You are on page 1of 149

wg'iff

lhNnf ljkb hf]lvd


Joj:yfkg of]hgf
District Disaster Risk Management
Plan (DDRMP)

@)&! — @)&%

lhNnf ljsf; ;ldlt


wg'iff

tof/ u/]sf] ldlt


c;f/ @)&!
DfGtJo
g]kfn ljkb\ hf]lvdsf b[i6Lsf]0fn] pRr hf]lvdo'Qm d'n'sx? dWo] kb{5 . jif]{gL ljkb\df k/L xhf/f}
dflg;x?n] Hofg u'dfPsf 5g\ eg] c/jf}}sf] cfly{s Iflt e}/x]sf] 5 . e"sDk, af9L, klx/f], v8]/L,
cfunfuL, dfxfdf/L, r6\of8=, xfjfx'/L, lxdklx/f], cl;gf / lxdkft g]kfnsf k|d'v k|sf]kx? x'g
h;n] jif]{gL 7'nf] wghgsf] Ifltug]{ u/]sf] 5 . @)&@ ;fn j}zfvsf] e"sDkn] g]kfndf k'/ofPsf]
Ifltn] g]kfn e"slDko hf]lvddf /x]sf] b]z xf] egL eGg ;lsG5 . wg'iff lhNnf klg Ps hf]lvd
lhNnf dWo] kb{5 . v8]/L, zLtnx/, af9L, cfunfuL, 8'jfg, klx/f], r6\ofË / dfxfdf/L, o; lhNnfsf k|d'v
k|sf]kx? x'g eg] e"sDksf] hf]lvddf klg of] lhNnf /x]sf] 5 .
o;} ;Gb{edf wg'iff lhNnfdf jif]{gL x'g] wghgsf] IfltnfO{ pNn]Vo ?kdfsd u/L ljkb\ pTyfglzn
lhNnfsf] ?kdf ljsf; ug]{ p4]Zon] lhNnfljsf; ;ldlt wg'iffsf] cu'jfO{ / lhNnfsf
;/f]sf/jfnfx?sf] ;lqmo ;xeflutf ;lxt g]kfn ;/sf/ ;+l3o dfldnf tyf :yflgo ljsf;
dGqfnon] hf/L u/]sf] lhNnf ljkb\ Joj:yfkg of]hgf th'{df lgb]{lzsf @)^( sf] cfwf/df of]
of]hgf tof/ ul/Psf] 5. o; of]hgfn] lhNnfdf sfo{/t ;j} :yflgo lgsfo tyf ;Dk"0f{
;/f]sf/jfnfx?nfO{ ljkb\ hf]lvd Go"lgs/0fsf ljifox?nfO{ d'nk|jfxLs/0f u/L ljkbaf6 e}/x]sf]
wghgsf] IfltnfO{ cfufdL lbgdf pNn]Vo ?kdf 36fpg ;xof]u k'/\ofpg] 5 eGg] ljZjf; lnPsf]
5' . ljkb k|fs[lts xf]Og xfdLn] /fd|f];+u tof/L gubf{ ljkb\sf] cj:yf cfp+5 /fd|f];+u tof/L /
hf]lvd Go"lgs/0fs fsfo{ ePdf ljkb hf]lvd sd x'G5 / ljkbsf] cj:yf cfp+b}g . oxL tYonfO{
of] of]hgfn] hf]8 lbPsf] 5 .
o; of]hgf lgdf{0fsf] qmddf ;xof]u ug'{x'g] ;j} :yflgo lgsfosf kbflwsf/LHo"x?, ;/sf/L
sfof{nosf sd{rf/LHo"x?, ;'/Ifflgsfo, /fhg}ltsbn, gful/s ;dfh, kqsf/ ldqx? k|lt xflb{s
wGojfb lbg rfxG5' . o; of]hgfsf] ;kmn sfof{Gjogsf] nflu ;j} ;/f]sf/jfnfx?jf6 cfufld
lbgdf kmnbfoL ;xof]u k|fKt x'g]5 eGg] ck]Iff ub{5' . cGtdf o; of]hgfnfO{ z'?b]lv lg/Gt/ ?kdf
k|fljlws ;xof]u ug'{x'g] o'lg;]km g]kfnsf ljkb\ hf]lvd Go"lgs/0f k/fdz{bftf >L ;'lgn ;g
zfSoHonfO{ xflb{s wGoafb lbgrfxG5' .
wGoafb Û
:yfgLo ljsf; clwsf/L
lhNnf ljsf; ;ldltsf] sfof{no
wg'iff
b:tfj]h M lhNnf ljkb\ hf]lvd Joj:yfkg of]hgf wg'iff, @)&!
tof/L tyf ;jf{lwsf/ M lhNnf ljsf; ;ldlt wg'iff
;xof]u M o'lg;]km
ljz]if1 ;]jf M ;'lgn ;g zfSo, k/fdz{bftf
;x ljz]if1 ;]jf M ljdn jxfb'/ s'+j/
ljifo ;"rL k]h g+
k[i7 se/ )
lhNnf ljsf; ;ldltsf] egfO{ )
k|fljlws ;xof]u )
ljifo ;"rL )
gtLhfdf cfwfl/t of]hgfsf] ;f/f+; )
wg'iff lhNnf kl/ro !

v08 – ! M kl/ro
!=! k[i7e"ld @
!=@ of]hgfsf] kl/sNkgf, Wo]o, nIf, pWb]Zo #
!=# of]hgfsf] dxTj #–$
!=$ of]hgfsf ;Ldf $
!=% of]hgf th'{df k|lqmof $
!=^ of]hgf sfof{Gjog /0fgLlt M %
!=& of]hgfsf] cg'udg, d'Nofª\sg tyf k'g/fjnf]sg %

v08 – @ M lhNnfsf] ;ª\s6f;Ggtf, hf]lvld / Ifdtf ljZn]if0f

@=! k|sf]ksf] klxrfg tyf :t/Ls/0f ^


@=@ Kf|sf]k kfqf] &
@=# ljkbsf] P]ltxfl;s ;do /]vf * – !@
@=$ lhNnfdf /x]sf] e"sDkaf6 ;+s6f;Gg ljwfno / :Jff:Yo rf}sLsf] ljj/0f !#
@=% hnjfo" kl/jt{gsf] k|efj !#
@=^ ljkbsf] sf/0f / c;/ ljZn]if0f !# – !%
@=& lhNnffdf /x]sf] >f]t ljZn]if0f !%
@=* lhNnfdf /x]sf ;+3 ;+:yfx?sf] ljj/0f !%–!&
@=( lhNnfdf kx'+r ePsf JolQmx? !&–!*
@=!) :yfgLo 1fg ;Lksf]k|j{wg !(
@=!! hf]lvd cg'dfg @)
v08 – # M ljkb\ hf]lvd Joj:yfkg of]hgf

#=! ljkb k"j{ ul/g] lqmofsnfkx? @!–$%


#=@ ljkb kZrft ul/g] lqmofsnfkx? $^–%%

gf]6 M ljkbsf] ;dodf ul/g] lqmofsnfkx? ljkb k"j{tof/L / k|ltsfo{ of]hgfdf ;dfj]z 5.

cg';"rLx?
cg';"rL !M gtLhfdf cfwfl/t ljkb Joj:yfkg of]hgf %^–^%
cg';"rL @M k|sf]k :tl/s/0f ^^–&*
cg';"rL #M hf]lvdsf] cj:yf &(–!)!
cg';"rL $M e"slDko hf]lvdsf ljwfno / :jf:Yo rf}sL !)@–!)^
cg';"rL %M lhNnfdf /x]sf >f]t
gtLhfdf cfwfl/t lhNnf ljkb hf]lvd Joj:yfkg of]hgf,wg'iff
Result Based District Disaster Management Plan

k|efj (Impact)
@)&% ;fnsf] cGTo ;Ddf wg'iff lhNnfdf ljkbsf] sf/0f x'g] wghgsf] Ifltdf pNn]Vo ?kdf sdL cfO{ wg'iff lhNnf ljkb pTyfglzn lhNnfsf] ?kdf cu|;/ ePsf] x'g]5

kl/0ffd !(0utcome 1) M kl/0ffd @(Outcome 2) M kl/0ffd #(Outcome 3) M


@)&# ;fn ;Dddf ;j} ;/sf/L sfof{nox?n] ljkb hf]lvd lhNnfdf ljkb k"j{tof/L tyf k|ltsfo{ ljkb kZrft klxn]s} cj:yfdf Nofpg jf ;f] eGbf /fd|f]
Go"lgs/0fnfO{ ljsf;df d'nk|jfxLs/0f u/L ljkbsf] hf]lvd sd ug{ of]hgf k|To]s jif{ kl/dfHf{g e} k|efjsf/L cj:yfdf Nofpg lhNnfsf] Ifdtf clej[lWb e} k|efjsf/L
sfo{ ul//x]sf] x'g]5 . k|ltsfo{ sfof{Gjog ePsf] x'g]5 k'gnf{esf sfo{x? ePsf] x'g]5
Kf|ltkmn !=! Kf|ltkmn !=@ k|ltkmn !=# k|ltkmn Kf|ltkmn @=! k|ltkmn @=@ k|ltkmn @=# Kf|ltkmn #=! k|ltkmn #=@ k|ltkmn #=#
Output 1.1 M (Output 1.2) (Output !=$(Output 1.4) (Output (Output (Output
ljsf; (Output 3.1)M (Output 3.2) (Output 3.3)
ljkb hf]lvd 1.3) ljkb hf]lvd 2.1)Mljkb 2.2)ljkb 2.3)lhNnfdf
Go"lgs/0f lgdf{ 0 fsf Joj:yfkg k|ltsfo{sf]n k"j{tof/L k"j{;"rgf ljkb kZrft lju|]sf k|sf]k ljkb kZrft
;DjGwL sfo{ x ? ubf{ lhNnfdf ;DjlGw ;+:yfut flu bIf tyf k|0ffnLsf] eTs]sf k|efljtx?sf] cfjZostf
;/f]sf/jfnfx?sf] jftfj/l0fo / ljkb hf] lvd cfwf/ lhNnf, hgzlQm k|ltsfo{sf]nfl ljsf; e} ;+/rgfx?sf]Build, lhljsf]kfh{gs klxrfg ug{
1fgsf] ljsf; ljkb hf] lvd Go" l gs/0f uflj; / ;d'bfo lhNnfdf u vf2 tyf k|sf]ksf] Back Better f nflu ;Sg], k/fdz{
eO cNkLs/0f, ljZn] i f0f ug] { ;DjlGw bIf txdf ePsf] tof/ ePsf] cvf2 ;dodf x'g] l;WbfGtsf] cfwf/df j}slNks lbg ;Sg] bIf
/f]syfd / lgltut hgzlQmsf] x'g]5 / ;j} txdf x'g]5 / ;fdfu|Lx?sf] wghgsf] k'glg{df{0f eO{ l56f] pkfo ;'rf? hgzlQmsf]
cg's'ngsf sfo{ Joj:yf eO{ ljsf; ePsf] ljkb Joj:yfkg kl/rflnt Joj:yf Iflt sd eGbf l56f] ;]jf ePsf] x'g]5 . ljsf; ePsf]
k|efjsf/L ?kdf o;sf] x' g 5
] sf]if v8f ePsf] ePsf] x'g]5 ePsf] x'g]5 ug{ ;xof]u ;'rf? ePsf] x'g]5 . x'g]5
;+rfng ePsf k| e fjsf/L x'g]5 k'Ug] x'g]5.
x'g]5g\ sfof{ Gjog
ePsf] x'g]5
tflnsf g+ ! M ;f/f+; gtLhfdf cfwfl/t lhNnf ljkb Joj:yfkg of]hgf

gf]6M gtLhfdff cfwfl/t lhNnf ljkb Joj:yfkg of]hgfsf] lj:t[t ljj/0f cg';"rL ! df /flvPsf] 5
wg'iff lhNnfsf] kl/ro

dWodf~rn ljsf; If]qdf cjl:yt wg'iff lhNnf hgsk'/ c~rndf kb{5 .o; lhNnfsf] l;dfgf k"j{df
l;/fxf, klZrddf dxf]Q/L, pQ/df l;Gw'nL / blIf0fdf ef/tsf] ljxf/ /fHo kb{5 . ;d'Gb|L ;txb]lv
^)=*( b]lv ^)(=&^ ld6/ ;Ddsf] prfOdf cf};t nDafO{ $%=@& ls=dL= df of] lhNnf km}lnPsf] 5 .
cIf+fz @%)#%Ú b]lv @&)%Ú pQ/ ;Dd / b]zfGt/ *%)%@Ú b]lv *^)@)Ú k"j{ ;Dd km}lnPsf] 5 . o;
lhNnfnfO{ /fhg}lts lx;fjn] !)! uflj; / Ps gu/kflnsf, !& Onfsf If]q / & lgjf{rg If]qdf
ljefhg ul/Psf] 5 . o; lhNnfsf] xfjfkfgL pi0f / ;dlztf]i0f kfOG5 . aflif{s ;/b/ aif{f !$*)
ld=ld= x'g] ub{5 eg] o; lhNnfsf] tfkdfg !@ l8u|L b]lv $) l8u|L ;]nl;o; aLr sfod /xG5 . o;
lhNnfsf] s'n If]qkmn !!*) ju{ lsld leq &^%#! x]S6/ s[ifL of]Uo e"lddf v]tL ul/Psf] e"ld ^(!^#
x]S6/ 5 h;sf] @#%^^=% x]S6/ l;+rLt If]q 5 eg] @&%&* x]S6/ jg h+unn] 9fs]sf] If]q /x]sf] 5
To:t} r/0f If]q #))) x]S6/ x'g'sf] ;fy} cGo If]q !)$^( x]S6/ 5 .

s]lGb|o tYof+s ljefusf] /fli6[o hgu0fgf @)!! cg';f/ o; lhNnfdf /x]sf hDdf !#*@@% j6f
3/w'/Lx?df j;f]jf; ub}{ cfPsf JolQmx? &%$&&& hgf /x]sf 5g\ of] tYof+s /fi6«df g} hg;+Vofsf]
cfwf/df kfFrf} :yfgdf /x]sf] 5 . h; cg';f/ $ aif{d'lgsf s'n hg;+Vof ^&*$# dWo] aflnsf
#&,)($ / afns #*,@#* /x]sf 5g\ . To;}ul/ % b]lv ( aif{ pd]/ ;d'xsf afnaflnsfsf] hDdf
hg;+Vof ((,$$& dWo] aflnsf $*,!(# tyf afns %!,@%$ /x]sf 5g\ . To:t} ^) aif{ dfyL pd]/
;d'xsf hDdf j[4 %^$^^ dWo] dlxnf @^$%# tyf k'?if #))!# /x]sf 5g\ .

$ jif{ %–( !)–!$ !%—!( @)–@$ @%–$( %)–%( ^) hDdf


d'lg jif{d'lg jif{ jif{ jif{ jif{ jif{ jif{dfly
k'?if #*,@#* %!,@%$ %#,%(^ $),@^% #),!#@ !)&#)! @&&#( #))!# #&*,%#*
dlxnf #&,)($ $*,!(# %),(^) ##,()) #!^%# !@#(!$ @$)** @^$%# #&^,@#(
hDdf &%,##@ ((,$$& !)$,%%^ &$,!^% ^!,&*% @#!@!% %!*@& %^$^^ &%$,&&&
tflnsf g+ @ pd]/ cg';f/sf] hg;ª\Vof
wg'iff lhNnfsf] s'n hg;+Vof &,%$,&&& dWo] ljljw sf/0faf6 k|efjLt eO{ km/s km/s k|sf/sf]
leGgIfdtf jf ckf+utf x'g k'u]sf JolQmx? hDdf *$!@ hgf /x]sf 5g\ . h;df cGwf]kg tyf sdhf]/
b[li6 !^%@ hgf, ef}tLs #!#( hgf, cGwf alx/f !%@ hgf / ax' ckfª\utf ^&% hgfdf ;d]t ckf+utf
/x]sf] tYof+sn] b]vfPsf] 5 .

ckfª\utfsf] k|sf/ hDdf k'?if dlxnf


ef}lts #!#( !(@$ !@!%
cGwf]kg tyf sdhf]/ b[li6 !^%@ *#* *!$
sdhf]/ >j0f zlQm *^% $$( $!^
cGwf alx/f !%@ *@ &)
jf]nLdf ;d:of ()@ %@^ #&^
dfg;Ls sdhf]/ &^! $%( #)@
;':t dgl:ytL @^^ !$^ !@)
ax' ckfª\utf ^&% #%& #!*
hDdf *$!@ $&*! #^#!
tflnsf g+ # ckfª\utfsf] ljj/0f

oxfF (# hfthftLx? h:t}M ofbj, s';jfxf, /fhk't, e"ldxf/, snjf/, t]nL, ;'8L, xn'jfO{, algof/, yf?, bg'jf/,
wfg's, nf]xf/, a|fDx0f, xhfd, b';fw, d';x/, rdf/, vTj], d':nLd, 8f]d, wf]jL, If]qL, tfdfª, /fO{, lnDj', du/,
tTdf, s'dL{, dnfx, ljg, lu/L, cflb ldn]/ a;f]af; ug]{ u/]sf 5g\ . o; lhNnfdf ;a} eGbf al9 ;+Vof
ofbjx?sf] /x]sf] b]lvG5 .

wg'iff lhNnfdf /x]/ jUg] @!% j6f gbLgfnfx?df d'Vo u/]/ sdnf, hnfb, b'wdtL, hd'gL, rgf{y, /ft', a9/L,
hu9f/, kz'{/fd vf]nf h:tf d'Vo glbx? /x]sf 5g\ . sdnf, hnfb, hd'gL gbLx? ;bfj/ /x]sf 5g\ eg] cGo
glbx? aiff{tsf] df};ddf aUg] u/]sf 5g\ . oL gbLx?n] jif]{gL wghgsf] Iflt ug]{ u/]sf] kfOG5 .
v08 – ! M lhNnfsf] ljkb hf]lvdkl/ro
!=! k[i7e"ld
wg'iff lhNnfdf ljz]if u/]/ v8]/L, af9L, cfunfuL, dfxfdf/L, zLtnx/, xfjfx'/L, r6of8=, ;k{bz+ h:tf
k|sf]kx? /x]sf] / o;n] jif]{gL w]/} wghgsf] Iflt u/]sf] kfOPsf] 5 . hf]lvd gSzf / To;af6 lnOPsf]
;"rgf cg';f/ v8]/Lsf] hf]lvddf wg'iff lhNnfsf] @^,%%& 3/w'/L / hg;+Vof !^),(@( /x]sf] kfOG5 .
k|d'v k]zf s[lif ePsf] t/ hnjfo" kl/jt{gsf] k|efjsf] sf/0fn] slxn] cltj[li6 / slxn] cgfj[li6n]
v8]/Lsf] ;d:of j[lWb x'b} uPsf] 5 . ;fy} Joj:yLt l;+rfO{ gx'g', kfgLsf] >f]tsf] cefjsf sf/0f lhNnf
v8]/Lsf] k|sf]kaf6 ljut @, # jif{ b]lv ;+s6f;Gg cj:yfdf /xb} cfPsf] 5. . To:t} cfunfUfLsf]
hf]lvddf #@ j6f uflj;sf @%,)$^ 3/w'/L / hg;+Vof !#&,*#) /x]sf] kfOG5 . clwsf+z km'; tyf
v/sf 5fgf ePsf 3/x? / Pscfk;df hf]l8Psf] sf/0f, cfuf] jfn]/ /fd|/L glgefO{ TolQs} 5f8\g]
k|j[tL, aRrfx?n] ;lhn} k|fKt ug]{ tl/sfn] cfunfuLsf] ;fdfu|L /fVg], cfunfuL ;DjlGw k"j{tof/L /
cfjZos ;fdfu|Lsf] sdL cflbsf] sf/0fn] o; lhNnf cfunfuLsf] pRr hf]lvddf klg /x]sf] 5 .
nueu%*,&$@ 3/w'/Ldf vfgf ksfpg k|of]u x'g] O{Gwgsf] ?kdf bfp/f g} ePsf]n] kgL oxFf
cfuf]nfuLsf] ;Defjgf a9L x'g] u/]sf] 5 .
af9L tyf 8'jfg o; lhNnfsf] bf]>f] k|sf]ksf] ?kdf /x]sf] 5 . af9L tyf 8'jfgsf] hf]lvddf wg'iff
lhNnfsf] %) uflj;sf w]/} :yfgx? ;+s6f;Gg cj:yfdf 5g\ . To;}u/L $@,%&( 3/w'/L @%),^^*
hg;+Vof #@,^^* x]S6/ v]tLof]Uo hldg $^ ljwfno & :jf:Yo rf}sL k|fo h;f] vfg]kfgLsf] snx? /
l;+rfO{sf ;fwgx? af9Lsf] hf]lvddf /x]sf 5g\ . ;fy} Joj;fo ;+rfng ul//x]sf ;fgf n3' p2dLx?sf]
Joj;fo klg jf9Lsf] hf]lvddf /x]sf] 5 . ;dy/ e"efu r'/] If]qaf6 glhs x'g', vf]nf gfnfsf]
axfjnfO{ /f]sfj6 cflbsf sf/0f of] lhNnf af9Lsf] hf]lvddf /x]sf] kfO{G5 . ;fy} af9Lsf] k|sf]ksf]
;fdgf ug{sf]nflu lhNnf ;+u Ifdtf sd /x]sf] kfOG5 .
dfxfdf/Lsf] hf]lvddf /x]sf uflj;x? $( uflj; / ! gu/kfnLsfsf #&,#$$ 3/w'/L / @)*,(!%
hg;+Vof 5g\ . dfxfdf/Lsf] sf/s tTjx?df kmf]xf]/d}nf, cJojl:yt 9n lgsf;, cToflws udL{, af9L,
lzIffsf] sdL cflb /x]sf 5g\ . clwsf+;sf 3/df ag]sf kfgLsf sn aiff{sf] ;dodf af9Laf6 8'Agfn]
vfg]kfgL b'lift x'g uO{ dflg;x? la/fdL x'g] u/]sf 5g\ . ;fy} nfdv'6\6] klg dxfdf/Lsf] sf/s tTj
ag]sf] 5 .:j:R5 vfg]kfgL &^=% k|ltzt / rkL{ k|of]u ug]{ 3/w'/L ;+Vof #)=% k|ltzt dfq /x]sf] x'Fbf
klg oxfF dxfdf/Lsf] ;d:of x'g] u/]sf] 5 .
xfjfx'/Laf6 $% uflj;x? hf]lvddf /x]sf 5g\ hxfF %#,#(# 3/w'/Lsf #)^,^(& hg;+Vof k|efjLt x'g]
cg'dfg ul/Psf] 5 . o; lhNnfsf k|fo ;a} If]qdf nufO{Psf v]tL afnL x/]s aif{df xfjfx'/Lsf sf/0f
gf]S;fg k'/\ofpg] u/]sf] 5 . kmnkm'nsf kmn tyf km'n emfg]{, xfFuf afRg], cGg afnL n8fO{lbg], km'n
gf]S;fg ul/lbg] lgoldt h:t} ePsf] 5 . o:t} ljBfno / :jf:Yo rf}+sL kgL xfjfx'/Lsf] hf]lvddf
/x]sf 5g\ . ljwfnosf] tyf sdhf]/ 3/sf 5fgf p8fpg] k|d'v ;d:of jg]sf] 5 .
zLtnx/ klg cGo k|d'v k|sf]ksf] ?kdf /x]sf] 5 . ;j} uflj;sf ljz]if u/Lj 3/w'/L lztnx/af6 x'g]
hf]lvddf /x]sf 5g\ . sdhf]/ cfyL{s l:ylt lztnx/af6 x'g cfpg] ;d:ofsf] d'n sf/s jg]sf] 5 .
;fy} o; If]qsf] k|d'v cfDbfgLsf] >f]t s[lif ePsf] x'Fbf o; If]qnfO{ lztnx/n] 7"nf] gf]S;fg k'/\ofpg]
u/]sf] 5 . kmnkm'n, t/sfnL afnLdf aif]{gL nfvf} a/fa/sf] IftL k'lu/x]sf] 5 . zLtnx/af6 laz]ift
h]i7 gful/s tyf afn afnLsf a9L k|efjLt x'g] u/]sf 5g\ .
!=@ of]hgfsf] kl/sNkgf, Wo]o, nIf tyf pWb]Zo

kl/sNkgfM
o; of]hgfsf] kl/sNkgf wg'iff lhNnfdf ljkbsf] hf]lvdnfO{ Go"lgs/0f u/L ljkb pTyfglzn lhNnfsf] ?kdf
ljsf; ug]{ /x]sf] 5 .

Wo]o
o; lhNnfsf dflg;x?sf] ;'/lIft jf+Rg kfpg] clwsf/nfO{ ;'lglZrt ug{ ljkb k"j{, ljkbsf] ;dodf tyf
ljkb kZrft k|efjsf/L ¿kdf sfo{ ug{ :yfgLo tyf ;/sf/L lgsfosf] of]hgfdf ljkbsf] ;jfnfnfO{
d'nk|jfxLs/0f u/L lbuf] ¿kdf ljkb Joj:yfkg ;DjlGw sfo{ ug]{ o; of]hgfsf] d'Vo Wo]o /x]sf] 5 .

nIf
wg'iff lhNnfdf ax' k|sf]kaf6 x'g] hf]lvdnfO{ Go"lgs/0f u/L aif]{gL x'g] wghgsf] Iflt pNn]Vo ?kdf sd ug]{
o; of]hgfsf] nIf /x]sf] 5.

pWb]Zo
o; of]hgfsf] lglb{i6 pWb]Zo o; k|sf/ /x]sf 5g\\.
!= lhNnfdf /x]sf] k|d'v k|sf]kx?, ;+s6f;Gg uflj;x?, hf]lvdsf] cj:yf tyf Ifdtfx? Klxrfg ug]{
@= ljkb hf]lvd Go"lgs/0fsf] ;jfnnfO{ ljsf;sf] sfo{df d'nk|jfxLs/0f ug]{
#= ljkb k"j{ /f]syfd, cNkLs/0f, cg's"ng / k"j{tof/L, ljkbsf] ;dodf k|ltsfo{ tyf ljkb kZrft k'g{nfesf
sfo{x?nfO{ Jojl:yt tl/sfn] ;+rfng ug]{
$= g]kfn ;/sf/sf ljifout ;/sf/L lgsfox?, :yfgLo lgsfox?sf kbflwsf/Lx?nfO{ ljkbsf] ;jfndf sfo{
ug{ ;r]tgf clej[lWb ug]{
%= ;d'bfodf ljkbsf] ;jfndf sfd ug{ cfjZos kg]{ bIf hgzlQmsf] ljsf; / k|efjsf/L ¿kdf kl/rfng
ug]{

!=# of]hgfsf] dxTj M


wg'iff lhNnfdf ax' k|sf]kaf6 aif]{gL 7'nf] wghgsf] Iflt u/]sf] ljleGg TfYo tyf tYof+sn] k'i6L ub{5 .
ljutsf lbgx?df ljkbsf] cj:yfdf s;/L k|efjsf/L 9+un] k|efljtx?nfO{ k|ltsfo{ eGg] If]qdf
dxTjk"0f{ sfo{x? ePsf lyP . k|ltsfo{ ug{nfO{ s] s:tf k"j{tof/Lsf sfo{x? ug{kb{5 eGg] ;jfndf
klg w]/} sfo{x? eP . lhNnf b}jL k|sf]k pWbf/ ;ldltsf] g]t[Tjdf ljkb k"j{tof/L tyf k|ltsfo{ of]hgf
klg ljut #, $ jif{b]lv tof/ e} ;+rfng x'b} cfPsf] 5. o;/L ljutdf ul/Psf k|of;x? s]jn ljkb
ePsf] cj:yfdf k|ltsfo{ ug]{ ;jfn ;+u dfq ;DjlGwt /x]sf] kfOG5 .
/f]u nfu]/ pkrf/ ug'{eGbf /f]u nfUg glbg' g} /fd|f] eGg] ljrf/sf] cfwf/df ljkb e};s]kl5 k|ltsfo{
ug'{eGbf ljkbsf] cj:yf g} cfpg glbg' /fd|f] xf] eGg] s'/fnfO{ o; of]hgfn] a9L dxTj lbg] u/]sf] 5.
ljkbdf k/]sfnfO{ k|ltsfo{ ug]{ / k|ltsfo{sf]nflu ug{'kg]{ k"j{tof/Lsf sfo{x? dxTjk"0f{ x'bfx'b} klg
k|sf]ksf] hf]lvd 36fO{ ljkbsf] cj:yf ;[hgf x'g glbg sfo{x? u/L ljkb} x'g glbg] sfo{ cem a9L
dxTjk'0f{ x'g] x'+bf o; of]hgfn] o; ;jfnfnfO{ a9L k|fyldstf lbPsf] 5 ;fy} ljkb kZrft klg
k'g{nfesf sfo{x? h'g lbuf] ljsf;;+u ;DjlGwt 5 klg dxTjk"0f{ x'g] x'bf o; sfo{nfO{ klg o;
of]hgfn] hf]8 lbPsf] 5 . o;/L ljkb Joj:yfkg rqmsf tLg} r/0fx?nfO{ ;d]6g] u/L o; of]hgfn]
sfo{ ub{ 5. o;/L ljkb k"j{sf /f]syfd, cNkLs/0f / cg's"ngsf sfo{af6 lhNnfdf /x]sf] hf]lvd tyf
;+s6f;Gg cj:yfdf sdL cfO{ wghgsf] Iflt sd ug]{ pWb]Zo ePsf]n] o; of]hgfn] a9L dxTj /fVb5 .
To;}n] elgG5 ljkb k"j{ xfdLn] ? ! ?k}of nufgL ub{5f}+ eg] ljkb kZrft ul/g] k|ltsfo{ / k'g{nfedf nfUg]
vr{sf] & ?k}of hf]ufpg ;lsG5 .

!=$ of]hgfsf ;Ldf M


lhNnf :t/sf] of]hgf lgdf{0f ePsf] sf/0fn] ;'rgf ;+sng ubf{ ;j} ;d'bfo tyf a:tL :t/df uP/ ;"rgf
;+sng ul/Psf] 5}g ;fy} pQm ;"rgfx? Uflj; tyf ;d'bfo :t/sf] :yfgLo ljkb hf]lvd Joj:Yffkg of]hgf
tof/ ubf{ lnOg] ePsf]n] uflj; :t/df a;]/ ;j} j8fsf k|ltgLwLx? -k|To]s j8faf6 gful/s j8f d+rsf #
hgf dlxnf / k'?if_ /fvL ;'rgf ;+sng ul/Psf] 5. Hf;n] ;'Id ¿kdf jf ljifout lx;fjn] ;"rgfx?
gcfPsf] x'+bf hf]lvdsf] cj:yfsf] cfwf/df of]hgf lgdf{0f ug{ ;lsPsf] 5}g . ;du| ¿kdf cfPsf] hf]lvdsf]
cj:yfnfO{ lnP/ dfq of] of]hgf tof/ ul/Psf] 5. sltko ;"rgfx? klxnf g} :yflgo hf]lvd ljkb Joj:yfkg
of]hgfdf cfwfl/t eP/ lnOPsf] 5 . o;/L lhNnf :t/sf ;j} uflj;nfO{ ldNg] k|sf/n] of] of]hgf tof/
ul/Psf] 5 . ljifout lgsfosf ;/sf/L sfof{nox?n] cf cfkmgf] If]]qsf] ;++s6f;Gg cj:yfsf] cWoog kZrft
dfq :ki6 / ls6fgsf ;fy s'g uflj;sf] s'g :yfgdf s] sfo{ ug]{ eGg] of]hgf ug{ ;lsg] x'+bf;j} ljifout
sfof{non] ;+s6f;Gg6fsf] ;j]{If0f ug'{ kg]{ cfjZsotf 5 .
o; of]hgfdf of]hgf ul/Psf sfo{qmdx?sf] ah]6sf] ;Gb{edf ljifout ;/sf/L lgsfox?n] cf cfkmgf]
sfo{qmddf ;dfj]z u/L ah]6 5'6ofpg] kg]{ 5 . ;fy} sfo{qmd ;+rfngsf] nflu jfxo lgsfosf] ;xof]usf] klg
cfjZostf /x]sf] b]lvG5 .

!=% of]hgf th'{df k|lqmof M


o; of]hgf lgdf{0f ubf{ ;+l3o dfdLnf tyf :yfgLo ljsf; dGqfnon] tof/ u/]sf] lhNnf ljkb hf]lvd
Joj:yfkg of]hgf th'{df lgb]{lzsfdf pNn]v ul/Psf r/0fx?nfO{ cg';/0f ul/Psf] 5 . lhNnfdf lhNnf
cfjlws of]hgf klg tof/ ug]{ qmddf /x]sf]n] o; of]hgfnfO{ cfjlws of]hgfsf] nflu ul/g] uf]i7L j}7s cflb
;+u klg ;+u;+u} nluPsf] 5 . of] of]hgf cfjlws of]hgfsf] Ps cleGg c+usf] ?kdf /xg] 5 / ljkbsf]
;jfndf Ps gLltut b:tfj]hsf] ?kdf o; of]hgfnfO{ lnOg]5 . of]hgf th'{dfsf] qmddf nfdf] ;do
cjwL,lhNnf :t/sf ;/f]sf/jfnfx?sf] j[xt 5nkmn,a}7s,uf]i7Laf6 o; of]hgfnfO{ tof/ ul/Psf] 5 . o;
of]hgf tof/ ug]{ qmddf lhNnfl:yt ;/f]sf/jfnf lgsfox?sf] Ifdtf clej[lWb x'g] ljkb hf]lvd Joj:yfkg
tyf Go"lgs/0f cjwf/0ffsf] a'emfO{df clej[lWb x'g] / o; of]hgfnfO{ ckgTjsf] ¿kdf lng] u/]sf] klg kfOPsf]
5 . o; of]hgf tof/ ubf{ ckgfOPsf] r/0fx? lgDg cg';f/ 5g\ M
!= lhNnf txdf k|f/lDes e]nf, ljkb hf]lvd Joj:yfkg jf/] 5nkmn cfjlws of]hgf ljkb
Joj:yfkg of]hgf th'{df :6]l/8= ;ldlt / ljifout ;d'xx?sf] u7g
@= ljkb ;+u ;DjlGwt b:tfj]hx?sf] cWoog
#= lhNnfsf ljifout sfof{nosf ljkb ;Dk{s JolQm tyf ;fdflhs kl/rfnsf] Ifdtf clej[lWb /
;"rgf ;+sng tflnd
$= uflj; :t/df uP/ ;"rgf ;+sng
%= ljkbsf] ;jfndfuflj; ;lrj tyf jfnjflnsf ;+u 5nkmn / ;'emfj ;+sng
^= ;"rgfsf] cfwf/df lhNnfsf] hf]lvd kfZj{lrq tof/L
&= hf]lvd kfZj{lrqsf] lhNnf l:yt ;/f]sf/jfnfx?;+u k|:t'tL / 5nkmn / hf]lvd kfZj{lrqsf]
cfwf/df tLg lbg] of]hgf th'{df j}7s / of]hgf th'{df
*=of]hgf th'{df j}7ssf] cfwf/dfof]hgfsf] d:of}bfn]vg sfo{
!)= d:of}bf of]hgfsf] lhNnfl:yt ;/f]sf/jfnf lgsfo;+u 5nkmn / ;'emfj ;+sng
!!= lhNnf ljkb Joj:yfkg of]hgfsf] cGtLd n]vg sfo{ ;DkGg
!=^ of]hgf sfof{Gjog /0fgLlt M
-s_ ljkb\ Joj:yfkg of]hgfsf] k|efjsf/L sfof{Gjogsf] nflu lhNnf ljsf; ;ldltn] tf]s]sf]
;b:osf] ;+of]hsTjdf of]hgfsf] sfo{If]qnfO{ cfwf/ dfg]/ cfjZostfcg';f/ sfo{hDd]jf/L
;lxt % b]lv & hgf;Dd ;b:o /xg] sfo{bnx¿ u7g ul/g]5 .
-v_ ;j} ljifout ;/sf/L sfof{nox?, lhNnf ljsf; ;ldlt, gu/kflnsf / ufp+ ljsf; ;ldltn]
o; of]hgfdf /flvPsf ljkb hf]lvd Go"lgs/0fsf ;jfnx?nfO{ cfkmgf] jflif{s of]hgfdf ah]6
;lxt ;dfj]z u/L sfof{Gjog ul/g]5 . sfo{qmdsf] l8hfOg Ol:6d]6 / ah]6 agfp+bf ljkb
hf]lvdnfO{ Go"lgs/0f ug]{ u/L agfO{ sfof{Gjog ul/g]5 .
-u_ lhNnf ljsf; ;ldltn] :jLs[t of]hgfsf] sfof{Gjog ljifout sfof{no, ;d'bfodf cfwfl/t
ljkb\ Joj:yfkg ;ldlt, ;ª\3;+:yf tyf lghL If]q;d]tsf] ;xof]u lnO{ sfof{Gjog ug]{5 .
-3_ ljkb\ Joj:Yffkg / hnjfo" cg's"ngsf] If]qdf sfo{/t lhNnfl:yt u}/;/sf/L ;+:yfx¿ tyf
ljsf; ;fem]bf/x¿n] :jLs[t ljkb\ Joj:yfkg of]hgf sfof{Gjogdf cfkm\gf] ljifout If]q x]/L
sfof{Gjogdf ;xof]u lnOg]5 .
-8=_ ljkb\ Joj:Yffkgsf] If]qdf sfo{/t lhNnfl:yt u}/;/sf/L ;+:yfx¿ tyf ljsf; ;fem]bf/x¿n]
cfkm\gf] jflif{s sfo{qmd / ah]6sf] 5nkmn lhNnf ljkb\ Joj:yfkg of]hgf ;ldlt tyf :yfgLo
:t/sf] ljsf; of]hgf th'{df k|lqmofsf k|To]s r/0fdf :yfgLo cfjZostf tyf k|fyldstf;Fu
tfnd]n ldNffOg]5 .
--r_ of]hgfsf] sfof{Gjogsf]nflu ljifout lgsfo, lhlj;, gu/kflnsf / uflj; :t/df ljkb
Joj:yfkg sf]if v8f u/L of]hgfnfO{ sfof{Gjog ul/g]5 .

!=&of]hgfsf] cg'udg, d'Nofª\sg tyf k'g/fjnf]sg M


-s_ lhNnf ljsf; ;ldltn] cfkm\gf] jflif{s gLlt tyf sfo{qmdsf] cg'udg tyf d"Nofª\sg ubf{ ;f]xL
;dodf lhNnf ljkb\ Joj:yfkg of]hgf sfof{Gjogsf] ;d]t lgoldt cg'udg tyf d"Nofª\sg
ug]{5 .
-v_ lhNnf ljsf; ;ldltdf u7g ePsf] cg'udg ;ldltn] ljkb\ Joj:yfkg;DaGwL sfo{qmdsf]
k|efjsfl/tf ;d]t d"Nofª\sg u/L cfjZostfcg';f/ lhNnf ljkb\ Joj:yfkg ;ldlt / lhNnf
ljsf; ;ldltdf l;kmfl/; k]z ug]{5 .
-u_ ljkb\ hf]lvd Go"gLs/0f;DaGwL k|fyldstf k|fKt sfo{qmd (Flagship Programme) af6
lhNnfleq ;~rfng ePsf sfo{qmdx¿sf] cg'udg tyf d"Nofª\sgsf] nflu :jLs[t ul/Psf
cg'udg ;"rsx¿adf]lhd cg'udg tyf d"Nofª\sg ug]{5 .
-3_ ljkb\ Joj:yfkg of]hgf sfof{Gjog ug]{ ;+:yfx¿n] cfkm\gf] cg'udg tyf d"Nofª\sg k|ltj]bg
cfkm\gf] tfn's sfof{nosf ;fy} lhNnf ljsf; ;ldltdf a'emfpg]5 .
-8=_ of]hgsf] jflif{s ¿kdf k'g/fjnf]sg ul/g]5 eg] lj:t[t k'g/fjnf]sg / kl/dfh{g % aif{sf]
cjlwdf ul/g]5 .
-r_ lhNnf ljsf; ;ldltn] k|To]s ^÷^ dlxgfdf ljifout sfof{no tyf uflj;sf] ;xeflutfdf o;
of]hgfsf] ;ldIff ug]{ 5 h:df s'g ;/sf/L sfof{non] ljkb hf]lvd Go"lgs/0fsf s] ljifox?
of]hgf ul/Psf lyP / slt sfof{Gjog eP / cfufdL ^ dlxgfdf s] sfd ug]{ eGg] of]hgf
agfOg]5 .
v08 @ M lhNnfsf] k|sf]k, ;+s6f;Gg6f, Ifdtf / hf]lvd ljZn]if0f

#=!lhNnfsf] k|sf]k :tl/s/0f


lhNnfdf k|sf]ksf] :tl/s/0f k|To]s uflj;df hf]8L t'ngf ljlwsf] k|of]u u/]/ ul/Psf] lyof] . hf]8Lt'ngf
ljlwdf To; uflj;sf] s'g k|sf]k klxnf] 5, s'g bf]>f] / s'g t]>f]df 5 egL qmdzM :tl/s/0f ul/Psf]
lyof] . To; :tl/s/0f cg';f/ klxnf] gDj/df kg]{ k|sf]knfO{ ljz]if dxTj lbP/ ;"rgf ljZn]if0f ubf{
tn pNn]lvt uflj;x? k|sf]ksf]af6 k|efljt ePsf] b]lvG5 . bf]>f] / t]>f] k|fyldstfdf /flvPsf]
k|sf]kx?sf] ljj/0f cg';"rL @ df /flvPsf] 5 .

qm=; k|sf]k hDdf uflj;sf] gfd


uflj;
! cfunfuL & 7fl8lememf, t'N;LofxLlgsf;, laGwL, a;lal6[, ldlyn]Zj/ lgsf;,
gS6flemem, tNnf]uf]bf/
@ af9L !* b]p/Lk/afxf, x+;k'/s7k'Nnf, ;f]lgufdf, d'lvofkl6[ d';/lgof, sgskl6[, 7]/f
sr'/L, dfgl;+xkl6[, l;g'/hf]8f, ;v'jfdx]Gb|gu/, k6]jf{, dvgfxf, eml6ofxL,
t'N;L, a/dlemof, jfnf ;f3f/f, jfnf uf]7, kf}8]Zj/, cf}/xL
# v8]/L ^$ aNxf s7fn, la;/ ef]/f, rf]/fsf]onk'/, b'a/sf]6 xyn]6jf, uf]7sf]onk'/,
O{gjf{, vh'/L rGxf, vl/xflg, nSs8, dflr lem6 s}of, ktg'sf, k|=sf]=
dx'jf, l;UofxLd8fg, ob's'xf, awrf}8f, wjf}nL, b'xjL, Ps/fxL, xl7[k'/
x8af/f, gg'kl6[, krxjf{, lu4f, ;'ufdw's/xL, ;'uf lgsf;, ax]8fa]nf,
ax'cjf, a;lxof, b]al8xf, wg}fhL, k'mnufdf, O{6xjf{, emf]lems6}of, nvf}/L,
nf]xgf, t'N;LofxL hJbL, gu/fO{g, s'yf{, uf]kfnk'/, ldlyn]Zj/ df}jfxL,
tf/fkl6[ l;/l;of, cG'bkl6[, a]uflzjk'/, nIdLk'/ au]jf, /db}of ejfl8,
l7Nnfob'jf, ;a}nf, ;tf]if/, wg'iffwfd, wg'iffuf]laGbk'/, gf}jfvf]/ k|;fxL,
sh/f/df}n, o1e"ld, pdfk|]dk'/, e"txLk6]jf{, e'rqmk'/, nIdLlgaf;,
a6]Zj/, a]uf8fa/, k'ijnk'/, xl/x/k'/, lbuDa/k'/, 3f]83fF;,
b]ak'/f?k}7f,e/tk'/
$ dfxfdf/L & rSs/, h=g=kf=, ;kxL, alglgof, zflGtk'/, /3'gfyk'/, 9Ns]j/
% 8'jfg ! nudfuf8fu'l7
^ hgfj/ cft+s ! xl/g]
& xfjfx'/L @ afnfafv/, akm}
* ;k{ b+; ! k|=v] dx'jf
tflnsf g+ $ lhNnfsf] k|sf]k :tl/s/0f
lhNnfsf !)! j6} uflj; / ! gu/kfnLsfdf ul/Psf] k|sf]k hf]lvd ljZn]if0f cg';f/ ;j}eGbf al9
^$uflj;n] klxnf] hf]lvddf v8]/L]nfO{ dfg]sf 5g\ . !* uflj;n] af9LnfO{ klxnf] hf]lvdsf] ?kdf
lnPsf 5g\ eg] &÷& uflj;n] dfxfdf/L / cfunfuLnfO{ tyf @ uflj;n] xfjfx'/L To:t} !÷! uflj;n]
8'jfg÷hgfj/ cft+s÷;k{ b+;nfO{ uflj;sf] klxnf] k|sf]ksf] ?kdf lnPsf 5g\ . o;/L uflj;n]
:t/Ls/0f u/]sf] k|sf]k klxrfg ePklg ;j}h;f] uflj;df ax' k|sf]ksf] hf]lvd /x]sf] 5 .
#=@= k|sf]k kfqf] M
ufpF ljsf; ;ldltaf6 ;+sng ul/Psf] ;'rgfsf] cfwf/df k|sf]ksf] df};dL kfqf] tof/ ul/Psf] 5 . ljleGg
k|sf]kn] s'g s'g dlxgfdf dflg;x? a9L ;+s6f;Gg x'G5g eGg] tnsf] tflnsfn] b]vfp+b5 .
k|sf]k j}zfv h]7 c;f/ ;fpg ebf} c;f]h sflQs dª\l;/ k'; df3 kmfu'g r}t
cfunfuL
af9L
zLtnx/
v8]/L
dxfdf/L
x'/Latf;
r6\ofª
cl;gf
hgfj/
cft+s
tflnsf g+ % k|sf]k kfqf]

dfyLsf] tfnLsf jdf]hLd hgfj/ cft+s afx|} dlxgf b]lvG5 eg] cl;gf / r6\ofªaf6 kmfu'0f b]lv c;f/ ;Dd
% dlxgf, cfunfuL / x'/Ljtf;sf] ;d:of kmfu'0f b]lv h]7 $ dlxgf ;Dd To;} ul/ afl9af6 k|efj x'g]
dlxgfx? ;fpg / efb| ul/ @ dlxgf /x]sf 5g\ . v8]/Lsf] ;d:of kmfu'0f b]lv h]7 dlxgf / c;f]h sflt{s ul/
^ dlxgf x'g] u/]sf] 5 . lztnx/ k'if b]lv kmfu'0f ;Dd # dlxgf / dfxfdf/Ln] r}t b]lv a}zfv / c;f/ b]lv
efb| ul/ % dlxgf ;d:of lbg] u/]sf] 5 .
#=#=ljkbsf] P]ltxfl;s ;do /]vf M
;d'bfonfO{ To; uflj;df ljut %) jif{ b]lv s'g s'g ljkbsf 36gfx? 36] / To;n] sfxf+ slt Iflt u/of] egL ;f]lwPsf] / d'Vo d'Vo ljkbsf 36gfx?
dfq o;df /flvPsf] 5 . lj:t[t ljj/0f uflj;af6 ;+sng ul/Psf] ;'rgfdf /x]sf] 5 .
jif{ k|sf]k j8f g+ 6f]n Ifltsf] ljj/0f
uflj;÷:yfg -d[To', 3fOt], Iflt u|:t 3/, afnLgfnL, k|efljt
kl/jf/, lj:yflkt kl/jf/, Iflt ePsf] ef}lts
;DklQ ?= Ifltu|:t v]tLof]Uo e"ld cGo
;fdflhs k|efj_
2037 af9L t'N;L ;a} ! hgf d/]sf, ! x/fPsf, nueu ! s/f]8 xfgL
2038/2056 x'/Ljtf; t'N;L ;a} uf]? !, e};L ! d/]sf, ljB'tsf] kf]n 9n]sf],
nueu @ nfv /sdsf] xfgL
2039 v8]/L ax'cjf{ ;a} afv|f # d/]sf, %)) lj3f / nueu @) nfv
IftL
2039/2049 v8]/L b'j/sf]6 ;a} d[To" @ hgf dflg;sf], %) afv|f d/]sf, !#))
lj3f hldg lju|]sf]
2045 e"sDk b]p/L k|jfxf #– $ hgf 3fO{t], !) 3/w'/L gi6 .
2045 e"sDk ax'cjf{ ;a} afv|f !) d/]sf, !)) 3/ / nueu %) nfv
IftL

2052 cfunfuL k6]jf{ ;j} (%^ 3/w'/L k|efjLt


2050 dfxfdf/L ob's'xf ;a} !% hgfsf] d[To", %) nfv IftL
2061- lztnx/ ;v'jf ;a} nueu !cj{{sf] gf]S;fg, t/sfnL gi6, @! hgf
dx]Gb|gu/ d/]sf,
2068- r6\of+u ;v'jf rGb|k'/, ksl/xf, l;Gw'nLg % hgfsf] d[To", !) nfv IftL
dx]Gb|gu/
2070 ljB't ;6 / gS6flemem $/^ ljg uxtf] nueu % nfvsf] xfgL, @ hgf d/]sf, ! 3/
cfufnuL hn]sf]]

2070 hgfj/ cft+s lu4f ! b]lv k"jf{/L6f]n lu4f 3/ 3/df IftL k'u]sf]
@
2045 dxfdf/L lu4f # b]lv lu4f, klZrd a]nfk7L, lu4f % hgfsf] d[To", @)) hgf k|efljt
$, *,(
2051 r6\of+u nSs8 $ a}s' 6f]n d[To" @ hgfsf]

2045 af9L Efm6LofxL etxL !) 3/w'/L Ifltu|:t, @)) 3/w'/Lsf] afnL gi6
ePsf], #% 3/ la:yflkt, ! j6f k'n eTs]sf]
tyf !)) la3f hlt v]tL hldg Ifltu|:t
2045 cl;gf Efm6LofxL Efm6LofxL !) hgf ;fdfGo 3fO{t], ux' / /x/sf] afnL gi6
ePsf]
2053 v8]/L Efm6LofxL Efm6LofxL s/La !))) 3/ k/Ljf/ k|efljt ePsf] .
2058 x'/Ljtf; Efm6LofxL etxL ahf/ ! sf] d[To", %) 3fO{t],@%) 3/w'/L Ifltu|t,
!@%k/Ljf/ la:yflkt, :yflgo k|f=lj=sf] l6gsf]
5fgf] p8fPsf]
2060 cfunfuL Efm6LofxL etxLsf] vTj] / bf; 6f]n $ 3/w'/L Ifltu|:t, $ 3/ k/Ljf/ la:yflkt
2064 af9L b]p/L k|jfxf b]p/L k|jfxf !) j6f kz' d/]sf], s/La !)) 3/w'/L Ifltu|:t
/ *) 3/ la:yflkt ePsf nufPsf] nueu k'/}
afnL gfnL gi6 ePsf], s/La !% lbg ;Dd
af6f] k'0f{?kn] aGb ePsf], vfg kfg tyf
aGbfa:tLsf ;fdfgx?sf] cefj ePsf] .

2070 cfunfuL a/dlemof !, #, ( a/dlemof, vf];df, a'df/Lof $ 3/ hn]sf] ! e};Lsf] d[To"


2061 s[ifL afnLdf /f]u b]jk'/f ?k}7f ;a} j8f %)) lj3fsf] jfnL gi6 nueu ! s/f]8sf]IftL
2050 r6\of+u b]jk'/f ?k}7f % ?kf}7f sjf8L 6f]n ! JolQmsf] d[To"
tflnsf g+ ^ ljkbsf] P]ltxfl;s ;do /]vf
#=$ lhNnfsf] ;+s6f;Gg uflj;sf] cj:yf
ljut % jif{ / ljut @% jif{sf] tYof+snfO{ x]bf{ tn pNn]lvt uflj;x? ljleGg k|sf]kaf6 ;+s6f;Gg cj:yfdf
/x]sf] kfOG5 . h:sf] lj:t[t ljj/0f cg';"rL &df /flvPsf] 5.
k|sf]kx?
Go"g ;+s6f;Gg dWod ;+s6f;Gg pRr ;+s6f;Gg
aNxf s7fn afnfafv/ vl/xflg
aNxf ;3f/f rf]/fsf]onk'/ ob's'xf
aNxfuf]7 uf]7sf]onk'/ awrf}8f
la;/ ef]/f l;UofxLd8fg b'xjL
b'a/sf]6 xyn]6jf rSs/ Ps/fxL
xl/g] wjf}nL nvf}/L
O{gjf{ gg'kl6[ k|=sf]= dx'jf
vh'/L rGxf ;f]lgufdf l7Nnfob'jf
nSs8 ;'uf lgsf; /3'gfyk'/
dflr lem6 s}of wg}fhL ;a}nf
ktg'sf O{6xjf{ ;tf]if/
k|=v] dx'jf emf]lems6}of dvgfxf
cf}/xL nudfuf8fu'l7 e"txLk6]jf{
akm} nf]xgf a]uf8fa/
b]p/Lk/afxf d'lvofkl6[ d';/lgof kf}8]Zj/
x+;k'/s7k'Nnf t'N;LofxL hJbL
xl7[k'/ x8af/f sgskl6[
krxjf{ ldlyn]Zj/ df}jfxL
lu4f a]uflzjk'/
;'ufdw's/xL ;kxL
7fl8lememf /db}of ejfl8
ax]8fa]nf ;v'jfdx]Gb|gu/
ax'cjf zflGtk'/
a;lxof k6]jf{
b]al8xf eml6ofxL
t'N;L sh/f/df}n
k'mnufdf e'rqmk'/
3f]83f+; a6]Zj/
t'N;LofxLlgsf; 9Ns]j/
gu/fO{g k'ijnk'/
h=g=kf= xl/x/k'/
laGwL lbuDa/k'/
a;lal6[ b]ak'/f?k}7f
s'yf{
uf]kfnk'/
ldlyn]Zj/ lgsf;
tf/fkl6[ l;/l;of
7]/f sr'/L
cG'bkl6[
dfgl;+xkl6[
nIdLk'/ au]jf
l;g'/hf]8f
alglgof
tNnf]uf]bf/
na6f]nL
e/tk'/
a/dlemof
wg'iffwfd
wg'iffuf]laGbk'/
gf}jfvf]/ k|;fxL
o1e"ld
pdfk|]dk'/
nIdLlgaf;
gS6flemem

#=% lhNnfdf /x]sf] e"sDkaf6 ;+s6f;Gg ljwfno / :Jff:Yo rf}sLsf] ljj/0f


wg'iff lhNnfsf] s'n ;fIf/tf %)=$$ 5 h;df dlxnf ;fIff/tf $)=@# / k'?if ;fIff/tf %)=@# /x]sf]
5 .;/sf/L ljBfnosf] ;+Vof $@^ j6f 5g\ !&*,#^% ljBfyL{x? cWoog/t 5g\ eg] @,*%) lzIfs
/x]sf 5g\h;df ##$ ljBfno ejg e'sDkLo hf]lvddf /x]sf 5g\ . h;df !#^,^)* ljBfyL{x?
e"sDksf] ;+s6fGd'vdf /x]sf 5g\ . lhNnfdf ePsf :jf:Yo ;+:yf dWo] *^ :jf:Yo ;+:yf e'slDko
hf]lvddf /x]sf 5g\ .

#=^ hnjfo" kl/jt{gsf] k|efj


hnjfo' kl/jt{gn] wg'iff lhNnfsf] s[lif k|0ffnL tyf kz'kfngdf k|efj kf/]sf] 5 . tfkqmddf ePsf] j[l4n]
afnLgfnL tyf kz'kfng k|efljt eO{ nf]k ;d]t x'b} uPsf 5g\ . k|efljt afnLgfnL tyf cGo af]6lj?jfdf
d'Vo u/]/ d';'/f], wfg, ds}, ux'F, cfn', sfpnL, tf]/L, v];f/f, ;fn, vo/, dx'jf, u'Ddf, x'/x'/ 5g\ nf]kx'Fb} uPsf
afnL, ag:ktLx?sf] hftdf rgf, pv', af:dtL wfg, hf}{, sf]bf], jbfd / / kz'x?df ;'uf, d}gf, lu4, wf]ljg
r/f, b]xftL ufO{, as'nf, lrn /x]sf 5g\ . o;/L g} /fhdf, Rofp, ;'tL{, Pgn ux'F, ;f]gf d+;'nL wfg, s6/LgL
wfg gofF k|of]udf cfpg ;Sg] afnL, ag:ktLx? x'g\ eg] kz'sf] hftx?df j6fO{, h;L{ ufO{, v/fof], jf]on/
s'v'/f x'g ;Sb5g\ .
hnjfo" kl/jt{gsf] c;/ s'Fjf, wf/f, O{gf/, kf]v/L, tfn h:tf kfgLsf >f]tx?df cg'ej ul/Psf] 5 kfgLsf
>f]t ;'Sb} uPsf 5g\ / :jf:Yo, lzIffdf / kf]if0fdf k/]sf k|efjx?df qmd; ljleGg lsl;dsf] /f]u nfUg',
s'kf]if0f, tgfj, ljBfyL{lj/fdL eO{ k7g kf7gdf ;d:of / v]tL km;n sdL eO{ aRrfx? ;d:ofdf kg]{ /x]sf]
5.
#=* ljkbsf] sf/0f / c;/ ljZn]if0f
ljkbsf] sf/0f / c;/ ljZn]if0fsf]nflu ;d:of j[If ljlwsf] dfWodaf6 sf/0f / c;/ 5'6ofpg nufOPsf] lyof]
. o; ljZn]if0fdf k|sf]k :tl/s/0f ubf{ klxnf], bf]>f] u/L qmdz * j6f k|sf]kaf6 pTkGg ljkbsf] sf/0f /
c;/ pNn]v ul/Psf] 5. ;j} uflj;af6 cfPsf] ;"RfgfnfO{ cfwf/ dfg]/ ljkbsf] sf/0f / c;/ ljZn]if0f
ul/Psf] 5, h'g o;k|sf/ /x]sf] 5.

qm= k|sf]ksf] k|sf]ksf] sf/0f hnjfo" k|efj ;dfwfgsf ;Defljt


;+= 36gf kl/jt{gsf] pkfo
cj:yf
e"sDk k|lt/f]lw ejg kfgLsf] wghgsf] IftL != e"sDk k|lt/f]lw ejg
gx'g', e"Ifo x'g' jxfjdf hldg tyf jf ef}lts ;+/rgf
c;/ afnLgfnLsf] gf]S;fg jgfpg]
Ef"sDk ;DjlGw ub{5, 3/af/ ljxLg @= ;r]tgf tyf tfnLd
hgr]tgfsf] cefj jgfpFb5 lbg]
! e"sDk ljsf;sf sfo{nfO{ #= e"sDk gfKg] ;fwg
hg;+Vof tyf Ift ljIft jf cj?4 ljsf; ug]{
cf}wf]uLs/0fsf] a9\bf] rfk u/fpFb5 . $= ;'/lIft :yfgx?
klxrfg ug]{
k|fs[lts Kn]6x/sf] xnrn
@ af9L glbdf kfgLsf] lgsf; kfgL kg]{ kfgLsf] d'xfg k'g]{, != j[Iff/f]k0f ug]{ jf h+un
gx'g' k|j[lQdf af6f] cj/f]w km8fgL / cfunfuL x'g
glbsf] afFw gafFWg' tyf km/s, yf]/} hLjg ofkg ug{ af6 arfpg]
eTsg' ;dodf{ ufx\f] x'G5, hldg @= afFw tyf t6jGw
hg;+Vof j[l4 w]/} kfgL tyf afnLgfnLsf] nufpg]
h+un km8fgL jf cfunfuL kg]{, gf]S;fg ub{5, 3/af/ #= kf}8L v]Ng l;sfpg]
d'ifnwf/] jiff{ ePsf]n cgLoldt ljxLg jgfpFb5 $= glbsf] lgsf; lbg]
gbL lsgf/df j:tL j;fNg' aiff{a9\bf]
# v8]/L ;dodf aiff{ gx'g' df}ifd hldg ;'Vvf eO{ != l;+rfO{sf] Joj:yf ug]{
l;+rfO{sf] Joj:yf gx'g' cg's'n cfuf]nfuLsf] @= d'n, wf/f, O{gf/af6
jg ljgf;n] aiff{ gx'g' ;Defjgf a9\g], v]tL kfgLsf] Joj:yf ug]{
pGgt hftsf jLpsf] kfgLsf] lju|g] #= j[Iff/f]k0f jf h+un
cefj d'xfg ;'Sg] u/LjL ;+/If0f ug]{
df6f]sf] pj{/fzlQm tyf $= pGgt hftsf jLpsf]
dnvfbsf] sdLn] ubf{ Joj:yf ldnfpg]
$ dxfdf/L ;/;kmfO{sf] sdLn] ubf{ jf aftfj/0f emf8f kvfnf, 8]Ë', != vfg]kfgLsf] d'xfg jf
;dodf pkrf/ tyf vf]k k|b'if0f sfnfHj/, x}hf h:tf jftfj/0f tyf JolQmut
glngfn] /f]u km}lng] ;/;kmfO{ ug{]
hyfefjL lb;f lk;fj dflg; tyf @= b'lift kfgL glkpg]
ugf{n] hgfj/sf] d[To" x'g], #= kfgL lgj{lns/0f ug]{
kfgLsf] >f]tdf zx/sf] ul/j x'g' $= cf}iflw tyf 8fS6/sf]
9n tyf kmf]xf]/ jflngflndf ljleGg Joj:yf ldnfpg]
ld;fpgfn] /f]u nfUg' %= ;dodf vf]k lng]
kfgLsf] d'xfgdf ufO{j:t' ^= ;/;kmfO{sf] nfuL
g'xfpgfn] jf lb;f lk;fj hgr]tgf hufpg]
ugf{n]
c:ktfn tyf xf6
ahf/sf] kmf]xf]/ Joj:yfkg
gugf{n]
nfdv'§] tyf lemËfsf]
j[l4n] ubf{
lzIff tyf hg r]tgfsf]
sldn]
b'lift vfgf vfg'
% x'/Latf; afo"d08nLo rqm jftfj/0f
3/x?sf] 5fgf != j[Iff/f]k0f ul/ xfjf
tfkqmd a9\gfn] ljgf;, ?v
p8fpg] /f]Sg]
9Ng nfu]sf ?v s6fgL 9Ng] ef}tLs ;+/rgf lju|g' @= klSs 3/sf] lgdf{0f
gugf{n] udL{ a9\g'
jf]6lj?jf / dflg;sf] ug]{
sdhf]/ 5fgf jgfpg' IftL u/fpF5 #= xfjfx'/Lsf] ;dodf 3/
;fgf ;fgf lj?jf leq g} a:g]
efrLP/ a9\g g;Sg'
jfnLgfln tyf
s[lifsf] IftL
^ cfunfuL ljl8, r'/f]6 tyf ljleGg kz'k+IfLsf] wghg tyf dfgjLo != jgh+undf cfuf]nfuL
Hjnglzn kbfy{sf] ljgf; / IftL kz'k+IfL ljgf;, /f]Sg]
hyfefjL k|of]u ugf{n] jftfj/0fLo lj?jfsf] pTkfbg @= kfgL, xl/of] lj?jf
jgh+undf 98]nf] cf]hf]g sdL a9L k|of]u ug]{
nufpgfn] txsf] #= rgfvf] eO{ cfuf] afNg]
rsf]{ udL{ a9\g' ljgf; $= ;nfO{ nfO{6/
r6\of+u kg'{ tfkqmd jRrfaf6 6f9f /fVg]
ljB'lto z6 x'g' j9\g' %=cfunfuLsf] hgr]tgf
x'/L cfPsf] j]nfdf cfuf] km}nfpg]
afNg'

& zLtnx/ df}ifd x]/km]/ x'gfn] a9L xfjf d[To", jfnL gfln != tftf] Gofgf] sk8f
a9\bf] k|b'if0fsf] sf/0fn] rNg] gi6, nufpg]
u/LjL s'lx/f] tyf dflg;, kz', v]tL @= j[4 tyf jfn
zLtnx/af6 jRg] pkfosf] x':;' nfUg] afnL / jg:ktL jfnLsfsf] a9L x]/rfx /
1fgsf] sdL lr;f] a9L k|efjLt x'g] tftf] vfg] s'/f lbg]
nfk/jfxL eP/ ljleGg /f]u nfUg] jf #= bfp/fsf] Joj:yf ug]{
km}ng] $= s[lifdf cf}ifwL /fVg]
%= 3/df em\ofn 9f]sf
d'gL jf 3/ aflx/
hyfefjL g3'Dg' .
* r6\ofË jftfj/0f ;Gt'ng gx'g'n] lgoldt jf dflg; tyf kz'sf] 3/df nfO{l6+u /8 k|of]u
v08 jf ctL j[li6 x'g' afbnsf] d[To" jf 3fO{t] x'g] ug]{
r6of8= ;DjlGw sd 1fg km]/jbn cfunfuL x'g] cUnf] ?v tyf v'nf
lj?jf gi6 x'g] d}bfgdf gj:g]
cly{8= ul/Psf] 6fj/ d'gL
a:g]
kfgL k/]sf] a]nf ljB'lto
a:t'x? jf pks/0fx?
aGb u/L /fVg'kg]{
v]tjf/Ldf sfd ul//fv]sf]
5 eg] sfd 5f]8L 3/leq
hfg]
( hgfj/ r/0f If]q sdLn] ubf{ jflndf aflngflndf gi6 x'g' r/0fsf] ;lx Joj:yfkg
cft+s hyfefjL ufO{a:t' sld ckf+utf tyf Hofg ug]{
5f]8\gfn] ;d]t hfg] ufO{a:t' 5f8f g5f]8\g]
jgh+un dfl;g' ;?jf /f]u ;g{ ;Sg] aflngfln, kz' / dflg;
hgfj/sf] PSnf]kgsf] 3/ tyf cGo ;+/rgf ;+/If0f ug{ h+unsf]
sf/0f ljufg]{ jl/kl/ tf/jf/sf] km]lG;+u
hgfj/x? ljrdf 4Gb x'g' 3/ kfn'jf kz'sf] jf s/]06 k|of]u ug]{ .
5]sjf/ gnfufpg' gf]S;fg ug]{ h+unsf] ;+/If0f ug]{
af]6 lj?jf vfO{lbg]
!) 8'jfg l;+rfO{sf] Joj:yf gx'g' clt / afnLgfnLsf] IftL kfgLsf] lgsf; vf]Ng]
w]/} aiff{ x'g' a]df};dL 3/ leqsf ;fdfu|Lx?
kfgLsf] lgsf; y'lgg' aiff{ lau|g' l;+rfO{sf] Joj:yf
af9L klx/f]n] ubf{ ;8sx? IftL ldnfpg]
vfN8f] tyf ulx/f] hUufsf kfgL b'lift x'g'
sf/0f ufO{a:t'sf r/0f jf t6jGw / j[Iff/f]k0f ug]{
3fF; gx'g'
;k{ b+; x'g]
h+unL hgfj/sf]
af;:yfg gf]S;fg
ljBfyL{x?sf] af6f]
cj?4 eO{ k7g
kf7gdf ;d:of

#=( lhNnfsf] /x]sf] >f]t tyf Ifdtfsf] ljZn]if0f


lhNnfsf ljleGg :yfgdf @^% eGbf al9 ;fd'bflos ejgx?, !#& j6f :jf:Yo ;+:yf, &$* ;/sf/L
tyf lglh ljBfno ejg tyf !$* db/;f /x]sf 5g\ . To:t} !# eGbf al9 ;fj{hlgs zf}rfno o;
lhNnfdf /x]sf 5g\ . To:t} ;'/IfLt :yfgdf ^# 7fpF /x]sf 5g\ . oxfF @#) j6f ;fgf 7'nf k'n /x]sf
5g\ . dfgljo >f]tsf] ?kdf lhNnfsf (& hgfn] cfwf/e"t vf]h tyf p4f/ tflnd tyf ^# hgfn]
ljkb k|ltsfo{;DaGwL tflnd k|fKt / kf}8Ljfh !#( /x]sf 5g\ . To:t} ^$& hgf :jf:Yosld{, *#@
hgf dlxnf :jf:Yo :jo+;]ljsf tyf @** hgf tflnd k|fKt :jo+ ;]js x'g'sf] ;fy} #(! hgf s[lif tyf
kz' sfo{stf{ pknAw /x]sf 5g\ . lhNnfdf #&%% al9 lzIfsx?, ^%)$ sd{rf/L nufot l;sdL{
^@)@ al9 tyf 8sdL{ %!(& al9 /x]sf] ljkb hf]lvd cWoogn] b]vfPsf] 5 .
*^$% al9 kl/jf/ Aofkf/ Joj;fodf ;+nUg e} cfly{s ?kdf cfTdlge{/ 5g\ . To:df !()# eGbf al9
art ;d'x tyf sl/j &^ a}+s tyf ljlQo ;+:yfn] lhNnfsf ljleGg :yfgdf ;]jf k|bfg ub}{ cfPsf
5g\ . lhNnfsf @ uflj;df ljkb hf]lvd Aoj:yfkg sf]ifsf] Aoj:yf ul/Psf] 5 eg] $ j6f uflj;df
of]hgf /x]sf] 5 .

o:t} k|fs[lts >f]tsf] ?kdf lhNnfdf !#*,@@% hDdf kfgLsf] >f]tdf !&,(#( wf/f], !)#,*&! 6\o"jj]n,
!,@$^ 5f]k]sf] s'jf, !),$!@ g5f]k]sf] s'jf, @^$ d'nsf] kfgL, @!% glbgfnf,s}of} tfn tyf kf]v/L
/x]sf 5g\. !!( j6f kf6L kf}jf / d7 dlGb/ ^)^ j6f /x]sf 5g\ . Jofkf/ Joj;fodf ;+nUg *,^$%
hgf, pBf]u sf/vfgfdf sfo{/t #^& hgf tyf !!,$$) hgf gf]s/L ub}{ /x]sf 5g\ .

lhNnfnfO{ k"j{ b]lv klZrd ;Dd $@ ls=ld= dx]Gb| /fhdfu{n] l5rf]n]sf] 5 . /fhdfu{ eGbf pQ/tkm{sf] e]udf
kxf8] d"nsf ;d'bfo / blIf0f tkm{ dw]zL ;d'bfox?sf] a;f]jf; ePsf] kfOG5 . lhNnfsf ;Dk"0f{ uflj;df
df]6/ af6f] k'u]sf] 5 tfkgL kSsL af6f]sf] oxfF sdL 5 . hDdf &^) lsld ;8sdf sfnf]kq] Ps rf}yfO{
;8s u|fe]n, cfwf sRrL df]6/af6f] / afFsL af6f] kSsL /x]sf] 5 . !) k|ltzt 3/df df]6f]/ ;fO{sn
/ %* k|ltzt 3/df ;fO{sn ;af/L ;fwgsf] ?kdf /x]sf] 5g\ . ;fy} ef8fsf uf8Lx?, 6\|s, 6\ofS6/,
uf8f, l/S;f kgL k|ofKt dfqfdf k|of]udf cfpg] u/]sf 5g\ .@,(%^ df]6f]/, !$,)*% df]6/;fO{sn,
*),@(( ;fO{sn wg'iffdf u'8\g] u/]sf] tYof+sn] b]vfpF5 .
vf]hL tyf p4f/ / k|fylds pkrf/sf ljleGg ;fdfu|Lx? nfO{km Hofs]6 b]lv u}rL, ;fj]nsf ;fy} 8«]l;Ë
Kof8, :6«]r/x? uflj; / lhNnfdf /flvPsf] 5 . o;/L g} lhNnfdf O{d/h]G;L s]Gb|sf] :yfkgf ul/Psf] 5
.^ j6f uflj;df :yfgLo :t/sf ljkb\ hf]lvd Joj:yfkg ;ldlt u7g ul/Psf] 5 eg] pgLx?sf]
:yfgLo ljkb\ hf]lvd Joj:yfkg of]hgf lgdf{0f x'Fb} sfof{Gjog x'g] cj:yfdf /x]sf] 5 . ^ uflj;sf !@
;d"xsf ;d'bfox?n] cfwf/e"t ljkb\ hf]lvd Joj:yfkg ;DjlGw tflnd k|fKt u/]sf 5g\ . lhNnfdf
/x]sf ;'/Iff sdL{x? z;:q k|x/L, ;}gLs / hgkb k|x/Ldf klg s]xL tflnd k|fKt JolQmx? pknJw
/x]sf 5g\ .

#=(=! lhNnfdf /x]sf ;+3 ;+:yfx?sf] ljj/0f


sfof{no ;ª\3;+:yf 7]ufgf / ef}uf]lns ljkb\ hf]lvd Joj:yfkgsf nflu k|fKt
qm=;+= ;Dks{ g+ b"/L x'g;Sg] ;xof]u
lhNnf b}jL k|sf]k p2f/ ! lsld ljkbsf] ;dodf ;'/Iff lgsfo kl/rfng,
! ;ldlt lg0f{o k|lqmofdf ;xof]u / /fxt ljt/0f
hgsk'/
lhNnf k|zf;g sfof{no ! lsld ;'/Iff lgsfo kl/rfng, lg0f{o k|lqmofdf
@ ;xof]u / /fxt ljt/0f
hgsk'/
# lhNnf ljsf; ;ldltsf] hgsk'/ ! lsld cled'lvs/0f /fxt tyf k'g:yf{kg
sfof{no
lhNnf lzIff sfof{no hgsk'/ ! lsld cled'lvs/0f /fxt tyf k'g:yf{kg
$
lhNnf :jf:Yo sfof{no ! lsld pkrf/ ;]jf /fxt tyf k'g:yf{kg
%
hgsk'/
^ lhNnf k|x/L sfof{no hgsk'/ ! lsld p2f/ /fxt tyf k'g:yf{kg
;z:q k|x/L an, hgsk'/ ! lsld p2f/ /fxt tyf k'g:yf{kg
& tyf cGo
uflj;
* lhNnf jg sfof{no hgsk'/ ! lsld cled'lvs/0f /fxt tyf k'g:yf{kg
( lhNnf s[lif ljsf; sfof{no hgsk'/ ! lsld cled'lvs/0f /fxt tyf k'g:yf{kg
!) lhNnf kz' ;]jf sfof{no hgsk'/ ! lsld cled'lvs/0f /fxt tyf k'g:yf{kg
!! dlxnf afnaflnsf sfof{no hgsk'/ ! lsld cled'lvs/0f /fxt tyf k'g:yf{kg
12 g]kfn 6]lnsd hgsk'/ ! lsld ;~rf/ ;xof]u
vfg]kfgL tyf ;/;kmfO{ ;j hgsk'/ ! lsld cled'lvs/0f /fxt tyf k'g:yf{kg
!# l8lehg sfof{no
!$ lhNnf k|fljlws sfof{no hgsk'/ ! lsld cled'lvs/0f /fxt tyf k'g:yf{kg
;fdflhs ljsf; >f]t s]Gb| Hfgsk'/ ! lsld Tfflnd, /fxt ;fdfu|L, cfly{{s ;xof]u
!% (SDRC)
!^ j[xQ/ hgsk'/ ljsf; hgsk'/ ! lsld cled'lvs/0f /fxt tyf k'g:yf{kg
kl/ifb
zx/L ljsf; tyf ejg hgsk'/ ! lsld cled'lvs/0f /fxt tyf k'g:yf{kg
!& lgdf{0f l8lehg lkmN8
sfof{no
!* s[lif ljsf; a}s hgsk'/ ! lsld ljlQo ;]jf
;+;lbo ljsf; sf]if hgsk'/ ! lsld cfly{s
!(
20 g]kfn /]8qm; ;f];fO6L hgsk'/ ! lsld cled'lvs/0f, p2f/, /fxt tyf k'g:yf{kg
21 DSP sfof{no hgsk'/ ! lsld vf]h tyf p4f/
22 df/jf8L ;]jf ;ldlt hgsk'/ % lsld vfBfGg tyf nQf sk8f
23 Jn8 a}+s hgsk'/ % lsld /ut pknJw
u}/ ;/sf/L ;+:yf ;dGjo hgsk'/ ! lsld cled'lvs/0f /fxt tyf k'g:yf{kg
24 ;ldlt NGOCC
pBf]u jfl0fHo ;+3, ! lsld cled'lvs/0f /fxt tyf k'g:yf{kg
25
hgsk'/
26 eG;f/ ! lsld cfly{s
27 ;"o{ o"jf Snj dfO{n 6f]n lsld @ /fxt tyf cfyL{s
28 wg'iff ;]jf ;ldlt % lsld /fxt tyf :jo+ ;]js
29 Pkm Pd\ hgsk'/ ! lsld ;~rf/
30 uflj; sfof{no x/]s uflj; lsld # /fxt tyf ;dGjo
31 gu/kflnsf sfofno hgsk'/ lsld # /fxt tyf ;dGjo
32 e" ;+/If0f sfof{no hgsk'/ lsld @ /fxt tyf ;dGjo
33 ;j{lxt o"y Snj cd/k6\6L lsld !% /fxt tyf :jo+ ;]js
34 hfu[tL o'jf Snj a;l8Njf lsld !) /fxt tyf :jo+ ;]js
;]9\jf, lsld !)
35 dxfb]jk6\6L,
k"0f{ hfu/0f ;dfh g]kfn hLtk'/ /fxt tyf :jo+ ;]js
36
hgsk'/ lsld !
jf?0f oGq gkf cfuf] lgoGq0f
37 hfgsL dlxnf hfu/0f hgsk'/ lsld ! /fxt tyf :jo+ ;]js
38
hgsk'/ lsld %
cfdL{ Jof/]s gkf p4f/ tyf /fxt, :jo+ ;]js
39 k|x/L rf}sL x/]s uflj; lsld % p4f/ tyf /fxt, :jo+ ;]js
40 pk :jf:Yo rf}sL x/]s uflj; lsld % p4f/ tyf pkrf/, :jo+ ;]js
41 nfO{G; Snj hgsk'/ lsld !) cfyL{s tyf vfBfGg
42
;f]gLudf cfo"j]lb{s lsld *
cf}ifwfno ;f]gLudf p4f/ tyf pkrf/, :jo+ ;]js
43 lxdfno o"jf Snj gS6flememf lsld ! /fxt tyf :jo+ ;]js
44 hgsNof0f o"jf Snj lj;af]8f lsld & /fxt tyf :jo+ ;]js
45 ;/:jtL o"jf Snj krxjf{ lsld $ p4f/ tyf :jo+ ;]js
46
afx|b]j lsld *
>L nIdL o"jf Snj k6\6L p4f/ tyf :jo+ ;]js
$&
hnk|sf]k lgoGq0f ;j hgsk'/ lsld !
l8lehg sfof{no /fxt tyf k|fljlws
$* ld/f wg'iff hgsk'/ lsld !) cfyL{s tyf vfBfGg dlxnfsf] nfuL
$( eujtL o'jf Snj rSs/ lsld ! p4f/ tyf :jo+ ;]js
%) hfgsL d]l8sn /db}of lsld $ cf}iflw tyf pkrf/
%! hfgsL dlGb/ hgsk'/ lsld ! /fxt tyf :jo+ ;]js
%@
u|fdL0f ljsf; ;fd'bfoLs hgsk'/ lsld !
d~r /fxt tyf :jo+ ;]js
%# cf;dfg g]kfn hgsk'/ lsld @ /fxt / jfnjflnsfsf] k'g{:yfkgf
%$ ld/f hgsk'/ hgsk'/ lsld @ /fxt / jfnjflnsfsf] k'g{:yfkgf
%%
hgsk'/ lsld @ /fxt / jfnjflnsf tyf dlxnfsf]
cf]/]s g]kfn k'g{:yfkgf
#=(=@ lhNnfdf kx'+r ePsf JolQmx?
lhNnfsf dflg;x¿sf] aflx/L ;ª\3;+:yf, /fhgLlts jf k|zf;lgs kx'\Fr, lg0ff{os txdf ePsf] k|ltlglwTj,
afXo ;dfh;Fusf] ;Dks{, cfjt–hfjtsf] cj:yf ljZn]if0f ug{ of] cf}hf/sf] k|of]u ul/G5 . ljkb\sf ;dodf /
of]hgfa4 ljkb\ hf]lvd Joj:yfkgsf ;Gbe{df k|fKt ug{ ;lsg] ;xof]usf] If]q / Ifdtf dfkg ubf{ k|fKt
glthnfO{ lgDgcg';f/ ;"rLs[t u/L /flvPsf] 5 M
qm= ;+= kx'Fr sfod /x]sf kx'Fr ePsf] lgsfo lgsfo jf k|fKt x'g ;Sg] ;xof]u
;d'bfosf JolQm tyf jf ;+:yf ;+:yfsf] 7]ufgf
;d"xsf] gfd
! lw/]Gb| s'df/ dxtf], wg'iff ;]jf ;ldlt a]u8faf/ uflj; :jf:Yo pkrf/
e'rqmk'/ uflj;
@ /fdrGb| d08n, ldy]n]Zj/ /fhg}lts hgsk'/ ;fwf/0f ;xof]u
df}jxL
# /fdkN6g ;fx, ldy]n]Zj/ /fhg}lts hgsk'/ ;fwf/0f ;xof]u
df}jxL
$ /3'lj/ dxf;]7, ldy]n]Zj/ /fhg}lts hgsk'/ ;fwf/0f ;xof]u
df}jxL
% ;'uf bofn ;fx, ;'uf /fhg}lts hgsk'/ ;fdfhLs ;xof]u
lgsf;
^ lhj5 dx/f, 7]/f sr'/L j8f d~r j8f g+=! ;dGjo
& /fhlszf]/ l;+x, /fhg}lts uflj; ;fwf/0f ;xof]u
x+;k'/s7k'NNff
* k|d]Zj/ ;fx, dfgl;+x k6\6L /fhg}lts uflj; ;fwf/0f ;xof]u
( nlnt d08n, dfgl;+x /fhg}lts uflj; ;fwf/0f ;xof]u
k6\6L
!) clgn z+s/ lul/, k|sf] a'4 Po/ hgsk'/ cfyL{s ;xof]u
dx'jf
!! /fd ;f]uf/y ofbj, hg:jf:Yo sf hgsk'/ cf}iflwsf] ;xof]u
af3rf}+8f
!@ /fd e/f]; kmfk/, af3rf}+8f ;~rf/ hgsk'/ ;'rgfdf
!# lztn emf, ;'ufdw's/L /fhg}lts ;ef;b, ljsf;sf sfd tyf ;+of]hg, cfyL{s
sf7df08f}+
!$ 8f= a|xb]j emf, b]jlbxf lj/ c:ktfn sf7df08f}+ cf}ifwL ;]jf
!% pbo rGb| emf, b]jlbxf oftfoft sf7df08f}+ ;]jf
!^ zDe'gfy emf, nudf b'/;~rf/ sf7df08f}+ ;~rf/
ufbfu'bL
!& ljd]n]Gb| lglw, gu/fO{g /fhg}lts ;ef;b, ljsf;sf sfd tyf ;+of]hg, cfyL{s
sf7df08f}+
!* lzjrGb| rf}w/L, gu/fO{g /fhg}lts ;ef;b, ljsf;sf sfd tyf ;+of]hg, cfyL{s
sf7df08f}+
!( 8f cho ld>, km'nufdf 8fS6/ sf7df08f}+ cf}ifwL ;]jf
@) /fd lhjg k}lhof/, Jofkf/ ?; cfyL{s
km'nufdf
@! g/]z k'j]{, km'nufdf O{lGhlgol/+u sf7df08f}+ k|fljlws
@@ lhj5 ld>, km'nufdf lzIff sf7df08f}+ /f]huf/ / ;dGjo
@# 8f z'egf/fo0f dxtf], x]km/ O{G6/g]Zgn sf7df08f}+ zLk /f]huf/
gf}jfvf]/ k|;fxL
@$ nfn jfj' k6]n, t' hJbL g]kfn /]8qm; uflj; ;fdfu|L ;xof]u
@% sldGb| gfy 7fs'/, nfO{G; Snj, sf7df08f}+ cfyL{s
t'N;LofxL lgsf; ;b:o
@^ cd/]z gf/fo0f emf, /fhg}lts sf7df08f}+ cfyL{s
t'N;LofxL lgsf;
@& /fd u'?Ë SDRC hgsk'/ cfyL{s
@* 8f ;Togf/fo0f dxtf], c:ktfn uflj; cf}iflw
@( O{ wg/fh ;fx, l7Nnf ob'jf ulgsf] sf7df08f}+ cfyL{s
#) 8f c;kmL{ ;fx, vl/xfgL lj/c:ktfn sf7df08f}+ cf}iflw
#! nfn'b]jL bg'jf/, xl/x/k'/ dxfuF'7L cf>d j8f g+ ! @))) JolQmnfO{ j:g] Joj:yf
#@ df]xg s'df/ dfy]df, ;v'jf g]sf kf6L{ sf7df08f}+ ;dGjo / cfyL{s
## zq'3\g gfy dxtf], /fhg}lts ;ef;b, ljsf;sf sfd tyf ;+of]hg, cfyL{s
gStfemLem sf7df08f}+
#$ ljxf/L dxtf], gStfemLem /fhg}lts sf7df08f}+ ljsf;sf sfd tyf ;+of]hg, cfyL{s
#% 8f zDe' s'df/ kl~hof/, c:ktfn sf7df08f}+ cf}ifwL
7f8Llememf
#^ s]zj k| pkfWofo, ktg'sf ljB't k|fwLs/0f dxflgb]{zs cfyL{s tyf ;dGjo
#& /fdrGb| emf, dfrL /fhg}tLs sf7df08f}+ ;fdfhLs tyf ;dGjo
lem6s}of
#* ljZf]Zj/ ofbj, nSs8 /fhg}tLs sf7df08f}+ ;fdfhLs tyf ;dGjo
#( slkn b]j ofbj, Ogjf{ k|f]km];/ l;/xf SofDk; lzIff, cfyL{s
$) nIdL yfkf kf;jfg, k| v] ;ef;b sf7df08f}+ ;fdfhLs tyf ;dGjo
dx'jf
$! /fdj[If 7fs'/, k| v] dx'jf l8ckmcf] jgljefu ;fdfhLs tyf ;dGjo
$@ czf]s a'rf}x/L, nvf}/L ;'rgf dGqfno sf7df08f}+ ;~rf/ tyf ;dGjo
$# 8f nvg nfn ;fx, emf]emL :jf:Yo dGqfno sf7df08f}+ cf}ifwL tyf ;dGjo
s6}of
$$ d'Qmf ofbj, jfnfjvf/ ;ef;b sf7df08f}+ ;fdfhLs tyf ;dGjo
$% /fd s[kfn ;fx, rSs/ k|zf;g sf7df08f}+ ;fdfhLs tyf ;dGjo
$^ lbg]z k| k/;}nf ofbj, ;ef;b sf7df08f}+ ;fdfhLs tyf ;dGjo
uf]7sf]onk'/
$& lzjwf/L ofbj, ob's'jf e'tk"j{ ;ef;b sf7df08f}+ ;fdfhLs tyf ;dGjo
$* cg?b d08n, ob's'jf :yfljc g]= ;/sf/ ;fdfhLs tyf ;dGjo
$( c/ljGb ;fx, ;kxL ;ef;b sf7df08f}+ ;fdfhLs tyf ;dGjo
%) rGb|df]xg ofbj, ;kxL ;ef;b sf7df08f}+ ;fdfhLs tyf ;dGjo
%! 8f /fd j/0f ofbj /fi6\ktL sf7df08f}+ ;fdfhLs tyf ;dGjo
%@ kjg l3ld/], tNnf]uf]bf/ pk;rLj :jf:Yo dGqfno cf}ifwL, ;fdfhLs tyf ;dGjo
%# s]bf/ a l;+, tNnf]uf]bf/ dxf/yL, ;]gf sf7df08f}+ ;'/Iff, ;fdfhLs tyf ;dGjo
%$ gf/fo0f l3ld/], tNnf]uf]bf/ ;x;rLj sf7df08f}+ /fxt, ;fdfhLs tyf ;dGjo
#=(=# :yfgLo 1fg, ;Lk / k|ljlwsf] n]vfª\sg M
;d'bfodf ljkb\sf] ;fdgf ug{ k/Dk/fut ?kdf ckgfpg] ul/Psf ljlwx¿sf] ;"rL tof/ u/L lgDg cg';f/
/flvPsf] 5 M
ljkb\ ePsf] ljkb\klxn] ul/Psf k"j{tof/L tyf hf]lvd ljkb\sf] ;fdgfsf nflu ljkb\sf] ;do /
qm= ljkb\sf] Go"gLs/0fsf sfo{ kl5 ckgfOPsf ljlw
jif{÷dlxgf
;+= k|sf/
! hgfj/ 3/ j/k/ emf8Lsf] ;kmfO{ ul/Psf]
x/]s ;fn ;d'x ldln hgfj/ wkfPsf]
cft+s h+undf PSn} ghfg] u/]sf]
@ af9L @)%^ vf]nfdf hfnLn] afFw afw]sf], lkl8tnfO{ ;'/IfLt :yfgdf /fvL
@)$$ :yfgLo :t/df kfO{g] afF;sf] k|of]u ul/ ;xof]usf] Joj:yf ldnfPsf]
@)$) 6f6L tTjjGw h:tf] jgfPsf] c?sf] 3/af6 afF; k/fn dfuL k'g 3/
@)^% af]6 lj?jf afF; glbsf] 5]pdf nufPsf] jgfPsf
@)^$ ;'/IfLt 7fFpsf] klxrfg ul/ /fv]sf] afFw aflwPsf]
kfgLsf] axfasf] nfuL lgsf; v'nfPsf] Joj:yLt afF;sf] Joj:yf ul/ afFw
vfBfGg tof/L ul/ uf]bfd ul/Psf] afw]sf
# v8]/L @)%% kf]v/L, O{gf/, s'jf vg]sf] kf]v/L, s'jfaf6 l;+rfO{ u/]sf]
l;+rfO{sf] nfuL h]g]/]6/ tyf kDksf] vfBfGgsf] ;|f]tsf] Joj:Yff ldnfPsf]
Joj:yf ldnfPsf], l;+rfO{sf] Joj:yf ldnfPsf
v]tdf jf]l/Ë nufPsf] sdfO{sf] nfuL aflx/ uPsf]
cfsfz]aiff{df v]tL ug]{ u/]sf]
$ dxfdf/L @)^( kfgL :jR5 /fv]sf r]tgf clej[l4 u/sf]
@)%# hgr]tgf clej[l4 u/]sf ;xof]uL lgsfosf] cfJxfg u/]sf]
;/;kmfO{df Wofg lbPsf] lj/fdLnfO{ l;lj/ tyf c:ktfndf
cf}iflwsf] Joj:yf ldnfPsf] pkrf/ ul/Psf]
sdfpg ef/t uPsf
% x'/Latf; @)$( 5fgf jlnof] jgfPsf] 5]p5fpsf] ?v x6fPsf]
@)%# j[Iff/f]k0f ul/Psf] kSsL 3/ jgfPsf]
x'/Lsf] ;dodf 3/ jflx/ glgl:sPsf]
k'g lgdf{0fsf nfuL cfk;L ;xof]u
ul/Psf]
^ cfunfuL @)^( kfgLsf] ;|f]tsf] Joj:yf ul/Psf] lkl8tnfO{ nQf sk8fsf] Joj:yf u/]sf],
@)%^ cfjZos ;fdfu|L tof/ /flvPsf] ;'/IfLt :yfgdf /fv]sf]
@)#% cfuf]sf] ;xL pkof]u ul/Psf] wf/f tyf O{gf/ ;'/IfLt /fVg]
@)%# jf?0f oGqsf] Joj:yf ldnfPsf]
cfuf] lgoGq0f ug{ w]/} hfgfnfO{ s/fpb}
u'xf/ dfuLPsf]
3/ jgfpg cfjZos ;fdfu|L h'6fO{Psf]
& zLtnx/ x/]s aif{ Gofgf] sk8f tyf bfp/fsf] Joj:yf s[lifdf cf}iflw /fv]sf]
ldnfPsf], bfp/f pknJw u/fPsf]
3/df ePsf Kjfn aGb ul/Psf]
* e"sDk @)$% 3/ ;fgf] jgfPsf] 3/ aflx/ efu]sf], aflx/hfg g;Sg]
3/af6 efUg] ;f]r jgfO{ a;]sf] vf6d'gL a;]sf, Ps csf{sf] ;xof]udf
k'g 3/ jgfPsf, sdfpgsf] nfuL aflx/
uPsf
#=!) hf]lvd cg'dfg
wg'iff lhNnfdf ljz]if u/]/ v8]/L, af9L, cfunfuL, dfxfdf/L, zLtnx/, xfjfx'/L, r6of8u, ;k{bz+ h:tf
k|sf]kx? /x]sf] / o;n] jif]{gL w]/} wghgsf] Iflt u/]sf] kfOPsf] 5 . hf]lvd gSzf / To;af6 lnOPsf]
;"rgf cg';f/ v8]/Lsf] hf]lvddf *( j6f uflj;sf @^,%%& 3/w'/L / hg;+Vof !^),(@( /x]sf] kfOG5
. k|d'v k]zf s[lif ePsf] t/ Joj:yLt l;+rfO{ gx'g' ;fy} kfgLsf] >f]tsf] ckl/xfo{tf tyf cefjsf
sf/0f oxfF a;f]jf; ug]{ s[ifsx?sf] lqmofsnfkdf v8]/L afws eO{ /x]sf] kfO{G5 . To:t} cfunfUfLsf]
hf]lvddf #@ j6f uflj;sf @%,)$^ 3/w'/L / hg;+Vof !#&,*#) /x]sf] kfOG5 . clwsf+z km'; tyf
v/sf 5fgf ePsf 3/x? / Pscfk;df hf]l8Psf] sf/0f, cfunfuLsf] hyfefjL k|of]u ljz]if u/]/ cfuf]
jfn]/ /fd|/L glgefO{ TolQs} 5f8\g] k|j[tL, aRrfx?n] ;lhn} k|fKt ug]{ tl/sfn] cfunfuLsf] ;fdfu|L
/fVg], cfunfuL ;DjlGw k"j{tof/L / cfjZos ;fdfu|Lsf] sdL cflbsf] sf/0fn] o; lhNnf cfunfuLsf]
pRr hf]lvddf /x]sf] 5 . nueu%*,&$@ 3/w'/Ldf vfgf ksfpg k|of]u x'g] O{Gwgsf] ?kdf bfp/f g}
ePsf]n] kgL oxFf cfuf]nfuLsf] ;Defjgf a9L x'g] u/]sf] 5 .
af9L tyf 8'jfg o; lhNnfsf] bf]>f] 7'nf] k|sf]ksf] ?kdf /x]sf] 5 . af9L tyf 8'jfgsf] hf]lvddf wg'iff
lhNnfsf] %) uflj;sf w]/} :yfgx? ;+s6f;Gg cj:yfdf 5g\ . To;}u/L $@,%&( 3/w'/L @%),^^*
hg;+Vof #@,^^* x]S6/ v]tLof]Uo hldg $^ ljwfno & :jf:Yo rf}sL k|fo h;f] vfg]kfgLsf] snx? /
l;+rfO{sf ;fwgx? af9Lsf] hf]lvddf /x]sf 5g\ . ;dy/ e"efu r'/] If]qaf6 glhs x'g' vf]nf gfnfsf]
axfjnfO{ /f]sfj6 cfbLsf sf/0f of] lhNnf af9Lsf] hf]lvddf a9\b} uPsf] kfO{G5 . ;fy} af9Lsf]
k|sf]ksf] ;fdgf ug{sf]nflu lhNnf ;+u Ifdtf sd /x]sf] kfOG5 .
dfxfdf/Lsf] hf]lvddf /x]sf uflj;x? $( uflj; / ! gu/kfnLsfsf #&,#$$ 3/w'/L / @)*,(!%
hg;+Vof 5g\ . dxfdf/Lsf] sf/s tTjx?df kmf]xf]/d}nf, cJojl:yt 9n lgsf;, cToflws udL{, af9L,
lzIffsf] sdL cfbL /x]sf 5g\ . oxfF zf}rfno gx'g] 3/w'/L *(,^(@ j6f 5g\ eg] clwsf+;sf 3/df
jg]sf kfgLsf sn aiff{sf] ;dodf af9Laf6 8'Agfn] vfg]kfgL b'lift x'g uO{ dflg;x? la/fdL x'g] u/]sf
5g\ . ;fy} nfdv'6\6] h:tf ls/fx? klg dxfdf/L u/fpg ;xof]u k'/fO{ /x]sf 5g\ . o:t} !#*,@@%
hDdf kfgLsf] >f]tdf !&,(#( wf/f], !)#,*&! 6\o"jj]n, !,@$^ 5f]k]sf] s'jf, !),$!@ g5f]k]sf] s'jf,
@^$ d'nsf] kfgL, @!% glbgfnf ul/ :j:R5 vfg]kfgL &^=% k|ltzt / rkL{ k|of]u ug]{ 3/w'/L ;+Vof
#)=% k|ltzt dfq /x]sf] x'Fbf kgL oxfF dxfdf/Lsf] ;d:of x'g] u/]sf] 5 .
xfjfx'/Laf6 oxfF w]/} uflj;x? $% hf]lvddf /x]sf 5g\ hxfF %#,#(# 3/w'/Lsf #)^,^(& hg;+Vof
k|efjLt x'g] cg'dfg ul/Psf] 5 . To:t} !)%#* lj3f v]tL of]Uo hdLg kgL hf]lvddf /x]sf] 5 . cem
o; eGbf a9L o; lhNnfsf k|fo ;a} If]qdf nufO{Psf v]tL afnL x/]s aif{df xfjfx'/Lsf sf/0f gf]S;fg
k'/\ofpg] u/]sf] 5 . kmnkm'nsf kmn tyf km'n emfg]{, xfFuf afRg], cGg afnL n8fO{lbg], km'n gf]S;fg
ul/lbg] lgoldt h:t} ePsf] 5 . o:t} !! ljBfno / @ :jf:Yo rf}+sL kgL o;sf] hf]lvddf /x]sf 5g\ .
5fgf p8fpg] k|d'v sf/s jg]sf] 5 .
zLtnx/ klg 7'nf] k|sf]ksf] ?kdf /x]sf] 5 . ;j} uflj;sf ljz]if u/L u/Lj 3/w'/L lztnx/af6 x'g]
hf]lvddf /x]sf 5g\ . lxpbdf x'g] lztnx/sf sf/0f aif]{gL oxfF s}of} JolQmx?sf] Hofg hfg] u/]sf] 5 .
oxfFsf af;LGbfsf] sdhf]/ cfyL{s :yLtL lztnx/af6 x'g cfpg] ;d:ofsf] d'n sf/s jg]sf] 5 . ;fy}
o; If]qsf] k|d'v cfDbfgLsf] >f]t s[lif ePsf] x'Fbf o; If]qnfO{ lztnx/n] 7"nf] gf]S;fg k'/ \ofpg] u/]sf]
5 . kmnkm'n, t/sfnL afnLdf aif]{gL nfvf} a/fa/sf] IftL k'uL/x]sf] 5 . o;af6 laz]ift a'9f a'9L tyf
h]i7 gful/s a9L k|efjLt x'g] u/]sf 5g\ .
v08 # M lhNnf ljkb Joj:yfkg of]hgf
District Disaster Management Plan (DDMP)
wg'iff

#=! ljkb\ k"j{ul/g] lqmofsnfkx?

#=!=!= vfg]kfgL tyf ;/;kmfO{ -/f]syfd, cNkLs/0f / cg's"ng_


S|m=;= K|fd'v k|d'v hf]lvd ljkb Aoj:yfkgsf s[ofsnfk :yfg d'Vo lhDd]jf/L ;xof]lu lgsfo ;do cjlw
k|sf]k
! Vf8]/L  KffgLsf] d'xfg ;'Sg]
 Vffg]kfgLsf] d'xfg ;+/If0f ug]{ Hff]lvd vfg]kfgLtyf  o'PgcfOl;O Pkm ! jif{ leq
 KffgLsf] ;tx tn  Vffg]kfgLsf] j/k/ klSs ;/r+gf :t/Ls/0f af6 ;/;kmfO{  o'g x]la6]6
lgwf{/0f ul/Psf l8lehg
emg{] lgdf{0f gu{g{]
If]qx? sfof{no  o'gl8kL
 Vffg]kfgLsf] cefj  a}sNlks vfg]kflgsf] af/]df ;'rgf ;DalGwt  u};;x?
lnP/ /fVg] uflj;,gkf,l8l6  ;r+f/ dfWodx?
 kfgL l/rf{hsf] nfluAoa:yfkg ug{] cf],
 cfsf;] kfgL ;s+ng ug]{
 kf]v/L O{gf/ lgdf0f{ ug]{
 kfgLsf] ax'k|of]u of]hgf lgdf{0f ug]{
@ Affl9  Vffg]kfgL of]hgfx?  of]hgfsf] ;j{}If0f ubf{ ;Defljt gS;f+sg vfg]kfgLtyf vfkf, /]8s|;, ,,,
eTsfpg] k|sf]kx?sf] cf+sng ul/ Go'lgs/0fsf ul/Psf uflj; ;/;kmfO{ o'gcfOl; Okm,
 Ogf/ 6o'aj]ndf pkfox? canDag ug{} / gkfx? l8lehg o'gl8lk,
kfgL k;L k|of]u  Kf|sf]k hf]lvd Go'lgs/0f lsl;dsf] sfof{no U}f;;x?,;rf+/
ljlxg x'g] of]hgfx? lgdf0f{ ug{] Ufflj;,lhlj;, dfWodx?
gkf,
 Zff}rfno aufpg] jf  Vffg]kfgLsf] d'xfgx? ;/+If0f ug{
zf}rfnodf kfgL r]s8ofd / j[Iff/f]k0f ug]{
k|of]u gx'g]  Ogf/,6o'aj]n lgdf{0f ubf{ aflx/sf]
 Kff]v/Lx? k'g{]/ kflg gk:g] ul/dfly p7fP/lgdf{0f ug{
kfgLsf] >f]t cnkq :oflg6/L l;n ug]{
kg{]  Ogf/, 6\o"jj]n, d'ndf enafl9
s6fpg];+/rgf lgdf{0f ug{]
 Zff}rfnox? lgdf{0f ubf{ afl9 gk:g]
ul/ dfly p7fP/ lgdf0f{ug{]
 hgzlSt tof/ul/ tof/L cj:yfdf
/fVg]
# Dffxfdf/L  emf8fkvfnf,cfpF,x}h  hghfu/0f d'ns sfo{s|dx? ;+rf+ng ,, vfg]kfgLtyf vfkf,/]8s|; @ jif{
f,6fOkmfO{8, ug{] ;/;kmfO{ o'gcfOl;,Okm,o'g,
hl08;af6  V'fNnf lbzf gu{gsf] lglDt ;/;kmfO{ l8lehg o'gl8lk
;d'bfosf w]/} tyf rlk{ lgdf0f{ sfo{qmd ;rf+ng ug{] sfof{no u};;x?,;rf+/
dflg;x? la/fdL Ufflj;,lhlj;,gk dfWodx? ,,
 ;/;kmfO{ ;fdfu|Lx? - xfO{lhg ls6_ f
eO{ wg /hgsf] c:yfO{ zf}rfnosf ;fdfu|Lx? kfgL
Iflt x'g ;S5 z'l4s/0fsf cf}iflwx?e08f/0f ug]{
 lrlsT;s / :jf:Yo  :jf:Yo lzIff If]qsf ;ldltx?;uF
sld{ / cf}iflwsf] ;dGjo ul/ k'j{ tof/L sf of]hgf
cefj x'g ;S5 sfof{Gjog sf nflu tof/L x'g]
 vfg]kfgL /  Dflxnf afnaflnsf, j[4 j[4f /
;/;kmfO[sf] cefj ckfËx?nfO{ laz]if s]Gb|df /flv
x'g ;S5 hgr]tgfd'Nfs sfo{qmd ;rf+ng ug{]
 dlxnf afn aflnsf  ;g @)!% ;Dddf lhNnfnfO{ v'Nnf
/ a[4 j[4fx? al9 lbzfd'Qm If]q 3f]if0ff ug{]
hf]lvddf k5{g\

$ E'fsDk  Vffg]kflgsf] ;/+rgf  Hfgzltm tof/ ug{} :tl/s/0f ,,  Vffg]kflg ,,


eTsfO{ vfg]kflgsf]  Kfflg z'l4s/0fsf / ;/;kmfO{;fdfu|LX? ul/Psf uflj; tyf
cefj xfxfsf/ x'g tof/L cj:yfdf /fVg] x? / gkf ;/;kmfO{
;Sg]  c:yfO{ zf}rfno lgdf{0f ;fdfu|L sfof{no
 vfg]kfgLsf] d'xfg e08f/0f ul/ /fVg]  Uf};;x?
>f]t kmf]x/x'g]  Vffg]kflgsf] d'xfg >f]t e'sDk  ;+rf/
 vfg]kflgsf] d'xfg k|lt/f]wfTds agfO{ /fVg] dfWodx?
>f]t eTsg ;Sg]  vfg]kfgL / ;/;kmfO{;DalGw Hfgr]tgf
 zf}rfno elTsO{ d'ns sfo{qmd ;rf+ng
v'Nnf lbzf x'g]  vfg]kflgsf] 6ofls+ nufot cGo
 kz' rf}kfof dflg; ;/r+gfx?e'sDk k|lt/f]wfTds agfpg]
s'lxP/ dfxfdf/L
km}lng ;Sg]
#=!=@ ;+/If0f ;d'xM jfn jflnsf tyf dlxnf ljsf;

s_ /f]syfd
S|m=;= k|d'v k|fd'v hf]lvd ljkb Aoj:yfkgsf s"ofsnfk :yfg D'fVo ;xof]lu lgsfo ;do
k|sf]k lhDd]jf/L cjlw
! Vf8]/L  vfBfGgsf] cefj  vf2 e08f/sf] Aoa:yf ug]{ lhNnf,uflj;,nlIft Dflxnf ;+/If0f Aoa:yfkg ! jif{
 laplahg cefj,  afn>d tyf j]rljvgsf] ;'/Iff ;d'bfo ljsf; ;ldlt, l;rfO{,
hg:jf:Yo,
 Rf]f/L 8s}lt, lxzf+ Aoa:yfdf ljz]if kxn -;'/Iff s[lifsfof{no, vfB
 Affn>d,s'kf]if0f lgsfo,r]s kf]i6_+
;+:yfg
@ Affl9  dlxnf,  dlxnf ljsf;n] ;+rfng ug]{ ,, Dflxnf  hnpTkGg ,,
jfnjflnsf, tflnddf ljkb hf]lvd Go"lgs/0f / ljsf; k|sf]k lgoGq0f
ue{jtL, ;'Ts]/L, hnjfo" kl/jt{g cg's'ng / af9L sfof{no
ckf+u / h]i7 hf]lvd Go"lgs/0f ;DjlGw ljifo  hg:jf:Yo
gful/s af9Lsf] /fVg]  vfB;:+yfg
;dodf c;'/IfLt 
 j[Iff/f]kg,t6aGw Joa:yfkgdf
kxn u/fpg]
 ;+/If0f k'g{:yfkgf s]Gb| e"sDk/lxt
agfpg] / Aoa:yfkg ug]{
 Ufflj;,;d'bfo kl/rfng ug]{
 ;'/Iff lgsfonfO{ hfgsf/L lbO{
plgx?nfO{ ;ls|o u/fpg]
# Dffxfdf/L  ljleGg vfnsf]  dlxnf ljsf;n] ;+rfng ug]{ ,, Dflxnf  Hfg:jf:Yo ,,
/f]un] u|l;t x'g], tflnddf ljkb hf]lvd Go"lgs/0f / ljsf;  vfB;:+yfg
 cfly{s ;s+6 hnjfo" kl/jt{g cg's'ng /  vfg]kflg
dfxfdf/L hf]lvd Go"lgs/0f ;DjlGw
ljifo /fVg]

 ;/;kmfO{ tyf rlk{ lgdf{0f
hgr]tgf
 Vf]fk Aoa:yfkg cleofg ;+rfng
ug]{
$ cfunflu  ufF;,  dlxnf ljsf;n] ;+rfng ug]{ ,, Dflxnf  gkf
afF;,skf;sf] tflnddf ljkb hf]lvd Go"lgs/0f / ljsf;  lhlj;
cefj hnjfo" kl/jt{g cg's'ng /  Ufflj;
 tgfj cfunfuL hf]lvd Go"lgs/0f ;DjlGw
ljifo /fVg]
 ;nfO{ tyf cfuf]hGo a:t' ;'/lIft
7fpFdf /fVg] hgr]tgf
 Rf'/f]6, lal8sf] k|of]u g} gug]{ /
u/]df hyfeflj 7'6f gkmfNg]
hgr]tgf
 k|fylds pkrf/ tflnd lbg]
 Dfgf]a}1flgsk/fdz{ tflndsf]
Aoa:33 fug{]
v_ clNks/0f
S|m=;= k|d'v hf]lvdsf] cj:yf ljkb Aoj:yfkgsf s"ofsnfk :yfg D'fVo lhDd]jf/L ;xof]lu lgsfo ;do
k|sf]k cjlw
! Vf8]/L  v8]/Lsf sf/0f  v8]/L / To;af6 hf]lug] lhNnf,uflj;,nlIft  Dflxnf ljsf;  ;+/If0f ! jif{
lx+zf, pkfo ;DjlGw ;r]tgf ;d'bfo  Dflxnf Aoa:yfkg leq
Affn>d,s'kf]if0f x'g] sfo{s|d afnaflnsf ;ldlt
 v8]/Ldf pTkfbg x'g] ;uF ;DalGwt  l;rfO{
ljpljhg nufpg dlxnf lgsfo  hg:jf:Yo
;d'xdf hgr]tgf hufpg]  s"lif sfof{no
 ;dGjo,cg'udg,sfo{of]h  vfB ;+:yfg
gf

@ Affl9  c;'/IfLt  af9L k|efljt If]qdf t6jGw ;+s6f;Gg ;d'xdf  Dflxnf ljsf;  hnpTkGg ,,
 tgfj nufpg / j[Iff/f]k0f ug{  ljkb k|sf]k lgo0q0f
 x}hf,dfxfdf/L ;dGjo ug]{ Aoa:yfkg sfof{no
 af9L ;DjlGw ;r]tgf ;ldtL  hg:jf:yo
sfo{s|d ;+rfng ug]{  Hfg:jf:Yo  vfB;:+yfg

# Dfxfdf/L  cf}iflwsf] cefj  hg :jf:Yo nufot ljkb ,,  Dflxnf ljsf;  Hfg:jf:Yo ,,
 cfly{s ;s+6 Aoa:yfkg ;ldlt lar  ljkb  vfB;:+yfg
 hgzltsf] cefj ;dGjo ul/ dfxfdf/Lsf] Aoa:yfkg  vfg]kflg
jf/]df hgr]tgf km}nfpg] ;ldtL
 dfgl;s tgfj

$ cfunflu  wghgsf] IftL  cfunfuL ;DjlGw hgr]tgf ,,  Dflxnf ljsf;  Gfkf ,,


 lxz+f, dfgl;s tgfj km}nfpg]  ljkb  lhlj;
 ufF;,jfF;,skf;sf]  cfunfuL sd x'g] vfnsf Aoa:yfkg  Ufflj;=
cefj ;+/rgf lgdf{0f ug{ ;r]tgf ;ldtL
 Hfg:jf:Yo
u_ cg's'ng
S|m=;= k|d'v k|fd'v hf]lvd ljkb Aoj:yfkgsf s"ofsnfk :yfg D'fVo ;xof]lu lgsfo ;do
k|sf]k lhDd]jf/L cjlw
! Vf8]/L  vfBsf] cefj  Vf8]/L k|lt/f]lw ljpnufpg] ;+s6f;Gg Dflxnf  ;+/If0f Aoa:yfkg ;ldlt ! jif{
 dlxnflxzf+ a9\g]  Af}slNks lhljsf]kfh{g Aoa:yf ;d'xdf ljsf;  l;rfO{
 Affn>d a9\g] ldnfpg] ;Lk ljsf;, kz'kfng  hg:jf:Yo
Joj;fo  s"lif sfof{no
 vfB ;+:yfg
@ Affl9  Dlxnf  l8cf/Pdl; ls8sf] Aoa:yf ,, Dflxnf  hnpTkGg k|sf]k lgo0q0f ,,
afnaflnsf  ;'/Iff ;DalGw tflnd / ;fdfu|Lsf] ljsf; sfof{no
c;'/IfLt Aoa:yf  hg:jf:yo
 Dfxfdf/L  Kfflg pdfNg] jf z'lWbs/0f ug{]  vfB;:+yfg
 ;k{bz+
# Dffxfdf/L  cfly{s ;s+6  ;/;kmfO{ tyf kfgL hDg] emf8L ,, Dflxnf  Hfg:jf:Yo ,,
 s'kf]if0f ePsf] 7fpFsf] ;/;kmfO{ ug]{ ljsf;  vfB;:+yfg
 cf}iflwsf] cefj cfdf ;d'x / dlx ;d'xx?df  vfg]kflg
;r]tgf sfo{ ug{],
 cfo cfh{g ;DalGw Aoa:yf
 cf}iflw Aoa:yf
 bIf hgzlQm lgdf{0f tyf kl/rfng
$ zLtnx/  afnjflnsf  dlxnf ljsf;n] ;+rfng ug]{ ,, ,,  o"lg;]km ,,
c:j:Yo / d[To'x'g] tflnddf ljkb hf]lvd Go"lgs/0f /
hnjfo" kl/jt{g cg's'ng /
zLtnx? hf]lvd Go"lgs/0f ;DjlGw
ljifo /fVg]

#=!=# :jf:Yo tyf kf}li6s cfxf/ ;d'x

s_ /f]syfd tyf clNks/0f


S|m= K|fd'v k|fd'v hf]lvd ljkb Aoj:yfkgsf s[ofsnfk :yfg D'fVo ;xof]lu lgsfo ;do cjlw
;= k|sf]k lhDd]jf/L
! Vf8]/L  Dfxfdf/L km}lng'-  + dlxnf :jf:Yo :jo+;]ljsf / cfdf lhNnf, l8kLPrcf] Uf};;, 8An'Pr # dlxgf
cf}nf}, ;s|d0f, ;d'xnfO{ ;r]tgf ul/ kl/rfng ug{] uflj;, cf],o'lg;]km,o'gPkmlk
emf8fkvfnf,6fO{km  ;d'bfo tyf kl/jf/df cfwfl/t lzz' nlIft P,c:ktfn,:jf:Yo
fO{8,5fnfsf] /f]u_ tyf afnsflnsf kf]if0f / dft[kf]if0f ;d'bfo ;:yf+ tyf cfdf
 vfB ;'/Iffsf] ;DalGw z;lQms/0f cleofg ;+rfng ;d'x / dlxnf :jo+
cefj ug{] ;]ljsfx?
 s'kf]if0fdf j[l4  :jf:Yo sld{tyf Pkml;Prle sf]
;'Vvf v8]/Lsf] /f]usf] /f]syfd tyf
Aoa:yfkg ;DalGw Ifdtf ljsf; ug{}.
 kf]if0f, pd]/ c'g;f/sf] tf}n /
afnjflnsfsf] vfgkfgjf/] hgr]tgf
km}nfpg]
@ Affl9,8'jf  Hfgwgsf] IftL  cf}iflw,pks/0f ;'/lIft 7fpFdf k|efljt ,, ,, ! dlxgf
g -d"To'_ Aoa:yfkg ug{] uflj;x?
 Dfxfdf/L  Pkm;LPr le nfO{ tyf cfdf
 S'mkf]if0f ;d'xx?nfO{ ;r]tgf cleofg ;rf+ng
 cf}iflw ug{]
cf}hf/,ef}lts  cfjfO{l;Pkm tyf dft[kf]if0f ;DjlGw
;/+rgf gi6 ;r]tgf cleofg
 :jf:Yo rf}lsnfO{ ;+/If0f ug{
r]s8ofd tyf t6jGw / j[Iff/f]k0f ug]{
 Affl9k|efljt If]qdf h?/L kg{;Sg]
cf}iflw,cf}hf/,kf]if0f ;DjlGw vfWo
;fdfu|L plrt e08f/0f ug{] .k'jL{ /
blIf0fL e]usf] !^:yfgdf
# Dfxfdf/L  Dffgj d"To'  Dfxfdf/L /f]syfdsf] nflu ljz]if lhNnf ,,  u};;, /]8s|;, # dlxgf
 Wfgsf] Iflt u/L sfnfhf/ / dn]l/of e/df 8An'Pr
lgoGq0f;r]tgf sfo{s|d dfxfdf/L cf],o'lg;]km,o'gPkml
 S'mkf]if0f km}lnPsf]
rnfpg] kP,c:ktfn,:jf:Yo
 bIf hgzlSt Aoa:yf ug]{ If]q ;:yf+ tyf cfdf
 k'0f{vf]ksf] of]hgf ;d'x / dlxnf
:jo+ ;]ljsfx?
 ;d'bfo tyf kl/jf/df cfwfl/t
lzz" tyf afnaflnsf kf]if0f /
dft[kf]if0f ;DalGw zzlSts/0f
cleofg ;rf+ng ug{]
 Dfxfdf/L km}lng ;Sg] ;Defljt
If]qx?df cf}iflw cf}hf/ tyf
:jf:Yo sld{sf] k'j{ Aoa:yfkg
ug{]
 Dfft[ lzz'nfO{ kf]if0f ;DalGw
;r]tgf cleofg ;rf+ng ug{]
 b'lift kfgL, ef]h et]/ /
k'hfcfhfdf b'lift vfgf ;DjlGw
hgr]tgf clej[lWb ug]{ ]

$ cfunflu Hfgwgsf] Iflttyf  Kfof{Kt cf}iflw tyf cf}hf/x?sf] lHfNnfel/s ,,  l8lkPrcf], # dlxgf
cf}iflw,cf}hf/x? plrt Aoa:yfkg f cfunflu /]8s|;,PghLcf]
gi6  Pkml;Prle tyf :jf:Yo sld{x?nfO{ x'g] If]qx? tyf cfO{Pglhcf]
tyf :jo+;]jsx?nfO{ cfwf/e't
k|fylds pkrf/ tflnd / ;fdfu|L
Aoa:yfkg
 :jf:Yo rf}lssf] ;/+If0f
 :jf:yo rf}sL / c:ktfndf kmfo/
Ol:6gu'O;/ /fVg]
% lztnx/ lzz'afnaflnsf  Gfjhftlzz', afnaflnsf,;'Ts]/L cfdf lhNnfe/ ,, l8lkPrcf], PghLcf] # dlxgf
tyf ;'Ts]/Lcfdf / tyf a[4a[4fx?sf] nflu Gofgf]
a[4a[4fx?sf] d'To' n'ufkmf6f]sf] Aoa:yfug{]
 lzz' afnaflnsftyf ue{jlt,;'Ts]/L
cfdfx?nfO{ Gofgf]kg sfod ug{
cfjZos k/fdz{ lbg]
 :tgkfg/ afNosflng kf]if0f ;DalGw
ljz]if k/fdz{ ug{]
^ e'sDk  Wfghgtyf  e'sDk /lxt c:ktfn tyf :jf:Yo lhNnfe/ ,, l8lkPrcf], PghLcf] @ jif{
ef}lts ;+/rgf ejgx? Tfof/ ug{]
gi6  cf}iflw cf}hf/x?sf] plrt Aoa:yfkg
 Dfxfdf/L tyf cfjZos bIf hgzlStx?sf]
 S'mkf]if0f tof/L ug{]
 k'/fgf :Jff:Yo ejgx?sf] k|jnLs/0f
ug]{
 u|fld0f e]udf k|;'tL u[xx/sf] lgdf{0f
ug]{

v_ cg's'ng
S|m=;= k|d'v k|sf]k hf]lvdsf] cj:yf ljkb Aoj:yfkgsf :yfg D'fVo ;xof]lu lgsfo ;do
s[ofsnfk lhDd]jf/L cjlw
! lztnx/, n',  N'f nfUg'  hnjfo" cg's"ng / lHfNnfel/ hg:jf:Yo  /]8s|;, Pglhcf] tyf tTsfn}
xfjfx'/L, af9L  xfjfx'/L, o;sf] c;/, / jRg] cfO{Pglhcf]
 afl9klx/f] pkfox? jf/] ;r]tgf
cleofg
 lztnx/ n] dlxnf,
jfnjflnsf, j[Wb  lx8fO{,8'nfO{ ;DalGw
/ckf+unfO{ c;/ ug]{ ;r]tgf
 vfgkfg ;DalGw tyf
tftf] k]o kbf{y,
u]8fu'8Lsf] emf]n vfg]
;DjlGw ;r]tgf
 ue{jlt ;'Ts]/L dlxnf
afnaflnsf tyf
a[4a[4fx?sf] plrt
:ofxf/
 k|b'if0f Aoa:yfkg
#=!=+$ cfjf; tyf k"jf{wf/ lgdf{0fM lhNnf ljsf; ;ldlt / gu/kflnsf

s_ cNkLs/0f
S|m=;= K|fd'v hf]lvdsf] ljkb Aoj:yfkgsf s[ofsnfk :yfg lhDd]jf/ / ;xof]lu lgsfo ;do cjlw
k|sf]k cj:yf
! Affl9  HfUuf  af9]L hf]lvd If]qsf] lj:t[t k|efljt Gfkf :yflgo /fhlglts h]i7 b]lv ebf}
au/df cWoog ug]{ uflj; / gkf ,lhlj;,uflj; bnx?,u};; / ;d'bfo, ;Dd
kl/0ft x'g]  af9L hf]lvd If]qdf t6jGw lHfNnf e";+/If0f, hn pTkGg
 Eff}lts / Af[Iff/f]k0f ug{] k|sf]k lgoGq0f sfof{no
;+/rgf gi6  ef}lts ;+/rgf h:t} ejg,
x'g] ;8s, l;+rfO{ ;+/rgf
dfkb08 cg';f/ lgdf0f{
x'g'kg{] / ;8ssf] bfofjf+of
?vx? nufpg]
 pRr hf]lvd If]qsf] j:tLx?
;fg]{ ;DjGwdf 5nkmn ug]{
@ Vf8]/L  ;8s gi6  ;8ssf] b'a}tkm{ a[Iff/f]k0f ,, ,, lhNnf s[ifL sfof{no, kmfu'0f b]lv
x'g] cj:yf ug{] 7]s]bf/, vfg]kfgL sfof{no h]i7 d;fGt
cfb|tf sd  Dffkb08 cg';f/ ;Dd
eP/ gfln,s'nf]sf] lh0ff]{4f/ ug{]
 cfsfz] kfgL ;+sng kf]v/L,
l8k jf]l/8= sfo{ ug]{
 gfnL, s'nf]sf] dd{t ug]{
# Ef"sDk  Eff}lts  Eff}lts ;+/rgf gu/kflnsf ,, ,, lg/Gt/
;+/rgfx? ;8sx?e'sDk tyf k|sf]k tyf uflj;
EfTsg' hf]lvd /lxt jgfpg] ;j}
 ;8sx?df  dfkb08 cg';f/ sf] lgdf{0f
lr/f kg{' ug{]
 ;fj{hlgs af;:yfgsf nfuL
;+/lIft lgdf{0f ug{]
 Ef"sDk k|lt/f]wL 3/ lgdf{0f
ug{ 7]s]bf/ / ld:qLx?nfO{
tflnd lbg]
 e"sDk k|lt/f]wL 3/ lgdf{0f
;DjlGw /]l8of], Pkm Pd,
kqklqsfaf6 hgr]tgf
hufpg]
$ cfunflu  Wfghgsf]  Af6f]3f6f]sf] rf}8fO{ slDtdf Af:tLx?df ,, ,, ;fy} 3/kl/jf/ R}fq b]lv c;f/
Iflt !@ lkm6 agfpg] /;dfhx?n] d;fGt ;Dd
 efG;fsf]7f / ;'Tg]sf]7f Ps
7fpFdf x'g gx'g] ug]{
 a[Iff/f]k0f ug{]
 hgdfg;df hgr]tgf
hufpg]
 af?0f oGqsf] ;Vof+ a9fpg]
 cfunfuL k|lt/f]wL 3/
lgdf{0fsf] gd'gf tof/ ug]{
% r6\of8=  wghgsf]  r6\of8= ;DjlGw lhNnf tyf lhlj; r6\of8=df sf dug]{ ;+:yf, lg/Gt/
Iflt kz'Iflt hgr]tgfd'ns sfo{qmd uflj; :t/df o"lg;]km, o"Pgl8kL jif{x?df
;DkGg ug]{

v_ /f]syfd
S|m=;= K|fd'v hf]lvdsf] cj:yf ljkb Aoj:yfkgsf :yfg lhDd]jf/ ;xof]lu lgsfo ;do cjlw
k|sf]k s"ofsnfk
! Affl9  HfUuf au/df  Af[Iff/f]k0f ug{] Smdnfglbsf]lsgf/df, lhlj;, :yflgo /fhlglts bnx?, kmfNu'0f b]lv
kl/0ft x'g]  ef}lts ;+/rgf dfkb08 l;uLoflx d8fg, gkf, Hfkplgsf, u};; h]i7 d;fGt
enxlgof,a9]/af uflj; ;Dd
 Eff}lts ;+/rgf cg';f/ lgdf0f{ ug]{]
gi6 x'g]  Kfflgsf] lgsf;sf] nflu
gfnf tyf glbsf]
t6aGwsf] plrt
Aoa:yfkg ug]{
 Hfgdf;df hgr]tgfsf]
cled'lvs/0f sfo{s|d ug{]
 g;{/L :yfkgf ug]{
@ Vf8]/L  ;8s gi6 x'g]  ;8ssf] b'a}tkm{ Dffkb08 k'/fePsf ,, u};; H]fi7 b]lv
cj:yf cfb|tf sd Af[Iff/f]k0f ug{} ;8sx?df >fjgd;fGt
eP/  Dffkb08 cg';f/ ;Dd
glbgfnf afwF,s'nf]sf]
lh0ff]{4f/ ug{]
# Ef"sDk  Eff}lts ;+/rgfx?  Eff}lts ;+/rgf tyf Gfkf tyf ,, :yflgo,u};; tyf 3/ wlgx? @ aif{leq
EfTsg' ;8sx?e'sDk/lxt uflj;x?df
 ;8sx? lr/f kg{' dfkb08 cg';f/ sf] lgdf{0f
ug{]
$ cfunflu  Wfghgsf] Iflt  Af6f]3f6f]sf] rf}8fO{ cfunfuL hf]lvd ,, :yflgo afl;Gbf,u};;,k|;f;g, tTsfn}
slDtdf !@ lkm6 agfpg] Af:tLx?df jg sfof{no
 Af[Iff/f]k0f ug{]
 hgdf;df hgr]tgf
hufpg]
 af?0f oGqsf] ;+Vof
a9fpg]
#=!=%= vfBM s[lif,kz',l;rfO{ ;d'x

s_ /f]syfd

S|m=;= k|d'v k|sf]k k|d'v hf]lvdsf] ljkb Aoj:yfkgsf s[ofsnfk :yfg lhDd]jf/ ;xof]lu ;do
lgsfo cjlw
! Vf8]/L  vfBfGg ;+s6  l;rfO{sf] Joa:yf ug]{ k|efljt Sm"lif, l;rfO{, Uflj;,lhlj; lg/Gt/
 kz' cfxf/df sdL  s'nf] s'n];f] dd{t ;Def/ ug]{ uflj; kz';]jf ,u};;,e';+/I
sfof{nox? f0f, ljZj
 /f]u ls/fsf]  :ofnf] 6o'aj]n, 9LsL kDk h8fg ug]{ j}+s
k|sf]k  Gflbdf l/ª aFfwsf] Aoa:yfug{]-l;+rfOsf]
nfuL pbfx/0f xl/g] uflj;sf] ;lj{ glbdf
afFw agfpbfF sl/a @ uflj;sf] $)) la3f
hldg l;lrt x'g]_
 cld/L l;+rfO{ of]hgf ;DkGGf ug]{
 e'O3fF; / 8fn] 3Ff; nufpg] / lat/0f
ug{]
 ljleGg lsl;dsf] ljifflbx?ljt/0f ug{]
 kz'j:t'df vf]k nufpg]
@ Affl9 tyf  Affln gflnIflt  8'afg vKg ;Sg] afnLsf]Aoa:yf ug]{ / ,, lhNnf kz' Gfkf, lhlj;, lg/Gt/
8'afg  v]lt of]Uo hldg hgrt]gf km}nfpg] sfof{Nfo, s[ifL u};;
s6fgau/df kl/0ft  af9L k|efljt v]tLof]Uo hldgdf Tf6aGw / l;+rfO{, hn
x'g] lgdf{0f, j[Iff/f]k0f ug]{ pTkGg k|sf]k
/ lhNnf
 Kfz'a:t'sf] Iflt/  cfs:dLs pkrf/ Aoa:yf ug{] e";+/If-f
dfxfdf/L Nofpg  kz' zjsf] Joj:yfkg uflj;, lhlj; /
;Sg] gu/kflnsf ;+u ldn]/ ug]{
# lztnx/  lxpFb]jflnsf] Iflt  lztnx/ vKg ;Sg] hftx? nufpg] k|efljt ,, ,, lg/Gt/
 kz'j:t'df /f]u Joa:yf ug{] / uflj;x? a9fpb} n}hfg] 7fpF
Aoflwsf] k|sf]k  kz'sf] lglDt cfs:dLs pkrf/ ;]jfsf]
 /f]u ls/fsf] Aoa:yf ug]{
k|sf]k  laifflb Aoa:yfkg ug]{
$ hgfj/afafnL  gLnufO{Nf] v]tLdf  kz' Joj:yfkg u/L cGgjfnL hf]ufpg k|efljt lhNnf kz lhlj;, ,,
gfnL Iflt nufPsf] cGgjfnL sfo{ ug]{ :yfgdf :jf:Yo uflj;
ljz]if u/]/ gi6 u/L vf2fGg ljz]if sfof{no
gLn ufO{ cefj x'g] u/]/

v_ cNkLs/0f
S|m=;= k|d'v hf]lvdsf] cj:yf ljkb Aoj:yfkgsf s[ofsnfk :yfg lhDd]jf/ ;xof]lu lgsfo ;do cjlw
k|sf]k
! Vf8]/L  HfUuf afemf] x'g'  l;rfO{sf] Aoa:yfkg , 9LsL Kf|efljt Sm[lif, l;rfO{, Ufflj;,lhlj;,u} lg/Gt/
 Eff}lts ;+/rgf kDk, :ofnf] 6o'jj]n, s'nf] dd{t uflj; / gkf kz';]jf ;;,e';+/If0f,
c:t Ao:t x'g' ug]]{ sfof{nox? ljdfdf sf dug]{
 kz'cfxf/f ljt/0f ug{] ;+:yfx?
 cf}iflw pkrf/ ug{]
 /f]uls/fsf] ljifflb Aoa:yfkg
 s[lif tyf kz'C0fsf] Joj:y
fug]{
 Vf8]/L k|lt/f]wfTdsafln
gfnLx?sf] Aoj:yfkg tflnd
 afnL ljdf ug]{ s[ifsx?sf]
;+Vof a9fpg]
@ Affl9,8'afg  Affln gflnIflt  pGgt tyf 8'afg vKg ;Sg] ,, ,, Gfkf, lhlj;, ,,
 Vf]lt of]Uo hldg s[lifafnL ;DalGw tflnd u};;, e" ;+/If0f,
s6fgau/df  t6aGw dd{t,lgdf{0f ;8s ljefu
kl/0ft x'g]  kz'a:t'df /f]usf] pkrf/ ;]jf
 Kfz'a:t'sf] Iflt  kz'cfxf/ cfk'lt{ Aoa:yf
# lztnx/  lxpFb]jflnsf] Iflt  lxpFb]aflngfln af/] tflnd / ,, ,, ,, ,,
 kz'j:t'df /f]u laiflb af/] hgr]tgf cle"a"l4
Aoflwsf] k|sf]k u/fpg]
 /f]u ls/fsf] k|sf]k  cf}iflw tyf uf]7 Aoa:yfkg
;DalGwhgr]tgf clea[l4
u/fpg]
u_ cg's'ng
S|m=;= K|fd'v k|sf]k hf]lvdsf] cj:yf ljkb Aoj:yfkgsf s[ofsnfk :yfg lhDd]jf/ ;xof]lu lgsfo ;do cjlw
! Vf8]/L  Hfuuf afemf]  ;'Vvf vKg] hftx? ;'Vvf !,@,#,$ k|efljt Sm[lif, l;rfO{, Ufflj;,lhlj;,e';+/If0f
x'g' wfg nufpg] :yfgx? kz';]jf
 Ef}lts ;+/rgf  klSs afFw lgdf{0f ug]{ sfof{nox?
c:t Ao:t x'g'  l8k 6o'aj]n h8fg ug]{
 gx/sf] Aoj:y fug]{
 ax'aif{] 3Ff;sf] Aoa:yf ug]{
 aif{]lg vfk k6f nufpg]
 cfs:dLs kz'pkrf/ ;]jf
 /f]uls/f lgoGq0f
 Dff6f] hfFr tyf s[lif r'g k|b{zg
ug]{
@ Afl9,8'afg  Affln gflnIflt  klSs t6aGwsf] Aoa:yf Dffkb08 ,, ,,
 Vf]lt of]Uo  glb lsgf/df 8fn]3fF; /f]Kg] k'/fePsf
;8sx?df
hldg  8'afg vKg ;Sg] hftx? Wffg
s6fgau/df :jgf{;a !, ;Def ;a !
kl/0ft x'g]  Kfz' cf}iflwsf]ifsf] Aoa:yf
 Kfz'a:t'sf] Iflt  E"f Ifo k|lt/f]wfTds wfF; /f]kg
# lztnx/  lxpFb]jflnsf]  lztnx/ vKg ;Sg] aflngflnsf] k|efljt
Iflt Aoa:yf 7fpF
 kz'j:t'df /f]u  Aoal:yt uf]7sf] Aoa:y fug]{ /
Aoflwsf] k|sf]k kz'nfO{ lr;f]af6 jRg] tl/sfn]
 /f]u ls/fsf] lgdf{0f ug]{
k|sf]k  Kfz'tyf s"lifv]ltsf] nflu cf}iflw
sf]ifsf] Aoa:yf
#=!=^ laifout lgsfoMag tyf jftfj/0f / pWff]u

s_ /f]syfd, clNks/0f / cg's"ng

S|m=;= k|sf]k hf]lvdsf] cj:yf ljkb Aoj:yfkgsf s[ofsnfk :yfg lhDd]jf/ ;xof]lu lgsfo ;do cjlw
! Vf8]/L Jfftfj/0f ;'Vvf  v8]/L / hnjfo" kl/jt{g ;DjlGw Ufflj;x?, lhNnf jg jg pkef]Qmf lgoldt
agdf cfunfuL Hfgr]tgf d'ns sfo{qmd ug]{ r'l/of /]Gh sfof{no, dxf;+3, lhNnf
 r'/] If]q, ldlynf gkf, lIf/]Zj/ gkf, / k|efljt jgpkef]tmf jg:ktL sfof{no,
wg'iffwfg gkf / u0f]]zdfg rf/gfy uflj; ;ldlt e';+/If0f sfof{no
gkfx?df sDtLdf !)) x]= hldgdf
j[Iff/]fk0f ug]{
 r'/] If]q, t'n;L uflj; / k'ikjgk'/,
o1e"dL uflj;d ;/sf/L / ;fj{hgLs
u/L %) x] hldgdf j[Iff/f]k0f ug]{
 a}slNks phf{ af6 ;f]nf/ jf6/ kDkLË
af6 a}slNks Aoa:yf ldnfpg]
 Hfyfeflj jg s6fg /f]Sg]
 agdf cfl>t 3/3'/Lsf] nflu a}slNks
lhljsf]kfh{gsf] pkfox? ckgfpg]
 ;/sf/L agx?nfO{ ;fd'bflos agdf
x:tfGt/0f ug]{
@ Hfgfa/ af6 jfnL gflngf;  Hfgfj/ hËnaf6 gcfcf]; To;sf] ,, ,, ,, / jg If]qdf # dlxgf
Iflt pkfo l;h{gfug{] a;f]jf; ug{] ;'Vvf ofd
 Tff/af/ nufpg] :yflgo afl;x? eGbf cufl8
 gLnufO{n] vf]nf lsgf/ glhs /x]sf]
uflj;x?df cGgjfnL gi6 ug]{ x'gfn]
o:sf] Joj:yfkg ug]{

# cfunfuL  Jfg 88]nf]  Jfgdf 89]nf] gnufpg]gLlt agfpg] Jfg If]q ,, ,, # dlxgf
 Jfftfj/0f k|efj  Hfgr]tgf d'ns sfo{s|d ug{] ;'Vvf ofd
eGbf cufl8
 km/]:6 uf8{x?nfO{ tflnd lbg]
 cUgL lgoGq0f oGqx?sf] Aoa:yfug{]
 jg ;'/Iff / agdf cUgL /]vf agfpg]
$ Affl9,8'afg  Afg s6fg,  Affof]O{lGhlgol/Ësf] ls|ofsnfkx? ug{] Jfg If]q ,, ,, / hnpTkGg Afiff{t eGbf
 ag aufpg]  Hfgr]tgf d'ns sfo{S|d ug{] ;a} k|sf]k lgoGq0f klxnf
sfof{no
 Kflx/f]  s6fg If]qdf afFw lgdf0{f ug{]
 ;fg] ;fgf] r]s 8\ofd agfpg] .
 /ftf] gbL, cf}/xL, hnfb, an'jf gbl /
rf/gfy, ;]gfp / sdnf gbLx/df gbL
lgoGq0f sfo{ ug]{

#=!=&lzIff If]q

s_ /f]syfd tyf clNks/0f

S|m=;= k|sf]k hf]lvdsf] cj:yf ljkb Aoj:yfkgsf s[ofsnfk :yfg lhDd]jf/ ;xof]lu lgsfo ;do
cjlw
! Affl9 ljBfno ejg Iflt u|:t  af9Lsf] clt hf]lvddf /x]sf ljBfno ejg k|efljt lhlzsf lj=Ao=;=, tTsfn}
x"g'-aufP/ nfg'_ ;fg{] ljBfno- cfO{÷Pglhcf]
cf>o :ynsf] ?kdf  ljBfno cg'udg ug]{ $^_
ljBfnosf] k|of]u
 a}slNks :yfgsf] klxrfg ug]{
 af9L hf]lvd :yfgdf /x]sf ljwfnox?df
r]s8ofd nufpg] / j[Iff/f]k0f ug]{
 gof+ ljwfno ejg lgdf{0f ubf{ jf9L hfg]
:yfgdf l8hfOg gug]{ . olb ug}{ kg]{ ePdf
hf]lvd Go"lgs/0fsf pkfox? klg l8hfOgdf
/fVg]
@ xfjfx'/L ljBfno ejg Iflt  ef}lts ;+/rgf -5fgf cflb_ nfO{ k|efljt ,, ljBfno Joj:yfkg lgoldt
u|:tx'g'-5fgf p8fpg'_ lgoldt r]s hFfr ug{] / jlnof] u/L k'g ljBfno ;ldlt,cfO{÷Pglhcf]
gp8fpg] u/L dha't agfpg]
 ljwfnosf] 5fgfdf Kof/flkm6 nufO{
jlnof] agfpg]
# cfunfuL ljBfno ejg Ifltu|:t  ljBfno ejg ;d'bfo eGbf 5'6} :yfgdf ;j} lhlzsf /]8s|; / r}q,a}zfv
;fg{] ljBfno cfO{÷Pglhcf]
 r]tgf d'ns sfo{s|dx? Ufg{]
 ljwfno agfp+bf cfunfuL k|lt/f]wL
;fdfu|Lx? k|of]u ug]{
 ljwfnodf cfunfuL lgefpg] ;dfu|Lx?
;+sng u/L /fVg]
 ljwfnodf kmfO/ Ol:6gu'O;/ /fVg]
$ Dffxfdf/L ljBfnodf ljBfly{x?sf]  R]ftgf d'ns sfo{s|d ;j} lhlzsf ljBfno Joj:yfkg k|efljt
cg'kl:ytL  bf}t/L lzIffaf6 clt k|efljtnfO{ lzIf0f ljBfno ;ldlt, ;do
l;sfO{df ;xof]u cfO{÷Pglhcf]
 SofDkL8sf] Aoa:yf u/fO{ ljBfly{nfO{ lk|m
u/fpg]
 ljwfnodf vfg]kfgL ;+/rgf ;'/lIft
agfpg] of prf] :yfgdf agfpg] / :jR5 kfgL
pknJWf u/fpg]
% e"sDk e"sDkn] ljwfnox?  e"sDk k|lt/f]wL ljwfno ejg agfpg] hf]lvd ,, ,, @ jif{
elTsg], ljwfyL{x? 3fOt]  k'/fgf ejgx?sf] k|jnLs/0f ug]{ ljwfnox leq
tyf d[To' x'g ;Sg] ?
 ljwfnodf ljkb Joj:yfkg ;ldlt agfpg]
/ ljkb Joj:yfkg of]hgf tof/ u/L nfu' ug]{
 lzIfs cleefjg ;+3, ljwfno Joj:yfkg
;ldltnfO{ ljkb Joj:yfkg jf/] tlfnd lbg]

v_ cg's'ng
S|m=;= k|sf]k hf]lvdsf] cj:yf ljkb Aoj:yfkgsf s[ofsnfk :yfg lhDd]jf/ ;xof]lu lgsfo ;do
cjlw
! Vf8]/L vfBfGgsf] cefjdf  lbjf vfhfsf] Aoa:yf ug]{ k|efljt lhlzsf ljBfno Joj:yfkg Vf8]/Lsf]
sfdsf] vf]lhn] ubf{ If]q ;ldlt, ;dodf
ljBfly{ ljBfnodf ljBfno cfO{÷Pglhcf], a}zfv h]i7
cg'kl:yt uflj;, /]8qm;
@ zLtnx/ zLtnx/n] ljwfyL{x?  z}lIfs Sofn]08/ kl/jt{g u/L lhNnf ,, ,, ! jif{
lj/fdL x'g] cTolws lr;f]sf] ;dod sIff
jGb ug]{ z}lIfs gLlt agfpg]

#=!=* /fhg}lts bnsf] k|ltjWbtf

 :yflgo lgsfosf] of]hgf th'{df k|lqmofsf] k|yd r/0f b]lv g} ljkb hf]lvd Go"gls/0fnfO{ k|fyldstdf /fvL of]hgf th'{d fug{
5nkmn ug]{
 l:js[t of]hgfx? sfof{Gjog ubf{ hf]lvd Go"gls/0f dfkb08 cg';f/ sfo{ ug{ ;xof]u ug]{
 lgod sfg"gnfO{ s8fO{sf ;fy nfu'ug{ ;xof]u ug]{ / bjfj lbg]
 u|fld0f e]ssf hgtfx?nfO{ k|sf]k tyf ljkb jf/] hgr]tgf clej[lWb ug{ ;xof]u ug]{
 ljkb hf]lvd of]hgfx? agfp+bf b]zsf] ef}uf]lns cj:yf cg';f/ u/fpg ;xof]u ug]{
#=@ ljkb\ kZrftul/g] lqmofsnfk

#=@ != vfg]kfgL tyf ;/;kmfO{


k|d'v k|sf]k k|d'v hf]lvd ;|f]tsf] Joj:yf
ljkb\ Joj:yfkgsf lqmofsnfk :yfg cfGtl/s afXo-;xof]uL_ ;do
cjlw

v8]/L vfg]kfgLsf] cefj  ;fd'bfoLs :t/df 6\of+sL, vfN6f] vgL v8]/L k|efljt vfg]kfgL tyf /fli6o tyf @ jif{
;|f]tx? ;'Sg] kfgLsf] e08f/0f ug]{ . uflj; ;/;kmfO{ cGt/fli6o u}x|
 cfsfz] kfgL ;+sng k|lqmof yfNg] l8llehg ;/sf/L ;+:yf
sfof{no
 l8k jf]l/8= ug]{

af9L  vf]kfgLsf  ets]sf] ;+/rgfsf] ;'rgf ;+sng ul/ af9L k|efljt vfg]kfgL tyf k|fljlws ! jif{
;|f]tx? 8'Jg] tyf ;+/rgfsf] k'g{lgdf{0fdf ;d'bfonfO{ uflj; tyf gkf ;/;kmfO{ sfof{no,
b'lift x'g] ;xefuL u/fpg] . l8llehg, /]8qm;,
 vfg]kfgLsf]  kfgL z'l4s/0fsf cf}iflwx? ljt/0f ug]{ lhlj;, gkf, /fli6o tyf
cefj jf pkfox? ckgfpg] . uflj; cGt/fli6o u}x|
;/sf/L ;+:yf
 kfgL hGo  ;|f]tx? kfgLsf] txeGbf dfyL p7fpg] . h:t} UNICEF,
/f]u a9\g' -  z'4 lkpg] kfgLsf] Joj:yf ug]{ . UN Habitat,
emf8fkvfnf, cfFp,  :jf:Yo Sni6/ ;Fu ;dGjo ug]{ . OXFAM
x}hf, 6fO{kmfO{8_
 ;+/rgfsf k'g{ lgdf{0f ubf{ ljkb\nfO{
 ;+/rgf dWogh/ /fVg] .
eTsg]
 kmf]xf]/d}nf Joj:yfkg ug]{ .
 bIf hgzlQmsf] Joj:yf ug]{ .
cfunfuL  ;+/rgfx?  gofF ;+/rgfx? klxn]sf] eGbf dha't ,, ,, ,, ,,
lju|g], eTsg] jgfpg]
 kfgLsf ;|f]t  hgr]tgf clej[l4 ug]{ .
;'Sg]  eTs]sf ;+/rgfsf] k'g{lgdf{0f l56f] eGbf
l56f] ug]{ .
8'jfg  vfg]kfgLsf  vfg]kfgLsf xof08kDkx?sf] ,, ,, ,, ,,
;+/rgfx? ;+/rgfx?sf] prfO{ a9fpg] .
8'Jg] .  kfgLcfk"lt{sf] Joj:yf ldnfpg] .
 kfgL b'lift
x'g
dfxfdf/L  emf8fkvfnf,  kfgL z'l4s/0fsf pkfo ckgfpg] . ,, ,, ,, ,,
x}hf h:tf  ;/;kmfO{df ;d'bfonfO{ k|l/t ug]{ .
/f]u  dfxfdf/L ;DjlGw hgr]tgf km}nfpg]
e'sDk  z'4  eT]ssf ;+/rgfx?sf] ;'rgf ;+sng k|efljt uflj; vfg]kfgL tyf k|fljlws ,,
vfg]kfgLsf] cefj ug]{ . tyf gkf ;/;kmfO{ sfof{no,
 ;+/rgf x?  z'4 vfg]kfgLsf] Joj:yfug]{ . l8llehg, /]8qm;,
lhlj;, gkf, /fli6o tyf
gi6 x'g] .  kfgL z'l4s/0fsf cf}iflw ljt/0f ub}{ uflj; cGt/fli6o u}x|
 rf}kfof, r]tgf clej[l4 ug]{ . ;/sf/L ;+:yf
dflg;sf] zj  :jf:Yo Sni6/ ;Fu ;dGjo ug]{ . h:t}
s'lxP/ dxfdf/L  ;+/rgfsf k'g{ lgdf{0f ubf{ ljkb\nfO{ UNICEF,
km}ng ;Sg] . dWogh/ /fVg] / Build, Back, UN
 zf}rfnosf] Betterl;WbfGtsf] cfwf/df k'g{lgdf{0f ug]{ .
cefj eO{ v'Nnf Habitat,
 kmf]xf]/d}nf Joj:yfkg ug]{ . OXFAM
lbzf x'g] .
 bIf hgzlQmsf] Joj:yf ug]{ .
 ;+/rgfx? klxrfgsf] cfwf/df
;d'bfo;Fu ;xsfo{ ub}{ k'g{lgdf{0f ug]{ .
 ;+/rgf e"sDk k|lt/f]lw jgfpg] .
#=@=@= lzIff
k|d'v k|sf]k k|d'v hf]lvd ljkb\ Joj:yfkgsf lqmofsnfkx? :yfg ;|f]tsf] Joj:yf ;do
cfGtl/s afXo -;xof]uL_ cjwL
af9L],  af6f] 3f6f]  ljwfnodf ;/;kmfO{ cleofg rnfpg] .
8'jfg ;DjlGwt lhlj;, ;8s
tyf ejg eTsLg]  lju|]sf] af6f]3f6f]nfO{ tTsfn ;d'bfo tyf ljleGg
 ljBfnosf] ;+3;+:yfaf6 dd{t tyf k'g lgdf{0f ug]{. ljBfno lhNnf lzIff l8lehg sfof{no,
ePsf] sfof{no, vf]kfgL sfof{no, ! jif{
ejg, zf]rfno,  nfdf] ;do;Dd ljBfno ;~rfng x'g g;Sg] cj:yf uflj; tyf k| fljlws sfof{no, leq
vfg]kfgL IftLu|:t x'g' ePdf ;'/lIft :yfgdf 3'lDt ljBfno ;~rfng ug]{ . ;d'bfo,
gkf /]8qm;, uflj;,
 k7gkf7g  ljwfno e'sDk k|lt/f]wL ejg agfpg] SMC/PT
ljBfno Joj:yfkg
aGb x'g] ;fy} A
 SMC/PTAsf] tTsfn a}7s j;L hf]lvdaf6 aRg] ;ldlt, lzIffdf sfd
ljBfyL{x? ljBfnodf pkfox?sf] vf]hLug]{ . ug]{ ;+3 ;+:yf
cg'kl:yt x'g' .
e"sDk  ef}lts  lju|]sf / eTs]sf ;+/rgfnfO{ ;d'bfonfO{ kl/rfng
;+/rgf gi6 x'g' . u/]/ x6fpg] . ;DjlGwt
 dfgljo IftL  xfjf / k|sf;sf] ;+jftg x'g] sf]7fx?sf] lgdf{0f ug]{ . ljBfno
ePsf] lhNnf lzIff lhlj;,
^ dlxgf
.  e"slDko k|lt/f]lwt ejgx? lgdf{0f ug]{ . uflj; tyf sfof{no, ;d'bfo,k|fljlws
leq
 sIff sf]7fdf pd]/ cg';f/sf] kmlg{r/sf] Joj:yf gkf ljBfno sfof{ n o, /] 8 qm;,
ug'{kg]{ . Joj:yfkg uflj;, lzIffdf sfd
 jfnd}qL zf}rfno tyf vfg]kfgLsf] Joj:yf x'g'kg]{ . ;ldlt ug]{ ;+3 ;+:yf
 lzIfsx?nfO{ Emergency in Education;DjlGw
tflndsf] Joj:yf ug'{kg]{ .
v8]/L  cGgsf] cefj  ljBfnodf vfhfsf] Joj:yf ug]{ . IftL u|:t
 jfn>dsf]  cleefjs lzIff lbg] . If]qsf lhNnf lzIff
ljBfno
j[l4 xg]  r]tgf clej[l4 lbg] lzIff lbg] . sfof{no, lhlj;, ;d'bfo,
v8]/Lsf]
 ljBfndf ljBfno vfB ;+:yfg, pBf]u
ljBfyL{sf] ;+Vof 36\g' Joj:yfkg jfl0fHo ;+3, /]8qm;, ;dodf
 ljBfno jGb ;ldlt, uflj;, lzIffdf sfd
tyf dh{ x'g ;Sg] SMC/PT ug]{ ;+3 ;+:yf
cj:yf l;h{gf x'g' A
 pd]/ gk'Ub}
ljb]z knfog x'g' .
lztnx/ tyf  ljBfyL{  lztnx/ tyf n' af6 aRg] lsl;dsf] sIff sf]7fsf] lhNnf n'sf]
n' nfUg' e/Lsf lhNnf lzIff
lj/fdL x'g' tyf dg'{ lgdf{0f ug]{ . lhlj;, ;d'bfo, nfuL h]7
 ljBfnodf  ;do cg';f/sf] vfgf tyf sk8fsf] af/]df lzIff lbg] . ljBfnox? sfof{no, vfB ;+:yfg, pBf]u b]lv efb|
ljBfno
ljBfyL{sf] rfk 36\g] .  clejfes lzIff lbg] . Joj:yfkg jfl0fHo ;+3, /]8qm;, lztnx/
;ldlt, uflj;, lzIffdf sfd sf] nfuL
ug]{ ;+3 ;+:yf k'if b]lv
SMC
df3
;8s b'3{6gf  ;'/Iffsf]  ;'/Iff ;DjlGw tflnd ljBfyL{x?nfO{ lbg] . h:t} af6f] ;DjlGwt lhNnf lzIff
;d:of sf6\g] ljBfno sfof{no, /]8qm;, uflj;, ^ dlxgf
ljBfno lzIffdf sfd ug]{ leq
Joj:yfkg ;+3 ;+:yf
;ldlt
 ljBfno ejgx? Gofgf] x'g' kg]{ ,, ,, ,, @ dlxgf
 kof{Kt dfqfdf a:g] 7fFpsf] Joj:yf x'g' kg]{. leq
k7gkf7g aGb ug'[ kg]{  ‰ofn 9f]sfsf] dd{t ;Def/ u/L b'?:t /fVg' kg]{ . ,, ,, ,, @ dlxgf
afWotf .  cfuf]sf] nflu bfp/f Joj:yf ug]{ leq
lztnx/ lr;f]sf sf/0f  ul/j lakGg afnaflnsfx?nfO{ Gofgf] sk8fsf] ,,
afnaflnsfx? lj/fdL Joj:yf ug]{.
kg]{ . @ dlxgf
 sIffsf]7fnfO{ pHofnf] kfg]{ JolQmsf] Joj:yf ug'{ ,, ,,
leq
kg]{.
 cleefjsx?nfO{ ;r]tgf .
xfjfx'/L ljBfnosf] 5fgf  ljBfnosf] dd{t ;+ef/ u/L 5fgf dhj't agfpg] ,,
! jif{
p8fpbf ljwfyL{x?sf] . ,, ,,
leq
k7gkf7g aGb x'g] .
afnaflnsfx? 3fO{t]  ljBfnodf ljkb Joj:yfkg ;ldlt u7g ug]{ . ,,
x'g] .  ;fy} ljBfnodf ljkb Joj:yfkgsf] nflu sf]if
l;sfO{ :t/ sd x'g] . ^ dlxgf
/fVg] ,, ,,
leq
 ljBfnodf afnaflnsfx?nfO{ ljkb Joj:yfkg
;DaGwL tflnd ;+rfng ug]{ .
#=@=#= vf2, s[lif , kz' tyf l;+rfO{
k|d'v k|sf]k k|d'v hf]lvd ljkb\ Joj:yfkgsf lqmofsnfkx? :yfg ;|f]tsf] Joj:yf ;do cjwL

cfGtl/s afXo -;xof]uL_


af9L÷8'jfg  afnLgfnL IftL  Pu|f] km/]li6« sfo{qmd ;~rfng ug]{ k|efljt lhNnf s[ifL tyf l;+rfO{ sfof{no ! jif{ leq
 v]tL of]Uo hldg  tTjGw k'g{lgdf{0f ug]{ uflj; kz' ljsf; uflj;, lhlj;,
gkf sfof{no,cg';Gwfg /fli6«o÷cGt/fli6«o
s6fg tyf kyfg  j[Iff/]fk0f ug]{ s]Gb|, lhk;]sf, u|}x| ;/sf/L
 kz'k+IfLsf] IftL  Joj:yLt uf]7 lgdf{0f ug]{ lhs[ljsf, ;+:yfx?
 ;tx l;+rfO{ IftL  s'nf] gx/ tyf ;tx l;+rfO{ k'g lgdf{0f tyf ;fd'bfoLs
u|:t dd{t, e"ldut l;+rfO{
 vfBuf]bfd 8'jfg  clgjfo{ kz' tyf s[lif ljdfsf] sfof{Gjog ug]{ cfof]hgf
tyf s6fg jf axfj  vfB;fdfu|L e08f/0f tyf k'g Joj:yfkg, vfB
 j]/f]huf/L ;fdfu|L 9'jfgL / :yfkgf
v8]/L  lhljsf]kfh{gdf  l;+rfO{ -;tx / e"ldut_ sf] Joj:yf ug]{ k|efljt
sl7gfO{  afnL ljdfsf] Joj:yfug]{ uflj;
 s'kf]if0f gkf
 Joj;foLs/0fdf hf]8
 a]/f]huf/L a9\g]  s[lif C0fsf] Joj:yf ug]{ cg';Gwfg s]Gb|,
 kz' hGo pTkfbgdf  afnL Iflt tyf /fxtsf] Joj:yflbg]] lhk;]sf,
sdL  hnafo" kl/jt{g cg's'ngsf] a9L pTkfbg lhs[ljsf, uflj;, lhlj;,
 jfn >d a9\g] lbg] jfnL gfnLx?sf] hftsf] cWoog ;fd'bfoLs /fli6«o÷cGt/fli6«o @ aif{
 pTkfbg -s[lif_df cg';Gwfg ul/ s[ifs :t/df k|ljlw k'/\ofpg] e"ldut l;+rfO{ u|}x| ;/sf/L ;+:yf
cfof]hgf, lh
sdL  kz' hGo pTkfbgdf a[l4 Nofpg ax' aif]{, l;+rfO{ sfof{no
lxpFb] / aif]{ 3fF; tyf 8fn] 3fF;sf] la?jf
ljt/0f ug]{
 nIfLt o"jf :j/f]huf/ sfo{qmdnfO{
k|f]T;flxt ug]{ .
#=@=$= :jf:Yo / kf]if0f
k|d'v k|sf]k k|d'v hf]lvd ljkb\ Joj:yfkgsf lqmofsnfkx? :yfg ;|f]tsf] Joj:yf ;do cjwL

cfGtl/s afXo-;xof]uL_
cfunfuL, af9L,  wghgsf] hNg]  36gf :yndf 3/af/ lalxg JolQmx?sf] nflu k|efljt :jf:Yo rf}sL NGO, INGO ! jif{
xfjfx'/L If]qx?, tyf (UNICEF, leq
. k'g{:yfkgfsf] nflu afFRgsf] nflu cfjZos k'jf{wf/x?sf WHO,
 dxfdf/L a9\g] . ;fy Joj:yf ug'{kg]{ . uflj;, hg:jf:Yo
UNFPA,
 pkrf/sf] qmddf a9L hf]lvd ePsf JolQmx?nfO{ cGo gkfx? sfof{no /
 cf}ifwL / lhNnf
OXFAM,
cf}hf/x? gi6 ;DaGwLt lgsfodf k7fpg] . Action Aid)
c:ktfn / cGo
 kf}li6s cfxf/f  kf]if0fsf] nflu ;DaGwLt lgsfo;+u ;dGjo u/L ;d:of
tyf z'4 ;dfwfg ug]{ ;fy} kf]if0f o'Qm, u'0f:t/Lo vfBfGg ;DaGwLt
vfg]kflgsf] cfk"lt{sf] Joj:yf ug'{ kg]{ . lgsfox?
cefj x'g] .  kf]if0f ;DaGwL hgr]tgfsf] sfo{ ug]{ . ;fy} ;/sf/L
;3;+:yfx?
 ul/jL, ef]sd/L  gf]S;fg ePsf :jf:Yo ejg, cf}ifwL tyf cf}hf/x?sf]
lgDTofpg] . k'g{lgdf{0f tyf cfk"lt{ ug]{ .
 c:ktfn tyf  ;?jf /f]u lgoGq0f ug{sf nflu ;DaGwLt lgsfo;+u rkL{
:jf:Yo rf}sLx? tyf z'4 lkpg]kfgLsf] Joj:yf ldnfpg] .
eTsg] tyf  ;/;kmfO{ tyf JolQmut ;/;kmfO{ ;DaGwL hgr]tgf
gi6 x'g] . d"ns :jf:Yo lzIff k|bfg ug]{ .

lztnx/  jfn jflnsf  Gofgf] sk8fx?sf] Joj:yf ug]{ . ,, ,, ,, @ dlxgf


tyf j[4f  kf]if0f o"Qm vfg]s'/fsf] Joj:yf ug]{ .
j[4fsf] d[To"  hgr]tgf k|bfg ug]{ .
v8]/L  vfBfGg cefj  cfjZos kf}li6s vfBfGgsf] Joj:yf ug]{ . ,, ,, ,, vfg]kfgL ! dlxgf
 ;'Vvf tyf  ;/;kmfO{df Vofn /fVb} cf}iflwsf] Joj:yf ug]{ . tyf
;/;kmfO{
dxfdf/L  :j:R5 vfgf]kfgLsf] cfk"lt{ ug]{ . l8lehg
 ;'Id kf}li6s tTjsf] sldaf6 % jif{ d'lgsf afnaflnsf, sfof{no,
j[4 j[4f, ue{jtL tyf ;'Ts]/L dlxnfx?nfO{ jrfpg] tyf :yfgLo
cfjZos cg';f/sf] pkrf/ ug]{ . ;d'bfo

dfxfdf/L  la/fdL  cfjZos cf}iflw, pks/0f ;lxt :jf:Yosld{ kl/rfng ,, ,, ,, ,,


tyf d[To" x'g] ug]{ .
 s'kf]if0f  ;?jf /f]u lgoGq0f ug{sf nflu pkrf/ ug]{ ÷ u/fpg]
x'g] ,:jf:Yo lzIffsf] dfWodaf6 hgr]tgf hufpg] .
 dfgl;s  vf]k ;]jf lgoldt u/fpFb} k"0f{ vf]ksf] sfo{ ug]{ u/fpg]
tgfj x'g' .
 dft[ :jf:Yo tyf kf]if0fsf sfo{qmdx? Joj:yLt ug]{ .
 lb3f{o" /f]u
nfUg'  ;'gf}nf] Ps xhf/ lbgsf] :jf:Yo, kf]if0f, :ofxf/,
;/;kmfO{ Joj:yfkg ug]{ .
 cfly{s,  Joj:yfkg ug{ cfjZos JolQm tyf :jo+ ;]aasx?sf]
dgf] ;fdflhs Ifdtf ljsf; ug]{ .
;d:of x'g] .
 kmf]xf]/ Joj:yfkg, z'4 lkpg]kfgL tyf rkL{sf] Joj:yf
ldnfpg] / rkL{df lb;f ug{sf] nflu hgr]tgf hufpg].
 ;fa'g kfgLn] xft w'g] tyf JolQmut ;/;kmfO{ ;DaGwL
hgr]tgf km}nfpg] .
 jfn jflnsfx? lj/fdL x'Fbf ckgfO{g] pkrf/ k4tLsf
Plss[t Joj:yfkgsf ;|f]tx?sf] Ifdtf ;'b[9 ug]{ .
 s'kf]if0fsf] Joj:yfkg ug]{ .
#=@=%= ;+/If0f
k|d'v k|d'v hf]lvd ljkb\ Joj:yfkgsf lqmofsnfkx? :yfg ;|f]tsf] Joj:yf ;do
cjwL
k|sf]k cfGtl/s afXo-;xof]uL_
v8]/L  hldg ;'Vvf  vfBfGg e08f/0fsf] Joj:yLt ub}{ uflj;, lhNnf lhlj;, nlIft
x'g] afnaflnsf tyf j[4f j[4Lx?nfO{ tyf nlIft ;d"x, uflj;,
 vfBfGg cefj kf}li6s cfxf/ pknAw u/fpg] . ;d'bfo g=kf=, s[lif, kz'
 a[Iff/f]k0f ug]{ sfof{no,
 cfyL{s ;+s6 cGo bft[
 c;'/IfLt  l;+rfO{ tyf gx/sf] Joj:yf ug]{ , lgsfox?, ag
 s'kf]if0f  ;'Vvf k|lt/f]wL hftsf] afnL nufpg] . dlxnf tyf
tyf
 b}lgs cfjZos ;fdfu|Lsf] nfuL afnaflnsf
 jfn >d sfof{no
e' ;+/If0f, vfB ! jif{
 lx+;f ;DjlGwt lgsfo ;Fu ;dGjo ug]{ . ;+:yfg
 cfunfuLsf] sfof{no,hn
;Defjgf pTkGg k|sf]
lgoGq0f
 vfg]kfgLsf] sfof{no, l;+rfO{
cfk'tL{ gx'g] sfof{no

 ;+/If0f ;d'x ljkb\ sf]ifdf a[l4 ug]{ . uflj;, lhNnf dlxnf tyf lhlj;, nlIft
 ;"rgf ;+sng ug]{ . tyf nlIft afnaflnsf ;d"x,
 wg hg IftL -ufF;, ;d'bfo sfof{no /fhlglts bn,
af; tyf skf;_ df  tTsfn /fxtsf] Joj:yfdf kxn ug]{ . g=kf=, s[lif, kz'
;d:of  ;dGjo tyf ;xsfo{ sfof{no,
cfunfuL  dfgl;s tgfj  kf]if0f ;+aGwL sfo{qmd ;+rfng ug]{ cGo bft[ ! aif{
 c;'/lIft  cfocfh{g tyf l;kd'ns tflnd ;+rfng lgsfox?,
 afn >d ug]{ . ;xsf/L tyf
 lg/Gt/ hgr]tgfsf ;fy} dgf];fdflhs a}+s
 ckf+utf
k/fdz{ lbg] / ;Dks{ sfof{no :yfkgf
ug]{ .
 C0f sf] Joj:yf tyf cg'udg ug]{ .
 s'kf]if0f  kf]lifnf] vfgfsf] nfuL kxn ug]{ . k|efljt uflj;, dlxnf tyf lhlj;, nlIft
 ;?jf /f]u  k|ofKt hgzlQm / cf}iflwsf] nfuL lhNnf tyf nlIft afnaflnsf ;d"x,
;d'bfo sfof{no g=kf=, s[lif, kz'
 wghg IftL kxnsf ;fy} Joj:yLt ug]{ .
sfof{no,
dxfdf/L  tgfj  ;/;kmfO{sf] nfuL ;a} If]q Jojl:yt ug]{ cGo bft[ ! aif{
 hgzlQm / cf}ifwLsf] . lgsfox?,
cefj hg:jf:Yo,
 cfyL{s ;+s6 /]8qm;
 ;"rgf ;+sng k|efljt uflj;, dlxnf tyf lhlj;, nlIft
 ljkb\ sf]ifsf] ;lx kl/rfng ub}{ tTsfn lhNnf tyf nlIft afnaflnsf ;d"x, ef}lts
/fxtsf] Joj:yfdf kxn ug]{ . ;d'bfo sfof{no tyf cfjf;
Joj:yfkg
 lg/Gt/ ;dGjo tyf ;xsfo{ sfof{no, ;'/Iff
 dxfdf/L  kf]if0f ;+aGwL sfo{qmd ;+rfng ug]{ lgsfo,
 wghgsf] IftL  lhljsf]kfh{hgsf nfuL cfocfh{g tyf g=kf=, s[lif, kz'
 c;'/lIft l;kd'ns tflnd ;+rfng ug]{ . sfof{no,
af9L tyf  afn >d  lg/Gt/ hgr]tgfsf ;fy} dgf];fdflhs cGo bft[ ! aif{
e"sDk  tgfj k/fdz{ lbg] / ;Dks{ sfof{no :yfkgf lgsfox?,
 lx+;f ug]{ . hg:jf:Yo,
 C0f sf] Joj:yf tyf cg'udg ug]{ . /]8qm;
 b'Jojxf/df j[l4
 dfgj a]rljvg  ;"/IfLt cfjf;sf] Joj:yf ug]{ .
 ;/;kmfO{ tyf pkrf/ ug]{ .
 ckf+u tyf czQmsf] nfuL ljz]if
sfo{qmd ;~rfng ug]{ .
 ;"/Iffdf rgfvf] x'g] .
afnaflnsf tyf a[4x?  ;d'bfodf uP/ dlxnf tyf ,,
s7\of+u|Lg], afnaflnsfnfO{ Gofgf[]sk8f ljt/0f ,, lhNnf ,,
lztnx/L ug]{ .
hg:jf:Yo
afnLgfnL gi6 x'g] ,, ,,
Zjf;k|Zjf; ;+aGwL /f]u  hgr]tgf km}nfpg] dlxnf tyf dlxnf tyf
nfUg] afnaflnsf afnaflnsf ,,
sfof{no sfof{no,

dlxnf,afnaflnsf,;'Ts]/L  ;'/lIft dft[Tj tyf kf]if0fsf] af/]df dlxnf tyf ,, lhNnf


dlxnf / h]i7gful/sx? tfnLd,uf]i7L ;]ldgf/ h:tf sfo{qmd afnaflnsf hg:jf:Yo,kf]if0f
nfO{ lztnx/af6 ug]{ u/fpg] . sfof{no u[x;+u ;dGjo
arfpg sf]7f Gofgf]  cfuf] tfKg sf7 bfp/fsf] Joj:yfkg ug]{, c:ktfn
agfpg cfuf]sf] k|of]u ug]{ .emf]n tyf tftf] vfg]s'/fsf] ;fy}
,,
ug]{ qmddf C02 sf] sdL Joj:yf ug]{. lhNnf ag
eO{ d[To' x'g'sf ;fy} pQm sfof{no,
cfuf]af6 cfuf]nfuL x'g pkef]Qmf ;ldlt
;Sg] . /]~hkf]i6 cfbL
#=@=^= ef}lts ;+/rgf tyf k'jf{wf/ ljsf;
k|d'v k|sf]k k|d'v hf]lvd ljkb\ Joj:yfkgsf lqmofsnfkx? sxfF ;|f]tsf] Joj:yf ;do
cjwL
cfGtl/s afXo-;xof]uL_
af9L tyf e'sDk  ef}lts ;+/rgf  p4f/ kZrft ef}lts ;+/rgfx?sf] Ifltsf] ljkb\ cfPsf
gi6,ljBfno, ;8s, ljj/0f ;+sng / k'g lgdf{0f ug]{ :yfgx? lhNnf
vfg]kfgL, 3/ cfbL  eTs]sf] ;+/rgfx? ;kmf ug]{ . k|zf;g,
  k'g{lgdf{0f ubf{ ;+/rgfx?sf] lgdf{0fdf ljkb\nfO{ uflj;, hn
oftfoft,;+rf/,ljw't Vofn /fVg] . lhlj;, pTkGg k|sf]k
vfg]kfgL ca?4 gkf,;/sf/L lgoGq0f tyf ! jif{
 gu/kflnsfdf ejg cfrf/ ;+lxtf jf/]
 pTkfbs hUuf ;+3 ;+:yf, e" ;+/If0f leq
hgr]tgf clea[l4 ub}{ kl/rfng ug]{ .
gi6,hUuf tyf afnL ;d'bfo sfof{no,tyf
 jftfj/0f d}lq t6aGw lgdf{0f bft[ lgsfo /
gfnL gi6, oftfoft
ca/f]w,  ag cltqmd0fdf /f]s cGo ;+3
 9n lgsf;sf] plrt Joj:yf ug]{ . ;+:yfx?
 3/ lgdf{0f ubf{ lglZrt prfO{sf] cjnDjg ug]{
cfunfuL  ef}lts ;+/rgf gi6  lju|]sf] ;+/rgfx? ;kmf ug]{ / ;To tYo ;"rgf k|efljt
;/sf/L
 dxfdf/L ;+sng ug'{sf] kZrft k'g lgdf{0f ug]{ . :yfg
sfof{no, ,
 clt cfjZos  cfunfuL ;DjGwL hgr]tgf clea[l4 ug]{ . /]8qm;
;fdfu|Lsf] cefj  cfunfuLaf6 ;'/lIft a;f]af;sf] Joj:yf ug]{ . hg:jf:Yo,
 vfBfGg 89\g]  ;+/rgf k'g{lgdf{0f ubf{ hg ;d'bfosf] lhlj; lhNnf
;xefuLtf u/fpFb} ljkb\ sf] dWogh/ af6 uf=lj=;, vfg]kfgL, ,,
lgdf{0f ug]{ . gkf, dlxnf tyf
 ;8sx? km/fsLnf] jgfpg] . jfnjflnsf,
 3/ lgdf{0f ubf{ lglZrt dfkb08 lgwf{/0fsf ;8s ljefu,
;fy jgfpg] . tyf cGo bft[
lgsfox?
 df}h'bf bdsnsf] ;+Vof a9fpg] .
#=@=&= lhNnf ag sfof{no -jg, jftfj/0f tyf pwf]u_
k|d'v k|sf]k k|d'v hf]lvd ljkb\ Joj:yfkgsf lqmofsnfkx? sxfF ;|f]tsf] Joj:yf ;do cjwL

cfGtl/s afXo-;xof]uL_
cfunfuL  jg ljgfz  agljgf; ePsf If]qdf a}1fgLs tl/sfn] ag If]qsf ag lhlj;,
 ?vlj?jf / aGohGt'df k'gM a[Iff/f]k0f ug]{ ;fy} jg sfof{no, pBf]u afl0fHo,
k|ToIf c;/  jgdf cfunfuL ePsf sf7x? Joj:yfkg ;Fu ;Djw jg:ktL 3/]n' tyf
/fVg] / e" pBf]u jfl0fHo
 agk}bfj/ x|f;, ug]{ .
;d'xdf ;+/If0f ;+3, ;'/Iff !
 hnjfo" kl/jt{gdf  jg If]qsf ;d'bfosf] ;xefuLtf a9fpg] . sfof{no, lgsfo, bft[ dlxgfaf6
;xof]u  hg r]tgf d"ns sfo{qmd ;~rfng ug]{ . ;d'bfo lgsfosf lg/Gt/
 af9L tyf klx/f]sf] j[l4  IftLsf] Joj:yfkg ug{ cfjZos kxn ug]{ . ;+3 ;+:yf
 cfjZos ;fdfu|L tyf bIf ;d'xsf] lgdf{0fdf
j[l4 ug]{ .
e'sDk  agh+un gi6  g;{/L lgdf{0f,lj?jf pTkfbg, a[Iff/f]k0f, ,, ,, ,,
 pBf]u gi6  9n]sf ?v Joj:yfkg,
 ef}lts ;+/rgf gi6  ef}lts ;+/rgfsf] k'g lgdf{0f, ! b]lv %
 jftfj/0f k|b'if0f  sdL ePsf aGohGt' cGoqaf6 Nofpg], jif{
 aGohGt'sf] sdL  k'g:yf{kgf sfo{ ,af6f]lgdf{0f ,66aGw
 hldgsf] ;tx kl/jt{g
hgfj/sf]  hgfj/ h+un 5f8L ufpF  ;'/Iff 3]/f jgfpg] . ,, ,, ,, kz' ;]jf
cfqmd0f zx/ lt/ nfUg] .  Ifltk'lt{ lbg] Joj:yf sfof{no
 dfgljo IftL  hgr]tgf hufpg]
 afnLgfnL gi6  b'n{e jGohGt'nfO{ a;f]jf;sf] nfuL plrt ljkb\
 3/kfn'jf hgfj/ 3fO{t] k|jGw tyf ;+/If0f ug]{ . kZrft
 sd{rf/Lx?sf] Ifdtf clej[l4 ug]{ .
 glhssf] ;'/Iff lgsfonfO{ hfgsf/L u/fO{
hgfj/ kmsf{pg]
 3fO{t] hgfj/sf] pkrf/sf] joj:yf ug]{ .
af9L ,klx/f],  agh+un s6fg  jg If]qnfO{ ;'/lIft /fVg] afFw lgdf{0fsf] ,, ,, ,,
lztnx/  ;fdfu|L cf];f/k;f/df sfo{ ug]{ .
c;/  ;fgf] ;fgf] SPUR x? lgdf{0f ug]{ .
^ dlxgf
 v]tLof]Uo hldgdf x|f;  jfof] O{lGhlgol/Ësf] sfo{ ug]{ .
 h+unL lj?jfsf] ;fy} hl8j'l6x?sf] k'g
/f]k0f sfo{ ug]{ .
v8]/L  df}ifd rqmdf c;/ ug]{ .  jgdf cfl>t ;d'bfox?sf] nfuL ,,
-;do cg';f/ kfgL gkg'{, a}slNks lhljsf] kfh{gsf] nfuL
tfkqmddf j[l4, cjnDjg ug]{ .
xl/tUof+;df j[l4_  jg If]qsf] ;'/Iff agfpg] . # dlxgf
 jg 89]nf] b]lv
 j}slNks phf{sf] vf]hL ub}{ l;+rfO{sf] ,, ,,
lg/Gt/
 pTkfbgdf x|f; Joj:yf ldnfpg] . k|lqmof
 ls6gf;s cf}ifwLsf] k|of]udf aGb]h
 j[Iff/f]k0f ul/ xl/ofnL If]q a9fpg] .
cg';"RfL ! M gtLhfdf cfwfl/t lhNnf ljkb hf]lvd Joj:yfkg of]hgf

gtLhfdf cfwfl/t lhNnf ljkb hf]lvd Joj:yfkg of]hgf,wg'iff


Result Based District Disaster Management Plan

k|efj (Impact)
@)&% ;fnsf] cGTo ;Ddf wg'iff lhNnfdf ljkbsf] sf/0f x'g] wghgsf] Ifltdf pNn]Vo ?kdf sdL cfO{ wg'iff lhNnf ljkb pTyfglzn lhNnfsf] ?kdf cu|;/ ePsf] x'g]5

kl/0ffd !(0utcome 1) M kl/0ffd @(Outcome 2) M kl/0ffd #(Outcome 3) M


@)&# ;fn ;Dddf ;j} ;/sf/L sfof{nox?n] ljkb hf]lvd lhNnfdf ljkb k"j{tof/L tyf k|ltsfo{ of]hgf ljkb kZrft klxn]s} cj:yfdf Nofpg jf ;f] eGbf
Go"lgs/0fnfO{ ljsf;df d'nk|jfxLs/0f u/L ljkbsf] hf]lvd sd k|To]s jif{ kl/dfHf{g e} k|efjsf/L k|ltsfo{ /fd|f] cj:yfdf Nofpg lhNnfsf] Ifdtf clej[lWb e}
ug{ sfo{ ul//x]sf] x'g]5 . sfof{Gjog ePsf] x'g]5 k|efjsf/L k'gnf{esf sfo{x? ePsf] x'g]5
Kf|ltkmn !=! Kf|ltkmn !=@ k|ltkmn !=# k|ltkmn Kf|ltkmn @=! k|ltkmn @=@ k|ltkmn @=# Kf|ltkmn #=! k|ltkmn #=@ k|ltkmn #=#
Output 1.1 M (Output 1.2) (Output !=$(Output (Output 2.1)M (Output (Output
ljsf; (Output 3.1)M (Output 3.2) (Output 3.3)
ljkb hf]lvd 1.3) 1.4) ljkb ljkb 2.2)ljkb 2.3)lhNnfdf
Go"lgs/0f lgdf{ 0 fsf hf]lvd k|ltsfo{sf]nflu k"j{tof/L tyf k"j{;"rgf ljkb kZrft k|sf]k ljkb kZrft
;DjGwL sfo{ x ? ubf{ lhNnfdf Joj:yfkg bIf hgzlQm k|ltsfo{sf]nflu k|0ffnLsf] lju|]sf eTs]sf k|efljtx?sf] cfjZostf
;/f]sf/jfnfx?sf] jftfj/l0fo / ljkb ;DjlGw lhNnfdf tof/ vf2 tyf ljsf; e} ;+/rgfx?sf]Build, lhljsf]kfh{gsf klxrfg ug{
1fgsf] ljsf; ljkb hf] lvd hf] l vd ;+:yfut ePsf] x'g]5 / cvf2 k|sf]ksf] Back Better j}slNks pkfo ;Sg], k/fdz{
eO cNkLs/0f, ljZn] i f0f ug] { Go" lgs/0f cfwf/ lhNnf, kl/rflnt ;fdfu|Lx?sf] ;dodf x'g] l;WbfGtsf] ;'rf? ePsf] lbg ;Sg] bIf
/f]syfd / lgltut ;DjlGw bIf uflj; / ePsf] x'g]5 Joj:yf ePsf] wghgsf] cfwf/df x'g]5 . hgzlQmsf]
cg's'ngsf sfo{ Joj:yf eO{ hgzlQmsf] ;d'bfo txdf x'g]5 Iflt sd k'glg{df{0f eO{ ljsf; ePsf]
k|efjsf/L ?kdf o;sf] ljsf; ePsf] x'g]5 / ug{ ;xof]u l56f] eGbf l56f] x'g]5
;+rfng ePsf k| e fjsf/L ePsf] x' g5
] ;j} txdf k'Ug] x'g]5. ;]jf ;'rf? ePsf]
x'g]5g\ sfof{ Gjog ljkb x'g]5 .
ePsf] x'g]5 Joj:yfkg
sf]if v8f
ePsf] x'g]5
ljkb k"j{ (Before Disaster)ul/g] lqmofsnfkx?

gtLhf ;"Rfs Af];nfOGf nIf (target) Kf|df0f lhDd]jf Hff]lvd


;"rs /L cg'dfg
! Jfif{ @ jif{ # $ %
jif{ jif{ jif{
k|efj (Impact) M Dffgljo d[To' / k|To]s jif{ ;/b/ % @) k|ltztsf] b/n] ,, ,, ,, ,, lhNnf lhNnf ljkbsf]
@)&% ;fnsf] cGTo 3fOt]sf] ;+Vof hgfsf] d[To' / @) dfgljo Iflt sd k|zf;g ljsf; If]qdf
;Ddf wg'iff lhNnfdf hgf 3fOt] ug]{ sfof{no ;dlt ;/sf/sf]
ljkbsf] sf/0f x'g] sf] k|ltjWbtf
wghgsf] Ifltdf cfly{s Ifltsf] /sd k|To]s jif{ ( s/f]8 @) k|ltztsf] b/n] k|ltj]bg / ;xof]u
pNn]Vo ?kdf sdL cfO{ j/fj/sf] cfly{s cfly{s Iflt sd ug]{ lg/Gt/ x'g]
wg'iff lhNnf ljkb Iflt ljkb
pTyfglzn lhNnfsf] k"j{tof/L
?kdf cu|;/ ePsf] k|efljt / lj:yflkt k|To]s jif{ 3/ @) k|ltztsf] b/n] tyf
x'g]5 3/ &&&) 3/ k|efljt k|efljt 3/sf] b/ k|ltsfo{
/ lj:yflkt sd ug]{ of]hgf
hldg Iflt
$# xhf/ lj3f of]hgf
v]tLof]Uo hldg hldg Iflt uf]i7L
,, /]s8{
! xhf/ x]S6/
v]tLof]Uo hldg @) k|ltzt @) $) !) !)
v]tLof]Uo hldgsf]
Iflt sd ug]{
kl/0ffd !(0utcome Df'nk|jfxLs/0f ul/Psf] ;/sf/L sfof{nodf ;/sf/L sfof{no / @) @) @) @) lhlj;, lhlj;, :yflgo
1) M @)&# ;fn ;Dddf ;/sf/L sfof{no, Df'nk|jfxLs/0f lhlj;df k|ltz k|lt k|lt k|lt uflj; uflj; ljsf;
;j} ;/sf/L lhlj;, uflj; ;+Vof ;DjlGw hgr]tgf d'nk|jfxLs/0f tn] zt zt zt tyf tyf dGqfnosf]
sfof{nox?n] ljkb ePsf] sd n] n] n] ;/sf/L ;/sf/L d'nk|jfxLs
hf]lvd Go"lgs/0fnfO{ ug]{ sd sd sd sfof{no sfof{no /0f ;DjGwL
ljsf;df d'nk|jfxLs/0f hf]lvdf /x]sf 3/3'/L v8]/Laf6 hf]lvddf /x]sf] ug]{ ug]{ ug]{ sf] lglt
u/L ljkbsf] hf]lvd @^%%&w/w'/L / wghg @) k|ltztn] of]hgf oyfjt
sd ePsf] x'g]5 hf]lvddf /x]sf] !^)(@( hg;+Vof sdL ub}{ hfg] kq
v]tLof]Uo hldg / jg k|efljt x'g ;Sg]
If]qkmn ,, hf]lvd
hf]lvddf /x]sf] ef}lts af9Laf6 $@%&( kfZj{lrq
;+/rgf 3/w'/L #@^^* @)&)
x]S6/ hldg / $^
ljwfno / &
:jf:yorf}sL
hf]lvddf

cfunfuL af6 ,,
@%)$^ 3/w'/L /
!#&*#) hg;+Vof
hf]lvddf
,,
##$ ljwfno / *^
:Jff:Yo rf}sL
e"slDko hf]lvddf
Kf|ltkmn !=! Output af9L k|efljt If]qdf s]xL k|efljt If]qdf pRr af9L] k|efljt af+sL af+ af+ lhNnf lhNnf ,,
1.1 M ljkb hf]lvd tf/hfnL nufPsf] tf/hfnL lgdf{0f uflj;sf] @) k|tlzt = sL sL ljsf; ljsf;
Go"lgs/0f ;DjGwL ;+Vof ePsf] If]qdf tf/hfnL k|ltz === ===k| ;ldlt, ;ldlt,
;/f]sf/jfnfx?sf] nufpg] tdf k|lt lt lhNnf lhNnf
1fgsf] ljsf; eO j[Iff/f]k0f ul/Psf] $&=^ x]S6/ #) x]S6/df zt zt e";+/If0f e";+/If0f
cNkLs/0f, /f]syfd / If]qkmn hldgdf j[Iff/f]k0f j[Iff/f]k0f sfof{no, sfof{no
cg's'ngsf sfo{ !) x] lzIff,
;+rfng ePsf x'g]5g\ Ef"sDk k|lt/f]wL gof+ %) ljwfno %) j6f gof+ $) !) !) !) jg
ljwfno ejg / e"sDksf] hf]lvd j6f k'/fgf ejgsf] @) Ü x] x] x] sfof{no
k|jnLs/0f ;+Vof wfGg ;Sg] k|jnLs/0f e}] Iflt n] k|ltj]bg
Go"lgs/0f x'b} uPsf] j[lWb ,,
xfjfx'/Ln] ljwfnosf] ^) ljwfnosf] 5fgf @) Ü sf b/n] ,, ,,
5fgf p8fpg] dha't dah't agfpg]

e"pko]fu of]hgf e"pkof]u of]hgf k|To]s jif{@)


gjg]sf] uflj;sf b/n]
e"pkof]u of]hgf
agfpg]
e"sDk k|lt/f]wL ;/sf/L s]xL e"sDk k|lt/f]wL cfufdL %jif{ leq
ejg ;/sf/L ejg ;j} ;/sf/L
sfof{nosf ejg
e"sDk k|lt/f]wL
agfpg] ,,

k"0f{ vf]k cleofg k"0f{ vf]k cleofg ;j} uflj; k"0f{ vf]k
rnfpg] wf/0ff cleofg ub}{ hfg]
@)
kz' vf]k !#) kZf' !) uflj; k"0f{ vf]k uflj;
EoflS;g];g cleofg
gof+ kf]v/L lgdf{0f Knfli6s kf]v/L k|To]s jif{ !) j6f ,, ,, ,, ,, ,, ,,
lgdf{0f Knfli6s kf]v/L
lgdf{0f
kf]v/L dd{t kf]v/L dd{t k|To]s jif{ @) j6f
kf]v/L dd{t

d'xfg ;+/If0f j6f d'xfg ;+/If0f k|To]s jif{ $) j6f


d'xfg ;+/If0f

jfnL gi6 lxp+b]jfnLdf #) k|To]s jif{ lxp+b]


k|ltzt jfnL gi6 jfnL gi6 @) Ü n]
v'nf lb;fd'Qm uflj; uflj; v'nf sd ug]{
lb;fd'Qm 3f]if0ff k|To]s jif{ $) j6f
ePsf] uflj; v'nf
lb;fd'Qm ug]{

v8]/L ;xg ;SGf] jfnL v8]/L ;xg ;Sg] k|To]s jif{ %) hgf
nufpg] jfnL nufpg] s]xL ls;fgnfO{ nufpg
/x]sf] nufpg]

zLtnx/ af6 jRg] zLtnx/ af6 jRg] zLtnx/ af6 jRg]


t/sf/L nufpg] t/sf/L nufpg t/sf/L nufpg]
s]xL] ;+Vof @) k|ltztn]
j[lWb ug]{
r6of8= r6of8= jf/] s]xL k|To]s jif{ r6of8=
hfgsf/L gePsf] jf/] uf]i7L ug]{

e"sDk k|lt/f]wL :jf:Yo *# j6f :jf:Yo @% k|ltztn] :Jff:Yo


ejg rf}sL hf]lvddf rf}sL k|jnLs/0f

$) x]S6/df ;+/If0f
r'/] ;+/If0f r'/] ;+/If0f hf/L ug]{
Kf|ltkmn !=@ jftfj/0f tyf hf]lvd s]xL k|ltzt ljsf; @) k|ltztdf nfu' yk yk *) ,, lhlj;sf] lhlj; g]kfn
(Output 1.2) ljsf; ljZn]if0f ul/Psf] lgdf{0fsf] sfddf ug]{ #) $% k|lt /]s8{ / ;/sf/sf]
lgdf{0fsf sfo{x? ubf{ of]hgf jftfj/l0fo hf]lvd k|ltz k|lt zt tyf ;/sf/L gLlt
jftfj/l0fo / ljkb ljZn]if0f ul/Psf] tdf zt df ;/sf/L sfof{no ;sf/fTds
hf]lvd ljZn]if0f ug]{ nfu' df nf sfof{no
lgltut Joj:yf eO :yflgo kf7oqmddf :yflgo kf7oqmddf k|To]s jif{ !) ug]{ nf u' sf]
k|efjsf/L sfof{Gjog ljkb Joj:yfkg ljifo ;dfj]z s]xL dfq uflj;df ;dfj]z u' ug]{ /]s8{
ePsf] x'g]5 ug]{ ,, ug]{ ,,
ljwfnodf ljkb ,, lzIff
Joj:yfkg ;ldlt ljwfnodf ljkb !)) ljwfnodf sfof{no
Joj:yfkg ;ldlt ljkb Joj:yfkg
gePsf] ;ldlt u7g ug]{
k|ltkmn !=# (Output Ef"sDk Kf|lt/f]wL 3/ hgfn] tflnd !)) hgfsf] b/n] ,, ,, ,, ,, lhNnf lhNnf ,,
1.3) lgdf{0f ld:qLsf] ;+Vof lnPsf] k|To]s jif{ j[lWb ug]{ k|fljlws k|fljlws
ljkb hf]lvd Go"lgs/0f sfof{no, sfof{no
;DjlGw bIf hgzlQmsf] hnjfo" cg's'ng 1fg # hgf s[ifL @% k|ltztn] j[lWb s[lif
ljsf; ePsf] x'g]5 ePsf s[ifL kz' k|fljlwsn] tflnd ub}{ hfg] ljsf;
k|fljlws lnPsf] sfof{no
lhNnf
cly{8+ ;DjlGw 1fg hgfn] tflnd ,, e";+/If0f
ePsf JolQm lnPsf] sf] /]s8{
k|ltkmn !=$ (Output ;j} uflj;, * uflj;df ljkb cfufdL % jif{df ;j} lhlj;, lhlj; ,,
1.4) ljkb hf]lvd gu/kflnsf tyf Joj:yfkg ;ldlt uflj;, lhNnf / gu/kfln
Joj:yfkg ;DjlGw lhlj;df ljkb u7g gkfdf ljkb sf /
;+:yfut cfwf/ lhNnf Joj:yfkg ;ldlt / Joj:yfkg ;ldlt uflj;sf]
tyf uflj; txdf ljkb x]g]{ ;Dk{s JolQm u7g ug]{ dfOGo"6
ePsf] x'g]5 / ljkb ,, ,,
Joj:yfkg sf]if v8f ljkb Joj:yfkgdf ^# hgf ljkb k|To]s jif{ @% hf]lvd
ePsf] x'g]5 tflnd k|fKt ;b:o Joj:yfkgdf hgfnfO{ ljkb kfZj{lrq
;+Vof tflnd k|fKt Joj:yfkg tflnd
lbg]
ljkb Joj:yfkg sf]if @ uflj;df ljkb cfufdL % jif{df ;j}
Joj:yfkg sf]if uflj; / gkfdfljkb
Joj:yfkg sf]if
:yfkgf ug]{
ljkbsf] ;dodf ( During Disaster) ul/g] lqmofsnfkx?
gtLhf ;"Rfs Af];nfOGf nIf (target) Kf|df0f lhDd]jf/L Hff]lvd
;"rs cg'dfg
! Jfif{ @ # $ %
jif{ jif{ jif{ jif{
kl/0ffd @ ljkb k"j{tof/L / ljkb k"j{tof/L / k|To]s jif{ lg/Gt/ ,, ,, ,, ,, ljkb lhNnf u[x
(Outcome 2) M k|ltsfo{ of]hgf k|ltsfo{ of]hgf kl/dfh{g / sfof{Gjog k"j{tof/L k|zf;g dGqfno
ljkb k"j{tof/L tyf kl/dfh{g kl/dfh{g ePsf] ug]{ / klxrfg ePsf / k|ltsfo{ sfof{Nfo sf] lglt
k|ltsfo{ of]hgf yk ljifox?df k|ltsfo{ of]hgf oyfjt
tof/, kl/dfHf{g e} ljkb k"j{tof/L / of]hgf agfpg] /
k|ltsfo{df Ifdtf k|ltsfo{ of]hgsf] ;xof]u
clej[lWb e} sfof{Gjog
sfof{Gjog ePsf]
x'g]5
Kf|ltkmn @=! tflnd k|fKt vf]h (&hgf vf]h tyf k|lt jif{ %) hgfsf] ,, ,, ,, ,, lhNnf ,, ,,
(Output 2.1)M tyf pWbf/ JolQm pWbf/ b/n] vf]h tyf pWbf/ k|zf;g /
ljkb k|ltsfo{sf]nflu tflnd /]8qm;sf]
bIf hgzlQm tflnd k|fKt cUgL s]xL cUgL lgoGqs k|ltj]bg
lhNnfdf tof/ lgoGqs @) hgf cUgL lgoGqs
ePsf] x'g]5 tflnd lbg]
tflnd k|fKt kf}8Lafh ljkb k|ltsfo{ ;DjlGw tflnd k|fKt
tflnd k|fKt hgzlQm
tflnd k|fKt k|fylds kf}8Lafh @) hgfsf]
pkrf/ JolQm ^# hgf b/n] j[lWb ub}{ hfg]
tflnd k|fKt
ljkb k|ltsfo{ ;DjlGw kf}8Lafh!#( hgf ljkb k|ltsfo{ ;DjlGw
tflnd k|fKt hgzlQm tflnd k|fKt hgzlQm
ld/f ;DjlGw tflnd @% k|ltztn] j[lWb
e"sDkaf6 ;"/lIft k|fKt hgzlQm g/x]sf] ;j} ljwfnodf
/xg] pkfo hfgsf/L ljwfnodf e"sDkaf6
kfPsf ljwfno ;+Vof jRg] pkfo ;DjlGw
hfgsf/L ePsf]
ld/f ;DjlGw tflnd ld/fdf tflnd k|fKt @) hgfnfO{ ld/fdf
k|fKt gePsf] tflnd

===gkfdf ;'/lIft gkfdf ;'/lIft :yn gkfdf ;'/lIft :yn


:ynx? tof/ ug]{

RRT 6f]nL RRT 6f]nL /x]sf] RRT 6f]nL bIf


agfpg]
k|ltkmn @=@ e08f/ u[xsf] ;+Vof *j6f e08f/ u[x cfjZostf cg';f/ yk ,, ,, ,, ,, lhNnf ,, ,,
(Output 2.2) e08f/ u[x yk ug]{ k|zf;g /
ljkb k"j{tof/L tyf /]8qm;sf]
k|ltsfo{sf]nflu vf2 ;'/lIft :yfgsf] tyf ^# ;'/lIft :yfg k|To]s uflj;df k|ltj]bg
tyf cvf2 ejgsf] ;+Vof ;'/lIft :yfg / ejg
;fdfu|Lx?sf] Joj:yf tof/ ug]{
ePsf] x'g]5
vf2 e08f/0f tyf %)) hgfsf]nflu lg/Gt/ ug]{ cvf2
cvf2 ;fdfu|Lsf] cvf2 j:t'sf] e08f/0f j:t'sf] e08f/0f
e08f/0f

nfOkm Hofs]6 #% nfOkm Hofs]6 cfjZostf cg';f/ yk


/x]sf] ug]{

k|ltkmn @=# k"j{;"rgf k|0ffnL # :yfgdf k"j{ ;"rgf cfudfL %jif{df af9L ,, ,, ,, ,, lhNnf lhNnf ,,
(Output 2.3) h8fg ePsf] vf]nf, k|0ffnL h8fg / ;ldlt k|efljt gbLdf k"j{ k|zf;g k|zf;g
lhNnfdf k"j{;"rgf gbL / uflj; u7g ;"rgf k|0ffnL h8fg sfof{nos sfof{no
k|0ffnLsf] ljsf; e} k"j{;"Rfgf k|0ffnL ug]{ f] /]s8,{
k|sf]ksf] ;dodf x'g] Joj:yfkg ;ldlt /]8qm;
wghgsf] Iflt sd lhNnfdf cfktsflng
ePsf] x'g]5. s]Gb| sf] Ifdtf
clej[lWb ug]{
ljkb kZrft (Post Disaster) ul/g] lqmofsnfkx?

gtLhf ;"Rfs Af];nfOGf nIf (target) Kf|df0f lhDd]j Hff]lvd


;"rs f/L cg'dfg
! Jfif{ @ # $ %
jif{ ji jif{ jif{
f{
kl/0ffd # lhNnfsf] ljkb kZrft ljkb kZrft ljkb kZrft lhNnf lhNnf ljkb
(Outcome 3) M /0flglt /0flglt /0flglt tof/ ljsf; ljsf; kZrft
ljkb kZrft klxn]s} ug]{ ;ldltsf] ;ldt k'g{lgdf{0f
cj:yfdf jf ;f] eGbf /fd|f] k'g{lgdf{0f ul/Psf ef}lts k'g{lgdf{0f ul/Psf /]s8{ sfo{sf]nflu
cj:yfdf Nofpg lhNnfsf] ;+/rgf ef}lts ;+/rgf @) k|ltzt ,, ,, ;/sf/sf]
Ifdtf clej[lWb e} ;+/rgf ;lqmotf
k|efjsf/L sfo{ u/]sf] x'g]5 k'g{lgdf{0f ug]{ a9]sf] x'g]5

Kf|ltkmn #=! k'g{lgdf{0f ul/Psf ljwfno ul/Psf ljwfno @) k|ltzt lhNnf


(Output 3.1)M ;+Vof ;+Vof ef}lts k|fljlws
lju|]sf eTs]sf k'g{lgdf{0f ul/Psf wf/fx? ul/Psf wf/fx? ;+/rgfx? sfof{no
;+/rgfx?sf] k'g{lgdf{0f eO{ k'g{lgdf{0f ul/Psf vfg]kfgL ul/Psf vfg]kfgL k'g{lgdf{0f ug]{
;]jf ;'rf? ePsf] x'g]5 . 6of+sL 6of+sL
k'g{lgdf{0f ul/Psf lah'nL ul/Psf lah'nL
;+/rgf ;+/rgf
k'g{lgdf{0f ul/Psf l;+rfO{ ul/Psf l;+rfO{ s'nf]
s'nf] ul/Psf af6f]sf]
k'g{lgdf{0f ul/Psf af6f]sf] nDjfO
nDjfO{
k|ltkmn #=@ lhljsf]kfh{gsf]nflu tflnd lhljsf]kfh{gsf]nflu %) ,, ,, ,, ,, 3/]n' 3/]n'
(Output 3.2) k|fKt 3/w'/L tflnd k|fKt 3/w'/L k|ltztnfO{ ljsf; ljsf;
k|sf]k k|efljtx?sf] lhljsf]kfh{g sfof{no, sfof{n
lhljsf]kfh{gsf j}slNks k'g{:yfkgf ul/Psf] 3/w'/L k'g{:yfkgf ul/Psf] tflnd ,, s[ifL / o
pkfo ;'rf? ePsf] x'g]5 . 3/w'/L j}ssf]
qm[0f lng] 3/w'/L #) k|ltzt /]s8{
qm[0f lng] 3/w'/L 3/w'/L
k'g{:yfkgf ,,

%) k|ltzt
3/w'/LnfO{
qm[0f k|jfx ug]{
k|ltkmn #=# Post Disaster Need PDNA tflnd k|fKt % hgf nfO{ dlxnf dlxnf
(Output 3.3) Assessment (PDNA) ug{ gePsf] (PDNA) ljsf;sf] ljsf;
ljkb kZrft cfjZostf ;Sg] bIf hgzlQm tflnd lbg] /]s8{
klxrfg ug{ ;Sg] bIf ^n] dgf];fdflhs %) hgf nfO{
hgzlQmsf] ljsf; ePsf] dgf];fdflhs k/fdz{bftf k/fdz{ lnPsf] dgf];fdflhs
x'g]5 k/fdz{ tflnd
afn ;+/If0f tflnd !) hgfn] jfn
;+/If0f tflnd @% hgfsf]
lnPsf] b/n] j[lWb ug]{
cg';"rL @
k|sf]k :tl/s/0f M klxnf] k|fyldstf
S.N VDCs name Flood Epidemic Fire Windstorm Animal disturb Drought Duban Lightening Cold waves Snake bite
1 afnfafv/ 1
2 aNxf s7fn 1
3 aNxf ;3f/f 1
4 aNxfuf]7 1
5 la;/ ef]/f 1
6 rf]/fsf]onk'/ 1
b'a/sf]6
7 xyn]6jf 1
8 uf]7sf]onk'/ 1
9 xl/g] 1
10 O{gjf{ 1
11 vh'/L rGxf 1
12 vl/xflg 1
13 nSs8 1
14 dflr lem6 s}of 1
15 ktg'sf 1
16 l;UofxLd8fg 1
17 ob's'xf 1
18 k|=v] dx'jf 1
19 cf}/xL 1
20 akm} 1
21 awrf}8f 1
22 rSs/ 1
23 b]p/Lk/afxf 1
24 wjf}nL 1
25 b'xjL 1
26 Ps/fxL 1
27 x+;k'/s7k'Nnf 1
28 xl7[k'/ x8af/f 1
29 gg'kl6[ 1
30 krxjf{ 1
31 kf}8]Zj/ 1
32 lu4f 1
33 ;f]lgufdf 1
34 ;'ufdw's/xL 1
35 ;'uf lgsf; 1
36 7fl8lememf 1
37 ax]8fa]nf 1
38 ax'cjf 1
39 a;lxof 1
40 b]al8xf 1
41 b]ak'/f?k}7f 1
42 wg}fhL 1
43 k'mnufdf 1
44 3f]83f+; 1
45 O{6xjf{ 1
46 emf]lems6}of 1
47 nudfuf8fu'l7 1
48 nvf}/L 1
49 nf]xgf 1
d'lvofkl6[
50 d';/lgof 1
51 t'N;LofxLlgsf; 1
52 t'N;LofxL hJbL 1
53 gu/fO{g 1
54 h=g=kf= 1
55 k|=sf]= dx'jf 1
56 sgskl6[ 1
57 laGwL 1
58 a;lal6[ 1
59 s'yf{ 1
60 uf]kfnk'/ 1
ldlyn]Zj/
61 lgsf; 1
ldlyn]Zj/
62 df}jfxL 1
tf/fkl6[
63 l;/l;of 1
64 7]/f sr'/L 1
65 cG'bkl6[ 1
66 dfgl;+xkl6[ 1
67 a]uflzjk'/ 1
68 nIdLk'/ au]jf 1
69 l;g'/hf]8f 1
70 ;kxL 1
71 alglgof 1
72 /db}of ejfl8 1
73 ;v'jfdx]Gb|gu/ 1
74 zflGtk'/ 1
75 k6]jf{ 1
76 l7Nnfob'jf 1
77 tNnf]uf]bf/ 1
78 na6f]nL
79 e/tk'/ 1
80 a/dlemof 1
81 /3'gfyk'/ 1
82 ;a}nf 1
83 ;tf]if/ 1
84 dvgfxf 1
85 eml6ofxL 1
86 wg'iffwfd 1
87 wg'iffuf]laGbk'/ 1
88 gf}jfvf]/ k|;fxL 1
89 sh/f/df}n 1
90 o1e"ld 1
91 pdfk|]dk'/ 1
92 e"txLk6]jf{ 1
93 e'rqmk'/ 1
94 nIdLlgaf; 1
95 a6]Zj/ 1
96 gS6flemem 1
97 9Ns]j/ 1
98 a]uf8fa/ 1
99 t'N;L 1
100 k'ijnk'/ 1
101 xl/x/k'/ 1
102 lbuDa/k'/ 1
18 7 7 2 1 64 1 1
cg';"rL @M
k|sf]k :tl/s/0f M bf]>f] k|fyldstf

S.N VDCs name Flood Epidemic Fire Windstorm Animal disturb Drought Duban Lightening Cold waves
1 afnfafv/ 1
2 aNxf s7fn 1
3 aNxf ;3f/f 1
4 aNxfuf]7 1
5 la;/ ef]/f 1
6 rf]/fsf]onk'/ 1
7 b'a/sf]6 xyn]6jf 1
8 uf]7sf]onk'/ 1
9 xl/g] 1
10 O{gjf{ 1
11 vh'/L rGxf 1
12 vl/xflg 1
13 nSs8 1
14 dflr lem6 s}of 1
15 ktg'sf 1
16 l;UofxLd8fg 1
17 ob's'xf 1
18 k|=v] dx'jf 1
19 cf}/xL 1
20 akm} 1
21 awrf}8f 1
22 rSs/ 1
23 b]p/Lk/afxf 1
24 wjf}nL 1
25 b'xjL 1
26 Ps/fxL 1
27 x+;k'/s7k'Nnf 1
28 xl7[k'/ x8af/f 1
29 gg'kl6[ 1
30 krxjf{ 1
31 kf}8]Zj/ 1
32 lu4f 1
33 ;f]lgufdf 1
34 ;'ufdw's/xL 1
35 ;'uf lgsf; 1
36 7fl8lememf 1
37 ax]8fa]nf 1
38 ax'cjf 1
39 a;lxof 1
40 b]al8xf 1
41 b]ak'/f?k}7f 1
42 wg}fhL 1
43 k'mnufdf 1
44 3f]83f+; 1
45 O{6xjf{ 1 1
46 emf]lems6}of 1
47 nudfuf8fu'l7 1
48 nvf}/L 1
49 nf]xgf 1
50 d'lvofkl6[ d';/lgof 1
51 t'N;LofxLlgsf; 1
52 t'N;LofxL hJbL 1
53 gu/fO{g 1
54 h=g=kf= 1
55 k|=sf]= dx'jf 1
56 sgskl6[ 1
57 laGwL 1
58 a;lal6[ 1
59 s'yf{ 1
60 uf]kfnk'/ 1
61 ldlyn]Zj/ lgsf; 1
62 ldlyn]Zj/ df}jfxL 1
63 tf/fkl6[ l;/l;of 1
64 7]/f sr'/L 1
65 cG'bkl6[ 1
66 dfgl;+xkl6[ 1
67 a]uflzjk'/ 1
68 nIdLk'/ au]jf 1
69 l;g'/hf]8f 1
70 ;kxL 1
71 alglgof 1
72 /db}of ejfl8 1
73 ;v'jfdx]Gb|gu/ 1
74 zflGtk'/ 1
75 k6]jf{ 1
76 l7Nnfob'jf 1
77 tNnf]uf]bf/ 1
78 na6f]nL
79 e/tk'/ 1
80 a/dlemof 1
81 /3'gfyk'/ 1
82 ;a}nf 1
83 ;tf]if/ 1
84 dvgfxf 1
85 eml6ofxL 1
86 wg'iffwfd 1
87 wg'iffuf]laGbk'/ 1
88 gf}jfvf]/ k|;fxL 1
89 sh/f/df}n 1
90 o1e"ld 1
91 pdfk|]dk'/ 1
92 e"txLk6]jf{ 1
93 e'rqmk'/ 1
94 nIdLlgaf; 1
95 a6]Zj/ 1
96 gS6flemem 1
97 9Ns]j/ 1
98 a]uf8fa/ 1
99 t'N;L 1
100 k'ijnk'/ 1
101 xl/x/k'/ 1
102 lbuDa/k'/ 1
20 23 13 18 5 19 1 3
cg';"rL #M
k|sf]k :tl/s/0f M t]>f] k|fyldstf

S.N VDCs name Flood Epidemic Fire Windstorm Animal disturb Drought Duban Lightening Cold waves Current
1 afnfafv/ 1
2 aNxf s7fn 1
3 aNxf ;3f/f 1
4 aNxfuf]7 1
5 la;/ ef]/f 1
6 rf]/fsf]onk'/ 1
7 b'a/sf]6 xyn]6jf 1
8 uf]7sf]onk'/ 1
9 xl/g] 1
10 O{gjf{ 1
11 vh'/L rGxf 1
12 vl/xflg 1
13 nSs8 1
14 dflr lem6 s}of 1
15 ktg'sf 1
16 l;UofxLd8fg 1
17 ob's'xf 1
18 k|=v] dx'jf 1
19 cf}/xL 1
20 akm} 1
21 awrf}8f 1
22 rSs/ 1
23 b]p/Lk/afxf 1
24 wjf}nL 1
25 b'xjL 1
26 Ps/fxL 1
27 x+;k'/s7k'Nnf 1
28 xl7[k'/ x8af/f 1
29 gg'kl6[ 1
30 krxjf{ 1
31 kf}8]Zj/ 1
32 lu4f 1
33 ;f]lgufdf 1
34 ;'ufdw's/xL 1
35 ;'uf lgsf; 1
36 7fl8lememf 1
37 ax]8fa]nf 1
38 ax'cjf 1
39 a;lxof 1
40 b]al8xf 1
41 b]ak'/f?k}7f 1
42 wg}fhL 1
43 k'mnufdf 1
44 3f]83f+; 1
45 O{6xjf{ 1
46 emf]lems6}of 1
47 nudfuf8fu'l7 1
48 nvf}/L 1
49 nf]xgf 1
50 d'lvofkl6[ d';/lgof 1
51 t'N;LofxLlgsf; 1
52 t'N;LofxL hJbL 1
53 gu/fO{g 1
54 h=g=kf= 1
55 k|=sf]= dx'jf 1
56 sgskl6[ 1
57 laGwL 1
58 a;lal6[ 1
59 s'yf{ 1
60 uf]kfnk'/
61 ldlyn]Zj/ lgsf; 1 1
62 ldlyn]Zj/ df}jfxL 1
63 tf/fkl6[ l;/l;of 1
64 7]/f sr'/L 1
65 cG'bkl6[ 1
66 dfgl;+xkl6[ 1
67 a]uflzjk'/ 1
68 nIdLk'/ au]jf 1
69 l;g'/hf]8f 1
70 ;kxL 1
71 alglgof 1
72 /db}of ejfl8 1
73 ;v'jfdx]Gb|gu/ 1
74 zflGtk'/ 1
75 k6]jf{ 1
76 l7Nnfob'jf 1
77 tNnf]uf]bf/ 1
78 na6f]nL
79 e/tk'/ 1
80 a/dlemof 1
81 /3'gfyk'/ 1
82 ;a}nf 1
83 ;tf]if/ 1
84 dvgfxf 1
85 eml6ofxL 1
86 wg'iffwfd 1
87 wg'iffuf]laGbk'/ 1
88 gf}jfvf]/ k|;fxL 1
89 sh/f/df}n 1
90 o1e"ld 1
91 pdfk|]dk'/ 1
92 e"txLk6]jf{ 1
93 e'rqmk'/ 1
94 nIdLlgaf; 1
95 a6]Zj/ 1
96 gS6flemem 1
97 9Ns]j/ 1
98 a]uf8fa/ 1
99 t'N;L 1
100 k'ijnk'/ 1
101 xl/x/k'/ 1
102 lbuDa/k'/ 1
13 20 17 25 3 6 3 13 1
cg';"rL $
hf]lvdsf] cj:yf -v8]/L, af9L, cfunfuL,zLtnx/, xfjfx'/L_
k|sf]kM af9L

hUuf
hfldgsf]]
Iflt,
S. hf]lvd hf]lvd lj3f of
N uflj;sf] gfd hf]lvd If]]q 3/w'/L hg;+Vof /f]kgL ef}lts ;+/rgfsf] Iflt
ljwfn :jf:Yo vfg]]kfg l;+rf
o rf}sL L O{{ cGo
afnfafv/ All, Laxmipur, Kumbhakarna, VDC
Chiraiya, Balabakhar, Beriyatole, office,
1 Badhuban, Bemakhi Khal 1800 12000 1200 10 1 Temple 9
aNxf s7fn 1,2,6-9, Mahara, Yadav, Thakur,
2 Sahani 200 1100 250
3 aNxf ;3f/f
4 aNxfuf]7
5 la;/ ef]/f 2-5, Bisbhoda 400 3200 150
6 rf]/fsf]onk'/ 3,4, Kamalpur, Pasmana Tole 120 405 400 1
b'a/sf]6 1-4,9, Dubarkot, Vangaraha,
7 xyn]6jf Ghyalekha 825 5050 600
8 uf]7sf]onk'/ 4,5,7 100 500 700 5 Pul
9 xl/g] All 961 6345 600
O{gjf{
10 All, Musahar, Muslim, Mahara, Malah 600 3000 500 4
vh'/L rGxf 1,2,5,6,8,9, Kebat, Das, Chamar,
11 Musahari 300 1500 500 2 1 1 1
vl/xflg 10,
12 7,9, Geruwahi, Misarpatti 25 175 10 1 2 Biddut
13 nSs8 All 965 7500 950
dflr lem6
14 s}of All 1200 11300 800
ktg'sf 1-3, Thakurpatti, Kapar Barahi, Yadav,
Teli, Haluwai, Sudi, Dhovi, Hazam,
15 Teli 200 2000 200
16 l;UofxLd8fg All 1400 8000 1500
ob's'xf 5-9, Chamartole, Pasman Tole,
17 Gothkura, Maltole 250 3000 300
18 k|=v] dx'jf 4,5,8,9 225 2500 200
19 cf}/xL
20 akm} All 500 3000 50 1
21 awrf}8f 1,2,7, Yadav, Mandal, Paswan 348 1164 300
22 rSs/ 4,5,8,9, Chakkar, Harusaha 120 500 800
23 b]p/Lk/afxf b]p/L ^,&,*,(,@,!,#,$,% 1200 6400 300
24 wjf}nL All 900 4300 500
25 b'xjL 5-7, Gobrahi, Karmahi, Duhabi 300 1500 250
26 Ps/fxL All 950 5100 600
27 x+;k'/s7k'Nnf 8,9, Rajput, Mandal Tole 250 650 25
28 xl7[k'/ x8af/f 2,3,7,8,9, Harbara, Haththipure 145 1160 200 1
29 gg'kl6[ 3,5 70 450 150
30 krxjf{ All 940 4620 670 1 1 Pul
31 kf}8]Zj/
32 lu4f All 1600 3945 400
;f]lgufdf 1-3,5-7, Rudhauli, Moraha, Sonigava,
33 Vore 300 3000 200 2 1
34 ;'ufdw's/xL 1.2-5 600 3200 700
35 ;'uf lgsf; 2,4,6,8,9, Musahar, Mandal, Tatma 253 1500 200 1
36 7fl8lememf 7,8, Jhijha 250 1400 800 1
37 ax]8fa]nf All 1155 7300 700
ax'cjf 1,2,4-8, Yadav, Beldar, Muslim,
38 Mandal, Shah 600 1180 250
39 a;lxof
40 b]al8xf All 300 2100 25
b]ak'/f?k}7f 1 km
41 1,2,5,6,7, Kabadi, Nuniya, Das 326 1900 250 Road
wg}fhL 1,2,4,6,8,9, Bhadariya, Dhanouji,
42 Tarahi, Gaurdaha 600 3000 400
43 k'mnufdf 1,4,7,9 1012 6500 1200
3f]83f+; 1-4,6,7 (Das, Mandal, Mukhiya,
44 Bahun) 200 1300 400
45 O{6xjf{ 2-8, Badahi, Jagir, Itaharwa, Kharhani 250 1250 200
46 emf]lems6}of All 225 1125 330
47 nudfuf8fu'l7 2-4, 6-9 800 5500 400
48 nvf}/L
49 nf]xgf 1,2, Muslim Tole 35 350 6
d'lvofkl6[
50 d';/lgof All 995 6200 1000
t'N;LofxLlgsf
51 ; All 525 3200 550
t'N;LofxL
52 hJbL All 994 6500 700
53 gu/fO{g 4-9, Radhapur, Jabdi, Marna 800 5500 840
54 h=g=kf=
55 k|=sf]= dx'jf
56 sgskl6[ 1,7-9, Osara 300 1500 375
57 laGwL
58 a;lal6[ 1-3,7-9 400 2800 25
59 s'yf{
60 uf]kfnk'/ 7 90 700 150
ldlyn]Zj/
61 lgsf; All 459 3004 125 2
ldlyn]Zj/
62 df}jfxL
tf/fkl6[
63 l;/l;of 4,5 540 6575 50
64 7]/f sr'/L 2,7-9, Yadav, Khatwe Tole 225 800 150
65 cG'bkl6[ 4,5,9, Yadav Tole 305 1225 101 1
66 dfgl;+xkl6[ 6-8, Kapar, Mandal, Das Tole 320 1700 200
67 a]uflzjk'/ 4-7, Teli, Yadav, Das Basti 100 600 35
68 nIdLk'/ au]jf
69 l;g'/hf]8f 8,9 Garib Samuday 115 575 25 1 11
70 ;kxL 3, Gajariya 100 500 100
71 alglgof 1,2,3 30 150 30
72 /db}of ejfl8 1,2,5-9 250 1225 45
;v'jfdx]Gb|gu
/ 1-7, Musahari, Danuwar, Chamar,
73 Muslim, Giri, Yadav, Shah 1000 6000 500
zflGtk'/ 3-6,9 Lama, Shah, Mahato, Yadav, 4, Road, 3
74 Musahar Basti 348 1740 45 1 8 Pul
75 k6]jf{ 3,5-8, Paterba, Kothima, Baltima 450 2200 350 2 Pul
76 l7Nnfob'jf
77 tNnf]uf]bf/ 6, Sada, Elani Tole) 20 130 100
78 na6f]nL
79 e/tk'/ 6 (Sri Rampur, Judi Bazar) 511 3200 95
80 a/dlemof 1-3 (Kamala Nadi Ko Najik) 120 710 1200
81 /3'gfyk'/ 1-3, Kiratpur, Tholbaja 500 2500 2000 2 1 1
82 ;a}nf
83 ;tf]if/ 1-4, 7-9 200 1000 100 1 50
dvgfxf 1-4,9, Makhanaha, Givindapur,
Nabtoli, ^,*,(,!,#,$,% 850 4250 350 2 1 2
eml6ofxL ^,&,*,(,@,!,#,$,%, etxL, eml6ofxL,
/fd gu/f 1000 5700 500
wg'iffwfd 1, 2, 3, 4, 8, Tej nagar, Dhanusha,
Sikiyahi, Sonapur, Gohiyahi, Sarsa,
Rampur 150 1020 200 2 2
wg'iffuf]laGbk'/
3-5,7-9, Kashipur, Jugesworpur,
Dharampur, Mungraha, Sundarpur 150 750 300
gf}jfvf]/ k|;fxL All 255 1550 400
sh/f/df}n 5-9, Kajara, Inarwa 300 1500 250
o1e"ld
1,3,6-9, Mulabari, Viman, Murgiya,
Dharapani, Bhagabanpur, Keshavkuti 500 2000 200 5
pdfk|]dk'/ Ward no 1,2,3,4,7,8,9 600 3000 500 1 4 Temple
e"txLk6]jf{ All, Bhutahi Patreba, Tarsarai,
Sisampur 350 2200 200 1 3
e'rqmk'/ 1,3,4,7-9 604 3020 115 1 3 1 2 Mandir
nIdLlgaf; All 325 1725 115 3 9
a6]Zj/ 1,4-9 300 1800 40
gS6flemem
9Ns]j/ All, Kemalipur, Dhalkebar, Anandapur 232 1600 4
a]uf8fa/ All 600 3900 500
t'N;L All 600 3600 20
k'ijnk'/
2,4-9. Madhubas, Chaokitole, Mijhar
Tole, Biswokarma Tole, Mahato Tole 215 950 182
xl/x/k'/ 1,3,4,6,7,9 751 5600 585
lbuDa/k'/ All 1300 5300 150
3266
42579 250668 8 46 7 32 61

k|sf]kM cfunfuL

hUuf
hfldg
sf]]
Iflt,
S. hf]lvd hf]lvd lj3f of
N uflj;sf] gfd hf]lvd If]]q 3/w'/L hg;+Vof /f]kgL ef}lts ;+/rgfsf] Iflt
ljwfn :jf:Yo vfg]]kf l;+rf cG
o rf}sL gL O{{ o
1 afnfafv/ All 50 280
2 aNxf s7fn
3 aNxf ;3f/f
4 aNxfuf]7
5 la;/ ef]/f 1-4, Bisvoda 180 1600
6 rf]/fsf]onk'/ All 25 120
b'a/sf]6
7 xyn]6jf 1,2,4,6-8, Dubarkot, Naraha, Metraraha 300 2500
8 uf]7sf]onk'/ All 20 115 5
9 xl/g] 1,4-6, Sonapal, Harine, Yadav, Mahara Samuday 400 3000
10 O{gjf{
11 vh'/L rGxf 3, Sadatole 45 300
vl/xflg 3,6,7,9, Geruwahi, Kharihani, Misarpatti,
12 Simaradhi 50 250
13 nSs8 7,9, Bhaluwaha, Tenatole 225 1800
dflr lem6
14 s}of 5, Bagma 185 1500
15 ktg'sf All, Ugha, Mandal, Patanuka, Banarjhuba 9 46
l;UofxLd8fg 1,3,4,6,8,9, Paswan, Mushar Tole, Bintole,
16 Mahatotole 410 2600
17 ob's'xf All 75 430
18 k|=v] dx'jf 1,3-5,9, Paswan, Das 700 3500
19 cf}/xL
20 akm}
21 awrf}8f 1,2, Paswan, Das 250 700
22 rSs/ All 22 112
23 b]p/Lk/afxf ^,$,%,!,@,#,&,*,( 56 304
24 wjf}nL All 38 200
25 b'xjL
26 Ps/fxL 3,6,7, Mudiba, Ekrahi 345 1800
27 x+;k'/s7k'Nnf 3,4,8, Kapari, Tatma, Musalman Tole 441 1200
28 xl7[k'/ x8af/f All 28 145
29 gg'kl6[ All 28 280
30 krxjf{ All 22 118
31 kf}8]Zj/
32 lu4f 1,2,8, Kheritole, Gidda, Jogiyara 250 1700
;f]lgufdf 3,4,5,8, Suniyani, Dhanukattina, Yadav Tole,
33 Padhabitole, Rudhauli 50 300
34 ;'ufdw's/xL
35 ;'uf lgsf;
36 7fl8lememf
37 ax]8fa]nf
38 ax'cjf 5,7,9, Kurmi, Beldar, Mahara 400 1200 150
39 a;lxof 6, Musahari Tole 15 100 1
40 b]al8xf
b]ak'/f?k}7f 600 3,600
41 All
42 wg}fhL
43 k'mnufdf 7,8,9 50 350
44 3f]83f+; All 50 320
45 O{6xjf{
46 emf]lems6}of
47 nudfuf8fu'l7
48 nvf}/L
49 nf]xgf 6, Paswan Tole 350 800 4
d'lvofkl6[
50 d';/lgof 6,7-9 400 2700
t'N;LofxLlgsf
51 ;
t'N;LofxL
52 hJbL
53 gu/fO{g
h=g=kf= 6-8, 13-16, Balbtole, Railway tole, Dalit and
54 Bippanna Basti 500 2600
55 k|=sf]= dx'jf 3,4,8, Paswan, Maharatole 50 200 10
56 sgskl6[
57 laGwL
58 a;lal6[ 1,3,6,7,9, Dalit Basti 200 1200
59 s'yf{
60 uf]kfnk'/
ldlyn]Zj/ 1, 5-9, Musari tole, Chamar tole, Dum Tole,
61 lgsf; Mandal Tole 637 4169
ldlyn]Zj/
62 df}jfxL
tf/fkl6[
63 l;/l;of
64 7]/f sr'/L
65 cG'bkl6[
66 dfgl;+xkl6[
67 a]uflzjk'/
68 nIdLk'/ au]jf
69 l;g'/hf]8f 7, Musahar, Khapwe 100 800 1
70 ;kxL 3,5-7 900 3000 30
71 alglgof 1,7 330 900
72 /db}of ejfl8 All 1179 7000
;v'jfdx]Gb|gu
73 / 2-9, Musahar, Chamar, Muslim, Yadav, Shah 1500 9000
74 zflGtk'/
75 k6]jf{
l7Nnfob'jf 1-3,9, Amat Dhatta, Chamar Tole, Musalman
76 Tole 200 1400
77 tNnf]uf]bf/ 1,5,8 (Jotisj, Gandiya, Bagen Tole) 29 180
78 na6f]nL
79 e/tk'/
80 a/dlemof
81 /3'gfyk'/ All 2000 10000 1 1
82 ;a}nf 1-3, 7-9 100 500
83 ;tf]if/ 1,3,5, Vadihan, Kushmaha, Nattole 125 625
dvgfxf 2-4,7-9, Makhanaha, Govindapur, Matahi,
Nabtoli 250 1300
eml6ofxL ^,$,%,!,@,#,&,*,( 200 1500 100
wg'iffwfd 1, 5-8 Tej nagar, Janaki nivash, Gauripur,
Gohiyahi, Sarsa, Rampur Chiraima 825 5610
wg'iffuf]laGbk'
/ 2,5,7, Dhanusha Mangalpur 775 3875
gf}jfvf]/
k|;fxL 5, Prasahi 4 29
s]h/f/df}n All 1200 7600
o1e"ld 1,2,4-7,9, Mulabari, Murgiya, Kishanpur,
Sarwotipur, Bhagabanpur, Keshavkuti 200 800
pdfk|]dk'/ All VDC, 13 Tole 1888 11277
e"txLk6]jf{ 5,6 266 1470
e'rqmk'/ 7, Dalit Basti 15 125 1 1
nIdLlgaf;
a6]Zj/ All 800 4800
gS6flemem All 200 1200
9Ns]j/ 5,6,7 1100 5500
a]uf8fa/ All 399 1500
t'N;L All 1040 7000
k'ijnk'/ 2,4,5,7,8, Chaukitole, Biswokarma Tole, Mahato,
Mijhar Tole 165 800
xl/x/k'/ All 300 2100
lbuDa/k'/ 1-3,6,8,9 1500 5800 60
25046 137830 356 2 1 6

k|sf]kM lztnx/

hUuf
hfldgsf]]
Iflt, lj3f
S.N uflj;sf] gfd hf]lvd If]]q hf]lvd 3/w'/L hf]lvd hg;+Vof of /f]kgL ef}lts ;+/rgfsf] Iflt
ljwfno :jf:Yo rf}sL vfg]]kfgL l;+rfO{{ cGo
1 afnfafv/ All 1800 12000 450
2 aNxf s7fn
3 aNxf ;3f/f
4 aNxfuf]7
5 la;/ ef]/f
rf]/fsf]onk'/ All, Matouna, Darkhoriya,
6 Kamalpur, Chorkoyalpur 857 4050 20
7 b'a/sf]6 xyn]6jf
8 uf]7sf]onk'/ All 980 4900 100
9 xl/g]
10 O{gjf{
11 vh'/L rGxf 7, Sadatol 45 300
12 vl/xflg All 200 1000 1500
13 nSs8
14 dflr lem6 s}of
15 ktg'sf 1,2, Yadav, Thakur, Barahi 50 500
16 l;UofxLd8fg
17 ob's'xf All 3200 20000 300
k|=v] dx'jf 1-4,6,8, Paswan, Mukhiya,
18 Muslim, Das 700 3500
19 cf}/xL
20 akm} All 500 3000 150
21 awrf}8f
22 rSs/ All 1200 6500 300
23 b]p/Lk/afxf All 1100 5453 200
24 wjf}nL
25 b'xjL
26 Ps/fxL
27 x+;k'/s7k'Nnf
28 xl7[k'/ x8af/f All 1050 5500 300
29 gg'kl6[ All 1100 6000 150
30 krxjf{ All 940 6420 100
31 kf}8]Zj/
32 lu4f
33 ;f]lgufdf
34 ;'ufdw's/xL
35 ;'uf lgsf;
7fl8lememf All, Jhijha, Muslim,
36 Paswan, Mahara tole 175 900
37 ax]8fa]nf
38 ax'cjf
39 a;lxof
40 b]al8xf
b]ak'/f?k}7f 1100 6,600
41 All 300
42 wg}fhL All 1600 6500 400
43 k'mnufdf
44 3f]83f+; All 1000 5700 400
45 O{6xjf{
46 emf]lems6}of
47 nudfuf8fu'l7 All 800 5600 700
48 nvf}/L All 675 3300 50
49 nf]xgf
50 d'lvofkl6[ d';/lgof All 995 6100 200
51 t'N;LofxLlgsf;
52 t'N;LofxL hJbL
53 gu/fO{g
54 h=g=kf=
55 k|=sf]= dx'jf
56 sgskl6[
57 laGwL
58 a;lal6[
59 s'yf{ 1-9, Ati Bippanna Samuday 565 2260
60 uf]kfnk'/
ldlyn]Zj/ lgsf; 944 6,179
61 All 287
62 ldlyn]Zj/ df}jfxL
63 tf/fkl6[ l;/l;of
64 7]/f sr'/L
65 cG'bkl6[
66 dfgl;+xkl6[
67 a]uflzjk'/
68 nIdLk'/ au]jf
69 l;g'/hf]8f
;kxL 2900 10,000
70 All 1300
71 alglgof All 600 3000 600
72 /db}of ejfl8 All 1179 7000
73 ;v'jfdx]Gb|gu/ All 2500 15000
74 zflGtk'/
75 k6]jf{ All 927 4600 230
76 l7Nnfob'jf All, Thilla 500 3500 350 2
77 tNnf]uf]bf/ 8,9, Gami, Taliya Tole 200 1300 100
78 na6f]nL
79 e/tk'/
80 a/dlemof
81 /3'gfyk'/ All 1000 5000
82 ;a}nf
83 ;tf]if/ All 350 1650 20
dvgfxf All 1000 4500 3
eml6ofxL !,@,#,$,%,^,&,*,( 1200 6700 130
wg'iffwfd All 3500 24000 2000
wg'iffuf]laGbk'/ All 1375 6875 1300
gf}jfvf]/ k|;fxL
sh/f/df}n All 1200 7600 300
o1e"ld All 2600 15470
pdfk|]dk'/ All 1888 11277 3000
e"txLk6]jf{ All 874 5291 350
e'rqmk'/
nIdLlgaf;
a6]Zj/ All 370 1800
gS6flemem All 1260 7560
9Ns]j/ All 500 2500 500
a]uf8fa/ All 600 3900
t'N;L All 1040 7000
k'ijnk'/
xl/x/k'/ All 450 2800
lbuDa/k'/ All 2600 10000 1500
52189 290585 17590

k|sf]kM dxfdf/L

hUuf
hfldg
sf]]
Iflt,
S. hf]lvd hf]lvd lj3f of
N uflj;sf] gfd hf]lvd If]]q 3/w'/L hg;+Vof /f]kgL ef}lts ;+/rgfsf] Iflt
ljwfn :jf:Yo vfg]]kf l;+rf cG
o rf}sL gL O{{ o
1 afnfafv/ 3,8,9, Laxmipur, Chiraiya 560 2830
2 aNxf s7fn
3 aNxf ;3f/f
4 aNxfuf]7
5 la;/ ef]/f All 1050 5800
6 rf]/fsf]onk'/ All 857 4050
b'a/sf]6
7 xyn]6jf
8 uf]7sf]onk'/ All 980 4900
9 xl/g]
10 O{gjf{
11 vh'/L rGxf 7, Sadatole 45 300
12 vl/xflg 1,3,7,9, Kharihani, Misarpatti, Geruwahi 35 175
13 nSs8
dflr lem6
14 s}of
15 ktg'sf All 45 225
16 l;UofxLd8fg
17 ob's'xf All 3200 20000
18 k|=v] dx'jf
19 cf}/xL
20 akm}
21 awrf}8f
22 rSs/ All 1200 6500
23 b]p/Lk/afxf !,%,^,&,*,( 900 4600
24 wjf}nL All 1370 7000
25 b'xjL
26 Ps/fxL
27 x+;k'/s7k'Nnf
28 xl7[k'/ x8af/f All 1050 5500
29 gg'kl6[ All 1100 6000
30 krxjf{ All 940 4620
31 kf}8]Zj/
32 lu4f 3,4,8,9, Gidda Paschimbari Tole, Belapatti 150 1050
33 ;f]lgufdf All 2000 15000
34 ;'ufdw's/xL
35 ;'uf lgsf;
36 7fl8lememf
37 ax]8fa]nf
38 ax'cjf
39 a;lxof
40 b]al8xf
41 b]ak'/f?k}7f 3,4,5,7,9 (Paswan, Das, Kabadi, Nuniya, Mukhiya) 400 2400
42 wg}fhL 3-5,7, Dhanouji, Tarahi, Bhadriya 500 2500
43 k'mnufdf All 1012 6200
44 3f]83f+; 1-4,6 (Das, Mandal, Bahun, Mukhiya) 50 320
45 O{6xjf{
46 emf]lems6}of
47 nudfuf8fu'l7
48 nvf}/L All 100 500
49 nf]xgf
d'lvofkl6[
50 d';/lgof 1,2,5, MukhiyaPatti, Musaraniya 500 3200
t'N;LofxLlgsf
51 ; All 520 3200 560
t'N;LofxL
52 hJbL
53 gu/fO{g
54 h=g=kf=
55 k|=sf]= dx'jf
56 sgskl6[ All 400 2300
57 laGwL
58 a;lal6[
59 s'yf{
60 uf]kfnk'/
ldlyn]Zj/ 1,5-9, Musari tole, Chamar tole, Dum Tole,
61 lgsf; Mandal Tole 637 4169
ldlyn]Zj/
62 df}jfxL
tf/fkl6[
63 l;/l;of
64 7]/f sr'/L
65 cG'bkl6[
66 dfgl;+xkl6[
67 a]uflzjk'/
nIdLk'/
68 au]jf 1-8, Chamar, Musahar, Lama Basti 500 2500 2 1
69 l;g'/hf]8f 5,7,8 Musahar, Khapwe, Chamar, Rabidas 100 500
70 ;kxL All 1500 4500
71 alglgof 7 160 500
72 /db}of ejfl8 All 1179 7000
;v'jfdx]Gb|g
73 u/ 2-7, Musahar, Chamar, Muslim 1000 6000
74 zflGtk'/ 3-6,8, Yadav, Lama, Dunuwar Basti 258 1290
75 k6]jf{ All 927 4600
76 l7Nnfob'jf 3,6,9, Dhatta Tole, Kebatani, Muslamani 90 630 2
77 tNnf]uf]bf/
78 na6f]nL
79 e/tk'/
80 a/dlemof
81 /3'gfyk'/ All 500 2500
82 ;a}nf All 150 750
83 ;tf]if/ 2,4,7,9, Kushnaha, Vadihan, Kolhuwamod 150 750
dvgfxf 3,4,7,8, Govindapur, Makhanaha, Matahi 250 1500
eml6ofxL !,%,^,&,*,( 1200 6700
wg'iffwfd 1-4, Sikiyahi, Sonapur 100 680
wg'iffuf]laGbk' 1,2,4,6,7, Mangalpur, Dhanusha Govinda pur,
/ Sundarpur 840 4200
gf}jfvf]/
k|;fxL All 200 1300
sh/f/df}n 4,9,1,8, Ramoul, Inarwa 410 2000
o1e"ld 2,4-6,9 200 1000
pdfk|]dk'/ Musalman tole, Ward no 7 300 1800
e"txLk6]jf{ All 874 5291
e'rqmk'/
nIdLlgaf; 1, Dusadh, Lama, Mahato Basti 95 455
a6]Zj/ 1,3,5,6 400 2400
gS6flemem All 1260 7560
9Ns]j/ All 2900 15000
a]uf8fa/ All 600 3900
t'N;L All 1040 7000
k'ijnk'/ 3,5,7, Musari tole, Mijhartole, Biswokarma Tole 135 650
xl/x/k'/ All 300 2000
lbuDa/k'/ 3,5,6, Sitanagar, Maharatole, Sadatole 125 620
37344 208915 560 4 1

k|sf]kM x'/Ljtf;

hUuf
hfldgsf]]
Iflt,
S. hf]lvd hf]lvd lj3f of
N uflj;sf] gfd hf]lvd If]]q 3/w'/L hg;+Vof /f]kgL ef}lts ;+/rgfsf] Iflt
ljwfn :jf:Yo vfg]]kfg l;+rf cG
o rf}sL L O{{ o
1 afnfafv/ All 1800 12000 1200
2 aNxf s7fn
3 aNxf ;3f/f
4 aNxfuf]7
5 la;/ ef]/f All 1050 5800
6 rf]/fsf]onk'/ All 857 4050 300
b'a/sf]6
7 xyn]6jf All 1075 7300
8 uf]7sf]onk'/ All 980 4900 400 2
9 xl/g] All 961 6345
10 O{gjf{
11 vh'/L rGxf 3,4, Mahara, Muslim, Pasban Tole 80 500
12 vl/xflg 3,5,6, Simradhi, Kharihani 50 250
13 nSs8 All 515 4500
14 dflr lem6 s}of All 1300 11400 600
15 ktg'sf 7-9, Mandal, Shah 168 780 50
16 l;UofxLd8fg
17 ob's'xf All 1000 5500 600
18 k|=v] dx'jf
19 cf}/xL
20 akm} All 500 3000
21 awrf}8f 4, Mushar, Paswan tole 85 255
22 rSs/ All 1200 6500 900 1
23 b]p/Lk/afxf
24 wjf}nL All 1370 7000 900
25 b'xjL
26 Ps/fxL All 850 3700
27 x+;k'/s7k'Nnf
28 xl7[k'/ x8af/f All 1050 5500 500
29 gg'kl6[ All 1100 6000
30 krxjf{ All 940 4620 500 1
31 kf}8]Zj/
32 lu4f All 675 4300
33 ;f]lgufdf All 1800 15000 150
34 ;'ufdw's/xL
35 ;'uf lgsf;
36 7fl8lememf
37 ax]8fa]nf
ax'cjf 2,5,8,9, Mandal, Mahara, Muslim,
38 Paswan 500 1500 200
39 a;lxof
40 b]al8xf
41 b]ak'/f?k}7f All 650 3900 200
42 wg}fhL
43 k'mnufdf
44 3f]83f+; All 500 3200
45 O{6xjf{
46 emf]lems6}of
47 nudfuf8fu'l7
48 nvf}/L All 490 2300
49 nf]xgf 6, Paswantole 250 800 4
d'lvofkl6[
50 d';/lgof
t'N;LofxLlgsf
51 ;
52 t'N;LofxL hJbL
53 gu/fO{g
54 h=g=kf=
55 k|=sf]= dx'jf 4, Dalitbasti 250 900 4
56 sgskl6[
57 laGwL
58 a;lal6[
59 s'yf{
60 uf]kfnk'/
ldlyn]Zj/ 944 6,179
61 lgsf; All
ldlyn]Zj/
62 df}jfxL
tf/fkl6[
63 l;/l;of
64 7]/f sr'/L
65 cG'bkl6[
66 dfgl;+xkl6[
67 a]uflzjk'/
68 nIdLk'/ au]jf
69 l;g'/hf]8f
;kxL 2900 10,000
70 All
71 alglgof
72 /db}of ejfl8 All 1179 7000
;v'jfdx]Gb|gu/ 2-9, Musahar, Chamar, Muslim, Yadav,
73 Shah 2000 12000
74 zflGtk'/
75 k6]jf{ All 927 4600 280
76 l7Nnfob'jf 3,9, Kebatani, Dhatta Tole 60 420
77 tNnf]uf]bf/ 1 (Gandiya Tole) 100 500
78 na6f]nL
79 e/tk'/
80 a/dlemof
81 /3'gfyk'/ All 2000 10000 5 2
82 ;a}nf All 500 2500
;tf]if/ 1,3,5,7,8, Kushmaha, Vadiahan,
83 Kolhuwamode 125 625 2
dvgfxf 3,4, Makhana, Govindapur 125 600
eml6ofxL
wg'iffwfd All 3500 24000
wg'iffuf]laGbk'/ All 1375 6875
gf}jfvf]/ k|;fxL 1,3,5,6,8 400 2700 50
sh/f/df}n All 1200 7600
o1e"ld All 2600 15470
pdfk|]dk'/ All, 13 tole 1888 11277
e"txLk6]jf{ All 874 5291
e'rqmk'/
nIdLlgaf;
a6]Zj/ All 1000 6000
gS6flemem All 1260 7560
9Ns]j/ All 700 3500 200
a]uf8fa/ All 700 5000
t'N;L All 1040 7000
k'ijnk'/ All 600 3200 1000
xl/x/k'/ All 750 5000
lbuDa/k'/ All 2600 10000 2500
1053
53393 306697 8 11 2
k|sf]kM v8]/L
hUuf
hfldgsf]]
Iflt,
lj3f of
S.N uflj;sf] gfd hf]lvd If]]q hf]lvd 3/w'/L hf]lvd hg;+Vof /f]kgL ef}lts ;+/rgfsf] Iflt
ljwfno :jf:Yo rf}sL vfg]]kfgL l;+rfO{{ cGo
1 afnfafv/
2 aNxf s7fn
3 aNxf ;3f/f
4 aNxfuf]7
5 la;/ ef]/f All 300
6 rf]/fsf]onk'/
7 b'a/sf]6 xyn]6jf All 1345 8700 1300
8 uf]7sf]onk'/
9 xl/g] All 961 6000 1000
10 O{gjf{
11 vh'/L rGxf
12 vl/xflg
13 nSs8 All 965 7500 1050
14 dflr lem6 s}of All 1583 14650 1500
15 ktg'sf
16 l;UofxLd8fg All 1475 11000 1600
17 ob's'xf
18 k|=v] dx'jf All 1100 7880 500
19 cf}/xL
20 akm}
awrf}8f 8,9, Yadav, Mandal,
21 Muslim 241 630 300
22 rSs/
23 b]p/Lk/afxf All, ^,&,* 1300 5000 500
24 wjf}nL
b'xjL 1-4,8,9, Duhabi,
25 Keshahi, Chikana 810 4050 525
26 Ps/fxL All 931 4805 1050
27 x+;k'/s7k'Nnf
28 xl7[k'/ x8af/f
29 gg'kl6[
30 krxjf{
31 kf}8]Zj/
32 lu4f All 1200 8100 500
33 ;f]lgufdf
34 ;'ufdw's/xL All 600 3000 700
35 ;'uf lgsf;
36 7fl8lememf
37 ax]8fa]nf All 1155 6500 700
ax'cjf 1,2,4,6,8, Yadav,
38 Muslim, Shah 600 1900 200
39 a;lxof
40 b]al8xf
b]ak'/f?k}7f 1100 6,600
41 All 700
42 wg}fhL All 1600 8000 600
43 k'mnufdf
44 3f]83f+;
45 O{6xjf{ 7,8,9, Badahi 220 600 175
46 emf]lems6}of All 1100 5500 1000
47 nudfuf8fu'l7
48 nvf}/L 2-9, Lakhauri 500 2500 350
nf]xgf 1,2, Brahaman
49 Basti 130 600 8
50 d'lvofkl6[ d';/lgof
51 t'N;LofxLlgsf;
52 t'N;LofxL hJbL
53 gu/fO{g
54 h=g=kf=
k|=sf]= dx'jf
5-7, Muslim Tole,
55 Sai Tole, Kebat Tole 300 900 5
sgskl6[ 2-6, Belouni,
56 Kanakpatti 500 2600 400
57 laGwL
58 a;lal6[
59 s'yf{ 6-9, Garib Kisan 421 1684 173
60 uf]kfnk'/
61 ldlyn]Zj/ lgsf;
62 ldlyn]Zj/ df}jfxL 1-3,9 300 1800 100
tf/fkl6[ l;/l;of 1-3,7,8, Sirsiya,
Pubaibadhi, Shah
63 Tole 940 15645 450
64 7]/f sr'/L
65 cG'bkl6[
66 dfgl;+xkl6[ 1-3, Mahanpur Tole 299 2300 300
67 a]uflzjk'/ 1,3,4,6,8,9 1000 4000 30
68 nIdLk'/ au]jf 5,8,9 1000 4000 25
69 l;g'/hf]8f
70 ;kxL
71 alglgof
72 /db}of ejfl8
73 ;v'jfdx]Gb|gu/
74 zflGtk'/
75 k6]jf{
76 l7Nnfob'jf
77 tNnf]uf]bf/
78 na6f]nL
79 e/tk'/
80 a/dlemof
81 /3'gfyk'/
82 ;a}nf
;tf]if/
2,3,8,9, Kushmaha,
83 Kolhunaha 250 1250 70 2 6
dvgfxf All, ^,* 1456 6010 700
eml6ofxL ^,&,* 900 5400 1000
wg'iffwfd
wg'iffuf]laGbk'/
gf}jfvf]/ k|;fxL
s]h/f/df}n
o1e"ld
pdfk|]dk'/
e"txLk6]jf{
e'rqmk'/
nIdLlgaf; All 275 1825 100
a6]Zj/
gS6flemem
9Ns]j/
a]uf8fa/
t'N;L
k'ijnk'/
xl/x/k'/
lbuDa/k'/
26557 160929 17911 2 6
cg';"rL % M e"slDko hf]lvdsf ljwfno / :Jff:Yorf}sLx?
e"sDksf]
hf]lvddf e"sDksf]
/x]sf hf]lvddf /x]sf
uflj;sf] gfd ljwfnox? ljyfyL{ ;+Vof :Jff:Yorf}sL
1 afnfafv/ 10 2430 1
2 aNxf s7fn 2 1000 0
3 aNxf ;3f/f
4 aNxfuf]7
5 la;/ ef]/f 4 1155 1
6 rf]/fsf]onk'/ 5 1165 1
7 b'a/sf]6 xyn]6jf 4 2225 1
8 uf]7sf]onk'/ 2 250 1
9 xl/g] 2 1150 1
10 O{gjf{ 3 915 0
11 vh'/L rGxf 2 2300 2
12 vl/xflg 5 1635 1
13 nSs8 5 1170 1
14 dflr lem6 s}of 4 1432 1
15 ktg'sf 3 950 1
16 l;UofxLd8fg 7 3350 1
17 ob's'xf 4 2680 3
18 k|=v] dx'jf 2 600 1
19 cf}/xL
20 akm} 1 650 1
21 awrf}8f 5 1081 1
22 rSs/ 3 1365 1
23 b]p/Lk/afxf 4 1200 1
24 wjf}nL 3 1500 1
25 b'xjL 0 0
26 Ps/fxL 2 1120 1
27 x+;k'/s7k'Nnf 0 0
28 xl7[k'/ x8af/f 2 1000 0
29 gg'kl6[ 2 1620 1
30 krxjf{
31 kf}8]Zj/
32 lu4f 4 2350 1
33 ;f]lgufdf 6 2450 2
34 ;'ufdw's/xL 5 1275 1
35 ;'uf lgsf; 1 1300 1
36 7fl8lememf 7 2325 0
37 ax]8fa]nf 4 1335 0
38 ax'cjf 1 1200 2
39 a;lxof 2 500 1
40 b]al8xf 1 1200 1
41 b]ak'/f?k}7f 2 1200 1
42 wg}fhL 4 1895 0
43 k'mnufdf 5 1750 1
44 3f]83f+; 3 1600 1
45 O{6xjf{ 3 1500 0
46 emf]lems6}of 2 1000 1
47 nudfuf8fu'l7 2 625 1
48 nvf}/L 1 600 0
49 nf]xgf 2 700 1
50 d'lvofkl6[ d';/lgof 3 1050 1
51 t'N;LofxLlgsf; 2 750 0
52 t'N;LofxL hJbL 1 40 1
53 gu/fO{g 1 355 1
54 h=g=kf= 12 5000 5
55 k|=sf]= dx'jf 2 800 1
56 sgskl6[ 1 910 2
57 laGwL 2 700 1
58 a;lal6[ 1 200 1
59 s'yf{ 2 1074 0
60 uf]kfnk'/ 2 750 1
61 ldlyn]Zj/ lgsf; 5 2830 1
62 ldlyn]Zj/ df}jfxL 1 1300 1
63 tf/fkl6[ l;/l;of 0 0
64 7]/f sr'/L 1 1500 1
65 cG'bkl6[ 1 700 0
66 dfgl;+xkl6[ 1 505 0
67 a]uflzjk'/ 5 1805 0
68 nIdLk'/ au]jf 3 1572 0
69 l;g'/hf]8f 6 1516 1
70 ;kxL 5 2070 1
71 alglgof 3 515 1
72 /db}of ejfl8 5 1430 1
73 ;v'jfdx]Gb|gu/ 7 200 1
74 zflGtk'/ 3 450 0
75 k6]jf{ 2 725 1
76 l7Nnfob'jf 2 1671 1
77 tNnf]uf]bf/ 3 1100 1
78 na6f]nL
79 e/tk'/ 2 900 1
80 a/dlemof 4 1400 1
81 /3'gfyk'/ 5 5500 2
82 ;a}nf 3 1915 1
83 ;tf]if/ 3 1900 1
84 dvgfxf 5 975 1
85 eml6ofxL 2 567 1
86 wg'iffwfd 2 1000
87 wg'iffuf]laGbk'/ 4 1000 0
88 gf}jfvf]/ k|;fxL 1 850 1
89 sh/f/df}n 5 1765 1
90 o1e"ld 13 5521 1
91 pdfk|]dk'/ 12 3800 1
92 e"txLk6]jf{ 3 463 0
93 e'rqmk'/ 4 1596 1
94 nIdLlgaf; 4 1866 1
95 a6]Zj/ 5 2325 1
96 gS6flemem 5 2650 1
97 9Ns]j/ 6 2619 1
98 a]uf8fa/ 6 2390 0
99 t'N;L 6 1765 2
100 k'ijnk'/ 3 560 1
101 xl/x/k'/ 4 1630 1
102 lbuDa/k'/ 4 1385 1
334 136608 86
cg';"rL ^M
lhNnfdf /x]sf>f]tx?
ef}lts >f]t
;fd'bflose :jf:Yos]Gb, ljwfno ;fd'bflos ;+rf/sf oftfoftsf k"j{;"rg
uflj;sf] gfd jg c:ktfn e08f/ u[[x k'n ;8s af+w ejg db/;f ;'/lIft :yfg rkL{ ;fwg ;fwg f k|0ffnL
1 afnfafv/ 1 2 15 1
2 aNxf s7fn 1 1 1 2 1
3 aNxf ;3f/f
4 aNxfuf]7
5 la;/ ef]/f 6 4 1
6 rf]/fsf]onk'/ 1 1 11 1
7 b'a/sf]6 xyn]6jf 1 16 1
8 uf]7sf]onk'/ 2 1 1 5 1
9 xl/g] 2 2 4
10 O{gjf{ 1 1 1 1 3 1
11 vh'/L rGxf 6 1 8 3 2 3
12 vl/xflg 5 1 20 20 2 30 2 8
13 nSs8 3 3 1 2
14 dflr lem6 s}of 3 3 1 23
15 ktg'sf 2 1 1 1 3 1
16 l;UofxLd8fg 3 1 1 4
17 ob's'xf 2 2 25 2 2
18 k|=v] dx'jf 1 1 3 2 1 3 2
19 cf}/xL
20 akm} 2 1 1 1
21 awrf}8f 5 1 1 1 5 1
22 rSs/ 2 1 9 3
23 b]p/Lk/afxf 2 8 1 2 5 1 1
24 wjf}nL 1 1 5 9 1
25 b'xjL 1 1 4 3
26 Ps/fxL 3 5 1
27 x+;k'/s7k'Nnf 4 1 4 4 4 1
28 xl7[k'/ x8af/f 10
29 gg'kl6[ 2 1 1 3 8 1
30 krxjf{ 1 1 6 4
31 kf}8]Zj/
32 lu4f 4 2 20 3 1 4
33 ;f]lgufdf 3 4 1
34 ;'ufdw's/xL 1 15 4 2 5 3
35 ;'uf lgsf; 2 1 1 1 2 1 1
36 7fl8lememf 5 1 7 1 7 4
37 ax]8fa]nf 3 1 2 3 3 3 1
38 ax'cjf 5 1 1 3 3 1 2
39 a;lxof 1 1 5 2
40 b]al8xf 4 3 1 2 3 2 1
41 b]ak'/f?k}7f 1 2 2 2 4
42 wg}fhL 5 1 1 1 2 4 2
43 k'mnufdf 4 2 10 5 5 7 15 1 1
44 3f]83f+; 1 1 2 3 10
45 O{6xjf{ 3 1 1 1 1 3 4
46 emf]lems6}of 1 1 1 4 2 2
47 nudfuf8fu'l7 4 3 1 2 4 2 3
48 nvf}/L 1 1 3 1 1
49 nf]xgf 2 1 2 1 2 2 2 1
d'lvofkl6[
50 d';/lgof 1 2 5 2 6 3 2
51 t'N;LofxLlgsf; 4 4 2 2 3 2
52 t'N;LofxL hJbL 5 2 1 3 1 1 2
53 gu/fO{g 4 3 9 4 5 4
54 h=g=kf= 25 15 1 3 9 40 14 5 6 300
55 k|=sf]= dx'jf 1 1 1 5 1 2 1 1 1
56 sgskl6[ 1 1 3 1 2
57 laGwL 1 1 2 5
58 a;lal6[ 1 1
59 s'yf{ 1 3 3 1 8 400
60 uf]kfnk'/ 2 4 3 6 2
61 ldlyn]Zj/ lgsf; 4 1 3 1 4 1
62 ldlyn]Zj/ df}jfxL 3 1 6 4 2 1 1
63 tf/fkl6[ l;/l;of 6 1 11 7 3 4 3 1
64 7]/f sr'/L 2 1 4 8 3 5 2
65 cG'bkl6[ 2 1 3 2 3 1
66 dfgl;+xkl6[ 1 1 1 1 3 1
67 a]uflzjk'/ 1 2 4 1 14
68 nIdLk'/ au]jf 1 5 3 2 12
69 l;g'/hf]8f 1 7 8 4 14
70 ;kxL 1 1 3 1 4
71 alglgof 1 1 1 2
72 /db}of ejfl8 1 2 3
73 ;v'jfdx]Gb|gu/ 1 1 1 1 2 23 3 9 4 3
74 zflGtk'/ 4 3 3 11
75 k6]jf{ 2 1 1 1 8 2
76 l7Nnfob'jf 4 3 6 15 4 5 5 2
77 tNnf]uf]bf/ 1 2 5 1 1
78 na6f]nL
79 e/tk'/ 3 1 1 3 1 8 6
80 a/dlemof 1 1 3 1 5 2
81 /3'gfyk'/ 4 1 10 101 5 6 6 1
82 ;a}nf 3 1 1 5 10 21 3 4 35
83 ;tf]if/ 7 3 10 7 4 36 2 8 1 5 1
84 dvgfxf 6 1 10 12 1 19 1 6
85 eml6ofxL 3 2 1 1 8 1
86 wg'iffwfd 3 1 5 2 4 6 3 1 6
87 wg'iffuf]laGbk'/ 1 1 2 1 4 1
88 gf}jfvf]/ k|;fxL 4 1 3 2 1
89 sh/f/df}n 1 1 2 1 2 1
90 o1e"ld 6 1 2 1 14 3
91 pdfk|]dk'/ 1 3 10 13 5
92 e"txLk6]jf{ 1 1 4 2 1
93 e'rqmk'/ 15 1 1 8 2 12 4
94 nIdLlgaf; 1 3 1 13
95 a6]Zj/ 4 1 1 21 3 4
96 gS6flemem 10 2 4 2 17 3 1
97 9Ns]j/ 2 1 5 3 1 6
98 a]uf8fa/ 2 3 1 1 25
99 t'N;L 9 2 1 1 5 14 2
100 k'ijnk'/ 1 1 3 3
101 xl/x/k'/ 1 3 1 13 2 11
102 lbuDa/k'/ 1 1 1 7
265 137 9 230 321 134 748 148 63 13 424 381 3
dfgljo >f]t
lhNnf ljkb\ tflnd
k|ltsfo{;DaGwL tflnd dlxnf k|fKt
cfwf/e"t vf]h tyf p4f/ tflnd k|fKt k|fKt :jf:Yo s[lif
uflj;sf] gfd tflnd k|fKt hgzlQm hgzlQm tflnd k|fKt kf}8Lafh :jf:Yo sdL :jo+;]js :jo+;]ljsf k|fljlw lzIfs sd{rf/L l;sdL{ 8sdL{

1 afnfafv/ 8 9 35 40 15 20
2 aNxf s7fn 20 9 15 21 20 4
3 aNxf ;3f/f
4 aNxfuf]7
5 la;/ ef]/f 2 9 20 65 7 10
6 rf]/fsf]onk'/ 7 9 40 60 7 8
7 b'a/sf]6 xyn]6jf 5 9 35 19 5 5
8 uf]7sf]onk'/ 15 9 13 25 15 25
9 xl/g] 10 9 5 70 105 20
10 O{gjf{ 20 6 9 1 20 11 30 5
11 vh'/L rGxf 4 20 9 2 45 300 15 20
12 vl/xflg 7 9 9 2 150 500 20 25
13 nSs8 2 3 9 2 25 52 30 10
14 dflr lem6 s}of 15 9 3 15 50 100 25
15 ktg'sf 3 9 9 21 25 25 12
16 l;UofxLd8fg 11 5 9 4 30 25 30
17 ob's'xf 17 18 38 60 150 25
18 k|=v] dx'jf 9
19 cf}/xL
20 akm} 9 5 17 27 15 13
21 awrf}8f 10 9 5 30 70 200 5
22 rSs/ 10 9 17 5 50 12 10
23 b]p/Lk/afxf 2 2 4 9 9 4 12 25 3 8
24 wjf}nL 10 9 10 40 105 150 50
25 b'xjL 5 9 70 55 22 20
26 Ps/fxL 5 9 1 55 20 7 7
27 x+;k'/s7k'Nnf 5 9 1 12 103 10 95
28 xl7[k'/ x8af/f 1 9 25 75 5 25
29 gg'kl6[ 3 9 2 29 67 150 14
30 krxjf{ 4 9 3 12 28 50 50
31 kf}8]Zj/
32 lu4f 10 9 2 42 10 10 7
33 ;f]lgufdf 8 9 1 50 87 5 25
34 ;'ufdw's/xL 9 15 10 20 35
35 ;'uf lgsf; 9 35 97 25 20
36 7fl8lememf 1 40 9 1 50 140 50 35
37 ax]8fa]nf 9 2 20 17 15 25
38 ax'cjf 7 9 2 25 35 100 30
39 a;lxof 9
40 b]al8xf 9 9 37 74 32 11
41 b]ak'/f?k}7f 3 9 35 10 27 45
42 wg}fhL 4 9 1 20 47 40 52
43 k'mnufdf 9 5 25 45 250 50
44 3f]83f+; 9 20 9 22 34 54 42
45 O{6xjf{ 8 9 19 20 10 12
46 emf]lems6}of 11 9 12 30 20 11
47 nudfuf8fu'l7 9 23 31 55 300
48 nvf}/L 2 9 10 9 36 9 30
49 nf]xgf 2 10 9 8 20 50 100 50
50 d'lvofkl6[ d';/lgof 9 2 20 9 5 70
51 t'N;LofxLlgsf; 9 9 30 53 20 15
52 t'N;LofxL hJbL 9 85 17 24 25 50
53 gu/fO{g 9 3 46 29 34 17
54 h=g=kf= 50 22 16 20 450 500 300 300
55 k|=sf]= dx'jf 9 9 9 2 11 40 200 50
56 sgskl6[ 10 9 6 15 50 10 30
57 laGwL 9 2
58 a;lal6[
59 s'yf{ 22 9 10 9 4 200 40 20 40
60 uf]kfnk'/ 9 1 11 32 20 25
61 ldlyn]Zj/ lgsf; 3 9 25 20 20
62 ldlyn]Zj/ df}jfxL 9 1 10 12 14 35
63 tf/fkl6[ l;/l;of 9 1 17 46 22 19
64 7]/f sr'/L 4 9 9 3 20 105 20 27
65 cG'bkl6[ 9 20 45 70 10
66 dfgl;+xkl6[ 9 19 31 50 35
67 a]uflzjk'/ 55 9 9 55 45 145 249
68 nIdLk'/ au]jf 74 5 25 45 128 117
69 l;g'/hf]8f 16 17 9 9 8 100 91 108 175
70 ;kxL 1 9 9 1 20 30 10 40
71 alglgof 9 1 10 38 40 30
72 /db}of ejfl8 5 2 8 15 50 30
73 ;v'jfdx]Gb|gu/ 14 9 2 28 500 300 275
74 zflGtk'/ 1 12 9 9 55 28 180 235
75 k6]jf{ 1 9 2 18 26 10 15
76 l7Nnfob'jf 5 9 9 2 20 50 20 20
77 tNnf]uf]bf/ 2 9 1 40 35 105 65
78 na6f]nL
79 e/tk'/ 3 9 3 1 35 43 56 31
80 a/dlemof 4 9 3 2 21 14 25 25
81 /3'gfyk'/ 30 9 3 200 200 150 150
82 ;a}nf 2 5 9 9 6 30 90 20 30
83 ;tf]if/ 4 9 1 40 80 60 200
84 dvgfxf 5 3 9 6 70 60 25 10
85 eml6ofxL 50 10 9 50 9 20 13 27
86 wg'iffwfd 7 9 4 55 53 25 40
87 wg'iffuf]laGbk'/ 4 4 9 35 20 30 50
88 gf}jfvf]/ k|;fxL 9 10 15 15 10 25
89 sh/f/df}n 6 9 5 25 14 14 15
90 o1e"ld 3 5 9 2 170 45 51
91 pdfk|]dk'/ 4 2 9 1 75 30 45 145
92 e"txLk6]jf{ 4 9 1 25 10 25 50
93 e'rqmk'/ 2 12 9 9 2 45 40 50 150
94 nIdLlgaf; 3 9 9 19 29 10 35 18
95 a6]Zj/ 5 9 46 275 60 45
96 gS6flemem 46 46 46 5 9 20 55 45 30 40
97 9Ns]j/ 9 1 29 60 50 40
98 a]uf8fa/ 36 9 68 200 500 200
99 t'N;L 4 9 3 40 500 1000 500
100 k'ijnk'/ 9 7 25 20 30
101 xl/x/k'/ 2 9 30 55 45 60
102 lbuDa/k'/ 9 1 8 10 23 20
97 63 139 647 288 832 391 3755 6504 6202 5197
;fdflhs, cfly{s / k|s[lts >f]t
Aof
ª\s
tyf k|fs[l l;Frf
pBf]u ljkb\ ljQ ts Osf] jghª\u
d7 sns Joj: Lo wf/f ;fwg n -x]S6/
kf6L ;jf{hlg dlGb Jofkf/ f/vf gf]s/ art yfkg ;+: v]tLof]Uo lghL tfn jf s'jf jf gbLg tfn tyf / jf
uflj;sf] gfd kf}jf s wf/f / Joj;fo gf L ;d"x sf]if yf e"ld tn}of d"n Ogf/ fnf kf]v/L ;|f]t /f]kgL_
afnfafv/ 120
1 8 100 0 11 1 27 2 1
2 aNxf s7fn 7 22 50 500 5
3 aNxf ;3f/f
4 aNxfuf]7
5 la;/ ef]/f 5 10 500 10 1 22 1
rf]/fsf]onk'/ 100
6 4 0 2 2 5
b'a/sf]6 130
7 xyn]6jf 5 5 21 0 6 3 4
8 uf]7sf]onk'/ 10 7 1 700 15 1 1 18
xl/g] 40
9 2 8 0 1 15
10 O{gjf{ 3 100 500 5 1 3 1
vh'/L rGxf 200
11 9 200 5 2 0 20 1
vl/xflg 70 100
12 10 4 250 0 18 0 10 4 40 2
13 nSs8 2 150 10 1 3 2
0
dflr lem6 161
14 s}of 11 100 11 2 3 2 15 3
15 ktg'sf 6 30 3 3 300 5 10 50
l;UofxLd8fg 10
16 10 150 0 25 2 300 20 2 7
17 ob's'xf 5 3 600 14 1 17 2
18 k|=v] dx'jf
19 cf}/xL
20 akm} 3 9 420 5 1 6 4
21 awrf}8f 6 150 4 1 1 700 3 10 1 20 4 5
22 rSs/ 7 40 15 700 20 1 2
23 b]p/Lk/afxf 2 25 1 25 1 300 4 2 10 2
wjf}nL 100
24 10 11 0 1 2 30
b'xjL 100
25 25 25 25 1 27 1 1 0 5 2 30 2 200
Ps/fxL 105
26 2 8 9 0 1 1 1
x+;k'/s7k'Nn
27 f 7 1 600 1 1 1 1
xl7[k'/
28 x8af/f 11 30 7 200 2 20
29 gg'kl6[ 11 5 395 6 1 976 10 15 206
30 krxjf{ 9 7 50 9 8 670 6 10
31 kf}8]Zj/
32 lu4f 20 11 2 950 1 2 1
;f]lgufdf 2
33 0 15 8 700 9 3
34 ;'ufdw's/xL 3 900 2 22
;'uf lgsf; 100
35 1 11 4 0 1 2 2
7fl8lememf 140
36 10 100 7 2 0 2 20
37 ax]8fa]nf 4 10 700
38 ax'cjf 3 9 100 2 10 500 6 2 8 1 100
39 a;lxof 50 2 600 1 2
b]al8xf 100
40 6 8 0 21
b]ak'/f?k}7f 100
41 4 4 0 50 2 3
42 wg}fhL 45 8 200 2 50 10 2 600 1 2 18 6 100
k'mnufdf 200
43 15 6 3 1 0 2 52 1
44 3f]83f+; 20 2 500 2
45 O{6xjf{ 50 5 10 4 8 2 315 1 1 9 1 50
0
emf]lems6}of 20 100
46 40 9 50 0 10 0 1 2 9 100
nudfuf8fu'l
47 7 3 30 700 1 14 4
48 nvf}/L 50 3 30 50 3 600 15 50
49 nf]xgf 10 2 1 2 1 2 500 2 8 1 5
d'lvofkl6[ 100
50 d';/lgof 4 2 0 5 1 6 1
t'N;LofxLlgs
51 f; 6 9 550 3 15 1
t'N;LofxL
52 hJbL 1 8 16 700 3 7
gu/fO{g 110
53 12 9 0 14
h=g=kf= 70 10 1 2
54 6 25 0 0 70 0 600 24 5 25 3 7 2
55 k|=sf]= dx'jf 4 10 100 3 900 3 3 1 5 3 10
sgskl6[ 100
56 100 3 105 60 1 0 1 7 2 20
57 laGwL 5 10 5 500 5 20 2 6 1
58 a;lal6[ 1 700 2 2
59 s'yf{ 10 4 660 7 2 13 1
60 uf]kfnk'/ 1 4 205 18
0
ldlyn]Zj/ 4
lgsf; 94 8 71.
61 8 4 1 9 1 3 03 9 2 17 3
ldlyn]Zj/
62 df}jfxL 3 4 4 500 4 2 2
tf/fkl6[ 105
63 l;/l;of 3 26 16 0 2 23 1
64 7]/f sr'/L 3 925
cG'bkl6[ 40
65 5 0 7 5 2
66 dfgl;+xkl6[ 11 805
a]uflzjk'/ 100 17 143
67 12 0 1 5 2 10 1 15 15
nIdLk'/
68 au]jf 5 120 907 4 7
l;g'/hf]8f 15 10
69 30 29 250 7 00 0 441 19 13
;kxL 130
70 9 3 4 5 0 7 2 4 2
71 alglgof 2 900 5 2 2 3
/db}of
72 ejfl8 3 500
;v'jfdx]Gb|g
73 u/ 9 16 4 20 25 4 150 10 60 4
00 0
zflGtk'/ 47 23 117 2
74 12 8 1 5 2 4 15
k6]jf{ 220
75 5 0 2 1 6 1
l7Nnfob'jf 40
76 1 10 13 0 12 10 2
tNnf]uf]bf/ 300 250
77 9 11 95 6 0 2 8 0
78 na6f]nL
79 e/tk'/ 15 101 9 4 4 500 2 4
80 a/dlemof 4 4 1 500
/3'gfyk'/ 50 20 1,0
81 5 9 0 0 3 00 30 1 10 3
;a}nf 300
82 3 200 90 5 3 0 50 1 10 1
83 ;tf]if/ 1 6 200 50 3 600 45 2 20 4
dvgfxf 20 100
84 4 7 0 7 0 8 2 12 1
eml6ofxL 900 35/
85 1 15 3 100 29 6 00 1 945 6 1 6 10
wg'iffwfd 200
86 9 100 60 40 2 0 7 5 3 4 500
87 wg'iffuf]laGbk' 6 60 1 25 9 280 21 3 5 2 666
/ 0
gf}jfvf]/
88 k|;fxL 1 27 300 3 20
sh/f/df}n 8
89 13 35 00 4 500 10 4 2 9 2
o1e"ld 1247.
90 11 1 6 100 21 23 1 5 3 76 6 24.21
91 pdfk|]dk'/ 7 200 350 3 3 400 16 60 10 203 75
92 e"txLk6]jf{ 2 150 3 500 8 708 1 1 18 15
93 e'rqmk'/ 5 5 250 3 45 7 1937 55 5
94 nIdLlgaf; 3 80 35 913 50 2 2 100
95 a6]Zj/ 5 3 200 400 30 5 1200 120 9 6
gS6flemem 100
96 9 1 4 50 2 0 300 5 1300 1 86 8 3 2000
97 9Ns]j/ 15 3 6 40 7 4 1300 3 700
a]uf8fa/ 100
98 11 3 300 0 50 4 1500 1 57 2 1 1000
t'N;L 100
99 4 30 1 30 0 12 200 10 25 1 2500
100 k'ijnk'/ 5 2 2 700 25 500
101 xl/x/k'/ 12 8 100 1 550 350 500 90 10 4 20
102 lbuDa/k'/ 2 2 500 30 1 10 2 3
60 114 190 900 8760 14 1124
119 620 6 8645 367 40 3 27 76 7.53 247 67 1055 4 1140 394 3.21
cg';'rL g+= &
k|sf]k;+s6f;Ggtf :t/Ls/0f

;fdflhs
qm=; uflj;sf] gfd dfgljo Iflt lj:yflkt tyf k|efljt kl/jf/ Ifltu|:t 3/ v]tLof]Uo k|efj
cfly{s Iflt
hldg hDdf c+s c+sef/ ;+s6f;Gg6fsf] :t/
1 afnfafv/ 50 45 15 45 45 0 200 0.666667 dWod
2 aNxf s7fn 25 30 30 30 30 15 160 0.533333 Go"g
3 aNxf ;3f/f 75 30 45 45 45 0 240 0.8 pRr
4 aNxfuf]7 25 30 30 15 45 0 145 0.483333 Go"g
5 la;/ ef]/f 0 45 15 45 45 0 150 0.5 Go"g
6 rf]/fsf]onk'/ 25 45 30 45 45 15 205 0.683333 dWod

7
b'a/sf]6 25 45 15 45 45 0
xyn]6jf 175 0.583333 Go"g
8 uf]7sf]onk'/ 0 45 45 45 45 30 210 0.7 dWod
9 xl/g] 25 45 15 45 0 0 130 0.433333 Go"g
10 O{gjf{ 0 15 15 0 30 0 60 0.2 Go"g
11 vh'/L rGxf 0 15 15 30 15 0 75 0.25 Go"g
12 vl/xflg 75 45 45 45 45 15 270 0.9 pRr
13 nSs8 25 45 15 45 15 15 160 0.533333 Go"g
14 dflr lem6 s}of 0 45 15 45 45 15 165 0.55 Go"g
15 ktg'sf 50 30 15 30 45 15 185 0.616667 Go"g
16 l;UofxLd8fg 25 45 15 45 45 15 190 0.633333 dWod
17 ob's'xf 75 45 30 45 45 15 255 0.85 [pRr
18 k|=v] dx'jf 0 15 15 15 15 0 60 0.2 Go"g
19 cf}/xL 25 30 30 45 45 0 175 0.583333 Go"g
20 akm} 25 45 15 45 45 0 175 0.583333 Go"g
awrf}8f 75 45 15 45 45 15 240 0.8 [pRr
21 rSs/ 50 45 15 45 45 0 200 0.666667 dWod
22 b]p/Lk/afxf 0 0 Go"g
23 wjf}nL 25 45 15 45 45 15 190 0.633333 dWod
24 b'xjL 75 45 45 45 45 15 270 0.9 pRr
25 Ps/fxL 75 45 45 45 45 15 270 0.9 pRr
26 x+;k'/s7k'Nnf 0 30 30 15 15 0 90 0.3 Go"g
27 xl7[k'/ x8af/f 25 30 15 45 45 15 175 0.583333 Go"g
28 gg'kl6[ 25 30 15 45 45 45 205 0.683333 dWod
29 krxjf{ 25 45 30 45 30 0 175 0.583333 Go"g
30 kf}8]Zj/ 25 30 30 45 45 0 175 0.583333 Go"g
31 lu4f 0 45 15 45 45 15 165 0.55 Go"g
32 ;f]lgufdf 50 45 15 45 30 15 200 0.666667 dWod
33 ;'ufdw's/xL 0 30 15 45 45 0 135 0.45 Go"g
34 ;'uf lgsf; 75 15 15 30 30 15 180 0.6 dWod
35 7fl8lememf 0 15 30 15 15 0 75 0.25 Go"g
36 ax]8fa]nf 50 15 30 30 15 0 140 0.466667 Go"g
37 ax'cjf 25 30 30 45 45 0 175 0.583333 Go"g
38 a;lxof 0 15 15 15 30 0 75 0.25 Go"g
39 b]al8xf 25 30 30 45 30 0 160 0.533333 Go"g
40 b]ak'/f?k}7f 25 30 30 45 45 15 190 0.633333 dWod
41 wg}fhL 50 30 15 45 45 15 200 0.666667 dWod
42 k'mnufdf 50 15 15 45 45 0 170 0.566667 Go"g
43 3f]83f+; 0 15 15 30 45 0 105 0.35 Go"g
44 O{6xjf{ 25 45 15 45 45 15 190 0.633333 dWod
45 emf]lems6}of 75 30 15 45 45 15 225 0.75 dWod
46 nudfuf8fu'l7 75 30 30 45 45 0 225 0.75 dWod
47 nvf}/L 75 30 30 45 45 15 240 0.8 pRr
48 nf]xgf 50 45 30 45 45 15 230 0.766667 dWod

49
d'lvofkl6[ 25 45 30 45 45 0
d';/lgof 190 0.633333 dWod
50 t'N;LofxLlgsf; 25 15 15 45 45 0 145 0.483333 Go"g
51 t'N;LofxL hJbL 25 45 30 45 45 0 190 0.633333 dWod
52 gu/fO{g 25 45 45 45 15 0 175 0.583333 Go"g
53 h=g=kf= 25 30 15 45 30 0 145 0.483333 Go"g
54 k|=sf]= dx'jf 75 45 30 45 45 15 255 0.85 pRr
55 sgskl6[ 25 30 15 45 45 30 190 0.633333 dWod
56 laGwL 0 15 15 30 30 0 90 0.3 Go"g
57 a;lal6[ 0 15 15 30 15 0 75 0.25 Go"g
58 s'yf{ 0 15 15 30 30 0 90 0.3 Go"g
59 uf]kfnk'/ 25 30 15 30 45 0 145 0.483333 Go"g

60
ldlyn]Zj/ 0 45 30 45 45 0
lgsf; 165 0.55 Go"g
61
ldlyn]Zj/ 50 30 45 45 30 15
df}jfxL 215 0.716667 dWod

62
tf/fkl6[ 25 45 15 30 30 0
l;/l;of 145 0.483333 Go"g
63 7]/f sr'/L 75 15 15 30 15 0 150 0.5 Go"g
64 cG'bkl6[ 0 30 45 45 30 15 165 0.55 Go"g
65 dfgl;+xkl6[ 25 30 15 30 15 0 115 0.383333 Go"g
66 a]uflzjk'/ 75 30 15 45 30 0 195 0.65 dWod
67 nIdLk'/ au]jf 0 30 15 45 15 0 105 0.35 Go"g
68 l;g'/hf]8f 25 30 15 45 30 0 145 0.483333 Go"g
69 ;kxL 50 30 30 45 30 0 185 0.616667 dWod
70 alglgof 25 15 15 45 30 0 130 0.433333 Go"g
71 /db}of ejfl8 25 45 45 45 45 15 220 0.733333 dWod
72 ;v'jfdx]Gb|gu/ 75 45 15 45 45 0 225 0.75 dWod
73 zflGtk'/ 75 30 15 45 45 15 225 0.75 dWod
74 k6]jf{ 25 45 30 45 45 15 205 0.683333 dWod
75 l7Nnfob'jf 75 45 45 45 45 30 285 0.95 pRr
76 tNnf]uf]bf/ 25 30 15 30 30 0 130 0.433333 Go"g
77 na6f]nL 0 0 Go"g
78 e/tk'/ 25 15 15 30 45 0 130 0.433333 Go"g
79 a/dlemof 25 30 30 30 45 0 160 0.533333 Go"g
80 /3'gfyk'/ 75 45 45 45 30 15 255 0.85 pRr
81 ;a}nf 75 45 45 45 45 30 285 0.95 pRr
82 ;tf]if/ 75 45 45 45 45 15 270 0.9 pRr
83 dvgfxf 75 45 30 45 45 15 255 0.85 pRr
84 eml6ofxL 50 45 30 45 30 0 200 0.666667 dWod
wg'iffwfd 25 45 15 45 30 15 175 0.583333 Go"g
wg'iffuf]laGbk'/ 0 45 15 45 45 0 150 0.5 Go"g
gf}jfvf]/ k|;fxL 50 45 15 45 15 0 170 0.566667 Go"g
sh/f/df}n 75 45 30 45 0 0 195 0.65 dWod
o1e"ld 0 45 15 45 30 0 135 0.45 Go"g
pdfk|]dk'/ 0 45 45 45 0 0 135 0.45 Go"g
e"txLk6]jf{ 75 45 30 45 45 0 240 0.8 pRr
e'rqmk'/ 50 30 15 45 45 15 200 0.666667 dWod
nIdLlgaf; 0 15 15 45 30 0 105 0.35 Go"g
a6]Zj/ 75 45 15 45 45 0 225 0.75 dWod
gS6flemem 25 15 15 45 45 0 145 0.483333 Go"g
9Ns]j/ 75 45 15 45 30 15 225 0.75 dWod
a]uf8fa/ 75 45 30 45 45 15 255 0.85 pRr
t'N;L 25 45 15 45 45 0 175 0.583333 Go"g
k'ijnk'/ 75 30 15 45 45 0 210 0.7 dWod
xl/x/k'/ 25 45 15 45 45 15 190 0.633333 dWod
lbuDa/k'/ 50 30 15 45 45 0 185 0.616667 dWod
3600 3465 2340 4065 3645 705 17820
cg';"rL * M ;|f]tsf] pknAwtf tyf kx'+r
gu/kflnsf tyf ufpF ljsf; ;ldlt jf ;d'bfodf ePsf] Ifdtf kQf nufpg lgDgcg';f/ kmf/d k|of]u
ug'{k5{ . of] kmf/fddf gu/kflnsf / ufpF ljsf; ;ldltx¿df pknAw /x]sf ;|f]tx¿sf] ;"rLs/0f u/L
lhNnfsf] ;du| Ifdtsf] ;"rL tof/ ug'{ kg]{5 M

ljj/0f e08f/0f df}Hbft /x]sf] sfof{no ;ª\Vof - Ifdtf cj:yf


:yfg jf lgsfo slt_
ef}lts ;|f]t -tn gk/]sf ;|f]t tyf Ifdtf yKg ;lsg]5_
ejg @^%
:jf:Yo s]Gb|÷c:ktfn !!$
e08f/u[x (
k'n &
;8s @
afFw !#$
ljBfno ejg $@^
db/;f *@
;'/lIft cfjf; tyf :yfg ^#
;fd'bflos rkL{ !#
;~rf/sf ;fwg !$^$#!
oftfotsf ;fwg #*!
k"j{;"rgf k|0ffnL #
nfOkm Hofs]6
8'Ëf
p4f/sf nflu cfjZos cGo
;fdu|L
dfgj ;+;wg -tn gk/]sf ;|f]t tyf Ifdtf yKg ;lsg]5_
cfwf/e"t vf]h tyf p4f/ tflnd (&
k|fKt hgzlQm
lhNnf ljkb\ k|ltsfo{;DaGwL ^#
tflnd k|fKt hgzlQm
tflnd k|fKt kf}8Lafh !#(
:jf:Yo sdL{ ^$&
tflnd k|fKt :jo+;]js @**
u|fdL0f dlxnf :jf:Yo sfo{stf{ *#@
tflnd k|fKt s[lif k|fljlws #(!
lzIfs #&%%
sd{rf/L ^%)$
:jo+;]js
l;sdL{ ^@)@
8sdL{ %!(&

;fd'bflos ejg
kf6L kf}jf !!(
;jf{hlgs wf/f ^@)
d7 dlGb/ ^)^

Jofkf/ Joj;fo *^$%


pBf]u snsf/vfgf #^&
gf]s/L !!$$)
art ;d"x !()#
ljkb\ Joj:yfkg sf]if ())@&
Aofª\s tyf ljQLo ;+:yf &^
k|fs[lts ;|f]t ;fdflhs ;|f]t -tn gk/]sf ;|f]t tyf Ifdtf yKg ;lsg]5_
v]tLof]Uo e"ld *&^)&
cGo -pNn]v ug'{ kg]{5_
lghL tfn tn}of @$&
k|fs[lts wf/f jf d"n @^$
s'jf !!,^%*
gbLgfnf @!%
tfn tyf kf]v/L !!$)
l;FrfOsf] ;fwg / ;|f]t @! / ##(@% x]
!&%*
jghª\un -x]S6/ jf /f]kgL_ !!@$#
v]tL ul/g] d'Vo afnL nufpg] afnL yGSofpg] pTkfbg k|of]u lapsf]
;do ;do -d]= ul/g] dn pknAwtf
6g_
wfg c;f/, r}q d+;L/ / h]i7 %%))) /f;fogLs xfOj|]8
dn
ds} kmfu'g ;fpg #)%% ,, ,,
ux'F d+;L/, k'if r}q @(%)) ,, ,,
hg;+Vofsf] tYof+s
SN V.D.C. / Municipalities Households Population
Total Male Female
1 Andupatti 661 3,503 1,773 1,730
2 Aurahi 961 5,589 2,912 2,677
3 Bafai 551 2,921 1,395 1,526
4 Baghchaura 1,069 5,888 2,852 3,036
5 Baheda Bela 1,131 6,983 3,737 3,246
6 Bahuarba 883 5,068 2,450 2,618
7 Balabakhar 1,387 7,820 4,013 3,807
8 Balaha Kathal 653 3,405 1,630 1,775
9 Balaha Sadhara 698 4,030 1,934 2,096
10 Ballagoth 673 4,283 2,127 2,156
11 Baniniya 693 3,646 1,753 1,893
12 Baramajhiya 1,172 6,338 3,127 3,211
13 Basahiya 1,213 7,558 3,890 3,668
14 Basbitti 536 2,948 1,407 1,541
15 Bateswor 1,151 6,752 3,534 3,218
16 Bega Shivapur 1,403 7,102 3,581 3,521
17 Begadawar 2,281 12,125 6,253 5,872
18 Bharatpur 3,021 15,519 7,414 8,105
19 Bhuchakrapur 942 5,176 2,616 2,560
20 Bhutahipaterwa 895 4,848 2,358 2,490
21 Bindhi 1,192 6,945 3,407 3,538
22 Bisarmora 928 4,907 2,331 2,576
23 Chakkar 1,078 6,611 3,440 3,171
24 Chora Koilpur 854 4,713 2,283 2,430
25 Dhanusha Govindapur 1,657 8,847 4,283 4,564
26 Debadiha 1,214 7,008 3,614 3,394
27 Deuri Parbaha 836 4,308 2,084 2,224
28 Devpura Rupetha 1,434 7,934 3,847 4,087
29 Dhabouli 1,317 7,292 3,576 3,716
30 Dhalkebar 2,022 10,907 5,413 5,494
31 Dhanauji 1,515 8,928 4,691 4,237
32 Dhanusadham 1,636 8,662 4,004 4,658
33 Digambarpur 1,729 9,395 4,775 4,620
34 Dubarikot Hathiletwa 1,290 6,874 3,187 3,687
35 Duhabi 1,300 7,021 3,622 3,399
36 Ekarahi 906 4,744 2,226 2,518
37 Fulgama 2,193 12,143 6,039 6,104
38 Ghodghans 1,122 5,658 2,687 2,971
39 Godar 1,609 7,807 3,767 4,040
40 Gopalpur 1,017 5,068 2,375 2,693
41 Goth Kohelpur 724 3,780 1,892 1,888
42 Hansapur Kathpula 878 5,231 2,551 2,680
43 Hariharpur 1,562 9,449 4,894 4,555
44 Harine 939 5,051 2,387 2,664
45 Hathipurharbara 754 4,139 1,958 2,181
46 Inarwa 633 3,337 1,641 1,696
47 Itaharwa 838 5,001 2,496 2,505
48 Janakpur Municipality 19,183 97,776 51,838 45,938
49 Jhatiyahi 1,068 5,110 2,278 2,832
50 Jhoji Kataiya 741 4,352 2,209 2,143
51 Kachuri Thera 1,063 5,830 2,786 3,044
52 Kajara Ramaul 953 5,218 2,436 2,782
53 Kanakpatti 966 5,620 2,925 2,695
54 Khajuri Chanha 1,063 5,974 2,796 3,178
55 Khariyani 1,837 9,998 4,715 5,283
56 Kurtha 1,350 7,815 4,124 3,691
57 Labatoli 908 5,106 2,657 2,449
58 Lagmagadhaguthi 924 5,330 2,661 2,669
59 Lakhouri 578 3,047 1,544 1,503
60 Lakkad 748 4,091 2,093 1,998
61 Laxminiwas 603 3,617 1,892 1,725
62 Laxmipurbagewa 1,233 7,142 3,649 3,493
63 Lohana 1,182 6,927 3,486 3,441
64 Mahuwa (Pra. Khe.) 813 4,852 2,370 2,482
65 Mahuwa (Pra. Ko.) 1,056 5,782 2,880 2,902
66 Makhanaha 1,425 7,086 3,586 3,500
67 Manshingpatti 804 4,385 2,134 2,251
68 Machijhitkaiya 1,738 9,278 4,552 4,726
69 Mithileshwor Mauwahi 738 3,863 1,895 1,968
70 Mithileshwor Nikas 1,212 7,154 3,839 3,315
71 Mukhiyapatti Musaharniya 1,143 7,355 3,879 3,476
72 Nagaraeen 1,025 6,197 3,241 2,956
73 Nakatajhijh 1,464 8,543 4,450 4,093
74 Nanupatti 677 3,572 1,699 1,873
75 Nauwakhor Prashahi 842 4,690 2,318 2,372
76 Pachaharwa 656 3,777 1,891 1,886
77 Patanuka 626 3,487 1,745 1,742
78 Paterwa 829 4,941 2,449 2,492
79 Paudeswor 1,128 6,070 2,895 3,175
80 Puspalpur 524 2,594 1,277 1,317
81 Raghunathpur 2,732 12,944 6,012 6,932
82 Ramadaiya Bhawadi 1,189 7,066 3,711 3,355
83 Sabela 1,618 8,548 4,149 4,399
84 Sakhuwa Mahendranagar 3,445 17,835 9,017 8,818
85 Sapahi 1,512 9,017 4,689 4,328
86 Satosar 1,086 5,745 2,770 2,975
87 Shantipur 975 5,985 3,107 2,878
88 Giddha 927 5,287 2,633 2,654
89 Singyahi Maidan 1,586 9,300 4,578 4,722
90 Sinurjoda 1,557 8,446 4,329 4,117
91 Sonigama 1,243 6,902 3,351 3,551
92 Suga Madhukarahi 767 4,488 2,255 2,233
93 Suga Nikash 732 4,179 1,994 2,185
94 Tarapatti Sirsiya 1,387 7,832 3,894 3,938
95 Thadi Jhija 1,295 7,292 3,641 3,651
96 Thilla Yaduwa 701 3,517 1,546 1,971
97 Tulsi Chauda 1,024 5,301 2,614 2,687
98 Tulsiyahi Nikas 794 4,398 2,192 2,206
99 Tulsiyani Jabdi 949 5,993 3,066 2,927
100 Umaprempur 2,174 11,854 5,975 5,879
101 Yadukush 1,145 6,267 2,970 3,297
102 Yagyabhumi 3,136 15,645 7,562 8,083
999 Institutional 24 1,095 1,068 27
TOTAL 138,249 754,777 378,538 376,239

You might also like