ВЕЖБИ- 14.04.

2009

ИЗВОДИ ОД ПОВИСОК РЕД

1. Да се пресметаат вторите изводи на функциите:

а) y = x ln x б) x = a (t − sin t ) y = a(1 − cos t )
1
в) y = arctg г) y = tg ( x + y )
x
Решение:
1
a) y ' = ( x ln x )' = ln x + x = ln x + 1
x
1
y ' ' = (ln x + 1)' =
x
б) x = a (t − sin t ) y = a(1 − cos t )
. .
x = a(1 − cos t ) y = a sin t
.. ..
x = a sin t y = a cos t

y' ' =
.. .
y x− y x
. ..
=
a(cos t )a(1 − cos t ) − a(sin t )a sin t
=
(
a 2 cos t − cos 2 t − sin 2 t )=
.
3 (a(1 − cos t ))3 a (1 − cos t )
3 3
x
cos t − 1 1
= =−
a(1 − cos t )2 (− (cos t − 1)) a(1 − cos t )2
'
'⎛ 1⎞ 1 ⎛ 1 ⎞ 1 1 1
в) y = ⎜ arctg ⎟ = ⎜ − ⎟ = − ⋅ =−
⎝ x⎠ 2
⎛1⎞ ⎝ x ⎠
2
x2 + 1 x2 1 + x2
1+ ⎜ ⎟
⎝ x⎠ x2
1 2x
y' ' = 2x =
(1 + x ) 2 2
(1 + x2 )2
1 ⎛ 1 ⎞ 1
г) y ' = (1 + y ') ⇔ y ' ⎜1 − ⎟=
⎜ cos 2 ( x + y ) ⎟ cos 2 ( x + y )
⇔
cos 2 ( x + y ) ⎝ ⎠
⎛ cos 2 ( x + y ) − 1 ⎞ 1 1
⇔ y' ⎜ ⎟= ⇔ y' =
⎜ cos ( x + y ) ⎟ cos ( x + y )
2 2
cos ( x + y ) − 1
2
⎝ ⎠
1 sin 2 ( x + y ) + cos 2 ( x + y ) ⎛
⎜1 + 1 ⎞ ⎛
⎟ = −⎜ 1 + 1 ⎟
⎞
y' = = = −
− sin 2 ( x + y ) − sin 2 ( x + y ) ⎜ tg 2 ( x + y ) ⎟ ⎜ y 2 ⎟⎠
⎝ ⎠ ⎝

1
 2 2 ⎛⎜ ⎛⎜ 1 ⎞⎟ ⎞⎟ y2 +1
y' ' = y' = − 1 + = −2
y3 y 3 ⎜⎝ ⎜⎝ y 2 ⎟⎠ ⎟⎠ y5

2. Да се најде n -ти извод на функцијата y = ln x .

Решение:
1 1 2 2⋅3
y '= , y' ' = − , y (3) = , y (4 ) = −
x x2 x3 x4
Според однесувањето на првите членови се заклучува дека
y (n ) = (− 1)n +1
(n − 1)!
xn
Тврдењето се докажува со помош на принципот на математичка индукција:
За n = 1 е равенството е исполнето.

Нека равенството важи за n = k , односно y (k ) = (− 1)

(k +1) (k − 1)! .
xk
Тогаш за n = k + 1

( ) ⎛
y (k +1) = y (k ) = ⎜ (− 1)(k +1)
' (k − 1)! ⎞ = (− 1)(k +1) (k − 1)! − k =
'
⎟
⎝ xk ⎠ x k +1
(k − 1)!k
= (− 1)(k +1) (− 1) k +1 = (− 1)(k + 2 )
(k + 1 − 1)!
x x k +1
што требаше да се докаже.

3. Да се покаже следнава формула:

(sin αx )(n ) = α n sin ⎛⎜ αx + nπ ⎞⎟ , n ≥ 0

⎝ 2 ⎠
Решение:
За n = 0 : sin αx = sin αx
( ) ⎛ kπ ⎞
Нека равенството важи за n = k односно (sin αx ) k = α k sin ⎜ αx + ⎟
⎝ 2 ⎠
( )
Треба да се покаже дека (sin αx ) k +1 = α k +1 sin ⎜ αx +
⎛ (k + 1)π ⎞ . Имено:
⎟
⎝ 2 ⎠

( )
'
(sin αx )(k +1) = (sin αx )(k ) = ⎛⎜α k sin⎛⎜αx + kπ ⎞⎟ ⎞⎟ =
'

⎝ ⎝ 2 ⎠⎠
⎛
= α k cos⎜ αx +
kπ ⎞ k +1 ⎛π kπ ⎞ k +1 ⎛ (k + 1)π ⎞
⎟α = α sin ⎜ + αx + ⎟ =α sin ⎜ αx + ⎟
⎝ 2 ⎠ ⎝2 2 ⎠ ⎝ 2 ⎠

4. Да се покаже дека функцијата 2 y = arctgy + y + x го задоволува равенството

y 3 y '' − 2 y ' = 0 .

2
Решение:
1 ' ⎛⎜ 1 ⎞⎟
y = (arctgy + x ) ⇔ y ' = y '
+ 1 ⇔ y 1 − =1 ⇔
1+ y2 ⎜ 1+ y2 ⎟
⎝ ⎠
' 1+ y 2 −1 1+ y2 1 2y'
⇔ y 2
=1 ⇔ y = '
⇔ y' = + 1 ⇔ y' ' = −
2
1+ y y 2
y y3
2y'
y 3 y'' + 2y' = 0 ⇔ − y 3 + 2y' = 0 ⇔ 0 = 0
y3

5. Да се покаже дека функцијата y = e 2 arcsin x го задоволува равенството

(1 − x )y2 ,,
− xy , − 4 y = 0 .

Решение:
2 2e 2 arcsin x
y' = e 2 arcsin x =
1 − x2 1 − x2
2e 2 arcsin x 2 2 arcsin x ( −2x ) 2 arcsin x 2xe 2 arcsin x
2⋅ 1 − x − 2e 4e +
y' ' = 1 − x2 2 1 − x2 = 1 − x2 =
1 − x2 1 − x2
4 1 − x 2 e 2 arcsin x + 2xe 2 arcsin x
= . Сега проверуваме дали важи равенството:
2 2
(1 − x ) 1 − x
(1 − x 2 )y'' −xy' −4y = 0
(1 − x )
2 2 arcsin x
2 4 1− x e + 2xe 2 arcsin x 2e 2 arcsin x
−x − 4e 2 arcsin x = 0
2 2 2
(1 − x ) 1 − x 1− x

4 1 − x 2 e 2 arcsin x + 2xe2 arcsin x 2e 2 arcsin x

−x − 4e 2 arcsin x = 0
2 2
1− x 1− x

2xe 2 arcsin x 2xe 2 arcsin x

4e 2 arcsin x + − − 4e 2 arcsin x = 0
2 2
1− x 1− x
0=0

3
 Диференцијал. Примена.

1. Да се пресметаат првите и вторите диференцијали на функциите:

x 2 x
а) y = б) y = + arctg
1 − x2 x 2

Решение:

x
а) y =
1 − x2
( −2x ) 1 − x2 + x2
1 − x2 − x −3
y' = 2 1 − x2 = 1 − x2 =
1
= (
1− x 2 2
)
1 − x2 1 − x2
( )
3
2 2
1− x
−5
y" =
−3
(
1− x 2 2
)
( −2x ) =
3x

( )
2 5
2 2
1− x
1 3x
dy = y' dx = dx d 2 y = y" dx 2 = dx 2
( ) ( )
3 5
1 − x2 2 1− x2 2

2 x
б) y = + arctg
x 2
−2 1 1 −2 4 1 −2 2
y' = + ⋅ = + ⋅ = + = − 2x −2 + 2( 4 + x 2 )−1
2 2 2 2 2 2 2 2
x x x 4+x x 4+x
1+
4
4 4x
y" = 4x − 3 + 2( −1 )( 4 + x 2 )− 2 ( 2x ) = −
x3 4 + x 2 2 ( )
⎛ ⎞
⎛−2 2 ⎞ ⎜ 4 4x ⎟ 2
dy = y' dx = ⎜⎜ + ⎟⎟dx d2y = ⎜ − ⎟dx
⎝ x2 4 + x2 ⎠ (
⎜ x3 4 + x 2 2 ⎟
⎝ ⎠ )
2. Да се пресмета приближно:
а) 10 б) cos 610 в) tg( 45 0 4' ) г) arctg ( 0 ,97 )

Решение:
Приближните вредности ќе ги добиеме со формулата f ( x + ∆x ) ≈ f ( x ) + f ' ( x )∆x

4
 1 ⎛ 1 1⎞
а) 10 = 9 + 1 = 3 1 + ≈ 3⎜ 1 + ⋅ ⎟ ≈ 3,16
9 ⎝ 2 1 9⎠
⎛π π ⎞ π ⎛ π⎞ π 1 3 π
б) cos 610 = cos⎜ + ⎟ ≈ cos + ⎜ − sin ⎟ = − ≈
⎝ 3 180 ⎠ 3 ⎝ 3 ⎠ 180 2 2 180
≈ 0,5 − 0,015 = 0,485

⎡ 0 π ⎤
⎢∆x = 1 = 180 rad = 0 ,017rad ⎥
⎣ ⎦

π π 4 π
в) tg( 45 0 4' ) = tg( 45 0 + 4' ) ≈ tg(
+ ⋅ ) ≈ tg( + 0 ,0011 ) ≈
4 180 60 4
π 1 1
≈ tg( ) + ⋅ 0 ,0011 ≈ 1 + ⋅ 0 ,0011 ≈ 1 + 2 ⋅ 0 ,0011 ≈ 1,002
4 2 π ⎛ ⎞
2
cos ( )
4 ⎜ 2⎟
⎜ 2 ⎟
⎝ ⎠
⎡ π 1 π 4 ⎤
⎢1' = 180 ⋅ 60 rad , 4' = 180 ⋅ 60 rad ⎥
⎣ ⎦
1 π 0 ,03
г) arctg( 0 ,97 ) = arctg( 1 − 0 ,03 ) ≈ arctg 1 + ⋅ ( −0 ,03 ) ≈ − ≈
2 4 2
1+1
≈ 0 ,785 − 0 ,015 ≈ 0 ,770