ'c bang
dieu kh­ien nhu & hinh C se
cho ra ket qua anh nhu
hinh D. V&i each cai d�t
nhu hinh E, chung ta cung
c6 the de dang tu&ng
tUQ'ng ra duQ'c anh hien thj
(Bl se nhu the nao (hinh F).
Tuang tty nhu v�y, neu di
chuyen cac nut dieu khien
ve phfa ben phai nhu hinh
(G), hinh anh thu dU'Q'C se
qua sang (hinh H). Vi the,
de toi U'U h6a hinh anh thu
duQ'c thi chung ta nen cai
d�t TGC & gifra (hinh I), se
cho ra hinh anh tuang doi
chan thtyc (I). Neu de y
chung ta se thay phan
khuc du&i & anh J hai toi,
nhung dieu nay la binh
thucrng, dlfQ'C giai thfch do
sty giam thau cua song am
khi di qua cac to chuc.

31
 Chll'ang 3: Thiet bi sieu am

Hinh 3.10 (tiep)

32 32
 Chll'ang 3: Thiet b_i sieu am

{G)

(H)

Cl)

Hinh 3.10 (tiep)

33
 Chzranq 3: Thiet bi sieu am

Hinh 3.10 {tiep)

ANHX�

Anh x� duqc SU' dl;lng de t�o ra SlJ khac bi�t ve mau sac va de) tuang
phan cua hlnh anh. Mc)t so tuy chinh c6 the giup ngu&i d9c hlnh anh sieu
am phan bi�t duqc cac cau true giai phau m9t each tinh te han. Vl v�y, cac
tuy chinh pht;t thuc)c vao ca nhan m6i ngu&i (Hinh 3.11). Doi v&i hau het
cac tham do CO' xuang kh&p, khong bat buc)c phai thay doi cac tuy chinh
ma nen lam quen v&i cac hi�u ung anh x� khac nhau de ky nang quet dau
do cung nhu d9c hlnh anh duqc thanh th�o han. Vi�c thay doi tong mau
cung anh hu&ng t&i cac hlnh anh duqc hien tht (Hinh 3.12). Tuy nhien,
dieu nay cung phl;l thuc)c tung ca nhan.

34 34
 ChirO'ng 3: Thiet bi sieu am

Hinh 3.11 Thay a6i 6.nh xq anh hir&ng t&i anh hie'n th_i nhir the new? Tuy
chi c6 m(Jt s6 khac bi¢t rat nh6 nhirng vi¢c tuy chinh chung hou nhir deu
la so s& thich ca nhan. Vi h9 cha rang v&i tuy chinh a6, h9 c6 the' cai thi¢n
air9'c kha nang d9c hinh anh t6n thirO'ng cua minh. Trang vi dz; nay, vi¢c
thay a6i cac tuy chinh c6 the'giup ngir&i a9c nhin thay nhanh sau cua day
thon kinh quay (mui ten vang).
35
 Chzranq 3: Thiet bi sieu am

Hinh 3.11 {tiep)

36 36
 Chll'O'ng 3: Thiet b,i sieu am

Hinh 3 12 Hinh anh sieu am cua cimg cifu true nhll' hinh 3.11 vai cac dgng
hie'n th,i khac nhau.

37
 Chll'ang 3 : Thiet bi sieu am

Hinh 3.12 {tiep)

38 38
 Chll'O'ng 3: Thiet bf sieu am
HINH ANH DOPPLER

Ca sieu am Doppler va Doppler mode nang luqng (power mode)

deu la nhfrng ky thu�t quan tn;mg trong sieu am ca xuang kh&p. U'ng
d1=1ng lam sang cua chung se duqc thao lu�n chi tiet & chuang 6. Sieu am
Doppler rat nh<;1.y ben trong vi�c xac djnh cac hu&ng chuyen d(mg cua
v�t chat nen thuang duqc ap dl;lng de danh gia chieu dong chay. Nhung
Doppler mode nang luqng m&i thl!c Sl! duqc coi la m<)t 'cam bien
chuyen d<)ng', chung duqc mo ta bang vung mau do trong hinh 3.13. Con
Doppler mau thi c6 the phat hi�n hu&ng dong chay lien quan t&i dau
do va duqc mo ta bang mau do (dive phia dau do) va nguqc l<;1.i.

Hinh 3.13 Sieu am sir df!ng Doppler mode nii.ng luvng de' xac ajnh dong
mau chdy tc;,.i d(Jng mc;,.ch quay. Dong doppler mode nii.ng hr9'ng auvc
danh dau bang mew <16.

39
 Chuang 3: Thiet bi sieu am

Hinh 3.14 Sieu am sir dl}.ng Doppler mew de' hie'n thj dong chay qua d(mg
mc;,.ch quay. Chu y rang dong chay c6 the' dirvc danh deiu bang mew <16
(hirang ve phfa dau do) hoi;i.c mau xanh (hirang ra xa phfa dau do) hoi;i.c
tr(Jn mew <16-xanh (xueit hi�n 2 dong chay doi l{jp).

PHAN CHIA MAN ANH

Nhieu may sieu amcho phept�o ra caccua so khacnhautrencung

m9t man hinh. Tfnhnang nay cho phepngtrai d9cc6 the so sanh S\f khac
bi�tcua cung m9tcau true t�icactha i diem khacnhau (Hinh 3.15). Chung
cung cho phep ghep noi cac anh dtrQ'C Ch\J.p lientiep nhau de t�o ra m9t
anh nhung tren m9ttrtrang quan sat l&n han (Hinh 3.16).

40 40
 Chll'ang 3: Thiet b_i sieu am

Hinh 3.15 Sieu am cha thay gia tr_i cua vi¢c phan chia man anh nhcim so
sanh cac cau true giai phau v&i nhau. Hinh hen trai la cac ca thu()c khoang
trm5'c cang chan v&i day than kinh b_i tea (ca cilng tea det theo). Hinh ben
phai la cang chan binh thm}ng, GU'<J'C sieu am & cimg m()t v_i trf.

Hinh 3.16 Sieu am cha thay vi¢c s& dl).ng tfnh nang phan tach man anh
de' tc;w ra m()t anh dan c6 trm}ng quan sat r()ng han (trong vf dl). nay la
hinh anh ca thang - trapezius va khoi u m& (lipoma) nam ngay phfa
ben tren n6.

41
 Chll'anq 3: Thiet bi sieu am

Hinh 3.17 Hinh

dnh sieu am minh
h9a {mg dl).ng
cua eek phep do
trong thl!C hanh
lam sang. Hinh
{A) sir dl).ng cong
Cl). do de' tfnh
tocin chieu dai­
r9ng cua nang
Baker (nam &
CO' sinh doi cang
chem). Hinh (BJ
_ hie'n th/ hinh dnh
day than kinh try
(ulnar nerve) va
cgnh n6 la mom
tren lot cau trong
xzrang canh tay
(medial epicon­
dyle). Hinh (CJ
th1;rc chat cilng la
hinh (BJ nhzrng
c6 6.p dl).ng ccic
phep do age de'
tfnh toan dll'img
kfnh day trl)..
Cac kfch
thzrac nay deu
Glr(!C do bang
dan vj cm.

42 42
 ChLrO'ng 3: Thiet bf sieu dm
CONG Ct) DO D�C VA DANH DAU

Sieu am c6 kha nang do de;1c rat chfnh xac kfch thu&c cua tung to
ch(rc ma n6 quan sat duc_yc. Nguai su d1,mg bU<)c phai nam duc_yc phuang
phap do cGng nhu each do de ap d\mg trong thtyc hanh lam sang. Hau
het cac may sieu am deu c6 kha nang thtyc hi�n duc_yc cac phep do nhieu
chieu, tfnh di�n tfch cac hinh khoi.

DAN NHAN
Vi�c dan nhan cho cac hinh anh th�t chi tiet giup fch cho vi�c trao
doi ket qua cGng nhu tham khao le;1i sau nay. Dieu quan tn;mg la nen xac
dtnh hinh anh nam ben phai hay ben trai cua ca the cGng nhu hu&ng cua
cau true giai phau. M(>t hinh anh 'chuan' la hinh anh duc_yc dan nhan phfa
(trai, phai) va hu&ng (trung tam, ngoe;1i vi). Cac dau mGi ten se duc_yc su
d1:1-ng de danh dau cac cau true can quan tam. Khi su d1:1-ng hinh anh cua ca
2 ben ca the, nen dan nhan ben c6 tri�u chung b�nh ly de ti�n cho nguai
theo doi {Hinh 3.18).

Hinh 3.18 Sieu am cho thay l9'i fch cu.a vi¢c dan nhiin va d_inh hu&ng. Cl!- the:
day la m¢t cat ngang (transverse) cu.a dam roi than kinh canh tay [brachia!
plexus) & hen trai (left) c6 xuat hi¢n tri¢u chung b¢nh ly [symptomatic side sx).
Cac cau -
true nay di tir trai qua phdi Ian !u9't la than kinh cO' bi [musculocut n), than kinh
gifra (median n), d9ng m9-ch nach (axillary art), than kinh quay (radial n), va
than kinh trlj (ulnar n). 43
 Chll'ang 3: Thiet bi sieu am
LU'U TRU HINH ANH

Vi�c luu trfr hinh anh la rat quan tn;mg, d?c bi�t trong c6ng tac dao
t�o. CJ cac may sieu am thucrng c6 be) ph�n in hinh trtJc tiep, dong thcri c6
the ghi 19-i tat ca cac hinh anh can den vao cac ma DVD. Cac hinh anh nay
se duqc luu trfr ph9c v9 cha m9c dich chan doan va dieu trt cung nhu dao
t�o (Hinh 3.19). Hau het cac may hi�n nay deu duqc tich_hq p b() nh& v&i
dung luqng luu trfr kha l&n, nham thay the cac phuang ti�n luu trfr co
dien nhu DVD hay USB. Han nfra, cung c6 the su d9ng cac be) nh& ngoai
de luu trfr bat ky hinh anh nao trong may.

Hinh 3.19 Hinh

dnh minh h9a
cha cczc b() ph(m
sir dl:f ng cte' lll'u
trfr va hie'n th/
hinh anh (may
in). (A) 6 ghi
DVD, (BJ may in
tr11c tiep dnh.
Cac aia DVD c6
the' GU'()'C hru
trfr ho¢.c luan
chuye'n den cac
nai khac nham
phl:fC v� nhieu
m�c ctfch khac
nhau.

44 44
 Chzro-ng 3: Thiet b_i sieu am
GEL VA STANDOFF PADS

Sieu am can m9t m6i tnrcrng ran de c6 the truyen tin hi�u va
cung cap cac hinh anh ro rang nhat. Thong thucrng, cac lo�i gel dan ho�c
stand­off pad duqc su d\lng nhtr m9t 'cau noi' cho song sieu am Ian
truyen den cac to chuc duqc thu�n lqi han. Hi�n t�i, cac lo�i gel duqc ua
chu9ng han vi S\J.' ti�n lqi cua chung (Hinh 3.20).

(8),

Hinh 3.20 Hinh dnh sieu am cha thay tam quan tr9ng cu.a moi truang dan am.
(A) Hinh dnh sieu am khi khong s& dz;ng gel dan, v&i chat lu(!ng kem va mo quan
sat QU'(!C rat hc;m che: Va (BJ hinh dnh cu.a cung cau true d6 sau khi dii QU'(!C bo-m
gel vao vung tiep xuc cua dau do v&i da b¢nh nhan. C6 the' thay, hinh dnh cling tay
nay dii du(!c cdi thi¢n dang ke' ve chat lu(!ng.

45
 ChU'anq 3: Thiet bi sieu am
V� SINH THIET BJ

Dau do sieu am la phan duy nhat tiep xuc v&i b�nh nhan, canduqc
v� sinh sau moi Ian sieu am. Dau do nay nenduqc lam S9-Ch bang xa phong
v&i nu&c ho�c bang chat khu khuan ca ban nhu cac dung djch NH4+
d9-ng xtt ho�c d9-ng khan lau tam. N en tranh dung cac chat khu khuan c6
con vi chung c6 the lam hong cac tinh the ap di�n trong dau do. Sau cac
bi�n phap v� sinh, dau do phai duqc lau kh6 hoan toan bang khan ho�c
vai mem. Cac hinh thuc v� sinh nay khac han vi�c ti�t khuan thiet ht sieu
am de su d1,mg trong cac phau thu�t. C6 the thay, quy trinh ti�t khuan
thiet ht sieu am trong phau thu�t c6 chut khac bi�t & cac khu Vl:fC va quoc
gia. a Hoa Ky, quy trinh cu.a CDC duqc ap d1,mg.

TUY CHINH NANG CAO

M{;>t so maydi kem v&i cac tuy chinh nang cao baa gomdieu khien
chum tiade thay doi g6c cu.a s6ng am phat ra tudau do, m& r{;>ng trm'mg
quan sat va cha phep ch1,1p anh cac cau true d6 ma kh6ng can phai phan
tach man hinh va ghep anh thu c6ng, hay chedQ sieu am nhieu chieu. Tuy
nhien, cac che dQ nay kh6ng duqc ban lu�n trong cuon sach danh cha
ngm:ri m&i bat dau nay, va nen nh&, hay nam vfrng cac kien thuc ca ban
va thanh th<:10 trong vi�c su d1,1ng dau do tru&c khi muon tim hieu sau.

GHI NHO.................................................................................................................................
1) Danh th&i giande tim hieu cau tnk cac thiet ht su d1,1ng trong ma
sieu am de toi uu h6a hinh anh thu dtrqc cfing nhu t�n di,mg het tiem
nang cu.a may m6c.
2) Chc;m daudo c6 daid{;>ng r{;>ng, phu hqp v&i mo can khao sat tru&c
khi thl:fc hanh sieu am. Ca ban, nen ch9n 109-i dau do c6 tan so cao nhat
ma van c6 the quan sat duqc to chuc can khao sat.
3) Landau su di,mg may, nen tuy chinh ve chedQ B (B-mode) de qua
ve chedQ quet CO' ban. Thl,YC hanh nang cao nen duqc batdau tu CO' ban.

46 46
 Chiro-ng 3: Thiet b_i sieu am
TAI utu THAM KHAO

1. Centers for Disease Control and Prevention. Guideline for

Disin­fection and Sterilization in Healthcare Facilities, 2008. Atlanta, GA:
Cen­ters for Disease Control and Prevention website; 2008.
http://www.cdc. gov/hicpac/pdf/ guidelines/
Disinfection_Nov_2008.pdf.
2. Koibuchi H, Fujii Y, Kotani K, et al. Degradation of ultrasound probes
caused by disinfection with alcohol. J Med Ultrasonics. 2011;38:97-100.
3. Mirza WA, Imam SH, Kharal MS, et al. Cleaning methods for ultra­
sound probes. J Coll Physicians Surg Pak. 2008;18:286-289.
4. Nielsen TJ, Lambert MJ. Physics and instrumentation. I n: Ma OJ,
Mateer JR, eds. Emergency Ultrasound. New York, NY: McGraw-Hill;
2003:45-46.
5. Smith RS, Fry WR. Ultrasound instrumentation. Surg Clin North
Am. 2004;84:953-971.

47
 ChU'ang 4: Hien thj hinh anh

Hie11 thi. hinh iinh

4
Khi da thanh th\IC ky nang SU' d\lng may sieu am, chung ta se tiep
t\lc di sau han vao cong do'=m lam sao de toi uu h6a chat hrqng hlnh
anh thu duqc. M\lc dich la de hlnh anh duqc sac net, d9 phan giai cao
va to chuc can khao sat se nam gifra khung hlnh. Han nfra, nguai su
d\lng phai tfnh toan de thiet l�p cac che d(> sao cho anh thu duqc c6 d9
tuang phan toi lfU gifra cac to chuc. N goai ra, nen dan nhan va ky hi�u
cac cau true giai phau, hlnh anh ton thuang de tham khao trong tuang
lai va c6 the thu�n ti�n cho nhfrng Bs khac khi quan sat. Hi�n nay c6
rat nhieu loc;li may sieu am v&i cac dai tan, vung h9i t\l va thang xam
khac nhau, nhung hau het chung deu da duqc cai d�t san ( che d9 m�c
dinh) de c6 the thu�n ti�n khao sat phan l&n cac to chuc trong ca the.
M�c du v�y, nguai lam sieu am van can c6 hieu biet ve cac tuy chinh
nay de toi uu h6a hlnh anh trong nhieu tlnh huong lam sang.

D!NH HlfO'NG ANH TREN SIEU AM

Hinh anh tren sieu am phai duqc djnh hu&ng m9t each hqp ly va dong
nhat. Theo quy u&c, khi m9t cau true duqc dvng theo tr1=1c ngang ( chieu dai
cua man anh), n6 thm:rng duqc djnh hu&ng sao cha ben trai cua man hlnh la
dau trung tam, ben phai la dau ngo�i vi (Hinh 4.1). N6i chung doi v&i hlnh
dvng theo tr1=1c d9c, khong c6 quy U'O'C C\J. the ve chieu hu&ng cua anh nhung
chung ta van m�c djnh v&i nhau rang, phia trai cua man hlnh la ben phai cua
ca the dong thai nen d�.t hu&ng dau do sao cha khi chung di chuyen di dau thl
tren hinh anh hien thj cung cha chieu hu&ng di chuyen tuang (mg. Vi d1=1, khi
dau do di chuyen tu m�t ngoai vao m�t trong dui, tren hlnh anh sieu am cung
c6 sv djch chuyen tuang tv (khong di nguqc l�i). (Hinh 4.2)

Hinh 4.1 Hinh iinh sieu am lat cat d9c dau dai gan ca nhj dau. Hinh iinh
dU'(;rc djnh hu&ng sao cha ben trai cua man hinh la dew trung tam.

48
 Chzrang 4: Hien th_i hinh iinh

Hinh 4.2 Hinh iinh sieu am lat cat ngang gan ca nh,i dau. Phan ben trai cua
man hinh tzrang {mg vat ben phiii cua b�nh nhan (mij.t ben).

CAN CHINH ANH

Hinh anh phai duqc can chinh & gifra man hinh va duy tri & vf
tri d6 khi quet (Hinh 4.3). Vi to chuc quan sat la cau true d9ng nen neu
kh6ng the dieu khien dau do, anh thu&ng se bf tr6i ra khoi tam quan sat.
Do d6, ky nang SU' dt;mg dau do de can chinh anh can duqc luy�n t�p
ngay tll' khi m&i bat dau h9c sieu am.

49
 ChirO'ng 4: Hien thf hinh anh

Hinh 4.3 Hinh anh sieu am cha thay tac dl).ng cua vi¢c can chinh anh. Hinh
{A) cha thay cau true giai phau can khaa sat (mui ten vang) ncim !¢ch phfa
ben phai man hinh trang khi (BJ cha thay vj tr[ thfch hQ'p cua cau true nay.

50
 Chll'ang 4: Hien th_i hinh dnh
CHQN DQ sAu THiCH HQ'P
D<) sau cua chum song phai d�t & muc phu hqp de quan sat duqc
toan b<) vung to ch(rc khao sat, dong thcri to chuc cling chiem toan b<)
khung hlnh. Neu chieu qua sau, anh thu dtrqc se rat nho them vao do la
khoang khong gian lang phi & phfa du&i. Nguqc 1<;1-i, neu chum song h<)i
t1:1 qua nong, co the khong bao quat duqc toan b<) to chuc (Hinh 4.4)

CA)

(IB)

Hinh 4.4 Hinh anh sieu am cha thay anh hu&ng cu.a vi¢c thiet l(j.p d9 sau va
ch9n vimg h9i tlj v&i hinh anh thu du9'c. Trang hinh {A}, chum s6ng di quci sau
so v6i cau true khao scit dan tat liing phi kh6ng gian va anh thu duQ'c cung
nh6. Ccic vung h9i tlj duQ'c thiet l(j.p kh6ng dung v_i trf dan t6i dnh thu duQ'c
chat luQ'ng thap (cau true gan ca tren gai). Nhung trong hinh (BJ cha thay d9
sau va vung h9i tlj dU'9'C thiet l(j.p phu hQ'p, tir d6 toi U'U h6a dU'9'C hinh anh.
(area of interest: vung khdo scit/quan tam, depth: d9 sau,focal zone: vung h9i
t1,L}.
51
 Chirang 4: Hie'n th,i hinh anh
CHQN TAN SO THICH HQ'P

Nhu da mo ta & chuang 3, dau do tan so cao duqc su d1=1ng de khao

sat cac cau true be m�t trong khi tan so thap su d1=1ng de quan sat cac cau
true sau. Khong c6 quy tac nao la tuy�t doi de xac djnh tan so cho tirng d9
sau C\J. the, chung c6 the thay doi do tinh chat cua mo khao sat. Tuy nhien,
m9t nguyen tac nen tuan thu la hya ch9n dau do c6 tan so cao nhat c6 the
ma van quan sat duqc to chuc can danh gia (Hinh 4.5)

(A)

�!B)
Hinh 4.5 Hinh anh minh h9a anh hulrng cua tan s6 len hinh anh thu nhgn. Trang
(A), tan so QU'9'C ch9n qua thap (9 MHz) doi v&i cau true gan CO' tren gai (nong)
d[m den nguy ca tgo cac gia iinh. Con & (BJ, tan so thich hQ'p (15 Mhz) cung cap
hinh anh ro rang han, it gia anh han.
52
 Chll'D'ng 4: Hien th/ hinh dnh
CHQN VONG HQI Tl) THICH HQ'P

Vung h(>i tl;l la du&ng nam ngang tren man anh nen duqc quan
tam nhieu nhat vi chung la vj trf ma chum song sieu am h9i tl;l de t;;i.o ra
hinh anh phan x;;i. ve r6 net nhat (Hinh 4.6). Dieu nay dong nghfa v&i
vi�c neu khong tinh toan de d�t vung h9i tl;l vao dung khu Vl;l'C ma
chung ta muon quan sat thi kha nang hinh anh thu duqc se khong
duqc nhu y muon (Hinh 4.4). Co the sfr dl;lng nhieu vung h9i tl;l cung
m9t luc neu khu vvc chung ta quan tam qua r9ng, nhung bu l;;i.i cac
vung h9i W bo sung do se lam ch�m toe d9 khung hlnh (la toe d9 hinh
anh hien thj lay l;;i.i duqc d9 r6 net sau khi di chuyen dau do den m9t
vung khac). Vi ly do nay, qua nhieu vung h9i tl;l sedan t&i kho quan sat
hinh anh khi dau do di chuyen nhanh.

CHQN GAIN PHU HQ'P

Gain giup lam tang/giam d9 sang cua hinh anh thu nh�n. Gain
thu&ng duqc thiet l�p de t;;i.o ra muc tuang phan phu hqp gifra cac mo
duqc khao sat. Day la m9t khia c;;i.nh nen duqc quan tam nhung l&i khu­
yen la khong nen tuy chinh den cac eve trj cua gain trong qua trinh dvng
anh (Hinh 3.8).

Focal Zone : Vung h9i tl;l

Hinh 4.6 Hinh minh h9a vimg h(ii tµ. cua chum s6ng
sieu am. Day la khu Vl,l'C ma phan l&n s6ng sieu am
t&i, h9i tµ. v&i nhau va phdn xg ve tgo hinh dnh ri5
net nhat.

53
 ChU'ang 4: Hie'n th/ hinh dnh
CHQN GAIN PHU HQ'P

Gain giup lam tang/giam d9 sang cua hinh anh thu nh�n. Gain
thm:rng dtrQ'C thiet l�p de t�o ra mfrc tuang phan phu hQ'p gifra cac mo
dtrQ'C khao sat. Bay la m9t khia C<;tnh nen dtrQ'C quan tam nhtrng lai khu­
yen la khong nen tuy chinh den cac Cl,l'C trj cua gain trong qua trinh dt,rng
anh (Hinh 3.8).

Ll)'A CHQN ANH� THANG xAM PHU HQ'P

Anh X<;l thang xam c6 the dtrQ'C SU' dt,mg de t<;1O mau mong muon
cho hinh anh sieu am. f)ieu nay thm:rng phl;l thUQC vao ngm:ri SU' dt,mg,
nhung anh X<;l nen dtrQ'C SU' dl;lng cho ml;IC dich t<;tO d9 tuang phan t6i da
gifra cac mo quan tam [Hinh 3.11).

H�N CHE TOI DA GIA ANH

Gia anh dtrQ'C t�o ra do hi�n ttrQ'ng dj htr&ng se dtrQ'C thao lu�n chi
tiet & chuang 13. Hi�n ttrQ'ng nay xay ra khi s6ng am di t&i khong tiep
tuyen v&i be m�t to chfrc khao sat dan t&i s6ng phan x� tr& l�i khong
dtrQ'c dau do thu nh�n, dan t&i phan tich hinh anh sai dong th&i t�o ra cac
gia anh gay nham Ian [Hinh 4. 7).

THEM NHAN DAN THICH HQ'P

Cac nhan (ten) phai d�t & vj tri thich hQ'p de de dang xac djnh cac
cau true dang dtrQ'C khao sat, dong th&i ghi chu hu&ng va phia (trai/phai)
cua ca the. Trang nhfrng tru&ng hqp d�t 2 hinh song song de so sanh,
hinh anh ben c6 b�nh ly can duqc danh dau de tranh nham Ian. Su dl;lng
cac chi dau bang miii ten de chi cac khu VtyC can chu y, cac phep do cung
can duqc ghi l<;ti (kich thu&c, di�n tich, the tich) de c6 the dtra ra cac chi
djnh lam sang phu hqp. Cac nhan phai de d9c va d�t & vj tri khong che
mat cac cau true quan tr9ng [Hinh 3.18).

54
 Chll'O'ng 4: Hien th_i hinh dnh

Hinh 4. 7 Hinh dnh minh h9a dnh hll'&ng cua hi¢n tll'Q'ng d_i hll'ang. Tren
hinh dnh sieu am la gan CO' nh_i aau, m(lt phang ngang. Trang hinh (A),
chum s6ng t&i c6 g6c tai > 0 d(J (mili ten vang).

Hinh 4.7 (tiep) Chu y thay cU'&ng a(J tin hi¢u am phdn xq. lq.i Ian hO'n
(cha hinh sang han) cua cau true gan khi chum tia t&i GU'Q'C a(lt vuong
g6c v&i m(lt phang di qua cau true gan.

55
 Chirang 4: Hie'n th/ hinh dnh

GHI NHCY
1) Luon djnh hu&ng r6 rang vj tri cua to chuc tren hinh anh sieu am.
Theo quy U'O'C, cac cau true duqc dl!ng theo trl;IC d9c phai c6 dau trung
tam va ngo�i vi Ian luqt & ben trai va ben phai man hinh.
2) Dam bao vung h(>i tl:l duqc d�t de quan sat duqc vung can quan
tam.
3) Djnh hu&ng chieu song di t&i vuong g6c v&i m�t phang chua to
chuc can khao sat de giam thieu gia anh.

TAI LI$U THAM KHAO

1. Malanga G, Mautner K. Atlas of Ultrasound-Guided Musculoskele-

tal Injections. New York, NY: McGraw-Hill; 2013.
2. Smith J, Finnoff JT. Diagnostic and interventional musculoskeletal
ultrasound: part 1. Fundamentals. PM&R. 2009;1(1):64-75.
3. Strakowski JA. Ultrasound Evaluation of Focal N europathies. Cor-
relation With Electrodiagnosis. New York, NY: Demos Medical; 2014.
4. Van Holsbeeck MT, Introcaso JS. Musculoskeletal Ultrasound. 2nd
ed.St. Louis, MO: Mosby; 2001.

56
 Chll'ang 5: Cong th6.i h9c trong sieu am

Cong thai h9c trong sieu am 5

GIO'I THl�U

Vi�c phat trien kha nang djnh hu&ngva kythu�t quet sieu am
ngay tu khi m&i bat dau la dieu toi quan tr9ng de quyet djnh thanh
cong sau nay cu.a ngu&i Bs. M1.;1c tieu cu.a chuang nay la dtra ra nhfrng
kien thuc va ky nang can thiet cho ngu&i bac sY trong khi lam sieu am de
hQ cling nhtr b�nh nhan cu.a hQ luon thoai mai. C1.;1 the, chuang nay de
c�p t&i nhfrng van de Bs, b�nh nhan c6 the g�p khi thl._l'c hi�n sieu am,
d�c bi�t la trong th&i gian dai. Tu vj trf may sieu am va vj trf cling nhtr
tu the cu.a Bs va b�nh nhan, each su d1.;1ng dau do, di chuyen dau do,
hay tuy chinh may m6c ...lam sao de d<;1.t hi�u qua toi U'U.

sir D()NG DAU oo

Khi thl._l'c hi�n quet dau do, yeu cau d�t ra doi v&i ngtr&i Bs la
lam sao de gifr va di chuyen chung cho hi�u qua. Nhfrng ngu&i m&i bat
dau thu&ng c6 xu htr&ng gifr chung khong dung vj trf va gifr qua ch�t.
Dau do nen dtrqc cam & khu Vl._l'C gan chan de (thtr&ng lorn hai ben) de
ti�n dieu khien (Hinh 5.1). Tay cam phai chac chan nhung khong dtrqc
qua ch�t, se giam tfnh linh d9ng khi quet dau do. Tuang tl._l' nhtr vi�c cam
but qua ch�t cling se lam giam tfnh uyen chuyen cu.a cac net chfr (Hinh
5.2). Bae sY nen giao tiep v&i b�nh nhan trong khi thl._l'c hi�n sieu am
nham danh gia tri�u chung, khai thac them cac dau hi�u quan tr9ng va
cling dong th&i de duy tri tfnh on djnh cu.a hinh anh thu dtrqc. Chu y
each cam dau do, Bs nen cam bang 3 ng6n cai, tro, gifra va tiep xuc v&i
be m�t da bang ng6n deo nhan, ng6n ut va phan 6 mo ut ban tay. Dieu
nay giup dem 1<;1-i Sl._l' on djnh khi quet dau do cling nhtr kiem soat tot
dtrqc chat luqng anh. M9t luu y nfra la khong nen de m<;1.nh dau do len
vung tiep xuc tren b�nh nhan (Hinh 5.3).
Nen su d1.;1ng nhieu gel de t<;10 ra moi tru&ng dan am tot dong
th&i cho hinh anh r6 net han (Hinh 3.20). Vi�c quet sieu am thu&ng dtrqc
thl._l'c hi�n bang cac chuyen d9ng tay de dtra dau do qua !<;1-i, tu d6 khu
tru duqc khu Vl._l'C can khao sat. Trong m9t so tru&ng hqp d�c bi�t, vi�c
quet nhanh giup phan bi�t cac to chuc khac nhau va c6 the cai thi�n d9
r6 net nhieu han khi quet ch�m. Quet qua 1<;1-i m9t khu Vl,l'C se t<;10 dieu
ki�n thu�n lqi cho vi�c danh gia cac 10<;1.i phan am khac nhau nhtr cau
true d<;1.ng b6 cu.a
57
 Chirang 5: Cong th6.i h9c trong sieu am
day than kinh va d�ng sqi cua gan.

Hinh 5.1 Hinh anh minh h9a each cam dau do (AJ khong phu hr;rp va [BJ phu hr;rp.
O'anh (AJ Bs dang cam dau do &qua xa so v&i v_i tri chcin de dau do va tay h9 cung
khong tiep xuc tn,rc tiep v&i tay b¢nh nhcin. CY v_i tri tay d(lt dung nhir hinh [BJ,
ngU'&i kham c6 the cam dau do m<)t each thoai mai & chcin dau do bci.ng 3 ng6n
cai, tr6, gifra trong khi vdn c6 tiep xuc v&i tay b¢nh nhcin bci.ng ng6n deo nhdn,
ng6n ut va vung 8 mo ut.

(13)

Hinh 5.2 Hinh anh minh h9a each cam dau do (AJ qua ch(lt va (BJ vira phai. CY
hinh (AJ, ngm'ri kham dang c6 nam th<Jt chij.t dau do ddn t&i vi¢c khong the di
chuyen dau do de khao sat m(jt each linh ho9-t. Trang khi & hinh [BJ, each cam nay
cha phep tay h9 c6 the di chuyen dau do m(jt each de dang, khong t6n nhieu cong
SU'C dong th&i cung dam baa tinh thci'm my khi tham kham.
58
 Chircrng 5: Cong thai h9c trong sieu am

,s)
Hinh 5.3 Hinh dnh minh h9a Slf dnh hirCYng cua vi¢c ep dau do /en hinh dnh thu
dtr9'c. Hinh (A) dtr9'c chµp trong tir the kham kh6ng dung ll!c ep dau do /en be
mi;it da b¢nh nhcm. Liruj Slf xuat hi¢n cua cac tfnh mgch (mfJ.i ten vang). Trang
khi d6, CY (BJ, ngir&i kham c6 ep dau do th(tt mgnh lam cha cac tfnh mgch xf p di
va tr6ng kh6ng con ro rang nfra. Ngoai ra, mo dir6i da CY sat dau do cua hinh B
nhin cfJ.ng mong hO'n hinh A, dieu nay lam dnh hirCYng den vi¢c danh gia d9 siiu
cua to' ch&c khdo sat.
59
 Chirang 5: Cong th6.i h9c trong sieu am

Ngu&i Bs nen nam chac kien thuc va thanh th9c trong thl:fc hanh
de giam thieu vi�c t?o ra cac gia anh. Dieu dau tien lu6n can chu y la
chinh dau do sao cha vu6ng g6c v&i be m�t to chuc khao sat (g6c t&i = 0).
Thu hai la ky thu�t toggle, gifr nguyen dau do tren be m�t tiep xuc nhung
thay doi hu&ng chieu (Hinh 5.4). Thu ba la nghi�m phap heel-to-toe (g6t
- ng6n chan) nham cai thi�n chat luqng hlnh anh va tranh gia anh khi
quan sat m<)t cau true cong theo tr9c d9c cua ca the {Hinh 5.5). N6 d�c
bi�t hi�u qua trong tru&ng hqp khao sat cac gan Ch?Y dQC theo tr9c CO'
the nhung c6 m<)t dO?ll cong, vi�c dieu chinh dau do se giup t?O s6ng t&i
di vu6ng g6c v&i m�t phang chua phan cong.

Hinh 5.4 Hinh anh minh h9a vi¢c thay do'i hir&ng chie'u cua dau do de' thay
do'i g6c t&i cua s6ng tren mo. Liru y rang dau dose dir9'c xoay qua lgi thay
do'i tir hinh (A) sang hinh (BJ. Thao tac nay dir9'c sir dl}.ng de' giam hi¢n
tir9'ng dj hir&ng. Chu y nen tranh thay do'i vj trf cua vung dau do tiep xuc
v&i da b¢nh nhan khi dung ky thwJ.t toggle de' tr6.nh gay kh6 khan khi quan
sat anh.

60
 Chirang 5: Cong thai h9c trong sieu am

(A) (B)

Hinh 5.5 Hinh dnh minh h9a nghi¢m phap heel-to-toe. Thlfc hi¢n Jae dau
do qua /9-i t9-i m9t vj trf nhat djnh nham thay d6i g6c song t&i sao cho
chung vuong g6c v&i m('it phang ch&a to' ch&c can khdo sat. Liruy rang vj
trf cua dau do dir9'c thay d6i tir (A) sang (BJ, khi khdo sat cau true theo
m('it phang d&ng d9c ca the' (tr1,1c dai) thi se giup gidm cac gid dnh khong
dang c6.

61
 ChU'ang 5: Cong thai h9c trong sieu am

(A)

Hinh 5.6 Hinh iinh minh h9a tac d(mg cua nghi¢m phap g6t - ng6n chan fen iinh
thu nh(m. Trang hinh la die'm ham cua gan Achilles !en xirang g6t (mui ten vang).
Trang hinh (A], g6c song t&i Ian han O (t&c khong vuong g6c v&i t6 ch&c can
khiio sat) nen tgo iinh khong ro rang, sac net, dong th&i tgo hi¢u &ng giiim am so
v&i iinh thl)'c. Trang (BJ, nghi¢m phap nay giup thay d6i hir&ng cua chum song
t&i thanh vuong g6c v&i diem ham d6 va thu ve hinh iinh chan thl)'c. Thao tac nay
giup phan hi¢t giii iinh v&i Sl! thay d6i h¢nh ly a cac cau true gan (cau true giiim
am tren sieu am). (Calcaneus: XU'ang g6t)

Hinh 5.6 (tiep)

62
 Chirang 5: Cong th6.i h9c trong sieu am

CONG THAI HQC TRONG SIEU A.M

Chu y ve tll' the b�nh nhan ciing nhll' bac sI khi thl;fc hi�n sieu
am giup nang cao hi�u qua cua vi�c danh gia, dong th&i cai thi�n Sl;f hai
long d6i ben. B�nh nhan nen dm;rc d�t & vj tri de dang tiep c�n v&i dau
do, de tay thoai mai. HQ thU'&ng dm;rc nam & vj tri gifra ngll'ai kham va
man hinh de c6 the quan sat ca hai. Dieu nay rat quan tr9ng trong vi�c
chan doan va dieu trj can thi�p dU'&i hll'&ng dan sieu am (Hinh 5. 7,8).
May sieu am ciing can phai du gan de c6 the de dang su dt,mg cac tuy
chinh tren bang dieu khien ma kh6ng can di chuyen qua nhieu. Chu y
den nhfrng chi tiet nay c6 the giup Bs ciing nhll' b�nh nhan c6 the hqp
tac v&i nhau th�t tot trong qua trinh tham kham.

GHI NHO'.............................................................................................................................. ..

1) Tranh nam ch�tva deep dau do qua m�nh, nen cam dau do &vtmg
chan de.
2) Tay luon tiep xuc tnrc tiep v&i da b�nh nhan khi quet dau do.
3) Tlm hieu ky thu�t toggle va nghi�m phap got - ng6n chan khi su
d1.;1ng dau do de giam hi�n tll'qng dj htr&ng, giam t�o gia anh.
4) Ap d1.;1ng tot cong thai trong sieu am de t�o tll' the thoai mai cho ca
ngll'ai kham Ian b�nh nhan de cai thi�n chat ltrqng hlnh anh cOng nhtr
thu�n ti�n cho cac can thi�p.

63
 Chirang 5: Cong thai h9c trong sieu am

(A)

(B)
Hinh 5. 7 Hinh anh minh h9a vi trf (AJ khong phu hQ'p va (BJ phu hQ'p khi thlfc
hi¢n tham kham sieu am. 6' vi tr[ (AJ, ngU'(}i kham phai v&i tay c!e' tiep c9n t&i
vung khaa sat cung nhll' may sieu am. EJieu nay lam giam hi¢u qua thlfc hi¢n,
gay kh6 chiu cha ngU'(}i kham v&i tinh trg.ng cang ca va m¢t moi, tir d6 c6 the'
anh hU'<}ng t&i ket lu9n. Vi trf b¢nh nhan trong tinh huong nay cung khong phu
hQ"p. Con trong (BJ, ca b¢nh nhan va ngll'&i kham & tU' the thaai mai, ngir&i kham
khong phai gang s&c de' quet sieu am hay chlnh may. B¢nh nhan cung ngoi & vj
tr[ gifra may va ngll'&i kham, h9 se thay dll'Q'C ca Bs Ian hinh anh tren may sieu
am, tg.a thu9n IQ"i cha vi¢c giai thfch va diln giai cac ke't qua sieu am.

64
 ChU'o-ng 5: Cong thai h9c trong sieu am

,(A)

(B)

Hinh 5.8 Hinh anh minh h9a vj tri (AJ kh6ng phu h9'P va (BJ phu h9'P khi
thlfc hi¢n can thi?P dU'<Yi hU'<Yng dan sieu am. 6' vj tri (AJ, b¢nh nhan va
may each nhau qua xa, lam anh hU'<:rng t&i vi¢c tiep cg.n ca hai cua Bs,
dan t&i kh6 d_inh vj vung can thi¢p. Trang (BJ, b¢nh nhan nam gifra ngU'('rf
Bs va may sieu am, t�o dieu ki?n thug.n l9'i cho vi¢c xac djnh vf tri can
can thi¢p tren man hinh sieu am ciJ.ng nhU' de dang tiep cg.n khu VlfC can
thi¢p tren thlfC te'.

65
 ChLrang 5: Cong thai h9c trong sieu am

TAI LI$U THAM KHAO

1. Malanga G, Mautner K. Atlas of Ultrasound-Guided Musculoskele-

tal Injections. New York, NY: McGraw-Hill; 2013.
2. strakowski JA. Ultrasound Evaluation of Focal Neuropathies.
Cor-relation With Electrodiagnosis. New York, NY: Demos Medical;
2014.

66
 ChU'ang 6: Sieu am Doppler

Sieu Um Doppler 6
Sieu am Doppler la mc)t trong nhfrng cong qi quan tn;mg, la S1=f
bo sung hoan hao cho sieu am B-mode v&i hinh anh den trang. Sieu am
Doppler c6 the khao sat chieu chuyen dc)ng cua cac cau true, dien hinh la
danh gia chuyen dc)ng cua dong mau. Doppler ci1ng c6 mc)t so ung
d\lng trong sieu am CO' XU'O'ng kh&p. c\l the, doppler giup xac djnh vj
tri cac m,;i.ch mau, cha biet chieu dong chay cua chung va danh gia dtrQ'C
cac khoi tang sinh m,;i.ch b�nh ly thuc)c h� v�n dc)ng. Ngoai ra, chung
ci1ng c6 the phat hi�n cac ClJC mau dong, khoi phinh m,;i.ch, tinh tr,;i.ng
viem mang ho,;i.t djch trong b�nh ly thap va cac tinh tr,;i.ng viem nhiem
khac. C6 hai lo,;i.i sieu am Doppler chinh dLrQ'C su dl;lng trong chuyen
nganh ca xuang kh&p la doppler nang lLrQ'ng va doppler mau.

DOPPLER NA.NG LU'Q'NG

Doppler nang hrQ'ng ghi nh�n nguon nang luQ'ng cua cac song am dc')i
l<;li chfr khong phai v�n toe va chieu hu&ng dong chay. N6 c6 the danh gia dong
chay theo bat ky hu&ng nao, the hi�n tren hinh anh sieu am la mau do (ho�c
do cam) (Hinh 6.1).

Hinh 6.1 Hinh anh minh h9a dong chay qua d<)ng mg.ch quay bang sieu
am doppler niing !U'9'ng. Tfn hi¢u doppler nay phan 6.nh niing /U'Q'ng cua
tfn hf¢u am phan xq. /q.i dau do han la toed<) va chieu hll'&ng cua dong
chay. Chung GU'9'C the' hi¢n b&i mau do tren hinh.

67
 Chuang 6 : Sieu am Doppler
DOPPLER MAU

Sieu am doppler mau su d9ng 2 mau do va xanh la chinh de mo ta

chieu hu&ng cu.a dong chay. Phuang phap nay hfru ich khi muon xac djnh
chieu dong chay, v&i quy u&c la mau do cha dong chay hu&ng ve phfa dau
do va mau xanh la dong chay hu&ng xa ra khoi dau do. Vi�c quy u&c nay
nguai lam sieu am bu(k phai nam chac de tranh nham Ian v&i quy u&c ve
mau cu.a mau d9ng me;1.ch va tinh me;1.ch (Hinh 6.2).

Hinh 6.2 Hinh anh minh h9a dong mau chay trong d(Jng m9-ch quay v&i
sieu am Doppler. Tin hi¢u doppler mew dzr<7c the' hi¢n bang 2 mew do va
xanh, thay dtJi phl} thu(Jc g6c t&i cua dew do tren t6 ch&c khao sat. Sl:f' xueit
hi¢n mau khac nhau cua cimg 1 t6 ch&c trong 3 anh (AJ (BJ (CJ c6 lien
quan t&i vi¢c thay dtJi v_i trf dau do. Hinh (AJ la chieu dau do dzr<7c xoay
chinh de' dong chay hzr&ng ve phfa dau do nhzr trong hinh 6.1. Trang hinh
(BJ, chieu dau do dzr<7c l(i.t sang hen doi di¢n de' dong chay c6 hzr&ng di xa
khoi dau do, tir <16 t9-o hinh mau xanh d¢.c trzrng. Con a hinh (CJ cha theiy
anh h6n h<7p mau khi dau do dzr<7c d_inh hzr&ng a gifra v_i trf cu.a (A) va (BJ.
Jue nay dau do cam nh(i.n ca chieu dong t&i va dong di.

68
 Chzrang 6 : Sieu am Doppler

(C)

Hinh 6.2 {tiep)

69
 Chirang 6 : Sieu am Doppler

Hinh 6.3 Hinh iinh

minh h9a cac gia
anh dU'9'C tc;o ra khi
dung mode niing
ll1'9'ng va di chuye'n
dau do. Tin hi¢u dop­
pler trong hinh (AJ
va [BJ tll'ang dot dl
nh(i.n ra la gia anh
vi m9t mau do rz.,rc
dU'9'C quan sat thfiy
tren t oan b9 vung
khiio sat (dieu nay
khong tzrang {mg
vat giai ph6.u mc;ch
mau vung). Cung
c6 the' thfiy hinh (CJ
chzra gia iinh [mi1i
ten vangJ vi tin hi¢u
dong chay quan
sat dU'9'C O' dU'&i VO
XU'ang quay Vi ban
chfit Doppler khong
the' quan sat QU'9'C
dong chay dU'&i cfiu
true XU'ang.

70
 ChLrang 6: Sieu am Doppler
(Hinh 6.3). Ngm;rc l;;ti, Doppler mau c6 nhieu kha nang t;;to gia anh
han doppler nang luc;rng khi cac to chuc khong chuyen d(mg. Ca 2 lo;;ti
nay deu c6 kha nang cai d�t gain nham tac dc)ng den de) nh;;ty cua vi�c
phat hi�n dong chay. Khi gain duc;rc d�t qua cao, se c6 kha nang t;;to ra
cac gia anh, ngay ca khi dau do va to chuc khong di chuyen. Nguc;rc l;;ti
khi gain duc;rc d�t qua thap, se lam giam de) nh;;ty cua mode sieu am. N 6i
chung, khong c6 quy chuan nao ro rang cho vi�c cai d�t gain de thu ve
hinh anh chan thl;l'c, tuy nhien gain nen duc;rc d�t de t;;to de) nh;;ty cao nha t
nhung dam bao khong t;;to ra gia anh dang ke (Hinh 6.4). Mc)t phuang
phap thuang dung de thiet l�p gain thich hc;rp la ban dau d�t & muc cao
sau d6 giam dan xuong t&i khi khong con nhin thay dong chay du&i vo
xuang

(A)

(8)

Hinh 6.4 Hinh anh m6 ta gia anh khi dung Doppler mau. O' (A), gain d(i.t
hai cao nen quan sat thay <1Lr9'C rat nhieu gia anh (die'm mau) xung quanh
cau true m9ch mau. Con & (BJ, m&c gain dLr(Yc cai d(i.t vira du.
71
 Chirang 6: Sieu am DoP.E!E:_
Sa dI v�y vl s6ng sieu am kh6ng de dang di qua to chuc xuang, nen
neu thay dm;rc to chuc du&i VO xuang thl coi d6 la gia anh, can chinh cao
len 1 chut.
Sieu am mau duqc ua dung han sieu am nang luqng trong danh
gia cac mc:1ch mau c6 luu toe dong chay cao nhu cac d9ng mc:1ch l&n [Hinh
6.5). Con doppler nang luqng thl nen su d1;tng cho cac mc:1ch mau c6 luu
toe dong chay thap nhu cac mc:1ch mau nho ho�c sau ben trong ca the,
ho�c cung c6 the khao sat tlnh trnagj viem ho�c tang sinh mc:1ch mau
(Hinh 6.6).

Hinh 6.5 Hinh iinh minh h9a sieu am bang doppler nii.ng lll'<7ng (A) va doppler
mau (BJ. Sieu am d(mg m9-ch dui (mui ten vang). Chu y rang tin hi�u doppler
nii.ng lll'<7ng khong lap day chu vi m<;,.ch mau trong khi tin hi�u doppler mau thi
c6. Doppler mctu thm}ng dU'(!C U'U tien sir dl}ng cha cac dong chiiy v9n toe cao.
72
 Chll'O'ng 6: Sieu am Doppler

Hinh 6.6 Hinh anh sieu am cha thay tac dyng cua doppler nang lll'9'ng
trong vi¢c phat hi¢n viem baa hoq.t djch tq.i kh&p XU'O'ng co' tay & m9t b¢
nh nhan viem kh&p dq.ng thap.

GHI NHO'................................................................................................................................
1) Sieu am doppler nang !trqng thuang dLYQ'C U'U tien cho cac donb
chay v�n toe nho va doppler mau dung cho dong chay v�n toe l&n.
2) Doppler mau c6 2 thang mau do va xanh de danh gia chieu htr&n
cua dong chay. Mau do Ia dong chay hu&ng ve dau do va mau xanh Ia
dong chay hLr&ng ra xa khoi dau do.

TAI Ll¥U THAM KHAO

1. De Vos RJ, Weir A, Cobben LP, Tol JL. T he value of power Doppler
ultrasonography in Achilles tendinopathy: a prospective study. Am J
Sports Med. 2007;35(10):1696-1701. Epub 2007 Jun 8.
2. Kremkau FW Diagnostic Ultrasound: Principles and Ultrasound.
St. Louis,
MO: Saunders; 2002.
3. Nielsen TJ, Lambert MJ. Physics and instrumentation. In: MA OJ,
Mateer JR, eds. Emergency Ultrasound. New York, NY: McGraw-Hill;
2003:45-46.

73
 Chzrang 6: Sieu am Doppler
4. Rubin JM, Bude RO, Carson PL, et al. Power Doppler US: a poten­
tially useful alternative to mean frequency-based color Doppler US. Ra­
diology. 1994; 190(3):853-856.

74
 Ch1.rcmg 7: Sieu am gan

SieuUmgUn 7
Sieu am la m9t phuang phap c�n lam sang tuy�t v&i de danh gia to
chuc gan. Day ding la m9t trong so nhfrng ca quan duqc 'su dt,mg' sieu
am nhieu nhat trong h� v�n d9ng. Gan la cau true d9ng va c6 the thay r6
bang sieu am tan so cao. Chung la thanh phan toi quan tn;mg cua h� ca
xuang kh&p, noi CO' v&i xuang.

GIAI PHAU

Gan duqc cau thanh b&i m9t luqng l&n cac b6 sqi collagen duqc
xep theo chieu d9c. Cac gan c6 cau true giai phau binh thu&ng, khi sieu am
se thay m9t cau true d9-ng sqi (Hinh 7.1). N6i chung, hau het cac to chuc
nay deu c6 mang ho9-t djch b9c 19-i & cac vj tri kh&p v�n d9ng, nai duqc
d�m da b&i cac bao ho9-t djch giup lam giam ma sat khi v�n d9ng (Hinh
7.2). T9-i cac vj tri gan ch9-y thang, c6 cac cau true mo quanh gan de giup
giam ma sat v&i cac to chuc xung quanh. Mo quanh gan thl!c chat khong
giong nhu mang ho9-t djch, ma chi la m9t l&p bao long leo v&i to chuc ma
va khoi hqp bao kieu xoang - tuang tl! v&i mao m9-ch kieu xoang trong
h� tuan hoan. Ca hai cau true nay deu ton t9-i du&i d9-ng du&ng vien tang
am bao quanh gan.

KY THU�T QUET DAU DO

Khao sat gan nen quet theo ca tn,1.c d9c lan tn,1.c ngang cua CO' the
(Hinh 7.3). Cau true d9-ng sqi manh d�c trung cua gan nen duqc xac djnh
va phan bi�t v&i cau true d9-ng b6 cua day than kinh ngo9-i vi (Hinh 7.4).
Thong thu&ng, khi xac djnh duqc nguyen uy barn t�n ho�c cac mac giai
phau lien quan v&i to chuc gan, se giup ngu&i kham djnh hlnh duqc cau
true khao sat tren man hlnh (Hinh 7.5). Vung gan nen duqc quet theo ca
trt,lC d9c va trt,lC ngang cua CO' the sao cha hlnh anh thu duqc bao quat
toan b9 cau true can khao sat (Hinh 7.6). Hau het cac gan nen duqc danh
gia tu vj tri chung barn v&i xuang cho t&i vj tri tiep giap cua chung t&i cac
khoi ca {Hinh 7.7). M9t so gan duqc hlnh thanh tu nhieu gan cua cac ca
khac nhau hqp l9-i, nen tat ca cac giao diem gan-ca deu can duqc khao sat
{Hinh 7.8). Nguqc 19-i, m9t so ca c6 the hlnh thanh nhieu gan va barn vao

75
 ChirO'ng 7: Sieu am gem
cac vj tri khac nhau, nen cac vj tri nay cling can duqc khao sat ky (Hlnh
7.9).
Nguai thtJC hi�n sieu am nen xac djnh m9c dich cua mlnh khi thtJC
hi�n quet sieu am tren cac to chuc nay. Thong thuang nhfrng nguai m&i
bat dau thuang khong biet mlnh phai lam gl, d�n t&i dua dau do di sai
hu&ng, khong dung ky thu?t. Chung ta nen nh& rang chum song am phat
ra tu dau do rat mong,

Hinh 7.1 Hinh anh minh h9a gan goi theo trljC d9c cu.a CO' the: Cau true
dc;mg S{Yi manh cu.a gan dirvc the' hifn ri5 tren hinh.

76
 Chll'ang 7: Sieu am gan

Hinh 7.2 Hinh dnh minh h9a gan ca nhj dau canh tay & vj trf c6 mang hogt
djch baa b9c theo tn,1c {A) ngang va (BJ d9c cua ca the'.

Hau nhtr chi bang chieu r(mg cua m9t chiec the tin dl;lng. Bieu nay
m�c du giup chung ta c6 the de dang quan sat chung theo chieu d9c,
nhung khong the quan sat het chieu r9ng cua ca khoi gan. Vi the ma
phai
lien tl;lc dua dau do qua 19i, sang 2 ben de kiem tra toan b9 chieu r9ng
tru&c khi di chuyen dau do de khao sat theo chieu dai khoi gan. Neu
xoay dau do 90 d9, ta c6 the thay be r9ng cua khoi gan, tuy nhien khong
khu­yen khich dung htr&ng nay de di dau do.
Sieu am cac gan thu&ng xuat hi�n gia anh dang ke khi song am
khong di theo hu&ng vuong g6c v&i to chuc khao sat (Hinh 4 7). Su
dl;lng ky thu�t toggle va g6t-ng6n chan khi quet dau do de giam thieu
cac hi�n 77
 ChirO'ng 7: Sieu am gan
ttrqng nay. Cac ky thu�t nay da duqc thao lu�n trong chuang 5. De tranh
gay boi roi, d�c bi�t & nhfrng ngu&i m&i bat dau, chi nen thlJ'c hi�n hai
ky thu�t tren khi chac chan rang chan de dau do da duqc co djnh (Hlnh
7.10).

r(iB)

Hinh 7.3 Hinh anh minh h9a sieu am gan Achilles theo tn,1c {A) d9c va (BJ
ngang cua CO' the'.

78
 ChU'ang 7: Steu am gan

(B)

Hinh 7.4 Hinh dnh mtnh h9a gan ca gap ng6n tay {milt ten vang) va than
kinh gifra {mili ten xanh) theo tn;c (A) ngang va (BJ d9c cua ca the: Cau
true cac SQ'i mdnh cua gan va dgng b6 cua day than ktnh cha thay Sl:f
khac bt¢t l&n gifra 2 to' ch&c. LU'u y rang & hinh {A), hinh dnh steu am
ch1:1p & vj trf day than ktnh gtfra dii. tach thanh hat b6 rieng bi¢t.

79
 Chll'rYng 7: Sieu am gan

Hinh 7.5 Hinh anh minh h9a gan goi {mill ten vang) thea tn).c d9c cua crY
the'. Chu y hai diem c6 tll'rYng phan am ri5 nam 2 ben gan goi la dau XU'rYng
banh che (patella) va dau Xll'rYng chay.

Hinh 7.6 Hinh dnh minh h9a taan b(J diem bam cua gan goi !en XU'rYng chay
(tibia) {mill ten vang) thea tr1).C d9c cua CO' the'.

Hinh 7. 7 Hinh dnh sieu am m& r(Jng trll'&ng quan sat cha gan Achilles thea
tr1).C d9c cua CO' the' (mui ten vang) baa gom cua phan diem bam cua chung
tren XU'ang g6t. Ngaai ra c6 the' thay dU'Q'C vj tr[ tiep giap cua gan v&i CO'
dep (mui ten xanh).

80
 Chll'ang 7: Sieu am gan

Hinh 7.8 Hinh dnh minh h9a giao aie'm cua gan va ca & vj trf dau dai va
dau ngan ca tam dau canh tay binh thll'&ng. Cau true dU'Q'C khdo sat theo
ca hai tn;c (A) d9c va (BJ ngang cua ca thl Hai die'm noi nay (dau xa cua
gan) nen dU'Q'C khdo sat ky lll'ang a nhfmg b¢nh nhan c6 chan thll'ang khu
vy-c nay.

(IB)

Hinh 7.8 (tiep)

81
 Chll'ang 7: Sieu am gan

Hinh 7.9 Hinh anh minh h9a theo tr11-c ngang ca the' v,i trf nguyen uy th9t
(barn vao gai ch9u trll'cYC dll'&i) va hll' (barn vao vanh fi coi) cua ca thang
aui tir g6c nhin tc;ii gai ch9u trll'&c dU'&i (AIIS). O' g6c nhin nay chung ta se
khong the' nhin thay gan xuat phat tir v,i trf b6 ca barn vao vanh 6 coi ma
bw)c phai di chuye'n aou do t&i v,i trf thfch hQ'p de' kie'm tra v,i trf barn cua
ca 2 khoi gan trong nhimg trll'ang hvp c6 cau hinh nhll' v9y.

Sieu am cac gan thtrang xuat hi�n gia anh dang ke khi s6ng am
khong di theo htr&ng vuong g6c v&i to chuc khao sat (Hinh 4. 7). Su dl;lng
ky thu?t toggle va g6t-ng6n chan khi quet dau do de giam thieu cac hi�n
tm;rng nay. Cac ky thu?t nay da dtrQ'C thao lu?n trong chtrang 5. f)e tranh
gay boi roi, d�c bi�t & nhfrng ngtrai m&i bat dau, chi nen thl;l'c hi�n hai
ky thu?t tren khi chac chan rang chan de dau do da dtrqc co dtnh (Hinh
7.10).

82
 ChLrang 7: Sieu am gan

{A)

i(B)

Hinh 7.10 Hinh minh h9a cha 2 ky thu(it toggle (A) va g6t-ng6n chan (BJ.
Nh[mg chuye'n a(mg nay airvc SU' dljng nham thay ao'i hu&ng cua chum tia
t&i, giup chung tiep c,:in tren m(jt phirD'ng tiep tuyen v&i cac m6 can khdo sat
(khi nh[mg m6 nay c6 hir&ng ai chech) ae'gidm thie'u hi¢n tirvng gid dnh. Cac
thao tac nay a9c bi¢t quan tr9ng khi khdo sat to' chuc gem.
83
 ChirD'ng 7: Sieu am gan
B�NH H()C TO CHU'C GA.N

Sieu am c6 d() nh<;1y cao trong vi�c phat hi�n cac to chuc gan b�nh
ly ho�c bj ton thuD'ng. Cac duang gan c6 the tr& nen day hO'n va giam am
(toi hO'n) cung v&i d6 la sty thoai h6a va doi khi la sty mat lien t1=1c cua gan.
Chung nen duqc danh gia xem c6 thoai h6a khong, c6 phi d<;1i ho�c rach
hay khong (Hinh 7.11). Rach gan c6 the gay ra tinh tr<;1ng viem day m()t
phan va toan phan khoi gan (Hinh 7.12). Muc dQ rach cua gan phai duqc
danh gia chi tiet va mo ta& ca 2 m�t phang tr1=1c d9c va ngang cua cO' the.
Cac not tang am & tren gan bieu hi�n cha sty voi h6a ho�c cot h6a to chuc
gan, thay trong b�nh ly voi h6a gan (Hinh 7.13).
Cac gan nen duqc quet toan b() theo ca tr1=1c d9c Ian tr1=1c ngang tu
nguyen uy t&i barn t�n vi cac ton thuD'ng ho�c thoai h6a c6 the xay ra &
bat ky vt tri nao.
Khi thtyc hi�n quet sieu am, nen kiem tra xem vung be m�t cac
xuO'ng c6 g�p phai bat thuang gi hay khong. Thong thuang cac diem barn
gan c6 the bt ton thuO'ng do cang CO' m<;1n tinh ho�c c6 the phat hi�n thay
bong gan. Neu thay khoi gan day len va giam am bat thuang t<;1i cung
m()t khu VtyC, d6 c6 the phan anh m()t tinh tr<;1ng viem m<;1n & khu VtyC
nay (Hinh 7.14). Tim vt tri c6 baa gan de xac djnh nhfrng dau hi�u nhu
tran dtch (viem baa ho9-t djch) (Hinh 7.15). Doppler nang luqng c6 the
duqc su dt;lllg de danh gia tinh tr<;1ng tang sinh m<;1ch trong b�nh ly gan
m<;1n tinh (Hinh 7.16). M�c du it b�nh ly gan xuat hi�n cung luc & hai ben,
nhung van nen so sanh doi chieu hai ben de danh gia sty khac bi�t (Hinh
7.17).
Chan doan cac b�nh ly ve gan van phai luon dtya vao dfr ki�n lam
sang, ket hqp v&i hinh anh sieu am neu c6. Can khai thac tien su cung
nhu b�nh su xoay quanh ly do vao vi�n. Dong thai tim ra moi lien quan
cua cac dau hi�u tham kham duqc v&i CO' che chan thuD'ng va dien bien
lam sang de dua ra phac do dieu trt phu hqp.

84
 Chzrang 7: Sieu am gan

Hinh 7.11 Hinh dnh minh h9a theo tr1:1c d9c cua gem ca tren gai. Sau chan
thzrang, gan ca tren gai b.i rach (mui ten vang), bie'u hi�n tren sieu am
bang m9t vimg gidm am (toi), mat lien tlj.C.

Hinh 7.12 Hinh

dnh minh h9a
CQU true gan CO'
tren gai b.i
rach m9t phan
( day han fen J
theo tn;c
ngang (A) va
tn;c d9c (BJ.

85
 ChirD'ng 7: Sieu am gan

Hinh 7.13 Hinh anh minh h9a cua gan CO' duoi chung & b¢nh nhan v6i h6a
gan (mili ten mew vang) theo trµc d9c. Tinh trg.ng v6i h6a dir9'c the' hi¢n
tren sieu am la hinh anh tang am nam ben ngoai vimg phan b6 cua die
xirang cg.nh gan.

Hinh 7.14 Hinh dnh minh h9a bfnh ly viem m<;m t[nh die'm brim dau gan co- thang
dili v&i gai ch()_u tnrac dU'ai. Chu y thay Sl! bat thll'ang cu.a be m¢t dau xll'o-ng
(AJJS) va t[nh cdn am bat thll'ang cu.a gan gan v,i tr[ dau xll'o-ng (mili ten w1ng).
86
 Chirang 7: Sieu am gan

(A)

Hinh 7.15 Hinh anh minh h9a to' chu:c dfch bat thir&ng (mui ten vang)
xung quanh dctu dai ca nhf dctu canh tay theo tn._1c ngang {A) va tn._1c
d9c (BJ. Lir<7ng dfch nay c!irQ'c bie'u hi¢n b&i m9t vung giam am hoi;i.c
tnJng am gctn to' ch&c gan.

87
 Chirang 7: Sieu am gan

Hinh 7.16 Hinh anh minh h9a b¢nh ly gan Achilles mgn tfnh theo trl)c d9c
tren sieu am Doppler nang lll'Q'ng (tang nang lirQ'ng).

88
 Chuang 7: Sieu am gan

{A)

B)

Hinh 7.17 Hinh dnh minh h9a tinh tn;m g d{rt dau ngoqi vi gan ca nh_i
dau canh tay gay co rut gan (A) va hinh anh gan ca nh_i dau binh thu&ng
(BJ. Vi¢c so s6.nh doi xzrng 2 ben cha thay Slf khac bi¢t dang ke'.

89
 Chirang 7: Sieu am gan

GHI NHO' ................................................................................................................................

1) Su dt,mg cac mac giai phau lien quan de xac dtnh vt tri gan tren
sieu am.
2) Cac bat thuang & XU'O'ng va Sl;ln c6 gan barn c6 the chi diem m('>
tinh tr�ng chan thuang gan xay ra tru&c d6.
3) Su dl;lng linh ho�t dau do de c6 the hinh dung toan b('> chieu r(>ng
va dai cua gan & ca m�t phang d9c va ngang.
4) Chtrm song phat tu dau do phai duqc d�t vuong g6c v&i to chuc
gan de tranh hi�n tuqng bat dang hu&ng.
5) Luon ket hqp danh gia lam sang v&i sieu am trong cac b�nh ly gan.

Till LifU THAM KHAO

1. Bianchi S, MartinoIi C, eds. Ultrasound of the Musculoskeletal Sys-

tem. Berlin: Springer-Verlag; 2007.
2. Hartgerink P, Fessell DP, Jacobson JA, van Holsbeeck MT. Full­
versus partial thickness Achilles tendon tears: sonographic accuracy
and characterization in 26 cases with surgical correlation. Radiology.
2001;220:406-412.
3. Jacobson JA. Fundamentals of Musculoskeletal Ultrasound. 2nd
ed. Philadelphia, PA: Elsevier Saunders; 2013.
4. Smith J, Finnoff JT. Diagnostic and interventional musculoskeletal
ultrasound: part 1. Fundamentals. PM&R. 2009;1(1):64-75.
5. Van Holsbeeck MT, Introcaso JS. Musculoskeletal Ultrasound. 2nd
ed.St. Louis, MO: Mosby; 2001.

90
 Chll'cmg 8: Sieu am ca

Sieu am CO' 8
Sieu am ca c6 the cung cap hlnh anh c6 d(> phan giai cao, tu d6
cho phep phat hi�n nhfrng ton thuang du rat nh6. Kha nang linh ho,;¼t
trong vi�c quet dau do giup phat hi�n nhfrng b�nh ly ma nhfrng cong
ct;1 c�n lam sang cht;1p anh tinh khong the nh�n di�n. Sieu am cho phep
do kich thu&c ca m(>t each chinh xac, tu d6 giup nh�n di�n cac b�nh ly
lien quan den tinh tr,;¼ng tang/ giam cac khoi ca.

CAUTRUCCO'

Ca tren hlnh anh sieu am thm'rng la khoi giam am (sam mau han) so
v&i cac mo khac nhu gan (Hinh 8.1). Kien thuc ve giai phau ca rat quan tn;mg
khi quet dau do O' h� V?n dc)ng vi hau het cac cau true chung ta quan sat duqc
dau tien la CO'. CO' c6 cau true d�c tnrng baa gom cac sqi CO' (giam am) xen ke
v&i mo lien ket (tang am) tijlO nen cau true mo quanh CO'. Lat cat ngang cu.a to
chuc CO' da dm;rc mo ta nhu hlnh anh "dem sao'' (Hinh 8.2). CO' van xuang
duqc cau thanh tu cac sqi CO' rieng le b6 lc;1i thanh b6 g9i la b6 CO' (Hinh 8.3).
Va sqi CO' thucmg c6 dm'rng kfnh nho han kha nang phan giai cu.a may sieu am
tan so cao, chung dao dc)ng trong khoang 40 den 80 pm.
C6 rat nhieu each sap xep cac sqi CO' van xuang khac nhau & chi the.
Chung baa gom d�rng long vu (pennate), dc;1ng song song (parallel), dc;1ng hc)i t\l
(convergent) va d,;rng tu giac (quadrilateral-shaped) (Hinh 8.4). Dc;1ng long vu
(long chim) lc;1i c6 nhieu each xep khac nhau, phan thanh 3 loc;1i chfnh: mc)t g6c,
hai g6c va da g6c viet (Hinh 8.5). Dc;1ng song song tuc la cac sqi CO' trong b6 CO'
chc;1y song song v&i nhau.
Khi ca c6 dc;1ng song song xep lc;1i tc;10 thanh khoi loi len & gifra thl duqc
g9i la dc;1ng thoi (fusiform). Dc;1ng CO' hc)i t\l thl c6 cac b6 CO' hc)i tl;l lc;li & 1 diem
(Hinh 8.6). Trang khi dc;1ng tu giac thl ban chat la cac ca chc;1y song song nhau,
duqc djnh hu&ng di theo 1 phuang nhat djnh, noi hai to chuc khac v&i nhau
(thm'rng la gan) (Hinh 8. 7). Mc)t vf dl,l ve dc;1ng CO' tu giac la CO' sap tron va CO'
vuong ban chan. Vi�c lam quen v&i cac dc;1ng ca nay se giup cai thi�n kha nang
nh?n di�n cac nh6m ca cung nhu moc giai phau lien quan.

91
 ChLrang 8: Sieu am CO'

Hinh 8.1 Hinh anh minh h9a Slf tLrang phan gifra ca va gan. Tren lat cat
d9c nay ta thay, ca giam am nhieu han (mili ten vang) ben cgnh to' ch&c
gan tang am (mili ten xanh). Chu y cac S(!i CO' cilng c6 cau true dgng S(!i
nhLr gan nhLrng ta phan bi¢t bang tfnh can am cua chung. Cilng can lLru y
tren hinh, mili ten a6 chi to' ch&c ca nhLrng aay lgi la lat cat ngang qua b6
CO' do v_i tr[ ai;i.t aau do.

Hinh 8.2 Hinh anh minh h9a "aem sao" cua cau true ca & lat cat ngang. C6
the' thay xung quanh cac S(!i CO' (toi han) la mo quanh CO' (sang han).

92
 ChLrang 8 : Sieu am CO'

Pe rf.myslum

Hinh 8.3 Hinh minh h9a cac thanh phan cua CO'. M(jt nh6m nhieu S9'i CO'
GU'9'C baa quanh bM mo quanh ca, tc;w thanh b6 CO'.

A B D

E F G
Hinh 8.4 Hinh minh h9a cac 109-i hinh sap xep SQ'i CD' khac nhau: (AJ song song,
(BJ long vii c!O'n g6c, (CJ long vii hai g6c, (DJ thoi, (EJ !6ng vii eta g6c, (FJ h<)i ti} va
(CJ dc;tng tu giac.
93
 Chzrang 8: Sieu am ca

Hinh 8.5 Hinh anh minh h9a cau true ca l6ng vu aan g6c cua ca dep (sole­
us) tiep noi v&i gan Achilles. Dir&i lap CO' {!6 la CO' gap ng6n cai dai, m()t CO'
dq.ng long vu kep (hai g6c).

Hinh 8.6 Hinh anh minh h9a the' hifn 1 phan cua ca delta, ca dq.ng h()i t11-
(deltoid) va ben cq.nh {!6 la ca nh_i aau ca nh tay (1 ca dq.ng thoi).

94
 Chzro-ng 8: Sieu am ca

Hinh 8. 7 Hinh anh minh h9a ca sap trim, m9t ca d9ng t& giac, v&i mgt
cat d9c (A) va mgt cat ngang (BJ.

95
 Chlfang 8: Sieu am CO'
KY THU�T D(J'NG HINH TO CHU'C CO'

Khao sat ca nen theo ca 2 m�t phang cat d9c va ngang, va phai di
dau do de kiem tra toan b<) khoi ca, ktp thai phat hi�n cac dau hi�u b�nh
ly. Dau do nen duQ'c d�t tren be m�t da, song song ho�c vuong g6c v&i
hu&ng di cua CO' de d� dang xac dtnh cau true CO' (Hinh 8.8). Kien thll'C
ve hinh dang binh thuang cua ca ding nhu vt tri nguyen uy barn t�n cua
chung la bat bu<)c cac Bs phai nam duQ'c de d�t vt tri dau do sao cho phu
hQ'p.

Hinh 8.8 Hinh

anh minh h9a
CO' nh.f dau canh
tay tren lat cat
d9c (A) va lat
,(A) �::..;;;.�=:..iii.- cat ng a ng (B). (J
���!!ii!ii h in h A ch o thay
cau true CO' theo
chieu d9c con
B cha thay cau
true CO' khi cat
ngang. Se rat
kh6 xac d_inh cau
true cua chung
neu nh lf dij.t dau
do & vi tri xien
g6c v&i hlfang
di cua CO' (CJ.

(Q

96
 ChU'ang 8: Sieu am CO'
Cac ca thtrang d� xac djnh han khi xem chung & lat cat ngang (Hinh
8.9). Vi the cac Bs nen nam ky kien thtrc giai phau theo lat cat ngang. Khi
khao sat, ca nen dtrqc danh gia tu diem nguyen uy cho t&i kh&p noi ca­
gan, day cO.ng la vj tri hay g�p ton thuang khi c6 chan thtrang. Nhfrng ton
thuang nay thi l�i d� xac djnh han tren m�t phang cat d9c (Hinh 8.10).
Trang 1 so trtrang hqp kh6, su dl;lng kien thtrc ve nguyen uy barn t�n cu.a
gan cO.ng giup xac djnh vj tri cu.a CO' noi v&i n6.

Hinh 8.9 Hinh dnh minh h9a mgt cat ngang gan ban tay. Mgt cat ngang
thU'&ng giup Bs lam sieu am c6 the'xac ajnh cac moc gidi phau quan tr9ng,
tir a6 tim GU'9'C nguyen uy bam t¢.n cua cac CO' khac nhau. Tir g6c nhin na_½
c6 the'thay CO' gap n6ng cac ng6n (FDS), CO' gap sau cac ng6n (FDP), va CO'
gap dai ng6n cai (FPL).
Median nerve: than kinh gifra, radial artery: a(mg mg.ch quay.

97
 ChirD'ng 8: Sieu am CO'

Hinh 8.10 Hinh anh minh h9a dctu ngan va dctu dai CO' nhj dctu canh tay
tren lat cat d9c. Chung h<)i tl!- v&i nhau & dctu xa cua gan, tiep not v&i ca nhj
dctu. Mijt cat d9c se giup chung ta c6 g6c nhin tffr hD'n khi quan sat cac b6
ca giao nhau.

Kha nang cua sieu am cG.ng cho thay tinh uu vi�t cua chung khi so
sanh v&i cac pp c�n lam sang khac trong khao sat cac to ch(rc ca. Sieu am
c6 the quan sat duqc chuyen d9ng cua ca. C1:1 the, case bj keo dai ra khi
co l�ch tam va ngan l�i khi co dong tam. N6i chung sv chuyen d9ng nay
con ph1:1 thu9c vao each ch(mg ta d�t dau do theo m�t phang cat d9c hay
cat ngang nfra.

BtNH H()C TO CHU'C CO'

Cang CO'

Sieu am c6 d(> nh�y cao khi muon xac djnh tinh tr�ng ding ca. N en khai
thac b�nh su va cac ho�t d(>ng the chat tnr&c d6 de xac djnh ca che ton thU'ang
va khang djnh chan doan. Hau het ding ca xay ra t�i vj trf kh&p noi gan - ca
(hinh 8.10). Cac CO' noi gifra 2 kh&p, vi dt,I nhll' CO' bt,Ing chan trong, CO' thang dui
va CO' nhi dau dui, la nhfrng CO' thm:rng g�p ton thll'O'ng kieu nay. Ging CO' & muc
d(> n�ng anh hll'&ng t&i ca khoi ca va can thi kha d� chan doan (Hinh 8.11). Con
muc d9 nh� han, chi xay ra & m9t vai b6 ca thi kh6 han, doi h6i khao sat ti mi

98
 Chirang 8: Sieu am ca

{A)

Hinh 8.11 Hinh anh minh h9a tinh tn;mg cii.ng ca cap tfnh, m&c a{) nij.ng
cua CO' thong br,mg tren lat cat ngang (A) va d9c (BJ. Trang CO' xueit hi¢n
m{)t vimg giam am (toi) bat thircmg (miii ten vang).

99
 ChU'ang 8: Sieu am CO'

Hinh 8.12 Hinh anh minh h9a tinh tn;mg ccing ca m&c d9 nh? (ben trai) va
binh thll'img (ben phaO. C6 the' thay tinh trc;mg mat lien tl}C [miii ten vang)
O' cac S9'i CO' nhirng each vach XO' - ma thi hoan toan binh thirimg. Nen vu:a
di dau do vu:a quan sat de' theiy ro han tinh tn;mg t6n thirang cua vimg ca
nay.

Hinh 8.13 Hinh anh minh h9a tinh trgng ciing ca hmg rt)ng tren lat cat ngang
(ben trai} va lat cat d9c (ben phai). T6n thzrang ciing CO' dU'Q'C bie'u thi bci.ng tfn
hi¢u giam am (toi) va trfing am (mui ten vang). Chuy nen quan sat tren ca 2 mgt
cat de' theiy ro han t6n thzrang, dong th&i thwjn ti¢n trong chfin doan phan bi¢t.

100
 ChLro-ng 8: Sieu am CO'
Ket hqp v&i tham kham lam sang day du (Hinh 8.12). Cang ca, ve
ca ban dtrqc xac djnh b&i tinh tr<;lng mat lien t1:1c cac b6 ca trong khi cac
vach IDO'-XO' thi hoan toan binh thtr&ng. Trang trtr&ng hqp cap tinh, ton
thtrang dien hinh thtr&ng giam am do tinh tr<;lng tang ttr&i mau va phu
ne. Vi�c xac djnh tinh tr<;lng bat thtr&ng deu phai dtrqc kiem chung tren
ca 2 m�t cat ngang va d9c. Tinh tr<;lng viem phan ung dan t&i phu ne
thtr&ng phat trien 1-2 ngay sau chan thtrang. Nen vi�c khao sat ngay hie
d6 c6 the khong phat hi�n ton thtrang gi dang ke, nhtrng vai ngay sau
quay l<;li m&i phat hi�n ra. Cac khoi mau t1:1 l&n lien quan den cac chan
thtrang ID<;lnh thtr&ng de xac djnh han, va chung cung ton t<;li trong
nhieu tuan (Hinh 8.14). Tinh tr<;lng cang CO' ID<;ln tinh c6 the hinh thanh
s�o XO', bieu hi�n b&i hinh anh tang am bat thtr&ng trong to chuc ca
(Hinh 8.15).

Hinh 8.14 Hinh anh minh h9a cha thay m9t khoi mau t� l&n & cang chan
(c6 chia doi man anh de' xac djnh chfnh xac the' tfch khoi mau t�J.

101
 Chll'ang 8: Sieu am CO'

Hinh 8.15 Hinh anh minh h9a tinh trc;mg ding ca thang bl}.ng mqn tfnh dan
t&i tqo Sf!O tren m¢t cat d9c {A) va m¢t cat ngang (BJ. Ve't Sf!O nay bie'u hi¢n
b&i 1 kh6i tang am bat thU'(}ng, trai nguvc haem toan v&i tin hi¢u giam am
v6n c6 cua to' ch&c ca.

102
 Chll'ang 8: Sieu am CO'
Thay doi sau chan thtrO'ng ho�c phau thu�t

Cac chan thLrang c6 the tac d<)ng len to chuc ca theo nhieu each
khac nhau. Cac hlnh thai ton thtrang c6 the la dl;lng d�p, rach m<)t phan
ho�c toan b<) khoi ca. Tl;l mau ding c6 the xuat hi�n sau chan thtrang va
dLrqc bieu hi�n b&i m9t khoi trong am (den) (Hinh 8.14]. Trong rach ca
do chan thtrang ho�c ph�u thu�t, chung ta thtrang di.ya vao manh moi la
vet thtrang tll' ben ngoai da di vao sau ben trong gay dut rach ca (Hinh
8.16). Khai thac tien su va cac ho<;1.t d<)ng the 1-i.yc se giup fch rat nhieu
trong vi�c danh gia nhfrng dau chung lam sang, c�n lam sang tlm thay
dtrqc.

Hinh 8.16 Hinh anh minh hoq.t Slf gian doq.n bat thll'&ng cua to' ch&c ca
(mili ten xanh]. Ccic mo s(}o er vimg da (nong hem) cilng c6 the' quan sat
thay (mili ten vang).

Thoat vj CO'

Thoat vj la tlnh tr<;1.ng xuat hi�n cac khiem khuyet trong cac
bao CO', can CO' d�n t&i to chuc CO' thoat ra ngoai bao qua 16 hong. Tlnh
tr<;1.ng nay c6 the khong c6 tri�u chung lam sang nhtrng cung c6 the gay
dau cho b�nh nhan ho�c xuat hi�n hlnh anh m9t khoi bat thLrang &
dtr&i da. Luc nay, sieu am la phLrang thuc chan doan hlnh anh dLrqc
ch9n (Hinh 8.17].
103
 ChirO'ng 8: Sieu am CO'
Ngu&i kham nen su d9ng nhieu gel d§.n va chi ap nh� dau do de quan sat
cac khoi loi nhu the. Khi co ca, cac khoi thoat vj c6 the phong len r6 rang.

Hinh 8.17
Hinh anh
{A) minh h9a
..---,------------------====_., cha tinh
tn;rng thoat
Vi CO' gap
�.M�- non g cac
-
ng6n tren lat
cat d9c (mat
ten vang).
Hinh A cha
thay ca dang
batdaucova
hinh B cha
thay cO' co
manh hO'n.

(B)

104
 Chll'ang 8: Sieu am ca
Thay doi do mat than kinh chi phoi

Ton thtrong do mat than kinh chi phoi d�n t&i teo ca. Dieu nay c6
the thay tren sieu am, d�c bi�t khi ca da teo ro vi luc nay chung cung
tang am hon (sang hon) do mo co duqc thay the bang mo m& (Hinh
8.18). Day cung la hi�n tm;rng duqc te;lo ra do thay doi ti so gifra mo lien
ket va mo CO' trong khoi CO' d6. N goai ra, teo CO' do than kinh con lam
mat di hinh dang ban dau cua khoi ca (Hinh 8.19). Nen so sanh khoi ca
2 ben tru&c khi ket lu�n day c6 phai la b�nh ly co do mat chi phoi than
kinh 1 ben hay khong (hinh 8.20). Vi�c so sanh hai ben nay vua giup xac
djnh S1:f thay doi tinh chat can am cua ca b�nh ly va thong thuang, vua
giup xac djnh kich thu&c con le;li cua khoi CO'.

Hinh 8.18 Hinh dnh minh h9a /cit cat ngang ca dll'&i gai tang am (sang
han) tren sieu am khi bj mat day than kinh chi phoi do b�nh ly than kinh
tren vai. Chuy so scinh m&c a(J can am cua hai cau true ca (thang va dU'&i
gai) se thay r6 Slf khcic bi�t.

105
 Chirang 8: Sieu am CO'

Hinh 8.19 Hinh anh minh h9a lat cat ngang cua ca &c don chum (SCM) b.i
tea di do mat chi phoi than kinh (hinh ben trai, mili ten do) khi so sanh v&i
ben con !qi (kh6ng b.i ton thll'ang- hinh ben phai). Nh& !qi rang ca b.i mat
chi phoi than kinh thi se b.i thay d6i tfnh can am do thay d6i thanh phan to'
ch1rc, trong trir&ng hQ'p nay la hinh anh tang am (mo lien ke't).

Hinh 8.20 Hinh dnh minh h9a to ch&c ca dU'O'i gai [infraspinatus) h_i tea do mat
than kinh chi phoi (hen trai) va hinh thll'img (hen phdi) tren lat cat ngang. Trang
trm}ng hQ'p nay, chi phoi than kinh kh6ng h_i cat d&t hoan toan nen ca kh6ng h_i
tea qua nhieu. Khi so sanh 2 hen cung thay khoi ca hen trai xuat hifn nhieu to
ch&c xa han (sang han).

106
 ChLrang 8: Sieu am ca
B�nh ly CO'

Cac bat thm:mg & b�nh nhan c6 b�nh ly ca thi c6 diem giong va
khac so v&i teo ca than kinh. Ve diem giong nhau, tuang tl! nhu teo ca
than kinh, cac b�nh ly ca xuat hi�n tinh tr�ng tang am han (sang han) so
v&i binh thucmg (giam am) (Hinh 8.21). Dieu nay du9'c giai thich do tinh
tr�ng mat cac mo CO', thay vao d6 la mo ma, to chuc XO' va trong m<)t so
truang h9'P la chat trung gian gay viem. Tuy nhien, sty khac bi�t l&n
gifra teo CO' than kinh va b�nh CO' la trong b�nh ly CO', hau het cac khoi
CO' v�n du9'c bao toan ve kich thu&c. Nhung thuang b�nh ly ca gay ton
thuang ca hai ben nen khi so sanh doi chieu can so v&i kich thu&c da
quy chuan.
f11◊t so b�nh ly ca c6 vung h<)i tl;l d�c bi�t, c6 the de dang phan bi�t
du9'c tr�n hinh anh sieu am. Do d6 sieu am tr& thanh cong Cl;! hfru ich
trong khao sat cac b�nh ly ve ca.

Hinh 8.21 Hinh anh chia d6i man hinh cha thay sv kh6.c bi¢t ve phan xq.
am cua ca a m(jt b¢nh nhan mac ch&ng loq.n dLrang ca fascia-scapular-hu­
meral (ben tr6.i) so s6.nh v&i hinh anh ben phai binh thll'&ng. Chu y rang
tinh trq.ng tang am (sang) cua ca FSH (mui ten do) so v&i to ch&c ca binh
thll'&ng v&i hinh anh giam am (mui ten vang).

D! d<;tng, d! t�t barn sinh va cac nhom CO' ph1;1

Cac dj d�ng, dj t�t barn sinh va ca phl;l thuang khong du9'c coi la
b�nh ly; tuy nhien, neu nh�n djnh du9'c chinh xac chung, c6 the giup
cac Bs lam sang giai thich ca che hinh thanh cac b�nh ly dang g�p phai &
tren chinh b�nh nhan d6. B�nh nhan thuang khong biet ve nhfrng bat
thuang nay cho t&i khi chung gay kh6 chju, ho�c xuat hi�n thanh cac khoi
u c6 the quan sat du9'c . Ca du9'c coi la dj d�ng khi chung mat di hinh the
giai ph�u von c6 cua n6. Ca du9'c g9i la ca phl;l khi chung khong nam
trong
107
 Chll'O'ng 8: Sieu am CO'
bat ky nh6m CO' nao da dtrQ'C biet den va chi xuat hi�n & m<)t so ca the
(Hinh 8.22). Sieu am c6 the giup phan bi�t cac tinh tr;;ing dt t�t barn sinh
v&i teo CO' va teo CO' than kinh. Trang tat ca cac trucrng hqp nay, can phai
c6 kien thuc day du ve giai ph�u ca, bao gom ca nguyen uy barn t�n va cac
hinh the giai ph�u pho bien, ket hqp v&i ky thu�t su dl;lng dau do tot de
dtra ra ket lu�n chinh xac. Cung nhtr cac to chuc khac trong h� ca xuang
kh&p, bat ky nghi ngcr b�nh ly nao cung nen dtrqc xem xet tren boi canh
lam sang cung nhu thong tin tir b�nh su va kham lam sang.

Hinh 8.22 Hinh anh minh h9a ve khoi CO' phl}. dir9'c phat hi?n bang sieu am.
Hinh anh sieu am m<Jt cat ngang qua cff tay v&i szr xuat hi?n cua ca dgng
ngan cac ng6n (accessory ADM) la vimg giam am nam tren cac cau true
mgch mau than kinh & cff tay.

GHI NHO ............................................................................................................................... .

1) Ca Ia cau true giam am (toi han) so v&i cac to chuc khac.
2) Su dl;lng dau do quet toan b<) khoi ca (bao gom ca nguyen uy va
barn t�n) giup h;;in che bo s6t chan doan.
3) B�nh ly ca luon phai duqc danh gia theo ca 2 lat cat d9c va ngang.
4) B�nh ly ca luon phai duqc giai thich trong boi canh lam sang phu
hqp.

108
 ChU'ang 8: Sieu am CO'

TAI LitU THAM KHAO

1. Bianchi S, Martinoli C, eds. Ultrasound of the Musculoskeletal Sys-

tem. Berlin: Springer-Verlag; 2007.
2. Jacobson JA. Fundamentals of Musculoskeletal Ultrasound. 2nd
ed. Philadelphia, PA: Elsevier Saunders; 2013.
3. Strakowski JA. Ultrasound Evaluation of Focal Neuropathies. Cor-
relation With Electrodiagnosis. New York, NY: Demos Medical; 2014.
4. Van Holsbeeck MT, Introcaso JS. Musculoskeletal Ultrasound. 2nd
ed.
St. Louis, MO: Mosb y; 2001.
5. Walker FO, Cartwright MS, Wiesler ER, Caress J. Ultrasound of
nerve and muscle. Clin Neurophysiol. 2004;115(3):495-507.

109
 Chzran,q 9 : Sieu am than kinh

Sieu Um thUn kinh 9

Sieu am la m9t phuang th uc CLS tuy�t vcri de danh gia than kinh
ngo�i vi. V&i d9 phan giai cao va tfnh linh ho�t van c6, sieu am cha phep
do d�c chfnh xac nhfrng thay doi th�m chi rat tinh vi cu.a day than kinh,
dong thcri c6 the phat hi�n S\f thay doi cau true ben trong cung nhu cac
hi�u ung d9ng h9c xung quanh mo than kinh. Vi�c phat trien ky nang
sieu am than kinh ngo�i vi la can thiet doi v&i Bs lam sang trong vi�c
danh gia h� v�n d9ng, chan doan b�nh ly than kinh khu tru va Ian toa,
dong thcri giup xac djnh vj trf trong phong be than kinh.

CAU TRUC DAY THAN KINH

Tren hinh anh sieu am, day than kinh la m(h cau true b6 lien tl;lc [Hinh
9.1). Chung khac bi�t v&i cau true cac sqi dan xen nhau cua gan (Hinh 9.2). Ve
tinh can am, b6 than kinh giam am (toi) duqc bao b&i bao ngoai b6 than kinh
a
tang am (sang). lat cat ngang, chung t�lO ra hinh anh trong nhu 'to ong' (Hinh
9.3).
Ve m�t mo h9c, cac b6 than kinh duqc b9c b&i bao ngoai b6 than kinhva
sqi than kinh duqc b9c b&i mo ke than kinh (Hinh 9.4). L&p bao ben ngoai duqc
g9i la epineurium (bao ngoai b6 than kinh) ho�c 'outer epineurium' con mo
nam gifra cac b6 than kinhva outer epineurium duqc g9i la 'inner epineurium'.
Cac day than kinh thucrng c6 m?ch mau di kemv&i chungva ngucri kham
nh�n biet chung de xac djnh vf tri tuang quan cua ba cau true neu tren (Hinh
9.5). Hinh anh Doppler c6 the duqc su d\].ng de danh gia dong chay cua m?ch
mau nghi ngcr b�nh ly (Hinh 9.6). Cac tinh m?ch c6 the duqc xac djnh bang each
ep dau do xu6ng v&i m9t l\fc vua phai (Hinh 9.7). Cac day than kinh n6i chung
deu c6 cac m?ch mau nuoi; tuy nhien, chung khong phai luc nao ding de dang
nhin thay tren sieu am. Thong thucrng, nen khao sat than kinh tu dau trung
tam.
T&i dau ngo?i vi va doi khi nen su d\lng kem sieu am Doppler de danh
gia tinh tr?ng dong chay ho�c cac m?Ch C?nh than kinh (Hinh 9.8).

KY THUAT QUET DAU DO

Cac day than kinh n6i chung se de dang quan sat han a m�t phang lat
cat ngang. Can co gang xac djnh cau true d?ng b6 cua than kinh va phan bi�t
chung v&i cac mo xung quanh (hinh 9.9). V i�c dung dau do quet qua l?i m9t to
ch(rc c6 the giup phan bi�t mo than kinh v&i cac mo xung quanh. Cac dau hi�u
khac c6 the dU'Q'C SU' d\].ng de phan bi�t bao gom: S\f chuyen d9ng cua cac mo
xung quanh, su d\lng nghi�m phap toggle ho�c got - ng6n chan, ho�c c6 the

110
 Chzrang 9: Sieu am than kinh
di chuyen dau do t&i vj trf c6 nhieu to chuc can am khac bi�t so v&i than kinh
(Hinh 9.10). Su d1;mg cac moc giai ph§.u dien hinh cilng giup xac djnh vj trf
day than kinh nam sau, kh6 quan sat tren sieu am (Hinh 9.11).

HiNH 9.1 Hlnh anh minh h9a cau true b6 than kinh blnh thuang (mui
ten vang) tren lat cat d9c.

HiNH 9.2 Hinh anh minh h9a to' eh&e gan v&i eau true S9'i manh aan xen
nhau (mili ten do) va so sanh v&i to' eh&e than kinh v&i eau true b6 S9'i
lien 4'e (mrJ.i ten vang).

111
 ChzrO'n,q 9: Sieu am thcin kinh

HiNH 9.3 Hinh dnh minh h9a day thcin kinh tren lat cat ngang {mili ten
vang). Chuy mo thcin kinh Juan gidm am, dir9'c baa b9c xung quanh b&i mo
lien ket tang am (sang han).

Ner,.1e f.ascicle
oovemd by Nerve fiber oo•lered
by ,e ndoneilllrium

I
p e:ri neurium

-
�,-H--- Inner epineurium
I • I

Nerve fascicle covered by perineurium: B6 than kinh duqc b9c b&i bao ngoai
b6 SQ'i
Nerve fiber covered by endoneurium: Sqi than kinh duqc bao b&i mo ke.
Inner epineurium: Ben trong b6 than kinh.
Outer epineurium: Ben ngoai b6 than kinh
HiNH 9.4 Hinh dnh minh h9a cac thanh phan cau thanh nen day than kinh ngac;,.i
vi, mo ta ccic S(!i than kinh QU'(!C baa biri mo ke than kinh, b6 than kinh QU'(!C baa
biri baa ngaai b6 s<7i than kinh, va taan b() cac b6 du<7c baa biri baa ngaai day
than kinh.
112
 Chuang 9: Sieu am thun kinh

HiNH 9.5 Hinh dnh minh h9a day tho.n kinh chay (tibial nerve) tren lat
cat ngang a m&c ngang mat ca chan. D9ng mgch va tfnh mgch chay sau di
kem cung dm7c xac djnh de' danh gia moi tirang quan.

HiNH 9.6 Hinh dnh minh h9a SU' d1:1ng doppler ming lir9'ng {A) va mew (BJ
de' xac djnh cau true a9ng, tfnh mgch chay. Dong chdy qua tfnh mgch c6
the' thay d6i khi deep do.u do /en be m¢t to' ch&c.
113
 ChU'O'ng 9 : Sieu am than kinh

HiNH 9. 7 Hinh anh minh h9a than kinh hien ngoai tren lat cat ngang. Hinh
anh tfnh mgch hien be giam am (t6i) dll'()'C sir d1J-ng nhU' m9t m6c giai phew
de' xac c1,inh vj trf day than kinh. Chu y rang tfnh mgch c6 the' nhin ro hO'n
khi dgt nh(} dau do tren be mgt (A) hogc kh6 thay hO'n khi deep dau do (BJ.

114
 Chll'ang 9: Sieu am than kinh

(B)
Hf NH 9.8 Hinh dnh minh h9a day than kinh tr1,1 trong ong tr1,1 tren lat cat
ngang. (J hinh A cha thay than kinh va d()ng m9-ch deu la cau true gidm am so
v&i mo xung quanh. Nhirng khi m& pho Doppler (BJ thi c6 the' hoan toan phan
bi?t dir9'c d()ng m<;,.ch v&i cau true than kinh (hen qmh la xircrng d(w).

H]NH 9.9 Hinh dnh minh h9a cau true than kinh tr1,1 trong dir&ng ham tr1,1 & lat
cat ngang. Cau true than kinh nay dung gifra ccr gap co tay tr1,1 (ccr tr1,1 trir&c)
(FCUl, FCU2). Vi?c di chuye'n dau do d9c theo m¢t phang nay c6 the' giup nh9n
di?n cau true than kinh ro hcrn (lam noi b9t tfnh tircrng phan).
115
 ChzrD'n,q 9: Sieu am than kinh

HiNH 9.10 Hinh cinh minh h9a vi¢c s& d1Jng cac nguyen ly ve bat dang
hzr&ng de'giup phan bi¢t mo than kinh v&i gan. Hinh cinh cha thay day than
kinh gii:ra {milt ten vang) va cac gan CO' gap xung quanh {mili ten do) trong
ong co' tay tren lat cat ngang. Hinh A th u dU'Q'C khi de' dau do vuong g6c v&i
day than kinh va gan, hinh B ap d1Jng ky thu<J_t toggle de'gicim anh gici do
d,i hzr&ng. fJieu nay minh h9a each s& d1Jng cac ky thu<J_t, nghi¢m phap de'
tang khci niing quan sat thay cau true than kinh.

116
 Chll'ang 9: Sieu am thcin kinh

HINH 9.11 Hinh anh minh h9a vi¢c xac a_inh cac day thcin kinh dlfa tren
cac mac giai phdu Ian cq_n. Cac day thcin kinh ngoc;i.i vi Gll'<J'C xac dfnh dlfa
tren Slf tll'ang quan cua chung doi v&i d(mg mc;i.ch nach {mili ten do).

Khi quan sat dtrang di day than kinh tren m�t phang cat ngang,
nen quet nhanh dau do thay vl quet ch�m vl dieu nay giup lam noi b�t
tfnh tuang phan cua cac to chuc xung quanh than kinh, tu d6 giup de
dang nh�n di�n ch ung. S11 dvng m(>t ltrqng l&n gel dan cfing se thu�n ti�n
han trong vi�c quan sat.
Ngtr&i kham nen th�n tn.m g khi dung dau do vl ep dau do
qua m�nh c6 the lam thay doi hlnh d�mg cac to chuc phfa dU'&i, bao gom
day than kinh, m�ch mau, d�c bi�t la tinh m�ch (Hinh 9. 7). Trong 1 so
trtrang hqp, vi�c de ep dau do se phat hu y tac dvng khi muon quan sat
cac cau true than kinh nam sau (Hinh 9.12).

117
 Chiro-ng 9: Sieu am than kinh

HiNH 9.12 Hinh dnh minh h9a l<itcat ngangcua day than kinh hong to (mili
ten vangJ cho thay tac d-µng cua vi¢c de ep dau do trong m9t s6 trir&ng
hQ'p. Hinh anh (AJ deep dau do nhf! va {BJ la hinh anh sau khi tang deep.
Chu y Sl}' gia tang d9 phan giai cua cau true b6 S9'i than kinh khi tang SU'C
ep dau do (BJ.

118
 Chll'(Yng 9: Sieu am than kinh
Cac day than kinh cling c6 the dm;rc do kich thU'&c m9t each chinh
xac bang cac cong c9 do cua sieu am. Cac phep do dm:rng kinh day than
kinh tren lat cat ngang duqc su d9ng pho bien nhat. Dieu nay c6 the
duqc th\fc hi�n bang each do trl!c tiep (xac djnh bao ngoai day than
kinh) ho�c gian tiep ( com pa ho�c thu&c ellipse). V&i m9t trong hai each
nay, phep do deu phai tinh la duang kinh trong cua l&p outer
epineurium (Hinh 9.13). Khi da c6 kinh nghi�m, nguai ta U'U tien SU'
d9ng each do tfl!C tiep vl dan gian va dang tin c�y. Can chu y d�t dau
do vuong g6c v&i tr9c day than kinh de xac djnh chinh xac kich thU'&c.
Thong thU'ang nen su d9ng pp toggle ho�c got - ng6n chan de tlm ra vt
tri day than kinh c6 duang kinh nho nhat (Hinh 9.14). V&i cac day than
kinh c6 kich thu&c nho, vi�c do dU'ang kinh theo lat cat ngang se thl!c
te han vl khong the co gang djnh vt duqc vt tri c6 duang kinh nho nhat.

(B)
Hinh 9.13 Hinh dnh minh h9a & lat cat ngang cua day than kinh. Anh (A) la day
than kinh khi dau do dijt vu6ng g6c v6i chung, xac d_inh duQ'c v_i trf c6 mijt cat
ngang nho nhat. Hinh dnh & (BJ cung la day than kinh d6 va duQ'c do kfch thw5'c
bci.ng each tfnh ducrng kfnh trvc tiep. Luu y khi tfnh phdi lay ducrng kfnh trong
cua outer epinerium.
119
 Chuang 9: Sieu am than kinh

(B)

1(0)1

HiNH 9.14 Hinh anh minh h9a day than kinh gifra tren lat cat ngang. Hinh (AJ
cha thay day than kinh vat dau do a v,i trf vuong g6c va (BJ ve dll'cmg net dut baa
quanh v,i trf day than kinh d6. Hinh (CJ cha thay dau do a v,i trf khong vuong g6c
vat trvc day than kinh nen tga ra hinh anh day than kinh khong can doi hai ben,
luc nay tfnh dll'ang kfnh day than kinh se cha ra ket qua khong chf nh xcic (DJ.
Hinh anh nay minh h9a tam quan tr9ng cua vi¢c dgt dau do vuong g6c v&i tn;c
day than kinh de' c6 dll'Q'C cac thong s6 mo ta cau true than kinh m9t each chfnh
xcic.
120
 Chiro-ng 9: Sieu am than kinh
a lat cat d9c, ding c6 the do duang kinh day than kinh vl ban
chat chung la d<:lng 6ng tr1:1 tron. Phep do trong m�t phang nay
thuang kh6 khan han vl cac day than kinh thuang khong ch<:lY theo m<)t
duang thang. Dau do luc nay cung can xoay cac hu&ng va di chuyen de
tlm ra duang kinh toi da cua day than kinh khao sat. Vung to chtrc
xung quanh cung nen duqc danh gia de xac djnh ro han vj tri tiep giap
gifra day than kinh va cac to chtrc d6, tu d6 c6 the tinh kich thu&c day
than kinh m<)t each chinh xac nhat. De chac chan, nen do duang kinh
than kinh & ca 2 m�t phang lat cat de so sanh doi chieu va dua ra ket
lu�n cuoi cung.

(A}

(B)
HiNH 9.15 Hinh anh day than kinh giira tren lat cat d9c {A) va s& d1�mg
phep do co- ban de' xcic djnh dir&ng kfnh {BJ.

121
 Chll'D'ng 9: Sieu am than kinh
BtNH H()C THAN KINH

Ton thuO'ng than kinh ngoc:ii vi rat da dc:ing tren hinh anh sieu am,
tuy thU<)c vao ban chat b�nh h9c cfing nhu loc:ii ton thuO'ng (khu tru, Ian
toa). B�nh ly than kinh khu tru thuang c6 tinh trc:ing sung ne tc:ii vj tri ton
thuD'ng (Hinh 9.16). Tuy nhien, bieu hi�n lc:ii rat khac nhau (Hinh 9.17).
Vi�c do dc:ic chinh xac cfing nhu so sanh v&i cac cau true giai ph�u Ian c�n
se giup ich nhieu trong vi�c chan doan. Cac phep do thuang su dt,mg nhat
la do chieu dai n)ng tren m�t phang cat ngang; tuy nhien, m�t phang cat
d9c cfing rat quan tr9ng trong vi�c danh gia kich thu&c. Khi do dc:ic, c6 the
xuat hi�n sty khac bi�t gifra kich thu&c do duqc va kich thu&c tieu chuan.
Dieu nay duang nhu phan anh sty thay doi trong each do kich thu&c cac
day than kinh. Than kinh gifra trong 6ng co tay la day than kinh duqc
nghien CU'U nhieu nhat bang sieu am. Nhieu nghien CU'U da cong b6 kich
thu&c day than kinh nay hO'i khac nhau, nhung c6 sty dong thu�n chung
tang di�n tich m�t cat ngang l&n hO'n 13mm2 gqi y m<)t tinh trc:ing b�nh ly
& day than kinh nay (ne do viem). Nhieu nguCYi cam thay rang di�n tich
tu 10 t&i 13 mm2 cfing c6 the nghI t&i bat thuang b�nh ly. Doi v&i day
gifra, sieu am c6 d<) nhc:iy trong vi�c phat hi�n b�nh ly tuO'ng duO'ng v&i
cac nghi�m phap chan doan di�n. Tuy nhien chung lc:ii khong sanh duqc
v&i chan doan di�n trong vi�c danh gia muc d<) b�nh.

HiNH 9.16 Hinh dnh minh h9a t6 ch&c than kinh b,i chen ep b&igan. C6 the'
thay tinh trr;mg sll'ng ne & dau gan cua vimg b,i chen ep (mui ten do).

122
 Chlrang 9: Sieu am than kinh

HiNH 9.17 Hinh anh

minh h9a tren lat cat
d9c so s6.nh gifra tinh
tr<;mg SU'ng ne than
kinh v&i chen ep than
kinh. Hinh {AJ cha
thay tinh tr<;mg chen
ep dau xa day trz; &
(A), khuyu (mai ten mau
vang hen trenJ va
m(jt dau gan v&i kfch
thU'&c l&n han (m{li
ten vang hen dU'&i).
Cac hinh anh con /<;1.i
minh h9a t8'n thU'ang
than kinh gifra sau
phau thu9t. 6' hinh
(BJ, xuat hi¢n tinh
tr<;1.ng S(;!O co keo gay
h?p day than kinh &
gifra, trong khi v,i
(B) tr{ hai hen hinh
thll'irng (v&i kfch
thU'&c l&n han).
Hinh (CJ cha thay
t8'n thU'ang
'tU'ang tlj' hinh (BJ,
v&i kich thU'&c hai
hen l&n va & gifra nho
, /<;1.i (S<;!O). ()' hinh {DJ,
day than kinh
gifra kha dijc hi¢t,
v&i cac
(C)
phan nh6 h<;!p (S?OJ
dan xen v&i cac vung
SU'ng ne. Nhfrng
hinh anh nay do. cha
thay
SI! da d<;1.ng trong
sieu am h¢nh ly than
kinh
I
va dU'a ra l&i khuyen
rang nen kie'm tra
toan h(j day than kinh
(D) • de' xac d,inh nhfrng
thU'ang t8'n tiem tang.

123
 Chll'an,q 9 : Sieu am than kinh

HiNH 9.18 Hinh iinh

sieu am day than kinh
giira trong ong c6 tay
(mui ten vang) a lat
(A) cat ngang.
Hinh (A) cha thay day
than kinh giira a ong
cfi tay (median nerve)
va (BJ tfnh kfch thu&c
bci..ng phep do tqrc
tiep. Hinh iinh trong
(CJ cha theiy day than
kinh giira a dau xa
cang tay, trong khu
VVC CO' sap VUOng
(B) (PQ). Hinh (DJ cha
thay kfch thu&c cua
day than kinh a v_i trf
dau xa cang tay. Vi?C
- quan sat day than
��--==,r���,�•kinh a vi trf khong
c6 tfin thuang b?nh
ly du giup ch{mg
minh cac v_i trf khiio
sat tru&c d6 la tfin
thuang b?nh ly (vi tr[
(C) chen ep).
Lunate: xuang nguy?t
Pisiform: xuang d(lu
Radial art: d(mg
mg.ch quay

(D)

124
 Chirang 9: Sieu am than kinh

HiNH 9.19 Hinh anh minh h9a b¢nh ly than kinh gifra tren lat cat d9c {mili
ten vang) & dau xa cang tay sau m9t chan thll'ang (canh tay bf d<J.p nat).
Chu y thay tinh trc;m g sll'ng ne tll'ang doi nh6 t9-i vimg t6n thll'ang nhll'ng
b6 than kinh gan nhll' bj dut r&i ra.

Kich thu&c day than kinh ngo<;li vi c6 sty thay doi theo BMI, gi&i,
t�oi va cac yeu to khac. De xac djnh c6 hay khong c6 b�nh, nen tim khu
\Tl!C khong nghi nga c6 ton thuang ( coi la blnh thuang) de so sanh (Hinh
9.18).
Ngoai vi�c do kich thu&c, vi�c xac djnh nhfrng thay doi trong cau true
cua day than kinh cflng c6 the gqi y chan doan b�nh ly (Hinh 9.19).
Nen nh& rang muc d9 sung ne cua day than kinh khong ti 1� thu�n
v&i muc d9 n�ng trong cac ton thuang b�nh ly. Tuy nhien sty mat lien tt;1c
hoan toan cua cau true d<;lng b6 thuang c6 lien quan t&i chan thuang sqi
trt;1c (axon). Thong thuang c6 the phan bi�t gifra day than kinh bj cat dut
hoan toan ( neurotmesis) v&i day than kinh mat chuc nang ( do chung con
mo lien ket tiep noi hai dau trung tam va ngo<;li vi) ( complete axonotme­
sis) (Hinh 9.20). Day la m9t lqi the cua sieu am so v&i tham kham lam
sang va cac test di�n sinh ly. Khi chan doan xac djnh duqc dua ra tren
hlnh anh sieu am, se giup nguai Bs trong vi�c ltya chc;m phuang phap
dieu trj cflng nhu can thi�p ph�u thu�t.

125
 Chll'ang 9 : Sieu am than kinh

HINH 9.20 Hinh anh sieu am to'n thll'ang than kinh ngog.i vi tren /6.t cat d9c.
Sieu am c6 the' phan bi¢t tinh trg.ng than kinh mat ch&c ming (mo lien ket
v6.n con ton tg.i) nhll' dnh (A) va m9t tinh trg.ng d{rt r&i day than kinh (mo
lien ket khong con) a anh (BJ. Chu ya dnh (BJ thay cau true b6 than kinh
ta.ch r&i nhau ra (mili ten vang). Day la m9t U'U the quan tr9ng cua sieu am
trong chan do6.n phan bi¢t b¢nh ly ma thiim kh6.m lam sang hoi;i.c c6.c chan
do6.n di¢n khong the' th-ire hi¢n Gll'{YC.

126
 Chuang 9: Sieu am than kinh
Sieu am cung c6 the xac djnh can nguyen gay ton thuang than
kinh ngoc;1i vi. B�nh ly than kinh c6 the do khoi u chen ep, sieu am se
giup xac djnh day la khoi u xuat phat tu h� than kinh hay tu ngoai
chen ep vao. Han nfra, sieu am cung c6 the giup xac djnh ton thuang la
do v�n d<)ng qua muc, sai kh&p hay u mau, to chuc xam lan hay s�o, cac
bien doi sau phau thu�t hay dj v�t... Ngoai ra, su d1,mg sieu am
Doppler c6 the quan sat thay tlnh trc;1ng tang sinh mc;1ch, xuat hi�n & m<)t
so b�nh ly khoi u. Sieu am la 1 cong c1;1 c6 gia trj trong danh gia cac cau
true than kinh ngoc;1i bien, tuy nhien, cung tuang tl;l' nhu bat ky b�nh ly
h� v�n d<)ng nao khac, cac phat hi�n phai luon duqc doi chieu v&i boi
canh lam sang thfch hqp, bao gom tien SU', b�nh SU' va tham kham lam
sang.

GHI NHO'................................................................................................................................
1) Cac day than kinh ngoc;1i vi c6 cau true dc;1ng b6, khac v&i cau true
dc;rng sqi manh Clla gan.
2) Su d1;1ng cac mac giai phau ca ban de xac djnh vj trf cac day than
kinh nam sau, ho�c kh6 quan sat b&i sieu am.
3) Cac phep do trl;l'c tiep xac djnh du&ng kinh day than kinh phai do
dm'rng kfnh trong cua bao ngoai day than kinh.
4) Cac day than kinh ngoc;ii vi phai lu6n dm;rc do du&ng kinh & la
cat ngang va d9c de xac djnh t1nh trc;ing b�nh ly (do than kinh la cau true
dc;1ng tr1;1 tron).
5) Danh gia b�nh ly than kinh ngoc;1i vj lu6n phai duc;rc xem xet trong
boi canh lam sang thich hc;rp.

TAI Lrju THAM KHAO

1. Bacigalupo L, Bianchi S, Valle M, Martinoli C. [Ultrasonography of

peripheral nerves]. Radiologe. 2003;43(10):841-849.
2. Bianchi S, Martinoli C, eds. Ultrasound of the Musculoskeletal
System. Berlin: Springer-Verlag; 2007.
3. Strakowski JA. Ultrasound Evaluation of Focal Neuropathies. Cor-
relation With Electrodiagnosis. New York, NY: Demos Medical; 2014.
4. Walker FO, Cartwright MS, Wiesler ER, Caress J. Ultrasound of
nerve and muscle. Clin Neurophysiol. 2004;115(3):495-507.

127
 Chirang 10 : Sieu am cac t6 chzrc khac
?
Sieu iim cUc tO chll'c khUc 10
GIO'I THI�U

Ngoai nhfrng cau true pho bien, cac cau true xung quanh h� V?n
d9ng cUng nen duqc quan tam dung mtrc de xac djnh cac moi quan h�
gifra cac ca quan v&i nhau. Xuang, da, mo ma, s1:1n, day chang, d9ng tinh
m9-ch deu c6 hlnh dang d?C trung tren sieu am. Vi�c tlm hieu cau true
binh thuang cung nhu b�nh ly la dieu can thiet doi v&i cac Bs lam sang
cung nhu CLS de cai thi�n Sl! nh?y ben trong chan doan b�nh ly ca xuang
kh&p.

xuaNG
Vi song sieu khong the di qua to chuc xuang. Do VO xuang ban chat
la cac tinh the muoi Canxi duqc ket d?c l?i len hau nhu toan bQ s6ng sieu
am se phan X? tr& l?i dau do. Tr& khang am rat cao cua to chuc xuang so
v&i mo xung quanh dan den hinh anh tuang phan (vo xuang tang am)
(Hinh 10.1). M?c du vi�c xac djnh cau true xuang tuang doi de dang tren
hinh anh sieu am, chung ta thl!c chat chi c6 the quan sat duqc phan vo
ben ngoai. Con Sl! xuat hi�n cua nhfrng hinh anh hiem thay O' du&i VO
xuang thuang duqc gQi la b6ng xuang. Thl!C chat bong xuang duqc t?O
ra do gia anh. Khi m9t phan nho s6ng am di qua to chtrc d?C nhu XU'O'llg,
du&i tac d1:1ng cua Sl! giam thau chung se di duqc them m9t do9-n du&i VO
xuang va t�o ra anh. flay cung la Sl! h?n che cua sieu am khi kh6ng danh
gia chinh xac duqc cac to chuc xuang. Cac phuang thuc chan doan hlnh
anh khac nhu X quang, CT ho?c MRI luc nay se hfru ich han rat nhieu.
Do chung ta c6 the thay duqc cac to chtrc xuang m9t each kha de
dang tren sieu am, nen chung se giup chung ta xac djnh cac cau true Ian
C?n ma kh6 quan sat han, kh6 xac djnh han (Hinh 10.2). Cac bat thuang
tren be m?t cua xuang, d?C bi�t la O' vt tri tiep xuc v&i day chang hO?C gan,
thuang cung cap manh moi trong cac chan thuang (Hinh 10.3). Sieu am
la m9t phuang thuc tuy�t vai de xac djnh xem b�nh nhan c6 choi xuang
hay mo xuang hay kh6ng (Hinh 10.4) va xac djnh tlnh tr?ng khong lien
t1:1c cua vo xuang ma tren Xquang d6i khi kh6ng thay.

128
 Chll'ang 10: Sieu am cac to' ch&c khac

HINH 10.1 Hinh anh minh h9a the' hi¢n be mgt cua xll'ang {mili ten vang).
Szr khac bi¢t ve tr& khang am gifra VO XU'ang va mo mem xung quanh
giup tang c!(J tU'ang phan ro r¢t va lam cha VO XU'ang tren sieu am la cau
true tang am.

(A}
HiNH 10.2 Hinh dnh minh h9a cau true xll'o-ng va cac tll'o-ng quan gidi phau cua
chung. Trang (A) la khu v�c VO XU'O'ng cua XU'O'ng g6t (mili ten vang) tgi v_i trf
barn cua gem Achilles tren 16.t cat d9c. Trang (BJ, m9t mac XU'O'ng O' m<Jt lll'ng
cua co' tay QU'(!C g9i la cu Lister (mili ten vang) giup xac d,inh cac khoang & m<Jt
lll'ng co' tay (mili ten xanh).

129
 Chircmg 10: Sieu am eek t6 chzrc khac

{B)
HiNH 10.2 (tiep)

(A)

(B)

HiNH 10.3 Hinh anh mtnh h9a cac bat thll'&ng b¢nh ly cu.a xll'ang. Trang (AJ,
b& fl kh&p cimg dim bat thll'&ng (mfli ten vangJ gQ't y m9t tinh trc;mg thoat h6a
kh&p ro rang. Trang (BJ, c6 the' thay dte'm barn cu.a ca khep dat tren xll'ang mu
bat thll'&ng (hinh ben phat - milt ten vangJ bte'u th.i tinh trc;mg vtem m<;m tfnh,
trat ngll'9'C v&t anh binh thll'&ng & ben trat. Trang (CJ, c6 the' thay cau true XU'ang
khong deu & v.f trf barn t(in cu.a ca dU'&t gat (milt ten vang). Nhfmg thay dot nay
nen dU'Q'C ght /gt de' cac Bs lam sang dot chte'u vat b¢nh canh cu.a b¢nh nhan, tir
d6 dll'a ra chan doan phu hQ'p.

130
 Chirang 10: Sieu am cac to' ch&c khac

(0
HiNH 10.3 {tiep)

(A)

(B)

HiNH 10.4 Hinh anh minh h9a cac bat thir&ng cua xirang. Hinh {A) cha
thay m9t chat xirang a v.f trf mom khuyu ngay t9i barn tqn cua ca tam
aau canh tay {milt ten w1ng). Anh (BJ cha thay m9t mo xirang av.f trf c9nh
kh&p chay-mac.

131
 ChirD'ng 10: Sieu am cac t6 chzrc khac

HiNH 10.5 Hinh dnh minh h9a die'm gay & v6 xirang/ b¢nh nhan sau chan
thirang gay xirang mac khong di /¢ch.
Hlnh anh sieu am con cho thay tlnh tr9-ng dau xuang bi bao man,
phl d9-i xuang quanh mang hoe;tt dtch do viem, c6 the thay & b�nh nhan
mac cac b�nh kh&p do viem. Sieu am Doppler cho thay tang phan am
thl c6 the nghi ngcr viem sau nut vo xuang & b�nh nhan gay xuang mac
khong di l�ch (Hinh 10.6).

HiNH 10. 6 Hinh dnh sieu am cha thay Slf bat thir&ng cau true xirang, tinh
trc;mg iin man dau xirang va viem mang hoi;i.t djch & b¢nh nhan viem kh&p
dr;mg thap.

132 I
 Chll'ang 10: Sieu am cac to' ch&c khac
DA

Cac l&p da cung c6 the dm;rc quan sat tren sieu am. Vi�c danh gia chi
tiet ve cau true da thuang khong phai cong vi�c cua nhfrng nguai lam chuyen
nganh ca xuang kh&p; tuy nhien, chung ta v�n can nh�n biet cac l&p da de xac
dtnh vt tri cac cau true khac. Da c6 d9 day khac nhau tu 1.4 t&i 4.8 mm tuy thu9c
vao tung V! trf tren CO' the. Chung bao gom l&p nong (bieu bi) va sau (trung bi).
Da la l&p cau true dau tien ma bat ky dau do sieu am nao cung g�p [Hinh 10.7).
Vi ly do nay, khi quan sat cau true da nen dung dau do tan so rat cao (khoang
20-50 MHz). Trang khi danh gia cac cau true CO' XU'O'ng kh&p, cung nen xac dtnh
cac ton thuang hay g�p & da nhu nhiem trung, mo s�o, va cac khoi u [Hinh
10.8).

HiNH 10.7 Hinh iinh minh h9a cau true da (mui ten vang) va l&p dlr&i da
sau han c6 ch&a m6 ma.

133
 Chll'O'ng 10: Sieu am eek t6 ch(rc khac

HINH 10.8 Hinh iinh sieu am cha theiy Slf thay d6i ceiu true da anh hll'ang
tai sieu am nhll' the'new. Trang trll'ang h(!p nay la hinh iinh S(j!O khong dong
nheit sau phau thu(lt (mui ten vang). LU'uj rang ve't S(j!O tgo ra m9t so hi�u
(rng khoi tgi vf trf lap gan a ben dU'ai (mui ten xanh).
MOMO'

Mo ma la thanh phan khong the thieu cua to chuc du&i da va te;10

thanh m9t hang rao d�m da va bao v� cha h� thong ca xuang kh&p. L&p
ma la cau true giam am nhieu han so v&i mo xung quanh va can duqc
nh�n di�n de phan bi�t chung v&i cac to chuc khac. L&p ma va to chuc
du&i da duqc xac dfnh la cac tieu thuy giam am duqc baa quanh b&i cac
vach ngan giam am (Hinh 10.9). To chuc du&i da cling chua cac d<)ngtinh
me;1ch nho va than kinh be m�t (Hinh 10.10). L&p ma c6 the duQ'c do chieu
day m9t each chinh xac bang song sieu am.
Dieu nay c6 the hfru ich khi muon xac dfnh tlnh tre;1ng loe;1n duang
ma & nhfrng b�nh nhan tiem steroid keo dai. Luu y cac vung ma nam sau
ben trong ca the can nhfrng dau do tan so thap han de quan sat duqc, va
dieu nfra la vi�c quan sat cac cau true phia du&i se kh6 han & b�nh nhan
c6 chi so khoi ca the cao (l&p ma day).
C6 the thay cac vung ma d�m da nam d9c cac gan dai (Hinh 10.11)
va nen duqc kiem tra moi khi khu Vl:fC d6 c6 chan thuang (Hinh 10.12).
Chan thuang va hoe;1i tu ma c6 the duqc xac dfnh b&i sv mat di tinh can
am thong thuang cua cac thuy ma. Tlnh trC;lng phu ho�c nhi�m trung
(viem mo te bao) cling c6 the duqc xac dfnh bang sieu am to chuc du&i
da. Phu bieu hi�n b&i tin hi�u giam am gifra cac thuy. Con v&i nhi@m khu­
an, xuat hi�n tlnh tre;1ng mat can am thong thuang (Hinh 10.13). Phu va
viem mo te baa khong phai luc nao cling c6 the phan bi�t bang sieu am.

134
 ChLrang 10: Sieu am cac to' ch&c kh<ic

HINH 10.9 Hinh dnh minh h9a cha thay khoi giam am cua chat beo (F) a
- dLrai da. LU'u y lap ca tang am han (ca thang bl)ng RAJ nam dLr&i t6
lap
ch&c ma.

HINH 10.10 Hinh cinh sieu am lat cat ngang cua tfnh mg.ch hie'n be (mui
ten xanh] va than kinh hie'n l&n (mui ten vang) & dU'&i da, mgt ngoai
mat ca chan.

135
 Chirang 10: Sieu am cac tel chzrc khac

HiNH 10.11 Hinh anh minh h9a mo ma d¢m cha tel chzrc gan. Tren 16.t cat
ngang qua gan banh che (PT) c6 thl thfiy mo masau Hoffa phfa dirai (FP).
Chuy rang mieng d¢m magiam am han nhieu tel chzrc gan.

136
 Chi.fang 10: Sieu am cac to' ch&c khac

HiNH 10.12 Hinh dnh minh h9a cac t6n thl.fang b¢nh ly & lap di.fat da.
Trang hinh nay, c6 Slf thay a6i tfnh can am cua mieng a¢m Kager (mill ten
xanh) & phfa trl.fac gan Achilles (mili ten vang) gQ'i y m9t tinh tn;m g
phu bat thw}ng a mieng a¢m trong b¢nh ly gan Achilles.

(A)

(B�
HINH 10.13 Hinh dnh sieu am cha thay tinh tn;m g viem mo te baa & lap
di.fat da tren mgt phang cat ngang cang tay. Hinh (A) cha thay Slf gian
aagn phan X(l am va Slf phu ne to' ch(rc (milt ten vang). Anh (BJ cha thay Slf
ti.fang phan gifra chi bf dnh hi.fang (ben trai) va khong bf anh hi.fang (ben
phdi).

137
 Chirang 10: Sieu am cac to' ch&c khac
SUN

Trang sieu am, cau true Sl;ln se giam am neu chung ch{ra day dteh, va
tang am ( sang) neu khong ch{ra dtch. M9t cau true Sl;ln hyaline thong thU'&ng
se gan v&i XU'O'ng tren m9t be m�t nhan, vt trf nay tren sieu am dU'qe coi la m9t
'kh&p noi' giam am mong (Hinh 10.14). Nguqc l<;1i, eac Sl;ln sqi nhlf g& 6 ehao
hay Sl;ln chem & kh&p goi l<;1i la nhfrng eau true tang am (Hinh 10.15). S1,1n SQi c6
ch{ra m9t llfqng l&n sqi collagen v&i tfnh d9i am cao nen ehung hinh thanh eau
true tang am. Cac Sl;ln hyaline c6 the do d<;1c chfnh xae kfch thU'O'C, d9 day mong
tren sieu am. Ton thU'ang Sl;ln sqi e6 the thay dU'&i d<;1ng vet raeh tu bao kh&p
ho�c VO' dau XU'O'ng.

(A}

(B)

HiNH 10.14 Hinh anh minh h9a Sl)n hyaline gidm am a aau goi {A) va sl)n
kh&p chay - sen (BJ, C6 the' thay Sl)n lu6n ai theo aung b& vien cua xirang
(air&ng tang am).

138
 ChU'ang 10: Sieu am cac tei chll'c khac

(A)

(B)

HiNH 10.15 Hinh anh minh h9a ve tfnh can am cua s1:1n SQ'i. Cac hinh anh
tren sieu am baa gom (A) sirng trll'O'C va (BJ sirng sau Sl}n chem trong
{mili ten vang). Chuy thay cau true tang am trai ngzn;rc hoan toan v&i
cau true giam am cua cac s1:1n hyaline. O' day chung ta cilng c6 the' thay
m9t phan cua day chang cheo trong (A) {milt ten xanh).
139
 Chll'ang 10: Sieu am cac tfJ chll'c khac
DAY CHA.NG

Cac day chang c6 d':mg hinh sqi tang am (Hinh 10.15 va 10.16). Day chang
c6 the xac dtnh de dang bang each dua dau do sieu am t&i vt tri xuung ch(mg
barn vao, tu d6 di chuyen dau do tim ra day chang. Giang nhu gan, day chang c6
kha nang xuat hi�n hi�n tuQ'ng dt hu&ng cao, nen dau do bu9c phai d�t & vt tri
vuong g6c v&i hu&ng di cua chung. Cac gia anh tC;lo ra do tinh bat dang hu&ng
c6 the bt nham rn.n v&i ton thuang day chang. Cac day chang thong thucmg nam
sau han to chuc gan va cac nghi�m phap keo gian c6 the can su d\].ng de danh
gia tinh toan v�n cua chung (Hinh 10.17). Ton thuang day chang c6 the duQ'c
nh�n di�n bang SlJ bat thuang cac cau true d9-ng S9'i va/ho�c mat lien t\].C hoan
toan.

(A)

(B)

HiNH 10.16 Hinh anh minh h9a lat cat d9c cua day chang v&i ceiu true
dc;mg S9'i. Tren hinh la day chang qu9- - mom cimg vai {mili ten vr1ng) GU'9'C
hie'n thj trong {A) va day chang thuyen - nguy¢t (SLLJ {mili ten vang) GU'Q'C
hie'n thj & [BJ. Tot nheit la nen xac djnh cac day chang bang each tim cac
mac XU'O'ng noi gifra hai dau day chang (mui ten xanh).

140
 ChinYng 10: Sieu am cac t6 ch&c khac

HiNH 10.17 Hinh iinh minh h9a & che' c19 xem chi a c16i man hinh cua
day chang thuyen nguy¢t {iinh ben phiii) so sanh v&i hinh iinh t6n thll'ang
{ben trai) {S: thuyen, L: nguy¢t). Chuy thay & kh&p c6 xuat hi¢n tinh
tn;m g Ian bat thll'&ng, dan t&i chen ep vao day chang phfa tren n6.

BAO HO�T DJCH

Bao ho<;1.t djch la mc)t tui chua ho<;1.t djch ben trong c6 tac dt;1ng
lam giam ma sat gifra cac mo nhtr gan, xtrang, va CO'. Bao ho<;1.t djch
thtr&ng chi dtrgc xem la khoang ao {Hinh 10.18) nen tren sieu am
thtr&ng kh6 thay, tru khi chung xuat hi�n tinh tr<;1.ng b�nh ly nhtr viem
bao ho<;1.t djch {Hinh 10.19). Cac baa ho<;1.t djch v&i kich thtr&c l&n han
binh thtr&ng ciing can dtrgc kiem tra xem c6 dau hi�u voi h6a hay
khong. Tinh tr<;1.ng nay c6 the do ma sat qua muc, chan thtrang tnyc tiep,
ho�c th�m chi nhi�m trung.

HiNH 10.18 Hinh iinh sieu am baa ho9t djch dU'&i ca delta {mui ten vang)
binh thll'&ng. Tren hinh sieu am, baa ho9t djch nay clang ton t9i dll'ai
d9ng m9t khoang iio.

141
 ChU'ang 10 : Sieu am cac tci ch&c khac

,(A}

HiNH 10.19 Hinh dnh minh h9a eek bat thU'ang baa ho9t djch. Hinh (A) cha
theiy tinh tr9ng viem baa ho9t djch dU'&i ca delta (mui ten vang).
Hinh [BJ cha thay viem baa ho9t djch ph&c t<;1p a mom khuyu. C6 the' theiy
tinh tr9ng viem ph&c t9p nay khong xuat hi¢n dU'&i d9ng m9t khoi to bat
thU'ang dan thuan, vi the nen danh gia cd tren lam sang de' dU'a ra ket lu(m
chfnh xac.

142
 Chll'O'ng 10 : Sieu am ccic to' chic khac
Bao ho<;1.t djch duqc phan lo�i theo vj tri cua chung. Bao nhay
nam gifra da va cac g& xuang. Bao ho�t djch thucrng nam sau han, gifra
CO'/ gan va xuang. Ngoai ra baa ho�t djch ci1ng c6 the duqc chia thanh
lo�i com­municating ho�c non-communicating. Cl;l the, lo�i
communicating t(rc la ho�t djch trong baa se thong thuang v&i 6 kh&p
va nguqc l�i. Dieu quan tr9ng la phai tlm hieu cac vj tri cua baa ho<;1.t
djch c6 tuang quan nhu the nao t&i lam sang de danh gia h� CO' XU'O'ng
kh&p hoan chinh.

DQNG M�CH

D(mg m<;leh la cau true d<;lng tr<'m gi am am tren lat cat ngang va e6 the
nh�n biet ehung thong qua nhf p d�p eua s6ng m<;leh. Khi deep dau do len
vung quan sat se lam eho cae tinh m<;leh khu V1:fe d6 x�p l<;l i va lue nay nhfp
d�p d(mg m<;leh tr& nen r5 rang hD'n (Hinh 10.20). Hinh anh Doppler se eung
cap the m thong tin chi tiet ve dc)ng m<;leh. Doppler ma u thU'ang thich hg p
hD'n cho cac dc)ng ill<;lCh c6 lU'U toe dong ca o va Doppler nang lU'gng thi nh<;ly
hO'n v&i dong ehay ch�m {Hinh 10.21). Dc)ng m<;leh nen dU'Q'C quan sat ca &
la.teat d9cva ngang de e6 mc)t g6enhintoan canh ve chung (Hinh 10.22).

143
 Chll'ang 10: Si eu am cac t6 ch(rc khac

{A)

HiNH 10.20 Hinh anh minh h9a latcatngangcua d(mg mgchcanhtay {mili
ten vang) va cac tfnh mc;tch xung qu anh {mili ten x anh). Cac tfnh mc;tch hi¢n
ro a anh (A) nhirng khi deep dau do [BJ thi chung khong con dir9'c thify ro
nhll' trll'&c nira.

144
 Chzrang 10: Sieu am cac to' ch&c khac

(A}

(B)
HlNH 10.21 Hinh dnh minh h9a 16.t cat ngnag cua d(mg mc;tch v6i Doppler mau
(AJ va Doppler nang luvng (BJ. Tren hinh (AJ la d(mg mc;tch canh tay, sieu am
Doppler mau giup d6.nh gi6. tot ho-n c6.c dong chdy hru lLr9'ng cao. Chung cilng
cung cap thong tin ve hLr6ng dong chay lien quan den dau do. Hinh anh trong
(BJ la hinh cat ngang gifra cang tay. Doppler niing lLf9'ng QU'9'C SU' dl}.ng cha thay
c6 m9t d9ng mc;tch 16n va xung quanh chung la nhieu d9ng mc;tch nh6 ho-n. FJ9ng
mc;tch quay (rad art), d9ng mc;tch trl}. (uln art), va d9ng mc;tch gifra (kh6ng aU'9'C
d6.n nhcin, nhLrng chung & v/ tri gan than kinh gifra (med nJ). Sieu am doppler
nang lLr9'ng thLf<}ng thfch h9'P ho-n khi quan sat c6.c d9ng mc;tch nh6 (vi lLru toe
dong thap).
145
 ChirD'ng 10: Sieu am cac to' ch&c khac
Cac ton thu'D'ng c19ng me;1ch bao gom phlnh c19ng me;1ch, gia phlnh
c19ng me;1ch deu c6 the phat hi�n bang sieu am. Su d1,mg doppler c6 the
giup phan bi�t chung v&i cac khoi khac (Hinh 10.23).

(A)

{B)

HfNH 10.22 Hinh iinh sieu am tren lat cat d9c a(mg mg.ch canh tay v&i sieu
am M-mode {A) va Doppler mau (BJ. Hinh iinh nay cha thay hir&ng dong
chiiy, cac a(Jng mg.ch nhanh va to' ch{rc xung quanh a(Jng mg.ch.

146
 Chuang 10 : Sieu am cac t/J ch&c khac

HiNH 10.23 Sieu am khoi bat thu&ng d�p theo nhfp mgch v&i ban chat
la khoi gia phinh d{)ng mgch quay tren sieu am Doppler mau.

TINH M1'.CH

Chung ta c6 the de dang phan bi�t d9ng tinh m�ch khi deep dau do len
be m�t da tren chfrng (Hinh 10.24). Vi the nen neu muon quan sat ca hai cau
true nay thi nen deep dau do v&i ltJc vua phai. Ngoai ra, dong chay tTnh m�ch
con dtrQ'c quan sat tren sieu am Doppler nang ltrQ'ng va mau. Trang khi hinh
anh Doppler d9ng m�ch la d�ng dong chay lien tl,ic thi & tTnh m�ch la dong
chay gian do�n. nen neu muon quan sat dong chay tot han thi ngtr&i kham c6
the ep dau do xuong sau m9t chut (Hinh 10.25). Ttrang ttJ nhtr d9ng m�ch,
tinh m�ch nen dtrQ'c danh gia tren lat cat d9c va ngang (Hinh 10.26). Nhin
chung thi lat cat d9c se hfru kh han khi danh gia d9 dan hoi tinh m�ch (Hinh
10.27). M9t finh m�ch mat tfnh dan hoi ( deep da u do khong x�p) thi nen nghI
t&i kha nang dang c6 huyet khoi tinh m�ch. Han nfra & b�nh ly nay c6 the
quan sat thay SlJ thay doi tinh can am va kh6 quan sat dtrQ'C ltru toe dong
chay (Hinh 10.28). Do S\f khac bi�t ve dieu trt, nen tren sieu am can xac dtnh
day la huyet khoi tinh m�ch nong hay sau (Hinh 10.29). B�nh nhan nen dtrQ'C
danh gia bang Doppler (mau ho�c nang ltrQ'ng) trong nhfrng trtr&ng hQ'p nghi
ng& huyet khoi tinh m�ch sau, d�c bi�t khi bac sI khong c6 kinh nghi�m chan
doan b�nh ly m�ch mau.

147
 ChU'ang 10: Sieu am cac to' ch&c khac

(A)

HINH 10.24 Hinh anh minh h9a tren lat cat ngang tfnh mg.ch thay d6i dU'ai
Slf tac d(mg cua vi�c ep dau do. Cac hinh fir {A) tai (E) la anh ch11-p tfnh
mg.ch sau moi Ian tang life ep cua dau do.

148
 Chirang 1 O: Sieu am c<ic ttJ ch&c kh<ic

(B)

(C)

(D)
HINH 10.24 {tiep)

149
 Chirang 10 : Sieu am cac t6 ch&c khac

(E)
HINH 10.24 {tiep)

(A}

HINH 10.25 Hinh anh minh h9a tren lat cat ngang cua tfnh mc;ich vat che'
d9 Doppler mew trirac (A) va sau (BJ khi nen va thd dau do. Can c<Jn tr9ng
khi danh gia ban chat cua tfn hi�u Doppler de' tranh nham tfnh vat d9ng
mc;ich.

150
 ChLtO'ng 10: Sieu am cac to ch&c khac

HiNH 10.25 (tiep)

HiNH 10.26 Hinh anh tfnh mg.ch tren mgt phcing cat d9c.

151
 Chll'O'ng 10: Sieu am cac to' ch&c khac

{A}

HiNH 10.27 Hinh anh minh h9a tac d(Jng cua vi¢c deep dau do t&i hinh
anh tfnh mqch thu dU'Q'C tren lat cat d9c. Hinh tir (A) de'n (DJ tll'O'ng &ng
vat h1c ep dau do tang dan. Hinh anh nay cha thay day la m(Jt tfnh mqch
binh thll'&ng.

152
 Chirang 10: Sieu am cac to ch&c khac

(B)

(C)

(D)

HlNH 10.21 {tiepJ

153
 Chzrang 10: Sieu am cac t6 ch{rc khac

HiNH 10.28 Hinh anh minh h9a huye't khoi tfnh mqch nong (mau vang)
tren lat cat ngang va so sanh v&i tfnh mqch binh thzr&ng (miJ.i ten xanh).
C6 the' thay trong hinh la huye't khoi tang am dang can tr& lzru thong dong
chay tfnh mqch.

(A)
HiNH 10.29 Hinh dnh minh h9a cac huyet khoi tfnh mqch n6ng (A) va siiu (BJ
tren lat cat ngang (mui ten vang). Hinh (A) cha thify huyet khoi tang am gay
tac nghen m9t phan long mqch (trong am) cua tfnh mqch n6ng & mgt hmg co
tay trai. Chung dir9'c xac d_inh b&i cac mac gidi ph6u d(i.c trirng & cimg khu v�c
baa gom gan duoi co tay quay dai (ECRL), gan duoi co tay quay ngan (ERCB),
gan duoi ng6n cai dai (EPL) va cu Lister. Hinh (BJ cha thify cac tfnh m9ch phinh
to va tac nghen hoan toan (mui ten vang) O' vj tr[ CO' bljng chan trong. Vifc sieu
iim phat hifn cac huyet khoi tlnh mqch sau nay nen can nhac s& dl}ng lifu phap
chong dong de'gidm thie'u diln bien ngng/bien ch{rng.
154
 Chzrang 10: Sieu am cac to' ch&c khac

(B)

HlNH 10.29 {tiep)

155
 ChirD'ng 10: Sieu am ccic to chzrc kh6.c

GHI NHO.............................................................................................................................. ..
1) Cac mac xuang duqc coi nhu nhfrng mac giai phau co djnh, quan
tr9ng giup djnh hu&ng cac cau true giai phau lien quan.
2) Su dt,mg dau do tan so cao nhat c6 the de danh gia to chuc nong
nhu da, ma du&i da.
3) Danh gia cac cau true d�m m& xung quanh cac to chuc CO' XU'O'ng
kh&p de c6 them manh moi giup xac djnh ton thuang.
4) St,m hyalin giam am trong khi St,m XO' tang am tren hlnh anh sieu
am.
5) Xac djnh vj tri cua day chang bang each tlm cac xuang ma day
chang d6 barn vao tru&c, sau d6 tlm diem barn cua day chang tren
xuang d6.
6) Danh gia Sl,Y phu hqp gifra lam sang va hlnh anh sieu am cua cua
bao ho�t djch giup chan doan b�nh m(h each chinh xac.
7) Phan tich hlnh anh d(mg tinh m�ch tren ca hai m�t phang cat d9c
va ngang cung nhu Doppler de c6 g6c nhln toan canh ve cac cau true
nay.

TAI LI$U THAM KHAO

1. Bianchi S, MartinoIi C, eds. Ultrasound of the Musculoskeletal Sys-

tem. Berlin, Germany: Springer-Verlag; 2007.
2. Fornage BD, Deshayes JL. Ultrasound of normal skin. J Clin Ultra-
sound. 1986;14(8):619-622.
3. Jacobson JA . Fundamentals of Musculoskeletal Ultrasound. 2nd
ed. Philadelphia, PA: Elsevier Saunders; 2013.
4. Resnick D. Diagnosis of Bone and Joint Disorders. 3rd ed. Philadel-
phia, PA: W.B. Saunders; 1995.
5. Smith J, Finnoff JT. Diagnostic and interventional musculoskeletal
ultrasound: part 1. Fundamentals. PM & R. 2009;1(1):64-75.
6. Strakowski JA. Ultrasound Evaluation of Focal Neuropathies. Cor-
relation With Electrodiagnosis. New York, NY: Demos Medical; 2014.
7. Van Holsbeeck MT, Introcaso JS. Musculoskeletal Ultrasound. 2nd
ed.
St. Louis, MO: Mosby; 2001.

156
 Chuo-ng 11: Sieu am khoi bat thu&ng
Sieu am khfii bat thiriYng 11
Trong sieu am CO' xuang kh&p hay bat ky h� CO' quan nao khac,
vi�c nam vfrng kien thuc cung nhu thanh thi;'lo ky nang sieu am cac
khoi bat thu&ng la dieu toi quan tr9ng. Nhfrng khoi nay c6 the duqc
cac Bs lam sang phat hi�n trong khi tham kham, gi'.ri t&i Bs CLS lam sieu
am. Tuy sieu am khong the chan doan xac dtnh ban chat khoi u, tuy
nhien chung giup phan bi�t cac loi,'li khoi u v&i nhau thong qua hinh anh
di,'li the, tu d6 giup Bs lam sang dua ra quyet dtnh dieu trt ho�c cho lam
cac xet nghi�m chuyen sau han. M9t so d�c diem nay bao gom kfch
thu&c, ranh gi&i & b& vien, tfnh can am, nhfrng thay doi khi ep dau do
va moi quan h� cua chung v&i to chuc xung quanh cung nhu tu&i mau.

XJ\C DJNH KICH THU'O'C

Sieu am la phuang thuc CLS tuy�t v&i de xac dtnh kfch thu&c khoi
u/nang. Hau het cac thiet bt sieu am deu c6 the cung cap cac cong qi do
chfnh xac t&i tung mm. Khoi u/nang phai duqc quet trong ca hai m�t
phang ngang va d9c de xac dtnh hinh khoi. Dien hinh la si'.r d1..m g phep
do tnyc tiep, & lat cat ngang do chieu dai va r9ng, lat cat d9c do chieu
cao (Hinh 11.1). Can chu y quet dau do th�t ky de tim ra kfch thu&c toi
da cua moi chieu. Trang tru&ng hqp khoi khong c6 hinh di,'lng d�c
trung ho�c kh6 do kfch thu&c chuan cua moi chieu, thi nen mo ta c1.;1
the hinh dang cua khoi u/nang kem theo cac thong so chfnh xac nhat c6
the (Hinh 11.2). Sieu am vua la phuang thuc CLS thong d1.;1ng, hi�u qua
va kinh te de theo d5i Sl! tien trien cua khoi u (kfch thu&c, hinh di,'lng, the
tfch va nhfrng thay doi khac theo th&i gian).

RANH GIO'I & BO' VIEN

Cac d�c diem ve ranh gi&i va b& vien cua khoi u/nang thu&ng
giup chung ta rat nhieu trong vi�c dtnh hu&ng ban chat khoi cung nhu
dua ra cac chi dtnh tiep theo. Cac khoi c6 b& vien khong deu thu&ng
dang lo ngi,'li han nhieu cac khoi c6 b& nhan (Hinh 11.3). Can luu y mo ta
ky d�c diem, tfnh chat neu cac khoi nay c6 tiep giap/dfnh v&i cac to chuc
khac trong ca the. Ngoai ra cung can xac dtnh hinh di,'lng cua ca khoi
u/nang cung nhu mo ta chi tiet vt trf cua chung trong moi tuang quan
v&i cac to chuc xung quanh.

157
 Chirang 11: Sieu am khoi bat thir&ng

(A}

(B)

HiNH 11.1 Hinh anh minh h9a tren lat cat ngang (A) va d9c (BJ cua m9t
khoi nam sat be m¢it da (u miY) va kfch thir&c qt the' cua chung. C6 the' thay
khoi nay c6 mu:c can am khac bi¢t so v&i cac to' chu:c xung quanh. Chieu dai
va r9ng dir9'c do CY ca hai m¢it phang lat cat. Chu y aanh gia CY ca hai m¢it
phang aeu phai SU' d11-ng aau do v&i cung m9t dai tan.
158
 Chzrang 11: Sieu am khoi bat thzr&ng

HiNH 11.2 Hinh anh minh h9a khoi c6 hinh d9ng bat thzr&ng (nang Baker
- nang gifra ca ban mang va ca byng chan trong). Trang trzr&ng h<1p nay,
vi kh6ng the' xac a_inh chfnh xac the' tfch bang cac phep do tuye'n tfnh nen
ngzr&i khao sat vdn xac d_inh chieu dai va r(Jng (m(Jt each tzrang doi) cilng
nhzr hinh d9ng va cac age die'm quan tr9ng de' ngll'&i a9c c6 the' hinh dung.

159
 . ChirO'ng 11: Sieu am khoi bat thir&ng

(A}

(B)

HiNH 11.3 Hinh anh minh h9a ranh gi&i & b& vien cua cac kh6i u/nang. Hinh (A)
cha thay m9t kh6i (nang-cyst) c6 b& vien ro rang a khu vvc than kinh tren gai.
Tren 16.m sang b¢nh nha.n se c6 b¢nh ly than kinh tren gai, ga.y ra bai hi¢u {mg
khoi tir nang {A). Hinh (BJ la kh6i c6 dc;mg can 6.m nhll' nang nhll'ng kh6ng c6 b&
vien ri5 rang. Hinh anh nay d<;ic trll'ng cha m9t kh6i mau ti). a n6ng dzr&i da. Tren
hinh cha thay m9t lll'c;rng d_ich nhat d_inh a trong kh6i nay, la bang ch{mg ch{rng
to ban chat cua n6 kh6ng phai d,;mg nang do-n thuan. Neu chu j ky, c6 thethay B
la hinh ghep tir phep chia d6i man anh dexac d_inh chfnh xac nhat chieu dai, r9ng
cua kh6i. Nen xac d_inh tll'o-ng quan cua kh6i nay v6-i cac to' ch{rc xung quanh de
khu tru lc;ti nh6m b¢nh c6 theg(ip.

160
 ChirO'ng 11: Sieu am khoi bat thir&ng
TiNHCAN AM

Tinh can am cua bat ky khoi u/nang nao ding can duc;rc danh gia
c1:1 the. Ngoai vi�c danh gia tuang quan v&i cac to chuc xung quanh, cung
can danh gia tinh thuan nhat cua khoi. Kh6i phai duc;rc xac djnh la giam,
tang hay dong am v&i cac to chuc xung quanh (Hinh 11.4). Tinh can am
c6 the giup xac djnh kh6i d6 la d�mg ran hay la to chuc djch. Ngoai ra
can luu y xem kh6i c6 vach ngan hay khong (Hinh 11.5).

(A)

(B)

(C)

HiNH 11.4 Hinh dnh minh h9a cac khoi v&i tfnh can am khac nhau. 6' (AJ la m<)t
khoi giam am so v&i mo xung quanh. Day la m<)t dc;mg nang h9ch. 6' (BJ, khoi
tirO'ng doi dong am v&i to chuc xung quanh, day ban chat la m<)t khoi u ma, nen
chung c6 phan hoi am gan nhir mo m& xung quanh, nhirng khac v&i to chuc CO'
phfa dir&i. 6' (CJ, khoi tang am so v&i mo xung quanh. V&i lirQ'ng dfr li?u nay, se
kh6 c6 the'xac djnh chan doan nen Bs thir&ng c6 chi djnh ch9c hut lam te' baa h9c
hoijc phau thw;tt de' lam mo b?nh h9c.
161
 Chuang 11: Sieu am khoi bat thir&ng

HINH 11.5 Hinh anh minh h9a m9t to' chzrc khoi (nang hq.ch) c6 vach (mui
ten vang).

DE EPDAU DO

Kha nang 'tuang tac' v&i dau do thong qua vi�c ep dau do len cac
khoi gc;ri y ban chat cua chung. Khi ep dau do xu6ng, hau het mo mem
se bj ep 1<;1.i (Hinh 5.3) nhung muc d9 thay doi tuy theo ban chat. Thong
thuang, cac khoi d<;1.ng nang ho�c u m<;1.ch se bj bien d<;1.ng nhieu han cac
khoi ran khi de ep dau do.

V! TRI TlfO'NG QUAN VOi TO CHUC XUNG QUANH

Vj tri tuang quan cua m9t khoi u/nang v&i to chuc xung quanh can
duc;rc mo ta ky, nham gc;ri y cho Bs lam sang ve ban chat khoi u va nhfrng
bien chung tiem an gay ra b&i tlnh tr<;1.ng chen ep ho�c xam Ian to chuc
Ian c�n. f)�c bi�t luu y neu khoi nam gan gan, o kh&p, b6 m9-ch - than
kinh. Han nfra, neu to chuc xung quanh bj chen ep, ding phai mo ta ky
trong bien ban ket lu�n sieu am (Hinh 11.3(A) va 11.6). Neu quan sat thay
khoi u tham nhiem vao cac cau true Ian c�n. nen hu&ng t&i chan doan
khoi ac tinh.

162
 ChLrang 11: Si eu am khoi batthLr&ng

(B}

HINH 11 6 Hinh iinh minh h9 a tac cl(Jng cua hi¢u {mg kh6i fen cac to'
ch&c xung quanh kh6'i u. Hinh (A) la mq.t phang cat ngang cua hg.ch
(mui ten vang) gay chen ep Jen clau xa gan gap co' tay quay (FCR). Ngoa i
ra c6 the' thay v,i trf cua cl(Jng mg.ch quay (rad a rt) va than kinh gifra
(med n). Hinh (BJ cha thay m(Jt kh6i dg.ng ran & tren clan (mui ten vang)
gay chen ep tfnh mg.ch dLr&i clan (mui ten xanh). Vi¢c hie'u tac cl(Jng cua
hi¢u &ng nay t&i cac t6 ch&c quanh tr9ng giup clanh gi a clLrfJ'C tinh trg.ng
lam sang cua b¢nh nhan m(Jt each toandi¢n.

163
 Chzrang 11: Sieu am khoi bat thzr&ng
TlfO'I MAU

Su d9ng sieu am Doppler giup danh gia tlnh tr�ng tu&i mau cua
mc)t kh6i bat thuang (Hinh 11.7). Doppler mau thuang hi�u qua han
trong vi�c danh gia cac dong chay c6 luu toe dong cao (xem chuang 6).
Can co gang phat hi�n xem cac m�ch mau ch�y quanh khoi hay xam nh�p
vao ben trong khoi (tinh chat lanh/ac tinh cua khoi). Tuy nhien, vi�c xuat
hi�n tu&i mau trong khoi u nay khong giup khang .dtnh day la khoi ac
tinh, nen khi nghi nga can lam them cac xet nghi�m chuyen sau ho�c
chan doan hlnh anh khac de xac dtnh ban chat khoi.

HINH 11. 7 Hinh anh minh h9a Vi?C szr dl}.ng sieu am Doppler de' danh gia
tir&i mau trong khoi u. Trang hinh anh nay, c6 the' thay khong c6 tinh tn;mg
tang sinh mqch trong khoi u.

164
 ChirO'ng 11: Sieu am khoi bat thir&ng

GHI NHCT.................................................................................................................................
1) Khi danh gia ban chat khoi bat thmrng, nen xac dinh xem d6 Ia me)
khoi ran hay mem (dich) dong th&i xac dinh ranh gi&i cung nhll' b& vien
c1h khoi.
2) Do kich thLr&c cua khoi bang cac cong Cl,! do c6 san tren may sieu
am, thong thu&ng can xac dinh cac chI so trong khong gian ba chieu.
3) Xac dinh xem khoi c6 xam Ian t6 cht'.rc xung quanh hay khong.
4) Str d1,mg sieu am Doppler de danh gia tinh tr<;1ng tmri mau khoi u.
5) Khong co gang chan doan xac dinh ban chat khoi u tren hinh anh
sieu am, d�c bi�t khi chua c6 kinh nghi�m. Thay vao d6, nen tham khao
cac phl!'ang tht'.rc chan doan hinh anh khac nhLr CT can quang ho�c MRI
doi quang tLr de chan doan xac dinh

TAI LI$U THAM KHAO

1. Bianchi S, Martino Ii C. Ultrasound of the Musculoskeletal System.

Heidelberg: Springer-Verlag; 2007.
2. Enzinger FM, Weiss SW. Soft Tissue Tumors. 3rd ed. St. Louis, MO:
Mosby; 1995:821-928.
3. Jacobson JA. Fundamentals of Musculoskeletal Ultrasound. 2nd
ed. Philadelphia, PA: Elsevier Saunders; 2013.
4. Van Holsbeeck MT, Introcaso JS. Musculoskeletal Ultrasound. 2nd
ed.St. Louis, MO: Mosby; 2001.

165
 ChLrang 12: Hinh dnh h9c dj v9t

Hinh anh hoc

• di• vat
• 12

GIO'I THitU

Vi�c xac dtnh va lo�i b6 cac dt v�t trong ca the c6 the rat phuc
t�p trong m9t so tru&ng hqp. Ch9p Xquang thu&ng quy la phuang thuc
thu&ng duqc ltya ch9n. Tuy nhien cac dt v�t khong can quang c6 the khong
phat hi�n duqc bang phuang phap CLS nay. Luc d6, sieu am la phuang
thuc uu vi�t han ca. V&i d9 phan giai cao cua cac may sieu am hi�n d�i,
hau het cac dt v�t deu c6 the xac dtnh duqc ban chat, chi can chung c6 the
phan x� l�i song am thanh. Sieu am cung rat hfru fch trong vi�c xac dtnh
tac d9ng cua dt v�t len cac to chuc xung quanh cung nhu hu&ng d§.n Bs
trong thu thu�t can thi�p lo�i b6 dt v�t.

Xac dtnh vt tri, kfch thu&c va moi quan h� v&i cac to chuc khac se
cung cap day du thong tin cho Bs lam sang tru&c khi can thi�p qua da lo�i
b6 chung (hinh 12.1). Hau het cac dt v�t deu la cau true tang am v&i m9t
vong giam am b9c hen ngoai do hi�u ung khoi cua chung de ep len mo
xung quanh (Hinh 12.2).

Gia anh d9i l�i nhieu Ian wa la d�c trung cua khoi calci h6a, vua
la dau hi�u gqi y cho chan doan (Hinh 12.3). Gia anh nay l&n hay nh6 tuy
thu9c vao kfch thu&c khoi dt v�t, se duqc ban lu�n chi tiet trong chLrang
13. Vi�c phat hi�n tinh tr�ng viem ho�c nhi�m trung xung quanh khoi dt
v�t cung giup cung cap thong tin c6 gia trt cho cac chi dtnh lam sang tiep
theo (Hinh 12.4).

Tuy nhien, vi�c thao lu�n chi tiet ve ban chat cua cac khoi dt v�t
nam ngoai ph�m vi cua cuon sach nay. N en trong khuon kho cho phep,
chung toi se de c�p den 3 lo�i dt v�t thu&ng g�p nhat, bao gom kim khf,
g6 va thuy tinh.

166
 Chll'O'ng 12: Hinh dnh h9c d_i vq.t

HINH 12.1 Hinh dnh mi nh h9a vi dl!- ve vi¢c xac dinh vi trf cac khoi d_i v9t
(mili ten vang) &vitrf ngaydll'&i dacuaga n gap chu ng sau cac ng6n. Dung
phep do tqrc tiep de' tfnh kfch thU'&c khoi cil ng nhll' khodng each cu.a
chung v&i kh&p gian dot gem.

HINH 12.2 Hinh dnh di vq.t tang am (mili ten vang) va vong gidm a m
dong nhat xu ng qua nh n6 do phdn {mg v&i di vq.t tgo nen (mili ten xanh).

167
 ChlfCYng 12: Hinh anh h9c df vq.t

HiNH 12.3 Hinh anh minh h9a hi¢n wvng d(Ji am nhieu Ian (miJ.i ten xanh)
phfa dzr&i cac df vq.t kim khf. Hi¢n tzrvng nay tc;w ra do s6ng sieu am d(Ji
qua IC:Ii gifra hai mgt phan each c6 tr& khang am rat cao, thzr&ng la cac dj
vq.t.

HiNH 12.4 Hinh anh minh h9a hi¢u {mg viem do tac d(Jng cua df vq.t (tang
tfn hi¢u Doppler nang lzrvng).

168
 Chll'ang 12: Hinh dnh h9c di vq.t
KIM KHi
Kim 109-i la cau true tang am trensieu am dong th&i d�c tnmg b&i hi�n
J
t qng am d9i 19-i nhieu Ian, t9-o ra gia anh phia dU'&i dj v�t (Hinh 12.5).

HiNH 12.5 Hinh dnh minh h9a hi¢n tll'Q'ng d(Ji am nhieu Ion (reverbera­
tion) v&i di vgt kim /09-i. Mdnh kim /09-i (mui ten vc1ng) va ccic khoi echo
day song song ncim ngay phfa dll'ai khoi di vgt (mui ten xanh).

MANHGO

G6 la cau true d�c bi�t, ban dau c6 XU hU'&ng tang am nhU'ng neu ton
t9-i trong ca these chuyen thanh cau true giam am. Ban than dj v�t nay c6 the
kh6 quansat, song cac to chuc xung quanh thay doi rat r6. B6ng can phia sau
chung cung tU'ang doi l&n va de nh�n di�n (Hinh 12 6).

169
 Chiro-ng 12: Hinh anh h9c dj v(lt

HiNH 12.6 Hinh anh steu am cha thay m9t manh dam g6 nh6 {milt ten
<16) & vj trf cq.nh gan gap chung nong va sau cac ng6n tren mgt phang
cat ngang. Tren hinh anh steu am c6 the' thay xuat ht¢n tinh tn;mg phu ne
to' ch&c do phan &ng vtem {milt ten vang) va b6ng can phfa sau {milt ten
xanh). Trang trir&ng h<7p nay, manh dam c6 the' aa ton tq.t nhteu tuan va vi
the' chung gtam am tren steu am.

MANH THUY TINH

Manh thuy tinh tren sieu am la hlnh anh tang am cung v&i bong can phia
sau [Hinh 12.7).

HiNH 12.7 Hinh anh manh thuy ttnh tren steu am (milt ten vang). Chu y
thay c6 sv ket h<7p cua ht¢n tir9'ng d9t am nhteu Jan va b6ng can {milt ten
xanh). Ht¢u &ng d9t am nhteu Jan & manh thuy ttnh khong ro rang nhir
manh dj v(lt ktm Joq.t, b6ng can dang sau cilng khong ro bang d.f v(lt manh
g6.

170
 Chll'ang 12: Hinh dnh h9c d,i v9t

Sieu am c6 the duqc su dt;tng de djnh hu&ng cac thiet bj trong

can thi�p lay b6 dj v�t. Chung cho phep hien thj trong th&i gian thl;l'c
dong th&i ca manh dj v�t va dau kim. N6i chung, du&ng kim di theo djnh
hu&ng cua dau do duqc la tot nhat. Chll'ang 14 se thao lu�n chi tiet ve cac
thu thu�t can thi�p du&i hu&ng dan cua sieu am.

GHI NHO'.............................................................................................................................. ..
1) De danh gia toan di�n khoi dj v�t, ngoai xac djnh ban chat, vj trf va
kich thu&c con nen danh gia tfnh phan t.'.rng cua ch(mg v&i to cht.'.rc xung
quanh cung cac d�c tinh can am phfa sau chung.
2) Can xac djnh chfnh xac vj tri, kich thu&c va tuang quan v&i to cht.'.rc
xung quanh de toi gian h6a can thi�p lay b6 dj v�t.
3) Su d�mg sieu am Doppler de danh gia mt.'.rc de) phan (mg viem, don
thai nh�n djnh kha nang nhiem tn�mg tht.'.r phat.

TAI LI$U THAM KHAO

1. Horton LK, Jacobson JA, Powell A, et al. Sonography and

radiogra­phy of soft-tissue foreign bodies.AJRAm J Roentgenol.2001;
176(5):1155-1159.
2. Jacobson JA. Fundamentals of Musculoskeletal Ultrasound. 2nd
ed. Philadelphia, PA: Elsevier Saunders; 2013.
3. Saboo SS, Saboo SH, Soni SS, Adhane V. High-resolution
sonogra­phy is effective in detection of soft tissue foreign bodies:
experience from a rural Indian center. J Ultrasound Med.
2009;28(9):1245-1249.
4. Shrestha D, Sharma UK, Mohammad R, Dhoju D. The role of ultra­
sonography in detection and localization of radiolucent foreign body in
soft tissues of extremities. JNMA J Nepal Med Assoc. 2009;48(173):5-9.

171
 ChirO'ng 13: Xao anh trong sieu am

Xao anh trong sieu am 13

Xao anh (anh gia) trong sieu am ca xuang kh&p de c�p den eac
hinh anh kh6ng phan anh dung ban chat to chuc tuang ung khi thtyc hi�n
sieu am. Nam vfrng kien thuc ve xao anh rat quan tr9ng, nham tranh dua
ra cac nh�n djnh kh6ng chinh xac ve hinh anh quan sat duqc. Ml)t so xao
anh duqc t<;lo ra do tfnh dj hu&ng c6 the duqc h<;ln che bang each thay doi
each d�t dau do, cac xao anh khac cung c6 each xu ly rieng. Tuy nhien,
trong ml)t so tru&ng hqp, ml)t so xao anh con giup cung cap manh moi
quan tr9ng trong chan doan, vi the d6i khi kh6ng can phai lo<;li bo toan bl)
chung. Trang ph<;lm vi cuon sach, ml)t so xao anh thu&ng g�p se duqc ban
lu�n chi tiet.

TiNH BAT DJ\NG HU'O'NG (DJ HU'O'NG)

Dj hu&ng la hi�n tuqng thu&ng g�p nhat, lien quan t&i cac cau true
n6ng trong sieu am CO' xuang kh&p, d�c bi�t khi SU' dt,mg dau do linear.
Ban chat hi�n tuqng nay la do chum s6ng sieu am phat ra kh6ng tiep
tuyen v&i to chuc can khao sat, dan t&i s6ng phan X<;l kh6ng duqc dau do
tiep nh�n, tu d6 hinh anh thu duqc tren sieu am se kh6ng phan anh dung
tfnh chat to chuc (Hinh 4.7 va 13.1). Hieu dan gian la vi g6c t&i l&n han 0
di), nen anh thu duqc kh6ng th�t (Hinh 2.7). Do d6, ngu&i kham nen su
dt;mg eac nghi�m phap de dua tia chieu t&i tiep tuyen v&i t6chuc.
Gan la ml)t trong nhfrng to chuc d� bj anh hu&ng b&i tfnh dj hu&ng
nhat vi tfnh can am cao cung nhu cau true sqi manh song song von c6 cu.a
n6 (Hinh 9.10). Hau het cac mo khac cung chju anh hu&ng, song & muc di)
khac nhau. Nen du nhu the nao cung can co gang duy tri chum s6ng am
cang tiep tuyen v&i to chuc cang tot. Bieu nay se duqc giai thfch chi tiet
trong chirO'ng 14.
Ngoai ra cung c6 the su dt;mg ky thu�t toggle ho�c nghi�m phap
g6t-ng6n chan de giam thieu tfnh dj hu&ng. Cac ky thu�t nay da duqc de
c�p trong chirang 5.

172
 Chzrang 13: Xdo dnh trong sieu am

HlNH 13.1 Hinh dnh minh h9a m9t vi dlJ. ve tfnh bat clang hzrang dnh
hzr&ng t&i hinh dnh sieu am nhzr the' new. Day la hinh dnh gan Achilles
tren mgt phang cat d9c tgi vj trf barn v&i xzrang g6t. Cac mui ten vang
bie'u thj hzrang cua song am phat ra tir clau do. (J phfa trai cua man
hinh la cau true gan binh thzr&ng, v&i tia tai tiep tuyen vat tfl ch&c.
Nhzrng a ben phdi lgi thay hinh dnh gan gidm am. Dieu nay clzr9'c gidi
thfch la do gem Jue nay g9p g6c cle' barn vao xzrang g6t nen tia t&i se kh6ng
con vu6ng g6c nfra. De' gidi quyet van de nay, nen s& dlJ.ng nghi¢m phap
g6t-ng6n chan de' thay dfli g6c t&i sao cha chung tiep tuye'n v&i phan gan
g9p g6c cl6. Nen c6 the' n6i, vi¢c hie'u nguyen ly, phat hi¢n cac xdo dnh va
each x& ly chung la dieu rat quan tr9ng trong sieu am, nham tranh cac ket
lu9n sai lam kh6ng clang c6.

MOI TRU'O'NG DAN AM KHONG TOT

Khi sieu am, moi tnrcmg trung gian dan truyen am rat quan tn;mg.
Chung giup song am tu dau do co the den mo va phan x<;1. nguqc tr& l<;1.i va
duqc dau do thu nh�n. Tren lam sang thuang dung cac 10<;1.i gel dan (Hinh
13.2) ho�c it pho bien han la cac mieng standoff pad. Dieu nay la can thiet
vi song sieu am khong dan truyen tot qua khong khi nen m9t moi truang
chat long nhu gel ho�c cac mieng pad se giup ich rat nhieu. Nguai sieu
am nen dung m9t luqng gel thich hqp de tranh hi�n ttrqng xao anh do
moi trtrang truyen am khong tot (Hinh 13.3).

173
 Chirang 13: Xao anh trong sieu am

HiNH 13.2 Hinh anh minh h9avi¢c s& dl,,lng gel d5n de' toi iru h6a truyen
s6ng am theo hai chieu diva ve.

174
 Chuang 13: Xao anh trong sieu am

HlNH 13.3 Hinh anh minh h9a anh hu&ng cua gel dan t&i anh sieu am.
To' ch&c khao sat la khoi ca nam kha nong du&i da. Phfa hen phai cua
anh la hinh sieu am khi c6 gel dan (gel la vimg giam am auvc dan nhdn
chfr G & g6c tren hen phai) va hen trai la khu vy-c khong Gll'Q'C phu gel. C6
the' thay rosy- khac hi¢t ve kha niing quan sat to' ch&c & hai khu vy-c.

175
 ChirD'ng 13: Xao anh trong sieu am
GIAM AM PHiA SAU

Giam am phia sau de c�p t&i hi�n tuqng anh quan sat duqc sau
m(>t cau true nao d6 giam am rat r6. Vi d\l dien hinh cho hi�n tuqng nay
la hinh anh cac khoi u, cac khoi bj voi h6a ho?c dj v�t (Hinh 13.4). Mo ben
du&i to chuc c6 tr& khang am cao thuang nh�n duqc it song am t&i han
(do da phan x<:1 l<:1i tuang doi nhieu) va vi the chung ta thay chung c6 ve
toi han. Tuy nhien d6 thvc sv khong phai vi ban chat to chuc & phia du&i
d6 giam am ma day chi la xao anh t<:10 ra. N en thay vi vi�c khao sat m(>t
cau true dan le thi nen khao sat ca cac to chuc xung quanh de thay duqc
sv tuang phan & phia sau v�t the r6 rang nhu the nao. f>oi khi xao anh
nay con d� quan sat han cau true bat thuang t<:10 ra chung, nen nguai ta
c6 the dung cac xao anh nay de xac djnh vj tri cu.a khoi u ho?c dj v�t.

HiNH 13.5 Hinh anh minh h9a tren lat cat ngang cua tfnh mc;,.ch co' (mui
ten vang). Chu j thay to' chll'c phfa dir&i tfnh mc;,.ch tang am hO'n nhieu so
v&i cac cau true Ian c9-n (dciu milt ten), Hi¢u ll'ng nay tc;,.o ra do s6ng am di
qua cau true trong am se ton dir nhieu nii.ng lir(J'ng han, phan xc;,. /9-i dciu do
nhieu han.

176
 Chirang 13: Xdo dnh trong sieu am

(A)

(B)

HiNH 13.6 Hinh dnh minh h9a hi¢n tuvng tang am phia sau, cung cap cac
manh moi lam sang cha cha'n doan. Hinh (A) la hinh dnh lat cat d9c cua gan ca
tren gai b_i rach m9t phan. (J hinh tren c6 the' thay hinh dnh giam am & vimg
gan b_i rach (mui ten xanh) va du&i d6 la hinh dnh tang am. Ngay du&i d6 la
SlJ.n kh6p, do song di qua v_i tri nay v&i nguon nang lu9'ng l&n han nen phdn
hoi am ve nhieu han, dan t&i trong chung tang am han phan con l<;ti cua mang
slJ.n. Hinh (BJ la gan ca du&i gai tren lat cat d9c v&i m9t nang nam ngay phia
du&i. 6' hinh nay c6 the' thay ro phan than kinh tren vai b_i chen ep b&i nang,
lam cha chung de quan sat han so v&i khi khong bf chen ep.

177
 Chircmg 13 : Xdo dnh trong sieu am
HitN TU'(YNG DQI �I NHIEU LAN (REVERBERATION ARTIFACT)

Hi�n tuqng d(>i l<;li nhieu Ian xay ra do s6ng am phan X<;l l�p di l�p
l<;li gifra hai be m�t c6 h� so phan X<;l cao {Hinh 13. 7). Trang sieu am ca
xuang kh&p, hi�n tuqng nay thu&ng g�p khi thvc hi�n cac can thi�p c6
su d1,mg kim ho�c cac v�t implant bang kim lo<;1i (Hinh 13.8). Xao anh nay
t<;10 ra du&i d<;lng cac du&ng echo day each deu nhau nam ngay du&i cau
true tang am m<;lnh, dong th&i lam m& di anh quan sat duqc. Dieu dang
chu y la xao anh nay lam cho cau true tang am c6 ve day va sau han so v&i
thvc te.

HiNH 13. 7 Hinh dnh minh h9a ve

hi¢n tirvng dl)i /9i nhieu Ian. S6ng
am thanh dl)i qua /9i gifra 2 mij.t
phang (la dj v(i_t va dau do) t90 nen
xdo dnh phfa sau dj v(i_t.

178
 Ch1nrng 13: Xao anh trong steu am

HiNH 13.8 Hinh anh mtnh h9a ktm can tht?p va xao anh tr;w ra do ht?n
tin;ng d(Jt lc;,.t nhteu Ian. Dau ktm chfnh la v,i trf milt ten vang con cac milt
ten xanh chi cac xao anh song song each deu nhau nhu:ng giam am dan
tir tren xuong dir&i.

Hai d<;1.ng dien hlnh cu.a hi�u ITng nay la xao anh duoi sao
choi (comet-tail) va vong-xuong ( ring-down). Xao anh duoi sao choi
thuang xay ra do Sl! phan x<;1 lien t1:1ccu.a hai cau true c6 h� s6 phan X<:l rat
cao nam c<:1nh nhau. Phan duoi sao choi t<:10 ra do Sl! giam thau cu.a s6ng
am dqi khi xuong sau han (Hinh 13.9). Ring down cilng c6 cache tuang
tl!, nhlfng c6 lien quan t&i cac tui khi & sau.

179
 ChirO'ng 13: Xiio iinh trong sieu am

HINH 13.9 Hinh anh sieu am minh h9a xao iinh au6i sao cho'i (mil.i ten
xanh). D.i vgt ncim ben dU'&i khoi echo day (mil.i ten vang) va xao anh thu6n
g9n dan do giam thau khi chung xuong sau hO'n.

xAo ANH KHAC

C6 nhieu loe:1i xao anh khac nhau khi s& dt;1ng sieu am quan sat
to chuc nhung chung nam ngoe:1i phe:1m vi cua cu6n sach nay. Nhieu loe:1i
xao anh lien quan den sv khac bi�t trong tin hi�u am gifra cac cau true
c6 m�t d◊ khac nhau. Hinh anh sieu am dva tren gia djnh rang song sieu
am truyen qua cac mo v&i toed◊ tuang doi dong deu (1540 m/s). Nhung
chinh sv khac bi�t ve m�t d◊ mo nhieu khi da danh lua cac thiet bi sieu
am, t�o ra m9t hinh anh khong hoan toan de:1i di�n duc;rc cha cau true giai
ph�u tuang ung. Sv khuc x� ho�c giam thau qua muc cung c6 the xay ra
v&i cac mo c6 m�t d◊ khac nhau. Nhfrng loe:1i xao anh nay thucrng g�p khi
quan sat cac cau true sau, it g�p trong sieu am CO' xuang kh&p.

180
 ChLfang 13: Xdo dnh trong sieu am

GHI NHO'.................................................................................................................................
1) Nen sieu am toan be) cau tn'.tc bat thu&ng de danh gia cac xao anh
c6 the g�p.
2) Dau do nen dti'Q'C d�t tiep tuyen v&i cau true can quan sat de h�n
che t6i da hi�n ttrqng dj htr&ng.
3) Tang am phia sau d6i khi c6 the dL!'Q'C SL!' d1,111g de cung cap manh
m6i lam sang va tang kha nang nh�n biet cac m6 t�o ra xao anh d6.

TA.I LijU THAM KHAO

1. Connolly D, Berman L, McNally E. The use of beam angulation to

overcome anisotropy when viewing human tendon with high frequency
linear array ultrasound. Br J Radial. 2001;74:183-185.
2. Feldman MK, Katyal S, Blackwood MS. US artifacts. Radiograph-
ies. 2009;29:1179-1189.
3. Kremkau FW Diagnostic Ultrasound: Principles and Ultrasound.
St. Louis,
MO: Saunders; 2002.
4. Rubin JM, Adler RS, Bude RO, et al. Clean and dirty shadowing at
US: a reappraisal. Radiology. 1991;181:231-236.
5. Scanlon KA. Sonographic artifacts and their origins. Am J Roent-
genol. 1991;156:1267-1272.

181
 Chiro-ng 14: Can thi¢p dir&i hir&ng dan sieu am

Can thi�p d,r&i h,r&ng dfln sieu am

14
Sieu am la phuang thuc CLS chan doan hlnh anh ly tu&ng trong
vi�c ho trQ' thl;l'c hi�n cac can thi�p kh&p, gan va than kinh ngor,li vi. Chung
cha phep hien thj dm:rng kim va to chuc can can thi�p tren man anh trong
th&i gian thl;l'c, Dieu nay giup cai thi�n tfnh chfnh xac cua thu thu�t dong
th&i giup giam ti 1� bien chung khi kim di phr,lm phai nhfrng cau true
mr,lch mau than kinh quan tr9ng.

CHI D!NH

Vi�c ap d1,mg cac thu thu?t dU'&i hll'&ng dan sieu am con nhieu tranh cai.
M9t s6 Bs cho rang chung khong thl,fc S1:f can thiet d6i v&i nhieu thu thu?t dan
gian, d?C bi�t t?i nhfrng khu Vl,fC c6 m6c giai phau ro rang. Trang khi nhfrng Bs
khac cho rang hu&ng dan sieu am giup cai thi�n d9 chinh xac ngay ca & nhfrng
thu thu?t thong thm'rng. Cho t&i bay gia, van chll'a c6 S1:f dong thu?n nao ve cac
chi djnh thich hqp cho hll'&ng dan sieu am. Tuy nhien, hU'&ng dan sieu am nen
dm;rc can nhac s& d1;mg trong cac thu thu?t can d9 chinh xac cu.a kim de d?t
duqc tinh an toan ding nhU' hi�u qua cao.

LEN KEHO�CH

Vi�c l?p ke ho?ch chi tiet se giup dam bao ca qua trinh duqc thl,fc hi�n
suon se. Ngm'ri chuan bj can kiem ke cac V?t li�u va thiet bj day du trll'O'C khi
thl,fC hi�n thu thu?t (Bang 14.1). Cac lo?i thu6c can SU' d1;mg, thu6c cap CU'U
phan v� va lieu lu<;rng phai dU'<;rc dam bao day du.

1.Thu6c (kiem tra ky lU'&ng ten, ngay san xuat, h?n s& d1,mg, lieu lll'<;rng)
2.Kim can thi�p (kich thU'&c va chieu dai phu h<;rp)
3.Thu6c te C\IC bQ (khi can)
4.May sieu am v&i dau do thich h<;rp (linear hO?C curvilinear)
5.Thu6c sat trung
6.G9-C
7.Bang cu9n, bang dinh
8.Thu6c khu trung d1;mg c9 (dau do sieu am)
9.Gang
10.Xang VO trung (khi can).

BANG 14.1 D1,mg Cl!- va thiet bi sir dµng trong sieu am hll'&ng d6.n

182
 Chll'ung 14: Can thi¢p dU'&i hll'&ng d6n sieu am
Kich thu&c va chieu dai kim cung phai phu hqp de tiep c�n duqc
t&i vung can thi�p. Ngoai ra cung can them cac lo�i kim thong thuang
de gay te c1:1c b(> neu can.
Nguai lam thu thu�t can quet dau do t�i khu Vl!C can thi�p tru&c
khi thl;l'c hi�n thu thu�t. Dieu nay giup toi U'U h6a hinh anh cung nhu
xac djnh chinh xac d(> sau cua m1:1c tieu de len ke ho�ch tiep c�n (Hinh
14.1). De giam thieu cac xao anh t�o ra do tinh dj hu&ng, dau do sieu
am nen d�t tiep tuyen v&i to ch U'C can can thi�p (Hinh 14.2). Doi v&i cac
m 1:IC tieu sau, se kh6 quan sat duang kim han khi chung t�o m(>t g6c
qua l&n v&i to chuc can can thi�p (qua doc). Nen lai khuyen la khi tiep
c�n can bat dau tu vj tri xa dau do m(>t chut, t�o m(>t g6c thoai v&i to
chuc can can thi�p de c6 the de dang quan sat kim han, dong thai tinh
hi�u qua cua can thi�p cung cao han (Hinh 14.3).

HiNH 14.1 Hinh anh minh h9a vi¢c s& di!-ng ccic c6ng Cl!- do de' tinh d9
sau t6 ch{rc can khao sat. Day la hinh anh lat cat d9c cua gan ca tren gai.
Chieu sau cua toan b9 t6 ch{rc dll'Q'C hie'n th_i, dong th&i a ben phai cilng
c6 m9t thang do (dan v_i cm) de' chung ta c6 the' U'&c doan d9 sau cua t6
ch{rc can can thi¢p. Quet dau do nen dll'Q'C thzrc hi¢n tm&c khi can thi¢p
de'xac d_inh chinh xac v_i tri ml!-c tieu.

183
 Chirang 14: Can thi¢p dirai hirang dan sieu am

,(A)

(B)

HiNH 14.2 Hinh cinh minh h9a tfnh bat dang hirang cinh hir&ng tai khci
nang quan sat nhir the' new. Hinh {A) la lat cat d9c vimg hong tnrac. C6 the'
thay hinh cinh kim can thi¢p (mili ten vang) nhirng rat ma nh<;tt va khong
ro vj trf dau kim, di;i.c bi¢t khi di xuong sau. Anh [BJ cha thay vj trf kim airvc
xac djnh rat ro rang ne'u kim di xuong vai m9t g6c thocii han va vuong g6c
vai chum song sieu am.
Hinh cinh kim cang dl thay han khi chung di vuong g6c, nen vi¢c bat dau
<lira kim a xa vj trf can thi¢p vai m9t g6c thocii han se giup <lieu hirang kim
tot, de'c6 the' dl dang quan sat GU'9'C tren sieu am. Ngoai ra cilng c6 the'sir
dl}ng cac nghi¢m phap ng6n-g6t chan hoi;i.c tim each hu-ang dew do de'giup
ccii thi¢n g6c nhin.

184
 ChLrang 14: Can thi¢p dLrai hll'ang dan sieu am

HiNH 14.3 Hinh

anh minh h9a cac
phLrang phap tiep
c<J.n khac nhau cha
cimg m9t to' chvc
m�c tieu. Hinh (AJ
;::::====================================--
(A)
cha thay hLr&ng
kim di kha doc vai
to' chvc can thi¢p
dm hinh (BJ cha
thay m9t g6c tiep
c<J.n khac thaai
han, nhLrng dong
th&i cilng & xa dau
do han. Hinh sieu
am & (CJ minh
h9a cha each tiep
(B) c<J.n (AJ va hinh
(DJ minh h9a cha
each tiep c(m (BJ.
Cach tiep c<J.n (BJ
tuy giup xac djnh
vj trf cua kim cilng
nhLr hLr&ng di cua
n6 de dang han
nhLrng bu h;,.i phai
dU'a kim xuyen
qua nhieu to' chvc
han, xam phr;,.m
nhieu han tai cac
to' chvc lanh.

(D)

185
 Chll'ang 14: Can thi¢p dll'ai hll'&np dan sieu am
Khi tiep c�n m9c tieu sat be m�t da, nen su d9ng m9t luqng gel l&n
& m9t dau cua dau do de te;w 'to chuc gia' giup djnh hu&ng duang kim tot
han (Hinh 14.4) (giong nhu each 14.3B).
ThlJc hi�n quet dau do tru&c khi lam thu thu�t giup phan bi�t cac
khu VlJC me;1.ch mau than kinh quan tr9ng phai tranh phe;1.m vao (Hinh
14.5). Dong thcri luc nay ngucri lam sieu am nen dieu chinh d() sau khao
sat, vung h9i t9 va tan so de toi uu h6a chat luqng hinh anh thu duqc &
vung can thi�p (xem chirang 4).
Ngoai vi�c sat trung da, nen chuan bj sat trung be m�t dau do ho�c
dung cac loe;1.i tui vo trung de b9c dau do de tranh tinh tre;1.ng nhi�m khuan.
Su d9ng chlorhexidine goc con hi�n nay dang duqc ua chu9ng han povi­
done-iod. Tuy nhien con c6 kha nang lam hong dau do do tac d()ng t&i cac
tinh the ap di�n, vi v�y can d9c ky thong tin tru&c khi su d9ng.

HlNH 14.4 Hinh

iinh minh h9a
vi¢c s& dl}.ng
m9t lll'(J'ng Ian
gel a 1 dew
cua c1au do de'
h ll'&ng kim tot
han t&i nhfrng
khu vvc nong.
(A)
Hinh (A) la mo
phong con (BJ
la ke't qua tren
sieu am thvc
te: Ky thug.t nay
dijc bi¢t hfru fch
khi ml)C tieu la
m9t cau true
nam nong dll'ai
da.
Needle: kim
Tissue: mo

(B)

186
 Chcrang 14: Can thi¢p dzr&i hzr&ng dan sieu am

HiNH 14.5 Hinh anh sieu am cha thay zru aie'm cua quet aau do tr zr&c khi
thtfc hi¢n can thi¢p giup xac ajnh nhfrng vimg nguy hie'm can tranh khi
azra kim. £Jay la hinh anh vimg c6 v&i nhieu cau true mgch mau than kinh
quan tr9ng, khi can thi¢p tuy¢t aoi kh6ng de' kim xam phgm cac cau true
nay.

Su dvng cac do vo trung b9c dau do hi�n nay dtrqc tra chu(mg
han (Hinh 14.6). Ca.ch lam nay vua cho phep dau do thoai mai di d9ng
de tlm ra g6c toi tru, vua khong lo lang ve tac h<;1.i cu.a thuoc sat trung len
dau do.
Phtrang phap 'khong ch<;1.m' cilng c6 the dlfqc ap dvng trong m9t
s6 trtr&ng hqp. Cv the, chung dtrqc thl!c hi�n bang each gifr dau do ra
ngoai trtr&ng can thi�p (Hinh 14.7). M�c du phU'ang phap nay tiet ki�m
th&i gian, nhlfng chung 1<;1-i lam h<;1.n che cac thao tac v&i dau do de toi
tru h6a hlnh anh, d�c bi�t trong cac tlnh huong kh6. Ngoai ra chung
cilng tang nguy CO' gay 6 nhiem khu V9'C can thi�p, nen khuyen cao
nhfrng Bs chlfa c6 nhieu kinh nghi�m thl;l'c hanh can thi�p sieu am
khong nen ap dvng.

187
 Chll'ang 14: Can thi¢p dll'&i hll'(fog dan sieu am

HiNH 14.6 Hinh anh mo ph6ng dau do vai tui b9c vo trimg. Ca.ch nay cha
phep dau do di chuyen thoai mai trong trll'img can thi¢p ma khong lam
anh hll'(}ng tai tfnh VO trung.

Quy trlnh nay cfing can duqc giai thfch r5 cho b�nh nhan trong giai
do�n chuan bf thong qua cac ban cam ket (inform consent) thl;l'c hi�n thu
thu�t. Bs can giai thfch ky uu nhuqc diem cua phuang phap can thi�p.
M9t so b�nh nhan da tung duqc thl;l'c hi�n thu thu�t tuang tl;l' tru&c d6
nhung khong c6 hu&ng dan sieu am se ng�c nhien khi Ian nay phai chcr
dqi. Tuy nhien, nen giai thfch ky ve Sl;l' cai thi�n tinh chinh xac va an toan
khi can thi�p du&i hu&ng dan sieu am.
Ngoai ra chung ta cfing can danh gia vj tri cua dau do va kim so v&i
tuang quan giai phau CO' the. Thu�t ngfr m?t cat dQC va ngang de chi vj tri
cua dau do song song v&i tr1:1c d9c hO?C ngang cua CO' the (Hinh 14.8). Cac
thu�t ngfr trong m?t phang (in-plane) va ngoai m?t phang (out-of-plane)
dung de chi moi tuang quan hu&ng kim v&i hu&ng dau do. a hu&ng in­
plane, kim di song song v&i dau do con v&i hu&ng out-of-plane, kim di
vuong g6c v&i dau do (Hinh 14.9). Hu&ng in-plane thucrng duqc uu tien
vi lqi the cua chung trong vi�c xac djnh vj tri dau kim ngay tu khi kim di
qua be m?t da (Hinh 14.1 OJ. Nguqc l�i, phuang phap di ngoai m?t phang
(out-of-plane) se c6 nhieu uu diem han doi v&i trucrng hqp to chuc can
can thi�p nam ngay tren du&i be m?t da. Bau kim luc nay se xuat hi�n
du&i d�ng m9t cham can am rat m�nh (Hinh 14.11). Tuy nhien phuang
phap nay khong giup hinh dung tot duqc ducrng di cua kim, nen khong
khuyen cao ap d1:1ng & ngucri m&i bat dau.

188
 Ch1.rang 14: Can thi¢p d1.r&i hir&ng dan sieu am
Tu the b�nh nhan va tuang quan gifra vj tri may sieu am, Bs va
b�nh nhan cung la dieu can quan tam. N en de man hinh sieu am thang
hang v&i kim va dau do de t�o dieu ki�n lam thu thu�t de dang han (Hinh
5.8). Cung nen can nhac xem tay nao nen cam dau do, tay nao nen cam
kim de can thi�p. Nhieu Bs thu&ng cam dau do bang tay khong thu�n va
cam kim bang tay con l�i trong qua trinh thl;l'c hi�n sieu am. Thai gian
danh ra de l�p ke ho�ch ve phuang phap va chuan bj d9-ng c9-, quet dau
do tnr&c khi can thi�p deu quan tn;mg nhu nhau va dong g6p vao thanh
cong cua CUQC can thi�p.

(A)

(B)

HiNH 14.8 Hinh anh minh h9a gan goi (mili ten vang) tren lat cat d9c (A)
va lat cat ngang (BJ.

189
 Chll'ang 14: Can thi¢p dU'&i hll'&ng dan sieu am

(A)

HINH 14.9 Hinh anh minh h9a hll'&ng clll'a kim trong (A) (in-plane) va
ngoai (BJ (out-ofplane) m(i.t phang clew do.

HINH 14.10 Hinh anh sieu am kim can thi¢p dmg m(i.t phang v&i clau do.
Day la phU'ang phap QU'(!C U'Q dung trong hau het C(lC thu thu�t can thi¢p
vi n6 cha phep xac cl_inh vj trf kim cung nhll' hll'&ng cli trong su6t qua trinh
can thi¢p.

190
 Chll'ang 14: Can thi¢p dll'&i hll'&ng dan sieu am

HINH 14.11 Hinh iinh sieu am kim can thi¢p ai vuong g6c v&i mqt phang
dau do. Vi¢c c1,inh hll'&ng nay c16i khi kh6 khan han vi khong xac c1,inh
Gll'Q'C v,i trf aau kim cung nhll' hll'&ng ai cua chung. Tuy nhien phll'ang
phap nay cung c6 the' s& dl).ng trong trll'&ng hQ'p to' ch&c khiio sat nho va
nong.

TH{J'C HI�N

Sau khi l�p ke hO<:lCh xong, chuyen qua btr&c th1:f'C hi�n thu thu�t.
Luc nay b�nh nhan se dtrqc sat trung va bat dau d�t dau do de dtra kim.
Khi dau do da xac djnh dtrqc vj tri can can thi�p, hay chinh l<:li sao cho
vung nay nam a gifra man hlnh va dtra kim theo dung ke ho<:lch da djnh.
Ngtr&i th1:l'c hi�n nen linh ho<;lt quan sat gifra man hinh sieu am va
trtr&ng can thi�p & ngoai nham djnh htr&ng dtr&ng kim tot han. Do
sieu am chi quan sat dtrqc to chuc dtr&i d<:lng m<)t lat cat mong, nen bat
ky Sl:f ch�ch htr&ng nao cilng co the lam mat dau kim vinh vi�n. Day
th1:f'c S1:f' la dieu khong ai trong chung ta mong muon!
Do v�y, hlnh anh co ro net hay khong phl;l thu<)c vao goc t<;lo b&i
dtr&ng kim va dau do. Dieu nay nen dtrqc len ke ho<:lch Cl;l the trong qua
trlnh chuan bj. Trang qua trinh th1:f'C hi�n, co the ap dl;lng cac ky thu�t
toggle ho�c got ngon chan de tim vj tri toi tru de quan sat dtr&ng kim
(Hinh 14.12). Nhieu thiet bj sieu am co che d<) dieu chinh so chan tu phat
song de tia t&i co the chuyen htr&ng 'vuong goc' han so v&i vj tri ban
dau, giup toi tru hoa hlnh anh (Hinh 14.13).

191
 Chuang 14 : Can thi¢p du&i hu-&ng dan sieu am

HlNH 14.12 Hinh anh mtnh h9a

vt¢c sir dz;ng nght¢m phap g6t-ng6n
chan va toggle vat dau do de' logt b6
xao anh. Hinh (A) cha thay dau do &
vj trf tll'ang dot vuong g6c vai mgt
phang mo hen dU'ai. Hinh {BJ va {CJ
la cac thao tac trong nghi¢m phap
g6t-ng6n chan. Hinh anh trong {DJ
va {E) la cac thao tac trong ky thw;t
toggle. Cac thao tac nay nham thay
d6i hll'ang cua chum tia giup tgo ra
m9t g6c tat cang gan 90 ° cang tot
-.,!llllllillliliil•Bllillili�II.____J cha mz;c tteu can quan sat.
( ')
192
 ChLrang 14: Can thi¢p dLr&i hLr&ng dan sieu am

HlNH 14.13 Hinh dnh sieu am kim can thi¢p ai cimg mgt phang v&i aau
do {mui ten nh6 mew vang) sau khi aau do GLf9'C aieu hLr&ng de' quan sat
dLr9'C ca cau true can can thi¢p cung nhLr aLr&ng kim. Ky thugt nay cha
phep ngll'&i kham duy tri v,i trf dau do nhLrng thay ao'i GLf9'C chum tia t&i
thea hLr&ng c6 19'i cha vi¢c quan sat dau kim. Mui ten mau xanh la
hLr&ng aau do ban dau con mau vang la hLr&ng aau do hi¢u chfnh. (J v,i
trf mau xanh thi kh6 c6 the' quan sat GLf9'C v,i trf kim va hll'&ng ai cua
chung con & hLr&ng tlfang {mg v&i mui ten vang thi ngLr9'C lc;ii. Chuy &
g6c dLr&i cung ben phdi c6 mui ten mau cam dang chi hLr&ng cua chum
tia di trang mo, vi chech xuong dLr&i sang trai ma khong quan sat Gl1'9'C
m(Jt phan cua mo & g6c nay.

Khong nen tiem khi chtra xac dinh dU'qc r6 vi tri dau kim tren
sieu am. M<)t so each de xac dinh dau kim bao gom di chuyen nh� nhang
kim tiem t&i lui hay xoay de xac dinh vi tri tren sieu am th&i gian thl;l'c.
Chu y khi di chuyen mui tiem thl nen dich chuyen v&i biend<) nho, toed<)
nhanh de khong lam ton thll'ang to chuc qua nhieu, dong th&i hlnh
anh thu ve tren sieu am se ro rang han.
Su d1=1ng pp tiep c�n ngoai m�t phang c6 the de dang nhln thay mui
tiem, tuy nhien, chung chi bieu hi�n la m<)t diem tang am m<;lnh tren
hlnh anh sieu am. Can th�n tr9ng khi su d1=1ng hU'&ng tiep c�n nay, vl
hlnh anh thu dll'qc cua mui tiem se khong thay doi bat ke dau mui tiem
& vi tri nao (Hinh 14.14). Trang trm:rng hqp mui tiem xuat hi�n & d<) sau
khong dung, mui tiem candU'Q'C keo ra m<)t do<;ln ngan vaday tr& l9-i vao
t&i vi tri vad<) sau phu hqp.

193
 Chirang 14: Can thi�p dir&i hir&ng dan sieu am

(A) ,(B)

HlNH 14.14 Hinh anh minh h9a

vj trf cu.a kim trong phirang ph6.p
dira kim ngoai m(i.t phang. C6 the'
thay du kim a vj trf nao thi tren sieu
am cfing chi thu ve GU'9'C m9t die'm
tang am duy nhat. Nen can th<).n
tr9ng de' duy tri vj trf dau kim khi
djch chuye'n chung.

(C)

194
 Chll'ang 14: Can thi¢p dll'ai hll'ang dan sieu am

HINH 14.15 Hi¢n tll'()'ng d9i /q.i nhieu Ian cua cau true c6 tr& khang am
rat cao (kim can thi¢p). Kim GU'()'C hie'n thj trong che <19 xem in-plane. Dau
kim GU'()'C xac la vj trf milt ten vang va cac xao anh do am d9i la mili ten
xanh. Nen phan a,inh GU'()'C chfnh xac aau la vj tr[ cua kim, aau la vj trf xao
anh ae' c6 each aieu hll'ang phu h()'p.

195
 Chirang 14: Can thi�p dir&i hir&ng dan sieu am
De thl,fc hi�n thanh th�o cac can thi�p du&i hu&ng d§n sieu am
can nhieu th&i gian cham chi luy�n t�p. Trang qua trinh nay, c6 the su
d,,mg cac mieng Blue Phantom (Hinh 14.16) de mo phong l�i cacvung can
thi�p, ho�c dan gian han la su di;mg cac lo�i thtt d9ng v�t de thl,fc hanh.
Dieu nay se giup cai thi�n ky nang khi tiep c�n v&i cac tinh huong tren
lam sang.

HiNH 14.16 Vf dl.J. ve m(Jtcong CI.J. thvc hanhcan thi¢p dir&i hir&ng dan cua
sieu am.

GHI NHCT ............................................................................................................................... .

1) Luon lu6n thl,fc hi�n quet dau do tru&c de xac dtnh cacvung m�ch
mau than kinh quan trc;mg, l�p ke ho�ch tinh toan d9 sau mili kimva vt tri
chinh xac d1a to chuc can can thi�p.
2) Dau do phai duqc d�t sao cho hu&ng cua song am tiep tuyenv&i to
chuc, vua giup quan sat tot han, vua gitlp h�n che xao anh.
3) In-plane thu&ng thich hqp han de nhin ro hu&ng di cua dau kim.
Khi SU' d1,mg g6c chieu ngoai m�t phang (out of plane), can het SU'C th�n
tr9ng trong vi�c dieu hu&ng mili kim.

196
 ChlrO'ng 14: Can thifp dm5-i hlr&ng dan sieu am
TAI LitU THAM KHAO

1. Daley E , Bajaj S, Bisson L, Cole B. Improving injections accuracy

of the elbow, knee, and shoulder: does injection site and imaging make a
difference? A systemic review. Am J Sports Med. 2011;39:656-662.
2. Lento PA, Strakowski JA. The use of ultrasound in guiding mus­
culoskeletal interventional procedures. Phys Med Rehabil Clin N Am.
2010;21:559-583.
3. Malanga G, Mautner K. Atlas of Ultrasound-Guided Musculoskele-
tal Injections. New York, NY: McGraw-Hill; 2013.
4. Peck E, Lai JK, Pawlina W, Smith J. Accuracy of ultrasound guided
versus palpation-guided acromioclavicular joint injections: a cadaveric
study. PM&R. 2010;2(9):817-821.
5. Smith J, Finnoff JT. Diagnostic and interventional musculoskeletal
ultrasound: part 1. Fundamentals. PM&R. 2009;1(1):64-75.

197
 Chirang 15: &ng df.!.ng trong thl!c hanh lam sang

lfng dljng trong th"{Yc hanh lam

sang
15
M9t khi kien thuc thl;l'C hanh ve sieu am CO' XU'O'ng kh&p duqc trau
doi, dieu can lam ke tiep la toi uu h6a n6 trong thl;l'c hanh lam sang. Vi�c
nay bao gom tiep c�n va su dt;mg day du cac trang thiet bj y te, phat trien
ky nang sieu am va phan doan hinh anh, va ap dt;mg nhfrng ky nang nay
de giup cai thi�n sue khoe cho b�nh nhan.

SO' HU'U THIET BJ SIEU AM

S& hfru m9t thiet bj sieu am la bu&c dau tien va cung la bu&c quan
tr9ng nhat de phat trien thl;l'c hanh lam sang. Bae sI gan nhtr khong the
phat trien va d�t duqc nhfrng ky nang can thiet neu thieu di thiet bj de
luy�n t�p cung nhu thl;l'c hanh lam sang. Day cung thm'mg la rao can l&n
nhat, khi s& hfru m9t thiet bj sieu am can dau tu ve m�t tai chinh dang
ke. Hi�n t�i, cac mau may sieu am c6 gia thanh dao d9ng trong khoang
20,000 den 200,000 do-la My. Chat luqng cua thiet bj thu&ng di doi v&i
gia thanh san pham. M�c du v�y, cac thiet bj sieu am van tiep tl,lc duqc cai
tien de hu&ng t&i muc gia thanh thap nhung van cung cap day du chat
luqng hinh anh phl,lC Vl,l trong thl;l'C hanh lam sang.
Hi�n c6 m9t so nhfrng cong ty c6 uy tin san xuat thiet bj sieu am
c6 the dung duqc cho sieu am CO' XU'O'ng kh&p. Ngu&i mua nen dung thu
cac lo�i san pham khac nhau tru&c khi dua ra quyet djnh xem thiet bj nao
phu hqp de phl,lc Vl,l cho thl;l'c hanh lam sang. Bang each lien h� trl;l'C tiep
v&i nha phan phoi de duqc xem mau, ho�c tim nhfrng ngu&i trong nghe
khac s& hfru thiet bj sieu am, cac Bs c6 the tim cho minh thiet bj phu hqp.
Nhfrng tinh nang mong muon cua thiet bj sieu am la rieng bi�t doi v&i
tung nhu cau cua m6i ca nhan.
Xang hau nhtr doi v&i nhfrng nha lam sang, thiet bj sieu am nen
c6 dau do c6 dai d9ng r9ng, c6 the cung cap hinh anh chat luqng cao va
c6 b9 nh& dung luqng l&n. Vi�c ll;l'a ch9n nha cung cap thiet bj cung phl,l
thu9c vao nhu cau ca nhan nhung nhin chung nen nghien CU'U cac nha
cung cap thiet bj c6 chat luqng cham s6c khach hang tot.

KY NANG SIEU AM VA PHAN DOAN HINH ANH

Nhfrng nha thl;l'c hanh lam sang luon can tim kiem ca h9i de c6

198
 Chiro-ng 15: U'ng dl}ng trong thvc hanh lam sang
the cai thi�n ky nang cua minh trong sieu am CO' Xll'O'ng kh&p. Trll'O'C
day, nhfrng kh6a dao t9-o chinh thong ve ky nang nay chll'a dm;rc pho
c�p & da so cac chll'D'ng trinh bac sI rn)i tru. Khi chuyen nganh ngay
cang phat trien, nhfrng cO' h<)i hc;,c t�p xuat hi�n nhieu hD'n, bao gom cac
kh6a huan luy�n, sach giao khoa, t9-p chi, va video tren internet. So
luqng giang vien c6 kinh nghi�m cung ngay m<)t tang dan. Tim kiem
nhfrng nguai dong hanh c6 chung m1,1c tieu cung la dieu nen lam. Vi�c
duy tri ket noi v&i c<)ng dong nhfrng ngll'ai thl._fc hanh khac dang lam
nhfrng cong vi�c danh gia tll'D'ng tl._f c6 the cho ta m<)t g6c nhin toan
di�n han ngoai cac bai bao khoa hc;,c va sach v&. Va khong c6 gi thay
the dll'Q'C vi�c danh thai gian thl._fc hanh v&i sieu am.

Tham gia cac khoa dao t�o tqrc tiep

M<)t so to cht'.rc se c6 cac kh6a dao t9-0 ve sieu am CO' XU'O'ng kh&p
va sieu am than kinh CO'. Nhfrng kh6a dao t9-o nay c6 the d<)c l�p ho�c la
m<)t phan cua nhfrng CUQC g�p m�t bao gom nhieu chuyen nganh khac
nhau, bao gom y hc;,c the thao, y hc;>c the chat va ph1,1c hoi, ph6ng X9-
hc;,c, thap kh&p, than kinh hc;,c, va ban to cht'.rc bao gom nhfrng nguai
thl._fc hanh ca xll'ang kh&p. Nhfrng kh6a hc;,c nay cho phep ta dll'Q'C hc;,c
nhfrng kien tht'.rc trl._fc tiep tu nhfrng chuyen gia trong nganh, va trong
nhieu trU'ang hqp, dU'Q'C thl._fC hanh tr\._l'C tiep v&i Sl._f giam sat va phan hoi
cua cac chuyen gia. So luqng cac kh6a hc;,c nay da gia tang den mt'.rc
dU'ang nhu cac bac sI deu c6 ca h<)i dang ky hang thang. Nhieu ngll'ai
xac dinh rieng cho minh nhfrng mt'.rc d<) hc;>c khac nhau, cho nen d<) pht'.rc
t9-p cua kh6a hc;,c se dll'Q'C xac dinh trll'&c khi dang ky.

M<)t lqi fch khac trong vi�c tham dl._f cac buoi g�p m�t va cac kh6a
hc;,c ve sieu am la ca h<)i duqc g� p m�t va ket noi v&i nhfrng ca nhan
cung chuyen nganh c6 cung moi quan tam. Nhat nhieu kien tht'.rc c6
the hc;,c dll'Q'C thong qua chia se v&i nhau kinh nghi�m trong qua trinh
hc;,c cua minh. Tham gia cac kh6a hc;,c nay la m<)t each dang can nhac de
hc;,c kien tht'.rc m&i va nang cao ky nang cua minh.

Nam chac giai phau

Nhfrng kien tht'.rc c1,1 the ve giai ph§.u hc;,c luon la m<)t yeu cau
thiet yeu khi thl._fc hi�n danh gia sieu am. Qua trinh hc;,c va thl._fc hanh
se ton khong ft thai gian de c6 the nam ro khai ni�m ve hinh the giai
phJu trong

199
 Chll'ang 15: lfng d1.1ng trong thl(c hanh lam sang
khong gian ba chieu trong khi sieu am hau nhu chi su dt;mg m�t phang
hai chieu.
Thu&ng xuyen mang theo va su dt;mg tai li�u tham khao ve giai
phau la phuang phap luy�n t�p can thiet de phat trien ky nang. Khong
ngung luy�n t�p v&i mo hinh va ngu&i th�t de nang cao tay nghe

DlfA SIEU AM vAo THlJ'C HANH LAM SANG

Giam sat tht;fc hanh

M�c du duqc thvc hanh du&i sv giam sat cua cac chuyen gia mang
l<;1i nhieu gia tri quy bau, nhung du&ng nhu khong the thay the gia tri vi�c
duqc quan sat nhfrng danh gia cua chuyen gia trong nhfrng tinh huong
lam sang thvc te. Trong khi cac h9c vien theo h9c n<)i tru thuang xuyen
c6 nhfrng ca h<)i duqc quan sat, dieu nay se tr& nen kh6 khan han khi
h9c vien ra tru&ng de hanh nghe. Vi�c tim kiem nhfrng ngu&i chi dan c6
nhieu kinh nghi�m trong sieu am la rat hfru ich.

Gi&i h<;tn ph<;tm vi luy�n t�p cho t&i khi d<;tt dm;rc nhfrng kinh nghi�m
nhat djnh

Chuyen nganh sieu am CO' XU'O'ng kh&p thu&ng rat r<)ng. Doi v&i da
so, qua trinh t�p luy�n va thvc hanh de thong th<;10 tren nhieu b<) ph�n
ca the c6 the keo dai t&i vai nam. Vi the, se tot han neu ta chi t�p trung
thanh th<;10 m<)t ph<;1m vi nhat djnh thay vi h9c dan trai, khi vi�c nay c6 the
khien ta d� dua ra nhfrng chan doan sai l�ch khi chua thanh thc,10 day du
kien thfrc giai phau & ph<;1m vi d6. Phc,1m vi thvc hanh lam sang se duqc
m& r<)ng dan cung v&i ky nang ban than. Dieu nay cung c6 ich trong vi�c
tc,10 m<)t danh sach kiem tra lam sang cho nhfrng d�c diem quan tr9ng
tren cac b<) ph�n ca the khac nhau khi m&i bat dau thvc hanh lam sang.

Chfrng chi dao t<;tO lien t1;1c

Bang cap va chfrng chi c6 the duqc cap b&i m<)t so to chfrc, bao
gom to chfrc tu nhan ho�c nhfrng phong thi nghi�m nai qua trinh h9c
duqc danh gia. M�c du bang cap hay chfrng chi c6 the khong duqc cong
nh�n & nhfrng to chfrc thfr ba & m<)t so quoc gia khac nhau, vi�c s& hfru
chfrng nh�n dao tc,10 c6 the giup ich trong nhieu tru&ng hqp.

200
 Chuang 15: lfng d1,mg trong thl!c hanh lam sang
Gan hinh an h sieu am v&i boi canh lam sang (tien st'.r b�nh va tham
kham)

Sieu am khong baa gia duqc tach bi�t kh6i boi canh lam sang.
Luon c6 nhfrng moi lien h� nhat djnh gifra tien su cua b�nh nhan cung
nhu qua trinh kham b�nh va hinh anh sieu am. Hinh anh sieu am cung
c6 the giup phat hi�n nhfrng thuang ton b�nh ly ma khong bieu hi�n b&i
eac dau hi�u lam sang Cl,lt he. C6 m9t g6c nhin baa quat nhfrng tru&ng
hqp lam sang c6 the gia tang dang ke Sl:f thong suot trong qua trinh sieu
am.

Xac djnh U'U nhlf(!C diem cua ban than

M9i phuang phap chan daan se luon c6 nhfrng gi&i h�n cua
rieng minh, cung nhu ky nang cua ngu&i thl;l'C hanh v�y. Ngu&i thl;l'C
hanh can y thuc duqc nhfrng gi&i h�n d6 va tim kiem Sl:f giup d& &
nhfrng phuang phap chan daan khac ha�c tim kiem Sl:f tu van tu eac
chuyen gia. Khong c6 phuang thuc chan daan naa c6 the giai quyet m9i
van de.

Luon c�p nh�t kien thuc

Chuyen nganh sieu am CO' XU'O'ng kh&p thay doi nhanh ch6ng v&i
nhfrng cai tien ky thu�t. Vi v�y, vi�c theo kjp toe d9 phat trien cua chuyen
nganh doi h6i no ll:fc trau doi khong chi v&i luqng kien thuc ca ban ngay
m9t l&n ma con v&i nhfrng nguon kien thtrc khac nhau tu ben ngaai.
Nhfrng nguon kien thuc nay baa gom sach giaa khaa, cac trang web, dai
bao, trang baa, va nhfrng bai giang trl:fc tiep. Han nfra, vi�c tham gia vaa
nhfrng to chuc chuyen m6n va t�n tl,ly dong g6p la m9t trong nhfrng each
c�p nh�t kien thuc Cl:fC ky hi�u qua.

KET LU�N

Qua trinh thl:fc hanh c6 the kh6 khan doi v&i nhfrng ngu&i m&i
bat dau, nhung bang each su dl,lng nhfrng each tiep c�n bai ban v&i vi�c
thong th�a nhfrng dl,lng Cl,! duqc su dl,lng se giup ta cai thi�n. T�n dl,lng
lqi the SU' dl,lng nhfrng nguon kien thuc c6 san, ket noi v&i nhfrng ngu&i
thl;l'C hanh c6 cung moi quan tam, tim kiem nhfrng ngu&i hu&ng dan c6
nhieu kinh nghi�m, va quan tr9ng han het, thl:fc hanh thu&ng xuyen se
dan t&i nhfrng tien b9 r6 r�t trong qua trinh thl;l'c hanh. Sieu am c6 the
t�a nen nhfrng trai nghi�m rat hfru ich va thu&ng mang l�i Sl:f hai long
han 201
 ChirO'ng 15: &ng dl)ng trong thvc hanh lam sang
cua b�nh nhan d�n t&i S1:f cai thi�n tot han qua trinh cham s6c b�nh nhan
(Hinh 15.1).

HiNH 15.1 Thvc hanh lam sang va nhfrng nl) cir&i.

202