Propozycje scenariuszy lekcji 47

także” (akt I, sc. 30, w. 1080–1087). Gospodarz się boi, że historia może się
powtórzyć. Wspomina o okrucieństwie: „Mego ojca gdzieś zadźgali,/gdzieś zatłukli,
spopychali;/kijakami, motykami/krwawiącego przez lód gnali. . .” (akt I, sc. 30,
w. 1101–1104). Jednak wierzy w siłę ludu i pragnienie wolności, które w nim
drzemie: „wiara, co jest jeszcze w ludzie,/że coś z tego przecie będzie” (akt I,
sc. 30, w. 1112–1113). Gospodarz jest wielkim patriotą. Tęskni za dawną Polską,
za świętymi tradycjami. To właśnie on staje się godny otrzymania złotego rogu od
Wernyhory. Tym samym przyjmuje na siebie obowiązek zorganizowania powstania.
Niestety, to ważne zadanie powierza młodemu parobkowi.
Wniosek:
Gospodarz to inteligent, patriota, który jednak nie dojrzał do wielkiego narodowego
czynu. Nie był w stanie ocenić wagi zlecenia otrzymanego od Wernyhory. Zawodzi
w decydującym momencie.
W ten sposób można przeanalizować te postaci dramatu, które wydają się uczniom
najciekawsze. Nie jest konieczne analizowanie wszystkich postaci, gdyż stanie się
to zajęciem żmudnym i nieciekawym, a przez to umknie to, co jest istotą i celem
tej lekcji.
Bardzo ważną kwestią jest konieczność uświadomienia uczniom, że pojawiające się
„osoby dramatu” pogłębiają charakterystykę rzeczywistych postaci, gdyż wyrażają
ich przeżycia, marzenia, dążenia, wady, słabości, lęki, wątpliwości. Widma są niejako
personifikacją myśli bohaterów. Wagę pojawiających się zjaw podkreśla Chochoł:
„Co się w duszy komu gra,/co kto w swoich widzi snach” (akt II, sc. 3, w. 38–39). Ten
problem szczegółowo będzie omówiony na jednej z kolejnych lekcji, teraz należy
go jedynie zasygnalizować.

3. Praca domowa.
Napisz pracę na temat: Najciekawsza kreacja bohatera w Weselu – portret słowem
malowany. Zwróć uwagę na cechy wyróżniające wybraną przez ciebie postać
spośród innych weselników, na jej marzenia, pragnienia, dążenia, stosunek do
świata, do innych gości weselnych, do przeszłości. Posłuż się cytatami.

Temat: „Cóz tam, panie, w polityce?” – czyli jak się panowie

z chłopami na weselu bawili.
(czas realizacji – 2 lekcje)

Cele szczegółowe:

utrwalenie terminu chłopomania

dostrzeganie w dramacie Stanisława Wyspiańskiego satyry na chłopomanię

wskazanie historycznych przyczyn postawy inteligencji i chłopów wobec
sprawy narodowej

zrozumienie przyczyn wzajemnej nieufności między inteligencją a ludem

wskazywanie na relacje między grupami społecznymi występującymi w Weselu

kształcenie umiejętności gromadzenia argumentów i precyzowania własnych
poglądów

Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl

48 Propozycje scenariuszy lekcji

Materiał:

S. Wyspiański, Wesele

Tok lekcji:

1. Wprowadzenie.
Polecamy uczniom, aby się zastanowili nad odpowiedzią na pytania dotyczące
tematu lekcji:

Czy sojusz między chłopami a inteligencją jest możliwy?

Do jakich działań można by wykorzystać ten ewentualny sojusz?

Dlaczego jest on tak ważny?
Uczniowie zapewne odpowiedzą, że sojusz pańsko-chłopski stanowiłby wielką siłę
w powstaniu narodowym, dlatego to braterstwo jest tak ważne. Ale też na pewno
podkreślą, że sojusz nie jest możliwy. Oczywiste są w takiej sytuacji pytania:
Dlaczego? Co dzieli tych ludzi? Pozwólmy uczniom na swobodne wypowiedzi, które
na pewno będą zawierały argumentację popartą fragmentami tekstu. Jasno sformu-
łowane odpowiedzi uczniowie zapisują w zeszytach, a następnie zastanawiają się
nad tym, jak Wyspiański ocenia chłopów i inteligencję.

2. Praca z tekstem, wymiana poglądów, formułowanie odpowiedzi.

Nim przystąpimy do pracy z tekstem, utrwalamy pojęcie chłopomania, którym już
zapewne uczniowie wcześniej się posługiwali.
Chłopomania (ludomania) – przesadne, nacechowane egzaltacją interesowanie się
chłopstwem; fascynacja ludem, jego siłą, prostotą, barwnością, obyczajowością.
Chłopomania była charakterystyczna dla okresu Młodej Polski.
Uczniowie zauważą, że przejawem ludomanii wśród młodopolskich artystów były
np. małżeństwa z chłopkami. Następnie ukierunkowujemy rozmowę na to, co jest
istotą naszej lekcji. Prosimy uczniów o scharakteryzowanie chłopstwa:
Chłopi interesują się polityką, czego przykładem jest rozmowa Czepca z Dzienni-
karzem. Z rozmowy tej przebija szczery patriotyzm chłopów i chęć podjęcia walki
(Czepiec powołuje się na chlubne tradycje chłopskie – pochodzenie od króla Piasta
oraz udział chłopów w powstaniu kościuszkowskim). Jednak nie potrafią się sami
zorganizować i czekają na pomoc inteligentów. Wprawdzie mają od nich więcej
zapału i energii (akt III, sc. 19), ale są niesamodzielni, porywczy, lekkomyślni, rwą
się do walki bez należytego przygotowania. Chłopi stanowią niewątpliwie wielką
siłę, jednak sami nie są zdolni do zorganizowania powstania, jeśli nie poprowadzi
ich inteligencja. Jest to siła również bardzo niebezpieczna, o czym świadczą
wspomnienia Gospodarza sięgające roku 1846. Obok tradycji kościuszkowskiej
pojawia się wspomnienie rabacji chłopskiej pod dowództwem Jakuba Szeli.
Następnie uczniowie oceniają postawę inteligencji: Czy ich zainteresowanie chłop-
stwem jest szczere, czy to tylko moda?
Zbliżenie inteligencji do chłopów jest powierzchowne. Fascynuje ich prostota ludu,
krzepa, zdrowie, radość życia, żywość obyczajów, tradycje, ale w rzeczywistości
panowie z miasta niewiele wiedzą o chłopach i ich życiu, nie znają się na pracach
polowych (czego dowodzi rozmowa Radczyni z Kliminą w akcie I, sc. 7.; warto
w tym miejscu zwrócić uczniom uwagę na humor dramatu), nie dostrzegają

Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl

Propozycje scenariuszy lekcji 49

lub nie chcą dostrzec budzącej się wśród chłopów otwartości na świat, traktują
chłopskie zainteresowanie światem i polityką pobłażliwie, a nawet z ironią (akt I,
sc. 1). Wydaje się, że chłopomania jest formą ucieczki zblazowanych artystów od
miejskiego życia, od pewnej gnuśności i przewidywalnej rzeczywistości. Na ile więc
ludomania jest szczerym zbliżeniem się do chłopów? Z jednej strony panowie są
patriotami, marzą o wskrzeszeniu dawnej potęgi Rzeczypospolitej, jednak wiedzą,
że bez udziału chłopów w powstaniu narodowym odzyskanie niepodległości nie
jest możliwe. Z drugiej zaś strony przeraża ich widok uzbrojonego chłopstwa,
gdyż pamiętając rzeź galicyjską, nie ufają mu. W decydującym momencie panowie
okazują się niezdolni do czynu. Brak im dojrzałości i odpowiedzialności, aby podjąć
jakiekolwiek działania. Gospodarz złoty róg powierza Jaśkowi. . .

3. Analiza wzajemnych stosunków między inteligencją a chłopstwem.

Próba formułowania wniosków.

Wzajemne stosunki nie układają się dobrze („Każden sobie rzepkę skrobie. . .”).

Panowie nie znają i nie chcą poznać realiów życia na wsi.

Zainteresowanie chłopami jest sztuczne, podyktowane modą.

Traktują się nawzajem z wyższością, co pogłębia dystans między nimi.

Ewentualne porozumienie nie jest możliwe, gdyż dzielą ich różnice społeczne
oraz historia (wspomnienie krwawej rabacji Jakuba Szeli).

Znaczące różnice między nimi uwidaczniają się na płaszczyźnie intelektualnej
– inaczej postrzegają świat chłopi, inaczej inteligenci, obie grupy społeczne
mają również odmienny sposób myślenia o otaczającej ich rzeczywistości.

Chłopi dostrzegli, że to raptowne zainteresowanie nimi wynika jedynie ze
znudzenia życiem miejskim – panowie po prostu szukają nowej zabawy
i rozrywki.

Wzajemne stosunki podszyte są nieufnością i lękiem.

4. Podsumowanie.
W podsumowaniu powinno się znaleźć stwierdzenie, że:
Sojusz między chłopami a inteligencją nie jest możliwy, gdyż więcej ich dzieli niż
łączy. Chłopi są silni i chętni do walki, ale nie potrafią sami zorganizować powstania.
Inteligenci mogliby poprowadzić chłopów, ale nie dojrzeli jeszcze do tak wielkiej
sprawy, jaką jest powstanie.

5. Praca domowa.
Napisz krótkie wypracowanie, w którym uzasadnienisz własną odpowiedź na
pytanie: Którą grupę społeczną obciążyłbym odpowiedzialnością za marazm
ogarniający polskie społeczeństwo?

Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl