Professional Documents
Culture Documents
გამტკნარებულის სახითა,
გულამღვრეული ჯავრითა.
გადმოხრილიყვნენ მთანიცა,
არწივის ბუდესავითა, -
დაფიქრებულის სახითა.
გულ-ლაღობს სანახავითა.
ქედებსა ყინულიანსა;
ქვეყანას ხილულიანსა.
თუ მონადირეს ატირებს,
გზა-დაკარგულსა კლდეშია,
მოარულთ სიბნელეშია.
II
შესცქერის გაფაციცებით
- წესია მონადირისა,
ხევებით შემომღმუოდა,
ან როცა გადაფრენილის
შორი-ახლოსა მდგომარე,
“გამარჯვებაო” მისძახა,
მკვდარი, რქებ-გადაგდებული,
დადუმებული, ჭკვიანი.
გავინაწილოთ სწორადა.
ნაწილი დაგიკარგოსა.
გადმოხვეწილი ჭიელით, -
იცრუა ზვიადაურმა,
ალხასტაისძე გვარადა;
არ მოგვიხდება, ერთურთში
მე გაგიძღვები თავადა.
თუ კარგად არ დაგიხვდები,
იქ ვმკო - ეს სადაურია?
ფეხებიც ჩატყაულია.
შამოატყავეს ნადირი,
წავიდნენ ჯარეგაშია,
III
კარებში იცქირებიან
ცნობისმოყვარე ბალღები.
ნათლიმამასთან - ნათლია.
- გამოიხედე კარშია! -
ეტყობა თავმოწონება
მასპინძელს საუბარშია.
დაჰმღერდა გმირობისასა,
მამა-პაპათა ცდისასა:
მიიპატიჟეს შინაო;
ძმობილი გაიჩინაო.
IV
ჭაღარ-შერთული, ხნიერი,
შემოგვეპარა ღამითა.
არ უნახია თვალითა
ეგ ჩვენი ამომგდებელი,
ჩვენი მრბეველი ძალითა;
ზვიადაურსა ძმარია,
ზვიადაურის თავია;
მივიდეს ჯოყოლასთანა
მეზობლურადა, ძმურადა;
ივახშმოს, იმუსაიფოს,
მივიდა მოყურიადე
ლაქარდიანის ენითა,
მიიპატიჟა საძილედ,
არ მინდა ლეიბ-საბანი.
მე დერეფანში დავსწვები,
გულიდამ ამოწეული,
მოყურიადეს ეს უნდა,
წავიდა გახარებული,
შეატყობინა ყველასა.
მამლის საჯდომი თუ იცის,
- რა ამბავია, დიაცო?
ძმობით და მეგობრობითა
შემოგვაპარა ლაშქარი!
რა მქისე ხმაურობაა,
რა საზარელი გრიალი!
უყურე უნამუსოთა,
ხელ-ხანჯრიანი წავიდა.
შეუპოვარად გავიდა.
შემოუძახეს ქისტებმა
ზვიადაურის სახელი
მგლურად რო გვეტევებოდა,
რო გვიჯდებოდა გზაშია.
გადალესულსა ცოფითა.
“გახლავართ ზვიადაური!” -
ჩამოგვკიოდა გორითა;
აავსო ფშავ-ხევსურეთი
გაუმაძღარის ღორითა?
მაგასთან ჯდომა-ყოფნითა?!
- ეგ მართალია, იქნება...
ნუ სტანჯავ უდიერადა,
იქ მოეპყარით ავადა.
რა დავაშავე ისეთი,
უიარაღოს აწვალებთ,
მუსა (ჯოყოლას)
აჰყეფდი ქოფაკივითა,
აბდა-უბდაობ შტერადა;
ამ გიაურის გულისთვის
ჯოყოლა (მუსას)
გამითამამდა სადამდე!
ლანძღვასაც მემართლებითა?
უსამართლობას შვრებითა!
ხელ-ფეხშაკრული დერეფანს
წამოიყვანეს დაჭრილი,
ზვიადაურიც სტანია.
მიჰყავდათ სასაფლაოზე,
და გაუბანდოს ჯღანია...
VI
დამწვარი, ქვიშიანია.
გულ-ლომი, ჯიშიანია.
ნაღვარი, თიხიანია.
სასტიკი, გაუმაძღარი;
ადამიანის იერი...
ვერ გვიხსნის სიკვდილის ბჯღალით
არავინ გადურჩენია.
არ დაებერა ნიავსა,
დაბლა არ ჩამოეფინა,
ჭალაზე შამოეფინა.
მოჰყავდა ზვიადაური
ხელშეკონილი გროვასა,
წარბშეუხრელად დადიან;
VII
აი საფლავიც ქისტისა,
ნუ შეიწუხებ თავსაო,
სამსხვერპლოს გულის-თქმასაო.
რა მოსდრეკს წარბ-დაღრუბლილსა,
ქედ-ჩაჟანგებულს მთასაო!
აქცევენ ზვიადაურსა,
“დარლასამც შაეწირები”,
უპასუხებდა ხალხსაო.
არ იდრიკება ვაჟკაცი,
არ შეიხრიდა წარბსაო.
ზვიადაური კვდებოდა,
და ამ სურათის მნახველი
მიშველებასა ჰლამობდა:
ფიქრობდა ბრაზმორეული:
დედაკაცობის რჯულიო,
გავაფრთხობინო სულიო.
და გაუცრუა ქადილი.
შეურაცხყოფილთ უნდოდათ
სასინანულოდ მიჰქროდა.
თავ-თავქვე ჩამოდიოდენ:
წავიდნენ. ზვიადაური
არ შაეწირა, ეგდოსო,
თავმოწონებით, ხმიანად.
ამ ხმასვე იმეორებდენ
სიბნელე მოიპარება,
რო მუდამ მგლოვიარეა,
და დამარცხება მტრისაო.
ზვიადაურსა გლოვობდა
ნიავად ჩამონადენი
ზვიადაურის სიკვდილი
თვალებში ელანდებოდა.
არ იყო, ეხათრებოდა:
ეს ფიქრი გონებისაა,
წამოდგა, იხედებოდა,
ხედნებ-ხედნებით ამოვლო
ქვითინებს გულამოსკვნითა,
საფლავებიდან მოესმის
გამწარებულნი ჩიოდენ, -
სამარით შემოჰკიოდენ.
აჩქარებული ღრუბლები
აქით თუ გაგვეშორია!?”
გარშემო დაყუდებული
“უნამუსოვო”! მისძახდენ
ტანდაწკეპილნი დეკანი,
იმ არე-მარეს მდებარნი.
ბილიკზე მოსუნსულებდა
სასაფლაოსკე მყეფარი.
VIII
საითკე მიეჩქარები?!
ზვიადაურის ძვალები!? -
ესროდა ხშირა-ხშირადა.
სამდურავს ეუბნებიან
მივიდა სულშეხუთული
და გადაიქცა ზღუბლზედა.
“ვაჰმეო,” - ეს კი იძახა,
და მიათრია კერაზე.
- რა დაგემართა, დიაცო? -
ჩაეკითხება მშფოთარე, -
რა დაგემართა, რა არი?
გადაეგორე მკლავზეო?
დასჩერებოდა თავზეო.
გაჰმტკნარებოდა სახეო.
რაიც არ მოსაგონია?
სასაფლაოდამ დავბრუნდი,
დამიხვდა შავ-ნაბდიანი,
უზარმაზარის ტანისა,
დიდ-ყურა, კბილებ-ღაჯუნა,
ხელები გამომიწვადა,
არაფერს დაგიმალაო.
მე გამოვიქე, შევშინდი,
დევიც მომდევდა ღრიალით;
წაღმა-უკუღმა ტრიალით,
იმ გრძნობის ნაკვალევია;
არ შაიძლება არ დაჩნდეს
ნასვამი, დანალევია!..
- რა დაგიმალო, ჯოყოლავ,
ცრემლები შემიწირია
იმ შენის მეგობრისადა.
ჩამოდიოდენ ფრინვლები,
იზიდებოდენ მკვდრისაკე;
აღაზაც მიიპარება
სვავთა მხარ-მოფარფაშეთა,
ორბებსა გაუმაძღრებსა,
ფშავ-ხევსურეთის ფარ-ხმალი,
გამოსადეგი მეტადა!”
მოიტათ, ჩამაბარეთა!
თქვენთან არ დამიბარეთა?
ურჯულოს არე-მარეთა?!”
ერთმანეთს გადაეძრახნენ
გამოიტანეს შუბები
ფარ-ხმალით მოკაზმულები
იძახის აპარეკაი:
ბაბურაული ჰყვირისა.
აღელვებულთა ბორგვნაა,
XI
შეგვანანებენ დედათა
საქონელს ერეკებიან,
რეულობაა როგორი?!
დამთხვალთა მენახირეთა
არ გამივლევენ ახლოსა!
ხელაღებული სულზედა;
თავდადებული ცდაზედა,
შამოეფინნენ მთაზედა.
XII
ჩამოდის ხევსურთა ჯარი
მიჰმართეს სასაფლაოსა,
ზვიადაურის მტანჯველთა
შამოესროლეს თოფები,
მაჟრები შემოსალტული;
ბიჭები ამოსხარტული.
ბაბურაულმა ხევსურთა
ქისტი ხმალ-მოღერებითა,
ამბობდენ მოჩვენებითა:
გაოცებულნი უცქერენ.
ჩამოეფინნენ ფერდაზე.
მოკრიბეს სასაფლაოზე
და გამობრუნდენ შინათვე,
დანაპირები წინათვე.
გამოირეკეს ცხვარ-ძროხა,
გადმოავლიეს მთანია;
ფშავ-ხევსურეთის იმედი,
მიაბარებენ სამარეს
მამა-პაპათა გვერდზედა:
XIII
სამარეს მიაბარია.
საფლავიც გავუთხარია;
სასაფლაოც კი შემიკრეს,
რო დამემარხა ცხედარი:
ჯოყოლამ გვიღალატაო,
ორგული, დაუდეგარი.
უალო, მოუდებარი;
ფიქრები გაუგებარი!
არჩვი ყელ-გადაგდებული,
ეკერებოდა გულ-მკერდზე
XIV
ღამეა ბნელი, დელგმაა,
დგანდგნარებს არე-მარეო.
უშველე, შაიწყალეო!
ბეჩავი შაიყვარეო!
ტანჯულთა ლოცვა-მუდარა
თუ არ უშველი, საწყლების
სულები მიიბარეო!..
ღრუბელო, გადიყარეო!
არ ეშინიან ტანჯვისა,
ჩამოკიჟინებს მთებითა;
რა საზარლადა ხმაურობს,
ლაშ-დაღრენილი, სასტიკი
XV
სასაფლაოსკე იძახებს:
“ზვიადაურო, ძმობილო,
სასაფლაოდამ წამოვა
აჩრდილი ფარ-ხმალიანი,
მკლავები სამკლავიანი.
მივა და მიესალმება
თავის ძმობილსა მდუმარედ.
ვაჟკაცობისას ამბობენ,
ერთურთის დანდობისასა,
სტუმარ-მასპინძლის წესზედა
ცნობის და და-ძმობისასა.
დაეფარება სანახავს
წერა-მწერელის წერითა.
არ დაიმტვრევა კვერითა,
მოღერებულის ყელითა...
1893 წ.
სისხლის აღება, მკლელობისათვის მოკვლა, ყველა მთიელებსა აქვთ წესად, მაგრამ საფლავზე
დაკვლა და ამგვარად „შეწირვა“ მაჰმადიანი მთიელების ადათია. ქრისტიანი მთიელები ამას
ერიდებიან. ვისაც სწირავენ და საფლავზე ჰკლავენ, თუ არ შედრკა, მკდრისათვის „შეწირულად“
არ ჩაითვლება.