Durres,28,04,2020

DETYRE PORTOFOLI: Kerkoni ne internet dhe ne burime te ndryshme

informacione rreth Leonardo Fibonacit,i njohur ndryshe si Leonardi i Pizes i cili zbuloi vargun e
fibonacit 1,1,2,3,5,8...Realizoni detyren ne te cilen shpjegohet se si zbuloi vargun e famshem qe
mori emrin e tij.
Hyrje e pergjithshme nderlidhese midis numrave dhe vargut te Fibonacit...(ilustrim me fjalite
e para te informacionit)
Te gjitha qeniet e gjalla duke filluar nga qeliza e deri tek shumeqelizoret,bime apo kafshe qofshin perfshi
edhe njeriun,fill pas lindjes rriten dhe zhvillohen si ne permasat e tyre ne teresi ashtu edhe gjymtyreve
apo organeve te vecanta.Nje rritje te tille pesoj dhe nje zgjua bletesh,nje tufe lepujsh apo edhe nje
popullate njerezish si rezultat i perfundimit.Por mos mendoni se rritja kjo dukuri universale
ndryshimiesh sasiore,behet e rastesishme.Eitmi i rritjed ndjek nje ligjesi te cuditshme qe pasqyrohet
nga dida numra magjike,te renditura ne varg sipas nje rregulli te caktuar qe ne matematike njihen si
VARGU I FIBONACIT,per nder te matematicien italian te shek.12-13,Leonardo Fibonaci e zbuloi ate.

GJITHCKA RRETH FIBONACIT DHE VARGUT TE TIJ QE I DHA EMER

Leonardo Pisano, i quajtur Fibonacci, lindi rreth vitit 1170 dhe vdiq po rreth vitit 1240, në qytetin Piza të
Italisë, ku sot ekziston edhe një statujë në përkujtim të tij. Babai i tij punonte në doganën e Bugias, një
qytet i vogël në Afrikën Veriore dhe kjo i mundësoi Fibonaccit të ri të udhëtojë përreth Mesdheut, të
takojë tregëtarë e artizanë prej të cilëve ai mësoi shumë, por edhe i ndihmoi shumë në punët e tyre të
tregëtisë dhe zejeve, me matematikën e tij.Fare i ri, tek ai u shfaq prirja për matematikën. Ai e kuptoi
shpejt përparësinë e madhe që kishte sistemi i numurimit “Hindu-Arab” në krahasim me gjithë të tjerët.
Fibonacci ishte një nga njerëzit e parë që arriti të fuste këtë sistem “Hindu-Arab” në Evropë dhe falë tij
tashmë ne përdorim të dhjetë numrat bazë 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, të cilëve më vonë ju shtua edhe 0.Libri
i tij “Si ta bëni Aritmetikën në sistemin decimal”, i quajtur “Libër abaci”, i botuar në 1202, bindi shumë
nga matematicienët evropianë të asaj kohe që të përdornin sistemin e ri të propozuar prej tij. Libri
sqaron me detaje (në latinisht), rregullat që ne të gjithë tani mësojmë në shkollën fillore, për të
mbledhur, zbritur, shumëzuar e pjestuar numrat, si dhe gjithashtu shumë probleme nga fusha e
arithmetikës. (Algjebrën ai e quante “matematika e dembelëve”) Vargu me numurat e plotë: 1, 1, 2, 3, 5,
8, 13, 21, 34, 55, 89, 144, 233, 377, 610, 987, 1597, 2584, 4181….. e me rradhë, njihet si vargu numerik i
Fibonaccit.Nuk është e vështirë të zbulohet vetia e këtij vargu: vemë re se çdo numur i tij është sa
shuma e dy numurave paraardhës: p.sh. 2= 1+1; 3= 2+1; 5=2+3; …21= 8+13;… 144= 55+89… etj. Fn = F(n-
1) + F(n-2).Nëse bëjmë raportin e dy numurave të njëmbasnjëshëm të vargut të Fibonaccit:

1/1=1; 2/1=2; 3/2=1,5; 5/3=1,666…; 8/5=1,6; 13/8=1,625; 21/13=1,61538… e për habinë tonë do të
konstatojmë që ai varg tenton drejt një vlere 1,618034… që nuk është tjetër veçse ai numuri magjik i
quajtur: “Prerja e Artë”!

*Nëse do t’i paraqitim grafikisht numrat e vargut Fibonacci, sipas madhësisë të tyre kundrejt një qendre
të caktuar, do të përftojmë një spirale që njihet si “Spiralja e Fibonaccit”. Bimët sigurisht nuk kanë asnjë
dijeni për këtë varg te Fibonaccit – ato thjesht rriten në rrugët më të efektshme dhe më të përshtatshme
për to. Por shumica e bimëve të Natyrës janë dëshmi e gjallë e numrave të Fibonaccit. Disa kone pishe
dhe bredhi tregojnë se vetë ekzistenca e tyre varet nga numrat, ashtu si lulet e diellit e shumë bimë të
tjera.Lulet e diellit mund të përmbajnë serinë e numrave të Fibonaccit deri në numrin 89 ose madje
edhe 144.Si ka mundësi? Nuk ka asnje mister: vendosja e gjetheve bëhet në atë mënyrë që të
maksimizojë hapësirën për çdo fletë për të marrë maksimumin e dritës të Diellit.*Në vitin 1202
Fibonacci studioi shumëzimin e lepujve. Duke marrë fillimisht një çift lepujsh (mashkull dhe femër), që
mendohet se bëhen të aftë për shumëzim pas 1 muaji, dhe duke supozuar që secili çift mund të
prodhojë vetëm dy lepuj (mashkull dhe femër), ai llogariti se sa lepuj do të bëheshin pas 1 viti. Llogaritja
ishte interesante: çiftet ndiqnin me përpikmëri vargun e numurave të Fibonaccit: 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21,
34…!!!!Me sa duket “Arkitekti” Natyrë nuk ka qenë vetëm artist, por edhe matematicien. Ajnshtajni do
të shtonte ise Ai ishte edhe fizikan!*

Trekëndeshi Pascal dhe Numrat Fibonacci

Trekëndëshi u studiua nga B. Pascal, edhe pse ai ishte përshkruar shumë shekuj më parë nga Yanghui,
një matematikan kinez (rreth 500 vjet më parë). Trekëndëshi Pascal është thjesht i mahnitshëm dhe
perfekt. Ndërkohë, numrat e Fibonaccit mund t'i hasësh shumë shpesh në natyrë (lule, pemë, bimë,
gjethe, hoje bletësh etj etj.). Ky fenomen është thjesht një nga "ligjet kryesore të natyrës". Sekuencat
Fibonacci shfaqen në cilësimet biologjike, në dy numra të njëpasnjëshëm Fibonacci, fletët e një ananasi,
rregullimin e një koni pishe etj. Përveç kësaj, kërkesat e shumta të numrave Fibonacci apo pikës të artë
për nga natyra janë gjetur në burimet popullore, p.sh. në lidhje me kultivimin e lepujve, spirale e bredha.
Gjithashtu, kurbat e valëve të numrave të Fibonaccit janë gjetur edhe në pemën familjare të bletës.

PERFUNDIME: Numra të Fibonaccit janë termat e vargut të pafundëm të numrave

natyral i cili fillon me 0 dhe ç'do term tjetër është shumë e dy termave parardhëss. Me
fjalë tjera termat e këtij vargu e plotësojnë relacionin rekurent:

Njëzet termat e para të vargut të numrave të Fibonaccit janë dhënë në tabelë

F F F F F F F F F F F F F F F F F F1 F1 F1 F2
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 7 8 9 0

1 2 3 6 9
1235 8 15 25 41 67
0112358 4 3 7 1 8
3145 9 97 84 81 65
4 3 7 0 7
Ç'do i treti numër është tek.Këta numra emrin e kanë marrë sipas Leonardos nga Pisa, i
njohur si Fibonacci, edhepse për ta ka pasur njohuri në Indi shumë më herët.
PUNOI: ERISOLA TOCI